diff --git a/1972-1976/sejm/posiedzenia/pp/197276-sjm-ppxxx-00001-01/header.xml b/1972-1976/sejm/posiedzenia/pp/197276-sjm-ppxxx-00001-01/header.xml
new file mode 100644
index 0000000..226a1a6
--- /dev/null
+++ b/1972-1976/sejm/posiedzenia/pp/197276-sjm-ppxxx-00001-01/header.xml
@@ -0,0 +1,73 @@
+<?xml version='1.0' encoding='UTF-8'?>
+<teiHeader xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude" xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0" xml:id="PPC-197276-sjm-ppxxx-00001-01">
+ <fileDesc>
+ <titleStmt>
+ <title>1 posiedzenie Sejmu PRL</title>
+ </titleStmt>
+ <publicationStmt>
+ <p>Prosimy o zapoznanie się z nagłówkiem korpusu (PPC_header.xml).</p>
+ </publicationStmt>
+ <sourceDesc>
+ <bibl>
+ <title>1 posiedzenie Sejmu PRL</title>
+ <publisher>Kancelaria Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej</publisher>
+ <note type="system">PRL</note>
+ <note type="house">Sejm</note>
+ <note type="termNo">6</note>
+ <note type="type">Posiedzenie Plenarne</note>
+ <note type="sessionNo">1</note>
+ <note type="dayNo">1</note>
+ <date>1972-03-28</date>
+ </bibl>
+ </sourceDesc>
+ </fileDesc>
+ <profileDesc>
+ <particDesc>
+ <person xml:id="CzlonkowieRadyPanstwa" role="speaker">
+ <persName>Członkowie Rady Państwa</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="FilipczakGabrielStanislaw" role="speaker">
+ <persName>Filipczak Gabriel Stanisław</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="HenrykJablonski" role="speaker">
+ <persName>Henryk Jabłoński</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="komentarz" role="speaker">
+ <persName>Komentarz</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="KruszkaJozefaJanina" role="speaker">
+ <persName>Kruszka Józefa Janina</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="LiberadzkaDanielaTeresa" role="speaker">
+ <persName>Liberadzka Daniela Teresa</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="Marszalek" role="speaker">
+ <persName>Marszałek</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="MarszalekSeniorJaroslawIwaszkiewicz" role="speaker">
+ <persName>Marszałek-Senior Jarosław Iwaszkiewicz</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="MlynczakTadeuszWitold" role="speaker">
+ <persName>Młyńczak Tadeusz Witold</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselGesingFranciszek" role="speaker">
+ <persName>Poseł Gesing Franciszek</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselGrendvsMichal" role="speaker">
+ <persName>Poseł Grendvs Michał</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselSroczynskaIrena" role="speaker">
+ <persName>Poseł Sroczyńska Irena</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselSzydlakJan" role="speaker">
+ <persName>Poseł Szydlak Jan</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PrzewodniczacyRadyPanstwa" role="speaker">
+ <persName>Przewodniczący Rady Państwa</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="WojcikJanuszStanislaw" role="speaker">
+ <persName>Wójcik Janusz Stanisław</persName>
+ </person>
+ </particDesc>
+ </profileDesc>
+</teiHeader>
diff --git a/1972-1976/sejm/posiedzenia/pp/197276-sjm-ppxxx-00001-01/text_structure.xml b/1972-1976/sejm/posiedzenia/pp/197276-sjm-ppxxx-00001-01/text_structure.xml
new file mode 100644
index 0000000..9c46f20
--- /dev/null
+++ b/1972-1976/sejm/posiedzenia/pp/197276-sjm-ppxxx-00001-01/text_structure.xml
@@ -0,0 +1,766 @@
+<?xml version='1.0' encoding='UTF-8'?>
+<teiCorpus xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude" xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">
+ <xi:include href="PPC_header.xml"/>
+ <TEI>
+ <xi:include href="header.xml"/>
+ <text>
+ <body>
+ <div xml:id="div-1">
+ <u xml:id="u-1.0" who="#komentarz">Sejm</u>
+ <u xml:id="u-1.1" who="#komentarz">Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej</u>
+ <u xml:id="u-1.2" who="#komentarz">Kadencja VI —Sesja I</u>
+ <u xml:id="u-1.3" who="#komentarz">Sprawozdanie Stenograficzne z 1 posiedzenia Sejmu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej w dniu 28 marca 1972 r.</u>
+ <u xml:id="u-1.4" who="#komentarz">Warszawa 1972</u>
+ <u xml:id="u-1.5" who="#komentarz">(Przewodniczą na posiedzeniu Marszałek- - Senior Jarosław Iwaszkiewicz oraz Marszałek Sejmu Stanisław Gucwa)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-2">
+ <u xml:id="u-2.0" who="#MarszalekSeniorJaroslawIwaszkiewicz">Obywatele Posłowie! Ogarnia mnie zrozumiałe wzruszenie, z którego nie potrzebuję się chyba tłumaczyć, gdy staję tutaj przed Wami na tym wysokim miejscu. Rada Państwa powierzyła mi zaszczytny obowiązek, jako najstarszemu wiekiem posłowi Sejmu, otwarcia I sesji VI kadencji Sejmu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej.</u>
+ <u xml:id="u-2.1" who="#MarszalekSeniorJaroslawIwaszkiewicz">Wzruszony jestem tym, że niejako staję u wrót do działalności parlamentarnej tak licznej rzeszy posłów, którzy po raz pierwszy przekraczają progi tego gmachu. Skład osobowy tego Sejmu jest bowiem znacznie odmłodzony i nowe zastępy posłów przygotowują się do pracy, która pod niejednym względem będzie znamienna i określona nowymi cechami.</u>
+ <u xml:id="u-2.2" who="#MarszalekSeniorJaroslawIwaszkiewicz">Zadania, które oczekują nas wszystkich w tej kadencji, są szczególnie ważne, zawierają wiele nowych elementów, od których starannego opracowania będzie zależał zarówno sam charakter prac sejmowych, jak i stopniowe urealnienie samych celów, do których wszyscy dążymy, celów, które Edward Gierek określił jako siłę Polski i pomyślność jej obywateli.</u>
+ <u xml:id="u-2.3" who="#MarszalekSeniorJaroslawIwaszkiewicz">Praca nasza będzie kontynuowaniem naszych tradycji w budowie socjalizmu, w kroczeniu na drodze postępu, a jednocześnie nowym etapem we wszystkich dziedzinach naszego życia społecznego, politycznego i kulturalnego. Myślę, że będziemy dokładali wszelkich starań, wszyscy, starzy i młodzi, aby te prace pozwoliły na harmonijny rozwój wszystkich mocy, wszystkich zasobów naszego kraju. Albowiem program nasz, program Frontu Jedności Narodu wyrasta z nowych potrzeb społeczeństwa, z których powinniśmy sobie zdać sprawę, wyzwala nowe możliwości zawarte właśnie w młodych umysłach, świeżych siłach powołanych do tworzenia nowych wartości.</u>
+ <u xml:id="u-2.4" who="#MarszalekSeniorJaroslawIwaszkiewicz">Myślę, że Sejm nasz odnowiony i odmłodzony, przeniknięty tym samym entuzjazmem, którego wyrazem był dzień 19 marca, wzrośnie w swoim autorytecie ogólnokrajowym, przysłuchując się uważnie głosom wyborców którzy go nowymi obowiązkami i nową — tak wielką odpowiedzialnością — obarczyli.</u>
+ <u xml:id="u-2.5" who="#MarszalekSeniorJaroslawIwaszkiewicz">Zadaniem najbliższym i najważniejszym naszego Sejmu jest pomnożenie jego możliwości, tych możliwości, które wyraziły się w dotychczasowych osiągnięciach naszej historii ostatniego ćwierćwiecza i które oczekują na nas na tym nowym odcinku drogi wiodącej w przyszłość.</u>
+ <u xml:id="u-2.6" who="#MarszalekSeniorJaroslawIwaszkiewicz">W takiej chwili myśl moja mimo woli zwraca się do mojego okręgu wyborczego, którego mieszkańcy w głosowaniu swoim przywiedli mnie na to miejsce, na którym dzisiaj tutaj stoję. Przede wszystkim myślę tutaj o dwóch miastach mego okręgu — o Ostrowcu Świętokrzyskim i Sandomierzu, których przeszłość i dzisiejszość jest dla nas znakiem i nauką.</u>
+ <u xml:id="u-2.7" who="#MarszalekSeniorJaroslawIwaszkiewicz">Głębokim symbolem naszych losów i naszych zadań są zarówno dzisiejsze osiągnięcia, jak i najbliższe plany tych dwóch miast. Jedno z nich położone w najstarszym staropolskim zagłębiu, w dolinie rzeki Kamiennej, ze swoją starą hutą, uzupełnioną w tych dniach jeszcze jednym nowym piecem martenowskim i z planem rozbudowy nowej miliardowej inwestycji, która podniesie to stare, robotnicze i rewolucyjne miasto do rzędu pierwszych przemysłowych miast Polski. I to drugie miasto, Sandomierz. Stara, wraz z Krakowem i Wrocławiem, stolica sedis regis principalis, miasto, skąd na szerokie strony świata wysyłał swoich bohaterów Stefan Żeromski, miasto, które społeczeństwo i Rząd nasz przywracają do dawnej świetności, nie szczędząc wysiłków i kosztów jedynie dla jego tradycji, dla jego piękna, dla jego kultury.</u>
+ <u xml:id="u-2.8" who="#MarszalekSeniorJaroslawIwaszkiewicz">I właśnie ten moment łączenia się, tak harmonijnego, pracy rąk z kulturą duchową, tak charakterystyczny dla mego okręgu wyborczego, jest najlepszą wróżbą dla pracy całej naszej Ojczyzny, dla wszystkich naszych wysiłków, dla wszystkiego o co trzeba i o co warto walczyć, i nad czym warto pracować. I, zdaje mi się, osiągnięcie spokojnej równomierności w rozwoju naszych sił gospodarczych, naszego przemysłu, naszego rolnictwa, naszej nauki, naszej sztuki, naszej techniki — a przecież technika jest też kulturą — powinno przyświecać nam i w naszej pracy sejmowej i w naszym sejmowym myśleniu. Tylko owo zespołowe wydźwignięcie wszystkich dziedzin naszego życia na najwyższy poziom może zapewnić nam ową harmonię, która jest — „radością i córą bogów”, gwarancją spokoju i szczęścia.</u>
+ <u xml:id="u-2.9" who="#MarszalekSeniorJaroslawIwaszkiewicz">Życzę Wam, Koledzy Posłowie, aby ta piękna harmonia towarzyszyła waszym pracom w tym gmachu i poza tym gmachem, i aby przyczyniała się ona jeszcze bardziej do umocnienia stanowiska Polski w świecie, a wewnątrz naszych pokojowych granic, aby przyczyniała się do utrwalenia tej pięknej budowy, którą wznosimy — jak to nam niedawno powiedziano — przez ludzi i dla ludzi.</u>
+ <u xml:id="u-2.10" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ <u xml:id="u-2.11" who="#MarszalekSeniorJaroslawIwaszkiewicz">Otwieram pierwsze posiedzenie Sejmu VI kadencji.</u>
+ <u xml:id="u-2.12" who="#MarszalekSeniorJaroslawIwaszkiewicz">Przystępujemy do złożenia ślubowania poselskiego.</u>
+ <u xml:id="u-2.13" who="#MarszalekSeniorJaroslawIwaszkiewicz">Tekst roty ślubowania został Obywatelom Posłom doręczony.</u>
+ <u xml:id="u-2.14" who="#MarszalekSeniorJaroslawIwaszkiewicz">W myśl art. 1 ust. 3 regulaminu Sejmu ślubowanie odbywa się przez odczytanie roty, której wszyscy wysłuchamy stojąc, a następnie kolejno będzie wywoływany każdy poseł, który powstając z miejsca powtórzy słowo „ślubuję”.</u>
+ <u xml:id="u-2.15" who="#MarszalekSeniorJaroslawIwaszkiewicz">Do odczytania nazwisk Obywateli Posłów powołuję najmłodszego wiekiem posła, obywatela Czesława Wojterę.</u>
+ <u xml:id="u-2.16" who="#komentarz">(Powołany poseł zajmuje miejsce przy stole prezydialnym)</u>
+ <u xml:id="u-2.17" who="#MarszalekSeniorJaroslawIwaszkiewicz">Proszę wszystkich obecnych o powstanie z miejsc.</u>
+ <u xml:id="u-2.18" who="#komentarz">(Wszyscy wstają)</u>
+ <u xml:id="u-2.19" who="#komentarz">(Czyta rotę ślubowania)</u>
+ <u xml:id="u-2.20" who="#MarszalekSeniorJaroslawIwaszkiewicz">„Ślubuję uroczyście jako poseł na Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej pracować dla dobra Narodu Polskiego i pogłębiać jego jedność, przyczyniać się do umacniania więzi władzy państwowej z ludem pracującym miast i wsi, czynić wszystko dla utrwalenia niepodległości i suwerenności, dla pomyślnego, socjalistycznego rozwoju Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej”.</u>
+ <u xml:id="u-2.21" who="#MarszalekSeniorJaroslawIwaszkiewicz">Proszę posła Czesława Wojterę o kolejne odczytywanie nazwisk obywateli posłów.</u>
+ <u xml:id="u-2.22" who="#komentarz">(Następujący posłowie, w kolejności odczytywanych przez posła Czesława Wojterę nazwisk, odpowiadają — „ślubuję”)</u>
+ <u xml:id="u-2.23" who="#MarszalekSeniorJaroslawIwaszkiewicz">Antczak Maria</u>
+ <u xml:id="u-2.24" who="#MarszalekSeniorJaroslawIwaszkiewicz">Antoszewski Stanisław</u>
+ <u xml:id="u-2.25" who="#MarszalekSeniorJaroslawIwaszkiewicz">Arciszewska Maria</u>
+ <u xml:id="u-2.26" who="#MarszalekSeniorJaroslawIwaszkiewicz">Auleytner Wacła</u>
+ <u xml:id="u-2.27" who="#MarszalekSeniorJaroslawIwaszkiewicz">Babiuch Edward</u>
+ <u xml:id="u-2.28" who="#MarszalekSeniorJaroslawIwaszkiewicz">Bafia Jerzy</u>
+ <u xml:id="u-2.29" who="#MarszalekSeniorJaroslawIwaszkiewicz">Bajor Franciszek</u>
+ <u xml:id="u-2.30" who="#MarszalekSeniorJaroslawIwaszkiewicz">Balicki Zdzisław</u>
+ <u xml:id="u-2.31" who="#MarszalekSeniorJaroslawIwaszkiewicz">Barabasz Feliks</u>
+ <u xml:id="u-2.32" who="#MarszalekSeniorJaroslawIwaszkiewicz">Barcikowski Kazimierz</u>
+ <u xml:id="u-2.33" who="#MarszalekSeniorJaroslawIwaszkiewicz">Bartosiewicz Danuta</u>
+ <u xml:id="u-2.34" who="#MarszalekSeniorJaroslawIwaszkiewicz">Bedenak Feliks</u>
+ <u xml:id="u-2.35" who="#MarszalekSeniorJaroslawIwaszkiewicz">Bejm Tadeusz</u>
+ <u xml:id="u-2.36" who="#MarszalekSeniorJaroslawIwaszkiewicz">Bełdycki Stefan</u>
+ <u xml:id="u-2.37" who="#MarszalekSeniorJaroslawIwaszkiewicz">Benesz Andrzej</u>
+ <u xml:id="u-2.38" who="#MarszalekSeniorJaroslawIwaszkiewicz">Białek Stanisława</u>
+ <u xml:id="u-2.39" who="#MarszalekSeniorJaroslawIwaszkiewicz">Biernacki Janusz</u>
+ <u xml:id="u-2.40" who="#MarszalekSeniorJaroslawIwaszkiewicz">Binek Maria</u>
+ <u xml:id="u-2.41" who="#MarszalekSeniorJaroslawIwaszkiewicz">Błachut Franciszek</u>
+ <u xml:id="u-2.42" who="#MarszalekSeniorJaroslawIwaszkiewicz">Błaszyk Krystyna</u>
+ <u xml:id="u-2.43" who="#MarszalekSeniorJaroslawIwaszkiewicz">Bochenek Tadeusz</u>
+ <u xml:id="u-2.44" who="#MarszalekSeniorJaroslawIwaszkiewicz">Boroń Sabina</u>
+ <u xml:id="u-2.45" who="#MarszalekSeniorJaroslawIwaszkiewicz">Borowy Bronisław</u>
+ <u xml:id="u-2.46" who="#MarszalekSeniorJaroslawIwaszkiewicz">Brach Aleksander</u>
+ <u xml:id="u-2.47" who="#MarszalekSeniorJaroslawIwaszkiewicz">Brodzki Władysław</u>
+ <u xml:id="u-2.48" who="#MarszalekSeniorJaroslawIwaszkiewicz">Brych Janusz</u>
+ <u xml:id="u-2.49" who="#MarszalekSeniorJaroslawIwaszkiewicz">Bukowski Jerzy</u>
+ <u xml:id="u-2.50" who="#MarszalekSeniorJaroslawIwaszkiewicz">Burek Hieronim</u>
+ <u xml:id="u-2.51" who="#MarszalekSeniorJaroslawIwaszkiewicz">Burian Franciszek</u>
+ <u xml:id="u-2.52" who="#MarszalekSeniorJaroslawIwaszkiewicz">Bury Bronisław</u>
+ <u xml:id="u-2.53" who="#MarszalekSeniorJaroslawIwaszkiewicz">Buziński Józef</u>
+ <u xml:id="u-2.54" who="#MarszalekSeniorJaroslawIwaszkiewicz">Cabaj Władysław</u>
+ <u xml:id="u-2.55" who="#MarszalekSeniorJaroslawIwaszkiewicz">Całużyński Stefan</u>
+ <u xml:id="u-2.56" who="#MarszalekSeniorJaroslawIwaszkiewicz">Cegielski Longin</u>
+ <u xml:id="u-2.57" who="#MarszalekSeniorJaroslawIwaszkiewicz">Chodzyńska Kazimiera</u>
+ <u xml:id="u-2.58" who="#MarszalekSeniorJaroslawIwaszkiewicz">Chrostek Edward</u>
+ <u xml:id="u-2.59" who="#MarszalekSeniorJaroslawIwaszkiewicz">Cieniewski Bronisław</u>
+ <u xml:id="u-2.60" who="#MarszalekSeniorJaroslawIwaszkiewicz">Ciosek Stanisław</u>
+ <u xml:id="u-2.61" who="#MarszalekSeniorJaroslawIwaszkiewicz">Cybulska Zofia</u>
+ <u xml:id="u-2.62" who="#MarszalekSeniorJaroslawIwaszkiewicz">Cygan Michał</u>
+ <u xml:id="u-2.63" who="#MarszalekSeniorJaroslawIwaszkiewicz">Czapla Jan</u>
+ <u xml:id="u-2.64" who="#MarszalekSeniorJaroslawIwaszkiewicz">Czarnecki Alojzy</u>
+ <u xml:id="u-2.65" who="#MarszalekSeniorJaroslawIwaszkiewicz">Czarnecki Kazimierz</u>
+ <u xml:id="u-2.66" who="#MarszalekSeniorJaroslawIwaszkiewicz">Czeszko Bohdan</u>
+ <u xml:id="u-2.67" who="#MarszalekSeniorJaroslawIwaszkiewicz">Czuba Roman</u>
+ <u xml:id="u-2.68" who="#MarszalekSeniorJaroslawIwaszkiewicz">Czudowski Stanisław</u>
+ <u xml:id="u-2.69" who="#MarszalekSeniorJaroslawIwaszkiewicz">Czwojdrak Tadeusz</u>
+ <u xml:id="u-2.70" who="#MarszalekSeniorJaroslawIwaszkiewicz">Darzyński Jan</u>
+ <u xml:id="u-2.71" who="#MarszalekSeniorJaroslawIwaszkiewicz">Daszkiewicz Weronika</u>
+ <u xml:id="u-2.72" who="#MarszalekSeniorJaroslawIwaszkiewicz">Dąbal Franciszek</u>
+ <u xml:id="u-2.73" who="#MarszalekSeniorJaroslawIwaszkiewicz">Dąbek Paweł</u>
+ <u xml:id="u-2.74" who="#MarszalekSeniorJaroslawIwaszkiewicz">Dmochowski Mariusz</u>
+ <u xml:id="u-2.75" who="#MarszalekSeniorJaroslawIwaszkiewicz">Domiński Jerzy</u>
+ <u xml:id="u-2.76" who="#MarszalekSeniorJaroslawIwaszkiewicz">Drożdż Ludwik</u>
+ <u xml:id="u-2.77" who="#MarszalekSeniorJaroslawIwaszkiewicz">Drzewiecki Józef</u>
+ <u xml:id="u-2.78" who="#MarszalekSeniorJaroslawIwaszkiewicz">Duda Edward</u>
+ <u xml:id="u-2.79" who="#MarszalekSeniorJaroslawIwaszkiewicz">Dychtowicz Zenon</u>
+ <u xml:id="u-2.80" who="#MarszalekSeniorJaroslawIwaszkiewicz">Dylak Bolesław</u>
+ <u xml:id="u-2.81" who="#MarszalekSeniorJaroslawIwaszkiewicz">Dymała Jadwiga</u>
+ <u xml:id="u-2.82" who="#MarszalekSeniorJaroslawIwaszkiewicz">Dziadek Ignacy</u>
+ <u xml:id="u-2.83" who="#MarszalekSeniorJaroslawIwaszkiewicz">Dziopak Ryszard</u>
+ <u xml:id="u-2.84" who="#MarszalekSeniorJaroslawIwaszkiewicz">Fajkowski Józef</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-3">
+ <u xml:id="u-3.0" who="#FilipczakGabrielStanislaw">Filipowicz Zygmunt de Fiumel Henryk</u>
+ <u xml:id="u-3.1" who="#FilipczakGabrielStanislaw">Fleming Janina</u>
+ <u xml:id="u-3.2" who="#FilipczakGabrielStanislaw">Frelek Ryszard</u>
+ <u xml:id="u-3.3" who="#FilipczakGabrielStanislaw">Furgał Stanisław</u>
+ <u xml:id="u-3.4" who="#FilipczakGabrielStanislaw">Furmanek Mieczysław</u>
+ <u xml:id="u-3.5" who="#FilipczakGabrielStanislaw">Gajdek Aleksander</u>
+ <u xml:id="u-3.6" who="#FilipczakGabrielStanislaw">Gajecka Maria</u>
+ <u xml:id="u-3.7" who="#FilipczakGabrielStanislaw">Gałaj Dyzma</u>
+ <u xml:id="u-3.8" who="#FilipczakGabrielStanislaw">Garlicki Jan</u>
+ <u xml:id="u-3.9" who="#FilipczakGabrielStanislaw">Gaweł Władysław</u>
+ <u xml:id="u-3.10" who="#FilipczakGabrielStanislaw">Gawłowski Marian - 1 posiedzenie z 28 marca 1972 r.</u>
+ <u xml:id="u-3.11" who="#FilipczakGabrielStanislaw">Ślubowanie poselskie 10</u>
+ <u xml:id="u-3.12" who="#FilipczakGabrielStanislaw">Gąsiorek Tadeusz</u>
+ <u xml:id="u-3.13" who="#FilipczakGabrielStanislaw">Gąsiorowska Maria</u>
+ <u xml:id="u-3.14" who="#FilipczakGabrielStanislaw">Gesing Franciszek</u>
+ <u xml:id="u-3.15" who="#FilipczakGabrielStanislaw">Gierek Edward</u>
+ <u xml:id="u-3.16" who="#FilipczakGabrielStanislaw">Gilewska Maria</u>
+ <u xml:id="u-3.17" who="#FilipczakGabrielStanislaw">Głodowski Edward</u>
+ <u xml:id="u-3.18" who="#FilipczakGabrielStanislaw">Gołacki Zbigniew</u>
+ <u xml:id="u-3.19" who="#FilipczakGabrielStanislaw">Gotowiec Marian</u>
+ <u xml:id="u-3.20" who="#FilipczakGabrielStanislaw">Gowik Norbert</u>
+ <u xml:id="u-3.21" who="#FilipczakGabrielStanislaw">Górski Artur</u>
+ <u xml:id="u-3.22" who="#FilipczakGabrielStanislaw">Górski Marian</u>
+ <u xml:id="u-3.23" who="#FilipczakGabrielStanislaw">Górtowski Gabriel</u>
+ <u xml:id="u-3.24" who="#FilipczakGabrielStanislaw">Granica Adam</u>
+ <u xml:id="u-3.25" who="#FilipczakGabrielStanislaw">Gregorczyk Zenobia</u>
+ <u xml:id="u-3.26" who="#FilipczakGabrielStanislaw">Grendys Michał</u>
+ <u xml:id="u-3.27" who="#FilipczakGabrielStanislaw">Grochal Eugeniusz</u>
+ <u xml:id="u-3.28" who="#FilipczakGabrielStanislaw">Groszkowski Janusz</u>
+ <u xml:id="u-3.29" who="#FilipczakGabrielStanislaw">Grudzień Zdzisław</u>
+ <u xml:id="u-3.30" who="#FilipczakGabrielStanislaw">Gruszczyński Jan</u>
+ <u xml:id="u-3.31" who="#FilipczakGabrielStanislaw">Grzelka Maria</u>
+ <u xml:id="u-3.32" who="#FilipczakGabrielStanislaw">Grześkowiak Jadwiga</u>
+ <u xml:id="u-3.33" who="#FilipczakGabrielStanislaw">Gucwa Stanisław</u>
+ <u xml:id="u-3.34" who="#FilipczakGabrielStanislaw">Hagmajer Jerzy</u>
+ <u xml:id="u-3.35" who="#FilipczakGabrielStanislaw">Halicki Kazimierz</u>
+ <u xml:id="u-3.36" who="#FilipczakGabrielStanislaw">Haładaj Tadeusz</u>
+ <u xml:id="u-3.37" who="#FilipczakGabrielStanislaw">Hałas Henryk</u>
+ <u xml:id="u-3.38" who="#FilipczakGabrielStanislaw">Hebda Mieczysław</u>
+ <u xml:id="u-3.39" who="#FilipczakGabrielStanislaw">Hołuj Tadeusz</u>
+ <u xml:id="u-3.40" who="#FilipczakGabrielStanislaw">Huszcza Zygmunt</u>
+ <u xml:id="u-3.41" who="#FilipczakGabrielStanislaw">Ignar Stefan</u>
+ <u xml:id="u-3.42" who="#FilipczakGabrielStanislaw">Iwaszkiewicz Jarosław</u>
+ <u xml:id="u-3.43" who="#FilipczakGabrielStanislaw">Jabłoński Henryk</u>
+ <u xml:id="u-3.44" who="#FilipczakGabrielStanislaw">Jagielski Mieczysław</u>
+ <u xml:id="u-3.45" who="#FilipczakGabrielStanislaw">Jakubiec Stefan</u>
+ <u xml:id="u-3.46" who="#FilipczakGabrielStanislaw">Jakubowicz Adolf</u>
+ <u xml:id="u-3.47" who="#FilipczakGabrielStanislaw">Janczak Leon</u>
+ <u xml:id="u-3.48" who="#FilipczakGabrielStanislaw">Janczura Jan</u>
+ <u xml:id="u-3.49" who="#FilipczakGabrielStanislaw">Janczyszyn Ludwik</u>
+ <u xml:id="u-3.50" who="#FilipczakGabrielStanislaw">Janik Władysław</u>
+ <u xml:id="u-3.51" who="#FilipczakGabrielStanislaw">Jankowski Jan</u>
+ <u xml:id="u-3.52" who="#FilipczakGabrielStanislaw">Jankowski Witold</u>
+ <u xml:id="u-3.53" who="#FilipczakGabrielStanislaw">Januzik Zygmunt</u>
+ <u xml:id="u-3.54" who="#FilipczakGabrielStanislaw">Jaremek Edward</u>
+ <u xml:id="u-3.55" who="#FilipczakGabrielStanislaw">Jarnecka Aleksandra</u>
+ <u xml:id="u-3.56" who="#FilipczakGabrielStanislaw">Jaromin Bronisław</u>
+ <u xml:id="u-3.57" who="#FilipczakGabrielStanislaw">Jar osik Ludwik</u>
+ <u xml:id="u-3.58" who="#FilipczakGabrielStanislaw">Jarosiński Witold</u>
+ <u xml:id="u-3.59" who="#FilipczakGabrielStanislaw">Jaroszewicz Piotr</u>
+ <u xml:id="u-3.60" who="#FilipczakGabrielStanislaw">Jaruzelski Wojciech</u>
+ <u xml:id="u-3.61" who="#FilipczakGabrielStanislaw">Jąkalski Tadeusz</u>
+ <u xml:id="u-3.62" who="#FilipczakGabrielStanislaw">Jednaki Józef</u>
+ <u xml:id="u-3.63" who="#FilipczakGabrielStanislaw">Jenek Mirosława</u>
+ <u xml:id="u-3.64" who="#FilipczakGabrielStanislaw">Jungling Bruno</u>
+ <u xml:id="u-3.65" who="#FilipczakGabrielStanislaw">Jurkiewicz Bronisław</u>
+ <u xml:id="u-3.66" who="#FilipczakGabrielStanislaw">Kabat Marek</u>
+ <u xml:id="u-3.67" who="#FilipczakGabrielStanislaw">Kaczmarek Jan</u>
+ <u xml:id="u-3.68" who="#FilipczakGabrielStanislaw">Kaczmarek Jerzy</u>
+ <u xml:id="u-3.69" who="#FilipczakGabrielStanislaw">Kaczor Mieczysław</u>
+ <u xml:id="u-3.70" who="#FilipczakGabrielStanislaw">Kaim Franciszek</u>
+ <u xml:id="u-3.71" who="#FilipczakGabrielStanislaw">Kaliski Sylwester</u>
+ <u xml:id="u-3.72" who="#FilipczakGabrielStanislaw">Kamiński Jan</u>
+ <u xml:id="u-3.73" who="#FilipczakGabrielStanislaw">Kania Stanisław</u>
+ <u xml:id="u-3.74" who="#FilipczakGabrielStanislaw">Kardyś Józef</u>
+ <u xml:id="u-3.75" who="#FilipczakGabrielStanislaw">Karna Stanisława</u>
+ <u xml:id="u-3.76" who="#FilipczakGabrielStanislaw">Karpiuk Piotr</u>
+ <u xml:id="u-3.77" who="#FilipczakGabrielStanislaw">Kasprzyk Adam</u>
+ <u xml:id="u-3.78" who="#FilipczakGabrielStanislaw">Kąkol Monika</u>
+ <u xml:id="u-3.79" who="#FilipczakGabrielStanislaw">Kędziora Jan</u>
+ <u xml:id="u-3.80" who="#FilipczakGabrielStanislaw">Kępa Józef</u>
+ <u xml:id="u-3.81" who="#FilipczakGabrielStanislaw">Kiełbowicz Rudolf</u>
+ <u xml:id="u-3.82" who="#FilipczakGabrielStanislaw">Kielcz Anna</u>
+ <u xml:id="u-3.83" who="#FilipczakGabrielStanislaw">Kijowski Józef</u>
+ <u xml:id="u-3.84" who="#FilipczakGabrielStanislaw">Kiliś Halina</u>
+ <u xml:id="u-3.85" who="#FilipczakGabrielStanislaw">Kirsch Stanisława</u>
+ <u xml:id="u-3.86" who="#FilipczakGabrielStanislaw">Klafkowski Alfons</u>
+ <u xml:id="u-3.87" who="#FilipczakGabrielStanislaw">Klasa Józef</u>
+ <u xml:id="u-3.88" who="#FilipczakGabrielStanislaw">Klecha Jan</u>
+ <u xml:id="u-3.89" who="#FilipczakGabrielStanislaw">Klimowicz Mieczysław</u>
+ <u xml:id="u-3.90" who="#FilipczakGabrielStanislaw">Knapik Bronisław</u>
+ <u xml:id="u-3.91" who="#FilipczakGabrielStanislaw">Kocańda Genowefa</u>
+ <u xml:id="u-3.92" who="#FilipczakGabrielStanislaw">Kocemba Janina</u>
+ <u xml:id="u-3.93" who="#FilipczakGabrielStanislaw">Kochanowska Anna</u>
+ <u xml:id="u-3.94" who="#FilipczakGabrielStanislaw">Koeiemski Franciszek</u>
+ <u xml:id="u-3.95" who="#FilipczakGabrielStanislaw">Kolanowski Michał</u>
+ <u xml:id="u-3.96" who="#FilipczakGabrielStanislaw">Kołdej Marian</u>
+ <u xml:id="u-3.97" who="#FilipczakGabrielStanislaw">Kołodziej Emil</u>
+ <u xml:id="u-3.98" who="#FilipczakGabrielStanislaw">Kołodziejczyk Walenty</u>
+ <u xml:id="u-3.99" who="#FilipczakGabrielStanislaw">Kołodziejski Józef</u>
+ <u xml:id="u-3.100" who="#FilipczakGabrielStanislaw">Komender Zenon</u>
+ <u xml:id="u-3.101" who="#FilipczakGabrielStanislaw">Komsta Tadeusz</u>
+ <u xml:id="u-3.102" who="#FilipczakGabrielStanislaw">Kondak Edward</u>
+ <u xml:id="u-3.103" who="#FilipczakGabrielStanislaw">Konieczny Józef</u>
+ <u xml:id="u-3.104" who="#FilipczakGabrielStanislaw">Kończal Czesław</u>
+ <u xml:id="u-3.105" who="#FilipczakGabrielStanislaw">Kopeć Zygmunt</u>
+ <u xml:id="u-3.106" who="#FilipczakGabrielStanislaw">Koperski Bolesław</u>
+ <u xml:id="u-3.107" who="#FilipczakGabrielStanislaw">Koral Wacław</u>
+ <u xml:id="u-3.108" who="#FilipczakGabrielStanislaw">Korotyński Henryk</u>
+ <u xml:id="u-3.109" who="#FilipczakGabrielStanislaw">Korzycki Antoni</u>
+ <u xml:id="u-3.110" who="#FilipczakGabrielStanislaw">Kosowska Stanisława</u>
+ <u xml:id="u-3.111" who="#FilipczakGabrielStanislaw">Kotarska Czesława</u>
+ <u xml:id="u-3.112" who="#FilipczakGabrielStanislaw">Kotlicka Maria</u>
+ <u xml:id="u-3.113" who="#FilipczakGabrielStanislaw">Kowalczyk Stanisław</u>
+ <u xml:id="u-3.114" who="#FilipczakGabrielStanislaw">Kowalski Stanisław</u>
+ <u xml:id="u-3.115" who="#FilipczakGabrielStanislaw">Koziej Żukowa Barbara</u>
+ <u xml:id="u-3.116" who="#FilipczakGabrielStanislaw">Kozioł Stanisław</u>
+ <u xml:id="u-3.117" who="#FilipczakGabrielStanislaw">Kozłowska Alojza</u>
+ <u xml:id="u-3.118" who="#FilipczakGabrielStanislaw">Kozubski Wacław</u>
+ <u xml:id="u-3.119" who="#FilipczakGabrielStanislaw">Koźniewska Halina</u>
+ <u xml:id="u-3.120" who="#FilipczakGabrielStanislaw">Kraśko Wincenty</u>
+ <u xml:id="u-3.121" who="#FilipczakGabrielStanislaw">Krawczyc Tytus</u>
+ <u xml:id="u-3.122" who="#FilipczakGabrielStanislaw">Krengelewski Franciszek</u>
+ <u xml:id="u-3.123" who="#FilipczakGabrielStanislaw">Król Jan</u>
+ <u xml:id="u-3.124" who="#FilipczakGabrielStanislaw">Królikowski Jerzy</u>
+ <u xml:id="u-3.125" who="#FilipczakGabrielStanislaw">Kruczek Władysław</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-4">
+ <u xml:id="u-4.0" who="#KruszkaJozefaJanina">Kruszyńska Daniela</u>
+ <u xml:id="u-4.1" who="#KruszkaJozefaJanina">Krysiak Zdzisław</u>
+ <u xml:id="u-4.2" who="#KruszkaJozefaJanina">Krzysztoforski Zbigniew</u>
+ <u xml:id="u-4.3" who="#KruszkaJozefaJanina">Kubalewski Jerzy</u>
+ <u xml:id="u-4.4" who="#KruszkaJozefaJanina">Kuć Adam</u>
+ <u xml:id="u-4.5" who="#KruszkaJozefaJanina">Kujda Stanisław</u>
+ <u xml:id="u-4.6" who="#KruszkaJozefaJanina">Kulba Stanisław</u>
+ <u xml:id="u-4.7" who="#KruszkaJozefaJanina">Kulesza Zenon</u>
+ <u xml:id="u-4.8" who="#KruszkaJozefaJanina">Kuliberda Janina</u>
+ <u xml:id="u-4.9" who="#KruszkaJozefaJanina">Kuraś Kazimierz</u>
+ <u xml:id="u-4.10" who="#KruszkaJozefaJanina">Kurowski Zdzisław</u>
+ <u xml:id="u-4.11" who="#KruszkaJozefaJanina">Kus Bernard</u>
+ <u xml:id="u-4.12" who="#KruszkaJozefaJanina">Kuziński Stanisław</u>
+ <u xml:id="u-4.13" who="#KruszkaJozefaJanina">Kwakszyc Jan</u>
+ <u xml:id="u-4.14" who="#KruszkaJozefaJanina">Kwaśniewicz Michał</u>
+ <u xml:id="u-4.15" who="#KruszkaJozefaJanina">Kwaśniewski Tadeusz</u>
+ <u xml:id="u-4.16" who="#KruszkaJozefaJanina">Kwieciński Zdzisław</u>
+ <u xml:id="u-4.17" who="#KruszkaJozefaJanina">Lassota Witold</u>
+ <u xml:id="u-4.18" who="#KruszkaJozefaJanina">Lebiedzińska-Torbus Teresa</u>
+ <u xml:id="u-4.19" who="#KruszkaJozefaJanina">Lehmann Edmund</u>
+ <u xml:id="u-4.20" who="#KruszkaJozefaJanina">Lenczewski Stanisław</u>
+ <u xml:id="u-4.21" who="#KruszkaJozefaJanina">Leś Jan</u>
+ <u xml:id="u-4.22" who="#KruszkaJozefaJanina">Lewandowski Tadeusz</u>
+ <u xml:id="u-4.23" who="#KruszkaJozefaJanina">Lewocik Stanisław</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-5">
+ <u xml:id="u-5.0" who="#LiberadzkaDanielaTeresa">Liedtke Franciszek</u>
+ <u xml:id="u-5.1" who="#LiberadzkaDanielaTeresa">Lipski Jan</u>
+ <u xml:id="u-5.2" who="#LiberadzkaDanielaTeresa">Lipski Witold</u>
+ <u xml:id="u-5.3" who="#LiberadzkaDanielaTeresa">Lorens Jerzy</u>
+ <u xml:id="u-5.4" who="#LiberadzkaDanielaTeresa">Lubiński Witold</u>
+ <u xml:id="u-5.5" who="#LiberadzkaDanielaTeresa">Łabędzki Zenon</u>
+ <u xml:id="u-5.6" who="#LiberadzkaDanielaTeresa">Łabędź Edward</u>
+ <u xml:id="u-5.7" who="#LiberadzkaDanielaTeresa">Ładyńska Zofia</u>
+ <u xml:id="u-5.8" who="#LiberadzkaDanielaTeresa">Łasisz Witold</u>
+ <u xml:id="u-5.9" who="#LiberadzkaDanielaTeresa">Łaszewicz Arkadiusz</u>
+ <u xml:id="u-5.10" who="#LiberadzkaDanielaTeresa">Łęgowik Zofia</u>
+ <u xml:id="u-5.11" who="#LiberadzkaDanielaTeresa">Łoch Eugenia</u>
+ <u xml:id="u-5.12" who="#LiberadzkaDanielaTeresa">Łopatko Maria</u>
+ <u xml:id="u-5.13" who="#LiberadzkaDanielaTeresa">Łoś Jerzy</u>
+ <u xml:id="u-5.14" who="#LiberadzkaDanielaTeresa">Łukaszewicz Jerzy</u>
+ <u xml:id="u-5.15" who="#LiberadzkaDanielaTeresa">Łukaszewicz Witold</u>
+ <u xml:id="u-5.16" who="#LiberadzkaDanielaTeresa">Maciejewska Regina</u>
+ <u xml:id="u-5.17" who="#LiberadzkaDanielaTeresa">Maciołek Henryk</u>
+ <u xml:id="u-5.18" who="#LiberadzkaDanielaTeresa">Maciszewski Jarema</u>
+ <u xml:id="u-5.19" who="#LiberadzkaDanielaTeresa">Maćkowski Roman</u>
+ <u xml:id="u-5.20" who="#LiberadzkaDanielaTeresa">Majchrzak Józef</u>
+ <u xml:id="u-5.21" who="#LiberadzkaDanielaTeresa">Majewski Jerzy</u>
+ <u xml:id="u-5.22" who="#LiberadzkaDanielaTeresa">Majkut Maciej</u>
+ <u xml:id="u-5.23" who="#LiberadzkaDanielaTeresa">Makowska Janina</u>
+ <u xml:id="u-5.24" who="#LiberadzkaDanielaTeresa">Malina Józef</u>
+ <u xml:id="u-5.25" who="#LiberadzkaDanielaTeresa">Malinowski Jan</u>
+ <u xml:id="u-5.26" who="#LiberadzkaDanielaTeresa">Malinowski Władysław</u>
+ <u xml:id="u-5.27" who="#LiberadzkaDanielaTeresa">Marchewka Józef</u>
+ <u xml:id="u-5.28" who="#LiberadzkaDanielaTeresa">Marczyk Jan</u>
+ <u xml:id="u-5.29" who="#LiberadzkaDanielaTeresa">Mariański Jan</u>
+ <u xml:id="u-5.30" who="#LiberadzkaDanielaTeresa">Marszałek-Młyńczyk Krystyna</u>
+ <u xml:id="u-5.31" who="#LiberadzkaDanielaTeresa">Martin Mirosław</u>
+ <u xml:id="u-5.32" who="#LiberadzkaDanielaTeresa">Marynowicz Mieczysław</u>
+ <u xml:id="u-5.33" who="#LiberadzkaDanielaTeresa">Marzec Mieczysław</u>
+ <u xml:id="u-5.34" who="#LiberadzkaDanielaTeresa">Matera Marian</u>
+ <u xml:id="u-5.35" who="#LiberadzkaDanielaTeresa">Matlęga Stefan</u>
+ <u xml:id="u-5.36" who="#LiberadzkaDanielaTeresa">Mazelon Piotr</u>
+ <u xml:id="u-5.37" who="#LiberadzkaDanielaTeresa">Mazurkiewicz Eugeniusz</u>
+ <u xml:id="u-5.38" who="#LiberadzkaDanielaTeresa">Medeński Mieczysław</u>
+ <u xml:id="u-5.39" who="#LiberadzkaDanielaTeresa">Melich Alojzy</u>
+ <u xml:id="u-5.40" who="#LiberadzkaDanielaTeresa">Mendalka Jan</u>
+ <u xml:id="u-5.41" who="#LiberadzkaDanielaTeresa">Mendel Jan</u>
+ <u xml:id="u-5.42" who="#LiberadzkaDanielaTeresa">Męclewski Edmund</u>
+ <u xml:id="u-5.43" who="#LiberadzkaDanielaTeresa">Męczykowski Zenon</u>
+ <u xml:id="u-5.44" who="#LiberadzkaDanielaTeresa">Michalik Franciszek</u>
+ <u xml:id="u-5.45" who="#LiberadzkaDanielaTeresa">Miczajka Bronisław</u>
+ <u xml:id="u-5.46" who="#LiberadzkaDanielaTeresa">Mieszkowska Ludwika</u>
+ <u xml:id="u-5.47" who="#LiberadzkaDanielaTeresa">Mięsowicz Marian</u>
+ <u xml:id="u-5.48" who="#LiberadzkaDanielaTeresa">Mikołajczyk Emanuel</u>
+ <u xml:id="u-5.49" who="#LiberadzkaDanielaTeresa">Milczarek Maria</u>
+ <u xml:id="u-5.50" who="#LiberadzkaDanielaTeresa">Misiaszek Stefan</u>
+ <u xml:id="u-5.51" who="#LiberadzkaDanielaTeresa">Mitręga Jan</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-6">
+ <u xml:id="u-6.0" who="#MlynczakTadeuszWitold">Moczar Mieczysław</u>
+ <u xml:id="u-6.1" who="#MlynczakTadeuszWitold">Mojkowski Stanisław</u>
+ <u xml:id="u-6.2" who="#MlynczakTadeuszWitold">Morawiec Teresa</u>
+ <u xml:id="u-6.3" who="#MlynczakTadeuszWitold">Moskwa Zygmunt</u>
+ <u xml:id="u-6.4" who="#MlynczakTadeuszWitold">Mroczek Jan</u>
+ <u xml:id="u-6.5" who="#MlynczakTadeuszWitold">Mróz Wiesław</u>
+ <u xml:id="u-6.6" who="#MlynczakTadeuszWitold">Muszyński Jerzy</u>
+ <u xml:id="u-6.7" who="#MlynczakTadeuszWitold">Myszka Marian</u>
+ <u xml:id="u-6.8" who="#MlynczakTadeuszWitold">Myślik Tadeusz</u>
+ <u xml:id="u-6.9" who="#MlynczakTadeuszWitold">Nadratowski Zbigniew</u>
+ <u xml:id="u-6.10" who="#MlynczakTadeuszWitold">Nagórzański Józef</u>
+ <u xml:id="u-6.11" who="#MlynczakTadeuszWitold">Napora Zygmunt</u>
+ <u xml:id="u-6.12" who="#MlynczakTadeuszWitold">Nawrocki Jerzy</u>
+ <u xml:id="u-6.13" who="#MlynczakTadeuszWitold">Nieroba Gerard</u>
+ <u xml:id="u-6.14" who="#MlynczakTadeuszWitold">Niewiadomski Jan</u>
+ <u xml:id="u-6.15" who="#MlynczakTadeuszWitold">Nowaczyk Bolesław</u>
+ <u xml:id="u-6.16" who="#MlynczakTadeuszWitold">Nowak Franciszek</u>
+ <u xml:id="u-6.17" who="#MlynczakTadeuszWitold">Nowak Zdzisław</u>
+ <u xml:id="u-6.18" who="#MlynczakTadeuszWitold">Nowiński Stanisław</u>
+ <u xml:id="u-6.19" who="#MlynczakTadeuszWitold">Ociepka Jerzy</u>
+ <u xml:id="u-6.20" who="#MlynczakTadeuszWitold">Ociepka Wiesław</u>
+ <u xml:id="u-6.21" who="#MlynczakTadeuszWitold">Ojeżyk Adolf</u>
+ <u xml:id="u-6.22" who="#MlynczakTadeuszWitold">Olszowski Stefan</u>
+ <u xml:id="u-6.23" who="#MlynczakTadeuszWitold">Orłowski Jerzy</u>
+ <u xml:id="u-6.24" who="#MlynczakTadeuszWitold">Osmańczyk Edmund</u>
+ <u xml:id="u-6.25" who="#MlynczakTadeuszWitold">Owsianik Bronisław</u>
+ <u xml:id="u-6.26" who="#MlynczakTadeuszWitold">Ozga-Michalski Józef</u>
+ <u xml:id="u-6.27" who="#MlynczakTadeuszWitold">Pacia Eugeniusz</u>
+ <u xml:id="u-6.28" who="#MlynczakTadeuszWitold">Pająk Pelagia</u>
+ <u xml:id="u-6.29" who="#MlynczakTadeuszWitold">Parol Adam</u>
+ <u xml:id="u-6.30" who="#MlynczakTadeuszWitold">Paszkowski Antoni</u>
+ <u xml:id="u-6.31" who="#MlynczakTadeuszWitold">Paśko Antoni</u>
+ <u xml:id="u-6.32" who="#MlynczakTadeuszWitold">Pawelec Stanisława</u>
+ <u xml:id="u-6.33" who="#MlynczakTadeuszWitold">Pawlik Zdzisław</u>
+ <u xml:id="u-6.34" who="#MlynczakTadeuszWitold">Pawłowski Henryk</u>
+ <u xml:id="u-6.35" who="#MlynczakTadeuszWitold">Pękala Jerzy</u>
+ <u xml:id="u-6.36" who="#MlynczakTadeuszWitold">Piasecki Bolesław</u>
+ <u xml:id="u-6.37" who="#MlynczakTadeuszWitold">Pieniak Stanisław</u>
+ <u xml:id="u-6.38" who="#MlynczakTadeuszWitold">Pikul Piotr</u>
+ <u xml:id="u-6.39" who="#MlynczakTadeuszWitold">Pińkowski Józef</u>
+ <u xml:id="u-6.40" who="#MlynczakTadeuszWitold">Piotrowski Jerzy</u>
+ <u xml:id="u-6.41" who="#MlynczakTadeuszWitold">Piotrowski Kazimierz</u>
+ <u xml:id="u-6.42" who="#MlynczakTadeuszWitold">Piskorz-Nałęcki Jerzy Wojciech</u>
+ <u xml:id="u-6.43" who="#MlynczakTadeuszWitold">Plasota Jan</u>
+ <u xml:id="u-6.44" who="#MlynczakTadeuszWitold">Poch Aleksandra</u>
+ <u xml:id="u-6.45" who="#MlynczakTadeuszWitold">Pogonowski Zygmunt</u>
+ <u xml:id="u-6.46" who="#MlynczakTadeuszWitold">Połaska Zuzanna</u>
+ <u xml:id="u-6.47" who="#MlynczakTadeuszWitold">Popiela Marian</u>
+ <u xml:id="u-6.48" who="#MlynczakTadeuszWitold">Popiołek Władysław</u>
+ <u xml:id="u-6.49" who="#MlynczakTadeuszWitold">Poprawa Bogdan</u>
+ <u xml:id="u-6.50" who="#MlynczakTadeuszWitold">Przydatek Alfred</u>
+ <u xml:id="u-6.51" who="#MlynczakTadeuszWitold">Przy łuski Józef</u>
+ <u xml:id="u-6.52" who="#MlynczakTadeuszWitold">Pychyński Lucjan</u>
+ <u xml:id="u-6.53" who="#MlynczakTadeuszWitold">Pyka Tadeusz</u>
+ <u xml:id="u-6.54" who="#MlynczakTadeuszWitold">Rachel Czesław</u>
+ <u xml:id="u-6.55" who="#MlynczakTadeuszWitold">Rachowski Jerzy</u>
+ <u xml:id="u-6.56" who="#MlynczakTadeuszWitold">Rafalski Henryk</u>
+ <u xml:id="u-6.57" who="#MlynczakTadeuszWitold">Rak Zdzisław</u>
+ <u xml:id="u-6.58" who="#MlynczakTadeuszWitold">Rakowski Bolesław</u>
+ <u xml:id="u-6.59" who="#MlynczakTadeuszWitold">Rakowski Mieczysław</u>
+ <u xml:id="u-6.60" who="#MlynczakTadeuszWitold">Raszkowski Kazimierz</u>
+ <u xml:id="u-6.61" who="#MlynczakTadeuszWitold">Rędzikowski Marian</u>
+ <u xml:id="u-6.62" who="#MlynczakTadeuszWitold">Riemen Maria</u>
+ <u xml:id="u-6.63" who="#MlynczakTadeuszWitold">Rodzik Józef</u>
+ <u xml:id="u-6.64" who="#MlynczakTadeuszWitold">Rojek Józef</u>
+ <u xml:id="u-6.65" who="#MlynczakTadeuszWitold">Rokoszewski Kazimierz</u>
+ <u xml:id="u-6.66" who="#MlynczakTadeuszWitold">Rospęk Józef</u>
+ <u xml:id="u-6.67" who="#MlynczakTadeuszWitold">Rostworowski Stanisław</u>
+ <u xml:id="u-6.68" who="#MlynczakTadeuszWitold">Rośkiewicz Bernard</u>
+ <u xml:id="u-6.69" who="#MlynczakTadeuszWitold">Roziewicz Stanisław</u>
+ <u xml:id="u-6.70" who="#MlynczakTadeuszWitold">Rozmuszcz Natalia</u>
+ <u xml:id="u-6.71" who="#MlynczakTadeuszWitold">Róg-Swiostek Mieczysław</u>
+ <u xml:id="u-6.72" who="#MlynczakTadeuszWitold">Rózga Wacław</u>
+ <u xml:id="u-6.73" who="#MlynczakTadeuszWitold">Rudolf Tadeusz</u>
+ <u xml:id="u-6.74" who="#MlynczakTadeuszWitold">Rukściński Zygmunt</u>
+ <u xml:id="u-6.75" who="#MlynczakTadeuszWitold">Rutkowski Roman</u>
+ <u xml:id="u-6.76" who="#MlynczakTadeuszWitold">Rzepiela Mieczysław</u>
+ <u xml:id="u-6.77" who="#MlynczakTadeuszWitold">Sadowski Wiesław</u>
+ <u xml:id="u-6.78" who="#MlynczakTadeuszWitold">Sapierzyński Józef</u>
+ <u xml:id="u-6.79" who="#MlynczakTadeuszWitold">Sawajner Józef</u>
+ <u xml:id="u-6.80" who="#MlynczakTadeuszWitold">Sawicki Jan</u>
+ <u xml:id="u-6.81" who="#MlynczakTadeuszWitold">Schmidt Aleksander</u>
+ <u xml:id="u-6.82" who="#MlynczakTadeuszWitold">Serwiński Mieczysław</u>
+ <u xml:id="u-6.83" who="#MlynczakTadeuszWitold">Seta Antoni</u>
+ <u xml:id="u-6.84" who="#MlynczakTadeuszWitold">Siebielec Jerzy</u>
+ <u xml:id="u-6.85" who="#MlynczakTadeuszWitold">Sielańczuk Franciszek</u>
+ <u xml:id="u-6.86" who="#MlynczakTadeuszWitold">Sieradzki Edward</u>
+ <u xml:id="u-6.87" who="#MlynczakTadeuszWitold">Skibniewska Halina</u>
+ <u xml:id="u-6.88" who="#MlynczakTadeuszWitold">Skowron Jan</u>
+ <u xml:id="u-6.89" who="#MlynczakTadeuszWitold">Skowroński Józef</u>
+ <u xml:id="u-6.90" who="#MlynczakTadeuszWitold">Skrobisz Henryk</u>
+ <u xml:id="u-6.91" who="#MlynczakTadeuszWitold">Skubała Teresa</u>
+ <u xml:id="u-6.92" who="#MlynczakTadeuszWitold">Skwirzyński Tadeusz</u>
+ <u xml:id="u-6.93" who="#MlynczakTadeuszWitold">Sochan Stanisław</u>
+ <u xml:id="u-6.94" who="#MlynczakTadeuszWitold">Sokołowska Bronisława</u>
+ <u xml:id="u-6.95" who="#MlynczakTadeuszWitold">Sokorski Włodzimierz</u>
+ <u xml:id="u-6.96" who="#MlynczakTadeuszWitold">Soluch Zdzisław</u>
+ <u xml:id="u-6.97" who="#MlynczakTadeuszWitold">Spyt Józef</u>
+ <u xml:id="u-6.98" who="#MlynczakTadeuszWitold">Sroczyńska Irena</u>
+ <u xml:id="u-6.99" who="#MlynczakTadeuszWitold">Stachoń Roman</u>
+ <u xml:id="u-6.100" who="#MlynczakTadeuszWitold">Stadniczeńko Tadeusz</u>
+ <u xml:id="u-6.101" who="#MlynczakTadeuszWitold">Starościak Jerzy</u>
+ <u xml:id="u-6.102" who="#MlynczakTadeuszWitold">Starzec Feliks</u>
+ <u xml:id="u-6.103" who="#MlynczakTadeuszWitold">Stasiak Ludomir</u>
+ <u xml:id="u-6.104" who="#MlynczakTadeuszWitold">Staszczyk Tadeusz</u>
+ <u xml:id="u-6.105" who="#MlynczakTadeuszWitold">Stawski Henryk</u>
+ <u xml:id="u-6.106" who="#MlynczakTadeuszWitold">Stefanik Henryk</u>
+ <u xml:id="u-6.107" who="#MlynczakTadeuszWitold">Stefański Piotr</u>
+ <u xml:id="u-6.108" who="#MlynczakTadeuszWitold">Stomma Stanisław</u>
+ <u xml:id="u-6.109" who="#MlynczakTadeuszWitold">Stopiński Romuald</u>
+ <u xml:id="u-6.110" who="#MlynczakTadeuszWitold">Strużek Bolesław</u>
+ <u xml:id="u-6.111" who="#MlynczakTadeuszWitold">Strycharski Leszek</u>
+ <u xml:id="u-6.112" who="#MlynczakTadeuszWitold">Strzyszcz Ignacy</u>
+ <u xml:id="u-6.113" who="#MlynczakTadeuszWitold">Surowiec Zygmunt</u>
+ <u xml:id="u-6.114" who="#MlynczakTadeuszWitold">Szafrański Henryk</u>
+ <u xml:id="u-6.115" who="#MlynczakTadeuszWitold">Szambelan Barbara</u>
+ <u xml:id="u-6.116" who="#MlynczakTadeuszWitold">Szczepańska Janina</u>
+ <u xml:id="u-6.117" who="#MlynczakTadeuszWitold">Szczepański Jan</u>
+ <u xml:id="u-6.118" who="#MlynczakTadeuszWitold">Szczepański Maciej</u>
+ <u xml:id="u-6.119" who="#MlynczakTadeuszWitold">Szczepański Władysław</u>
+ <u xml:id="u-6.120" who="#MlynczakTadeuszWitold">Szczerbal Franciszek</u>
+ <u xml:id="u-6.121" who="#MlynczakTadeuszWitold">Szczęśniak Monika</u>
+ <u xml:id="u-6.122" who="#MlynczakTadeuszWitold">Szewczyk Wilhelm</u>
+ <u xml:id="u-6.123" who="#MlynczakTadeuszWitold">Szkop Zdzisław</u>
+ <u xml:id="u-6.124" who="#MlynczakTadeuszWitold">Szkraba Stanisław</u>
+ <u xml:id="u-6.125" who="#MlynczakTadeuszWitold">Szlachcic Franciszek</u>
+ <u xml:id="u-6.126" who="#MlynczakTadeuszWitold">Sznajder Stanisław</u>
+ <u xml:id="u-6.127" who="#MlynczakTadeuszWitold">Szteliga Janina</u>
+ <u xml:id="u-6.128" who="#MlynczakTadeuszWitold">Szubar Andrzej</u>
+ <u xml:id="u-6.129" who="#MlynczakTadeuszWitold">Szura Rudolf</u>
+ <u xml:id="u-6.130" who="#MlynczakTadeuszWitold">Szwarnowiecka Maria</u>
+ <u xml:id="u-6.131" who="#MlynczakTadeuszWitold">Szydlak Jan</u>
+ <u xml:id="u-6.132" who="#MlynczakTadeuszWitold">Szydłowski Leopold</u>
+ <u xml:id="u-6.133" who="#MlynczakTadeuszWitold">Szymanek Jerzy</u>
+ <u xml:id="u-6.134" who="#MlynczakTadeuszWitold">Szymański Jan</u>
+ <u xml:id="u-6.135" who="#MlynczakTadeuszWitold">Szyr Eugeniusz</u>
+ <u xml:id="u-6.136" who="#MlynczakTadeuszWitold">Szyszko Ewelina</u>
+ <u xml:id="u-6.137" who="#MlynczakTadeuszWitold">Świderska Stanisława</u>
+ <u xml:id="u-6.138" who="#MlynczakTadeuszWitold">Tejchma Józef</u>
+ <u xml:id="u-6.139" who="#MlynczakTadeuszWitold">Tomal Zdzisław</u>
+ <u xml:id="u-6.140" who="#MlynczakTadeuszWitold">Tomaszewski Stanisław</u>
+ <u xml:id="u-6.141" who="#MlynczakTadeuszWitold">Trejgis Michał</u>
+ <u xml:id="u-6.142" who="#MlynczakTadeuszWitold">Trybus Władysław</u>
+ <u xml:id="u-6.143" who="#MlynczakTadeuszWitold">Ukleja Jan</u>
+ <u xml:id="u-6.144" who="#MlynczakTadeuszWitold">Umiński Leon</u>
+ <u xml:id="u-6.145" who="#MlynczakTadeuszWitold">Urbanowicz Józef</u>
+ <u xml:id="u-6.146" who="#MlynczakTadeuszWitold">Waligórski Bogdan</u>
+ <u xml:id="u-6.147" who="#MlynczakTadeuszWitold">Wąsik Ryszard</u>
+ <u xml:id="u-6.148" who="#MlynczakTadeuszWitold">Wasilewski Andrzej</u>
+ <u xml:id="u-6.149" who="#MlynczakTadeuszWitold">Waśniowska Janina</u>
+ <u xml:id="u-6.150" who="#MlynczakTadeuszWitold">Wawro Kazimiera</u>
+ <u xml:id="u-6.151" who="#MlynczakTadeuszWitold">Werblan Andrzej</u>
+ <u xml:id="u-6.152" who="#MlynczakTadeuszWitold">Wichlacz Florian</u>
+ <u xml:id="u-6.153" who="#MlynczakTadeuszWitold">Wiesiołek Edward</u>
+ <u xml:id="u-6.154" who="#MlynczakTadeuszWitold">Wilczyński Czesław</u>
+ <u xml:id="u-6.155" who="#MlynczakTadeuszWitold">Wilk Roman</u>
+ <u xml:id="u-6.156" who="#MlynczakTadeuszWitold">Wiśniewski Edward</u>
+ <u xml:id="u-6.157" who="#MlynczakTadeuszWitold">Witkowski Józef</u>
+ <u xml:id="u-6.158" who="#MlynczakTadeuszWitold">Włodarczyk Stanisław</u>
+ <u xml:id="u-6.159" who="#MlynczakTadeuszWitold">Wojciechowska Barbara</u>
+ <u xml:id="u-6.160" who="#MlynczakTadeuszWitold">Wojciechowski Jan</u>
+ <u xml:id="u-6.161" who="#MlynczakTadeuszWitold">Wojno Jan</u>
+ <u xml:id="u-6.162" who="#MlynczakTadeuszWitold">Wojtala Józef</u>
+ <u xml:id="u-6.163" who="#MlynczakTadeuszWitold">Wojtczak Anna</u>
+ <u xml:id="u-6.164" who="#MlynczakTadeuszWitold">Wojtera Czesław</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-7">
+ <u xml:id="u-7.0" who="#WojcikJanuszStanislaw">Wroński Stanisław</u>
+ <u xml:id="u-7.1" who="#WojcikJanuszStanislaw">Wróbel Stanisław</u>
+ <u xml:id="u-7.2" who="#WojcikJanuszStanislaw">Wyrozębska Maria</u>
+ <u xml:id="u-7.3" who="#WojcikJanuszStanislaw">Zabłocki Janusz</u>
+ <u xml:id="u-7.4" who="#WojcikJanuszStanislaw">Zadykowicz Władysław</u>
+ <u xml:id="u-7.5" who="#WojcikJanuszStanislaw">Załuski Zbigniew</u>
+ <u xml:id="u-7.6" who="#WojcikJanuszStanislaw">Zapart Czesław</u>
+ <u xml:id="u-7.7" who="#WojcikJanuszStanislaw">Zapiórkowski Tadeusz</u>
+ <u xml:id="u-7.8" who="#WojcikJanuszStanislaw">Zaradzki Antoni</u>
+ <u xml:id="u-7.9" who="#WojcikJanuszStanislaw">Zarzycka Adela</u>
+ <u xml:id="u-7.10" who="#WojcikJanuszStanislaw">Zasada Jerzy</u>
+ <u xml:id="u-7.11" who="#WojcikJanuszStanislaw">Zawadzki Sylwester</u>
+ <u xml:id="u-7.12" who="#WojcikJanuszStanislaw">Zenderowski Zygmunt</u>
+ <u xml:id="u-7.13" who="#WojcikJanuszStanislaw">Zielińska Halina</u>
+ <u xml:id="u-7.14" who="#WojcikJanuszStanislaw">Zieliński Henryk</u>
+ <u xml:id="u-7.15" who="#WojcikJanuszStanislaw">Ziętek Jerzy</u>
+ <u xml:id="u-7.16" who="#WojcikJanuszStanislaw">Zydek Andrzej</u>
+ <u xml:id="u-7.17" who="#WojcikJanuszStanislaw">Zygadło Bolesław</u>
+ <u xml:id="u-7.18" who="#WojcikJanuszStanislaw">Żabiński Andrzej</u>
+ <u xml:id="u-7.19" who="#WojcikJanuszStanislaw">Żak Wacław</u>
+ <u xml:id="u-7.20" who="#WojcikJanuszStanislaw">Żandarowski Zdzisław</u>
+ <u xml:id="u-7.21" who="#WojcikJanuszStanislaw">Żukrowski Wojciech</u>
+ <u xml:id="u-7.22" who="#WojcikJanuszStanislaw">Żurek Mirosław *)</u>
+ <u xml:id="u-7.23" who="#WojcikJanuszStanislaw">Stwierdzam, że wszyscy obecni na posiedzeniu posłowie złożyli ślubowanie.</u>
+ <u xml:id="u-7.24" who="#WojcikJanuszStanislaw">Obecnie przystępujemy do punktu 1 porządku dziennego: Wybór Marszałka Sejmu.</u>
+ <u xml:id="u-7.25" who="#WojcikJanuszStanislaw">Proszę o zgłaszanie kandydatur.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-8">
+ <u xml:id="u-8.0" who="#MarszalekSeniorJaroslawIwaszkiewicz">(Poseł Gesing Franciszek: Proszę o głos.) Głos ma poseł Franciszek Gesing.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-9">
+ <u xml:id="u-9.0" who="#PoselGesingFranciszek">Wysoka Izbo! W imieniu Prezydium Naczelnego Komitetu Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego oraz Klubów Poselskich Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego i Stronnictwa Demokratycznego, zgodnie z propozycją przyjętą przez Centralną Komisję Porozumiewawczą Partii i Stronnictw Politycznych, stawiam wniosek o powołanie na stanowisko Marszałka sejmu PRL VI kadencji - posła ziemi tarnowskiej, Prezesa naszego Stronnictwa, Stanisława Gucwę.</u>
+ <u xml:id="u-9.1" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ <u xml:id="u-9.2" who="#PoselGesingFranciszek">*) Na 1 posiedzeniu nie złożyli ślubowania posłowie:</u>
+ <u xml:id="u-9.3" who="#PoselGesingFranciszek">Boryczka Zygmunt</u>
+ <u xml:id="u-9.4" who="#PoselGesingFranciszek">Łubieński Konstanty</u>
+ <u xml:id="u-9.5" who="#PoselGesingFranciszek">Szczepaniak Stanisław</u>
+ <u xml:id="u-9.6" who="#PoselGesingFranciszek">Stanisław Gucwa przed wojną działał w ruchu młodzieżowym — „Wici”; w czasie okupacji w Batalionach Chłopskich; po wojnie w Stronnictwie Ludowym, a następnie w Zjednoczonym Stronnictwie Ludowym; od 1959 roku jest członkiem Prezydium Naczelnego Komitetu Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego, a od lutego 1971 r. - jego Prezesem.</u>
+ <u xml:id="u-9.7" who="#PoselGesingFranciszek">Zdobyte przez Stanisława Gucwę doświadczenia w wieloletniej działalności społecznej i politycznej, w pracy gospodarczej centralnych organów państwowych, w tym również jako członka Rządu oraz praktyka parlamentarna jako posła trzech kadencji, stanowią godne zaufania przesłanki twórczego wypełniania obowiązków Marszałka Sejmu. Dlatego też kluby poselskie, w imieniu których wnioskuję, są przeświadczone, że poseł Stanisław Gucwa będzie dobrze przewodniczył Wysokiej Izbie i kierował pracami Sejmu.</u>
+ <u xml:id="u-9.8" who="#PoselGesingFranciszek">Marszałek-Senior:</u>
+ <u xml:id="u-9.9" who="#PoselGesingFranciszek">Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-9.10" who="#PoselGesingFranciszek">Czy są jeszcze inne kandydatury?</u>
+ <u xml:id="u-9.11" who="#PoselGesingFranciszek">Nie słyszę.</u>
+ <u xml:id="u-9.12" who="#PoselGesingFranciszek">Stosownie do art. 18 ust. 2 regulaminu Sejm wybiera Marszałka bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ogólnej liczby posłów.</u>
+ <u xml:id="u-9.13" who="#PoselGesingFranciszek">Stwierdzam, że w posiedzeniu bierze udział wymagana regulaminem liczba posłów.</u>
+ <u xml:id="u-9.14" who="#PoselGesingFranciszek">Przystępujemy do głosowania.</u>
+ <u xml:id="u-9.15" who="#PoselGesingFranciszek">Kto z Obywateli Posłów jest za wyborem posła Stanisława Gucwy na stanowisko Marszałka Sejmu — zechce podnieść rękę.</u>
+ <u xml:id="u-9.16" who="#PoselGesingFranciszek">Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-9.17" who="#PoselGesingFranciszek">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-9.18" who="#PoselGesingFranciszek">Kto się wstrzymał od głosowania? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-9.19" who="#PoselGesingFranciszek">Stwierdzam, że Sejm wybrał jednomyślnie na stanowisko Marszałka Sejmu obywatela posła Stanisława Gucwę.</u>
+ <u xml:id="u-9.20" who="#PoselGesingFranciszek">Proszę Obywatela Marszałka o objęcie przewodnictwa.</u>
+ <u xml:id="u-9.21" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ <u xml:id="u-9.22" who="#komentarz">(Marszalek Sejmu Stanisław Gucwa, witany oklaskami, podchodzi do stołu prezydialnego i obejmuje przewodnictwo)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-10">
+ <u xml:id="u-10.0" who="#Marszalek">Wysoki Sejmie! Dziękuję serdecznie za okazane mi przez Obywateli Posłów zaufanie. Z prawdziwym wzruszeniem przyjmuję powierzenie mi najbardziej zaszczytnej funkcji w tej Izbie, jaką jest odpowiedzialne stanowisko Marszałka Sejmu. Traktuję mój wybór jako wyróżnienie Prezesa Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego, a w fakcie mej rekomendacji przez Kluby Poselskie Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego i Stronnictwa Demokratycznego widzę jeszcze jeden dowód uznania dla codziennego trudu chłopów, najbliższych sojuszników klasy robotniczej.</u>
+ <u xml:id="u-10.1" who="#Marszalek">Obywatele Posłowie! Zostaliśmy wybrani w wyborach, które przebiegły w atmosferze ogromnego zaangażowania wszystkich ludzi pracy w mieście i na wsi. Wyrażało się ono w konkretnym działaniu na rzecz realizacji linii politycznej, zapoczątkowanej uchwałami VII i VIII Plenum KC PZPR, wspartymi decyzjami i działalnością Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego i Stronnictwa Demokratycznego oraz działaczy bezpartyjnych.</u>
+ <u xml:id="u-10.2" who="#Marszalek">W ciągu 15 miesięcy, jakie upłynęły od grudnia 1970 r., dokonano już w naszym kraju bardzo wiele, zapoczątkowując gruntowne reformy we wszystkich dziedzinach życia politycznego i społecznego. Najważniejsze jest jednak to, że wytworzył się nowy klimat polityczny, oparty na wzajemnym szacunku i zaufaniu ludzi pracy do kierownictwa politycznego oraz władzy państwowej --- do obywateli, do ich wiedzy, patriotyzmu i oddania dla Polski Ludowej.</u>
+ <u xml:id="u-10.3" who="#Marszalek">Utrzymanie i rozwijanie tej twórczej atmosfery politycznej jest naczelnym zadaniem Sejmu VI kadencji. Tylko bowiem w klimacie wzajemnego zaufania może umacniać się patriotyczna jedność narodu, zwiększać zaangażowanie wszystkich ludzi pracy w realizacji naszych trudnych zadań budownictwa gospodarczego i społecznego w rozwoju i umacnianiu socjalizmu.</u>
+ <u xml:id="u-10.4" who="#Marszalek">Ramowy program prac bieżącej kadencji Sejmu określają uchwały VI Zjazdu PZPR, które są podsumowaniem ogólnonarodowej dyskusji. Stały się one platformą wyborczą Frontu Jedności Narodu i zostały zaaprobowane w powszechnym głosowaniu.</u>
+ <u xml:id="u-10.5" who="#Marszalek">Wysoka Izbo! Rozpoczynamy VI kadencję Sejmu w korzystnej sytuacji wewnętrznej i zewnętrznej. Przebieg wyborów potwierdził, że linia polityczna VI Zjazdu PZPR i jej twórcy mają pełne poparcie wszystkich grup społecznych --- starszych i młodzieży. Uzyskaliśmy zaufanie naszych wyborców, kraj nasz osiągnął w ubiegłym roku znaczny postęp w przemyśle i rolnictwie, w rozwoju oświaty, nauki i kultury, umacnia się szacunek dla Polski i naszej polityki w świecie. Rozwija się socjalistyczny ruch zobowiązań podejmowanych przez klasę robotniczą, wzrasta aktywność produkcyjna i społeczna rolników, rośnie zaangażowanie młodzieży i jej organizacji.</u>
+ <u xml:id="u-10.6" who="#Marszalek">Wszystko to stwarza uzasadnione podstawy do optymizmu, który tak bardzo jest potrzebny narodowi w okresie podejmowanej realizacji ambitnego programu wszechstronnego rozwoju naszej ojczyzny. Świadomi ogromu zadań stojących przed narodem i konstytucyjnej odpowiedzialności Sejmu, przystąpimy do pracy tak, aby jak najlepiej spełnić pokładane w nas nadzieje.</u>
+ <u xml:id="u-10.7" who="#Marszalek">Pragnę zapewnić Wysoką Izbę, że nie będę ustawał w wysiłkach, aby przy współpracy z Obywatelami Posłami, z kierownictwami klubów, kół, z Prezydium Sejmu i czynnikami politycznymi stwarzać codziennie taką atmosferę i warunki pracy, aby Sejm VI kadencji spełnił z honorem wielkie i odpowiedzialne zadania, jakie powierzył mu naród w dniu 19 marca 1972 r.</u>
+ <u xml:id="u-10.8" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ <u xml:id="u-10.9" who="#Marszalek">Informuję, że od obywatela Prezesa Rady Ministrów wpłynęło pismo treści następującej:</u>
+ <u xml:id="u-10.10" who="#Marszalek">,,Obywatel Marszałek Sejmu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej w miejscu W związku z wyborem w dniu 19 marca br. Sejmu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej VI kadencji, Rada Ministrów składa w ręce Sejmu swoje dotychczasowe funkcje.</u>
+ <u xml:id="u-10.11" who="#Marszalek">Prezes Rady Ministrów</u>
+ <u xml:id="u-10.12" who="#komentarz">Piotr Jaroszewicz”.</u>
+ <u xml:id="u-10.13" who="#Marszalek">Proponuję, aby Sejm podjął następującą uchwałę:</u>
+ <u xml:id="u-10.14" who="#Marszalek">„Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej przyjmuje zgłoszoną przez Prezesa Rady Ministrów dymisję Rządu oraz powierza Rządowi dalsze pełnienie obowiązków w dotychczasowym składzie do czasu powołania nowej Rady Ministrów”.</u>
+ <u xml:id="u-10.15" who="#Marszalek">Jeśli nie usłyszę sprzeciwu, będę uważał, że Sejm podjął proponowaną uchwałę.</u>
+ <u xml:id="u-10.16" who="#Marszalek">Sprzeciwu nie słyszę.</u>
+ <u xml:id="u-10.17" who="#Marszalek">Uważam uchwałę za przyjętą.</u>
+ <u xml:id="u-10.18" who="#Marszalek">Proponuję, aby ustalić dalszy ciąg porządku dziennego, jak następuje:</u>
+ <u xml:id="u-10.19" who="#Marszalek">2. Wybór wicemarszałków Sejmu.</u>
+ <u xml:id="u-10.20" who="#Marszalek">3. Wybór Rady Państwa.</u>
+ <u xml:id="u-10.21" who="#Marszalek">4. Powołanie Prezesa Rady Ministrów i powierzenie mu przedstawienia Sejmowi wniosków co do składu Rady Ministrów.</u>
+ <u xml:id="u-10.22" who="#Marszalek">5. Wybór Komisji Mandatowo-Regulaminowej.</u>
+ <u xml:id="u-10.23" who="#Marszalek">Czy w sprawie porządku dziennego ktoś z Obywateli Posłów pragnie zabrać głos?</u>
+ <u xml:id="u-10.24" who="#Marszalek">Nikt się nie zgłasza.</u>
+ <u xml:id="u-10.25" who="#Marszalek">Sprzeciwu nie słyszę.</u>
+ <u xml:id="u-10.26" who="#Marszalek">Uważam, że Sejm przyjął propozycję porządku dziennego dzisiejszego posiedzenia.</u>
+ <u xml:id="u-10.27" who="#Marszalek">Przystępujemy do punktu 2 porządku dziennego: Wybór wicemarszałków.</u>
+ <u xml:id="u-10.28" who="#Marszalek">Proszę o zgłaszanie kandydatur na stanowiska wicemarszałków Sejmu.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-11">
+ <u xml:id="u-11.0" who="#PoselGrendvsMichal">Proszę o głos.</u>
+ <u xml:id="u-11.1" who="#Marszalek">Udzielam głosu posłowi Michałowi Grendysowi.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-12">
+ <u xml:id="u-12.0" who="#PoselGrendvsMichal">Wysoki Sejmie! W imieniu Klubów Poselskich Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego i Stronnictwa Demokratycznego oraz z upoważnienia Centralnej Komisji Porozumiewawczej Partii i Stronnictw Politycznych wnoszę o powołanie na stanowiska wicemarszałków Sejmu posłów: Andrzeja Benesza, Haliny Skibniewskiej i Andrzeja Werblana.</u>
+ <u xml:id="u-12.1" who="#PoselGrendvsMichal">Poseł Andrzej Benesz jest wiceprzewodniczącym Centralnego Komitetu Stronnictwa Demokratycznego, w Sejmie PRL pełnił od wielu lat funkcję zastępcy przewodniczącego, a następnie przewodniczącego Komisji Gospodarki Morskiej i Żeglugi; wielokrotnie reprezentował Sejm w delegacjach zagranicznych. W ostatnim roku V kadencji poprzedniego Sejmu poseł Andrzej Benesz powołany został na stanowisko wicemarszałka Sejmu PRL.</u>
+ <u xml:id="u-12.2" who="#PoselGrendvsMichal">Posłanka Halina Skibniewska jest cenionym architektem i urbanistą, autorką i współtwórczynią wielu osiedli w naszej stolicy. W pracach sejmowych koncentrowała się na problematyce budownictwa i gospodarki komunalnej. W ostatnim roku poprzedniej kadencji wybrana została wicemarszałkiem Sejmu.</u>
+ <u xml:id="u-12.3" who="#PoselGrendvsMichal">Poseł Andrzej Werblan jest członkiem Sekretariatu KC PZPR, redaktorem naczelnym — „Nowych Dróg”, znanym działaczem politycznym i społecznym. Posiada poważny dorobek w pracach parlamentarnych, m.in. jako przewodniczący Komisji Oświaty i Nauki.</u>
+ <u xml:id="u-12.4" who="#PoselGrendvsMichal">W ostatnim roku poprzedniej kadencji był wicemarszałkiem Sejmu i przewodniczącym Polskiej Grupy Unii Międzyparlamentarnej.</u>
+ <u xml:id="u-12.5" who="#PoselGrendvsMichal">Powinienem dodać, że przedstawieni trzej kandydaci wnieśli poważny wkład w dorobek prac sejmowych, podjętych i zrealizowanych po VII i VIII Plenum KC PZPR, co daje rękojmię dalszego wykonania odpowiedzialnych zadań, jakie stoją przed Prezydium Sejmu w bieżącej kadencji.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-13">
+ <u xml:id="u-13.0" who="#Marszalek">Czy są jeszcze inne kandydatury?</u>
+ <u xml:id="u-13.1" who="#Marszalek">Nie ma.</u>
+ <u xml:id="u-13.2" who="#Marszalek">Zgodnie z art. 18 ust. 2 regulaminu Sejmu, Sejm wybiera wicemarszałków Sejmu bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ogólnej liczby posłów.</u>
+ <u xml:id="u-13.3" who="#Marszalek">Przystępujemy do głosowania.</u>
+ <u xml:id="u-13.4" who="#Marszalek">Kto z Obywateli Posłów jest za wyborem posła Andrzeja Benesza na stanowisko wicemarszałka Sejmu - zechce podnieść rękę.</u>
+ <u xml:id="u-13.5" who="#Marszalek">Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-13.6" who="#Marszalek">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-13.7" who="#Marszalek">Kto się wstrzymał od głosowania? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-13.8" who="#Marszalek">Kto z Obywateli Posłów jest za wyborem posła Haliny Skibniewskiej na stanowisko wicemarszałka Sejmu - zechce podnieść rękę.</u>
+ <u xml:id="u-13.9" who="#Marszalek">Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-13.10" who="#Marszalek">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-13.11" who="#Marszalek">Kto się wstrzymał od głosowania? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-13.12" who="#Marszalek">Kto z Obywateli Posłów jest za wyborem posła Andrzeja Werblana na stanowisko wicemarszałka Sejmu - zechce podnieść rękę.</u>
+ <u xml:id="u-13.13" who="#Marszalek">Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-13.14" who="#Marszalek">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-13.15" who="#Marszalek">Kto się wstrzymał od głosowania? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-13.16" who="#Marszalek">Stwierdzam, że Sejm wybrał posłów: Andrzeja Benesza, Halinę Skibniewską i Andrzeja Werblana na stanowiska wicemarszałków Sejmu.</u>
+ <u xml:id="u-13.17" who="#Marszalek">Proszę Obywateli Wicemarszałków o zajęcie miejsc przy stole prezydialnym.</u>
+ <u xml:id="u-13.18" who="#Marszalek">Przystępujemy do punktu 3 i 4 porządku dziennego: Wybór Rady Państwa oraz powołanie Prezesa Rady Ministrów i powierzenie mu przedstawienia Sejmowi wniosków co do składu Rady Ministrów.</u>
+ <u xml:id="u-13.19" who="#Marszalek">Proszę o zabranie głosu I Sekretarza Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej posła Edwarda Gierka.</u>
+ <u xml:id="u-13.20" who="#Marszalek">I Sekr. KC PZPR</u>
+ <u xml:id="u-13.21" who="#Marszalek">poseł Edward Gierek:</u>
+ <u xml:id="u-13.22" who="#Marszalek">Obywatele Posłowie! Naród polski, wybierając Sejm VI kadencji, potwierdził jednoznacznie swoją wolę realizowania platformy Frontu Jedności Narodu i budowania socjalistycznej przyszłości naszej ojczyzny.</u>
+ <u xml:id="u-13.23" who="#Marszalek">W sprawach dla narodu najważniejszych, w sprawie dalszego socjalistycznego rozwoju i umacniania siły Polski, w sprawie pogłębiania przyjaźni i sojuszu ze Związkiem Radzieckim, w sprawie pokojowej polityki zagranicznej wszyscy Polacy są jednej myśli. Tę patriotyczną jedność będziemy pogłębiać przez dalsze zacieśnianie więzi naszej partii z ludźmi pracy miast i wsi, przez dalsze zespalanie wszystkich sił społecznych tworzących Front Jedności Narodu.</u>
+ <u xml:id="u-13.24" who="#Marszalek">Sądzę, że wyrażę opinię wszystkich posłów, jeżeli z tej trybuny złożę naszym rodakom, obywatelom Polski Ludowej, serdeczne podziękowanie za zaszczytne zaufanie, jakim obdarzyli nas w głosowaniu powszechnym.</u>
+ <u xml:id="u-13.25" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ <u xml:id="u-13.26" who="#Marszalek">Rola Sejmu w pracy państwowej i w życiu politycznym kraju będzie taka, jaką uczyni ją nasza poselska działalność, nasza pryncypialność i aktywność w pracach sejmowych, nasza więź ze społeczeństwem, z wyborcami.</u>
+ <u xml:id="u-13.27" who="#Marszalek">Jestem przekonany, że nikt z nas nie będzie szczędził sił dla godnego wypełnienia swej powinności wobec narodu. Naczelnym, politycznym i moralnym obowiązkiem każdego posła na Sejm, obowiązkiem potwierdzonym w słowach uroczystego ślubowania, które przed chwilą złożyliśmy, jest kierowanie się w poselskiej działalności troską o dobro ludzi pracy, o utrwalanie socjalizmu, o wszechstronny rozwój Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej i umocnienie jej pozycji w świecie.</u>
+ <u xml:id="u-13.28" who="#Marszalek">Sejm VI kadencji ma do spełnienia rolę doniosłą. Wynika ona z wielkiej wagi społeczno-ekonomicznych zadań, które w ubiegłym roku podjęliśmy i realizujemy.</u>
+ <u xml:id="u-13.29" who="#Marszalek">Sejm nasz spełni tę rolę, spełni oczekiwania społeczne, jeżeli projekty ustaw będzie rozpatrywać wnikliwie i głębiej konfrontować z doświadczeniami społecznymi, jeśli stanowić będzie mądre i dalekowzroczne prawa, odpowiadające zasadom socjalizmu i interesom narodu.</u>
+ <u xml:id="u-13.30" who="#Marszalek">Sejm nasz będzie z pewnością jednomyślny w zasadniczych sprawach rozwoju kraju i polskiej polityki zagranicznej, a równocześnie będzie wymagający i krytyczny w swej działalności kontrolnej w debatach plenarnych i w pracach komisji. W tym duchu pracować będą w Sejmie posłowie klubu naszej partii, w tym duchu będziemy zacieśniać współdziałanie z klubami poselskimi sojuszniczych stronnictw i z posłami bezpartyjnymi.</u>
+ <u xml:id="u-13.31" who="#Marszalek">Obywatele Posłowie! Rozpoczynamy kolejną czteroletnią kadencję Sejmu. Będą to lata decydujące o urzeczywistnieniu programu VI Zjazdu Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, o umocnieniu i rozwoju socjalistycznych stosunków społecznych. Mamy jasno sprecyzowane i zaaprobowane przez naród cele polityki. Wiemy, jakie środki są niezbędne i jak należy pracować, aby cele te osiągnąć.</u>
+ <u xml:id="u-13.32" who="#Marszalek">Podejmiemy wielkie zadania w dziedzinie modernizacji aparatu wytwórczego, którym dysponujemy, i szybkiej rozbudowy tych działów produkcji, które mają największe znaczenie społeczne. Na podstawie szybkiego wzrostu dochodu narodowego będziemy konsekwentnie polepszać warunki życia ludzi pracy.</u>
+ <u xml:id="u-13.33" who="#Marszalek">Wczoraj IV Plenum Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej rozpatrzyło projekt planu społeczno-ekonomicznego rozwoju Polski do 1975 roku.</u>
+ <u xml:id="u-13.34" who="#Marszalek">Konkretyzując perspektywy rozwoju gospodarczego i społecznego, braliśmy pod uwagę doświadczenia okresu pozjazdowego, bilans wyników ubiegłego roku i pierwszych dwóch miesięcy roku bieżącego, a także rezultaty inicjatyw produkcyjnych, którymi załogi przedsiębiorstw przemysłowych i usługowych oraz rolnicy odpowiedzieli na apel o dodatkową produkcję wartości 20 miliardów złotych.</u>
+ <u xml:id="u-13.35" who="#Marszalek">Wśród wielu ważnych zadań, które musimy wykonać, kluczowe znaczenie ma usprawnienie procesu inwestowania. Każdą przeznaczoną na inwestycję złotówkę trzeba ulokować mądrze i wykorzystać efektywniej. Mamy przed sobą do rozwiązania wiele problemów o znaczeniu ogólnonarodowym, określających rozwój kraju na wiele lat. Szybszy rozwój naszej gospodarki narodowej, a tym samym dalszy wzrost stopy życiowej uzależniony jest od postępu w produkcji. Musimy nadać znacznie wyższą rangę nauce i technice jako głównej dźwigni unowocześniania produkcji, musimy podwyższać kwalifikacje i doskonalić kadry, lepiej wykorzystywać maszyny, urządzenia i materiały. Trzeba stale rozszerzać i pogłębiać współpracę w ramach Rady Wzajemnej Pomocy Gospodarczej, intensyfikować wymianę handlową z innymi krajami.</u>
+ <u xml:id="u-13.36" who="#Marszalek">We wszystkich tych dziedzinach istnieją duże rezerwy, trzeba je uruchomić. Najbogatsze i najszerzej dostępne rezerwy, znajdujące się w zasięgu ręki każdego niemal pracownika, należą do dziedziny szeroko pojętego postępu w organizacji pracy, dokładności, solidności i terminowości wykonania każdej czynności, każdego zadania. W oparciu o doświadczenie można sformułować tezę, że dziś w Polsce praca wydajna — to przede wszystkim praca dobrze zorganizowana i zdyscyplinowana.</u>
+ <u xml:id="u-13.37" who="#Marszalek">Wieś polska stoi wobec zadania pełnego wykorzystania stwarzanych jej warunków podnoszenia produkcji, zwiększonych dostaw maszyn, nawozów, środków ochrony roślin i materiałów budowlanych. Wymagać to będzie szczególnej troski o właściwe zagospodarowanie wielkiego dobra narodu --- ziemi polskiej.</u>
+ <u xml:id="u-13.38" who="#Marszalek">Przed wyborami w większości wsi podnoszono sprawę zaopatrzenia w wodę. Jest to rzeczywiście problem ważny dla rolnictwa i przemysłu, dla naturalnego środowiska człowieka. Rozwiązanie jego wymaga już dziś odpowiednich przedsięwzięć Rządu i władz terenowych. Rozważenia wymaga także opracowany przez polskich naukowców projekt kompleksowego zagospodarowania zasobów wodnych Wisły. Będziemy nadal dbać o to, aby trud rolnika był zawsze opłacalny, aby wszystkie organizacje i instytucje obsługi rolnictwa pracowały coraz sprawniej. Wspierać będziemy równocześnie socjalistyczne przemiany społeczne w naszym rolnictwie, unowocześniać jego strukturę.</u>
+ <u xml:id="u-13.39" who="#Marszalek">Klasa robotnicza, wszyscy ludzie pracy chcą pracować coraz lepiej i wydajniej. Pragną oni równocześnie konsekwentnej i prawidłowej, zgodnej z wymogami rozwoju realizacji zasad sprawiedliwości społecznej, podnoszenia realnych płac i doskonalenia systemu płac tak, aby praca rzetelna i wydajna była odpowiednio wynagradzana.</u>
+ <u xml:id="u-13.40" who="#Marszalek">W hierarchii społecznych potrzeb najwyżej stawiamy szybsze rozwiązywanie kwestii mieszkaniowych, stopniowe skracanie czasu pracy i obniżanie wieku emerytalnego, unowocześnianie oświaty i wyrównanie warunków startu dla młodych, rozbudowę nowoczesnej i dostępnej dla wszystkich opieki nad zdrowiem, pomoc dla rodzin wielodzietnych, dla kobiet pracujących, zwłaszcza dla matek. Zaspokojenie tych potrzeb mieć będzie priorytet w polityce państwa oraz jasno sprecyzowany i konsekwentnie realizowany program działania.</u>
+ <u xml:id="u-13.41" who="#Marszalek">Wysoki Sejmie! Wszędzie, w całym naszym kraju daliśmy zielone światło inicjatywie, gospodarności, lepszej organizacji pracy. Kampania przedwyborcza wzbogaciła nasz program działania o nowe propozycje lepszych i bardziej efektywnych rozwiązań, które wyszły przede wszystkim od załóg przemysłowych, od klasy robotniczej. Żadnej z tych propozycji nie wolno zapomnieć, każdą trzeba starannie rozpatrzyć. Pobudzając inicjatywę społeczną i sprzyjając masowemu ruchowi dobrej roboty, powinniśmy jednocześnie w całym kraju aktywnie przeciwstawiać się konserwatyzmowi, oderwaniu od życia, obojętności na potrzeby i dążenia społeczne, biurokratyzmowi — wszystkiemu, co hamuje postęp.</u>
+ <u xml:id="u-13.42" who="#Marszalek">Przeciw tym zjawiskom, przeciw wszelkiej nierzetelności i demoralizacji kierowało się ostrze społecznej krytyki w dyskusji przedzjazdowej i przedwyborczej. Jest to krytyka sprawiedliwa, trzeba wyciągać z niej konsekwentne wnioski. Ze złem powinniśmy walczyć wszyscy wszędzie, gdzie na nie napotkamy.</u>
+ <u xml:id="u-13.43" who="#Marszalek">Każdy, kto chce dobra kraju, niechaj dowodzi tego przede wszystkim własną postawą i osobistym przykładem, rzetelnością w pracy, troską o dobre stosunki społeczne, aktywnym udziałem w realizacji ogólnonarodowych zadań.</u>
+ <u xml:id="u-13.44" who="#Marszalek">Wielkie dokonania wyrastają z gleby ugruntowanych przekonań, z rozumowego i uczuciowego zaangażowania w realizację postępowych celów społecznych, z poczucia wagi służby i pracy dla ojczyzny. Musimy aktywniej i konsekwentniej kształtować i pomnażać siły twórcze naszego narodu, umacniać w świadomości powszechnej socjalistyczne, patriotyczne i internacjonalistyczne ideały oraz wolę kierowania się nimi w życiu. Pragniemy, aby socjalistyczna kultura narodowa, kontynuująca nasze najlepsze tradycje, wzbogacała życie duchowe naszego społeczeństwa, kształtowała osobowość i ideowe motywacje działania ludzi zgodnie z zasadami socjalizmu, z duchem naszej epoki.</u>
+ <u xml:id="u-13.45" who="#Marszalek">Budowanie ideowo moralnej siły naszego narodu w wielkiej mierze zależy od stylu działania władz państwowych i gospodarczych na wszystkich szczeblach, przede wszystkim tam, gdzie jest najszerszy, codzienny styk władzy z obywatelem w mieście, w powiecie, w gromadzie. Dlatego tak wielkie znaczenie ma doskonalenie instytucji naszego państwa, umacnianie prawa i usprawnianie działania administracji, pogłębianie socjalistycznej demokracji we wszystkich dziedzinach życia. Urzeczywistniamy naszą demokrację w praktyce życia codziennego, w konsultowaniu i zgodnym realizowaniu powziętych zamierzeń, w stałym współdziałaniu władz państwowych, organizacji społecznych, samorządów i kolektywów pracowniczych.</u>
+ <u xml:id="u-13.46" who="#Marszalek">Tylko na tej drodze wyzwolimy nieprzebrane zasoby energii, inicjatywy, umiejętności narodu i przekształcimy je w siłę motoryczną socjalistycznego rozwoju kraju. Na tej drodze będziemy skutecznie przezwyciężać wszystko co dezintegruje społeczeństwo i osłabia socjalizm, a umacniać więź wzajemnego zaufania, która zespala władzę ludową z czołową siłą narodu - klasą robotniczą, ze wszystkimi ludźmi pracy.</u>
+ <u xml:id="u-13.47" who="#Marszalek">Kształtujmy pracę organów władzy ludowej oraz instytucji zarządzających sprawami publicznymi, dobierajmy kadry ich pracowników tak, aby każdy kontakt obywatela z władzą służył upowszechnianiu szczytnych wzorów służby społecznej, troski o dobro publiczne, dyscypliny i praworządności, wysokiej kultury politycznej. Wytwarzanie takiego socjalistycznego i nowoczesnego stylu pracy państwowej w wielkiej mierze zależeć będzie od władz naczelnych, które dziś powołamy, od Rady Państwa i Rządu, od ich pracy codziennej.</u>
+ <u xml:id="u-13.48" who="#Marszalek">Obywatele Posłowie! Dalszy dynamiczny postęp społeczno-gospodarczy Polski stanowi integralną część rozwoju socjalistycznej wspólnoty, której jedność opiera się na niewzruszonym fundamencie wspólnych celów i internacjonalistycznej solidarności. Wespół z państwami Układu Warszawskiego prowadzimy taką politykę zagraniczną, która zapewnia pomyślne warunki dla pokojowego rozwoju wszystkich państw socjalistycznych i całej naszej wspólnoty, a równocześnie służy postępowi, międzynarodowemu bezpieczeństwu i szerszej współpracy narodów. Pozycja i siła naszej socjalistycznej wspólnoty, wspólna realizacja polityki pokojowego współistnienia stworzyły warunki dla położenia kresu zimnej wojnie i otwarcia nowej karty w rozwoju sytuacji europejskiej. Wysunęliśmy ideę konferencji w sprawie bezpieczeństwa i współpracy w Europie, wychodzimy naprzeciw wszelkim konstruktywnym inicjatywom, pragniemy możliwie rychło doprowadzić do tego spotkania i zapewnić jego sukces.</u>
+ <u xml:id="u-13.49" who="#Marszalek">Rozwijamy i nadal będziemy rozwijać przyjazne stosunki z Francją, z krajami skandynawskimi, ze wszystkimi innymi państwami, które opowiadają się za odprężeniem i współpracą. Na tej właśnie bazie Polska, wespół ze Związkiem Radzieckim i innymi naszymi sojusznikami, podjęła proces normalizacji stosunków z Niemiecką Republiką Federalną. Normalizacja tych stosunków, jak podkreślił to w swym wystąpieniu na XV Zjeździe Radzieckich Związków Zawodowych tow. Leonid Breżniew, leży w interesie pokoju na naszym kontynencie, a w tym i w interesie także samej Niemieckiej Republiki Federalnej. Stawką w walce, która toczy się obecnie w Niemczech zachodnich o ratyfikację układów moskiewskiego i warszawskiego jest przede wszystkim sytuacja i pozycja Niemieckiej Republiki Federalnej w Europie i to czy NRF będzie uczestniczyć w rozwoju pokojowych stosunków na naszym kontynencie czy też zawróci na manowce zimnej wojny.</u>
+ <u xml:id="u-13.50" who="#Marszalek">Opozycja w Niemieckiej Republice Federalnej, wysuwając przeciwko ratyfikacji układów argument, że po ich ewentualnym obaleniu mogą być one negocjowane ponownie, świadomie wprowadza w błąd opinię publiczną. Nasze stanowisko w tej kwestii jest jasne i niewzruszone. Platformą normalizacji stosunków między Polską a Niemiecką Republiką Federalną mogą być tylko i wyłącznie układy, które zostały już podpisane, obydwa układy, to jest warszawski i moskiewski.</u>
+ <u xml:id="u-13.51" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ <u xml:id="u-13.52" who="#Marszalek">.</u>
+ <u xml:id="u-13.53" who="#komentarz"> Ich odrzucenie byłoby równoznaczne z odrzuceniem normalizacji. </u>
+ <u xml:id="u-13.54" who="#Marszalek">(Oklaski)*</u>
+ <u xml:id="u-13.55" who="#Marszalek">Na przyszłość Europy patrzymy z optymizmem. Rozwijający się proces odprężenia na naszym kontynencie wyraża obiektywne prawa rozwoju i odpowiada żywotnym interesom narodu. Patrzymy z optymizmem na przyszłość całego świata, który mimo wszystkich trudności, wszystkich oporów sił imperializmu idzie w kierunku socjalizmu, w dobrym kierunku wolności narodów, pokoju i szerszej międzynarodowej współpracy. Między naszą polityką międzynarodową i wewnętrzną istnieje ścisła współzależność. Dla realizacji podstawowych celów wewnętrznych, dla pomyślnego socjalistycznego rozwoju potrzebujemy pokoju i bezpieczeństwa. Siła polityczna, gospodarcza i obronna naszego kraju zwiększa z kolei nasz wkład do wspólnej walki państw socjalistycznych o pokój.</u>
+ <u xml:id="u-13.56" who="#Marszalek">Wysoka Izbo! Podstawowym zadaniem obecnego posiedzenia Sejmu jest wyłonienie naczelnych władz państwa. Przyjęliśmy do wiadomości rezygnację Rządu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej. W dniu dzisiejszym wygasły również pełnomocnictwa Rady Państwa.</u>
+ <u xml:id="u-13.57" who="#Marszalek">Z upoważnienia partii i stronnictw politycznych chciałbym wyrazić podziękowanie dotychczasowym członkom Rady Państwa za ich ofiarną pracę, a w szczególności pragnę podziękować towarzyszowi Józefowi Cyrankiewiczowi - zasłużonemu działaczowi polskiego ruchu robotniczego, który od 25 lat pełnił wysoce odpowiedzialne funkcje w naczelnych władzach państwowych i wniósł duży wkład do budowy Polski Ludowej.</u>
+ <u xml:id="u-13.58" who="#Marszalek">Z upoważnienia Centralnej Komisji Porozumiewawczej Partii i Stronnictw Politycznych proponuję, aby Sejm wybrał na stanowisko Przewodniczącego Rady Państwa członka Biura Politycznego Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej towarzysza Henryka Jabłońskiego.</u>
+ <u xml:id="u-13.59" who="#Marszalek">Towarzysz Jabłoński jest znanym działaczem polskiego ruchu robotniczego i uczestnikiem walk wyzwoleńczych. W Polsce Ludowej tow. Henryk Jabłoński służył sprawie budowy socjalizmu jako wybitny uczony, historyk, jako działacz polityczny i państwowy, jako organizator nowoczesnej nauki i oświaty. Zasługi, doświadczenie i autorytet społeczny tow. Henryka Jabłońskiego predestynują go do piastowania godności Przewodniczącego Rady Państwa Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej.</u>
+ <u xml:id="u-13.60" who="#Marszalek">Wysoki Sejmie! W imieniu Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego i Stronnictwa Demokratycznego proponuję, aby Sejm powierzył funkcję Prezesa Rady Ministrów towarzyszowi Piotrowi Jaroszewiczowi, członkowi Biura Politycznego Komitetu Centralnego naszej partii i upoważnił go do przedłożenia propozycji w sprawie składu Rady Ministrów.</u>
+ <u xml:id="u-13.61" who="#Marszalek">Wkład tow. Jaroszewicza w walkę o Polskę Ludową i w jej budowę jest powszechnie znany. Przeszedł on bojową drogę żołnierza, był zastępcą dowódcy I Armii Ludowego Wojska Polskiego, współorganizatorem sił zbrojnych Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej. Jako działacz polityczny i utalentowany organizator życia gospodarczego odegrał wielką rolę w powojennej odbudowie polskiej gospodarki narodowej i w rozbudowie socjalistycznego przemysłu.</u>
+ <u xml:id="u-13.62" who="#Marszalek">Reprezentując Polskę przez wiele lat w Komitecie Wykonawczym Rady Wzajemnej Pomocy Gospodarczej, przyczynił się wielce do zacieśnienia braterskiej współpracy naszego kraju ze Związkiem Radzieckim i innymi państwami socjalistycznymi. Od 15 miesięcy tow. Piotr Jaroszewicz jako szef Rządu aktywnie uczestniczy w tworzeniu i realizacji polityki partii zapoczątkowanej na VII Plenum KC naszej partii. Jego doświadczenie państwowe i gospodarcze oraz pomyślne rezultaty prac Rządu osiągnięte pod jego kierownictwem uzasadniają w pełni ponowne powierzenie towarzyszowi Jaroszewiczowi stanowiska Prezesa Rady Ministrów Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej.</u>
+ <u xml:id="u-13.63" who="#Marszalek">Obywatele Posłowie! Wykonując konstytucyjne pełnomocnictwa, Sejm powoła Rząd naszego państwa. Stawiamy wobec niego wysokie wymagania. Jestem przekonany, że z naszą wspólną pomocą, przy aktywnym współdziałaniu całego społeczeństwa Rząd Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej sprosta nałożonej nań odpowiedzialności, że będzie sprawnie i owocnie realizował program Frontu Jedności Narodu. (</u>
+ <u xml:id="u-13.64" who="#komentarz">Oklaski)</u>
+ <u xml:id="u-13.65" who="#Marszalek">Zgłoszone zostały kandydatury na stanowisko Przewodniczącego Rady Państwa i Prezesa Rady Ministrów.</u>
+ <u xml:id="u-13.66" who="#Marszalek">Proszę o zgłaszanie dalszych kandydatur do Rady Państwa.</u>
+ <u xml:id="u-13.67" who="#Marszalek">Kto z Obywateli Posłów pragnie zabrać głos w celu zgłoszenia kandydatur?</u>
+ <u xml:id="u-13.68" who="#komentarz">(Poseł Szydlak Jan:</u>
+ <u xml:id="u-13.69" who="#Marszalek">Proszę o głos).</u>
+ <u xml:id="u-13.70" who="#Marszalek">Głos zabierze poseł Jan Szydlak.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-14">
+ <u xml:id="u-14.0" who="#PoselSzydlakJan">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Przypadł mi w udziale zaszczyt z upoważnienia Centralnej Komisji Porozumiewawczej Partii i Stronnictw Politycznych i w imieniu Klubów Poselskich Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego i Stronnictwa Demokratycznego zgłoszenia Wysokiej Izbie następujących kandydatur do Rady Państwa Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej:</u>
+ <u xml:id="u-14.1" who="#PoselSzydlakJan">na stanowiska zastępców Przewodniczącego Rady Państwa:</u>
+ <u xml:id="u-14.2" who="#PoselSzydlakJan">posła Janusza Groszkowskiego — przewodniczącego Ogólnopolskiego Komitetu Frontu Jedności Narodu, profesora, członka rzeczywistego Polskiej Akademii Nauk, posła Władysława Kruczka — członka Biura Politycznego Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej przewodniczącego Centralnej Rady Związków Zawodowych, posła Zygmunta Moskwy — przewodniczącego Centralnego Komitetu Stronnictwa Demokratycznego, posła Józefa Ozgi-Michalskiego — wiceprezesa Naczelnego Komitetu Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego.</u>
+ <u xml:id="u-14.3" who="#PoselSzydlakJan">Na stanowisko Sekretarza Rady Państwa zgłaszam kandydaturę posła Ludomira Stasiaka — członka Prezydium Naczelnego Komitetu Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego.</u>
+ <u xml:id="u-14.4" who="#PoselSzydlakJan">Na stanowiska członków Rady Państwa zgłaszam kandydatury:</u>
+ <u xml:id="u-14.5" who="#PoselSzydlakJan">posła Edwarda Babiucha --- członka Biura Politycznego, sekretarza Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, posła Dyzmy Gałaja — wiceprezesa Naczelnego Komitetu Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego, posła Michała Grendysa — sekretarza Centralnego Komitetu Stronnictwa Demokratycznego, posłanki Haliny Koźniewskiej --- profesora Akademii Medycznej w Lublinie, posła Wincentego Kraśki — członka Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, posła Mieczysława Moczara — członka Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, Prezesa Najwyższej Izby Kontroli, posła Bolesława Piaseckiego — przewodniczącego Stowarzyszenia — „Pax”, posła Aleksandra Schmidta -członka Prezydium Naczelnego Komitetu ZSL, prezesa Centralnego Związku Kółek Rolniczych, posła Henryka Szafrańskiego - członka Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, posła Franciszka Szlachcica - członka Biura Politycznego, sekretarza Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, posła Jerzego Ziętka - członka Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, przewodniczącego Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Katowicach.</u>
+ <u xml:id="u-14.6" who="#PoselSzydlakJan">Obywatele Posłowie! Zaproponowany skład Rady Państwa, dotychczasowa działalność polityczna i społeczna zgłoszonych kandydatów daje rękojmię, że będą oni realizować programowe zadania, zawarte w uchwale VI Zjazdu Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej i deklaracji wyborczej Ogólnopolskiego Komitetu Frontu Jedności Narodu.</u>
+ <u xml:id="u-14.7" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ <u xml:id="u-14.8" who="#PoselSzydlakJan">Marszałek:</u>
+ <u xml:id="u-14.9" who="#PoselSzydlakJan">Czy są inne kandydatury?</u>
+ <u xml:id="u-14.10" who="#PoselSzydlakJan">Nie słyszę.</u>
+ <u xml:id="u-14.11" who="#PoselSzydlakJan">W takim razie przystępujemy do wyboru Rady Państwa.</u>
+ <u xml:id="u-14.12" who="#PoselSzydlakJan">Zgodnie z art. 47 ust. 3 regulaminu Sejmu wybór Rady Państwa następuje bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ogólnej liczby posłów.</u>
+ <u xml:id="u-14.13" who="#PoselSzydlakJan">Stwierdzam, że w posiedzeniu bierze udział wymagana regulaminem liczba posłów.</u>
+ <u xml:id="u-14.14" who="#PoselSzydlakJan">Przystępujemy do głosowania.</u>
+ <u xml:id="u-14.15" who="#PoselSzydlakJan">Proponuję, aby oddzielnie dokonać wyboru na stanowisko Przewodniczącego Rady Państwa, natomiast łącznie głosować kandydatury na pozostałe stanowiska w Radzie Państwa.</u>
+ <u xml:id="u-14.16" who="#PoselSzydlakJan">Jeżeli nie usłyszę sprzeciwu, będę uważał, że Sejm propozycję przyjął.</u>
+ <u xml:id="u-14.17" who="#PoselSzydlakJan">Sprzeciwu nie słyszę.</u>
+ <u xml:id="u-14.18" who="#PoselSzydlakJan">Kto z Obywateli Posłów jest za dokonaniem wyboru obywatela posła Henryka Jabłońskiego na stanowisko Przewodniczącego Rady Państwa — zechce podnieść rękę.</u>
+ <u xml:id="u-14.19" who="#PoselSzydlakJan">Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-14.20" who="#PoselSzydlakJan">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-14.21" who="#PoselSzydlakJan">Kto się wstrzymał od głosowania? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-14.22" who="#PoselSzydlakJan">Stwierdzam, że Sejm wybrał obywatela Henryka Jabłońskiego na stanowisko Przewodniczącego Rady Państwa.</u>
+ <u xml:id="u-14.23" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ <u xml:id="u-14.24" who="#PoselSzydlakJan">Kto z Obywateli Posłów jest za wnioskiem w sprawie wyboru na pozostałe stanowiska w Radzie Państwa zechce podnieść rękę.</u>
+ <u xml:id="u-14.25" who="#PoselSzydlakJan">Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-14.26" who="#PoselSzydlakJan">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-14.27" who="#PoselSzydlakJan">Kto się wstrzymał od głosowania? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-14.28" who="#PoselSzydlakJan">Stwierdzam podjęcie przez Sejm następującej uchwały:</u>
+ <u xml:id="u-14.29" who="#PoselSzydlakJan">„Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej — na podstawie art. 24 ust. 1 Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej — dokonał wyboru Rady Państwa w następującym składzie:</u>
+ <u xml:id="u-14.30" who="#PoselSzydlakJan">Przewodniczący Rady Państwa — Henryk Jabłoński.</u>
+ <u xml:id="u-14.31" who="#PoselSzydlakJan">Z-cy Przewodniczącego Rady Państwa:</u>
+ <u xml:id="u-14.32" who="#PoselSzydlakJan">Janusz Groszkowski</u>
+ <u xml:id="u-14.33" who="#PoselSzydlakJan">Władysław Kruczek</u>
+ <u xml:id="u-14.34" who="#PoselSzydlakJan">Zygmunt Moskwa</u>
+ <u xml:id="u-14.35" who="#PoselSzydlakJan">Józef Ozga-Michalski.</u>
+ <u xml:id="u-14.36" who="#PoselSzydlakJan">Sekretarz Rady Państwa --- Ludomir Stasiak</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-15">
+ <u xml:id="u-15.0" who="#CzlonkowieRadyPanstwa">Edward Babiuch</u>
+ <u xml:id="u-15.1" who="#CzlonkowieRadyPanstwa">Dyzma Gałaj</u>
+ <u xml:id="u-15.2" who="#CzlonkowieRadyPanstwa">Michał Grendys</u>
+ <u xml:id="u-15.3" who="#CzlonkowieRadyPanstwa">Halina Koźniewska</u>
+ <u xml:id="u-15.4" who="#CzlonkowieRadyPanstwa">Wincenty Kraśko</u>
+ <u xml:id="u-15.5" who="#CzlonkowieRadyPanstwa">Mieczysław Moczar</u>
+ <u xml:id="u-15.6" who="#CzlonkowieRadyPanstwa">Bolesław Piasecki</u>
+ <u xml:id="u-15.7" who="#CzlonkowieRadyPanstwa">Aleksander Schmidt</u>
+ <u xml:id="u-15.8" who="#CzlonkowieRadyPanstwa">Henryk Szafrański</u>
+ <u xml:id="u-15.9" who="#CzlonkowieRadyPanstwa">Franciszek Szlachcic</u>
+ <u xml:id="u-15.10" who="#CzlonkowieRadyPanstwa">Jerzy Ziętek”.</u>
+ <u xml:id="u-15.11" who="#CzlonkowieRadyPanstwa">Przystępujemy obecnie do głosowania nad kandydaturą na stanowisko Prezesa Rady Ministrów.</u>
+ <u xml:id="u-15.12" who="#CzlonkowieRadyPanstwa">Przypominam, że zgodnie z art. 48 ust. 2 regulaminu Sejm powołuje Prezesa Rady Ministrów, powierzając mu jednocześnie przedstawienie Sejmowi wniosków co do składu Rady Ministrów.</u>
+ <u xml:id="u-15.13" who="#CzlonkowieRadyPanstwa">Kto z Obywateli Posłów jest za powołaniem obywatela Piotra Jaroszewicza na stanowisko Prezesa Rady Ministrów podnieść rękę.</u>
+ <u xml:id="u-15.14" who="#CzlonkowieRadyPanstwa">Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-15.15" who="#CzlonkowieRadyPanstwa">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-15.16" who="#CzlonkowieRadyPanstwa">Kto się wstrzymał od głosowania? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-15.17" who="#CzlonkowieRadyPanstwa">Stwierdzam podjęcie przez Sejm następującej uchwały:</u>
+ <u xml:id="u-15.18" who="#CzlonkowieRadyPanstwa">„Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej — na podstawie art. 129 ust. 1 Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej - powołuje obywatela Piotra Jaroszewicza na stanowisko Prezesa Rady Ministrów i powierza mu przedstawienie wniosków co do składu Rady Ministrów”.</u>
+ <u xml:id="u-15.19" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ <u xml:id="u-15.20" who="#CzlonkowieRadyPanstwa">Proszę Obywatela Przewodniczącego Rady Państwa o zabranie głosu.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-16">
+ <u xml:id="u-16.0" who="#HenrykJablonski">Obywatelu Marszałku! Wysoka Izbo! Ze wzruszeniem i poczuciem wielkiej odpowiedzialności przyjmuję wybór na stanowisko Przewodniczącego Rady Państwa. Uczucie wdzięczności za okazane mi zaufanie kieruję przede wszystkim do Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, której mam zaszczyt i szczęście być członkiem, do Komisji Porozumiewawczej, która wysunęła moją kandydaturę, do Wysokiej Izby, która ją zaakceptowała. To zaufanie traktuję jako wielki, udzielony mi kredyt, który spłacać muszę w każdym dniu pełnienia powierzonej funkcji, starając się jak najskuteczniej przyczyniać do realizacji programu wysuniętego przez partię na VI Zjeździe, a przyjętego w wyborach przez cały naród. Powiększa poczucie mej odpowiedzialności to, że mam pełną świadomość, iż wybór ten oznacza przecież nie stosunek Sejmu do mej osoby, lecz do przewodniej siły narodu, do partii, do klasy robotniczej, której partia jest politycznym reprezentantem.</u>
+ <u xml:id="u-16.1" who="#HenrykJablonski">Nie mogę pominąć w tej chwili faktu, że czuję swoje zobowiązania wobec środowiska mej dotychczasowej pracy, wobec nauczycieli i pracowników nauki. Mają oni prawo żądać, abym na swoim nowym stanowisku starał się dorównać poziomowi ich patriotycznego wysiłku dla dobra nauki, gospodarki i kultury narodowej, ich dążeniu do rozwoju rewolucji naukowo-technicznej w służbie socjalistycznemu budownictwu, ich oddaniu sprawie wychowania młodych pokoleń.</u>
+ <u xml:id="u-16.2" who="#HenrykJablonski">Rada Państwa jest emanacją Sejmu. Toteż za pierwszy swój obowiązek poczytuję czuwanie, by praca jej była w najpełniejszej zgodzie z działalnością Sejmu, by nie było najmniejszej rozbieżności w interpretowaniu woli narodu, który powierzył nam odpowiedzialne mandaty poselskie.</u>
+ <u xml:id="u-16.3" who="#HenrykJablonski">Gotów też będę w każdej chwili do składania Wysokiej Izbie informacji i sprawozdań z działalności Rady Państwa, aby ułatwić Sejmowi kontrolę nad jej funkcjonowaniem.</u>
+ <u xml:id="u-16.4" who="#HenrykJablonski">Raz jeszcze, w imieniu wszystkich członków nowo wybranego składu Rady Państwa, serdecznie i gorąco dziękuję za zaufanie, którego będziemy starali się nie zawieść.</u>
+ <u xml:id="u-16.5" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ <u xml:id="u-16.6" who="#HenrykJablonski">Marszałek:</u>
+ <u xml:id="u-16.7" who="#HenrykJablonski">Przystępujemy do punktu 5 porządku dziennego: Wybór Komisji Mandatowo-Regulaminowej.</u>
+ <u xml:id="u-16.8" who="#HenrykJablonski">Proszę o zgłaszanie kandydatur. Głos ma posłanka Irena Sroczyńska.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-17">
+ <u xml:id="u-17.0" who="#PoselSroczynskaIrena">Wysoki Sejmie! W imieniu Klubów Poselskich Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego, Stronnictwa Demokratycznego, mam zaszczyt zaproponować Wysokiej Izbie wybór sejmowej Komisji Mandatowo-Regulaminowej w następującym składzie osobowym:</u>
+ <u xml:id="u-17.1" who="#PoselSroczynskaIrena">Posłowie:</u>
+ <u xml:id="u-17.2" who="#PoselSroczynskaIrena">Błachut Franciszek</u>
+ <u xml:id="u-17.3" who="#PoselSroczynskaIrena">Dylak Bolesław</u>
+ <u xml:id="u-17.4" who="#PoselSroczynskaIrena">Jarosiński Witold</u>
+ <u xml:id="u-17.5" who="#PoselSroczynskaIrena">Kurowski Zdzisław</u>
+ <u xml:id="u-17.6" who="#PoselSroczynskaIrena">Martin Mirosław</u>
+ <u xml:id="u-17.7" who="#PoselSroczynskaIrena">Misiaszek Stefan</u>
+ <u xml:id="u-17.8" who="#PoselSroczynskaIrena">Nagórzański Józef</u>
+ <u xml:id="u-17.9" who="#PoselSroczynskaIrena">Nowak Franciszek</u>
+ <u xml:id="u-17.10" who="#PoselSroczynskaIrena">Pikul Piotr</u>
+ <u xml:id="u-17.11" who="#PoselSroczynskaIrena">Rośkiewicz Bernard</u>
+ <u xml:id="u-17.12" who="#PoselSroczynskaIrena">Stefański Piotr</u>
+ <u xml:id="u-17.13" who="#PoselSroczynskaIrena">Szczerbal Franciszek</u>
+ <u xml:id="u-17.14" who="#PoselSroczynskaIrena">Wiśniewski Edward</u>
+ <u xml:id="u-17.15" who="#PoselSroczynskaIrena">Żandarowski Zdzisław</u>
+ <u xml:id="u-17.16" who="#PoselSroczynskaIrena">Żurek Mirosław</u>
+ <u xml:id="u-17.17" who="#PoselSroczynskaIrena">Razem 15 osób.</u>
+ <u xml:id="u-17.18" who="#PoselSroczynskaIrena">Marszałek:</u>
+ <u xml:id="u-17.19" who="#PoselSroczynskaIrena">Czy są inne kandydatury? Nie ma.</u>
+ <u xml:id="u-17.20" who="#PoselSroczynskaIrena">Przystępujemy do głosowania.</u>
+ <u xml:id="u-17.21" who="#PoselSroczynskaIrena">Kto z Obywateli Posłów jest za wyborem</u>
+ <u xml:id="u-17.22" who="#PoselSroczynskaIrena">Komisji Mandatowo-Regulaminowej w składzie zaproponowanym przez obywatelkę posłankę Irenę Sroczyńską --- zechce podnieść rękę.</u>
+ <u xml:id="u-17.23" who="#PoselSroczynskaIrena">Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-17.24" who="#PoselSroczynskaIrena">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-17.25" who="#PoselSroczynskaIrena">Kto się wstrzymał od głosowania? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-17.26" who="#PoselSroczynskaIrena">Stwierdzam, że Sejm dokonał wyboru Komisji Mandatowo-Regulaminowej.</u>
+ <u xml:id="u-17.27" who="#PoselSroczynskaIrena">Do Komisji tej zgodnie z art. 30 regulaminu - Prezydium Sejmu skieruje złożone przez Państwową Komisję Wyborczą sprawozdanie z przeprowadzonych w dniu 19 marca br. wyborów do Sejmu wraz z aktami wyborczymi w celu złożenia Sejmowi sprawozdania i wniosków w sprawie ważności wyboru posłów.</u>
+ <u xml:id="u-17.28" who="#PoselSroczynskaIrena">Na tym kończymy 1 posiedzenie Sejmu.</u>
+ <u xml:id="u-17.29" who="#PoselSroczynskaIrena">Protokół dzisiejszego posiedzenia będzie wyłożony do przejrzenia w Biurze Prac Sejmowych.</u>
+ <u xml:id="u-17.30" who="#PoselSroczynskaIrena">Następne posiedzenie Sejmu odbędzie się jutro, dnia 29 marca 1972 roku. Początek posiedzenia o godz. 15.</u>
+ <u xml:id="u-17.31" who="#PoselSroczynskaIrena">Informuję Obywateli Posłów, że do Prezydium Sejmu wpłynęły rządowe projekty ustaw w sprawie zmian w strukturze naczelnych organów administracji państwowej.</u>
+ <u xml:id="u-17.32" who="#PoselSroczynskaIrena">Wpłynął również poselski projekt uchwały o zmianie regulaminu Sejmu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej.</u>
+ <u xml:id="u-17.33" who="#PoselSroczynskaIrena">Na porządku dziennym jutrzejszego posiedzenia znajdzie się exposè Prezesa Rady Ministrów i przedstawienie wniosków w sprawie składu Rady Ministrów, rozpatrzenie rządowych projektów ustaw w sprawie zmian w strukturze naczelnych organów administracji państwowej, sprawozdanie Komisji Mandatowo-Regulaminowej, wybór sekretarzy Sejmu oraz wybór stałych komisji sejmowych.</u>
+ <u xml:id="u-17.34" who="#PoselSroczynskaIrena">Informuję Obywateli Posłów, że druki sejmowe, w których zawarte są rządowe projekty ustaw w sprawie zmian w strukturze naczelnych organów administracji państwowej oraz druk sejmowy, w którym zamieszczony jest wniosek o zmianie regulaminu Sejmu, zostały w czasie posiedzenia Sejmu wyłożone do imiennych skrytek, znajdujących się w kuluarach sali posiedzeń Sejmu.</u>
+ <u xml:id="u-17.35" who="#PoselSroczynskaIrena">Komunikuję Obywatelom Posłom, którzy weszli w skład Komisji Mandatowo-Regulaminowej, że posiedzenie tej Komisji zwołuję w dniu dzisiejszym, bezpośrednio po zakończeniu posiedzenia Sejmu, w sali nr 118.</u>
+ <u xml:id="u-17.36" who="#PoselSroczynskaIrena">Zamykam posiedzenie.</u>
+ <u xml:id="u-17.37" who="#komentarz">(Koniec posiedzenia o godz. 17 min. 35)</u>
+ </div>
+ </body>
+ </text>
+ </TEI>
+</teiCorpus>
diff --git a/1972-1976/sejm/posiedzenia/pp/197276-sjm-ppxxx-00002-01/header.xml b/1972-1976/sejm/posiedzenia/pp/197276-sjm-ppxxx-00002-01/header.xml
new file mode 100644
index 0000000..91384f5
--- /dev/null
+++ b/1972-1976/sejm/posiedzenia/pp/197276-sjm-ppxxx-00002-01/header.xml
@@ -0,0 +1,73 @@
+<?xml version='1.0' encoding='UTF-8'?>
+<teiHeader xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude" xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0" xml:id="PPC-197276-sjm-ppxxx-00002-01">
+ <fileDesc>
+ <titleStmt>
+ <title>2 posiedzenie Sejmu PRL</title>
+ </titleStmt>
+ <publicationStmt>
+ <p>Prosimy o zapoznanie się z nagłówkiem korpusu (PPC_header.xml).</p>
+ </publicationStmt>
+ <sourceDesc>
+ <bibl>
+ <title>2 posiedzenie Sejmu PRL</title>
+ <publisher>Kancelaria Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej</publisher>
+ <note type="system">PRL</note>
+ <note type="house">Sejm</note>
+ <note type="termNo">6</note>
+ <note type="type">Posiedzenie Plenarne</note>
+ <note type="sessionNo">2</note>
+ <note type="dayNo">1</note>
+ <date>1972-03-29</date>
+ </bibl>
+ </sourceDesc>
+ </fileDesc>
+ <profileDesc>
+ <particDesc>
+ <person xml:id="komentarz" role="speaker">
+ <persName>Komentarz</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="Marszalek" role="speaker">
+ <persName>Marszałek</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="ObywatelePoslowie" role="speaker">
+ <persName>Obywatele Posłowie</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PiotrJaroszewicz" role="speaker">
+ <persName>Piotr Jaroszewicz</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselBabiuchEdward" role="speaker">
+ <persName>Poseł Babiuch Edward</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselFilipowiczZygmunt" role="speaker">
+ <persName>Poseł Filipowicz Zygmunt</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselGalajDyzma" role="speaker">
+ <persName>Poseł Gałaj Dyzma</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselKomenderZenon" role="speaker">
+ <persName>Poseł Komender Zenon</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselStommaStanislaw" role="speaker">
+ <persName>Poseł Stomma Stanisław</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselSzczepaniakStanislaw" role="speaker">
+ <persName>Poseł Szczepaniak Stanisław</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselWisniewskiEdward" role="speaker">
+ <persName>Poseł Wiśniewski Edward</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PrezesRadyMinistrow" role="speaker">
+ <persName>Prezes Rady Ministrów</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="StanislawaKarna" role="speaker">
+ <persName>Stanisława Karna</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="WicemarszalekHalinaSkibniewska" role="speaker">
+ <persName>Wicemarszałek Halina Skibniewska</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="WicemarszalekHalinaSkihniewska" role="speaker">
+ <persName>Wicemarszałek Halina Skihniewska</persName>
+ </person>
+ </particDesc>
+ </profileDesc>
+</teiHeader>
diff --git a/1972-1976/sejm/posiedzenia/pp/197276-sjm-ppxxx-00002-01/text_structure.xml b/1972-1976/sejm/posiedzenia/pp/197276-sjm-ppxxx-00002-01/text_structure.xml
new file mode 100644
index 0000000..bece992
--- /dev/null
+++ b/1972-1976/sejm/posiedzenia/pp/197276-sjm-ppxxx-00002-01/text_structure.xml
@@ -0,0 +1,750 @@
+<?xml version='1.0' encoding='UTF-8'?>
+<teiCorpus xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude" xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">
+ <xi:include href="PPC_header.xml"/>
+ <TEI>
+ <xi:include href="header.xml"/>
+ <text>
+ <body>
+ <div xml:id="div-1">
+ <u xml:id="u-1.0" who="#komentarz">Sejm</u>
+ <u xml:id="u-1.1" who="#komentarz">Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej</u>
+ <u xml:id="u-1.2" who="#komentarz">Kadencja VI — Sesja I</u>
+ <u xml:id="u-1.3" who="#komentarz">Sprawozdanie Stenograficzne z 2 posiedzenia Sejmu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej w dniu 29 marca 1972 r.</u>
+ <u xml:id="u-1.4" who="#komentarz">Warszawa 1972 (Przewodniczą na posiedzeniu Marszałek Sejmu Stanisław Gucwa oraz wicemarszałek Hal</u>
+ <u xml:id="u-1.5" who="#komentarz">ina Skibniewska)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-2">
+ <u xml:id="u-2.0" who="#Marszalek">Otwieram posiedzenie.</u>
+ <u xml:id="u-2.1" who="#Marszalek">Na sekretarzy posiedzenia powołuję posłów Stanisławę Kamą i Edwarda Chrostka.</u>
+ <u xml:id="u-2.2" who="#Marszalek">Protokół posiedzenia i listę mówców prowadzi poseł Edward Chrostek.</u>
+ <u xml:id="u-2.3" who="#Marszalek">Proszę wymienionych posłów o zajęcie miejsc przy stole prezydialnym.</u>
+ <u xml:id="u-2.4" who="#Marszalek">Na pierwszym posiedzeniu Sejmu nie złożył ślubowania poseł Stanisław Szczepaniak.</u>
+ <u xml:id="u-2.5" who="#Marszalek">Proszę Obywatela Posła Stanisława Szczepaniaka o zbliżenie się do Prezydium w celu złożenia ślubowania.</u>
+ <u xml:id="u-2.6" who="#Marszalek">Proszę wszystkich obecnych o powstanie z miejsc.</u>
+ <u xml:id="u-2.7" who="#komentarz">(Wszyscy wstają)</u>
+ <u xml:id="u-2.8" who="#komentarz">(Czyta rotą ślubowania)</u>
+ <u xml:id="u-2.9" who="#Marszalek">„Ślubuję uroczyście jako poseł na Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej pracować dla dobra Narodu Polskiego i pogłębiać jego jedność, przyczyniać się do umacniania więzi władzy państwowej z ludem pracującym miast i wsi, czynić wszystko dla utrwalenia niepodległości i suwerenności, dla pomyślnego, socjalistycznego rozwoju Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej”.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-3">
+ <u xml:id="u-3.0" who="#PoselSzczepaniakStanislaw">Ślubuję.</u>
+ <u xml:id="u-3.1" who="#PoselSzczepaniakStanislaw">Marszałek:</u>
+ <u xml:id="u-3.2" who="#PoselSzczepaniakStanislaw">Stwierdzam, że poseł Stanisław Szczepaniak złożył ślubowanie poselskie.</u>
+ <u xml:id="u-3.3" who="#PoselSzczepaniakStanislaw">Ustalony przez Prezydium Sejmu porządek dzienny dzisiejszego posiedzenia został Obywatelom Posłom doręczony.</u>
+ <u xml:id="u-3.4" who="#PoselSzczepaniakStanislaw">Czy ktoś z Obywateli Posłów pragnie zabrać głos w sprawie porządku dziennego?</u>
+ <u xml:id="u-3.5" who="#PoselSzczepaniakStanislaw">Nikt się nie zgłasza.</u>
+ <u xml:id="u-3.6" who="#PoselSzczepaniakStanislaw">Uważam, że Sejm porządek dzienny, przedstawiony przez Prezydium Sejmu zatwierdził. Jednocześnie - w porozumieniu z Konwentem Seniorów — proponuję, aby na podstawie art. 55 regulaminu Sejm skrócił postępowanie przy uchwalaniu rządowych projektów ustaw, dotyczących zmian w strukturze naczelnych organów administracji państwowej (druki nr od 2 do 17), przystępując od razu do pierwszego i drugiego czytania bez odsyłania do komisji.</u>
+ <u xml:id="u-3.7" who="#PoselSzczepaniakStanislaw">Czy w sprawie tej propozycji ktoś z Obywateli Posłów pragnie zabrać głos?</u>
+ <u xml:id="u-3.8" who="#PoselSzczepaniakStanislaw">Nikt się nie zgłasza.</u>
+ <u xml:id="u-3.9" who="#PoselSzczepaniakStanislaw">Sprzeciwu nie słyszę.</u>
+ <u xml:id="u-3.10" who="#PoselSzczepaniakStanislaw">Wobec tego uważam, że Sejm przyjął tę propozycję.</u>
+ <u xml:id="u-3.11" who="#PoselSzczepaniakStanislaw">Przystępujemy do punktu 1 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Mandatowo-Regulaminowej o złożonym Sejmowi sprawozdaniu Państwowej Komisji Wyborczej z wyborów do Sejmu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej (druk nr 18).</u>
+ <u xml:id="u-3.12" who="#PoselSzczepaniakStanislaw">Głos ma poseł sprawozdawca Edward Wiśniewski.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-4">
+ <u xml:id="u-4.0" who="#PoselWisniewskiEdward">Wysoki Sejmie! Komisja Mandatowo-Regulaminowa na posiedzeniach w dniach 28 i 29 marca 1972 r. zapoznała się z przekazanym Komisji przez Prezydium Sejmu sprawozdaniem Państwowej Komisji Wyborczej z przeprowadzonych wyborów oraz z aktami wyborczymi, a w szczególności ze wszystkimi protokółami zawierającymi wyniki głosowania w okręgach wyborczych.</u>
+ <u xml:id="u-4.1" who="#PoselWisniewskiEdward">Na podstawie sprawozdania i przesłanych dokumentów Komisja stwierdziła:</u>
+ <u xml:id="u-4.2" who="#PoselWisniewskiEdward">1) że zarówno do Państwowej Komisji Wyborczej, jak i komisji okręgowych nie wpłynęły żadne skargi i zażalenia, kwestionujące praworządność i ważność aktu wyborczego w jakimkolwiek okręgu wyborczym lub obwodzie głosowania. Fakt ten zasługuje na szczególne, pozytywne podkreślenie, 2) że wszyscy wybrani posłowie otrzymali liczbę głosów wymaganą przez postanowienia art. 69 Ordynacji wyborczej.</u>
+ <u xml:id="u-4.3" who="#PoselWisniewskiEdward">W związku z powyższymi ustaleniami Komisja stwierdza, ze wybory do Sejmu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej w dniu 19 marca 1972 r. zostały przeprowadzone zgodnie z Konstytucją i przepisami Ordynacji wyborczej.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-5">
+ <u xml:id="u-5.0" who="#ObywatelePoslowie">Wyniki wyborów do Sejmu PRL są wyrazem powszechnej aprobaty przez społeczeństwo programu uchwalonego przez Vl Zjazd Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej i przyjętego za platformę wyborczą przez Ogólnopolski Komitet Frontu Jedności Narodu.</u>
+ <u xml:id="u-5.1" who="#ObywatelePoslowie">Ogólna liczba osób uprawnionych do głosowania w ostatnich wyborach wynosiła 22 313 851, oddano 21 854 481 głosów, w wyborach wzięło więc udział 97,94% wyborców. Głosów ważnych oddano 21 849 397, głosów nieważnych — 5 084. Na kandydatów Frontu Jedności Narodu oddano 21 746 242 głosy, czyli 99,53% ważnie oddanych głosów.</u>
+ <u xml:id="u-5.2" who="#ObywatelePoslowie">W rezultacie wyborów został wyłoniony nowy skład Sejmu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej.</u>
+ <u xml:id="u-5.3" who="#ObywatelePoslowie">Spośród 460 wybranych do Sejmu posłów, 255 — to członkowie Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, 117 — członkowie Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego, 39 — członkowie Stronnictwa Demokratycznego, 49 — posłowie bezpartyjni, wśród których znajdują się działacze katoliccy; 14 posłów jest działaczami organizacji młodzieżowych: Związku Młodzieży Socjalistycznej, Związku Młodzieży Wiejskiej, Zrzeszenia Studentów Polskich i Związku Harcerstwa Polskiego.</u>
+ <u xml:id="u-5.4" who="#ObywatelePoslowie">W Sejmie zasiada więcej kobiet, wybrane bowiem zostały 73 posłanki, wobec 62 w Sejmie poprzedniej kadencji.</u>
+ <u xml:id="u-5.5" who="#ObywatelePoslowie">W składzie Sejmu znajduje się 90 robotników, 22 inżynierów i techników, a ponadto 15 kierowników przedsiębiorstw i instytucji.</u>
+ <u xml:id="u-5.6" who="#ObywatelePoslowie">Następną, drugą grupę zawodową stanowią posłowie zatrudnieni w rolnictwie — 62 rolników i 16 specjalistów rolnych.</u>
+ <u xml:id="u-5.7" who="#ObywatelePoslowie">W Sejmie VI kadencji zasiada 16 nauczycieli, 31 pracowników nauki, 21 dziennikarzy i literatów, 5 lekarzy, 5 prawników, 10 rzemieślników i zatrudnionych w spółdzielczości pracy, 7 wojskowych w służbie czynnej.</u>
+ <u xml:id="u-5.8" who="#ObywatelePoslowie">Wśród posłów jest wielu działaczy politycznych, społecznych, państwowych, związkowych, spółdzielczych i rad narodowych. Jeżeli chodzi o tych ostatnich — 112 posłów jest jednocześnie radnymi, w tym: 25 — w gromadzkich radach narodowych, 18 — w miejskich radach narodowych, 20 — w powiatowych radach narodowych i 49 — w wojewódzkich radach narodowych.</u>
+ <u xml:id="u-5.9" who="#ObywatelePoslowie">W przekroju społecznym skład osobowy Sejmu VI kadencji przedstawia się następująco: 190 posłów jest pochodzenia robotniczego, 186 — chłopskiego, 7 posłów — pochodzenia robotniczo-chłopskiego, 70 jest pochodzenia inteligenckiego, 7 posłów pochodzi z innych grup społecznych.</u>
+ <u xml:id="u-5.10" who="#ObywatelePoslowie">Wykształcenie posłów charakteryzują następujące dane: 215 posłów posiada wykształcenie wyższe, 33 — niepełne wyższe, 71 — średnie, 54 — niepełne średnie, 87 — podstawowe, 49 posłów posiada tytuły naukowe.</u>
+ <u xml:id="u-5.11" who="#ObywatelePoslowie">Przeciętna wieku posła na Sejm VI kadencji jest niższa niż w poprzednim Sejmie. Wiek posłów na Sejm VI kadencji przedstawia się w sposób następujący:</u>
+ <u xml:id="u-5.12" who="#ObywatelePoslowie">do 25 lat — 1 poseł od 26 do 30 lat — 10 posłów od 31 do 40 lat — 76 posłów od 41 do 50 lat — 209 posłów od 51 do 60 lat — 128 posłów od 61 do 70 lat — 33 posłów ponad 70 lat — 3 posłów.</u>
+ <u xml:id="u-5.13" who="#ObywatelePoslowie">Wielu posłów za swoje dotychczasowe osiągnięcia w pracy zawodowej i społecznej posiada wysokie odznaczenia państwowe. Order Budowniczych Polski Ludowej posiada 14 posłów; Order Sztandaru Pracy — 116; Order Odrodzenia Polski — 197; Virtuti Militari — 9; Krzyż Grunwaldu — 24; Krzyż Walecznych — 14; Krzyż Zasługi — 303.</u>
+ <u xml:id="u-5.14" who="#ObywatelePoslowie">Należy podkreślić, że skład Sejmu został w poważnym stopniu odnowiony: po raz pierwszy piastuje mandat poselski 283 posłów. Pozostali posłowie piastowali już mandat poselski i tak: 7 — w Krajowej Radzie Narodowej, 11 — w Sejmie Ustawodawczym, 21 — w Sejmie PRL I kadencji, 29 — w Sejmie II kadencji, 54 — w Sejmie III kadencji, 79 — w Sejmie IV. kadencji, 171 — w Sejmie V kadencji.</u>
+ <u xml:id="u-5.15" who="#ObywatelePoslowie">Komisja Mandatowo-Regulaminowa wyraża przekonanie, że skład osobowy Sejmu VI kadencji odzwierciedla prawidłowo strukturę społeczno-zawodową naszego społeczeństwa, stanowiąc gwarancję właściwego wykonywania przez Sejm jego konstytucyjnych funkcji.</u>
+ <u xml:id="u-5.16" who="#ObywatelePoslowie">Wysoka Izbo! Wyniki wyborów do Sejmu z dnia 19 marca 1972 r. stanowią wyraz aprobaty przez społeczeństwo programu działania — jako wspólnego programu Frontu Jedności Narodu. Stanowią one jednocześnie wyraz gotowości całego społeczeństwa do realizacji tego programu. My — posłowie realizację tego programu będziemy uważali za swoje naczelne zadanie.</u>
+ <u xml:id="u-5.17" who="#ObywatelePoslowie">Obywatele Posłowie! W uznaniu wkładu blisko 150-tysięcznej rzeszy obywateli wybranych w skład komisji wyborczych, wkładu całego aktywu społecznego zarówno członków PZPR, ZSL i SD, jak również bezpartyjnych — chciałbym z tej Wysokiej Trybuny złożyć wyrazy podziękowania za ofiarny trud i obywatelską postawę, wykazaną w pracy społecznej, związanej z przeprowadzeniem w dniu 19 marca 1972 r. wyborów do Sejmu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej.</u>
+ <u xml:id="u-5.18" who="#ObywatelePoslowie">W imieniu Komisji Mandatowo-Regulaminowej wnoszę, by Wysoki Sejm raczył uchwalić przedłożony projekt uchwały w sprawie stwierdzenia ważności wyborów, zawarty w doręczonym Obywatelom Posłom druku sejmowym nr 18.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-6">
+ <u xml:id="u-6.0" who="#Marszalek">Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-6.1" who="#Marszalek">Kto z Obywateli Posłów pragnie zabrać głos w tej sprawie?</u>
+ <u xml:id="u-6.2" who="#Marszalek">Nikt się nie zgłasza.</u>
+ <u xml:id="u-6.3" who="#Marszalek">Przystępujemy do głosowania nad projektem uchwały zamieszczonej w rozdanym Obywatelom Posłom druku sejmowym nr 18.</u>
+ <u xml:id="u-6.4" who="#Marszalek">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem projektu uchwały w sprawie stwierdzenia ważności wyboru posłów na Sejm PRL - zechce podnieść rękę.</u>
+ <u xml:id="u-6.5" who="#Marszalek">Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-6.6" who="#Marszalek">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-6.7" who="#Marszalek">Kto się wstrzymał od głosowania? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-6.8" who="#Marszalek">Stwierdzam, że Sejm podjął uchwałę, a tym samym stwierdził ważność wyboru posłów na Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej.</u>
+ <u xml:id="u-6.9" who="#Marszalek">Przystępujemy do punktu 2 porządku dziennego: Oświadczenie Prezesa Rady Ministrów w sprawie proponowanego składu i programu prac Rządu.</u>
+ <u xml:id="u-6.10" who="#Marszalek">W porozumieniu z Prezesem Rady Ministrów proponuję, aby po wysłuchaniu oświadczenia Premiera w sprawie programu prac Rządu rozpatrzyć zgłoszone przez Radę Ministrów projekty ustaw objęte 3 punktem porządku dziennego, następnie wysłuchać propozycji Prezesa Rady Ministrów co do składu Rządu i dopiero wówczas przystąpić do dyskusji nad oświadczeniem i wnioskami Premiera.</u>
+ <u xml:id="u-6.11" who="#Marszalek">Sprzeciwu nie słyszę.</u>
+ <u xml:id="u-6.12" who="#Marszalek">Proszę Obywatela Prezesa Rady Ministrów o zabranie głosu.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-7">
+ <u xml:id="u-7.0" who="#PiotrJaroszewicz">Wysoki Sejmie! Pragnę przede wszystkim serdecznie podziękować za zaufanie okazane mi z racji powołania na stanowisko Prezesa Rady Ministrów.</u>
+ <u xml:id="u-7.1" who="#PiotrJaroszewicz">Rząd, którym kierowałem w ciągu 15 miesięcy, jakie upłynęły od VII Plenum Komitetu Ochotniczego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, realizował politykę Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, politykę w pełni uznaną przez Zjednoczone Stronnictwo Ludowe i Stronnictwo Demokratyczne, a urzeczywistnianą przez wszystkie siły Frontu Jedności Narodu, partyjnych i bezpartyjnych ludzi pracy.</u>
+ <u xml:id="u-7.2" who="#PiotrJaroszewicz">Pragnę zapewnić Wysoką Izbę, że nowo powołany Rząd odda wszystkie siły dalszemu, konsekwentnemu wcielaniu w życie tej polityki i poświęci całą energię, aby wspólnie z klasą robotniczą i całym społeczeństwem, w codziennej z nimi więzi, w narastającej atmosferze współgospodarowania i współodpowiedzialności, krok za krokiem przekształcać w rzeczywistość uchwały VI Zjazdu PZPR, program Frontu Jedności Narodu, za którym 19 marca opowiedział się naród polski w wyborach do Sejmu VI kadencji.</u>
+ <u xml:id="u-7.3" who="#PiotrJaroszewicz">Konkretyzację tych założeń w sferze społeczno-gospodarczej polityki państwa stanowić będzie plan 5-letni. Jego główne proporcje i zadania zostały skrystalizowane na IV Plenum Komitetu Centralnego partii. Są one znane obywatelom posłom. Uchwały Sejmu już w najbliższym czasie nadadzą ostateczny kształt i moc prawa państwowego temu programowi pomyślnego rozwoju naszego kraju. Powodzenie planu 5-letniego rozstrzyga się już dzisiaj w codziennej ofiarnej pracy nad wykonaniem i przekraczaniem zadań 1972 roku. Na tych właśnie najbliższych zadaniach chciałbym więc skupić uwagę, przedstawiając zamierzenia i kierunki działania Rządu.</u>
+ <u xml:id="u-7.4" who="#PiotrJaroszewicz">IV Plenum Komitetu Centralnego - wykorzystując dorobek minionych 15 miesięcy — nadało rozwojowi społeczno-gospodarczemu dynamikę nieco wyższą od określonej w uchwale VI Zjazdu. Narastające w naszym społeczeństwie przekonanie, że stać nas na więcej i że od nas to zależy, zmaterializowało się w podniesieniu wielu wskaźników ponad poziom ustalony poprzednio. Te korzystne zmiany są w pełni zgodne z naszą strategią społeczno-gospodarczą.</u>
+ <u xml:id="u-7.5" who="#PiotrJaroszewicz">Zwiększanie dynamiki rozwoju gospodarki i dalszej poprawy warunków bytowych ludności stanowić będzie zasadniczy kierunek wysiłków Rządu. Szczególnie ważnym zadaniem będzie tworzenie warunków sprzyjających realizacji zadań, związanych z dodatkową produkcją przemysłową i rolniczą w skali ponad 20 mld zł. Ta patriotyczna inicjatywa umożliwia poprawę zaopatrzenia rynku, zwiększanie eksportu i lepsze pokrycie potrzeb frontu inwestycyjnego, przynosi zarazem poprawę relacji ekonomicznych, przede wszystkim w postaci wyższej wydajności pracy, zwiększenia produktywności środków trwałych i obniżania kosztów produkcji.</u>
+ <u xml:id="u-7.6" who="#PiotrJaroszewicz">Ocena rezultatów 15 ubiegłych miesięcy obecnego pięciolecia pozwala oczekiwać pomyślnego wykonania założeń planu na lata 1971—1972. W tym okresie zamierzamy osiągnąć wzrost dochodu narodowego o 14,7%, przychodów pieniężnych ludności - o 19,8%, płacy realnej — o 9%, produkcji przemysłowej — o 17%, produkcji rolnej — o 6,5%. Są to bardzo napięte i niełatwe zadania.</u>
+ <u xml:id="u-7.7" who="#PiotrJaroszewicz">Tym nieustępliwiej Rząd będzie zwalczał liczne jeszcze niedociągnięcia występujące w pracy gospodarki i administracji, będzie troskliwie pomagał słabszym ogniwom, będzie bacznie śledził przebieg procesów gospodarczych i przeciwdziałał trudnościom, które mogą wyłonić się w toku realizacji planu.</u>
+ <u xml:id="u-7.8" who="#PiotrJaroszewicz">Naczelnym na dziś i jutro zadaniem Rządu jest koncentracja wysiłków na usprawnianiu wszystkich faz procesu inwestycyjnego. Uważnie analizując pierwsze oznaki poprawy, będą- ! ce zwiastunami nowego stylu administracji w działalności inwestycyjnej, Zdajemy sobie sprawę, że zasadniczy etap prac jest jeszcze przed nami.</u>
+ <u xml:id="u-7.9" who="#PiotrJaroszewicz">Przezwyciężenie sytuacji, w której front inwestycyjny pozostaje relatywnie słabym odcinkiem działalności gospodarczej, jest kwestią wielkiej wagi. Lata 1972—1973 przyniosą bowiem najwyższą dynamikę wzrostu inwestycji. Pokonanie tego wysokiego progu wymaga przede wszystkim skrócenia cykli inwestycyjnych. Do tego zmierza opracowany już, kompleksowy program, do którego realizacji przystąpimy. W sprawnym przebiegu procesów inwestycyjnych zbiegają się wszystkie, wzajemnie powiązane uwarunkowania wykonania i przekroczenia planu 5-letniego.</u>
+ <u xml:id="u-7.10" who="#PiotrJaroszewicz">Szybsze tempo inwestycji i rozwoju produkcji przemysłu wzmaga napięcia w gospodarce materiałowej. Dlatego równolegle do jej porządkowania i zmniejszania dynamiki przyrostu zapasów — Rząd będzie dążył do koniecznej poprawy zaopatrzenia w surowce, materiały, półfabrykaty, elementy kooperacyjne oraz w części zamienne.</u>
+ <u xml:id="u-7.11" who="#PiotrJaroszewicz">Zapewnienie rytmiczności zaopatrzenia materiałowego — to jeden z najważniejszych warunków poprawy organizacji pracy i wzrostu jej wydajności. Rośnie rola wielkich i małych usprawnień, racjonalizacji, zwiększa się zapotrzebowanie na postęp techniczny, koniecznością staje się zwiększenie stopnia wykorzystania maszyn i urządzeń zarówno przez zwiększenie wskaźnika zmianowości, jak też przez lepszą organizację produkcji.</u>
+ <u xml:id="u-7.12" who="#PiotrJaroszewicz">Kompleks problemów związanych z tworzeniem warunków do wzrostu postępu technicznego i wydajności pracy będzie przedmiotem stałej uwagi Rządu. Coraz mocniej zaznaczymy w naszej działalności zasadę jedności pracy i bytu — wyższej wydajności pracy i odczuwalnej poprawy warunków życia, zwłaszcza załóg robotniczych.</u>
+ <u xml:id="u-7.13" who="#PiotrJaroszewicz">Szczególnej rangi zadaniem Rządu i resortów będzie zacieśnienie roboczych więzi z największymi zakładami pracy. To one skupiają klasę robotniczą i inteligencję techniczną naszego wielkiego przemysłu. To one rozstrzygają o wykonaniu całego planu gospodarczego. To one w poważnym stopniu kształtują — decydujący o osiągnięciach okresu pogrudniowego — klimat poparcia czynem słusznej polityki partii i wszystkich sił Frontu Jedności Narodu.</u>
+ <u xml:id="u-7.14" who="#PiotrJaroszewicz">Wysoka Izbo! Rosnąca rola wsi i rolnictwa w realizacji naszego programu zobowiązuje Rząd do nieustannej troski o cały kompleks problemów polityki rolnej. Decyzje i działania minionych 15 miesięcy stworzyły wszystkim sektorom rolnictwa warunki sprzyjające szybszemu wzrostowi produkcji roślinnej i zwierzęcej. Aby te tendencje umocnić i jak najlepiej wykorzystać, Rząd będzie nadal popierał intensyfikację hodowli żywca wieprzowego i wołowego, rozszerzanie upraw roślin przemysłowych oraz chów owiec. Tym pilniejsza staje się konieczność przyspieszenia rozbudowy przemysłu rolno-spożywczego, w tym chłodni i przetwórstwa dla uszlachetniania artykułów rolnych przeznaczonych na rynek i eksport.</u>
+ <u xml:id="u-7.15" who="#PiotrJaroszewicz">System przygotowania młodzieży wiejskiej do zawodu rolnika zostanie rozbudowany i zmodernizowany.</u>
+ <u xml:id="u-7.16" who="#PiotrJaroszewicz">Podejmujemy niezbędne działania, aby zapewnić pełne zagospodarowanie wszystkich użytków rolnych. Rozszerzony będzie zasięg scaleń i porządkowania stanu władania ziemią.</u>
+ <u xml:id="u-7.17" who="#PiotrJaroszewicz">Niekorzystny dla wegetacji roślin układ warunków klimatycznych w zimie i w dotychczasowym okresie wiosny zobowiązuje służbę rolną i ogół rolników do przeciwdziałania powstałym stratom zasiewów i zagrożeniu niektórych plonów.</u>
+ <u xml:id="u-7.18" who="#PiotrJaroszewicz">Zasadnicze znaczenie dla przyspieszenia postępu produkcyjnego i cywilizacyjnego przemian społecznych na wsi ma aktywność polityczna i zawodowa samych rolników. Znaczne usprawnienie pracy kółek rolniczych i między- kółkowych baz maszynowych pod nadzorem samorządu chłopskiego przyniesie lepsze efekty. Będziemy ten nadzór doskonalić, a jeśli zajdzie potrzeba — wspierać pomocą państwa.</u>
+ <u xml:id="u-7.19" who="#PiotrJaroszewicz">Będziemy umacniać gospodarstwa państwowe i spółdzielcze, pomagać rolnikom w organizacji zespołowych form uprawy ziemi oraz rozszerzać i doskonalić system powiązań gospodarstw indywidualnych z państwem i planową gospodarką socjalistyczną. Coraz lepsze zaopatrywanie wsi w środki produkcji, rozwój systemu kredytowego kontraktacji i całego obrotu rolnego, pomoc agrotechniczna i organizacyjna ze strony państwa i samorządu, rozbudowa usług i oświaty rolniczej — wszystko to zwiększa towarowość gospodarstw, pogłębia ich więź z socjalistyczną ekonomiką kraju, umacnia sojusz robotniczo-chłopski. Rolnicy w pełni popierają politykę VI Zjazdu, jasno widzą swoje miejsce w socjalistycznym społeczeństwie i ekonomice, swą współodpowiedzialność za pomyślny rozwój ojczyzny. Z tym większą energią Rząd będzie usuwał przeszkody utrudniające i opóźniające postęp produkcyjny, modernizację techniczną, przebudowę społeczną wsi, utrudniające i opóźniające poprawę warunków pracy i życia milionów naszych rolników.</u>
+ <u xml:id="u-7.20" who="#PiotrJaroszewicz">Wyższe tempo zwiększania się siły nabywczej ludności, a szczególnie popytu na żywność, podnosi znaczenie stałego umacniania równowagi między podażą a popytem, ciągłej poprawy zaopatrzenia rynku, zwłaszcza ze strony przemysłu spożywczego, jak również pozostałych przemysłów.</u>
+ <u xml:id="u-7.21" who="#PiotrJaroszewicz">Rosnące zadania w umacnianiu równowagi rynkowej postawi Rząd przed handlem zagranicznym. W naszym programie ważne miejsce zajmują zadania związane z osiąganiem wyższego tempa aktywizacji eksportu. W tym celu zostanie przyspieszona rekonstrukcja tych przemysłów, które uczestniczą w realizacji umów z bratnimi państwami, w urzeczywistnianiu założeń socjalistycznej integracji gospodarczej oraz we współpracy i wymianie międzynarodowej. Intensywniej i gospodarniej wykorzystywane kredyty zagraniczne posłużą modernizacji wielu gałęzi przemysłu i zakładów.</u>
+ <u xml:id="u-7.22" who="#PiotrJaroszewicz">Doniosłą rolę w usprawnianiu procesów społeczno-gospodarczych będzie miało doskonalenie systemów planowania i zarządzania. Umacniając funkcję centralnego planowania i dyscyplinę planu, będziemy zarazem zwiększać samodzielność i odpowiedzialność podstawowych ogniw gospodarki za jej unowocześnienie, wzrost sprawności i wyższe efekty.</u>
+ <u xml:id="u-7.23" who="#PiotrJaroszewicz">Komisja partyjno-rządowa sformułowała podstawowe kierunki doskonalenia metod funkcjonowania gospodarki i administracji. Wcielając sukcesywnie w życie dojrzewające projekty usprawnień, Rząd będzie urzeczywistniał zmiany, które doprowadzą do zasadniczej poprawy w tej ważnej dziedzinie.</u>
+ <u xml:id="u-7.24" who="#PiotrJaroszewicz">Już obecnie wprowadzamy istotne zmiany w kierunku bardziej elastycznego planowania i gospodarowania funduszem płac, w organizacji handlu zagranicznego, w umacnianiu samodzielności i odpowiedzialności dyrektora przedsiębiorstwa, kombinatu i zjednoczenia. Dokonamy istotnych posunięć w celu usprawnienia i uproszczenia systemu inwestycyjnego. Będziemy te prace rozwijać.</u>
+ <u xml:id="u-7.25" who="#PiotrJaroszewicz">Zamierzamy udoskonalić w sposób kompleksowy system finansowo-ekonomiczny, by nadać planowaniu i zarządzaniu bardziej nowoczesny charakter, oparty na wyraźnym określeniu i rozgraniczeniu kompetencji, na samodzielności działania, na logicznym układzie wzajemnych powiązań.</u>
+ <u xml:id="u-7.26" who="#PiotrJaroszewicz">Rząd dążyć będzie do aktywizacji wszystkich regionów kraju. Wielkie znaczenie ma tu prawidłowe i kompleksowe rozwiązywanie problemów obszarów silnie uprzemysłowionych, o dużej koncentracji prac i zadań rozwojowych. Trzeba zatem podkreślić, że w każdej miejscowości, że w każdym regionie kraju można daleko aktywniej niż dotychczas uruchamiać rezerwy lokalne, śmielej rozwijać inicjatywę ludności w działaniu na rzecz rozwoju swego miasta, osiedla i wsi. Rząd będzie stwarzał tym inicjatywom sprzyjające warunki. Plany regionalne, województw, miast, powiatów i gromad powinny aktywnie sprzyjać szybszemu rozwojowi i pełniejszemu zaspokajaniu miejscowych potrzeb.</u>
+ <u xml:id="u-7.27" who="#PiotrJaroszewicz">Do kwestii, w których poprawa warunków życia najściślej wiąże się z oddziaływaniem społeczno-wychowawczym, należy zapewnienie czystości, porządku, estetyki we wszystkich miejscowościach i zakątkach kraju.</u>
+ <u xml:id="u-7.28" who="#PiotrJaroszewicz">Zadaniem Rządu o narastającym znaczeniu jest kompleksowa ochrona środowiska naturalnego — wielki problem lat siedemdziesiątych.</u>
+ <u xml:id="u-7.29" who="#PiotrJaroszewicz">W pracach Komisji Planowania nad przygotowaniem planu perspektywicznego, obejmującego rozwój społeczno-gospodarczy kraju do 1990 r., poczesne miejsce zajmie perspektywiczny plan zagospodarowania przestrzennego. Uwzględni on problematykę przestrzenną w skali kraju i poszczególnych jego regionów, rozwój wielkich aglomeracji miejsko-przemysłowych oraz nowych ośrodków, okręgów i miast przemysłowych. Opracowywany obecnie długofalowy program, zmierzający do rozwiązania problemu mieszkaniowego oraz wydatne zwiększenie nakładów na gospodarkę komunalną — stworzą korzystne przesłanki dalszej, socjalistycznej urbanizacji Polski.</u>
+ <u xml:id="u-7.30" who="#PiotrJaroszewicz">Wysoki Sejmie! Realizując generalne założenia naszej polityki społeczno-ekonomicznej, Rząd ze szczególną troską odnosi się do wszelkich spraw związanych z warunkami pracy i życia naszych obywateli.</u>
+ <u xml:id="u-7.31" who="#PiotrJaroszewicz">Za swoje najważniejsze społeczne i narodowe zadanie Rząd będzie uważał tworzenie optymalnych warunków do gruntownego przygotowania wielkich liczebnie roczników młodzieży do pracy zawodowej, do działalności społecznej, rozwoju i awansu. Podejmujące pracę zawodową zastępy młodzieży, coraz lepiej przygotowane do pracy i samodzielnego życia, stanowią wielką szansę dla Polski lat siedemdziesiątych.</u>
+ <u xml:id="u-7.32" who="#PiotrJaroszewicz">Osią działania Rządu będzie polityka pełnego i racjonalnego zatrudnienia, wykorzystania zasobów pracy tak, aby ludzkie kwalifikacje, użyte zgodnie z potrzebami gospodarki, zapewniły uzyskanie optymalnych wyników.</u>
+ <u xml:id="u-7.33" who="#PiotrJaroszewicz">W ubiegłym roku przeznaczyliśmy dodatkowe środki na organizację wypoczynku młodzieży. Intencją Rządu będzie objęcie zorganizowanymi formami wypoczynku całej młodzieży.</u>
+ <u xml:id="u-7.34" who="#PiotrJaroszewicz">Rozbudowujemy przedszkola i placówki opiekuńczo-wychowawcze. Dużo uwagi poświęcimy poprawie warunków życia i wychowaniu dzieci wiejskich.</u>
+ <u xml:id="u-7.35" who="#PiotrJaroszewicz">Nigdy jeszcze nie mieliśmy w planie 5-letnim tak bogatego programu polityki społecznej. Będziemy realizować go konsekwentnie, w miarę gromadzenia środków, działając w taki sposób, by we wszystkich żywotnych kwestiach działanie Rządu coraz silniej splatało się z wysiłkami związków zawodowych i z inicjatywą społeczną.</u>
+ <u xml:id="u-7.36" who="#PiotrJaroszewicz">Zwiększając budownictwo mieszkaniowe, Rząd będzie dążył do wykorzystania wszelkich rezerw w programowaniu, projektowaniu i wykonawstwie inwestycji mieszkaniowych oraz w produkcji materiałów budowlanych. Równocześnie tworzone będą techniczne, organizacyjne i materiałowe podstawy przyspieszenia tempa budownictwa mieszkaniowego w następnym pięcioleciu.</u>
+ <u xml:id="u-7.37" who="#PiotrJaroszewicz">Już podjęte bądź przygotowywane decyzje zapewnią realizację programowego założenia partii, którym jest pełne zrównanie uprawnień socjalnych. Krok po kroku przygotowujemy się do stopniowego skracania czasu pracy. W ostatnich latach, zwłaszcza w roku 1971, osiągnęliśmy widoczny postęp, skracając czas pracy w warunkach najbardziej uciążliwych i szkodliwych dla zdrowia, szerzej wprowadzając 4-brygadowy system pracy oraz ograniczając w sobotę pracę na trzeciej zmianie w tych przemysłach, które zatrudniają wysoki odsetek kobiet. Zgodnie z przyjętą przez VI Zjazd zasadą skracania czasu pracy, w pierwszej kolejności tam, gdzie jest ona najbardziej uciążliwa, podjęliśmy już decyzje dotyczące eliminacji niedzielnej pracy górników.</u>
+ <u xml:id="u-7.38" who="#PiotrJaroszewicz">Złożoność i wielostronne konsekwencje reformy czasu pracy wymagają jej kompleksowego przygotowania i opracowania form dostosowanych do specyfiki różnych gałęzi gospodarki. W związku z tym widzimy potrzebę przeprowadzenia eksperymentów branżowych i regionalnych, których wyniki ułatwią przyjęcie trafnych rozwiązań w szerszej skali.</u>
+ <u xml:id="u-7.39" who="#PiotrJaroszewicz">Problemem, do którego przywiązujemy szczególną wagę, jest poprawa warunków pracy i bytu kobiet. Coraz szerzej wprowadza się zatrudnienie na pół etatu, rozszerza się urlopy macierzyńskie, otacza troskliwą opieką kobiety zatrudnione w zawodach uciążliwych. Przewidujemy także stopniowe obniżanie wieku emerytalnego dla kobiet, poczynając oczywiście od tych gałęzi gospodarki, gdzie ich zatrudnienie dominuje, a także rozszerzenie pomocy państwa dla matek wielodzietnych.</u>
+ <u xml:id="u-7.40" who="#PiotrJaroszewicz">W zespole problemów socjalnych na czoło wysuwa się ochrona zdrowia społeczeństwa oraz rozwój pomocy społecznej. Spośród decyzji, które służą poprawie sytuacji zdrowotnej społeczeństwa, podkreślić należy zwiększenie środków finansowych i materialnych na rozbudowę obiektów służby zdrowia. Dużej troski i dużych nakładów wymaga zapewnienie opieki zdrowotnej dla 6,5 mln rolników i ich rodzin, objętych obecnie ubezpieczeniem zdrowotnym.</u>
+ <u xml:id="u-7.41" who="#PiotrJaroszewicz">Wydatnie rozszerzymy pomoc społeczną przede wszystkim dla ludzi starych, często niezdolnych do samodzielnej egzystencji.</u>
+ <u xml:id="u-7.42" who="#PiotrJaroszewicz">Planujemy dalszą optymalizację wykorzystania i rozbudowy bazy materialnej lecznictwa i pomocy społecznej, intensywne zwalczanie gruźlicy i innych chorób zakaźnych, profilaktykę w dziedzinie tzw. chorób cywilizacyjnych.</u>
+ <u xml:id="u-7.43" who="#PiotrJaroszewicz">Poprawa warunków pracy, jej bezpieczeństwa i higieny stanowić będzie przedmiot codziennej troski organów rządowych i całej administracji na równi z troską o ład, porządek i dyscyplinę w produkcji, o powszechne poszanowanie przepisów chroniących życie, zdrowie i mienie społeczne. Jest to pole codziennej współpracy administracji ze związkami zawodowymi.</u>
+ <u xml:id="u-7.44" who="#PiotrJaroszewicz">Więcej zadań postawimy w programie prac Rządu przed nauką i techniką. W rozwoju myśli badawczej i prac wdrożeniowych widzimy główny warunek unowocześnienia gospodarki i przyspieszenia kolejnych faz rewolucji naukowo-technicznej. Będziemy tworzyć warunki sprzyjające pracom naukowo-badawczym, rozwojowi najnowocześniejszych kierunków techniki, a także wynalazczości i racjonalizacji. Szczególnie wiele mamy do zrobienia na polu wdrażania wyników prac badawczo-naukowych do praktyki, przede wszystkim w przemyśle i w rolnictwie. W tym kierunku zmierzać będzie systematycznie praca organów rządowych i placówek naukowo-badawczych.</u>
+ <u xml:id="u-7.45" who="#PiotrJaroszewicz">Cechą polityki naukowej państwa będzie oparcie ważniejszych decyzji gospodarczych oraz wyboru celów działalności badawczej i rozwojowej na ekspertyzach i konsultacjach ze środowiskami naukowymi. Konieczność zapewnienia nauce wpływu na całokształt zagadnień gospodarki, kultury, zdrowia, oświaty i warunków życia społeczeństwa wymaga jednolitej polityki państwa w stosunku do całego obszaru działalności badawczej i rozwojowej. Przedłożymy Sejmowi projekt nowej ustawy w tych sprawach.</u>
+ <u xml:id="u-7.46" who="#PiotrJaroszewicz">Jednym z kluczowych zadań Rządu będzie doskonalenie systemu oświaty, podniesienie rangi społecznej zawodu nauczyciela oraz poprawa jego materialnych i socjalnych warunków. Przywiązujemy dużą wagę do prac Komitetu Ekspertów dla opracowania raportu o stanie oświaty w Polsce, któremu przewodniczy wybitny socjolog profesor Jan Szczepański. Dorobek tej ekspertyzy stanie się podstawą decyzji, których projekt przedłożymy Wysokiej Izbie w Roku Kopernikowskim, w 200-lecie utworzenia Komisji Edukacji Narodowej.</u>
+ <u xml:id="u-7.47" who="#PiotrJaroszewicz">Poważne środki przeznaczymy na rozwój kultury i sztuki. Rozbudujemy bazę techniczną radia i telewizji, zapewniając w najbliższych latach wydatną poprawę w odbiorze programów na obszarze całego kraju. Wzrastać będą stopniowo nakłady prasy i książek.</u>
+ <u xml:id="u-7.48" who="#PiotrJaroszewicz">Zainteresowanie społeczeństwa, zwłaszcza w roku olimpiady, budzi sport. Szczególne znaczenie przywiązujemy do rozwoju sportu masowego, do poprawy warunków działalności w tej dziedzinie.</u>
+ <u xml:id="u-7.49" who="#PiotrJaroszewicz">Nigdy jeszcze tak wiele uwagi, starań i środków nie poświęcaliśmy tym wszystkim, wzajemnie powiązanym kierunkom działania, od których zależy sytuacja socjalna człowieka pracy, zaspokajanie jego materialnych i duchowych potrzeb.</u>
+ <u xml:id="u-7.50" who="#PiotrJaroszewicz">Wysoka Izbo! Zgodnie ze swymi najlepszymi tradycjami i internacjonalistyczną polityką zagraniczną, Polska opowiada się zawsze za sprawą pokoju, postępu i wolności narodów. Kraj nasz zespala narodowe interesy i dążenia z interesami jedności socjalistycznej wspólnoty, jej dynamicznego rozwoju i rosnącego oddziaływania na bieg wydarzeń międzynarodowych.</u>
+ <u xml:id="u-7.51" who="#PiotrJaroszewicz">Dzięki inicjatywom Związku Radzieckiego, Polski i innych krajów socjalistycznych, Europa weszła w ostatnim okresie w proces doniosłych przeobrażeń, prowadzących do zapewnienia trwałego pokoju i bezpieczeństwa, a także rozwoju współpracy i wzrostu zaufania w stosunkach między państwami.</u>
+ <u xml:id="u-7.52" who="#PiotrJaroszewicz">Wcielając w życie zasadę pokojowego współistnienia państw o odmiennych ustrojach, udzielamy poparcia słusznej walce, jaką z imperializmem, reakcją i neokolonializmem prowadzą narody Azji, Afryki i Ameryki Łacińskiej. W szczególności solidaryzujemy się z walką narodów Indochin przeciwko interwencji imperialistycznej. Popieramy sprawiedliwe żądania narodów arabskich w sprawie likwidacji skutków agresji izraelskiej.</u>
+ <u xml:id="u-7.53" who="#PiotrJaroszewicz">Wkład polskiej polityki zagranicznej w dzieło pokoju umacnia szacunek, jakim cieszy się nasza ojczyzna dzięki chlubnym tradycjom walk o wolność i niepodległość oraz wkładowi w zwycięstwo nad faszyzmem w II wojnie światowej, z racji historycznych dokonań i ambitnych zamierzeń w budowie socjalizmu.</u>
+ <u xml:id="u-7.54" who="#PiotrJaroszewicz">Nasze osiągnięcia cieszą wszystkich przyjaciół Polski, a wśród nich wielu rozsianych po świecie rodaków, którym bliskie sa sprawy ojczystego kraju. Będziemy nadal poświęcać wiele uwagi sprawom Polonii i jej kontaktów z ojczyzną.</u>
+ <u xml:id="u-7.55" who="#PiotrJaroszewicz">Przynależność do wspólnoty państw socjalistycznych stanowi podstawę naszego narodowego bezpieczeństwa i pokojowego rozwoju. Jako niezłomne ogniwo tej wspólnoty aktywnie uczestniczymy w umacnianiu jej siły i jedności działania, współkształtujemy jej politykę zagraniczną.</u>
+ <u xml:id="u-7.56" who="#PiotrJaroszewicz">Doniosły wkład w kształtowanie konstruktywnego programu pokojowej polityki zagranicznej i socjalistycznej wspólnoty wniósł XXIV Zjazd KPZR oraz VI Zjazd PZPR i zjazdy bratnich partii.</u>
+ <u xml:id="u-7.57" who="#PiotrJaroszewicz">Okres dzielący nas od XXIV Zjazdu KPZR potwierdził historyczną słuszność tego programu i jego pozytywny wpływ na sytuację międzynarodową. Aktywność oraz pokojowe inicjatywy Związku Radzieckiego i innych krajów socjalistycznych, zawarte w Deklaracji Praskiej, stworzyły sytuację, w której możliwe jest praktyczne rozwiązywanie problemu bezpieczeństwa i współpracy w Europie. Jest to zadanie na wielką, historyczną skalę, wymagające walki i zaangażowania wszystkich realistycznych i postępowych sił w Europie.</u>
+ <u xml:id="u-7.58" who="#PiotrJaroszewicz">Twórczym rozwinięciem tej linii było doniosłe wystąpienie Sekretarza Generalnego KC KPZR — towarzysza Leonida Breżniewa na Zjeździe Radzieckich Związków Zawodowych. Przedstawione w tym przemówieniu oceny sytuacji i proponowane rozwiązania problemów i konfliktów międzynarodowych w drodze wzajemnego porozumienia, odprężenia, umocnienia pokoju, normalizacji stosunków między państwami, w drodze tworzenia skutecznych systemów bezpieczeństwa zarówno w Europie, jak i w innych częściach świata, są całkowicie zgodne ze stanowiskiem Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej. Udzielamy im pełnego poparcia. Uważamy, że podjęcie tych konstruktywnych idei i propozycji odpowiada interesom wszystkich państw i narodów.</u>
+ <u xml:id="u-7.59" who="#PiotrJaroszewicz">Z zadowoleniem stwierdzamy pogłębienie się jedności działania państw naszej wspólnoty, czego wyrazem są: przyjęty przez XXV sesję RWPG program socjalistycznej integracji oraz uchwała Doradczego Komitetu Politycznego Układu Warszawskiego w Pradze ze stycznia br. Polska będzie nadal dążyć do umacniania jedności państw Układu Warszawskiego i rozwoju Rady Wzajemnej Pomocy Gospodarczej, a zarazem zacieśniać dwustronne stosunki z bratnimi krajami.</u>
+ <u xml:id="u-7.60" who="#PiotrJaroszewicz">Braterski sojusz ze Związkiem Radzieckim i innymi krajami socjalistycznymi zwiększa rolę Polski w świecie, a zwłaszcza w Europie. Ważniejsze problemy naszego kontynentu nie mogą być dzisiaj rozwiązywane bez głosu Polski.</u>
+ <u xml:id="u-7.61" who="#PiotrJaroszewicz">Przyspieszenie procesu integracji ekonomicznej wspólnoty krajów RWPG zapewnia jej członkom wzajemne korzyści, umożliwia specjalizację i kooperację, rozwój nauki i techniki, dynamizuje wzrost gospodarczy.</u>
+ <u xml:id="u-7.62" who="#PiotrJaroszewicz">Stosunki polityczne, gospodarcze, kulturalne, techniczne i naukowe Polski Ludowej z Krajem Rad przepojone są duchem proletariackiego internacjonalizmu. Rozwój braterskiej współpracy ze Związkiem Radzieckim posiada decydujące znaczenie dla dalszego rozwoju i modernizacji naszej gospodarki. Obecnie współpraca polsko-radziecka wkracza w nową, wyższą fazę, którą tworzą zawarte ostatnio porozumienia i umowy, w szczególności, gospodarcze. Dążenie do umacniania przyjaźni polsko-radzieckiej i zacieśniania wszechstronnej współpracy między naszymi państwami — to niewzruszona podstawa bezpieczeństwa kraju i jego rozwoju. Sojusz i współpraca ze Związkiem Radzieckim i pozostałymi państwami wspólnoty socjalistycznej są niezmiennie zasadniczą dyrektywą w polityce i działalności Rządu. Ta fundamentalna zasada naszej polityki została potwierdzona przez całe doświadczenie Polski Ludowej. Jej zasadnicze znaczenie podkreślił VI Zjazd. Znajduje ona pełne poparcie narodu polskiego.</u>
+ <u xml:id="u-7.63" who="#PiotrJaroszewicz">Bardzo pomyślnie rozwijają się stosunki z naszym zachodnim sąsiadem — Niemiecką Republiką Demokratyczną. Podjęte decyzje o kooperacji przemysłowej i wymianie naukowo-technicznej oraz współpracy w innych dziedzinach tworzą trwałe podstawy dla narastającego współdziałania. Jego wyrazem są wprowadzone ułatwienia w ruchu turystycznym.</u>
+ <u xml:id="u-7.64" who="#PiotrJaroszewicz">Pogłębia się współpraca z Czechosłowacką Republiką Socjalistyczną. Jej ważnym kierunkiem jest kooperacja przemysłowa. Liczne kontakty przyczyniają się do konkretyzacji współpracy i dalszego zbliżenia między narodami polskim, czeskim i słowackim.</u>
+ <u xml:id="u-7.65" who="#PiotrJaroszewicz">Pomyślnie rozwija się tradycyjnie bliska, wszechstronna współpraca polsko-węgierska, wkraczająca obecnie w nowy, korzystny dla obu krajów etap kooperacji przemysłowej.</u>
+ <u xml:id="u-7.66" who="#PiotrJaroszewicz">Nowym potwierdzeniem bliskich stosunków, łączących nas z Ludową Republiką Bułgarii, była niedawna wizyta w Polsce I Sekretarza Komitetu Centralnego Bułgarskiej Partii Komunistycznej tow. Todora Żiwkowa. Wyniki tej wizyty wzbogacają naszą współpracę o nowe, ważne elementy.</u>
+ <u xml:id="u-7.67" who="#PiotrJaroszewicz">Na wielu odcinkach pomyślnie rozwijają się nasze stosunki z Socjalistyczną Republiką Rumunii.</u>
+ <u xml:id="u-7.68" who="#PiotrJaroszewicz">Poprzez rozwój wymiany handlowej i kooperacji przemysłowej, a także wzrost kontaktów politycznych i wymiany kulturalno-naukowej znacznie ożywiliśmy przyjazne stosunki z socjalistyczną Jugosławią. Wyrazem tego była nasza wizyta złożona w Jugosławii w październiku ubiegłego roku, a spodziewana wizyta Prezydenta Tito w Polsce z pewnością przyczyni się do dalszego zacieśnienia tych stosunków.</u>
+ <u xml:id="u-7.69" who="#PiotrJaroszewicz">W duchu przyjaźni i braterstwa rozwijają się stosunki z Mongolską Republiką Ludową, która aktywnie uczestniczy w politycznej i gospodarczej współpracy krajów socjalistycznych.</u>
+ <u xml:id="u-7.70" who="#PiotrJaroszewicz">Stosunki przyjaźni łączą Polskę z demokratyczną Republiką Wietnamu. Bohaterskiemu narodowi wietnamskiemu udzielamy poparcia i pomocy w walce z agresją imperialistyczną. Popieramy pokojowe propozycje Demokratycznej Republiki Wietnamu i Tymczasowego Rządu Rewolucyjnego Republiki Wietnamu Południowego w sprawie rozwiązania konfliktu indochińskiego.</u>
+ <u xml:id="u-7.71" who="#PiotrJaroszewicz">Dobrze rozwijają się nasze stosunki z Koreańską Republiką Ludowo-Demokratyczną. Udzielamy poparcia propozycjom Koreańskiej Republiki Ludowo-Demokratycznej w sprawie pokojowego zjednoczenia Korei i wycofania wojsk interwencyjnych z Korei Południowej.</u>
+ <u xml:id="u-7.72" who="#PiotrJaroszewicz">Cieszy nas rozwój przyjaznych stosunków z Kubą — z pierwszym państwem socjalistycznym na kontynencie amerykańskim. Z radością powitamy w Polsce I Sekretarza Komunistycznej Partii Kuby i Premiera Rządu towarzysza Fidela Castro.</u>
+ <u xml:id="u-7.73" who="#PiotrJaroszewicz">Nigdy dotychczas nie mieliśmy równie szerokich i ożywionych kontaktów z krajami socjalistycznymi, jak w okresie ostatnich 15 miesięcy. Rozwój wszechstronnej współpracy i koordynacja polityki zagranicznej państw socjalistycznych stanowią nie tylko dźwignię rozwoju każdego z zainteresowanych krajów, lecz są źródłem ich wspólnej siły, ważnym czynnikiem pokoju i bezpieczeństwa w Europie.</u>
+ <u xml:id="u-7.74" who="#PiotrJaroszewicz">Jedność sił socjalizmu i postępu ma obecnie zasadnicze znaczenie. W tym przekonaniu przeciwstawiamy się na arenie międzynarodowej wszelkim tendencjom antyradzieckim, które przynoszą szkodę sprawie postępu i pokoju światowego.</u>
+ <u xml:id="u-7.75" who="#PiotrJaroszewicz">W dążeniach do umocnienia bezpieczeństwa Europy i rozwoju ogólnoeuropejskiej współpracy Polska gotowa jest współpracować ze wszystkimi rządami i siłami politycznymi, które kierują się analogicznymi intencjami. Opowiadamy się za utworzeniem na naszym kontynencie zbiorowego systemu bezpieczeństwa, odpowiadającego interesom wszystkich zainteresowanych państw. Jest to droga przekształcenia Europy w obszar trwałego pokoju.</u>
+ <u xml:id="u-7.76" who="#PiotrJaroszewicz">Narastające procesy zmian torują sobie drogę wbrew działającym jeszcze przeciwnikom odprężenia i normalizacji stosunków. Ten pozytywny proces wyraża się przede wszystkim w uznaniu istniejących granic w Europie, co zostało dokonane w układach podpisanych między Związkiem Radzieckim, Polską a NRF. Doniosłe znaczenie ma porozumienie czterech wielkich mocarstw w sprawie Berlina Zachodniego oraz porozumienie między NRD a NRF i między NRD a Berlinem Zachodnim. Dowodem aprobaty dla przedstawionej przez państwa socjalistyczne propozycji utworzenia systemu bezpieczeństwa jest powszechne poparcie idei Europejskiej Konferencji Bezpieczeństwa i Współpracy oraz aktywizacja stosunków dwustronnych, w tym kontaktów politycznych pomiędzy państwami europejskimi.</u>
+ <u xml:id="u-7.77" who="#PiotrJaroszewicz">Oczekujemy, że układy zawarte z rządem NRF przez rządy Związku Radzieckiego i Polski zostaną ratyfikowane i wejdą w życie. Leży to — jak mówił o tym wczoraj z tej trybuny I Sekretarz partii tow. Edward Gierek — nie tylko w interesie normalizacji stosunków pomiędzy państwami socjalistycznymi i NRF, lecz także w interesie bezpieczeństwa wszystkich narodów i państw Europy. Stosunek do układów jest miernikiem podejścia do węzłowych problemów pokoju, bezpieczeństwa i współpracy. Występujące przeciw układom siły polityczne i poszczególni politycy w NRF muszą zdawać sobie sprawę, iż stawiając na kartę zimnej wojny, hamują procesy odprężenia w Europie. Wprowadzają oni w błąd własną opinię publiczną głosząc, że istnieją możliwości renegocjacji zawartych układów. Możliwości takiej nie ma, gdyż nie można cofnąć biegu wydarzeń ani powrócić do spraw już dawno rozstrzygniętych. Ci, którzy głoszą demagogiczne twierdzenia o możliwości przetargu z Polską, zapominają, że naród Polski zapłacił za swoją wolność i niepodległość najwyższą cenę, że granica na Odrze i Nysie, jak też granica wspólnoty socjalistycznej na Łabie i Werze, są nienaruszalne i zawsze pozostaną w pełni zabezpieczone.</u>
+ <u xml:id="u-7.78" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ <u xml:id="u-7.79" who="#PiotrJaroszewicz">Prawdę tę przypomniał tow. Breżniew w swym ostatnim wystąpieniu.</u>
+ <u xml:id="u-7.80" who="#PiotrJaroszewicz">Podobne stanowisko zajmują koła rządzące szeregu krajów Europy Zachodniej. Odnosimy się do takiego stanowiska z uznaniem, widząc w nim dążenie do kontynuacji polityki odprężenia i normalizacji stosunków w Europie.</u>
+ <u xml:id="u-7.81" who="#PiotrJaroszewicz">Ze swej strony Rząd w niedługim czasie i w przewidzianym trybie skieruje do Wysokiej Izby wniosek ratyfikacyjny, dotyczący układu zawartego z NRF w dniu 7 grudnia 1970 r. Rząd spodziewa się, że sprawa ratyfikacji układu poddana zostanie wnikliwej dyskusji w kompetentnej komisji Sejmu.</u>
+ <u xml:id="u-7.82" who="#PiotrJaroszewicz">Uważamy, że dla normalizacji stosunków w Europie konieczne jest uregulowanie spraw między NRF i Czechosłowacją na podstawie uznania układu monachijskiego za nieważny od samego początku.</u>
+ <u xml:id="u-7.83" who="#PiotrJaroszewicz">Proces normalizacji wymaga także uznania Niemieckiej Republiki Demokratycznej — zgodnie z prawem międzynarodowym.</u>
+ <u xml:id="u-7.84" who="#PiotrJaroszewicz">Opowiadamy się, zgodnie z propozycją rządu Finlandii, za jak najszybszym rozpoczęciem wielostronnych przygotowań do Konferencji Europejskiej. Uważamy, że istnieją wszelkie warunki, aby mogła ona zebrać się w najbliższym czasie. W przekonaniu tym utwierdzają nas pozytywne reakcje zdecydowanej większości państw na konstruktywny program, wyłożony w Deklaracji Praskiej państw-stron Układu Warszawskiego.</u>
+ <u xml:id="u-7.85" who="#PiotrJaroszewicz">Każde państwo może i powinno wnosić konstruktywny wkład do rozpoczętego procesu odprężenia i normalizacji. Ze swej strony Polska — na zasadach pokojowego współistnienia, współpracy oraz niemieszania się w sprawy wewnętrzne, aktywnie rozwija stosunki z szeregiem państw Europy Zachodniej. Jest to jednocześnie działanie na rzecz umocnienia bezpieczeństwa i współpracy w skali ogólnoeuropejskiej. Polska, podobnie jak i inne kraje socjalistyczne, wypowiada się za rozwojem współpracy gospodarczej ze wszystkimi państwami, niezależnie od tego czy wchodzą one w skład Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej, czy pozostają poza ugrupowaniami gospodarczymi. Realistyczną podstawę tych stosunków tworzy zasada równouprawnienia, wzajemnych korzyści i wyeliminowania wszelkich form dyskryminacji.</u>
+ <u xml:id="u-7.86" who="#PiotrJaroszewicz">Przyjazne stosunki rozwijają się między Polską i Francją. Tradycyjna przyjaźń pogłębiana jest przez zbieżność poglądów na wiele ważnych problemów politycznych, służy jej także rozwój współpracy gospodarczej, naukowej i kulturalnej. Wyrażamy przekonanie, że planowana wczesną jesienią br. wizyta delegacji PRL we Francji przyczyni się do dalszego zacieśnienia współpracy polsko-francuskiej.</u>
+ <u xml:id="u-7.87" who="#PiotrJaroszewicz">Coraz lepiej układają się nasze dobrosąsiedzkie stosunki z państwami skandynawskimi: Finlandią, Szwecją, Norwegią, Danią i Islandią. Wzrostowi wymiany towarowej, naukowej i kulturalnej towarzyszą ożywione kontakty polityczne. Jestem przekonany, że wizyta, którą zamierzam złożyć w Szwecji, a także i inne kontakty polityczne na wysokim szczeblu przyczynią się do dalszego ożywienia wszystkich tych kierunków współpracy, a także do rozwiązania wielu spraw dotyczących Morza Bałtyckiego.</u>
+ <u xml:id="u-7.88" who="#PiotrJaroszewicz">Widzimy możliwości znacznego rozwoju stosunków z państwami Europy Zachodniej: z Wielką Brytanią, z Włochami, z którymi mamy szczególnie rozwiniętą współpracę przemysłową, z NRF, Austrią, Belgią i innymi krajami w dziedzinie gospodarczej wymiany naukowo-technicznej i kulturalnej oraz w kontynuowaniu kontaktów politycznych.</u>
+ <u xml:id="u-7.89" who="#PiotrJaroszewicz">Dobrze rozwijają się nasze stosunki z Kanadą. Pozytywnie oceniamy zainteresowanie Stanów Zjednoczonych rozszerzeniem stosunków gospodarczych i naukowo-technicznych z Polską, co w pełni odpowiada dążeniom Rządu do rozwoju korzystnej dla obu stron współpracy.</u>
+ <u xml:id="u-7.90" who="#PiotrJaroszewicz">Dobrze układają się nasze stosunki z Japonią, a perspektywy rozwoju i współpracy gospodarczej kształtują się pomyślnie.</u>
+ <u xml:id="u-7.91" who="#PiotrJaroszewicz">Pozytywnie rozwijają się nasze stosunki z wieloma państwami Azji, Afryki i Ameryki Łacińskiej.</u>
+ <u xml:id="u-7.92" who="#PiotrJaroszewicz">Aktywna polityka Polski na forum Organizacji Narodów Zjednoczonych i innych organizacji międzynarodowych koncentruje się na problemach pokoju i bezpieczeństwa, rozbrojenia i ograniczenia zbrojeń oraz rozwoju współpracy, zwłaszcza gospodarczej.</u>
+ <u xml:id="u-7.93" who="#PiotrJaroszewicz">Polska polityka zagraniczna dobrze służy interesom państwa i społeczeństwa, odpowiada naszym aspiracjom do twórczego rozwoju w warunkach pokoju i trwałego bezpieczeństwa. Dlatego polityka ta cieszy się aktywnym poparciem całego narodu, który aprobuje jej narodowe racje i socjalistyczne ideowe treści.</u>
+ <u xml:id="u-7.94" who="#PiotrJaroszewicz">Wysoki Sejmie! Programowym zadaniem Rządu jest doskonalenie obowiązującego prawa, umacnianie praworządności socjalistycznej, ładu i porządku publicznego. Na podstawie przeprowadzonych już ekspertyz i prac przygotowawczych, Rząd opracuje 3-4-letni program prac legislacyjnych, skoordynowany z rozwojem socjalistycznych stosunków społeczno-politycznych i potencjału gospodarczego kraju.</u>
+ <u xml:id="u-7.95" who="#PiotrJaroszewicz">Przygotowując i doskonaląc akty prawne, tym usilniej troszczyć się będziemy o pełne poszanowanie prawa już obowiązującego. Chodzi o to, aby rosnący rytm aktywności gospodarczej i ożywienia społecznego znajdował mocne oparcie w powszechnym przestrzeganiu zasad dyscypliny zawodowej i społecznej, ładu i porządku, poszanowania mienia społecznego i codziennej ochronie społecznego interesu.</u>
+ <u xml:id="u-7.96" who="#PiotrJaroszewicz">Naczelna zasada ustrojowa — jedność i nierozerwalność praw i obowiązków — jest istotą socjalistycznej demokracji, którą będziemy rozwijać i doskonalić w codziennym działaniu. Wymaga to od Rządu dalszego umacniania zasad praworządności socjalistycznej, bezkompromisowego zwalczania wszelkiego bezprawia, obrony wszystkich interesów chronionych prawem. Oznacza to nierozdzielność interesów państwa i społeczeństwa, społeczeństwa i każdego z obywateli.</u>
+ <u xml:id="u-7.97" who="#PiotrJaroszewicz">W roku 1971 nastąpiła poprawa stanu bezpieczeństwa i porządku w kraju. Zastosowano nowe formy i środki, ulepszono metody wykrywania przestępstw. Wobec naruszających ład i porządek, wobec sprawców czynów chuligańskich przyjęto zasadę szybkiej, surowszej i bardziej dolegliwej represji. Ten kierunek odpowiada społecznemu poczuciu sprawiedliwości i będzie kontynuowany.</u>
+ <u xml:id="u-7.98" who="#PiotrJaroszewicz">Ministerstwo Sprawiedliwości, resort spraw wewnętrznych, Ministerstwo Oświaty, organizacje prowadzące działalność wychowawczą, przystąpiły do opracowania kompleksowego programu wszechstronnych i skutecznych działań, umacniających poczucie dyscypliny i porządku, zapewniających wyższą skuteczność wychowania, profilaktyki społecznej, walki z alkoholizmem i chuligaństwem, pasożytnictwem i demoralizacją.</u>
+ <u xml:id="u-7.99" who="#PiotrJaroszewicz">Ważnym zadaniem Rządu będzie wzmożenie ochrony wspólnego mienia i całej gospodarki. We wszystkich ogniwach administracji przygotowujemy przeciwdziałanie wobec zjawisk niegospodarności, niedbalstwa, marnotrawstwa, które przeradzają się gdzieniegdzie w groźne następstwa czy to w postaci pożarów, katastrof i awarii, czy w przestępczość gospodarczą. Rząd liczy na społeczne wsparcie tych działań, na konstruktywną krytykę zła i biurokratyzmu, na narastającą aktywność społeczeństwa w usuwaniu niedomagań, które pociągają za sobą często niepowetowane straty.</u>
+ <u xml:id="u-7.100" who="#PiotrJaroszewicz">Jedność wszystkich sił społecznych, konsolidacja w codziennym działaniu, jednolite poparcie najważniejszych racji narodu — to wielki, narastający dorobek pogrudniowej polityki partii, najważniejsze źródło siły socjalistycznego państwa i gwarancja powodzenia realizacji wspólnego programu. W tym działaniu jest miejsce dla wszystkich obywateli — członków partii, bratnich stronnictw i bezpartyjnych, dla ludzi wszystkich zawodów i generacji, bez względu na wyznawaną filozofię lub religię. Każda para rąk jest potrzebna, każda obywatelska myśl się liczy, każdy czyn ma wartość.</u>
+ <u xml:id="u-7.101" who="#PiotrJaroszewicz">W przekonaniu o nadrzędności tych patriotycznych racji Rząd będzie kontynuował swoje dążenia do normalizacji stosunków z Kościołem. Ze strony Kościoła, jego hierarchii, oczekujemy wyjścia na spotkanie tych dążeń, za którymi 19 marca opowiedziało się polskie społeczeństwo. Jestem przekonany, że hierarchia kościelna wniesie konstruktywny wkład w proces normowania stosunków z państwem.</u>
+ <u xml:id="u-7.102" who="#PiotrJaroszewicz">Jak wiadomo Rząd podjął rozmowy z Watykanem. Oczekujemy, że w ich toku uzyskane zostaną gwarancje, iż działalność religijna kościoła rzymskokatolickiego mieścić się będzie w ramach nakreślonych przez nasz interes narodowy i obowiązujące w Polsce prawo. Przyjmujemy z uznaniem fakt, że Watykan podejmuje kroki służące umocnieniu pokoju w świecie i w Europie.</u>
+ <u xml:id="u-7.103" who="#PiotrJaroszewicz">Wysoka Izbo! Zgodnie z zapowiedzią I Sekretarza Komitetu Centralnego tow. Edwarda Gierka na przedwyborczym spotkaniu w Katowicach, w połowie roku 1973 — dysponując już oceną realizacji planu 5-letniego na jego półmetku — nakreślimy zwiększone we wszystkich najważniejszych społecznie przekrojach zadania na drugą połowę obecnej pięciolatki.</u>
+ <u xml:id="u-7.104" who="#PiotrJaroszewicz">Rząd w całym swym działaniu będzie dążył do tego, by w pełni zabezpieczyć realizację tego zadania i osiągnięcie rezultatów, które pozwolą na wydatniejszą poprawę warunków życiowych ludzi pracy oraz na szybszą modernizację i rozbudowę gospodarki. Cel ten stanie się wspólnym mianownikiem programu prac Rządu, zasadniczym bodźcem dalszego doskonalenia pracy całej administracji, umacniania jej więzi ze społeczeństwem.</u>
+ <u xml:id="u-7.105" who="#PiotrJaroszewicz">Wszystkie organy administracji centralnej i terenowej muszą działać znacznie efektywniej, podnosić na wyższy poziom nie zawsze dobrą jeszcze sprawność w codziennym rozwiązywaniu swych zadań. Istotnym punktem prac Rządu w tym kierunku będzie zasadnicze umocnienie administracji na szczeblu gromadzkim.</u>
+ <u xml:id="u-7.106" who="#PiotrJaroszewicz">Kampania wyborcza potwierdziła, że mimo osiągniętego postępu wiele jeszcze pozostaje do zrobienia w dziedzinie wnikliwego, terminowego i sprawiedliwego rozpatrywania spraw obywateli przez administrację. Zdecyduje o tym zarówno planowany wzrost kwalifikacji pracowników administracji, jak i umacnianie we wszystkich jej ogniwach nowego klimatu, nacechowanego odpowiedzialnością i większą wrażliwością społeczną. Polepszenie pracy administracji, to jedno z istotniejszych zadań w programie prac Rządu.</u>
+ <u xml:id="u-7.107" who="#PiotrJaroszewicz">W roku 1971 przekonaliśmy się, jak wielkie znaczenie we wszystkich dziedzinach życia kraju ma aktywność Sejmu, jak owocny jest wpływ jego działalności na doskonalenie pracy Rządu i jego organów. Pragnę zapewnić Wysoką Izbę, że Rząd dołoży starań, aby wykorzystać w swej pracy zalecenia Sejmu i inicjatywy obywateli posłów, aby konsekwentnie wcielać w życie prawa stanowione przez nasz socjalistyczny parlament.</u>
+ <u xml:id="u-7.108" who="#PiotrJaroszewicz">Wysoka Izbo! Dzięki odbudowie i umocnieniu zasad lemnowskich, głębsza niż kiedykolwiek stała się więź łącząca partię i władzę ludową z klasą robotniczą i całym narodem. Tworzy ją klimat nowej społeczno-gospodarczej polityki partu, obopólnej szczerości i wzajemnego zaufania, zasada radzenia się klasy robotniczej, ludzi pracy przy podejmowaniu ważnych społecznie decyzji, zasada umacniania więzi z masami.</u>
+ <u xml:id="u-7.109" who="#PiotrJaroszewicz">Powoduje to, że obywatel, rzeczywisty współgospodarz kraju, po nowemu widzi swą rolę i aktywny udział w budownictwie socjalistycznym, które utożsamia z sobą, z życiem własnej rodziny, wsi i miasta, z potrzebą rozumu i serca.</u>
+ <u xml:id="u-7.110" who="#PiotrJaroszewicz">Silniejsza niż kiedykolwiek, bardziej świadoma swej roli i odpowiedzialności jest nasza partia — Polska Zjednoczona Partia Robotnicza, przewodniczka narodu, budowniczy jego przyszłości. Wzrost jej autorytetu, umocnienie jej kierowniczej roli w całokształcie życia społecznego, wypływa ze słuszności linii politycznej, przyjętej na VII i VIII Plenum Komitetu Centralnego PZPR oraz rozwiniętej i ustalonej przez VI Zjazd.</u>
+ <u xml:id="u-7.111" who="#PiotrJaroszewicz">Bratnie stronnictwa — Zjednoczone Stronnictwo Ludowe i Stronnictwo Demokratyczne i wszystkie siły Frontu Jedności Narodu — twórczo współdziałają z partią w urzeczywistnianiu programu, który dobro społeczeństwa, poprawę materialnych i duchowych warunków życia czyni główną treścią społeczno-ekonomicznego rozwoju kraju — nadrzędnym celem, któremu podporządkowane są wszystkie nasze zamierzenia i działania.</u>
+ <u xml:id="u-7.112" who="#PiotrJaroszewicz">Świadomość tych prawd wyzwala ogromne społeczne rezerwy, tkwiące w ludziach, w ich energii, inicjatywie i aktywności, tworzy dźwignię wydajniejszej pracy, silniejszej dyscypliny, lepszego gospodarowania.</u>
+ <u xml:id="u-7.113" who="#PiotrJaroszewicz">Rząd będzie tworzył warunki coraz bardziej sprzyjające tym życiodajnym procesom budowy i rozkwitu socjalistycznej Polski.</u>
+ <u xml:id="u-7.114" who="#PiotrJaroszewicz">O tych właśnie, jakże ważnych sprawach, mówił wczoraj z tej trybuny w swoim wystąpieniu towarzysz Edward Gierek. Podkreślił on, że — „musimy aktywnie i konsekwentnie kształtować i pomnażać siły twórcze naszego narodu, umacniać w świadomości powszechnej socjalistyczne, patriotyczne i internacjonalistyczne ideały oraz wolę kierowania się nimi w życiu. Pragniemy, aby socjalistyczna kultura narodowa, kontynuująca nasze najlepsze tradycje, wzbogacała życie duchowe naszego społeczeństwa, kształtowała osobowość i ideowe motywacje działania ludzi, zgodnie z zasadami socjalizmu, z duchem naszej epoki”.</u>
+ <u xml:id="u-7.115" who="#PiotrJaroszewicz">Wysoki Sejmie! W wyborach do Sejmu otrzymaliśmy powszecnne poparcie dla programu Frontu Jedności Narodu. Oznacza ono dla nas ogromne zobowiązanie. Rząd dołoży wszelkich starań, aby tego zaufania nie zawieść. (Oklaski</u>
+ <u xml:id="u-7.116" who="#PiotrJaroszewicz">Obywatelu Marszałku! Pozostał mi jeszcze jeden obowiązek — przedstawienie rządowych projektów ustaw, wniesionych na obecne posiedzenie Sejmu.</u>
+ <u xml:id="u-7.117" who="#PiotrJaroszewicz">Realizacja programu, który referowałem, wymaga usprawnienia organizacji zarządzania gospodarką i państwem, wymaga doskonalenia, unowocześnienia, organizacji i administracji centralnej i terenowej.</u>
+ <u xml:id="u-7.118" who="#PiotrJaroszewicz">Zamierzamy dokonać szeregu zmian w strukturze organizacyjnej aparatu zarządzania, aby stworzyć w ten sposob lepsze warunki ala realizacji zadań na głównych odcinkach działalności Rządu, podnieść sprawność i efektywność pracy niektórych organów państwowych.</u>
+ <u xml:id="u-7.119" who="#PiotrJaroszewicz">1. Proponujemy znieść dotychczasowe Ministerstwo Oświaty i szkolnictwa Wyższego oraz Komitet Nauki i Techniki i utworzyć Ministerstwo Nauki, Szkolnictwa Wyższego i Techniki oraz Ministerstwo Oświaty i Wychowania.</u>
+ <u xml:id="u-7.120" who="#PiotrJaroszewicz">Nauka musi coraz bardziej wpływać na rozwój sił wytwórczych, umacniać więź z praktyką, koncentrować się na węzłowych problemach badawczych. Do realizacji tych celów konieczne są sprawniejsze formy organizacyjne.</u>
+ <u xml:id="u-7.121" who="#PiotrJaroszewicz">Istniejący dotychczas Komitet Nauki i Techniki uczynił wiele dla ustalenia węzłowej problematyki badawczej, koordynacji badan i wiązania ich z potrzebami praktyki, ale jego możliwości dalszego pogłębiania tych procesów są w obecnym układzie organizacyjnym wyczerpane. Równocześnie poza jego gestią pozostawał największy potencjał kadrowy, naukowy i techniczny naszego szkolnictwa wyższego.</u>
+ <u xml:id="u-7.122" who="#PiotrJaroszewicz">Ministerstwo Nauki, Szkolnictwa Wyższego i Techniki będzie koordynatorem prac naukowych i technicznych wszystkich krajowych ośrodków. Jest to na obecnym etapie rozwoju naszego kraju konieczne. Zapewni to uporządkowanie programu prac badawczych i naukowo-technicznych, właściwe wykorzystanie kadry i prawidłowy rozdział środków inwestycyjnych oraz cennego wyposażenia, uporządkowanie spraw płacowych, drożność dla prac naukowo-badawczych, wykorzystanie aparatury i drożność dla kadry naukowo-technicznej niezależnie od resortowej przynależności.</u>
+ <u xml:id="u-7.123" who="#PiotrJaroszewicz">Ministerstwo opracowywać będzie koncepcje polityki naukowej i technicznej państwa, inicjować, organizować i kontrolować wykonanie rządowych planów badawczych oraz czuwać nad prawidłowym wykorzystaniem osiągnięć nauki przez praktykę. Do jego kompetencji należeć musi organizowanie ekspertyz dotyczących stanu aktualnego oraz prognoz i strategii rozwoju naukowego i technicznego kraju, organizowanie informacji naukowej i koordynacja współpracy naukowo-technicznej z zagranicą.</u>
+ <u xml:id="u-7.124" who="#PiotrJaroszewicz">Nowe ministerstwo będzie ponadto obarczone zadaniem opracowywania i koordynacją realizacji państwowego planu systematycznego dokształcania i doskonalenia kadr naukowych i technicznych.</u>
+ <u xml:id="u-7.125" who="#PiotrJaroszewicz">Ministerstwo Oświaty i Wychowania w niedługim czasie ustosunkuje się do poważnego dokumentu, jaki przedstawi Komitet Ekspertów dla opracowania raportu o stanie oświaty.</u>
+ <u xml:id="u-7.126" who="#PiotrJaroszewicz">Ministerstwo Oświaty i Wychowania stanie w obliczu wprowadzenia odpowiednich zmian do modelu oświaty. Wdrożenie niezbędnych zmian będzie poprzedzone opracowaniem założeń kompleksowej polityki wychowania, nowych programów i podręczników, pomocy naukowych, reorganizacją sieci szkolnej oraz przeszkoleniem i odpowiednim rozmieszczeniem kadr.</u>
+ <u xml:id="u-7.127" who="#PiotrJaroszewicz">Już obecnie skutecznych rozwiązań wymagają zadania związane z podniesieniem na wyższy poziom pracy całego szkolnictwa, intensywnego upowszechniania wykształcenia średniego młodzieży i pracujących, rozwijania działalności opiekuńczej i wychowawczej szkół i placówek oświatowych wszystkich typów w mieście i na wsi.</u>
+ <u xml:id="u-7.128" who="#PiotrJaroszewicz">Czekają też nowy resort odpowiedzialne zadania koordynacji całej oświaty zarówno szkolnej, jak i pozaszkolnej. Jedna bowiem musi być państwowa polityka oświatowa i wychowawcza, niezależnie od stosowanych form organizacyjnych.</u>
+ <u xml:id="u-7.129" who="#PiotrJaroszewicz">Ministerstwo rozszerzy swoją działalność poza zakres szkolnego przygotowania zawodowego młodzieży na cały okres adaptacji zawodowej, na problemy dokształcania kadr robotniczych i średnich kadr technicznych.</u>
+ <u xml:id="u-7.130" who="#PiotrJaroszewicz">Ministerstwo we współpracy z organizacjami politycznymi i społecznymi opracuje i wprowadzi jednolity system socjalistycznego wychowania, w którym szkoła byłaby szczególnie ważnym, ale nie jedynym ogniwem. Doceniamy dotychczasowe wysiłki naszych pedagogów nad podnoszeniem poziomu pracy wychowawczej szkół i nad wszczepianiem młodzieży socjalistycznego światopoglądu, ale dobrze wiemy, jak wiele jeszcze pozostało do zrobienia. Dotyczy to zwłaszcza potrzeby zorganizowania po nowemu systemu lepszego wykorzystania czasu wolnego, rozwoju fizycznego dzieci i młodzieży, co jest związane z podniesieniem na wyższy poziom sportu i wychowania fizycznego w szkole i w środowisku zamieszkania.</u>
+ <u xml:id="u-7.131" who="#PiotrJaroszewicz">Ważnym celem działalności wychowawczej będzie kształtowanie postaw obywatelskich, aktywnego stosunku do pracy, gotowości do obrony kraju, jak również poszanowania własności społecznej, ładu i porządku.</u>
+ <u xml:id="u-7.132" who="#PiotrJaroszewicz">Równocześnie z coraz większą ostrością wystąpi sprawa koordynacji działań rodziny i środowiska, organizacji młodzieżowych i wszystkich instrumentów oddziaływania wychowawczego na młodzież. Ministerstwo Oświaty i Wychowania otrzyma znaczne uprawnienia i ponosić będzie odpowiedzialność za pełne ich wykorzystanie.</u>
+ <u xml:id="u-7.133" who="#PiotrJaroszewicz">II. W dziedzinie handlu wewnętrznego, drobnej wytwórczości i usług proponujemy zniesienie urzędu Ministra Handlu Wewnętrznego i zniesienie Komitetu Drobnej Wytwórczości oraz utworzenie na to miejsce Ministerstwa Handlu Wewnętrznego i Usług.</u>
+ <u xml:id="u-7.134" who="#PiotrJaroszewicz">Scalanie problematyki dotyczącej obrotu towarowego z problematyką świadczenia usług dla ludności oraz z produkcją przemysłu terenowego, spółdzielczości pracy, rzemiosła i innych drobnych wytwórców produkujących na potrzeby rynku pozwoli na coraz lepsze zaspokajanie potrzeb ludności.</u>
+ <u xml:id="u-7.135" who="#PiotrJaroszewicz">Handel będzie bardziej aktywnie oddziaływać na producentów w kierunku pobudzania ich do rozwoju produkcji i dostaw towarów rynkowych.</u>
+ <u xml:id="u-7.136" who="#PiotrJaroszewicz">Państwowy przemysł terenowy podejmował dotychczas często produkcję kooperacyjną kosztem usług i produkcji rynkowej. Podobne tendencje wystąpiły w przemyśle spółdzielczym i rzemiośle. Uważamy, że Ministerstwo Handlu Wewnętrznego i Usług, które skoncentruje działalność drobnej wytwórczości i rzemiosła na poprawie zaopatrzenia rynku, lepiej wykona to ważne zadanie.</u>
+ <u xml:id="u-7.137" who="#PiotrJaroszewicz">Uprawnienia prezydiów rad narodowych w zarządzaniu przemysłem terenowym, a także w okazywaniu pomocy w rozwoju spółdzielczości pracy i rzemiosła, wzrosną.</u>
+ <u xml:id="u-7.138" who="#PiotrJaroszewicz">Większe przedsiębiorstwa państwowego przemysłu terenowego, pracujące głównie na potrzeby przedsiębiorstw przemysłu kluczowego, jako jego kooperanci oraz przedsiębiorstwa produkujące masowo wyroby przemysłowe będą włączone do zjednoczeń branżowych przemysłu kluczowego.</u>
+ <u xml:id="u-7.139" who="#PiotrJaroszewicz">Minister Handlu Wewnętrznego i Usług przejmie również sprawy związane z jakością wyrobów rynkowych, a także oznaczanie wyrobów rynkowych znakami jakości, co należało dotychczas do właściwości Centralnego Urzędu Jakości i Miar.</u>
+ <u xml:id="u-7.140" who="#PiotrJaroszewicz">III. W dziedzinie problematyki dotyczącej gospodarki terenowej oraz warunków życia ludności proponujemy:</u>
+ <u xml:id="u-7.141" who="#PiotrJaroszewicz">— zniesienie urzędu Ministra Gospodarki Komunalnej, — zniesienie Centralnego Urzędu Gospodarki Wodnej oraz — utworzenie Ministerstwa Gospodarki Terenowej i Ochrony Środowiska.</u>
+ <u xml:id="u-7.142" who="#PiotrJaroszewicz">Uporządkowanie problematyki dotyczącej całokształtu gospodarki terenowej jest niezmiernie ważnym zagadnieniem. Dotychczas problematyka ta była rozczłonkowana między różne organy administracji państwowej, co nie sprzyjało jej kompleksowemu rozwiązywaniu. Nowy resort przejmie całą problematykę dotychczasowego Ministerstwa Gospodarki Komunalnej, a od Ministerstwa Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych — programowanie oraz zagospodarowanie przestrzenne miast, osiedli, wsi i gospodarkę terenami w miastach i osiedlach, przy jednoczesnym przejęciu nadzoru nad budownictwem powszechnym i budownictwem komunalnym wraz z ustalaniem normatywów dla tego budownictwa.</u>
+ <u xml:id="u-7.143" who="#PiotrJaroszewicz">Nowy resort przejmie ponadto związane z gospodarką przestrzenną kraju sprawy geodezji i kartografii oraz sprawy związane z wywłaszczaniem nieruchomości — od Ministerstwa Spraw Wewnętrznych.</u>
+ <u xml:id="u-7.144" who="#PiotrJaroszewicz">Dalszą niezmiernie ważną dziedziną działalności tego resortu będzie ochrona naturalnego środowiska człowieka, ze szczególnym uwzględnieniem ochrony zasobów wodnych i powietrza, w związku z czym powierzy się temu Ministerstwu sprawy należące dotychczas do właściwości Centralnego Urzędu Gospodarki Wodnej. Dotychczasowy Urząd Gospodarki Wodnej spełniał faktycznie funkcję jednostki pośredniczącej w prowadzeniu działalności gospodarczej przez resorty koordynujące poszczególne dziedziny gospodarki narodowej, nie jest więc celowe dalsze jego utrzymanie. Inne zadania pozostające dotąd w gestii Centralnego Urzędu Gospodarki Wodnej przejmą, w zakresie ustalonym szczegółowo przez Radę Ministrów, Minister Rolnictwa oraz Minister Żeglugi. Problematyka nowego resortu nabiera obecnie wielkiego znaczenia w aspekcie wydatnego postępu, jakiego zamierzamy dokonać w urbanizacji kraju i rozwoju wielkich aglomeracji. Ogrom inwestycji, jakie będziemy realizować zarówno w sferze produkcji, jak i w infrastrukturze, podnosi rangę spraw przestrzennego zagospodarowania kraju oraz uzasadnia celowość nowych warunków organizacyjnych dla tych problemów. Ochrona naturalnego środowiska człowieka staje się palącym problemem ludzkości.</u>
+ <u xml:id="u-7.145" who="#PiotrJaroszewicz">IV. W dziedzinie zatrudnienia, płac i świadczeń socjalnych, proponujemy zniesienie Komitetu Pracy i Płac i utworzenie w miejsce likwidowanego Komitetu — Ministerstwa Pracy, Płac i Spraw Socjalnych.</u>
+ <u xml:id="u-7.146" who="#PiotrJaroszewicz">Nowy organ powinien stworzyć właściwe warunki dla koordynacji poczynań Rządu w dziedzinie zatrudnienia i wykorzystania zasobów siły roboczej, płac i świadczeń w naturze, przy jednoczesnym nadaniu należnej rangi sprawom socjalnym.</u>
+ <u xml:id="u-7.147" who="#PiotrJaroszewicz">Nowe ministerstwo obejmie również problematykę ubezpieczeń społecznych oraz zaopatrzeń emerytalnych i rentowych, w związku z czym zostanie mu podporządkowany bezpośrednio Zakład Ubezpieczeń Społecznych.</u>
+ <u xml:id="u-7.148" who="#PiotrJaroszewicz">Zadania tworzonego Ministerstwa Pracy, Płac i Spraw Socjalnych dotyczą spraw najważniejszych dla społeczeństwa i obywatela. Należy oczekiwać, że poważne umocnienie tego resortu umożliwi bardziej kompleksowe i szersze ujmowanie problematyki, która leży na wiodącej linii społecznej polityki partii i państwa.</u>
+ <u xml:id="u-7.149" who="#PiotrJaroszewicz">Stawiamy więc zadanie, aby sprawy pracy były widziane w całym okresie życia obywatela, począwszy od należytego sposobienia go do pracy, poprzez właściwe zatrudnienie w wieku produkcyjnym i oddziaływanie systemu płac na wzrost jego kwalifikacji i wydajności pracy oraz awans, aż po zapewnienie mu jednocześnie godziwego zaopatrzenia na wypadek choroby, inwalidztwa i emerytury.</u>
+ <u xml:id="u-7.150" who="#PiotrJaroszewicz">Chcemy, aby koncepcje płacowe i premiowe służyły wyższemu opłacaniu lepszej i wydajniejszej pracy, jak mówimy — dobrej roboty, aby były zrozumiałe i sprawiedliwe, aby stymulowały kształtowanie socjalistycznej, osobistej postawy każdego robotnika i całych załóg oraz, aby właściwie i w odpowiedniej części rozkładały materialną odpowiedzialność na dozór i administrację, a na pracowników — w tej części, za którą powinni oni ponosić osobistą odpowiedzialność.</u>
+ <u xml:id="u-7.151" who="#PiotrJaroszewicz">Olbrzymie wydatki państwa na podnoszenie bezpieczeństwa i higieny pracy, na urządzenia socjalne w zakładach i poza nimi, na wypoczynek załóg i ich rodzin — nie mogłyby być optymalnie wykorzystane bez umocnienia koordynacji i nadzoru przez Rząd.</u>
+ <u xml:id="u-7.152" who="#PiotrJaroszewicz">V. W dziedzinie gospodarki materiałowej proponujemy utworzenie Państwowej Rady Gospodarki Materiałowej, przy jednoczesnym zniesieniu Urzędu Rezerw Państwowych.</u>
+ <u xml:id="u-7.153" who="#PiotrJaroszewicz">Gospodarka materiałowa jest dziedziną o szczególnie dużym znaczeniu dla pomyślnego wykonania zadań planu 5-letniego. Obejmuje ona tak istotne problemy, jak obniżenie zużycia surowców, energii i materiałów, wygospodarowanie znacznych oszczędności przez obniżenie dynamiki przyrostu zapasów, prawidłową organizację obrotu i handlu środkami produkcji oraz gospodarkę magazynową. Jest to jedno z najpoważniejszych źródeł rezerw, jakie kryją się w gospodarce. Sprawami tymi w sposób nienależycie skoordynowany zajmuje się szereg organów centralnych.</u>
+ <u xml:id="u-7.154" who="#PiotrJaroszewicz">Utworzenie Państwowej Rady Gospodarki Materiałowej stworzy właściwe formy centralnego sterowania tą rozgałęzioną problematyką oraz zapewni właściwą koordynację i kontrolę działalności naczelnych i centralnych organów administracji państwowej. Rada zajmowałaby się w sposób kompleksowy gospodarką materiałami, rezerwami, zapasami i surowcami, obejmując swoim zakresem działania również dotychczasowe zadania Urzędu Rezerw Państwowych, który uległby likwidacji.</u>
+ <u xml:id="u-7.155" who="#PiotrJaroszewicz">VI. W dziedzinie problematyki jakości, miar i norm proponuje się:</u>
+ <u xml:id="u-7.156" who="#PiotrJaroszewicz">— zniesienie Centralnego Urzędu Jakości i Miar — zniesienie Polskiego Komitetu Normalizacyjnego oraz utworzenie w to miejsce jednego organu — Polskiego Komitetu Normalizacji i Miar.</u>
+ <u xml:id="u-7.157" who="#PiotrJaroszewicz">Dokonujące się zmiany w metodach zarządzania wymagają skoncentrowania spraw jakości wyrobów przemysłowych bezpośrednio w rękach ministrów i innych organów nadzorujących wytwórców, z wyjątkiem towarów rynkowych, których jakość będzie nadzorował i określał Minister Handlu Wewnętrznego. Do ministrów należeć powinno wyznaczanie poziomu jakościowego wyrobów, jak też stały postęp w tej dziedzinie.</u>
+ <u xml:id="u-7.158" who="#PiotrJaroszewicz">Wysoka Izbo! Wnoszę o uchwalenie przedłożonych przez Rząd projektów ustaw, które mają na celu dalsze usprawnienie zarządzania i kierowania gospodarką i państwem.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-8">
+ <u xml:id="u-8.0" who="#Marszalek">Przystępujemy do punktu 3 porządku dziennego: Rozpatrzenie rządowych projektów ustaw w sprawie zmian w strukturze naczelnych organów administracji państwowej (druki nr od 2 do 17).</u>
+ <u xml:id="u-8.1" who="#Marszalek">Powyższe projekty ustaw zostały przed chwilą uzasadnione w wystąpieniu Prezesa Rady Ministrów.</u>
+ <u xml:id="u-8.2" who="#Marszalek">Czy ktoś z Obywateli Posłów pragnie zabrać głos w tej sprawie?</u>
+ <u xml:id="u-8.3" who="#Marszalek">Nikt się nie zgłasza.</u>
+ <u xml:id="u-8.4" who="#Marszalek">Przystępujemy zatem do głosowania.</u>
+ <u xml:id="u-8.5" who="#Marszalek">Kto z Obywateli Posłów jest za uchwaleniem w całości projektu ustawy o utworzeniu urzędu Ministra Nauki, Szkolnictwa Wyższego i Techniki — zechce podnieść rękę.</u>
+ <u xml:id="u-8.6" who="#Marszalek">Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-8.7" who="#Marszalek">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-8.8" who="#Marszalek">Kto się wstrzymał od głosowania? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-8.9" who="#Marszalek">Stwierdzam, że Sejm uchwalił ustawę o utworzeniu urzędu Ministra Nauki, Szkolnictwa Wyższego i Techniki.</u>
+ <u xml:id="u-8.10" who="#Marszalek">Kto z Obywateli Posłów jest za uchwaleniem w całości projektu ustawy o utworzeniu urzędu Ministra Oświaty i Wychowania — zechce podnieść rękę.</u>
+ <u xml:id="u-8.11" who="#Marszalek">Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-8.12" who="#Marszalek">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-8.13" who="#Marszalek">Kto się wstrzymał od głosowania? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-8.14" who="#Marszalek">Stwierdzam, że Sejm uchwalił ustawę o utworzeniu urzędu Ministra Oświaty i Wychowania.</u>
+ <u xml:id="u-8.15" who="#Marszalek">Kto z Obywateli Posłów jest za uchwaleniem w całości projektu ustawy o zniesieniu urzędu Ministra Oświaty i Szkolnictwa Wyższego — zechce podnieść rękę.</u>
+ <u xml:id="u-8.16" who="#Marszalek">Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-8.17" who="#Marszalek">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-8.18" who="#Marszalek">Kto się wstrzymał od głosowania? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-8.19" who="#Marszalek">Stwierdzam, że Sejm uchwalił ustawę o zniesieniu urzędu Ministra Oświaty i Szkolnictwa Wyższego.</u>
+ <u xml:id="u-8.20" who="#Marszalek">Kto z Obywateli Posłów jest za uchwaleniem w całości projektu ustawy o zniesieniu Komitetu Nauki i Techniki — zechce podnieść rękę.</u>
+ <u xml:id="u-8.21" who="#Marszalek">Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-8.22" who="#Marszalek">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-8.23" who="#Marszalek">Kto się wstrzymał od głosowania? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-8.24" who="#Marszalek">Stwierdzam, że Sejm uchwalił ustawę o zniesieniu Komitetu Nauki i Techniki.</u>
+ <u xml:id="u-8.25" who="#Marszalek">Kto z Obywateli Posłów jest za uchwaleniem w całości projektu ustawy o utworzeniu urzędu Ministra Handlu Wewnętrznego i Usług — zechce podnieść rękę.</u>
+ <u xml:id="u-8.26" who="#Marszalek">Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-8.27" who="#Marszalek">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-8.28" who="#Marszalek">Kto się wstrzymał od głosowania? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-8.29" who="#Marszalek">Stwierdzam, że Sejm uchwalił ustawę o utworzeniu urzędu Ministra Handlu Wewnętrznego i Usług.</u>
+ <u xml:id="u-8.30" who="#Marszalek">Kto z Obywateli Posłów jest za uchwaleniem w całości projektu ustawy o zniesieniu Komitetu Drobnej Wytwórczości — zechce podnieść rękę.</u>
+ <u xml:id="u-8.31" who="#Marszalek">Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-8.32" who="#Marszalek">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-8.33" who="#Marszalek">Kto się wstrzymał od głosowania? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-8.34" who="#Marszalek">Stwierdzam, że Sejm uchwalił ustawę o zniesieniu Komitetu Drobnej Wytwórczości.</u>
+ <u xml:id="u-8.35" who="#Marszalek">Kto z Obywateli Posłów jest za uchwaleniem w całości projektu ustawy o zniesieniu urzędu Ministra Handlu Wewnętrznego — zechce podnieść rękę.</u>
+ <u xml:id="u-8.36" who="#Marszalek">I Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-8.37" who="#Marszalek">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-8.38" who="#Marszalek">Kto się wstrzymał od głosowania? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-8.39" who="#Marszalek">Stwierdzam, że Sejm uchwalił ustawę o zniesieniu urzędu Ministra Handlu Wewnętrznego.</u>
+ <u xml:id="u-8.40" who="#Marszalek">Kto z Obywateli Posłów jest za uchwaleniem w całości projektu ustawy o utworzeniu I urzędu Ministra Gospodarki Terenowej i Ochrony Środowiska — zechce podnieść rękę.</u>
+ <u xml:id="u-8.41" who="#Marszalek">Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-8.42" who="#Marszalek">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-8.43" who="#Marszalek">Kto się wstrzymał od głosowania? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-8.44" who="#Marszalek">Stwierdzam, że Sejm uchwalił ustawę o utworzeniu urzędu Ministra Gospodarki Terenowej i Ochrony Środowiska.</u>
+ <u xml:id="u-8.45" who="#Marszalek">Kto z Obywateli Posłów jest za uchwaleniem w całości projektu ustawy o zniesieniu Centralnego Urzędu Gospodarki Wodnej — zechce podnieść rękę.</u>
+ <u xml:id="u-8.46" who="#Marszalek">Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-8.47" who="#Marszalek">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-8.48" who="#Marszalek">Kto się wstrzymał od głosowania? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-8.49" who="#Marszalek">Stwierdzam, że Sejm uchwalił ustawę o zniesieniu Centralnego Urzędu Gospodarki Wodnej.</u>
+ <u xml:id="u-8.50" who="#Marszalek">Kto z Obywateli Posłów jest za uchwaleniem w całości projektu ustawy o zniesieniu urzędu Ministra Gospodarki Komunalnej — zechce podnieść rękę.</u>
+ <u xml:id="u-8.51" who="#Marszalek">Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-8.52" who="#Marszalek">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-8.53" who="#Marszalek">Kto się wstrzymał od głosowania? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-8.54" who="#Marszalek">Stwierdzam, że Sejm uchwalił ustawę o zniesieniu urzędu Ministra Gospodarki Komunalnej.</u>
+ <u xml:id="u-8.55" who="#Marszalek">Kto z Obywateli Posłów jest za uchwaleniem w całości projektu ustawy o utworzeniu urzędu Ministra Pracy, Płac i Spraw Socjalnych — zechce podnieść rękę.</u>
+ <u xml:id="u-8.56" who="#Marszalek">Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-8.57" who="#Marszalek">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-8.58" who="#Marszalek">Kto się wstrzymał od głosowania? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-8.59" who="#Marszalek">Stwierdzam, że Sejm uchwalił ustawę o utworzeniu urzędu Ministra Pracy, Płac i Spraw Socjalnych.</u>
+ <u xml:id="u-8.60" who="#Marszalek">Kto z Obywateli Posłów jest za uchwaleniem w całości projektu ustawy o zniesieniu Komitetu Pracy i Płac — zechce podnieść rękę.</u>
+ <u xml:id="u-8.61" who="#Marszalek">Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-8.62" who="#Marszalek">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-8.63" who="#Marszalek">Kto się wstrzymał od głosowania? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-8.64" who="#Marszalek">Stwierdzam, że Sejm uchwalił ustawę o zniesieniu Komitetu Pracy i Płac.</u>
+ <u xml:id="u-8.65" who="#Marszalek">Kto z Obywateli Posłów jest za uchwaleniem w całości projektu ustawy o utworzeniu Polskiego Komitetu Normalizacji i Miar — zechce podnieść rękę.</u>
+ <u xml:id="u-8.66" who="#Marszalek">Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-8.67" who="#Marszalek">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-8.68" who="#Marszalek">Kto się wstrzymał od głosowania? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-8.69" who="#Marszalek">Stwierdzam, że Sejm uchwalił ustawę o utworzeniu Polskiego Komitetu Normalizacji i Miar.</u>
+ <u xml:id="u-8.70" who="#Marszalek">Kto z Obywateli Posłów jest za uchwaleniem w całości projektu ustawy o zniesieniu Centralnego Urzędu Jakości i Miar i Polskiego Komitetu Normalizacyjnego — zechce podnieść rękę.</u>
+ <u xml:id="u-8.71" who="#Marszalek">Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-8.72" who="#Marszalek">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-8.73" who="#Marszalek">Kto się wstrzymał od głosowania? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-8.74" who="#Marszalek">Stwierdzam, że Sejm uchwalił ustawę o zniesieniu Centralnego Urzędu Jakości i Miar i Polskiego Komitetu Normalizacyjnego.</u>
+ <u xml:id="u-8.75" who="#Marszalek">Kto z Obywateli Posłów jest za uchwaleniem w całości projektu ustawy o utworzeniu Państwowej Rady Gospodarki Materiałowej — zechce podnieść rękę.</u>
+ <u xml:id="u-8.76" who="#Marszalek">Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-8.77" who="#Marszalek">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-8.78" who="#Marszalek">Kto się wstrzymał od głosowania? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-8.79" who="#Marszalek">Stwierdzam, że Sejm uchwalił ustawę o utworzeniu Państwowej Rady Gospodarki Materiałowej.</u>
+ <u xml:id="u-8.80" who="#Marszalek">Kto z Obywateli Posłów jest za uchwaleniem w całości projektu ustawy o zniesieniu Urzędu Rezerw Państwowych — zechce podnieść rękę.</u>
+ <u xml:id="u-8.81" who="#Marszalek">Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-8.82" who="#Marszalek">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-8.83" who="#Marszalek">Kto się wstrzymał od głosowania? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-8.84" who="#Marszalek">Stwierdzam, że Sejm uchwalił ustawę o zniesieniu Urzędu Rezerw Państwowych.</u>
+ <u xml:id="u-8.85" who="#Marszalek">Proszę o zabranie głosu Prezesa Rady Ministrów obywatela Piotra Jaroszewicza w celu zgłoszenia wniosków co do składu osobowego Rządu.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-9">
+ <u xml:id="u-9.0" who="#PiotrJaroszewicz">Wysoka Izbo! Zwracam się o powołanie Rady Ministrów w następującym składzie:</u>
+ <u xml:id="u-9.1" who="#PiotrJaroszewicz">Na stanowisko wiceprezesa Rady Ministrów i Przewodniczącego Komisji Planowania przy Radzie Ministrów — obywatela Mieczysława Jagielskiego, który dotychczas pełnił te same funkcje w Rządzie.</u>
+ <u xml:id="u-9.2" who="#PiotrJaroszewicz">Na stanowisko wiceprezesa Rady Ministrów — obywatela Józefa Tejchmę, członka Biura Politycznego KC PZPR, dotychczasowego sekretarza KC PZPR, posła na Sejm.</u>
+ <u xml:id="u-9.3" who="#PiotrJaroszewicz">Na stanowiska wiceprezesów Rady Ministrów — obywateli Franciszka Kaima i Zdzisława Tomala, którzy dotychczas pełnili te funkcje w Rządzie.</u>
+ <u xml:id="u-9.4" who="#PiotrJaroszewicz">Na stanowisko wiceprezesa Rady Ministrów, a także na urząd Ministra Górnictwa i fenergetyki — obywatela Jana Mitręgę, który dotychczas pełnił tę funkcję w Rządzie.</u>
+ <u xml:id="u-9.5" who="#PiotrJaroszewicz">Na stanowisko wiceprezesa Rady Ministrów — obywatela Kazimierza Olszewskiego.</u>
+ <u xml:id="u-9.6" who="#PiotrJaroszewicz">Obywatel Kazimierz Olszewski urodził się w 1917 r. w rodzinie robotniczej. W latach 1943—1947 — żołnierz i oficer I Armii, a później Ludowego Wojska Polskiego. Dyrektor zakładów przemysłu chemicznego i włókienniczego w latach 1947—1951, dyrektor departamentu i podsekretarz stanu w Ministerstwie Przemysłu Chemicznego w latach 1952— 1959. Od roku 1959 do roku 1971 pracował w RWPG i był zastępcą przewodniczącego Komitetu Współpracy Gospodarczej z Zagranicą. 13.11.1971 r. zostaje powołany na stanowisko Ministra Handlu Zagranicznego, członek KC PZPR.</u>
+ <u xml:id="u-9.7" who="#PiotrJaroszewicz">Na urząd Ministra Spraw Zagranicznych proponuję powołać Stefana Olszowskiego, dotychczasowego Ministra tego resortu.</u>
+ <u xml:id="u-9.8" who="#PiotrJaroszewicz">Na urząd Ministra Obrony Narodowej — obywatela generała broni Wojciecha Jaruzelskiego, dotychczasowego Ministra tego resortu.</u>
+ <u xml:id="u-9.9" who="#PiotrJaroszewicz">Na urząd Ministra Spraw Wewnętrznych — obywatela Wiesława Ociepkę, dotychczasowego Ministra tego resortu.</u>
+ <u xml:id="u-9.10" who="#PiotrJaroszewicz">Na urząd Ministra Sprawiedliwości — obywatela Włodzimierza Berutowicza, dotychczasowego Ministra tego resortu.</u>
+ <u xml:id="u-9.11" who="#PiotrJaroszewicz">Na urząd Ministra Nauki, Szkolnictwa Wyższego i Techniki — obywatela prof. Jana Kaczmarka, sekretarza naukowego PAN, dotychczasowego Przewodniczącego Komitetu Nauki i Techniki, członka Prezydium Rządu.</u>
+ <u xml:id="u-9.12" who="#PiotrJaroszewicz">Na urząd Ministra Oświaty i Wychowania — obywatela Jerzego Kuberskiego.</u>
+ <u xml:id="u-9.13" who="#PiotrJaroszewicz">Obywatel Jerzy Kuberski — magister pedagogiki — urodził się w 1930 r. w województwie warszawskim, w rodzinie chłopskiej. W 1948 r. rozpoczął pracę nauczycielską w szkole zawodowej w Warszawie, a później w dyrekcji okręgowej szkolnictwa zawodowego w Warszawie jako naczelnik wydziału młodzieżowego. W latach 1964—1970 jest kuratorem Okręgu Szkolnego m.st. Warszawy. Od 1970 r. do chwili obecnej jest sekretarzem Komitetu Warszawskiego PZpK. Posiada przygotowanie teoretyczne i praktykę w pracy nauczycielskiej i administracji szkolnej, doświadczenie polityczne, niezbędne do pełnienia funkcji Ministra Oświaty i Wychowania. Jest zastępcą członka KC PZPR.</u>
+ <u xml:id="u-9.14" who="#PiotrJaroszewicz">Na urząd Ministra Kultury i Sztuki proponuję powołać obywatela Stanisława Wrońskiego, dotychczasowego Ministra tego resortu.</u>
+ <u xml:id="u-9.15" who="#PiotrJaroszewicz">Na urząd Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej — obywatela doktora habilitowanego Mariana Śliwińskiego, urodzonego w 1932 r. w województwie łódzkim, dotychczasowego podsekretarza stanu w tym resorcie.</u>
+ <u xml:id="u-9.16" who="#PiotrJaroszewicz">Obywatel Marian Śliwiński w okresie studiów na wydziale lekarskim Akademii Medycznej w Łodzi od 1952 r. pracował na stanowisku asystenta. Po ukończeniu studiów, od 1955 r. pracował w II Klinice Chirurgicznej Akademii Medycznej w Łodzi. Od 1962 r. do 1964 r. był dyrektorem Szpitala Klinicznego nr 3 w Łodzi. W 1964 r. został przeniesiony do Ministerstwa Zdrowia i Opieki Społecznej na stanowisko dyrektora Departamentu Szkolnictwa i Nauki. Od 1970 r. jest podsekretarzem stanu w Ministerstwie Zdrowia i Opieki Społecznej. Obywatel Marian Śliwiński jest wybitnym specjalistą w dziedzinie chirurgii, dobrym organizatorem i administratorem. Jest zastępcą członka KC PZPR.</u>
+ <u xml:id="u-9.17" who="#PiotrJaroszewicz">Na urząd Ministra Pracy, Płac i Spraw Socjalnych proponuję powołać obywatela profesora Wincentego Kawalca, dotychczasowego Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego.</u>
+ <u xml:id="u-9.18" who="#PiotrJaroszewicz">Obywatel Wincenty Kawalec urodził się w 1914 r. w rodzinie robotnika rolnego. W latach 1928—1938 pracował doraźnie w różnych zakładach w Zagłębiu Dąbrowskim, ucząc się jednocześnie. Brał udział w kampanii wrześniowej 1939 r. Do września 1943 r. przebywał w obozie jeńców, z którego uciekł. W latach 1945—1948 pracował w spółdzielczości spożywców — „Społem” w Starachowicach i w Kielcach. W latach 1948—1953 był dyrektorem Biura Regionalnego PKPG, przewodniczącym Wojewódzkiej Komisji Planowania Gospodarczego, a następnie wiceprzewodniczącym Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Kielcach. Od 1953 r. pracuje w Państwowej Komisji Planowania Gospodarczego na stanowisku dyrektora Zespołu Gospodarki Terenowej. W 1970 r. zostaje mianowany profesorem nadzwyczajnym. Od roku 1965 jest Prezesem Głównego Urzędu Statystycznego.</u>
+ <u xml:id="u-9.19" who="#PiotrJaroszewicz">Obywatel Wincenty Kawalec jest doświadczonym ekonomistą, organizatorem i administratorem. Członek PZPR.</u>
+ <u xml:id="u-9.20" who="#PiotrJaroszewicz">Na urząd Ministra Finansów proponuję powołać obywatela Stefana Jędrychowskiego, dotychczasowego Ministra tego resortu.</u>
+ <u xml:id="u-9.21" who="#PiotrJaroszewicz">Na urząd Ministra Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych — obywatela Alojzego Karkoszkę, dotychczasowego Ministra tego resortu.</u>
+ <u xml:id="u-9.22" who="#PiotrJaroszewicz">Na urząd Ministra Gospodarki Terenowej i Ochrony Środowiska — obywatela Jerzego Kusiaka, dotychczasowego Przewodniczącego Komitetu Drobnej Wytwórczości.</u>
+ <u xml:id="u-9.23" who="#PiotrJaroszewicz">Na urząd Ministra Handlu Wewnętrznego i Usług — obywatela Edwarda Sznajdra, dotychczasowego Ministra tego resortu.</u>
+ <u xml:id="u-9.24" who="#PiotrJaroszewicz">Na urząd Ministra Handlu Zagranicznego — obywatela Tadeusza Olechowskiego.</u>
+ <u xml:id="u-9.25" who="#PiotrJaroszewicz">Obywatel Tadeusz Olechowski urodził się w 1926 r. w Wilnie, magister ekonomii. Od 1949 r. do 1965 r. pracuje w instytucjach handlu zagranicznego i w dyplomacji. Był pracownikiem Centrali Handlu Zagranicznego — „Metalexport”, attaché i radcą handlowym Ambasady PRL w Rzymie, później wicedyrektorem Departamentu MHZ. W latach 1965 —1969 był wiceministrem Handlu Zagranicznego. Od 1969 roku jest ambasadorem PRL w Paryżu. Jest doświadczonym i cenionym pracownikiem handlu zagranicznego i dyplomacji. Członek PZPR.</u>
+ <u xml:id="u-9.26" who="#PiotrJaroszewicz">Na urząd Ministra Komunikacji proponuję powołać obywatela Mieczysława Zajfryda, dotychczasowego Ministra tego resortu.</u>
+ <u xml:id="u-9.27" who="#PiotrJaroszewicz">Na urząd Ministra Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego — obywatela Jerzego Popko, dotychczasowego Ministra tego resortu.</u>
+ <u xml:id="u-9.28" who="#PiotrJaroszewicz">Na urząd Ministra Łączności — obywatela Edwarda Kowalczyka, dotychczasowego Ministra tego resortu.</u>
+ <u xml:id="u-9.29" who="#PiotrJaroszewicz">Na urząd Ministra Przemysłu Chemicznego — obywatela Jerzego Olszewskiego, dotychczasowego Ministra tego resortu.</u>
+ <u xml:id="u-9.30" who="#PiotrJaroszewicz">Na urząd Ministra Przemysłu Ciężkiego — obywatela Włodzimierza Lejczaka, dotychczasowego Ministra tego resortu.</u>
+ <u xml:id="u-9.31" who="#PiotrJaroszewicz">Na urząd Ministra Przemysłu Lekkiego — obywatela Tadeusza Kunickiego, dotychczasowego Ministra tego resortu.</u>
+ <u xml:id="u-9.32" who="#PiotrJaroszewicz">Na urząd Ministra Przemysłu Maszynowego — obywatela Tadeusza Wrzaszczyka, dotychczasowego Ministra tego resortu.</u>
+ <u xml:id="u-9.33" who="#PiotrJaroszewicz">Na urząd Ministra Przemysłu Spożywczego i Skupu — obywatela Emila Kołodzieja, dotychczasowego Ministra tego resortu.</u>
+ <u xml:id="u-9.34" who="#PiotrJaroszewicz">Na urząd Ministra Rolnictwa — obywatela Józefa Okuniewskiego, dotychczasowego Ministra tego resortu.</u>
+ <u xml:id="u-9.35" who="#PiotrJaroszewicz">Na urząd Ministra Żeglugi — obywatela Jerzego Szopę, dotychczasowego Ministra tego resortu.</u>
+ <u xml:id="u-9.36" who="#PiotrJaroszewicz">Za udział i pracę w składzie Rządu powołanego przez Sejm V kadencji pragnę serdecznie podziękować:</u>
+ <u xml:id="u-9.37" who="#PiotrJaroszewicz">Obywatelowi Henrykowi Jabłońskiemu, Ministrowi Oświaty i Szkolnictwa Wyższego, powołanemu przez Wysoką Izbę na zaszczytne stanowisko Przewodniczącego Rady Państwa.</u>
+ <u xml:id="u-9.38" who="#PiotrJaroszewicz">Obywatelowi Wincentemu Kraśko, wiceprezesowi Rady Ministrów, powołanemu przez Sejm na stanowisko członka Rady Państwa.</u>
+ <u xml:id="u-9.39" who="#PiotrJaroszewicz">Obywatelowi Eugeniuszowi Szyrowi, wiceprezesowi Rady Ministrów, którego zamierzam powołać na stanowisko Przewodniczącego Państwowej Rady Gospodarki Materiałowej.</u>
+ <u xml:id="u-9.40" who="#PiotrJaroszewicz">Obywatelowi Zdzisławowi Drozdowi, Ministrowi Gospodarki Komunalnej. Obywatela Drozda zamierzam mianować podsekretarzem stanu w resorcie gospodarki terenowej i ochrony środowiska.</u>
+ <u xml:id="u-9.41" who="#PiotrJaroszewicz">Obywatelowi prof. Janowi Kostrzewskiemu, Ministrowi Zdrowia i Opieki Społecznej, który zostanie powołany na stanowisko sekretarza Wydziału Nauk Medycznych Polskiej Akademii Nauk.</u>
+ <u xml:id="u-9.42" who="#PiotrJaroszewicz">Obywatelowi Michałowi Krukowskiemu, Przewodniczącemu Komitetu Pracy i Płac, którego zamierzam mianować wiceprezesem Zakładu Ubezpieczeń Społecznych.</u>
+ <u xml:id="u-9.43" who="#PiotrJaroszewicz">Marszałek:</u>
+ <u xml:id="u-9.44" who="#PiotrJaroszewicz">Zarządzam 20-minutową przerwę.</u>
+ <u xml:id="u-9.45" who="#PiotrJaroszewicz">(Przerwa w posied</u>
+ <u xml:id="u-9.46" who="#komentarz">zeniu od godz. 17 do godz. 17 min. 25).</u>
+ <u xml:id="u-9.47" who="#PiotrJaroszewicz">Wicemarszałek Halina Skibniewska:</u>
+ <u xml:id="u-9.48" who="#PiotrJaroszewicz">Wznawiam posiedzenie.</u>
+ <u xml:id="u-9.49" who="#PiotrJaroszewicz">Przystępujemy do dyskusji nad oświadczeniem Prezesa Rady Ministrów w sprawie proponowanego składu i programu prac Rządu.</u>
+ <u xml:id="u-9.50" who="#PiotrJaroszewicz">Głos zabierze poseł Edward Babiuch.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-10">
+ <u xml:id="u-10.0" who="#PoselBabiuchEdward">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! W imieniu Klubu Poselskiego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej — z którego ramienia mam zaszczyt przemawiać — pragnę wyrazić pełne poparcie dla programu prac Rządu, który przedstawił w swoim oświadczeniu Prezes Rady Ministrów tow. Piotr Jaroszewicz. Zamierzenia Rządu idą we właściwym kierunku, w kierunku konsekwentnej i skutecznej realizacji ustaleń VI Zjazdu Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej i platformy wyborczej Frontu Jedności Narodu w dziedzinie umacniania socjalistycznych stosunków społecznych i doskonalenia pracy państwowej.</u>
+ <u xml:id="u-10.1" who="#PoselBabiuchEdward">Mandat zaufania, którym 19 marca bieżącego roku wyborcy obdarzyli Sejm VI kadencji, jest najdobitniejszym wyrazem zdecydowanej woli narodu polskiego wcielania w życie programu VI Zjazdu. Zobowiązania, które z tego mandatu wynikają dla naszej pracy, dla działalności gospodarczej i społecznej, nakreślił wczoraj w swoim wystąpieniu I Sekretarz KC PZPR tow. Edward Gierek.</u>
+ <u xml:id="u-10.2" who="#PoselBabiuchEdward">Stoją przed nami w tej kadencji zadania wyjątkowej wagi, wymagające konsekwentnego działania i śmiałej inicjatywy, zgodnego wysiłku władz państwowych i całego społeczeństwa: klasy robotniczej, chłopów, inteligencji.</u>
+ <u xml:id="u-10.3" who="#PoselBabiuchEdward">Najważniejszym spośród najbliższych zadań Sejmu będzie rozpatrzenie i uchwalenie planu społeczno-gospodarczego do 1975 roku. Jest to sprawa najwyższej wagi. Była ona przedmiotem obrad IV plenarnego posiedzenia Komitetu Centralnego. Decyzje KC tworzą lepsze warunki dla realizacji zadań społeczno-ekonomicznych, wynikających z uchwał VI Zjazdu. W rezultacie racjonalnego wykorzystania środków i uruchomienia rezerw otwierają one realne możliwości dalszego zwiększenia dynamiki wzrostu gospodarczego, a tym samym szybszego osiągnięcia celów socjalnych i bytowych, jakie przed sobą postawiliśmy.</u>
+ <u xml:id="u-10.4" who="#PoselBabiuchEdward">Systematyczne polepszanie życia narodu już obecnie jest niezłomną zasadą polityki naszej partii. Równocześnie chcemy kształtować warunki sprzyjające wzrostowi gospodarki i poziomu spożycia w latach następnych. Nie są to cele sprzeczne. Istnieje pomiędzy nimi ścisła współzależność. Tylko łączna ich realizacja zapewni postęp i nowoczesność naszej gospodarki, umocnienie socjalistycznych stosunków społecznych, pełne urzeczywistnienie zasad sprawiedliwości społecznej, dostatek i pomyślność obywateli.</u>
+ <u xml:id="u-10.5" who="#PoselBabiuchEdward">Program prac Rządu jest zgodny z tymi podstawowymi zasadami naszej polityki. Członkowie PZPR na wszystkich posterunkach pracy będą działać aktywnie na rzecz jego realizacji.</u>
+ <u xml:id="u-10.6" who="#PoselBabiuchEdward">Wysoka Izbo! Warunkiem osiągnięcia założonego w tym pięcioleciu wzrostu płac i dochodów realnych ludności oraz wykonania szerokiego programu socjalnego jest bardziej intensywne niż dotychczas wykorzystanie nowoczesnej nauki i techniki, wiedzy i pracy ludzkiej, zwiększenie wydajności, doskonalenie organizacji produkcji, usprawnienie procesu inwestowania i gospodarki materiałowej.</u>
+ <u xml:id="u-10.7" who="#PoselBabiuchEdward">Te problemy znajdują się obecnie w centrum naszej uwagi, na nie kierujemy nasz wysiłek. Po to, aby je rozwiązywać na każdym szczeblu działania, w każdym przedsiębiorstwie, w każdym organie administracji, w placówkach naukowo-badawczych, trzeba podjąć energiczne starania o wyzwolenie rezerw wewnętrznych. W naszym kraju wciąż jeszcze często występuje słaba organizacja. Sprawność działania nie zadomowiła się jeszcze na stałe w wielu fabrykach i w licznych urzędach. Walkę o poprawę organizacji musimy więc uczynić wielkim narodowym programem. Opracować ten program powinien Rząd, wcielać go w życie muszą wszyscy i wszędzie. Jedynie wówczas osiągniemy na tym odcinku sukcesy równe wielu innym, odnotowanym w naszej historii.</u>
+ <u xml:id="u-10.8" who="#PoselBabiuchEdward">Bez obawy o przesadę, można powiedzieć, że główny front pracy dla przyszłości Polski — to dbałość o szeroko pojętą gospodarność, o lepszą organizację i wyższą wydajność pracy, o większą dyscyplinę społeczną. Najlepsze wzory dobrej roboty stworzyła klasa robotnicza. Trzeba je obecnie jak najszerzej upowszechniać. Od tego zależy możliwość przekroczenia planowanych zadań obecnego pięciolecia we wszystkich dziedzinach, we wzroście gospodarki i poziomu życia, w zaspokajaniu potrzeb socjalnych i kulturalnych.</u>
+ <u xml:id="u-10.9" who="#PoselBabiuchEdward">Dla przyspieszenia rozwoju naszej ojczyzny powinniśmy jak najlepiej wykorzystać inicjatywę ludzi pracy. Stoi przed nami zadanie wnikliwego badania i konsekwentnego wprowadzania w życie wniosków i postulatów zgłoszonych w toku kampanii przedzjazdowej i przedwyborczej. Zawierają one olbrzymi kapitał doświadczeń i przemyśleń ludzi pracy, dotyczą rozległych sfer organizacji produkcji, wielu konkretnych stanowisk roboczych, oszczędności materiałowych, lepszego wykorzystania maszyn, przyspieszenia budowy obiektów przemysłowych i mieszkaniowych, usprawnień w handlu, zapewnienia lepszych warunków bezpieczeństwa i higieny pracy. W realizacji tych wniosków znajdą najlepszy wyraz rzeczywiste, a nie werbalne zmiany w metodach i stylu pracy kierownictwa gospodarczego wszystkich szczebli.</u>
+ <u xml:id="u-10.10" who="#PoselBabiuchEdward">Obywatele Posłowie! Oczekujemy od Rządu przygotowania i przedstawienia Sejmowi, obok planu 5-letniego, kompleksowych programów rozwiązywania najważniejszych problemów społecznych i gospodarczych. Bliskie zakończenia są już prace nad takim programem, zmierzającym do rozwiązywania problemu mieszkaniowego. Doniosłe znaczenia dla rozwoju Polski i kształtowania sił twórczych narodu będzie miał program unowocześnienia systemu oświatowo-wychowawczego. Zostanie opracowany program lepszego zaspokojenia potrzeb żywnościowych ludności oraz wprowadzenia zmian w strukturze produkcji rynkowej i usług na rzecz unowocześnienia konsumpcji. Wszystkie te sprawy powinny znaleźć się w kręgu pierwszoplanowych zainteresowań Wysokiej Izby.</u>
+ <u xml:id="u-10.11" who="#PoselBabiuchEdward">Z zadowoleniem witamy zapowiedź Premiera, że w niedługim czasie będzie opracowany — po raz pierwszy w Polsce Ludowej — wieloletni plan perspektywiczny do 1990 roku. Taka dalekosiężna prognoza rozwoju kraju pozwoli skoordynować programy rozwiązywania najważniejszych problemów społecznych i gospodarczych.</u>
+ <u xml:id="u-10.12" who="#PoselBabiuchEdward">Obok już wymienionych spraw, będzie można w jej ramach nakreślić najbardziej właściwą drogę rozwiązania wielu innych problemów, takich jak chemizacja gospodarki, rozwój motoryzacji i nowoczesnej komunikacji, rozwój gospodarki wodnej i morskiej.</u>
+ <u xml:id="u-10.13" who="#PoselBabiuchEdward">Podstawowe wymogi gospodarności każą nam troszczyć się o optymalne rozmieszczenie sił wytwórczych, zintegrowanie infrastruktury technicznej, o skoordynowanie sieci osadniczej i ośrodków przemysłowych, o racjonalne wykorzystanie warunków naturalnych i nowocześnie pojętą ochronę oraz kształtowanie środowiska.</u>
+ <u xml:id="u-10.14" who="#PoselBabiuchEdward">W planowaniu społeczno-gospodarczym w ogóle, w planie perspektywicznym i w planie przestrzennego zagospodarowania kraju w szczególności, decydować powinien ogólnopaństwowy punkt widzenia, dążenie do optymalnego wykorzystania możliwości wszystkich regionów. Partia nasza przeciwstawia się partykularnemu podejściu do potrzeb i spraw lokalnych. Każdy region wnosi swój wkład na rzecz państwa jako całości. Im szybciej będzie się zwiększało wspólne dobro całego kraju, tym pewniejsza i trwalsza będzie pomyślność poszczególnych regionów. W pięknych i wzruszających słowach wyraził tę podstawową prawdę rozwoju naszego kraju wielki pisarz, nasz wczorajszy Marszałek-Senior, poseł Jarosław Iwaszkiewicz, gdy w rozwoju przemysłowym i kulturalnym ziemi sandomierskiej dojrzał symbol i zarazem dobrą wróżbę dla harmonijnego rozwoju całego kraju i zespalania pracy rąk z kulturą duchową.</u>
+ <u xml:id="u-10.15" who="#PoselBabiuchEdward">Wszystkie przedsięwzięcia społeczno-ekonomiczne podejmowane przez Rząd powinny stymulować procesy dalszych socjalistycznych przeobrażeń, harmonijny rozwój całej gospodarki narodowej oraz aktywizację naszego udziału w międzynarodowym podziale pracy, a przede wszystkim w integracji socjalistycznej w ramach RWPG.</u>
+ <u xml:id="u-10.16" who="#PoselBabiuchEdward">Przywiązujemy wielką wagę do prac nad doskonaleniem systemu planowania, kierowania i zarządzania gospodarką narodową. Prace te pójdą we właściwym kierunku i przyniosą dobre wyniki, jeśli realizować będą konsekwentnie zasadę centralizmu demokratycznego w zarządzaniu gospodarką, jeśli będą zwiększać rolę i skuteczność centralnego planowania, a równocześnie sprzyjać wyzwalaniu inicjatywy społeczno-produkcyjnej we wszystkich ogniwach życia gospodarczego, zwłaszcza inicjatywy kierownictwa zakładów przemysłowych, samorządów i załóg robotniczych.</u>
+ <u xml:id="u-10.17" who="#PoselBabiuchEdward">Obywatele Posłowie! Przyspieszenie tempa wzrostu produkcji rolniczej — to jedno z naczelnych zadań naszej gospodarki. W jego pomyślnej realizacji jest zainteresowany cały naród. Rozwój rolnictwa przesądza bowiem nie tylko o warunkach życia rodzin chłopskich i innych grup pracowników rolnictwa, ale w znacznej mierze — o poziomie życia ogółu społeczeństwa, o równowadze całej gospodarki narodowej.</u>
+ <u xml:id="u-10.18" who="#PoselBabiuchEdward">Myślą przewodnią polityki rolnej naszej partii, wypracowanej wspólnie z ZSL, jest przyspieszenie dynamiki produkcji we wszystkich sektorach rolnictwa, tworzenie niezbędnych przesłanek do stopniowych, socjalistycznych przeobrażeń na wsi, istotny wzrost dochodów oraz polepszenie socjalnych warunków ludności rolniczej. Wzmożona aktywność społeczno-polityczna i zawodowa rolników indywidualnych, pracowników państwowych gospodarstw rolnych oraz członków rolniczych spółdzielni produkcyjnych, znajdująca wyraz zwłaszcza w rozwoju produkcji zwierzęcej, świadczy o trafności tej polityki. Partia nasza uważa, że tę wysoką aktywność produkcyjną wsi należy podtrzymywać i rozwijać, wspierając ją różnorodnymi środkami pomocy ze strony państwa, usuwając równocześnie wszystkie hamulce, które tej aktywności stają na przeszkodzie.</u>
+ <u xml:id="u-10.19" who="#PoselBabiuchEdward">Tempo rozwoju produkcji rolnej zależy w znacznej mierze od zaangażowanej postawy samych rolników, od ich umiejętności wykorzystania ziemi oraz środków produkcji i wszystkich warunków, jakie rolnictwu stwarza polityka państwa. Dlatego pobudzanie aktywności społecznej i zawodowej producentów rolnych oraz wzrost roli i znaczenia samorządu chłopskiego w życiu wsi, partia nasza uważa za niezbędny warunek pomyślnej realizacji polityki rolnej. Licząc na taką postawę polskiej wsi, partia nasza, wszystkie jej ogniwa i członkowie będą aktywnie działać w kierunku osiągnięcia przez rolnictwo stawianych przed nim zadań.</u>
+ <u xml:id="u-10.20" who="#PoselBabiuchEdward">Wysoki Sejmie! Główne kierunki polityki zagranicznej Rządu, przedstawione w exposè Prezesa Rady Ministrów, są zgodne z racją stanu Polski Ludowej oraz z żywotnymi interesami wspólnoty socjalistycznej, której kraj nasz jest ważnym i niezłomnym ogniwem.</u>
+ <u xml:id="u-10.21" who="#PoselBabiuchEdward">Pozostanie na zawsze historyczną zasługą naszej poprzedniczki — Polskiej Partii Robotniczej, zasadnicze przeorientowanie polityki zagranicznej Polski oraz nierozerwalne zespolenie drogi rozwojowej naszego narodu z socjalizmem. Socjalizm określa podstawowe zasady naszej polityki zagranicznej. Są to zasady braterstwa i sojuszu ze Związkiem Radzieckim oraz z pozostałymi krajami socjalistycznymi. zasady solidarności i poparcia dla sił rewolucyjnych i postępowych na całym świecie, zasady pokojowego współistnienia z państwami o odmiennym ustroju społeczno-ekonomicznym.</u>
+ <u xml:id="u-10.22" who="#PoselBabiuchEdward">Socjalizm jest dzisiaj główną siłą motoryczną rozwoju i postępu świata, źródłem najlepszych nadziei ludzkości. System socjalistyczny wywiera coraz potężniejszy wpływ na losy ludzkości. Budując i umacniając socjalizm, naród polski uczestniczy w torowaniu drogi przyszłego rozwoju całej ludzkości. Świadomość tego współtworzenia historycznego procesu ogólnoludzkiego postępu jest potężnym źródłem siły ideowej, umacnia naszą godność narodową, kontynuuje najlepsze tradycje naszej przeszłości, odpowiada szlachetnym aspiracjom młodzieży.</u>
+ <u xml:id="u-10.23" who="#PoselBabiuchEdward">Wspólnie z innymi krajami Układu Warszawskiego, we współdziałaniu ze wszystkimi siłami postępowymi i realistycznymi, prowadzimy walkę o odprężenie, trwały pokój i rozwój współpracy w całej Europie. Polska pragnie wnieść do sprawy przekształcenia Europy w kontynent trwałego pokoju i owocnej współpracy godny wkład, na miarę naszego potencjału gospodarczego, naukowego i kulturalnego.</u>
+ <u xml:id="u-10.24" who="#PoselBabiuchEdward">Prowadzona przez państwa socjalistyczne i zyskująca coraz szersze poparcie w świecie polityka pokoju, międzynarodowego bezpieczeństwa i współpracy napotyka ciągle opór sił zimnej wojny. Uwidacznia się to szczególnie ostro w toku rozpoczętej w Bundestagu debaty nad ratyfikacją układów zawartych przez Rząd NRF z ZSRR i Polską. Siły te usiłują zepchnąć ponownie NRF na stare tory zimnej wojny, zahamować odprężenie w Europie, spowodować nowe napięcia.</u>
+ <u xml:id="u-10.25" who="#PoselBabiuchEdward">Wczoraj tow. Edward Gierek jasno i stanowczo sformułował stanowisko naszego państwa i narodu wobec sprawy ratyfikacji układów między Niemiecką Republiką Federalną a Polską i Związkiem Radzieckim. Jest to stanowisko wszystkich obywateli naszego kraju, wszystkich polskich patriotów. Niechaj nikt nie ma co do tego żadnych wątpliwości.</u>
+ <u xml:id="u-10.26" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ <u xml:id="u-10.27" who="#PoselBabiuchEdward">Siły zimnej wojny mogą ujemnie zaważyć, na pozycji NRF w polityce europejskiej. Nie są one jednak w stanie odwrócić ogólnej pozytywnej tendencji tej polityki. Tendencja ta ma silne oparcie w realnym układzie sił i ogarnia większość państw naszego kontynentu.</u>
+ <u xml:id="u-10.28" who="#PoselBabiuchEdward">Nasza polityka zagraniczna cieszy się poparciem całego narodu. W dobie rewolucji naukowo-technicznej i wzrastającego znaczenia współpracy międzynarodowej polityka zagraniczna może i powinna odegrać ważną rolę w realizacji programu przyspieszenia społeczno-ekonomicznego rozwoju kraju.</u>
+ <u xml:id="u-10.29" who="#PoselBabiuchEdward">Klub Poselski PZPR wyraża przekonanie, że przedstawione przez Premiera kierunki działania Rządu na arenie międzynarodowej spełniają ten postulat.</u>
+ <u xml:id="u-10.30" who="#PoselBabiuchEdward">Wysoki Sejmie! Urzeczywistnienie wielkich i trudnych zamierzeń, które składają się na program VI Zjazdu, wymagać będzie pełnej mobilizacji i celowego zaangażowania wszystkich sił twórczych naszego narodu. Wynika stąd postulat jednoczesnego wzmacniania państwa ludowego oraz rozszerzania udziału ludzi pracy w rządzeniu, pobudzania ich inicjatywy w codziennej pracy.</u>
+ <u xml:id="u-10.31" who="#PoselBabiuchEdward">Polska Zjednoczona Partia Robotnicza swoją misję politycznego przewodnika narodu pojmuje przede wszystkim jako służbę społeczną, jako obowiązek wytyczania właściwej linii socjalistycznego rozwoju kraju, jako obowiązek zacieśniania więzi z klasą robotniczą i całym narodem, stałej dbałości o doskonalenie pracy organów państwowych oraz nieustanne inspirowanie i pobudzanie aktywności społecznej.</u>
+ <u xml:id="u-10.32" who="#PoselBabiuchEdward">Zgodność działania władz, które wytyczały właściwy kierunek polityki i energicznie ją realizowały z dążeniami społeczeństwa, które współuczestniczyło w tworzeniu tej polityki i wspierało ją ofiarną pracą — to główna podstawa naszych osiągnięć w ciągu ostatnich 15 miesięcy. Dzięki temu stawiliśmy czoła wielu trudnościom, umocniliśmy wiarę narodu w swoje siły, weszliśmy na właściwą drogę.</u>
+ <u xml:id="u-10.33" who="#PoselBabiuchEdward">Mamy cenne doświadczenie, na którym możemy się opierać. Nie wolno nam jednak poprzestawać na dotychczasowych osiągnięciach. Polska Zjednoczona Partia Robotnicza w całej swojej działalności będzie konsekwentnie popierać wszelkie poczynania, które mają na celu umacnianie państwa socjalistycznego, usprawnianie jego funkcjonowania i dalsze pogłębianie socjalistycznej demokracji. Rozumiemy to zadanie jako dwustronny, wzajemnie sprzężony proces doskonalenia instytucji państwowych, ulepszania ich struktury, precyzowania kompetencji i pełnego egzekwowania odpowiedzialności oraz umacniania i rozwijania wszelkich form, w jakich przejawia się społeczna inicjatywa i aktywność.</u>
+ <u xml:id="u-10.34" who="#PoselBabiuchEdward">Na wniosek Prezesa Rady Ministrów Sejm przed chwilą uchwalił ustawy o zmianach w organizacji naczelnych organów administracji państwowej. Zmiany te podnoszą rangę nauki i techniki, tworzą warunki dla kompleksowego podejmowania i rozwiązywania kluczowych problemów gospodarczych i socjalnych. Odpowiadają one wymogom nowoczesnej organizacji i prawidłowo wiążą dyspozycje środkami z odpowiedzialnością za realizację zadań. Jesteśmy przekonani, że prace nad doskonaleniem centralnej administracji, a także administracji państwowej w ogóle, będą przez Rząd kontynuowane na zasadach, które leżały u podłoża zmian wprowadzonych obecnie.</u>
+ <u xml:id="u-10.35" who="#PoselBabiuchEdward">W przyszłym roku upływa kadencja rad narodowych. Czas ten trzeba wykorzystać na przygotowanie i wprowadzenie w życie decyzji, które służyć będą doskonaleniu pracy i rozszerzeniu uprawnień tych podstawowych ogniw władzy ludowej, na co dzień stykającej się z obywatelem i wywierającej wielki wpływ na realizację zadań społecznych i gospodarczych.</u>
+ <u xml:id="u-10.36" who="#PoselBabiuchEdward">Partia nasza uważa, że poważne rezerwy ludzkiej energii tkwią w sferze stosunków międzyludzkich, w podnoszeniu kultury współżycia społecznego, umacnianiu szacunku dla człowieka rzetelnej pracy, w zwalczaniu marnotrawstwa, niegospodarności, braku poczucia odpowiedzialności.</u>
+ <u xml:id="u-10.37" who="#PoselBabiuchEdward">Widzimy potrzebę stałego zwiększania wymagań kwalifikacyjnych w stosunku do kadr kierowniczych i pracowników aparatu państwowego na wszystkich szczeblach oraz konsekwentnego kierowania się leninowskimi zasadami w polityce kadrowej. Musimy wszędzie, w aparacie centralnym, w województwach i w powiatach stawiać wobec ludzi wymagania na miarę zadań, jakie podjęliśmy i realizujemy.</u>
+ <u xml:id="u-10.38" who="#PoselBabiuchEdward">Polska Zjednoczona Partia Robotnicza dbać będzie o stałe stosowanie i pogłębianie zasady konsultacji ważnych decyzji państwowych ze społeczeństwem, o wysoką rangę związków zawodowych i wszystkich samorządnych organizacji ludzi pracy, o rozwój konstruktywnej krytyki społecznej i właściwy do niej stosunek.</u>
+ <u xml:id="u-10.39" who="#PoselBabiuchEdward">Troska o przyszłość każę przywiązywać szczególne znaczenie do wychowania młodego pokolenia. Oznacza to obowiązek wyposażenia młodzieży w wiedzę i umiejętności zawodowe, ukształtowania jej patriotycznej i internacjonalistycznej postawy, wysokiego poczucia odpowiedzialności za los kraju. Pokolenie młodzieży niesie w sobie wielki potencjał talentów i umiejętności, zapału i energii twórczej. Ukierunkowany właściwie i zaangażowany w budowanie socjalizmu — stanie się on niewyczerpalnym źródłem siły narodu. Dlatego duże nadzieje wiążemy z utworzeniem urzędu Ministra Oświaty i Wychowania, który we współdziałaniu z organizacjami młodzieżowymi, z wychowawcami i nauczycielami powinien opracować kompleksowy program wychowania młodego młodego pokolenia i rozwiązywania jego problemów oraz sterować realizacją tego programu.</u>
+ <u xml:id="u-10.40" who="#PoselBabiuchEdward">Obywatele Posłowie! W rozwoju naszego państwa wiele zależy od właściwego funkcjonowania organów przedstawicielskich — Sejmu i rad narodowych. Łączą one w swej działalności moc podejmowania decyzji państwowych z funkcją bezpośredniego reprezentowania ludzi pracy. Za ich pośrednictwem założenia programowe partii przekształcają się w obowiązującą politykę państwa. Partia nasza będzie wszechstronnie umacniać rolę i autorytet organów przedstawicielskich.</u>
+ <u xml:id="u-10.41" who="#PoselBabiuchEdward">Przed Sejmem obecnej kadencji stoją wielkie zadania ustawodawcze. Kierunkową wytyczną naszego działania w tej dziedzinie powinno być dążenie do wszechstronnego umocnienia systemu prawa w naszym państwie. Chcemy, aby prawo skutecznie broniło nasze społeczeństwo przed wrogami socjalizmu, a także lepiej służyło w walce z demoralizacją, z tendencjami i zjawiskami, które wyrastają z obcego nam podłoża klasowego i godzą w zasady socjalizmu.</u>
+ <u xml:id="u-10.42" who="#PoselBabiuchEdward">Nie zapominamy ani na chwilę, że żyjemy w świecie, w którym toczy się walka przeciwstawnych systemów, przenikająca wszystkie dziedziny życia społecznego: politykę, ideologię, gospodarkę.</u>
+ <u xml:id="u-10.43" who="#PoselBabiuchEdward">Równocześnie prawo nasze powinno sprzyjać obywatelskiej inicjatywie, stawiać na zaufanie do obywatela i jego dobrej woli, umacniać wszystko co odpowiada poczuciu słuszności i sprawiedliwości ludzi pracy. System prawa powinien współtworzyć taki klimat ideowo-społeczny, w którym aktywność, zaangażowanie i poczucie odpowiedzialności za sprawy publiczne znajdą zawsze zachętę i uznanie. Te cele miejmy na uwadze, gdy w komisjach i na sesjach plenarnych Sejmu będziemy analizowali projekty ustaw.</u>
+ <u xml:id="u-10.44" who="#PoselBabiuchEdward">Jasność koncepcji programowych, które mamy realizować, jest najlepszą podstawą owocnego współdziałania Sejmu i Rządu. Współdziałanie to umacniać będzie systematyczna kontrola działalności Rządu i poszczególnych resortów na sesjach Sejmu i w pracach komisji sejmowych.</u>
+ <u xml:id="u-10.45" who="#PoselBabiuchEdward">Prace Sejmu powinny być znane społeczeństwu, tak aby ludzie pracy mogli sobie wyrobić o nich właściwą opinię. Konieczne jest stałe zacieśnianie więzi posłów z wyborcami. Więź taka jest niezastąpionym źródłem wiedzy o potrzebach i poglądach społecznych, wiedzy niezbędnej w pracach sejmowych, a równocześnie służy upowszechnianiu w społeczeństwie zasad polityki państwa i zdobywaniu dla niej społecznego poparcia.</u>
+ <u xml:id="u-10.46" who="#PoselBabiuchEdward">Tymi zasadami kierować się będzie Klub Poselski PZPR w swej działalności sejmowej i we współpracy na terenie Sejmu z bratnimi stronnictwami — Zjednoczonym Stronnictwem Ludowym, Stronnictwem Demokratycznym oraz z posłami bezpartyjnymi.</u>
+ <u xml:id="u-10.47" who="#PoselBabiuchEdward">Wysoka Izbo! W imieniu Klubu Poselskiego PZPR pragnę oświadczyć, że program działania Rządu uważamy za słuszny i będziemy głosować za składem Rady Ministrów, zaproponowanym przez Prezesa Rady Ministrów, towarzysza Piotra Jaroszewicza.</u>
+ <u xml:id="u-10.48" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-11">
+ <u xml:id="u-11.0" who="#WicemarszalekHalinaSkihniewska">Głos zabierze poseł Dyzma Gałaj.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-12">
+ <u xml:id="u-12.0" who="#PoselGalajDyzma">Obywatelko Marszałku! Wysoka Izbo! Powszechny udział społeczeństwa miast i wsi w wyborach do Sejmu VI kadencji był widomym poparciem dla programu Frontu Jedności Narodu. Zdecydowana większość głosów oddanych na kandydatów Frontu, w tym także setek tysięcy głosów młodzieży czyniącej po raz pierwszy użytek z obywatelskich uprawnień, daje naszemu parlamentowi mocne oparcie polityczne i społeczny kredyt zaufania.</u>
+ <u xml:id="u-12.1" who="#PoselGalajDyzma">Program wyborczy został oparty na uchwałach VI Zjazdu Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, kierowniczej siły narodu, podjętych w wyniku szerokiej dyskusji przedzjazdowej. W tworzeniu tego programu uczestniczyły wraz z całym społeczeństwem, ze wszystkimi siłami Frontu Jedności Narodu, ogniwa i instancje, członkowie i działacze Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego.</u>
+ <u xml:id="u-12.2" who="#PoselGalajDyzma">Jest to program opracowany u progu drugiego ćwierćwiecza Polski Ludowej, uwzględniający nauki i doświadczenia trudnych tygodni grudnia 1970 roku, a także oczekiwania i nadzieje narodu na szybsze i bardziej odczuwalne efekty socjalistycznego rozwoju kraju w każdej dziedzinie życia.</u>
+ <u xml:id="u-12.3" who="#PoselGalajDyzma">Nie trzeba wyliczać długiej już listy gospodarczych i społecznych osiągnięć naszych poczynań po grudniu 1970 roku w produkcji przemysłowej i rolnej, w zaopatrzeniu ludności, we wzroście jej dochodów, poprawie warunków socjalnych, w ochronie zdrowia. Jako przedstawiciel Klubu Poselskiego Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego chciałbym szczególnie mocno podkreślić skutki ważkich decyzji, jakie w tak krótkim okresie zostały podjęte — W interesie całego społeczeństwa — w dziedzinie rolnictwa i wsi.</u>
+ <u xml:id="u-12.4" who="#PoselGalajDyzma">Likwidacja uciążliwego i archaicznego systemu obowiązkowych dostaw, nowy, przystosowany do potrzeb rozwoju produkcji system podatkowy, zmniejszający obciążenie dla określonych grup gospodarstw, korzystniejsze ceny na podstawowe produkty rolnicze — mięso i mleko, rozwój kontraktacji, decyzje dotyczące zaopatrzenia w nawozy sztuczne, maszyny rolnicze i materiały budowlane, ustawowe uregulowanie spraw własnościowych w rolnictwie, wreszcie objęcie chłopskiej ludności rolniczej bezpłatną opieką lekarską — oto w skrócie to, co otrzymało rolnictwo i ludność wiejska w okresie ostatnich 15 miesięcy. W przygotowywaniu tych decyzji uczestniczyło aktywnie kierownictwo naszego Stronnictwa, wytyczając wspólnie z PZPR nowe kierunki rozwoju rolnictwa i rozwoju społeczno-cywilizacyjnego wsi.</u>
+ <u xml:id="u-12.5" who="#PoselGalajDyzma">Podjęte decyzje i ich bezpośrednia realizacja stworzyły nowy klimat na wsi, przede wszystkim w dziedzinie produkcji rolniczej. Wieś produkuje więcej i sprzedaje więcej, przyczyniając się do obfitszego zaopatrzenia rynku. Mimo trudnych warunków atmosferycznych roku ubiegłego, zanotowaliśmy najwyższe w historii naszego rolnictwa plony zbóż. Mimo nieurodzaju okopowych, siana i zielonek, nastąpił poważny wzrost pogłowia trzody chlewnej i bydła. W krótkim czasie wyraźniejsze stały się procesy specjalizacyjne w produkcji, szczególnie w hodowli. Wzrósł popyt na ziemię i zainteresowanie młodzieży zawodem rolnika.</u>
+ <u xml:id="u-12.6" who="#PoselGalajDyzma">Korzystna dla całej gospodarki narodowej aktywność produkcyjna wsi jest dobitnym wyrazem chłopskiego poparcia dla nowego kierunku rozwoju kraju, dla nowej polityki rolnej, zaufania dla jego politycznego kierownictwa. Wieś polska, wyrażając to zaufanie wysiłkiem produkcyjnym, udokumentowała je ponownie powszechnym udziałem w wyborach do Sejmu.</u>
+ <u xml:id="u-12.7" who="#PoselGalajDyzma">Wysoki Sejmie! W przedstawionym exposè Prezesa Rady Ministrów zarysowane zostały konkretne zamierzenia Rządu w kadencji nowego Sejmu. Dwa dni temu obradowało IV Plenum Komitetu Centralnego PZPR. Uwyraźniło ono kształty planu 5-letniego na lata 1971—1975. Ogłoszone wskaźniki oparte na uchwale VI Zjazdu PZPR — odzwierciedlają gruntowne zmiany w naszej polityce gospodarczej. Po raz pierwszy bowiem projekt pięciolatki zawiera dążenia, do osiągnięcia dwóch harmonizujących ze sobą celów:</u>
+ <u xml:id="u-12.8" who="#PoselGalajDyzma">— systematycznej, odczuwalnej przez ludzi pracy poprawy warunków bytowych, socjalnych i kulturalnych;</u>
+ <u xml:id="u-12.9" who="#PoselGalajDyzma">— przyspieszonego rozwoju gospodarki narodowej, związanego ze stałym utrzymywaniem tempa wzrostu na wysokim poziomie i dążeniem do unowocześnienia struktury gospodarczej kraju.</u>
+ <u xml:id="u-12.10" who="#PoselGalajDyzma">Istotną zmianę stanowi tu wysunięcie na pierwsze miejsce potrzeb społeczeństwa w najszerszym tego słowa znaczeniu i podporządkowanie im zadań produkcyjnych. Uwzględniając wzajemne zależności, bardziej jasny i zrozumiały staje się cel naszej pracy i wysiłków.</u>
+ <u xml:id="u-12.11" who="#PoselGalajDyzma">W programie wszechstronnego rozwoju kraju umiejscowione zostały, uzależnione od realizacji tego programu i mające wpływ na jego realizację, zadania dla rolnictwa. Zadaniem podstawowym jest tu zwiększenie produkcji w rozmiarach gwarantujących lepsze zaopatrzenie kraju w żywność i utrzymanie równowagi rynkowej. Wzrost dostaw artykułów żywnościowych w grupach artykułów konsumpcyjnych, choć niższy niż w przemysłowych, ma wynieść w 1975 r. ponad 40%.</u>
+ <u xml:id="u-12.12" who="#PoselGalajDyzma">Odpowiednie pozycje zadań pięciolatki przewidują osiągnięcie w ostatnim jej roku poziomu spożycia na 1 mieszkańca: mięsa, drobiu i przetworów — 62—63 kg, jaj — 204 sztuki, mleka i przetworów (bez mleka przerobionego na masło) — 270 litrów, masła — 6,9 kg, cukru — 43 kg.</u>
+ <u xml:id="u-12.13" who="#PoselGalajDyzma">Postawienie takich celów stawia przed rolnictwem określone zadania. Przewiduje się wzrost globalnej produkcji rolniczej w latach 1971—1975 o około 19—21%. Jest to wskaźnik dwukrotnie wyższy od osiągniętego w ubiegłym pięcioleciu. Średnie roczne tempo wzrostu produkcji rolniczej powinno utrzymywać się na poziomie 3,5—3,9%.</u>
+ <u xml:id="u-12.14" who="#PoselGalajDyzma">Taki poziom produkcji roślinnej, przy utrzymaniu nadal importu zbóż w granicach ponad 2 mln ton rocznie, powinien pozwolić na osiągnięcie w ostatnim roku pięciolatki pogłowia trzody chlewnej w wysokości do 17,2 mln sztuk z produkcją żywca w wysokości 2 100 tys. ton, a bydła — do 12,3 mln sztuk. Produkcja żywca wołowego powinna wzrosnąć do 1 100 tys. ton. Oto produkcyjne zadania dla rolnictwa. Są one niezbędne dla zabezpieczenia zadań pierwszoplanowych: potrzeb rynku, utrzymania jego równowagi, odczuwalnej poprawy stopy życiowej, na którą ciągle jeszcze zasadniczy wpływ ma zaopatrzenie w artykuły żywnościowe, a także utrzymanie opłacalnego eksportu.</u>
+ <u xml:id="u-12.15" who="#PoselGalajDyzma">Są to zadania trudne, ale w pełni realne. Chociaż nie da się wyeliminować z produkcji rolnej wpływów warunków atmosferycznych, to nasze doświadczenia z lat ubiegłych i doświadczenia krajów rozwiniętych wskazują, że rolnictwo zaopatrzone w odpowiednie środki — maszyny, sprzęt, urządzenia, nie jest bezbronne wobec niesprzyjającej aury.</u>
+ <u xml:id="u-12.16" who="#PoselGalajDyzma">Przydzielonym do wykonania rolnictwu zadaniom towarzyszą odpowiednie środki, wzmacniające ręce rolnika i zwiększające efekty jego wysiłków. Określone na poziomie 204 mld zł nakłady inwestycyjne w rolnictwie, wyższe o 26,6% w porównaniu z nakładami w poprzednim pięcioleciu, będą przeznaczone głównie na zaspokojenie w części wielkich potrzeb mechanizacyjnych w hodowli, na modernizację bazy materialno-technicznej oraz na meliorację i zaopatrzenie w wodę. Wzrost dostaw nawozów sztucznych o 55%, w porównaniu z poziomem roku 1970, pozwoli na osiągnięcie średniego poziomu nawożenia — 193 kg NPK na hektar użytków rolnych, co postawi nasze rolnictwo w grupie krajów wysoko rozwiniętych w tej dziedzinie.</u>
+ <u xml:id="u-12.17" who="#PoselGalajDyzma">Wpływ na szybsze tempo produkcji rolnej w indywidualnych zagrodach, w spółdzielniach produkcyjnych i PGR będzie miało — poza osiągniętą poprawą warunków ekonomicznych — także lepsze zaopatrzenie w nasiona i sadzeniaki, pasze treściwe, materiały budowlane i inne środki produkcji.</u>
+ <u xml:id="u-12.18" who="#PoselGalajDyzma">Nieodzownym warunkiem ciągłego rozwoju produkcji rolniczej, a w konsekwencji i kultury społeczeństwa wiejskiego, będzie przestrzeganie w polityce rolnej zasady opłacalności produkcji rolniczej.</u>
+ <u xml:id="u-12.19" who="#PoselGalajDyzma">Wymieniłem tu ogólnie materialne warunki zabezpieczające realność stawianych przed wsią zadań. Byłoby jednak dużym przeoczeniem nie wskazać na czynniki natury pozaekonomicznej, które na perspektywy wykonania zadań pozwalają patrzeć z optymizmem. Mam na myśli ujawnioną i ujawniającą się z dnia na dzień aktywność społeczno-produkcyjną ludzi pracujących w rolnictwie.</u>
+ <u xml:id="u-12.20" who="#PoselGalajDyzma">Aktywność ta wyzwala inicjatywę, każe sięgać po wiedzę i technikę, zrywać ze starymi metodami pracy, myśleć i działać po nowemu, wykorzystywać tworzone warunki. Właśnie ta aktywność rodzi, także — w uważanych tradycyjnie za zacofane rejonach kraju — masowe, liczące się już w tysiące, gospodarstwa specjalistyczne. Podkreślić tu należy szczególną rolę, jaką w tej dziedzinie spełniają ludzie młodzi, obejmujący gospodarstwa, posiadający dyplomy szkół i kursów rolniczych oraz prawa jazdy na traktorze. Podkreślić należy także rolę, jaką odgrywają w produkcyjnym, cywilizacyjnym i kulturalnym postępie na wsi kobiety zorganizowane w kołach gospodyń wiejskich, którym dzisiaj i wieś, i kraj tak wiele mają do zawdzięczenia.</u>
+ <u xml:id="u-12.21" who="#PoselGalajDyzma">Na tę aktywność wsi stawiamy. Wnikliwa analiza sił stymulujących ożywienie produkcyjne na wsi w okresie minionych 15 miesięcy wykazuje, że tkwią one głównie w części gospodarstw prowadzonych przez najbardziej światłych, wyrobionych i przedsiębiorczych rolników. Powstanie tej produkcyjnej czołówki, dającej przykład sąsiadom, świadczy o istnieniu nadal głębokich rezerw produkcyjnych, o nie wykorzystanych silach i możliwościach. Świadczy także o tym, że przy bardziej pomyślnych warunkach atmosferycznych nasze rolnictwo stać na więcej niż żądają tego wskaźniki zadań pięciolatki.</u>
+ <u xml:id="u-12.22" who="#PoselGalajDyzma">Liczymy na okrzepnięte już siły społeczne, tkwiące w naszym rolnictwie. W stałym procesie społeczno-ekonomicznych przeobrażeń powstała, wykształciła się i rozrosła kadra działaczy — członków PZPR, ZSL i bezpartyjnych, ludzi cieszących się uznaniem i zaufaniem — w kółkach rolniczych, w spółdzielczości zaopatrzenia i zbytu, mleczarskiej, ogrodniczej, oszczędnościowo-pożyczkowej, w kołach i sekcjach branżowych plantatorów i hodowców, w spółkach wodnych w zespołach uprawowych.</u>
+ <u xml:id="u-12.23" who="#PoselGalajDyzma">Wiele doświadczenia mają działacze — członkowie rad i komisji radzieckich, Liczymy na nich, bowiem działanie społeczno-organizacyjne chłopskiego samorządu jest dzisiaj bardziej potrzebne niż kiedykolwiek. Rozszerza się udział gospodarki uspołecznionej w produkcji rolnej i w usługach, narastają potrzeby rozwijania różnych form kooperacji między gospodarstwami, między chłopską zagrodą a kółkiem rolniczym czy spółdzielnią, między chłopskim rolnictwem a przemysłem rolno-spożywczym. Wsi bardziej niż wczoraj potrzebne jest dobre kółko rolnicze, dobra baza, dobra spółdzielnia, sprawny punkt skupu, uczciwa rada uczestników scalania gruntów. Możliwości samorządu chłopskiego w całym jego bogactwie form wynikających z chłopskich potrzeb i wiejskich tradycji są wielkie. Powinien on służyć państwu i wsi, przyczyniać się do wzbogacenia elementów socjalizmu w naszym rolnictwie, chronić mienie społeczne. Te siły społeczne są potrzebne tym bardziej, gdy zdamy sobie sprawę z trudności, jakie — mimo osiągniętych sukcesów — zostały z poprzedniego okresu i jakie mogą wyniknąć w realizacji napiętego programu. Owe przeszkody to biurokracja, ufortyfikowana murem papierków i mnogością przepisów, kumoterstwo, łatwizna jednostronnego określania uprawnień przez organizacje i instytucje współpracujące z rolnikiem, jaśniepaństwo i lekceważenie z tamtej strony lady czy okienka, to wreszcie wcale nierzadkie przekupstwo i łapownictwo. Tych zjawisk nie usuniemy tylko choćby najlepiej opracowanymi przepisami. Do walki z nimi potrzebny jest właśnie front aktywnych postaw wiejskich działaczy i zorganizowane działanie jednostek chłopskiego samorządu.</u>
+ <u xml:id="u-12.24" who="#PoselGalajDyzma">Pragnę w imieniu Klubu Poselskiego ZSL z całą mocą stwierdzić, że Zjednoczone Stronnictwo Ludowe będzie oddziaływać w ścisłej współpracy z Polską Zjednoczoną Partią Robotniczą poprzez swoich członków, poprzez swoje ogniwa i instancje w kierunku organizowania takiej właśnie aktywności chłopskiego samorządu.</u>
+ <u xml:id="u-12.25" who="#PoselGalajDyzma">Omawiając te problemy, chciałbym w tym miejscu także zwrócić uwagę na potrzebę przestrzegania dyscypliny produkcyjnej, dyscypliny dostaw i rzetelnego traktowania zadań w zakładach współpracujących ze wsią i rolnictwem. Szczególnie dotyczy to dziedzin, w których potrzeby są największe. Do takich należą potrzeby natury cywilizacyjnej, paląca konieczność ułatwienia prac hodowlano-podwórzowych i zajęć związanych z dniem powszednim kobiety wiejskiej. Wieś czeka na uruchomienie albo na zwiększenie produkcji wielu asortymentów maszyn i narzędzi, urządzeń i sprzętu, mebli, obuwia i odzieży roboczej, na poprawę jakości tych towarów. Istnieje potrzeba bardziej aktywnej pracy handlu, zdrowej reklamy, dogodniejszych warunków zakupu, by produkowany już i przewidywany do produkcji sprzęt użytkowany w podwórzu, stodole, chlewni, oborze i w kurniku, na warzywniczej grządce, wreszcie przy kuchni i balii, docierał łatwiej do chłopskiej zagrody. Wydaje się również, że trzeba już dzisiaj traktować w coraz większym stopniu wieś jako rynek nabywcy także w tradycyjnie rolniczych asortymentach towarowych, jak nabiał czy owoce. Przykładem może być tu likwidacja wypieku chleba, prawie całkowita, w niektórych rejonach kraju.</u>
+ <u xml:id="u-12.26" who="#PoselGalajDyzma">Wysoka Izbo! Nowo wybrany Sejm będzie rozwijał i wzbogacał bogate już tradycje i doświadczenia naszego ludowego parlamentaryzmu. Opracowany z inicjatywy Klubu Poselskiego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej w ubiegłym roku dokument klubów poselskich pod nazwą „Wnioski w sprawie działalności Sejmu” przyniósł istotny postęp w pracach Sejmu. Zrobiono wiele dla uwolnienia toku obrad od zbędnego formalizmu, od ciążącej na nim w latach poprzednich rutyny. Projekty ustaw poddawane były bardziej gruntownej analizie zarówno na plenarnych posiedzeniach, jak i dzięki wnikliwej pracy komisji, korzystających coraz częściej z pomocy ekspertów. Zapewniony został większy wpływ Sejmu na ukształtowanie rocznych i wieloletnich planów gospodarczych. Baczniejsza uwagę zwrócono na sprawę nie zawsze uzasadnionego przekazywania do przepisów wykonawczych spraw, które mogą być uregulowane w samej ustawie. Rozbudowana została działalność kontrolna Sejmu. W ostatnim roku stosowano praktykę wysłuchiwania przez Sejm informacji przedstawicieli Rządu na temat szczególnie ważnych problemów społeczno-gospodarczych. Posiedzenia Sejmu stały się forum nieustannego dialogu między Sejmem a Rządem. Pozwalało to na lepsze informowanie posłów o pracach i zamierzeniach Rządu. Z zadowoleniem przyjmujemy zapewnienie Prezesa Rady Ministrów o dalszej współpracy między Rządem a Sejmem. Przywrócona została należyta ranga instytucji interpelacji poselskiej — tradycyjnej formie kontroli parlamentarnej.</u>
+ <u xml:id="u-12.27" who="#PoselGalajDyzma">Uchwała VI Zjazdu Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej stwierdziła, że — „należy podejmować dalsze wysiłki dla przyspieszenia funkcjonowania instytucji socjalistycznej demokracji, dla wzrostu roli i autorytetu Sejmu i działalności komisji sejmowych, ugruntowania zasad przedstawiania Sejmowi przez Rząd generalnych kierunków pracy i działalności na poszczególnych odcinkach administracji państwowej łącznie z dyskutowaniem tych spraw na plenarnych posiedzeniach Sejmu”.</u>
+ <u xml:id="u-12.28" who="#PoselGalajDyzma">Klub Poselski ZSL deklaruje pełną i wszechstronną działalność na rzecz dalszego rozwoju naszego ludowego parlamentu, wzbogacania i pogłębiania form jego pracy. Deklarujemy również współpracę w realizacji zamierzeń, mających na celu dalsze usprawnienie form i metod zarządzania oraz dostosowanie przepisów Konstytucji PRL do osiągniętego już rozwoju społeczno-politycznego i stosunków społeczno-gospodarczych w okresie 20 lat obowiązywania ustawy konstytucyjnej.</u>
+ <u xml:id="u-12.29" who="#PoselGalajDyzma">Zapowiedziane opracowanie rządowego projektu ustawy o radach narodowych ma na celu doprowadzenie do stworzenia nowej koncepcji zarządzania przez terenowe organy władzy ludowej. Panuje zgodność opinii o potrzebie reform w systemie rad narodowych, w doskonaleniu systemu prawnego naszego państwa. Chciałbym tu podkreślić szczególnie ważność zmian w ogniwie gromadzkich rad narodowych, potrzebę jednoczesnego umocnienia ich organizmu administracyjnego, gospodarczego i kontrolnego. Gromadzkie rady narodowe powinny budować, względnie odbudowywać niezbędny autorytet przez swoje sprawne i praworządne funkcjonowanie. Trzeba jednak stworzyć im możliwość skutecznego oddziaływania na organizacje, urzędy i przedsiębiorstwa działające na ich terenie.</u>
+ <u xml:id="u-12.30" who="#PoselGalajDyzma">Popieramy przedstawione zamierzenia w dziedzinie polityki zagranicznej naszego państwa. Łącząc interesy naszego kraju z interesami bratnich krajów obozu socjalistycznego, służąc idei pokojowego współistnienia, polityka ta służy sprawie pokoju, postępu i wolności narodów.</u>
+ <u xml:id="u-12.31" who="#PoselGalajDyzma">Popieramy także zapowiedziane wysiłki Rządu w kierunku kontynuowania dążeń do normalizacji stosunków z kościołem, widząc w tym dalsze umocnienie jedności narodu.</u>
+ <u xml:id="u-12.32" who="#PoselGalajDyzma">Wysoka Izbo! Zjednoczone Stronnictwo Ludowe docenia w pełni ogrom i ważność stojących przed nim zadań na nowym etapie dziejów naszego budującego socjalizm kraju. Jako chłopska partia polityczna czujemy się odpowiedzialni za realizację zadań w rolnictwie, za coraz obfitszy strumień produktów rolnych, płynących na zaopatrzenie krajowego rynku. Wynika to z naturalnego podziału zadań i obowiązków.</u>
+ <u xml:id="u-12.33" who="#PoselGalajDyzma">Nie będziemy również zaniedbywać obowiązków wynikających z potrzeby wychowawczego oddziaływania na społeczeństwo wiejskie, zgodnie z potrzebami wielkich idei socjalizmu. Wspólnie z Polską Zjednoczoną Partią Robotniczą ponosimy odpowiedzialność za dalszy ekonomiczny, oświatowy, kulturalny i cywilizacyjny rozwój wsi. Wynika on z celów państwa robotniczo-chłopskiego, z sojuszu robotniczo-chłopskiego. Cele te stawiać będziemy przed całym Stronnictwem. W walce o ich realizację trudzić sie będzie Klub Poselski ZSL.</u>
+ <u xml:id="u-12.34" who="#PoselGalajDyzma">W imieniu Klubu Poselskiego ZSL deklaruję poparcie dla programu działania przedstawionego Sejmowi przez obywatela Prezesa Rady Ministrów, programu popartego przez naród w dniu 19 marca. Popieramy również przedstawiony skład Rządu PRL.</u>
+ <u xml:id="u-12.35" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-13">
+ <u xml:id="u-13.0" who="#WicemarszalekHalinaSkihniewska">Głos zabierze poseł Piotr Stefański.</u>
+ <u xml:id="u-13.1" who="#WicemarszalekHalinaSkihniewska">Poseł Stefański Piotr:</u>
+ <u xml:id="u-13.2" who="#WicemarszalekHalinaSkihniewska">Wysoka Izbo! Klub Poselski Stronnictwa Demokratycznego z uwagą zapoznał się z oświadczeniem Prezesa Rady Ministrów, określającym podstawowe kierunki polityki naszego państwa, oparte na programie aprobowanym przez społeczeństwo w dniu 19 marca.</u>
+ <u xml:id="u-13.3" who="#WicemarszalekHalinaSkihniewska">Uczyniliśmy to z uwagą tym większą, że w wyniku wyborów nastąpiła dalsza jakościowa zmiana sytuacji politycznej w kraju. Prawie 22 mln obywateli głosowało na rzecz zasad polityki proklamowanej przed 15 miesiącami, w pamiętnym grudniu 1970 r., rozwiniętej na VIII Plenum KC PZPR, popartej przez sojusznicze stronnictwa i przekształconej na VI Zjeździe Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej w ogólnonarodowy program. 97% obywateli kraju głosowało na kandydatów, którzy jako posłowie mają być współtwórcami i realizatorami zamierzeń określonych uchwałą VI Zjazdu PZPR. Ten mandat zaufania zobowiązuje. Zobowiązuje nas — posłów Sejmu VI kadencji do rzetelnej kontynuacji wybranej przez naród drogi. Ale jest jednocześnie zobowiązaniem milionów ludzi pracy, aby na wybranej przez siebie drodze socjalistycznego rozwoju słuszną myśl programową przekształcać w czyn, aby swą codzienną, wydajną pracą powiększać dobrobyt swój — i swojego kraju. To dwustronne zobowiązanie jest niepisaną, lecz powszechnie zrozumiałą umową. Umową, która stanowi warunek przyspieszenia rozwoju naszej gospodarki i kultury.</u>
+ <u xml:id="u-13.4" who="#WicemarszalekHalinaSkihniewska">Dotykam w tym miejscu sprawy, która w przekonaniu Stronnictwa Demokratycznego ma wielkie i wciąż rosnące znaczenie. Jest to sprawa wzajemnego stosunku jednostki i społeczeństwa. Socjalizm jest jedyną formą ustrojową, która w przyjętych rozwiązaniach społecznych daje realną szansę zharmonizowania potrzeb i praw jednostki z potrzebami i prawami wielkiej zbiorowości. Ale w pojęciu realnej szansy nie zawiera się żaden automatyzm. Z szansy można korzystać, można też ją tracić. Korzystaliśmy z tej szansy, dokonując dzieła powojennej odbudowy, a następnie industrializacji kraju. Korzystaliśmy z niej, przekształcając strukturę społeczną Polski. Korzystaliśmy z niej dlatego, że nadzieje, aspiracje i wola milionów ludzi pokrywały się i utożsamiały z najszerzej rozumianym i wyrażanym w polityce budującego socjalizm państwa — interesem społecznym. Były jednak okresy, kiedy tożsamość ta ulegała rozchwianiu i kiedy pojęcie interesu społecznego przeciwstawiano nadziejom i dążeniom jednostek — rzekomo wąskim i niedojrzałym.</u>
+ <u xml:id="u-13.5" who="#WicemarszalekHalinaSkihniewska">Cele społeczne i cele jednostkowe nie mogą być formułowane w dwóch różnych językach. Tym, co skutecznie zabezpiecza przed taką dwoistością, jest więź kierownictwa politycznego i państwowego z ludźmi pracy. Więź bezpośrednia, a także realizowana poprzez instytucje demokracji socjalistycznej, przede wszystkim przez organy przedstawicielskie — Sejm i rady narodowe — więź oparta na dialogu prowadzonym w jednym, dla wszystkich zrozumiałym języku pojęć społecznych i obywatelskich. W tym języku rosnącemu dochodowi narodowemu odpowiada wzrost poziomu życia społeczeństwa, lepszej i wydajniejszej pracy — lepsze zarobki, a rozwojowi kraju — wzrost dobrobytu obywateli. W tym języku od 15 miesięcy trwa rozmowa z ludźmi pracy. W tym też języku Prezes Rady Ministrów przedstawił program prac rządowych.</u>
+ <u xml:id="u-13.6" who="#WicemarszalekHalinaSkihniewska">Pełna zgodność tego programu z zadaniami, które naród aprobował w dniu 19 marca, jak również wysoki stopień konkretyzacji przedstawionych kierunków, w przekonaniu Klubu Poselskiego Stronnictwa Demokratycznego stanowią duży — i co nie mniej ważne — szybki krok na drodze wcielania w życie umowy, którą wszyscy mamy wykonać dla pełnej realizacji ogólnonarodowego programu VI Zjazdu PZPR, przyjętego jako platforma wyborcza Frontu Jedności Narodu.</u>
+ <u xml:id="u-13.7" who="#WicemarszalekHalinaSkihniewska">W tym przekonaniu utwierdzają nas zmiany dokonane w strukturze naczelnych organów administracji państwowej. Wychodzą one naprzeciw zaznaczającej się coraz silniej potrzebie kompleksowego traktowania poszczególnych dziedzin życia społecznego. Tak jest w przypadku związania nauki i techniki ze szkolnictwem wyższym. Utworzenie nowego Ministerstwa Oświaty i Wychowania stanowi zapowiedź podjęcia ważnego i postulowanego nie od dziś, zwłaszcza przez środowiska nauczycielskie, zadania polegającego na przekształceniu szkolnictwa z organizacji nauczania w organizację realizującą jednocześnie jednorodny program wychowawczy.</u>
+ <u xml:id="u-13.8" who="#WicemarszalekHalinaSkihniewska">Dowodem kompleksowości przyjmowanych rozwiązań jest także utworzenie Ministerstwa Gospodarki Terenowej i Ochrony Środowiska, koncentrującego pieczę nad zadaniami podejmowanymi dotąd w sposób raczej rozproszony.</u>
+ <u xml:id="u-13.9" who="#WicemarszalekHalinaSkihniewska">Wysoki Sejmie! Dwa dni temu obradowało IV Plenum Komitetu Centralnego PZPR, którego uchwała zobowiązała Rząd do przedłożenia Sejmowi projektu planu 5-letniego. Przedstawione w dzisiejszym exposć Premiera Jaroszewicza założenia projektu planu upoważniają do stwierdzenia, że będzie to plan:</u>
+ <u xml:id="u-13.10" who="#WicemarszalekHalinaSkihniewska">— wysokiej dynamiki wzrostu produkcji i dochodu narodowego, przekraczającej znacznie wyniki uzyskiwane w dwóch poprzednich pięcioleciach, — odczuwalnej poprawy warunków życia ludzi pracy, wyrażającej się osiemnastoprocentowym wzrostem płac realnych — a więc wzrostem porównywalnym z całą dekadą lat sześćdziesiątych — oraz zwiększonym zakresem budownictwa mieszkaniowego, — najwyższego w zestawieniu nie tylko z przeszłością, a także i z przewidywaną przyszłością wzrostu zatrudnienia w naszej go spodarce, — harmonijnego rozwoju wszystkich dziedzin gospodarki narodowej i wszystkich regionów kraju.</u>
+ <u xml:id="u-13.11" who="#WicemarszalekHalinaSkihniewska">Te cechy planu wiążą się z jego szczególnie rozbudowanym przygotowaniem, w trakcie którego zarówno środowiska fachowe, jak i bezpośredni wykonawcy wypowiadali się na temat poszczególnych zadań i łączących je proporcji.</u>
+ <u xml:id="u-13.12" who="#WicemarszalekHalinaSkihniewska">Niedługo Podejmiemy prace nad tym planem w Sejmie. Dlatego w chwili obecnej pragnę tylko zasygnalizować kilka spraw, budzących szczególne zainteresowanie Stronnictwa Demokratycznego.</u>
+ <u xml:id="u-13.13" who="#WicemarszalekHalinaSkihniewska">Ostatnie dziesięciolecie utrwaliło w naszej gospodarce niekorzystną proporcję między zatrudnieniem w sferach produkcyjnych a zatrudnieniem w sferze usług, a więc we wszystkich działach pozaprodukcyjnych, w których pracuje obecnie w Polsce ponad 4 mln ludzi, co stanowi nieco ponad ogółu czynnej zawodowo ludności, gdy tymczasem u naszych socjalistycznych sąsiadów — już ponad 1/3 ogółu zawodowo czynnych. I o ile w Związku Radzieckim, w NRD i w Czechosłowacji w latach sześćdziesiątych, w wyniku zwiększenia nakładów, zatrudnienie w sferze usług miało silną tendencję wzrostu, o tyle w Polsce jego proporcje na przestrzeni całego dziesięciolecia nie uległy zmianie. Centralny Komitet naszego Stronnictwa, rozpatrując tę kwestię stanął na stanowisku, że w obecnym okresie należy koncentrować wysiłki głównie na froncie produkcji materialnej, przygotowując jednocześnie warunki do zdynamizowania całej sfery usług. Dodatkową szansę dla takiej kolejności działań widzimy w zapowiedzi obywatela Premiera, w myśl której, w warunkach pomyślnej realizacji planu, nastąpi na półmetku korekta wielkości tego planu.</u>
+ <u xml:id="u-13.14" who="#WicemarszalekHalinaSkihniewska">Nie od dziś przedmiotem naszej troski jest społeczno-gospodarcza sytuacja małych miast. Powiedzmy to wyraźnie: nie wszystkich małych miast, których mamy w Polsce 740, lecz grupy obejmującej około 300 miasteczek, które pozbawione są wyraźnie określonych funkcji gospodarczych. Mówi się o nich, że stanowią zaplecze dla regionów rolniczych, lecz jednocześnie nie idzie z tym w parze lokalizowanie zakładów przetwórstwa rolno-spożywczego oraz usług przeznaczonych na potrzeby rolnictwa. Problem ten wymaga dokładnego rozpatrzenia, zwłaszcza w świetle zadań przemysłu terenowego, spółdzielczości pracy i rzemiosła. Działania interwencyjne — między innymi tworzenie w tych ośrodkach tanich miejsc pracy dla kobiet — przynoszą efekty szybko, ale tylko częściowo. Niektórzy nasi planiści dość lekko mówią o naturalnym zaniku większości małych miasteczek i o niecelowości jakichkolwiek w nie wkładów. Wizje perspektywiczne nie powinny jednak przesłaniać dzisiejszej społecznej rzeczywistości małych miasteczek, rzeczywistości, w której żyje i chce żyć lepiej ponad półtora miliona ludzi.</u>
+ <u xml:id="u-13.15" who="#WicemarszalekHalinaSkihniewska">W przekonaniu Stronnictwa trafnym rozwiązaniem jest utworzenie Ministerstwa Handlu Wewnętrznego i Usług. Rozproszenie gestii w zakresie usług nabywanych odpłatnie przez ludność, a więc usług tzw. rynkowych, nie wychodziło im na dobre. Związanie ich z obrotem towarowym otwiera perspektywę ujednolicenia polityki rynkowej, w której dostarczenie towaru coraz częściej i coraz silniej wiąże się z zapewnieniem odpowiednich usług naprawczych i konserwacyjnych. Jest to jednak tylko część problemu. Druga część wiąże się z organizacją przedsiębiorstw usługowych i stosowanymi w nich rozwiązaniami ekonomicznymi. Dopóki usługi będą planowane, zarządzane i rozliczane na zasadzie analogii z produkcją przemysłową, dopóty będą przez tę produkcję wypierane jako działalność mniej rentowna, trudniejsza, narażona na sezonowe wahania. Zapowiedzią zmian w tej dziedzinie jest mające sie odbyć jeszcze w roku bieżącym plenum KC PZPR, poświęcone usługom. Pracujemy w Stronnictwie nad tym, by rozwinąć zgłaszane już wcześniej projekty zmian w ekonomice usług. Jesteśmy przekonani, że będą one zbieżne z pracami podjętymi przez Polską Zjednoczoną Partię Robotniczą i że wspólnym wysiłkiem doprowadzimy do odczuwalnej poprawy w dziedzinie usług rynkowych.</u>
+ <u xml:id="u-13.16" who="#WicemarszalekHalinaSkihniewska">Ponad połowę tych usług świadczy rzemiosło. Bylibyśmy w niezgodzie z rzeczywistością, usiłując jedną barwą, jasną czy ciemną, oddawać sytuację, jaka panuje w rzemiośle. Jest faktem, że liczne kroki podejmowane przez Rząd w myśl wspólnej uchwały Biura Politycznego KC PZPR i Prezydium CK SD z listopada ubiegłego roku doprowadziły do poprawy sytuacji, że są one przyjmowane przez rzemieślniczy świat pracy jako przejaw doceniania roli rzemiosła w naszej gospodarce. Jest także faktem, że w wielu jeszcze powiatach pokutuje uprzedzenie do rzemieślników, a w najlepszym razie postawa, którą cechuje skupianie zainteresowania wyłącznie na wpływach podatkowych i — mówiąc oględnie — obojętność na spełniane przez rzemiosło funkcje gospodarcze, tj. usługi i produkcję rynkowa. Stąd m.in. dalsze zmniejszanie się liczby zakładów rzemieślniczych i zatrudnienia w rzemiośle w końcu 1971 roku. Ta sytuacja musi ulec zmianie; funkcja rzemiosła w gospodarce polega na dostarczaniu usług i produktów, a nie na dostarczaniu wpływów podatkowych. Wpływy te są pochodną funkcji gospodarczych, nigdy odwrotnie.</u>
+ <u xml:id="u-13.17" who="#WicemarszalekHalinaSkihniewska">Sytuacja, o której wspominam w najogólniejszym tylko zarysie uzasadnia wagę, jaką przywiązujemy do szybkiego podjęcia przez Sejm VI kadencji prac nad ustawą o wykonywaniu i organizacji rzemiosła — i możliwie szybkiego uchwalenia tej ustawy. Pracował nad nią Sejm V kadencji i w naszej ocenie ma ona już w zasadzie postać dojrzałą dc wprowadzenia w życie, a tym samym do ustabilizowania warunków pracy 160 tys. warsztatów rzemieślniczych.</u>
+ <u xml:id="u-13.18" who="#WicemarszalekHalinaSkihniewska">Do tych uwag, wiążących się ściśle z aktualnymi Kierunkami pracy naszego Stronnictwa na polu gospodarczym, dodam jeszcze jedną. Z satysfakcją przyjmujemy nowe rozwiązania w strukturze naczelnych organów administracji państwowej. Ale jednocześnie doświadczenie uczy nas, ze towarzyszące takim zmianom prace reorganizacyjne mogą powodować wiele zakłóceń w funkcjonowaniu poszczególnych organów administracyjnych.</u>
+ <u xml:id="u-13.19" who="#WicemarszalekHalinaSkihniewska">Pragnę zapewnić, że aktyw Stronnictwa, zwłaszcza w drobnej wytwórczości, gdzie wprowadzone zmiany będą miały szeroki zakres, dołoży starań, by okres niezbędnej reorganizacji był jak najkrótszy, a sam jej przebieg nie pociągał za sobą choćby przejściowych ujemnych skutków.</u>
+ <u xml:id="u-13.20" who="#WicemarszalekHalinaSkihniewska">Podobnej refleksji dostarcza sytuacja panująca w takich dziedzinach, jak oświata, kultura, służba zdrowia, wymiar sprawiedliwości czy administracja terenowa. W dziedzinach tych zależność pomiędzy zmianami systemowymi, dokonywanymi w skali państwa, a codzienną pracą i jej wynikami, posiada szczególny charakter. Przywiązując zasadniczą wagę do prac zmierzających do unowocześnienia systemu całej naszej oświaty czy uporządkowania systemu prawnego, musimy cały czas pamiętać, że poziom pracy w tych dziedzinach i uzyskiwane wyniki zależą przede wszystkim od postawy ludzi. Od tego, jak spełnia swe obowiązki lekarz, jak podchodzi do swych obowiązków nauczyciel, z jakim przekonaniem pracuje prawnik — zależy w konkretnych sytuacjach więcej, aniżeli od zespołu techniczno-organizacyjnych warunków ich pracy, co bynajmniej nie oznacza, abyśmy chcieli rolę tych warunków pracy pomniejszać. Poprawa tych warunków będzie zwiększała możliwości pracy dobrego lekarza, dobrego nauczyciele czy dobrego prawnika. Ale najdalej nawet posunięta poprawa warunków nie będzie samoczynnie przekształcać ludzi, nie będzie dodawać im tych cech specjalnie ważnych w zawodach inteligenckich, jeżeli nie uczyni tego najbliższe otoczenie zawodowe — środowisko pracy.</u>
+ <u xml:id="u-13.21" who="#WicemarszalekHalinaSkihniewska">Tu właśnie, w pracy wśród inteligencji, koncentrujemy swe zadania polityczne, związane z kształtowaniem stosunków międzyludzkich. Dobra atmosfera pracy w szpitalu, w szkole czy w instytucji administracyjnej, atmosfera wolna od tzw. układów personalnych, zaściankowości czy też zwykłego biurokratyzmu — to ważny współczynnik coraz lepszych wyników uzyskiwanych w służbie świata pracy. Na tym też polu coraz owocniej rozwija się nasza współpraca z Polską Zjednoczoną Partią Robotniczą.</u>
+ <u xml:id="u-13.22" who="#WicemarszalekHalinaSkihniewska">Obywatele Posłowie! Sejm ubiegłej kadencji ma za sobą duży dorobek, przy czym dorobek ten skoncentrował się przede wszystkim na przestrzeni roku 1971. Wdrożone i rozwinięte zostały nowe formy pracy naszego ludowego parlamentu. Znalazło to swój wyraz nie tylko w umocnieniu przez Sejm funkcji ustawodawczych i kontrolnych, ale i w wyraźnie zaznaczonej roli w poszczególnych dziedzinach życia publicznego. Zdobyte doświadczenia trzeba będzie dalej rozwijać i wzbogacać o nowe treści. Łączy się z tym sprawa dalszego wzbogacania dotychczas kształtowanych form pracy Sejmu i konkretnego dialogu między władzą ustawodawczo- kontrolną a władzą wykonawczą. Chcemy podkreślić w tym miejscu wagę i znaczenie takiej formy, jak poświęcenie debat plenarnych Sejmu wybranym, ważnym problemom rozwojowym naszego kraju. Praktyka ta, w naszym przekonaniu, mieć będzie coraz większe znaczenie, zwłaszcza gdy zważymy, że przed Sejmem naszym stoi zadanie rozwiązywania nie tylko problemów zapisanych już w programie i przyjętych do realizacji, lecz również udzielania odpowiedzi i na te pytania, które sformułuje dopiero życie.</u>
+ <u xml:id="u-13.23" who="#WicemarszalekHalinaSkihniewska">Dorobek, którym się słusznie szczycimy, program, któremu poświęcamy tak wiele uwagi na dzisiejszym posiedzeniu, mają istotne znaczenie międzynarodowe, co tak zasadniczo podkreślił w swym oświadczeniu Prezes Rady Ministrów.</u>
+ <u xml:id="u-13.24" who="#WicemarszalekHalinaSkihniewska">Polska Ludowa jest mocnym ogniwem stojącego na straży pokoju systemu socjalistycznego. Nasz nierozerwalny sojusz i przyjaźń ze Związkiem Radzieckim, sojusz i przyjaźń z NRD, Czechosłowacją i innymi państwami socjalistycznymi, stanowią podstawę polityki zagranicznej Polski. Jesteśmy silni siłą tego sojuszu. Czynimy też i czynić powinniśmy wszystko, aby naszą wspólną siłę nieustannie pomnażać. To ona stanowi najlepszą gwarancję pokojowego rozwoju stosunków międzynarodowych oraz skuteczny hamulec dla tych, którzy wciąż usiłują zakłócać międzynarodową współpracę. Wola utrwalenia pokoju przemawia przez nas, gdy piętnujemy niebezpieczne poczynania tych sił, które nie wyciągnęły żadnych nauk z doświadczeń II wojny światowej i którym obca jest wola narodów, chcących żyć i rozwijać się w pokoju.</u>
+ <u xml:id="u-13.25" who="#WicemarszalekHalinaSkihniewska">Ratyfikowanie przez zachodnioniemiecki parlament układów podpisanych w 1970 roku ze Związkiem Radzieckim i Polską jest sprawdzianem intencji NRF. W układach tych doszedł do głosu zdrowy rozsądek i realizm tej części zachodnioniemieckiego społeczeństwa i tej orientacji politycznej, która w pokoju, stabilizacji i współpracy europejskiej chce widzieć przyszłość swego kraju. Opozycja, która zwalcza układy, obiektywnie staje na pozycjach kontynuowania starego kursu ze wszystkimi jego następstwami. Dalsze komentarze są tu zbędne. Pragniemy wierzyć w zwycięstwo zdrowego rozsądku i realizmu, których coraz liczniejsze przejawy obserwujemy w polityce większości krajów zachodnioeuropejskich. Stąd nasze przekonanie o konieczności szybkiego zrealizowania inicjatywy krajów socjalistycznych na rzecz zwołania ogólnoeuropejskiej konferencji w sprawie bezpieczeństwa i współpracy. Polska pragnie trwałego pokoju wokół swych granic i na całym świecie. Taka jest w swych intencjach generalna linia naszej polityki, taki jest kierunek, o którym mówił w swym oświadczeniu Prezes Rady Ministrów. Wraz z całym polskim społeczeństwem Stronnictwo Demokratyczne popiera w pełni tę politykę, politykę bezpieczeństwa i siły Polski, politykę jedności państw socjalistycznych, politykę trwałego pokoju i współpracy w Europie i na świecie.</u>
+ <u xml:id="u-13.26" who="#WicemarszalekHalinaSkihniewska">Wysoka Izbo! W lata siedemdziesiąte Polska Ludowa wkroczyła świadoma nie tylko rozmiarów swego dorobku, wielkości przebytej przez nasz naród drogi rozwoju, ale uzbrojona w konkretny, bogatszy o wszystkie nasze dobre i złe doświadczenia, poparty przez społeczeństwo program działania — program służący rozkwitowi naszej ojczyzny.</u>
+ <u xml:id="u-13.27" who="#WicemarszalekHalinaSkihniewska">Program ten ma mocne oparcie w jedności narodu, skupionego wokół kierowniczej siły w budowie socjalizmu — Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, w jedności celów i solidarności działania naszych trzech partii — Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego i Stronnictwa Demokratycznego. W duchu tej jedności Klub nasz będzie współpracować w Sejmie VI kadencji z Klubami PZPR i ZSL oraz z bezpartyjnymi. I w tym też duchu deklaruję, w imieniu Klubu Poselskiego Stronnictwa Demokratycznego, pełne poparcie dla programu przedstawionego Sejmowi przez Prezesa Rady Ministrów oraz naszą aprobatę dla przedstawionego Wysokiej Izbie składu Rady Ministrów.</u>
+ <u xml:id="u-13.28" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ <u xml:id="u-13.29" who="#WicemarszalekHalinaSkihniewska">Wicemarszałek Halina Skibniewska:</u>
+ <u xml:id="u-13.30" who="#WicemarszalekHalinaSkihniewska">Głos zabierze poseł Zenon Komender.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-14">
+ <u xml:id="u-14.0" who="#PoselKomenderZenon">Obywatelko Marszałku! Wysoki Sejmie! Mamy w obecnej kadencji — jak to wynika z całej kampanii wyborczej — przekształcać w formę decyzji państwowych, ustawodawczych, bogatą treść zamierzeń programowych, zawartych w ramowych wytycznych kierowniczej siły Polski socjalistycznej — Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej. Uchwały VI Zjazdu otwierają możliwość, a zarazem stawiają wymóg pilnego konkretyzowania poszczególnych fragmentów programu socjalistycznego rozwoju naszego kraju. Chodzi tu nie tylko o kształt planu społeczno-gospodarczego do roku 1975, ale o problemy o dalszym zasięgu czasowym i wręcz węzłowym znaczeniu dla przyszłości naszego narodu. Wiele działań tego typu zostało już podjętych. Mówił o tym szeroko Premier Piotr Jaroszewicz. Zasadniczym wyznacznikiem tych działań jest uznanie nadrzędności polityki społecznej w stosunku do polityki gospodarczej, przy równoczesnym uwzględnianiu ich wzajemnego przenikania i skomplikowanych współzależności. Tak jak w każdej dziedzinie życia, tak i w tym zakresie potrzebne są systematyczne badania naukowe, które stwarzałyby podstawy do decyzji i wskazywały na najskuteczniejsze czynniki decydujące o wzroście gospodarczym, jak również te, które prawidłowo kształtują warunki życia i stosunki międzyludzkie w środowisku pracy i zamieszkania. Badania te, służące potrzebom dnia dzisiejszego oraz zmierzające do nadania optymalnego kształtu naszej przyszłości, powinny również czerpać z nieprzebranego bogactwa doświadczeń naszej przeszłości narodowej. Punktem wyjścia do tych badań, jak i do działań praktycznych w polityce społecznej, muszą być obserwacje naukowe dotyczące stanu i tendencji rozwoju ludności. Wszystkie te zagadnienia należałoby odpowiednio potraktować w państwowym programie badań naukowych, dając należne im miejsce wśród problemów — „węzłowych” czy też — „szczególnie ważnych” dla rozwoju społeczno-gospodarczego kraju. Wybicie tego postulatu wydaje się szczególnie ważne z tego względu, że obecnie obserwuje się wyraźny niedorozwój nauk dotyczących tych zagadnień. Brak jest silnych organizacyjnie i kadrowo jednostek mogących takie badania prowadzić.</u>
+ <u xml:id="u-14.1" who="#PoselKomenderZenon">Pragnę w tym miejscu z satysfakcją stwierdzić, że utworzenie urzędu Ministra Nauki, Szkolnictwa Wyższego i Techniki pozwoli z pewnością na ujednolicenie organizacji nauki i zapewni koncentrację działalności badawczej na najbardziej efektywnych i celowych dla naszego kraju zadaniach oraz pozwoli na opracowanie i wykorzystanie prognoz wynikających z tendencji rozwojowych poszczególnych dyscyplin nauk społecznych, przyrodniczych i techniki w skali światowej. Instytucja ta, odpowiedzialna za całokształt przygotowania wysoko kwalifikowanych kadr oraz rozwój nauki i techniki, będzie mogła realizować całościowy proces postępu naukowo-technicznego: od badań podstawowych, poprzez badania stosowane i wdrożeniowe do zastosowania ich wyników w produkcji. Powodzenie tego zamierzenia zadecyduje o uchwytnej wymierności owocowania rewolucji naukowo-technicznej w Polsce.</u>
+ <u xml:id="u-14.2" who="#PoselKomenderZenon">Wracając do węzłowych problemów polityki społecznej, trzeba przypomnieć, że w toku ogólnonarodowej dysputy po VII Plenum KC jednoznacznie podkreślono, że wysoki przyrost naturalny w Polsce w latach 1946— 1960 był zjawiskiem pozytywnym w życiu narodu, a jego echo w postaci obecnie podejmujących pracę zawodową wyżowych roczników wykształconej młodzieży stanowi wielką, być może niepowtarzalną historycznie szansę przyspieszenia rozwoju społeczno-gospodarczego kraju. Wielokrotnie wskazywano w tych dyskusjach na błędność i społeczną szkodliwość poglądów głoszących, że trudy kształcenia, wychowania, a potem zatrudniania tej młodzieży były, są i będą przyczyną podstawowych trudności gospodarczych. Pogląd ten był zresztą uogólniany — twierdzono fałszywie, że nadmierny przyrost naturalny tworzy bariery dla wzrostu gospodarczego i obniża poziom życia społeczeństwa.</u>
+ <u xml:id="u-14.3" who="#PoselKomenderZenon">Na podstawie tych teorii zastosowano wiele posunięć antypopulacyjnych, które spowodowały w latach 1960—1970 stały spadek przyrostu naturalnego ludności. Stałe obniżanie się wielkości przyrostu naturalnego jest zjawiskiem znanym. Występuje ono w większości państw wysoko i średnio rozwiniętych, w tym też i w państwach socjalistycznych. Jednak już pierwsze objawy tego stanu spowodowały podjęcie przez rządy ZSRR, Węgier, Czechosłowacji, Rumunii i Bułgarii polityki pronatalistycznej.</u>
+ <u xml:id="u-14.4" who="#PoselKomenderZenon">Ze swej strony, na podstawie opinii rzeczoznawców, wyrażamy pogląd, że dla realizacji zadań rozwojowych, jakie optymistycznie dziś kreślimy, potrzebny jest naszemu krajowi rozwój potencjału ludnościowego, oscylujący wokół realistycznego wskaźnika 10‰ przyrostu naturalnego. Przemawia za tym wiele argumentów natury patriotycznej, ekonomicznej i społeczno-wychowawczej, które analizowaliśmy w dyskusjach w ostatnich latach.</u>
+ <u xml:id="u-14.5" who="#PoselKomenderZenon">Kształtowanie prawidłowych tendencji w rozwoju ludności wymaga kompleksowego działania, które można by sprowadzić do tego fragmentu polityki społecznej, który dotyczy kształtowania warunków bytowych rodzin. Od VII Plenum KC PZPR wiele się w Polsce w tym zakresie zmieniło na lepsze. Istnieją dalsze zamierzenia w tej dziedzinie. Mówił o tym wczoraj z tej trybuny I Sekretarz Komitetu Centralnego poseł Edward Gierek. Wszystkie działania w tym zakresie — jak powiedział — powinny być prowadzone z generalnym założeniem, że chodzi o rzeczywiste umocnienie społecznej roli rodziny i o polepszenie ogólnego bytu ludu pracującego.</u>
+ <u xml:id="u-14.6" who="#PoselKomenderZenon">Jako reprezentant Koła Poselskiego — „Pax”, chcę podkreślić, że nie tylko w chrześcijańskiej koncepcji moralności, ale w każdym postępowym widzeniu rozwoju społecznego, problem ten stanowi zasadniczy element całej konstrukcji wiązania jednostki ze społeczeństwem.</u>
+ <u xml:id="u-14.7" who="#PoselKomenderZenon">W dyskusjach nad kształtem tak pomyślanej perspektywicznej polityki społecznej państwa wobec rodziny wskazać należy na potrzebę:</u>
+ <u xml:id="u-14.8" who="#PoselKomenderZenon">— utrwalania w świadomości wszystkich obywateli przekonania o ich indywidualnej odpowiedzialności za ilościowy i jakościowy rozwój społeczeństwa, — prowadzenia dynamicznej ilościowo i jakościowo polityki mieszkaniowej, preferującej potrzeby rozwojowe rodzin, — konstruowania takich zasad polityki zatrudnienia, która pozwoli na podnoszenie dochodów rodzin, a równocześnie umożliwi pełnienie funkcji wychowawczej przez oboje rodziców, — rozwijania świadczeń socjalnych, preferujących rodziny wielodzietne, — prowadzenia propagandy i szerokiej akcji oświatowo-wychowawczej, sprzyjającej umacnianiu społecznej pozycji rodziny i zapobiegania jej rozpadowi, — stworzenia prawnej ochrony macierzyństwa zamiast obecnych przepisów o dopuszczalności przerywania ciąży.</u>
+ <u xml:id="u-14.9" who="#PoselKomenderZenon">Specjalne miejsce w polityce społecznej państwa wobec rodziny zajmują sprawy mieszkaniowe. Stąd też obecne kierownictwo naszego państwa tak dużą wagę przywiązuje do szybkiego rozwoju budownictwa mieszkaniowego. Przygotowywany jest, jak wiemy, pod obrady kolejnego plenum Komitetu Centralnego program perspektywiczny, którego zasadniczym celem jest sprecyzowanie dróg dojścia do stanu, w którym każda rodzina będzie mogła zamieszkać w samodzielnym mieszkaniu. Te sprawy będą na pewno przedmiotem odrębnych obrad Sejmu.</u>
+ <u xml:id="u-14.10" who="#PoselKomenderZenon">Dziś jednak pragnę zwrócić uwagę na fakt niezwykle istotny, zresztą nie tylko w odniesieniu do budownictwa mieszkaniowego. Jak wiemy, w latach 1971—1975 na inwestycje przeznaczamy ogromną kwotę 1 454 mld zł. Dla efektywnego ich spożytkowania potrzebne są daleko idące zmiany w organizacji procesów inwestycyjnych, w metodach projektowania, finansowania i realizacji. Znane są działania Rządu w tej dziedzinie. Mówił o nich Premier Piotr Jaroszewicz. Chodzi tu przede wszystkim o skrócenie czasu inwestowania. Obok tego trzeba jednak pamiętać, że inwestuje się nie tylko — „w czasie”, ale i — „w przestrzeni”. Tak wielka skala inwestycji wymaga jasnej i konsekwentnej polityki przestrzennej. Potrzebny jest wyrazisty podział kompetencji w tym zakresie i perspektywiczny plan przestrzennego zagospodarowania kraju, szeroko przedyskutowany i społecznie akceptowany. Wiemy, że nowa rekonstrukcja podziału kompetencji w Rządzie będzie sprzyjać temu działaniu.</u>
+ <u xml:id="u-14.11" who="#PoselKomenderZenon">Na pewno nie wszędzie można będzie lokować duże zakłady przemysłowe, najbardziej aktywizujące teren i dające szanse podniesienia poziomu życia jego mieszkańców. Dlatego też należy bardziej pieczołowicie określać lokalizację zakładów małych i średnich różnych branż, a szczególnie tych, które przetwarzają surowce rolnicze. Zakłady te muszą uzyskać w strukturze naszej gospodarki należną im rangę. Jakkolwiek bowiem największy ciężar rozwoju produkcji ciążyć musi na dużych kompleksach przemysłowych, to jednak w każdym, nawet wysoko rozwiniętym państwie przemysłowym, istnieją i istnieć muszą samodzielne, małe i średnie zakłady o wyspecjalizowanym profilu i możliwości szybkiej reakcji na potrzeby rynku i kooperacji z przemysłem kluczowym. Ta sfera wytwórczości w systemie gospodarki socjalistycznej powinna być traktowana na równi z innymi.</u>
+ <u xml:id="u-14.12" who="#PoselKomenderZenon">Ważną rolę w aktywizacji gospodarczej kraju może i powinna mieć produkcja przemysłowa wykonywana w systemie rozproszonym, zwanym u nas chałupnictwem. Trzeba jednak podejść do jej organizacji w sposób nowy i powierzyć te zadania ludziom zdolnym do kompleksowego spojrzenia na istniejące tu możliwości. Przede wszystkim należy poszerzyć asortyment wyrobów produkowanych chałupniczo, dostrzec nowe dziedziny kooperacji z przemysłem precyzyjnym, elektromaszynowym, elektronicznym itp. Powinno się również zmodyfikować przepisy o uprawnieniach pracowników zatrudnionych w systemie chałupniczym, a na pewno tą drogą będzie można nie tylko rozwiązywać w określonym zakresie problemy zatrudnienia, ale i poszerzyć rozmiary produkcji wielu poszukiwanych artykułów.</u>
+ <u xml:id="u-14.13" who="#PoselKomenderZenon">Mówiąc o potrzebie przyspieszenia prac nad planem przestrzennego zagospodarowania kraju, pragnę podkreślić, że obok infrastruktury techniczno-ekonomicznej musi w nim znaleźć odpowiednią rangę infrastruktura społeczna — jako podstawowy układ instytucji i urządzeń służących zaspokojeniu potrzeb społecznych w zakresie mieszkań, usług komunalnych, służby zdrowia, szkolnictwa, kultury itp.</u>
+ <u xml:id="u-14.14" who="#PoselKomenderZenon">Perspektywiczna polityka społeczna powinna przy tym wysuwać pod adresem planu przestrzennego postulat operowania w odniesieniu do wielkości docelowych — obok dotychczas stosowanych średnich — również wielkościami minimalnymi, np. w zakresie standardu mieszkaniowego i komunalnego, wyposażenia w żłobki i przedszkola, szpitale, kina, teatry itp.</u>
+ <u xml:id="u-14.15" who="#PoselKomenderZenon">Naszym zdaniem nie można w tych planach pomijać potrzeb instytucji religijnych. Powinny one znaleźć się w planowaniu w sposób naturalny, ponieważ są potrzebne ludziom wierzącym do normalnej pracy i życia.</u>
+ <u xml:id="u-14.16" who="#PoselKomenderZenon">Wysoka Izbo! Stałymi tematami spotkań z wyborcami, nie tylko zresztą na wsiach, były problemy rozwoju produkcji rolnej. Szczególny nacisk kładziono wówczas na potrzebę poprawy metod pracy kółek rolniczych w odniesieniu do ich funkcji gospodarczych — produkcyjnych i usługowych. Wydaje się, że należałoby rozpatrzyć zgłaszane przy wielu okazjach projekty, aby całą działalność gospodarczą kółek rolniczych prowadzić szczególnie w powoływanych w miarę potrzeby tzw. zakładach usługowo-produkcyjnych. Zakłady te powinny otrzymać statut samodzielnych, wyodrębnionych jednostek gospodarki uspołecznionej, pracujących, w ramach ustalonych form organizacyjnych, pod fachowym kierownictwem, nad którym ogólny nadzór i kontrolę sprawują — jako samorząd producentów — statutowe władze kółek rolniczych. Podstawową zasadą funkcjonowania tych zakładów powinien być rozrachunek gospodarczy, oparty na odpowiednich cennikach i jednolitym systemie finansowym. Sprawa ta na pewno jest realna, chociaż wymaga gruntownego opracowania. Dowodem realności takich rozwiązań mogą być istniejące już konkretne przykłady bardzo efektywnej i szerokiej działalności produkcyjno-usługowej kółek rolniczych, w których zatrudniono fachowców — kierowników produkcji i z ogólnospołecznej działalności kółka wyraźnie wyodrębniono działy produkcyjne i usługowe.</u>
+ <u xml:id="u-14.17" who="#PoselKomenderZenon">Wysoki Sejmie! Zaczął się czas wdrażania w życie tych wszystkich planów, pomysłów i koncepcji, które powstawały po VII Plenum KC, a kształtowały się podczas debaty na Zjeździe. Wiele ustaleń VI Zjazdu partii — jak to wykazały obrady IV Plenum KC — będzie można przekroczyć, biorąc pod uwagę dobre wyniki ostatniego roku i podjęte zobowiązania załóg w ramach akcji 20 mld zł. Najbardziej syntetycznym wyrazem tak poszerzonych zadań jest przyjęcie w nowych założeniach planu 5-letniego 30-procentowego wzrostu wydajności pracy w przemyśle i w budownictwie, przy równoczesnym znacznym obniżeniu kosztów wytwarzania. Realizacja tych założeń wymaga zrozumienia i przyswojenia zadań, przemyślenia środków i metod ich wykonania, wymaga osobistego, bezpośredniego zaangażowania każdego obywatela.</u>
+ <u xml:id="u-14.18" who="#PoselKomenderZenon">Dla tych indywidualnych decyzji i zaangażowania potrzebny jest odpowiedni klimat ideowo-moralny w całym społeczeństwie, potrzebna jest walka ze wszystkimi przejawami niezdyscyplinowania, szkodnictwa i postaw aspołecznych. Ważnym elementem nowego klimatu ideowo-moralnego powinno być nadanie wysokiej rangi autentycznej inicjatywie społecznej. Przełamanie — tam gdzie się jeszcze ostały — nastrojów bierności i oczekiwania na polecenia, nakazy administracyjne i wskazówki, stanowi jeden z istotnych warunków wykonania nowych zadań. Aktywność społeczna, podporządkowana ogólnonarodowym celom i kierunkom rozwoju, wysuwa się przeto na jedno z pierwszych miejsc naszego programu.</u>
+ <u xml:id="u-14.19" who="#PoselKomenderZenon">Przedmiotem głębokiej troski wszystkich patriotycznych sił w naszym kraju jest dziś stan moralności społecznej. Wysokie wymagania stawiane wobec każdego obywatela przez nasz ustrój, rosnąca w dobie rewolucji naukowo-technicznej odpowiedzialność zarówno jednostek, jak i zbiorowości, wreszcie — aktualne potrzeby przyspieszenia i zdynamizowania socjalistycznego budownictwa w Polsce lat siedemdziesiątych, wszystko to w szczególny sposób zwraca naszą uwagę ku tym problemom. Konieczne jest więc systematyczne, długofalowe i planowe działanie wszystkich konstruktywnych sił w' naszym narodzie — dla współtworzenia wysokiego poziomu moralności społecznej, dla oddziaływania wychowawczego na młode pokolenie. Trzeba tu podkreślić, że władze państwowe doceniają rolę, jaką w tym zakresie może mieć także działalność duszpasterska kościoła. Jest to konkretne, obszerne pole działania, sprzyjające realizacji, zgodnie z patriotycznymi, ogólnospołecznymi zadaniami twórczej inspiracji światopoglądu katolickiego w naszym kraju. Oficjalne wypowiedzi Episkopatu na ten temat wskazują, że kościół w Polsce widzi te społeczne zadania. Poważną rolę mieć tu może codzienne duszpasterskie oddziaływanie księży, których autorytet stanowić powinien istotny czynnik zarówno w zwalczaniu zjawisk moralnie negatywnych, jak i w budowaniu postaw pozytywnych, twórczych, obywatelskich. Ruch społecznie postępowy — „Pax” pragnie dopomagać swym licznym sympatykom — księżom — w praktycznym spełnianiu tego pierwszoplanowego z punktu widzenia społecznego zadania.</u>
+ <u xml:id="u-14.20" who="#PoselKomenderZenon">Ruch społecznie postępowy — „Pax”, który na przestrzeni całej swej historii działa na rzecz normalizacji stosunków kościelno-państwowych w Polsce Ludowej, z satysfakcją przyjmuje ostatnie konkretne objawy postępów tego procesu — mówił o tym w swym wystąpieniu Premier Piotr Jaroszewicz.</u>
+ <u xml:id="u-14.21" who="#PoselKomenderZenon">Decyzja władz państwowych, znosząca obowiązek prowadzenia przez kościół ksiąg inwentarzowych — zgodna zresztą z postulatami składanymi w tej sprawie za pośrednictwem — „Pax” przez przedstawicieli społecznie postępowego duchowieństwa — usuwa poważny czynnik konfliktów i zadrażnień, dowodzi równocześnie otwartej i konsekwentnej postawy władz. Przyjęta więc została ona z uznaniem zarówno przez duchownych, jak i świeckich katolików w naszym kraju. Wydany przed kilkoma dniami komunikat Biura Prasowego Episkopatu Polski, wyrażający pozytywną ocenę rozpoczęcia realizacji ustawy o przejęciu na własność przez kościół katolicki niektórych nieruchomości położonych na Ziemiach Zachodnich i Północnych oraz ponawiający wobec Stolicy Apostolskiej postulat ostatecznego uregulowania kwestii polskiej administracji kościelnej na tych ziemiach, wskazuje na to. że także hierarchia kościoła w Polsce docenia konstruktywny charakter postępującego procesu normalizacji.</u>
+ <u xml:id="u-14.22" who="#PoselKomenderZenon">Ruch społecznie postępowy — „Pax”, wyrażający opinię tych katolików świeckich, którzy pragną w życiu publicznym socjalistycznego państwa dawać wyraz twórczej inspiracji swego światopoglądu oraz opinię szerokiego zaplecza swych sympatyków-księży, będzie na miarę swych sił nadal działać na rzecz rozwoju tego procesu.</u>
+ <u xml:id="u-14.23" who="#PoselKomenderZenon">Wysoki Sejmie! Pierwsza sesja nowej kadencji zbiega się w czasie z debatą ratyfikacyjną w zachodnioniemieckim parlamencie. Debata ta uzewnętrzniła i doprowadziła do wyjątkowego natężenia polaryzację sił politycznych w NRF. Starły się ze sobą dwa fundamentalnie sprzeczne stanowiska — stanowisko koalicyjnego rządu, popierane przez przeważającą opinię społeczeństwa NRF — które wejście w życie układów ze Związkiem Radzieckim i Polską uważa za jedyną perspektywę Niemiec zachodnich w pokojowej Europie — ze stanowiskiem opozycji wspieranej przez elementy nacjonalizmu i złej przeszłości, a która to opozycja, przy użyciu fałszywych argumentów i matactw politycznych, stara się tę perspektywę przekreślić.</u>
+ <u xml:id="u-14.24" who="#PoselKomenderZenon">Dobrze się stało, że w tym kluczowym dla NRF i dla naszego kontynentu okresie dwa bezpośrednio zainteresowane państwa socjalistyczne zabrały głos w sposób najbardziej autorytatywny. Mam na myśli wystąpienie Leonida Breżniewa na kongresie radzieckich związków zawodowych oraz wczorajsze przemówienie I Sekretarza KC Edwarda Gierka. Wykazały one jasno i jednoznacznie, że dla narodów Polski i Związku Radzieckiego nie ma innej podstawy do normalizacji, niż zawarte układy w takim dokładnie brzmieniu, w jakim je podpisano, że wysuwane przez opozycję bońską hasło ponownych negocjacji układów jest machinacją obliczoną na wyprowadzenie w błąd własnego społeczeństwa. Jedyną platformą normalizacji, jak to stwierdził I Sekretarz KC PZPR, są oba układy łącznie — nierozdzielnie. Demaskując matactwa polityków CDU—CSU, Leonid Breżniew nazwał słusznie i nad wyraz jasno sprawę ratyfikacji — wyborem między polityką pokoju i polityką wojny.</u>
+ <u xml:id="u-14.25" who="#PoselKomenderZenon">Na podstawie naszych kontaktów ze środowiskami chrześcijańskimi w NRF możemy potwierdzić znany fakt istnienia poważnych kręgów myślących działaczy chrześcijańskich, dla których stanowisko CDU-CSU w sprawach ratyfikacji jest nie do przyjęcia, wierzymy, że te środowiska uzyskiwać będą coraz większą popularność w społeczeństwie zachodnioniemieckim.</u>
+ <u xml:id="u-14.26" who="#PoselKomenderZenon">Wysoka Izbo! Wszystko, czego dokonaliśmy w okresie ostatnich czternastu miesięcy, zawdzięczamy wzajemnemu zaufaniu — tak prosto, a równocześnie niezwykle trafnie ujął Edward Gierek istotę obecnego życia politycznego Polski. Przebieg akcji wyborczej w całej pełni potwierdził trafność i prawdziwość tych słów.</u>
+ <u xml:id="u-14.27" who="#PoselKomenderZenon">Kierownictwo kraju dało dowód zaufania do społeczeństwa, organizując wybory przedterminowo i w taki sposób, że nabrały one od razu, od pierwszych chwil kampanii wyborczej, charakteru referendum ludowego na temat generalnej linii działania kierownictwa wyłonionego na pamiętnym VII Plenum KC PZPR.</u>
+ <u xml:id="u-14.28" who="#PoselKomenderZenon">W debacie przedwyborczej nie było ani samochwalstwa w ocenie najnowszej przeszłości, ani koloryzowania najbliższej przyszłości. Każdy dorosły mieszkaniec Polski Ludowej otrzymał uczciwe, konkretne dane, na podstawie których rozsądzić miał w swoim obywatelskim sumieniu, czy władza zasłużyła na jego osobiste zaufanie.</u>
+ <u xml:id="u-14.29" who="#PoselKomenderZenon">To zaufanie zostało udzielone. Naród polski rozliczył pozytywnie kierownictwo polityczne za to, czego już dokonało, i otworzył mu moralny kredyt na realizację wspólnie sformułowanego programu. Program ten przedstawił w swym wystąpieniu Prezes Rady Ministrów Piotr Jaroszewicz.</u>
+ <u xml:id="u-14.30" who="#PoselKomenderZenon">Koło Poselskie — „Pax”, w którego imieniu mam zaszczyt przemawiać, program ten popiera w całej pełni, jak również w całej pełni popiera nowy skład Rady Ministrów.</u>
+ <u xml:id="u-14.31" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-15">
+ <u xml:id="u-15.0" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Głos ma poseł Stanisław Stomma.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-16">
+ <u xml:id="u-16.0" who="#PoselStommaStanislaw">Wysoka Izbo! Rozpoczynamy VI kadencję Sejmu PRL. Poszczególne kadencje sejmowe stanowią jak gdyby rozdziały historii politycznej naszego państwa. Ważne jest zrozumienie i ustalenie, jakie sprawy państwowe są najważniejsze, najbardziej kluczowe na etapie danej kadencji. Po grudniu 1970 r. rzucone zostało w naszym kraju hasło odnowy. Podjęta została realizacja dzieła odnowy. Otóż mówiąc najogólniej, stwierdzić możemy, że także najważniejszym zadaniem obecnego Sejmu musi być właśnie realizacja dzieła odnowy. Jest to, oczywiście, sformułowanie bardzo ogólne. Założenia programowe były przedyskutowane i zostały uchwalone na ostatnim Zjeździe PZPR w grudniu 1971 r. Tezy tam uchwalone przyjął Front Jedności Narodu jako swoją platformę wyborczą. Konkretne zagadnienia programowo ujęte będą wchodziły na pewno na porządek dzienny obrad naszego Sejmu, Będziemy je wtedy, szczególnie w tej Izbie na tym forum, dyskutowali. Teraz natomiast na otwarcie kadencji, na wstępie naszych obrad chcemy spojrzeć na sprawę bardzie; syntetycznie, spróbować dać ogólną ocenę warunków zapewniających najlepsze powodzenie dalszego dzieła odnowy.</u>
+ <u xml:id="u-16.1" who="#PoselStommaStanislaw">Przemawiając w Sejmie w dniu 22 grudnia ubiegłego roku, powiedział pan Premier Jaroszewicz: — „Chcemy działać tak, aby nie uronić nic z tego bogatego dorobku dyskusji przeć Zjazdem i na Zjeździe ze skarbnicy naszych wspólnych narodowych przemyśleń i doświadczeń, aby pogłębiać w ten sposób zaufanie społeczeństwa do naszej polityki. To zaufanie jest bowiem naszym najcenniejszym kapitałem politycznym, a jednocześnie warunkiem powodzenia naszych wszystkich przedsięwzięć”.</u>
+ <u xml:id="u-16.2" who="#PoselStommaStanislaw">Te słowa o roli zaufania są bardzo znamienne. Zapamiętaliśmy je sobie i teraz je cytuję. Są one bardzo ważne, gdy chodzi o pogląd szefa Rządu na sprawę rządzenia. Istnieje niewątpliwie nierozerwalna więź czynników logicznie powiązanych. Wzmożony rozwój wymaga intensywnych wysiłków i mobilizacji energii społecznej. Mobilizacja energii społecznej jest realna tylko w atmosferze ogólnego optymizmu społecznego, a warunkiem optymizmu społecznego jest atmosfera zaufania, a więc — warunkiem istotnego urzeczywistnienia dzieła odnowy jest klimat optymizmu i klimat zaufania.</u>
+ <u xml:id="u-16.3" who="#PoselStommaStanislaw">Obecne kierownictwo polityczne, a także dotychczasowy Rząd, pod prezesurą obywatela Piotra Jaroszewicza, mają na swoim koncie niewątpliwe osiągnięcia. Rząd ten obejmował władzę w warunkach niezwykle trudnych. Trwał wtedy kryzys władzy i znajdowaliśmy się w ciężkim położeniu ekonomicznym. Sytuacja została opanowana. Ważne jest przypomnienie sobie, jakie metody spowodowały przełamanie tak groźnego wtedy impasu i pozwoliły na dalszy dobry start.</u>
+ <u xml:id="u-16.4" who="#PoselStommaStanislaw">Otóż chcę zwrócić uwagę na dwa w naszym pojęciu kluczowe czynniki, które tu odegrały decydującą rolę. Najpierw śmiałe decyzje zwrócenia się w duchu zaufania do społeczeństwa. Mówiłem o tym na posiedzeniu w dniu 13 lutego 1971 r., a zatem bezpośrednio po wydarzeniach grudniowych. Nie chcę się powtarzać. Mówiliśmy wtedy o osobistym wielkim sukcesie I Sekretarza PZPR, który odniósł sukces, decydując się na bezpośredni kontakt i okazując zaufanie środowiskom, do których poszedł. Zaufanie to nie zawiodło i z kolei ten fakt dał kredyt zaufania także w całym społeczeństwie.</u>
+ <u xml:id="u-16.5" who="#PoselStommaStanislaw">Element drugi — to śmiałe i nawet nie pozbawione pewnego ryzyka decyzje ekonomiczne Rządu. W bardzo trudnej dla siebie pozycji Rząd zdecydował się na rozstrzygnięcia radykalne, które wtedy wielu fachowców ekonomistów uważało nawet za zbyt ryzykowne. Rząd zdecydował cofnąć ustalone poprzednio podwyżki cen na artykuły spożywcze, nie cofając pewnej redukcji cen na wyroby przemysłowe. Wkrótce potem poszły dalsze decyzje po tej samej linii. Rząd zdecydował się z kolei znieść obowiązkowe dostawy oraz bardzo znacznie podwyższyć ceny płodów hodowlanych, płacone przy skupie rolnikom. Ta podwyżka cen płaconych rolnikom nie spowodowała podwyżki cen sprzedażnych w stosunku do ludności. Były to na pewno decyzje trudne, napinające struny naszej ekonomiki. Za tym poszły jeszcze podwyżki najniższych płac, podwyżki emerytur. Były to śmiałe decyzje. Uważamy je za bardzo znamienne. Rząd podejmował wtenczas pewne ryzyko, ale uważał za niemożliwe hamować wzrastające ożywienie potrzeb na rynku wewnętrznym. Zdecydowały więc przede wszystkim, jak sądzimy, względy psychologiczne. Czynnik psychologiczny został bardzo mocno wzięty pod uwagę. To właśnie chcę z naciskiem podkreślić.</u>
+ <u xml:id="u-16.6" who="#PoselStommaStanislaw">Wymienionych tu decyzji Rządu nie chcemy interpretować demagogicznie. Życie ekonomiczne ma na ogół swoje twarde wymogi, swoje nieprzekraczalne granice napięć. Rozumna, elastyczna polityka tylko w pewnej skali granice takie może przesuwać. Chodziło wtedy o to, aby nie zwarzyć rodzącego się klimatu nadziei i rodzącego się klimatu optymizmu. W tym sensie decyzje były głęboko słuszne. Droga naprzód prowadziła tylko przez przezwyciężenie stagnacji. Niezbędny był wstrząs psychologiczny, aby wyjść z niżu i aby na dalszą metę uzyskać w rezultacie zwiększenie wydajności pracy. Potrzebny był pewien wstrząs, konieczny był przełom w nastrojach i dlatego należało śmiało puścić w ruch koło rozpędowe.</u>
+ <u xml:id="u-16.7" who="#PoselStommaStanislaw">Chcę przytoczyć jeszcze dwie inne decyzje Rządu z roku ubiegłego, które w moim przekonaniu wiążą się z tematem tutaj właśnie omawianym.</u>
+ <u xml:id="u-16.8" who="#PoselStommaStanislaw">Mam na myśli decyzje o zniesieniu ograniczeń podróży do NRD oraz — jak to jest projektowane — także rozszerzenie tego samego zarządzenia w stosunku do ruchu turystycznego w odniesieniu do CSRS oraz bardzo ważną decyzję produkowania popularnego samochodu osobowego. Decyzje bardzo znamienne.</u>
+ <u xml:id="u-16.9" who="#PoselStommaStanislaw">Stworzą one sytuację w jakiejś mierze u nas na wyrost. Nie jesteśmy chyba całkowicie przygotowani na tak masowy ruch turystyczny ani na tak masową motoryzację. Brak nam jeszcze pod tym względem co nieco i będą na pewno na tym tle rysować się trudności. I trzeba je będzie rozwiązywać. Powstanie przez to silny nacisk na życie, zmuszające do dalszych przemian. Powstanie więc swego rodzaju łańcuch konsekwencji, ale konsekwencji pozytywnych, dopingujących dalszy rozwój. A przede wszystkim decyzje te cieszą ludzi, bo otwierają nowe i rozszerzają tereny turystyczne. Życie staje się barwniejsze, atrakcyjniejsze.</u>
+ <u xml:id="u-16.10" who="#PoselStommaStanislaw">To jest jedyna droga do wzrostu optymizmu, a w konsekwencji do przebudzenia aktywności społecznej także i na odcinku ekonomicznym. Droga naprzód prowadzi na pewno tylko przez aktywizację społeczeństwa.</u>
+ <u xml:id="u-16.11" who="#PoselStommaStanislaw">Jesteśmy dalecy od jakiejś naiwnej, jednostronnej apoteozy naszego społeczeństwa. Zdajemy sobie sprawę ze zjawisk ujemnych, które występują. Z wielką troską pisze o tym prof. Jan Szczepański w swoim bardzo znanym szkicu politycznym — „Rozważania o Rzeczypospolitej”.</u>
+ <u xml:id="u-16.12" who="#PoselStommaStanislaw">Obserwujemy fakty, które wywoływać muszą niepokój i które rzucają złe światło na stan społecznego wyrobienia. Na pewno faktów tych nie można omijać, trzeba się z nimi liczyć. Jednakże wymagają one racjonalnego badania, podejścia socjologicznego. Trzeba się zastanowić, na ile są one wypływem jeszcze czasów zaborczych, czasów niewoli, gdy społeczeństwo nie miało możliwości przejścia dobrej szkoły dyscypliny społecznej. Na ile działają tu też utrzymujące się jeszcze pewne anomalie w naszym życiu, które te cechy podtrzymują. Zresztą prof. Szczepański wykazuje w swym szkicu pewną chwiejność tych cech, które raz występują, raz się cofają.</u>
+ <u xml:id="u-16.13" who="#PoselStommaStanislaw">Cóż z tego, jeżeli stwierdzamy, że obraz całości społeczeństwa jest daleki od ideału? Jakiż stąd wniosek wypływa? Wniosek wydaje mi się być prosty: wypływa stąd nakaz dla wszystkich ludzi dobrej woli, dla wszystkich ludzi czujących odpowiedzialność za wspólne losy, przezwyciężenia tych złych cech w społeczeństwie, więcej lub mniej wyraźnie występujących.</u>
+ <u xml:id="u-16.14" who="#PoselStommaStanislaw">Na pewno nie osiągnie się tego drogą jakiegoś rygoryzmu bezdusznego i samych zakazów. Tego rodzaju koncepcje już dzisiaj są zupełnie zaniechane. One dowiodły swojej bezskuteczności. Tak samo nie może być postępu, jeżeli się nie ponosi żadnego ryzyka angażowania obywateli i jakaś teza o kwarantannie w stosunku do społeczeństwa byłaby tezą na wskroś fałszywą i szkodliwą. Odsuwanie od udziału w rządzeniu nie prowadzi ku lepszemu, ale działa odwrotnie.</u>
+ <u xml:id="u-16.15" who="#PoselStommaStanislaw">Po wtóre — nie wolno zapoznawać faktu bardzo też istotnego, że przecież bardzo szerokie kręgi społeczne wykazały u nas w bardzo ważnych chwilach dużą dojrzałość. Zwłaszcza można chyba to stwierdzić w odniesieniu do postawy politycznej. Chyba można się zgodzić, że politycznie społeczeństwo nasze parokrotnie zdało egzamin dojrzałości. Proces formowania się nowej świadomości politycznej dokonał się w ramach nowego ustroju i na pewno obóz rządzący ma tu ogromny udział. Ten fakt dojrzewania postawy politycznej jest niezmiernie ważny i na tym już wiele można budować.</u>
+ <u xml:id="u-16.16" who="#PoselStommaStanislaw">Stałą szkołą wyrobienia społecznego powinny być instytucje, umożliwiające obywatelom uczestniczenie i współdecydowanie w sprawach publicznych i w rządzeniu. Instytucje takie są, postulat współuczestnictwa obywateli na ogół jest powszechnie uznawany, nie bywa kwestionowany.</u>
+ <u xml:id="u-16.17" who="#PoselStommaStanislaw">W praktyce wszakże realizacja jego idzie jednak opornie. Istnieje bowiem niebezpieczeństwo zadowalania się fasadowością i zadowalania się rozwiązaniami bliskimi fikcji.</u>
+ <u xml:id="u-16.18" who="#PoselStommaStanislaw">Chcę dokładnie wyjaśnić, o jaką sprawę chodzi. Nie chodzi przecież o władzę polityczną. Kierownictwo polityczne należy u nas do partii rządzącej, do Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej. Nie ustalają tego u nas normy konstytucyjne, niemniej jednak to jest fakt ustrojowy. Należy do niepisanych zasad ustroju. Fakt ten społeczeństwo rozumie i na ogół opinia go ratyfikuje. Otóż chodzi o sprawy gospodarcze, społeczne, kulturalne, wkraczające w życie obywateli. Obywatele chcą w nich współuczestniczyć, współdecydować, mieć wpływ rzeczywisty, realny na organizowanie tych spraw, administrowanie nimi. Chodzi więc o samorządność w bardzo szerokim tego słowa znaczeniu. Są u nas — jak powtarzałem już — liczne instytucje, samorząd taki zapewniające. Chodzi o wypełnianie tych form żywą treścią, o uautentycznianie jak najpełniejsze tych instytucji. W praktyce bowiem udział czynnika, że się tak wyrażę, oddolnego różnie się w ramach tych instytucji przedstawia. Bywa większy lub mniejszy. Czasem bywa dość znaczny, czasami oscyluje ku uczestnictwu fikcyjnemu.</u>
+ <u xml:id="u-16.19" who="#PoselStommaStanislaw">Zdajemy sobie sprawę, że problem jest złożony.</u>
+ <u xml:id="u-16.20" who="#PoselStommaStanislaw">W państwie naszym — jak to stwierdziliśmy — istnieje przecież z założenia kierownictwo polityczne. Rozwój polityczny z założenia jest kierowany. Mamy więc dwie zasady: z jednej strony kierowania politycznego życiem, a z drugiej strony narastania spontanicznych, oddolnych tendencji do samorządności, tendencji autentycznie rosnących w społeczeństwie. Chodzi o rozumną równowagę, o najsłuszniejszą dla danej chwili równowagę dwóch zasad, o spotkanie ich w miejscu najsłuszniejszym dla dania najlepszego rozwiązania.</u>
+ <u xml:id="u-16.21" who="#PoselStommaStanislaw">Twierdzimy i powtarzamy często, że ciągle za szczupłe są ramy dla rozwoju oddolnej energii społecznej. Tłumi to aktywność społeczną i siłą rzeczy osłabia rozwój. Postulatem nr 1 w naszym rozumieniu jest śmiała decyzja na dużą emancypację aktywności społecznej.</u>
+ <u xml:id="u-16.22" who="#PoselStommaStanislaw">Mówię o tym, uważając to za problem bardzo istotny, kluczowy.</u>
+ <u xml:id="u-16.23" who="#PoselStommaStanislaw">Naturalnie tę sprawę rozstrzygnąć i zadecydować o niej może tylko kierownictwo PZPR, ale sprawa ta wszystkich obchodzi. Sprawa jest istotna. Uważam, że właśnie sprawy tak ważne na tym forum powinny być dyskutowane i w tej sprawie formułuję postulat pod adresem kierownictwa politycznego.</u>
+ <u xml:id="u-16.24" who="#PoselStommaStanislaw">Istnieje niewątpliwie zjawisko pochodne aktywizacji społecznej, które zresztą jest też w' pewnym stopniu przyczyną tej aktywizacji. Mianowicie duże ożywienie dyskusyjne i duże ożywienie umysłowe, obejmujące szersze kręgi społeczne.</u>
+ <u xml:id="u-16.25" who="#PoselStommaStanislaw">Każda faza wzrastającego aktywizmu społecznego łączy się z ożywieniem wymiany myśli i poglądów, przynajmniej tak jest w warunkach polskich.</u>
+ <u xml:id="u-16.26" who="#PoselStommaStanislaw">Nie chcę tu formułować jakiejś generalnej tezy socjologicznej, uniwersalnej — chodzi o układ faktów' w naszych warunkach kulturowych.</u>
+ <u xml:id="u-16.27" who="#PoselStommaStanislaw">Nie weryfikuje się u nas model społeczeństwa aktywnie twórczego, a jakoś bezproblemowego i poddającego się biernie kierownictwu.</u>
+ <u xml:id="u-16.28" who="#PoselStommaStanislaw">Dyscyplina społeczna musi przejść u nas przez alembik perswazji i musi się opierać na dobrowolnej akceptacji. Wtedy tylko jest dyscypliną rzeczywiście wydajną, o taką dyscyplinę społeczną przecież w Polsce chodzi.</u>
+ <u xml:id="u-16.29" who="#PoselStommaStanislaw">Wysoka Izbo! Mówiłem tu o czynnikach psychologicznych. Otóż w związku z tym chcę choć parę słów poświęcić sprawie, która jest też bardzo ważnym elementem psychologicznym w naszym kraju, mianowicie sprawom stosunków Rząd—Kościół, władza państwowa i kościelna.</u>
+ <u xml:id="u-16.30" who="#PoselStommaStanislaw">Stwierdzić należy, że ewolucja pozytywna, która zaczęła się na skutek decyzji nowego kierownictwa, przyniosła już fakty dodatnie. Zaliczamy do nich zwrot mienia kościelnego na ziemiach odzyskanych, co swego czasu omawiał w Sejmie obszernie kolega Zabłocki, gdy mówiliśmy o odnośnej ustawie i uchwalaliśmy ją. Nowym faktem pozytywnym jest zniesienie obowiązku prowadzenia przez duchowieństwo tak zwanej księgi inwentarzowej. Sprawa wydaje się bardzo drobna, ale jest pozornie drobna. Przez wiele lat robiła dużo złej krwi, prowokując zupełnie niepotrzebnie zadrażnienia i konflikty. Usunięto więc teraz niepotrzebne źródło zadrażnień.</u>
+ <u xml:id="u-16.31" who="#PoselStommaStanislaw">Z uznaniem witaliśmy fakt, że Rząd Polski ułatwił wiernym liczne bardzo uczestnictwo w uroczystościach rzymskich z okazji beatyfikacji Ojca Kolbe i że delegował nawet na tę uroczystość swoich przedstawicieli. Przy tej okazji na marginesie chcę podkreślić nie tylko bardzo poprawne i pozytywne zachowanie się tych wszystkich, którzy Rzym odwiedzili, ale wyręcz budujące zachowanie się, z podkreśleniem na terenie zagranicznym postawy patriotycznej i pełnej lojalności wobec Rządu.</u>
+ <u xml:id="u-16.32" who="#PoselStommaStanislaw">Pozostają pewne problemy otwarte między państwem a kościołem. Najtrudniejsza z nich jest sprawa oczywiście budownictwa sakralnego. Życzyć należy, aby sprawa ta została jak najrychlej uregulowana w duchu wzajemnego zrozumienia. W tym miejscu jeszcze dalsze życzenie: aby rozmowy między władzami kościelnymi a rządowymi przybrać mogły szybsze tempo.</u>
+ <u xml:id="u-16.33" who="#PoselStommaStanislaw">Z dużym zadowoleniem wysłuchaliśmy oświadczenia złożonego na dzisiejszym posiedzeniu przez pana Premiera, że Rząd zdecydowany jest konsekwentnie realizować dalej politykę normalizacji.</u>
+ <u xml:id="u-16.34" who="#PoselStommaStanislaw">Wysoka Izbo! Mówiłem o problemach najbliższego okresu — trudno oceniać sprawy na odcinku tylko małego i krótkiego czasu. Narzuca się szersze spojrzenie historyczne. Kiedy patrzymy na 27 lat historii Polski Ludowej, nasuwa się jeden wniosek, że ten okres w historii narodu polskiego znamionuje cecha wyjątkowego ustabilizowania. Już dawno nie mieliśmy w historii naszej sytuacji równie ustabilizowanej.</u>
+ <u xml:id="u-16.35" who="#PoselStommaStanislaw">Przypomnieć się godzi, że rok obecny, rok 1972, jest dwusetną rocznicą jakże tragicznego faktu — 200 lat temu dokonał się pierwszy rozbiór Polski. Upłynęło 200 lat od tej chwili.</u>
+ <u xml:id="u-16.36" who="#PoselStommaStanislaw">W tym okresie — uświadomijmy to sobie — mieliśmy 76 lat życia w ramach własnej państwowości, a 124 lata przeżył naród polski pod obcym panowaniem. Okresy własnej państwowości — były to 23 lata dawnej Rzeczypospolitej szlacheckiej — jak to nazwał Paweł Jasienica — lata agonii, a potem 5 lat efemerycznej niepodległości — krótki fajerwerk niepodległości w postaci Księstwa Warszawskiego. potem Rzeczpospolita międzywojenna i obecnie Polska Rzeczpospolita Ludowa. Tylko obecny etap ma cechę stabilizacji. Osiągnięcia Rzeczypospolitej międzywojennej cenimy wysoko. Okres ten dał pod wielu względami dużo. ale, niestety, byt państwowy nie był ustabilizowany, był zagrożony przez cały czas, chociaż zagrożenie to dawało się odczuć czasem mniej, a czasem więcej. Jest dużym przywilejem obecnego pokolenia, że żyje w warunkach ustabilizowanych. Pozwala to na planowość życia, na planowanie na dłuższy dystans. Cenne novum w historii Polski, choć baczyć trzeba, aby ten atut historyczny nie miał ubocznych produktów psychologicznych niepożądanych. Poczucie, że mamy czas, może powodować zatracanie z oczu ostrości widzenia pewnych spraw, mających dla nas twardą wymowę. Ostra rywalizacja, jaka toczy się między narodami w wyścigu o pomnażanie i lepsze organizowanie wytworów nowej cywilizacji, nie pozwala na żadną opieszałość. W tym sensie na pewno — „nie mamy czasu”.</u>
+ <u xml:id="u-16.37" who="#PoselStommaStanislaw">Obecna stabilizacja jest wynikiem określonych układów międzynarodowych. Nieszczęściem naszych dziejów z ostatnich stuleci był katastroficzny układ na osi Wschód—Zachód. Konflikt na obie strony powodował sojusz mocarstw przeciwko nam, co było zagładą. Była to przez długie lata kwadratura koła. Dopiero teraz, w wyniku gigantycznej katastrofy II wojny światowej, problem został rozwiązany radykalnie. Wróciliśmy w pewnym stopniu do koncepcji Polski Piastowskiej. To nowe państwo związało się trwałym sojuszem z potężnym mocarstwem, które jest naszym wschodnim sąsiadem, co dało wreszcie stabilizację. Wyeliminowanie konfliktów na Wschodzie i trwałe gwarancje, które mamy, pozwalają też na lepsze układanie stosunków i po stronie zachodniej.</u>
+ <u xml:id="u-16.38" who="#PoselStommaStanislaw">Aktem pierwszym były układy z Niemiecką Republiką Demokratyczną i utworzenie tutaj, na naszej granicy zachodniej, przyjaznych stosunków sąsiedzkich.</u>
+ <u xml:id="u-16.39" who="#PoselStommaStanislaw">Przywiązujemy wielką wagę do układu zawartego między Rządem polskim i rządem NRF w Warszawie. Trzeba jednak wyraźnie powiedzieć i nazwać rzecz po imieniu, że układ ten nie dlatego jest dla nas tak cenny, jakoby dopiero on dawał nam zapewnienie bezpieczeństwa i stabilizację. Stabilizację mamy niezależnie od tego, mamy dzięki realnym gwarancjom sojuszniczym.</u>
+ <u xml:id="u-16.40" who="#PoselStommaStanislaw">Natomiast Układ Warszawski Polska — NRF jest cenny, bo stwarza perspektywę głębszego odprężenia w Europie i poza tym, rzecz ogromnej wagi, stwarza perspektywę nowego ułożenia stosunków z całym narodem niemieckim. Dzięki temu rysuje się możliwość przezwyciężenia fatalnego dziedzictwa przeszłości i ukształtowania na przyszłość lepszych stosunków i twórczej współpracy. To byłoby osiągnięcie pozytywne. Z tego względu przywiązujemy wagę do Układu Warszawskiego. W tych sprawach, w patrzeniu na te sprawy, tak jak je wczoraj sformułował tutaj I Sekretarz obywatel Gierek, całe społeczeństwo jest absolutnie jednomyślne. Nie ma pod tym względem żadnych odchyleń, żadnych różnic w żadnych środowiskach polskich.</u>
+ <u xml:id="u-16.41" who="#PoselStommaStanislaw">Z uznaniem witaliśmy fakt, że w Niemczech zachodnich doszedł do władzy rząd, który wyciągnął wnioski z tragicznego doświadczenia i chce rozpocząć nowy rozdział wzajemnych stosunków. Z tych samych względów deprymujące wrażenie robi walka polityczna przeciw ratyfikacji układów. Ubolewamy, że aktywne elementy polityczne, zwalczające politykę odprężenia i porozumienia, działają pod chrześcijańskim szyldem.</u>
+ <u xml:id="u-16.42" who="#PoselStommaStanislaw">Wysoki Sejmie! Przemawiając w imieniu Koła Poselskiego — „Znak”, ograniczyłem się do poruszenia spraw w naszym przekonaniu najważniejszych. Deklarujemy naszą najlepszą wolę współpracy z całą Izbą na rzecz dzieła odnowy. Udzielimy poparcia nowemu gabinetowi Piotra Jaroszewicza.</u>
+ <u xml:id="u-16.43" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-17">
+ <u xml:id="u-17.0" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Zarządzam 20-minutową przerwę.</u>
+ <u xml:id="u-17.1" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzenia od godz. 19 min. 35 do godz. 20).</u>
+ <u xml:id="u-17.2" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Marszałek:</u>
+ <u xml:id="u-17.3" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Głos ma poseł Zygmunt Filipowicz.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-18">
+ <u xml:id="u-18.0" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Nasze sprawy są w naszych rękach. Nasze sprawy są w^ ^naszych mózgach. Te pełne treści społecznej słowa były na ustach wszystkich obywateli w^ ^pamiętne dni VII i VIII Plenum KC PZPR. Zarówno milionów, skupionych przy telewizorach czy czytających dzienniki, jak i tych, którzy myśl swoją kierowali ku tym nielicznym, skupionym na sali obrad. Ci rozważali tam trudne sprawy Polski i Polaków, wytyczali zadania i określali program intensywnego działania. Nadzieją biły wtedy serca. Myśl wybiegała w przyszłość. Wtedy to właśnie zarysowano w te brzemienne dni kształt tej przyszłości. Pamiętano w tych dniach, że cały dorobek Polski Ludowej, osiągnięty ofiarną pracą całego narodu, uzyskany został pod przewodnictwem PPR, PZPR. 30-letnią rocznicę PPR tak niedawno obchodziliśmy.</u>
+ <u xml:id="u-18.1" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Analizując jednak przełomowe momenty tego ćwierćwiekowego dorobku i obserwując następnie jego kolejne fazy rozwoju, w sposób oczywisty nasuwa się konieczność podkreślenia szczególnego znaczenia i doniosłości zmian, jakie wniosły ostatnie 15 miesięcy. Ich owocem jest radykalny zwrot w zasadniczych kierunkach polityki gospodarczej, prezentującej nową strategię społeczno-politycznego rozwoju naszej ojczyzny — Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej.</u>
+ <u xml:id="u-18.2" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Cechę znamienną przemian tych stanowi gruntowna odmienność podejścia do kształtowania przyszłego oblicza społeczeństwa, jak też bliskiej i dalszej perspektywy socjalistycznej gospodarki narodowej w naszym kraju.</u>
+ <u xml:id="u-18.3" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Ukoronowaniem tego okresu wysoce intensywnych prac były uchwały VI Zjazdu PZPR. Uznane one zostały za program ogólnonarodowy. Program ten w pamiętny dla wszystkich tu zebranych dzień 19 marca, od którego nas dzieli zaledwie 10 dni, akceptowany został bez reszty i bez niedomówień przez całe społeczeństwo, przez cały naród.</u>
+ <u xml:id="u-18.4" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Wysoki Sejmie! Zasadnicze idee głębokich przeobrażeń i zmian w polityce społeczno-ekonomicznej — jak to już mówiłem — przyniosły u początku tej drogi uchwały VII i VIII Plenum. Przedstawiono wtedy społeczeństwu dojrzałą koncepcję innego sensu myślowego i ideowego założeń. Koncepcję, stanowiącą istotę przeobrażeń, których owocne skutki są przez społeczeństwo odczuwane, ale nie zawsze dostatecznie rozumiane.</u>
+ <u xml:id="u-18.5" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Istotę rzeczy nowej drogi postępowania stanowi dostrzeganie, jak też ustawianie na pierwszym miejscu spraw człowieka, jego potrzeb bytu codziennego, jego warunków pracy i jego potrzeb socjalnych.</u>
+ <u xml:id="u-18.6" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Wiemy wszyscy dobrze, że to właśnie wysiłek pracujących zapewnia odpowiednią dynamikę rozwoju gospodarki, daje szybki wzrost dochodu narodowego i stwarza możliwości ekonomiczne bądź organizacyjne, które z kolei rzeczy dają warunki zaspokajania tych potrzeb. Inaczej mówiąc, rozumiemy przez to, że sam wzrost gospodarczy, że zwiększanie się wskaźników przyrostu produkcji, nie stanowią przecież celu samego dla siebie.</u>
+ <u xml:id="u-18.7" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Trzeba było przeto — i to właśnie zrobiono — ustawić problem inaczej. Trzeba było — świadomie się zresztą tu powtarzam — i to w sposób nadrzędny, postawić sprawy człowieka i jego potrzeb na pierwszym miejscu i dopiero wtedy mamy jasną sytuację. Zaspokojenie tych potrzeb ma umożliwić czy służyć dynamice wzrostu i osiąganiu coraz wyższego jakościowo i ilościowo poziomu naszej produkcji, naszej gospodarki.</u>
+ <u xml:id="u-18.8" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Wysoka Izbo! Jeśli tak rozumieć istotę rzeczy nowej strategii, to z pełnym zadowoleniem przyjmujemy treść wypowiedzi naszego Premiera — naszego, bośmy go wczoraj wybrali — informacji dotyczącej jego rozważań nad projektem planu 5-letniego na lata 1971—1975.</u>
+ <u xml:id="u-18.9" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Stwierdził nasz Premier mianowicie, że założenia i proporcje planu podporządkowane zostały potrzebom i dążeniom ludzi pracy. To stwierdzenie Prezes Rady Ministrów ujął w wielu wskaźnikach wzrostu, w całej pełni uzasadniających słuszność takiego uogólnienia. — „Te przekroczenia — mówił Premier — stały się możliwe dzięki pomyślnym wynikom 1971 roku, jak również dodatkowej produkcji 1972 roku. Wszystkie one są w pełni zgodne z naszą strategią społeczno-gospodarczą, zapewniają bowiem szybszą poprawę materialnych i kulturalnych warunków życia ludzi pracy, są budowane na poprawie materialnych i poprawie kulturalnych warunków życia ludzi pracy, na gruncie przyspieszenia rozwoju gospodarczego, gwarantującego jednocześnie korzystne zmiany w jego strukturze.” Panie Premierze! W czasie spotkań poselskich tak samo do mnie mówili pracowici mieszkańcy ziemi bydgoskiej, której jestem posłem.</u>
+ <u xml:id="u-18.10" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Wysoka Izbo! W toku kampanii wyborczej ocenialiśmy wspólnie z wyborcami przebytą przez nasz kraj drogę po VII i VIII Plenum. Wspólnie i jednoznacznie odczuwaliśmy i podkreślaliśmy widoczną wartość dorobku tego okresu. To właśnie PZPR ze swym I Sekretarzem, który siedzi tutaj przede mną, wskazała w tamtych trudnych dniach kierunki ofensywy pozwalające na przezwyciężenie narosłych trudności i konfliktów. Stworzyła klimat sprzyjający odbudowie zaufania i warunków rozwoju. Rok 1971 był rokiem brzemiennym w wydarzenia. Trwale zapisze się on w historii naszego narodu.</u>
+ <u xml:id="u-18.11" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Społeczeństwo nasze udzieliło swego poparcia tej linii działania i określonemu programowi. Jesteśmy świadkami coraz szerszego, poważniejszego zainteresowania się społeczeństwa sprawami publicznymi, jak też sprawami rozwoju i doskonalenia naszego życia. Są to zjawiska świadczące o tym, że ustąpiła bierność dużych kręgów społecznych. Musimy mieć pełną świadomość tego, że to od nas, od posłów, od naszego Sejmu w zasadniczym stopniu zależy i zależeć będzie proces pogłębiania zaufania między władzą a obywatelami. To między innymi od nas zależeć będzie skala i zasięg społecznej aktywności obywatela.</u>
+ <u xml:id="u-18.12" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Obywatele Posłowie! Wypowiadamy się za socjalistycznymi rozwiązaniami politycznymi, społecznymi i gospodarczymi. Byliśmy od lat, i tym bardziej jesteśmy przekonani dziś, że właśnie nasz ustrój społeczny skutecznie rozwiązywać potrafi problemy współczesnej nam epoki. To przecież socjalizm wysuwa na czołowe miejsce sprawy człowieka pracy w życiu społecznym. To przecież socjalizm stwarza właśnie warunki dla wszechstronnego rozwoju osobowości tego człowieka.</u>
+ <u xml:id="u-18.13" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Mamy pełną świadomość tego, że w wyniku dokonanych przemian kraj nasz staje się silnym ogniwem wspólnoty socjalistycznej. Na tej drodze rozwoju Polska ugruntowała swoją pozycję we wspólnym działaniu państw obozu socjalistycznego. Trzeba tu oczywiście podkreślić, że bez wielostronnej współpracy z krajami socjalistycznymi, a w szczególności z krajem przyjaźni, Związkiem Radzieckim, Polska nie mogłaby realizować pomyślnie swoich planów gospodarczych. Nie mogłaby przeto zapewnić szybkiego tempa rozwoju poszczególnym dziedzinom życia gospodarczego.</u>
+ <u xml:id="u-18.14" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Wysoki Sejmie! Ostatnie miesiące i tygodnie potwierdziły raz jeszcze, jaką siłę reprezentuje jedność narodu, narodu skupionego wokół realizacji programu odpowiadającego aspiracjom, ambicjom i potrzebom obywateli Polski Ludowej. Z tej jedności możemy czerpać ogromne siły, siły sprzyjające przyspieszaniu procesów rozwojowych. Społeczeństwo polskie gotowe jest do dużych wysiłków. Takie są moje osobiste refleksje ze spotkań poselskich, niewielu, trzech, organizowanych przez Front Jedności Narodu i sześciu organizowanych przez moje Stowarzyszenie. Pod jednym zasadniczym warunkiem. Społeczeństwo nasze chce, by jego głos był z całą skrupulatnością wysłuchiwany. By jego oceny były w sposób dojrzały i odpowiedzialny traktowane.</u>
+ <u xml:id="u-18.15" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Wysoka Izbo! Jest niewątpliwie słuszna opinia publiczna, opinia społeczna, że kierownictwo polityczne i państwowe naszego kraju rzetelną realizacją postawionych celów zdobyło sobie mandat zaufania społecznego. Jest tu miejsce, by podkreślić, że znamienna i słuszna realizacja zapowiedzi złożonych kilkanaście miesięcy temu odnosi się także do stosunków kościelno-państwowych. Mówili już o tym moi koledzy. Natomiast na ważnym i społecznie czułym odcinku — odnoszącym się do ludzi wierzących — nastąpiły w wyniku nowej polityki partii i Rządu pozytywne przemiany. Rozładowany został w poważnym stopniu niepotrzebny, społecznie szkodliwy konflikt w stosunkach kościół—państwo. Wyszły z impasu i rozpoczęły się rozmowy zarówno między Rządem a Episkopatem, jak między Rządem a Stolicą Apostolską. Równocześnie państwo nasze podjęło wiele znanych i ważnych decyzji korzystnych dla kościoła katolickiego. Cieszy mnie również, że mogę tu potwierdzić zawarte w wypowiedzi pana Premiera decyzje, które były korzystne dla poprawy warunków do pełnienia przez kościół rzymskokatolicki jego duszpasterskich obowiązków w naszym kraju. Wszystko to, rzecz jasna, wpłynęło pozytywnie na postawy ludzi wierzących, przyczyniając się do pogłębienia jedności narodowej i pełniejszego zespolenia wszystkich sił i środowisk społecznych wokół realizacji zadań ogólnokrajowych i ogólnonarodowych.</u>
+ <u xml:id="u-18.16" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Jesteśmy przekonani, że nowo wybrany Sejm, w którego ręce społeczeństwo złożyło podstawowe dla naszego państwa i narodu sprawy, rozpoczyna swą pracę w dobrym klimacie i w korzystnych warunkach społecznych. Ale dlatego, że większe nadzieje wiąże opinia publiczna z nowym Sejmem, wielka odpowiedzialność spada na nas i na naszych kolegów, nowych posłów — i na Sejm jako całość. Będziemy pracowali tak, aby Sejm był Sejmem, aby stanowił prawa i aby strzegł konsekwentnego realizowania tych praw.</u>
+ <u xml:id="u-18.17" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Oświadczamy, że Chrześcijańskie Stowarzyszenie Społeczne, jak też środowiska ludzi świeckich i duchownych sympatyzujące z nami i współdziałające z nami, będą aktywnie uczestniczyć w realizacji rozwojowej perspektywy naszego kraju — perspektywy lat kilku i dalszej, jaka została zakreślona uchwałami VI Zjazdu PZPR, a aprobowana przez cały naród w dniu 19 marca 1972 r., w dniu wyborów do Sejmu PRL.</u>
+ <u xml:id="u-18.18" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Udzielamy pełnego poparcia przedstawionym w expose pana Premiera działaniom i stwierdzeniom programowym, jak też propozycjom personalnym.</u>
+ <u xml:id="u-18.19" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Jesteśmy przekonani, że właśnie droga społeczno-ekonomicznego rozwoju dobrze służy sprawie narodu polskiego, sprawie pokoju i bezpieczeństwa nas wszystkich.</u>
+ <u xml:id="u-18.20" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Głosować będziemy za Pańskimi wnioskami, Panie Premierze — do tego zobowiązali mnie moi wyborcy. Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-18.21" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ <u xml:id="u-18.22" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Marszałek:</u>
+ <u xml:id="u-18.23" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Nikt więcej nie jest zapisany do głosu.</u>
+ <u xml:id="u-18.24" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Czy jeszcze ktoś z Obywateli Posłów pragnie zabrać głos?</u>
+ <u xml:id="u-18.25" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Nikt się nie zgłasza.</u>
+ <u xml:id="u-18.26" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Wobec tego zamykam dyskusję nad oświadczeniem Prezesa Rady Ministrów.</u>
+ <u xml:id="u-18.27" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Art. 48 regulaminu Sejmu ustala, że Sejm powołuje Rząd Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej zwykłą większością głosów w obecności co najmniej połowy ogólnej liczby posłów.</u>
+ <u xml:id="u-18.28" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Wnioski Prezesa Rady Ministrów głosowane są łącznie.</u>
+ <u xml:id="u-18.29" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Stwierdzam, że w posiedzeniu bierze udział wymagana regulaminem liczba posłów.</u>
+ <u xml:id="u-18.30" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Przystępujemy do głosowania.</u>
+ <u xml:id="u-18.31" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Kto z Obywateli Posłów jest za przedstawionymi wnioskami obywatela Prezesa Rady Ministrów co do składu Rządu — zechce podnieść rękę.</u>
+ <u xml:id="u-18.32" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-18.33" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Kto jest przeciw tym wnioskom? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-18.34" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Kto się wstrzymał od głosowania? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-18.35" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Stwierdzam, że Sejm podjął następującą uchwałę:</u>
+ <u xml:id="u-18.36" who="#PoselFilipowiczZygmunt">„Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej na podstawie art. 29 Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej powołał na wniosek Prezesa Rady Ministrów następujących członków Rady Ministrów:</u>
+ <u xml:id="u-18.37" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Wiceprezes Rady Ministrów i Przewodniczący Komisji Planowania przy Radzie Ministrów — Mieczysław Jagielski Wiceprezes Rady Ministrów — Józef Tejchma Wiceprezes Rady Ministrów — Franciszek Kaim Wiceprezes Rady Ministrów — Zdzisław Tomal Wiceprezes Rady Ministrów i Minister Górnictwa i Energetyki — Jan Mitręga Wiceprezes Rady Ministrów — Kazimierz Olszewski Minister Spraw Zagranicznych — Stefan Olszowski Minister Obrony Narodowej — Wojciech Jaruzelski Minister Spraw Wewnętrznych — Wiesław Ociepka Minister Sprawiedliwości — Włodzimierz Berutowicz Minister Nauki, Szkolnictwa Wyższego i Techniki — Jan Kaczmarek Minister Oświaty i Wychowania — Jerzy Kuberski Minister Kultury i Sztuki — Stanisław Wroński Minister Zdrowia i Opieki Społecznej — Marian Śliwiński Minister Pracy, Płac i Spraw Socjalnych — Wincenty Kawalec Minister Finansów — Stefan Jędrychowski Minister Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych — Alojzy Karkoszka Minister Gospodarki Terenowej i Ochrony Środowiska — Jerzy Kusiak Minister Handlu Wewnętrznego i Usług — Edward Sznajder Minister Handlu Zagranicznego — Tadeusz Olechowski Minister Komunikacji — Mieczysław Zajfryd Minister Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego — Jerzy Popko Minister Łączności — Edward Kowalczyk Minister Przemysłu Chemicznego — Jerzy Olszewski Minister Przemysłu Ciężkiego — Włodzimierz Lejczak Minister Przemysłu Lekkiego — Tadeusz Kunicki Minister Przemysłu Maszynowego — Tadeusz Wrzaszczyk Minister Przemysłu Spożywczego i Skupu — Emil Kołodziej Minister Rolnictwa — Józef Okuniewski Minister Żeglugi — Jerzy Szopa.” Obecnie przystępujemy do punktu 4 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Mandatowo-Regulaminowej w sprawie poselskiego projektu uchwały o zmianie regulaminu Sejmu PRL (druki nr 1 i 19).</u>
+ <u xml:id="u-18.38" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Głos ma poseł sprawozdawca Zdzisław Żandarowski.</u>
+ <u xml:id="u-18.39" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Poseł Żandarowski Zdzisław:</u>
+ <u xml:id="u-18.40" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Wysoki Sejmie! Posłowie — przedstawiciele klubów poselskich PZPR, ZSL i SD przedłożyli projekt zmian w regulaminie Sejmu. Propozycje tych zmian zostały przedyskutowane pod koniec V kadencji przez Prezydium Sejmu, prezydia komisji sejmowych oraz przez wojewódzkie zespoły poselskie. Zgodnie z decyzją Wysokiej Izby zostały one rozpatrzone przez wybraną wczoraj Komisję Mandatowo- Regulaminową.</u>
+ <u xml:id="u-18.41" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Przedkładany projekt obejmuje zmiany w regulaminie, których zasadność została w pełni potwierdzona doświadczeniem. Być może w przyszłości, na tle dalszego rozwoju prac sejmowych, między innymi w związku z pracami konstytucyjnymi, okażą się potrzebne dalsze modyfikacje. Będą one, zgodnie z potrzebami praktyki, podejmowane.</u>
+ <u xml:id="u-18.42" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Proponowane obecnie zmiany mają w szczególności na celu:</u>
+ <u xml:id="u-18.43" who="#PoselFilipowiczZygmunt">po pierwsze — bardziej rozwinięte określenie pozycji prawnej posła oraz nowe unormowanie postępowania w sprawach interpelacji i zapytań poselskich;</u>
+ <u xml:id="u-18.44" who="#PoselFilipowiczZygmunt">po drugie — umocnienie pozycji komisji sejmowych, pewne zmiany w ich strukturze, a także bardziej precyzyjne określenie trybu postępowania wobec dezyderatów uchwalonych przez komisje;</u>
+ <u xml:id="u-18.45" who="#PoselFilipowiczZygmunt">po trzecie — stworzenie odpowiednich warunków organizacyjno-prawnych dla działalności wojewódzkich zespołów poselskich.</u>
+ <u xml:id="u-18.46" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Inne proponowane zmiany mają drugorzędny, porządkowy charakter.</u>
+ <u xml:id="u-18.47" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Zmiany w regulaminie, dotyczące pozycji prawnej posła, zmierzają przede wszystkim do stworzenia lepszych warunków dla należytego wykonywania odpowiedzialnych poselskich obowiązków. Wyraźnie określają obowiązki kierowników urzędów i instytucji wobec posłów na Sejm w zakresie terminowego rozpatrywania pisemnych interwencji poselskich, możliwie niezwłocznego przyjmowania zgłaszających się posłów oraz udzielania im informacji i wyjaśnień; zmierzają również do zapewnienia posłom możliwości uczestnictwa w pracach rad narodowych na terenie swojego okręgu wyborczego. Udział ten okazać się może istotnym elementem umacniania więzi posłów z wyborcami, lepszego rozpoznania potrzeb społeczeństwa i spraw, którymi ono żyje oraz wzajemnego zbliżenia działalności Sejmu i rad narodowych — tych dwóch członów jednego i jednolitego systemu organów przedstawicielskich PRL. Prezydia rad narodowych miałyby obowiązek systematycznego informowania posłów z danego okręgu wyborczego o terminach sesji rad, terminach posiedzeń interesujących posłów komisji, przesyłania posłom materiałów dotyczących pracy rad itp.</u>
+ <u xml:id="u-18.48" who="#PoselFilipowiczZygmunt">W świetle istniejących doświadczeń ukształtowało się przekonanie, że w zakresie interpelacji regulamin powinien stworzyć możliwość stosowania procedur bardziej różnorodnych i bardziej elastycznych niż dotychczasowa. Stąd propozycja, aby ustanowić obok instytucji interpelacji w dotychczasowym rozumieniu — nową, ale ściśle z poprzednią związaną, instytucję zapytania poselskiego, stwarzającą posłom możliwość przede wszystkim wyjaśniania stanu faktycznego w sprawach, które są przedmiotem zainteresowań bieżących.</u>
+ <u xml:id="u-18.49" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Zapytania powinny być formułowane zwięźle i przedkładane w formie pisemnej Marszałkowi Sejmu najpóźniej na 24 godziny przed rozpoczęciem posiedzenia, na którym poseł chciałby na zapytanie uzyskać odpowiedź. W odróżnieniu od interpelacji nie przeprowadzałoby się nad nimi debat i nie podejmowało uchwał.</u>
+ <u xml:id="u-18.50" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Komisja Mandatowo-Regulaminowa uważa, że ten zespół proponowanych zmian doskonali funkcje kontrolne Sejmu nad działalnością innych organów władzy i administracji państwowej.</u>
+ <u xml:id="u-18.51" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Drugi kompleks zagadnień — to zmiany w strukturze i pozycji komisji sejmowych. Proponuje się w miejsce dotychczasowej Komisji Oświaty i Nauki utworzyć Komisję Nauki i Techniki oraz Komisję Oświaty i Wychowania, aby nadać zespołom problemów, jakie pod tymi tytułami występują, społecznie należną im wysoką rangę.</u>
+ <u xml:id="u-18.52" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Propozycja następna dotyczy zniesienia dotychczasowej Komisji Przemysłu Ciężkiego Chemicznego i Górnictwa oraz powołania w jej miejsce Komisji Górnictwa, Energetyk i Chemii oraz Komisji Przemysłu Ciężkiego i Maszynowego. Jest to uzasadnione nieproporcjonalnie szerokim zakresem działania dotychczasowej Komisji.</u>
+ <u xml:id="u-18.53" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Ze względu na zbieżny zakres parlamentarnej kontroli nad działalnością organów sądownictwa i prokuratury z kontrolą nad organami spraw wewnętrznych, proponuje się zniesienie Komisji Wymiaru Sprawiedliwości i połączenie jej z Komisją Spraw Wewnętrznych w jedną komisję. Z taką propozycją wystąpiło pod koniec poprzedniej kadencji prezydium Komisji Wymiaru Sprawiedliwości, wnosząc jednocześnie o utworzenie Komisji Prac Ustawodawczych. Powołanie Komisji Prac Ustawodawczych, która z prawnego punktu widzenia i ogólnych zasad polityki oraz techniki legislacyjnej analizowałaby i opiniowała wszystkie rozpatrywane przez Sejm projekty ustaw, jest zdaniem Komisji niezbędne.</u>
+ <u xml:id="u-18.54" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Inne komisje pozostałyby bez zmian. Razem przewiduje się utworzenie 22 komisji, a więc nieco więcej niż w Sejmie poprzedniej kadencji.</u>
+ <u xml:id="u-18.55" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Proponuje się, aby wszystkie wnoszone do Sejmu projekty ustaw kierowane były do komisji właściwej merytorycznie ze względu na przedmiot ustawy oraz jednocześnie do Komisji Prac Ustawodawczych. Ta ostatnia rozpatrywałaby każdy projekt ustawy, przede wszystkim z punktu widzenia jego zgodności z zasadami polityki i techniki legislacyjnej i z obowiązującym systemem prawa. Komisja Prac Ustawodawczych przedkładałaby swoje uwagi i wnioski komisji problemowo-właściwej, ta zaś rozpatrzywszy je, przedstawiała Sejmowi ostateczne sprawozdanie o projekcie ustawy.</u>
+ <u xml:id="u-18.56" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Zakłada się, że Komisja Prac Ustawodawczych będzie komisją problemowo-właściwą dla prac z zakresu problemów prawa, praworządności i prawodawstwa, ogólnych problemów kodyfikacji i systematyzacji prawa.</u>
+ <u xml:id="u-18.57" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Również inne zmiany zmierzają do podwyższenia roli komisji sejmowych i ulepszenia procedury legislacyjnej w Sejmie. Proponuje się, aby prawo inicjatywy ustawodawczej, które w myśl art. 20 ust. 1 Konstytucji przysługuje m.in. posłom na Sejm w formie dokumentu podpisanego przez co najmniej 15 posłów, wykonywane być mogło również i na podstawie odpowiednich uchwał, podejmowanych przez poszczególne komisje sejmowe.</u>
+ <u xml:id="u-18.58" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Proponuje się także, aby w regulaminie zawrzeć przepis mówiący, iż Prezydium Sejmu może poddawać projekty ustaw konsultacjom społecznym. W ten sposób podkreśla się znaczenie konsultacji jako instytucji bardzo pożytecznej w dotychczasowej praktyce społecznej i zarazem jest to zapowiedź dalszego z niej korzystania w przyszłości.</u>
+ <u xml:id="u-18.59" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Proponowany regulamin rozszerza też uprawnienie komisji, sankcjonując możliwość zwracania się do Rządu o ponowne, zgodne z postulowanymi przez komisję zmianami, opracowanie wniesionego już i rozpatrywanego projektu ustawy. Dla rozpatrzenia spraw o szerszym zakresie, ponadresortowych, celowe może okazać się powołanie w poszczególnych przypadkach między komisyjnych zespołów, jako organów pomocniczych Sejmu. Zmiany w regulaminie przewidują możliwość tworzenia czasowo lub na stałe takich właśnie zespołów o zakresie działania przekraczającym zakres działania poszczególnych komisji sejmowych.</u>
+ <u xml:id="u-18.60" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Chciałbym podkreślić także zmiany w regulaminie, które nadają wyższą rangę uchwalonym przez komisje dezyderatom m.in. przez wyraźne określenie obowiązku organów, do których są kierowane, udzielania na nie odpowiedzi w terminie 30 dni.</u>
+ <u xml:id="u-18.61" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Precyzuje się także środki, jakie pozostają do dyspozycji komisji, jeżeli na dezyderat swój nie otrzyma ona odpowiedzi w terminie lub uzna otrzymaną odpowiedź za niezadowalającą. Były one i dotychczas praktykowane, ale nadanie im rangi instytucji regulaminowych zmierza do podniesienia znaczenia zarówno dezyderatów, jak i samych komisji sejmowych. W tym właśnie kontekście wyraźnie sprecyzowano uprawnienia komisji w stosunku do resortów, ustalając obowiązek kierowników resortów, urzędów oraz instytucji (lub ich zastępców) do przedstawiania sprawozdań oraz udzielania informacji na żądanie komisji.</u>
+ <u xml:id="u-18.62" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Przedstawione zmiany w regulaminie rozszerzają także obowiązki Prezydium Sejmu, nakładając na Prezydium zadanie organizowania współpracy i wymiany doświadczeń między komisjami oraz określanie form współdziałania komisji z wojewódzkimi zespołami poselskimi. Ponadto proponuje się — by Prezydium Sejmu mogło zwrócić komisji do ponownego rozpatrzenia uchwalone przez nią dezyderaty, jeśli uzna za potrzebne uzupełnienie lub wzmocnienie ich uzasadnienia z tym, że ostateczna decyzja należeć będzie do komisji.</u>
+ <u xml:id="u-18.63" who="#PoselFilipowiczZygmunt">I wreszcie trzeci kompleks spraw — to zagadnienie wojewódzkich zespołów poselskich. Ich dorobek polityczno-organizacyjny — jako ważnego ogniwa więzi Sejmu z organami i organizacjami terenowymi oraz z wyborcami — uzasadnia wniosek, aby podstawowe zasady organizacji i działalności wojewódzkich zespołów poselskich ujęte zostały w przepisach w regulaminie Sejmu. Sądzić należy, że przyjęcie tych propozycji i pełne wprowadzenie ich w życie wydatnie przyczyni się do podniesienia rangi wojewódzkich zespołów poselskich, sprawniejszej realizacji postulatów i wniosków wyborczych, zacieśnienia i pogłębienia więzi, jaka łączy posłów na Sejm z ich wyborcami.</u>
+ <u xml:id="u-18.64" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Proponuje się na koniec, w odniesieniu do spraw o charakterze porządkowym lub formalnym, skreślić kilka przepisów zdezaktualizowanych lub nigdy nie stosowanych w praktyce działania Sejmu w Polsce Ludowej.</u>
+ <u xml:id="u-18.65" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Obywatele Posłowie! Komisja Mandatowo- Regulaminowa wyraża przekonanie, że proponowane zmiany w regulaminie Sejmu mogą i powinny przyczynić się do sprawniejszej realizacji zadań, jakie stoją przed Sejmem i do lepszego spełnienia tych postulatów, które pod adresem Sejmu są dzisiaj kierowane.</u>
+ <u xml:id="u-18.66" who="#PoselFilipowiczZygmunt">W imieniu Komisji Mandatowo-Regulaminowej wnoszę, aby Wysoki Sejm uchwalić raczył poselski projekt uchwały o zmianach w regulaminie Sejmu PRL.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-19">
+ <u xml:id="u-19.0" who="#Marszalek">Kto z Obywateli Posłów pragnie zabrać głos w sprawie zreferowanego przez sprawozdawcę projektu zmian regulaminu Sejmu PRL?</u>
+ <u xml:id="u-19.1" who="#Marszalek">Ponieważ nikt się nie zgłasza, przystępujemy do głosowania.</u>
+ <u xml:id="u-19.2" who="#Marszalek">Przedstawiony przez posła sprawozdawcę Komisji Mandatowo-Regulaminowej projekt uchwały o zmianie regulaminu Sejmu, zamieszczony jest w drukach sejmowych nr 1 i 19.</u>
+ <u xml:id="u-19.3" who="#Marszalek">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem w całości proponowanych zmian w regulaminie Sejmu — zechce podnieść rękę.</u>
+ <u xml:id="u-19.4" who="#Marszalek">Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-19.5" who="#Marszalek">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-19.6" who="#Marszalek">Kto się wstrzymał od głosowania? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-19.7" who="#Marszalek">Stwierdzam, że Sejm powziął uchwałę o zmianie regulaminu Sejmu PRL.</u>
+ <u xml:id="u-19.8" who="#Marszalek">Od tej chwili uchwała ta wchodzi w życie.</u>
+ <u xml:id="u-19.9" who="#Marszalek">Przystępujemy do punktu 5 porządku dziennego: Wybór sekretarzy Sejmu.</u>
+ <u xml:id="u-19.10" who="#Marszalek">Zgodnie z art. 26 regulaminu Sejm wybiera dziesięciu sekretarzy.</u>
+ <u xml:id="u-19.11" who="#Marszalek">Konwent Seniorów przedstawia Sejmowi kandydatury, które podane są w rozdanym Obywatelom Posłom druku sejmowym nr 20.</u>
+ <u xml:id="u-19.12" who="#Marszalek">Czy są inne kandydatury?</u>
+ <u xml:id="u-19.13" who="#Marszalek">Nie słyszę.</u>
+ <u xml:id="u-19.14" who="#Marszalek">Przystępujemy do głosowania.</u>
+ <u xml:id="u-19.15" who="#Marszalek">Kto z Obywateli Posłów jest za wnioskiem Konwentu Seniorów w tej sprawie — zechce podnieść rękę.</u>
+ <u xml:id="u-19.16" who="#Marszalek">Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-19.17" who="#Marszalek">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-19.18" who="#Marszalek">Kto się wstrzymał od głosowania? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-19.19" who="#Marszalek">Stwierdzam, że wybór sekretarzy Sejmu został dokonany.</u>
+ <u xml:id="u-19.20" who="#Marszalek">Przystępujemy do punktu 6 porządku dziennego: Wybór stałych komisji sejmowych.</u>
+ <u xml:id="u-19.21" who="#Marszalek">W myśl ustalonego w dniu dzisiejszym brzmienia art. 28 regulaminu Sejm wybiera 22 stałe komisje.</u>
+ <u xml:id="u-19.22" who="#Marszalek">Wybór Komisji Mandatowo-Regulaminowej został dokonany na poprzednim posiedzeniu Sejmu.</u>
+ <u xml:id="u-19.23" who="#Marszalek">Przedstawione przez Konwent Seniorów z inicjatywy klubów i kół poselskich składy osobowe pozostałych 21 komisji zostały Obywatelom Posłom doręczone w druku sejmowym nr 21.</u>
+ <u xml:id="u-19.24" who="#Marszalek">Do druku doręczonego Obywatelom Posłom zgłoszone zostały dodatkowe propozycje, żeby wprowadzić: do Komisji Oświaty i Wychowania — posła Włodzimierza Sokorskiego z ramienia Klubu Poselskiego PZPR oraz do Komisji Rolnictwa i Przemysłu Spożywczego — posła Stanisława Sochana z Klubu Poselskiego ZSL.</u>
+ <u xml:id="u-19.25" who="#Marszalek">Czy są jakieś uwagi w sprawie proponowanego składu komisji sejmowych?</u>
+ <u xml:id="u-19.26" who="#Marszalek">Nie słyszę.</u>
+ <u xml:id="u-19.27" who="#Marszalek">Przystępujemy zatem do głosowania.</u>
+ <u xml:id="u-19.28" who="#Marszalek">Kto z Obywateli Posłów jest za wyborem komisji w proponowanym składzie — zechce podnieść rękę.</u>
+ <u xml:id="u-19.29" who="#Marszalek">Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-19.30" who="#Marszalek">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-19.31" who="#Marszalek">Kto się wstrzymał od głosowania? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-19.32" who="#Marszalek">Stwierdzam, że Sejm dokonał wyboru stałych komisji sejmowych.</u>
+ <u xml:id="u-19.33" who="#Marszalek">Porządek dzienny dzisiejszego posiedzenia został wyczerpany.</u>
+ <u xml:id="u-19.34" who="#Marszalek">Proszę Obywatelkę Sekretarza Posła Stanisławę Karną o odczytanie komunikatu.</u>
+ <u xml:id="u-19.35" who="#Marszalek">Sekretarz poseł</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-20">
+ <u xml:id="u-20.0" who="#StanislawaKarna">1. Bezpośrednio po zakończeniu posiedzenia Sejmu odbędzie się posiedzenie Polskiej Grupy Unii Międzyparlamentarnej.</u>
+ <u xml:id="u-20.1" who="#StanislawaKarna">Obywatele posłowie, którzy zgłosili się do Polskiej Grupy Unii proszeni są o pozostanie w sali obrad.</u>
+ <u xml:id="u-20.2" who="#StanislawaKarna">2. W dniu dzisiejszym, tj. 29 marca br. odbędą się posiedzenia komisji sejmowych według następującego planu:</u>
+ <u xml:id="u-20.3" who="#StanislawaKarna">o godz. 21 min. 30 1) Komisja Budownictwa i Gospodarki Komunalnej — w sali nr 67, Dom Poselski.</u>
+ <u xml:id="u-20.4" who="#StanislawaKarna">2) Komisja Obrony Narodowej — w sali nr 70, Dom Poselski.</u>
+ <u xml:id="u-20.5" who="#StanislawaKarna">3) Komisja Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów — w sali nr 118.</u>
+ <u xml:id="u-20.6" who="#StanislawaKarna">4) Komisja Zdrowia i Kultury Fizycznej — w sali klubowej, Dom Poselski.</u>
+ <u xml:id="u-20.7" who="#StanislawaKarna">5) Komisja Prac Ustawodawczych — w sali nr 101.</u>
+ <u xml:id="u-20.8" who="#StanislawaKarna">6) Komisja Spraw Zagranicznych — w sali nr 102.</u>
+ <u xml:id="u-20.9" who="#StanislawaKarna">7) Komisja Górnictwa, Energetyki i Chemii — w' sali nr 72, Dom Poselski.</u>
+ <u xml:id="u-20.10" who="#StanislawaKarna">o godz. 22 1) Komisja Rolnictwa i Przemysłu Spożywczego — w sali nr 118.</u>
+ <u xml:id="u-20.11" who="#StanislawaKarna">2) Komisja Spraw Wewnętrznych i Wymiaru Sprawiedliwości — w sali nr 70, Dom Poselski.</u>
+ <u xml:id="u-20.12" who="#StanislawaKarna">3) Komisja Oświaty i Wychowania — w sali nr 67, Dom Poselski.</u>
+ <u xml:id="u-20.13" who="#StanislawaKarna">4) Komisja Drobnej Wytwórczości, Spółdzielczości Pracy i Rzemiosła — w sali klubowej, Dom Poselski.</u>
+ <u xml:id="u-20.14" who="#StanislawaKarna">5) Komisja Gospodarki Morskiej i Żeglugi — w sali nr 72, Dom Poselski.</u>
+ <u xml:id="u-20.15" who="#StanislawaKarna">6) Komisja Kultury i Sztuki — w sali nr 101.</u>
+ <u xml:id="u-20.16" who="#StanislawaKarna">7) Komisja Pracy i Spraw Socjalnych — w sali nr 102.</u>
+ <u xml:id="u-20.17" who="#StanislawaKarna">o godz. 22 min. 30 1) Komisja Przemysłu Ciężkiego i Maszynowego — w sali nr 70, Dom Poselski.</u>
+ <u xml:id="u-20.18" who="#StanislawaKarna">2) Komisja Handlu Zagranicznego — w sali nr 67, Dom Poselski.</u>
+ <u xml:id="u-20.19" who="#StanislawaKarna">3) Komisja Nauki i Postępu Technicznego — w sali nr 118.</u>
+ <u xml:id="u-20.20" who="#StanislawaKarna">4) Komisja Przemysłu Lekkiego — w sali klubowej, Dom Poselski.</u>
+ <u xml:id="u-20.21" who="#StanislawaKarna">5) Komisja Komunikacji i Łączności — w sali nr 72, Dom Poselski.</u>
+ <u xml:id="u-20.22" who="#StanislawaKarna">6) Komisja Handlu Wewnętrznego — w sali nr 101.</u>
+ <u xml:id="u-20.23" who="#StanislawaKarna">7) Komisja Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego — w sali nr 102.</u>
+ <u xml:id="u-20.24" who="#StanislawaKarna">Informacja o godzinach i miejscu posiedzeń komisji wywieszona jest na tablicy w Domu Poselskim, wejście od strony stołówki.</u>
+ <u xml:id="u-20.25" who="#StanislawaKarna">Ponadto informacji udzielają informatorzy.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-21">
+ <u xml:id="u-21.0" who="#Marszalek">Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-21.1" who="#Marszalek">Na tym kończymy 2 posiedzenie Sejmu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej.</u>
+ <u xml:id="u-21.2" who="#Marszalek">Protokół z posiedzenia będzie wyłożony do przejrzenia w Biurze Prac Sejmowych.</u>
+ <u xml:id="u-21.3" who="#Marszalek">O terminie następnego posiedzenia Sejmu zostaną Obywatele Posłowie powiadomieni.</u>
+ <u xml:id="u-21.4" who="#Marszalek">Zamykam posiedzenie.</u>
+ <u xml:id="u-21.5" who="#Marszalek">(Koniec posiedzenia o godz.</u>
+ <u xml:id="u-21.6" who="#komentarz"> 20 min. 45</u>
+ <u xml:id="u-21.7" who="#Marszalek">)</u>
+ <u xml:id="u-21.8" who="#komentarz">.</u>
+ </div>
+ </body>
+ </text>
+ </TEI>
+</teiCorpus>
diff --git a/1972-1976/sejm/posiedzenia/pp/197276-sjm-ppxxx-00003-01/header.xml b/1972-1976/sejm/posiedzenia/pp/197276-sjm-ppxxx-00003-01/header.xml
new file mode 100644
index 0000000..e90b6b3
--- /dev/null
+++ b/1972-1976/sejm/posiedzenia/pp/197276-sjm-ppxxx-00003-01/header.xml
@@ -0,0 +1,91 @@
+<?xml version='1.0' encoding='UTF-8'?>
+<teiHeader xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude" xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0" xml:id="PPC-197276-sjm-ppxxx-00003-01">
+ <fileDesc>
+ <titleStmt>
+ <title>3 posiedzenie Sejmu PRL</title>
+ </titleStmt>
+ <publicationStmt>
+ <p>Prosimy o zapoznanie się z nagłówkiem korpusu (PPC_header.xml).</p>
+ </publicationStmt>
+ <sourceDesc>
+ <bibl>
+ <title>3 posiedzenie Sejmu PRL</title>
+ <publisher>Kancelaria Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej</publisher>
+ <note type="system">PRL</note>
+ <note type="house">Sejm</note>
+ <note type="termNo">6</note>
+ <note type="type">Posiedzenie Plenarne</note>
+ <note type="sessionNo">3</note>
+ <note type="dayNo">1</note>
+ <date>1972-04-27</date>
+ </bibl>
+ </sourceDesc>
+ </fileDesc>
+ <profileDesc>
+ <particDesc>
+ <person xml:id="komentarz" role="speaker">
+ <persName>Komentarz</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="Marszalek" role="speaker">
+ <persName>Marszałek</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="MieczyslawJagielski" role="speaker">
+ <persName>Mieczysław Jagielski</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="MinisterSprawZagranicznych" role="speaker">
+ <persName>Minister Spraw Zagranicznych</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PiotrJaroszewicz" role="speaker">
+ <persName>Piotr Jaroszewicz</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselAuleytnerWaclaw" role="speaker">
+ <persName>Poseł Auleytner Wacław</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoseldeFiumelHenryk" role="speaker">
+ <persName>Poseł de Fiumel Henryk</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselGilewskaMaria" role="speaker">
+ <persName>Poseł Gilewska Maria</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselHagmajerJerzy" role="speaker">
+ <persName>Poseł Hagmajer Jerzy</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselKilisHalina" role="speaker">
+ <persName>Poseł Kiliś Halina</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselKosowskaStanislawa" role="speaker">
+ <persName>Poseł Kosowska Stanisława</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselMaciszewskiJarema" role="speaker">
+ <persName>Poseł Maciszewski Jarema</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselRostworowskiStanislaw" role="speaker">
+ <persName>Poseł Rostworowski Stanisław</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselSurowiecZygmunt" role="speaker">
+ <persName>Poseł Surowiec Zygmunt</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselSzczepanskiWladyslaw" role="speaker">
+ <persName>Poseł Szczepański Władysław</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselWaligorskiBogdan" role="speaker">
+ <persName>Poseł Waligórski Bogdan</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselWerblanAndrzej" role="speaker">
+ <persName>Poseł Werblan Andrzej</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PrezesRadyMinistrow" role="speaker">
+ <persName>Prezes Rady Ministrów</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="StefanOlszowski" role="speaker">
+ <persName>Stefan Olszowski</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="WicemarszalekAndrzejBenesz" role="speaker">
+ <persName>Wicemarszałek Andrzej Benesz</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="WiceprezesRadyMinistrow" role="speaker">
+ <persName>Wiceprezes Rady Ministrów</persName>
+ </person>
+ </particDesc>
+ </profileDesc>
+</teiHeader>
diff --git a/1972-1976/sejm/posiedzenia/pp/197276-sjm-ppxxx-00003-01/text_structure.xml b/1972-1976/sejm/posiedzenia/pp/197276-sjm-ppxxx-00003-01/text_structure.xml
new file mode 100644
index 0000000..a7a296c
--- /dev/null
+++ b/1972-1976/sejm/posiedzenia/pp/197276-sjm-ppxxx-00003-01/text_structure.xml
@@ -0,0 +1,725 @@
+<?xml version='1.0' encoding='UTF-8'?>
+<teiCorpus xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude" xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">
+ <xi:include href="PPC_header.xml"/>
+ <TEI>
+ <xi:include href="header.xml"/>
+ <text>
+ <body>
+ <div xml:id="div-1">
+ <u xml:id="u-1.0" who="#komentarz">Sejm</u>
+ <u xml:id="u-1.1" who="#komentarz">Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej</u>
+ <u xml:id="u-1.2" who="#komentarz">Kadencja VI — Sesja I</u>
+ <u xml:id="u-1.3" who="#komentarz">Sprawozdanie Stenograficzne z 3 posiedzenia Sejmu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej</u>
+ <u xml:id="u-1.4" who="#komentarz">w dniu 27 kwietnia 1972 r.</u>
+ <u xml:id="u-1.5" who="#komentarz">Warszawa 1972</u>
+ <u xml:id="u-1.6" who="#komentarz">(Początek posiedzenia o godz. 14)</u>
+ <u xml:id="u-1.7" who="#komentarz">(Na posiedzeniu przewodniczą Marszalek Sejmu Stanisław Gucwa oraz wicemarszałek Andrzej Benesz)</u>
+ <u xml:id="u-1.8" who="#komentarz">Marszałek:</u>
+ <u xml:id="u-1.9" who="#komentarz">Otwieram posiedzenie.</u>
+ <u xml:id="u-1.10" who="#komentarz">Na sekretarzy powołuję posłów Zenobię Gregorczyk i Macieja Majkuta.</u>
+ <u xml:id="u-1.11" who="#komentarz">Protokół i listę mówców prowadzi poseł Zenobia Gregorczyk.</u>
+ <u xml:id="u-1.12" who="#komentarz">Proszę Posłów Sekretarzy o zajęcie miejsc przy stole prezydialnym.</u>
+ <u xml:id="u-1.13" who="#komentarz">Protokoły 1 i 2 posiedzenia Sejmu uważam za przyjęte, gdyż nie wniesiono przeciwko nim zastrzeżeń.</u>
+ <u xml:id="u-1.14" who="#komentarz">Na pierwszym posiedzeniu Sejmu nie złożył ślubowania z powodu nieobecności poseł Zygmunt Boryczka.</u>
+ <u xml:id="u-1.15" who="#komentarz">Proszę Obywatela Posła o zbliżenie się do</u>
+ <u xml:id="u-1.16" who="#komentarz">Prezydium w celu złożenia ślubowania.</u>
+ <u xml:id="u-1.17" who="#komentarz">Proszę wszystkich obecnych o powstanie z miejsc.</u>
+ <u xml:id="u-1.18" who="#komentarz">(Wszyscy wstają)</u>
+ <u xml:id="u-1.19" who="#komentarz">(Czyta rotę ślubowania)</u>
+ <u xml:id="u-1.20" who="#komentarz">,,Ślubuję uroczyście jako poseł na Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej pracować dla dobra Narodu Polskiego i pogłębiać jego jedność, przyczyniać się do umacniania więzi władzy państwowej z ludem pracującym miast i wsi, czynić wszystko dla utrwalenia niepodległości i suwerenności, dla pomyślnego, socjalistycznego rozwoju Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej.” Poseł Boryczka Zygmunt:</u>
+ <u xml:id="u-1.21" who="#komentarz">Ślubuję.</u>
+ <u xml:id="u-1.22" who="#komentarz">Marszałek:</u>
+ <u xml:id="u-1.23" who="#komentarz">Stwierdzam, że poseł Zygmunt Boryczka złożył ślubowanie poselskie.</u>
+ <u xml:id="u-1.24" who="#komentarz">Ustalony przez Prezydium Sejmu porządek dzienny dzisiejszego posiedzenia został Obywatelom Posłom doręczony.</u>
+ <u xml:id="u-1.25" who="#komentarz">Czy ktoś z Obywateli Posłów pragnie zabrać głos w sprawie porządku dziennego?</u>
+ <u xml:id="u-1.26" who="#komentarz">Nikt się nie zgłasza.</u>
+ <u xml:id="u-1.27" who="#komentarz">Uważam, że Sejm porządek dzienny posiedzenia, przedstawiony przez Prezydium Sejmu, zatwierdził.</u>
+ <u xml:id="u-1.28" who="#komentarz">Przystępujemy do punktu 1 porządku dziennego: Pierwsze czytanie rządowego projektu uchwały Sejmu PRL o 5-letnim planie społeczno-gospodarczego rozwoju kraju w latach 1971-1975 (druk nr 22).</u>
+ <u xml:id="u-1.29" who="#komentarz">Proszę o zabranie głosu wiceprezesa Rady Ministrów, Przewodniczącego Komisji Planowania przy Radzie Ministrów, obywatela Mieczysława Jagielskiego.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-2">
+ <u xml:id="u-2.0" who="#MieczyslawJagielski">Wysoki Sejmie! Rada Ministrów powierzyła mi zadanie przedstawienia Wysokiej Izbie podstawowych kierunków i problemów projektu planu społeczno-gospodarczego rozwoju kraju w okresie do 1975 r.</u>
+ <u xml:id="u-2.1" who="#MieczyslawJagielski">Przedkładany Wysokiej Izbie projekt planu 5-letniego wysuwa na czoło dwa główne, zespolone ze sobą cele:</u>
+ <u xml:id="u-2.2" who="#MieczyslawJagielski">— systematyczną, powszechnie odczuwalną poprawę bytowych, socjalnych i kulturalnych warunków życia społeczeństwa oraz — przyspieszenie rozwoju gospodarki narodowej i konsekwentne, trwałe utrzymywanie wysokiej dynamiki tego rozwoju.</u>
+ <u xml:id="u-2.3" who="#MieczyslawJagielski">Zgodnie z polityką społeczno-ekonomiczną, zapoczątkowaną po VII Plenum KC PZPR i rozwiniętą w uchwałach VI Zjazdu, naczelnym założeniem w pracy nad projektem planu stało się tworzenie warunków, zapewniających realizację podstawowego celu tej polityki — poprawy poziomu życia społeczeństwa. Znalazło to wyraz w kształtowaniu poszczególnych elementów planu.</u>
+ <u xml:id="u-2.4" who="#MieczyslawJagielski">Kluczowymi problemami projektu planu 5-letniego stały się więc takie kompleksowe zagadnienia, jak: płace realne, dochody ludności, świadczenia socjalne, zatrudnienie siły roboczej, budownictwo mieszkaniowe, oświata, kultura, ochrona zdrowia, wypoczynek, a jednocześnie produkcja dóbr i usług rynkowych dla wszechstronnego równoważenia rosnącej siły nabywczej ludności.</u>
+ <u xml:id="u-2.5" who="#MieczyslawJagielski">Inaczej mówiąc, przy opracowywaniu planu 5-letniego za podstawę wzięliśmy potrzeby społeczne, zaspokojeniu których podporządkowano w możliwie maksymalnym stopniu założenia dotyczące kierunków produkcji, inwestowania oraz wymiany międzynarodowej. Jednocześnie uwzględnialiśmy potrzeby rozwojowe gospodarki, związane zwłaszcza z modernizacją potencjału wytwórczego, intensyfikacją działalności produkcyjnej oraz ze stwarzaniem podstaw do szybkiego wzrostu gospodarczego po 1975 r. — „Mamy — jak podkreślił I Sekretarz KC PZPR tow. Edward Gierek na inauguracyjnym posiedzeniu Sejmu VI kadencji — jasno sprecyzowane przez naród cele polityki. Wiemy, jakie środki są niezbędne i jak należy pracować, aby cele te osiągnąć. Podejmiemy wielkie zadanie w dziedzinie modernizacji aparatu wytwórczego, którym dysponujemy, i szybkiej rozbudowy tych działów produkcji, które mają największe znaczenie społeczne. Na podstawie szybkiego wzrostu dochodu narodowego będziemy konsekwentnie polepszać warunki życia ludzi pracy.” Podstawowe cechy, zadania, problemy i proporcje projektu planu 5-letniego w jego obecnym kształcie zostały omówione przez Prezesa Rady Ministrów tow. Piotra Jaroszewicza na IV Plenum Komitetu Centralnego PZPR oraz w materiałach doręczonych obywatelom posłom. Społeczno-ekonomiczna treść projektu, podobnie jak środki i metody realizacji jego zadań, są zatem dobrze znane. Czując się zatem zwolniony z obowiązku ich powtórnego referowania, pragnę skoncentrować się na kilku wybranych problemach, a zwłaszcza na nowych, istotnych elementach, które charakteryzują projekt planu oraz określają podstawowe warunki pomyślnego wykonania ambitnych i trudnych, lecz realnych zadań planu.</u>
+ <u xml:id="u-2.6" who="#MieczyslawJagielski">Przedstawiany Wysokiej Izbie projekt zapewnia, w przekonaniu Rządu, warunki realizacji programu społeczno-gospodarczego rozwoju kraju wytyczonego przez VI Zjazd partii i zaaprobowanego przez cały naród w wyborach do Sejmu. Co więcej — chciałbym przypomnieć, że projekt wychodzi nieco poza uchwałę Zjazdu, nie tylko w sensie dalszej konkretyzacji nakreślonych w niej założeń, lecz również pod względem zakładanej dynamiki społeczno-gospodarczego rozwoju kraju. Ta korekta „w górę” nie jest bynajmniej zabiegiem planistycznym, dokonanym dla formalnego zbilansowania planu. Jest to świadome założenie, sformułowane na podstawie realiów politycznych i gospodarczych, które znalazły wyraz w pomyślnych wynikach roku 1971 i zwiększonych zadaniach na 1972 rok.</u>
+ <u xml:id="u-2.7" who="#MieczyslawJagielski">Przekroczenie planowanych zadań w przemyśle, rolnictwie i handlu zagranicznym w 1971 r. stało się możliwe dzięki nowemu, wielce sprzyjającemu klimatowi politycznemu, który wzmógł sprawność działania gospodarczego i pobudził szeroką inicjatywę społeczną.</u>
+ <u xml:id="u-2.8" who="#MieczyslawJagielski">W przemyśle ponadplanowa sprzedaż wyrobów własnej produkcji i usług osiągnęła prawie 29 mld zł. W rolnictwie nastąpił znaczny rozwój hodowli trzody chlewnej. Przekroczono założoną w planie produkcję globalną rolnictwa o 4,4 mld zł. W handlu zagranicznym przekroczono zadania eksportowe i uzyskano poprawę bilansu płatniczego. W efekcie tempo wzrostu dochodu narodowego wytworzonego zostało przyspieszone o 2,4 punkta, a dochodu narodowego do podziału — o 2,5 punkta w stosunku do planu. Tegoroczna produkcja dodatkowa, której wartość przekroczy zapewne poziom 20 mld zł, podnosi dynamikę wzrostu produkcji przemysłowej z planowanych 7% do 8,8%, a dochodu narodowego — z 6,1% do; 7,2% w stosunku do roku 1971. Wszystko to tworzy istotne podstawy do utrzymania w latach 1973—1975 wysokiej dynamiki rozwoju społeczno-gospodarczego kraju.</u>
+ <u xml:id="u-2.9" who="#MieczyslawJagielski">W wyniku tego możliwe było podniesienie — w stosunku do ustaleń uchwały VI Zjazdu naszej partii — wskaźnika wzrostu produkcji przemysłowej, w tym szczególnie środków spożycia, z 42% do ponad 48% i produkcji rolnej z 18—21% do 19—21%. Są więc podstawy do podwyższenia dynamiki wzrostu dochodu narodowego z 38—39% do 40%. Z punktu widzenia stopy życiowej oznacza to dla społeczeństwa zwiększenie:</u>
+ <u xml:id="u-2.10" who="#MieczyslawJagielski">— dynamiki wzrostu spożycia na 1 mieszkańca z 33% do 34%, — dynamiki średniej płacy realnej z 17— 18% do nieco ponad 18%, — dynamiki dostaw towarów do handlu z 41% do 43%, w tym odpowiednie zwiększenie dostaw mięsa i przetworów, masła i tłuszczów roślinnych.</u>
+ <u xml:id="u-2.11" who="#MieczyslawJagielski">Mówiąc po prostu, korekta dokonana w projekcie planu w stosunku do uchwały Zjazdu odpowiada zasadzie — „lepsza praca — lepsza płaca — lepsze warunki życia”. Znajduje w tym wyraz sprzężenie zwrotne między wysoką dynamiką rozwoju gospodarki i powszechną poprawą gospodarowania a wzrostem stopy życiowej, co przyczyni się do wzrastającej aktywności milionów realizatorów planu, bezpośrednio zainteresowanych jego rezultatami.</u>
+ <u xml:id="u-2.12" who="#MieczyslawJagielski">Zainteresowanie to gwarantują ustalone proporcje tworzenia i podziału dochodu narodowego. Wzrost dochodu narodowego krajowego o ok. 40% umożliwi znaczne zwiększenie funduszu spożycia, przy równoczesnym zapewnieniu środków na rozbudowę i modernizację całej gospodarki. Dzięki temu troskę o coraz lepsze zaspokajanie bieżących potrzeb łączymy z odpowiedzialną, dalekosiężną myślą o jutrze.</u>
+ <u xml:id="u-2.13" who="#MieczyslawJagielski">Podstawowym czynnikiem wzrostu dochodu narodowego jest szybki wzrost produkcji w przemyśle uspołecznionym. Przyjmujemy, że w wyniku obniżki kosztów materialnych produkcja czysta w przemyśle wzrastać będzie szybciej niż produkcja globalna i będzie wyższa w 1975 r. w porównaniu z 1970 r. o ok. 54%.</u>
+ <u xml:id="u-2.14" who="#MieczyslawJagielski">Drugim działem gospodarki narodowej, który decyduje o wzroście dochodu narodowego jest rolnictwo. Szacuje się, że jego produkcja czysta wzrośnie w roku 1975 o prawie 16% w porównaniu z rokiem 1970, a licząc łącznie z usługami produkcyjnymi — o ponad 17%.</u>
+ <u xml:id="u-2.15" who="#MieczyslawJagielski">Zakładamy, że obroty towarowe w handlu zagranicznym wzrosną o ok. 57%, przy czym import wzrośnie o ok. 59%, a eksport o ok. 55%. Przyjęcie wyższej dynamiki importu niż eksportu umożliwi zwiększenie dochodu narodowego do podziału w tempie nieco szybszym niż dochodu narodowego krajowego.</u>
+ <u xml:id="u-2.16" who="#MieczyslawJagielski">Skondensowanym wyrazem nowych treści polityki społeczno-gospodarczej jest przyspieszenie dynamiki funduszu spożycia. Powinien on wzrosnąć o ponad 39% wobec 31% uzyskanych w latach 1966—1970. Wzrost spożycia dóbr materialnych z dochodów osobistych ludności określa się na około 39,5%.</u>
+ <u xml:id="u-2.17" who="#MieczyslawJagielski">Równocześnie zakładamy poważny wzrost nakładów inwestycyjnych. Kluczem do jego osiągnięcia bez nadmiernego zwiększenia udziału inwestycji w dochodzie narodowym jest — obok zdecydowanej poprawy procesów inwestycyjnych — zmniejszenie dynamiki przyrostu zapasów w przemyśle z ok. 50% w poprzednim planie 5-letnim do ok. 37% w obecnym pięcioleciu. Jest to jeden z ważniejszych kierunków poprawy efektywności gospodarowania.</u>
+ <u xml:id="u-2.18" who="#MieczyslawJagielski">Szacowany wzrost akumulacji w dochodzie narodowym w latach 1971—1975 wyniesie ok. 45,6%. Jej podstawowy składnik — inwestycje netto — wzrosną o ok. 47%. Przy tych założeniach udział inwestycji netto w dochodzie narodowym wyniesie w 1975 r. ok. 23,6% wobec 22,6% w 1970 r.</u>
+ <u xml:id="u-2.19" who="#MieczyslawJagielski">Ponieważ jednak w projekcie planu zakładamy szersze korzystanie z importu inwestycyjnego w oparciu o kredyty zagraniczne — obciążenie dochodu narodowego inwestycjami będzie nieco mniejsze.</u>
+ <u xml:id="u-2.20" who="#MieczyslawJagielski">Środki przeznaczone na nowe inwestycje i modernizację zapewnią odpowiednią podbudowę materialną programowym zadaniom, dotyczącym wzrostu stopy życiowej w obecnym pięcioleciu, tworząc zarazem podstawy dalszego rozwoju gospodarki i wzrostu spożycia po 1975 r. Poświęcając należną uwagę problemom dnia dzisiejszego, idziemy śmiało naprzód, wychodząc na spotkanie społecznym aspiracjom i dążeniom zmierzamy ku nowoczesności, tworzymy mocny fundament przyszłej poprawy warunków życia społeczeństwa.</u>
+ <u xml:id="u-2.21" who="#MieczyslawJagielski">Z tym większą mocą podkreślić należy, że wszystkie te cele uwarunkowane są wydatną poprawą wielu istotnych wskaźników i relacji ekonomicznych. Z pełnym zaufaniem do załóg robotniczych, rolników i kadr gospodarczych zakładamy w projekcie planu ok. 30-procentowy wzrost wydajności pracy w przemyśle i budownictwie, obniżenie kosztów własnych o co najmniej 4,4% w przemyśle i o co najmniej 3,3% w transporcie, jak również wydatne usprawnienie gospodarki materiałowej i gospodarki zapasami, bardziej efektywne wykorzystanie środków inwestycyjnych, pełne wykorzystanie całego potencjału wytwórczego rolnictwa, a w szczególności ziemi, oraz należyte zagospodarowanie płodów rolnych. Są to zadania, w których szczególnie mocny wyraz znajduje uzależnienie rezultatów planu od ludzi, od ich inicjatywy, pracowitości i dyscypliny, od odpowiedzialności milionów obywateli. W okresie 1971—1975 wchodzi w wiek produkcyjny ok. 3 mln młodych ludzi o dobrym przygotowaniu zawodowym, co daje dodatkową przesłankę poprawy wspomnianych relacji ekonomicznych.</u>
+ <u xml:id="u-2.22" who="#MieczyslawJagielski">Szeroko rozumiana poprawa gospodarowania, upowszechnienie — „dobrej roboty” — to droga realizacji podstawowego celu polityki społeczno-gospodarczej, to klucz do poprawy poziomu życia społeczeństwa w rozmiarach przewidzianych projektem planu.</u>
+ <u xml:id="u-2.23" who="#MieczyslawJagielski">Wysoki Sejmie! Omawiany projekt planu charakteryzuje się przede wszystkim zapewnieniem — jak podkreśliłem na wstępie — realizacji przewidzianego w uchwale VI Zjazdu wzrostu stopy życiowej, który w szczególności wyrazi się:</u>
+ <u xml:id="u-2.24" who="#MieczyslawJagielski">— wzrostem przeciętnych plac realnych o 18% i odpowiednim wzrostem dochodów realnych ludności rolniczej;</u>
+ <u xml:id="u-2.25" who="#MieczyslawJagielski">— wzrostem zatrudnienia, zapewniającym racjonalne wykorzystanie nowych zasobów siły roboczej;</u>
+ <u xml:id="u-2.26" who="#MieczyslawJagielski">— wzrostem pieniężnych świadczeń społecznych o 72%;</u>
+ <u xml:id="u-2.27" who="#MieczyslawJagielski">— zwiększeniem programu budownictwa mieszkaniowego do 1 080 tys. mieszkań;</u>
+ <u xml:id="u-2.28" who="#MieczyslawJagielski">— dalszą rozbudową bazy materialnej w dziedzinie ochrony zdrowia, oświaty, nauki i kultury, turystyki i wypoczynku.</u>
+ <u xml:id="u-2.29" who="#MieczyslawJagielski">Dla scharakteryzowania planowanego postępu pragnę podkreślić, że zwiększenie przeciętnych płac realnych w gospodarce uspołecznionej o 18% oznacza dwukrotnie wyższe tempo wzrostu niż w poprzednim planie 5-letnim. Potrzebne na ten cel środki finansowe — to w bieżącym pięcioleciu ok. 75 mld zł, które trzeba pokryć rosnącą podażą towarów i usług.</u>
+ <u xml:id="u-2.30" who="#MieczyslawJagielski">Zwiększenie pieniężnych świadczeń społecznych o 72% — przy czym chodzi tutaj głównie o renty i emerytury — oznacza wzrost wydatków państwa o dalsze 38 mld zł, które wymagają odpowiedniego pokrycia na rynku.</u>
+ <u xml:id="u-2.31" who="#MieczyslawJagielski">Zbudowanie 1 080 tys. mieszkań, tj. oddanie do użytku o 26% większej powierzchni mieszkaniowej niż w poprzednim pięcioleciu, wymaga przeznaczenia poważnych środków na inwestycje w przemyśle materiałów budowlanych, na gospodarkę komunalną oraz na całą infrastrukturę techniczną i przestrzenną.</u>
+ <u xml:id="u-2.32" who="#MieczyslawJagielski">Bardzo poważne środki inwestycyjne przeznaczamy na ochronę zdrowia, opiekę społeczną i kulturę fizyczną — 29,1 mld zł; na oświatę i wychowanie — 31,6 mld zł; na naukę — 11 mld zł. Łączne nakłady inwestycyjne na te cele wyniosą 71,7 mld zł i będą większe o ponad 37% w porównaniu z poprzednim planem 5-letnim.</u>
+ <u xml:id="u-2.33" who="#MieczyslawJagielski">Wicepremier Jagielski</u>
+ <u xml:id="u-2.34" who="#MieczyslawJagielski">Podnosząc rangę problemów związanych z osiągnięciem dobrobytu materialnego uważamy, że równie poczesne miejsce wśród nadrzędnych celów gospodarowania powinno zajmować tworzenie warunków wszechstronnego rozwoju człowieka oraz umacniania socjalistycznych stosunków społecznych.</u>
+ <u xml:id="u-2.35" who="#MieczyslawJagielski">Założenia te znajdują pełne potwierdzenie w zadaniach i proporcjach projektu planu. Nie są one, jak poprzednio, wypadkową wielkości przyjętych w sferze produkcji materialnej, lecz stanowią naczelne cele planu, którym służą zawarte w nim kierunki gospodarczego działania Rządu i jego wszystkich organów.</u>
+ <u xml:id="u-2.36" who="#MieczyslawJagielski">Wysoki Sejmie! Istotną i nową cechą projektu planu 5-letniego jest to, że w znacznie szerszej niż kiedykolwiek dotąd skali stwarza warunki dla przyspieszenia zmian strukturalnych w całej gospodarce. Pragnę podkreślić, że chodzi tu nie tylko o zmiany w działowej strukturze tworzenia dochodu narodowego, których podstawowym wyrazem jest dalszy wzrost udziału przemysłu w zwiększeniu produkcji materialnej. Tego rodzaju zmiany strukturalne stanowią oczywisty rezultat dalszego uprzemysłowienia kraju. Nowe i bardzo istotne zmiany polegają na zwiększeniu tempa przekształceń strukturalnych, na unowocześnianiu wielu dziedzin gospodarki, na zmianach w strukturze produkcji i inwestycji.</u>
+ <u xml:id="u-2.37" who="#MieczyslawJagielski">Projekt planu zakłada wydatne przyspieszenie dynamiki wzrostu produkcji przedmiotów spożycia, która zbliża się do dynamiki wzrostu produkcji środków wytwarzania. Pod tym względem różnica między grupą i ,,B” ma wynieść tylko ok. 3 punkty wobec 18 w poprzednim planie 5-letnim. Przyspieszona dynamika produkcji dóbr konsumpcyjnych znajduje oparcie w istniejącym potencjale produkcyjnym oraz w odpowiednich, nowych nakładach inwestycyjnych. Ich wzrost na przemysły grupy — „B” sięga w porównaniu z okresem 1966— 1970 około 98%. Niemal co czwarta złotówka zainwestowana w przemysł będzie więc przeznaczona bezpośrednio na rozwój produkcji dóbr konsumpcyjnych. Wywrze to dodatni wpływ na zmiany w strukturze konsumpcji, zapewniając pewien wzrost udziału artykułów nieżywnościowych w strukturze podaży rynkowej w spożyciu indywidualnym.</u>
+ <u xml:id="u-2.38" who="#MieczyslawJagielski">W bieżącym pięcioleciu planujemy zapoczątkowanie zmian strukturalnych również na innej płaszczyźnie. Mam tu na myśli kompleks posunięć, które preferują rozwój nowoczesnych gałęzi i branż przemysłu maszynowego i przemysłu chemicznego, słusznie uważanych za siłę napędową postępu technicznego w całej gospodarce. Tak zwany współczynnik przyspieszenia produkcji w stosunku do dynamiki wzrostu produkcji przemysłu jako całości wyniesie dla przemysłu maszynowego 1,32, a dla przemysłu chemicznego — 1,18. Są to proporcje rozwojowe, odpowiadające obserwowanym współcześnie tendencjom w krajach uprzemysłowionych.</u>
+ <u xml:id="u-2.39" who="#MieczyslawJagielski">W ramach zmiany proporcji międzygałęziowych nastąpi szybki rozwój takich branż, jak przemysł elektroniczny, automatyki i aparatury pomiarowej, przemysł motoryzacyjny, petrochemia, przemysł włókien syntetycznych, przemysł tworzyw sztucznych. Planujemy także przyspieszenie rozwoju ważnych nowoczesnych technologii wytwarzania w przemyśle lekkim, w przemyśle rolno-spożywczym, jak również w budownictwie i komunikacji.</u>
+ <u xml:id="u-2.40" who="#MieczyslawJagielski">Unowocześnienie bazy wytwórczej przemysłu i technologii produkcji nie byłoby możliwe bez przyspieszenia rozwoju bazy kooperacyjnej, bez zlikwidowania bądź wydatnego ograniczenia dysproporcji między produkcją finalną a kooperacyjną. Dotyczy to zwłaszcza przemysłu maszynowego, w którym na rozwój produkcji elementów kooperacyjnych przeznaczamy dwukrotnie większe niż w poprzednim pięcioleciu nakłady inwestycyjne. Na każde 1000 złotych inwestycji w przemyśle elektromaszynowym ponad 300 złotych przypadnie obecnie na inwestycje związane z rozwojem kooperacji.</u>
+ <u xml:id="u-2.41" who="#MieczyslawJagielski">Wiąże się z tym następny ważny czynnik przekształceń strukturalnych — szersze wykorzystanie handlu zagranicznego. Rozwój nowoczesnej produkcji uzależniony jest bowiem od modernizacji majątku produkcyjnego. W tym celu poważne środki przeznaczamy na import dóbr inwestycyjnych, zakupy licencji, technologii itp. Racjonalnie rozwijana specjalizacja i kooperacja łączy się z przekraczaniem przez produkcję granic rynku krajowego, wymaga wydatnej rozbudowy odpowiednich powiązań międzynarodowych, co znajduje odbicie w projekcie planu.</u>
+ <u xml:id="u-2.42" who="#MieczyslawJagielski">Zmiany strukturalne następują, jak wiadomo, w długim procesie, wybiegającym z reguły poza pięcioletni okres. Równocześnie trzeba uwzględniać i ten fakt, że realizację obecnego planu pięcioletniego rozpoczęliśmy z określonymi uwarunkowaniami, a zwłaszcza z zaangażowaniem środków w wielu inwestycjach, które były podejmowane w oparciu o odmienne od obecnych kryteria, a które obecnie muszą być przecież kontynuowane. Pomimo tych uwarunkowań podejmujemy w tym pięcioleciu zmiany strukturalne w stosunkowo dużej skali.</u>
+ <u xml:id="u-2.43" who="#MieczyslawJagielski">Unowocześnienie naszej gospodarki, naszego przemysłu, dokonanie zamierzonych zmian w strukturze produkcji wiąże się z postępem naukowo-technicznym. Dlatego projekt planu nadaje znacznie wyższą rangę nauce i technice — jako głównym dźwigniom unowocześnienia produkcji.</u>
+ <u xml:id="u-2.44" who="#MieczyslawJagielski">Wykorzystanie nauki i techniki jako motorycznej siły postępu uzależnione jest od ścisłego powiązania prac naukowo-badawczych z potrzebami gospodarki oraz od konsekwentnego i szybkiego wdrażania wyników badań do praktyki. Dynamiczny rozwój nauki i techniki musi zatem odpowiadać dzisiejszym i przyszłym potrzebom gospodarki i społeczeństwa. Temu celowi służą przedsięwzięcia zmierzające do doskonalenia organizacji, prognozowania, planowania, programowania i finansowania badań oraz nowe warunki płacowe, które pragnie się stworzyć dla kadry nauczającej w wyższych uczelniach.</u>
+ <u xml:id="u-2.45" who="#MieczyslawJagielski">Rządowy program badań naukowych, stanowiący integralną część strategii rozwoju społeczno-gospodarczego, zawiera konkretne zadania i środki w dziedzinie unowocześnienia i rozwoju — w oparciu o własne i zagraniczne osiągnięcia naukowo-badawcze — techniki i organizacji budownictwa, transportu, łączności, produkcji maszyn i urządzeń, przemysłu elektronicznego, środków i metod sterowania i automatyzacji procesów produkcji oraz informatyki. Przewiduje on także poważne zadania w dziedzinie wytwarzania, przesyłu i wykorzystania energii, w dziedzinie unowocześnienia procesów technologicznych, maszyn i urządzeń produkcyjnych w metalurgii, w dziedzinie doskonalenia urządzeń i technologii w przemyśle chemicznym, środków i metod eksploatacji górniczej i wiele innych.</u>
+ <u xml:id="u-2.46" who="#MieczyslawJagielski">W rządowym programie rozwoju nauki i techniki należne miejsce zajmują badania służące bezpośrednio człowiekowi, ochronie jego zdrowia oraz tworzeniu lepszych kulturalnych, socjalnych i bytowych warunków życia ludności.</u>
+ <u xml:id="u-2.47" who="#MieczyslawJagielski">W tym pięcioleciu nakłady na działalność naukowo-badawczą wyniosą 2,5% dochodu narodowego. Nigdy dotąd państwo nie przeznaczało tyle środków na naukę. Zapewniamy uczonym ważki głos w programowaniu dalszego rozwoju naszej ojczyzny. Korzystamy z ich opinii, ocen i ekspertyz. Liczymy, że uczeni wszystkich dyscyplin, wszystkie środowiska naukowe i techniczne wniosą duży wkład w unowocześnienie naszej gospodarki.</u>
+ <u xml:id="u-2.48" who="#MieczyslawJagielski">Wysoka Izbo! Kluczowym problemem projektu planu 5-letniego są inwestycje, ich struktura i rozmieszczenie, a także dynamika nakładów inwestycyjnych w poszczególnych latach planu 5-letniego. Pod tym względem obecny plan różni się od poprzednich.</u>
+ <u xml:id="u-2.49" who="#MieczyslawJagielski">W projekcie planu nakłady inwestycyjne przyjęto w wysokości 1 454 mld zł. Powiększenie ich o 24 mld zł w stosunku do ustaleń VI Zjazdu nastąpiło ze względu na potrzeby budownictwa mieszkaniowego oraz z uwagi na konieczność rozbudowy bazy metalurgicznej, niezbędnej dla zaspokojenia potrzeb gospodarki.</u>
+ <u xml:id="u-2.50" who="#MieczyslawJagielski">Najważniejszą pozycję stanowią podstawowe inwestycje w gospodarce uspołecznionej określone w wysokości 1 050 mld zł. Inwestycje te, realizowane przez ministerstwa i prezydia wojewódzkich rad narodowych, mają podstawowe znaczenie dla rozwoju społeczno-ekonomicznego kraju, są instrumentem przekształcania jego struktury. Dlatego stoimy na stanowisku centralnego ustalania zakresu tych inwestycji oraz kontroli ich realizacji zarówno pod względem wysokości nakładów, jak terminowego uruchomienia nowych zdolności produkcyjnych i usługowych.</u>
+ <u xml:id="u-2.51" who="#MieczyslawJagielski">Pozostałe 404 mld zł przeznaczamy na inwestycje zaliczane do grupy — „B” i — „C”. Grupa — „B” obejmuje inwestycje przedsiębiorstw, wartość czynów społecznych ludności i drobne inwestycje realizowane z niektórych funduszy społecznych. Nakłady na te cele, określone w planie, mają charakter szacunkowy. Zakres i rozmiary tych inwestycji traktujemy elastycznie i w toku realizacji planu będziemy kształtować je w zależności od podaży materiałów, gromadzonych środków oraz aktywności społecznej.</u>
+ <u xml:id="u-2.52" who="#MieczyslawJagielski">Grupa — „C” obejmuje globalny szacunek inwestycji na indywidualną gospodarkę chłopską, indywidualne budownictwo mieszkaniowe ludności oraz na rzemiosło. Środki finansowe ludności mogą być z nieporównanie większą swobodą przeznaczane na bieżącą konsumpcję bądź na cele inwestycyjne. W miarę poprawy zaopatrzenia materiałowego będziemy więc dążyć do zwiększania tych inwestycji.</u>
+ <u xml:id="u-2.53" who="#MieczyslawJagielski">W części dotyczącej inwestycji projekt planu wyraża dążenie do umocnienia dyscypliny ze strony głównych inwestorów, ale cechuje go także elastyczne podejście, niezbędne, aby jednostki gospodarcze mogły w granicach wyznaczonych przez plan centralny rozwinąć samodzielność w wykorzystywaniu przyznanych środków.</u>
+ <u xml:id="u-2.54" who="#MieczyslawJagielski">Plan inwestycyjny jest dziedziną, w której szczególnie wyraziście przejawiać się będzie naczelna idea planu: sprzęgnięcie dyscypliny z inicjatywą i samodzielnością podmiotów gospodarczych.</u>
+ <u xml:id="u-2.55" who="#MieczyslawJagielski">Szczególnie poważnie — bo o 60% — wzrosną nakłady na przemysł. Wyniosą one łącznie 631 mld zł. W ramach tej kwoty przewiduje się znacznie lepsze zaspokojenie potrzeb przemysłów, wytwarzających przedmioty konsumpcji oraz przemysłu materiałów budowlanych. Nakłady inwestycyjne na produkcję przedmiotów spożycia wzrosną w stosunku do minionego pięciolecia: w przemyśle elektromaszynowym — o 173%, chemicznym — o 140%, drzewnym — o 118%, w lekkim — o 87% i rolno-spożywczym — o 62%.</u>
+ <u xml:id="u-2.56" who="#MieczyslawJagielski">Natomiast wolniejsze, wynoszące 52%, tempo wzrostu przewidujemy w nakładach inwestycyjnych przemysłów produkujących środki wytwarzania. Tempo to jest jednak wyższe niż średnie tempo wzrostu całości nakładów inwestycyjnych w gospodarce narodowej, określone — jak wiadomo — w wysokości 45%.</u>
+ <u xml:id="u-2.57" who="#MieczyslawJagielski">Nie zapominamy przy tym o rozbudowie przemysłów surowcowych i przetwórczych dla zaspokojenia potrzeb gospodarki na surowce i półfabrykaty po roku 1975. Odpowiednie środki inwestycyjne przeznaczamy na rozwój górnictwa węgla kamiennego, hutnictwa, przemysłu chemicznego (tworzywa sztuczne), na prace geologiczne i poszukiwawcze, na przemysł metalurgiczny. Obok rozwijania własnej bazy surowcowo-materiałowej będziemy tworzyć stabilny system zaopatrywania się w surowce za granicą oraz ich przetwarzania i uszlachetniania w kraju.</u>
+ <u xml:id="u-2.58" who="#MieczyslawJagielski">Staramy się również zaspokoić potrzeby pozostałych działów gospodarki. Na podkreślenie zasługuje skierowanie poważnych środków na rozwój i modernizację transportu i łączności.</u>
+ <u xml:id="u-2.59" who="#MieczyslawJagielski">Przy omawianiu inwestycji chciałbym jeszcze zwrócić uwagę na rozkład nakładów inwestycyjnych w czasie. Bardzo poważnie wzrosły nakłady w roku 1971, przy czym w latach 1973 i 1974 wzrost ten jest jeszcze wyższy. Taki układ nakładów inwestycyjnych w poszczególnych latach planu 5-letniego wynika z konieczności przyspieszenia wielu ważnych zadań inwestycyjnych. Chodzi przede wszystkim o to, by już w latach 1973—1975 nowe obiekty przemysłów konsumpcyjnych wniosły oczekiwany, niezbędny wkład w umacnianie równowagi rynkowej. Jest to logiczna — powiedziałbym — konsekwencja nacisku, który kładziemy obecnie na przyspieszony rozwój tych gałęzi. Aby przeciwdziałać wynikającemu z tego napięciu, podejmujemy wiele specjalnych środków, łącznie z uzupełniającym importem maszyn i urządzeń na potrzeby budownictwa.</u>
+ <u xml:id="u-2.60" who="#MieczyslawJagielski">Nie omawiam tu programu wielorakich działań, zmierzających do usprawniania wszystkich ogniw procesu inwestycyjnego. Od lat działalność inwestycyjna napotykała trudności, była opleciona pajęczyną sprzecznych nieraz ze sobą przepisów. Dotychczas anulowano już ponad 300 uchwał, postanowień i instrukcji. Niebawem odbędzie się narada krajowa, na której przedstawimy kompleksowy program działania w sferze inwestycji i budownictwa. Chodzi przecież o najważniejszy front planu 5-letniego, na którym rozstrzygnie się w praktyce sprawa wielu jego priorytetów i założeń.</u>
+ <u xml:id="u-2.61" who="#MieczyslawJagielski">Ocena sytuacji w inwestycjach potwierdza, że obecnie nie możemy wyjść poza założony poziom 1 454 mld zł nakładów inwestycyjnych. Podkreślając konieczność zdyscyplinowania ogólnego poziomu nakładów inwestycyjnych, nie wykluczamy w latach 1974—1975 możliwości rozszerzenia programu inwestycyjnego, o ile pomyślna realizacja inwestycji i przekroczenie zadań wzrostu produkcji materialnej stworzy ku temu warunki. W wypadku powstania takich warunków — a mam tu na uwadze wygospodarowanie dodatkowych środków, materiałów budowlanych i mocy przerobowych — można będzie przeznaczyć je na wybrane, określone, szczególnie ważne zadania. Przede wszystkim środki te należałoby skierować na rolnictwo i przemysł rolno-spożywczy oraz na produkcję służącą potrzebom rynku w przemysłach lekkim, maszynowym i chemicznym.</u>
+ <u xml:id="u-2.62" who="#MieczyslawJagielski">Pomyślną realizację zadań obecnego planu 5-letniego wiążemy jak najściślej z handlem zagranicznym. O jego rosnącej roli w rozwoju kraju świadczy fakt, że obroty handlowe mają być w 1975 roku o ok. 57% wyższe niż w roku 1970.</u>
+ <u xml:id="u-2.63" who="#MieczyslawJagielski">W strukturze rosnącego szybko importu zajdą istotne zmiany. Wzrośnie udział wyposażenia dla kompletnych obiektów, maszyn i urządzeń dla modernizacji parku maszynowego oraz zakupów kooperacyjnych. W większym niż dotychczas stopniu wykorzystamy na te cele kredyty zagraniczne, dbając równocześnie o ich racjonalne wykorzystanie. Odpowiednie środki zamierzamy także przeznaczyć na zakup artykułów rolno-spożywczych oraz innych towarów, potrzebnych do umocnienia równowagi rynkowej.</u>
+ <u xml:id="u-2.64" who="#MieczyslawJagielski">W eksporcie główny akcent zostanie położony na zwiększenie wywozu wyrobów z przetworzonych i uszlachetnionych surowców pozyskiwanych w kraju, nowoczesnych produktów przemysłu maszynowego, na zwiększenie eksportu produktów chemicznych oraz wykorzystanie i utrzymanie naszych pozycji na rynkach zagranicznych w dziedzinie wysoko przetwarzanych produktów rolno-spożywczych.</u>
+ <u xml:id="u-2.65" who="#MieczyslawJagielski">Wprawdzie projekt planu zakłada wzrost eksportu o ponad 55%, pragnę jednak podkreślić, że zadań tych nie traktujemy jako zbyt mobilizujących. Uważamy, że gospodarkę naszą stać na więcej. Widzimy możliwości dalszego zwiększenia eksportu. Trudno jest jednak już dzisiaj sprecyzować je w planie dla poszczególnych resortów. Będziemy zatem sięgać po nie w planach rocznych.</u>
+ <u xml:id="u-2.66" who="#MieczyslawJagielski">Zasadnicze znaczenie dla wzrostu obrotów handlu zagranicznego mieć będzie wszechstronny rozwój współpracy gospodarczej z krajami socjalistycznymi. Udział krajów socjalistycznych w obrotach naszego handlu zagranicznego ukształtuje się w roku 1975 na poziomie blisko 2/3. Projekt planu po stronie eksportu i importu uwzględnia dostawy towarów, wynikające z wieloletnich umów handlowych i porozumień o współpracy produkcyjno-kooperacyjnej z poszczególnymi krajami socjalistycznymi.</u>
+ <u xml:id="u-2.67" who="#MieczyslawJagielski">Na podstawie dotychczasowych porozumień oraz programu pogłębienia współpracy i socjalistycznej integracji gospodarczej przyjętego przez XXV Sesję RWPG, przewidujemy szybki rozwój kooperacji i specjalizacji produkcji i współpracy naukowo-technicznej.</u>
+ <u xml:id="u-2.68" who="#MieczyslawJagielski">Najszersze perspektywy dalszego rozwoju wzajemnych obrotów handlowych oraz wzajemnie korzystnej współpracy gospodarczej i naukowo-technicznej otwierają zawarte ostatnio oraz projektowane porozumienia ze Związkiem Radzieckim. Stwarzają one korzystne podstawy dla rozwoju i unowocześnienia wielu ważnych gałęzi naszej gospodarki. Ważne działy produkcji mają zapewnione w ZSRR korzystne rynki zbytu. W projekcie planu uwzględnia się rosnące dostawy radzieckich urządzeń i maszyn dla kompletnych obiektów.</u>
+ <u xml:id="u-2.69" who="#MieczyslawJagielski">Projekt planu, który przedkładamy Wysokiej Izbie, oznacza więc w sumie postępującą, dynamiczną aktywizację polskiego udziału w międzynarodowym podziale pracy i w stosunkach gospodarczych.</u>
+ <u xml:id="u-2.70" who="#MieczyslawJagielski">Wysoki Sejmie! Projekt planu przewiduje maksymalny wysiłek, zmierzający do utrzymania i utrwalenia równowagi rynkowej. Temu problemowi Rząd i Komisja Planowania poświęcały wiele uwagi we wszystkich fazach prac nad tym projektem. Dzięki temu w projekcie planu możliwe było przekroczenie ustaleń uchwały VI Zjazdu o 19 mld zł w produkcji przedmiotów spożycia dostarczanych do handlu.</u>
+ <u xml:id="u-2.71" who="#MieczyslawJagielski">Aby zwiększonej sile nabywczej ludności, której środki na zakup towarów wzrosną o blisko 42% przeciwstawić odpowiednią ilość towarów i usług, przewidujemy, że dostawy na rynek wewnętrzny w 1975 r. wzrosną o ponad 43% w porównaniu z rokiem 1970. Zapewni to nie tylko pełne globalne zrównoważenie popytu, lecz i pewien wzrost rezerwy towarowej jako dodatkowe ubezpieczenie równowagi rynkowej.</u>
+ <u xml:id="u-2.72" who="#MieczyslawJagielski">Najwyższa dynamika cechować będzie dostawy wyrobów przemysłu elektromaszynowego, które w 1975 r. osiągną wartość około 92 mld zł, co oznacza wzrost w cenach porównywalnych w stosunku do 1970 r. — około 88%.</u>
+ <u xml:id="u-2.73" who="#MieczyslawJagielski">Dostawy wyrobów przemysłu lekkiego, które również mają istotne znaczenie dla przemian w strukturze spożycia, osiągną w 1975 r. w cenach porównywalnych wartość o około 51% wyższą niż w 1970 r.</u>
+ <u xml:id="u-2.74" who="#MieczyslawJagielski">Przemysł chemiczny wytworzy wiele nowych surowców dla produkcji wyrobów rynkowych.</u>
+ <u xml:id="u-2.75" who="#MieczyslawJagielski">Przewidywany wzrost zaopatrzenia rynku w meble oraz inne wyroby przemysłu drzewnego powinien w 1975 r. zapewnić zaspokojenie popytu.</u>
+ <u xml:id="u-2.76" who="#MieczyslawJagielski">Dostawy węgla na rynek wewnętrzny wzrosną w 1975 r. do około 26 mln ton, co stanowi podbudowę niedawnej, jakże ważnej, decyzji o zniesieniu reglamentacji.</u>
+ <u xml:id="u-2.77" who="#MieczyslawJagielski">Znacznie wzrosną dostawy podstawowych materiałów budowlanych na zaopatrzenie rynku wewnętrznego.</u>
+ <u xml:id="u-2.78" who="#MieczyslawJagielski">Dodatkowym, ważnym czynnikiem wzbogacenia rynku będzie wzrost dostaw towarów z importu. Import artykułów konsumpcyjnych w 1975 r. wzrośnie w porównaniu z 1970 r. o 76%.</u>
+ <u xml:id="u-2.79" who="#MieczyslawJagielski">Nie ulega wątpliwości, że podstawowym problemem w zaopatrzeniu rynku pozostaje nadal wzrost dostaw artykułów żywnościowych. Dlatego projekt planu 5-letniego wyznacza tak ważne i odpowiedzialne zadania rolnictwu i przemysłowi rolno-spożywczemu.</u>
+ <u xml:id="u-2.80" who="#MieczyslawJagielski">Musimy wydatnie podnieść plony podstawowych roślin uprawnych, znacznie lepiej gospodarować na trwałych użytkach zielonych — słowem powiększać zasoby własnych pasz gospodarskich, by na tej podstawie szybciej niż dotąd rozwijać produkcję zwierzęcą.</u>
+ <u xml:id="u-2.81" who="#MieczyslawJagielski">Realizację trudnych zadań rolnictwa będą ułatwiać wydatnie zwiększone dostawy nasion, nawozów mineralnych, środków ochrony roślin, pasz przemysłowych, ciągników, maszyn i narzędzi oraz dalsze powiększanie nakładów inwestycyjnych na mechanizację, zaopatrzenie w wodę, elektryfikację, budownictwo itd. Równolegle przewidujemy odpowiednie środki na rozbudowę zdolności produkcyjnych przemysłu rolno-spożywczego.</u>
+ <u xml:id="u-2.82" who="#MieczyslawJagielski">Szczególnie doniosłym impulsem wykorzystania rezerw produkcyjnych rolnictwa we wszystkich jego sektorach będą doskonalone warunki ekonomiczne.</u>
+ <u xml:id="u-2.83" who="#MieczyslawJagielski">Wszystkie podjęte dotychczas decyzje w sprawach rolnictwa — łącznie z ubezpieczeniem zdrowotnym ludności rolniczej — sprzyjać będą szybkiemu rozwojowi produkcji rolnej i na tej drodze — zwiększaniu dochodów ludzi rolniczego trudu oraz dalszemu umacnianiu sojuszu robotniczo-chłopskiego.</u>
+ <u xml:id="u-2.84" who="#MieczyslawJagielski">Tak kształtowana przez naszą partię, wspólnie ze Zjednoczonym Stronnictwem Ludowym polityka rolna, konsekwentnie realizowana przez Rząd, powinna pobudzać rolników indywidualnych, członków spółdzielni produkcyjnych i załogi gospodarstw państwowych do coraz lepszego i efektywniejszego wykorzystywania potencjału produkcyjnego rolnictwa, w tym zwłaszcza gruntów ornych i użytków zielonych.</u>
+ <u xml:id="u-2.85" who="#MieczyslawJagielski">Popieramy rozwój produkcji we wszystkich grupach gospodarstw indywidualnych. Umacniamy poczucie stabilności na wsi. Stwarzamy korzystne warunki dla młodych rolników, zakładających samodzielne gospodarstwa. Zapewniamy całej młodzieży, która zamierza pracować w rolnictwie, możliwość zdobycia wykształcenia rolniczego.</u>
+ <u xml:id="u-2.86" who="#MieczyslawJagielski">Popierając rozwój produkcji we wszystkich sektorach rolnictwa, będziemy równocześnie wspierać umacnianie i rozwój kółek rolniczych, spółdzielni produkcyjnych i gospodarstw państwowych, unowocześnianie struktury naszego rolnictwa i przemiany społeczne na polskiej wsi.</u>
+ <u xml:id="u-2.87" who="#MieczyslawJagielski">Zadania w rozwoju przemysłu i rolnictwa oraz handlu zagranicznego ujęte w projekcie planu 5-letniego upoważniają do oceny, że realizacja tego planu zapewni utrzymanie globalnej równowagi rynkowej i umocnienie równowagi cząstkowej. Na wielu odcinkach zaopatrzenia zaznaczy się wyraźna poprawa asortymentu, jakości i nowoczesności oferowanych towarów. Nie uda się jednakże zaspokoić zapotrzebowania rynku na wszystkie towary, między innymi takie, jak mięso i jego przetwory, niektóre wyroby przemysłu lekkiego czy, powiedzmy, materiały budowlane — w związku z szerokim programem budownictwa mieszkaniowego i indywidualnego.</u>
+ <u xml:id="u-2.88" who="#MieczyslawJagielski">Oto dlaczego tak wielkie znaczenie dla równowagi gospodarczej, dla codziennego bytu ludności ma uruchamianie rezerw dla dalszego wzrostu produkcji rynkowej i eksportu. Rząd ze swej strony będzie tworzył warunki sprzyjające takim inicjatywom. Podobnie jak dotychczas dużo uwagi przy formułowaniu planów rocznych poświęcać będziemy problemom równowagi rynkowej, aktywnie przeciwdziałając trudnościom na określonych odcinkach.</u>
+ <u xml:id="u-2.89" who="#MieczyslawJagielski">Wysoki Sejmie! Obecne pięciolecie stanowi okres narastających zmian w metodach planowania i zarządzania, w funkcjonowaniu naszej gospodarki. Na podstawie wyników prac Komisji Partyjno-Rządowej do Unowocześnienia Funkcjonowania Gospodarki i Państwa systematycznie wprowadzamy do praktyki odpowiednie zmiany w metodach planowania i zarządzania. Podchodzimy do tego zadania z poczuciem wielkiej odpowiedzialności. Zmiany te trzeba bowiem wmontować w system gospodarki działającej, nasilającej dynamikę, zobowiązanej w pełni wykonać trudne zadania, które stawiamy w planie 5-letnim. Pomocą są w tym doświadczenia krajów socjalistycznych oraz narastający wkład rodzimej nauki i praktyki. Wchodząc na drogę dostosowania stosunków produkcji do potrzeb rozwijających się sił wytwórczych, urzeczywistniamy niezbędny w świetle marksizmu-leninizmu warunek postępu, dbając o to, aby wszelkie rozwiązania umacniały socjalistyczny charakter gospodarki i zapewniały realizację programu VI Zjazdu.</u>
+ <u xml:id="u-2.90" who="#MieczyslawJagielski">W minionych 16 miesiącach wiele zrobiliśmy w doskonaleniu metod planowania i zarządzania. W narodowym planie gospodarczym na rok 1972 dokonaliśmy istotnych zmian w gospodarce siłą roboczą i funduszem płac, a także w zasadach wynagradzania. Ograniczyliśmy zakres limitowania zatrudnienia oraz wprowadziliśmy uelastycznienie gospodarki funduszami płac. Limity zatrudnienia nie obowiązują już w zasadzie w całej sferze produkcji materialnej oraz w tak ważnych dziedzinach działalności, jak instytucje naukowo-badawcze, oświata, wychowanie, szkolnictwo wyższe.</u>
+ <u xml:id="u-2.91" who="#MieczyslawJagielski">W sumie ponad 90% pracowników gospodarki uspołecznionej nie jest objętych limitowaniem zatrudnienia. Wprowadzone zmiany w tej dziedzinie działalności gospodarczej i planistycznej umożliwiają kształtowanie słuszniejszych relacji ekonomicznych pomiędzy wzrostem funduszu płac, wydajnością pracy i realizacją zadań produkcyjnych. Umożliwiają one także racjonalne, indywidualne podwyżki płac.</u>
+ <u xml:id="u-2.92" who="#MieczyslawJagielski">W 1972 r. przyjęliśmy do oceny podstawowych relacji ekonomicznych w przemyśle, zwłaszcza wydajności pracy — produkcję dodaną. Jest to miernik zbliżony do produkcji czystej, w sposób bardziej właściwy i uzasadniony, odzwierciedlający faktyczne postępy w działalności jednostek gospodarczych.</u>
+ <u xml:id="u-2.93" who="#MieczyslawJagielski">Istotnej zmianie poddaliśmy również przepisy dotyczące handlu zagranicznego, dążąc i w tej dziedzinie do podniesienia samodzielnej roli wielkich organizacji gospodarczych. Zniesienie limitowania importu maszyn i urządzeń z krajów socjalistycznych ułatwia jednostkom gospodarczym import maszyn i urządzeń stosownie do potrzeb. Upoważniono ministrów do kontraktowania w krajach kapitalistycznych wyrobów przemysłu elektromaszynowego z dostawą do 1974 r. włącznie. Na ten cel można kierować do 100% limitów dewizowych przyznanych w 1971 r. Limity nie wykorzystane w ciągu roku mogą być realizowane w roku następnym.</u>
+ <u xml:id="u-2.94" who="#MieczyslawJagielski">Sztywne zasady kontroli opłacalności poszczególnych towarów przeznaczonych na eksport zostały zastąpione elastycznymi formami rachunku ekonomicznego, w którym konfrontuje się mniej opłacalny eksport z możliwością uzyskania za dane wpływy eksportowe znacznie bardziej opłacalnego importu.</u>
+ <u xml:id="u-2.95" who="#MieczyslawJagielski">Narastają pozytywne skutki dokonanego rozszerzenia uprawnień przedsiębiorstw przemysłu kluczowego, kombinatów i zjednoczeń. Uchwała Rady Ministrów — zwana już dzisiaj powszechnie — „Kartą praw i obowiązków dyrektora” — przekazała wiele uprawnień dyrektorom zjednoczeń, kombinatów i przedsiębiorstw. Objęła ona zagadnienia organizacji, planowania, inwestycji, cen, handlu zagranicznego, a także niektóre sprawy płac i premiowania.</u>
+ <u xml:id="u-2.96" who="#MieczyslawJagielski">Oczywiste jest, że zwiększeniu uprawnień musi towarzyszyć zwiększenie szeroko pojętej odpowiedzialności za efekty gospodarowania i prawidłowe kształtowanie stosunków międzyludzkich, co znalazło odbicie w odpowiednich postanowieniach tej uchwały.</u>
+ <u xml:id="u-2.97" who="#MieczyslawJagielski">Odpowiednio do zmian w planowaniu kształtuje się nowa rola ministerstw jako reprezentantów państwa wobec działających samodzielnie organizacji gospodarczych, na które oddziałujemy założeniami planu oraz instrumentami ekonomicznymi i finansowymi, skojarzonymi z niezbędnym zakresem środków dyrektywnych.</u>
+ <u xml:id="u-2.98" who="#MieczyslawJagielski">Zintensyfikowane zostały prace związane z prognozowaniem, programowaniem perspektywicznym i planowaniem 5-letnim oraz analizą procesów społeczno-gospodarczych.</u>
+ <u xml:id="u-2.99" who="#MieczyslawJagielski">Zdajemy sobie sprawę z powagi zadań, jakie nas w tej dziedzinie oczekują. Systematycznie je rozwiązując, pamiętać będziemy, że wszystkie zmiany zmierzające do doskonalenia funkcjonowania gospodarki wiążą się jak najściślej z naczelną zasadą umacniania roli centralnego planowania i zapewnienia wysokiej skuteczności centralnego sterowania gospodarką — przy zwiększeniu samodzielności podmiotów gospodarczych, zwłaszcza zaś wielkich organizacji gospodarczych.</u>
+ <u xml:id="u-2.100" who="#MieczyslawJagielski">Planowanych zmian nie sposób wprowadzić w jednorazowym trybie. Będziemy je wprowadzać stopniowo, informując o nich sukcesywnie Wysoką Izbę.</u>
+ <u xml:id="u-2.101" who="#MieczyslawJagielski">W projekcie planu regionalnego na czoło wysuwa się dążenie do racjonalizacji wykorzystania zasobów pracy oraz potencjału produkcyjnego i usługowego. Aktywna, a zarazem elastyczna polityka zatrudnienia wyraża się m.in. zwiększeniem zmianowości w działających i nowo uruchamianych zakładach, tworzeniem nowych miejsc pracy w szeroko pojętych usługach oraz umożliwianiem międzyregionalnych przesunięć pracowników z regionów, gdzie występują pewne nadwyżki, do regionów, które odczuwają deficyt. Sprzyjać temu będą nowe zasady polityki mieszkaniowej i rozmieszczenie budowanych mieszkań. Aspekt społeczny polityki pełnego zatrudnienia wiąże się z osiąganym na tej drodze wzrostem dochodów ludności. Aspekt ekonomiczny polega zaś na dążeniu do efektywnego wykorzystania pracowników zgodnie z ich kwalifikacjami.</u>
+ <u xml:id="u-2.102" who="#MieczyslawJagielski">Oto dlaczego w niektórych województwach przewidujemy wyższy od przeciętnej krajowej wzrost zatrudnienia w gospodarce uspołecznionej. Dla przykładu: przy przeciętnym wzroście zatrudnienia w gospodarce uspołecznionej o 16,3%, w woj. białostockim wzrośnie ono o 21%, w woj. koszalińskim — o 20%, w woj. lubelskim i olsztyńskim — o 19%, w woj. kieleckim, zielonogórskim i szczecińskim — o około 18%.</u>
+ <u xml:id="u-2.103" who="#MieczyslawJagielski">Istotne znaczenie dla rozwoju województw mają założenia wzrostu produkcji w układzie regionalnym. Będą one wypadkową szeregu czynników, zwłaszcza zaś wielkości i struktury mocy produkcyjnych oraz stopnia ich wykorzystania, a także lokalizacji nowych obiektów. Wiąże się to z osiąganiem założonych efektów koncentracji nakładów i warunkami naturalnymi, uzasadaniającymi preferencje dla rozwoju określonych dziedzin czy branż produkcji.</u>
+ <u xml:id="u-2.104" who="#MieczyslawJagielski">Konsekwencją oddziaływania tych czynników jest zróżnicowana dynamika wzrostu produkcji. Przy średnim wzroście produkcji globalnej przemysłu o ponad 50,2% w skali kraju, w woj. zielonogórskim wzrost ten powinien wynieść ponad 77%, w woj. warszawskim — ok. 73%, w woj. szczecińskim — 71%, w woj. kieleckim — 69%, w woj. rzeszowskim — 65%, w m. Warszawie — ponad 61%.</u>
+ <u xml:id="u-2.105" who="#MieczyslawJagielski">Projekt przewiduje także zróżnicowanie dynamiki rozwoju produkcji rolnej w poszczególnych województwach.</u>
+ <u xml:id="u-2.106" who="#MieczyslawJagielski">Trzeba otwarcie powiedzieć, że w kształtowaniu się dochodów i ogólnego poziomu życia ludności nadal występować będą różnice międzyregionalne. Jedną z dróg ich łagodzenia jest zróżnicowany przestrzennie rozwój usług socjalnych, oddziałujących na dynamikę spożycia zbiorowego. I dlatego zakładamy np. w wielu województwach poważną poprawę opieki nad dzieckiem oraz opieki zdrowotnej w stosunku do stanu poprzedniego. Liczba dzieci korzystających ze żłobków wzrośnie w kraju o ponad 23%, natomiast w woj. kieleckim — o prawie 64%, w woj. rzeszowskim — o 61%, w m. Krakowie — o prawie 54%, w woj. poznańskim, bydgoskim i koszalińskim — o ponad 40%. Znacznie szybciej od średniej krajowej wzrośnie liczba dzieci w przedszkolach w woj. kieleckim, zielonogórskim, olsztyńskim i koszalińskim. Podobnie w woj. warszawskim, m. Poznaniu, woj. olsztyńskim, kieleckim, bydgoskim i lubelskim szybciej od krajowej średniej zwiększać się będzie liczba łóżek w szpitalach. Ilustruje to szerszą tendencję, powiedziałbym, do stopniowego zmniejszania dysproporcji poprzez zróżnicowany wzrost spożycia społecznego. Opracowując w ścisłym współdziałaniu z organami terenowymi projekt planu 5-letniego, ustaliliśmy w nim zróżnicowane zadania i środki. Uwzględniając konkretne warunki i specyfikę poszczególnych województw, dążymy do świadomego kształtowania wyspecjalizowanych funkcji produkcyjnych i usługowych. Oczywiście, okres 5-letni jest zbyt krótki dla zniwelowania istniejących różnic. Z myślą o ich wyrównywaniu, o racjonalnym rozmieszczeniu sił wytwórczych, sieci osadniczej, infrastruktury technicznej i społecznej oraz dalszej specjalizacji województw i regionów w następnym pięcioleciu, w ramach prac nad planem perspektywicznym, zintensyfikowaliśmy przygotowanie planu przestrzennego zagospodarowania kraju.</u>
+ <u xml:id="u-2.107" who="#MieczyslawJagielski">Wysoki Sejmie! Przedłożony projekt planu 5-letniego zapewnia warunki dla pełnej realizacji programu społeczno-gospodarczego rozwoju kraju, wytyczonego przez VI Zjazd naszej partii i aprobowanego przez naród w powszechnych wyborach do Sejmu. Program ten, jednoczący w jedną całość cele społeczne i gospodarcze, oznacza:</u>
+ <u xml:id="u-2.108" who="#MieczyslawJagielski">— wydatny, odczuwalny wzrost stopy życiowej społeczeństwa, — szybki rozwój produkcji materialnej dla zaspokojenia potrzeb rynku wewnętrznego i optymalnej wymiany z zagranicą, — przyspieszenie tempa unowocześniania naszej gospodarki i zmian strukturalnych, — tworzenie fundamentów dalszego, dynamicznego rozwoju kraju po 1975 r., co znajduje m.in. wyraz w odpowiednich nakładach inwestycyjnych na górnictwo węgla kamiennego, hutnictwo, chemię oraz przemysł materiałów budowlanych, — dalszy postęp w budownictwie socjalistycznym i wzmocnienie pozycji Polski w świecie.</u>
+ <u xml:id="u-2.109" who="#MieczyslawJagielski">Pragnę podkreślić fakt zbilansowania podstawowych proporcji projektu planu. Dotyczy to zwłaszcza syntetycznego bilansu tworzenia i podziału dochodu narodowego oraz zapewnienia globalnej równowagi w handlu zagranicznym i wewnętrznym, przy jednoczesnej poprawie równowagi odcinkowej na rynku krajowym.</u>
+ <u xml:id="u-2.110" who="#MieczyslawJagielski">Projekt planu wskazuje jednak, że w toku jego realizacji możemy napotykać trudności i napięcia. Dostrzegamy je już dzisiaj. Trudności te i napięcia są zrozumiałe, jeśli zważyć założoną wysoką dynamikę rozwoju.</u>
+ <u xml:id="u-2.111" who="#MieczyslawJagielski">Na plan pierwszy należy wysunąć napięcia w procesie inwestycyjnym, szczególnie w latach 1972—1973, a zapewne także — choć w mniejszej skali — w 1974 roku. Napięcia te wynikają zarówno z wysokiej stopy inwestycji w tych latach, jak też z koniecznej koncentracji robót na niektórych terenach. Poważnym problemem pozostaje nadal utrzymywanie się w ramach planowanych kosztów inwestycji, jakość wykonawstwa oraz dotrzymywanie normatywnych terminów uruchamiania projektowych zdolności produkcyjnych.</u>
+ <u xml:id="u-2.112" who="#MieczyslawJagielski">Drugą dziedziną, w której należy liczyć się z trudnościami, jest rolnictwo — z uwagi na stosunkowo wysoką dynamikę wzrostu produkcji rolnej oraz fakt, że zadania w tej dziedzinie ustalone zostały przy założeniu średnio dobrych lat dla rolnictwa. Nie możemy jednak wykluczyć możliwości wystąpienia nieurodzaju na skutek niesprzyjających warunków klimatycznych.</u>
+ <u xml:id="u-2.113" who="#MieczyslawJagielski">Trzeci obszar zagrożeń związany jest z handlem zagranicznym, chociaż, jak już mówiłem, plan w tej dziedzinie, zwłaszcza jeśli chodzi o wzrost eksportu, nie jest napięty. Niemniej jednak, mimo przyjęcia realistycznych — naszym zdaniem — założeń cenowych, nie możemy wykluczyć wystąpienia niekorzystnych dla naszej gospodarki zjawisk koniunkturalnych. Musimy się także liczyć z pewnymi trudnościami w osiągnięciu zaprojektowanych relacji importu do eksportu, a więc uzyskania w potrzebnej skali i na dogodnych warunkach kredytów zagranicznych. A jak wiadomo, z wszechstronnym i racjonalnym wykorzystaniem tych kredytów wiążemy poważne zadania modernizacji szeregu branż naszego przemysłu, a więc i dokonanie zamierzonych zmian strukturalnych.</u>
+ <u xml:id="u-2.114" who="#MieczyslawJagielski">Kolejnym obszarem, na którym także mogą wystąpić trudności, jest zaopatrzenie ludności w niektóre towary względnie w niektóre asortymenty. Liczymy się z wystąpieniem trudności w zaopatrzeniu przemysłu w niektóre materiały i elementy kooperacyjne, a także energię elektryczną w okresach szczytowego zapotrzebowania.</u>
+ <u xml:id="u-2.115" who="#MieczyslawJagielski">Poważnego wysiłku wymaga osiągnięcie wydatnej poprawy w dziedzinie gospodarki materiałowej, a w szczególności zmniejszenie jednostkowego zużycia surowców, paliw i materiałów, obniżki kosztów, a wreszcie osłabienie dynamiki przyrostu zapasów.</u>
+ <u xml:id="u-2.116" who="#MieczyslawJagielski">Tym mocniej należy podkreślić, że świadomość tych napięć, ich skali i ostrości nie spowodowała obniżenia założeń planu, stała się natomiast bodźcem do przygotowania wielostronnych programów działania, które określają drogi i środki przezwyciężania tych trudności. Szczególne znaczenie mieć będą:</u>
+ <u xml:id="u-2.117" who="#MieczyslawJagielski">— wszechstronne usprawnienie procesów inwestycyjnych poprzez pełniejsze wykorzystanie potencjału przedsiębiorstw budowlano-montażowych, zwiększenie ich wyposażenia, uruchomienie zachęt materialnych, pobudzających do obniżki kosztów, zwiększenie wydajności pracy i skracanie cykli, a także uproszczenie zasad projektowania i finansowania inwestycji;</u>
+ <u xml:id="u-2.118" who="#MieczyslawJagielski">— przedsięwzięcia zapewniające dalszą intensyfikację produkcji rolnej, rozszerzenie produkcji żywca wołowego, a wreszcie systematyczne tworzenie odpowiednich rezerw zabezpieczających gospodarkę przed skutkami ewentualnego nieurodzaju;</u>
+ <u xml:id="u-2.119" who="#MieczyslawJagielski">— środki zmierzające do przyspieszenia rozwoju produkcji dóbr i usług rynkowych oraz rozwoju opłacalnego eksportu, przy wykorzystaniu rysującej się koniunktury na niektóre towary;</u>
+ <u xml:id="u-2.120" who="#MieczyslawJagielski">— realizacja programu porządkowania gospodarki materiałowej oraz racjonalizacji zużycia surowców, paliw i materiałów.</u>
+ <u xml:id="u-2.121" who="#MieczyslawJagielski">Wspomniane programy i przedsięwzięcia traktujemy jako integralną część działań Rządu, zapewniających realizację zadań planu 5-letniego. W miarę konkretyzacji tych programów Rząd informować będzie Wysoką Izbę o podejmowanych przedsięwzięciach i ich realizacji.</u>
+ <u xml:id="u-2.122" who="#MieczyslawJagielski">Dobrze, odpowiedzialnie realizować plan 5-letni — to wygospodarowywać nowe środki, ujawniać dalsze rezerwy na wszystkich szczeblach gospodarowania. Jest to nie tylko droga łagodzenia i likwidacji napięć, lecz i generalna przesłanka zwiększania dynamiki społeczno-gospodarczego rozwoju kraju.</u>
+ <u xml:id="u-2.123" who="#MieczyslawJagielski">Rezerwy takie mamy w całej gospodarce. Tkwią one w istniejącym, budowanym oraz modernizowanym majątku produkcyjnym, w gospodarce materiałami i zapasami, w obniżaniu kosztów produkcji i wzroście wydajności pracy.</u>
+ <u xml:id="u-2.124" who="#MieczyslawJagielski">Główne rezerwy tkwią w energii, inicjatywie i aktywności klasy robotniczej, rolników, inteligencji, ludzi nauki i techniki. Dlatego uważamy, że plan ten, aczkolwiek trudny, jest realny. To przekonanie wyrażamy na podstawie nowego klimatu politycznego, bezpośredniego zaangażowania społeczeństwa we współgospodarowanie krajem, na podstawie całokształtu wyników 16 miesięcy realizacji pogrudniowej polityki partii.</u>
+ <u xml:id="u-2.125" who="#MieczyslawJagielski">Co więcej — zdecydowana wola skutecznego działania całego społeczeństwa, wiara w możliwości szybkiego postępu społecznego i gospodarczego, klimat dobrej i rzetelnej pracy — upoważnia nas do traktowania projektu planu jako otwartego. Oznacza to, że jeśli w połowie 1973 roku wylegitymujemy się pomyślnymi wynikami, przekroczeniem założonych na ten okres zadań planu, wówczas — jak to podkreślił na przedwyborczym spotkaniu w Sosnowcu I Sekretarz KC PZPR tow. Edward Gierek — będziemy mogli zaproponować Sejmowi rozszerzenie naszego programu społeczno-gospodarczego rozwoju kraju.</u>
+ <u xml:id="u-2.126" who="#MieczyslawJagielski">Wysoki Sejmie! Projekt planu zawiera określone napięcia, jak i znaczne rezerwy. Scharakteryzowałem jedne i drugie, przedstawiając Wysokiej Izbie do debaty generalnej i rozpatrzenia w komisjach plan trudny, ale realny. Plan ten, ukształtowany na miarę naszych ambicji i potrzeb, dążeń i realnych możliwości, powinien zapewnić osiągnięcie aprobowanych przez cały naród celów, które wytyczył VI Zjazd partii.</u>
+ <u xml:id="u-2.127" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-3">
+ <u xml:id="u-3.0" who="#Marszalek">Konwent Seniorów proponuje Wysokiemu Sejmowi, aby w dniu dzisiejszym przy I czytaniu projektu uchwały o pięcioletnim planie społeczno-gospodarczego rozwoju kraju w latach 1971—1975 nie przeprowadzać dyskusji. Wiąże się to przede wszystkim z koniecznością zabezpieczenia optymalnych warunków dla zaznajomienia się posłów z projektem planu w ramach prac komisji sejmowych przed podjęciem debaty plenarnej w II czytaniu. Jest propozycja, aby przedstawiony projekt uchwały Sejm odesłał do Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów z tym, że właściwe komisje — zgodnie z art. 39 regulaminu Sejmu PRL — rozpatrzą poszczególne części planu i swe wnioski oraz uwagi przekażą Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów.</u>
+ <u xml:id="u-3.1" who="#Marszalek">Jeśli nie usłyszę sprzeciwu, będę uważał, że Sejm wyraził zgodę na przedstawione propozycje.</u>
+ <u xml:id="u-3.2" who="#Marszalek">Sprzeciwu nie słyszę.</u>
+ <u xml:id="u-3.3" who="#Marszalek">Przystępujemy do punktu 2 porządku dziennego: Informacja Ministra Spraw Zagranicznych w sprawie ratyfikacji układu między Polską Rzecząpospolitą Ludową a Niemiecką Republiką Federalną o podstawach normalizacji ich wzajemnych stosunków z dnia 7 grudnia 1970 r.</u>
+ <u xml:id="u-3.4" who="#Marszalek">Głos zabierze Minister Spraw Zagranicznych obywatel Stefan Olszowski.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-4">
+ <u xml:id="u-4.0" who="#StefanOlszowski">Wysoki Sejmie! Zgodnie z zapowiedzią Prezesa Rady Ministrów na inauguracyjnym posiedzeniu Sejmu VI kadencji — Rząd Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej wystąpił do Rady Państwa z wnioskiem o ratyfikację Układu między Polską Rzecząpospolitą Ludową a Republiką Federalną Niemiec o podstawach normalizacji ich wzajemnych stosunków, podpisanego w Warszawie dnia 7 grudnia 1970 roku. Rada Państwa, uznając za celowe uzyskanie opinii właściwych organów Wysokiej Izby w tej sprawie, skierowała tekst układu wraz z wnioskiem Rządu do Prezydium Sejmu.</u>
+ <u xml:id="u-4.1" who="#StefanOlszowski">Pragnę przedstawić Wysokiemu Sejmowi stanowisko Rządu w kwestii tego układu oraz naświetlić jego znaczenie dla stosunków między Polską a Niemiecką Republiką Federalną i dla sytuacji w Europie.</u>
+ <u xml:id="u-4.2" who="#StefanOlszowski">Ratyfikacja układu z Niemiecką Republiką Federalną jest problemem o zasadniczym znaczeniu politycznym. Wynika to z wielu przyczyn. Niektóre z nich chciałbym tu wskazać.</u>
+ <u xml:id="u-4.3" who="#StefanOlszowski">Ratyfikacją tego układu interesuje się szeroko polska opinia publiczna. Jest bowiem zjawiskiem naturalnym, że normalizacja stosunków z Niemiecką Republiką Federalną wywołuje w naszym społeczeństwie refleksje i odczucia, wymagające rozumienia i szacunku. Dla naszego narodu, dla większości Polaków, straszliwa noc okupacji i okrucieństwa niemieckiego faszyzmu stanowią jakże bolesne, wciąż żywe doświadczenie. Tragiczne dzieje narodu w czasie II wojny światowej wryły się głęboko w świadomość także młodszego pokolenia, które poznało je z widocznych jeszcze śladów wojny, dokumentów i z przekazu pamięci o losach rodzin polskich.</u>
+ <u xml:id="u-4.4" who="#StefanOlszowski">Księga 1000-letnich dziejów polsko-niemieckich zawiera różne rozdziały — żywa jest również pamięć tego, co było w narodzie niemieckim szlachetne i postępowe — ale dominuje w nich duch antagonizmu narzucony przez klasy panujące Niemiec.</u>
+ <u xml:id="u-4.5" who="#StefanOlszowski">Historię stosunków polsko-niemieckich określały przede wszystkim ideologia i praktyka Drang nach Osten, Kulturkampf, Hakaty i — „Mein Kampf” — zbrodniczej emanacji nacjonalizmu niemieckiego.</u>
+ <u xml:id="u-4.6" who="#StefanOlszowski">Ekspansjonizm niemiecki wykopał przepaść między Polakami a Niemcami. Stworzyła ją 'wielowiekowa zaborczość niemiecka wobec naszej ziemi, naszych interesów narodowych, a także kosztem innych narodów oraz pokoju w Europie i świecie.</u>
+ <u xml:id="u-4.7" who="#StefanOlszowski">W ciągu wieków kolejne najazdy niemieckie wyrywały coraz nowe obszary z państwowego organizmu Polski.</u>
+ <u xml:id="u-4.8" who="#StefanOlszowski">Powstanie feudalno-militarystycznego państwa pruskiego zawisło nowym niebezpieczeństwem na naszej granicy zachodniej. Pruska racja stanu zakładała od samego początku likwidację państwa polskiego, po rozbiorach zaś niedopuszczenie do jego odrodzenia. W polityce zagranicznej sprowadzało się to do likwidowania w zarodku wszelkich możliwości odbudowy państwa polskiego. Wewnątrz państwa pruskiego — polityka antypolska wyrażała się w dążeniu do stłumienia w społeczeństwie polskim wszelkich dążeń niepodległościowych, do likwidacji w ogóle odrębności narodowej ludności polskiej, do jej pełnej germanizacji.</u>
+ <u xml:id="u-4.9" who="#StefanOlszowski">Już Fryderyk II pod koniec XVIII wieku wydał szereg zarządzeń skierowanych przeciwko używaniu języka polskiego, natomiast w okresie Bismarcka walka z ludnością polską rozbudowana została do rozmiaru całego systemu.</u>
+ <u xml:id="u-4.10" who="#StefanOlszowski">Na długo przedtem, zanim ludność polska stała się ofiarą hitlerowskiego ludobójstwa, znajdowała się ona w pruskim zaborze, pod działaniem bezprawia ujętego w paragrafy, owego specyficznego połączenia pedantycznego pruskiego legalizmu z brutalnym pruskim gwałtem.</u>
+ <u xml:id="u-4.11" who="#StefanOlszowski">Minister Olszowski</u>
+ <u xml:id="u-4.12" who="#StefanOlszowski">Historyczny konflikt prusko-polski — stawał się konfliktem niemiecko-polskim w miarę tego, jak reakcyjne i militarystyczne Prusy stawały się hegemonem w całych Niemczech, w miarę tego, jak pruska racja stanu stawała się niemiecką racją stanu. Prusy wniosły do Niemiec fatalne wiano terytorialne w postaci ziem zagrabionych Polsce, a wraz z tym wianem — tradycje i całą ideologię podbojów na wschodzie, ideologię parcia na wschód.</u>
+ <u xml:id="u-4.13" who="#StefanOlszowski">Dla imperialistycznych Niemiec znaczenie zagrabionych przez Prusy ziem polskich leżało nie w sferze gospodarki, lecz w sferze polityki, zwłaszcza zaś w sferze militarno-strategicznej.</u>
+ <u xml:id="u-4.14" who="#StefanOlszowski">W tym ciągu faktów historycznych należy rozpatrywać hitlerowską agresję na Polskę w 1939 r., następującą po niej okupację, hitlerowski program już nie tylko likwidacji państwa polskiego, ale także eksterminacji narodu polskiego.</u>
+ <u xml:id="u-4.15" who="#StefanOlszowski">W latach 1939 —1945 naród nasz stanął w obliczu swej biologicznej zagłady. Czy trzeba przypominać, że zginęło 6 milionów naszych obywateli, że pod gruzami walczącej Warszawy legło około 800 tys. jej mieszkańców, że straciliśmy około 40% majątku narodowego? Symbolem grozy i synonimem ludobójstwa stały się słowa: Auschwitz, Birkenau, Stutthof i nazwy innych hitlerowskich obozów zagłady.</u>
+ <u xml:id="u-4.16" who="#StefanOlszowski">Co roku, właśnie w kwietniu, obchodzimy w Polsce miesiąc pamięci narodowej. Czcimy pamięć bohaterskich polskich żołnierzy i partyzantów, którzy wnieśli wielki wkład w rozgromienie faszyzmu. Składamy hołd milionom Polaków, którzy zostali zamordowani w ich własnych domach, na ulicach naszych miast, w obozach koncentracyjnych. Pamiętamy o ich heroicznej walce i poświęceniu. Pamiętamy i pamiętać będziemy. Naród, który by o tym wszystkim zapomniał, byłby pozbawiony naturalnego instynktu samozachowawczego.</u>
+ <u xml:id="u-4.17" who="#StefanOlszowski">Nie może też być realistyczna polityka zagraniczna, która by nie wyciągała wniosków z tragicznych doświadczeń z przeszłości i na tej podstawie nie dążyła do stworzenia warunków zabezpieczających niepodległy byt narodu i pokojowy rozwój kraju.</u>
+ <u xml:id="u-4.18" who="#StefanOlszowski">Niechaj nikt — zwłaszcza w Niemieckiej Republice Federalnej — nie dziwi się temu, że polska opinia publiczna rozważa układ między Polską a Niemiecką Republiką Federalną i normalizację stosunków między oboma państwami w tym właśnie historycznym wymiarze.</u>
+ <u xml:id="u-4.19" who="#StefanOlszowski">Zawarcie układu z Niemiecką Republiką Federalną było wyrazem dobrej woli ze strony Polski i jej gotowości ułożenia stosunków z Niemiecką Republiką Federalną na nowej płaszczyźnie. Podpisaliśmy ten układ w imię umocnienia pokoju, pogłębienia odprężenia i normalizacji stosunków w Europie. Uczyniliśmy ten krok w przekonaniu, że w Niemieckiej Republice Federalnej istnieją realistyczne siły, które gotowe są ułożyć stosunki z Polską i innymi krajami socjalistycznymi na podstawie uznania istniejących granic i poszanowania terytorialnej integralności, pokojowego współistnienia i wzajemnie korzystnej współpracy. Uznanie bowiem granicy na Odrze i Nysie to przede wszystkim sprawa pokoju w Europie.</u>
+ <u xml:id="u-4.20" who="#StefanOlszowski">Ważną przesłanką podpisania układu było również przeświadczenie, że normalizacja stosunków między krajami socjalistycznymi a Niemiecką Republiką Federalną przyczyni się w istotny sposób do osiągnięcia szerszych i bardziej generalnych porozumień w Europie.</u>
+ <u xml:id="u-4.21" who="#StefanOlszowski">Wysoka Izbo! Znaczenie układu polega przede wszystkim na tym, że rząd Niemieckiej Republiki Federalnej uznał w nim — 20 lat wcześniej uczynił to rząd Niemieckiej Republiki Demokratycznej w Układzie Zgorzeleckim — że ustalona w Umowie Poczdamskiej granica na Odrze i Nysie Łużyckiej stanowi zachodnią granicę Polski. Układ ten zamyka więc w kategoriach prawno-politycznych ogólnonarodową sprawę walki o ostateczne uznanie prawa Polski do życia i rozwoju w granicach sprawiedliwych i nie kwestionowanych przez żadne inne państwo.</u>
+ <u xml:id="u-4.22" who="#StefanOlszowski">Jest wielkim, historycznym osiągnięciem w dziejach naszego narodu, że granice Polski są obecnie uznane przez wszystkie państwa europejskie. Naszymi bezpośrednimi sąsiadami są zaprzyjaźnione z nami bratnie kraje socjalistyczne — Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich, Niemiecka Republika Demokratyczna i Czechosłowacka Republika Socjalistyczna. Jest to czynnik o podstawowym znaczeniu dla rozwoju kraju i mnożenia jego siły, odróżniający w sposób zasadniczy sytuację Polski Ludowej od sytuacji Polski międzywojennej.</u>
+ <u xml:id="u-4.23" who="#StefanOlszowski">Jeszcze w okresie II wojny światowej siły lewicowe i patriotyczne, a przede wszystkim Polska Partia Robotnicza, opracowały program odrodzenia Polski niepodległej i postępowej, Polski w sprawiedliwych i bezpiecznych granicach. Już wówczas dojrzała koncepcja zawarcia sojuszu i ułożenia dobrych stosunków z sąsiadami, które wykluczałyby na zawsze możliwość rozpętania nowej agresji przez imperializm niemiecki.</u>
+ <u xml:id="u-4.24" who="#StefanOlszowski">Postulaty dotyczące pozycji i bezpieczeństwa Polski znalazły zrozumienie i poparcie wszystkich wielkich mocarstw — członków koalicji antyhitlerowskiej. Wspólne oświadczenie rządów Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich, Stanów Zjednoczonych i Wielkiej Brytanii w Jałcie z dnia 11 lutego 1945 roku dało wyraz temu stanowisku, deklarując, że — „ponownie stwierdzamy nasze wspólne pragnienie ujrzenia Polski jako państwa silnego, wolnego, niepodległego i demokratycznego”.</u>
+ <u xml:id="u-4.25" who="#StefanOlszowski">Rozgromienie III Rzeszy oraz fakt, że dzięki słusznej polityce Polskiej Partii Robotniczej i skupionych wokół niej innych ugrupowań polskiej lewicy zespoliliśmy główny nurt naszej walki narodowo-wyzwoleńczej, a następnie wysiłek zbrojny odrodzonego państwa polskiego z decydującą o zwycięstwie walką prowadzoną przez Związek Radziecki, w tym i o wyzwolenie naszej ojczyzny — sprawiły, iż po wojnie znaleźliśmy się w nowej, historycznie przełomowej — korzystnej sytuacji.</u>
+ <u xml:id="u-4.26" who="#StefanOlszowski">Fakt, że żołnierz polski, walczący u boku żołnierza radzieckiego, zatknął, obok sztandaru radzieckiego, sztandar polski na gruzach III Rzeszy, w Berlinie — także należy do historii stosunków polsko-niemieckich.</u>
+ <u xml:id="u-4.27" who="#StefanOlszowski">Wrocław, Szczecin i Gdańsk stały się znowu miastami polskimi. Germanizowana przez wieki ludność polska, żyjąca na Mazurach, nad Odrą i Bałtykiem, powróciła do macierzy.</u>
+ <u xml:id="u-4.28" who="#StefanOlszowski">We wspólnych zmaganiach z hitlerowskim najeźdźcą wykuwał się sojusz ze Związkiem Radzieckim, fundament naszej polityki zagranicznej. Układ o Przyjaźni, Pomocy Wzajemnej i Współpracy Powojennej, zawarty między Polską i Związkiem Radzieckim dnia 21 kwietnia 1945 roku, zabezpieczał nas od ponownej agresji ze strony Niemiec.</u>
+ <u xml:id="u-4.29" who="#StefanOlszowski">Odrodzenie silnej i niepodległej Polski, jako niezbędnego i trwałego elementu bezpieczeństwa w Europie, było wielokrotnie podkreślane w oficjalnych oświadczeniach i potwierdzone całą polityczną i dyplomatyczną działalnością rządu Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich.</u>
+ <u xml:id="u-4.30" who="#StefanOlszowski">Warto w tym miejscu przypomnieć fragment odpowiedzi z dnia 24 czerwca 1944 roku Premiera Związku Radzieckiego Józefa Stalina na depeszę Prezydenta Stanów Zjednoczonych Franklina Delano Roosevelta: — „Znany jest Panu punkt widzenia Rządu Radzieckiego i jego dążenie do tego, by Polska była silna, niezależna i demokratyczna oraz by stosunki polsko-radzieckie były dobrosiąsiedzkie, oparte na trwałej przyjaźni”.</u>
+ <u xml:id="u-4.31" who="#StefanOlszowski">Postulaty Polski wobec Niemiec zostały zrealizowane przez Konferencję Poczdamską. Umowa Poczdamska zawiera zasadnicze decyzje w sprawie ostatecznego uregulowania granicy Polski na Odrze i Nysie Łużyckiej. O definitywnym charakterze decyzji w sprawie zachodniej granicy Polski świadczą następujące postanowienia Umowy Poczdamskiej:</u>
+ <u xml:id="u-4.32" who="#StefanOlszowski">— szczegółowy opis przebiegu tej granicy zawarty w rozdziale IX, — określenie terenów na wschód od Odry i Nysy Łużyckiej przekazanych pod zarząd państwa polskiego jako — „byłych terytoriów niemieckich”, — wyłączenie obszaru przekazanego Polsce z kompetencji Sojuszniczej Rady Kontroli Niemiec, sprawującej władzę zwierzchnią nad terytorium Niemiec jako całością, — podjęcie decyzji zawartej w rozdziale XIII o przesiedleniu ludności niemieckiej z obszarów oddanych Polsce, co stanowi wyraz definitywnego przekazania Polsce obszarów nad Odrą, Nysą Łużycką i Bałtykiem.</u>
+ <u xml:id="u-4.33" who="#StefanOlszowski">Przypominam znane postanowienia Umowy Poczdamskiej, aby jeszcze raz podkreślić, że one właśnie stanowiły podstawę uregulowania zachodniej granicy Polski.</u>
+ <u xml:id="u-4.34" who="#StefanOlszowski">Rząd Polski Ludowej konsekwentnie stał na stanowisku, że uznanie decyzji Konferencji Poczdamskiej, zwłaszcza w zakresie zachodniej granicy Polski, jest miernikiem stosunku do powojennego porządku w Europie, a w konsekwencji do sprawy pokoju i wojny. Podpisując układ z Polską, rząd Niemieckiej Republiki Federalnej akceptował rzeczywistość istniejącą od 1945 roku.</u>
+ <u xml:id="u-4.35" who="#StefanOlszowski">Powojenny rozwój sytuacji w Niemczech przyniósł istotne zmiany, ważne dla Polski i całej Europy.</u>
+ <u xml:id="u-4.36" who="#StefanOlszowski">Powstanie Niemieckiej Republiki Demokratycznej było historycznym zwycięstwem niemieckich sił postępu i pokoju — komunistów i demokratów walczących z faszyzmem i militaryzmem hitlerowskich Niemiec. Było to wydarzenie o wielkiej doniosłości dla Polski, dla naszych stosunków z zachodnim sąsiadem, dla Europy.</u>
+ <u xml:id="u-4.37" who="#StefanOlszowski">Niemiecka Republika Demokratyczna jest socjalistycznym państwem niemieckim, które zerwało z zaborczą przeszłością niemiecką, stanęło na gruncie Umowy Poczdamskiej i wyraziło gotowość ułożenia stosunków z Polską na zasadach przyjaźni, dobrosąsiedztwa i współpracy. Jednym z pierwszych aktów tego nowego państwa niemieckiego było zawarcie z Polską w 1950 roku Układu Zgorzeleckiego o wytyczeniu ustalonej i istniejącej polsko-niemieckiej granicy państwowej. Niemiecka Republika Demokratyczna wniosła historyczny wkład w ukształtowanie i w urzeczywistnienie nowego modelu stosunków między Polakami a Niemcami. Przyjaźń i współpraca między Polską a Niemiecką Republiką Demokratyczną jest dzisiaj ważnym elementem, sprzyjającym rozwojowi obydwu krajów, a zarazem trwałym czynnikiem bezpieczeństwa i pokoju w Europie. Inaczej rozwijała się sytuacja w Niemczech zachodnich. Niemiecka Republika Federalna od pierwszych dni swego istnienia głosiła program rewizji granic i odwetu.</u>
+ <u xml:id="u-4.38" who="#StefanOlszowski">Doktryna i praktyka 20-letnich rządów chrześcijańskiej demokracji zmierzały do przekreślenia skutków II wojny światowej i odrodzenia Rzeszy Niemieckiej w granicach z 1937 roku.</u>
+ <u xml:id="u-4.39" who="#StefanOlszowski">Antykomunizm był polityczną i ideologiczną podbudową dla tych, skazanych na niepowodzenie, wysiłków. Ze szczególnym uporem kolejne rządy Niemieckiej Republiki Federalnej kwestionowały granicę na Odrze i Nysie Łużyckiej. Szerzyły w społeczeństwie Niemieckiej Republiki Federalnej iluzje co do możliwości zmiany granic w Europie, w tym naszej zachodniej granicy. Rewizjonistyczny kurs polityki Niemieckiej Republiki Federalnej zatruwał atmosferę polityczną w Europie i w świecie i stanowił element zimnej wojny. Taki kurs uniemożliwiał normalizację stosunków między Niemiecką Republiką Federalną a Polską i innymi krajami socjalistycznymi.</u>
+ <u xml:id="u-4.40" who="#StefanOlszowski">Wysuwane przez Polskę i inne kraje socjalistyczne liczne inicjatywy zmierzające do odprężenia i normalizacji stosunków, napotykały bezustannie ponawiane deklaracje odwetowe i rewizjonistyczne. Polityka kolejnych rządów chadeckich nie dążyła do usuwania historycznych obciążeń w stosunkach polsko-niemieckich; odwrotnie — mnożyła te obciążenia.</u>
+ <u xml:id="u-4.41" who="#StefanOlszowski">Polityka rewizjonizmu i odwetu w połączeniu ze wzrostem pozycji ekonomicznej i rozbudową potencjału militarnego Niemieckiej Republiki Federalnej wywoływała uzasadnioną troskę u nas, u naszych sojuszników i przyjaciół, w całej Europie. Umocnienie się wspólnoty państw socjalistycznych, ich pokojowa polityka i rosnące poczucie realizmu w Europie zachodniej spowodowały, że Niemiecka Republika Federalna nie tylko nie osiągnęła tych swoich celów, lecz znalazła się w ślepym zaułku własnych doktryn i dogmatów i wobec groźby izolacji politycznej. Fiasko tego kursu politycznego Niemieckiej Republiki Federalnej przyczyniło się w znacznej mierze do umocnienia realistycznych tendencji w społeczeństwie Niemieckiej Republiki Federalnej.</u>
+ <u xml:id="u-4.42" who="#StefanOlszowski">Z uwagą obserwowaliśmy ewolucję poglądów w niektórych kołach społeczeństwa zachodnioniemieckiego w kierunku bardziej realistycznej oceny sytuacji w Europie i uwalniania się od niebezpiecznych iluzji. Witaliśmy z zadowoleniem oznaki świadczące o narastaniu zrozumienia konieczności uznania realiów politycznych i terytorialnych w Europie, będących wynikiem II wojny światowej i powojennego rozwoju. Uznanie tych realiów stanowi niezbędną przesłankę umożliwiającą włączenie się Niemieckiej Republiki Federalnej w pozytywny nurt odprężenia, umacniania bezpieczeństwa i rozwoju współpracy w Europie. Przemiany te znalazły odbicie w polityce rządu Brandta-Scheela.</u>
+ <u xml:id="u-4.43" who="#StefanOlszowski">Domagając się od rządu Niemieckiej Republiki Federalnej uznania granicy na Odrze i Nysie Łużyckiej nie czyniliśmy tego z troski o bezpieczeństwo tej granicy. Zachodnia granica Polski, podobnie jak wszystkie granice bratnich krajów, jest dostatecznie chroniona przez potęgę Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich i całej wspólnoty socjalistycznej. Przypomniał o tym Minister Spraw Zagranicznych Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich — Andrzej Gromyko w swoim doniosłym przemówieniu z dnia 12 kwietnia br. Nasze żądanie, aby Niemiecka Republika Federalna zajęła jednoznaczne stanowisko w sprawie polskiej granicy zachodniej, tłumaczyło się więc jedynie faktem, że wyłącznie taki akt ze strony rządu Niemieckiej Republiki Federalnej może stworzyć realne podstawy normalizacji wzajemnych stosunków, eliminując — żeby posłużyć się słowami Kanclerza Brandta — — „zalążki przyszłych sporów” i zarazem stanowiąc element umocnienia pokoju w Europie.</u>
+ <u xml:id="u-4.44" who="#StefanOlszowski">Kierując się nadrzędnymi interesami pokoju i bezpieczeństwa, Polska wyraziła w maju 1969 roku gotowość zawarcia z Niemiecką Republiką Federalną umowy analogicznej do układu podpisanego z Niemiecką Republiką Demokratyczną w Zgorzelcu. Inicjatywa Polski została na przełomie 1969/1970 r. przez rząd Niemieckiej Republiki Federalnej podjęta. Po niełatwych rozmowach obie strony uzgodniły tekst umowy. W dniu 7 grudnia 1970 roku podpisano w Warszawie układ o podstawach normalizacji stosunków między Polską a Republiką Federalną Niemiec. W ten sposób stworzona została podstawa ułożenia stosunków między Polską a Niemiecką Republiką Federalną w oparciu o zasady prawa międzynarodowego, a także szansa otwarcia nowego rozdziału w historii stosunków między Polską a Niemiecką Republiką Federalną.</u>
+ <u xml:id="u-4.45" who="#StefanOlszowski">Równocześnie z rozmowami między Polską a Niemiecką Republiką Federalną toczyły się rokowania między Niemiecką Republiką Federalną a Związkiem Radzieckim. W wyniku tych rozmów w dniu 12 sierpnia 1970 r. został podpisany w Moskwie układ między Związkiem Radzieckim a Niemiecką Republiką Federalną.</u>
+ <u xml:id="u-4.46" who="#StefanOlszowski">Z politycznego punktu widzenia oba te układy traktowane są przez zainteresowane Strony, a także przez opinię międzynarodową, jako polityczna całość. Ich ratyfikacja i wejście w życie stworzy niezbędne przesłanki pozytywnego uregulowania innych ważnych spraw na naszym kontynencie i dalszego konstruktywnego rozwoju sytuacji w Europie. Natomiast ich odrzucenie przez parlament Niemieckiej Republiki Federalnej stworzyłoby niezwykle poważną i brzemienną w skutki przeszkodę na tej drodze.</u>
+ <u xml:id="u-4.47" who="#StefanOlszowski">Wysoka Izbo! Tekst układu znany jest Obywatelom Posłom i całemu społeczeństwu. Ograniczę się więc do przypomnienia głównych jego postanowień. Treść merytoryczna układu zawarta jest w tytule, we wstępie i w czterech artykułach.</u>
+ <u xml:id="u-4.48" who="#StefanOlszowski">Wstęp nawiązuje do przeszłości, stwierdzając między innymi, że pierwszą ofiarą II wojny światowej była Polska, a następnie wymienia motywy, jakimi kierowały się Strony przy zawarciu układu. Są to:</u>
+ <u xml:id="u-4.49" who="#StefanOlszowski">— konieczność zapewnienia pokojowej przyszłości nowemu pokoleniu, które wyrosło w obu krajach od czasu zakończenia drugiej wojny światowej, — pragnienie stworzenia trwałych podstaw dla pokojowego współżycia oraz rozwoju normalnych, dobrych stosunków między obydwoma państwami, — dążenie do umocnienia pokoju i bezpieczeństwa w Europie.</u>
+ <u xml:id="u-4.50" who="#StefanOlszowski">Ważną częścią wstępu jest wyrażone tam wspólne przekonanie Stron, że podstawowy warunek pokoju stanowi nienaruszalność granic i poszanowanie integralności terytorialnej oraz suwerenności wszystkich państw Europy w ich obecnych granicach.</u>
+ <u xml:id="u-4.51" who="#StefanOlszowski">Centralne miejsce w układzie zajmują postanowienia w sprawie zachodniej granicy Polski, nienaruszalności granic i wyrzeczenia się roszczeń terytorialnych. Jest to dla nas sprawa podstawowa. Konsekwentnie staliśmy na stanowisku, że nie może być mowy o zawarciu układu z Niemiecką Republiką Federalną, który by pozostawiał jakiekolwiek wątpliwości co do nienaruszalności i ostatecznego charakteru naszej zachodniej granicy.</u>
+ <u xml:id="u-4.52" who="#StefanOlszowski">Zawarcie układu, ograniczonego jedynie do rezygnacji z groźby użycia siły lub użycia siły mijałoby się z celem. Nasze zapatrywania nie różniły się od poglądów rządu Brandta co do konieczności przestrzegania w stosunkach międzynarodowych zasady wyrzeczenia się groźby użycia siły lub użycia siły. Byliśmy zawsze świadomi ogromnego znaczenia tej zasady i jej przestrzegania w stosunkach między państwami. Zwykłe potwierdzenie tej zasady w układzie z Niemiecką Republiką Federalną nie wniosłoby jednak do naszych stosunków żadnych istotnych, nowych elementów. Wyrzeczenie się użycia siły posiada właściwy sens i znaczenie tylko w oparciu o uznanie nienaruszalności granic i poszanowanie integralności terytorialnej.</u>
+ <u xml:id="u-4.53" who="#StefanOlszowski">Stwierdzenia wyrażające stanowisko Stron układu wobec zachodniej granicy Polski znajdują się w ustępie 1 artykułu I. Brzmi on jak następuje:</u>
+ <u xml:id="u-4.54" who="#StefanOlszowski">„Polska Rzeczpospolita Ludowa i Republika Federalna Niemiec zgodnie stwierdzają, że istniejąca linia graniczna, której przebieg został ustalony w rozdziale IX uchwał Konferencji Poczdamskiej z dnia 2 sierpnia 1945 roku od Morza Bałtyckiego bezpośrednio na zachód od Świnoujścia i stąd wzdłuż rzeki Odry do miejsca, gdzie wpada Nysa Łużycka oraz wzdłuż Nysy Łużyckiej do granicy z Czechosłowacją, stanowi zachodnią granicę państwową Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej”.</u>
+ <u xml:id="u-4.55" who="#StefanOlszowski">Na podkreślenie zasługują tu następujące elementy:</u>
+ <u xml:id="u-4.56" who="#StefanOlszowski">po pierwsze — Strony zgodnie stwierdzają, że polska granica zachodnia została uregulowana w rozdziale IX Umowy Poczdamskiej, po drugie — Strony zgodnie stwierdzają, że istniejąca linia graniczna stanowi zachodnią granicę państwową Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej. Jest to potwierdzenie faktu, że istniejąca granica jest granicą państwową, ustaloną i utrwaloną.</u>
+ <u xml:id="u-4.57" who="#StefanOlszowski">Stwierdzenia dotyczące przebiegu i charakteru zachodniej granicy Polski wzmocniono dodatkowo postanowieniami przewidującymi nienaruszalność granic, poszanowanie integralności terytorialnej i wyrzeczenie się roszczeń terytorialnych. Postanowienia te z kolei podkreślono stwierdzeniem, że obie Strony są z nimi związane teraz i na przyszłość oraz, że obie Strony nie mają roszczeń terytorialnych wobec siebie i nie będą wysuwać takich roszczeń w przyszłości.</u>
+ <u xml:id="u-4.58" who="#StefanOlszowski">Postanowienia artykułu I układu usuwają główną przeszkodę, która uniemożliwiała dotąd normalizację stosunków między Polską a Niemiecką Republiką Federalną.</u>
+ <u xml:id="u-4.59" who="#StefanOlszowski">Artykuł II określa, że podstawę wzajemnych stosunków stanowić będą cele i zasady sformułowane w Karcie Narodów Zjednoczonych. Chodzi tu o takie zasady, jak suwerenna równość państw, wykonywanie w dobrej wierze zobowiązań umownych, pokojowe rozstrzyganie sporów, zakaz groźby użycia siły lub użycia siły.</u>
+ <u xml:id="u-4.60" who="#StefanOlszowski">W artykule III Strony zobowiązały się podejmować dalsze kroki zmierzające do pełnej normalizacji i wszechstronnego rozwoju swych wzajemnych stosunków”. W ten sposób wyrażona została zgodność poglądów, że wejście w życie układu i jego realizacja warunkuje dalszy rozwój stosunków polsko-zachodnioniemieckich. Zgodnie z postanowieniami układu Strony dążyć będą do intensyfikacji współpracy w różnych dziedzinach, co — jak podkreślono — leży we wspólnym interesie obu krajów.</u>
+ <u xml:id="u-4.61" who="#StefanOlszowski">Układ określa podstawy normalizacji wzajemnych stosunków między Polską a Niemiecką Republiką Federalną. Każda ze Stron posiada swoje wcześniejsze zobowiązania umowne. Te wcześniejsze umowy nie mogą być przez układ naruszone. Dlatego artykuł IV układu stwierdza, że nie dotyczy on wcześniejszych umów zawartych przez Strony oraz umów ich dotyczących. Mieści się w tym stwierdzenie mocy wiążącej umów dotyczących ustalenia zachodniej granicy Polski (Umowa Poczdamska, Układ Zgorzelecki) oraz oznacza ono, że w niczym nie zostają osłabione dwustronne i wielostronne sojusze oraz inne umowy Polski z państwami socjalistycznymi.</u>
+ <u xml:id="u-4.62" who="#StefanOlszowski">Takie są główne postanowienia układu, który określony został w swym tekście jako trwała podstawa wzajemnych stosunków.</u>
+ <u xml:id="u-4.63" who="#StefanOlszowski">Wysoka Izbo! Chciałbym z całą mocą podkreślić, że układ stanowi jedyną możliwą do przyjęcia platformę dla naszych stosunków z Niemiecką Republiką Federalną. Jesteśmy zainteresowani wejściem w życie tego układu i gotowi jesteśmy wykonywać w dobrej wierze jego postanowienia. Zgodnie z artykułem III układu będziemy podejmować dalsze kroki w celu rozszerzenia współpracy i pełnej normalizacji stosunków z Niemiecką Republiką Federalną.</u>
+ <u xml:id="u-4.64" who="#StefanOlszowski">Natomiast nie zgodzimy się nigdy na podjęcie jakichkolwiek i z kimkolwiek rokowań, które by zmierzały do osłabienia lub podważenia postanowień układu. Mówił o tym na inauguracyjnym posiedzeniu Sejmu VI kadencji I Sekretarz Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej towarzysz Edward Gierek: — „Nasze stanowisko jest w tej sprawie jasne i niewzruszone: platformą normalizacji stosunków między Polską a Niemiecką Republiką Federalną mogą być tylko i wyłącznie układy, które zostały już podpisane — obydwa układy — to jest warszawski i moskiewski. Ich odrzucenie byłoby równoznaczne z odrzuceniem normalizacji”.</u>
+ <u xml:id="u-4.65" who="#StefanOlszowski">W imieniu Rządu stanowisko w tej sprawie zajął Prezes Rady Ministrów towarzysz Piotr Jaroszewicz. Mówiąc o przeciwnikach układów w Niemieckiej Republice Federalnej stwierdził on: — „Ci, którzy głoszą demagogiczne twierdzenia o możliwości przetargu z Polską, zapominają, że naród polski zapłacił za swoją wolność i niepodległość najwyższą cenę, że granica na Odrze i Nysie, jak też granica wspólnoty socjalistycznej na Łabie — są nienaruszalne i zawsze pozostaną w pełni zabezpieczone.”</u>
+ <u xml:id="u-4.66" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ <u xml:id="u-4.67" who="#StefanOlszowski">Znane jest stanowisko Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich w sprawie ratyfikacji układów moskiewskiego i warszawskiego, przedstawione zwłaszcza w przemówieniu Sekretarza Generalnego Komitetu Centralnego Komunistycznej Partii Związku Radzieckiego, towarzysza Leonida Breżniewa na XV Zjeździe radzieckich związków zawodowych. Odpowiada ono w pełni stanowisku Polski — podzielamy je i popieramy.</u>
+ <u xml:id="u-4.68" who="#StefanOlszowski">Podpisanie układu między Polską a Niemiecką Republiką Federalną powitane zostało z zadowoleniem i nadzieją przez opinię publiczną i rządy Europy, a także przez wiele państw pozaeuropejskich. Układ uznany został za ważny krok ku umocnieniu pokoju i bezpieczeństwa w Europie i zapowiedź normalizacji stosunków między Niemiecką Republiką Federalną a Polską.</u>
+ <u xml:id="u-4.69" who="#StefanOlszowski">Omawiany układ jest zgodny z powszechnym dziś dążeniem narodów Europy i zdecydowanej większości rządów europejskich do odprężenia, likwidacji pozostałości zimnej wojny, przezwyciężenia sztucznych barier dzielących nasz kontynent i przystąpienia do budowy systemu bezpieczeństwa, zapewniającego trwały pokój i harmonijny rozwój współpracy między wszystkimi państwami europejskimi.</u>
+ <u xml:id="u-4.70" who="#StefanOlszowski">W rozwinięciu pozytywnych procesów w Europie decydującą rolę odegrały państwa wspólnoty socjalistycznej, umocnienie ich pozycji politycznej, ekonomicznej i obronnej, i konsekwentna pokojowa polityka zagraniczna, oparta na zasadzie pokojowego współistnienia i współpracy z państwami o odmiennym ustroju społeczno-ekonomicznym.</u>
+ <u xml:id="u-4.71" who="#StefanOlszowski">Proces odprężenia i rozwoju stosunków między Wschodem a Zachodem w Europie rozpoczął się bez Niemieckiej Republiki Federalnej, a nawet — jak już o tym mówiłem — wbrew polityce Niemieckiej Republiki Federalnej.</u>
+ <u xml:id="u-4.72" who="#StefanOlszowski">Obecny rząd Brandta-Scheela oraz realistyczne siły w Niemieckiej Republice Federalnej rozumieją, że w interesie samej Niemieckiej Republiki Federalnej leży włączenie się w nurt odprężenia i współpracy w Europie. Mamy niejednokrotnie odmienne poglądy na szereg problemów, jednakże odnosimy się życzliwie do tych wysiłków rządu Niemieckiej Republiki Federalnej, które zmierzają do wniesienia wkładu na rzecz odprężenia i normalizacji w Europie.</u>
+ <u xml:id="u-4.73" who="#StefanOlszowski">Wyrazem tej polityki rządu Niemieckiej Republiki Federalnej było podpisanie układów ze Związkiem Radzieckim i Polską. Układ Moskiewski z dnia 12 sierpnia 1970 r. posiada zasadnicze znaczenie dla normalizacji stosunków między Niemiecką Republiką Federalną i krajami socjalistycznymi. Jego znaczenie polega na tym, że uczynił on uznanie nienaruszalności obecnej mapy terytorialno-politycznej w Europie fundamentem normalizacji i rozwoju ogólnoeuropejskich stosunków.</u>
+ <u xml:id="u-4.74" who="#StefanOlszowski">Układy moskiewski i warszawski, choć jeszcze nie weszły w życie, przyniosły już wiele pozytywnych skutków dla sytuacji w Europie. Przede wszystkim umocniła się ogólna tendencja do rozładowania napięcia na naszym kontynencie. Zostało zawarte przez cztery mocarstwa porozumienie w sprawie Berlina Zachodniego z września 1971 r. i odpowiednie porozumienie między dwoma państwami niemieckimi oraz między Niemiecką Republiką Demokratyczną a Senatem Berlina Zachodniego. Pomyślna realizacja tych porozumień usunie źródło wielu napięć w tym wrażliwym regionie Europy.</u>
+ <u xml:id="u-4.75" who="#StefanOlszowski">Ugruntował się sprzyjający klimat dla podjęcia przygotowań do ogólnoeuropejskiej konferencji w sprawie bezpieczeństwa i współpracy. Istnieją obecnie wszystkie warunki dla przejścia do fazy praktycznych przygotowań do konferencji, której zwołanie popierają zainteresowane rządy.</u>
+ <u xml:id="u-4.76" who="#StefanOlszowski">Podpisanie układów stworzyło podstawy dla doniosłych, pozytywnych zmian w stosunkach między państwami europejskimi. Trwające rozmowy między Niemiecką Republiką Demokratyczną a Niemiecką Republiką Federalną powinny doprowadzić do uregulowania wielu spraw w stosunkach między nimi jako suwerennymi państwami. Całkowita rezygnacja przez Niemiecką Republikę Federalną z dyskryminacji Niemieckiej Republiki Demokratycznej na arenie międzynarodowej jest niezbędną przesłanką zgodnej z normami prawa międzynarodowego normalizacji stosunków między tymi dwoma państwami. Dokonanie tego kroku przez Niemiecką Republikę Federalną, a także przez inne państwa zachodnie oraz przyjęcie obu państw niemieckich do Organizacji Narodów Zjednoczonych, będzie dowodem realizmu politycznego i rzeczywistej woli budowania pokojowej przyszłości i współpracy narodów.</u>
+ <u xml:id="u-4.77" who="#StefanOlszowski">Ważnym elementem procesu normalizacji stosunków między Niemiecką Republiką Federalną a państwami socjalistycznymi byłoby uznanie przez Niemiecką Republikę Federalną Układu Monachijskiego za nieważny od samego początku.</u>
+ <u xml:id="u-4.78" who="#StefanOlszowski">Minister Olszowski</u>
+ <u xml:id="u-4.79" who="#StefanOlszowski">W sprawie ratyfikacji układów moskiewskiego i warszawskiego toczy się w NRF ostra batalia polityczna, którą — ze zrozumiałych względów — uważnie śledzimy.</u>
+ <u xml:id="u-4.80" who="#StefanOlszowski">W ostatnich dwóch dniach doszło do wyjątkowego zaostrzenia tej walki i próby obalenia rządu Kanclerza Brandta przy pomocy tzw. ,,konstruktywnego votum nieufności”. Próba ta, będąca prowokacyjnym wyzwaniem dla polityki odprężenia w Europie, poniosła fiasko.</u>
+ <u xml:id="u-4.81" who="#StefanOlszowski">Nie zamierzamy wtrącać się do spraw wewnętrznych NRF, ale nie możemy obojętnie podchodzić do wydarzeń, które bezpośrednio dotyczą również naszego kraju, sprawy odprężenia i pokoju w Europie. W istocie rzeczy walka ta toczy się bowiem nie tylko o normalizację stosunków między NRF a krajami socjalistycznymi w oparciu o zawarte układy. Stawką w tej walce jest europejskie odprężenie, kształt polityki NRF i jej rola w Europie.</u>
+ <u xml:id="u-4.82" who="#StefanOlszowski">Prawica chrześcijańskiej demokracji sterowana przez Straussa i Barzela, korzystająca z jawnego poparcia sił rewizjonistycznych, nacjonalistycznych i neohitlerowskich — jak potwierdziły to wybory w Badenii-Wirtembergii — nadal forsuje kurs zmierzający do podważenia i rewizji wyników II wojny światowej i przeciwstawia się tendencjom odprężeniowym w Europie. Dąży ona do zablokowania poprawy i normalizacji stosunków między Niemiecką Republiką Federalną a europejskimi krajami socjalistycznymi i do zawrócenia polityki Niemieckiej Republiki Federalnej na stare, rewizjonistyczne i niebezpieczne pozycje.</u>
+ <u xml:id="u-4.83" who="#StefanOlszowski">W swym politycznym awanturnictwie siły prawicowe i zimno wojenne — w antykomunistycznym zaślepieniu — nie liczą się z właściwie pojętymi interesami Niemieckiej Republiki Federalnej i ze stanowiskiem państw europejskich zarówno na Wschodzie, jak i na Zachodzie.</u>
+ <u xml:id="u-4.84" who="#StefanOlszowski">Nic więc dziwnego, że politycy zachodnio-niemieccy, reprezentujący realistyczną orientację nieraz wyrażali obawę o ujemne dla międzynarodowej reputacji i pozycji Niemieckiej Republiki Federalnej konsekwencje fiaska ratyfikacji układów. Ratyfikacja bowiem układów moskiewskiego i warszawskiego leży przede wszystkim w interesie Niemieckiej Republiki Federalnej.</u>
+ <u xml:id="u-4.85" who="#StefanOlszowski">Ogromną zaiste odpowiedzialność wzięliby na siebie ci politycy zachodnioniemieccy, którzy przez odrzucenie ratyfikacji pozostawiliby otwartym źródło napięć na naszym kontynencie. Jest to nie tylko odpowiedzialność wobec własnego państwa i społeczeństwa, ale w istocie wobec całej Europy i jej przyszłości.</u>
+ <u xml:id="u-4.86" who="#StefanOlszowski">Wysoka Izbo! Droga normalizacji stosunków z Niemiecką Republiką Federalną — zważywszy istniejącą tam sytuację polityczną — nie będzie prosta ani łatwa. Będzie wymagała wiele czasu i wysiłku, aby likwidować bariery i usuwać przeszkody, które przeszłość nagromadziła między oboma państwami i społeczeństwami; dotyczy to zarówno tego co widoczne i wymierne, jak też i tego, co głęboko tkwi w sercach i umysłach ludzi.</u>
+ <u xml:id="u-4.87" who="#StefanOlszowski">Z naszej strony jesteśmy gotowi do podjęcia wysiłku, jaki jest konieczny dla rozpoczęcia procesu usuwania tych trudności. Pragnąc wykazać naszą dobrą wolę, w niektórych dziedzinach nie czekaliśmy nawet na ratyfikację układu.</u>
+ <u xml:id="u-4.88" who="#StefanOlszowski">Proces normalizacji w pełnym tego słowa znaczeniu będzie się mógł zacząć dopiero po wejściu w życie układu.</u>
+ <u xml:id="u-4.89" who="#StefanOlszowski">Obecnie należy przystąpić do opracowania programu rozwoju współpracy między oboma państwami w różnych dziedzinach. W samym tekście układu zostały wymienione takie dziedziny, jak stosunki gospodarcze, naukowe, naukowo-techniczne i kulturalne. Wspomina się także o możliwości innych kontaktów. Nie ulega wątpliwości, że we wszystkich tych zakresach współpraca może i powinna być korzystna dla obu Stron.</u>
+ <u xml:id="u-4.90" who="#StefanOlszowski">Współpraca między państwami wymaga zawierania umów i porozumień. Takich umów i porozumień między Polską a Niemiecką Republiką Federalną brak obecnie prawie zupełnie. Zawarcie takich porozumień stanowi warunek owocnego rozwoju współpracy. Poważny wysiłek w tej dziedzinie czeka obie Strony.</u>
+ <u xml:id="u-4.91" who="#StefanOlszowski">W ramach programu normalizacji trzeba będzie załatwić wiele kwestii, które pozostawiła w spadku zła przeszłość. Przedstawimy te sprawy w stosownym czasie.</u>
+ <u xml:id="u-4.92" who="#StefanOlszowski">Inne problemy wynikają z aktualnych potrzeb, z rozwoju gospodarki, nauki i kultury obu państw. Otwierają się tu możliwości, które będą prowadziły w przyszłość. Jesteśmy gotowi po wejściu układu w życie uczynić to, co od nas zależy, aby normalizację stosunków między Polską a Niemiecką Republiką Federalną napełnić żywą treścią. Takiego samego stanowiska oczekujemy od strony zachodnioniemieckiej.</u>
+ <u xml:id="u-4.93" who="#StefanOlszowski">Uważamy, że omawiany układ stwarza historyczną szansę ułożenia stosunków między Polską a Niemiecką Republiką Federalną na nowej podstawie, zgodnie z celami, jakie wymienia wstęp do układu. Jest to szansa rozpoczęcia normalizacji stosunków, a zarazem wniesienia wspólnego wkładu w umocnienie pokoju i bezpieczeństwa w Europie.</u>
+ <u xml:id="u-4.94" who="#StefanOlszowski">Przedłożony Wysokiemu Sejmowi do rozpatrzenia układ między Polską Rzecząpospolitą Ludową a Republiką Federalną Niemiec jest w pełni zgodny z podstawowymi zasadami naszej polityki zagranicznej, stanowi ich konkretne, konstruktywne zastosowanie. Pokój i bezpieczeństwo naszej ojczyzny widzimy w nierozerwalnej łączności z pokojem i bezpieczeństwem Europy.</u>
+ <u xml:id="u-4.95" who="#StefanOlszowski">Wysoki Sejmie! Rząd Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej wystąpił do Rady Państwa o ratyfikację układu między Polską Recząpospolitą Ludową a Republiką Federalną Niemiec o podstawach normalizacji ich wzajemnych stosunków, podpisanego w Warszawie dnia 7 grudnia 1970 r. — uznając, że podstawy, na jakich opiera się niniejszy układ i jego postanowienia, zgodne są z interesami Polski oraz ze sprawą umocnienia bezpieczeństwa i rozwoju pokojowych stosunków w Europie.</u>
+ <u xml:id="u-4.96" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-5">
+ <u xml:id="u-5.0" who="#Marszalek">Konwent Seniorów proponuje, aby Sejm zlecił Komisji Spraw Zagranicznych oraz Komisji Prac Ustawodawczych przeprowadzenie na wspólnym posiedzeniu debaty nad przedstawioną Sejmowi informacją Ministra Spraw Zagranicznych i wyrażenie opinii w przedmiocie ratyfikacji.</u>
+ <u xml:id="u-5.1" who="#Marszalek">Jednocześnie informuję, że obu komisjom przekazano do rozpatrzenia wniosek Przewodniczącego Rady Państwa o wyrażenie w Sejmie opinii w sprawie ratyfikacji układu wraz z wnioskiem Prezesa Rady Ministrów w tym przedmiocie, tekstem układu i jego uzasadnieniem.</u>
+ <u xml:id="u-5.2" who="#Marszalek">Jeżeli nie usłyszę sprzeciwu, będę uważał, że Sejm zgodził się na propozycję Konwentu Seniorów.</u>
+ <u xml:id="u-5.3" who="#Marszalek">Sprzeciwu nie słyszę.</u>
+ <u xml:id="u-5.4" who="#Marszalek">Przystępujemy do punktu 3 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Oświaty i Wychowania o rządowym projekcie ustawy — Karta Praw i Obowiązków Nauczyciela (druki nr 24 i 29).</u>
+ <u xml:id="u-5.5" who="#Marszalek">Głos ma poseł sprawozdawca Jarema Maciszewski.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-6">
+ <u xml:id="u-6.0" who="#PoselMaciszewskiJarema">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Przedstawiony Sejmowi rządowy projekt ustawy Karta Praw i Obowiązków Nauczyciela jest aktem ustawodawczym szczególnej doniosłości. Dotyczy on bowiem nauczycieli i nauczycieli akademickich, ludzi — których wiedzy, umiejętnościom, doświadczeniu i obywatelskiej odpowiedzialności naród powierzył troskę o swój skarb najcenniejszy: o swoje młode pokolenie, o dzieci i młodzież. O tym jakie będzie oblicze społeczeństwa polskiego za lat 20 czy 30, jakimi cechami będą się charakteryzować następne pokolenia Polaków, decyduje w dużej mierze dzisiejsza, codzienna, często pozbawiona błyskotliwych efektów zewnętrznych, wymagająca cierpliwości i uporu, trudna, lecz jakże zaszczytna praca nauczyciela i wychowawcy. Obecni uczniowie osiągną okres najwyższej aktywności zawodowej już w wieku XXI, zaś teraźniejsi studenci będą w następnym stuleciu w pełni sił twórczych.</u>
+ <u xml:id="u-6.1" who="#PoselMaciszewskiJarema">W toku ogólnonarodowej i ogólnopartyjnej dyskusji przedzjazdowej, jak również w czasie obrad VI Zjazdu Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej i podczas kampanii wyborczej do Sejmu obecnej kadencji, problemy oświaty i wychowania zajęły szczególnie poczesne miejsce. W fakcie tym wyraziła się rzetelna troska społeczna o dalszy rozwój naszego systemu kształcenia i wychowania, o zapewnienie mu pełnej efektywności, o lepsze i skuteczniejsze dostosowanie naszych działań na tym polu nie tylko do wymogów dnia dzisiejszego, ale także przyszłości.</u>
+ <u xml:id="u-6.2" who="#PoselMaciszewskiJarema">Nie będzie więc przesadą stwierdzić, że dzisiejszym naszym obradom i naszym decyzjom towarzyszy autentyczne, rzeczywiste zainteresowanie całego społeczeństwa zaangażowanego rozumowo i emocjonalnie w przedmiot naszej debaty. Wyda się to bardziej zrozumiałe i oczywiste, jeśli przypomnę, że w naszych szkołach i placówkach oświatowo-wychowawczych kształci się i wychowuje 8,5 miliona uczniów, zaś wyższe uczelnie obejmują dziś swą pracą 348 tysięcy studentów.</u>
+ <u xml:id="u-6.3" who="#PoselMaciszewskiJarema">Rządowe przedłożenie projektu ustawy o prawach i obowiązkach nauczyciela, słusznie nazwane Kartą Praw i Obowiązków, wychodzi naprzeciw rzeczywistym potrzebom społecznym, zaspokaja również słuszne aspiracje i postulaty stanu nauczycielskiego, wypowiadane od dłuższego już czasu. Dzieje się tak nie tylko dlatego, że projekt ustawy i stanowiący istotne, integralnie z nią związane uzupełnienie w postaci projektu rozporządzenia Rady Ministrów w sprawie nowego systemu płac nauczycielskich i zawartej w nim poważnej podwyżki, wydatnie poprawia warunki bytowe nauczycieli już dziś i wytycza wyraźne perspektywy w tej dziedzinie na jutro. Znaczenie ustawy jest znacznie szersze. Podnosi ona rangę społeczną zawodu i to nie tylko poprzez — jakże słuszne i jakże potrzebne — deklaracje zawarte w różnych częściach i artykułach projektu ustawy, ale także, czy przede wszystkim, poprzez szereg postanowień konkretnych, w tym również przywilejów zawodowych, umacniających pozycję nauczyciela w środowisku, w którym działa i w społeczeństwie. Pozycja ta jest istotnym elementem ułatwiającym nauczycielowi skuteczność jego wysiłku pedagogicznego.</u>
+ <u xml:id="u-6.4" who="#PoselMaciszewskiJarema">Projekt ustawy stanowi duży krok naprzód w kierunku pełnego ujednolicenia naszego systemu edukacji narodowej, od przedszkola po szkołę wyższą. Mówimy ostrożnie: — „stanowi krok naprzód”, nie zaś — co jest intencją ustawy — — „ujednolica”, ponieważ ustawa stanowi prawne ramy działania, narzędzie działania, nie zastępuje zaś samego działania. System szkolny i oświatowy musi konsekwentnie ku pełnej jednolitości ewoluować — projekt ustawy powinien dobrze temu celowi służyć.</u>
+ <u xml:id="u-6.5" who="#PoselMaciszewskiJarema">Projekt ustawy określa wspólne całemu stanowi nauczycielskiemu zadania i obowiązki, prawa i przywileje, przy jednoczesnym umiejętnym zróżnicowaniu zadań i obowiązków poszczególnych grup nauczycieli, zależnie od typu szkoły czy szczebla kształcenia. Doniosłą tego konsekwencją jest znaczne podniesienie rangi i pozycji społeczno-zawodowej nauczycieli i wychowawców pracujących na najniższych szczeblach kształcenia i wychowania. Znajduje to swój wyraz także w nowym systemie płac, w którym wysokość uposażenia nie jest uzależniona od typu szkoły (wyjąwszy — i to tylko częściowo — szkolnictwo wyższe), lecz jednolicie od wykształcenia i stażu pracy nauczyciela. Ułatwi to przepływ kadry między szkołami różnych szczebli i różnych typów, umożliwi prowadzenie lepszej i efektywniejszej polityki kadrowej.</u>
+ <u xml:id="u-6.6" who="#PoselMaciszewskiJarema">Nad tym ostatnim problemem wypada się zatrzymać nieco dłużej. W całej rozciągłości zgodzić się trzeba ze stwierdzeniem zawartym w doręczonym obywatelom posłom uzasadnieniu rządowym projektu ustawy, iż analiza obecnego stanu kadrowego szkolnictwa ujawnia ujemne zjawiska, których źródła stanowią niektóre przepisy ustawy z dnia 27 kwietnia 1956 r. o prawach i obowiązkach nauczycieli. Do zjawisk tych należy w szczególności:</u>
+ <u xml:id="u-6.7" who="#PoselMaciszewskiJarema">— pozostawanie w służbie czynnej pewnej liczby nauczycieli w wieku emerytalnym, o wyraźnie zmniejszonej sprawności, co z jednej strony utrudnia dopływ do szkół młodych kadr, z drugiej — utrudnia starania o podniesienie poziomu realizacji zadań dydaktyczno-wychowawczych, — niedostosowanie do potrzeb szkół rozmieszczenia kwalifikowanej kadry nauczycielskiej”.</u>
+ <u xml:id="u-6.8" who="#PoselMaciszewskiJarema">Podkreślić trzeba, że ten punkt widzenia podzieliła w całej rozciągłości Komisja Oświaty i Wychowania podczas omawiania projektu ustawy. Podzieliła go również Komisja Oświaty i Nauki Sejmu poprzedniej kadencji na posiedzeniu poświęconym analizie realizacji ustawy o prawach i obowiązkach nauczyciela z roku 1956.</u>
+ <u xml:id="u-6.9" who="#PoselMaciszewskiJarema">Przedłożony Wysokiej Izbie projekt ustawy umożliwia prowadzenie właściwej polityki kadrowej. Z jednej strony zwiększa uprawnienia administracji szkolnej, np. w zakresie spraw związanych z przechodzeniem nauczyciela na emeryturę po osiągnięciu przez niego wieku emerytalnego, z drugiej — umożliwia zatrzymanie go za jego zgodą w służbie czynnej, gdy stan zdrowia i dalsza jego przydatność do pracy w szkole decyzję taką uzasadniają. Dodać należy, że projekt ustawy, przewidując znaczną poprawę warunków bytowych nauczycieli emerytowanych (również i tych, którzy przeszli na emeryturę przed wejściem w życie ustawy, którą omawiamy) usuwa innego rodzaju hamulce, które mogły uprzednio utrudniać prowadzenie prawidłowej polityki kadrowej. Jest to jeden z wielu przykładów, jak projekt ustawy harmonijnie łączy troskę o interesy nauczyciela z troską o dobro szkoły.</u>
+ <u xml:id="u-6.10" who="#PoselMaciszewskiJarema">Projekt ustawy umożliwia władzy szkolnej także bardziej prawidłowe rozmieszczanie w terenie kadr nauczycielskich, co wobec przeobrażeń sieci szkolnej, przekształcania nisko zorganizowanych szkół wiejskich w wysoko zorganizowane szkoły zbiorcze o kilku nauczycielach, nabiera znaczenia szczególnego. Dodajmy w tym miejscu, że tworzenie na wsi sieci wysoko zorganizowanych szkół zbiorczych nie jest podyktowane tylko względami wynikającymi z niżu demograficznego. Po prostu — powiedzmy to wyraźnie — nie ma innej drogi do podniesienia poziomu kształcenia na szczeblu podstawowym na wsi, zrównania w górę poziomu szkół wiejskich z poziomem lepszych szkół miejskich. Możliwości operatywnego działania administracji oświatowej w zakresie polityki kadrowej, które stworzy ustawa, ułatwią bez wszelkiej wątpliwości proces modernizacji naszego szkolnictwa, np. wcześniejsze kończenie etapu tak zwanego nauczania początkowego i zaczynanie nauczania przedmiotowego już od klasy, powiedzmy, trzeciej, lub nawet — w dalszej przyszłości — drugiej. Z drugiej strony projekt ustawy zawiera wystarczające gwarancje, iż prawo przenoszenia nauczyciela ze szkoły do szkoły lub — tym bardziej — z miejscowości do miejscowości nie będzie nadużywane i że jeśli przeniesienie nastąpi, to będzie ono spowodowane rzeczywistą koniecznością i rzeczywistą niemożnością znalezienia dla danego nauczyciela miejsca pracy w szkole w miejscowości, w której pracował dotychczas.</u>
+ <u xml:id="u-6.11" who="#PoselMaciszewskiJarema">Raz jeszcze podkreślić wypada, że cały nasz system oświatowy znajduje się w toku procesu modernizacji. Na razie — w ramach obecnego ustroju szkolnego; w przyszłości przewidywać należy zmiany modelowe. Nakłada to na nas obowiązek dostosowania aktów normatywnych do wymogów tego procesu, tak potrzebnego dla dalszego rozwoju naszego kraju.</u>
+ <u xml:id="u-6.12" who="#PoselMaciszewskiJarema">Ściśle z tym powiązany jest problem podnoszenia kwalifikacji przez wszystkich nauczycieli. Projekt ustawy nakłada na cały stan nauczycielski obowiązek ustawicznego dokształcania się, pogłębiania raz zdobytej wiedzy, stałego doskonalenia się zawodowego. Z drugiej strony projekt ustawy formułuje również szereg uprawnień nauczycieli, związanych z dokształcaniem się; przewiduje prawo do zwolnień, zniżek godzin itd. Podkreśla — wymieniając obowiązki nauczycieli akademickich — konieczność prowadzenia kursów podyplomowych, punktów konsultacyjnych itd. Służyć one mają także czynnym zawodowo nauczycielom. Wymóg kwalifikacyjny projekt ustawy podnosi bardzo wysoko. Nowo rozpoczynający pracę w zawodzie nauczycielskim powinien mieć w zasadzie ukończone studia wyższe. Pełna stabilizacja zawodowa nauczyciela, wyrażająca się w akcie mianowania może nastąpić dopiero po określonym czasie, po praktycznym zweryfikowaniu rzeczywistych umiejętności pedagogicznych nauczyciela. Wszystko to ma na celu podniesienie poziomu naszego szkolnictwa wszystkich szczebli.</u>
+ <u xml:id="u-6.13" who="#PoselMaciszewskiJarema">Jest to sprawa kluczowa. Doceniając w całej rozciągłości trud stanu nauczycielskiego, olbrzymi, historycznej miary skok, jaki nasz kraj uczynił w dziedzinie oświaty w ciągu blisko już 28 lat władzy ludowej, trzeba jednak stwierdzić, że jest jeszcze wiele szkół w Polsce, do których nowoczesne metody dydaktyczne i wychowawcze nie docierają lub docierają w stopniu daleko niewystarczającym, że poziom nauczania nie we wszystkich szkołach jest odpowiedni, że efekty pracy szkoły pozostają czasem w dysproporcji w stosunku do potrzeb naszego dynamicznie rozwijającego się socjalistycznego organizmu społecznego i państwowego.</u>
+ <u xml:id="u-6.14" who="#PoselMaciszewskiJarema">W uchwale VI Zjazdu Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej zawarte zostały ambitne wytyczne odnośnie do kierunków działania w zakresie dalszego rozwoju oświaty w Polsce. Wytyczne te dotyczą także treści pracy szkoły. Absolwenci naszych szkół muszą być wyposażeni w gruntowną wiedzę i w umiejętność posługiwania się nią w życiu społecznym i zawodowym. Nakłada to na szkołę obowiązek nie tylko wpojenia w uczniów pewnej sumy wiadomości, określonej obowiązującym programem nauczania, ale również wdrożenia umiejętności samodzielnego myślenia, przystosowania zdobytych w szkole umiejętności do różnych sytuacji w życiu społecznym i zawodowym, dostrzegania i samodzielnego rozstrzygania problemów. Są to nieodzowne warunki właściwego przygotowania przez szkołę mas młodzieży cło tego etapu rozwoju społecznego i gospodarczego, który skrótowo określamy mianem rewolucji naukowo-technicznej.</u>
+ <u xml:id="u-6.15" who="#PoselMaciszewskiJarema">Wszystko to powoduje, że zadania stawiane szkole — rosną. Rosną więc równocześnie zadania stawiane całemu stanowi nauczycielskiemu. Projekt ustawy precyzuje je w sposób dokładny, dając równocześnie nauczycielowi wszystkie warunki i możliwości rzetelnego i skutecznego ich wykonywania.</u>
+ <u xml:id="u-6.16" who="#PoselMaciszewskiJarema">Wysoka Izbo! Nie jest moim zadaniem przytaczanie wszystkich argumentów przemawiających za projektem ustawy i jej poszczególnymi rozwiązaniami; znalazły się one w rządowym uzasadnieniu, przedstawionym Komisji Oświaty i Wychowania przez towarzysza Ministra Kuberskiego. Komisja argumentację rządową przyjęła i w pełni podzieliła. Poszczególne wątpliwości dotyczące niektórych kwestii szczegółowych zostały rozproszone dodatkowymi wyjaśnieniami. Nie jest również moim zadaniem — referat przekraczałby wówczas wszelkie dopuszczalne normy czasowe — referowanie wszystkich bez wyjątku poprawek, które Komisja Oświaty i Wychowania, wykorzystując uwagi Komisji Prac Ustawodawczych oraz uwagi i propozycje posłów — członków Komisji Nauki i Postępu Technicznego przedstawiła Wysokiej Izbie w druku sejmowym nr 29. Ograniczę się jedynie do ogólnego ich omówienia i do wyjaśnienia kilku spraw szczegółowych.</u>
+ <u xml:id="u-6.17" who="#PoselMaciszewskiJarema">Poprawek tych jest stosunkowo dużo, bo aż 94. Żadna z nich jednak nie podważa podstawowych myśli przewodnich ustawy, nie kwestionuje słuszności założeń polityki oświatowej naszego państwa, której ustawa ma służyć. Mnogość poprawek wynika przede wszystkim ze szczególnej wagi dokumentu, z roli, jaką ma odegrać, a także z faktu , że wyjątkowo wiele zespołów ludzkich pracowało nad jej kształtem ostatecznym. Szło nam o to — zarówno Rządowi, jak i komisjom — aby projekt ustawy miał postać możliwie najdoskonalszą, nie tylko pod względem merytorycznym, ale także stylistycznym i formalno-prawnym.</u>
+ <u xml:id="u-6.18" who="#PoselMaciszewskiJarema">Poprawki do ustawy podzielić można na 3 podstawowe grupy:</u>
+ <u xml:id="u-6.19" who="#PoselMaciszewskiJarema">Do pierwszej należą poprawki natury redakcyjnej i stylistycznej, nie zmieniające w najmniejszej mierze treści przedłożenia rządowego. Do tej grupy poprawek zaliczam również te zmiany, które wyniknęły z dążenia do ujednolicenia terminologicznego i prawniczego naszych aktów ustawodawczych. Sądzę, że mam prawo czuć się zwolniony od omawiania tego typu poprawek.</u>
+ <u xml:id="u-6.20" who="#PoselMaciszewskiJarema">Do drugiej grupy poprawek zaliczam takie, które obok charakteru stylistycznego lub formalno-prawnego zawierają także pewne uzupełnienia merytoryczne.</u>
+ <u xml:id="u-6.21" who="#PoselMaciszewskiJarema">I tak np. — w art. 3 uznaliśmy za konieczne wprowadzenie rozróżnienia zakresu obowiązków poszczególnych grup nauczycieli akademickich, ponieważ nie wszyscy nauczyciele akademiccy mają obowiązek pracy naukowo-badawczej.</u>
+ <u xml:id="u-6.22" who="#PoselMaciszewskiJarema">W art. 4 uznaliśmy za słuszne pewne uporządkowanie tematyczne zakresu odpowiedzialności dyrektora szkoły, uzupełniając w porównaniu z przedłożeniem rządowym odpowiednim ustępem o odpowiedzialności za „tworzenie warunków do rozwijania samorządnej i samodzielnej pracy młodzieży w ramach jej organizacji”, co merytorycznie wydaje się uzasadnione wielką rolą procesów samowychowawczych, przebiegających w organizacjach młodzieżowych na terenie szkoły.</u>
+ <u xml:id="u-6.23" who="#PoselMaciszewskiJarema">W art. 15 wydawało się słuszne podkreślić, że nowe zasady wynagrodzenia nauczycieli i nauczycieli akademickich — to nie tylko podwyżka płac, ale również zmiana systemu uposażeń itd.</u>
+ <u xml:id="u-6.24" who="#PoselMaciszewskiJarema">Trzecia grupa poprawek nosi charakter merytoryczny. W art. 24 Komisja proponuje wyeksponować wielką rolę wychowawczą nie tylko olimpiad przedmiotowych, ale także konkursów zawodowych, sportowych lub artystycznych; osiągnięcia uczniów w tych konkursach powinny być również — podobnie jak osiągnięcia w olimpiadach — brane pod uwagę przy ocenie pracy nauczyciela i przy jego nagradzaniu.</u>
+ <u xml:id="u-6.25" who="#PoselMaciszewskiJarema">W art. 33 należy bardziej elastycznie uregulować problem zajęć dydaktycznych w szkołach wyższych ze względu na ogromne zróżnicowanie form kształcenia i typów szkół. Minister musi mieć w tym zakresie możliwość dostosowania przepisów wykonawczych do warunków pracy szkół i kierunków studiów.</u>
+ <u xml:id="u-6.26" who="#PoselMaciszewskiJarema">W art. 34 Komisja zaproponowała poprawkę, która w sposób jasny i nie dający podstaw do dwuznacznych interpretacji wyjaśnia, że — „nauczyciel i nauczyciel akademicki korzystający ze zniżki godzin nie może pobierać dodatkowego wynagrodzenia z tytułu godzin ponadwymiarowych”, ze ściśle określonym wyjątkiem. Ta poprawka potwierdza stanowczo słuszność założenia nowego systemu płac, iż płaca zasadnicza jest głównym i podstawowym elementem uposażenia, zaś godziny ponadwymiarowe mogą być stosowane tylko w wypadkach szczególnych. Wprowadzenie ust. 2 do art. 35 wynika ze sformułowań ustawy o szkolnictwie wyższym, której to ustawy nie uchylamy przecież w całości. W tej sytuacji wydało się słuszne, aby punkt dotyczący spraw emerytalnych profesorów i docentów szkół wyższych przenieść konsekwentnie, podobnie jak i inne tego typu przepisy, do Karty Praw i Obowiązków Nauczyciela.</u>
+ <u xml:id="u-6.27" who="#PoselMaciszewskiJarema">Art. 37 bardziej precyzyjnie określa zasady współpracy nauczyciela akademickiego z jednostkami gospodarki narodowej. W art. 65 Komisja po konsultacjach z Rządem uznała za słuszne ujednolicenie systemu kar tak, aby kara nagany była tylko karą dyscyplinarną, a nie — jak przewidywał projekt pierwotny — karą dyscyplinarną lub karą porządkową. W tym samym artykule Komisja postuluje poprawkę, która przewiduje, że każde orzeczenie, a więc nie tylko skazujące, Komisji Dyscyplinarnej wraz z uzasadnieniem znajdzie się w aktach zainteresowanego.</u>
+ <u xml:id="u-6.28" who="#PoselMaciszewskiJarema">Zmiany w art. 80 podyktowane są potrzebą co najmniej zrównania pozycji prawnej adiunkta z pozycją prawną niektórych innych kategorii nauczycieli akademickich.</u>
+ <u xml:id="u-6.29" who="#PoselMaciszewskiJarema">W art. 94 Komisja po konsultacji z Rządem uznała za słuszne, by w określonych przypadkach, kiedy znosi się lub przekształca szkołę lub szkołę wyższą, a nie ma możliwości zatrudnienia nauczyciela lub nauczyciela akademickiego w tej samej lub innej szkole w tej samej lub innej miejscowości był obowiązek zaproponowania mu pracy zgodnej z kwalifikacjami.</u>
+ <u xml:id="u-6.30" who="#PoselMaciszewskiJarema">W art. 96, stosowanym zresztą w praktyce zgoła wyjątkowo (o czym zresztą ustawa głosi), wydawało się słuszne wprowadzić zmiany redakcyjne, które treść tego artykułu uzgodniłyby z dotychczas obowiązującymi przepisami w tym zakresie.</u>
+ <u xml:id="u-6.31" who="#PoselMaciszewskiJarema">Pozostałe poprawki, a zwłaszcza nowe artykuły w końcu ustawy, uzgadniają Kartę Praw i Obowiązków Nauczyciela z innymi ustawami.</u>
+ <u xml:id="u-6.32" who="#PoselMaciszewskiJarema">Obok poprawek zawartych w druku sejmowym nr 29 Komisja Oświaty i Wychowania wnosi jeszcze 6 dodatkowych poprawek:</u>
+ <u xml:id="u-6.33" who="#PoselMaciszewskiJarema">1. W art. 40 po zdaniu: — „Z tytułu 20-letniej nienagannej pracy pedagogicznej przyznaje się nauczycielom i nauczycielom akademickim odznaczenia państwowe” — proponujemy podać treść w brzmieniu przedłożenia rządowego. Poprawkę tę Komisja zgłasza po szeregu konsultacji w przeświadczeniu, że proponowane brzmienie tego artykułu nie stanowi przeszkody do nadania nauczycielowi lub nauczycielowi akademickiemu odznaczenia lub orderu wyższego stopnia, jeśli na to zasłużył, natomiast pozostawienie pierwotnie proponowanej przez Komisję poprawki doprowadziłoby do niewłaściwych nacisków bądź też do nieusatys- fakcjonowania odznaczonych, jeśli otrzymaliby odznaczenia wedle dolnej granicy określonej ustawą. Ponadto brzmienie przedłożenia rządowego odpowiada sformułowaniom zawartym w kartach innych uprzywilejowanych zawodów.</u>
+ <u xml:id="u-6.34" who="#PoselMaciszewskiJarema">2. W art. 74 ust. 2 skreśla się słowo — „dyscyplinarną” — jest to konsekwencja poprawki do art. 65, który w nowym brzmieniu przewiduje, że kary dyscyplinarne wymierza tylko Komisja Dyscyplinarna.</u>
+ <u xml:id="u-6.35" who="#PoselMaciszewskiJarema">3.Art. 86 proponuje się nadać nowe brzmienie, a mianowicie:</u>
+ <u xml:id="u-6.36" who="#PoselMaciszewskiJarema">„Nowo zatrudniony nauczyciel i nauczyciel akademicki obowiązany jest przystąpić do pracy w terminie oznaczonym w akcie nominacyjnym lub umowie o pracę. Jeżeli nowo zatrudniony nauczyciel lub nauczyciel akademicki nie usprawiedliwi w ciągu sześciu dni po tym terminie nieprzystąpienia do pracy, nominacja lub umowa o pracę traci ważność, chyba że szczególne przepisy stanowią inaczej”.</u>
+ <u xml:id="u-6.37" who="#PoselMaciszewskiJarema">Poprawka ta podyktowana jest dążeniem do ograniczenia tego przepisu do nauczycieli i nauczycieli akademickich rozpoczynających pracę oraz do uzgodnienia tego przepisu z innymi aktami normatywnymi z zakresu prawa pracy: mówiąc w ostatnim zwrocie o przepisach szczególnych, ma się przede wszystkim na uwadze ustawę o planowym zatrudnieniu absolwentów.</u>
+ <u xml:id="u-6.38" who="#PoselMaciszewskiJarema">4. W art. 96 ust. 1 proponuje się dodać na zakończenie zdanie: — „W razie rozwiązania stosunku pracy w tym trybie może być przyznana nauczycielowi lub nauczycielowi akademickiemu odprawa w wysokości trzymiesięcznego uposażenia zasadniczego”.</u>
+ <u xml:id="u-6.39" who="#PoselMaciszewskiJarema">5. W art. 97 ust. 1 pkt. 5 proponuje się skreślić słowo „udokumentowanego” oraz ostatnie słowa brzmiące: — „w ciągu co najmniej 7 dni”. Przepis ten dotyczy porzucenia pracy i nie wydaje się celowe uściślanie tu czasokresu.</u>
+ <u xml:id="u-6.40" who="#PoselMaciszewskiJarema">6. W art. 102 ust. 2, ak. 2, po słowie — „uposażenia” dodaje się słowo „zasadniczego”. Jest to konsekwencja poprzedniego artykułu.</u>
+ <u xml:id="u-6.41" who="#PoselMaciszewskiJarema">Wszystkie poprawki zarówno te, które zawarte są w druku sejmowym i w erracie, jak i te, które przed chwilą przedłożyłem Wysokiej Izbie, były rezultatem wnikliwej i uważnej pracy komisji oraz przedstawicieli Rządu. Wszystkie też zostały z Rządem skonsultowane i uzgodnione.</u>
+ <u xml:id="u-6.42" who="#PoselMaciszewskiJarema">Wysoki Sejmie! Projekt ustawy Karta Praw i Obowiązków Nauczyciela rodził się wspólnym wysiłkiem Rządu, Sejmu i przedstawicieli zainteresowanych środowisk. Rzadko który projekt ustawy przeszedł przez tak liczne i tak gruntowne konsultacje i dyskusje. Nad wstępnymi założeniami projektu ustawy przeprowadziła dyskusję sejmowa Komisja Oświaty i Nauki Sejmu V kadencji. Projekt ustawy konsultowany był ze środowiskami nauczycielskimi i akademickimi. Resort oświaty przeprowadził również badania socjologiczne — sondujące opinie wielu środowisk nauczycielskich. W toku kampanii wyborczej do Sejmu obecnej kadencji wielu obywateli posłów dyskutowało te sprawy z nauczycielami — wyborcami w swoich okręgach wyborczych. Na adres Komisji Oświaty i Wychowania napłynęło wiele listów od organizacji terenowych Związku Nauczycielstwa Polskiego i od poszczególnych obywateli. Od początku do końca w pracy nad projektem ustawy uczestniczyli przedstawiciele Związku Nauczycielstwa Polskiego.</u>
+ <u xml:id="u-6.43" who="#PoselMaciszewskiJarema">Konsultacje wykazały bez wszelkiej wątpliwości, że projekt ustawy cieszy się pełnym poparciem zainteresowanych środowisk, wszyscy nauczyciele widzą w nim nie tylko urzeczywistnienie swych osobistych nadziei i pragnień, ale równocześnie skuteczny instrument służący podniesieniu na wyższy poziom pracy szkoły i administracji oświatowej.</u>
+ <u xml:id="u-6.44" who="#PoselMaciszewskiJarema">Wiele postulatów szczegółowych, zgłaszanych w toku dyskusji, zostało w projekcie ustawy uwzględnionych. Nie mogły zostać uwzględnione zgłaszane na każdym etapie pracy nad projektem ustawy te wszystkie uwagi i dezyderaty, które pociągnęłyby za sobą dalsze zwiększenie wydatków budżetowych państwa. W tym miejscu trzeba otwarcie i szczerze powiedzieć: wysiłek państwa, wyrażający się w roku bieżącym kwotą blisko 1 600 mln zł na podwyżki uposażeń nauczycielskich, a w roku docelowym reformy systemu płac kwotą blisko 7 mld zł jest wysiłkiem wielkiego rzędu. Wszyscy uznajemy, że wysiłek ten jest konieczny, a sposób wydatkowania tych sum, wypracowanych przez naszą gospodarkę narodową, sprawiedliwy i słuszny. Nie stać jednak naszego państwa w chwili obecnej na zwiększenie tego wysiłku. Każdy postulat, głoszący potrzebę zmniejszenia wymiaru godzin czy podwyżki wynagrodzenia za taki lub inny rodzaj pracy pedagogicznej pociąga za sobą dodatkowe koszty, których państwo nie mogłoby już pokryć. I tak np. obniżenie obowiązkowego wymiaru godzin dydaktycznych, choćby tylko o jedną godzinę, wymagałoby zwiększenia funduszu płac o kilkaset milionów złotych rocznie. Wyda się to bardziej jasne, jeśli uprzytomnimy sobie, że nauczyciele stanowią grupę zawodową liczącą 363 tys. osób, a nauczyciele akademiccy — 33 tys. osób. Być może nowy system płac nie satysfakcjonuje w równie wysokim stopniu wszystkich — nader przecież licznych grup nauczycielskich. Intencją jednak autorów projektu jest także wyrównanie pewnych narosłych latami dysproporcji między zarobkami poszczególnych grup nauczycieli, tym bardziej, że w ogromnej większości wypadków dysproporcje te nie miały uzasadnienia merytorycznego.</u>
+ <u xml:id="u-6.45" who="#PoselMaciszewskiJarema">Pojawiły się pojedyncze głosy, krytykujące nadmierną rzekomo liczbę delegacji dla Rady Ministrów lub poszczególnych ministrów. Nie można jednak — wobec ogromnej różnorodności szkół — wszystkich szczegółowych spraw jednolicie regulować przepisami ustawy. Rząd musi otrzymać uprawnienia pozwalające na pewną elastyczność w działaniu zgodnie z ustawą. Jest też jedna delegacja, która — jak sądzę — budzi szczególne zadowolenie. Myślę o art. 107, upoważniającym Radę Ministrów do dalszej poprawy warunków pracy nauczycieli i nauczycieli akademickich i obniżania norm czasu pracy określonych w ustawie. Artykuł ten nadaje postanowieniom dotyczącym warunków pracy i płacy charakter dynamiczny i odzwierciedla w całej pełni intencje Rządu i Sejmu.</u>
+ <u xml:id="u-6.46" who="#PoselMaciszewskiJarema">Były także uwagi i postulaty, które — zdaniem Komisji — zawierały myśli słuszne, jednak aktualnie niemożliwe do realizacji bądź ze względów materialnych, bądź organizacyjnych lub kadrowych. Do takich np. wniosków należał postulat rozciągnięcia uprawnień Karty Praw i Obowiązków Nauczyciela na lekarzy szkolnych, pracujących w higienie szkolnej lub w akademickiej służbie zdrowia na pełnych etatach. Jest to jednak wniosek, który — należy to postulować — Rząd rozpatrzy we właściwym czasie, wtedy, gdy warunki po temu dojrzeją.</u>
+ <u xml:id="u-6.47" who="#PoselMaciszewskiJarema">Wysoka Izbo! Przedstawiony projekt ustawy wraz z poprawkami odzwierciedla decyzje VI Zjazdu PZPR, który postanowił, iż należy: ,,Zapewnić należyty wzrost społecznej rangi zawodu nauczycielskiego, zwiększyć troskę o poziom ideowy i warunki życia i pracy środowiska nauczycielskiego”. Służy rozwojowi nowoczesnej oświaty w Polsce. Harmonijnie w jedną nierozerwalną całość łączy prawa i obowiązki całego stanu nauczycielskiego. Wraz z przedstawionym łącznie projektem rozporządzenia Rady Ministrów wydatnie poprawia warunki bytowe nauczycieli i czyni zawód nauczycielski atrakcyjnym dla zdolnej, wartościowej młodzieży. Umożliwia wdrażanie w życie założeń jednolitej polityki oświatowej i naukowej w kraju, określonej uchwałami VI Zjazdu PZPR. Dobrze służy sprawie umocnienia i rozwoju wszystkich form socjalistycznego wychowania dzieci i młodzieży.</u>
+ <u xml:id="u-6.48" who="#PoselMaciszewskiJarema">W imieniu Komisji Oświaty i Wychowania mam zaszczyt prosić Wysoką Izbę, by ustawę Karta Praw i Obowiązków Nauczyciela w brzmieniu przedłożenia rządowego wraz z poprawkami Komisji raczyła uchwalić.</u>
+ <u xml:id="u-6.49" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-7">
+ <u xml:id="u-7.0" who="#Marszalek">Zarządzam 30-minutową przerwę.</u>
+ <u xml:id="u-7.1" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu od godz. 16 min. 25 do godz. 17)</u>
+ <u xml:id="u-7.2" who="#Marszalek">I sesja Sejmu</u>
+ <u xml:id="u-7.3" who="#Marszalek">Projekt ustawy 3 posiedzenie z 27 kwietnia 1972 r-</u>
+ <u xml:id="u-7.4" who="#Marszalek">Karta Praw i Obowiązków Nauczyciela</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-8">
+ <u xml:id="u-8.0" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Wznawiam posiedzenie.</u>
+ <u xml:id="u-8.1" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Rozpoczynamy dyskusję nad projektem ustawy zreferowanym przed przerwą. Jako pierwszy zabierze głos poseł Andrzej Werblan.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-9">
+ <u xml:id="u-9.0" who="#PoselWerblanAndrzej">Obywatelu Marszałku! Obywatele Posłowie! Treść Karty Praw i Obowiązków Nauczyciela została szeroko przedstawiona.</u>
+ <u xml:id="u-9.1" who="#PoselWerblanAndrzej">Konsekwencje jej uchwalenia przez Sejm będą doniosłe. Przewiduje ona wysoką podwyżkę uposażeń nauczycieli i wprowadza przejrzyste, sprzyjające postępowi i dobrej pracy zasady systemu płac. Rozszerza znacznie uprawnienia socjalne i emerytalne nauczycieli. Stanowi o obowiązkach nauczycieli według nowocześnie pojmowanych i powszechnie uznawanych zadań i potrzeb nauczania i wychowania w socjalistycznej szkole. Umacnia autorytet nauczyciela i podnosi rangę społeczną jego pracy. Ułatwia modernizację szkolnictwa i doskonalenia polityki kadrowej w oświacie. Zalety lej ustawy są i będą docenione przez nauczycielstwo, przez wszystkich działaczy oświatowych, przez całe nasze społeczeństwo.</u>
+ <u xml:id="u-9.2" who="#PoselWerblanAndrzej">Ustawa normuje kompleksowo i jednolicie, a zarazem nowocześnie i korzystnie wszystkie zasadnicze sprawy stanu nauczycielskiego zarówno nauczycieli szkół ogólnych oraz zawodowych, jak i nauczycieli akademickich, co jest istotnym krokiem ku likwidacji barier między szkolnictwem wyższym a resztą systemu oświatowego.</u>
+ <u xml:id="u-9.3" who="#PoselWerblanAndrzej">Jeden z uczestników licznych ostatnio dyskusji o wychowaniu, odwracając znaną myśl Staszica napisał, iż — „jakie są Rzeczypospolite, takie jest młodzieży chowanie”. Można powiedzieć, że ustawa, nad którą obradujemy, wystawia naszej Ludowej Rzeczypospolitej dobre świadectwo. Znajduje w niej najlepszy wyraz wielkie znaczenie, jakie Polska Zjednoczona Partia Robotnicza i Rząd naszego państwa przywiązują do spraw oświaty, do wychowania młodzieży, do pracy wychowawców i nauczycieli.</u>
+ <u xml:id="u-9.4" who="#PoselWerblanAndrzej">Jednym z pierwszych aktów nowego kierownictwa partii, zaraz na początku 1971 roku było powołanie Komitetu Ekspertów dla opracowania propozycji w sprawie unowocześnienia systemu edukacji narodowej. Jedną z pierwszych grup zawodowych, której status i potrzeby socjalne znajdują kompleksowe uregulowanie bezpośrednio po tym, jak VI Zjazd partii wytyczył cele społeczno-ekonomiczne bieżącego pięciolecia, są nauczyciele i wychowawcy.</u>
+ <u xml:id="u-9.5" who="#PoselWerblanAndrzej">Ta wysoka ranga spraw nauki, oświaty i wychowania w ramach polityki zrodzonej z dążeń klasy robotniczej i w klasie robotniczej znajdującej najmocniejsze oparcie, ma wymowę znamienną i optymistyczną. Daje ona mocną i jasną wykładnię istotnej treści programu, który I Sekretarz KC PZPR tow. Edward Gierek określił jako budowę socjalizmu — „przez ludzi dla ludzi”, programu sięgającego do najbogatszych źródeł społecznej inicjatywy i społecznego zaangażowania.</u>
+ <u xml:id="u-9.6" who="#PoselWerblanAndrzej">Obywatele Posłowie! Debata dzisiejsza wykracza swoim znaczeniem poza ramy zakreślone przedmiotową treścią ustawy - Karta Praw i Obowiązków Nauczyciela. Wynika to z samej istoty tej ustawy, która jest ważnym, ale przecież jednym tylko ogniwem w systemie przedsięwzięć podejmowanych przez nasze państwo dla podniesienia kształcenia i wychowania do poziomu wymagań obecnego etapu rozwoju socjalizmu.</u>
+ <u xml:id="u-9.7" who="#PoselWerblanAndrzej">Osiągnięcia Polski Ludowej na polu oświaty są wielkie. W ostatnim dziesięcioleciu rozwój tej dziedziny życia społecznego pozostawał jednak w tyle za potrzebami. Dopiero VIII Plenum KC w lutym ubiegłego roku przez uznanie, iż upowszechnienie szkoły średniej jest celem polityki oświatowej partii otworzyło perspektywę kształtowania systemu szkolnego w pełnej zgodzie z wymogami współczesnej wiedzy i na miarę przyszłościowych potrzeb socjalizmu.</u>
+ <u xml:id="u-9.8" who="#PoselWerblanAndrzej">Umocnienie statusu nauczyciela i zasadnicze polepszenie warunków jego pracy w oparciu o postanowienia obecnej ustawy, wyprzedza decyzje o nowym kształcie i kierunku rozwoju systemu oświatowego. Jest to słuszne, gdyż od kwalifikacji i pracy nauczycieli zależy zarówno podniesienie i wyrównanie poziomu pracy szkół już obecnie, jak i przygotowanie przyszłych przemian.</u>
+ <u xml:id="u-9.9" who="#PoselWerblanAndrzej">Ze wszystkich problemów, które trzeba będzie rozwiązać, aby osiągnąć zasadniczy postęp w naszym szkolnictwie, najtrudniejszym, lecz i najważniejszym będzie odpowiednie przygotowanie nauczycieli. Na pozytywną ocenę zasługują dotychczasowe wysiłki w tej dziedzinie, zwłaszcza rosnący udział szkół akademickich w kształceniu nauczycieli oraz rozwój wyższych szkół pedagogicznych i studiów podyplomowych. Należy mieć nadzieję, że Rząd będzie troszczyć się o umocnienie i rozwinięcie nie formalnej, lecz merytorycznej współpracy między szkołami wyższymi a pozostałymi ogniwami oświaty w ogóle, a przede wszystkim w dziedzinie kształcenia i doskonalenia nauczycieli.</u>
+ <u xml:id="u-9.10" who="#PoselWerblanAndrzej">Kluczowe znaczenie w obecnych warunkach ma właściwy dopływ nowych sił do zawodu nauczycielskiego- Słusznie mówi się o nauczycielskim powołaniu. Praca wychowawcza i przewodnika młodzieży wymaga wielkich uzdolnień i szczególnych cech charakteru. Interes społeczny nakazuje zabiegać o to, aby młodzież tymi uzdolnieniami i cechami obdarzona wybierała drogę życiową nauczyciela, aby do służby nauczycielskiej była pieczołowicie przygotowywana i wdrażana. Będą obecnie ku temu lepsze niż uprzednio warunki. Wykorzystanie tych warunków zależy od przemyślanej działalności władz oświatowych, organizacji politycznych i młodzieżowych, od sprzyjającego klimatu społecznego.</u>
+ <u xml:id="u-9.11" who="#PoselWerblanAndrzej">Wysoka Izbo! Wszyscy wiążemy wielkie nadzieje z Kartą Praw i Obowiązków Nauczyciela. W sprawie kształcenia i wychowania młodzieży jak w żadnej innej, obowiązek każdej rodziny i każdego obywatela zespala się z powinnością społeczeństwa, a przyszłość jednostki z przyszłością narodu.</u>
+ <u xml:id="u-9.12" who="#PoselWerblanAndrzej">Wśród wielu zadań systemu oświatowego, które wynikają z programu VI Zjazdu PZPR, szczególną wagę ma dzisiaj i mieć będzie w nadchodzących latach przygotowanie całego społeczeństwa do uczestnictwa w rewolucji naukowo-technicznej i wykorzystania jej zdobyczy dla rozwoju kraju. Podnoszenie poziomu nauczania i zapewnienie równego startu młodzieży, stopniowa realizacja postulatu kształcenia ustawicznego oraz szczególna dbałość o szybkie zwiększanie potencjału twórczego naszej nauki, techniki i kultury — to główne spośród tych zadań.</u>
+ <u xml:id="u-9.13" who="#PoselWerblanAndrzej">Stała i wysoka dynamika rozwojowa rodzi się z zespolenia nowoczesnej nauki i techniki ze społecznymi walorami socjalizmu. Młodzież nasza otrzyma właściwe wykształcenie i należyte wychowanie, jeśli szkoła zapewni jej rozległą wiedzę oraz nawyki jej dalszego wzbogacania, a równocześnie ukształtuje uczuciowy i intelektualny związek z socjalizmem. Są to zadania nierozłączne, wzajemnie się warunkujące. Socjalistyczne stosunki społeczne potęgują skuteczność stosowania wiedzy, a wiedza przynosi prawdziwy pożytek dla narodu, jednostki i ludzkości, jeśli służy realizacji moralno-ideowych celów socjalizmu.</u>
+ <u xml:id="u-9.14" who="#PoselWerblanAndrzej">Zmiany, które socjalizm wniósł do życia narodu polskiego mają doniosłe konsekwencje wychowawcze. Przez wiele dziesięcioleci nasze dążenia narodowe i społeczne realizowały się w walce przeciw anachronicznym strukturom politycznym, przeciw państwom zaborczym i przeciw rodzimej władzy burżuazyjno-obszarniczej. W dobie obecnej po raz pierwszy od stuleci naród nasz posiada państwo kierowane przez siły postępowe, zorganizowane na podstawie przodujących założeń społecznych, realizujące optymalny program rozwoju gospodarczego i kulturalnego, państwo zespolone internacjonalistycznym sojuszem i przyjaźnią ze Związkiem Radzieckim, ze wszystkimi naszymi socjalistycznymi sąsiadami i przyjaciółmi.</u>
+ <u xml:id="u-9.15" who="#PoselWerblanAndrzej">Umacnianie naszego socjalistycznego państwa i całej międzynarodowej wspólnoty socjalistycznej — to dziś naczelny nakaz patriotyzmu, zespolonego z internacjonalizmem.</u>
+ <u xml:id="u-9.16" who="#PoselWerblanAndrzej">Zgodność wysiłków władz i obywateli, zdyscyplinowana praca, kierowanie się w myśleniu i działaniu interesem ogólnonarodowym stały się obecnie głównym czynnikiem postępu. Powinniśmy więc konsekwentnie rozwijać w szkołach taki system wychowawczy, w którym pełnym blaskiem jaśniejące tradycyjne cnoty obywatelskie zespolą się z nowymi wartościami, z poszanowaniem wydajnej i zdyscyplinowanej pracy, dobrej organizacji i wysokich kwalifikacji. W społeczeństwie socjalistycznym, które każdemu zapewnia pracę i przed każdym otwiera możliwość kształcenia się — miarą sprawiedliwości może być jedynie praca, a wyznacznikiem praw — rzetelność w wypełnianiu obowiązków. Te zasady leżą u podstaw Karty Praw i Obowiązków Nauczyciela. Z nich też wynikają postulaty wychowawcze, którym sprostać muszą we wzajemnym współdziałaniu szkoły wszystkich szczebli, od podstawowych do wyższych. Określają one równocześnie naszą wspólną odpowiedzialność, którą wraz z nauczycielami wszyscy ponosimy, gdyż wychowanie jest sprawą ogólnonarodową.</u>
+ <u xml:id="u-9.17" who="#PoselWerblanAndrzej">Polską Zjednoczoną Partię Robotniczą łączy z nauczycielstwem mocna więź. Blisko połowa nauczycieli działa w szeregach naszej partii. Ogół wychowawców, nauczycieli i pracowników szkół wyższych ofiarnie uczestniczy w realizacji zadań społecznych i wychowuje młodzież w duchu socjalistycznych ideałów. Wszystkie organizacje i instancje naszej partii będą nadal troszczyć się o rozwój oświaty, o sprawy nauczycieli, o właściwą i konsekwentną realizację Karty ich praw i obowiązków. Celem naszych szczególnych starań powinno być kształtowanie jednolitego frontu oświaty i wychowania, frontu, na którym wysiłek szkoły i nauczyciela będzie konsekwentnie wspierany przez działalność organizacji młodzieżowych, przez środki masowego przekazu, przez politykę wydawniczą i repertuarową, przez stosunki kształtujące się między ludźmi w miejscu pracy i w miejscu zamieszkania, przez każdą rodzinę. Jeśli na tym szerokim froncie kształcenia i wychowywania młodzieży, a także całego społeczeństwa, osiągać będziemy postępy stałe i istotne, praktyczne rezultaty tej ustawy, którą dziś uchwalimy, będą większe i trwalsze.</u>
+ <u xml:id="u-9.18" who="#PoselWerblanAndrzej">Wysoki Sejmie! Klub Poselski PZPR, w imieniu którego mam zaszczyt przemawiać, będzie głosować za ustawą — Karta Praw i Obowiązków Nauczyciela według projektu rządowego wraz z poprawkami zawartymi w druku nr 29 oraz dodatkowymi poprawkami zgłoszonymi w imieniu komisji przez posła sprawozdawcę.</u>
+ <u xml:id="u-9.19" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-10">
+ <u xml:id="u-10.0" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Głos ma poseł Zygmunt Surowiec.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-11">
+ <u xml:id="u-11.0" who="#PoselSurowiecZygmunt">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Założeniem naszej polityki jest dalszy, harmonijny rozwój społeczno-gospodarczy Polski Ludowej. Zgodnie z kierunkiem tego rozwoju, wytyczonym w uchwale VI Zjazdu PZPR i zaaprobowanym przez społeczeństwo podczas wyborów do Sejmu, władze polityczne i państwowe podejmują konsekwentne kroki, zmierzające do zapewnienia pomyślnej realizacji ogólnonarodowych zadań. W przekonaniu Klubu Poselskiego ZSL, w którego imieniu przemawiam, przedsięwzięciem o istotnym znaczeniu dla rozwiązania wielu problemów w dziedzinie oświaty i nauki będzie uchwalenie przez Wysoką Izbę Karty Praw i Obowiązków Nauczyciela.</u>
+ <u xml:id="u-11.1" who="#PoselSurowiecZygmunt">Dalszy postęp w sferze gospodarki i kultury wymaga coraz lepszego przygotowania wysoko kwalifikowanych kadr pracowników, zdolnych do twórczego wykorzystywania zdobyczy nauki i techniki zarówno dla ekonomicznego, jak i społecznego rozwoju kraju, zdolnych do aktywnego uczestnictwa w dokonywającej się rewolucji naukowo-technicznej. Jesteśmy świadomi, że coraz wyższy poziom wykształcenia obywateli sprzyja dalszemu rozwojowi demokracji socjalistycznej, wpływa na zwiększenie udziału szerokich rzesz społeczeństwa w rządzeniu państwem. Rozwój naszej gospodarki i kultury w dużej mierze zależy więc od postępu w dziedzinie oświaty, nauki i wychowania.</u>
+ <u xml:id="u-11.2" who="#PoselSurowiecZygmunt">Karta Praw i Obowiązków Nauczyciela wychodzi naprzeciw tym potrzebom, stwarzając lepsze warunki do dalszego rozwoju naszego szkolnictwa, naszej oświaty i nauki, spełni tym samym ważną rolę społeczną, polityczną i gospodarczą.</u>
+ <u xml:id="u-11.3" who="#PoselSurowiecZygmunt">Pozwolę sobie w tym miejscu przypomnieć, że ruch ludowy od początków formowania swych politycznych założeń programowych podnosił znaczenie oświaty i szkolnictwa. Radykalny ruch ludowy, podobnie jak ruch robotniczy i inne postępowe siły społeczne naszego kraju, konsekwentnie domagał się wprowadzenia demokratycznego systemu oświaty dla wszystkich obywateli.</u>
+ <u xml:id="u-11.4" who="#PoselSurowiecZygmunt">W warunkach ustroju kapitalistycznego ten bezspornie słuszny postulat nie doczekał się realizacji. Możliwości jego spełnienia stworzone zostały dopiero w Polsce Ludowej, która od początku swego istnienia uznała rozwój powszechnej oświaty jako jedno z najważniejszych zadań.</u>
+ <u xml:id="u-11.5" who="#PoselSurowiecZygmunt">Dotychczasowe osiągnięcia w zakresie oświaty i nauki, którymi słusznie się szczycimy, to rezultat wielkiego ogólnonarodowego wysiłku. Robotnicy i chłopi, całe społeczeństwo, doceniając rolę oświaty i nauki wspomagało i wspomaga stale wysiłki naszego ludowego państwa. Dzięki patriotycznej postawie społeczeństwa między innymi wybudowaliśmy w kraju ponad 1400 szkół pomników 1000-lecia Państwa Polskiego.</u>
+ <u xml:id="u-11.6" who="#PoselSurowiecZygmunt">Oceniając pozytywnie wielki dorobek w dziedzinie oświaty i nauki, równocześnie dostrzegamy w systemie kształcenia i wychowania braki i niedostatki, występujące szczególnie na wsi. Nie zezwalają one na osiąganie w pełni zadowalającego poziomu w znacznej części szkół, a absolwentom tych szkół utrudniają start do zdobywania dalszego wykształcenia i przygotowania się do pracy.</u>
+ <u xml:id="u-11.7" who="#PoselSurowiecZygmunt">Przedmiotem szczególnej troski kierownictwa politycznego i władz państwowych jest doskonalenie systemu edukacji narodowej. Przy ustalaniu optymalnych rozwiązań w tej dziedzinie będą — w przekonaniu naszego Klubu — uwzględnione potrzeby zarówno szkoły, jak też potrzeby oświatowe całego środowiska wiejskiego. Mając na celu zwiększenie efektów w zakresie kształcenia i wychowania dzieci i młodzieży zamieszkałej na wsi, a także — biorąc pod uwagę typ osadnictwa wiejskiego — należy w szczególności zmierzać do rozwiązywania takich kwestii, jak:</u>
+ <u xml:id="u-11.8" who="#PoselSurowiecZygmunt">— stopniowe obejmowanie wszystkich dzieci wychowaniem przedszkolnym, — dalsze podnoszenie poziomu nauki i wychowania w szkołach podstawowych na wsi przez organizowanie 8-klasowych szkół o siedmiu i więcej nauczycielach, zwiększenie budownictwa szkolnego, wyposażenie wszystkich szkół w niezbędny sprzęt i pomoce naukowe oraz zapewnienie odpowiedniej kadry nauczycieli-specjalistów, — stwarzanie korzystniejszych warunków kształcenia młodzieży wiejskiej w szkołach ponadpodstawowych, m.in. przez zapewnienie odpowiedniej liczby miejsc w internatach, stypendiów oraz dogodnego dojazdu do szkół, — rozwiązanie problemów, dotyczących kształcenia dziewcząt wiejskich na potrzeby gospodarki rolnej i w innych zawodach, — opracowanie takiego programu nauczania, który wykorzystując dziedzictwo kultury ogólnoludzkiej i narodowej — będzie bardziej skutecznie kształtował umysły naszej młodzieży w duchu naukowego światopoglądu i uwzględniał przy tym wszystkie sfery życia społecznego, w tym problemy moralne, estetyczne i psychiczne.</u>
+ <u xml:id="u-11.9" who="#PoselSurowiecZygmunt">Szkoła wiejska wymaga obecnie szczególnej troski również dlatego, że w wyniku niżu demograficznego, po 1980 r., młodzież urodzona i zamieszkała na wsi stanowić będzie 2/3 młodzieży w Polsce. Ona w przyszłości znajdzie się w szkołach średnich i wyższych oraz podejmie pracę zarówno na wsi, jak i w mieście. Wykształcenie i wychowanie tej młodzieży na pełnowartościowych obywateli kraju jest więc problemem o znaczeniu ogólnospołecznym.</u>
+ <u xml:id="u-11.10" who="#PoselSurowiecZygmunt">Obywatele Posłowie! W imieniu Klubu Poselskiego ZSL pragnę z uznaniem podkreślić wkład pracy nauczycielstwa polskiego w kształcenie i wychowanie młodego pokolenia zarówno w przeszłości, jak i obecnie. Nauczyciele polscy niejednokrotnie w najtrudniejszych warunkach w przeszłości znajdowali się na pierwszej linii frontu walki o postęp społeczny, brali i biorą aktywny udział w życiu politycznym, społecznym i kulturalnym kraju.</u>
+ <u xml:id="u-11.11" who="#PoselSurowiecZygmunt">W obecnej sytuacji społecznej i gospodarczej, gdy rola wykształcenia i wychowania społeczeństwa staje się szczególnie ważna, wniesiony został pod obrady Sejmu projekt nowej ustawy, której celem jest podniesienie rangi społecznej i prestiżu zawodu nauczycielskiego.</u>
+ <u xml:id="u-11.12" who="#PoselSurowiecZygmunt">Jedną z ważnych przesłanek do osiągnięcia tego celu jest podwyżka uposażeń, którą szczegółowo przedstawił poseł sprawozdawca. Nowy system płac wpłynie na poprawę warunków materialnych nauczycieli, przyczyni się zatem do stabilizacji kadry nauczycielskiej. Powinien również spowodować większy dopływ wartościowych jednostek do tego zawodu.</u>
+ <u xml:id="u-11.13" who="#PoselSurowiecZygmunt">Nowy system płac, przewidując znaczną podwyżkę uposażeń zasadniczych, odpowiada postulatom wysuwanym na licznych zebraniach nauczycieli. Jego założenia zyskały także aprobatę na zebraniach konsultacyjnych, organizowanych przez władze oświatowe i Związek Nauczycielstwa Polskiego. Nowy, uproszczony system plac będzie — w naszym przekonaniu — instrumentem sprzyjającym stałemu podwyższaniu kwalifikacji nauczycieli, a w konsekwencji osiąganiu przez nich lepszych wyników nauczania i wychowania.</u>
+ <u xml:id="u-11.14" who="#PoselSurowiecZygmunt">Niezwykle ważnym, obok reformy płac, elementem proponowanej ustawy jest przewidziany przez nią system bodźców moralnych, system społecznego honorowania pracy nauczyciela — co ma dla nauczycieli i całego społeczeństwa ogromne znaczenie.</u>
+ <u xml:id="u-11.15" who="#PoselSurowiecZygmunt">Podkreślenia wymaga także stworzenie wyraźnych możliwości awansu uzyskiwanego zarówno przez długoletni staż, jak i przez podnoszenie kwalifikacji zawodowych nauczyciela. Proponowane uregulowanie czasu pracy nauczycieli szkół wszystkich stopni powinno wpłynąć korzystnie na tok ich działalności dydaktyczno-wychowawczej, a w połączeniu z systemem płac oraz rozbudowanym systemem świadczeń socjalnych, doprowadzić nie tylko do poprawy warunków życia ogółu nauczycieli, ale także do zwiększenia możliwości pełnej koncentracji ich sił i czasu na podnoszeniu poziomu nauczania i wychowania w szkołach.</u>
+ <u xml:id="u-11.16" who="#PoselSurowiecZygmunt">Karta Praw i Obowiązków Nauczyciela rozszerza także uprawnienia nauczycieli pracujących na wsi. Wprowadzenie przewidzianych dla nich przywilejów można uznać jako rekompensatę za pracę w trudniejszych warunkach, a także jako zachętę dla młodych nauczycieli do podejmowania pracy w szkołach wiejskich. Jest to całkowicie zgodne ze społeczną potrzebą rozwoju szkolnictwa na terenie wsi.</u>
+ <u xml:id="u-11.17" who="#PoselSurowiecZygmunt">Obok uprawnień ustawa określa także podstawowe obowiązki nauczycieli, od wykonania których uzależniona jest efektywność pracy dydaktycznej i wychowawczej. We wstępie do tej ustawy czytamy m.in.: — „Zapewnić pomyślną przyszłość Polsce Ludowej może jedynie rzetelna, twórcza praca całego narodu, oparta na osiągnięciach współczesnej nauki i techniki. Ludzie wykształceni, pracowici i twórczy, głęboko uspołecznieni, wrażliwi i wszechstronnie rozwinięci pomnażać będą bogactwo kraju, wpływać na polepszenie poziomu życia narodu.</u>
+ <u xml:id="u-11.18" who="#PoselSurowiecZygmunt">Rzetelna i twórcza praca nauczycieli na wszystkich szczeblach edukacji narodowej powinna sprzyjać pełnemu urzeczywistnieniu ideałów wychowawczych socjalizmu”.</u>
+ <u xml:id="u-11.19" who="#PoselSurowiecZygmunt">Jesteśmy przekonani, że nauczyciele uczynią wszystko, aby młode pokolenie przygotować do realizacji tych wzniosłych celów, że młodzież oddana ich pieczy zostanie dobrze przygotowana do pracy i aktywnego uczestnictwa w życiu społecznym, że szkoła ukształtuje pożądane cechy charakteru obywatela państwa socjalistycznego.</u>
+ <u xml:id="u-11.20" who="#PoselSurowiecZygmunt">Jednocześnie mamy pełną świadomość, że powodzenie w tej pracy uzależnione jest nie tylko od nauczycieli, ale także od dalszego i coraz lepszego współdziałania ze szkołą całego społeczeństwa. Wzajemne współdziałanie szkoły i jej środowiska ma bowiem szczególne znaczenie w procesie wychowywania młodzieży.</u>
+ <u xml:id="u-11.21" who="#PoselSurowiecZygmunt">W realizacji zadań wychowawczych powinniśmy zwracać większą uwagę na kształtowanie u młodzieży czynnej postawy i zaangażowania we wszystkich dziedzinach życia społeczno-kulturalnego i gospodarczego społeczeństwa, wyrabianie w niej poczucia współodpowiedzialności za sprawy własnego środowiska, regionu, kraju i wspólnoty krajów socjalistycznych.</u>
+ <u xml:id="u-11.22" who="#PoselSurowiecZygmunt">W szkole i środowisku pozaszkolnym powinniśmy wpajać młodzieży zamiłowanie i szacunek do pracy, poczucie odpowiedzialności i dyscypliny społecznej, rozwijać w niej zamiłowanie do stałego przyswajania osiągnięć nauki i techniki i wykorzystywania zdobytej wiedzy i umiejętności w pracy zawodowej i społecznej, w trosce o systematyczny wzrost dobrobytu kraju, pełniejsze zaspokajanie materialnych i kulturalnych potrzeb jego obywateli — jako postulatów programowych socjalizmu.</u>
+ <u xml:id="u-11.23" who="#PoselSurowiecZygmunt">Wysoki Sejmie! Zjednoczone Stronnictwo Ludowe poświęca wiele uwagi problemom wychowania społeczeństwa. Na ostatnim Plenum Naczelnego Komitetu zwróciliśmy uwagę na potrzebę rozwijania działalności wychowawczej, zwłaszcza w rodzinie, szkole i środowisku wiejskim. Widzimy bowiem w tej działalności możliwość zwielokrotnienia sił społecznych na rzecz przyspieszenia budowy socjalizmu w naszym kraju. Widzimy oczywisty związek między wprowadzaniem lepszych metod pracy a kształtowaniem właściwych postaw obywateli i właściwych socjalistycznych stosunków międzyludzkich.</u>
+ <u xml:id="u-11.24" who="#PoselSurowiecZygmunt">Zjednoczone Stronnictwo Ludowe uczyni wszystko, aby nauczyciel, dla którego uchwalamy dziś Kartę Praw i Obowiązków Nauczyciela mógł, wykonując swe obowiązki, korzystać także w pełni z praw w niej zawartych.</u>
+ <u xml:id="u-11.25" who="#PoselSurowiecZygmunt">Klub Poselski Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego w pełni popiera projekt Karty Praw i Obowiązków Nauczyciela wraz z poprawkami wniesionymi przez Komisję Oświaty i Wychowania i będzie głosował za jej uchwaleniem.</u>
+ <u xml:id="u-11.26" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-12">
+ <u xml:id="u-12.0" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Głos ma poseł Henryk de Fiumel.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-13">
+ <u xml:id="u-13.0" who="#PoseldeFiumelHenryk">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Klub Poselski Stronnictwa Demokratycznego, w imieniu którego mam zaszczyt przemawiać, widzi w projekcie ustawy — Karta Praw i Obowiązków Nauczyciela doniosły akt na drodze kształtowania pozycji nauczyciela i wychowawcy, konsekwentnie związanej z kwalifikacjami i uzyskiwanymi w pracy rezultatami.</u>
+ <u xml:id="u-13.1" who="#PoseldeFiumelHenryk">Ten kierunek, określony w uchwale VI Zjazdu Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, stanowi w naszym przekonaniu klucz do racjonalnego — i co nie mniej ważne — długofalowego porządkowania problematyki wydajności i jakości pracy zarówno w sferze produkcji materialnej, jak i w dziedzinach usług ogólnospołecznych.</u>
+ <u xml:id="u-13.2" who="#PoseldeFiumelHenryk">Głęboką wymowę posiada fakt, że pierwszą wielką grupę pracowników, która korzystać będzie z nowych rozwiązań, stanowią właśnie ci, których szczytnym powołaniem jest nauczanie i wychowywanie młodego pokolenia naszej socjalistycznej ojczyzny.</u>
+ <u xml:id="u-13.3" who="#PoseldeFiumelHenryk">Stronnictwo Demokratyczne przywiązywało zawsze wielką wagę do spraw oświaty i wychowania jako dziedziny odgrywającej szczególnie doniosłą rolę w procesie rozwoju społecznego. W samej Karcie widzimy wyraz podkreślenia wzrastającej roli, a jednocześnie i odpowiedzialności nauczycieli w procesie budowy socjalizmu w naszym kraju.</u>
+ <u xml:id="u-13.4" who="#PoseldeFiumelHenryk">Omawiany projekt ustawy jest widomym dowodem doceniania znaczenia elementu wiedzy i świadomości, czynnika ideologicznego w szerokim tego słowa znaczeniu, w kształtowaniu postaw młodego pokolenia. Jest bowiem rzeczą jasną, że wykonanie tak wielkich i odpowiedzialnych zadań, jakie stoją przed całym naszym społeczeństwem, zależne jest od postawy ideowej obywateli, w szczególności tych młodych, od poziomu ich wiedzy i zaangażowania w sprawę socjalizmu. A przecież nie kto inny, jak właśnie nauczyciele zarówno szkół podstawowych i średnich, jak i nauczyciele akademiccy, z racji samego charakteru ich zawodu stanowią armię pracowników frontu ideologicznego. Dlatego szczególnego znaczenia nabierają warunki, w jakich pracują, w szczególności warunki materialne, one bowiem wpływają na jakość i skuteczność ich pracy, podnoszą rangę samego zawodu nauczycielskiego.</u>
+ <u xml:id="u-13.5" who="#PoseldeFiumelHenryk">Projekt omawianej ustawy wychodzi naprzeciw postulatom szerokich rzesz naszego społeczeństwa, dotyczącym rzeczywistego przyznania wysokiego autorytetu i rangi zawodowej nauczyciela — a w szczególności usunięcia dysproporcji narosłych między doniosłym znaczeniem spełnianej przez niego roli a niedostatecznym dotąd poziomem towarzyszących temu warunków materialnych.</u>
+ <u xml:id="u-13.6" who="#PoseldeFiumelHenryk">Karta Praw i Obowiązków Nauczyciela, łącząc się z poważną generalną podwyżką uposażeń zasadniczych nauczycieli i ustalając elastyczny system samych zasad wynagradzania, a także możliwość przyznawania nagród specjalnych, odznaczeń, różnych uprawnień socjalnych itp., podnosi rangę zawodu nauczycielskiego, a jednocześnie jego atrakcyjność, co niewątpliwie powinno przyczynić się z jednej strony do zwiększenia napływu kandydatów spośród uzdolnionej i wartościowej młodzieży, a z drugiej strony stanowić czynnik mobilizujący samych nauczycieli do stałego podnoszenia swych kwalifikacji zawodowych i osiągania coraz lepszych wyników zarówno w zakresie nauczania, jak i wychowania.</u>
+ <u xml:id="u-13.7" who="#PoseldeFiumelHenryk">Wielkim walorem Karty Nauczyciela jest fakt, że kładzie ona nacisk na konieczność równorzędnego traktowania przez nauczyciela i szkołę tych dwu podstawowych zadań, a funkcje wychowawcze wymienia w pierwszej kolejności. Jest to godne podkreślenia, bowiem dotąd, jak się wydaje, funkcja ta była nie zawsze dostatecznie doceniana i niejednokrotnie pozostawała na drugim planie. Trzeba równocześnie z naciskiem podkreślić, że nauczyciel będzie mógł tę funkcję należycie spełniać wówczas, jeżeli uczeń także poza szkołą, a w szczególności w domu, będzie znajdował przedłużenie oddziaływania wychowawczego. Stąd tak wielkiego znaczenia nabiera konieczność podnoszenia kultury pedagogicznej całego naszego społeczeństwa, pełnej jego mobilizacji w kierunku skutecznego oddziaływania wychowawczego na młode pokolenie. Nauczyciel w swojej trudnej i odpowiedzialnej pracy wychowawczej powinien mieć licznych sojuszników spoza szkoły. Tutaj też nasze Stronnictwo, zrzeszające w swych szeregach sporą liczbę nauczycieli, widzi ważne pole pracy polegającej na upowszechnianiu przez aktyw nauczycielski znajomości problematyki wychowawczej wśród różnych grup zawodowych, w owym pozyskiwaniu sojuszników dla wysiłku wychowawczego szkoły.</u>
+ <u xml:id="u-13.8" who="#PoseldeFiumelHenryk">Projekt ustawy wychodzi ze słusznego założenia, że przyznawanym nauczycielom licznym uprawnieniom odpowiadać powinny poważne obowiązki, które zresztą są zdeterminowane już samym charakterem wykonywanej pracy. W świetle nowej ustawy wzrosną wymogi stawiane naszym pracownikom frontu oświatowo-wychowawczego, a równocześnie powstaną warunki do bardziej obiektywnej oceny ich pracy. Można i należy od nich wymagać tego, by w maksymalnym stopniu wykorzystali te wszystkie możliwości i szanse, jakie stwarza Karta Praw i Obowiązków Nauczyciela, dla jak najbardziej prawidłowego, i co najważniejsze, maksymalnie skutecznego wykonywania swych funkcji. Przy zachowaniu tej niezbędnej przesłanki Karta niewątpliwie sprzyjać będzie umacnianiu się pozycji nauczyciela jako wzoru dla młodzieży, wzoru obywatela zaangażowanego w sprawy rozwoju naszej socjalistycznej ojczyzny.</u>
+ <u xml:id="u-13.9" who="#PoseldeFiumelHenryk">Z uznaniem podkreślić należy fakt, że podstawowe założenia projektu ustawy, przed wniesieniem jej pod obrady Sejmu, zostały poddane konsultacji ze środowiskami nauczycielskimi różnych typów szkół — podstawowych, średnich i wyższych — oraz z pracownikami nadzoru pedagogicznego, co dało możność zweryfikowania przyjętych założeń, a równocześnie pozwoliło na wprowadzenie wielu postulatów i wniosków. Dalszym ciągiem tego procesu była dyskusja w komisjach sejmowych i zgłoszone tam poprawki.</u>
+ <u xml:id="u-13.10" who="#PoseldeFiumelHenryk">Wszystko to pozwala stwierdzić, że omawiany projekt ustawy rzeczywiście odzwierciedla dążenia środowisk bezpośrednio nią zainteresowanych. Daje to jednocześnie rękojmię tego, że i późniejsza realizacja postanowień Karty będzie się odbywała w sprzyjającym klimacie.</u>
+ <u xml:id="u-13.11" who="#PoseldeFiumelHenryk">Wysoki Sejmie! W projekcie Karty Praw i Obowiązków Nauczyciela widzimy dalszy doniosły krok na drodze realizacji kompleksowego, wewnętrznie spójnego systemu oświaty i wychowania w Polsce, którego końcowym etapem powinno być uchwalenie przez Sejm w roku 1973 ustawy o nowym systemie oświatowym. Nastąpi to w dwóchsetną rocznicę utworzenia pierwszego ministerstwa oświaty — Komisji Edukacji Narodowej. Jest przy tym rzeczą oczywistą, że to właśnie nauczyciel jest tym zasadniczym czynnikiem, od którego zależy skuteczność działania całego systemu.</u>
+ <u xml:id="u-13.12" who="#PoseldeFiumelHenryk">Wychodząc z przytoczonych wyżej założeń, pragnę oświadczyć, że Klub Poselski Stronnictwa Demokratycznego będzie głosować za projektem ustawy — Karta Praw i Obowiązków Nauczyciela wraz z poprawkami przedłożonymi przez komisje.</u>
+ <u xml:id="u-13.13" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-14">
+ <u xml:id="u-14.0" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Głos ma poseł Jerzy Hagmajer.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-15">
+ <u xml:id="u-15.0" who="#PoselHagmajerJerzy">Wysoki Sejmie! Nieprzypadkowo Sejm VI kadencji zajmuje się w pierwszej kolejności ustawą — Karta Praw i Obowiązków Nauczyciela. Jest to wynik zrozumienia przez obecne kierownictwo polityczne i administracyjne wagi problemów oświaty i wychowania w życiu PRL. Jest to naturalna konsekwencja ogólnonarodowej dyskusji przedzjazdowej i uchwał VI Zjazdu PZPR, które to uchwały realizują nie tylko postulaty opinii społecznej, lecz również postulaty niemal 400-tysięcznej rzeszy nauczycieli i nauczycieli akademickich. Wagę problemu uzmysławia odpowiedzialność nauczycieli za 8,5 mln uczniów i 348 tys. studentów.</u>
+ <u xml:id="u-15.1" who="#PoselHagmajerJerzy">Zgłoszenie do laski marszałkowskiej dyskutowanego dziś projektu ustawy zostało poprzedzone ważnymi decyzjami Sejmu, który powołał do życia Ministerstwo Oświaty i Wychowania oraz Ministerstwo Nauki, Szkolnictwa Wyższego i Techniki. Tego rodzaju struktura Rządu świadczy, jak istotnym problemem państwowym stają się sprawy nie tylko nauki i dydaktyki, ale również troska o właściwe kształtowanie ideału wychowawczego młodego pokolenia.</u>
+ <u xml:id="u-15.2" who="#PoselHagmajerJerzy">Może z punktu widzenia możliwości pogłębienia treści nowej ustawy byłaby korzystniejsza znajomość raportu Komitetu Ekspertów o stanie oświaty w PRL. Czekanie jednak na wyniki pracy tego Komitetu, które są przewidziane na koniec br., nadmiernie przedłużyłoby termin uchwalenia tej tak ważnej ustawy. Doświadczenie życia państwowego wymaga jak najszybszego rozwiązania problemów zawartych w ustawie — Karta Praw i Obowiązków Nauczyciela, gdyż podnosi ona rangę nauczyciela, rozwiązuje realnie podstawowe sprawy I płacowe, emerytalne, socjalne i honorowe. Dyskusja nad przedstawionym projektem ustawy i uchwalenie jej dziś umożliwia wprowadzenie w życie zasadniczych ustaleń od dnia 1 maja 1972 roku. Termin uchwalenia ustawy trwale zwiąże się z dniem święta klasy robotniczej, całego świata ludzi pracy Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej.</u>
+ <u xml:id="u-15.3" who="#PoselHagmajerJerzy">Wysoka Izbo! Warto przypomnieć, że zgłoszenie przez Rząd projektu ustawy zostało poprzedzone konsultacjami w 93 zespołach wszystkich kategorii szkół, na terenie wszystkich okręgów szkolnych. Zostało poprzedzone konsultacjami Zarządu Głównego Związku Nauczycielstwa Polskiego z aktywem związkowym, pracami Komisji Oświaty i Nauki poprzedniego Sejmu, Kolegium Ministerstwa Oświaty i Szkolnictwa Wyższego, Prezydium Rady Głównej Szkolnictwa Wyższego. Wyniki tych wszystkich prac zostały rozpatrzone przez Biuro Polityczne KC PZPR, Prezydium Rządu i Radę Ministrów.</u>
+ <u xml:id="u-15.4" who="#PoselHagmajerJerzy">Enumeracja ta zmierza do uzmysłowienia ogromu pracy przygotowawczej, której celem było przedstawienie nam projektu nie tylko opartego na opinii czynników administracyjnych, lecz również na tak poważnym zapleczu politycznym i społecznym.</u>
+ <u xml:id="u-15.5" who="#PoselHagmajerJerzy">Powołana przez Sejm obecnej kadencji Komisja Oświaty i Wychowania intensywnie pracowała nad tekstem projektu ustawy zarówno w czasie swych zebrań plenarnych, jak i w podkomisjach. Wyniki tych prac zawarte są w licznych propozycjach poprawek do projektu i ustawy zreferowanego przez posła referenta.</u>
+ <u xml:id="u-15.6" who="#PoselHagmajerJerzy">Należy tu zaznaczyć na marginesie, iż utworzenie Komisji Prac Ustawodawczych w Sejmie jest niewątpliwym wzbogaceniem prac naszego parlamentu. Ścisła współpraca z tą Ko- | misją, w której zasiada tak wiele wybitnych autorytetów prawniczych, umożliwiła Komisji Oświaty i Wychowania nadanie bardziej precyzyjnego kształtu tym wszystkim poprawkom, które zostały zgłoszone pod obrady Sejmu.</u>
+ <u xml:id="u-15.7" who="#PoselHagmajerJerzy">Wysoki Sejmie! Syntetyczny wstęp do ustawy wyraźnie określa jej ducha i cel podstawowy. Nie będę tych spraw powtarzał.</u>
+ <u xml:id="u-15.8" who="#PoselHagmajerJerzy">Poseł Hagmajer</u>
+ <u xml:id="u-15.9" who="#PoselHagmajerJerzy">Ten określony cel ustawy przypomina starą i niezbitą prawdę, że o wynikach nauczania, a zwłaszcza wychowania — zawsze i wszędzie — decydowała i będzie decydować osobowość nauczyciela. Musi ona być dla młodzieży atrakcyjna, promieniująca wiedzą i wartościami charakteru. Jest niekwestionowanym pewnikiem, że jednym z najskuteczniejszych elementów wychowawczych jest osobowość nauczyciela — stająca się wzorcem do naśladowania. Pedagogika polska ma w tym zakresie ogromną tradycję. Poczynając od Długosza, poprzez Lelewela, Staszica, Konopczyńskiego, Sempołowską i wielu żyjących i nieżyjących znakomitych wychowawców i nauczycieli, mamy konkretne przykłady pedagogów, którzy stworzywszy wielką tradycję humanistyczną — pozwalają Polsce Ludowej na twórczą kontynuację ich wychowawczego, dydaktycznego i postępowego przekazu historycznego.</u>
+ <u xml:id="u-15.10" who="#PoselHagmajerJerzy">Przystosowanie istniejących wzorców i tradycji do epoki socjalistycznego rozwoju naszego kraju i epoki rewolucji naukowo-technicznej może być rzeczywistym elementem kształtowania się nowego pokolenia nauczycieli polskich. Oczywiście, to nowe pokolenie nauczycieli jest i będzie inne niż ich znakomici poprzednicy. Inna jest przecież ich wiedza, inne ideały. Ale przy uznaniu tych wszystkich odmienności, musi pozostać ten sam, co w przeszłości, mocny pion moralny, ta sama uparta wola poznania, ta sama życzliwość do wychowanków i ten sam niezłomny trud wychowywania i stałego samodoskonalenia. Przekazywanie nie tylko programu nauczania, lecz również zasad polskiej szkoły myślenia patriotycznego, wpajanie przekonania o tożsamości patriotyzmu i socjalizmu, kształtowanie internacjonalistycznej postawy — stwarzają warunki do wychowania ludzi światłych i ideowych, zaangażowanych w służbę Polsce Ludowej. W Polsce socjalistycznej bowiem prawo kształcenia i wychowywania młodzieży powinno się stać rzeczywiście zaszczytnym przywilejem, którego uzyskanie powinno zależeć nie tylko od posiadanego zasobu wiedzy, ale w znacznym stopniu od reprezentowanych wartości ideowo-moralnych i uzdolnień pedagogicznych, a nade wszystko — od umiłowania młodzieży i chęci najlepszego przygotowania jej do życia. — „Wychowania obywatelskiego” — jak się to niestety upraszcza — nie można sprowadzić do określonych planem godzin lekcyjnych, musi ono być treścią całego procesu kształcenia i wychowania.</u>
+ <u xml:id="u-15.11" who="#PoselHagmajerJerzy">Zdajemy już sobie wszyscy sprawę z konieczności kształcenia politechnicznego, ale nie zawsze dostrzegamy jeszcze, że problemem rangi na pewno nie mniejszej, lecz problemem stosunkowo zaniedbanym, jest sprawa kształcenia społecznego i wychowania moralnego. Przy czym zarówno kształcenie społeczne, jak i wychowanie moralne — to problem stylu życia codziennego w konkretnych sytuacjach społecznych. W tym zakresie nauczyciel — wychowawca musi reprezentować taką postawę, która służy ogólnospołecznym i patriotycznym ideałom socjalizmu.</u>
+ <u xml:id="u-15.12" who="#PoselHagmajerJerzy">Wysoki Sejmie! Mówiąc o konkretach projektu ustawy nie wolno zapomnieć, że jej skutki finansowe wyrażają się sumą 5,8 mld zł, a przy doliczeniu funduszu socjalnego — prawie 7 mld zł. Nie wolno również zapomnieć, że już od 1 maja br. ogólnie określona, 40-procentowa podwyżka do 1 września 1976 r. znajdzie swój konkretny wyraz. Zarówno poseł referent, jak i moi przedmówcy wskazywali na istotną poprawę sytuacji materialnej nauczycieli. Nie warto więc przypominać liczb szczegółowych. Z tych ocen wynika natomiast niezbicie opinia, że następuje rzeczywista poprawa w zakresie płac — i to nie w sensie symbolicznym.</u>
+ <u xml:id="u-15.13" who="#PoselHagmajerJerzy">Natomiast warto przypomnieć, przynajmniej częściowo, konsekwencje wynikające z uchwalenia Karty, dotyczące funduszu socjalnego, dodatkowej powierzchni mieszkaniowej dla nauczycieli, nadania emerytom sprzed 1 maja 1972 r. równorzędnych uprawnień, poszerzenia uprawnień honorowych nie tylko w sensie odznaczeń, lecz i odpowiednich tytułów, nagród etc.</u>
+ <u xml:id="u-15.14" who="#PoselHagmajerJerzy">Z prawdziwą satysfakcją należy również powitać decyzję obchodzenia Dnia Nauczyciela w rocznicę powstania Komisji Edukacji Narodowej. Nie jest to sprawa formalna. Jest to głęboko merytoryczne i piękne nawiązanie do całej postępowej tradycji narodu polskiego, której spadkobiercą jest Polska Rzeczpospolita Ludowa.</u>
+ <u xml:id="u-15.15" who="#PoselHagmajerJerzy">Są pewne paragrafy ustawy, które mogą budzić wątpliwości stanu nauczycielskiego, m. in. obowiązek doskonalenia się w zawodzie, podniesienie efektywności pracy szkół, godziny ponadwymiarowe. Myślę jednak, że dojrzałość obywatelska nauczycieli dostrzeże podstawowe walory dyskutowanej ustawy, umożliwiającej stabilizację, rozwój indywidualny i wskazania kierunku wychowawczego. Żadna ustawa nigdy nie normuje wszystkich sytuacji, które mogą powstać w praktyce życiowej. Istota ustawy jest zawarta w generalnej tendencji podkreślenia wagi i potrzeb nauczycieli i nauczycieli akademickich. Jest to dyrektywa dla resortów, by różnice między dotychczasową pragmatyką i dyskutowaną ustawą gwarantowały rzeczywiste podniesienie rangi stanu nauczycielskiego. Projekt ustawy maksymalnie wykorzystuje stworzone przez państwo ludowe warunki realizacji dydaktycznych i wychowawczych zamierzeń zarówno naszego kierownictwa, jak i nadziei społeczeństwa.</u>
+ <u xml:id="u-15.16" who="#PoselHagmajerJerzy">Jest rzeczą moralnie słuszną, że wzrost uprawnień powoduje konieczność zwiększenia obowiązków. Dojrzałe, na przestrzeni lat potwierdzone stanowisko obywatelskie pedagogów polskich pozwala przypuszczać, że prawda ta spotka się z akceptacją opinii stanu nauczycielskiego.</u>
+ <u xml:id="u-15.17" who="#PoselHagmajerJerzy">Wysoka Izbo! Przemawiam w imieniu Koła Poselskiego — „Pax”, reprezentującego w Sejmie PRL ruch społecznie postępowy — „Pax”.</u>
+ <u xml:id="u-15.18" who="#PoselHagmajerJerzy">W czasie dyskusji przed VI Zjazdem partii, jak i w następnych okresach Stowarzyszenie — „Pax” na licznych zebraniach poświęciło wiele uwagi dyskutowanym dziś problemom. Zainteresowanie ludzi wierzących tymi zagadnieniami jest nie tylko zrozumiałe, lecz pożyteczne dla państwa ludowego. Bo choć szkoła polska jest szkołą świecką, nie jest jej zadaniem — co publicznie i miarodajnie zostało stwierdzone — wychowanie ateistyczne. Pełni ona funkcje ogólnonarodowe i służy całemu narodowi. Zaangażowanie szkoły w duchu patriotycznym i socjalistycznym jest wysoko ocenione przez ludzi wierzących. Prawdziwym szacunkiem cieszy się również przekaz zasobów wiedzy, do którego jest zobowiązana każda szkoła znajdująca się na odpowiednim miejscu w strukturze szkolnictwa. Ta wysoka ocena i zaufanie w stosunku do szkolnictwa znajduje m.in. swój wyraz w aktywnym udziale tysięcy obywateli wierzących we współpracy ze szkołą — np. przez ich zaangażowanie w pracach komitetów rodzicielskich. Troska o to, by współczesna szkoła polska była w stanie sprostać aktualnym wymaganiom, jest troską wspólną, bez rozróżnień światopoglądowych istniejących w naszym społeczeństwie.</u>
+ <u xml:id="u-15.19" who="#PoselHagmajerJerzy">Przechodząc do sprecyzowania pewnych uwag dotyczących zarówno opinii Wysokiego Sejmu, jak i Ministerstwa Oświaty i Wychowania, pozwalam sobie w imieniu Koła Poselskiego — „Pax” zwrócić uwagę na kompetencje resortu korzystania z art. 115 dyskutowanego projektu ustawy. Dotyczy on możliwości rozciągnięcia dobrodziejstw i obowiązków ustawy na nauczycieli szkół niepaństwowych. Zdajemy sobie sprawę ze złożoności tego problemu, ale zawarta w tym artykule delegacja dla Ministra Oświaty i Wychowania oraz dla Ministra Nauki, Szkolnictwa Wyższego i Techniki umożliwia — za zgodą Prezesa Rady Ministrów — elastyczne zastosowanie przepisów ustawy — Karta Praw i Obowiązków Nauczyciela do niektórych kategorii nauczycieli i nauczycieli akademickich szkół niepaństwowych.</u>
+ <u xml:id="u-15.20" who="#PoselHagmajerJerzy">Następna sprawa, którą pragniemy postawić pod rozwagę zainteresowanych resortów, dotyczy opieki zdrowotnej nad młodzieżą szkolną i akademicką. Istnieje konieczność, potwierdzona między innymi badaniami dokonanymi przed rokiem przez Komisję Oświaty i Nauki oraz Komisję Zdrowia i Kultury Fizycznej Sejmu poprzedniej kadencji, zasadniczej poprawy w tym zakresie. Ta istotna poprawa może być osiągnięta przez stabilizację kadry lekarzy trwale związanych ze szkolnictwem różnych szczebli. Istniejąca sytuacja nie sprzyja rzeczywistej potrzebie utrwalenia tej pozycji zawodowej, społecznej i materialnej pracowników służby zdrowia zatrudnionych w placówkach podległych wymienionym ministerstwom. Natomiast ogólny stan zdrowotny młodzieży szkolnej i akademickiej wymaga niewątpliwie maksymalnej troski.</u>
+ <u xml:id="u-15.21" who="#PoselHagmajerJerzy">Pozwalamy sobie zwrócić się do resortów: Oświaty i Wychowania, Nauki, Szkolnictwa Wyższego i Techniki oraz do Ministerstwa Zdrowia i Opieki Społecznej z sugestią, aby w imię konieczności dopływu i stabilizacji kadr służby zdrowia w zakresie opieki nad młodzieżą, znaleźć dla nich możliwość korzystania przynajmniej w części z uprawnień wynikających z ustawy — Karta Praw i Obowiązków Nauczyciela. Jest rzeczą zrozumiałą, że uprawnienia te mogłyby dotyczyć jedynie osób trwale związanych ze szkolnictwem.</u>
+ <u xml:id="u-15.22" who="#PoselHagmajerJerzy">Wysoki Sejmie! Projekt ustawy — Karta Praw i Obowiązków Nauczyciela polepsza warunki materialne, umożliwia stabilizację zawodową, precyzuje obowiązki, daje wiele uprawnień socjalnych i honorowych.</u>
+ <u xml:id="u-15.23" who="#PoselHagmajerJerzy">Jesteśmy głęboko przekonani, że realizacja ustawy będzie sprzyjała dalszemu doskonaleniu i usprawnianiu całokształtu edukacji narodowej. Poseł Werblan przytoczył znane zdanie: — „Takie będą Rzeczypospolite, jakie ich młodzieży chowanie”. Myślę, że nie jest rzeczą przypadku, że prawdziwy komunista i niedoskonały katolik powołują się na to samo zdanie, które stanowi treść całokształtu kierunku wychowawczego reprezentowanego przez PRL.</u>
+ <u xml:id="u-15.24" who="#PoselHagmajerJerzy">Rozumiejąc tak ducha ustawy, Koło Poselskie — „Pax” będzie głosować za jej uchwaleniem wraz z poprawkami zgłoszonymi przez posła referenta.</u>
+ <u xml:id="u-15.25" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-16">
+ <u xml:id="u-16.0" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Głos ma poseł Władysław Szczepański.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-17">
+ <u xml:id="u-17.0" who="#PoselSzczepanskiWladyslaw">Obywatelu Marszałku! Wysoka Izbo! Wniesiony na dzisiejsze plenarne posiedzenie Sejmu projekt ustawy — Karta Praw i Obowiązków Nauczyciela oraz rozporządzenia Rady Ministrów w sprawie uposażenia nauczycieli i nauczycieli akademickich jest jednym z najistotniejszych aktów prawnych w całym systemie oświatowym, a dla zawodu nauczycielskiego w szczególności — dokumentem o znaczeniu historycznym.</u>
+ <u xml:id="u-17.1" who="#PoselSzczepanskiWladyslaw">Przedłożony projekt ustawy oraz rozporządzenia stanowi jeden z głównych etapów realizacji uchwały VI Zjazdu PZPR, zmieniający pozycję społeczną zawodu nauczycielskiego. Waga tego dokumentu wyraża się przede wszystkim w tym, że stanowi on przekonsultowany w wielu środowiskach projekt uporządkowania i konkretnego określenia pozycji nauczyciela i szkoły jako ważnego ogniwa procesu nauczania i wychowania.</u>
+ <u xml:id="u-17.2" who="#PoselSzczepanskiWladyslaw">Nauczycielom i szkole państwo powierzyło wychowanie młodych pokoleń, które zadecydują o przyszłym kształcie socjalistycznej Polski. Projekt Karty praw nakreśla podstawowe warunki dla realizacji tego doniosłego zadania. Pragnę z całym naciskiem podkreślić, że przedłożona ustawa jest jednym z najbardziej doniosłych dokumentów w dziedzinie oświaty, jakie wniesione zostały w ostatnich latach do Sejmu, gdyż porządkuje i precyzuje status prawny wszystkich zatrudnionych w szkolnictwie ogólnokształcącym, zawodowym i wyższym, a więc blisko 400-tysięcznej rzeszy nauczycieli.</u>
+ <u xml:id="u-17.3" who="#PoselSzczepanskiWladyslaw">Szkolnictwo i wszystkie problemy związane z jego rozwojem są przedmiotem powszechnego zainteresowania społeczeństwa. Nie można się temu dziwić, skoro 1/3 obywateli naszego kraju bezpośrednio uczestniczy w różnych formach kształcenia. Praktycznie rzecz ujmując, nie ma dziś w Polsce rodziny, w której by ktoś bardzo bliski nie korzystał z usług systemu edukacyjnego, a w związku z tym nie był zainteresowany sprawami szkoły.</u>
+ <u xml:id="u-17.4" who="#PoselSzczepanskiWladyslaw">Dzisiaj obserwujemy koncentrowanie się społecznej uwagi na wartości szkoły, na treści i metodach jej pracy. Nikt przy tym nie ma wątpliwości, że pojęcie dobrej szkoły, osiągającej wysokie jakościowo wyniki dydaktyczne i wychowawcze, powiązanej ze współczesną techniką, produkcją, z życiem socjalistycznego społeczeństwa, sprowadza się przede wszystkim do dobrego nauczyciela, reprezentującego wysoki poziom wiedzy ogólnej i zawodowej, pracowitego i twórczego, głęboko uspołecznionego i wszechstronnie rozwiniętego. Osiągnięciu tego celu, jak również polepszeniu jakości pracy szkół, sprzyjać będzie projekt ustawy — Karta Praw i Obowiązków Nauczyciela, na której uchwalenie oczekuje z dużym zainteresowaniem cała opinia społeczna naszego kraju.</u>
+ <u xml:id="u-17.5" who="#PoselSzczepanskiWladyslaw">Wiele miejsca w projekcie ustawy zajmują sprawy płac. Stanowiły one też istotny składnik konsultacji prowadzonych w ponad stu szkołach i uczelniach oraz wyników ankiety, którą objęto ponad 3 tys. nauczycieli. Pragnę podkreślić, że przeznaczone na podwyższenie płac środki są bez precedensu w historii Polski Ludowej. Jest to największa z kwot, jaka kiedykolwiek była przeznaczona na podwyżkę uposażeń nauczycieli i przekracza wszystkie środki finansowe razem wzięte, które były preliminowane na podwyżkę uposażeń nauczycieli w przeszłości.</u>
+ <u xml:id="u-17.6" who="#PoselSzczepanskiWladyslaw">Realizacja wyżej wymienionych założeń będzie zmierzać do tego, aby zawód nauczycielski należał do atrakcyjnych pod względem materialnym, aby przyciągał uzdolnioną i wartościową młodzież. Chodzi więc o zapewnienie nauczycielom warunków pełnej stabilizacji zawodowej, stworzenie bodźców do podnoszenia kwalifikacji oraz osiągania jak najlepszych wyników w pracy dydaktyczno-wychowawczej.</u>
+ <u xml:id="u-17.7" who="#PoselSzczepanskiWladyslaw">Wysoki Sejmie! W dalszym ciągu swego wystąpienia pragnę zwrócić uwagę na bardzo istotne pozytywne skutki, jakie spowoduje w województwie warszawskim realizacja ustawy — Karta Praw i Obowiązków Nauczyciela. Szczególne miejsce zajmuje tu dotychczas problem stabilizacji w zawodzie nauczycielskim. Dla przykładu podaję fakt, że w okresie ostatnich pięciu lat zrezygnowało z pracy w szkolnictwie w naszym województwie w związku z dotychczasowym systemem płac około 900 osób, przechodząc do innych działów gospodarki narodowej. Jest to zjawisko bardzo niepokojące, wpływające między innymi na obniżenie wyników dydaktyczno-wychowawczych. Szkoły różnych typów w naszym województwie odczuwają jeszcze brak nauczycieli specjalistów, szczególnie do nauczania przedmiotów ścisłych, języków zachodnioeuropejskich, wychowania technicznego, fizycznego i muzycznego. Ogółem w województwie warszawskim w bieżącym roku szkolnym w szkołach ogólnokształcących notuje się brak jeszcze około 800 nauczycieli — specjalistów.</u>
+ <u xml:id="u-17.8" who="#PoselSzczepanskiWladyslaw">Podobna sytuacja istnieje w szkolnictwie zawodowym w zakresie kadry inżynieryjnej do nauczania przedmiotów zawodowych. Aktualne braki wymienionych, wysoko kwalifikowanych nauczycieli-specjalistów sięgają do około 600 osób, co wiąże się między innymi z koniecznością zmiany struktury zatrudnienia i ograniczenia liczby godzin ponadwymiarowych. Stan powyższy wpływał dotychczas na potrzebę przydzielania nauczycielom-specjalistom wyjątkowo dużej liczby godzin nadliczbowych. Nowa ustawa o prawach i obowiązkach nauczycieli w dużym stopniu złagodzi istniejący niedobór kadry inżynieryjnej, jednak należy się liczyć z koniecznością utrzymania przez określony czas pewnej liczby godzin ponadwymiarowych.</u>
+ <u xml:id="u-17.9" who="#PoselSzczepanskiWladyslaw">Można przewidywać, że w naszym województwie pracuje około 520 nauczycieli w wieku emerytalnym. W związku z tym należy podkreślić, że ogół nauczycieli, a szczególnie w wieku emerytalnym, z dużym zadowoleniem i aprobatą przyjął tę część projektu ustawy, która stwarza warunki przyjęcia za podstawę wymiaru emerytury w okresie od 1.V.1972 r. do 31.VIII.1976 r. stawki według piątego etapu podwyżki. Ten szczególnie troskliwy sposób potraktowania nauczycieli przechodzących na emeryturę jest najlepszym wyrazem stosunku partii i Rządu do całego stanu nauczycielskiego.</u>
+ <u xml:id="u-17.10" who="#PoselSzczepanskiWladyslaw">Bardzo pozytywnie należy ocenić te założenia projektu ustawy, które mówią o potrzebie posiadania pełnego wyższego wykształcenia przez nauczycieli w szkołach podstawowych. W naszym województwie obserwuje się dotychczas niepokojące zjawisko odpływu ze szkół podstawowych do średnich nauczycieli z wyższym wykształceniem, co jest spowodowane aktualnie dużymi brakami kadrowymi w szkołach ponadpodstawowych. Wydaje się, że proces ten ulegnie zahamowaniu z chwilą zaspokojenia braku nauczycieli w szkołach średnich oraz w wypadku zwiększenia rekrutacji czynnych nauczycieli na zaoczne studia wyższe, pod warunkiem zdecydowanego wzrostu limitów przyjęć na kierunki deficytowe.</u>
+ <u xml:id="u-17.11" who="#PoselSzczepanskiWladyslaw">Taki wniosek wypływa z konieczności pełnej realizacji projektu ustawy oraz wyjątkowo przychylnego klimatu, jaki ona stwarza dla problemów dokształcania nauczycieli. Ponadto wyrażam przekonanie, że nowa ustawa o prawach i obowiązkach nauczycieli zapewni dopływ do zawodu lepszych kandydatów niż dotychczas, a zwłaszcza mężczyzn, co będzie miało niewątpliwie dodatni wpływ na poziom pracy wychowawczej szkół. Jednocześnie pragnę wskazać, że nowy system płac stwarza także lepszą sytuację młodemu nauczycielowi, zarówno jeśli chodzi o jego pierwsze wynagrodzenie, jak również perspektywy awansu w zawodzie.</u>
+ <u xml:id="u-17.12" who="#PoselSzczepanskiWladyslaw">Jednym z bardzo ważnych aspektów projektu ustawy jest podwyższenie i zaktualizowanie z dniem 1 maja 1972 r. dodatków funkcyjnych, które powinny spełniać ważną rolę w doborze wysoko kwalifikowanych kadr w całym szkolnictwie. Przede wszystkim mam tu na myśli pracowników nadzoru pedagogicznego w kuratoriach oraz inspektoratach oświaty, od których przecież zależy kształtowanie i realizacja polityki oświatowej i kadrowej w terenie.</u>
+ <u xml:id="u-17.13" who="#PoselSzczepanskiWladyslaw">Obecnie stwierdza się generalnie dużą płynność kadr w nadzorze pedagogicznym, jak również znaczne kłopoty w doborze odpowiednich kandydatów. Stan powyższy spowodował to, że średni staż pracy pracownika nadzoru pedagogicznego w kraju wynosi około 3 lat, zaś w naszym województwie przeciętnie ponad 2,5 roku. Jest to zbyt krótki okres czasu, aby zdobyć potrzebne doświadczenie i dodatkowe kwalifikacje na tych stanowiskach oraz prawidłowo nadzorować pracę szkół. Wiąże się z tym ściśle problem wykształcenia pracowników nadzoru pedagogicznego.</u>
+ <u xml:id="u-17.14" who="#PoselSzczepanskiWladyslaw">W województwie warszawskim przedstawia się to następująco: inspektorzy szkolni z wyższym wykształceniem stanowią 90%, zaś pozostali pracownicy nadzoru pedagogicznego z wyższym wykształceniem — zaledwie 23%. Wypływa stąd generalny wniosek dotyczący pilnej potrzeby poprawy sytuacji w zakresie wykształcenia oraz zahamowania płynności kadr w nadzorze pedagogicznym.</u>
+ <u xml:id="u-17.15" who="#PoselSzczepanskiWladyslaw">Sprzyjać temu będzie obecnie projekt ustawy — Karta Praw i Obowiązków Nauczyciela. Poza tym z dużym uznaniem należy powitać ujętą w ustawie zasadę powoływania kuratorów i ich zastępców oraz inspektorów szkolnych przez Ministra Oświaty i Wychowania na wniosek prezydium właściwej rady narodowej. Realizacja tej decyzji wzmocni rolę i znaczenie tych stanowisk oraz wpłynie na zdecydowaną ich stabilizację.</u>
+ <u xml:id="u-17.16" who="#PoselSzczepanskiWladyslaw">Obowiązek nauczania w wymiarze 2 godzin tygodniowo przez pracowników nadzoru pedagogicznego ocenia się w terenie jako słuszny, gdyż wiąże ich pracę z praktyką szkolną, co niewątpliwie wpłynie na poprawę wyników dydaktycznych. Jednocześnie chodzi również i o to, aby pracownicy nadzoru pedagogicznego mogli być bardziej odciążeni od prac administracyjnych, skupiając swoją główną uwagę na kontroli procesu dydaktyczno-wychowawczego w szkołach.</u>
+ <u xml:id="u-17.17" who="#PoselSzczepanskiWladyslaw">Projekt ustawy podnosi również w sposób zdecydowany rolę i rangę dyrektora szkoły, rozszerzając jego uprawnienia i obowiązki. Przewidywaną zasadę powoływania dyrektora szkoły na okres 5 lat, z możliwością przedłużenia na dalsze okresy, należy uznać za słuszną, gdyż pozwoli na lepszy dobór kadry kierowniczej, jej większą, celową rotację, a jednocześnie będzie bodźcem do podnoszenia przez nich kwalifikacji zawodowych. Usprawni to w sposób wybitny proces zarządzania systemem naszej oświaty.</u>
+ <u xml:id="u-17.18" who="#PoselSzczepanskiWladyslaw">Realizacja tej części projektu uchwały w warunkach woj. warszawskiego powinna przynieść pozytywne rezultaty, gdyż obecnie w szkołach podstawowych zatrudnia się zaledwie 5,4% kierowników z wyższym wykształceniem, zaś w ZSZ, a zwłaszcza rolniczych, wskaźnik ten wynosi 30%.</u>
+ <u xml:id="u-17.19" who="#PoselSzczepanskiWladyslaw">Szybko zmieniające się warunki społeczno-kulturalne, postęp ekonomiczny i naukowy, coraz wszechstronniejsza integracja nauki, a w związku z tym wzrastające zadania szkoły - stawiają nauczyciela wobec konieczności permanentnego pogłębiania i aktualizowania wiedzy naukowej i dydaktycznej oraz systematycznego doskonalenia swych umiejętności pedagogicznych. Projekt ustawy stwarza ku temu odpowiednie warunki i bodźce poprzez możliwość korzystania ze studiów uzupełniających w zakresie wyższych szkół nauczycielskich, studiów magisterskich i podyplomowych. Konkretne potrzeby naszego województwa w tej dziedzinie są duże, gdyż tylko 12,5% ogółu nauczycieli posiada wykształcenie wyższe.</u>
+ <u xml:id="u-17.20" who="#PoselSzczepanskiWladyslaw">Już w toku dyskusji nad projektem ustawy o prawach i obowiązkach nauczyciela obserwowało się w woj. warszawskim wyraźnie zwiększony napływ zatrudnionych czynnie nauczycieli na wyższe studia zaoczne, w związku z czym już w tym roku zachodzi pilna potrzeba rozbudowy systemu dokształcania kadr na studiach zaocznych. Według posiadanych danych zaledwie 30% ubiegających się kandydatów może liczyć w roku bieżącym na przyjęcie, co jest w dużym stopniu niedostateczne.</u>
+ <u xml:id="u-17.21" who="#PoselSzczepanskiWladyslaw">Na szczególne podkreślenie zasługuje problem studiów podyplomowych, ujętych w projekcie ustawy jako jedna z istotnych form doskonalenia czynnych nauczycieli i kadry kierowniczej. Woj. warszawskie nawiązało w tej dziedzinie ścisłą i owocną współpracę z Uniwersytetem Warszawskim, Politechniką Warszawską, SGPiS, kierując już w ubiegłym roku na studia 150 nauczycieli szkół średnich.</u>
+ <u xml:id="u-17.22" who="#PoselSzczepanskiWladyslaw">Pragnę z satysfakcją stwierdzić, że projekt ustawy znajduje pełne poparcie w środowisku nauczycielskim, jeżeli chodzi o problem stałego kształcenia i doskonalenia warsztatu pracy z pomocą wyższych uczelni, ośrodków metodycznych i rad pedagogicznych.</u>
+ <u xml:id="u-17.23" who="#PoselSzczepanskiWladyslaw">Wysoka Izbo! My, nauczyciele, zdajemy sobie sprawę z tego, że wzrostu rangi zawodu nauczycielskiego nie zapewni samoczynnie najlepsza ustawa sejmowa. Autorytet ten musi budować wśród młodzieży i społeczeństwa sam nauczyciel, reprezentując przede wszystkim wysokie wartości ideowo-polityczne i społeczno-moralne, jak również coraz lepsze wyniki w pracy dydaktyczno-wychowawczej.</u>
+ <u xml:id="u-17.24" who="#PoselSzczepanskiWladyslaw">Kończąc, pragnę wyrazić przekonanie, że uchwalenie projektu ustawy — Karta Praw i Obowiązków Nauczyciela będzie mieć decydującą rolę w przebudowie naszego systemu edukacji narodowej, gdyż rozwiązuje w sposób kompleksowy jeden z najistotniejszych problemów, jakim jest sprawa statusu społecznego nauczycieli, decydujących o końcowych efektach funkcjonowania naszego modelu oświatowego.</u>
+ <u xml:id="u-17.25" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-18">
+ <u xml:id="u-18.0" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Głos ma poseł Maria Gilewska.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-19">
+ <u xml:id="u-19.0" who="#PoselGilewskaMaria">Jestem nauczycielką, posłanką ziemi warmińsko-mazurskiej, o której dziś była tu mowa, mam za sobą bardzo długie lata praktyki. Pracowałam i pracuję w Związku Nauczycielstwa Polskiego. Znam środowisko nauczycielskie i mam to przekonanie, że głos mój nie będzie głosem tylko moim, ale że wyrażę opinię przynajmniej części moich koleżanek i kolegów.</u>
+ <u xml:id="u-19.1" who="#PoselGilewskaMaria">Wydaje mi się przede wszystkim, że w naszej opinii, w naszej świadomości, Karta Praw i Obowiązków Nauczyciela jest dokumentem historycznym. Prezentowana dzisiaj, niemal w 200-lecie Komisji Edukacji Narodowej, jest właśnie dowodem tego, że idziemy drogą postępowych tradycji oświatowych, jest także dowodem wielkiej mądrości politycznej kierownictwa naszego narodu. To nie jest przecież przypadek, że pierwsze niemal prace sejmowe związane są ze sprawami oświaty i wychowania. Jest to wielką mądrością, bo przecież sprawy oświaty i wychowania są sprawami fundamentalnymi dla przyszłości narodu. Świadomi swojej roli społecznej nauczyciele powinni odczytać tę Kartę nie tylko jako zbiór własnych praw i obowiązków, powinni przede wszystkim widzieć w niej hierarchię wartości, a wartością najwyższą jest na pewno dobro młodzieży. Tak ją powinni odczytać i myślę, że większość patriotycznego nauczycielstwa tak właśnie to uczyni.</u>
+ <u xml:id="u-19.2" who="#PoselGilewskaMaria">Bo Karta nie jest przecież celem samym w sobie. Celem jej jest właśnie wychowanie, doprowadzenie do wychowania nowego człowieka, człowieka, który potrafi żyć w warunkach nowej cywilizacji i który nie zatraci swoich ludzkich wartości.</u>
+ <u xml:id="u-19.3" who="#PoselGilewskaMaria">Wydaje mi się, że warto dzisiaj wspomnieć o tych nauczycielach, których obejmuje prawo — kompleks artykułów mówiących o prawach emerytalnych.</u>
+ <u xml:id="u-19.4" who="#PoselGilewskaMaria">Kiedy na Warmię i Mazury przybyli pierwsi nauczyciele — czekała ich już nie odbudowa, a budowa szkoły polskiej. Musieli się borykać z problemami repolonizacji, integracji, musieli walczyć o najprostsze pomoce naukowe, kompletować bardzo skromne biblioteki. W pracę tę włożyli dużo zdrowia, energii, a borykali się prawie samotni. Nie ma ekwiwalentu za tę pracę, bo trud w nią włożony był niewymierny. I dlatego, wydaje mi się, że właśnie ci nauczyciele z wielką satysfakcją powitają dzisiaj uchwalenie nowej ustawy, choćby dlatego, że daje im ona niewielką wprawdzie, ale bardzo potrzebną podwyżkę uposażeń, że przyznaj e im nowe uprawnienia do otrzymywania odznaczeń, że jest dowodem zwycięstwa ich pracy. Wśród tych nauczycieli-pionierów jest bardzo wielu reprezentantów dawnej lewicy nauczycielskiej. I właśnie oni, a na pewno i inni także, tak właśnie powitają nową ustawę.</u>
+ <u xml:id="u-19.5" who="#PoselGilewskaMaria">Nauczyciele ci byli na naszej ziemi faktycznymi obrońcami polskiej racji. Wychowywali nie tylko dzieci i młodzież, ale także młode pokolenie pedagogów. Ci młodzi nauczyciele — to znaczy drugie pokolenie pionierów — wybierali zawód często przypadkowo i trudno było ich wychowywać tak, żeby właściwie wywiązywali się ze swoich obowiązków.</u>
+ <u xml:id="u-19.6" who="#PoselGilewskaMaria">Mam w pamięci twarze i życiorysy dawnych pedagogów i wydaje mi się, że to jest ważne, bardzo ważne, że u schyłku swojej drogi — bo wielu z nich jest już bardzo starymi ludźmi — doznają satysfakcji materialnej i moralnej, że będą mogli żyć do ostatka w przekonaniu, iż ich kolegów spotkał o wiele lepszy los.</u>
+ <u xml:id="u-19.7" who="#PoselGilewskaMaria">Dzisiejsza specyficzna sytuacja na Warmii i Mazurach wiąże się z zespołem artykułów, które mówią o przywilejach nauczyciela wiejskiego, o sprawie jego dokształcania i doskonalenia zawodowego. Ponieważ nasze województwo ma charakter rolniczy, sprawa dokształcania dotyczy przede wszystkim nauczyciela wiejskiego — bo nauczyciele ci stanowią większość naszej kadry oświatowej. Podam kilka liczb: w szkołach podstawowych na wsi uczy u nas aż 5429 nauczycieli, w miastach zaś tylko 2727. Wykształcenie zawodowe tych nauczycieli jest także znacznie niższe niż uczących w wysoko rozwiniętych regionach naszego kraju.</u>
+ <u xml:id="u-19.8" who="#PoselGilewskaMaria">W szkołach podstawowych na wsi w naszym regionie uczy tylko 80 osób z wyższym wykształceniem i aż 1 999 nauczycieli z wykształceniem średnim pedagogicznym. Większość stanowią ci, którzy ukończyli SN, co zresztą do niedawna było w naszych planach kadrowych celem optymalnym. Tych nauczycieli jest 3305. Są to przeważnie ludzie młodzi, albo bardzo młodzi, co pozwala mieć optymistyczną nadzieję, że nowy postulat — „każdy nauczyciel z wyższym wykształceniem” — zostanie zrealizowany.</u>
+ <u xml:id="u-19.9" who="#PoselGilewskaMaria">Jeżeli mamy przyjąć, że zaufania wyrażonego we wstępie do projektu ustawy nauczyciele nie zawiodą — to trzeba założyć także, że pedagogom muszą być dane autentyczne warunki dokształcania się i to nie tylko formalnego, że musi być utrzymany rzeczywisty kontakt nauczyciela wiejskiego ze środowiskiem myśli twórczej, ze środowiskiem kultury, nauki. Bo cokolwiek powiedziałoby się, sytuacja intelektualna nauczyciela wiejskiego jest bardzo trudna. Nauczyciel wiejski radzi sobie, organizuje wokół siebie życie kulturalne, jest często przewodnikiem grupy ludzi, chętnie garnących się do kultury, do wiedzy, ale przecież jest on często odizolowany od świata, jest pozbawiony żywego kontaktu z kulturą i z nauką. I to jest bardzo trudne. Kilka lat po ukończeniu szkoły staje właściwie bezradnie wobec niektórych problemów i czuje się zupełnie samotny. Dlatego możliwość dokształcania i doskonalenia trzeba byłoby połączyć właśnie z możliwością bezpośredniego kontaktu z myślą naukową, twórczą, bo w przeciwnym wypadku nauczyciel nie wychowa wszechstronnie wykształconego, dobrze przygotowanego do bardzo trudnego dziś życia człowieka. Nie uczyni tego, jeśli nie będzie miał żywego, bezpośredniego kontaktu ze środowiskiem myśli naukowej.</u>
+ <u xml:id="u-19.10" who="#PoselGilewskaMaria">Chodzi o to, żeby nowy system edukacji młodzieży powstał na podstawie faktycznej wiedzy nauczyciela. Nie jest tu miejsce, ażeby określać jak ma wyglądać nowy system nauczania, ale na pewno nauczyciel oczekuje pomocy, oczekuje realnych możliwości własnego doskonalenia się, kształcenia. Chodzi także o to, żeby te plany nie były spóźnione, żeby nauczyciel mógł je znać, żeby mógł je zharmonizować z własnymi możliwościami życiowymi, z własnymi predyspozycjami.</u>
+ <u xml:id="u-19.11" who="#PoselGilewskaMaria">Olsztyńska WSN w roku akademickim 1972/1973 przewiduje przyjęcie tylko 160 studentów. Jest to o wiele za mało, biorąc pod uwagę potrzeby regionu. Trzeba będzie szukać uczelni w innych miastach. A trudno jest człowiekowi, który stracił żywy kontakt z uczelnią wchodzić w nowe środowisko. Nie twierdzę, że nauczycielowi trzeba wszystko ułatwiać, ale uważam, że nowy system edukacji młodzieży wymaga dużych zmian ilościowych i jakościowych w systemie kształcenia i doskonalenia nauczycieli. Chodzi o to, żeby opracowanie takiego systemu było jak najszybsze.</u>
+ <u xml:id="u-19.12" who="#PoselGilewskaMaria">Sprawa doskonalenia zawodowego pedagogów i możliwości tego doskonalenia, i sprawa nauczyciela starego — to ważne problemy naszego regionu i całego kraju.</u>
+ <u xml:id="u-19.13" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-20">
+ <u xml:id="u-20.0" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Głos ma poseł Wacław Auleytner.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-21">
+ <u xml:id="u-21.0" who="#PoselAuleytnerWaclaw">Wysoki Sejmie! W przyszłym roku, 14 października, minie 200 lat od powołania Komisji Edukacji Narodowej. Obok pełnej reformy ówczesnego szkolnictwa wyższego i średniego, programów i metod nauczania Komisja ta stworzyła nową grupę społeczną — stan nauczycielski — od początku podkreślając mocno społeczną rangę tego zawodu oraz zapewniając mu sytuację materialną, gwarantującą odpowiednie wykonywanie powierzonych zadań. Twórcy Komisji zdawali sobie sprawę, że odrodzenie narodowe i moralne Polski może być dokonane tylko poprzez wykształcenie i wychowanie nowego obywatela o nowoczesnej formacji intelektualnej.</u>
+ <u xml:id="u-21.1" who="#PoselAuleytnerWaclaw">Pokolenia Polaków wychowywanych w szkołach stworzonych przez Komisję Edukacji Narodowej przekazały niewątpliwie te najlepsze koncepcje idei odrodzenia Polski następnym generacjom, które w ciągu długich lat niewoli przechowywały nietkniętą tożsamość polskiego społeczeństwa, polskiej nauki i kultury.</u>
+ <u xml:id="u-21.2" who="#PoselAuleytnerWaclaw">Można zatem powiedzieć, że twórcy Komisji Edukacji Narodowej w niemałym stopniu przyczynili się do tego, że po 150 latach braku własnej państwowości, Polska mogła osiągnąć niepodległość, posiadając niemałą liczbę ludzi przygotowanych do działania gospodarczego, społecznego, politycznego i kulturalnego. Wydaje się przeto, że twórcy Komisji Edukacji Narodowej mieli wyobraźnię i wizję przyszłości na pewno niepełną, ale wystarczającą, aby umysły i postawy życiowe swych wychowanków skierować ku rozwojowi i twórczości, ku nowoczesnemu modelowi człowieka nieskrępowanego zacofanymi i odchodzącymi wzorcami społecznymi ówczesnej epoki.</u>
+ <u xml:id="u-21.3" who="#PoselAuleytnerWaclaw">W przyszłym roku będziemy — jak zapowiedział obywatel Premier — dyskutować w tej sali projekt reformy współczesnego nam modelu edukacji narodowej w Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej. Wówczas to również będziemy musieli skierować naszą wyobraźnię ku przyszłości, ku modelowi człowieka roku 2-tysięcznego. Tylko że tempo rozwoju cywilizacji z okresu pracy Komisji Edukacji Narodowej było niepomiernie mniejsze niż tempo rozwoju cywilizacji dnia dzisiejszego, dlatego zadanie to będzie niepomiernie trudniejsze i pozostaje poza wszelką wątpliwością, że będzie musiało być oparte na rzetelnych, naukowych podstawach.</u>
+ <u xml:id="u-21.4" who="#PoselAuleytnerWaclaw">Wysoki Sejmie! Karta Praw i Obowiązków Nauczyciela wychodzi naprzeciw tej reformie. Wobec tego chciałbym tu podkreślić następujące, według mnie najistotniejsze sprawy.</u>
+ <u xml:id="u-21.5" who="#PoselAuleytnerWaclaw">1. Projekt ustawy przewiduje, że każdy nauczyciel w Polsce socjalistycznej powinien posiadać wykształcenie wyższe lub co najmniej być wybitnym specjalistą w swoim zawodzie. Gwarantuje to niewątpliwie znaczne podniesienie jakości nauczania, tym bardziej, że wysokość płacy uzależniona jest od posiadanego poziomu wykształcenia, stażu pracy i — co najważniejsze — osiągniętych wyników owej pracy. Nauczycielowi o tym poziomie wykształcenia i dobrym uposażeniu można stawiać też wysokie wymagania. A Karta Praw i Obowiązków Nauczyciela takie wymagania stawia.</u>
+ <u xml:id="u-21.6" who="#PoselAuleytnerWaclaw">Art. 3 przedstawionego nam projektu ustawy obejmuje rejestr tych niemałych wymagań. Chciałbym z uznaniem zwrócić uwagę na kilka z nich, gdyż przekonany jestem, że one właśnie podnoszą niezmiernie moralną rangę zawodu nauczycielskiego. Ust. 2 tego artykułu w poz. 11 zawiera ważne sformułowanie: — „Nauczyciel winien dbać o godność i przykładną postawę moralną wychowawcy młodego pokolenia i unikać w swym postępowaniu w służbie i poza służbą wszystkiego, co mogłoby obniżyć powagę zawodu, podnosić swój poziom zawodowy, ideologiczny i naukowy”.</u>
+ <u xml:id="u-21.7" who="#PoselAuleytnerWaclaw">Nauczyciel więc powinien być wzorem osobowym. Istnienie tej pozycji w Karcie Praw i Obowiązków Nauczyciela, i tak właśnie sformułowanej, przekonuje o możliwości sprostania dalszym wymaganiom takim, jak niełatwa sprawa rozbudzenia zainteresowań, a szczególnie samodzielności myślenia, jak kształtowanie czynnego współuczestnictwa w rozwoju gospodarki, kultury i życia społecznego, jak zamiłowanie do pracy, poczucie odpowiedzialności i dyscypliny społecznej, jak kształtowanie aktywnego stosunku uczniów i studentów do kultury i sztuki oraz wrażliwości na piękno, jak wreszcie popieranie samorządności uczniów i poczucia odpowiedzialności w działaniu organizacyjnym i zespołowym.</u>
+ <u xml:id="u-21.8" who="#PoselAuleytnerWaclaw">Są to niewątpliwie podstawowe problemy społeczne dnia dzisiejszego, a zatem i przede wszystkim — podstawowe problemy wychowania współczesnego. Nauczyciel spełniający określone wyżej wymogi jest w stanie podjąć skutecznie te trudne, a tak ważne dla życia i przyszłości naszego narodu zadania.</u>
+ <u xml:id="u-21.9" who="#PoselAuleytnerWaclaw">2. Niezmiernie ważną sprawą jest to, że Karta Praw i Obowiązków Nauczyciela — „reguluje status prawny nauczycieli i wychowawców wszystkich placówek oświatowo-wychowawczych i naukowo-dydaktycznych szkół wyższych, a więc obejmuje łącznie nauczycieli szkół podstawowych, średnich i najróżnorodniejszych pracowników oświaty i wychowania oraz nauczycieli akademickich”. Wprowadzenie tej ostatniej nazwy jest bardzo istotne, gdyż wiąże niejako nauczycieli szkół wszystkich szczebli, zrównując ich rangę społeczną. Wszyscy bowiem nauczyciele mają podobne zadania w zakresie formowania młodego pokolenia. Chodzi tu też o — „obieg krwi” między szkolnictwem podstawowym, średnim i wyższym, tak ważny dla podnoszenia kwalifikacji jednych nauczycieli, a badań naukowych — drugich. Ułatwi to realny przepływ kadr między szkołami wyższymi i innymi.</u>
+ <u xml:id="u-21.10" who="#PoselAuleytnerWaclaw">Art. 14 projektu ustawy omawia obowiązek stałego pogłębiania i aktualizowania wiedzy naukowej i pedagogicznej oraz stałego doskonalenia praktycznych umiejętności dydaktycznych i wychowawczych nauczyciela.</u>
+ <u xml:id="u-21.11" who="#PoselAuleytnerWaclaw">Przewiduje się stałe samokształcenie, organizację kursów i studiów podyplomowych. Jest to najbardziej godne uznania założenie, choć w praktyce trudne do realizacji, wymaga bowiem głębokiego zrozumienia potrzeby dokształcania pracowników przez kierownictwo zakładów dydaktyczno-wychowawczych, które w praktyce, zawsze mając kłopoty kadrowe, nieraz niechętnie ustosunkowują się do ułatwiania pracownikom rzetelnej pracy w tym kierunku.</u>
+ <u xml:id="u-21.12" who="#PoselAuleytnerWaclaw">Sądzę, że istnieje tutaj konieczność bardzo precyzyjnie opracowanego zarządzenia wykonawczego. Niepokoi też tu, jeśli chodzi o samokształcenie, liczba godzin obowiązkowych nauczycieli, specjalnie przy zrównaniu liczby godzin nauczania różnych przedmiotów bardziej lub mniej pracochłonnych, w zestawieniu z liczbą młodzieży w klasach, młodzieży, z którą wszak trzeba nawiązać kontakt wychowawczy. Zbliża się wprawdzie niż demograficzny; obniży on liczbę młodzieży w klasach, które — miejmy nadzieję — nie będą komasowane, bo, jak sądzę, nauczyciel na samokształcenie, wychodzące poza konieczne, solidne przygotowanie się do realizacji programu nauczania i tak niewiele będzie miał czasu.</u>
+ <u xml:id="u-21.13" who="#PoselAuleytnerWaclaw">Dlatego przy konieczności stawiania mocno problemu samokształcenia, które stanowi świadectwo aktywnej i zaangażowanej postawy nauczyciela, główny jednak nacisk, jeśli chodzi o dokształcanie i podnoszenie kwalifikacji, należy położyć na kursy, studia podyplomowe i projektowane staże nauczycieli szkół podstawowych i średnich na wyższych uczelniach, jak i staże nauczycieli akademickich w szkołach niższego szczebla.</u>
+ <u xml:id="u-21.14" who="#PoselAuleytnerWaclaw">I tutaj chciałbym wrócić do początku moich wywodów w tej sprawie. Jak mi się wydaje, jednym z ważnych zadań owego dokształcania jest spojrzenie naprzód i stworzenie sobie wizji człowieka roku 2-tysięcznego. Bo przecież właśnie dla tych lat formujemy umysłowość i osobowość naszych wychowanków. Tempo rozwoju cywilizacji, trwająca rewolucja naukowo-techniczna utrudnia jasne widzenie przyszłości, dlatego wydaje się, że jednym z podstawowych aspektów dokształcania powinna być naukowa prognoza przyszłości, a szczególnie jej punkty wskazujące na kierunek przemian mentalności i psychiki człowieka podlegającego działaniu tworzonego przez siebie i wzrastającego ciągle tempa postępu cywilizacyjnego. Tylko bowiem posiadanie tej wizji stworzy warunki długofalowego i skutecznego oddziaływania wychowawczego, oddziaływania, które zarówno u nauczycieli, jak i u wychowanków uformuje umiejętność elastycznej reakcji na coraz to nowe sytuacje społeczne, ekonomiczne, polityczne, kulturowe, których przecież żadna nauka nie jest w stanie teraz przewidzieć do końca.</u>
+ <u xml:id="u-21.15" who="#PoselAuleytnerWaclaw">Wysoka Izbo! Istnieje jeszcze jedno zagadnienie, które chciałbym poruszyć, może pozornie marginesowe ilościowo, ale wymagające też uporządkowania, jeśli porządkujemy wszystkie zagadnienia nauczycielstwa polskiego w formie jednej Karty Praw i Obowiązków Nauczyciela. Sprawę tę poruszał już jeden z moich przedmówców. Myślę tu o niewielkiej liczbie nauczycieli i nauczycieli akademickich zatrudnionych w szkołach prywatnych oraz na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim.</u>
+ <u xml:id="u-21.16" who="#PoselAuleytnerWaclaw">Sądzę, że zgodnie z delegacją projektu ustawy art. 115 Minister Oświaty i Wychowania oraz Minister Nauki, Szkolnictwa Wyższego i Techniki mogą za zgodą Prezesa Rady Ministrów rozciągnąć przepisy działania ustawy na pracowników szkół prywatnych oraz na pracowników KUL, spełniających przecież swoje zadania społeczne.</u>
+ <u xml:id="u-21.17" who="#PoselAuleytnerWaclaw">W szeregach nauczycieli i nauczycieli akademickich znajdują się ludzie wierzący i niewierzący. Sądzimy, że sformułowania art. 3 ustawy nie dają podstaw do takiego rozumienia obowiązków nauczyciela, które wymagałoby od człowieka wierzącego postępowania niezgodnego z jego sumieniem i przekonaniami światopoglądowymi.</u>
+ <u xml:id="u-21.18" who="#PoselAuleytnerWaclaw">Obywatele Posłowie! Ostatnim zagadnieniem, na które chcę zwrócić uwagę, jest sprawa realizacji Karty Praw i Obowiązków Nauczyciela. Określa ona jako główny cel szerokie oddziaływanie dydaktyczne i wychowawcze, a jako środek traktuje duże uprawnienia nauczyciela. Wraz z wcieleniem tej ustawy w życie nauczyciele mają nadzieję na polepszenie i pogłębienie skuteczności swego oddziaływania.</u>
+ <u xml:id="u-21.19" who="#PoselAuleytnerWaclaw">I tu chciałbym podkreślić wagę rozporządzeń wykonawczych, które powinny być precyzyjnym, jasnym i konsekwentnym wyrazem ducha ustawy. Sądzę na przykład, że należy ściśle określić zasady dysponowania funduszem dyrektorskim, aby uniknąć możliwości jakiejkolwiek stronniczości. Sposób dyspozycji funduszem dyrektorskim powinien stać się zachętą do najlepszej pracy. Również, jak wspomniałem wyżej, bardzo precyzyjnego określenia wymaga zarządzenie wykonawcze dotyczące dokształcania nauczycieli.</u>
+ <u xml:id="u-21.20" who="#PoselAuleytnerWaclaw">Wysoki Sejmie! Mam zaszczyt oświadczyć, że Koło Poselskie — „Znak” będzie głosować za projektem ustawy — Karta Praw i Obowiązków Nauczyciela.</u>
+ <u xml:id="u-21.21" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-22">
+ <u xml:id="u-22.0" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Głos ma poseł Halina Kiliś.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-23">
+ <u xml:id="u-23.0" who="#PoselKilisHalina">Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! W swoim wystąpieniu pragnę ustosunkować się do tych punktów projektu ustawy, które dotyczą nauczycieli szkół podstawowych.</u>
+ <u xml:id="u-23.1" who="#PoselKilisHalina">Wśród blisko półmilionowej rzeszy pedagogów stanowimy grupę najliczniejszą. W roku szkolnym 1970/1971 w szkołach podstawowych pracowało ogółem 211 473 nauczycieli, w tym 121 979 osób przypada na wieś, a 89 494 — na miasta. Projekt ustawy — Karta Praw i Obowiązków Nauczyciela spotkał się z pełną aprobatą zainteresowanych, bowiem zawarte w nim treści zmierzają do podniesienia społecznej rangi zawodu, do ugruntowania autorytetu nauczyciela w środowisku.</u>
+ <u xml:id="u-23.2" who="#PoselKilisHalina">Karta poprawia sytuację socjalną i mieszkaniową, reguluje z korzyścią dla nauczycieli warunki przechodzenia na emeryturę, stwarza system bodźców do podnoszenia poziomu kwalifikacji i osiągania jak najlepszych wyników w pracy. Przy ustalaniu wysokości podwyżek obrano słuszne kryterium premiowania wyższego poziomu wykształcenia oraz dłuższego stażu pracy. Cóż bowiem jak nie wysokie kwalifikacje i doświadczenie stanowią rękojmię efektywnej pracy nauczyciela.</u>
+ <u xml:id="u-23.3" who="#PoselKilisHalina">W systemie naszego szkolnictwa podstawowego obok szkół wysoko zorganizowanych mamy jeszcze placówki o mniejszej liczbie uczniów i nauczycieli, zmuszone z konieczności do pracy systemem klas łączonych. Jest to niewątpliwie sytuacja niekorzystna, pogłębiająca się głównie w środowiskach wiejskich w wyniku niżu demograficznego. Fakt, że nauczyciele klas łączonych otrzymywać będą dodatkowy ryczałt za zwiększone obowiązki świadczy o zrozumieniu trudności, jakie musi pokonywać nauczyciel dzielący swą uwagę między uczniów dwóch klas pracujących równocześnie. Stanowi to również krok naprzód w dążeniu do wyrównywania dysproporcji w poziomie i w wynikach nauczania szkół wiejskich.</u>
+ <u xml:id="u-23.4" who="#PoselKilisHalina">Większość nauczycieli szkół podstawowych jest zatrudniona na wsi, gdzie nie zawsze znajduje odpowiednie warunki do pracy i odpoczynku. Wiele osób mieszka w izbach odnajmowanych przez władze gromadzkie, często ciasnych i pozbawionych elementarnych wygód. Projekt ustawy utrzymuje dotychczasowe przywileje w zakresie mieszkań z tym. że konkretyzuje wiele spraw, które były źródłem nieporozumień. Prawo do bezpłatnego mieszkania zachowuje nauczyciel również w wypadku, gdy liczba mieszkańców wsi lub osiedla przekroczy ustawowe 2 000. Nauczyciele zyskują prawo do dodatkowej powierzchni mieszkalnej, co jest bardzo istotne w zawodzie wymagającym przygotowania się do lekcji, a także ciągłego doskonalenia umiejętności i rozszerzania wiedzy. Na tym tle rysuje się konieczność postrzegania przez rady narodowe obowiązku zabezpieczenia nauczycielom właściwych warunków mieszkaniowych.</u>
+ <u xml:id="u-23.5" who="#PoselKilisHalina">Bezpłatna dostawa opału, dojazdy do lekarzy, zwrot kosztów podróży w wypadku osób dojeżdżających i zwrot opłat za czynsz, możliwość uzyskania działki — wszystko to niewątpliwie zmierza do poprawy sytuacji materialnej nauczyciela. Nie wspomniałam jeszcze o funduszu socjalnym, który pozwoli na rozwiązywanie wielu spraw bytowych nauczycieli, jak lecznictwo sanatoryjne, rozwój wczasów i inne formy wypoczynku po pracy.</u>
+ <u xml:id="u-23.6" who="#PoselKilisHalina">Znacznie też korzystniej przedstawia się w świetle projektu sytuacja nauczycieli — emerytów. Wyższe uposażenie emerytalne, obliczane awansem od stawek po całkowitej podwyżce, 10-procentowy dodatek, a także prawo do bezpłatnego mieszkania w środowisku wiejskim — wszystkie te uprawnienia przyczynią się niewątpliwie do wcześniejszego przechodzenia na zasłużony odpoczynek. W tym świetle słuszna jest decyzja dotycząca przenoszenia nauczycieli z urzędu na emeryturę po osiągnięciu przez nich wieku 55 i 50 lat. Przepis ma na uwadze interes szkoły i ucznia, dobrze więc, że decyzję w tym względzie pozostawia się władzom szkolnym.</u>
+ <u xml:id="u-23.7" who="#PoselKilisHalina">Jesteśmy przekonani, że realizacja ustawy w dużym stopniu przyczyni się do podniesienia rangi szkoły i nauczyciela. Pamiętać jednak musimy, że rangi tej nie sposób wzmocnić wydaniem ustawy, że nauczyciel musi ją sobie sam wypracować. Dotyczy to zwłaszcza nauczycieli w małych miastach i na wsi. Ich postawa społeczna i polityczna, tryb życia, zachowanie — podlegają stałej ocenie środowiska, które stawia im bardzo wysokie wymagania. Dlatego słusznie mówi się w ustawie także o naszych obowiązkach. O autorytecie decydują głównie jakość i wyniki pracy. Podwyższenie wymagań dotyczących wykształcenia nowo zatrudnionych nauczycieli ma więc swoje uzasadnienie.</u>
+ <u xml:id="u-23.8" who="#PoselKilisHalina">Dobro szkoły wymaga także, by nauczyciel nieustannie doskonalił metody, odświeżał i uzupełniał swoją wiedzę. Zagadnienie jest bardzo istotne, tym bardziej, że w szkolnictwie podstawowym stosunkowo niewielu nauczycieli legitymuje się wykształceniem wyższym. Na blisko 220 tysięcy osób zatrudnionych w tym typie szkoły, 156 tysięcy — to osoby po ukończeniu studium nauczycielskiego.</u>
+ <u xml:id="u-23.9" who="#PoselKilisHalina">Znane jest powszechnie dążenie nauczycieli do zdobywania wyższych kwalifikacji, jak również ich zaangażowanie w pracy społecznej. Ustawa stwarza w tym zakresie dodatkowe bodźce w formie dodatków do uposażeń oraz nagród.</u>
+ <u xml:id="u-23.10" who="#PoselKilisHalina">Istotnym czynnikiem podnoszenia społecznej rangi nauczyciela jest przewidziane w projekcie ustawy nadawanie odznaczeń i wyróżnień państwowych, jak tytuł Zasłużonego Nauczyciela PRL, medal Komisji Edukacji Narodowej, jak też odznaczeń państwowych z tytułu 20-letniej nienagannej pracy pedagogicznej.</u>
+ <u xml:id="u-23.11" who="#PoselKilisHalina">Zdajemy sobie sprawę, że wzrostowi rangi zawodu musi towarzyszyć wzrost odpowiedzialności służbowej nauczycieli. Obok bodźców materialnych zachodzi także konieczność stosowania większej kontroli dla wyeliminowania jednostek nieodpowiedzialnych, działających na szkodę zawodu. Stąd słuszne są przepisy zwiększające uprawnienia kierowników do wymierzania kar porządkowych, jak i regulujące postępowanie komisji dyscyplinarnych. Wprowadzenie terminowego mianowania na stanowiska kierownicze, jak również podwyższenie dodatków funkcyjnych pozwoli na większą elastyczność w doborze kadry i zapewni lepszą obsadę stanowisk, od której w dużej mierze Zależy atmosfera i poziom pracy zespołu. Karta umożliwia obejmowanie stanowisk przez ludzi wysoko kwalifikowanych i o odpowiednim doświadczeniu zawodowym.</u>
+ <u xml:id="u-23.12" who="#PoselKilisHalina">Projekt ustawy — co warto również podkreślić — zmierza do stabilizacji nauczyciela w zawodzie. Sprzyja temu przede wszystkim stosowanie zasady mianowania, nowy system płac i dodatkowe bodźce w postaci nagród. Nauczyciela mianowanego można będzie przenieść z urzędu do szkoły z innej miejscowości, ale przeniesienie to obwarowane jest tak licznymi przepisami, że gwarantuje uniknięcie krzywdzących nauczyciela decyzji. Przepis ten uważamy za słuszny ze względu na dobro szkoły. W wielu placówkach, zwłaszcza na wsi, występuje brak podstawowych specjalistów, podczas gdy gdzie indziej jest ich nadmiar. Dysproporcje te działają hamująco na podnoszenie poziomu pracy szkół na wsi, opóźniają realizacje hasła równego startu dzieci ze wszystkich środowisk społecznych i różnych miejsc zamieszkania.</u>
+ <u xml:id="u-23.13" who="#PoselKilisHalina">Wysoki Sejmie! Przed kilku dniami obchodziliśmy 102 rocznicę urodzin Włodzimierza Lenina. Przy budowie socjalizmu w naszym kraju korzystamy często z nauk i wskazań tego genialnego myśliciela i działacza politycznego. My, nauczyciele, szczególnie często przypominaliśmy słowa Lenina odnoszące się do pozycji społecznej nauczyciela:</u>
+ <u xml:id="u-23.14" who="#PoselKilisHalina">,,Nauczyciel ludowy powinien u nas mieć tak wysoką pozycje — mówił Lenin — jakiej nie miał, nie ma i mieć nie może w społeczeństwie burżuazyjnym. Jest to pewnik, który nie wymaga dowodów”.</u>
+ <u xml:id="u-23.15" who="#PoselKilisHalina">Jednakże w przeszłości zapomniano o drugiej części wypowiedzi Włodzimierza Lenina, w której mówił:</u>
+ <u xml:id="u-23.16" who="#PoselKilisHalina">„Do takiego stanu rzeczy winniśmy zmierzać przez systematyczną, wytrwałą, uporczywą prace zarówno nad podniesieniem jego poziomu ideowego, jak i nad wszechstronnym przygotowaniem go do jego rzeczywiście wysokiego powołania oraz — co jest najważniejsze, najważniejsze, po trzykroć — najważniejsze — nad poprawą jego sytuacji materialnej”.</u>
+ <u xml:id="u-23.17" who="#PoselKilisHalina">Karta Praw i Obowiązków Nauczyciela zapewnia pełną realizacje tych słusznych wskazań. Niech mi wolno będzie w imieniu ponad 200-tysięcznej rzeszy nauczycieli szkół podstawowych zapewnić, że zgodnie z duchem tej Karty wypełnimy obowiązki, jakie stawia przed nami społeczeństwo.</u>
+ <u xml:id="u-23.18" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-24">
+ <u xml:id="u-24.0" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Głos ma poseł Stanisław Rostworowski.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-25">
+ <u xml:id="u-25.0" who="#PoselRostworowskiStanislaw">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Tak niedawno jeszcze uczestniczyliśmy w licznych zebraniach przedwyborczych. Naszą kartą programową była wówczas uchwała VI Zjazdu PZPR. Wielokrotnie pytano nas, czy to co uchwalił Zjazd okaże się realne, będzie rzeczywistością społeczną życia ojczyzny. Nic więc dziwnego, że ze szczególną satysfakcją podejmujemy dziś dysputę nad dokumentem tej rangi, co Karta Praw i Obowiązków Nauczyciela, dokumentem, którego profil zarysowała już wspomniana uchwała. Dotyczy on newralgicznego punktu naszego życia narodowego — mówi o nauczycielach i wychowawcach, a wiec ludziach, którzy swoją osobowością mają kształtować nowe pokolenia, rozniecać światło poznania na drogach prowadzących do prawdy i umiłowania wszystkiego, co wzniosłe.</u>
+ <u xml:id="u-25.1" who="#PoselRostworowskiStanislaw">Przemawiając w imieniu Chrześcijańskiego Stowarzyszenia Społecznego, rzecz zrozumiała, że przede wszystkim muszę zwrócić swe myśli ku generalnym, ideowo-światopoglądowym założeniom nowej ustawy. Na jej pierwszej stronie czytamy: — „Nauczyciel urzeczywistnia socjalistyczne ideały programowe kierowniczej siły narodu — Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej”. Dla nas — bezpartyjnych — Polska Zjednoczona Partia Robotnicza jest częścią internacjonalistycznego ruchu robotniczego, który właśnie tu w Polsce od 30 lat konfrontuje swój program z rzeczywistością społeczną kraju, z jego realiami kulturowymi, światopoglądowymi i narodowymi. Owa konfrontacja stawia PZPR w pierwszym szeregu sił patriotycznych, nadaje jej rangę gwaranta rozwoju socjalizmu w Polsce. Nic więc dziwnego, że powiązanie życia szkoły z programem wiodącej siły politycznej narodu należy uznać za w pełni uzasadnione.</u>
+ <u xml:id="u-25.2" who="#PoselRostworowskiStanislaw">Tym więcej, że jak mówi ustawa, cała edukacja narodowa ma sprzyjać urzeczywistnieniu ideałów wychowawczych socjalizmu, który jest także programem ideowo-politycznym szerokich rzesz ludzi wierzących w naszym kraju. Położenie akcentu na założenia socjalizmu stwarza sytuacje, w której program współczesnej szkoły polskiej staje się sprawą wspólną wierzących i niewierzących, ludzi różnych światopoglądów. Dyskusja wokół roli światopoglądu w szkole toczy się od dawna. Ludzie wierzący bynajmniej nie uznania, aby religia miała być sprzeczna z nauka. W tym jednak wypadku chodzi o to, aby szkoła nauczająca i wychowująca w duchu patriotyzmu i socjalizmu była wspólną sprawą dla wszystkich Polaków.</u>
+ <u xml:id="u-25.3" who="#PoselRostworowskiStanislaw">Wnikliwie studiując założenia wychowawcze, proponowane przez nową ustawę, dochodzi się do wniosku, że zarysowany program ma wysokie walory ogólnoludzkie i przez to też bliski staje się ludziom wierzącym. Wychowanie w duchu umiłowania ojczyzny, pokoju, zasad sprawiedliwości społecznej, wpajania szacunku dla pracy, dla osiągnięć nauki i techniki, rozbudzanie samodzielności myślenia, kształtowanie czynnego współuczestnictwa w działalności na rzecz rozwoju kultury i form życia społeczno-gospodarczego — oto zespół jakże słusznie dobranych kierunków wychowawczych w tej dobie wielkich przemian cywilizacyjnych i ideowych.</u>
+ <u xml:id="u-25.4" who="#PoselRostworowskiStanislaw">W ustawie jest mowa również o moralności socjalistycznej. Może zbyt mało jest powiedziane czym jest owa moralność. W kręgach Chrześcijańskiego Stowarzyszenia Społecznego od dawna głosimy, że w szkolnictwie polskim niezbędne jest przyjęcie jednolitego modelu wychowania moralnego. Jesteśmy przekonani, że istnieje ogólny określony zespół podstawowych wartości, takich jak prawdomówność, obowiązkowość, solidarność, szacunek dla wspólnego wysiłku, czystość obyczajów, miłość rodziców, uczciwość, pracowitość, poczucie służebności wobec celów wyższych. Znaczenie owych wartości odczuwają wszyscy wspólnie. A jednak ich wykładnia terminologiczna często sprzyja wrażeniu jakoby państwo poprzez szkołę lansowało inny system wychowawczy niźli ten, którym chce się kierować świadoma swych obowiązków wychowawczych rodzina polska. Sądzimy, że należałoby przywiązać większą wagę do wyjaśnienia tych rozbieżności. Świadomość konieczności nadania właściwej rangi współpracy rodziców szkołą jest dziś coraz bardziej powszechna. Ze swej strony będziemy działali na rzecz jak najszerszego współuczestnictwa rodziny w procesach wychowawczych, prowadzonych przez nauczycielstwo.</u>
+ <u xml:id="u-25.5" who="#PoselRostworowskiStanislaw">Wysoka Izbo! W dyskusji, prowadzonej także w środowiskach Chrześcijańskiego Stowarzyszenia Społecznego nad projektem ustawy, padały głosy, iż ustawa, skrupulatnie zajmująca się problemem szkolnictwa, zbyt wąsko potraktowała sprawy pracy wychowawczej w ramach internatów. Od czasu powołania Społecznego Funduszu Budowy Szkół i Internatów kwestia właściwego wykorzystania dla celów wychowawczych rozrastającej się sieci internatów staje się tym bardziej istotna. Internaty jednak w zbyt ograniczonym stopniu korzystają z funduszów przekazanych do podziału dyrekcjom szkół. Wychowawcy, zobowiązani także i obecnie do 42 godzin pracy tygodniowo — odczuwają nadmierne przeciążenie. Podczas swych dyżurów sprawują oni często w pojedynkę opiekę nad ponad 100 czy 200 uczniami, gdyż przy zmianowości pracy w wielu szkołach trzeba utrzymywać stały dyżur w ciągu dnia, a niski stan obsady etatowej nie pozwala na zdublowanie obsady wychowawców. Projekt ustawy uniemożliwi wychowawcom udział w pracy dydaktycznej w szkole, gdyż nie ma przedmiotów, które można by wykładać tylko cztery godziny tygodniowo. Wcześniej już sygnalizowano, że nie istnieje zbiór przepisów prawnych regulujących całokształt zagadnień pracy internatów. Nie prowadzi się również w dostatecznym stopniu badań socjologicznych, pozwalających ocenić prawidłowość funkcji pedagogicznych w obecnej strukturze internatów. Sprawy te powinny być przedmiotem bardziej wnikliwej oceny.</u>
+ <u xml:id="u-25.6" who="#PoselRostworowskiStanislaw">Wniesiona do laski marszałkowskiej Karta Praw i Obowiązków Nauczyciela z uwagi na swe założenia nie może obejmować całokształtu problemów dydaktycznych. Wiadomo, że jest opracowywany raport o stanie oświaty w Polsce, który będzie podstawą do dalszych ustaleń. Niemniej jednak, już teraz zarysowało sie wiele problemów wyraźnie lub pośrednio dydaktycznych. Zwraca się uwagę na nadmierną eliminację przedmiotów ogólnokształcących ze szkół zawodowych. Siedemdziesiąt godzin wykładowych języka polskiego czy matematyki w skali rocznej w ostatnich klasach tych szkół nie pozwala nabyć wiadomości natury ogólnej i wpływa także hamująco na zdolności percepcyjne uczniów, również w zakresie przedmiotów czysto zawodowych.</u>
+ <u xml:id="u-25.7" who="#PoselRostworowskiStanislaw">Projekt ustawy w rozdziale 2 art. 5 bardzo słusznie stanowi, że na dyrektorów szkół będą powoływani kandydaci spośród czynnych nauczycieli. Dawniej stosowana niejednokrotnie praktyka powoływania dyrektorów szkół zawodowych spośród wykładowców dochodzących i niepedagogów stwarzała sytuację, że często tego typu dyrektor nie był w stanie ogarnąć całokształtu funkcji dydaktyczno-wychowawczych kierowanej przez siebie szkoły. Również bardzo uzasadniona jest zasada pięcioletniej rotacji na stanowiskach dyrektorskich. Perspektywa awansu pobudzi bowiem aspiracje społeczne i kwalifikacyjne wśród szerszego grona nauczycieli. Ujawni się to szczególnie, jeśli praktyka ustali co najwyżej dwukrotną kadencje piastowania przez te same osoby funkcji dyrektorskich.</u>
+ <u xml:id="u-25.8" who="#PoselRostworowskiStanislaw">Prezes Rady Ministrów słusznie stwierdza, że największa rozbieżność opinii wśród nauczycieli wywołuje ustalony wymiar godzin pracy. Sprawą nienową jest kwestia wyrównanego wymiaru godzin z geografem czy chemikiem dla wykładowcy języka polskiego. Nauczyciel polonista ma bardzo rozszerzony zakres zadań dydaktycznych. Ma on kształtować sprawność myślenia, mówienia, uczestnictwa w życiu kulturalnym, orientacje w wydarzeniach ogólnopolitycznych i najbliższego regionu. Stoi przed nim obowiązek stałego uzupełniania wiedzy na podstawie lektury wielu tekstów. Już zalecenia UNESCO wskazywały, że pułap obowiązkowych godzin wykładowcy literatury nie powinien przekraczać 18 godzin. Odwrotnie zaś uznaje się, że kierownik zajęć pozalekcyjnych w wyznaczonym limicie 18 godzin nie jest w stania wykazać się wydatna przydatnością na potrzeby szkoły. Może to stać się tym bardziej jaskrawe obecnie. gdy zajęcia pozalekcyjne dla grona nauczycielskiego będą zadaniem ponadobowiązkowym. I z kolei dyrektorzy liceów, przy obecnych stawkach za godzinę lekcyjną, borykają się z trudnościami przyciągnięcia bardziej wartościowych wykładowców przedmiotów artystycznych. W rezultacie w naszych szkołach poziom na przykład kultury muzycznej bardzo wyraźnie spada. Ustawa wreszcie nie przewiduje etatów dla psychologów, których udział w życiu szkoły okazuje się sprawą coraz bardziej palącą.</u>
+ <u xml:id="u-25.9" who="#PoselRostworowskiStanislaw">Wysoka Izbo! Głównym jednak zamiarem ustawodawcy było rozwiązanie wielu problemów socjalnych życia nauczycieli. Przedłożona nam Karta Praw i Obowiązków Nauczyciela jest w tej mierze dokumentem wysokiej rangi. Podnosi ona autorytet społeczny człowieka, który poświęca swe siły dla wychowania dzieci polskich. Wprowadza tytuł profesora szkoły średniej, ustanawia wysokie odznaczenia państwowe dla pedagogów. Karta, przez ujednolicenie systemu godzin, tak znaczną podwyżkę wynagrodzeń, przy zachowaniu zróżnicowania systemu płac odpowiednio do kwalifikacji, przez ograniczenie godzin nadliczbowych — normuje życie nauczycieli, uwalnia ich od obowiązku zabiegania o zabezpieczenie swego bytu. Karta jest przywilejem przynoszącym nauczycielom znaczną ochronę prawną, w tym także kobiecie — nauczycielce, co jest ze wszech miar uzasadnioną decyzja. Myśl ustawodawcy idzie w kierunku udzielenia wielu przywilejów nauczycielom pracującym często w najtrudniejszych warunkach — w szkołach wiejskich. Przy bardzo szczegółowym określeniu wielu kwestii uszła może jedynie uwadze sprawa praw urlopowych dla szkolnej kadry kierowniczej: dyrektora i zastępców. Ogólnie jednak sądzę, że przedłożony nam dokument jest jednym z najcenniejszych osiągnięć ustawodawstwa polskiego.</u>
+ <u xml:id="u-25.10" who="#PoselRostworowskiStanislaw">Wysoki Sejmie! Jako kandydujący z regionu Lubelszczyzny, miałem okazję w okresie przedwyborczym uczestniczyć w dyskusji toczącej się na plenarnym posiedzeniu Wojewódzkiego Komitetu Frontu Jedności Narodu w Lublinie. Mówiłem wówczas: — „Na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim obserwuje się znaczne pogłębienie zmysłu państwowo-obywatelskiego (...). Odnosi się wrażenie, że zaistnieje potrzeba szerszego włączenia pracowników naukowych tej uczelni i studiującej młodzieży w nurt życia społecznego miasta”. Wymownym potwierdzeniem wyrażonej wówczas przeze mnie opinii stała się nacechowana głębokim wyczuciem potrzeb ojczyzny wypowiedź rektora KUL, Ojca prof. dr. Mieczysława Krąpca, udzielona 19 marca bieżącego roku dziennikarzowi Polskiej Agencji Prasowej i zamieszczona w — „Trybunie Ludu”. Odpowiednie władze resortowe właściwie oceniają postawę obecnego kierownictwa KUL. Wyrazem tego jest pozytywne załatwienie wielu palących potrzeb uniwersytetu, a w szczególności podjęcie wstępnych kroków dla reaktywowania sekcji filologii romańskiej. Miałbym, podobnie jak niektórzy moi przedmówcy, ze swej strony prośbę do Ministra Nauki, Szkolnictwa Wyższego i Techniki, aby w możliwie krótkim czasie przepisy dyskutowanego projektu ustawy, zgodnie z jej art. 116, zostały rozciągnięte na jedyną prywatną polską uczelnię, jaką jest KUL. Odnoszę również wrażenie, że Katolicki Uniwersytet Lubelski, analogicznie do działającej w oparciu o budżet państwowy Akademii Teologii Katolickiej w Warszawie, powinien mieć prawo do przyznawania stopni doktora i doktora habilitowanego na swym wydziale nauk humanistycznych.</u>
+ <u xml:id="u-25.11" who="#PoselRostworowskiStanislaw">Wysoka Izbo! Karta Praw i Obowiązków Nauczyciela, za uchwaleniem której Koło Posłów Chrześcijańskiego Stowarzyszenia Społecznego będzie głosowało, nawiązuje do szczytnych tradycji Komisji Edukacji Narodowej. Jest ona dokumentem godnym tych tradycji. Spełni ona wielką rolę w procesie wychowawczym, tych, którzy będą służyć Polsce i socjalizmowi w przyszłych latach. Jak to pisał w XVII wieku pijar Kajetan Józef Skrzetuski: ,Nauka moralna jest wiadomość uczącą — dobrze żyć”. Właśnie tego życzymy w duchu jedności moralnej i nauczycielom, i ich wychowankom. Komisja Edukacji Narodowej miała kształcić obywateli ,,zdolnych do pełnienia wszelkich obowiązków”, także celem jej było, ,,aby tegoż samego ducha wolności i miłości Ojczyzny najodleglejszym podawała pokoleniom”. Sadze, że stanowione przez nas prawa niniejszej ustawy maja właśnie taka wartość dla wielu polskich pokoleń</u>
+ <u xml:id="u-25.12" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-26">
+ <u xml:id="u-26.0" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Wysoka Izbo! Zarządzam 20-minutową przerwę w obradach.</u>
+ <u xml:id="u-26.1" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu od qodz. 18 min. 55 do godz. 19 min. 25)</u>
+ <u xml:id="u-26.2" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Marszałek:</u>
+ <u xml:id="u-26.3" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Wznawiam posiedzenie</u>
+ <u xml:id="u-26.4" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Głos ma poseł Stanisława Kosowska</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-27">
+ <u xml:id="u-27.0" who="#PoselKosowskaStanislawa">Wysoki Sejmie! Oświata i wychowanie są ważnymi czynnikami dynamizującymi rozwój socjalistycznej gospodarki i kultury, są siłami, które ułatwiają przeobrażenie gospodarki i pomyślne rozwijanie socjalistycznej kultury. Jesteśmy przeto wszyscy odpowiedzialni ze takie przygotowanie młodzieży, by zdolna była do aktywnego uczestnictwa w produkcji i kulturze, a także w życiu społeczeństwa socjalistycznego.</u>
+ <u xml:id="u-27.1" who="#PoselKosowskaStanislawa">Kształtowanie twórczej osobowości młodego człowieka, człowieka uspołecznionego, pełnego inicjatywy wynalazczej, posiadającego nawyk ciągłego uczenia się, wymaga sprzyjającego klimatu społeczno-politycznego, należytego funkcjonowania całego systemu oświatowego i pełnego zaangażowania wszystkich pracowników nauki. Obecna sytuacja społeczno-polityczna kraju, uchwały VI Zjazdu PZPR i właściwy stosunek nowego kierownictwa państwa do sprawy oświaty i wychowania, stwarzają sprzyjające warunki do wszechstronnego rozwoju systemu edukacji narodowej.</u>
+ <u xml:id="u-27.2" who="#PoselKosowskaStanislawa">Obok potrzeby unowocześnienia szkolnictwa w ogóle, istnieje konieczność rozbudowy bazy i wyposażenia w sprzęt oraz w środki nauczania wszystkich szkół i placówek oświatowo-wychowawczych. Bowiem te instytucje mają ukształtować zaangażowane postawy obywateli.</u>
+ <u xml:id="u-27.3" who="#PoselKosowskaStanislawa">O właściwym wykorzystaniu nawet najlepszych warunków materialnych i osiągnięć nauki zadecyduje tylko człowiek i to człowiek zdyscyplinowany, obowiązkowy i aktywnie uczestniczący w realizacji celów społecznego rozwoju. O wychowaniu takiego człowieka decyduje w dużym stopniu nauczyciel i wychowawca.</u>
+ <u xml:id="u-27.4" who="#PoselKosowskaStanislawa">Dyskutowana ustawa stworzy znacznie lepsze warunki socjalno-bytowe ogółu nauczycieli. Jest to wyraz wysokiego uznania dla trudu polskiego nauczyciela, który mimo trudnych warunków materialnych sumiennie wykonywał swoje obowiązki.</u>
+ <u xml:id="u-27.5" who="#PoselKosowskaStanislawa">Dlatego projekt ustawy o prawach i obowiązkach nauczyciela, ja osobiście, a także nauczyciele z mojego okręgu wyborczego, przyjęli z zadowoleniem. Projekt zmiany systemu płac oraz podwyżka uposażeń uczyni nasz zawód zawodem atrakcyjnym.</u>
+ <u xml:id="u-27.6" who="#PoselKosowskaStanislawa">Na podkreślenie w projekcie ustawy zasługują postanowienia w sprawie rent i emerytur. Korzystnie zostali usytuowani nauczyciele pracujący na wsi. Po przejściu na emeryturę zatrzymują oni uprawnienia do bezpłatnego mieszkania, działki gruntu i inne świadczenia socjalne, do których mieli uprawnienia z tytułu pracy w szkole wiejskiej.</u>
+ <u xml:id="u-27.7" who="#PoselKosowskaStanislawa">Karta Praw i Obowiązków Nauczyciela będzie, po jej uchwaleniu, jednym z ważnych czynników w wysiłkach mających na celu likwidację różnic istniejących między szkołą w mieście a na wsi, na korzyść tej ostatniej.</u>
+ <u xml:id="u-27.8" who="#PoselKosowskaStanislawa">Praca nauczyciela na wsi jest trudna i ciężka. a zarazem bardzo odpowiedzialna. Niejednokrotnie jedyna placówką oświaty i kultury na wsi jest szkoła, na której skupia się uwaga i opinia całej społeczności wiejskiej. Musi więc ona działać sprawnie i być wzorem dla środowiska, być ośrodkiem wiedzy nie tylko dla dzieci, ale także dla ich rodziców. Wiele jest jeszcze wsi w regionie krakowskim, a na pewno i w innych regionach kraju, gdzie dziecko w wieku szkolnym traktuje się jako siłę robocza, szczególnie w tych wsiach, których mieszkańcami są chłopo-robotnicy. Wówczas ojciec pracuje w zakładzie pracy, a cały ciężar prowadzenia gospodarstwa spoczywa na matce i dzieciach. W tej sytuacji ciężka praca jest nie tylko z dziećmi, które w okresie nasilonych prac polowych wiosną i jesienią zaniedbują się w nauce, ale niejednokrotnie trudniejsza jest praca nauczyciela z ich rodzicami. Dlatego do pracy w szkole wiejskiej potrzeba nauczycieli wyjątkowo wytrwałych i ofiarnych. Projekt nowej ustawy zawiera wiele postanowień, które można potraktować jako przywileje dla uczących w szkołach wiejskich. Te postanowienia spowodują napływ do pracy w szkołach wiejskich wysoko wykwalifikowanych i zaangażowanych nauczycieli, którzy znajdą sojuszników wśród rodziców' i organizacji społeczno-politycznych do pracy dydaktyczno-wychowawczej w swoim środowisku.</u>
+ <u xml:id="u-27.9" who="#PoselKosowskaStanislawa">Omówione przed kilku dniami na XI Plenum NK ZSL problemy wychowania socjalistycznego i wytyczone w tym zakresie zadania dla działaczy stronnictwa, stworzą korzystniejsze warunki do szerokiego rozwijania działalności wychowawczej na wsi.</u>
+ <u xml:id="u-27.10" who="#PoselKosowskaStanislawa">Także ze zrozumieniem przyjęli nauczyciele wymogi, które będą ich zobowiązywały do stałego i systematycznego podnoszenia kwalifikacji zawodowych, a władze szkolne zobowiązują do stworzenia sprzyjających warunków w podejmowaniu studiów i prac samokształceniowych.</u>
+ <u xml:id="u-27.11" who="#PoselKosowskaStanislawa">Udzielając pełnego poparcia dla projektu ustawy, pragnę wyrazić przekonanie, że ogół nauczycielstwa polskiego dołoży wszelkich starań, by wychować młode pokolenie na miarę potrzeb dnia dzisiejszego i jutra Polski socjalistycznej.</u>
+ <u xml:id="u-27.12" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-28">
+ <u xml:id="u-28.0" who="#Marszalek">Głos ma poseł Bogdan Waligórski.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-29">
+ <u xml:id="u-29.0" who="#PoselWaligorskiBogdan">Obywatelu Marszałku! Wysoka Izbo! — „Twórczy udział młodzieży w budownictwie socjalistycznym zależy od opanowania przez nią umiejętności zawodowych, od poczucia współodpowiedzialności za dzień dzisiejszy i przyszłość narodu, od efektywnej pracy i realizacji w codziennym życiu humanistycznych ideałów socjalizmu.” Takie zadania postawił przed młodzieżą VI Zjazd Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej. Aby im sprostać, aby godnie i z pełną świadomością kontynuować dzieło ojców, umacniać ustrój socjalistyczny, rozwijać gospodarkę i życie społeczne naszego kraju, przyjmować na siebie ciężar odpowiedzialności za Polskę, jej miejsce w rodzinie państw socjalistycznych i w świecie — młode pokolenie musi dysponować głęboką, nowoczesną wiedzą, władać orężem marksizmu-leninizmu, znajomością procesów zachodzących w polityce, gospodarce, kulturze, we wszystkich dziedzinach życia społecznego i ludzkiej aktywności.</u>
+ <u xml:id="u-29.1" who="#PoselWaligorskiBogdan">Dokonująca się rewolucja naukowo-techniczna, budowa wysoko rozwiniętego społeczeństwa socjalistycznego stawiają przed młodym pokoleniem coraz wyższe wymagania nie tylko w zakresie stopnia opanowania wiedzy, warunkującej wdrażanie postępu technicznego i organizacyjnego w gospodarce i w innych dziedzinach życia, ale również w zakresie świadomości politycznej i postaw ideowych. Wynika stąd potrzeba stałej intensyfikacji i doskonalenia szeroko pojętego procesu kształcenia i wychowania, czynienia wszystkich ogniw systemu edukacji narodowej jak najbardziej sprawnymi i najlepiej działającymi. System ten stanowią rodzina i szkoła, organizacje młodzieżowe i środki masowego przekazu, zakład pracy i środowisko.</u>
+ <u xml:id="u-29.2" who="#PoselWaligorskiBogdan">Centralną postacią procesu nauczania i wychowania, bezpośrednim przekaźnikiem wiedzy i przekonań, wzorcem osobowym, wywierającym przemożny wpływ na kształtowanie się zapatrywań i zachowań młodych ludzi — był i pozostaje pedagog — nauczyciel i wychowawca. Szkoła zaś spełniać musi zadanie kształtowania twórczych ambicji człowieka, rolę takiego ogniwa w procesie wychowania, które wpływa najgruntowniej na jego intelektualne i psychiczne wyposażenie. Tu bowiem kry ją się największe rezerwy naszego kraju, największe szanse przyspieszenia biegu przemian dynamizujących życie Polski w najbliższych dziesięcioleciach.</u>
+ <u xml:id="u-29.3" who="#PoselWaligorskiBogdan">Maszyny i urządzenia, procesy technologiczne i systemy organizacyjne funkcjonować będą tak, jak zechcą kierujący nimi ludzie. Chodzi o to, by w pełni docenić tę szansę eksponowania roli człowieka, aby zgodnie z intencjami kierownictwa partii i Rządu sprzęgnąć osobiste i zespołowe aspiracje ludzi z wielkimi procesami niesionymi przez rewolucje naukowo-techniczną oraz pogłębiającymi sie demokratycznymi zasadami ustrojowymi. Taka jest hierarchia naszych humanistycznych ideałów socjalizmu i takie są wymagania naszego czasu.</u>
+ <u xml:id="u-29.4" who="#PoselWaligorskiBogdan">One właśnie skłaniają do wnikliwej oceny procesu edukacji, one zmuszają do podjęcia kroków zmieniających radykalnie jego społeczną wagę, jego jakość, poprzez m. in. zmianę społecznego statusu nauczyciela. Nie może on być gorszy niż status konstruktorów maszyn czy budowniczych domów. Powierzyliśmy nauczycielom i wychowawcom 9 mln młodzieży i od nich zależy, na jakich ludzi ich ukształtują, w jakie wyposażą kwalifikacje zawodowe i horyzonty myślowe, jaka utrwala w nich hierarchie ideałów moralnych, stopień ideowej wrażliwości społecznego i politycznego zaangażowania.</u>
+ <u xml:id="u-29.5" who="#PoselWaligorskiBogdan">U podstaw Karty Praw i Obowiązków Nauczyciela leży właśnie logiczny wniosek, że bez dźwignięcia prestiżu tego zawodu, nie spełnia sie oczekiwania społeczeństwa związane z twórczą rolą nowego pokolenia Polaków. Proponowane postanowienia Karty zapewniają ambitnym nauczycielom i wychowawcom szansę życiowego sukcesu, należne miejsce wśród innych profesji i pomyślne materialne perspektywy.</u>
+ <u xml:id="u-29.6" who="#PoselWaligorskiBogdan">Nauczycielstwo musi być zawodem, do którego młody człowiek świadomie dąży i o który się ubiega. Ma to znaczenie nie tylko dla tych, którzy już pracują w szkolnictwie, ale i dla tych setek i tysięcy młodych ludzi, którzy — wybierając odpowiedzialny zawód pedagogów — będą podejmować pracę w szkolnictwie różnych szczebli i typów.</u>
+ <u xml:id="u-29.7" who="#PoselWaligorskiBogdan">Przedstawiony dzisiaj pod obrady Wysokiej Izby projekt ustawy — Karta Praw i Obowiązków Nauczyciela — podnosi w swoich postanowieniach zarówno prestiż moralny, jak i poprawia wydatnie warunki materialne prawie 400-tysięcznej rzeszy nauczycieli.</u>
+ <u xml:id="u-29.8" who="#PoselWaligorskiBogdan">Pragnę wyrazić przekonanie, że zawarte w uchwale postanowienia dotyczące podniesienia płac, zagwarantowania awansu finansowego w określonym przedziale czasowym, zapewnienia właściwych warunków socjalno-bytowych, a także innych form podniesienia społecznej i ekonomicznej rangi nauczyciela, spowodują napływ do szkolnictwa młodej, prężnej, zaangażowanej i na wysokim poziomie intelektualnym oraz ideowo-moralnym kadry nauczycielskiej. Szczególnie młodzież dostrzeże w szkolnictwie swą wyraźną perspektywę — i to zarówno prestiżową, jak i finansową. Powstanie nurt kierujący do szkolnictwa młodzież uzdolnioną, wybierającą zawód nauczyciela z pełną świadomością zadań i obowiązków. Zagwarantować to powinno wydatne podniesienie sprawności nauczania, lepsze i bardziej nowoczesne przekazywanie wiedzy, lepsze, bardziej wykształcone. wysoko ideowe kadry dba naszego państwa. W rekomendacji najlepszych uczniów i studentów do szkół i zawodu nauczycielskiego poważne zadanie mają do spełnienia organizacje młodzieżowe.</u>
+ <u xml:id="u-29.9" who="#PoselWaligorskiBogdan">Omawiana ustawa ułatwi też start życiowy młodym nauczycielom, tzn. tym, dla których jest to pierwsza samodzielna praca po skończeniu studiów. Są to ludzie młodzi, przeciętnie w wieku 23—24 lat, którzy w wielu wypadkach podejmują prace poza miejscem stałego zamieszkania, zdani na własne siły i własne dochody. To właśnie dlatego przyjmą oni z wyraźnym zadowoleniem decyzję o tak znacznej podwyżce płac zasadniczych, o możliwościach awansu i wzroście społecznego uznania dla ich pracy.</u>
+ <u xml:id="u-29.10" who="#PoselWaligorskiBogdan">Projekt ustawy akcentuje poważna role i kierowniczą pozycję dyrektora szkoły, przy jednoczesnym skonkretyzowaniu jego obowiązków dydaktycznych i wychowawczych. Sprzyjać to będzie podniesieniu sprawności zarządzania szkołą, doborowi najlepszych metod nauczania i optymalizacji polityki kadrowej. Powinno to pozwolić jednocześnie doświadczonym pedagogom, dyrektorom szkół na otoczenie opieką nauczycieli rozpoczynających dopiero swoją pracę, borykających się z wieloma kłopotami dydaktyczno-wychowawczymi.</u>
+ <u xml:id="u-29.11" who="#PoselWaligorskiBogdan">Jako przedstawiciel organizacji młodzieżowych chcę z zadowoleniem podkreślić fakt, że ustawa określa nie tylko obowiązki dydaktyczne, ale i wychowawcze nauczycieli, zwłaszcza w zakresie współdziałania ze środowiskami młodzieżowymi.</u>
+ <u xml:id="u-29.12" who="#PoselWaligorskiBogdan">Zależy nam oczywiście na rozwijaniu samorządnej i samodzielnej pracy młodzieży w ramach jej ideowo-wychowawczych organizacji. Musimy jednak zdawać sobie sprawę, że działanie młodych ludzi nie wsparte jest bagażem doświadczenia życiowego, że wymaga mądrej inspiracji, subtelnej porady i pomocy. I dlatego tak liczymy na nauczycieli i pedagogów, którzy wesprą działanie naszych organizacji w szkole i pomogą młodzieży w jej ambitnych zamierzeniach.</u>
+ <u xml:id="u-29.13" who="#PoselWaligorskiBogdan">Wysoki Sejmie! Przedstawiłem tu w wielkim skrócie te treści i cele ustawy, które z punktu widzenia młodzieży, z punktu widzenia spraw młodego pokolenia są niezmiernie ważne.</u>
+ <u xml:id="u-29.14" who="#PoselWaligorskiBogdan">Większość nauczycieli zatrudnionych w szkolnictwie wszystkich typów — to ludzie młodzi. Posiadają oni swoje ambicje i chęć jak najlepszej pracy. Jednakże — co jest również charakterystyczne dla tego wieku — chcą znać swoje szanse zawodowe i osobiste, chcą mieć określoną perspektywę. Ustawa daje im tę perspektywę. Jestem więc przekonany, że uzbrojeni w nią pracować będą jeszcze lepiej i z jeszcze większym zaangażowaniem. Organizacje młodzieżowe, prowadzące swa działalność wśród młodzieży szkolnej i akademickiej, będą ich wysiłki wspierać w miarę swych możliwości. Uważamy bowiem, że tylko wspólne działanie, zespolenie sił i zamierzeń młodzieży i nauczycieli może dać właściwe rezultaty. Szeroko zakrojony i realizowany przez organizacje młodzieżowe ruch przodownictwa w nauce spotkał się z bardzo życzliwym przyjęciem zarówno przez szkołę jako instytucie, jak i nauczycieli. Związek Młodzieży Socjalistycznej wystąpił również z propozycją kompleksowego programu pracy szkoły i organizacji młodzieżowych z młodzieżą wybitnie uzdolnioną. Jesteśmy pewni, że program ten znajdzie wielu sojuszników wśród kadry pedagogicznej szkół i uczelni.</u>
+ <u xml:id="u-29.15" who="#PoselWaligorskiBogdan">Obok spraw dydaktycznych również problemy wychowawcze są rozwiązywane wspólnie przez nauczycieli i organizacje młodzieżowe. Zintegrowanie tych wysiłków znalazło wyraz w zarządzeniu Ministerstwa Oświaty i Szkolnictwa Wyższego w sprawie współdziałania szkół z młodzieżowymi organizacjami ideowo-wychowawczymi, gdzie określone są zasady wspólnej pracy szkoły i organizacji młodzieżowych na rzecz wychowania młodzieży. Przykładów tych można przytoczyć więcej. Są one dowodem działania wspólnego frontu dydaktyczno-wychowawczego nauczycieli i organizacji młodzieżowych. Każdy krok polepszający warunki tego frontu — a przykładem jest tu omawiana dzisiaj ustawa — przyczynia się do utworzenia jasnej i klarownej perspektywy naszego nauczania oraz gwarantuje wychowanie i wykształcenie nowego, zaangażowanego w sprawy kraju i socjalizmu pokolenia.</u>
+ <u xml:id="u-29.16" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ <u xml:id="u-29.17" who="#PoselWaligorskiBogdan">Marszałek:</u>
+ <u xml:id="u-29.18" who="#PoselWaligorskiBogdan">Głos zabierze Prezes Rady Ministrów obywatel Piotr Jaroszewicz.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-30">
+ <u xml:id="u-30.0" who="#PiotrJaroszewicz">Wysoki Sejmie! W polityce partii i państwa sprawy oświaty, szkolnictwa wyższego i wychowania zajmuje obecnie miejsce pierwszoplanowe. Widomym tego przejawem jest wniesiony przez Rząd i dyskutowany na dzisiejszym posiedzeniu Sejmu projekt ustawy — Karta Praw i Obowiązków Nauczyciela.</u>
+ <u xml:id="u-30.1" who="#PiotrJaroszewicz">W zapowiedzianym w grudniu 1970 r. przez I Sekretarza KC PZPR tow. Edwarda Gierka programie zdynamizowania budownictwa socjalistycznego w Polsce — sprawom oświaty przyznaliśmy priorytet i wysoką rangę. Jednym z pierwszych postanowień Biura Politycznego po VII Plenum KC PZPR była decyzja o powołaniu Komitetu Ekspertów do opracowania raportu o stanie oświaty oraz propozycji dotyczących dalszego jej rozwoju.</u>
+ <u xml:id="u-30.2" who="#PiotrJaroszewicz">Uchwały VI Zjazdu Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, odnoszące się do zagadnień oświatowo-wychowawczych obejmują zarówno zadania perspektywiczne, to jest opracowanie zmian w systemie oświaty, jak i zadania bieżące, które sprowadzają się do podniesienia na wyższy poziom działalności szkolnictwa wszystkich szczebli w jego obecnych organizacyjnych formach.</u>
+ <u xml:id="u-30.3" who="#PiotrJaroszewicz">Świadomi, że najlepsza uchwała przynosi tylko wówczas spodziewane rezultaty, kiedy jest konsekwentnie wprowadzana w życie, Rząd przystąpił po Zjeździe do realizacji jego postanowień.</u>
+ <u xml:id="u-30.4" who="#PiotrJaroszewicz">Już w roku przyszłym Rząd przedłoży Wysokiej Izbie całościowy projekt nowego systemu oświaty, opracowany na podstawie wyników prac Komitetu Ekspertów.</u>
+ <u xml:id="u-30.5" who="#PiotrJaroszewicz">Przedłożona obecnie Wysokiemu Sejmowi Karta Praw i Obowiązków Nauczyciela jest pierwszym krokiem o zasadniczym znaczeniu na drodze do unowocześnienia i udoskonalenia systemu oświaty w Polsce, a jednocześnie jedną z najważniejszych decyzji ostatnich szesnastu miesięcy. Oznacza ona ustawowe skonkretyzowanie tej części uchwały VI Zjazdu partii, która zawiera postulat: — „Zapewnić należy wzrost społecznej rangi zawodu nauczyciela, zwiększyć troskę o poziom ideowy oraz warunki życia i pracy środowiska nauczycielskiego”.</u>
+ <u xml:id="u-30.6" who="#PiotrJaroszewicz">Projekt ustawy stanowi zatem ważny etap w realizacji tego postanowienia Zjazdu partii. Zaczęliśmy od unormowania sytuacji nauczyciela, albowiem wychodzimy z założenia, że o wypełnianiu funkcji szkoły decyduje właśnie nauczyciel, jego wiedza, przygotowanie i umiejętności zawodowe, jego świadomość polityczna i oddanie sprawie socjalizmu.</u>
+ <u xml:id="u-30.7" who="#PiotrJaroszewicz">Zawsze ceniliśmy nauczycielstwo za jego postępową postawę, pasję społeczną, za jego ofiarność i patriotyzm, ambicję zawodową, za pęd do wiedzy. Jego dorobek zaliczamy słusznie do największych osiągnięć Polski Ludowej. Jednocześnie Zdajemy sobie sprawę z tego co utrudniało w przeszłości pracę nauczycielowi, wpływało ujemnie na dobór ludzi do tego zaszczytnego zawodu, na płynność kadr w szkolnictwie i na atmosferę w naszych szkołach. Stąd dążenie, aby podnieść rangę zawodu nauczycielskiego, uczynić go — również pod względem materialnym — zawodem o szczególnym znaczeniu społecznym, stworzyć zachętę do stałego podnoszenia kwalifikacji, uzyskiwania jak najlepszych wyników w pracy dydaktycznej i wychowawczej oraz godziwego zaopatrzenia na emeryturze.</u>
+ <u xml:id="u-30.8" who="#PiotrJaroszewicz">Wysoki Sejmie! Historia Polski daje przykłady ścisłych związków, jakie zachodzą pomiędzy stanem oświaty a stanem państwa — wzrostem lub spadkiem jego gospodarczego i politycznego potencjału, nasileniem lub osłabieniem aktywności narodu. W dziejach naszej państwowości siły postępowe i patriotyczne zawsze doceniały znaczenie oświaty, zawsze dążyły do tego, aby jednym z głównych fundamentów, na których budowana miała być przyszłość kraju — była oświata i nauka. Kazimierz Wielki, dokonując integracji i modernizacji państwa po okresie rozbicia dzielnicowego, uznał za niezbędne założenie wyższej uczelni, kształcącej kadry potrzebne dla dokonania tego dzieła. Nie jest też przypadkiem, że okres, który historia nazywa Złotym Wiekiem w Polsce jest w dużej mierze dziełem światłych ludzi, wywodzących się m.in. z Wszechnicy Krakowskiej.</u>
+ <u xml:id="u-30.9" who="#PiotrJaroszewicz">Były w historii naszej oświaty wydarzenia o znaczeniu szczególnie doniosłym, które wyznaczały kierunki działania na całe dziesięciolecia, a nawet stulecia. Do takich należało niewątpliwie utworzenie Komisji Edukacji Narodowej — pierwszego w Europie ministerstwa oświaty. I choć utrata niepodległości nie pozwoliła wykorzystać wszystkich pozytywnych następstw jej reformatorskiej działalności, to jednak wywarła ona głęboki, pozytywny, długotrwały wpływ na życie narodu, stworzyła chlubne, piękne i cenne społecznie tradycje, do których jakże często powracała polska myśl niepodległościowa pod zaborami, do których nawiązujemy obecnie. Dlatego też do projektowanej ustawy wprowadzamy przepis, ustanawiający dzień 14 października każdego roku — rocznicę powołania Komisji Edukacji Narodowej — dorocznym Świętem Nauczyciela.</u>
+ <u xml:id="u-30.10" who="#PiotrJaroszewicz">W nowoczesnej historii Polski zrodziła się idea oświaty powszechnej, demokratycznej. Podjęły ją, podtrzymały i rozwinęły postępowe, patriotyczne ruchy społeczne. Była ona programowym hasłem lewicy polskiej, jednym z zasadniczych i zawsze kategorycznie stawianym postulatem polskiego ruchu robotniczego i radykalnego ruchu ludowego.</u>
+ <u xml:id="u-30.11" who="#PiotrJaroszewicz">Do wydarzeń o historycznym znaczeniu należą obrady Sejmu Nauczycielskiego w 1919 r., który nakreślił koncepcję jednolitego, powszechnego, obowiązkowego, bezpłatnego i świeckiego systemu oświatowego. O realizację tych postulatów walczyło w okresie międzywojennym postępowe nauczycielstwo zrzeszone w Związku Nauczycielstwa Polskiego. Do tradycji Komisji Edukacji Narodowej, do treści obrad Sejmu Nauczycielskiego nawiązał Zjazd Oświatowy, zwołany w pierwszych miesiącach istnienia Polski Ludowej — w czerwcu 1945 r. w Łodzi.</u>
+ <u xml:id="u-30.12" who="#PiotrJaroszewicz">Szeroki program rozwoju oświaty nie mógł oczywiście doczekać się realizacji w burżuazyjnej Polsce międzywojennego dwudziestolecia. Dopiero władza ludowa stworzyła warunki, w których możliwe stało się pełne i planowe wcielanie w życie powszechności oświaty i nauczania.</u>
+ <u xml:id="u-30.13" who="#PiotrJaroszewicz">W tej dziedzinie życia narodowego Polska Ludowa legitymuje się ogromnym dorobkiem. Przy obecnej liczbie ludności Polski, niewiele odbiegającej od poziomu przedwojennego i w związku z tym zbliżoną w zasadzie liczbą uczniów szkół podstawowych, obsada pedagogiczna w szkołach podstawowych powiększyła się z 76 tys. nauczycieli przed wojną do 211 tys. obecnie.</u>
+ <u xml:id="u-30.14" who="#PiotrJaroszewicz">Ten niemal trzykrotny wzrost kadr nauczycielskich, przy niewielkim zwiększeniu się liczby uczniów, odzwierciedla rozmiar wysiłku, jakiego dokonaliśmy, aby zapewnić nowym pokoleniom Polaków pełne i w miarę możliwości równe wykształcenie podstawowe, bez względu na pochodzenie społeczne, środowisko i miejsce geograficzne na obszarze Polski, a także zapewnić kształcenie zawodowe, średnie i wyższe.</u>
+ <u xml:id="u-30.15" who="#PiotrJaroszewicz">Dorobek ten jest wynikiem ogromnej pracy, którą kierowała Polska Partia Robotnicza, a następnie Polska Zjednoczona Partia Robotnicza i władza ludowa. Zawdzięczamy go wysiłkowi blisko ćwierćmilionowej rzeszy nauczycieli szkół wszystkich rodzajów i szczebli, którzy swoją wiedzę, swój talent pedagogiczny, swoje siły, a nierzadko i zdrowie poświęcili wielkiej idei powszechności i rozwojowi oświaty. Zawdzięczamy go także charakteryzującemu społeczeństwo polskie zrozumieniu znaczenia oświaty i społecznej ofiarności, której mocną i piękną manifestacją była podjęta z inicjatywy PZPR i Ogólnopolskiego Komitetu Frontu Jedności Narodu akcja uczczenia Tysiąclecia Państwa Polskiego budową 1000 szkół, w wyniku której powstało ponad 1300 nowoczesnych szkół-pomników.</u>
+ <u xml:id="u-30.16" who="#PiotrJaroszewicz">Wysoko oceniamy rolę i udział Związku Nauczycielstwa Polskiego w rozwoju i dorobku oświaty, szkolnictwa i wychowania. Znalazło to swój godny wyraz w projekcie ustawy przedstawionej Sejmowi.</u>
+ <u xml:id="u-30.17" who="#PiotrJaroszewicz">To co powiedziałem odzwierciedla tylko częściowo treść przemian dokonanych w Polsce Ludowej. Demokratyzacja wykształcenia przynosi nam bowiem nie dającą się wyrazić w liczbach rewolucję oświatową. Zmienia się nasze społeczeństwo. Podnosi się na wyższy poziom jego świadomość. Nasyca ją ideałami socjalizmu. Pogłębia w skali powszechnej postawę patriotyczną i internacjonalistyczną, stając się jednym z najważniejszych czynników kształtowania moralno-politycznej jedności Polaków. Przyczynia się do wzrostu poszanowania praw i poczucia obowiązków obywatelskich, do rozszerzenia uczestnictwa obywateli w kulturze narodowej i ogólnoludzkiej. Stała się jedną z największych i najwyżej cenionych zdobyczy ludzi pracy w naszym kraju. Jej doniosłe skutki odczuła także ekonomika, na której rozwój oddziałuje ogólny wzrost kwalifikacji zawodowych. Bez tej rewolucji oświatowej niemożliwe byłoby dokonanie socjalistycznej industrializacji kraju i rozwoju szkolnictwa.</u>
+ <u xml:id="u-30.18" who="#PiotrJaroszewicz">Mamy uzasadnione prawo do dumy z tego imponującego dorobku. Ale mamy również i nade wszystko obowiązek troszczenia się o przyszłość. Żyjemy w epoce rewolucji naukowo-technicznej. Jesteśmy świadomi faktu, że od maksymalnego wykorzystania możliwości, jakie niesie ona ze sobą, zależy rozwój wszystkich krajów socjalistycznej wspólnoty, zależy tempo i rytm dalszego socjalistycznego rozwoju Polski, zależy dobrobyt jej obywateli, jej pozycja na światowej arenie. Rozwój nauki i techniki w Polsce jest bezpośrednio uwarunkowany podniesieniem wykształcenia naszego społeczeństwa na poziom znacznie wyższy niż obecny. To bowiem decydować będzie o tempie dalszego rozwoju sił wytwórczych, których głównym elementem jest dzisiaj rozwój wiedzy i techniki.</u>
+ <u xml:id="u-30.19" who="#PiotrJaroszewicz">Powstałe przed 50 laty pierwsze państwo socjalistyczne — Związek Radziecki — przeobraziło człowieka, przezwyciężyło wiekowe zacofanie carskiej, siermiężnej Rosji, także poprzez szkołę i oświatę, poprzez rozwój nauki i techniki. Zgromadziło ono pionierskie doświadczenia, wskazując dobitnie na to, że w powszechnym wykształceniu tkwi potężny czynnik rozwoju gospodarki, rozkwitu techniki i kultury. Kiedy mówimy o wielkich sukcesach polskiego szkolnictwa i postępie w dziedzinie oświaty, nie twierdzimy wcale, że wszystkie problemy zostały już rozwiązane. Przeciwnie, w obecnej sytuacji, w obliczu nowych zadań gospodarczych i wychowawczych, naukowych i technicznych, dostrzegamy potrzebę prowadzenia nowej ofensywnej polityki oświatowej, konieczność zreformowania systemu oświatowego i dostosowania go do celów, jakie nakreśliliśmy dla Polski na bliższą i dalszą przyszłość.</u>
+ <u xml:id="u-30.20" who="#PiotrJaroszewicz">Uchwała VI Zjazdu partii, stanowiąca platformę wyborczą Frontu Jedności Narodu i program działania Rządu, formułuje zasadnicze wytyczne dla polskiego szkolnictwa. Stwierdza ona: — „Należy zapewnić kształcenie i przygotowanie młodzieży zgodnie z rozwojowymi potrzebami gospodarki i kultury oraz poziomem współczesnej nauki i techniki”.</u>
+ <u xml:id="u-30.21" who="#PiotrJaroszewicz">Przemysł, rolnictwo, transport i komunikacja, sfera usług, sfera nauki i kultury — wszystkie dziedziny naszego życia potrzebują stałego dopływu kadr szeregowych i kierowniczych, wykonawczych i twórczych, w różnych zawodach i specjalnościach, kadr odznaczających się dwiema niezwykle ważnymi cechami: wysokimi kwalifikacjami zawodowymi, umiejętnością rozwiązywania problemów nowych, jeszcze nie znanych, wymagających pionierstwa, odwagi i gruntownej znajomości rzeczy, a także socjalistycznej postawy społecznej i moralnej. Dlatego nowoczesna szkoła musi nie tylko wyposażać swoich wychowanków w odpowiednio duży zasób wiedzy, wykształcić w nich nawyk i potrzebę nieustannego pomnażania tej wiedzy oraz umiejętność jej twórczego stosowania w praktyce, ale i wychowywać na ofiarnych obywateli naszego socjalistycznego państwa.</u>
+ <u xml:id="u-30.22" who="#PiotrJaroszewicz">Ma to sens nie tylko praktyczny, lecz także głęboko humanistyczny. Człowiek jest szczęśliwy wtedy, kiedy czuje się potrzebny, kiedy dobrą pracą może dowieść swej wartości i przydatności ojczyźnie, kiedy umie stawiać czoła trudnościom, przyjmując postawę współuczestnictwa w rozwoju nowoczesnej gospodarki, kultury i społeczeństwa.</u>
+ <u xml:id="u-30.23" who="#PiotrJaroszewicz">Przygotowanie kadr dla gospodarki i kultury narodowej to ważna, ale bynajmniej nie jedyna funkcja szkolnictwa. Dążąc do powszechności wykształcenia średniego, pragniemy wyposażyć młode pokolenie w zasób wiedzy ogólnej, znacznie przekraczający rozmiary niezbędne w pracy zawodowej, a jednocześnie wpoić mu potrzebę uzupełniania wiedzy ogólnej przez całe życie, bo przecież dzięki osiągnięciom badawczym nieustannie rozszerzają się granice ludzkiego poznania, zaś współczesny człowiek powinien znać najważniejsze odkrycia swoich czasów. Chodzi o rzecz ogromną: o zwiększanie potencjału ogólnej wiedzy obywateli, co stanowi fundament aktywności obywatelskiej i świadomego patriotyzmu. Państwem socjalistycznym rządzą wspólnie wszyscy obywatele, a owo współrządzenie zależy w dużej mierze od sumy wiedzy każdego i wszystkich o kraju i świecie. Tylko Polska ludzi światłych, dobrze przygotowanych do pracy, głęboko związanych z ojczyzną i z ideami socjalizmu może być Polską silną i zamożną.</u>
+ <u xml:id="u-30.24" who="#PiotrJaroszewicz">Wysoka Izbo! Modernizacja szkolnictwa wymagać będzie podjęcia wielu doniosłych decyzji, również i ustawowych. Rozpoczynamy ją od decyzji kluczowej: od podniesienia rangi zawodu nauczyciela, czemu służyć ma ustawa, będąca przedmiotem dzisiejszych obrad.</u>
+ <u xml:id="u-30.25" who="#PiotrJaroszewicz">Nauczyciel — jak już mówiłem — jest centralną postacią szkoły. Proces nauczania i wychowania dokonuje się bowiem na płaszczyźnie bezpośredniego oddziaływania nauczyciela na ucznia. Organizacja szkolnictwa, wyposażenie szkoły, nowoczesny arsenał dydaktyczny — na co nie skąpimy środków — wszystko to tworzy tylko warunki bardziej lub mniej sprzyjające temu procesowi, stanowi tylko środki, którymi posługuje się nauczyciel w realizacji swoich zadań.</u>
+ <u xml:id="u-30.26" who="#PiotrJaroszewicz">Nauczyciel decyduje o treści socjalistycznego wychowania, o zaszczepianiu i utwierdzaniu w świadomości młodego pokolenia naukowego światopoglądu, ideałów socjalizmu, miłości ojczyzny, rozumienia interesów naszego państwa, które są podstawą polskiej polityki zagranicznej, poczucia internacjonalistycznej więzi z ludźmi pracy na całym świecie; o wpajaniu mu uczciwości, rzetelności, szacunku do pracy, umiejętności życia w kolektywie, zdyscyplinowania i potrzeby społecznej aktywności. Im głębiej ukształtowana zostanie w tym duchu świadomość dzieci i młodzieży, tym pomyślniejsze warunki zapewnimy dla rozwoju naszego kraju. Te ideały i cechy pozostałyby martwą literą na kartkach najlepszych nawet podręczników, gdyby nauczyciel nie ożywił ich swoją ideowością, inwencją i osobistym przykładem.</u>
+ <u xml:id="u-30.27" who="#PiotrJaroszewicz">Praca nauczyciela była zawsze trudna i odpowiedzialna, a w naszych czasach staje się coraz bardziej złożona. Składa się na to wiele przyczyn. Wspomnę o tych, które wydają się najważniejsze.</u>
+ <u xml:id="u-30.28" who="#PiotrJaroszewicz">Pierwsza wynika stąd, że szkoła bezpowrotnie przestała być jedynym czynnikiem uczestniczącym w procesie kształcenia i wychowywania. Świat, w którym wszyscy żyjemy, jest szeroko otwarty. Otwarły go środki masowego przekazu i informacji, techniczne środki upowszechniania kultury, wśród których wielką rolę odgrywają prasa, telewizja i kino, otwarła go wreszcie intensyfikacja życia społecznego, wyrażająca się przede wszystkim w bujnym rozwoju działalności licznych i różnorodnych społecznych organizacji. Młode i najmłodsze pokolenie poddawane jest więc wielorakim, krzyżującym się wpływom, a w tym niekiedy także — czego uniknąć niepodobna — wpływom ideologicznie i moralnie obcym; chłonie wszystko, co widzi i słyszy, choć nie zawsze wszystko to właściwie rozumie. Przysparza to rodzicom, szkole i społeczeństwu dodatkowych wychowawczych kłopotów.</u>
+ <u xml:id="u-30.29" who="#PiotrJaroszewicz">Zdając sobie z tego sprawę dążymy do stworzenia jednolitego systemu wychowawczego, obejmującego wszystkie wymienione tu związki i oddziaływania. W systemie tym szkoła stanowić powinna główne, podstawowe ogniwo. Jej też, to znaczy nauczycielom, którzy ją tworzą, przypada wiodąca rola aktywnego rzecznika pozytywnych, socjalistycznych wpływów wychowawczych. Wymaga to wydatnego podniesienia autorytetu nauczyciela w społeczeństwie, jego społecznej pozycji, a także i jego odpowiedzialności.</u>
+ <u xml:id="u-30.30" who="#PiotrJaroszewicz">Druga trudność dzisiejszej szkoły wiąże się z pogłębiającym się na kształt lawiny narastaniem wiedzy. Dojrzałemu człowiekowi wystarczy ogarnąć myślą okres dzielący go od opuszczenia murów szkolnych, aby uświadomić sobie, jak bardzo w ciągu lat rozszerzył się obszar ludzkiego poznania, a zatem, o ile więcej musi dzisiaj nauczyć się młodzież. A przecież nie można jej przeciążać ponad miarę. Trzeba więc nieustannie dokonywać selekcji materiału, a zarazem intensyfikować proces dydaktyczny, szukać skuteczniejszych metod nauczania, które umożliwiają uczniowi przyswojenie obszerniejszego materiału przy określonym pensum wysiłku, pensum, które nie przekracza dydaktycznej i psychicznej celowości. Liczyć się przy tym należy z narastającymi potrzebami wychowania fizycznego i sportu, co także wymaga czasu i większej troski. Stawia to też nauczyciela wobec konieczności nieustannego odnawiania wiedzy i utrzymywania kontaktu z jej rozwojem, wymaga poświęcenia, czasu na przygotowanie lekcji i stałej mobilizacji inwencji pedagogicznej.</u>
+ <u xml:id="u-30.31" who="#PiotrJaroszewicz">Sprostanie zadaniom, jakie stawia przed szkolnictwem uchwała VI Zjazdu PZPR, wymaga wydatnego podniesienia poziomu kadr nauczycielskich. Wiele już zdziałaliśmy w tym kierunku. Do pracy w szkolnictwie przychodzi dzisiaj kadra z wykształceniem w zasadzie wyższym, wzrasta liczba nauczycieli z cenzusem uniwersyteckim. Ale mamy też do czynienia ze zjawiskami negatywnymi, wynikającymi przede wszystkim z niezadowalającej dotychczas sytuacji materialnej nauczycieli. Od dłuższego czasu obserwuje się odpływ wartościowych pedagogów do innych zawodów, o czym w dyskusji była mowa. Uczelnie kształcące nauczycieli mają co roku kłopoty z rekrutacją słuchaczy.</u>
+ <u xml:id="u-30.32" who="#PiotrJaroszewicz">Przewidziana łącznie z ustawą znaczna poprawa warunków bytowych nauczycieli szkół wszystkich rodzajów i szczebli ma na celu zmianę tego stanu rzeczy. Chodzi o to, aby do zawodu nauczycielskiego przychodzili kandydaci najzdolniejsi, aby był to zawód atrakcyjny, nie tylko ze względu na szacunek, jakim w naszym społeczeństwie cieszy się i ze względu na satysfakcję, jaką daje praca nad kształtowaniem umysłów i charakterów młodego pokolenia, ale także i ze względu na odpowiednie warunki materialne. Jest naszą intencją, aby ta wartościowa młodzież uzyskała w wyższych szkołach nauczycielskich gruntowne i nowoczesne przygotowanie do przyszłej pracy. Szkoły te otoczymy szczególną opieką, gdyż są to uczelnie młode, często jeszcze niedostatecznie okrzepłe. Rozwijać będziemy nadal system umożliwiający doskonalenie wiedzy nauczycieli już zawodowo czynnych poprzez przechodzenie z form kursowych na dokształcanie w wyższych uczelniach na wzór studiów podyplomowych.</u>
+ <u xml:id="u-30.33" who="#PiotrJaroszewicz">Wydatna poprawa warunków płacowych, socjalnych i bytowych środowiska nauczycielskiego umożliwi nauczycielom całkowite poświęcenie się wypełnianiu zadań dydaktycznych i wychowawczych. Jest to bardzo ważne, bowiem ich praca, której część tylko stanowią godziny lekcyjne, wymaga stałego napięcia psychicznego, stałej gotowości do oddziaływania na młodzież i środowisko. To nauczyciel przecież także współpracuje z harcerstwem, z organizacjami młodzieżowymi, sprawuje opiekę nad wolnym czasem uczniów, troszcząc się o to, co dzieje się w ich domu i na ich ulicy, w piątek i w świątek.</u>
+ <u xml:id="u-30.34" who="#PiotrJaroszewicz">Wszyscy, którzy bezpośrednio lub pośrednio mają do czynienia ze szkołą, a więc praktycznie całe społeczeństwo, powinni więcej zadbać o to, aby nauczyciel mógł bez reszty skoncentrować się na swojej pracy. Ten nakaz powinien obowiązywać powszechnie. Trzeba ugruntować przekonanie, że kształtowanie młodych umysłów, charakterów i serc jest nie tylko zawodem, ale także nadrzędną misją społeczną nauczyciela i że nie ma dlań nic ważniejszego. Przyzwyczailiśmy się wykorzystywać wiedzę, talenty organizatorskie i autorytet nauczyciela do różnych prac społecznych o większym, ale często i o mniejszym znaczeniu. Odnotowujemy ogromny wkład pracy nauczycieli w podnoszenie poziomu kulturalnego i aktywizację społeczną środowiska. Ale dzisiaj ani na wsi, ani w mieście nie brak nam aktywu, który chce i powinien organizować społeczny wysiłek. Nauczyciel przestał być jedynym lub niezastąpionym społecznikiem do wszystkiego, jest natomiast i będzie niezastąpionym w szkole. Przyjmijmy tę zasadę w imię dobra naszych dzieci, w imię lepszego ich wychowania i kształcenia.</u>
+ <u xml:id="u-30.35" who="#PiotrJaroszewicz">Ustawa, nad którą dziś obradujemy, przynosi jednolity status prawny nauczycielom i wychowawcom szkół wszystkich typów i szczebli, wydatnie, na miarę naszych obecnych możliwości, poprawia warunki bytowe i socjalne zarówno pedagogom zawodowo czynnym, jak też nauczycielom-emerytom, którym wiek nie pozwala już pracować, ale których zasługi dla rozwoju oświaty w Polsce są wielkie, godne szacunku i pamięci.</u>
+ <u xml:id="u-30.36" who="#PiotrJaroszewicz">W konsekwencji ustawa stworzy przesłanki zasadniczego podniesienia rangi zawodu nauczycielskiego, co wykorzystać powinni nauczyciele, pomnażając ze swej strony swoją własną, coraz lepszą pracą społeczne uznanie, jakim się cieszą i autorytet, jaki posiadają.</u>
+ <u xml:id="u-30.37" who="#PiotrJaroszewicz">Na ten problem chciałbym zwrócić szczególną uwagę. Zdajemy sobie sprawę, że wzrostu rangi społecznej zawodu nauczycielskiego nie da się zapewnić automatycznie uchwałą Zjazdu partii czy ustawą sejmową. Wysokiego autorytetu nie zapewni nauczycielowi samo uzyskanie odpowiedniego uposażenia, mieszkania, a nawet dyplomu szkoły wyższej. Autorytet ten powinien również budować sobie sam zarówno wśród młodzieży, jak i w społeczeństwie. O randze społecznej zawodu nauczycielskiego przesądzają jakości i wyniki pracy dydaktycznej i wychowawczej nauczyciela, wartości ideowo-polityczne i społeczno-moralne, jakie sobą reprezentuje. Jesteśmy głęboko przekonani, że w taki właśnie sposób rozumieć będą sens Karty Praw i Obowiązków Nauczyciela wszyscy pracownicy frontu oświatowego.</u>
+ <u xml:id="u-30.38" who="#PiotrJaroszewicz">Wysoka Izbo! Nasz program poprawy warunków życia i pracy nauczycieli stał się możliwy dzięki korzystnej sytuacji gospodarczej kraju, dzięki twórczej atmosferze politycznej i społecznej w Polsce roku 1972.</u>
+ <u xml:id="u-30.39" who="#PiotrJaroszewicz">Z dobrej, wydajnej, coraz lepiej organizowanej pracy narodu, i tylko z niej, pochodzą materialne środki, umożliwiające realizację nadrzędnego celu naszego programu, tzn. stopniowego podnoszenia dobrobytu społeczeństwa. Dobre wyniki gospodarcze minionych 16 miesięcy sprawiły, że możemy dziś rozpatrywać w Sejmie projekt ustawy — Karta Praw i Obowiązków Nauczyciela z pełnym przeświadczeniem, że postanowienia tej ustawy i wypływające z niej konsekwencje będą wcielone w życie.</u>
+ <u xml:id="u-30.40" who="#PiotrJaroszewicz">Niech mi wolno będzie wyrazić przekonanie, że Wysoka Izba uchwali przedłożoną ustawę, nadając jej moc obowiązującego prawa.</u>
+ <u xml:id="u-30.41" who="#PiotrJaroszewicz">Wysoki Sejmie! Dzisiejsze posiedzenie jest wydarzeniem o doniosłym znaczeniu politycznym. Tak też oceni je społeczeństwo. Przedstawiliśmy bowiem obywatelom posłom projekt planu społeczno-gospodarczego rozwoju Polski w latach 1971—1975, projekt ustawy — Karta Praw i Obowiązków Nauczyciela, a jednocześnie przedstawiliśmy w referacie Ministra Olszowskiego stanowisko Rządu w sprawie procesu ratyfikacji układów pomiędzy Polską i Niemiecką Republiką Federalną oraz Związkiem Radzieckim i Niemiecką Republiką Federalną zawartych w Warszawie i w Moskwie. Jest to wewnętrznie spójny kompleks spraw o dużym ciężarze gatunkowym zarówno dla materialnego i duchowego życia kraju, jak i dla umocnienia jego międzynarodowej pozycji.</u>
+ <u xml:id="u-30.42" who="#PiotrJaroszewicz">Stanowisko nasze we wszystkich sprawach dyskutowanych dzisiaj z tej trybuny wywodzi się z tego samego źródła, jest podyktowane rzetelną troską o wszechstronny, socjalistyczny rozwój Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, o pomnożenie jej siły, zamożności i dobrobytu obywateli, o jej bezpieczeństwo, wysoki autorytet i maksymalny, godny naszych tradycji i obecnego znaczenia wkład do pomyślnego rozwiązywania istniejących problemów międzynarodowych w duchu pokoju i współpracy między narodami.</u>
+ <u xml:id="u-30.43" who="#PiotrJaroszewicz">Dynamizujemy nasz rozwój gospodarczy i społeczny, podejmujemy rozliczne inicjatywy w polityce zagranicznej świadomi podstawowej prawdy, że o pomyślnej przyszłości kraju i narodu, o jego bezpieczeństwie i trwałości granic decyduje praca — źródło siły, bogactwa i kultury, a jednocześnie nasz system sojuszów z bratnimi krajami socjalistycznymi, w którym sojusz ze Związkiem Radzieckim ma znaczenie fundamentalne.</u>
+ <u xml:id="u-30.44" who="#PiotrJaroszewicz">Takie są główne treści programu Rządu na dziś i na jutro. Jest to program VI Zjazdu Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, który stał się programem Frontu Jedności Narodu.</u>
+ <u xml:id="u-30.45" who="#PiotrJaroszewicz">Będziemy go realizować w służbie interesów narodu polskiego, w służbie socjalizmu, postępu i pokoju.</u>
+ <u xml:id="u-30.46" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-31">
+ <u xml:id="u-31.0" who="#Marszalek">Lista mówców została wyczerpana.</u>
+ <u xml:id="u-31.1" who="#Marszalek">Zamykam dyskusję.</u>
+ <u xml:id="u-31.2" who="#Marszalek">Przystępujemy do głosowania.</u>
+ <u xml:id="u-31.3" who="#Marszalek">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem w całości projektu ustawy — Karta Praw i Obowiązków Nauczyciela wraz z poprawkami proponowanymi przez Komisję Oświaty i Wychowania oraz z poprawkami zgłoszonymi ustnie przez posła sprawozdawcę — zechce podnieść rękę.</u>
+ <u xml:id="u-31.4" who="#Marszalek">Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-31.5" who="#Marszalek">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-31.6" who="#Marszalek">Kto się wstrzymał od głosowania? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-31.7" who="#Marszalek">Stwierdzam, że Sejm uchwalił ustawę — Karta Praw i Obowiązków Nauczyciela.</u>
+ <u xml:id="u-31.8" who="#Marszalek">Przystępujemy do punktu 4 porządku dziennego: Pierwsze czytanie rządowych projektów ustaw:</u>
+ <u xml:id="u-31.9" who="#Marszalek">1) o terenach budownictwa jednorodzinnego i zagrodowego oraz o podziale nieruchomości w miastach i osiedlach (druk nr 27), 2) o zmianie ustawy o gospodarce terenami w miastach i osiedlach oraz ustawy o wyłączeniu spod publicznej gospodarki lokalami domów jednorodzinnych oraz lokali w domach spółdzielni mieszkaniowych (druk nr 28 oraz druk nr 28a, zawierający autopoprawki, zgłoszone przez Rząd).</u>
+ <u xml:id="u-31.10" who="#Marszalek">Głos w tej sprawie zabierze Minister Gospodarki Terenowej i Ochrony Środowiska obywatel Jerzy Kusiak.</u>
+ <u xml:id="u-31.11" who="#Marszalek">Minister Gospodarki Terenowej i Ochrony Środowiska Jerzy Kusiak:</u>
+ <u xml:id="u-31.12" who="#Marszalek">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Rząd przedstawia Wysokiej Izbie dwa projekty ustaw:</u>
+ <u xml:id="u-31.13" who="#Marszalek">— o terenach budownictwa jednorodzinnego i zagrodowego oraz o podziale nieruchomości w miastach i osiedlach oraz — o zmianie ustawy o gospodarce terenami w miastach i osiedlach oraz ustawy o wyłączeniu spod publicznej gospodarki lokalami domów jednorodzinnych oraz lokali w domach spółdzielni mieszkaniowych.</u>
+ <u xml:id="u-31.14" who="#Marszalek">Pierwsza z tych ustaw — o terenach budownictwa jednorodzinnego i zagrodowego oraz o podziale nieruchomości w miastach i osiedlach — stwarza większe niż dotychczas możliwości budowy domów jednorodzinnych przez zabezpieczenie terenów pod to budownictwo. Pragnąłbym podkreślić zasadnicze założenia tej ustawy, gdyż wybiegają one dość daleko poza przepisy dotychczas obowiązujące, stwarzając warunki harmonijnego osiągania korzyści gospodarczych i społecznych.</u>
+ <u xml:id="u-31.15" who="#Marszalek">Przede wszystkim kształtuje ona właściwie to budownictwo w planie przestrzennym, koncentrując go na wyznaczonych terenach. Wyznaczenie terenów oraz czasokresy przystąpienia do budowy domów i jej zakończenia są tak ujęte, iż budową odbywać się będzie na terenach wyposażonych w podstawowe urządzenia komunalne, a nie na terenach rozproszonych, których uzbrojenie byłoby utrudnione i ekonomicznie nieuzasadnione. Znaczenie gospodarcze mieć będzie również i to założenie, że działki, które przeszły na własność państwa pozostawia się w bezpłatnym użytkowaniu poprzedniego właściciela do okresu rozpoczęcia robót związanych z uzbrojeniem terenu lub do czasu przekazania terenu przyszłemu użytkownikowi.</u>
+ <u xml:id="u-31.16" who="#Marszalek">Ważne jest przewidziane w ustawie uniknięcie przewlekłości w postępowaniu przy wyznaczaniu terenów pod budownictwo jednorodzinne bez naruszenia uprawnień stron.</u>
+ <u xml:id="u-31.17" who="#Marszalek">Przejęte na własność państwa tereny przekazywane będą w użytkowanie wieczyste na określonych w prawie warunkach.</u>
+ <u xml:id="u-31.18" who="#Marszalek">Przedłożony projekt znacznie korzystniej zabezpiecza interesy dotychczasowych właścicieli przejmowanych terenów.</u>
+ <u xml:id="u-31.19" who="#Marszalek">Nie będzie więc przechodzić nieodpłatnie na własność państwa 33% przejmowanego terenu. Właściciel otrzymywać będzie wyższe niż dotychczas odszkodowanie. O ile bowiem odszkodowanie za działkę normatywną pozostaje w dotychczasowej wysokości, to znaczy w granicach od 15—30 tys. zł, to odszkodowanie za pozostały teren może być w uzasadnionych wypadkach podwyższone do 5-krotnej wysokości odszkodowania przewidzianego w ustawie wywłaszczeniowej. Za grunty rolne przejmowane od osób, dla których rolnictwo jest wyłącznym źródłem utrzymania, odszkodowanie wypłacane będzie w wysokości równej cenom, jakie kształtują się w obrocie między rolnikami.</u>
+ <u xml:id="u-31.20" who="#Marszalek">Na podkreślenie zasługują i te przepisy, które przewidują, że właściciel może zachować własność działki budowlanej, na której zamierza budować dom jednorodzinny. Nie przejmowane będą na własność państwa również te działki, na których zamierzają budować domy jednorodzinne rodzice, pełnoletnie dzieci lub wnuki właściciela. W wypadku gdy budujący nie dotrzyma warunków umowy, na jakich otrzymał teren pod budowę, a w szczególności gdy rozpoczął, a nie dokończył budowy, otrzyma odszkodowanie równe wartości rozpoczętej budowy z tym, że jedną czwartą odszkodowania otrzyma przy przejęciu terenu przez organy prezydium rady narodowej, a resztę, nie później niż w okresie 3 lat.</u>
+ <u xml:id="u-31.21" who="#Marszalek">Nowym zagadnieniem w stosunku do dotychczasowego ustawodawstwa jest objęcie przepisami ustawy również budownictwa zagrodowego w miastach i osiedlach. Odnoszą się do niego w zasadzie wszystkie przepisy dotyczące terenów pod budownictwo jednorodzinne, a zatem i wszystkie korzyści gospodarcze i społeczne związane z tamtym budownictwem łącznie z właściwym kształtowaniem zabudowy miast i osiedli.</u>
+ <u xml:id="u-31.22" who="#Marszalek">Na uwagę zasługuje również to, że ustawa porządkuje przepisy w zakresie podziału nieruchomości, obejmując je jednym aktem z przepisami o zabezpieczeniu terenów pod budownictwo jednorodzinne. Uchylając przepisy przestarzałe, ustawa ustala zasadę, iż podział nieruchomości nierolniczych na terenie miast i osiedli może odbywać się tylko zgodnie z planami zagospodarowania przestrzennego. Dopuszcza jednak, że w przypadkach o zasadniczym znaczeniu dla obywatela, pozwolenie na podział nieruchomości może być wydane niezależnie od ustaleń planu. Przykładowo podam możliwość pozwolenia na podział nieruchomości zabudowanej domami jednorodzinnymi, którą otrzymało w spadku kilku spadkobierców.</u>
+ <u xml:id="u-31.23" who="#Marszalek">Wysoki Sejmie! Omawiany projekt ustawy był już w ubiegłej kadencji Sejmu rozpatrywany przez komisje sejmowe. Cenne uwagi i wnioski tych komisji zostały w przedłożonym projekcie uwzględnione.</u>
+ <u xml:id="u-31.24" who="#Marszalek">Druga z ustaw — o zmianie ustawy o gospodarce terenami w miastach i osiedlach oraz ustawy o wyłączeniu spod publicznej gospodarki lokalami domów jednorodzinnych oraz lokali w domach spółdzielni mieszkaniowych — stanowi również kolejny krok w kierunku rozwiązywania, w myśl wskazań VI Zjazdu Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, problemu mieszkaniowego w naszym kraju.</u>
+ <u xml:id="u-31.25" who="#Marszalek">Istota proponowanych zmian w stosunku do zasad obecnie obowiązujących polega na wydatnym rozszerzeniu zakresu, w ramach którego mogą być sprzedawane na rzecz spółdzielni mieszkaniowych oraz osób fizycznych małe domy mieszkalne oraz lokale w domach większych.</u>
+ <u xml:id="u-31.26" who="#Marszalek">I tak przedkładany Wysokiej Izbie projekt przewiduje możliwość sprzedaży, na rzecz dotychczasowych najemców, domów, mających charakter domów jednorodzinnych, pomimo że ich wielkość przekracza dotychczasowe sztywno nakreślone normy. W odniesieniu do domów wielomieszkaniowych o średniej wielkości, nie przekraczających 20 lokali mieszkalnych, projekt przewiduje możliwość ich sprzedaży spółdzielniom budowlano-mieszkaniowym w przypadku, gdy 50% lokatorów zamieszkujących budynek wyrazi chęć przystąpienia do spółdzielni. Pragnę równocześnie podkreślić, że w stosunku do domów większych, posiadających więcej niż 20 lokali mieszkalnych, utrzymana zostaje nadal zasada, iż na przystąpienie do spółdzielni wyrazić musi zgodę co najmniej 80% lokatorów.</u>
+ <u xml:id="u-31.27" who="#Marszalek">W związku z projektowaną zasadą przekazywania w zarząd spółdzielczy domów, w których połowa mieszkań zostanie nabyta przez ich najemców, chciałbym podkreślić, że prawa pozostałych lokatorów, którzy nie zechcą nabyć zajmowanych przez siebie mieszkań i przystąpić do spółdzielni, zostaną zabezpieczone przez zapewnienie im pełnowartościowych, nie gorszych od poprzednio zajmowanych, mieszkań zastępczych.</u>
+ <u xml:id="u-31.28" who="#Marszalek">Wreszcie projekt ustawy wprowadza nową, nieznaną dotychczas formę sprzedaży osobom fizycznym zajmowanych przez nie lokali w domach wielomieszkaniowych, przewidując równocześnie, w wypadkach gdy liczba nabywców przekroczy 50% ogółu lokatorów danego domu, stwarzanie form spółdzielczego administrowania tym domem. We wszystkich wypadkach nabycia lokalu i domu jednorodzinnego przez osoby fizyczne lub domu wielomieszkaniowego przez spółdzielnię projekt przewiduje wyłączenie sprzedawanego obiektu spod publicznej gospodarki lokalami.</u>
+ <u xml:id="u-31.29" who="#Marszalek">Wysoka Izbo! W miarę wzrostu dobrobytu kraju i dochodów ludności, pochodzących z jej rzetelnej pracy i godziwych zarobków, wzrasta powszechne zainteresowanie poprawą warunków mieszkaniowych. Wyraża się ono między innymi w dążeniu do posiadania własnych, utrzymywanych własnym wysiłkiem domów jednorodzinnych lub stanowiących ich własność lokali w większych domach.</u>
+ <u xml:id="u-31.30" who="#Marszalek">Dążenie ludzi pracy i ich rodzin do posiadania własnego domu jednorodzinnego lub lokalu mieszkalnego na własne potrzeby, a także dla ich potomstwa, jest zgodne z naszymi założeniami ustrojowymi. Stworzenie warunków do realizacji tych dążeń wyzwoli niewątpliwie znaczne zasoby aktywności społecznej wśród szerokich rzesz ludzi pracy w ich dążeniu do posiadania własnych mieszkań.</u>
+ <u xml:id="u-31.31" who="#Marszalek">Projekty obydwu ustaw zmierzają do zapoczątkowania pełnej realizacji zasady jednego mieszkania dla jednej rodziny i przynoszą obopólne korzyści zarówno obywatelowi, jak i państwu.</u>
+ <u xml:id="u-31.32" who="#Marszalek">Mam tu na myśli również sprawę stworzenia lepszych warunków do utrzymania w należytym stanie technicznym ogólnospołecznego dobra, jakie stanowią budynki mieszkalne. Starania indywidualnych właścicieli w odniesieniu do domów jednorodzinnych oraz spółdzielcza forma administrowania w odniesieniu do domów wielomieszkaniowych gwarantują utrzymanie właściwego stanu technicznego zbywanych obiektów.</u>
+ <u xml:id="u-31.33" who="#Marszalek">Wysoki Sejmie! Problematyka projektowanych ustaw jest niewątpliwie złożona i dotyka wielu aspektów naszego życia gospodarczego i społecznego. Realizacja ustawy wymagać będzie wszechstronnego spojrzenia na całokształt warunków mieszkaniowych na danym terenie, a jednocześnie wnikliwego rozpatrywania indywidualnych spraw ludzkich, jakie się w trakcie jej wykonywania ujawnią. Dlatego też powierza się całokształt ich realizacji radom narodowym jako terenowym organom przedstawicielskim, reprezentującym społeczeństwo i spełniającym w jego imieniu władzę ludową.</u>
+ <u xml:id="u-31.34" who="#Marszalek">Wnosząc projekty ustaw pragnę zapewnić Wysoką Izbę, że Rząd widzi w nich dalszy środek do stopniowego rozwiązywania całokształtu problemu mieszkaniowego w Polsce.</u>
+ <u xml:id="u-31.35" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ <u xml:id="u-31.36" who="#Marszalek">Konwent Seniorów proponuje Wysokiemu Sejmowi, aby w dniu dzisiejszym, przy pierwszym czytaniu zreferowanych przez Ministra Gospodarki Terenowej i Ochrony Środowiska dwóch projektów ustaw, nie otwierać dyskusji i aby Wysoki Sejm skierował zreferowane dzisiaj dwa projekty ustaw do Komisji Budownictwa i Gospodarki Komunalnej oraz do Komisji Prac Ustawodawczych.</u>
+ <u xml:id="u-31.37" who="#Marszalek">Czy ktoś z Obywateli Posłów pragnie zabrać głos w tej sprawie?</u>
+ <u xml:id="u-31.38" who="#Marszalek">Nikt się nie zgłasza.</u>
+ <u xml:id="u-31.39" who="#Marszalek">Jeżeli nie usłyszę sprzeciwu, będę uważał, że Sejm zgodził się na propozycję Konwentu Seniorów.</u>
+ <u xml:id="u-31.40" who="#Marszalek">Sprzeciwu nie słyszę.</u>
+ <u xml:id="u-31.41" who="#Marszalek">Porządek dzienny dzisiejszego posiedzenia został wyczerpany.</u>
+ <u xml:id="u-31.42" who="#Marszalek">Proszę Obywatela Sekretarza Posła Macieja Majkuta o odczytanie komunikatów.</u>
+ <u xml:id="u-31.43" who="#Marszalek">Sekretarz poseł</u>
+ <u xml:id="u-31.44" who="#Marszalek">Maciej Majkut:</u>
+ <u xml:id="u-31.45" who="#Marszalek">1. W dniu dzisiejszym, bezpośrednio po zakończeniu posiedzenia Sejmu odbędą się następujące posiedzenia:</u>
+ <u xml:id="u-31.46" who="#Marszalek">— Komisji Budownictwa i Gospodarki Komunalnej — w sali nr 67, Dom Poselski, — Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów, z udziałem przewodniczących pozostałych komisji — w sali nr 118.</u>
+ <u xml:id="u-31.47" who="#Marszalek">2. Jutro, tj. 28 kwietnia br., odbędą się posiedzenia komisji według następującego planu:</u>
+ <u xml:id="u-31.48" who="#Marszalek">1) Komisja Gospodarki Morskiej i Żeglugi — o godz. 11, w sali nr 72, Dom Poselski, 2) Komisja Górnictwa, Energetyki i Chemii — o godz. 9, w sali nr 118, 3) Komisja Handlu Wewnętrznego — o godz. 9, w sali nr 102, 4) Komisja Handlu Zagranicznego — o godz. 9,w sali nr 67, Dom Poselski, 5) Komisja Komunikacji i Łączności — o godz. 9.30, w sali nr 101, 6) Komisja Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego — o godz. 10, w sali klubowej, Dom Poselski, 7)Komisja Przemysłu Lekkiego — o godz. 10,w sali nr 70, Dom Poselski.</u>
+ <u xml:id="u-31.49" who="#Marszalek">Na tym kończymy 3 posiedzenie Sejmu</u>
+ <u xml:id="u-31.50" who="#Marszalek">Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej.</u>
+ <u xml:id="u-31.51" who="#Marszalek">Protokół posiedzenia będzie wyłożony do przejrzenia w Biurze Prac Sejmowych.</u>
+ <u xml:id="u-31.52" who="#Marszalek">O terminie następnego posiedzenia Sejmu zostaną Obywatele Posłowie powiadomieni.</u>
+ <u xml:id="u-31.53" who="#Marszalek">Zamykam posiedzenie.</u>
+ <u xml:id="u-31.54" who="#komentarz">(Koniec posiedzenia o godz. 20 min. 35)</u>
+ </div>
+ </body>
+ </text>
+ </TEI>
+</teiCorpus>
diff --git a/1972-1976/sejm/posiedzenia/pp/197276-sjm-ppxxx-00004-01/header.xml b/1972-1976/sejm/posiedzenia/pp/197276-sjm-ppxxx-00004-01/header.xml
new file mode 100644
index 0000000..fc7be20
--- /dev/null
+++ b/1972-1976/sejm/posiedzenia/pp/197276-sjm-ppxxx-00004-01/header.xml
@@ -0,0 +1,178 @@
+<?xml version='1.0' encoding='UTF-8'?>
+<teiHeader xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude" xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0" xml:id="PPC-197276-sjm-ppxxx-00004-01">
+ <fileDesc>
+ <titleStmt>
+ <title>4 posiedzenie Sejmu PRL</title>
+ </titleStmt>
+ <publicationStmt>
+ <p>Prosimy o zapoznanie się z nagłówkiem korpusu (PPC_header.xml).</p>
+ </publicationStmt>
+ <sourceDesc>
+ <bibl>
+ <title>4 posiedzenie Sejmu PRL</title>
+ <publisher>Kancelaria Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej</publisher>
+ <note type="system">PRL</note>
+ <note type="house">Sejm</note>
+ <note type="termNo">6</note>
+ <note type="type">Posiedzenie Plenarne</note>
+ <note type="sessionNo">4</note>
+ <note type="dayNo">1</note>
+ <date>1972-06-07 i 08</date>
+ </bibl>
+ </sourceDesc>
+ </fileDesc>
+ <profileDesc>
+ <particDesc>
+ <person xml:id="komentarz" role="speaker">
+ <persName>Komentarz</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="Marszalek" role="speaker">
+ <persName>Marszałek</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="MinisterSprawWewnetrznych" role="speaker">
+ <persName>Minister Spraw Wewnętrznych</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PiotrJaroszewicz" role="speaker">
+ <persName>Piotr Jaroszewicz</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselBajorFranciszek" role="speaker">
+ <persName>Poseł Bajor Franciszek</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselBejmTadeusz" role="speaker">
+ <persName>Poseł Bejm Tadeusz</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselBeneszAndrzej" role="speaker">
+ <persName>Poseł Benesz Andrzej</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselDabekPawel" role="speaker">
+ <persName>Poseł Dąbek Paweł</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselDominskiJerzy" role="speaker">
+ <persName>Poseł Domiński Jerzy</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselFajkowskiJozef" role="speaker">
+ <persName>Poseł Fajkowski Józef</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselFilipowiczZygmunt" role="speaker">
+ <persName>Poseł Filipowicz Zygmunt</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselGorskiMarian" role="speaker">
+ <persName>Poseł Górski Marian</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselHolujTadeusz" role="speaker">
+ <persName>Poseł Hołuj Tadeusz</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselJaninaKocemba" role="speaker">
+ <persName>Poseł Janina Kocemba</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselJaremekEdward" role="speaker">
+ <persName>Poseł Jaremek Edward</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselKabatMarek" role="speaker">
+ <persName>Poseł Kabat Marek</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselKardysJozef" role="speaker">
+ <persName>Poseł Kardyś Józef</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselKijowskiJozef" role="speaker">
+ <persName>Poseł Kijowski Józef</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselKomenderZenon" role="speaker">
+ <persName>Poseł Komender Zenon</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselKowalczykStanislaw" role="speaker">
+ <persName>Poseł Kowalczyk Stanisław</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselKoziejZukowaBarbara" role="speaker">
+ <persName>Poseł Koziej-Żukowa Barbara</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselKoziolStanislaw" role="speaker">
+ <persName>Poseł Kozioł Stanisław</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselKozubskiWaclaw" role="speaker">
+ <persName>Poseł Kozubski Wacław</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselKruszkaJozefa" role="speaker">
+ <persName>Poseł Kruszka Józefa</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselKuliberdaJanina" role="speaker">
+ <persName>Poseł Kuliberda Janina</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselLenczewskiStanislaw" role="speaker">
+ <persName>Poseł Lenczewski Stanisław</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselLorensJerzy" role="speaker">
+ <persName>Poseł Lorens Jerzy</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselLegowikZofia" role="speaker">
+ <persName>Poseł Łęgowik Zofia</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselLubienskiKonstanty" role="speaker">
+ <persName>Poseł Łubieński Konstanty</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselMarzecMieczyslaw" role="speaker">
+ <persName>Poseł Marzec Mieczysław</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselMiesowiczMarian" role="speaker">
+ <persName>Poseł Mięsowicz Marian</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselMlynczakTadeusz" role="speaker">
+ <persName>Poseł Młyńczak Tadeusz</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselNadratowskiZbigniew" role="speaker">
+ <persName>Poseł Nadratowski Zbigniew</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselNawrockiJerzy" role="speaker">
+ <persName>Poseł Nawrocki Jerzy</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselOrlowskiJerzy" role="speaker">
+ <persName>Poseł Orłowski Jerzy</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselParolAdam" role="speaker">
+ <persName>Poseł Parol Adam</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselPolaskaZuzanna" role="speaker">
+ <persName>Poseł Połaska Zuzanna</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselRozgaWaclaw" role="speaker">
+ <persName>Poseł Rózga Wacław</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselSadowskiWieslaw" role="speaker">
+ <persName>Poseł Sadowski Wiesław</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselStanislawLewocik" role="speaker">
+ <persName>Poseł Stanisław Lewocik</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselStruzekBoleslaw" role="speaker">
+ <persName>Poseł Strużek Bolesław</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselWojnoJan" role="speaker">
+ <persName>Poseł Wojno Jan</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselZablockiJanusz" role="speaker">
+ <persName>Poseł Zabłocki Janusz</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PrezesRadyMinistrow" role="speaker">
+ <persName>Prezes Rady Ministrów</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="SekretarzposelHenrykPawlowski" role="speaker">
+ <persName>Sekretarz poseł Henryk Pawłowski</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="SekretarzposelStanislawaKarna" role="speaker">
+ <persName>Sekretarz poseł Stanisława Karna</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="WicemarszalekAndrzejBenesz" role="speaker">
+ <persName>Wicemarszałek Andrzej Benesz</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="WicemarszalekAndrzejWerblan" role="speaker">
+ <persName>Wicemarszałek Andrzej Werblan</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="WicemarszalekHalinaSkibniewska" role="speaker">
+ <persName>Wicemarszałek Halina Skibniewska</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="WieslawOciepka" role="speaker">
+ <persName>Wiesław Ociepka</persName>
+ </person>
+ </particDesc>
+ </profileDesc>
+</teiHeader>
diff --git a/1972-1976/sejm/posiedzenia/pp/197276-sjm-ppxxx-00004-01/text_structure.xml b/1972-1976/sejm/posiedzenia/pp/197276-sjm-ppxxx-00004-01/text_structure.xml
new file mode 100644
index 0000000..f936041
--- /dev/null
+++ b/1972-1976/sejm/posiedzenia/pp/197276-sjm-ppxxx-00004-01/text_structure.xml
@@ -0,0 +1,1576 @@
+<?xml version='1.0' encoding='UTF-8'?>
+<teiCorpus xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude" xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">
+ <xi:include href="PPC_header.xml"/>
+ <TEI>
+ <xi:include href="header.xml"/>
+ <text>
+ <body>
+ <div xml:id="div-1">
+ <u xml:id="u-1.0" who="#komentarz">Sejm</u>
+ <u xml:id="u-1.1" who="#komentarz">Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej</u>
+ <u xml:id="u-1.2" who="#komentarz">Kadencja VI — Sesja I</u>
+ <u xml:id="u-1.3" who="#komentarz">Sprawozdanie Stenograficzne z 4 posiedzenia Sejmu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej w dniach 7 i 8 czerwca 1972 r.</u>
+ <u xml:id="u-1.4" who="#komentarz">Warszawa 1972</u>
+ <u xml:id="u-1.5" who="#komentarz">(Początek posiedzenia o godz. 10)</u>
+ <u xml:id="u-1.6" who="#komentarz">(Na posiedzeniu przewodniczą Marszałek Sejmu Stanisław Gucwa oraz wicemarszałkowie Andrzej Benesz i Halina Skibniewska)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-2">
+ <u xml:id="u-2.0" who="#Marszalek">Otwieram posiedzenie.</u>
+ <u xml:id="u-2.1" who="#Marszalek">Powołuję na sekretarzy posłów Marię Kotlicką i Henryka Pawłowskiego.</u>
+ <u xml:id="u-2.2" who="#Marszalek">Protokół i listę mówców prowadzi poseł Maria Kotlicka.</u>
+ <u xml:id="u-2.3" who="#Marszalek">Proszę Posłów Sekretarzy o zajęcie miejsc przy stole prezydialnym.</u>
+ <u xml:id="u-2.4" who="#Marszalek">Protokół 3 posiedzenia Sejmu uważam za przyjęty, gdyż nie wniesiono przeciwko niemu zastrzeżeń.</u>
+ <u xml:id="u-2.5" who="#Marszalek">Na pierwszym posiedzeniu Sejmu nie złożył ślubowania z powodu nieobecności poseł Konstanty Łubieński.</u>
+ <u xml:id="u-2.6" who="#Marszalek">Proszę Obywatela Posła o zbliżenie się do Prezydium w celu złożenia ślubowania.</u>
+ <u xml:id="u-2.7" who="#Marszalek">Proszę wszystkich obecnych o powstanie z miejsc.</u>
+ <u xml:id="u-2.8" who="#komentarz">(Wszyscy wstają)</u>
+ <u xml:id="u-2.9" who="#komentarz">(Czyta rotę ślubowania)</u>
+ <u xml:id="u-2.10" who="#Marszalek">,,Ślubuję uroczyście jako poseł na Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej pracować dla dobra Narodu Polskiego i pogłębiać jego jedność, przyczyniać się do umacniania więzi władzy państwowej z ludem pracującym miast i wsi, czynić wszystko dla utrwalenia niepodległości i suwerenności, dla pomyślnego, socjalistycznego rozwoju Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej.”</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-3">
+ <u xml:id="u-3.0" who="#PoselLubienskiKonstanty">Ślubuję.</u>
+ <u xml:id="u-3.1" who="#PoselLubienskiKonstanty">Marszałek:</u>
+ <u xml:id="u-3.2" who="#PoselLubienskiKonstanty">Stwierdzam, że poseł Konstanty Łubieński złożył ślubowanie poselskie.</u>
+ <u xml:id="u-3.3" who="#PoselLubienskiKonstanty">Ustalony przez Prezydium Sejmu porządek dzienny dzisiejszego posiedzenia został Obywatelom Posłom doręczony.</u>
+ <u xml:id="u-3.4" who="#PoselLubienskiKonstanty">Do Prezydium Sejmu wpłynęły rządowe projekty ustaw: o zmianie ustawy — Prawo wynalazcze oraz o utworzeniu urzędu Ministra do Spraw Kombatantów.</u>
+ <u xml:id="u-3.5" who="#PoselLubienskiKonstanty">Prezydium Sejmu skierowało projekt ustawy o utworzeniu urzędu Ministra do Spraw Kombatantów do rozpatrzenia przez Komisję Spraw Wewnętrznych i Wymiaru Sprawiedliwości z udziałem przedstawicieli Komisji Obrony Narodowej i Komisji Pracy i Spraw Socjalnych oraz przez Komisję Prac Ustawodawczych. Druk tego projektu ustawy zostanie Obywatelom Posłom doręczony w dniu dzisiejszym.</u>
+ <u xml:id="u-3.6" who="#PoselLubienskiKonstanty">W związku z powyższym Prezydium Sejmu — po porozumieniu się z Konwentem Seniorów — proponuje uzupełnienie przedstawionego Obywatelom Posłom porządku dziennego posiedzenia przez dodanie nowych punktów: czwartego i piątego w brzmieniu następującym:</u>
+ <u xml:id="u-3.7" who="#PoselLubienskiKonstanty">4. Sprawozdanie Komisja Spraw Wewnętrznych i Wymiaru Sprawiedliwości o rządowym projekcie ustawy o utworzeniu urzędu Ministra do Spraw Kombatantów (druki nr 38 i 39).</u>
+ <u xml:id="u-3.8" who="#PoselLubienskiKonstanty">5. Pierwsze czytanie rządowego projektu ustawy o zmianie ustawy — Prawo wynalazcze (druk nr 37).</u>
+ <u xml:id="u-3.9" who="#PoselLubienskiKonstanty">W związku z tym numeracja dalszych punktów porządku dziennego ulegnie odpowiedniej zmianie.</u>
+ <u xml:id="u-3.10" who="#PoselLubienskiKonstanty">Jednocześnie — w porozumieniu z Konwentem Seniorów — proponuję, aby Sejm na podstawie art. 60 regulaminu Sejmu skrócił postępowanie przy rozpatrywaniu sprawozdania Komisji o rządowym projekcie ustawy o utworzeniu urzędu Ministra do Spraw Kombatantów i rozpatrzył je zgodnie z proponowanym porządkiem dziennym w dniu jutrzejszym.</u>
+ <u xml:id="u-3.11" who="#PoselLubienskiKonstanty">Jeśli nie usłyszę sprzeciwu, będę uważał, że propozycje moje zostały przyjęte.</u>
+ <u xml:id="u-3.12" who="#PoselLubienskiKonstanty">Sprzeciwu nie słyszę.</u>
+ <u xml:id="u-3.13" who="#PoselLubienskiKonstanty">Czy ktoś z Obywateli Posłów pragnie zabrać głos w sprawie porządku dziennego?</u>
+ <u xml:id="u-3.14" who="#PoselLubienskiKonstanty">Nikt się nie ogłasza.</u>
+ <u xml:id="u-3.15" who="#PoselLubienskiKonstanty">Uważam zatem, że Sejm porządek dzienny posiedzenia, przedstawiony przez Prezydium Sejmu, zatwierdził.</u>
+ <u xml:id="u-3.16" who="#PoselLubienskiKonstanty">Przystępujemy do punktu 1 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów o rządowym projekcie uchwały Sejmu PRL o 5-letnim planie społeczno-gospodarczego rozwoju kraju w</u>
+ <u xml:id="u-3.17" who="#PoselLubienskiKonstanty">latach 1971—1975.</u>
+ <u xml:id="u-3.18" who="#PoselLubienskiKonstanty">Głos ma sprawozdawca generalny — poseł Stanisław Kowalczyk.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-4">
+ <u xml:id="u-4.0" who="#PoselKowalczykStanislaw">Obywatelu Marszałku! Obywatele Posłowie! Z upoważnienia sejmowej Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów pragnę przedstawić Wysokiej Izbie rezultaty prac tej Komisji oraz innych zainteresowanych komisji nad projektem 5-letniego planu społeczno-gospodarczego rozwoju kraju w latach 1971— 1975.</u>
+ <u xml:id="u-4.1" who="#PoselKowalczykStanislaw">Rządowy projekt uchwały Sejmu w tej sprawie Sejm przekazał komisjom do rozpatrzenia w dniu 27 kwietnia 1972 r.</u>
+ <u xml:id="u-4.2" who="#PoselKowalczykStanislaw">Podstawowe założenia projektu planu zostały wstępnie przedyskutowane jeszcze przez Sejm V kadencji, przed VI Zjazdem partii. Dyskutowanie założeń planów już we wstępnej fazie prac planistycznych stanowi nowy element w pracy Sejmu, stwarza możliwość wnoszenia już na tym etapie istotnych dla prac Rządu propozycji poselskich. Rozpatrzono wówczas gruntownie wszystkie założenia projektu planu, jego główne cele i zadania, proporcje rozwojowe, środki realizacji zamierzeń.</u>
+ <u xml:id="u-4.3" who="#PoselKowalczykStanislaw">Sformułowane w wyniku prac zespołów wnioski i postulaty zostały przez Rząd wykorzystane przy opracowywaniu ostatecznej wersji projektu, a zwłaszcza przy ustalaniu hierarchii potrzeb i podporządkowanych im proporcji rozwoju społeczno-gospodarczego.</u>
+ <u xml:id="u-4.4" who="#PoselKowalczykStanislaw">Obecny rządowy projekt uchwały sejmowej uwzględnia dorobek wielu stadiów dyskusji nad założeniami planu, która w okresie przedzjajzdowym objęła wszystkie kręgi naszego społeczeństwa, a następnie była kontynuowana na posiedzeniach specjalistycznych komisji VI Zjazdu naszej partii i na jego obradach plenarnych.</u>
+ <u xml:id="u-4.5" who="#PoselKowalczykStanislaw">Uchwała VI Zjazdu, zawierająca program dalszego socjalistycznego rozwoju kraju, stanowiła platformę wyborczą Ogólnopolskiego Komitetu Frontu Jedności Narodu. Bogata dyskusja odbyła s^;^ę przed wyborami do Sejmu. W toku kampanii przedwyborczej oraz w samym akcie wyborczym uzyskaliśmy od społeczeństwa mandat upoważniający nas i zobowiązujący do przekształcenia programu społeczno-gospodarczego rozwoju kraju w plan 5-letni oraz do kontroli i współdziałania w jego realizacji.</u>
+ <u xml:id="u-4.6" who="#PoselKowalczykStanislaw">Na posiedzeniu Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej Rząd przedstawił kolejną wersję projektu planu, częściowo zmodyfikowaną w stosunku do uchwały VI Zjazdu. W wielu ważnych dziedzinach i to zarówno w zakresie celów społecznych, jak i tempa rozwoju gospodarki, zwiększone zostały zadania.</u>
+ <u xml:id="u-4.7" who="#PoselKowalczykStanislaw">W obecnej wersji plan 5-letni na lata 1971—1975 jest śmiałym, a zarazem realistycznym programem socjalistycznego rozwoju Polski, kojarzącym szybsze tempo poprawy warunków życiowych społeczeństwa w najbliższych latach, w tym zwłaszcza płac realnych, z zapewnieniem warunków dla dynamicznego rozwoju również i w dalszej perspektywie. Zadań planu nie uważamy jednak za nieprzekraczalne. Rosnące są bowiem siły narodu, ogromne możliwości tkwią w umiejętnościach i woli przezwyciężania dotychczasowych słabości naszego działania. Umożliwi to pokonanie napięć i trudności, od których nie może być wolny plan, zaspokajający ogrom spiętrzonych potrzeb społecznych. Sprawność realizacji planu zależy od naszej pracy. Mamy tu na myśli zarówno politykę i sprężyste kierownictwo Rządu, jak i rzetelność, praktyczny zmysł i zorganizowane działanie wszystkich ludzi pracy.</u>
+ <u xml:id="u-4.8" who="#PoselKowalczykStanislaw">Wicepremier, Przewodniczący Komisji Planowania przy Radzie Ministrów, przedstawiając na posiedzeniu Sejmu w dniu 27 kwietnia br. założenia planu, omówił również niektóre zamierzenia Rządu, mające na celu najbardziej trafne podporządkowanie środków materialnych i wysiłków ludzkich, sprawie realizacji zadań rozwoju społeczno-gospodarczego, ujętych w planie, a także wskazał na działalność Rządu, zmierzającą do tworzenia warunków, sprzyjających wyzwalaniu inicjatywy społeczno-produkcyjnej we wszystkich ogniwach życia gospodarczego i społecznego. Decydująca rola w realizacji tego programu przypada klasie robotniczej, szerokim rzeszom rolników, inteligencji pracującej, a także kadrze technicznej, pracownikom nauki i szkolnictwa.</u>
+ <u xml:id="u-4.9" who="#PoselKowalczykStanislaw">Obywatele Posłowie! Przy opracowywaniu projektu planu 5-letniego na lata 1971—1975 brano pod uwagę przebieg i wyniki działalności gospodarczej w roku ubiegłym. Jak wiadomo, główne zadania narodowego planu gospodarczego na rok 1971 zostały zrealizowane pomyślnie, a w wielu dziedzinach w istotnym stopniu przekroczone.</u>
+ <u xml:id="u-4.10" who="#PoselKowalczykStanislaw">Również tegoroczne, pomyślne wyniki świadczą o przekształcaniu się pozytywnych zjawisk w gospodarce w trwałą tendencję rozwojową.</u>
+ <u xml:id="u-4.11" who="#PoselKowalczykStanislaw">Wszystko wskazuje na to, że realizacja tegorocznego planu także w dalszych miesiącach przebiegać będzie pomyślnie. W rezultacie przewidywanego przekroczenia zadań produkcyjnych w przemyśle i rolnictwie, szybciej niż to zakładaliśmy w NPG wzrośnie również nasz dochód narodowy.</u>
+ <u xml:id="u-4.12" who="#PoselKowalczykStanislaw">I sesja Sejmu</u>
+ <u xml:id="u-4.13" who="#PoselKowalczykStanislaw">Zgodnie z oceną Rządu, trzeba zwrócić uwagę na kształtowanie — odpowiednio do wyższej dynamiki gospodarczej — dostaw rynkowych, maszyn i urządzeń oraz produkcji materiałów budowlanych. Stałej analizy wymaga również kształtowanie się relacji ekonomicznych, zwłaszcza między tempem wzrostu wydajności pracy i płac.</u>
+ <u xml:id="u-4.14" who="#PoselKowalczykStanislaw">Ze względu na regionalne różnice pomiędzy zapotrzebowaniem na siłę roboczą a jej przyrostem, należy zapewnić odpowiedni przepływ tej siły, stwarzając w tym celu niezbędne warunki m.in. przez odpowiedni rozwój budownictwa mieszkaniowego, a także zapewnić przyspieszenie mechanizacji robót pracochłonnych w regionach, w których poszukuje się rąk do pracy.</u>
+ <u xml:id="u-4.15" who="#PoselKowalczykStanislaw">Obywatele Posłowie! Pozytywne rezultaty realizacji zadań obecnego pięciolecia pozwalają żywić optymizm co do dalszego rozwoju społeczno-gospodarczego kraju i pomyślnej realizacji całości programu planu 5-letniego. Jest to program bardzo śmiały, jeśli porównać go z wynikami dwóch poprzednich pięciolatek, ale realizowany jest w nowych warunkach, określonych przez całokształt polityki zapoczątkowanej przez uchwały VII i VIII Plenum Komitetu Centralnego.</u>
+ <u xml:id="u-4.16" who="#PoselKowalczykStanislaw">Przechodząc do najbardziej syntetycznej charakterystyki projektu planu 5-łetniego w jego obecnej postaci, można, na podstawie dyskusji przeprowadzonej w komisjach sejmowych, ująć jego podstawowe linie przewodnie w następujący sposób.</u>
+ <u xml:id="u-4.17" who="#PoselKowalczykStanislaw">Po pierwsze, na czoło wszystkich zadań wysunięte zostało podniesienie płac realnych o 18% i zwiększenie o blisko 40% łącznych dochodów realnych ludności, przy jednoczesnym pełnym i racjonalnym zatrudnieniu 3,5 mln młodzieży. Takie określenie nadrzędnych celów^ ^planu jest jakościowo nową cechą w praktyce naszego planowania gospodarczego.</u>
+ <u xml:id="u-4.18" who="#PoselKowalczykStanislaw">Założona dynamika wzrostu spożycia z dochodów osobistych ludności ma w projekcie planu 5-letniego poziom niemal identyczny jak dynamika wzrostu dochodu narodowego. Jest to podstawowa i charakterystyczna dla tego planu proporcja, która odróżnia go w zasadniczym stopniu od proporcji planów w poprzednich pięcioleciach. Podczas gdy obecnie stosunek wzrostu spożycia z dochodów osobistych ludności do wzrostu dochodu narodowego jest wyrównany i wynosi 39,5:40, to w latach 1961—1965 wynosił odpowiednio 25:35, a w latach 1966—1970 podobnie, bo 28:34.</u>
+ <u xml:id="u-4.19" who="#PoselKowalczykStanislaw">Niezwykle istotną cechę projektu planu stanowa też, zdecydowanie szerszy niż w poprzednich okresach, program poprawy warunków socjalnych społeczeństwa. Chodzi tu zwłaszcza o powszechne ubezpieczenie chorobowe rolników i o program wyrównywania uprawnień socjalnych pracowników fizycznych i umysłowych, o stworzenie możliwości wcześniejszego przechodzenia na emeryturę niektórych grup pracowników, skracanie czasu pracy w warunkach pracy wielozmianowej i uciążliwej, o przedłużenie urlopów macierzyńskich i bezpłatnych na wychowanie dzieci, o poprawę warunków socjalno-bytowych w zakładach pracy, a szczególnie w przedsiębiorstwach produkcyjnych o uciążliwych warunkach pracy.</u>
+ <u xml:id="u-4.20" who="#PoselKowalczykStanislaw">Ważne są także ustalenia projektu planu dotyczące poprawy sytuacji na odcinku zdrowia, oświaty i usług kulturalnych.</u>
+ <u xml:id="u-4.21" who="#PoselKowalczykStanislaw">Na szczególną uwagę zasługuje założony istotny postęp w zakresie budownictwa mieszkaniowego, stanowiący zapoczątkowanie realizacji uchwalonego przez ostatnie Plenum KC PZPR perspektywicznego programu rozwiązania tego problemu.</u>
+ <u xml:id="u-4.22" who="#PoselKowalczykStanislaw">Po drugie — tempo wzrostu produkcji artykułów spożycia ma być, po raz pierwszy od kilkunastu lat, zbliżone do tempa wzrostu produkcji środków produkcji.</u>
+ <u xml:id="u-4.23" who="#PoselKowalczykStanislaw">W planie na lata 1971—1975 proporcja wzrostu produkcji artykułów rynkowych do wzrostu produkcji środków produkcji wynosi 48,4:51,2. Różnica pomiędzy tymi wskaźnikami procentowymi wynosi zatem niecałe 3 punkty. W latach 1961—1965 proporcja ta wynosiła 37,1:59,5 (różnica ponad 22 punkty), a w latach 1966—1970 odpowiednio 38,5:56,1 (różnica blisko 18 punktów). Aby to osiągnąć, konieczne było przesunięcie nakładów inwestycyjnych na gałęzie wytwarzające dobra konsumpcyjne, a zwłaszcza na rozwój przemysłu lekkiego i przemysłu rolno-spożywczego. Manewr ten stał się niezbędny dla zapewnienia realizacji podstawowych celów społeczno-gospodarczych planu i jest tym celom konsekwentnie podporządkowany. Na rozwój gałęzi przemysłów wytwarzających środki spożycia przeznacza się w projekcie planu dwukrotnie większe nakłady inwestycyjne niż w poprzednim pięcioleciu.</u>
+ <u xml:id="u-4.24" who="#PoselKowalczykStanislaw">Po trzecie — tempo wzrostu dochodu narodowego ulega przyspieszeniu w porównaniu do dwóch poprzednich pięciolatek. Decyduje o tym dynamika produkcji rynkowej i rolnictwa. Znacznie większy wzrost dochodu narodowego niż -w ubiegłych pięcioleciach umożliwia równolegle zwiększanie bieżącej konsumpcji i przeznaczenie znacznie większych nakładów na potrzeby przemysłu ciężkiego i paliwowo-surowcowego, co stwarza możliwości zrównoważonego rozwoju całej gospodarki narodowej również po roku 1975. Nie jest to więc plan obliczony na uzyskanie doraźnych efektów konsumpcyjnych w tym pięcioleciu kosztem obniżenia dynamiki rozwoju w przyszłości i zahamowania procesów unowocześniania gospodarki. Chodzi tu zwłaszcza o takie przemiany w strukturze produkcji, które przyczynią się do szerszego i korzystniejszego pod względem ekonomicznym udziału gospodarki w międzynarodowym podziale pracy, a zwłaszcza w ramach realizacji kompleksowego programu rozwoju współpracy i socjalistycznej integracji gospodarczej.</u>
+ <u xml:id="u-4.25" who="#PoselKowalczykStanislaw">Zagwarantowany został w planie znacznie wyższy niż przeciętnie w przemyśle rozwój gałęzi będących nośnikami postępu naukowo- technicznego, to znaczy przemysłu elektro-maszynowego i chemicznego. Udział tych gałęzi w całości produkcji przemysłowej wzrasta z 34,5% w 1970 r. do 39,4% w 1975 r. Tempo wzrostu produkcji niektórych grup wyrobów w tych gałęziach będzie mogło być przyspieszone dopiero w następnym pięcioleciu. Stworzone jednak zostaną warunki sprzyjające zdecydowanym zmianom strukturalnym po roku 1975.</u>
+ <u xml:id="u-4.26" who="#PoselKowalczykStanislaw">Projekt planu zakłada wzrost globalnej produkcji rolnej o 19%—21%. Jest to wzrost niewątpliwie wysoki, ale możliwy do osiągnięcia, i efektywnie osiągany w innych krajach. Trudno go porównywać z wynikami poprzedniego pięciolecia, ponieważ zgodnie z obecną polityką rolną zastosowano o wiele silniejsze bodźce, przyczyniające się do wzrostu produkcji. Uległy także poprawie proporcje wzrostu produkcji roślinnej i zwierzęcej. Sytuacja w rolnictwie wymagać będzie czujnej obserwacji zachodzących w nim procesów i w razie potrzeby szybkiej i skutecznej interwencji państwa. Warunkiem osiągnięcia zakładanego wzrostu produkcji zwierzęcej jest podtrzymywanie tego wzrostu niezależnie od ewentualnych wahań w produkcji roślinnej. Większy też nacisk położyć trzeba na efektywniejsze wykorzystanie środków produkcji w rolnictwie.</u>
+ <u xml:id="u-4.27" who="#PoselKowalczykStanislaw">Na podkreślenie zasługuje również nowa rola handlu zagranicznego jako aktywnego czynnika rozwoju gospodarczego kraju. Aktywna polityka w handlu zagranicznym, umiejętne wykorzystanie kredytów zagranicznych, działania zmierzające do poprawy efektywności handlu zagranicznego, pozwolą m.in. na szybszy wzrost dochodu narodowego do podziału niż dochodu narodowego krajowego.</u>
+ <u xml:id="u-4.28" who="#PoselKowalczykStanislaw">Określenie podstawowych celów i kierunków rozwoju społeczno-gospodarczego województw -i miast wydzielonych jest zharmonizowane z ogólnym planem rozwoju kraju. Projekt planu przewiduje odczuwalną poprawę warunków życiowych ludności we wszystkich województwach. Zakłada też szybki rozwój gospodarczy wszystkich regionów ze zróżnicowaniem zadań i dynamiki tego rozwoju zarówno w przemyśle, jak i rolnictwie, w zależności od typu regionu.</u>
+ <u xml:id="u-4.29" who="#PoselKowalczykStanislaw">Z punktu widzenia polityki regionalnej ważnym zadaniem w toku realizacji planu jest dążenie do pełnego zharmonizowania w układzie wojewódzkim mocy przerobowej przedsiębiorstw budowlanych z zadaniami inwestycyjnymi i do uwzględnienia w polityce lokalizowania obiektów bilansu siły roboczej w poszczególnych regionach.</u>
+ <u xml:id="u-4.30" who="#PoselKowalczykStanislaw">Głównym warunkiem pomyślnej realizacji założonego wzrostu płac d dochodów realnych ludności oraz szerokiego programu socjalnego jest wydatne podniesienie wydajności pracy, intensywne wykorzystanie parku maszynowego oraz zasadnicze usprawnienie gospodarki materiałowej, wyrażające się w obniżce kosztów materialnych i w spadku tempa przyrostu zapasów w stosunku do wzrostu produkcji. Warunek równoległy — to dalsze, wyraźne podniesienie efektywności całego procesu inwestowania, przede wszystkim na drodze skrócenia cyklów i budowy obiektów i skrócenia okresu osiągania pełnej zdolności produkcyjnej.</u>
+ <u xml:id="u-4.31" who="#PoselKowalczykStanislaw">Problemy te znajdują się obecnie w centrum uwagi i wysiłków Rządu. Skutecznemu ich rozwiązywaniu sprzyjałoby podjęcie i realizowanie z całą konsekwencją w każdym przedsiębiorstwie, w każdym organie administracji, w placówkach naukowo-badawczych przemyślanego zespołu przedsięwzięć organizacyjnych i ekonomicznych — na krótszą i dłuższą metę.</u>
+ <u xml:id="u-4.32" who="#PoselKowalczykStanislaw">Dalsze prace w zakresie doskonalenia systemu planowania i zarządzania przyniosą efekty tylko wtedy, jeśli przed ich wprowadzeniem dokona się w przedsiębiorstwach uporządkowania gospodarki wewnętrznej, poprawy organizacji procesu produkcyjnego oraz uporządkowania norm pracy, ewidencji kosztów itp. Naprzeciw tym działaniom wychodzą podjęte już przez Rząd postanowienia o usprawnieniu planowania, projektowania i finansowania inwestycji oraz o rozszerzeniu uprawnień dyrektorów przedsiębiorstw i zjednoczeń.</u>
+ <u xml:id="u-4.33" who="#PoselKowalczykStanislaw">Wysoka Izbo! Poszczególne komisje sejmowe w sposób staranny i wszechstronny przeanalizowały zadania, przypadające w planie pięcioletnim poszczególnym resortom. Ogólnie stwierdzić można, że komisje oceniły pozytywnie zarówno ogólne cele i proporcje planu, jak i proponowane (kierunki rozwoju poszczególnych gałęzi gospodarki. Są one bowiem zgodne z generalnymi postanowieniami uchwały VI Zjazdu PZPR i zabezpieczają najważniejsze interesy gospodarki narodowej, a także stwarzają warunki dla dalszego dynamicznego rozwoju kraju po 1975 r.</u>
+ <u xml:id="u-4.34" who="#PoselKowalczykStanislaw">W ramach tej ogólnie pozytywnej oceny, komisje w toku swych prac nad projektem planu przedstawiły jednak także wiele problemów, które Rząd powinien wziąć pod uwagę w trakcie praktycznej realizacji ustalonych zadań.</u>
+ <u xml:id="u-4.35" who="#PoselKowalczykStanislaw">Na przykład Komisja Przemysłu Ciężkiego i Maszynowego zgłosiła pod adresem Ministerstwa Przemysłu Ciężkiego postulat rozważenia możliwości dalszego zwiększenia w planach rocznych produkcji wyrobów walcowanych, przyspieszenia rozwoju produkcji odpowiednich stali narzędziowych dla podniesienia jakości narzędzi do obróbki skrawaniem oraz kontynuowania prac nad zapewnieniem rozwoju produkcji odlewów żeliwnych i staliwnych, niezbędnych dla rozwoju wielu gałęzi przemysłu. Komisja zwraca także uwagę na potrzebę kompleksowego zabezpieczenia rozwoju transportu kolejowego oraz rozbudowy bazy kooperacyjnej dla przemysłu okrętowego.</u>
+ <u xml:id="u-4.36" who="#PoselKowalczykStanislaw">Komisja zwróciła uwagę Ministerstwa Przemysłu Maszynowego na -potrzebę przyspieszenia zmian struktury produkcji obrabiarek przez zwiększenie udziału obrabiarek specjalizowanych — wysoko wydajnych, a zwłaszcza obrabiarek zespołowych i linii automatycznych. Niezbędne jest także uwzględnienie zapotrzebowania na maszyny i urządzenia dla produkcji rolnej i hodowlanej. Zdaniem członków komisji pożądane byłoby przyspieszenie wzrostu produkcji kabli i przewodów na potrzeby energetyki, telekomunikacji i budownictwa, a także bardziej intensywne wykorzystanie zdolności produkcyjnych przemysłu elektronicznego. Sprawy te należy więc starannie przeanalizować przy opracowywaniu planów rocznych w latach 1973—1975.</u>
+ <u xml:id="u-4.37" who="#PoselKowalczykStanislaw">Komisja Górnictwa, Energetyki i Chemii, występując z wnioskiem o przyjęcie projektu planu w części będącej przedmiotem jej analiz, również przekazała swoje uwagi pod adresem niektórych resortów. Zdaniem tej komisji, ważnym zadaniem Ministerstwa Górnictwa i Energetyki jest opracowywanie bilansów paliwowo-energetycznych oraz planów eksportu węgla na okresy dłuższe niż jedno pięciolecie, gdyż uzasadnione to jest zwłaszcza długością cyklów budowy nowych kopalń. Komisja poruszyła także sprawę konieczności opracowania nowych przepisów dotyczących technicznej eksploatacji kopalń węgla, a zwłaszcza doprowadzenia do zgodności tych przepisów w górnictwie podziemnym z istniejącymi możliwościami technicznymi.</u>
+ <u xml:id="u-4.38" who="#PoselKowalczykStanislaw">Analizując projekt planu w części dotyczącej Ministerstwa Przemysłu Chemicznego, komisja stwierdziła, że zadania ujęte w projekcie planu należy traktować w zasadzie jako minimum wyznaczone przez obecne możliwości realizacyjne, a w pracach nad planem na następne pięciolecie należy stworzyć warunki dla bardziej dynamicznego rozwoju przemysłu chemicznego. Komisja zobowiązała resort do opracowania programu usprawnienia polityki licencyjnej. Ponadto zwrócono uwagę na konieczność nawiązania skutecznych form współpracy resortu z innymi resortami w celu lepszego uwzględnienia zamówień przemysłu chemicznego na nowoczesne maszyny i urządzenia.</u>
+ <u xml:id="u-4.39" who="#PoselKowalczykStanislaw">Zdaniem komisji, w planach rocznych należy położyć duży nacisk na skoordynowanie wzrostu produkcji kooperacyjnej przemysłu chemicznego z potrzebami innych działów gospodarki. Dotyczy to w szczególności zaspokojenia potrzeb dynamicznie rozwijającego się przemysłu motoryzacyjnego, a w tym nowo uruchamianej produkcji samochodu małolitrażowego.</u>
+ <u xml:id="u-4.40" who="#PoselKowalczykStanislaw">Komisja Przemysłu Lekkiego porusza w szczególności problem zasadniczej wagi dla tego resortu, jakim jest w związku z dwukrotnym zwiększeniem nakładów inwestycyjnych w stosunku do poprzedniej pięciolatki — skrócenie cyklów inwestycyjnych przez usprawnienie procesów programowania i projektowania inwestycji oraz zaostrzenie dyscypliny wykonawstwa inwestycji.</u>
+ <u xml:id="u-4.41" who="#PoselKowalczykStanislaw">Wysiłki należy skoncentrować szczególnie na terminowym przekazywaniu do eksploatacji nowych obiektów i na szybkim osiąganiu projektowanych zdolności produkcyjnych. Komisja postuluje również położenie szczególnego nacisku na zapewnienie dopływu wykwalifikowanych kadr oraz na prawidłową organizację zaplecza naukowo-technicznego.</u>
+ <u xml:id="u-4.42" who="#PoselKowalczykStanislaw">Komisja Rolnictwa i Przemysłu Spożywczego, akceptując projekt planu uważa, że określone w nim zadania produkcyjne i rozmiary inwestycji należy traktować jako założenia minimalne. Jednocześnie komisja zwraca uwagę, aby w wypadku powstania w toku realizacji planu odpowiednich możliwości, dążyć do zwiększenia nakładów na inwestycje wodno- melioracyjne oraz na rozbudowę powierzchni składowo-magazynowych. Dalszego doskonalenia wymaga system kontraktacji wieloletniej oraz system odbioru i klasyfikacji płodów rolnych.</u>
+ <u xml:id="u-4.43" who="#PoselKowalczykStanislaw">Podobnego typu uwagi zgłosiły także inne komisje. Przekazano je w trybie roboczym poszczególnym resortom. Nie podważają one bynajmniej ogólnie pozytywnej oceny całości projektu planu i jego poszczególnych części.</u>
+ <u xml:id="u-4.44" who="#PoselKowalczykStanislaw">Komisja Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów ocenia, że realizacja zadań planu wymaga skutecznego rozwiązywania wielu napięć i trudnych problemów gospodarczych zarówno na etapie planów rocznych, jak i w bieżącym kierowaniu. Mówiąc o napięciach mam na myśli przede wszystkim niedostateczny jeszcze postęp osiągnięty na froncie inwestycyjnym, a także problem lepszego skoordynowania dynamiki inwestycji z dynamiką produkcji materiałów budowlanych oraz z dostawami maszyn krajowych i importowanych. Mam również na myśli zbyt mały jeszcze postęp osiągnięty w zakresie zmniejszenia zużycia surowców i materiałów na jednostkę wyrobu oraz zmniejszenia tempa przyrostu zapasów i rezerw w stosunku do dynamiki produkcji przemysłowej. W tej dziedzinie plan zakłada bardzo napięte zadania i nie osiągane w ostatnim dziesięcioleciu rezultaty. Chodzi także o problem zachowania właściwych relacji pomiędzy wzrostem funduszu płac i zatrudnienia a wzrostem produkcji przemysłowej. Kontrola nad zachowaniem proporcji w tej dziedzinie powinna iść w kierunku większego zdynamizowania produkcji i wydajności pracy tak, aby wzrost funduszu płac pozostawał we właściwej relacji. Nie powinno się natomiast wracać do starych metod sztywnego i drobiazgowego limitowania zatrudnienia i funduszu płac. Widząc te problemy i napięcia, zgodzić się należy z pewnością z tezą, że mimo wszystko łatwiej nam będzie rozwiązywać te problemy, działając ofensywnie przy wysokim tempie rozwoju.</u>
+ <u xml:id="u-4.45" who="#PoselKowalczykStanislaw">W praktycznym rozwiązywaniu różnych trudności powinniśmy śmiało sięgać do nowoczesnych metod i środków, co będzie tym łatwiejsze, im konsekwentniej doskonalić będziemy nasz system planowania i zarządzania.</u>
+ <u xml:id="u-4.46" who="#PoselKowalczykStanislaw">Komisja nasza stwierdza także, że pomimo tych trudnych problemów plan zawiera pewne rezerwy, których efektywne uruchomienie umożliwiłoby przekroczenie wielu ważnych zadań. Dotyczy to zwłaszcza osiągnięcia wyższej dynamiki wzrostu produkcji przemysłowej przy jednoczesnym zmniejszeniu zużycia surowców i materiałów na jednostkę wyrobu oraz wyższej dynamiki opłacalnego eksportu przy bardziej programowym i aktywnym współdziałaniu central handlu zagranicznego i przemysłu na rynkach zagranicznych.</u>
+ <u xml:id="u-4.47" who="#PoselKowalczykStanislaw">W sprzyjających okolicznościach i przy utrzymaniu aktywnego oddziaływania na rolnictwo również i w produkcji rolnej można — jak się wydaje — osiągnąć korzystniejsze wskaźniki.</u>
+ <u xml:id="u-4.48" who="#PoselKowalczykStanislaw">Obywatele Posłowie! Realizacja celów nakreślonych w planie 5-letnim wymaga sprawnego funkcjonowania całego aparatu gospodarczego. Równolegle z przyjęciem planu 5-letnie- go musimy więc unowocześniać nasz system finansowy oraz metody kierowania gospodarką narodową. Sprawami tymi, jak wiemy, zajęła się specjalna komisja partyjno-rządowa. Przedstawione przez nią koncepcje udoskonalenie, systemu funkcjonowania gospodarki umacniać będą socjalistyczne stosunki społeczne i centralizm demokratyczny. Zaproponowane zmiany unowocześnią system planowania i sprzyjać będą dalszemu wyzwalaniu inicjatywy społeczno-produkcyjnej we wszystkich dziedzinach życia gospodarczego.</u>
+ <u xml:id="u-4.49" who="#PoselKowalczykStanislaw">Praktyka ubiegłego, a także i bieżącego roku przyniosła już wiele nowych i słusznych decyzji w tym zakresie, które przyczynią się do poprawy efektywności gospodarowania na różnych odcinkach. Z programu prac Rządu wynika, że praktyka ta będzie kontynuowana i rozwijana. Nie rozwijam szerzej tej tematyki, gdyż nie była dotychczas przedmiotem rozważań komisji sejmowych. Uważałem jednak za konieczne zasygnalizowanie jej między innymi dla podkreślenia organicznych związków pomiędzy celami i zadaniami zawartymi w projekcie planu 5-letiniego a potrzebą udoskonalania systemu funkcjonowania gospodarki.</u>
+ <u xml:id="u-4.50" who="#PoselKowalczykStanislaw">Kończąc, proszę Wysoki Sejm o przyjęcie rządowego projektu uchwały o 5-letnim planie społeczno-gospodarczego rozwoju kraju na lata 1971—1975 wraz z poprawkami zgłoszonymi przez poszczególne komisje sejmowe. Poprawki te zawiera dostarczony obywatelom posłom druk sejmowy nr 35.</u>
+ <u xml:id="u-4.51" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-5">
+ <u xml:id="u-5.0" who="#Marszalek">Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-5.1" who="#Marszalek">Otwieram dyskusję nad projektem uchwały Sejmu PRL o 5-letnim planie społeczno-gospodarczego rozwoju kraju w latach 1971—1975.</u>
+ <u xml:id="u-5.2" who="#Marszalek">Głos ma poseł Jan Szydlak.</u>
+ <u xml:id="u-5.3" who="#Marszalek">Poseł Szydlak Jan:</u>
+ <u xml:id="u-5.4" who="#Marszalek">Obywatelu Marszałku! Wysoka Izbo! Zostałem upoważniony przez Klub Poselski Polskiej Zjednoczonej Parti Robotniczej do wyrażenia pełnego poparcia dla zgłoszonego przez Rząd projektu uchwały o 5-letnim planie społeczno-gospodarczego rozwoju kraju w latach 1971— 1975. Czynię to w sytuacji szczególnej, której istota polega na tym, że za przedstawionym dzisiaj projektem planu przemawia 17 miesięcy społecznej i gospodarczej praktyki. Po raz pierwszy bodaj w historii Polski Ludowej Sejm PRL podejmuje uchwałę o planie 5-letnim, gdy minęła V4 okresu jego realizacji. Przyczyny tego faktu są Wysokiej Izbie znane. Dziś możemy potwierdzić tylko, że odrzucenie starych koncepcji planistycznych i przesunięcie terminu debaty parlamentarnej nad projektem planu 5-letniego było w pełni uzasadnione. Okres, który minął, okazał się absolutnie niezbędny dla uporządkowania zdezorganizowanej na wielu odcinkach gospodarki, dla dokładnego rozeznania realnych możliwości tej gospodarki, które — jak dzisiaj możemy stwierdzić — są znacznie większe niż zakładano. Szczególnie jednak był on niezbędny dla przygotowania nowej strategii rozwoju społeczno-gospodarczego kraju, która została ukształtowana w szerokiej dyskusji społecznej i znalazła wyraz w uchwale VI Zjazdu partii.</u>
+ <u xml:id="u-5.5" who="#Marszalek">Dzisiejsza debata sejmowa stanowi uwieńczenie wielomiesięcznych dyskusji w Sejmie nad projektem planu 5-letniego. Odnotować należy przy tym wysiłek i zasługi rządowych organów planistycznych, które w stosunkowo krótkim czasie zdołały wyrazić istotę tej strategii w formie planistycznej. W wyniku tej pracy przedstawiono nam projekt planu 5-let- niego z jasno zarysowanymi celami społecznymi, co sprawiło, że stał się on zrozumiały i znalazł aprobatę szerokich rzesz społeczeństwa.</u>
+ <u xml:id="u-5.6" who="#Marszalek">Zrozumienie i uznanie oraz towarzyszące temu zaufanie społeczeństwa nie są jak wiadomo kategoriami ekonomicznymi i mogłoby się wydawać, że mówienie o nich w parlamentarnej debacie gospodarczej jest dysonansem. Jednakże proces planowania, będący zjawiskiem społecznym nie może być oderwany od kategorii psychologicznych, od postaw i dążeń ludzkich. Treść społeczna rozpatrywanego projektu planu sprawiła, że jest to plan umocnienia zaufania do socjalistycznej drogi rozwoju naszej ojczyzny, umacniania wiary w siłę, zdolności i umiejętności naszego narodu, wzrostu przekonania, że indywidualne interesy jednostek mogą być realizowane w oparciu o jasno sprecyzowaną perspektywę rozwojową kraju. W planie tym każdy człowiek pracy może dostrzec w sposób jasny i bezpośredni swoje miejsce i swój interes. Minione 17 miesięcy udowodniły, że nastawienie psychiczne społeczeństwa może się przekształcać w czyny i dobra materialne oraz potwierdziły jeszcze raz słuszność marksistowskiej tezy, że idea staje się siłą materialną, kiedy ogarnia masy.</u>
+ <u xml:id="u-5.7" who="#Marszalek">Polityka naszej partii jest z istoty swojej wielowymiarowa i musi uwzględniać wszystkie aspekty działania, w tym zwłaszcza politykę wewnętrzną i zagraniczną. Zakładamy pełną zgodność postępowania na tych dwóch odcinkach. Zadania bieżącego planu 5-letniego będą — jak sądzę — wykonywane w warunkach dalszego odprężenia w sytuacji międzynarodowej. Powstaną prawdopodobnie większe możliwości dynamizowania rozwoju kraju w wolnych od restrykcji i dyskryminacji międzynarodowych stosunkach gospodarczych i naukowo-technicznych. Sądzimy, że obiektywne procesy rozwoju społeczno-gospodarczego oraz aktywna postawa sił postępowych w świecie sprzyjać będą rozszerzaniu się kontaktów gospodarczych również z krajami o odmiennych systemach ustrojowych i politycznych. Działanie na rzecz tej idei oraz umiejętne wykorzystywanie walorów wynikających z międzynarodowej wymiany handlowej i współpracy naukowo-technicznej może przyczynić się poważnie do rozwoju społeczno-gospodarczego naszego kraju.</u>
+ <u xml:id="u-5.8" who="#Marszalek">Przedłożony pod obrady Sejmu projekt planu 5-letniego zawiera program wszechstronnego unowocześnienia naszego kraju. Kierunek na nowoczesność, na postęp w technologii, technice, organizacji jest prawidłowością naszych czasów. Procesy te zachodzą z różnym nasileniem w różnych krajach, ale można powiedzieć, że modernizacja — w szerokim sensie tego słowa — ogarnia obecnie cały świat. Szczególnie intensywnie, a przy tym w sposób specyficzny dokonuje się unowocześnianie krajów socjalistycznych. Nowoczesność bowiem w naszych warunkach ustrojowych pojmujemy w sposób humanistyczny, służebny wobec potrzeb społecznych. Wynika z tego konieczność zwrócenia szczególnej uwagi na stałe doskonalenie samych stosunków społecznych, w ramach których nie tylko dokonuje się rewolucja naukowo-techniczna, ale kształtuje się człowiek, jego socjalistyczna moralność i etyka, jego system wartości i ideałów. Byłoby uproszczeniem sądzić, że sam fakt istnienia socjalistycznych stosunków, bez wszechstronnego systemu działania politycznego i pedagogiki społecznej, kształtować będzie człowieka epoki rozwiniętego budownictwa socjalistycznego.</u>
+ <u xml:id="u-5.9" who="#Marszalek">W unowocześnianiu gospodarki chodzi nam o jak najlepsze pokierowanie procesem rewolucji naukowo-technicznej. W skali i możliwościach średniego kraju, jakim jest Polska, musimy właściwie wykorzystać szansę, jaką stwarza rewolucja naukowo-techniczna. Otwiera ona przed nami wielkie możliwości, ale równocześnie stawia szczególnie trudne wymagania. Chcemy i musimy zapisać oddzielną kartę współczesnej historii naszego narodu. Osiągnąć to można jednak tylko konkretną pracą, konkretnym powszechnym działaniem. Projekt planu 5-letniego przewiduje odpowiednie środki materialne zarówno na potrzeby rozwoju nauki, jak i na te gałęzie przemysłu, które decydują o postępie technicznym w całej gospodarce. Wielkość tych środków wynika rzecz jasna nie tylko z potrzeb, ale przede wszystkim z naszych możliwości. Nie są one jednak małe, a decydujące znaczenie będzie miał przede wszystkim sposób ich wykorzystania. Chodzi o to, aby już w bieżącym planie 5-letnim wprowadzić w wybranych dziedzinach widoczne zmiany jakościowe, zmniejszające dystans dzielący nas od wyżej od nas rozwiniętych krajów. Nie stać nas ani od strony materialnej, ani od strony możliwości kadrowych, na rozwiązywanie wszystkich problemów technicznych własnymi siłami. Będziemy więc szerzej niż dotychczas korzystać z dorobku myśli technicznej za granicą, a przede wszystkim z pomocy naukowo-technicznej, jakiej mogą nam udzielić inne kraje socjalistyczne. Będziemy również kupować licencje i korzystać z osiągnięć nowoczesnej techniki w krajach kapitalistycznych.</u>
+ <u xml:id="u-5.10" who="#Marszalek">Poważne zadania stoją również przed naszymi twórcami w dziedzinie nauki i techniki. Muszą oni kojarzyć własne prace i badania z dopływem myśli technicznej z zagranicy i zespolić swój wysiłek z wysiłkiem ludzi zatrudnionych bezpośrednio w procesach wytwórczych. Jest to, Wysoka Izbo, jeden z kapitalnych problemów, stojących obecnie przed nami. Przezwyciężenie szkodliwych społecznie barier między sferą badań naukowo-technicznych a sferą produkcji i osiągnięcie wysokiego stopnia integracji nauki i produkcji oraz wysokiej operatywności we wdrażaniu osiągnięć badań naukowych do praktyki, stanowią dziś istotny czynnik dynamizowania rozwoju gospodarczego kraju i wzrostu dochodu narodowego. Uważamy również, że polską gospodarkę stać na przyswojenie sobie i zaadaptowanie najnowszych rozwiązań technicznych krajowych i zagranicznych. Aby to osiągnąć musimy jednak dokonać istotnego postępu w organizacji wytwarzania. Można dziś powiedzieć, że bez nowoczesnej, postępowej organizacji nie ma możliwości wykorzystania szansy, jaką niesie rewolucja naukowo-techniczna.</u>
+ <u xml:id="u-5.11" who="#Marszalek">Z ogólnym hasłem nowoczesnej organizacji wiąże się najczęściej takie zagadnienia, jak: wielkość przedsiębiorstw, organizacja kombinatów, zrzeszeń wytwórczych itp. Są to na pewno elementy bardzo ważne, ale co najmniej równie ważna jest dobra organizacja na każdym stanowisku roboczym. O tym zaś, czy robotnik ma zapewniony front robót, czy to, co jest najbardziej potrzebne i co najlepiej umie — wykonuje om przy najmniejszym wysiłku i bez zbędnej, bezsensownej krzątaniny, decyduje często brygadzista, majster, kierownik zmiany czy oddziału w fabryce. Trzeba więc umocnić pozycję tych ludzi. Umocnić — to znaczy wyposażyć ich w odpowiednią wiedzę i umiejętności, a równocześnie dać im określony zakres samodzielności, zaufać ich doświadczeniu i ich umiejętności organizowania zarówno wysiłku ludzi, jak i — co nie mniej ważne — współżycia z ludźmi. Ogromną rolę odgrywa tu nie tylko strona techniczna, ustawienie maszyn, dopływ materiałów i narzędzi, ale również układ stosunków międzyludzkich, autorytet bezpośredniego zwierzchnika, jego zdolność kierowania innymi. Tych wszystkich problemów nie rozwiąże najlepszy nawet system planowania i zarządzania bez codziennej, żmudnej pracy kierownictwa zakładów i organizacji społecznych, działających na terenie fabryki.</u>
+ <u xml:id="u-5.12" who="#Marszalek">Gospodarka nowoczesna — to gospodarka prowadzona na wielką skalę, uwzględniająca specjalizację i międzynarodowy podział pracy. Wymaga to długofalowych przedsięwzięć, opracowania programów inwestycyjnych pod kątem widzenia naszych powiązań gospodarczych z zagranicą, a przede wszystkim koordynowania naszych zamierzeń rozwojowych z państwami należącymi do Rady Wzajemnej Pomocy Gospodarczej. Duży horyzont czasowy jest niezbędnym warunkiem powodzenia naszych planów w tej dziedzinie.</u>
+ <u xml:id="u-5.13" who="#Marszalek">Wysoka Izbo! Zasadniczą cechą projektu planu 5-letniego na lata 1971—1975 jest przyspieszenie tempa wzrostu spożycia osiągane w wyniku bardziej dynamicznego i harmonijnego rozwoju gospodarki. Wymaga to usunięcia wielu narosłych w poprzednich latach dysproporcji i dokonania daleko idących zmian w kierunkach rozwoju i w strukturze gospodarczej naszego kraju. Projekt planu stawia więc nowe, bardzo trudne zadania. Zasadnicza różnica w stosunku do poprzednich planów 5-letnićh polega na tym, że obecne napięcia występują na rzecz spożycia, na rzecz przyspieszenia płac realnych i poprawy warunków życia.</u>
+ <u xml:id="u-5.14" who="#Marszalek">Z punktu widzenia sprawności planowania, organizacji i zarządzania jest to plan znacznie trudniejszy, wymagający wielkiego poczucia odpowiedzialności, zdyscyplinowania i świadomości, że nadrzędnym celom społeczno-gospodarczym trzeba podporządkować skądinąd ważne cele odcinkowe, branżowe i regionalne. Jednak z punktu widzenia zaangażowania sił społecznych jest to plan łatwiejszy, bo złożony mechanizm wskaźników można łatwo przetłumaczyć na zrozumiały dla społeczeństwa język wzrostu płac, rozwoju budownictwa mieszkaniowego, poprawy całości warunków socjalnych. Napięcie planu wynika przecież także z naszych ambicji i z naszego przekonania, że chcemy i możemy lepiej żyć, a dla osiągnięcia postawionych celów — lepiej i wydajniej pra- cować.</u>
+ <u xml:id="u-5.15" who="#Marszalek">Wychodzimy z założenia, że podstawowym warunkiem dobrej roboty jest realizacja zasad socjalistycznej sprawiedliwości społecznej — równych szans dla wszystkich oraz korzyści materialnych zależnych od wkładu pracy. W tym też kierunku zmienialiśmy i zmieniamy nadal obowiązujące systemy płac i bodźców materialnych. Istnieje tu wiele nagromadzonych przez lata spraw, których nie da się rozwiązać jednorazowo. Dlatego opracowany został program polityki płac związany ściśle z głównymi założeniami rozwoju, obejmujący lata 1972—1977. W ciągu tych sześciu lat powinniśmy stworzyć system płac odpowiadający w pełni zasadom sprawiedliwości społecznej i potrzebom nowoczesnej gospodarki. W tej chwili program ten określamy jako maksymalny i główne zadanie polega na tym, aby przez efektywne gospodarowanie zrealizować go bez opóźnień.</u>
+ <u xml:id="u-5.16" who="#Marszalek">Przez uporządkowanie i zmianę taryfikatorów będziemy dążyć do przebudowy systemu płac w kierunku umocnienia roli płacy podstawowej. Polityka płac w przedsiębiorstwie powinna być podporządkowana zasadzie socjalistycznej sprawiedliwości społecznej.</u>
+ <u xml:id="u-5.17" who="#Marszalek">Zgodnie z uchwałą VI Zjazdu naszej partii program płacowy będziemy realizować łącznie z całym programem świadczeń społecznych.</u>
+ <u xml:id="u-5.18" who="#Marszalek">Poważne zmiany w polityce socjalnej zapoczątkowane zostały w odniesieniu do wsi. Na równi z pracownikami gospodarki uspołecznionej, bezpłatnym leczeniem objęto całą ludność wiejską.</u>
+ <u xml:id="u-5.19" who="#Marszalek">Wszystkie elementy polityki socjalnej stanowią maksimum tego, co gospodarka może dać w bieżącym pięcioleciu. Stanowi to bardzo duży postęp w stosunku do okresu ubiegłego, choć nie zaspokaja wszystkich aktualnych potrzeb społeczeństwa. Nie chcemy zapominać o tych potrzebach. Wszystkie sprawy socjalne, których nie będzie można załatwić w bieżącym pięcioleciu, powinny być dokładnie zbadane i ujęte w programie perspektywicznym, stopniowo realizowanym w miarę wypracowywania środków materialnych.</u>
+ <u xml:id="u-5.20" who="#Marszalek">Sprawą najważniejszą jest jednak nie dyskusja o tym, jak dzielić wypracowany przez nas wszystkich dochód narodowy, lecz jak należy pracować, aby ten dochód zwiększyć, aby poprawić efektywność naszego działania. Dzielić można przecież tylko to, co już posiadamy, co wspólnym wysiłkiem stworzyliśmy. W tym kontekście zasadniczego znaczenia nabierają zadania planu 5-letniego w dziedzinie wzrostu społecznej wydajności pracy. Musimy zachowywać prawidłowe relacje ekonomiczne w gospodarce, co oznacza, że tempo wzrostu płac i dochodów ludności jest ściśle uzależnione od tempa wzrostu wydajności pracy. Pojęcie to trzeba rozumieć szeroko — jako lepsze wykorzystanie surowców i paliw, sprawniejszą pracę maszyn, oszczędne gospodarowanie wszystkimi czynnikami produkcji, a nie tylko pracą żywą. Temu celowi powinno służyć również doskonalenie systemu planowania i zarządzania, które jest istotną, integralną częścią projektu planu na lata 1971—1975. Nowe cele i nowe zadania wymagają nowych metod, nowych sposobów realizacji. Gdybyśmy tych metod nie zmieniali, to stać by się one mogły barierą w osiąganiu nakreślonych celów społeczno-gospodarczych. W ciągu minionego półtora roku wypracowaliśmy nowe koncepcje, a równocześnie w praktyce dokonano wielu zmian. Rok bieżący i następne lata będą okresem przechodzenia od prac koncepcyjnych do wprowadzania nowych rozwiązań w życie.</u>
+ <u xml:id="u-5.21" who="#Marszalek">Kierunki doskonalenia planowania i zarządzania mają na celu z jednej strony umocnienie centralnego kierowania procesami gospodarczymi, z drugiej zaś — zwiększenie samodzielności i odpowiedzialności przedsiębiorstw i innych jednostek gospodarczych. Umocnienie centralnego planowania polega przede wszystkim na prawidłowym, zgodnym z potrzebami socjalistycznego rozwoju oraz uwzględniającym osiągnięty poziom sił wytwórczych, nakreślaniu głównych kierunków rozwoju. Planowanie centralne musi więc koncentrować się na problemach strategicznych, na ich prawidłowym sformułowaniu i zabezpieczeniu prawidłowej realizacji.</u>
+ <u xml:id="u-5.22" who="#Marszalek">Dążenia do zwiększenia roli planowania nie można utożsamiać z mnożeniem liczby wskaźników, dyrektyw i zakazów wydawanych przedsiębiorstwom przez poszczególne instytucje nadrzędne. Takie tendencje są wyrazem słabości planowania, niedostatecznej koordynacji zadań ze środkami, rwania się prawidłowych więzów i proporcji reprodukcji rozszerzonej.</u>
+ <u xml:id="u-5.23" who="#Marszalek">Podstawowe znaczenie dla umocnienia centralnego kierowania gospodarką muszą mieć plany 54etnie. Jest to bowiem okres, w którym można rozwiązywać zagadnienia strategiczne i dokonywać określonych przekształceń strukturalnych. W okresie 5-letndm można również zaplanować istotniejsze zamierzenia w dziedzinie rozwoju techniki.</u>
+ <u xml:id="u-5.24" who="#Marszalek">Wysoka ranga planu 5-letniego wyrażać się będzie tym, że jest on uchwalany przez Sejm PRL. Nie chodzi przy tym o to, aby uchwalić plan jako zbiór wskaźników, które mogą przecież ulec takim czy innym odchyleniom w trakcie realizacji, ale o akceptację przez parlament celów rozwojowych, jakie chcemy osiągnąć i ich skutków.</u>
+ <u xml:id="u-5.25" who="#Marszalek">Umocnienie roli planów wieloletnich nie oznacza pomniejszenia znaczenia planów rocznych. Ich charakter ulegnie jednak daleko idącej zmianie. Plany roczne powinny służyć przede wszystkim konkretyzacji i dostosowywaniu do istniejących warunków odpowiednich fragmentów (planu 5-letniego. Są one również niezbędne dla zachowania bieżącej równowagi ekonomicznej w gospodarce. Przy opracowywaniu narodowego planu gospodarczego na rok przyszły Rząd postanowił dokonać wielu zmian. Najważniejsze z nich — to odbiurokratyzowanie metod sporządzania planu i pozostawienie dużej swobody resortom i wojewódzkim radom narodowym. Komisja Planowania nie dała w tym roku specjalnych wytycznych do opracowywania NPG, wychodząc z założenia, że ministerstwa i wojewódzkie rady narodowe znają zadania, które wynikają dla nich z planu 5-letniego, informowane są również na bieżąco o istniejącej sytuacji gospodarczej i społecznej. Powinny one stać się reprezentantami interesu ogólnospołecznego i mają wszystkie dane, aby w sposób optymalny opracować projekt planu rocznego.</u>
+ <u xml:id="u-5.26" who="#Marszalek">Równocześnie z umacnianiem roli planowania centralnego doskonalić trzeba strukturę organizacyjną naszej gospodarki. Struktura ta musi być dostosowana do osiągniętego poziomu rozwoju, zadań społeczno-ekonomicznych, a równocześnie musi być spójna z całym mechanizmem gospodarczym.</u>
+ <u xml:id="u-5.27" who="#Marszalek">Ministerstwa — to organy władzy państwowej, reprezentanci interesu ogólnospołecznego wobec organizacji gospodarczych. Chodzi tu więc o istotną zmianę, ponieważ dotychczas pozycja ministerstw sprowadzała się często do reprezentowania interesów podległej sobie branży wobec państwa, a nie odwrotnie. Resorty powinny ponosić główną odpowiedzialność za realizację zadań zawartych w narodowych planach gospodarczych.</u>
+ <u xml:id="u-5.28" who="#Marszalek">Jest zrozumiałe, że o powodzeniu naszych zamierzeń rozwojowych zadecyduje przede wszystkim praca przedsiębiorstw. Doskonalenie systemu planowania i zarządzania powinno doprowadzić do tego, aby przedsiębiorstwa poprzez maksymalizację efektów ekonomicznych swojej działalności realizowały cele ogólnospołeczne.</u>
+ <u xml:id="u-5.29" who="#Marszalek">Główny nacisk pragniemy położyć na wielkie organizacje gospodarcze. Nie znaczy to jednak wcale, że nie ma u nas miejsca dla przemysłu drobnego, spółdzielczości i rzemiosła. Odgrywają one i odgrywać będą istotną rolę, szczególnie w zaopatrzeniu rynku wewnętrznego i rozwoju usług. O przyszłości naszego rozwoju będą jednak decydować przede wszystkim rezultaty gospodarcze, osiągane przez wielkie organizacje. Forma tych organizacji może być różna. Mogą to być kombinaty, grupujące wiele zakładów, wielkie zakłady przemysłowe, zrzeszenia wytwórców czy zjednoczenia. W odróżnieniu jednak od dotychczasowych zjednoczeń przemysłowych organizacje te powinny działać na zasadach pełnego rozrachunku gospodarczego. Tworzenie wielkich organizacji przemysłowych powinno mieć zasadnicze znaczenie dla przełamania dotychczasowych trudności i słabości w sferze postępu technicznego i technologicznego. Tylko duże organizacje są dziś w stanie podejmować bądź inspirować najbardziej trafne kierunki badań i wprowadzać rezultaty tych badań do produkcji przemysłowej. Powinny więc one stać się siłą zdolną w pełni wykorzystać zdobycze nowej techniki.</u>
+ <u xml:id="u-5.30" who="#Marszalek">Umocnienie centralnego kierowania gospodarką, przy równoczesnym poszerzeniu samodzielności przedsiębiorstw, wymaga wielu instrumentów elastycznie i skutecznie oddziałujących na procesy rozwojowe. Chodzi tu o instrumenty ekonomiczne oraz nakazy i limity. Do zagadnienia tego, Wysoka Izbo, nie należy podchodzić emocjonalnie. Działania dyrektywne, limity nie są ani grzechem, ani cnotą społeczną. Dążąc do szerszej rozbudowy ekonomicznych i finansowych instrumentów oddziaływania na bieg procesów gospodarczych, nie wyrzekamy się więc tych instrumentów nakazowo-dyrektywnych, które w nowych warunkach okażą się niezbędne. W miarę rozwoju naszej gospodarki powstawać będą dalsze warunki do ograniczania limitowania i rozdzielnictwa i przechodzenia na bardziej skuteczne, lepiej dostosowane do osiągniętego szczebla rozwoju rozwiązania i instrumenty — jak to było ze zniesieniem limitowania sprzedaży węgla.</u>
+ <u xml:id="u-5.31" who="#Marszalek">Doskonalenie instrumentów ekonomicznych ma na celu podwyższenie sprawności funkcjonowania jednostek gospodarczych, ekonomizację ich działalności i podwyższenie racjonalności, polegające na tym, aby osiągać wyższe efekty przy ponoszonych aktualnie nakładach. Dzięki temu powinniśmy rozwijać się szybciej, nie marnotrawiąc energii społecznej i ponosząc niższe społeczne koszty naszego ogólnego rozwoju. Doskonalenie mechanizmów ekonomicznych oznaczać będzie także dalsze zwalczanie biurokracji i eliminowanie niepotrzebnej krzątaniny urzędniczej.</u>
+ <u xml:id="u-5.32" who="#Marszalek">Stoi obecnie przed nami zadanie udoskonalenia systemu cen krajowych, zasad tworzenia i podziału zysku, systemu przeliczników walutowych, zasad rozliczeń finansowych przedsiębiorstw itp.</u>
+ <u xml:id="u-5.33" who="#Marszalek">System tworzenia oraz podziału zysku stać się powinien ważnym czynnikiem wpływającym na działalność przedsiębiorstw. Chcemy również umocnić powiązania między zyskiem a funduszem rozwoju i innymi funduszami przedsiębiorstwa.</u>
+ <u xml:id="u-5.34" who="#Marszalek">Wielkość wypracowanego zysku decydować powinna o środkach przeznaczanych przez przedsiębiorstwo na finansowanie inwestycji własnych i środków obrotowych. Przedsiębiorstwo powinno mieć pełną swobodę w podejmowaniu decyzji w sprawie wykorzystywania funduszu rozwoju.</u>
+ <u xml:id="u-5.35" who="#Marszalek">Mamy pełną świadomość, że doskonalenie, zmiany w systemie, to równocześnie walka ze starymi nawykami, z konserwatyzmem i że rutyna i złe przyzwyczajenia — to nadal poważna bolączka. Łatwej jest bowiem, jak wszyscy wiemy, wypracować teoretyczne koncepcje rozwiązań, niż wprowadzić je w życie.</u>
+ <u xml:id="u-5.36" who="#Marszalek">Polska Zjednoczona Partia Robotnicza, którą mam zaszczyt w Sejmie reprezentować, jest tą siłą, która spełnia funkcję nośnika idei postępowych we wszystkich dziedzinach i jest motorem postępu społecznego.</u>
+ <u xml:id="u-5.37" who="#Marszalek">Partia nasza oceniać będzie ludzi według ich zaangażowania i wynikającego stąd wkładu pracy na rzecz społeczeństwa. Każdy uczciwie pracujący robotnik, każdy twórczy inżynier i technik, każdy dobry majster i każdy przedsiębiorczy dyrektor powinien znaleźć w naszej partii uznanie społeczne oraz poparcie społeczne swego nowatorskiego działania.</u>
+ <u xml:id="u-5.38" who="#Marszalek">Istotą postępu na obecnym etapie rozwoju naszego kraju powinien być sojusz świata pracy ze światem nauki, sojusz robotników i inteligencji. Bez rozwiązań opartych na badaniach naukowych, bez głębokiej analizy społecznych i technicznych zjawisk nie sposób dziś kierować rozwojem narodu. Bez zaangażowania ludzi pracy, a przede wszystkim klasy robotniczej, nie sposób znaleźć sił społecznych, realizujących nowe idee.</u>
+ <u xml:id="u-5.39" who="#Marszalek">Wysoka Izbo! Projekt planu 5-letniego zawiera założenia zarówno w dziedzinie materialnej, jak i społecznej, które powinny przyspieszyć rozwój naszego kraju, wydobyć twórcze siły społeczne, dokonać wielkiego kroku na drodze ku Polsce zamożnej, sprawiedliwej, socjalistycznej.</u>
+ <u xml:id="u-5.40" who="#Marszalek">Realizacja tych założeń zależeć będzie od naszej codziennej, bieżącej pracy, od uporu i konsekwencji we wprowadzaniu zmian. Klub Poselski Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej głosować będzie za przyjęciem uchwały Sejmu o planie 5-letnim społeczno-gospodarczego rozwoju kraju w latach ,1971—1975 i uczynimy wszystko co w naszych siłach dla jego urzeczywistnienia.</u>
+ <u xml:id="u-5.41" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ <u xml:id="u-5.42" who="#Marszalek">Głos ma poseł Bolesław Strużek.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-6">
+ <u xml:id="u-6.0" who="#PoselStruzekBoleslaw">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Zabierając głos w tej debacie w imieniu Klubu Poselskiego Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego — siłą rzeczy skoncentruję się na kwestii miejsca i roli rolnictwa oraz wsi w społeczno-gospodarczym rozwoju kraju w bieżącym pięcioleciu.</u>
+ <u xml:id="u-6.1" who="#PoselStruzekBoleslaw">Na wstępie poruszę jednak kilka zagadnień natury ogólnej.</u>
+ <u xml:id="u-6.2" who="#PoselStruzekBoleslaw">Przede wszystkim — deklarując pełne poparcie Klubu Poselskiego ZSL dla projektu uchwały Sejmu o 5-letnim planie społeczno-gospodarczego rozwoju kraju w latach 1971— 1975 w brzmieniu rządowym wraz z poprawkami zgłoszonymi przez poszczególne komisje sejmowe, przyjętymi wstępnie na posiedzeniu Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów — pragnę stwierdzić, że jest to zarazem pełne poparcie dla koncepcji przedłożonego projektu planu 5-letniego ze strony Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego. Aktyw ZSL w szerokim zakresie uczestniczył bowiem w dyskusji nad wytycznymi KC PZPR na VI Zjazd partii.</u>
+ <u xml:id="u-6.3" who="#PoselStruzekBoleslaw">Wszystkie instancje i ogniwa organizacyjne ZSL program socjalistycznego rozwoju Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej uchwalony na VI Zjeździe partii przyjęły za własny. Całe Stronnictwo zaangażowane jest w jego realizacji — jako programu zaakceptowanego w kampanii wyborczej do Sejmu obecnej kadencji. Można stwierdzić, że to pełne poparcie ze strony Klubu Poselskiego ZSL dla projektu planu 5-4 letniego jest naszym ogólnospołecznym zobowiązaniem wobec wyborców i naszym zobowiązaniem partyjnym wobec Stronnictwa.</u>
+ <u xml:id="u-6.4" who="#PoselStruzekBoleslaw">Za tym stanowiskiem Klubu przemawiają nie w mniejszym stopniu i merytoryczne treści dyskutowanego projektu planu, których realizacją zainteresowany jest każdy człowiek pracy i każdy obywatel naszego ludowego państwa.</u>
+ <u xml:id="u-6.5" who="#PoselStruzekBoleslaw">Obywatele Posłowie! Zastanawiając się nad istotą obecnego momentu historycznego, można powiedzieć, że jego najbardziej znamiennymi cechami są: kapitał wiary społeczeństwa we własne siły, rozbudzenie społecznie pożądanych aspiracji jednostek, środowisk zawodowych i klas społecznych, rozwój aktywności społeczno-zawodowej oraz wzrost poczucia społecznej odpowiedzialności. Umacnia się zaufanie społeczeństwa do partii jako przewodniej, kierowniczej siły. Zdecydowana wola partii i jej konsekwentne działanie na rzecz realizacji przyspieszenia postępu społeczno-gospodarczego nadają nowe oblicze całemu społeczeństwu. Jest to niewątpliwie klimat społeczno-polityczny, sprzyjający startowi do przyspieszonego rozwoju socjalnego i ekonomicznego.</u>
+ <u xml:id="u-6.6" who="#PoselStruzekBoleslaw">W tym samym kierunku oddziaływać będą niepowtarzalne w przyszłości przemiany demograficzne. Oto w latach 1971—1975 w wiek produkcyjny wkracza ponad 3,5 mln młodzieży, z której to liczby około 66% posiadać będzie wyuczone umiejętności zawodowe. Jednym z fundamentalnych założeń planu 5-letniego jest zapewnienie dla tej młodzieży stanowisk i warunków rozpoczęcia twórczej pracy. To tylko jeden z aspektów tego zagadnienia. Inny aspekt — to konieczność i szansa podniesienia na wyższy poziom kultury pracy, kultury godnej ustroju socjalistycznego.</u>
+ <u xml:id="u-6.7" who="#PoselStruzekBoleslaw">W walce o doskonalsze stosunki pracy i nową kulturę pracy zespolić się muszą wysiłki doświadczonej kadry starszych generacji i aspiracje młodego pokolenia. Inny jeszcze aspekt — to fakt, że 3,5 mln młodzieży, która po raz pierwszy podejmie pracę, stanowić będzie jeden z głównych czynników zwiększenia potencjału wytwórczego naszej gospodarki. Może nie będzie to w pełni adekwatnym porównaniem, ale należy stwierdzić, że nowe generacje, wkraczające w wiek zdolności do pracy, ucieleśniają wielkie nakłady poniesione przez społeczeństwo i państwo w przeszłości, nakłady dorównujące nieomal sumie nakładów inwestycyjnych przeznaczonych na obecne pięciolecie. I wreszcie fakt dopływu licznych, nowych roczników młodzieży sprawia, że w 1975 roku liczba osób w wieku produkcyjnym wzrośnie do 55% wobec 51,5% w 1970 r. W latach 1971—1975 liczba ludności w wieku produkcyjnym powiększy się o około 11%, natomiast liczba ludności w wieku nieprodukcyjnym zmniejszy się o około 4%. Taki układ przemian demograficznych stanowi jeden z ważnych, korzystnych warunków realizacji zadań planu 5-letniego.</u>
+ <u xml:id="u-6.8" who="#PoselStruzekBoleslaw">I wreszcie trzeci charakterystyczny rys obecnej sytuacji — to skala zakumulowanych rezerw w większości działów gospodarki narodowej, do których dostęp otwierają dwa uprzednio omówione czynniki, to znaczy nowy klimat społeczno-polityczny oraz wysokie tempo przyrostu zatrudnienia. Do wyzyskania tych rezerw przyczyniać się będą również takie czynniki, jak: zmiany w polityce ekonomicznej i społecznej, doskonalenie systemu zarządzania, organizacji procesów produkcyjnych, lepsze powiązanie zaplecza naukowo-badawczego z organizacjami gospodarczymi itp.</u>
+ <u xml:id="u-6.9" who="#PoselStruzekBoleslaw">Wysoki Sejmie! Przedłożony pod debatę sejmową projekt planu 5-letniego stanowi adekwatne sformułowanie aspiracji społeczeństwa skonfrontowanych z materialno-technicznymi możliwościami ich realizacji. W porównaniu do ostatnich dwu pięcioleci zakłada znaczne przyspieszenie rozwoju gospodarczego kraju. Tempo wzrostu dochodu narodowego w latach 1971—1975 będzie o około 18% wyższe niż w latach 1966—1970. Najbardziej znamienną jego cechą jest założenie maksymalnej poprawy sytuacji materialnej i warunków socjalnych społeczeństwa. Tempo wzrostu funduszu spożycia z dochodów osobistych ludności w bieżącym pięcioleciu będzie około 40% wyższe niż w ubiegłym pięcioleciu. Oczywiście, realizacja celów poprawy sytuacji materialnej i warunków socjalnych nie zapewni jeszcze takiego poziomu zaspokajania potrzeb, który można by uznać za zadowalający. Ale można stwierdzić, że jest to poziom maksymalny, na który pozwala osiągnięty stopień rozwoju ekonomicznego oraz planowany w pięcioleciu wzrost dochodu narodowego. Osiągnięcie wyższego tempa wzrostu produkcji dóbr materialnych i usług założone w projekcie planu, lepsze gospodarowanie zasobami tych dóbr, lepsze wyzyskanie wszystkich czynników produkcji — mogą stanowić dodatkowe źródło poprawy sytuacji materialnej społeczeństwa.</u>
+ <u xml:id="u-6.10" who="#PoselStruzekBoleslaw">Trafnie dokonany został podział dochodu narodowego na fundusz konsumpcji i fundusz akumulacji. Utrzymanie wysokiej stopy inwestycji warunkuje bowiem realizację bieżących efektów społecznych rozwoju gospodarczego oraz zapewnia ciągłość tego rozwoju. Godne uwagi jest założenie, że ponad 50% wartości nakładów inwestycyjnych w latach 1971—1975 związane będzie ściśle ze wzrostem funduszu konsumpcji. Są to nakłady na przemysły wytwarzające artykuły konsumpcyjne, nakłady na rolnictwo, na budownictwo mieszkaniowe, na obrót towarowy, gospodarkę komunalną, oświatę i wychowanie, kulturę, ochronę zdrowia itp.</u>
+ <u xml:id="u-6.11" who="#PoselStruzekBoleslaw">Projekt planu uwzględnia zasadę zachowania właściwych proporcji, podporządkowując je podstawowym założeniem strategii rozwoju społeczno-gospodarczego, co zapewnia realizację pożądanych zmian strukturalnych naszej gospodarki. Z k lei te ostatnie stać się mogą dodatkowym źródłem przyspieszenia wzrostu gospodarczego i zaspokajania potrzeb społecznych.</u>
+ <u xml:id="u-6.12" who="#PoselStruzekBoleslaw">W przekroju terytorialnym projekt planu uwzględnia specyfikę poszczególnych regionów, co jest warunkiem wyzyskania efektów międzyregionalnego podziału pracy.</u>
+ <u xml:id="u-6.13" who="#PoselStruzekBoleslaw">Koncepcja aktywnej polityki handlu zagranicznego i jej konsekwentna realizacja przyczyni się do zapewnienia szybszego tempa wzrostu dochodu narodowego do podziału niż dochodu wytworzonego. Stanowić ona będzie zarazem czynnik przyspieszenia procesu modernizacji naszej gospodarki, jej ściślejszej integracji z gospodarką krajów socjalistycznych oraz umocnienia pozycji naszego kraju w międzynarodowym podziale pracy.</u>
+ <u xml:id="u-6.14" who="#PoselStruzekBoleslaw">Słusznie poseł Szydlak zwrócił uwagę na sprawę poprawy sytuacji międzynarodowej, która może stanowić sprzyjający czynnik uaktywnienia polityki handlu zagranicznego.</u>
+ <u xml:id="u-6.15" who="#PoselStruzekBoleslaw">Obywatele Posłowie! Założony w projekcie planu 5-letniego wzrost funduszu konsumpcji z dochodów osobistych o 34% w przeliczeniu na 1 mieszkańca wymagać będzie zwiększenia dostaw artykułów konsumpcyjnych i usług o przeszło 43%, w tym artykułów żywnościowych o ponad 40%.</u>
+ <u xml:id="u-6.16" who="#PoselStruzekBoleslaw">Zrealizowanie tego celu stawia przed rolnictwem i przemysłem rolno-spożywczym nader napięte zadania produkcyjne. Wartość globalnej produkcji rolniczej w 1975 r. w stosunku do 1970 r. założona jest na poziomie wyższym w granicach 19—21%, produkcji końcowej o 23—24% i produkcji czystej o 16—17%. Analogiczne wskaźniki w ubiegłym pięcioleciu wynosiły: 9,5%, 7% przy równoczesnym 4-procentowym zmniejszeniu produkcji czystej rolnictwa. Są to widoczne, nie wymagające komentarzy różnice tempa rozwoju.</u>
+ <u xml:id="u-6.17" who="#PoselStruzekBoleslaw">Miarą wielkości zadań stojących przed rolnictwem może być stwierdzenie, że planowany przyrost produkcji rolniczej w latach 1971— 1975 jest zbliżony do przyrostu uzyskanego w całym ubiegłym dziesięcioleciu. Tak np. średnioroczny przyrost zbiorów zbóż w latach 1961—1970 wynosił 200 tys. ton, a w bieżącej pięciolatce jest założony w wysokości 560 tys. ton; analogiczne przyrosty zbiorów ziemniaków kształtują się w granicach 420 tys. ton i 680 tys. ton, żywca zwierząt rzeźnych — 63 tys. ton i 104 tys. ton, mleka — 238 mln litrów i 390 min litrów średnio rocznie w planie 5-letnim.</u>
+ <u xml:id="u-6.18" who="#PoselStruzekBoleslaw">Analiza potencjału wytwórczego rolnictwa, wyniki produkcyjne, uzyskane w 1971 r. i w pierwszych miesiącach bieżącego roku pozwalają te bardzo trudne zadania rolnictwa ocenić jako wykonalne przy przeciętnym układzie warunków klimatycznych, przy optymalnym układzie warunków ekonomicznych oraz przy maksymalnym stopniu wyzyskania istniejących rezerw.</u>
+ <u xml:id="u-6.19" who="#PoselStruzekBoleslaw">Układ warunków ekonomicznych — korzystny dla rozwoju produkcji rolniczej we wszystkich kategoriach gospodarstw rolnych — został w zasadzie skonstruowany na przestrzeni ostatnich kilkunastu miesięcy. Stwarza on taką sytuację, że w wykorzystaniu rezerw produkcyjnych najsilniej zainteresowani są przede wszystkim bezpośredni producenci.</u>
+ <u xml:id="u-6.20" who="#PoselStruzekBoleslaw">W latach 1971—1975 zwiększą się znacznie rozmiary takich środków wpływających bezpośrednio na wzrost produkcji rolnej, jak nawozy mineralne, mieszanki pasz przemysłowych, nasion bardziej plennych odmian zbóż i innych roślin uprawnych, usług rolniczo-produkcyjnych itp. Bardziej korzystnie kształtować się będzie relacja między nakładami pieniężnymi na środki obrotowe a nakładami na inwestycje. Oczywiście, istotna rola przypada i tym ostatnim, zwłaszcza jeżeli chodzi o inwestycje, których funkcją jest zwiększanie potencjału produkcyjnego, a nie substytucja czynników produkcji.</u>
+ <u xml:id="u-6.21" who="#PoselStruzekBoleslaw">Pragnę podkreślić, że w tej fazie rozwoju rolnictwa, gdy przekazuje ono około ^3^/4 końcowej produkcji na potrzeby wyżywieniowe, na zaspokojenie potrzeb surowcowych i na cele eksportu, gdy w całości kosztów materialnych udział środków pochodzących z zakupu przekracza ^1^/3 — dostawy środków produkcji pochodzenia przemysłowego stają się jednym z głównych czynników determinujących tempo rozwoju rolnictwa. Świadomość tej współzależności powinna stale towarzyszyć operatywnym działaniom Rządu w trakcie realizacji obecnego planu 5-letniego.</u>
+ <u xml:id="u-6.22" who="#PoselStruzekBoleslaw">Istotnym czynnikiem przyspieszenia rozwoju produkcji rolniczej będzie postęp społeczno-ekonomiczny i organizacyjny w rolnictwie. W środowisku indywidualnej gospodarki chłopskiej te formy postępu przejawiać się będą w rozwoju racjonalnej specjalizacji gospodarstw i rejonów, w rozwijaniu różnorodnych form współdziałania produkcyjnego indywidualnych rolników, w nawiązywaniu różnych form kooperacji z uspołecznionymi przedsiębiorstwami rolniczymi i pozarolniczymi. W środowisku uspołecznionej gospodarki rolnej te formy postępu przyczynić się powinny do wzrostu poziomu efektywności gospodarowania i wzrostu poziomu intensywności. Podkreślić należy, że według założeń planu 5-letniego globalna produkcja rolnicza w PGR w 1975 r. powinna być o około 40% wyższa niż w 1970 r., a w spółdzielniach produkcyjnych — o około 50%.</u>
+ <u xml:id="u-6.23" who="#PoselStruzekBoleslaw">Te wielkie zadania rolnictwa mogą być nawet przekroczone, gdy potrafimy skutecznie zmobilizować i wykorzystać wszystkie siły przyczyniające się do rozwoju rolnictwa — pracę przedsiębiorstw przemysłowych, wytwarzających środki produkcji dla rolnictwa, przedsiębiorstw przemysłu rolno-spożywczego, kółek rolniczych, spółdzielczości wiejskiej i gdy równocześnie podniesiemy umiejętność wykorzystania istniejących rezerw produkcyjnych wśród samych rolników oraz umiejętność jak najbardziej efektywnego wyzyskania bieżąco dostarczanych rolnictwu środków produkcji. Zapewnienie rolnictwu tych warunków rozwoju jest jednym z podstawowych zadań Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego.</u>
+ <u xml:id="u-6.24" who="#PoselStruzekBoleslaw">Jak w każdym dziale gospodarki narodowej — również w rolnictwie, a być może w rolnictwie w jeszcze większym stopniu — rozwój produkcji stanowi klucz do wielostronnego postępu. Dlatego też Klub Poselski ZSL w napiętym programie wzrostu produkcji rolniczej widzi jedną z podstaw zapewnienia planowanego wzrostu dochodów realnych społeczeństwa, widzi główną formę wkładu rolnictwa w rozwój ekonomiczny kraju, a także drogę zapewnienia planowanego wzrostu dochodów realnych ludności rolniczej, drogę poprawy sytuacji materialnej i awansu socjalnego wsi.</u>
+ <u xml:id="u-6.25" who="#PoselStruzekBoleslaw">Wysoki Sejmie! Projekt planu 5-letniego stanowi właściwą koncepcję rozwoju społeczno-gospodarczego kraju do 1975 r. W obecnym momencie powszechnie oceniany jest jako koncepcja optymalna. Przekształcenie tej oceny w rzeczywistość zależeć będzie w znacznej mierze od aktywnej polityki społecznej i gospodarczej, dostosowującej mechanizmy ekonomiczne do nowej strategii rozwojowej, do realizowanych i planowanych zmian strukturalnych, rozwijającej system pozytywnych motywacji społecznych, dającej możliwości najbardziej pełnego wyzyskania społecznych czynników wzrostu gospodarczego.</u>
+ <u xml:id="u-6.26" who="#PoselStruzekBoleslaw">Jeżeli można stwierdzić, że założenia polityki społeczno-gospodarczej partii rozwijane w ścisłej konsultacji z ZSL, SD i z całym społeczeństwem uformowały obecny kształt planu 5-letniego, to w trakcie jego realizacji ta polityka społeczno-ekonomiczna powinna zachować tę twórczą funkcję.</u>
+ <u xml:id="u-6.27" who="#PoselStruzekBoleslaw">Wysoki Sejmie! Kończąc swoje wystąpienie pragnę jeszcze raz stwierdzić, że Klub Poselski Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego w pełni popiera przedłożony przez Rząd projekt uchwały sejmowej o planie społeczno-gospodarczego rozwoju kraju w 'latach 1971—1975 i będzie głosować za tym projektem.</u>
+ <u xml:id="u-6.28" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-7">
+ <u xml:id="u-7.0" who="#Marszalek">Głos ma poseł Andrzej Benesz.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-8">
+ <u xml:id="u-8.0" who="#PoselBeneszAndrzej">Wysoka Izbo! W dyskutowanym dzisiaj planie całe nasze społeczeństwo widzi realny, chociaż niełatwy w wykonaniu, wyraz swych dążeń. Widzi konkretne perspektywy, wielkie, społecznie konieczne nadzieje, nadzieje, których czas realizacji przybliżył się.</u>
+ <u xml:id="u-8.1" who="#PoselBeneszAndrzej">Plan ten odważnie podejmuje — jak powiedziano już z tej trybuny — skorelowanie dążeń i potrzeb jednostki z potrzebami i prawami zbiorowości.</u>
+ <u xml:id="u-8.2" who="#PoselBeneszAndrzej">Będziemy — posłowie z Klubu Poselskiego Stronnictwa Demokratycznego głosowali za tym planem.</u>
+ <u xml:id="u-8.3" who="#PoselBeneszAndrzej">Z głębokim zadowoleniem należy stwierdzić, że po raz pierwszy w takich proporcjach, zasadniczym układem odniesienia dla budowy wieloletniego planu gospodarczego, stały się zadania poprawy szeroko pojętych warunków życia obywateli. Ta możliwość harmonijnego zespolenia obu elementów, wyraźnie i jednoznacznie określonych celów i priorytetów społecznych z podporządkowaną im polityką gospodarczą, możliwość uczynienia z nich dwóch stron jednego i tego samego procesu społeczno-gospodarczego — została dowiedziona w sposób praktyczny na przestrzeni ostatnich 18 miesięcy, została dowiedziona i głęboko społecznie zaaprobowana. Tak widziany, tak budowany plan jakże inaczej odczuwa i przyjmuje społeczeństwo — przyjmuje i realizuje.</u>
+ <u xml:id="u-8.4" who="#PoselBeneszAndrzej">Wszyscy doskonale zdajemy sobie sprawę, że plan ten jest rezultatem zapoczątkowanego po VII Plenum KC PZPR procesu zwrotu w polityce społeczno-gospodarczej Polski. Jego zadania są wyrazem wielkiej kampanii społeczno-politycznej, jaką była ogólnonarodowa dyskusja przed VI Zjazdem Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, Zjazdem, który zogniskował w sobie słuszne dążenia i aspiracje społeczeństwa polskiego, stwarzając mocne podstawy konstrukcji planu — jakże różniącego się od poprzednich swymi proporcjami i swą strukturą.</u>
+ <u xml:id="u-8.5" who="#PoselBeneszAndrzej">Kraj nasz, społeczeństwo — zwłaszcza ostatnio — zdobyły cenne doświadczenia w osiąganiu coraz lepszych, wyższych wyników gospodarczych, w zespalaniu myślenia i działania na rzecz odczuwalnego, rosnącego dorobku Polski. Dowiodły tym słuszności tezy o możliwości równoczesnego rozwiązywania problemów postępu gospodarczego i potrzeb społecznych — dalszego i szybkiego wzrostu poziomu życiowego ludności.</u>
+ <u xml:id="u-8.6" who="#PoselBeneszAndrzej">W obecnym planie podstawowymi gwarancjami osiągnięcia tego celu są przyjęcie bardzo wysokiego, ale przecież realnego, wynikającego z rzeczywistych możliwości naszej gospodarki — wzrostu dochodu narodowego o 40% oraz proporcje w jego podziale.</u>
+ <u xml:id="u-8.7" who="#PoselBeneszAndrzej">Osiągnięcie tego wzrostu w produkcji przemysłowej o ponad 50%, w rolniczej — o około 20%, w obrotach handlu zagranicznego — o około 57%, a przede wszystkim wzrostu wydajności pracy w przemyśle i budownictwie o 30% oraz wykorzystanie tkwiących jeszcze we wszystkich dziedzinach rezerw — na pewno nie będzie łatwe. Wymagać będzie energicznego kierowania procesami gospodarczymi przez Rząd, ale również — i przede wszystkim — społecznego zrozumienia, społecznej aktywności wszystkich obywateli w wywiązywaniu się ze swych obowiązków, a także upowszechnienia dobrych, ostatnio zdobytych doświadczeń.</u>
+ <u xml:id="u-8.8" who="#PoselBeneszAndrzej">Koniecznego dla realizacji tych zamierzeń przegrupowania sił i środków, zmiany priorytetów inwestycyjnych, produkcyjnych dokonać musimy niejako w ruchu, przy zachowaniu ciągłości istniejących procesów gospodarczych i uniknięciu strat, które pociągnęłoby za sobą zaniechanie kontynuacji rozpoczętych wcześniej zadań. Obecne pięciolecie trzeba określać jako wejście w wielki proces przebudowy życia społeczno-gospodarczego, którego wiele problemów rozwiązanych zostanie dopiero po 1975 r.</u>
+ <u xml:id="u-8.9" who="#PoselBeneszAndrzej">Wiąże się to ściśle z osiągnięciem żywotnych dla społeczeństwa celów planu, z których na czoło wysuwa się planowany wzrost płac realnych o 18%, a więc 2-krotnie wyższy niż w ubiegłym pięcioleciu, przy jednoczesnym, ogromnym przyroście liczby zatrudnionych. Dochodzi do tego lepsze, odczuwalne przez ludność zaopatrzenie rynku, intensyfikacja budownictwa mieszkaniowego, cały zespół zadań socjalnych i oświatowo-kulturalnych.</u>
+ <u xml:id="u-8.10" who="#PoselBeneszAndrzej">Planowane na bieżące pięciolecie dostawy towarów rynkowych zapewniają i umacniają równowagę rynkową, a ich struktura jest już lepiej dostosowana do popytu, po prostu — do potrzeb ludności. Przy pełnej realizacji założeń planu można oczekiwać znacznej poprawy. Dokonana ostatnio reorganizacja w pionie handlu wewnętrznego, drobnej wytwórczości i usług, a także nowa, w czasie tej sesji dyskutowana ustawa — a raczej ustawy — powinny przynieść spodziewane rezultaty.</u>
+ <u xml:id="u-8.11" who="#PoselBeneszAndrzej">Jako członkowie Stronnictwa Demokratycznego w pełni Zdajemy sobie sprawę, że wiele z tych zadań adresowanych jest do środowisk naszego oddziaływania.</u>
+ <u xml:id="u-8.12" who="#PoselBeneszAndrzej">Wzrost budownictwa mieszkaniowego o 16% nie spowoduje jeszcze w bieżącym pięcioleciu radykalnej poprawy warunków mieszkaniowych, ale poprzez rozbudowę mocy wytwórczych przemysłu materiałów budowlanych, przygotowanie terenów budowlanych oraz organizację wielkiego przemysłu mieszkaniowego, fabryk domów — stworzone zostaną po 1975 r. podstawy do ofensywy w tej dziedzinie. Niemałe znaczenie — i gospodarcze, i społeczne — mają tu także decyzje dotyczące budownictwa indywidualnego. Liczą się również sprawy właściwego utrzymania i remontów lokali już wybudowanych, co dla całego problemu mieszkaniowego ma duże znaczenie.</u>
+ <u xml:id="u-8.13" who="#PoselBeneszAndrzej">Zawarte w planie, skorelowane z potrzebami gospodarki propozycje w zakresie oświaty i kultury, ochrony zdrowia, wczasów i wypoczynku — wychodzą naprzeciw postulatom ludzi pracy. Dzisiaj powszechnie są już rozumiane jako niezbędny element poprawy warunków bytu i czynnik przyczyniający się do rozwoju kraju, podobnie jak inicjatywy w zakresie skracania czasu pracy w zawodach o dużym stopniu uciążliwości, równanie uprawnień socjalnych pracowników fizycznych i umysłowych, polepszanie opieki nad matką i dzieckiem czy przeznaczanie większych środków na bezpieczeństwo i higienę pracy.</u>
+ <u xml:id="u-8.14" who="#PoselBeneszAndrzej">Tak widziany zakres zadań wyznaczył środki ich realizacji. Mamy tu na myśli przede wszystkim rozmiary planu inwestycyjnego, od którego efektywności i sprawnej realizacji zależy w dużym stopniu osiągnięcie celów całego planu. Nakłady inwestycyjne wzrastają o ponad 45% w stosunku do poprzedniej pięciolatki. Uwzględnione zostały — w skali dotąd nie stosowanej — nakłady w tych wszystkich dziedzinach społeczno-gospodarczych, które bezpośrednio wpływają na polepszenie warunków życiowych ludności pracującej. Przemysły grupy — „B” charakteryzują się najwyższym tempem wzrostu nakładów — aż o 98% więcej niż w ubiegłej pięciolatce.</u>
+ <u xml:id="u-8.15" who="#PoselBeneszAndrzej">Podstawowa część nakładów przeznaczona jest na przemysł, który zabezpiecza środki na odczuwalną poprawę poziomu życia i na wzrost płac, tworząc jednocześnie nowe miejsca pracy.</u>
+ <u xml:id="u-8.16" who="#PoselBeneszAndrzej">W sumie, Wysoka Izbo, plan inwestycyjny ocenić można i należy jako napięty, ale wykonalny, przy sprawniejszej niż w ubiegłych latach realizacji.</u>
+ <u xml:id="u-8.17" who="#PoselBeneszAndrzej">Czynnikiem sprzyjającym pomyślnej realizacji planu jest rozwój kontaktów gospodarczych z naszymi sąsiadami oraz generalna aktywizacja handlu zagranicznego.</u>
+ <u xml:id="u-8.18" who="#PoselBeneszAndrzej">Ogromną rolę ma dla nas dalsze rozszerzanie współpracy w ramach RWPG, pozwalając na rozwój daleko idącej specjalizacji, głównie w zakresie kooperacji przemysłowej, wpływając na nasilenie kontaktów handlowych i wymiany doświadczeń, na wykorzystywanie nowych technologii i ulepszanie organizacji produkcji.</u>
+ <u xml:id="u-8.19" who="#PoselBeneszAndrzej">Sprzyja nam korzystny klimat na arenie międzynarodowej, gdzie dzięki aktywnej polityce Związku Radzieckiego, Polski i innych krajów socjalistycznych znajdują rozwiązania podstawowe dla nas problemy. Prawno-międzynarodowe uznanie, w wyniku ratyfikacji układu między Polską i NRF, granicy na Odrze i Nysie za nienaruszalną i ostateczną, wyniki ostatnich rozmów w Moskwie i Warszawie, jak też ogólne nasilenie kontaktów politycznych i gospodarczych — stwarza lepsze perspektywy współpracy, otwiera drogi dalszej aktywizacji naszego handlu zagranicznego, podnosi rolę naszej gospodarki morskiej. Wszystko to umacnia polityczną i gospodarczą pozycję Polski na arenie międzynarodowej. Stabilizacja polityczna sprzyja pokojowemu rozwojowi gospodarki polskiej.</u>
+ <u xml:id="u-8.20" who="#PoselBeneszAndrzej">Obywatele Posłowie! Współczesny rozwój gospodarczy wymaga zachowania odpowiednich proporcji harmonijnego rozwoju wszystkich gałęzi gospodarki, a w naszych warunkach wymaga on nadto szczególnie dynamicznego rozwoju tych dziedzin, które zaspokajają potrzeby społeczeństwa w sferze konsumpcji. Jedną z tych dziedzin są usługi.</u>
+ <u xml:id="u-8.21" who="#PoselBeneszAndrzej">Stronnictwo Demokratyczne wskazywało wielokrotnie na wielkie — gospodarcze i społeczne znaczenie usług, postulując ich rozwój. Do spraw tych od wielu lat przywiązywaliśmy duże znaczenie i trudno nam było godzić się z odsuwaniem ich na dalszy plan. Dzisiaj, zwłaszcza po VI Zjeździe partii, nie trzeba już uzasadniać ważnej roli usług w kształtowaniu warunków bytowych społeczeństwa. Niezbędne staje się dokonanie przełomu w rozwoju usług, nadrobienie istniejących w tej dziedzinie wieloletnich zaniedbań. Faktem jest, że rozwój sieci placówek usługowych nie nadąża jeszcze za dynamiką procesów industrializacyjnych i urbanizacyjnych, szczególnie za rozwojem budownictwa mieszkaniowego. Istnieją nadal znaczne braki w dziedzinie usług na terenach wiejskich i to zarówno w dziedzinie usług bytowych, jak i związanych z potrzebami produkcyjnymi gospodarstw rolnych. Krótko mówiąc, aktualny stan usług w kraju nie ułatwia jeszcze życia ludziom pracy w sposób zgodny z potrzebami. Krytyczną opinię społeczną o stanie usług uzasadniają zwłaszcza takie zjawiska, jak: niedostateczna podaż i niewłaściwy, nie dostosowany do popytu układ przestrzenny sieci usług, braki w zaopatrzeniu placówek usługowych w niezbędne materiały i części zamienne, występująca jeszcze nieterminowość i niska nieraz jakość wykonywanych prac. Ekonomiczne następstwa są tu przecież oczywiste. Przedmioty, urządzenia i obiekty uszkodzone i nie naprawione tracą swą wartość użytkową, zamrażają wydatkowane na nie środki. Udział usług w utrzymywaniu równowagi rynkowej, kształtującej się obecnie w granicach 15% ogółu wydatków ludności na zakup towarów i usług, nie jest dostateczny — szczególnie w konfrontacji ze wzrostem dochodów ludności w ciągu ostatniego półtora roku. Wreszcie — rozwój usług powinien w większym niż dotąd stopniu wpływać na kształtowanie nowoczesnego modelu konsumpcji indywidualnej, przyczyniając się do zapewnienia równowagi rynkowej między towarami o charakterze spożywczym i przemysłowym. Potrzeba rozwoju usług wynika też z ich niemałego wpływu na prawidłowe rozwiązywanie problemów intensyfikacji produkcji rolnej.</u>
+ <u xml:id="u-8.22" who="#PoselBeneszAndrzej">Ekonomiczna konieczność przyspieszenia rozwoju usług dotąd niewystarczającego i nieproporcjonalnego do tempa ogólnego wzrostu gospodarczego kraju, pozostaje także w bezpośredniej zależności z przewidywanym zwiększeniem dochodu narodowego oraz dochodów osobistych ludności. Rozwój usług stwarza również tak potrzebne nowe stanowiska pracy, a zwłaszcza wydatnie polepsza możliwości zatrudnienia kobiet.</u>
+ <u xml:id="u-8.23" who="#PoselBeneszAndrzej">Rozwój usług powinien uwzględniać nie tylko przewidywany wzrost siły nabywczej ludności, lecz również — a może nawet przede wszystkim — zmiany wynikające ze wzrostu zamówień społecznych, poziomu wykształcenia i kultury materialnej naszego społeczeństwa. Poza zaspokojeniem potrzeb bytowych społeczeństwa w drodze wzrostu podaży artykułów spożywczych i przemysłowych, staje się konieczne zapewnienie coraz większej liczby usług, związanych z wyższym standardem wyposażenia technicznego naszych mieszkań, gospodarstw domowych i rolnych, a także z rozrywką i wypoczynkiem.</u>
+ <u xml:id="u-8.24" who="#PoselBeneszAndrzej">Założone w planie znaczne zwiększenie dostaw różnorodnych artykułów przemysłowych oraz przewidywane w związku z tym zmiany w stanie posiadania przedmiotów trwałego użytku — wymagają koniecznego, równoległego wzrostu dostosowanych do tego stanu rzeczy usług.</u>
+ <u xml:id="u-8.25" who="#PoselBeneszAndrzej">Szybkiego rozwoju wymagają zwłaszcza usługi budowlane i inwestycyjne dla ludności, szczególnie dla ludności wiejskiej w regionach, gdzie występuje ostry deficyt tych usług dla indywidualnych gospodarstw rolnych.</u>
+ <u xml:id="u-8.26" who="#PoselBeneszAndrzej">Bardzo ważny dla realizacji zadań w rolnictwie jest również wzrost usług rolniczych na rzecz gospodarstw indywidualnych. Ich powiększony udział w całym cyklu produkcyjnym indywidualnego rolnictwa powinien przyczynić się do podniesienia wydajności pracy, zwiększenia efektów produkcyjnych, jak też do skrócenia przeciętnego czasu pracy ludności rolniczej.</u>
+ <u xml:id="u-8.27" who="#PoselBeneszAndrzej">Rozwój gospodarczy kraju oraz podstawowe zadanie lepszego zaspokojenia potrzeb i poprawy warunków bytowych społeczeństwa wskazują na wagę właściwego wykorzystania potencjału rzemiosła i pozostałej, pozarolniczej gospodarki nie uspołecznionej. Wprawdzie pod względem liczby zatrudnionych, jak i wartości produkcji, stanowi ona stosunkowo nieznaczny procent gospodarki narodowej, ale jej znaczenie i rola w zaspokajaniu potrzeb w zakresie usług i uzupełniającej produkcji niektórych wyrobów rynkowych ma istotne znaczenie społeczno-gospodarcze.</u>
+ <u xml:id="u-8.28" who="#PoselBeneszAndrzej">Z tą właśnie myślą w ubiegłym roku podjęte zostały działania, mające na celu uporządkowanie spraw rzemiosła i innych działów pozarolniczej gospodarki nie uspołecznionej. W wyniku tych prac — prowadzonych równolegle przez Rząd i Sejm — powstała obecnie sytuacja umożliwiająca stabilne określenie na bieżącą pięciolatkę zadań i warunków pracy pozarolniczej gospodarki nie uspołecznionej. O uregulowaniu tych problemów będziemy zresztą mówili szerzej, dyskutując poprzednio wspomniane ustawy.</u>
+ <u xml:id="u-8.29" who="#PoselBeneszAndrzej">Jest jednak, Wysoka Izbo, rzeczą pewną, że tę powstałą szansę należy rozumnie wykorzystać dla realizacji zadań w dziedzinie usług — zadań, które stanowią przecież integralny element omawianego dzisiaj planu.</u>
+ <u xml:id="u-8.30" who="#PoselBeneszAndrzej">Prawidłowe wykonanie tych zamierzeń w dużej mierze zależeć będzie od rad narodowych, które poprzez właściwe wykorzystanie swych uprawnień przede wszystkim w zakresie kształtowania struktury branżowo-przestrzennej, gospodarki materiałowej i polityki fiskalnej, będą miały bezpośredni wpływ na przyspieszenie społecznie pożądanego rozwoju usług.</u>
+ <u xml:id="u-8.31" who="#PoselBeneszAndrzej">Omawiany projekt planu przewiduje wzrost wartości usług o 55%. To wydaje się dużo. Biorąc jednak pod uwagę zaniedbania w przeszłości oraz obecne potrzeby, wskaźnik ten należy przyjąć za dolną granicę i zdawać sobie sprawę z konieczności rozważenia dalszego wzrostu o co najmniej 20—25%, pod warunkiem zabezpieczenia odpowiednich na to środków.</u>
+ <u xml:id="u-8.32" who="#PoselBeneszAndrzej">Wysoka Izbo! Przedłożony nam dzisiaj projekt planu 5-letniego zawiera ambitny i dynamiczny, ale przecież w pełni realny program rozwoju kraju.</u>
+ <u xml:id="u-8.33" who="#PoselBeneszAndrzej">Jeżeli potrafimy przyspieszyć realizację ustalanych dzisiaj wskaźników wzrostu produkcji i dochodu narodowego, to w trakcie pięciolatki będziemy mogli dokonać korekty wzrostu wskaźników określających stopę życiową, będziemy mogli rozszerzyć program społeczny celów gospodarczego rozwoju Polski.</u>
+ <u xml:id="u-8.34" who="#PoselBeneszAndrzej">Dyskutowany dzisiaj plan jest konstrukcją otwartą, oparty jest na autentycznych zamówieniach społecznych. Daje wyraźnie osadzone w czasie perspektywy, wiąże je z człowiekiem. Jest to bardzo potrzebne, najważniejsze.</u>
+ <u xml:id="u-8.35" who="#PoselBeneszAndrzej">Wysoka, świadomie sterowana dynamika rozwoju gospodarczego, polityka szybkiego wzrostu dochodów ludności przy równoległej intensyfikacji produkcji i usług oraz dbałość o równowagę rynkową — to podstawowe elementy drogi nakreślone tym planem.</u>
+ <u xml:id="u-8.36" who="#PoselBeneszAndrzej">Wszystkie jego założenia i proporcje ustalone zostały z myślą o człowieku i człowiek też będzie decydował o tempie i stopniu ich realizacji.</u>
+ <u xml:id="u-8.37" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-9">
+ <u xml:id="u-9.0" who="#Marszalek">Głos ma poseł Edward Jaremek.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-10">
+ <u xml:id="u-10.0" who="#PoselJaremekEdward">Wysoki Sejmie! Zamożność kraju, jego potęgę ekonomiczną i dobrobyt ludności, określa się zazwyczaj uwzględniając część dochodu narodowego, przypadającą na statystycznego obywatela. Ponieważ w naszym kraju blisko 60% dochodu narodowego daje produkcja przemysłowa, to wzrost ekonomiczny kraju i poziom dobrobytu ludności — wytyczony na VI Zjeździe PZPR — jest w znacznym stopniu uzależniony od rozwoju przemysłu. Należy więc dążyć z jednej strony do rozwoju produkcji takich wyrobów, które przez duży popyt na rynkach światowych będą kształtowały przyszły rozwój kraju, a z drugiej dążyć do poprawy efektywności gospodarowania przez obniżkę kosztów własnych produkcji w każdym zakładzie produkcyjnym.</u>
+ <u xml:id="u-10.1" who="#PoselJaremekEdward">Realizacja pierwszego z wymienionych kierunków pozostaje w zasadzie poza kompetencjami przedsiębiorstw i dlatego ograniczę się do przedstawienia sprawy kosztów własnych produkcji, których obniżka, ogólnie rzecz biorąc, prowadzić może do:</u>
+ <u xml:id="u-10.2" who="#PoselJaremekEdward">— podwyższenia płac pracowników;</u>
+ <u xml:id="u-10.3" who="#PoselJaremekEdward">— obniżki cen towarów dostarczanych na rynek;</u>
+ <u xml:id="u-10.4" who="#PoselJaremekEdward">— zysków przedsiębiorstw, dzięki czemu państwo uzyskuje więcej środków na inwestycje, a więc na zaspokojenie przyszłych potrzeb ludności lub teraźniejszych, tj. na ochronę zdrowia, oświatę, renty i kulturę.</u>
+ <u xml:id="u-10.5" who="#PoselJaremekEdward">Każdy z wymienionych czynników prowadzi zawsze do wzrostu stopy życiowej ludności i wzrostu potęgi ekonomicznej kraju.</u>
+ <u xml:id="u-10.6" who="#PoselJaremekEdward">Obniżka kosztów własnych produkcji stwarza możliwość uzyskania pewnych oszczędności. Chodzi jednak o to, aby oszczędność ta była stosunkowo duża i możliwa do uzyskania w krótkim okresie czasu. Odnosząc powyższe do struktury kosztów w polskim przemyśle uspołecznionym należy stwierdzić, że zużycie materiałów zajmuje maj ważniejszą pozycję i dlatego tu w pierwszej kolejności należy szukać rezerw w kierunku obniżenia jednostkowych kosztów produkcji. Ponadto:</u>
+ <u xml:id="u-10.7" who="#PoselJaremekEdward">— w zapasach materiałowych zaangażowana jest największa część środków obrotowych przedsiębiorstw i przyspieszenie ich rotacji stanowić będzie bardzo istotny czynnik poprawy efektywności gospodarowania przedsiębiorstw i całej gospodarki narodowej;</u>
+ <u xml:id="u-10.8" who="#PoselJaremekEdward">— prawidłowa organizacja gospodarki materiałowej stanowi niezbędny warunek rytmiczności produkcji;</u>
+ <u xml:id="u-10.9" who="#PoselJaremekEdward">— brak pełnego pokrycia potrzeb przemysłu na niektóre materiały, jak: stal, metale kolorowe, paliwo itp. powoduje konieczność bardziej umiejętnego gospodarowania tymi materiałami.</u>
+ <u xml:id="u-10.10" who="#PoselJaremekEdward">Zasygnalizowane problemy wskazują na to, że prawidłowa, racjonalna i ekonomicznie efektywna gospodarka materiałowa stanowić powinna jeden z elementów przyczyniających się do zwiększenia efektywności pracy wszystkich przedsiębiorstw.</u>
+ <u xml:id="u-10.11" who="#PoselJaremekEdward">Realizacja wynikających stąd zadań wymaga współdziałania wszystkich pracowników przedsiębiorstw, niezależnie od zajmowanego stanowiska i charakteru wykonywanej pracy. Ekonomiści powinni usprawnić lub opracować metody (prognozowania, planowania i analizy zużycia materiałów i optymalnych zapasów, bardziej precyzyjne metody obliczania kosztów oraz zmodyfikować system składania zamówień i obrotu materiałami. W realizacji tych zadań największe znaczenie ma elektroniczna technika obliczeniowa, przy jednoczesnym zastosowaniu jednolitego międzyresortowego indeksu materiałowego. Przygotowania organizacyjne i wykorzystanie maszyn cyfrowych w tym zakresie powinny być maksymalnie przyspieszone, zwłaszcza w odniesieniu do materiałów niebilansujących się w skali gospodarki narodowej. Elektroniczna technika obliczeniowa powinna zapewnić również szybką i terminową informację o stanie zapasów w różnych, a przynajmniej w dużych jednostkach gospodarczych, co umożliwiłoby optymalne wykorzystanie tych zapasów, a przede wszystkim tych zbędnych i nadmiernych.</u>
+ <u xml:id="u-10.12" who="#PoselJaremekEdward">Szerokie pole działania w zakresie obniżki kosztów materiałowych mają zwłaszcza technicy, którzy przez stosowanie w swych konstrukcjach materiałów jakościowo lepszych, powinni przyczynić się do obniżki kosztów eksploatacji u użytkownika, a tym samym do szybszego zaspokojenia potrzeb społeczeństwa oraz poprawy standardu życiowego ludzi pracy.</u>
+ <u xml:id="u-10.13" who="#PoselJaremekEdward">Zagadnienia te są mi znane i bliskie zarówno z punktu widzenia przeciętnego nabywcy, jak i bezpośredniego wykonawcy, ponieważ od wielu lat jestem związany bezpośrednio z produkcją.</u>
+ <u xml:id="u-10.14" who="#PoselJaremekEdward">Chodzi mi więc o to, aby wyroby dostarczane na rynek były uprzednio wszechstronnie zbadane i sprawdzone, aby charakteryzowały się rzeczywiście wyższymi cechami użytkowymi, aby mankamenty, możliwe do usunięcia na etapie prób i badań, nie sprawiały kłopotów użytkownikom i nie powodowały wzrostu kosztów produkcji z tytułu zgłaszanych reklamacji.</u>
+ <u xml:id="u-10.15" who="#PoselJaremekEdward">Znaczną obniżkę kosztów jednostkowych osiągnąć można także przez zastąpienie obróbki skrawaniem — w której niekiedy 40—60% materiału stanowi odpad w postaci wiórów — nowoczesnymi technologiami, jak precyzyjne kucie i odlewanie, spawanie i zgrzewanie oraz tłoczenie na zimno.</u>
+ <u xml:id="u-10.16" who="#PoselJaremekEdward">Istotnym zagadnieniem w kosztach produkcji i eksploatacji jest miniaturyzacja wyrobów, których dotkliwy brak odczuwają niektóre branże przemysłu. Przykładem może być tu przemysł lotniczy, w którym ciężar wyrobów finalnych decyduje w znacznym stopniu o nowoczesności konstrukcji i o wartości użytkowej sprzętu. Tymczasem efekt pracy naszych konstruktorów zmierzającej do obniżenia wagi wyrobu gotowego jest pomniejszony przez konieczność montowania aparatury zbyt ciężkiej, bo produkowanej według starych wzorców.</u>
+ <u xml:id="u-10.17" who="#PoselJaremekEdward">Wiąże się z tym jakość surowców 1 materiałów konstrukcyjnych. Ich wytrzymałość i inne parametry muszą dorównywać standardom światowym, bo wówczas z tej samej ilości materiałów będziemy mogli wykonać znacznie więcej wyrobów dobrych i trwałych.</u>
+ <u xml:id="u-10.18" who="#PoselJaremekEdward">Obok obniżki jednostkowych norm zużycia materiałów tradycyjnych, duże możliwości obniżki kosztów widzę w szerszym stosowaniu tworzyw sztucznych, które powinny mieć jednak niższą cenę oraz odpowiednie parametry techniczne i jakościowe. W związku z tym przemysł chemiczny powinien doskonalić wytwarzane surowce i wzbogacać asortymenty tworzyw przydatnych do produkcji w innych gałęziach gospodarki narodowej.</u>
+ <u xml:id="u-10.19" who="#PoselJaremekEdward">Dalsza obniżka kosztów i uzyskanie oszczędności materiałowych możliwe są przez:</u>
+ <u xml:id="u-10.20" who="#PoselJaremekEdward">— zastępowanie drogich materiałów importowanych pełnowartościowymi materiałami produkcji krajowej, — unifikację i typizację produkowanych części oraz zespołów, — powszechne stosowanie znormalizowanych opakowań wielokrotnego użytku, jak pojemniki, palety, kontenery itp., — stosowanie w produkcji narzędzi o znacznie wyższej trwałości, narzędzi do szybkościowego skrawania oraz przyrządów zapewniających nie tylko obniżkę pracochłonności jednostkowej wyrobu, ale również uniemożliwiających lub zmniejszających radykalnie liczbę braków.</u>
+ <u xml:id="u-10.21" who="#PoselJaremekEdward">Doświadczenia niektórych przedsiębiorstw wskazują, że dobre rezultaty w zakresie obniżki kosztów wyrobów daje stosowanie metody analizy wartości. Sądzę, że zasady tej metody powinny być stosowane już w fazie projektowania nowego wyrobu, a nie tylko na etapie bieżącej produkcji. W ten sposób unikniemy zbędnych kosztów w przygotowaniu produkcji i osiągniemy większe oszczędności. Dlatego też znajomość i umiejętność posługiwania się tą i pokrewnymi metodami, powinna być objęta programem nauczania już w średnich szkołach zawodowych. Ponadto programy nauczania szkół zawodowych należy wzbogacić o zagadnienia związane z racjonalnym gospodarowaniem materiałami.</u>
+ <u xml:id="u-10.22" who="#PoselJaremekEdward">Należy również w szkołach wyższych podnieść poziom kształcenia konstruktorów i projektantów nowej techniki. Oni bowiem w pierwszej kolejności i w głównej mierze decydują o jakości, nowoczesności i cechach użytkowych nowych wyrobów.</u>
+ <u xml:id="u-10.23" who="#PoselJaremekEdward">Działając w sposób skoordynowany i kompleksowy w sferze nauki, szkolnictwa, techniki i bieżącej produkcji — osiągniemy najlepsze rezultaty i rzeczywiście przyspieszymy rozwój naszej socjalistycznej ojczyzny.</u>
+ <u xml:id="u-10.24" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-11">
+ <u xml:id="u-11.0" who="#Marszalek">Proszę Obywatela Sekretarza Posła Henryka Pawłowskiego o odczytanie komunikatu.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-12">
+ <u xml:id="u-12.0" who="#SekretarzposelHenrykPawlowski">Posiedzenie Komisji Drobnej Wytwórczości, Spółdzielczości Pracy i Rzemiosła odbędzie się bezpośrednio po zarządzeniu przerwy w obradach Sejmu w sali nr 67, Dom Poselski.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-13">
+ <u xml:id="u-13.0" who="#Marszalek">Zarządzam 30-minutową przerwę w obradach.</u>
+ <u xml:id="u-13.1" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu od godz. 11 min. 55 do godz. 12 min. 35)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-14">
+ <u xml:id="u-14.0" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Wznawiam obrady. Głos ma poseł Marek Kabat.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-15">
+ <u xml:id="u-15.0" who="#PoselKabatMarek">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Tym co najbardziej różni obecny projekt planu 5-letniego od poprzednich jest to, że ma on charakter planu otwartego. Jest on planem otwartym — po pierwsze na przyszłość, na perspektywę, po drugie — na szeroki świat, na współpracę i kontakty ze światem, po trzecie — na potrzeby człowieka i wreszcie po czwarte — na dokonywanie zmian w trakcie jego realizacji.</u>
+ <u xml:id="u-15.1" who="#PoselKabatMarek">Wysoki Sejmie! Jest rzeczą oczywistą, że rozwój społeczno-gospodarczy nie może dokonywać się na drodze odrębnych, tworzących zamkniętą całość planów, obejmujących okres kilku lat. Siłą rzeczy zresztą, każdy plan 5-let- ni w jakiś sposób warunkuje następny. Chodzi jednak o to, aby to wzajemne uwarunkowanie było świadomie zakładane i kierowane.</u>
+ <u xml:id="u-15.2" who="#PoselKabatMarek">Świadome kierowanie rozwojem społeczno-gospodarczym wymaga perspektywy. Plan perspektywiczny, obejmujący okres 15—20 czy więcej lat jest niezbędnym warunkiem efektywności gospodarczej planów 5-letnich. Dopiero posiadanie wizji rozwoju społeczno-gospodarczego na okres kilku pięciolatek umożliwia rozwiązywanie problemów tych wszystkich dziedzin życia społecznego i gospodarczego, których z uwagi na ich rozmiar, wysokość nakładów itp. nie można zrealizować w cyklu 5-letnim. Plan perspektywiczny umożliwi prawidłowe rozłożenie nakładów w czasie i stworzy gwarancję, że nie zostaną one zaniedbane w wyniku innych krótkoterminowych potrzeb. Nie mamy jeszcze opracowanego takiego perspektywicznego planu, niezbędnego dla dalszego harmonijnego rozwoju społeczno-gospodarczego naszego kraju. Wiemy jednak, że w Komisji Planowania prowadzone są prace nad jego przygotowaniem.</u>
+ <u xml:id="u-15.3" who="#PoselKabatMarek">Na podkreślenie i szczególną uwagę zasługuje fakt, że w obecnym projekcie planu 5-letniego zawarte są pewne elementy perspektywicznego planowania, że przewidziane jest w nim rozpoczęcie realizacji zadań, które, kontynuowane w następnych planach 5-letnich, będą miały wpływ na kierunek naszego rozwoju społeczno-gospodarczego w okresie najbliższych 15—20 lat. Do takich zadań należy program rozwoju komunikacji, a szczególnie program budowy autostrad, które, jak przewiduje projekt obecnego planu, rozpoczniemy budować w 1975 roku, a więc w ostatnim roku pięciolatki. Program ten zostanie zrealizowany w następnych latach, ale decydujące znaczenie dla jego wykonania ma obecna pięciolatka, w czasie której zostaną opracowane koncepcje, podjęte decyzje wykraczające poza okres 5 lat czy wreszcie prace przygotowawcze. Podobnie przedstawia się sytuacja w dziedzinie łączności, w której obecna pięciolatka, przez realizację zamierzeń inwestycyjnych w przemyśle teletechnicznym i kablowym, stworzy warunki do poprawy sytuacji po 1975 r.</u>
+ <u xml:id="u-15.4" who="#PoselKabatMarek">Innym przykładem elementu planu perspektywicznego w dyskutowanym dzisiaj projekcie — jest program budownictwa mieszkaniowego i planowane nakłady na gospodarkę komunalną. Realizacja tej części planu w obecnej pięciolatce będzie miała również decydujący wpływ na wielkość naszych zamierzeń w tych dziedzinach w następnych planach 5-letnich.</u>
+ <u xml:id="u-15.5" who="#PoselKabatMarek">Podobnie przedstawia się sprawa, jeżeli chodzi o plany dotyczące gospodarki wodnej i ochrony środowiska człowieka. W bieżącym planie 5-letnim przewiduje się m.in. oddanie do eksploatacji zbiorników wodnych o pojemności 360 mln m^3^ i rozpoczęcie budowy zbiorników wodnych o pojemności około 0,7 mld m^3^, a więc rozpoczęcie inwestycji, która realizowana będzie w latach późniejszych.</u>
+ <u xml:id="u-15.6" who="#PoselKabatMarek">Wreszcie jeszcze jeden, chociaż nie ostatni w projekcie tego planu, przykład planowania perspektywicznego. W planowaniu wytwarzania, przesyłu oraz wykorzystania energii nastąpi — „przygotowanie wdrożenia bloków energetycznych o mocy powyżej 200 MW oraz rozwój prac przygotowawczych do uruchomienia po roku 1980 elektrowni jądrowej”.</u>
+ <u xml:id="u-15.7" who="#PoselKabatMarek">Te przykłady, a ograniczam się do przedstawienia tylko kilku, wyraźnie świadczą o tym, że w obecnej pięciolatce przesądzone zostaną sprawy wykraczające swoim zasięgiem poza okres 5-letni, że zagadnienia te ujmowane są kompleksowo i perspektywicznie. Stanowi to niezwykle ważny element koncepcji planu perspektywicznego. Staje się poważnym krokiem naprzód na drodze do opracowania całościowego planu rozwoju społeczno-gospodarczego na okres najbliższych 15—20 lat.</u>
+ <u xml:id="u-15.8" who="#PoselKabatMarek">Porównując projekt obecnego planu 5-letniego z poprzednimi — zwraca uwagę nowa koncepcja gospodarczych kontaktów międzynarodowych. Nowość tej koncepcji polega głównie na jej otwartości na szeroki, współczesny świat, na chęci współpracy i na ambicji twórczego uczestniczenia Polski w gospodarce światowej. Ma to istotne znaczenie nie tylko z powodów ekonomicznych, ale również ideologicznych i patriotycznych.</u>
+ <u xml:id="u-15.9" who="#PoselKabatMarek">Weszliśmy w okres pokojowej konfrontacji systemu socjalistycznego z kapitalistycznym. Jest dla nas rzeczą zrozumiałą i oczywistą, że warunkiem umacniania naszej suwerenności, warunkiem umacniania niepodległości naszego ludowego państwa jest dynamiczny rozwój społeczno-gospodarczy, dokonywany w konfrontacji z Zachodem. Stąd udział każdego Polaka w dziele tego rozwoju, świadoma i wydajna praca na polu społeczno-gospodarczym jest obowiązkiem patriotycznym. W takiej właśnie postawie twórczego zaangażowania w pracę na rzecz postępu gospodarczego, społecznego, naukowego, kulturalnego wyraża się współcześnie patriotyzm.</u>
+ <u xml:id="u-15.10" who="#PoselKabatMarek">Projekt planu 5-letniego w tej części, która dotyczy naszych kontaktów i stosunków międzynarodowych, przewiduje dalsze rozwijanie tych stosunków. Polska — jak to wynika z planu — ma ambicję odgrywania aktywnej roli zarówno w charakterze eksportera, jak i importera.</u>
+ <u xml:id="u-15.11" who="#PoselKabatMarek">Projekt planu przewiduje, że wzrost obrotów towarowych handlu zagranicznego wzrośnie w ciągu pięciolecia o około 57%. Import ma wzrosnąć o około 59%, a eksport o około 55%. Wzrost ten jest szybszy od tempa wzrostu produkcji przemysłowej i rolnej. Oznacza to, że handel zagraniczny będzie w obecnej pięciolatce dynamizował rozwój naszej gospodarki.</u>
+ <u xml:id="u-15.12" who="#PoselKabatMarek">Przewiduje się szerokie wykorzystanie kredytów zagranicznych na modernizację i rozwój naszej gospodarki. Nie zauważamy nieuzasadnionych obaw przed zadłużeniem się za granicą, w wypadkach gdy zadłużenie to wpływa korzystnie na wzrost efektywności ekonomicznej. Na podkreślenie zasługuje również to, że poważna część naszych kontaktów zagranicznych będzie miała — obok krajowej bazy naukowej — bezpośredni wpływ na postęp techniczny we wszystkich gałęziach przemysłu. Celowi temu będą służyć zakupywane za granicą. w formie licencji, gotowe rozwiązania techniczne i technologiczne, służące zarówno rozwojowi produkcji artykułów rynkowych, jak i dalszemu rozwojowi tych dziedzin przemysłu, które są nośnikami postępu technicznego.</u>
+ <u xml:id="u-15.13" who="#PoselKabatMarek">Dwie trzecie całości naszych obrotów w handlu zagranicznym przypadać będzie na obroty handlowe z krajami socjalistycznymi. Stanowić to będzie czynnik dalszego przyspieszania procesów integracyjnych naszego obozu w ramach Rady Wzajemnej Pomocy Gospodarczej.</u>
+ <u xml:id="u-15.14" who="#PoselKabatMarek">Wysoki Sejmie! Program zaspokajania potrzeb człowieka zawarty był w każdym planie 5-letnim. Niestety, niejednokrotnie był on przedstawiany w sposób deklaratywny, a jego realizacja nie była społecznie odczuwalna.</u>
+ <u xml:id="u-15.15" who="#PoselKabatMarek">Zawsze akcentowano równomierny rozwój produkcji w grupie — „A” i — „B”, ale w praktyce realizowano rozwój produkcji środków wytwarzania z przewagą nad rozwojem produkcji artykułów konsumpcyjnych. Taka polityka gospodarcza dawała znane nam złe skutki społeczne i ekonomiczne. Obecny projekt planu 5-letniego zakłada odrabianie zaniedbań spowodowanych nierównomiernym rozwojem przemysłów grupy — „A” i — „B”.</u>
+ <u xml:id="u-15.16" who="#PoselKabatMarek">Przewiduje się, że wskaźnik produkcji globalnej przemysłu w grupie — „A” wyniesie 151,2 w porównaniu z 156,1 w poprzedniej 5-latce, a w grupie „B” — 148,4 w porównaniu z 138,5 w okresie 1965—1970.</u>
+ <u xml:id="u-15.17" who="#PoselKabatMarek">Na tym przykładzie najdobitniej widać, że plan 5-letni jest mocno związany z życiem i potrzebami społeczno-gospodarczymi kraju, że nie jest on kameralnym dziełem techników planowania, lecz powstał w wyniku szerokiej, społecznej konsultacji. Kierunek na stałe, odczuwalne zaspokajanie potrzeb człowieka jest centralnym zagadnieniem całego dyskutowanego dzisiaj projektu. Ten fakt uzasadnia optymistyczną ocenę obecnego planu 5-letniego.</u>
+ <u xml:id="u-15.18" who="#PoselKabatMarek">Plan przewiduje możliwość dokonywania zmian w czasie jego realizacji. Nie jest więc sztywną, tworzącą zamkniętą całość koncepcją rozwoju społeczno-gospodarczego w najbliższych latach. Dążenie do zapewnienia maksymalnego zaspokojenia potrzeb ludzi pracy stwarza zachętę do przekraczania planowanych zadań, zwiększa wydajność pracy i mobilizuje ogół obywateli do aktywności społeczno-gospodarczej. Fakt ten ilustrują najlepiej osiągnięcia produkcyjne roku 1971 i pierwszych pięciu miesięcy bieżącego roku.</u>
+ <u xml:id="u-15.19" who="#PoselKabatMarek">Wysoki Sejmie! Dynamizacja sił rozwoju, wypływająca z otwartego charakteru planu 5-letniego, związane z tym doskonalenie metod zarządzania gospodarką oraz doskonalenie funkcjonowania administracji państwowej odpowiada wyrażanym przez społeczeństwo potrzebom.</u>
+ <u xml:id="u-15.20" who="#PoselKabatMarek">Posłowie Koła Poselskiego — „Pax”, w imieniu których przemawiam, będą głosowali za przyjęciem przez Wysoką Izbę projektu uchwały o 5-letnim planie społeczno-gospodarczego rozwoju kraju w latach 1971—1975.</u>
+ <u xml:id="u-15.21" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-16">
+ <u xml:id="u-16.0" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Głos ma poseł Zbigniew Nadratowski.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-17">
+ <u xml:id="u-17.0" who="#PoselNadratowskiZbigniew">Wysoka Izbo! Doniosłość dzisiejszej debaty nad projektem społeczno-gospodarczego rozwoju kraju do roku 1975 wypływa między innymi i głównie stąd, że projekt ten jest sprawdzianem realizacji uchwały VI Zjazdu, która satysfakcjonowała całe nasze społeczeństwo. Od nas, posłów, wyborcy oczekują nie tylko odpowiedzi, jaki postęp osiągniemy w kraju, lecz również rozstrzygnięcia, jak wykorzystamy szansę nowej polityki społeczno-gospodarczej dla rozwoju konkretnego terenu.</u>
+ <u xml:id="u-17.1" who="#PoselNadratowskiZbigniew">Planowanie przestrzennego rozwoju gospodarki, wyrażone przez planowanie terenowe, musi zatem posłużyć się takimi metodami, aby z jednej strony zapewnić zgodność rozwoju terenu z ogólnokrajowym interesem, a z drugiej maksymalnie wykorzystać wszystkie czynniki dla poprawy warunków bytu i życia jego mieszkańców.</u>
+ <u xml:id="u-17.2" who="#PoselNadratowskiZbigniew">Formułowanie dolnośląskiego planu 5-let- niego potraktowaliśmy nie jako formalną czynność, ale jako autentyczny proces planistyczny. Wielkości zawarte w planie zatwierdzone przez Radę Ministrów w przekrojach terenowych, przyjęliśmy jatko podstawę do kształtowania proporcji wewnątrzregionalnych i szukania możliwości zwiększenia zadań.</u>
+ <u xml:id="u-17.3" who="#PoselNadratowskiZbigniew">Nawiązaliśmy szerokie kontakty z resortami i w wyniku obustronnych konsultacji udało się nam pomyślnie rozwiązać węzłowe problemy, mające znaczenie nie tylko dla rozwoju regionu do roku 1975, ale także dla okresów dalszych. W momencie rozpoczęcia pracy nad treścią planu borykaliśmy się z trudnościami, zdawałoby się nie do pokonania w tym pięcioleciu. Były to problemy bardzo wysokiego przyrostu zasobów siły roboczej, bo aż ponad 180 tys. i nieproporcjonalnie niższego przyrostu nowych miejsc pracy, problem niedorozwoju zdolności przerobowych organizacji budowlanych, limitujący możliwości dynamizowania rozwoju innych dziedzin i budownictwa mieszkaniowego. Troska o rozwiązanie tych problemów stała się domeną nie tylko władz terenowych, lecz również — co pragnę z całym naciskiem podkreślić — kierownictwa zainteresowanych resortów, a także Komisji Planowania przy Radzie Ministrów. Resorty takie, jak przemysłu ciężkiego i maszynowego, handlu wewnętrznego i usług, budownictwa oraz rolnictwa swą konstruktywną postawą wykazały, że nie ma interesów resortowych i interesów regionalnych, a jest jeden wspólny interes ogólnospołeczny i wszyscy czujemy się na równi odpowiedzialni za prawidłową treść planu i za jego realizację. Atmosfera konsultacji i uzgodnień potwierdza, że zmienia się styl zarządzania przez ogniwa centralne. Te korzystne zmiany w połączeniu z inicjatywą załóg i samorządu gospodarczego pozwalają mniemać, że zdołamy właściwie wykorzystać nasze możliwości rozwojowe.</u>
+ <u xml:id="u-17.4" who="#PoselNadratowskiZbigniew">W aktualnym planie przyjmujemy wartość produkcji przemysłu uspołecznionego o około 12 mld zł wyższą niż określały to wytyczne. Upoważnia nas do tego analiza możliwości zakładów przemysłowych Dolnego Śląska, a min. również dobra realizacja zadań podjętych w ramach akcji — „20 miliardów”.</u>
+ <u xml:id="u-17.5" who="#PoselNadratowskiZbigniew">W rolnictwie uwzględniając inicjatywę społeczną — rozważa się przyjęcie znacznie wyższego wzrostu hodowli niż ustalony w pierwotnych założeniach. Ambicją naszą jest, by w hodowli trzody chlewnej osiągnąć dodatkowy wzrost o ok. 200 tys. sztuk, w hodowli bydła — ok. 100 tys. sztuk, a w produkcji roślinnej czterech zbóż przekroczyć 30 q z ha.</u>
+ <u xml:id="u-17.6" who="#PoselNadratowskiZbigniew">Okazana pomoc władz centralnych powinna pozwolić na znaczne zwiększenie zadań organizacji budowlanych.</u>
+ <u xml:id="u-17.7" who="#PoselNadratowskiZbigniew">Korekta zadań rzeczowych w tych trzech działach sfery produkcji materialnej oraz założone zadania wydatnej poprawy obsługi ludności w sferze szeroko pojętych usług — pozwalają nam na zwiększenie zatrudnienia ze 130 tys. przewidywanych w wytycznych do około 160 tys. osób w projekcie planu.</u>
+ <u xml:id="u-17.8" who="#PoselNadratowskiZbigniew">W aktualnych warunkach na czoło w gospodarce regionu Dolnego Śląska wysuwa się zagadnienie zapewnienia bardziej właściwych proporcji między rozwojem produkcyjnym a infrastrukturą społeczno-techniczną.</u>
+ <u xml:id="u-17.9" who="#PoselNadratowskiZbigniew">Dolny Śląsk ma wszelkie dane ku temu, by bardziej dynamicznie, aniżeli było to dotychczas, rozwijać podstawowe funkcje regionu. Mamy dobre warunki naturalne, niezłe gleby, duże zasoby surowców mineralnych oraz doskonałe warunki wypoczynku i turystyki. Nie wszystkie te walory były w przeszłości odpowiednio wykorzystane. Dlatego w planie rozwoju społeczno-gospodarczego województwa do roku 1975 tym zagadnieniom nadajemy najwyższą rangę, aczkolwiek nie wszystkie z nich będą mogły być rozwiązane już w tej pięciolatce.</u>
+ <u xml:id="u-17.10" who="#PoselNadratowskiZbigniew">Wyższy od przeciętnego w kraju stopień zużycia majątku trwałego stwarza potrzebę przeznaczenia na rozwój i modernizację przemysłu prawie 62% globalnych nakładów inwestycyjnych na lata 1971—1975. Proporcje te jednak są w pełni uzasadnione, jeśli zważymy, że na naszym terenie będą realizowane zadania o kluczowym znaczeniu dla całej gospodarki narodowej, takie jak: dalszy rozwój kopalnictwa rud miedzi i ich przetwórstwa, rozwój energetyki, rozbudowa Jelczańskich Zakładów Samochodowych itp. Odbiciem zmian strukturalnych w przemyśle jest planowany szybszy rozwój gałęzi branż konsumpcyjnych, a szczególnie przemysłu rolno-spożywczego.</u>
+ <u xml:id="u-17.11" who="#PoselNadratowskiZbigniew">Planowane inwestycje, jak również stawiane jako czynnik równorzędny, a nawet pierwszoplanowy zadania w zakresie wykorzystania istniejącego majątku trwałego pozwoliły określić dynamikę produkcji globalnej przemysłu na poziomie 47% przyrostu. Poziom produkcji przemysłowej uważamy nadal za sprawę otwartą, która będzie uściślana i powinna być zwiększana w trakcie opracowywania planów rocznych przez przedsiębiorstwa.</u>
+ <u xml:id="u-17.12" who="#PoselNadratowskiZbigniew">Założone przez nasz przemysł kierunki rozwoju obejmują również wiele przedsięwzięć mających na celu podniesienie jakości produkowanych wyrobów oraz wprowadzenie nowych, o wysokim stopniu nowoczesności.</u>
+ <u xml:id="u-17.13" who="#PoselNadratowskiZbigniew">Podniesienie poziomu życia ludności regionu oraz zwiększenie udziału Dolnego Śląska w pokrywaniu potrzeb ogólnokrajowych wymaga rozwijania i intensyfikowania produkcji rolnej — jako drugiej głównej funkcji regionu. Muszę stwierdzić, że mamy tu poważne rezerwy. Wprawdzie osiągane wyniki, zwłaszcza produkcji roślinnej stawiają Dolny Śląsk w czołówce krajowej, to jednak wyniki w hodowli trzody chlewnej, w produkcji mięsa, w produkcji mleka, warzyw i owoców plasują nas na dalszych miejscach.</u>
+ <u xml:id="u-17.14" who="#PoselNadratowskiZbigniew">Zwiększamy zadania zarówno w produkcji zwierzęcej, jak i roślinnej, o czym już wspomniałem. Sprzymierzeńcem w naszych poczynaniach będzie nowa polityka państwa wobec rolnictwa. Nie można jednak oczekiwać, że rozwiąże ona samoczynnie wszystkie problemy. Musimy postawić na postęp techniczno-organizacyjny w rolnictwie. W minionym pięcioleciu zrobiliśmy w tym zakresie istotny krok naprzód, czego wyrazem może być wartość usług, która w porównaniu do roku 1965 wzrosła o 119%.</u>
+ <u xml:id="u-17.15" who="#PoselNadratowskiZbigniew">W bieżącym pięcioleciu zakładamy dalszy wzrost poziomu mechanizacji. Jednym z podstawowych warunków decydujących o dalszej intensyfikacji rolnictwa jest stopień jego wyposażenia w obiekty produkcyjne i budynki mieszkalne. W tej dziedzinie mamy poważne braki. Tylko w PGR wartość budynków na 1 ha użytków rolnych wynosi 14 tys., podczas gdy w woj. poznańskim kształtuje się ona na poziomie 22,4 tys., a w opolskim — 21,4 tys. Występuje przy tym wysoki stopień zużycia majątku trwałego, bo aż 58% w PGR, a jeszcze wyższy w gospodarce indywidualnej.</u>
+ <u xml:id="u-17.16" who="#PoselNadratowskiZbigniew">Wyższe niż w ubiegłym pięcioleciu nakłady inwestycyjne dla rolnictwa dolnośląskiego ukierunkowujemy głównie na budownictwo inwentarskie. Rozwijać będziemy specjalizację produkcyjną w poszczególnych gospodarstwach rolnych, gdyż warunkuje ona wzrost mechanizacji, postępu technicznego i poprawę warunków pracy zatrudnionych w rolnictwie.</u>
+ <u xml:id="u-17.17" who="#PoselNadratowskiZbigniew">Dużą wagę przywiązujemy do obsługi rolnictwa, stad też pracujemy obecnie nad usprawnieniem pracy organizacji działających na rzecz rolnictwa, a także służb agro-i zootechnicznych.</u>
+ <u xml:id="u-17.18" who="#PoselNadratowskiZbigniew">Dolny Śląsk jest terenem turystyki i lecznictwa uzdrowiskowego. Walory przyrodnicze stworzyły warunki do lokalizacji w naszym regionie 35% krajowej bazy sanatoryjnej i 37% bazy Funduszu Wczasów Pracowniczych. Rozmiary ruchu turystycznego stanowią ponad 38% ruchu krajowego. W roku 1971 odwiedziło województwo wrocławskie ponad 4 min turystów. Dane za 5 miesięcy br. wskazują, że liczba ta wzrośnie o 20—30%. Po otwarciu granicy z NRD w ciągu 5 miesięcy br. przez przejście graniczne w Zgorzelcu przybyło do nas ponad milion obywateli NRD.</u>
+ <u xml:id="u-17.19" who="#PoselNadratowskiZbigniew">W planie 5-letnim województwa — rozwój turystyki wysuwa się jako zadanie równorzędne obok rozwoju przemysłu i rolnictwa. Turystyka stanowi olbrzymią, dotychczas nie wykorzystaną szansę regionu.</u>
+ <u xml:id="u-17.20" who="#PoselNadratowskiZbigniew">W układzie przestrzennym rozwój turystyki koncentruje się w południowej części regionu, w pasie Sudetów i Podsudecia, a więc na obszarze o największych, nie rozwiązanych problemach społeczno-gospodarczych.</u>
+ <u xml:id="u-17.21" who="#PoselNadratowskiZbigniew">Baza turystyczna województwa wrocławskiego, liczebnie duża, jest bazą starą i w poważnym stopniu wyeksploatowaną. Trzeba w najbliższych latach podjąć jej rozbudowę i modernizację.</u>
+ <u xml:id="u-17.22" who="#PoselNadratowskiZbigniew">Zdajemy sobie sprawę, że w tym pięcioleciu nie uda się nam dokonać radykalnych zmian, ale niezmiernie pomocne byłoby centralne uregulowanie takich problemów, jak stworzenie możliwości pełnego wykorzystania zakładowych i związkowych domów wczasowych oraz przyspieszenie reorganizacji zarządzania gospodarką turystyczną, wczasowo-wypoczynkową i uzdrowiskowo-sanatoryjną w skali kraju.</u>
+ <u xml:id="u-17.23" who="#PoselNadratowskiZbigniew">Z racji ograniczonego czasu przedstawiłem tylko te problemy, które w ocenie Dolnego Śląska warunkują prawidłowe ustawienie pozostałych zadań.</u>
+ <u xml:id="u-17.24" who="#PoselNadratowskiZbigniew">Rozwój społeczno-gospodarczy województwa w tym pięcioleciu oparty jest na realnych podstawach, określających nasze aktualne możliwości, przebiegać będzie w dobrej, sprzyjającej atmosferze wykonywania zadań, jak też w głębokim przeświadczeniu, że inicjatywa załóg w obecnych warunkach będzie te możliwości jeszcze poszerzała w trakcie realizacji planu.</u>
+ <u xml:id="u-17.25" who="#PoselNadratowskiZbigniew">„Chcemy zrobić więcej”. Uważamy, że hasło to jest najwłaściwszą płaszczyzną dla kojarzenia interesów regionalnych z ogólnokrajowymi.</u>
+ <u xml:id="u-17.26" who="#PoselNadratowskiZbigniew">Mając zaszczyt występować w imieniu Wrocławskiego Wojewódzkiego Zespołu Poselskiego, stwierdzam, że projekt uchwały o 5-letnim planie społeczno-gospodarczego rozwoju kraju w latach 1971—1975 odpowiada naszym dążeniom li będziemy za nim głosowali i konsekwentnie go realizowali.</u>
+ <u xml:id="u-17.27" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-18">
+ <u xml:id="u-18.0" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Głos ma poseł Józefa Kruszka.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-19">
+ <u xml:id="u-19.0" who="#PoselKruszkaJozefa">Wysoka Izbo! Pragnę stwierdzić, że doniosłe decyzje o bezpłatnych świadczeniach leczniczych dla całej ludności rolniczej, realizowane przez społeczną służbę zdrowia od 1 stycznia 1972 r., powodują wiele pozytywnych konsekwencji, ale rodzą i nowe potrzeby.</u>
+ <u xml:id="u-19.1" who="#PoselKruszkaJozefa">W związku z tym chciałabym ustosunkować się do niektórych problemów projektu planu 5-letniego w zakresie rozwoju służby zdrowia. Jestem zdania, że planowane nakłady inwestycyjne na służbę zdrowia są zgodne z nową polityką społeczno-gospodarczą, odpowiadają również potrzebom społeczeństwa wiejskiego. Wyrazem tego jest fakt, że nakłady inwestycyjne na służbę zdrowia w bieżącej pięciolatce zwiększono do 1,5% ogółu nakładów inwestycyjnych na gospodarkę uspołecznioną.</u>
+ <u xml:id="u-19.2" who="#PoselKruszkaJozefa">Pragnę przypomnieć, że plan zakłada wzrost o ponad 600 ośrodków zdrowia na wsi, dzięki czemu w 1975 r. liczba ośrodków zdrowia na wsi wyniesie ponad 3 000. Plan przewiduje również budowę kilkunastu szpitali powiatowych i wzrost liczby łóżek szpitalnych.</u>
+ <u xml:id="u-19.3" who="#PoselKruszkaJozefa">Projekt planu zakłada również dalszy wzrost liczby lekarzy medycyny, lekarzy stomatologów i pielęgniarek. Rozwój materialnych podstaw służby zdrowia, dalszy dopływ personelu medycznego na tereny wiejskie — stanowią podstawowy czynnik poprawy ochrony zdrowia mieszkańców wsi. Wpłynie to także na stopniowe eliminowanie dysproporcji istniejących na tym odcinku między miastem a wsią, a także między poszczególnymi regionami kraju.</u>
+ <u xml:id="u-19.4" who="#PoselKruszkaJozefa">Oceniając pozytywnie projekt planu na lata 1971—1975 w części dotyczącej służby zdrowia, a szczególnie założenia odnoszące się do środowiska wiejskiego, powinniśmy mieć stale na uwadze proces jego realizacji. Istotnym zadaniem jest obecnie i będzie w przyszłości sprawne, terminowe wykonywanie inwestycji i to zarówno dużych obiektów, jak również mniejszych — to jest ośrodków zdrowia na terenach wiejskich.</u>
+ <u xml:id="u-19.5" who="#PoselKruszkaJozefa">Odpowiednie resorty powinny zastosować właściwe środki wobec przedsiębiorstw budowlanych, odpowiedzialnych za realizację inwestycji służby zdrowia. Istnieje też potrzeba powiększania mocy przerobowych. Możliwość taką widzę przez włączenie do budowy wiejskich ośrodków zdrowia przedsiębiorstw budownictwa rolniczego, spółdzielni usługowo-wytwórczych kółek rolniczych, a także zakładów budowlano-remontowych PZGS. Jest to zadanie, które wykracza poza resort zdrowia. Powinny go podjąć inne zainteresowane resorty i instytucje obejmujące swoim zasięgiem działania wieś i rolnictwo, odpowiedzialne za produkcję rolną, w tworzeniu której decydującym czynnikiem pozostaje jednak człowiek, jego wiedza i stan psychofizyczny. Znaczna część wiejskich ośrodków zdrowia będzie budowana poza planem inwestycyjnym. Realizacja budowy wiejskich ośrodków zdrowia wymaga specjalnej troski ze strony rad narodowych, a także Ministerstwa Zdrowia i Opieki Społecznej. Pragnę podkreślić, że przy budowie wiejskich ośrodków zdrowia można będzie wykorzystać udział społeczeństwa wiejskiego w postaci czynów społecznych. Już nieraz społeczeństwo wsi dawało dowody swojej ofiarności i zaangażowania przy budowie szkół, obiektów kulturalnych i ośrodków zdrowia. Istniejąca atmosfera na wsi upoważnia do stwierdzenia, że społeczeństwo wiejskie włączy się do realizacji i tych inwestycji. Leży to zresztą w jego własnych interesie.</u>
+ <u xml:id="u-19.6" who="#PoselKruszkaJozefa">Resort zdrowia i opieki społecznej powinien prowadzić bardziej konsekwentną politykę w rozmieszczeniu personelu medycznego, zwłaszcza tych specjalistów, których brak odczuwają miasta powiatowe.</u>
+ <u xml:id="u-19.7" who="#PoselKruszkaJozefa">Praktyka ostatnich 5 miesięcy, po wprowadzeniu bezpłatnych świadczeń leczniczych dla ludności rolniczej, potwierdziła oczekiwany wzrost wysiłków pracowników służby zdrowia. Mimo zwiększenia się liczby pacjentów w wiejskich ośrodkach zdrowia o około 30% w stosunku do analogicznego okresu roku ubiegłego, pracownicy służby zdrowia sprostali potrzebom, ujawnili rezerwy, wykazali dużą ofiarność i zrozumienie doniosłości nowych zadań. Należą im się za to gorące podziękowania.</u>
+ <u xml:id="u-19.8" who="#PoselKruszkaJozefa">Ten nowy okres wykazał jednak również, że istnieje potrzeba udoskonalenia modelu organizacji służby zdrowia.</u>
+ <u xml:id="u-19.9" who="#PoselKruszkaJozefa">Projekt planu 5-letniego w zakresie ochrony zdrowia i opieki społecznej określa również zadania w dziedzinie poprawy stanu opieki społecznej, zwłaszcza w stosunku do ludzi starych.</u>
+ <u xml:id="u-19.10" who="#PoselKruszkaJozefa">Z uznaniem należy podkreślić fakt planowanej budowy domów opieki społecznej oraz domów dziennej opieki w powiatach, co w konsekwencji zbliży tę opiekę do ludzi starych na wsi. Według danych GUS liczba ludności na wsi w wieku poprodukcyjnym w 1970 roku wynosiła 1 838 tys. osób, co stanowi 11,8% ogólnej liczby ludności zamieszkałej na wsi. Stoimy więc przed problemem organizacji opieki społecznej i zdrowotnej nad tą grupą ludności naszego kraju. Problem ten wykracza poza możliwości budżetowe i organizacyjne resortu zdrowia i opieki społecznej. Dlatego też sprawą tą powinny w większym stopniu, niż to jest dotychczas, zająć się inne resorty, obejmujące swoim zasięgiem wieś.</u>
+ <u xml:id="u-19.11" who="#PoselKruszkaJozefa">Wysoka Izbo! Jestem przekonana, że pełna realizacja rozpatrywanego obecnie planu przyczyni się do poprawy stanu zdrowia obywateli naszego kraju.</u>
+ <u xml:id="u-19.12" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ <u xml:id="u-19.13" who="#PoselKruszkaJozefa">Wicemarszałek Andrzej Benesz:</u>
+ <u xml:id="u-19.14" who="#PoselKruszkaJozefa">Głos ma poseł Marian Mięsowicz.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-20">
+ <u xml:id="u-20.0" who="#PoselMiesowiczMarian">Wysoka Izbo! W związku z projektem uchwały o 5-letnim planie społeczno-gospodarczego rozwoju kraju w latach 1971—1975, który w tej chwili dyskutujemy, chciałbym powiedzieć o niektórych zagadnieniach nauki i wdrożeń, Wysoka Izba pozwoli, że zacznę od niektórych osobistych uwag o ogólnym charakterze.</u>
+ <u xml:id="u-20.1" who="#PoselMiesowiczMarian">Hasło — „Nauka a społeczeństwo” jest problemem dyskutowanym szeroko na całym świecie. Zrozumiano już dawno, że rozwój nauki i postępu technicznego są procesami związanymi i stanowią zasadniczy element zaspokajania potrzeb współczesnego człowieka i społeczeństwa. Oczywiście, problem ten w różnych krajach wygląda rozmaicie, tak jak problem kultury i każdej innej działalności intelektualnej. Specyfika tej działalności, która ma z natury rzeczy społeczny charakter, stanowi zasadniczy czynnik życia, odróżniający społeczeństwa różnych krajów. Z drugiej strony wymiana naukowa jest jednym z ważnych czynników międzynarodowego współżycia.</u>
+ <u xml:id="u-20.2" who="#PoselMiesowiczMarian">Uogólniając, można stwierdzić, niezależnie od różnic specyfiki, że każda dyscyplina naukowa ma trzy cele. Pierwszy to cel poznawczy. Każda dyscyplina ma swoje problemy, związane z jej aktualnym etapem rozwoju, rozwiązanie których posuwa tę dyscyplinę naprzód jako naukę. Cel drugi — to wkład danej nauki do rozwoju innych dyscyplin. Wiemy jaką wielką i ważną rolę mają dzisiaj badania między dyscyplinarne. I wreszcie cel trzeci — to bezpośrednie świadczenia nauki na rzecz społeczeństwa.</u>
+ <u xml:id="u-20.3" who="#PoselMiesowiczMarian">Dzisiaj, kiedy nauka staje się coraz bardziej skomplikowana i wymaga od społeczeństwa coraz większych nakładów finansowych, rządy i społeczeństwa coraz bardziej interesują się, jak te środki są zużywane i na co są przeznaczane. Stawia się problem rentowności nauki.</u>
+ <u xml:id="u-20.4" who="#PoselMiesowiczMarian">O światowym poziomie i rozwoju nauki — a mam na myśli w tej chwili nauki ścisłe, przede wszystkim doświadczalne, laboratoryjne — decydowały wielkie, bogate i uprzemysłowione kraje. Kiedy 27 lat temu zaczęliśmy pracę wydawało się trudne, a nawet niemożliwe w naszych warunkach, na przykład w czasie jednego pokolenia, dorównać poziomowi światowemu. A jednak w tym czasie powstała w naszym kraju nowa nauka, o nowej metodyce; wychowano kadrę o nowej mentalności, przy zupełnie zmienionych warunkach i metodach pracy. Nie miejsce tu ani chwila do analizowania osiągnięć nauki w Polsce Ludowej — robimy to gdzie indziej, a zrobimy to, miejmy nadzieję, najstaranniej — w pracach przygotowawczych do II Kongresu Nauki Polskiej. Ogólnie można jednak powiedzieć, takie jest przynajmniej moje osobiste zdanie, że w wielu dyscyplinach, a szczególnie w naukach ścisłych, osiągnięto u nas wysoki poziom, odpowiadający pozycji politycznej Polski czy też pozycji w kulturze światowej.</u>
+ <u xml:id="u-20.5" who="#PoselMiesowiczMarian">Największym jednak osiągnięciem polskiej nauki jest niewątpliwie wychowanie licznej i dobrze wyszkolonej kadry naukowej. Ta młoda kadra wniosła już wielki wkład do osiągnięcia wysokiego obecnie poziomu nauki polskiej.</u>
+ <u xml:id="u-20.6" who="#PoselMiesowiczMarian">Czy zatem, jeżeli osiągnęliśmy właściwy poziom, odpowiadający ogólnej pozycji naszego kraju w świecie i wyszkoliliśmy liczną kadrę, możemy powiedzieć, że spełniliśmy swoje dotychczasowe zadanie i pracę należy po prostu kontynuować? Za chwilę dam odpowiedź na to pytanie, lecz przedtem postawmy inne. Czy polska -nauka rozwinęła się we właściwych kierunkach?</u>
+ <u xml:id="u-20.7" who="#PoselMiesowiczMarian">W rozwoju nauki istnieje pewien rodzaj automatyzmu, polegającego na tym, że rozwijają się kierunki ważne, bo te pociągają najaktywniejszych i najlepszych uczonych, podczas gdy kierunki mniej ważne zanikają. Może pewne dyscypliny nauki rozwinęły się w ten sposób, lecz nie można tej spontaniczności uważać za metodę. Dzisiaj, kiedy na świecie dyskutuje się o rentowności nauki, musimy wprowadzić do zagadnienia rozwoju nauki elementy sterowania w kierunku zaspokajania potrzeb człowieka i społeczeństwa. Można bowiem powiedzieć, że stwierdzony poprzednio wysoki poziom nauki w Polsce nie był jak dotąd w pełni wykorzystany do realizacji tych celów. Toteż, moim zdaniem, zasadnicza teza ustępu V E pt. — „Rozwój nauki i techniki” w projekcie uchwały, który dyskutujemy jest sformułowana właściwie. Ważne jest też w tej sytuacji wymienienie zagadnień, na których powinna się skoncentrować ingerencja nauki. Komisja Nauki i Postępu Technicznego dyskutowała nad tymi zagadnieniami i zaakceptowała ogólnie treść omawianego tu ustępu. Komisja stwierdziła jednak, że: — „Cały rozdział V, poza jednym słowem dotyczącym — „kulturalnych potrzeb”, nie zawiera niczego co dotyczyłoby nauki poza techniką i jej gospodarczymi konsekwencjami”. W rezultacie Komisja uchwaliła włączenie do omawianego ustępu dodatkowych punktów. Zacytuję te dwa ustępy:</u>
+ <u xml:id="u-20.8" who="#PoselMiesowiczMarian">„Ust. 3. Konieczne jest rozwijanie badań dotyczących rozwoju kulturalnego społeczeństwa i socjalistycznego wychowania człowieka, badań w dziedzinie kształtowania i ochrony zdrowia oraz środowiska człowieka”. Ten punkt zresztą znajdował się w materiałach informacyjnych, w broszurach zatytułowanych — „Podstawowe założenia”. Uważaliśmy jednak, że powinien on się znaleźć w uchwale.</u>
+ <u xml:id="u-20.9" who="#PoselMiesowiczMarian">„Ust. 4. Niezbędne jest prowadzenie i rozwijanie prac poznawczych w dziedzinie nauk ścisłych i przyrodniczych stanowiących podstawę techniki i rolnictwa, a także postępu w najszerzej pojętej służbie zdrowia”.</u>
+ <u xml:id="u-20.10" who="#PoselMiesowiczMarian">Nauki matematyczne, fizyczne, chemiczne — podstawa nauk stosowanych poprzez niezwykle szeroki zasięg poznawczy i światopoglądowy stanowią zarazem podstawę nowej techniki. Nowa technika nie powstaje przez naprawianie starej, lecz z przekazu do praktyki osiągnięć nauk podstawowych.</u>
+ <u xml:id="u-20.11" who="#PoselMiesowiczMarian">Jeżeli mówiłem, że oceniam wysoko stan polskiej nauki w zakresie nauk ścisłych, to wynika to między innymi stąd, że w naszych laboratoriach stosuje się wiele współczesnych technik doświadczalnych, które są u nas opanowane. Niektóre z nich udało się wprowadzić do przemysłu. Należy jednak opracować warunki przeniesienia tych rezultatów do przemysłu. Aby zapewnić prawidłowy rozwój nauki i techniki, a w szczególności jej modernizację, należy moim zdaniem:</u>
+ <u xml:id="u-20.12" who="#PoselMiesowiczMarian">po pierwsze — utrzymać wysoki poziom badań podstawowych w naukach ścisłych i zapewnić im warunki rozwoju;</u>
+ <u xml:id="u-20.13" who="#PoselMiesowiczMarian">po drugie — wprowadzić możliwie szeroko osiągnięcia tych nauk do praktyki przemysłowej.</u>
+ <u xml:id="u-20.14" who="#PoselMiesowiczMarian">Odnośnie do pkt. 1 — (badań podstawowych — wiadomo, że mamy dobrą kadrę naukową, ale nasze instytuty są bardzo słabo wyposażone w aparaturę. Pod względem wartości aparatury liczonej na jednego pracownika naukowego, zajmujemy w Europie jedno z miejsc końcowych. W najbliższych latach powinno się znacznie lepiej zaopatrzyć nasze instytuty w aparaturę. Wydaje się, że środki w wysokości 13% ogólnych nakładów na badania poznawcze — z ogólnego funduszu przeznaczonego na naukę, przy odpowiednim udziale dewiz, mogą stworzyć podstawę do tej akcji.</u>
+ <u xml:id="u-20.15" who="#PoselMiesowiczMarian">Pozytywne stanowisko naszych władz wobec potrzeb nauki, wyrażone kilkakrotnie na spotkaniach Ministra Nauki, Szkolnictwa Wyższego i Techniki i kierownictwa PAN z naszymi najwyższymi władzami politycznymi i państwowymi, upoważnia mnie do takiego stawiania sprawy.</u>
+ <u xml:id="u-20.16" who="#PoselMiesowiczMarian">Po raz pierwszy od dłuższego czasu władze nasze podeszły tak pozytywnie do potrzeb nauki. To stanowisko zostało już zadokumentowane uchwałą Rady Ministrów z 29 maja br. w sprawie zwiększenia w planie na 1972 r. limitów dewizowych na zakup aparatury naukowo-badawczej i literatury naukowo-technicznej oraz ułatwienia wyjazdów za granicę w celach naukowych. W planie na 1972 r. zwiększa się o 30 mln zł dewizowych ustalone limity dewizowe. Ta decyzja spotyka się z niezwykłym uznaniem i poczuciem odpowiedzialności pracowników nauki.</u>
+ <u xml:id="u-20.17" who="#PoselMiesowiczMarian">Odnośnie do punktu drugiego — to jest wdrożeń — nasuwa się co następuje: wydaje się, że wszyscy, którzy z tą sprawą mieliśmy do czynienia, widzimy, że muszą być stworzone warunki pobudzające przemysł do przyswajania sobie osiągnięć nowej techniki. Wydaje się, że istnieją w tej chwili założenia do przeprowadzenia tej niezbędnej akcji. Znajdują się one w opracowaniu komisji partyjno-rządowej dla usprawnienia funkcjonowania gospodarki narodowej. Jest to jeden z głównych tematów tez podanych ostatnio przez Ministra Nauki, Szkolnictwa Wyższego i Techniki. Nie wydaje się jednak możliwe, aby to ministerstwo mogło całość zagadnień wdrożeń rozwiązać, a zresztą całość tych zagadnień nie leży w kompetencjach tego ministerstwa. Aby to zrealizować trzeba w poszczególnych ogniwach gospodarczych, resortach stworzyć kompetentne, naukowo i organizacyjnie przygotowane zespoły, kierujące na podstawie odpowiednich analiz</u>
+ <u xml:id="u-20.18" who="#komentarz">polityką wdrożeń. Dziękuję. </u>
+ <u xml:id="u-20.19" who="#PoselMiesowiczMarian">(Oklaski)*</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-21">
+ <u xml:id="u-21.0" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Głos ma poseł Adam Parol.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-22">
+ <u xml:id="u-22.0" who="#PoselParolAdam">Obywatelu Marszalku! Wysoki Sejmie! Uchwała VI Zjazdu partii skonkretyzowała zadanie rozwoju społeczno-gospodarczego kraju do noku 1975. W planie tym bardzo poważne zadania zostały określone dla resortu przemysłu maszynowego. Są one szczególnie mocno sprzężone z realizacją podstawowych celów polityki społeczno-gospodarczej. Przemysł maszynowy spełnia bowiem rolę głównego nosiciela postępu technicznego w całej gospodarce i wpływa na rozwój produkcji dóbr konsumpcyjnych i zaopatrzenie rynku.</u>
+ <u xml:id="u-22.1" who="#PoselParolAdam">Realizacja tych strategicznych zadań będzie następowała w drodze zdecydowanego zwiększenia udziału 'przemysłu maszynowego w dostawach wyrobów rynkowych, w kształtowaniu struktury spożycia oraz w drodze dalszego, szybkiego wzrostu eksportu. Jednocześnie zdecydowanie przyspieszony będzie rozwój tych dziedzin produkcji, które decydują o unowocześnieniu i intensyfikacji gospodarki.</u>
+ <u xml:id="u-22.2" who="#PoselParolAdam">Dyskusja w sejmowej Komisji Przemysłu Ciężkiego i Maszynowego wykazała, że te kierunki rozwoju są zgodne z potrzebami gospodarki i stwarzają prawidłowe warunki do dalszego dynamicznego rozwoju kraju.</u>
+ <u xml:id="u-22.3" who="#PoselParolAdam">Zakładane tempo wzrostu produkcji w resorcie przemysłu maszynowego poważnie wyprzedza tempo wzrostu przemysłu krajowego. Wartość sprzedaży wyrobów własnej produkcji i usług w cenach zbytu osiągnie w 1975 r. 266 mld zł i wzrośnie o ponad 83% w stosunku do 1970 r.</u>
+ <u xml:id="u-22.4" who="#PoselParolAdam">Dostawy na rynek wewnętrzny w 1975 r. będą przeszło 2-krotnie wyższe niż w 1970 r. i wyniosą 62,5 mld zł według cen detalicznych.</u>
+ <u xml:id="u-22.5" who="#PoselParolAdam">Plan zakłada poważną obniżkę kosztów własnych. Spadek udziału kosztów w wartości sprzedaży wyrobów i usług kształtować się będzie w granicach 9%. Równie dynamicznie wzrastać będzie wydajność pracy. Planowany przyrost produkcji uzyskany będzie przede wszystkim w drodze wzrostu wydajności. Pokrycie przyrostu produkcji globalnej wydajnością pracy wyniesie bowiem 76,8%.</u>
+ <u xml:id="u-22.6" who="#PoselParolAdam">Ten program, zakładający prawie podwojenie produkcji, duży wzrost wydajności pracy i obniżkę kosztów, jest programem śmiałym, ale jednocześnie bardzo trudnym. Realizacja wynikających z niego zadań wymaga dużej dyscypliny, konsekwencji, optymalnego zaangażowania pracowników, zatrudnionych w tym przemyśle.</u>
+ <u xml:id="u-22.7" who="#PoselParolAdam">Jestem przedstawicielem tego przemysłu. Pracuję w Zakładach Mechanicznych — „Ursus”, zakładzie wiodącym w Zrzeszeniu Przemysłu Ciągnikowego. Nasze przedsiębiorstwo, zatrudniające ponad 20 tys. pracowników, jest dużą organizacją gospodarczą, mającą znaczenie zarówno w resorcie, jak i w całej gospodarce. Realizujemy już drugi plan roczny bieżącego pięciolecia. Uzyskane wyniki gospodarcze w 1971 r. oraz w okresie 5 miesięcy br. są pomyślne. Podstawowe zadania wykonaliśmy w pełni, a w produkcji, wydajności pracy i obniżce kosztów własnych uzyskaliśmy wyniki wyższe niż zakładał plan. Głównym czynnikiem pomyślnej realizacji zadań jest atmosfera dużego zaangażowania załogi w ich realizacji. Wyrazem tego zaangażowania i poparcia dla polityki partii, jest podjęcie przez załogę zobowiązań w odpowiedzi na list Biura Politycznego i Rządu. Wartość dodatkowej produkcji wyniesie 120 mln zł, z czego 70 mln zł już wykonaliśmy. Daliśmy rolnictwu więcej ciągników i części zamiennych. Podobnie jak Zrzeszenie Przemysłu Ciągnikowego, realizują swe dodatkowe zadania inne zakłady przemysłowe Mazowsza. Ta atmosfera i klimat stwarzają realne możliwości wykonania ambitnych i trudnych zadań. Konieczne jest jednak nadal stwarzanie warunków do coraz lepszej i efektywniejszej pracy.</u>
+ <u xml:id="u-22.8" who="#PoselParolAdam">Na podstawie dyskusji w sejmowej Komisji Przemysłu Ciężkiego i Maszynowego można stwierdzić, że nieodzowne jest kontynuowanie stałego procesu usprawniania organizacji i zarządzania. Słuszny jest realizowany w resorcie kierunek zmian organizacyjnych, który zmierza do tworzenia dużych, kompleksowych organizacji gospodarczych, w ramach których zamyka się pełny przemysłowy cykl, obejmujący jednostki produkcyjne, badawczo-projektowe, sprzedaży hurtowej i inne. Tego rodzaju duże organizacje, prowadząc działalność na zasadach rozrachunku gospodarczego, otrzymują wiele uprawnień do samodzielnego kształtowania polityki produkcyjnej, inwestycyjnej, zbytu, gospodarki finansowej i działalności badawczo-rozwojowej. Równolegle jednak z doskonaleniem modelu zarządzania przemysłem maszynowym pilną potrzebą jest doskonalenie obowiązującego systemu płac. Obecny system płac nie stwarza optymalnych warunków dla wydajnej i efektywnej pracy. W niedostatecznym stopniu motywuje ilość i jakość pracy, a w niektórych wypadkach jest wręcz hamulcem wydajnej pracy. Należy pilnie przystąpić do kompleksowego opracowania i wprowadzenia nowego, bardziej racjonalnego systemu płac, umożliwiającego skuteczniejsze oddziaływanie na wyzwalanie rezerw.</u>
+ <u xml:id="u-22.9" who="#PoselParolAdam">W ramach prac nad usprawnianiem systemu płac należy rozważyć zastąpienie obecnego systemu planowania funduszu płac dla przedsiębiorstw, który oparty jest na sztywnych rocznych dyrektywach, rozwiązaniami bardziej racjonalnymi, takimi, które będą pobudzały całe załogi do optymalnego wyzwalania rezerw, do wzrostu produkcji, wydajności pracy i obniżki kosztów własnych. Powinien być ustalony w tym zakresie właściwy, syntetyczny miernik wyników pracy zakładów, przykładowo — produkcja dodana i w stosunku do wzrostu wartości w tym mierniku, wieloletnia norma tworząca fundusz płac. Zmianom również powinny ulec obecne systemy rozdziału środków wewnątrz przedsiębiorstwa. Ilość i jakość pracy decydować muszą o wysokości zarobków. Dokonywane zmiany w obowiązującym systemie płac tworzyć powinny warunki, które każdemu pracownikowi pozwolą pracować coraz bardziej wydajnie z zachowaniem wszelkich zasad gospodarności.</u>
+ <u xml:id="u-22.10" who="#PoselParolAdam">Bardzo ważnym problemem w resorcie przemysłu maszynowego jest zapewnienie kadr dla odlewni i kuźni. Przyczyną braku kadr są zbyt niskie płace w zawodach odlewników i kowali oraz warunki pracy, które w odlewniach i kuźniach są uciążliwe i trudne. Z drugiej strony już dziś występuje deficyt odlewów i odkuć, hamujący wzrost produkcji poszczególnych branż przemysłu. Konieczne jest więc stworzenie preferencji dla wzrostu średnich płac w tych zawodach w porównaniu ze średnią dynamiką dla całego przemysłu.</u>
+ <u xml:id="u-22.11" who="#PoselParolAdam">Słuszny w swych ogólnych założeniach plan rozwoju przemysłu maszynowego do 1975 r. nie załatwia jednak wszystkich istotnych dla gospodarki problemów. Jednym z nich jest problem zmian strukturalnych produkcji obrabiarek, zmian na rzecz obrabiarek sterowanych numerycznie, wysoko wydajnych, obrabiarek zespołowych i automatycznych linii obróbczych. Jest to sprawa bardzo ważna dla zabezpieczenia wzrostu wydajności pracy, jaki zakłada bieżący plan 5-letni oraz dla realizacji zadań związanych z koniecznością dokonania dalszego kroku naprzód w rewolucji naukowo-technicznej w naszej gospodarce. Łącznie z przemysłem obrabiarkowym należy zdecydowanie szybciej rozwijać produkcję i podnosić jakość narzędzi.</u>
+ <u xml:id="u-22.12" who="#PoselParolAdam">Dotychczas nie rozwiązany jest również problem pełnego zaopatrzenia rolnictwa w ciągniki o mocy 30 KM. Bardzo szybka intensyfikacja produkcji rolnej, spowodowana decyzjami partii i Rządu, przyczyniła się do tego, że zamówienia rolnictwa na ciągniki tej klasy znacznie przekraczają obecne zdolności produkcyjne przemysłu.</u>
+ <u xml:id="u-22.13" who="#PoselParolAdam">Istnieje również potrzeba unowocześnienia obecnie produkowanych ciągników. Przemysł ciągnikowy powinien swoją produkcję dostosowywać do potrzeb rolnictwa.</u>
+ <u xml:id="u-22.14" who="#PoselParolAdam">Postulaty w tym zakresie zgłaszane są na spotkaniach poselskich, spotkaniach z rolnikami, były również przedmiotem ostrych dyskusji w Komisji Przemysłu Ciężkiego i Maszynowego.</u>
+ <u xml:id="u-22.15" who="#PoselParolAdam">Dla zabezpieczenia pełnej realizacji programu modernizacji i rozwoju przemysłu ciągnikowego w celu osiągnięcia zgodnie z decyzją Rządu w 1977 r. poziomu produkcji w wysokości 75 tys. sztuk nowoczesnych, zunifikowanych ciągników, konieczne jest rozpoczęcie już w 1973 r. realizacji inwestycji związanych z budową zakładu metalurgicznego, tłoczni, wydziału kół zębatych oraz zakładu części zamiennych.</u>
+ <u xml:id="u-22.16" who="#PoselParolAdam">Należy również stworzyć optymalne warunki dla wzrostu produkcji maszyn rolniczych. Zadania w zakresie wzrostu produkcji rolnej i hodowlanej spowodowały znacznie zwiększony popyt na maszyny rolnicze. Potrzeby te powinny być w pełni pokryte. W tym celu należy podjąć decyzje umożliwiające wzrost produkcji tych asortymentów, które są najbardziej poszukiwane przez naszych rolników. Wraz ze wzrostem produkcji maszyn rolniczych konieczne jest również stworzenie warunków dla szybkiego usprawniania handlu maszynami rolniczymi i częściami zamiennymi. Rolnik powinien mieć te maszyny i urządzenia, których potrzebuje, nie może mieć trudności w ich nabyciu, w obsłudze gwarancyjnej i naprawie. To właśnie jest zadanie dla przemysłu, handlu i jednostek usługowych rolnictwa. Problemy te wymagają dodatkowego rozważenia i pozytywnego rozwiązania dla dobra gospodarki narodowej.</u>
+ <u xml:id="u-22.17" who="#PoselParolAdam">Zgodnie z uchwałą VI Zjazdu partii rozwój gospodarki podporządkowany jest stałemu wzrostowi poziomu warunków życia ludzi pracy. W realizacji zadań gospodarczych nie można zapomnieć o programie poprawy warunków socjalno-bytowych załóg. Zmierzamy do tego, aby przekraczanie zadań gospodarczych oznaczało w tej samej proporcji lepsze, ponadplanowe zabezpieczenie warunków socjalno-bytowych załóg w miejscu pracy i w miejscu zamieszkania. W związku z tym konsekwentniej należy realizować zadania wynikające z uchwały Rady Ministrów w sprawie poprawy sytuacji gospodarczej, ale również poprawy warunków socjalno-bytowych załóg wielkich przedsiębiorstw.</u>
+ <u xml:id="u-22.18" who="#PoselParolAdam">Przedstawione przeze mnie problemy wymagają szczególnej uwagi resortu, wymagają prowadzenia dalszych prac nad metodami realizacji planu w celu pełnego, zgodnego z potrzebami, ich rozwiązania. Chodzi przede wszystkim o to, aby zgodnie z uchwałami VI Zjazdu naszej partii, nie zamykać w sztywnych ramach zadań ujętych w planie 5-letnim. W realizacji kierunkowych zadań należy stale szukać najbardziej słusznych rozwiązań i tworzyć warunki do ich przekraczania i uzyskiwania najlepszych efektów ekonomicznych. Leży to w interesie każdego obywatela, w interesie ogólnospołecznym.</u>
+ <u xml:id="u-22.19" who="#PoselParolAdam">Ekonomiczne i społeczne treści projektu planu wypełnione są wartościami uchwał VI Zjazdu partii. Jest to konkretyzacja, która przetłumaczona na zadania załóg, może i na pewno wyzwoli ruch szerokiego, masowego poparcia i wysiłków dla wcześniejszego</u>
+ <u xml:id="u-22.20" who="#komentarz">wykonania zadań obecnej pięciolatki. </u>
+ <u xml:id="u-22.21" who="#PoselParolAdam">(Oklaski)*</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-23">
+ <u xml:id="u-23.0" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Głos ma poseł Tadeusz Młyńczak.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-24">
+ <u xml:id="u-24.0" who="#PoselMlynczakTadeusz">Wysoki Sejmie! — „Nauka — jak mówi uchwała VI Zjazdu PZPR — powinna być jednym z głównych czynników kształtowania oblicza naszego kraju. Jej rozwój musi odpowiadać dzisiejszym i przyszłym potrzebom społeczeństwa socjalistycznego w dziedzinie gospodarki, kultury, oświaty i warunków życia człowieka.” Spełnienie przez naukę tego zadania jest zależne od ostatecznego ustalenia, a nade wszystko wprowadzenia w życie przez Rząd jednolitej i skutecznej polityki naukowej, rozumianej jako — „zbiór zasad i prowadzoną według nich działalność stymulacyjną, zmierzającą do takiego kształtowania związków pomiędzy nauką i różnymi przejawami ludzkiej działalności, aby osiągnąć pożądany ich stan przyszły oraz określone, zamierzone cele w sferach: niematerialnych, do których zalicza się wzbogacanie wiedzy naukowej i kultury oraz kształtowanie światopoglądu; i materialnych, przez które rozumie się wszelkie dziedziny gospodarki — produkcji i usług”.</u>
+ <u xml:id="u-24.1" who="#PoselMlynczakTadeusz">Jak wynika z przedstawionych materiałów, zadania nauki i techniki na lata 1971—1975 opracowane zostały na podstawie wyników weryfikacji wieloletniego programu badań, przeprowadzonej przy szerokim udziale ekspertów, naukowców oraz praktyków.</u>
+ <u xml:id="u-24.2" who="#PoselMlynczakTadeusz">W założeniach planu przyjęto jako podstawowe zasady:</u>
+ <u xml:id="u-24.3" who="#PoselMlynczakTadeusz">— ukierunkowanie badań na osiągnięcie określonych celów społeczno-gospodarczych, — koncentrację na wybranych, najważniejszych problemach kompleksowych, — umacnianie planowania kompleksowego w pełnych cyklach rozwojowych. Chodzi tu o cykl: badania — rozwój — wdrożenia.</u>
+ <u xml:id="u-24.4" who="#PoselMlynczakTadeusz">Plan 5-letni uwzględnia nie tylko hierarchię i rangę poszczególnych zadań, ale także wielkość środków. Na prace badawczo-rozwojowe przewiduje się w latach 1971—1975 ogółem nakłady po raz pierwszy w wysokości ponad 105 mld zł. W 1975 r. stanowić to będzie 2,5% udziału w dochodzie narodowym. Po raz pierwszy więc mamy do czynienia z problemem optymalnego zrealizowania tak wysokich nakładów.</u>
+ <u xml:id="u-24.5" who="#PoselMlynczakTadeusz">Zgodnie z postanowieniami uchwały VI Zjazdu następuje poważna koncentracja zadań i środków na pracach badawczo-rozwojowych, ujętych w kompleksowych programach rozwoju określonych dziedzin życia gospodarczego i społeczno-kulturalnego, przy czym na prace prowadzone w pełnych cyklach rozwojowych przewiduje się około 65% ogółu środków. Na realizację objętych planami koordynacyjnymi problemów węzłowych badań naukowych i rozwoju technicznego przypada około 30% ogółu środków.</u>
+ <u xml:id="u-24.6" who="#PoselMlynczakTadeusz">Na badania podstawowe — poznawcze — o charakterze perspektywicznym, służące dalszemu rozwojowi nauki i techniki proponuje się około 12% ogólnych nakładów. Badania te będą koncentrowane szczególnie: na rozwoju matematyki, a przede wszystkim na jej zastosowaniu w informatyce, sterowaniu i cybernetyce; na rozwoju fizyki ciała stałego, na badaniach chemicznych, zwłaszcza w zakresie chemii strukturalnej; na biologii molekularnej i jej powiązaniach z naukami rolniczymi i medycznymi oraz, oczywiście, na rozwoju nauk społecznych i ekonomicznych.</u>
+ <u xml:id="u-24.7" who="#PoselMlynczakTadeusz">Nakłady na badania podstawowe w resortach gospodarczych przewiduje się na poziomie około 6% wydatkowanych przez nie nakładów na badania i rozwój.</u>
+ <u xml:id="u-24.8" who="#PoselMlynczakTadeusz">Przyjęta na lata 1971—1975 intensyfikacja działalności badawczej i rozwojowej wiąże się z koniecznością poważnej rozbudowy i modernizacji potencjału materialnego jednostek badawczych. Ważne staje się zapewnienie w tym celu niezbędnych środków inwestycyjnych — krajowych i dewizowych — na rozbudowę zaplecza, a szczególnie na poprawę wyposażenia placówek naukowo-badawczych i rozwojowych w nowoczesną aparaturę, tak aby osiągnąć systematyczną poprawę technicznego uzbrojenia miejsca pracy.</u>
+ <u xml:id="u-24.9" who="#PoselMlynczakTadeusz">Istotną sprawą staje się zapewnienie przez resorty realizacji programu przedsięwzięć zmierzających do optymalizacji struktury organizacyjnej bazy naukowo-badawczej i rozwojowej oraz dostosowanie (tej struktury do zadań przyjętych w planie na lata 1971—1975, a przede wszystkim przez:</u>
+ <u xml:id="u-24.10" who="#PoselMlynczakTadeusz">— rozwój wielofunkcyjnych placówek bazy, których zadaniem będzie realizacja prac badawczych, konstrukcyjnych, technologiczno- projektowych i doświadczalnych w pełnym cyklu rozwojowym;</u>
+ <u xml:id="u-24.11" who="#PoselMlynczakTadeusz">— aktywizację działalności naukowo-badawczej szkół wyższych przez tworzenie instytutów uczelniano-przemysłowych i innych celowych form organizacji pracy badawczej, więżących działalność szkół z potrzebami gospodarki;</u>
+ <u xml:id="u-24.12" who="#PoselMlynczakTadeusz">— rozwój istniejących i tworzenie nowych zakładów doświadczalnych oraz innych placówek realizujących prace doświadczalne.</u>
+ <u xml:id="u-24.13" who="#PoselMlynczakTadeusz">Należy podkreślić, że w planie rozwoju nauki i techniki w latach 1971—1975 szkoły wyższe podległe Ministerstwu Nauki, Szkolnictwa Wyższego i Techniki realizować będą zadania badawcze, wynikające sponad 70 problemów węzłowych, współpracując w tym zakresie z 16 resortami gospodarczymi oraz z Polską Akademią Nauk.</u>
+ <u xml:id="u-24.14" who="#PoselMlynczakTadeusz">Przyswajanie w praktyce gospodarczej krajowych oraz zagranicznych osiągnięć badawczych będzie wymagać współdziałania nauki z techniką i produkcją. Dlatego też słuszne wydaje się przygotowywanie w latach 1972— 1975 kompleksowych działań zmierzających do usprawnienia procesów wdrażania i upowszechniania w praktyce gospodarczej innowacji technicznych, organizacyjnych i ekonomicznych. Sprawne wdrażanie do praktyki gospodarczej wyników zakończonych prac badawczych i rozwojowych będzie decydować o uzyskaniu zamierzonych efektów społeczno-gospodarczych.</u>
+ <u xml:id="u-24.15" who="#PoselMlynczakTadeusz">Szczególnej uwagi — zgodnie z intencją poprawki zgłoszonej do projektu uchwały o 5-4 letnim planie społeczno-gospodarczego rozwoju kraju w latach 1971—1975 — wymaga rozwój nauk społecznych, których przedmiotem są zjawiska społeczne, społeczno-historyczna działalność ludzi i różne wytwory tej działalności: stosunki i instytucje społeczne, kultura, do których w szerszym znaczeniu zalicza się wszystkie nauki humanistyczne, badające kulturę w różnych jej aspektach i przejawach, a w węższym — przede wszystkim: filozofię i socjologię, ekonomię polityczną i historię, nauki prawne i (polityczne, psychologię i nauki pedagogiczne, nauki, które ze względu na przedmiot swych badań mają klasowy, ideologiczny charakter i należą do nadbudowy ideologicznej społeczeństwa, w którym się rozwijają.</u>
+ <u xml:id="u-24.16" who="#PoselMlynczakTadeusz">Nauki społeczne w naszym kraju, oparte na teoretycznych i metodologicznych podstawach marksizmu-leninizmu, podejmujące problematykę wynikającą z potrzeb budownictwa socjalistycznego, z potrzeb człowieka pogłębiania wiedzy o sobie, o kraju i jego przeszłości, z potrzeby rozszerzenia swych horyzontów myślowych i ukształtowania swojego stosunku do świata — były rozwijane dotychczas w stopniu niewystarczającym, mimo że spełniają przecież trzy doniosłe funkcje: poznawczą, praktyczną i ideowo-wychowawczą. Pierwsza funkcja polega na odkrywaniu prawidłowości w życiu społecznym, druga — na wykorzystaniu tych prawidłowości w rozwijaniu gospodarki i ulepszaniu organizacji życia społecznego, a trzecia — na takim kształtowaniu świadomości społecznej, aby poszczególne jednostki, grupy i klasy społeczne pojmowały prawidłowo sens swych czasów i bieg historii, znały swoje miejsce w zmieniających się wielkich strukturach społecznych i małych kolektywach pracy i aby na podstawie tej wiedzy przejawiały określone dążenia i postawy przyspieszające proces socjalistycznego rozwoju społecznego.</u>
+ <u xml:id="u-24.17" who="#PoselMlynczakTadeusz">Kształtowanie tak rozumianej świadomości społecznej ma istotne znaczenie dla osiągnięcia ogólnych i strategicznych celów rozwoju socjalistycznego społeczeństwa w naszym kraju oraz celów i priorytetów społecznych bieżącego planu 5-letniego, w którym nowością jest ich wyraźne i jednoznaczne określenie i podporządkowanie im polityki gospodarczej.</u>
+ <u xml:id="u-24.18" who="#PoselMlynczakTadeusz">Równocześnie, jak wynika z rozwoju ekonomicznego, chcemy osiągnąć postęp w stosunkach społecznych, stwarzać każdemu obywatelowi lepsze warunki do startu życiowego, pracy i udziału w rządzeniu państwem, decydowania o zasadniczych sprawach kraju i własnego środowiska.</u>
+ <u xml:id="u-24.19" who="#PoselMlynczakTadeusz">Potrzebny jest więc zintegrowany rozwój nauk społecznych. Jak podkreśla w swojej wypowiedzi prof. Władysław Markiewicz — „autentyczna integracja polskiego środowiska humanistycznego i racjonalne spożytkowanie jego potencjału intelektualnego mogą nastąpić tylko wówczas, gdy postawi się przed nim pewne problemy o podstawowym znaczeniu teoretycznym i praktycznym. Toteż ilość problemów godnych tego, aby zajęła się nimi cała polska humanistyka powinna być stosunkowo niewielka”. Prof. Markiewicz wymienia ich sześć.</u>
+ <u xml:id="u-24.20" who="#PoselMlynczakTadeusz">Pozwalam sobie krótko zwrócić na nie uwagę:</u>
+ <u xml:id="u-24.21" who="#PoselMlynczakTadeusz">— tematem nad wyraz ważnym, a przy tym wymagającym kompleksowych badań jest problem osobowości człowieka, wychowania jednostki ludzkiej i jej socjalizacji;</u>
+ <u xml:id="u-24.22" who="#PoselMlynczakTadeusz">— w związku z przedstawionym problemem znajduje się kompleks zagadnień, dotyczących społecznych wyznaczników pozycji jednostki, takich jak zmiany w strukturze społecznej, w układzie wzajemnych stosunków między klasami, warstwami i grupami społecznymi, ich stylu życia, w modelu gospodarstwa domowego, we wzorach konsumpcji itp. Opracowanie tego zespołowego problemu, który za każdym razem odnosi się do określonej fazy budownictwa socjalistycznego i rewolucji naukowo-technicznej, powinno stanowić podstawę do ustalania dostosowanej do nowych warunków i aspiracji ludzi pracy — polityki socjalnej państwa, optymalnej koncepcji zagospodarowania przestrzeni i polityki mieszkaniowej. Stopień integracji badaczy, zainteresowanych tym problemem, przede wszystkim dzięki koordynacyjnym poczynaniom Instytutu Filozofii i Socjologii PAN jest dość daleko zaawansowany;</u>
+ <u xml:id="u-24.23" who="#PoselMlynczakTadeusz">— płaszczyzną integracji dla wielu grup naukowców, podejmujących wciąż jeszcze nowatorską na naszym terenie problematykę na pograniczu nauk technicznych i społecznych, powinny stać się badania nad systemem zarządzania i organizacji, ze szczególnym uwzględnieniem psychospołecznych komponentów tego, co skrótowo przywykliśmy nazywać — nawykiem dobrej roboty;</u>
+ <u xml:id="u-24.24" who="#PoselMlynczakTadeusz">— polem jednoczącym wysiłki badawcze różnych dyscyplin, interesujących się dziedzictwem kulturowym i społecznymi mechanizmami jego przekazywania mogłyby być kompleksowe badania nad kulturą narodową i jej percepcją;</u>
+ <u xml:id="u-24.25" who="#PoselMlynczakTadeusz">— kolejnym problemem węzłowym polskiej humanistyki, mogącym stanowić teren zespalający wysiłki licznych grup naukowców, głównie historyków, a oprócz nich politologów i socjologów, są badania nad świadomością historyczną i kulturą polityczną narodu polskiego.</u>
+ <u xml:id="u-24.26" who="#PoselMlynczakTadeusz">Wreszcie rozwiązywanie wszystkich węzłowych problemów następować będzie przy podziale świata na dwa przeciwstawne i rywalizujące ze sobą systemy społeczno-polityczne. Nauki społeczne w Polsce powinny poddawać systematycznej obserwacji i wnikliwej analizie wszelkie zmiany w układzie sił klasowych na świecie oraz ich wpływ na sytuację we własnym kraju. Słuszne wydają się postulaty, aby badania nad współczesnym imperializmem, jego ideologiami, ujęte aktualnie w ramy jednego z wielu problemów resortowych PAN, prowadzić ze znacznie większym rozmachem. Okazją do podjęcia szerokiej, wszechstronnej dyskusji nad problemem unowocześnienia nauk społecznych jest okres przygotowawczy do II Kongresu Nauki Polskiej, który wytyczy kierunki rozwoju nauki, w tym także dyscyplin humanistycznych na następne 20 lat.</u>
+ <u xml:id="u-24.27" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-25">
+ <u xml:id="u-25.0" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Głos ma poseł Janusz Zabłocki.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-26">
+ <u xml:id="u-26.0" who="#PoselZablockiJanusz">Wysoka Izbo! Dzisiejsza debata jest pierwszą debatą nad projektem planu 5-letniego, jaka odbywa się po zmianach grudniowych 1970 r. Przedstawiony Sejmowi projekt planu nosi już na sobie widoczne odbicie nowego stylu myślenia o gospodarce i życiu społecznym. W swej obecnej wersji plan, który rozważamy, różni się od wszystkich dotychczasowych projektów pięciolatki. Chcę wskazać w tym zakresie na dwa tylko istotne elementy.</u>
+ <u xml:id="u-26.1" who="#PoselZablockiJanusz">Pierwsza podstawowa różnica tkwi w sformułowaniu samego celu. Po raz pierwszy plan obecny wysuwa na czoło systematyczną, powszechnie odczuwalną poprawę bytowych, socjalnych i kulturalnych warunków życia ludności, a zawarte w planie zadania rozwoju sił wytwórczych i podniesienia efektywności gospodarowania podporządkowane są wymogom coraz to pełniejszego zaspokajania rosnących potrzeb społeczeństwa. Konsekwencją takiego ustawienia celów planu jest pozytywna zmiana proporcji w rozwoju przemysłu, wyrażająca się w zbliżeniu tempa wzrostu produkcji przedmiotów spożycia do tempa wzrostu produkcji środków produkcji. Jest to poprawa nie tylko w porównaniu z projektami przedgrudniowymi, ale również w porównaniu z założeniami obecnego planu, przedłożonymi nam w listopadzie ubiegłego roku.</u>
+ <u xml:id="u-26.2" who="#PoselZablockiJanusz">Zasługuje przy tym na uwagę, że takie ustawienie hierarchii celów bynajmniej nie pociąga za sobą osłabienia dynamiki rozwoju gospodarczego. Przeciwnie — gdy w tezach na V Zjazd zakładano wzrost dochodu narodowego w pięcioleciu 1971—1975 o 34—36%, to obecny projekt przewiduje jego wzrost o 40%.</u>
+ <u xml:id="u-26.3" who="#PoselZablockiJanusz">W tym nowym ujęciu hierarchii celów przejawia się nastawienie, charakteryzujące styl nowego kierownictwa partii i Rządu po 1970 r. I jeżeli ten styl, czytelny już w pierwszych wypowiedziach i w pierwszych decyzjach nowego kierownictwa tak szybko zyskał mu zaufanie i poparcie wszystkich Polaków, to w niemałym stopniu stało się tak dlatego, że dostrzeżona w nim została intencja przyznania w procesie gospodarowania należytego miejsca i roli człowiekowi. Nieprzypadkowo plan 5-letni, przedłożony obecnie Sejmowi, nosi nazwę już nie planu gospodarczego, ale planu społeczno-gospodarczego rozwoju kraju. Nadana zostaje w ten sposób właściwa ranga sprawom socjalnym, zbyt często dotąd widzianym na drugim planie, poza produkcją. Instytucjonalnym wyrazem tych intencji jest powołanie nowego ministerstwa — Ministerstwa Pracy, Płac i Spraw Socjalnych, które zintegrować powinno w zasięgu swego działania całość problemów, jakie do tej pory rozproszone były między różne resorty i instytucje bądź też w ogóle w dotychczasowym układzie resortowym nie znajdowały swego opiekuna. Przykładem takiego właśnie zagadnienia, a jest to zagadnienie o wielkiej społecznej doniosłości, jest sprawa polityki ludnościowej państwa. Na problem ten zwróciłem uwagę dwa i pół roku temu, przemawiając w tej sali w imieniu Koła Poselskiego — „Znak” w dniu 21 grudnia 1969 r. i pozwoli Wysoka Izba, że do wystąpienia tego powrócę. Mówiłem wówczas o niepokoju, jaki w szerokich kręgach polskiej opinii budzi sytuacja demograficzna naszego kraju, charakteryzująca się od kilkunastu lat systematycznym spadkiem liczby urodzeń. Biorąc pod uwagę, iż podobne procesy są do odwrócenia niezwykle trudne i wymagają wiele czasu, Koło Poselskie „Znak” — za moim pośrednictwem — postulowało wówczas podjęcie przez Rząd, wzorem innych państw socjalistycznych, aktywnej polityki ludnościowej.</u>
+ <u xml:id="u-26.4" who="#PoselZablockiJanusz">Sprawa ta dzisiaj nie utraciła, ale zyskała jeszcze na ostrości. Wprawdzie w ostatnich latach zwiększyła się nieznacznie liczba urodzeń (z 531 100 w 1969 r. do 562 300 w 1971 r.), podniosła się nieco ich stopa (z 16,3 promille w 1969 r. do 17,2 promille w 1971 r.), podniosła się również stopa przyrostu naturalnego stanowiącego saldo między urodzeniami a zgonami (z 8,2 promille w 1969 r. do 8,5 promille w roku 1971). Wskaźniki te jednak — jako związane z wejściem w wiek małżeństw roczników tzw. wyżu demograficznego mają charakter tylko koniunkturalny i nie mogą nikogo mylić. Nie oznaczają one nic więc ponadto, że doczekaliśmy się owoców, jakie wydaje kapitał ludnościowy z lat czterdziestych i pięćdziesiątych. Jak jednak rysuje się przyszłość? Istotny i jedynie miarodajny wskaźnik dynamiki długofalowych procesów ludnościowych, jakim jest tzw. współczynnik reprodukcji netto, określający stosunek liczby noworodków płci żeńskiej do liczby kobiet w wieku rodności, niezmiennie i systematycznie pogarsza się w Polsce z roku na rok. Współczynnik ten, który w roku 1969 wynosił 1,013 — w roku 1970 osiągnął 1,011. Oznacza lo, że schodzimy do poziomu prostej reprodukcji ludności. Jak obliczają demografowie, przy utrzymaniu się dotychczasowego trendu, już w latach 1973—1974 Polska wejdzie trwale w fazę zwężonej reprodukcji ludności, przy czym ludność miast weszła w tę fazę już w roku 1962.</u>
+ <u xml:id="u-26.5" who="#PoselZablockiJanusz">Te procesy ludnościowe zaczynają być coraz powszechniej dostrzegane i budzą żywy niepokój. Widoczne są one w coraz mniej licznych rocznikach dzieci w klasach pierwszych, w zamykaniu wielu szkół podstawowych, niejednokrotnie budowanych niedawno jako szkoły tysiąclecia niemałym nakładem środków materialnych i społecznej ofiarności. Widoczne są wreszcie w tworzeniu struktury demograficznej, w narastaniu nowego wyżu, wyżu ludzi starych, którego potrzebom obecna służba zdrowia i instytucje opieki społecznej nie są w stanie sprostać.</u>
+ <u xml:id="u-26.6" who="#PoselZablockiJanusz">W tej sytuacji pragnę ponowić wobec Rządu pytanie, które postawione zostało z naszej strony przed 2,5 laty ówczesnemu Prezesowi Rady Ministrów i na które nie otrzymaliśmy merytorycznej odpowiedzi: czy i jakie kroki zamierza podjąć Rząd, by zapobiec niewłaściwemu i budzącemu niepokój przebiegowi procesów ludnościowych?</u>
+ <u xml:id="u-26.7" who="#PoselZablockiJanusz">Wysoka Izbo! W uchwale VI Zjazdu PZPR można znaleźć następujące stwierdzenie:</u>
+ <u xml:id="u-26.8" who="#PoselZablockiJanusz">„Już w najbliższym czasie należy opracować długofalowe programy rozwiązywania węzłowych problemów w różnych dziedzinach życia społeczno-ekonomicznego. Programy te powinny uwzględniać podstawowe potrzeby naszego społeczeństwa”.</u>
+ <u xml:id="u-26.9" who="#PoselZablockiJanusz">Otóż do takich węzłowych problemów życia polskiego, które powinny być objęte długofalowymi i całościowymi programami, zaliczyć należy tworzenie właściwych warunków dla umocnienia rodziny i wzrostu jej funkcji opiekuńczo-wychowawczych nad młodym pokoleniem. Nie jest to problem nowy. Szeroka opinia społeczna w Polsce z uznaniem przyjmuje wyraźnie odczuwalną zmianę klimatu wokół tej sprawy, jaka się daję odczuć ,po grudniu 1970 r. Sprawy warunków życia rodzin wielodzietnych, pracującej matki, opieki nad dzieckiem znalazły właściwą sobie rangę, a troska o lepsze ich rozwiązanie znalazła wyraz w szeregu aktów normatywnych, wydanych w roku ubiegłym i bieżącym. Chodzi jednak o to, by dokonać zharmonizowania w jednolity, kompleksowy i długofalowy program polityki rodzinnej różnorodnych rozwiązań szczegółowych, żarówno tych, które są już wprowadzone w życie, jak i tych, które są dopiero proponowane. W programie tym powinny zostać sformułowane podstawowe cele, jakim mają służyć rozwiązania podejmowane w zakresie polityki rodzinnej. Te zaś podstawowe cele powinny być określone na podstawie analizy sytuacji i potrzeb rodzin polskich, przy sprecyzowaniu pożądanego modelu rodziny w społeczeństwie socjalistycznym. Program powinien również określać środki i metody, za pomocą których dążyć się będzie do osiągnięcia tych celów, jak również ramowy plan realizacji zaprojektowanych przedsięwzięć w czasie.</u>
+ <u xml:id="u-26.10" who="#PoselZablockiJanusz">Nawiązując do powyższych stwierdzeń, sejmowa Komisja Pracy i Spraw Socjalnych na swym posiedzeniu w dniu 16 maja br. uchwaliła skierowany do Prezesa Rady Ministrów dezyderat, dotyczący opracowania długofalowego i kompleksowego programu polityki rodzinnej.</u>
+ <u xml:id="u-26.11" who="#PoselZablockiJanusz">Nie chcąc wyprzedzać przyszłej dyskusji nad tym programem, chciałbym zwrócić uwagę na niektóre tylko istotne sprawy, jakie powinny być w nim podjęte.</u>
+ <u xml:id="u-26.12" who="#PoselZablockiJanusz">Sprawą o podstawowym znaczeniu są warunki bytu rodzin. Słuszny jest obrany przez Rząd kierunek takiego przeobrażania systemu płac, który by zwiększył ich funkcję bodźca ekonomicznego. Ale równocześnie — co nie pozostaje w sprzeczności z tym pierwszym, ale stanowi jego niezbędne uzupełnienie — należy lepiej zabezpieczyć pokrycie potrzeb, związanych z wielkością rodziny pracownika, a to osiągnąć możemy poprzez odpowiednie przekształcenie systemu świadczeń socjalnych.</u>
+ <u xml:id="u-26.13" who="#PoselZablockiJanusz">Trzeba tu odrzucić pokutujące dotąd stereotypy myślowe, pochodzenia liberalno-neomaltuzjańskiego, uznające świadczenia na rzecz rodziny za coś w rodzaju dobroczynności. Wielkość rodziny, jej model, jej trwałość nie są wyłącznie prywatną sprawą jednostek. Zainteresowane tym jest również państwo, planujące rozwój społeczno-gospodarczy kraju i odpowiedzialne za jego przyszłość. Dlatego również koszty utrzymania i wychowania dzieci nie mogą być traktowane jako inwestycje prywatne, obciążające nieraz ponad miarę indywidualne rodziny. Jest rażąco niezgodne z zasadą społecznej sprawiedliwości, jeżeli rodzice, którzy wzięli na siebie ciężar urodzenia i wychowania dzieci, nie tylko za swój trud społecznie cenny, nie uzyskują materialnej kompensaty i społecznego uznania, ale najczęściej w praktyce płacą tego koszty w postaci obniżenia standardu życiowego swoich rodzin. Do takiego stanu rzeczy przyzwyczailiśmy się sami i co gorzej przyzwyczajamy nowe, wchodzące w życie pokolenie. Dlatego dotychczasowa polityka świadczeń socjalnych dojrzała do zasadniczych reform. Trzeba zastanowić się nad bardziej społecznie racjonalnym, a zarazem sprawiedliwym podziałem funduszu spożycia.</u>
+ <u xml:id="u-26.14" who="#PoselZablockiJanusz">Na tle istniejącej sytuacji demograficznej szczególnego znaczenia nabiera sprawa ekonomicznych warunków, w jakich rozpoczynają swoje nowe życie młode małżeństwa i młode rodziny. Jak wiemy, newralgicznym punktem warunków bytowych młodych małżeństw było i jest u nas własne mieszkanie.</u>
+ <u xml:id="u-26.15" who="#PoselZablockiJanusz">Długofalowy, słuszny co do zasadniczego kierunku program budownictwa mieszkaniowego, przedstawiony został ostatnio przez V Plenum Komitetu Centralnego PZPR. Niezależnie wszakże od problemu deficytu mieszkań, odczuwalnego szczególnie ostro w ostatnich latach — latach wyżu nowych małżeństw — chcę zwrócić uwagę na inny problem. Istnieje mianowicie potrzeba stworzenia takich warunków nabywania mieszkań przez młode rodziny, aby nadmierne obciążenie ich budżetów domowych nie działało w kierunku antynatalistycznym, by nie zmuszało młodych małżeństw do przesuwania w czasie decyzji co do urodzenia dziecka. Trzeba zatem zastanowić się nad jednolitym systemem kredytowania budowy mieszkań dla młodych małżeństw przy zastosowaniu zasady stopniowego umarzania kredytu w miarę rodzenia się dzieci. Podobne rozwiązania są już stosowane w innych krajach.</u>
+ <u xml:id="u-26.16" who="#PoselZablockiJanusz">Kolejnym tematem, wymagającym podjęcia, jest funkcjonowanie systemu instytucji społecznych, mających za zadanie dopomaganie rodzinie w jej funkcjach opiekuńczych i wychowawczych bądź też zastępujących rodzinę. Mam tu na myśli żłobki, przedszkola, domy dziecka, świetlice szkolne, młodzieżowe domy kultury itd. Jak wynika z dotychczasowych obserwacji zarówno gęstość sieci tych instytucji, jak i sposób ich funkcjonowania pozostawiają wiele do życzenia.</u>
+ <u xml:id="u-26.17" who="#PoselZablockiJanusz">Nasuwa się jednak zasadnicze pytanie dotyczące optymalnej formy opieki nad małym dzieckiem: czy podstawową formą jej zapewnienia powinna być dalsza rozbudowa sieci żłobków, czy też — bez rezygnowania ze żłobków — opieka matki w domu. Wydaje się, że z różnych powodów — ekonomicznych, socjalnych, wychowawczych — właściwsze jest rozwiązanie drugie. Jak się wydaje, po tej linii poszedł też Rząd, przedłużając z 1 roku do 3 lat bezpłatny urlop dla matek pracujących, które wychowują dzieci. Ażeby jednak decyzja ta dała pożądane skutki społeczne, należałoby pójść po tej linii krok dalej. Należałoby ją połączyć, podobnie jak to jest w niektórych krajach, z ustanowieniem zasiłku opiekuńczego dla matki posiadającej dziecko do lat 3, która pragnąc opiekować się nim, przerywa na ten czas pracę lub jej nie podejmuje. Wymaga to bez wątpienia przeznaczenia na ten cel nowych środków w skali ogólnopaństwowej. Ale poczynione tu nakłady byłyby równoważone przez oszczędności z funduszu płac, zasiłki pobierane przez kobiety pracujące na opiekę nad chorym dzieckiem, a także przez odciążenie nakładów inwestycyjnych i kosztów utrzymania nowych żłobków. Niemałą korzyścią wprowadzenia tak pomyślanego zasiłku opiekuńczego byłoby i to, że przyczyniłby się on do rozładowania na rynku pracy występujących wciąż jeszcze nadwyżek siły roboczej kobiet.</u>
+ <u xml:id="u-26.18" who="#PoselZablockiJanusz">Należałoby również ponownie zbadać skutki społeczne działania ustawy o przerywaniu ciąży z 27 kwietnia 1956 r. i jej przepisów wykonawczych. W tej sprawie nasze Koło złożyło w marcu 1969 r. memoriał na ręce Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej.</u>
+ <u xml:id="u-26.19" who="#PoselZablockiJanusz">Proponowane rozwiązania wymagają w części nowych środków finansowych. Dlatego — równocześnie z ich postulowaniem — powinniśmy umacniać w społecznej świadomości przekonanie, że te nowe środki mogą być uzyskane jedynie lepszą i wydajniejszą pracą całego społeczeństwa, odkrywaniem wszystkich istniejących w gospodarce rezerw, korzystniejszymi wynikami wykonania i przekroczenia uchwalonego dziś planu.</u>
+ <u xml:id="u-26.20" who="#PoselZablockiJanusz">Trzeba wreszcie na koniec powiedzieć, że troska o umocnienie rodziny nie może się sprowadzać jedynie do polityki świadczeń socjalnych. Nie mniej ważne jest należyte ukształtowanie właściwego klimatu w szerokiej opinii publicznej wokół uznania moralno-społecznej rangi małżeństwa, rodziny, dziecka, a także stosunku do człowieka starego. Powinno to znaleźć wyraz w odpowiednim ukierunkowaniu działalności środków masowego przekazu, programów nauczania i wychowania w szkołach, organizacjach społecznych, młodzieżowych, związkowych itd.</u>
+ <u xml:id="u-26.21" who="#PoselZablockiJanusz">Rosnąca liczba rozwodów, zwłaszcza w małżeństwach młodych, świadczy o tym, że przygotowanie młodych ludzi do małżeństwa nie jest dostateczne. Powinny na to zwrócić uwagę odpowiednie instytucje i organizacje wychowawcze. Dotyczy to także poradnictwa i pomocy rodzinom przeżywającym wewnętrzne trudności i konflikty.</u>
+ <u xml:id="u-26.22" who="#PoselZablockiJanusz">Troska o umocnienie rodziny, tworzenie odpowiednich warunków dla jej trwałości i rozwoju, dla wzmożenia jej funkcji opiekuńczo- wychowawczych na rzecz młodego pokolenia jest miarą poczucia odpowiedzialności za teraźniejszość i przyszłość naszego narodu. Dlatego problem ten musi być wspólną sprawą władz państwowych i społeczeństwa, sprawą nadrzędną, w służbie której łączyć się powinny wysiłki wszystkich Polaków, niezależnie od tego, z jakiej motywacji światopoglądowej się rodzą. Chcemy wierzyć, że wraz z postępami normalizacji stosunków z państwem będzie w tę wspólną sprawę mógł wnosić większy wkład również kościół i że jego działalność, zbieżna z obecnymi dążeniami Rządu w zakresie socjalnym i w zakresie wychowania społecznego, będzie należycie zrozumiana przez władze administracyjne.</u>
+ <u xml:id="u-26.23" who="#PoselZablockiJanusz">Biorąc pod uwagę istotną rangę zagadnienia rodziny dla życia ogólnonarodowego, rangę potwierdzoną także uchwałą VI Zjazdu partii, pragnę na zakończenie skierować do Prezydium Sejmu wniosek. Wnoszę, aby pośród projektowanych posiedzeń problemowych Sejmu znalazło się w tej kadencji również posiedzenie poświęcone rządowemu programowi polityki rodzinnej.</u>
+ <u xml:id="u-26.24" who="#PoselZablockiJanusz">Chcę oświadczyć, że Koło Poselskie — „Znak” będzie głosować za przyjęciem przedłożonego projektu uchwały Sejmu o 5-letnim planie społeczno-gospodarczego rozwoju kraju w latach 1971—1975 wraz z proponowanymi poprawkami.</u>
+ <u xml:id="u-26.25" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-27">
+ <u xml:id="u-27.0" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Obecnie proszę Obywatela Sekretarza, Posła Henryka Pawłowskiego, o odczytanie komunikatu.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-28">
+ <u xml:id="u-28.0" who="#SekretarzposelHenrykPawlowski">Bezpośrednio po zarządzeniu przerwy obiadowej w obradach Sejmu odbędzie się posiedzenie Komisji Gospodarki Morskiej i Żeglugi w sali nr 67, Dom Poselski.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-29">
+ <u xml:id="u-29.0" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Zarządzam przerwę w obradach do godziny 16.</u>
+ <u xml:id="u-29.1" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu od godz. 14 min. 05 do godz. 16)</u>
+ <u xml:id="u-29.2" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Kontynuujemy obrady. Głos ma poseł Tadeusz Bejm.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-30">
+ <u xml:id="u-30.0" who="#PoselBejmTadeusz">Obywatelu Marszałku! Wysoka Izbo! Na VI Zjeździe partii i w podstawowych dokumentach partyjnych po raz pierwszy poświęcono tak wiele uwagi problematyce morskiej i jej dynamicznemu, wszechstronnemu rozwojowi. Ludzie morza na całym wybrzeżu przyjmują to z aprobatą i satysfakcją. Realizacja planu 5-letniego stanowić będzie nowy etap w rozwoju przemysłu okrętowego, floty, portów i rybołówstwa.</u>
+ <u xml:id="u-30.1" who="#PoselBejmTadeusz">„Musimy się jeszcze dobrze natrudzić, aby obecność Polski na morzu i udział gospodarki morskiej w tworzeniu dochodu narodowego odpowiadały temu korzystnemu zwrotowi, jakim był nasz powrót na 500-kilometrowe wybrzeże Bałtyku.” Są to słowa I Sekretarza KC tow. Edwarda Gierka skonkretyzowane w dokumentach zjazdowych oraz w działalności kierownictwa partii i Rządu. Znajdują one również wyraz w projekcie planu, który dziś rozpatrujemy. Następuje przeto zasadniczy zwrot w traktowaniu gospodarki morskiej przez najwyższe władze kraju. Najbliższe lata mają przynieść znaczne zwiększenie udziału gospodarki morskiej w tworzeniu dochodu narodowego i jej wpływu na bilans płatniczy kraju. W bieżącej pięciolatce zakłada się wzrost tonażu floty handlowej do 3,5 min DWT, tj. o 75% więcej od stanu na koniec 1970 roku. Udział naszej floty w przewozie towarów polskiego handlu zagranicznego wyniesie na koniec 1975 roku 60—65%, co stanowi poważny wzrost w stosunku do 1970 roku, gdy udział ten wynosił 44%.</u>
+ <u xml:id="u-30.2" who="#PoselBejmTadeusz">Zakładany przyrost tonażu jest najszybszy w dotychczasowej historii polskiej marynarki handlowej i oznacza konieczność wprowadzenia do eksploatacji w ciągu 5 lat statków o nośności odpowiadającej obecnemu tonażowi naszej floty. Statki, które wejdą do eksploatacji — to przede wszystkim nowoczesne trampy i drobnicowce przystosowane do przewozu kontenerów, a także samochodowe i kolejowe promy pasażersko-towarowe.</u>
+ <u xml:id="u-30.3" who="#PoselBejmTadeusz">Ta nowoczesna flota pozwoli nie tylko na zwiększenie przewozów, ale również na zwiększenie o ponad 55% wpływów z tytułu tzw. nadwyżki dewizowej. Właściwa eksploatacja tej floty — jako wiodącego ogniwa w gospodarce morskiej — musi być zharmonizowana z rozwojem zaplecza lądowego, portów i przemysłu remontu statków. Przewiduje to omawiany projekt planu.</u>
+ <u xml:id="u-30.4" who="#PoselBejmTadeusz">Przeładunki dokonane w portach morskich uległy znacznemu zwiększeniu w 1970 roku w porównaniu z rokiem 1965. Założenia planu 5-letniego na 1970 rok przekroczone zostały o 8,2 mln ton. Wzrost obrotów, jaki nastąpił w latach 1966—1970, odpowiada obecnym jednorocznym przeładunkom takich portów, jak Gdańsk lub Gdynia. Do tak wysokiej dynamiki wzrostu obrotów nie był jednak dostosowany program modernizacji zaplecza. Zasadniczy zwrot pod tym względem następuje obecnie, ponieważ na inwestycje portowe przeznacza się do 1975 r. 6,8 mld zł, to jest tyle, ile wydatkowano na rozwój portów w ciągu poprzednich 15 lat. Pozwoli to w zasadniczy sposób zmniejszyć narosłe dysproporcje między zdolnością przeładunkową i sprawnością portów a potrzebami floty.</u>
+ <u xml:id="u-30.5" who="#PoselBejmTadeusz">Łącznie z paliwami, porty morskie przeładowały w 1970 r. 36 mln ton towarów. Zakłada się, że w 1975 r. obroty portów wynosić będą 44,7 mln ton. Przyrost ten następować będzie głównie w ładunkach masowych, takich jak węgiel, nawozy fosforowe, paliwa i ruda. Stąd też struktura nakładów ukierunkowana została na rozwój specjalistycznych i nowoczesnych baz przeładunkowo-składowych. Szczególnie dynamicznie wzrastać będą obroty w zespole portowym Gdańsk—Gdynia. Dlatego też w Gdańsku realizujemy największą inwestycję bieżącej pięciolatki w gospodarce morskiej — duży, nowoczesny port, tzw. Port Północny, dla obsługi stutysięczników z ładunkiem węgla i paliw płynnych. Będziemy więc w naszych portach stosować w przeładunkach nowoczesną technikę na najwyższym światowym poziomie.</u>
+ <u xml:id="u-30.6" who="#PoselBejmTadeusz">Nierozerwalnie związany z rozwojem floty handlowej, rybackiej i technicznej jest potencjał produkcyjny stoczni remontowych. Głównym zadaniem tych stoczni będzie zapewnienie optymalnej gotowości technicznej floty. Projekt planu zakłada wzrost wartości produkcji czystej stoczni remontowych o około 70%, a produkcji eksportowej — o 65%. Wyniki te zamierza się uzyskać m.in. poprzez budowany już aktualnie ośrodek remontu dużych statków. Założony rozwój floty, portów i przemysłu remontu statków stanowi związaną ze sobą całość. Jeszcze bardziej dynamiczny rozwój osiągnie przemysł okrętowy w ostatnim roku planu 5-letniego. Stocznie zbudują bowiem statki mające 1 mln ton nośności, a więc o 95% więcej niż w roku 1970.</u>
+ <u xml:id="u-30.7" who="#PoselBejmTadeusz">W bieżącym pięcioleciu przemysł okrętowy przysporzy gospodarstwu narodowemu ponad 6 100 mln zł dewizowych w wartości eksportu, to jest ponad 60% więcej niż w latach 1966— 1970 oraz zapewni dostawy nowoczesnych statków dla floty krajowej.</u>
+ <u xml:id="u-30.8" who="#PoselBejmTadeusz">Planowane inwestycje, równe inwestycjom w całej powojennej historii tego przemysłu, zapewniają przede wszystkim dalszy rozwój Stoczni im. Komuny Paryskiej wraz z budową drugiego suchego doku, ale także modernizację Stoczni im. Warskiego w Szczecinie, Stoczni im. Lenina w Gdańsku oraz proporcjonalny rozwój zaplecza kooperacyjnego i konstrukcyj- no-badawczego przemysłu okrętowego. Jest to gwarancja, że przemysł okrętowy będzie mógł utrzymać swoją pozycję budowniczego nowoczesnych, cenionych w świecie statków handlowych i rybackich, że śmiało może podejmować budowę nowych typów i osiągać coraz wyższy poziom technologiczny i coraz lepsze wyniki ekonomiczne.</u>
+ <u xml:id="u-30.9" who="#PoselBejmTadeusz">Planowane inwestycje stwarzają podstawę do utrzymania ciągłości rozwoju tego przemysłu po roku 1975. Nie ulega wątpliwości, że wkład tej dziedziny gospodarki morskiej w ogólny dorobek naszej ekonomiki będzie coraz większy i bardziej efektywny.</u>
+ <u xml:id="u-30.10" who="#PoselBejmTadeusz">Poważną rolę w kształtowaniu bilansu żywnościowego kraju ma gospodarka rybna. W latach 1971—1975 połowy ryb morskich będą systematycznie wzrastać, tak aby w 1975 roku osiągnąć 600 tys. ton, co oznacza ich wzrost w stosunku do 1970 r. o 28,5%. Zapewni to dostawy na rynek 246 tys. ton ryb i przetworów. Spożycie produktów rybnych wyniesie więc w 1975 roku 7,3 kg na 1 mieszkańca Polski. Osiągnięcie tych wyników ma bardzo istotne znaczenie w gospodarce kraju. Z badań przeprowadzonych przez ekspertów wynika, że w układzie porównywalnym koszt produkcji mięsa w hodowli zwierząt rzeźnych jest znacznie wyższy od kosztu produkcji mięsa rybnego. Podczas, gdy koszt produkcji ryb i przetworów rybnych, po przeliczeniu na 1 kg jednostki porównywalnej wg danych z 1968 roku wyniósł 31.70 zł za 1 kg, to koszt produkcji 1 kg mięsa i przetworów zwierząt rzeźnych wyniósł 40,80 zł za 1 kg. Przyjmując za miernik 1 kg czystego białka, koszt jego produkcji z ryb i przetworów rybnych wyniósł 167,40 zł, natomiast z mięsa i przetworów mięsnych — 249.70 zł.</u>
+ <u xml:id="u-30.11" who="#PoselBejmTadeusz">Dla zabezpieczenia realizacji tych zadań niezbędny jest dalszy rozwój i modernizacja floty łowczej, rozwój floty pomocniczej oraz rozbudowa zaplecza lądowego. Przeznaczone nakłady w wysokości ponad 8 mld zł pozwolą na zmniejszenie narosłych dysproporcji pomiędzy zapleczem lądowym i flotą. W założeniach dynamicznego rozwoju gospodarki morskiej została również uwzględniona poprawa warunków socjalno-bytowych ludzi morza, zostają bowiem przeznaczone na te cele poważne środki w miastach regionów nadmorskich. Ponad 150-tysięczna wysoko kwalifikowana kadra pracowników gospodarki morskiej stanowi gwarancję i rękojmię, że środki przeznaczone w bieżącym pięcioleciu na rozwój gospodarki morskiej będą właściwie wykorzystane i przyniosą duże efekty.</u>
+ <u xml:id="u-30.12" who="#PoselBejmTadeusz">Wysoka Izbo! Przedstawione założenia rozwojowe gospodarki morskiej w bieżącym pięcioleciu świadczą nie tylko o nowym etapie zwiększonego tempa jej rozwoju, ale stwarzają również dalszą szansę rozwojową tej gospodarki po 1975 roku. Jeszcze w tej pięciolatce trzeba będzie przygotować długofalowy, perspektywiczny i kompleksowy program rozwoju gospodarki morskiej dla całego wybrzeża.</u>
+ <u xml:id="u-30.13" who="#PoselBejmTadeusz">Po 1975 roku powinno nastąpić całkowite zniwelowanie dysproporcji występujących jeszcze między przewozami towarów polskiego handlu zagranicznego a przewozami między obcymi portami. Nadal udział przewozów między obcymi portami, przynoszący wysokie wpływy dewizowe z naszej floty, jest mały w stosunku do innych bander. Trzeba będzie zwiększyć również udział ładunków tranzytowych w przewozach naszej floty i przeładunkach portowych.</u>
+ <u xml:id="u-30.14" who="#PoselBejmTadeusz">W dalszym ciągu musimy łagodzić dysproporcje pomiędzy wielkością odłowów ryb a ich sprawną dystrybucją w kraju i właściwym wykorzystaniem wszystkich złowionych ryb. Jesteśmy na dobrej drodze do wprowadzenia postępu i wysokiej techniki w całym cyklu transportowym od producenta aż do odbiorcy zagranicznego.</u>
+ <u xml:id="u-30.15" who="#PoselBejmTadeusz">Z inicjatywy instancji partyjnych województw nadmorskich, przy współudziale władz rządowych, podjęliśmy działanie w kierunku opracowania założeń rozwojowych tej gospodarki w układzie makro-regionu, bowiem tylko z uwzględnieniem perspektywy można w sposób właściwy założenia te programować.</u>
+ <u xml:id="u-30.16" who="#PoselBejmTadeusz">Morza są olbrzymią skarbnicą zasobów naturalnych naszego globu. Należy się więc liczyć z tym, że będą miały w przyszłości ogromną, pozytywną rolę w życiu człowieka, określającą kierunki i tempo rozwoju poszczególnych krajów, a nawet całych kontynentów — szczególnie na tle wyczerpywania się niektórych zasobów lądowych. Mając 500-kilometrowe wybrzeże morskie, musimy z tej skarbnicy chcieć</u>
+ <u xml:id="u-30.17" who="#komentarz">i umieć korzystać. </u>
+ <u xml:id="u-30.18" who="#PoselBejmTadeusz">(Oklaski)*</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-31">
+ <u xml:id="u-31.0" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Głos ma poseł Józef Kijowski.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-32">
+ <u xml:id="u-32.0" who="#PoselKijowskiJozef">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Pięcioletni plan społeczno-gospodarczego rozwoju kraju w latach 1971—1975 charakteryzuje się między innymi także realistycznym potraktowaniem kompleksu problemów związanych z intensyfikacją produkcji rolnej, z kształtowaniem realnych dochodów ludności przeznaczonych na konsumpcję oraz z rozwojem przemysłu rolno-spożywczego i obrotem towarowym na rynku płodów rolnych.</u>
+ <u xml:id="u-32.1" who="#PoselKijowskiJozef">Założony w planie znaczny wzrost siły nabywczej ludności wymaga wysokiej podaży płodów rolnych, a szczególnie produktów zwierzęcych. W celu zagwarantowania szybszego tempa hodowli trzeba uznać, że w interesie całej gospodarki narodowej podjęta została odważna, lecz niezbędna decyzja kontynuowania importu zbóż, którego wielkość wynosi 2,2 mln ton rocznie.</u>
+ <u xml:id="u-32.2" who="#PoselKijowskiJozef">Aktywna polityka wzrostu spożycia wymaga zarówno podniesienia produkcyjności gospodarstw rolnych we wszystkich sektorach, jak i odpowiednio skoordynowanego rozwoju bazy technicznej, organizacyjnej skupu i zagospodarowania surowców rolnych oraz przyspieszonego wzrostu produkcji przemysłu rolno-spożywczego. Projekt planu 5-letniego zasadniczo zabezpiecza te potrzeby, przeznaczając odpowiednie limity inwestycyjne i środki materialne. Umożliwi to zbudowanie wielu nowych zakładów przemysłu spożywczego w rejonach wysokiej produkcji towarowej rolnictwa, ułatwiając jej dalszą specjalizację i rejonizację.</u>
+ <u xml:id="u-32.3" who="#PoselKijowskiJozef">Poważna skala rezerw istnieje jeszcze w sferze obsługi rolnictwa sprawowanej przez organizacje spółdzielcze, instytucje społeczne i rady narodowe. Rezerwy te, to przede wszystkim takie organizowanie obsługi rolnika, aby tracił mniej czasu, by był obsługiwany uczciwie, sprawnie i szybko, a w miarę możliwości bezpośrednio w gospodarstwie.</u>
+ <u xml:id="u-32.4" who="#PoselKijowskiJozef">Proces modernizacji rolnictwa wykazał konieczność rozwijania i upowszechniania nowych form i metod obsługi rolników. W związku z tym spółdzielczość zaopatrzenia i zbytu podjęła działanie na rzecz usprawnienia obsługi producentów rolnych oraz poprawy wyposażenia punktów skupu w sprzęt i urządzenia techniczne. W końcu 1971 r. było 3 468 punktów skupu. Liczba obiektów dostosowana jest do potrzeb rejonu. Z punktu widzenia przestrzennego ich rozmieszczenia zgodne to jest z miernikiem przeciętnego promienia obsługi punktu skupu zbóż, który wynosi 5,4 km. Wraz z wprowadzeniem mechanizacji zakłada się zwiększenie maksymalnej dziennej zdolności przyjęcia i odładunku zbóż z 64 tys. ton w 1970 r. do 100 tys. ton w 1975 r.</u>
+ <u xml:id="u-32.5" who="#PoselKijowskiJozef">Wyrazem poprawy jakości sieci skupu jest dalszy rozwój oczyszczalnictwa i laboratoriów przy magazynach zbożowo-nasiennych oraz pełniejsze wyposażenie punktów skupu w urządzenia techniczne.</u>
+ <u xml:id="u-32.6" who="#PoselKijowskiJozef">Wraz ze wzrostem pogłowia zwierząt przeciętny skup przypadający na jeden punkt będzie wzrastał z 564 ton w 1970 r. do 700 ton w 1975 r. przy przeciętnym promieniu obsługi około 5,6 km. Dlatego konieczne są dalsze wysiłki, by mimo większej masy towarowej nie obniżyć poziomu obsługi rolników w punktach skupu.</u>
+ <u xml:id="u-32.7" who="#PoselKijowskiJozef">Zagwarantowanie dostaw na rynek ziemniaków jadalnych o coraz wyższej jakości powoduje konieczność zapewnienia odpowiednich warunków składowania, sortowania i paczkowania ziemniaków. Rozwiązanie tego problemu wymaga budowy 36 przechowalni i sortowni. Budowa tych obiektów nie ma pełnego limitowego zabezpieczenia w planie inwestycyjnym CRS. Przedsięwzięto także wiele poczynań organizacyjnych, zmierzających do usprawnienia odbioru produktów rolnych i obsługi dostawców. Wymienić tu można zniesienie powiązania sprzedaży pasz treściwych z wielkością bonifikaty i z ceną nawozów mineralnych, zunifikowanie i ujednolicenie wzorów umów wieloletnich, organizowanie bezpośredniego odbioru ziemniaków od rolników, uproszczenie norm cennika skupu zbóż, poprawę synchronizacji godzin otwarcia punktów kasowych z pracą punktów skupu. Przeprowadzane są także w GS obowiązkowe szkolenia pracowników skupu zwierząt.</u>
+ <u xml:id="u-32.8" who="#PoselKijowskiJozef">W celu dalszej poprawy organizacji pracy w kontraktacji i skupie płodów rolnych konieczne jest:</u>
+ <u xml:id="u-32.9" who="#PoselKijowskiJozef">— dalsze uproszczenie norm jakościowych, — rozwijanie odbioru bezpośredniego płodów rolnych, — wdrażanie harmonogramów dostaw oraz zagwarantowanych w umowie kontraktacyjnej terminów dostaw, — wyeliminowanie z obrotu ziemniaków jadalnych II gatunku, — wprowadzenie w wytypowanych zakładach przemysłowych produkcji wag obwoźnych-zaczepnych do samochodów, niezbędnych do odbioru żywca w zagrodzie.</u>
+ <u xml:id="u-32.10" who="#PoselKijowskiJozef">Zmiany zachodzące na wsi w strukturze spożycia żywności, wyrażające się w denaturalizacji spożycia, odzwierciedlają proces poprawy warunków bytowych i racjonalizacji odżywiania się ludności wiejskiej. Zagadnienie to nabiera szczególnego znaczenia w warunkach dynamicznego wzrostu produkcji rolnej i związanych z tym dochodów.</u>
+ <u xml:id="u-32.11" who="#PoselKijowskiJozef">Poprawa relacji cen skupu i cen detalicznych artykułów żywnościowych stworzyła korzystne warunki do ograniczenia spożycia naturalnego na wsi. Efektywność tej zmiany zależy od zaopatrzenia sieci handlu wiejskiego w dostateczną ilość i odpowiedni asortyment towarów żywnościowych. Braki w zaopatrzeniu hamują proces denaturalizacji spożycia i jednocześnie zmuszają ludność wiejską do zakupów w sieci handlu miejskiego. Regularność i częstotliwość zakupów żywności powoduje poważne straty czasu ze szkodą dla produkcji rolniczej i jednocześnie pociąga za sobą wzrost faktycznych kosztów nabycia żywności. Masowy wykup artykułów spożywczych przez ludność wiejską w sieci handlu miejskiego w niektórych dniach tygodnia dezorganizuje zaopatrzenie ludności miast. Poprawa warunków pracy kobiet wiejskich zależy w dużym stopniu od możliwości zaspokojenia popytu na żywność przez handel wiejski.</u>
+ <u xml:id="u-32.12" who="#PoselKijowskiJozef">Przyjęty w planie 5-letnim poziom zaopatrzenia rynku wiejskiego w artykuły żywnościowe i struktura asortymentowa dostaw zapewniają poprawę wyżywienia ludności. Znajduje to wyraz w ogólnym wzroście spożycia, jak i w znacznym zwiększeniu udziału (w ogólnym spożyciu) artykułów (białkowych pochodzenia zwierzęcego, co rekompensuje w pewnej mierze ograniczenie spożycia naturalnego i obrotów wolnorynkowych. A 'więc ii w tym zakresie plan będzie oddziaływał na produkcję rolną ii na kształtowanie równowagi rynkowej.</u>
+ <u xml:id="u-32.13" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-33">
+ <u xml:id="u-33.0" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Głos ma poseł Tadeusz Hołuj.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-34">
+ <u xml:id="u-34.0" who="#PoselHolujTadeusz">„Kiedy słyszę wyraz kultura odbezpieczam rewolwer.” Obywatelu Marszałku! Wysoka Izbo! Są to już historyczne słowa twórcy i kierownika propagandy hitlerowskiej, wyjątkowo prawdziwe, opierające się na słusznej analizie śmiertelnego niebezpieczeństwa, jakim była wówczas kultura dla ustroju hitlerowskiego, jakim jest po dziś dzień dla wszystkich ustrojów faszystowskich.</u>
+ <u xml:id="u-34.1" who="#PoselHolujTadeusz">A więc prawidłowo rozumując nasuwa się myśl, że kultura jest naszym naturalnym sojusznikiem, że można sobie wyobrazić kulturę bez socjalizmu, ale nie można sobie wyobrazić socjalizmu bez kultury. Jest rzeczą godną zastanowienia, że właśnie prądy faszystowskie, żerujące przecież na tym samym polu, na którym — „żeruje” sztuka, na ludzkich namiętnościach, na starych mitach, na nowo tworzonych legendach nie potrafiły i nie potrafią po dziś dzień wytworzyć ani jednego, znamiennego, trwałego dzieła sztuki, kultury.</u>
+ <u xml:id="u-34.2" who="#PoselHolujTadeusz">Mówię to dlatego, nie ażeby przypominać stare dzieje, ale dlatego, że nie jestem pewien, czy istnieje rzeczywiście powszechna świadomość tych przecież podstawowych prawd. Mówię to dlatego, że od czasu do czasu słyszy się i to nie zawsze z najniższych szczebli, pogląd: najpierw program sytości, a potem porozmawiamy o kulturze.</u>
+ <u xml:id="u-34.3" who="#PoselHolujTadeusz">To jest obce rozumowaniu logicznemu. Są to rzeczy nieporównywalne i nie można tu mówić o żadnych priorytetach. Program sytości i program kultury muszą to być akcje, działania całych społeczeństw, narodów, kierownictw politycznych tych społeczeństw równoległe, zwłaszcza że specyfiką kultury jak we wszystkich innych działaniach w sferze działalności ideowej jest fakt, że nie znosi ona pustki.</u>
+ <u xml:id="u-34.4" who="#PoselHolujTadeusz">Można zastępować w dziedzinie produkcji jeden towar drugim, można zastępować wieprzowinę śledziami, można zastępować jedną instytucję drugą instytucją i to jest nawet prawidłowe. Jeśli nie ma pralek mechanicznych, to można stosować tak zwany upiór ręczny i bielizna jest czysta. Gorzej jest w dziedzinie kultury — tam takich zastępczych środków nie ma, tam działają inne — „upiory”. Upiory działania na własną rękę, upiory działania na rękę wrogów. Przecież żyjemy w konkretnym społeczeństwie; nie chcę powtarzać straszaków^ ^„Wolnej Europy”, ale chcę tu wspomnieć o straszakach naszych własnych, polskich.</u>
+ <u xml:id="u-34.5" who="#PoselHolujTadeusz">Przecież u nas tworzy się także model antysocjalistyczny, preferuje się w opinii społecznej człowieka posiadającego pieniądze, jako wartość absolutną. Cały system tych naszych cudownych loterii sprowadza się do tego, że wielu ludzi jest przekonanych, że nie praca codzienna, ale los szczęścia tworzy los człowieka. Jest ogromny alkoholizm w Polsce, a także alkoholizm wśród młodzieży. Ten — „model” istnieje i oddziaływuje. O tym zapominać nie możemy i nie możemy powiedzieć, że kultura — „jest na potem”, że kultura jest rzeczą późniejszą, że kultura jest rzeczą wtórną. Odkładać na potem w każdym razie kultury nie wolno. Dyskutujemy plan, ale to jest plan przede wszystkim rozwoju gospodarczego. Ja tu nic nowego nie powiem — plan trudny — wymagający wielkiego wysiłku społeczeństwa. Środowisko, które tutaj zresztą prawem kaduka reprezentuję — środowisko twórców i pracowników kultury — jest w pełni przekonane o słuszności i o trudności tego planu. Ale z tego planu właśnie wynikają pewne faktory działania kulturalnego, które nie są dostatecznie jasne dla działaczy, którzy naszą kulturą kierują, dla tych, którzy są odpowiedzialni za naszą politykę kulturalną na szczeblu nie tylko najwyższym, ale na wszystkich szczeblach w całym naszym kraju.</u>
+ <u xml:id="u-34.6" who="#PoselHolujTadeusz">Po pierwsze — jest to sprawa demografii. Nie mogę się wstrzymać, ażeby nie przypiąć łatki posłowi Zabłockiemu. Otóż z jego przemówienia wynikałoby, że w naszym kraju nic nie robiło się w celu zapewnienia praw rodzinie, dla poprawy sytuacji rodziny polskiej i że można majstrować sytuację demograficzną wyłącznie przy pomocy zarządzeń administracyjnych. Przecież na to, ażeby wzrosła ludność trzeba zapewnić środki. Poseł Zabłocki stwierdził, że środki mogą być uzyskane tylko dzięki efektywnej pracy całego społeczeństwa, ale wołałbym, ażeby nas zapewnił, że sfery, które on reprezentuje, do tej efektywnej pracy się przyczyniły. Cały szereg naszych działań trudnych, naszych wysiłków, zwłaszcza w ostatnich latach — tych latach cytowanych tutaj przez posła Zabłockiego — zmierzało do poprawy losów polskiej rodziny. Ja nie wiem — mam inne wskaźniki demograficzne, ale przypuszczam, że w dalekosiężnym planie rozwoju społeczeństwa ludność Polski wzrośnie. Możemy postulować tylko taki przyrost ludności na jaki stać nasz kraj, aby tę ludność wykarmić i dać jej pracę.</u>
+ <u xml:id="u-34.7" who="#PoselHolujTadeusz">Już na koniec tej pięciolatki zajdzie poważna zmiana w pokoleniowym składzie ludności i to jeszcze wcale nie polegająca na tym, że wszyscy szybciutko zestarzejemy się, chociaż to jest rzecz naturalna, ale zmiana będzie polegała na tym, że blisko 50% tej ludności — będzie to ludność jak najbardziej predysponowana do uczestniczenia aktywnego w kulturze polskiej. To są roczniki od 20 do 50 lat.</u>
+ <u xml:id="u-34.8" who="#PoselHolujTadeusz">Jeżeli weźmiemy pod uwagę również, że zmiana liczby i jakości ludności obejmie wzrost o setki tysięcy ludzi predysponowanych do odbioru kultury, ludzi wykształconych, to oczywiście zmieni to zupełnie proporcje w dziedzinie zadań kultury, zwiększy powszechne naturalne zapotrzebowanie na upowszechnianie dobra kultury polskiej.</u>
+ <u xml:id="u-34.9" who="#PoselHolujTadeusz">Druga sprawa — oprócz przyrostu rzesz przystosowanych do odbioru kultury — to sprawa pieniędzy. Bardzo przepraszam, że jako pisarz mówię o pieniądzach, ale chciałbym tu mówić o naszej gospodarce kulturalnej, a nie o nie wymiernych sprawach ducha ludzkiego. Przecież jeśli ma być, a ma być, na rynku 500 mid zł (sumuję dochody gotówkowe ludności, jak i kredyt na zakupy ratalne), to wcale nie oznacza, że ludność za to musi tylko kupować buty, pralki, samochody, ale że również zechce korzystać w większej mierze z usług kulturalnych, z teatrów, kina i książki. To również przecież powiększa nasze zadania w dziedzinie kultury, zwłaszcza, że powiększyć się ma i powiększa się już konkretnie ilość wolnego czasu. Nie sądzę, aby cały wolny czas zabrały nam ogonki, konferencje i biurokratyczne zachody. Jakiś tam czas, większy niż dawniej, wolny pozostanie; również trzeba by pomyśleć, aby mógł być wykorzystany dla polepszenia poziomu kultury życia całej naszej społeczności.</u>
+ <u xml:id="u-34.10" who="#PoselHolujTadeusz">Wreszcie ostatnia sprawa: otwiera się, otworzyć się musi coraz szerzej konfrontacja nasza — Polski Ludowej — z krajami przecież nie tylko socjalistycznymi, ale również z krajami kapitalistycznymi. Wzmożony będzie, bo wzmożony być musi, system informacji, a więc nastąpi ostrzejsza konfrontacja tego co jest tam i tego co jest tu. To co jest w krajach socjalistycznych, na tym samym stopniu rozwoju stojących co nasz kraj, jak i w krajach bogatszych od nas.</u>
+ <u xml:id="u-34.11" who="#PoselHolujTadeusz">Doskonale zdaję sobie sprawę, że obywatele siedzący po mojej prawej stronie nie są zespołem cudotwórców i chociaż jestem pisarzem, nie wierzę w krasnoludki, w dobre krasnoludki, które by — zamiast nas — wykonały plan rozwoju. Zdaję sobie sprawę, jak i moje środowisko, z trudności tego planu, ale chciałbym, żebyśmy my tutaj, żeby Sejm PRL — przepraszam tutaj obecne posłanki — po męsku spojrzał na sytuację, jaka jest w dziedzinie kultury, a więc sytuację, którąśmy zastali, w której wystartowaliśmy w 1971 r. do następnych naszych planów, do następnego etapu rozwoju w Polsce, a która jest wyjątkowo zła. I to trzeba sobie po męsku powiedzieć i po męsku uświadomić.</u>
+ <u xml:id="u-34.12" who="#PoselHolujTadeusz">Tak się składa, że w wielu dziedzinach, gdyby nie istniała na mapie państw socjalistycznych Albania, bylibyśmy zupełnie na ostatnim miejscu. Albania nas w wielu wypadkach ratuje; jesteśmy na miejscu przedostatnim. Ja nie chcę tutaj obywatelki posłanki i obywateli posłów zanudzać liczbami, ale trzeba sobie powiedzieć, że w wielu podstawowych dziedzinach kultury w Polsce, na skutek wieloletniego opóźnienia i to nie tylko opóźnienia z faktycznego braku pieniędzy, tylko opóźnienia dlatego, że nie było rozeznania powagi sytuacji powszechnej, socjalistycznej kultury w Polsce, startujemy z pozycji złych, trudnych, wymagających nie tylko wielkiego wysiłku ludzkiego, ale szczególnie wielkiego wysiłku finansowego, rozsądnego, ale niełatwego gospodarowania tym, co nam zostało na te cele przeznaczone.</u>
+ <u xml:id="u-34.13" who="#PoselHolujTadeusz">Jako pisarza oczywiście interesują mnie głównie sprawy wydawnictw, literatury, książek. Otóż — jak wiadomo — startujemy, startowaliśmy, bo to jest już na całe szczęście przeszłość, czas dokonany, z pozycji absolutnie krańcowej, byliśmy na końcu państw socjalistycznych, jeżeli chodzi o liczbę egzemplarzy książek — jak to się pięknie mówi — na głowę ludności. Wypadło to na głowę 3,7 egzemplarza. Zapominamy jednak o tym, że nawet te 3,7 egzemplarza — był to nasz sukces w stosunku do poprzednich okresów, albowiem startowaliśmy z jeszcze gorszego punktu w 1963 r., kiedy to było zupełne dno, jeżeli chodzi o papier, o wydawnictwa, o nakłady książek, a zwłaszcza literatury pięknej. I te 3,7 było już jakimś krokiem naprzód.</u>
+ <u xml:id="u-34.14" who="#PoselHolujTadeusz">Jeżeli chodzi o czytelnictwo prasy, również jesteśmy na szarym końcu. Mamy szereg znakomitych dzienników i czasopism i chwalimy się ich poziomem i wpływem, ale jeżeli sprawdzić statystycznie, to okazuje się, że jesteśmy na szarym końcu, ponieważ deficyt w dziedzinie gazet wynosi 1,5 min egzemplarzy jednorazowego nakładu, a czasopism — 3 mln egzemplarzy. Tak więc mamy oczywiście trudną pozycję do startu, jeżeli chodzi o zapewnienie powszechnego czytelnictwa — zarówno książek, jak i prasy.</u>
+ <u xml:id="u-34.15" who="#PoselHolujTadeusz">Mógłbym tutaj mnożyć te — że tak powiem — czarne przykłady. Powiem jeszcze, że na inwestycje kulturalne od wielu lat utrzymuje się ta sama — nie wiem jak to się nazywa — zdaje się stopa procentowa. Jest to zaledwie 0,4%. Jesteśmy tu już na szarym końcu, już nawet za Albanią. Budżet Ministerstwa Kultury i Sztuki przewiduje na najpilniejsze potrzeby, na pilne zabezpieczenie poprawy sytuacji odczuwalnej, jak my mówimy, nie łatania dziur, tylko jakiegoś postępu odczuwalnego na — że tak brzydko powiem — rynku kulturalnym — 17 mld 600 tys., ale wynosi tylko 5 mld 200 tys., czyli jedną trzecią.</u>
+ <u xml:id="u-34.16" who="#PoselHolujTadeusz">Żeby nie wiem jak resort kultury i sztuki tutaj kroił i łatał i zalecał koordynację i uściślenie działań, to trzeba sobie powiedzieć, że wiele działań uznanych za słuszne i w okresie przed VI Zjazdem naszej partii i w wielkiej dyskusji pozjazdowej, nie będzie mogło być wykonywane, zwłaszcza w planie terenowym, na który otrzymano tylko połowę koniecznych środków. Jest takie 'wyrażenie, które może brzmi troszkę śmiesznie, przepraszam, może nawet obraźliwie, ale ja tutaj nikogo nie chcę obrazić. Jest to termin naukowy. Nazywa się to — „krzywa psa”, psa gończego, który goniąc zwierzynę, ciągle zmierza do tego miejsca, w którym ona się w danej chwili znajduje. Nie potrafi sobie wymyślić takiej sytuacji, żeby ją prześcignąć, zaczekać i zjeść. Otóż przez wiele lat prowadziliśmy politykę kulturalną nie osiągając nawet owej — „linii krzywej psa”, nie mieliśmy perspektywy w działaniu, nie rozumieliśmy, że wypada przyspieszyć — „krok gończy” i zapewnić załatwienie tych najpilniejszych, najbardziej zaniedbanych spraw.</u>
+ <u xml:id="u-34.17" who="#PoselHolujTadeusz">Trzeba powiedzieć, że dzięki życzliwości (bo tak muszę powiedzieć) kierownictwa partii i Rządu udało się przezwyciężyć kryzys w punkcie dla mnie osobiście zresztą najważniejszym, właśnie w dziedzinie poligrafii i wydawnictw. Tutaj zrobiono już przed tą naszą uchwałą zatwierdzającą plan 5-letni poważny krok naprzód, pozwalający na to, że liczba egzemplarzy na tę (biedną głowę ludności wzrośnie znacznie, ho wynosić będzie przeszło 6 egzemplarzy, powiększy się nakład prasy, powiększy się objętość gazet i czasopism i wzrośnie sieć tych czasopism. Jest to wzrost bardzo duży — wzrost liczby gazet o 26%, a czasopism — o 34%. To w każdym razie są duże osiągnięcia, ale nie łudźmy się, są to osiągnięcia, które w pewnych wypadkach pozwalają nam uzyskać stan z 1953—(1954 roku. Nie są to też sukcesy aż tak wielkie, żebyśmy dostali zawrotu głowy od powodzenia. Musimy modernizować całą naszą bazę upowszechniania kultury przy pomocy środków technicznych. I to zostało załatwione.</u>
+ <u xml:id="u-34.18" who="#PoselHolujTadeusz">Będziemy modernizowali i telewizję, i radio, i film polski po to, aby kultura mogła docierać tymi powszechnymi środkami, wszystkimi kanałami do społeczeństwa. Jak powiadam — jest to krok naprzód. Ale nie zmienia to ogólnego obrazu niezwykle trudnej sytuacji w kulturze. Czy istnieje takie rozeznanie również u Was, Obywatele Posłowie? Czy naprawdę wszyscy uznajemy sprawę kultury socjalistycznej za sprawę pierwszorzędną, to nie wiem.</u>
+ <u xml:id="u-34.19" who="#PoselHolujTadeusz">Myśmy właściwie nigdy w Polsce nie zdołali przeprowadzić rachunku, mówiąc ordynarnie, finansowego rachunku kultury.</u>
+ <u xml:id="u-34.20" who="#PoselHolujTadeusz">Któryś z przedmówców mówił o rentowności — zdaje się prof. Mięsowicz —o rentowności nauki. Z kulturą to nie jest tak, że żebracze ministerstwo przychodzi co jakiś czas do Prezydium Rządu i prosi o pieniądze. Prawdą jest, że resorty kultury zarabiają, że — „kultura” również przynosi dochód. Przypomnę, że 1/~3~ dochodu z handlu zagranicznego Francji jest to dochód z Brigitte Bardot. My, niestety, nie mamy takiej kasowej aktorki, żeby tyle dochodu dewizowego przynosiła. Ale przecież nigdzie w planie nie usiłuje się podliczyć, ile my wnosimy do budżetu państwa polskiego, jaki dochód przynoszą wydawnictwa, telewizja, estrady, jaki dochód przynosi przemysł płytowy, jaki dochód przynosi to wszystko, co jest nie tylko zresztą w gestii Ministerstwa Kultury i Sztuki. Chodzi o to, żeby kiedyś ten bilans zrobić, żeby powiedzieć sobie, że my nie jesteśmy tylko tymi, którzy bez przerwy płaczą: — „dajcie pieniądze na kulturę, bo to takie strasznie ważne”, ale że również i w usługach dla ludności świadczymy ogromne sumy. Oczywiście, zdając sobie sprawę, że nie ma krasnoludków, że musimy sami sprostać sytuacji, że nie ma cudotwórców, że budżet jest taki, jaki jest, trzeba sobie powiedzieć, że apel nasz — sądzę, że i całej Wysokiej Izby — byłby taki, aby przewidywać w rezerwie rządowej poważne fundusze manewrowe na rozwój działań kulturalnych. Na przykład jest szereg spraw, które podnosiły środowiska twórcze w Polsce z różnej okazji, które zostały zatwierdzone jako słuszne i nadające się do realizacji już teraz. No ale, niestety, nie ma zabezpieczenia tych spraw w budżecie Ministerstwa Kultury i Sztuki.</u>
+ <u xml:id="u-34.21" who="#PoselHolujTadeusz">Po drugie — trzeba wreszcie doprowadzić do stanu faktycznego tę deklamację o koordynacja, jest to na razie jeszcze deklamacja. Obywatele posłowie wiedzą, interesują się chyba tym, jak wygląda ta koordynacja w terenie nie tylko ludzi, ale również funduszów. To jest nieprawda, że nie ma pieniędzy na kulturę. Przecież na nią idą nie tylko fundusze z budżetu centralnego i przez resort kultury i sztuki, lecz świadczą też na kulturę różne stowarzyszenia, jak związki zawodowe, organizacje młodzieżowe, ale u nas tej koordynacji środków nie można przeprowadzić, chociaż istnieją bardzo uroczyście podpisywane umowy pomiędzy Ministerstwem Kultury i Sztuki a poszczególnymi pionami, jak np. CRZZ. Tu kłaniam się tow. Kruczkowi.</u>
+ <u xml:id="u-34.22" who="#PoselHolujTadeusz">Trzeba doprowadzić do koordynacji finansowej, wspólnoty działań, do tworzenia wspólnych programów i wspólnych placówek upowszechniania kultury.</u>
+ <u xml:id="u-34.23" who="#PoselHolujTadeusz">Zagadnienie sprowadza się do tego, jaki model widzimy przed sobą, czy rzeczywiście model żelazkowo-pralkowy człowieka sytego, a nie budującego w sobie samym i w swojej najbliższej grupie społecznej socjalistycznej kultury narodowej, czy też rozumiemy, że są to sprawy nierozbieżne, które muszą być prowadzone równolegle. Zagadnienie sprowadza się do tego, byśmy jasno widzieli, do czego zmierza działalność gospodarcza, jaki jest ostateczny jej cel, do którego nasza cała działalność socjalistyczna powinna zmierzać.</u>
+ <u xml:id="u-34.24" who="#PoselHolujTadeusz">Mówię w swoim prywatnym imieniu, muszę powiedzieć, że będę głosował za planem z cięższym sercem niż obywatele posłowie reprezentujący resorty gospodarcze, albowiem sprawa kultury mogła byłaby być lepiej załatwiona niż załatwiona została. Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-34.25" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-35">
+ <u xml:id="u-35.0" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Głos ma poseł Zofia Łęgowik</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-36">
+ <u xml:id="u-36.0" who="#PoselLegowikZofia">Wysoka Izbo! W projekcie uchwały Sejmu o 5-letnim planie społeczno-gospodarczego rozwoju kraju w latach 1971—1975 znalazła odzwierciedlenie teza o ważnej roli przemysłu chemicznego w procesie unowocześniania całej gospodarki narodowej.</u>
+ <u xml:id="u-36.1" who="#PoselLegowikZofia">Rosnące szybko zapotrzebowanie różnych gałęzi przemysłowych na surowce i półprodukty wytwarzane przez chemię stwarza potrzebę i dyktuje konieczność dynamicznego jej rozwoju. Spełnienie tego warunku zagwarantowane zostało w projekcie planu przez wyznaczenie przemysłowi chemicznemu wyższej dynamiki wzrostu wartości produkcji, wyprzedzającej o 18 punktów średni jej wzrost dla całego przemysłu oraz w 30-procentowym wzroście nakładów inwestycyjnych ogółem w stosunku do ubiegłego pięciolecia.</u>
+ <u xml:id="u-36.2" who="#PoselLegowikZofia">Postawiono jednocześnie przed chemią trudne i odpowiedzialne zadanie jak najpełniejszego zaspokojenia potrzeb wynikających z międzyresortowej kooperacji, jak najlepszego pokrycia wymagań chłonnego rynku wewnętrznego oraz dalszego rozwoju efektywnego eksportu.</u>
+ <u xml:id="u-36.3" who="#PoselLegowikZofia">Podkreślić należy, że w projekcie planu, odnoszącym się do przemysłu chemicznego, kierunki jego rozwoju uszeregowane zostały, w odróżnieniu od analogicznych planów wieloletnich opracowywanych w przeszłości, pod kątem zaspokojenia szeroko rozumianych potrzeb społeczeństwa, zadań chemizacji gospodarki narodowej oraz podniesienia efektów ekonomicznych i poziomu technicznego przemysłu chemicznego.</u>
+ <u xml:id="u-36.4" who="#PoselLegowikZofia">Wychodząc z osiągniętego dobrego poziomu rozwijanej intensywnie w poprzednich latach produkcji ilościowej wielu wyrobów chemicznych, jak: nawozy azotowe, farmaceutyki, niektóre wyroby gumowe — dokonano w projekcie planu słusznego wyboru kierunków dotychczas rozwijanych w niedostatecznym stopniu, a podyktowanych obecnie uzasadnionymi potrzebami społecznymi. Uwzględniając przede wszystkim hierarchię potrzeb w tempie szybszym od przeciętnego dla całej produkcji chemicznej, rozwijane będą takie dziedziny, jak przemysł rafineryjny, przemysł petrochemiczny, włókien syntetycznych, kauczuków syntetycznych i tworzyw sztucznych.</u>
+ <u xml:id="u-36.5" who="#PoselLegowikZofia">Na wyroby tych gałęzi wytwórczości chemicznej czekają przemysły produkujące wyroby na zaopatrzenie rynku, jak przemysł lekki, elektromaszynowy, motoryzacyjny. Na nowoczesne tworzywa sztuczne czeka polski przemysł mieszkaniowy. Rozwój pozostałych dziedzin chemii utrzymany zostanie na poziomie niższym od średniego, przy zwróceniu jednak szczególnej uwagi na poprawę nowoczesności, jakości produkcji i wzbogacenia asortymentowego.</u>
+ <u xml:id="u-36.6" who="#PoselLegowikZofia">Nie przytaczam szczegółowych liczb i wskaźników, gdyż zostały one zawarte w projekcie uchwały Sejmu i w dostarczonych obywatelom posłom dokumentach rządowych. Pragnę jednak podać, że na rozwój całej chemii przewidziano nakłady w łącznej wysokości 102 mld zł, a więc znacznie więcej niż w poprzedniej pięciolatce. Znaczna ich część, bo ponad 50%, przeznaczona zostanie na modernizację przemysłu i intensyfikację produkcji. Uznając prawidłowość takiego działania i podkreślając jego efektywność, zwrócić należy jednocześnie uwagę resortowi chemii na potrzebę jednoczesnego, maksymalnego rozwijania własnego potencjału wykonawczego oraz aparaturowego, zwłaszcza w zakresie robót specjalistycznych, niezbędnego dla wykonania zadań.</u>
+ <u xml:id="u-36.7" who="#PoselLegowikZofia">Sprawna realizacja planów inwestycyjnych, zwłaszcza kluczowych zadań ujętych w kompleksach gospodarczych, nieprzekraczanie planowanych kosztów, wysoka jakość wykonawstwa i terminowa ich realizacja — to ogromnie ważne czynniki realności planowanego programu.</u>
+ <u xml:id="u-36.8" who="#PoselLegowikZofia">Zagadnieniom usprawniania procesu realizacji inwestycji resort przemysłu chemicznego poświęca od dawna wiele uwagi, o czym świadczą podejmowane przedsięwzięcia skracania cykli budowy, właściwej koordynacji inwestycji, wyprzedzającego przygotowywania kadr sprawnego przeprowadzania rozruchów w nowych obiektach.</u>
+ <u xml:id="u-36.9" who="#PoselLegowikZofia">Przykłady odbudowy rafinerii w Czechowicach czy zakładów — „Stomil” w Poznaniu potwierdzają jednak istniejące jeszcze możliwości dalszego usprawniania. W obydwu wypadkach na uzyskanie pożądanych efektów wpłynął nie tylko zapał i poświęcenie załóg, ale w równym stopniu dobra organizacja i prawidłowe współdziałanie wszystkich współuczestniczących w odbudowie.</u>
+ <u xml:id="u-36.10" who="#PoselLegowikZofia">Wysiłki podejmowane przez przemysł chemiczny nie przyniosą jednak zadowalających efektów bez współdziałania innych resortów. Mam tu na myśli zarówno resort budownictwa, jak i resorty produkujące niezbędną aparaturę dla chemii. Współdziałanie takie jest zwłaszcza konieczne przy podejmowaniu kroków zmierzających do poprawy realności bilansowania programów inwestycyjnych z mocą produkcyjną wykonawstwa robót i dostaw oraz zabezpieczenia niezbędnego potencjału przerobowego w rejonach o odczuwalnym jego deficycie, a jednocześnie dużej koncentracji inwestycji. Chemia natomiast, w ramach własnych, skutecznych form organizacyjnych doprowadzić powinna do szybszego postępu w osiąganiu założonych zdolności produkcyjnych, a tym samym uzyskiwania w określonym czasie przewidywanych efektów ekonomicznych.</u>
+ <u xml:id="u-36.11" who="#PoselLegowikZofia">W planie rozwoju przemysłu chemicznego szczególna uwaga poświęcona została poprawie zaopatrzenia rynku wewnętrznego w produkty chemiczne. Założony 1,5-krotny wzrost wartości dostaw w 1975 roku, w porównaniu z poziomem osiągniętym w 1970 r., przy zwróceniu uwagi na dostawy artykułów dotychczas deficytowych, świadczy o potrzebie dużego wysiłku tego przemysłu. Nie należy przy tym zapominać o wzrastającej roli na rynku odbiorcy wiejskiego, który w miarę wzrostu dobrobytu coraz silniej oddziaływać będzie na strukturę zapotrzebowania rynkowego i to nie tylko w tradycyjnie dostarczanym asortymencie wyrobów, ale również w tych, które dotychczas w przeważającej części kupowała ludność miejska.</u>
+ <u xml:id="u-36.12" who="#PoselLegowikZofia">Przemysł chemiczny powinien na bieżąco śledzić wahania koniunkturalne rynku, zabiegać o podnoszenie jakości wyrobów, wprowadzanie nowości, urozmaicanie asortymentu, a ponadto rozwijać nowe formy organizacyjne, zwiększające operatywność w zaopatrzeniu.</u>
+ <u xml:id="u-36.13" who="#PoselLegowikZofia">Należy również poszukiwać możliwości zwiększania tempa dostaw rynkowych przy równoczesnym pełnym i efektywnym wykorzystaniu potencjału produkcyjnego, przeznaczonego na pokrycie tych potrzeb.</u>
+ <u xml:id="u-36.14" who="#PoselLegowikZofia">Mimo kierunkowo słusznego rozwoju przemysłu chemicznego, założonego w projekcie planu, wzrastające potrzeby gospodarki narodowej, wynikające z obiektywnej konieczności jej chemizacji, nie będą mogły zostać pokryte produkcją krajową, lecz będzie konieczne uzupełnianie jej niezbędnym importem, m.in. takich wyrobów, jak tworzywa sztuczne, surowce dla przemysłu farb i lakierów, przemysłu organicznego. Niepokojący jest jednak przy tym fakt, że import chemikalii wzrastać będzie w znacznie szybszym tempie niż ich eksport.</u>
+ <u xml:id="u-36.15" who="#PoselLegowikZofia">I sesja Sejmu</u>
+ <u xml:id="u-36.16" who="#PoselLegowikZofia">Dlatego też poszukiwanie możliwości przekraczania nakreślonych zadań produkcji zwłaszcza wyrobów deficytowych, przeprowadzanie pożądanej ich korektury — zasługuje na szczególną uwagę.</u>
+ <u xml:id="u-36.17" who="#PoselLegowikZofia">Celowe wydaje się tworzenie właściwego klimatu dla podejmowania dalszych zobowiązań produkcyjnych przez załogi przedsiębiorstw i umiejętne ich kierowanie na odcinki najważniejsze dla gospodarki i społeczeństwa.</u>
+ <u xml:id="u-36.18" who="#PoselLegowikZofia">Podejmowane zobowiązania są przecież potwierdzeniem istnienia w praktyce wielu jeszcze rezerw, których wykorzystanie powinno pozwolić na bardziej efektywne gospodarowanie i dynamiczniejszy wzrost produkcji. Prawdą jest wszakże fakt, że najprostsze z nich zostały nie tylko ujawnione, ale i wykorzystane; istnieje jednakże wiele jeszcze rezerw tkwiących głębiej, np. we właściwej organizacji pracy, lepszym wykorzystaniu zdolności produkcyjnych i na wielu innych odcinkach działalności gospodarczej i obecnie należałoby właśnie sięgnąć do nich, uwzględniając twórczą inicjatywę, nowatorskie pomysły i rozwiązania racjonalizatorskie.</u>
+ <u xml:id="u-36.19" who="#PoselLegowikZofia">Sprawą równie istotną jak postawienie na ludzi, przejawiających twórczą inicjatywę, poszukujących źródeł dalszych rezerw jest tworzenie klimatu społecznej dezaprobaty dla zdarzających się jeszcze postaw złych i szkodliwych, utrudniających zbiorowy wysiłek i kolektywną pracę, nie wykazujących troski o społeczną dyscyplinę pracy i produkcji. Wymienione zagadnienia powinny stać się przedmiotem dużej troski i umiejętnego sterowania w każdym zakładzie produkcyjnym.</u>
+ <u xml:id="u-36.20" who="#PoselLegowikZofia">Innym elementem zasługującym na uwagę powinno być racjonalne i efektywne wykorzystanie istniejącej kadry technicznej, pracującej zarówno w przedsiębiorstwach produkcyjnych, jak i w zapleczu naukowo-badawczym, konieczność doskonalenia i podnoszenia nabytych kwalifikacji, zwłaszcza pracowników tych działów, w których następuje szybki rozwój nauki i techniki oraz potrzeba właściwego przygotowania przyszłych absolwentów szkół technicznych, zdolnych do rozwiązywania przyszłościowych problemów chemii w wyniku odpowiedniego wyprofilowania programu studiów chemicznych na drodze międzyresortowej współpracy i porozumienia.</u>
+ <u xml:id="u-36.21" who="#PoselLegowikZofia">Poruszane zagadnienia dyskutowane były na posiedzeniu Komisji Górnictwa, Energetyki i Chemii i odpowiednie uwagi przekazano do Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów. Podkreślić jednak trzeba, że w problematyce planu 5-letniego zbyt słabo wyeksponowano rolę i wykorzystanie własnego zaplecza naukowo-badawczego. Celowe byłoby zwrócenie właściwej uwagi na zagadnienie kompleksowej intensyfikacji tej działalności skierowanej w większym niż dotychczas stopniu na doskonalenie zakupywanych licencji, modernizację i intensyfikację procesów produkcyjnych, poprawę jakości, gospodarkę materiałową.</u>
+ <u xml:id="u-36.22" who="#PoselLegowikZofia">Reasumując powyższe, pragnę podkreślić, że założone kierunki rozwojowe chemii w projekcie planu 5-letniego stawiają przed tą gałęzią produkcji trudne, odpowiedzialne, choć realne zadania. Należy wyrazić nadzieję, że umiejętne skojarzenie aktywności i twórczej inicjatywy załóg robotniczych z naukowymi opracowaniami w technice i organizacji pracy oraz z racjonalnymi metodami planowania i zarządzania przemysłem pozwoli na uruchomienie dalszych możliwych rezerw, potrzebnych nie tylko do wykonania, ale i do przekroczenia zadań wynikających dla chemii z programu rozwoju społeczno-gospodarczego, zawartego w projekcie uchwały sejmowej.</u>
+ <u xml:id="u-36.23" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-37">
+ <u xml:id="u-37.0" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Głos ma poseł Zygmunt Filipowicz.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-38">
+ <u xml:id="u-38.0" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Generalnym celem planu, który rozważamy, jest, jak to powszechnie wiadomo, zapewnienie odczuwalnej przez całe społeczeństwo stałej poprawy materialnych, socjalnych i kulturalnych warunków życia.</u>
+ <u xml:id="u-38.1" who="#PoselFilipowiczZygmunt">To właśnie ten czynnik wyznacza podstawowe zadania i proporcje naszego społecznego i gospodarczego rozwoju na lata do roku 1975 i zakreśla perspektywy rozwoju w latach 1976—1980.</u>
+ <u xml:id="u-38.2" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Obecna pięciolatka stanowi niewątpliwie pomost do szerszej perspektywy rozwojowej w imię tezy, że — „dzisiaj tworzymy jutro”. Wyrazem ekonomicznym tego przyczółka jest suma ok. 1,5 biliona złotych na inwestycje, które reprezentują wartość ok. 40% naszego obecnego potencjału produkcyjno-usługowego. Efekty tych poważnych nakładów dadzą w samym przemyśle około roku 1975 przyrost nowych zdolności produkcyjnych w skali 400 mld zł rocznie.</u>
+ <u xml:id="u-38.3" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Wysoki Sejmie! Treść i cel naszego działania stanowią potrzeby ludzi pracy, którym w Polsce żyło się i żyje jeszcze dość trudno, choć obecnie odczuwalnie lepiej. Nasze budżety rodzinne powiększyły dokonania, których byliśmy świadkami w roku 1971 i w pierwszych miesiącach 1972 roku. Urealniły się nadzieje, jakie ludzie wiążą z programem budowy drugiej Polski i innymi inicjatywami. Potwierdzenie słuszności ich oczekiwań stanowią dane sprawozdawcze, stwierdzające, że w ciągu 4 miesięcy roku bieżącego pracujemy na wysokich obrotach, że przemysł wykonał 33,4% rocznego planu produkcji globalnej, że wreszcie w porównaniu z rokiem 1971 produkcja ta wzrosła o 12%.</u>
+ <u xml:id="u-38.4" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Te wielkości, Wysoka Izbo, mają swoją wymowę. Prawdą jednak jest także, że w odbiorze zwykłego obywatela rozumienie naczelnych celów naszej gospodarki i ocena funkcjonowania poszczególnych jej ogniw nie zawsze są ze sobą zgodne. Człowiek ten obserwuje naszą działalność gospodarczą z pozycji zatrudnionego przy warsztacie produkcyjnym, przy biurku, ladzie ekspedienta czy kierownicy samochodu dostawczego. Zbyt rzadko, niestety, spotyka się z przejawami dobrej organizacji pracy i sprawnego zarządzania. — „Czechowice” — o których mówi się tak słusznie, jako o działaniu modelowym, to jeszcze nie reguła, choć coraz częstszy wyjątek. Niskie nadal płace dla wielu, jako wynik ekonomicznych konieczności, nie znajdują zrozumienia środowiska w konfrontacji z widocznym marnotrawstwem, z niewłaściwym wykorzystywaniem czasu pracy człowieka i maszyn, z powtarzającymi się chronicznie przestojami spowodowanymi brakiem surowca lub nieterminowym odbiorem wytworów produkcji czy wreszcie choćby niemożnością otrzymania drobnej często części zamiennej, warunkującej niską lub wysoką efektywność jego pracy. A to wszystko razem wzięte wpływa przecież na wysokość jego zarobków.</u>
+ <u xml:id="u-38.5" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Coraz powszechniej gruntuje się w społeczeństwie przekonanie, że zwiększające się zasoby majątku trwałego wymagają sprawniejszego niż dotąd nowoczesnego systemu funkcjonowania gospodarki narodowej. Oczekuje się przeto z godnym szacunku zrozumieniem zasadniczego ulepszenia systemu planowania i zarządzania.</u>
+ <u xml:id="u-38.6" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Dążyć powinniśmy, naszym zdaniem, w sposób bardziej niż dotychczas zdecydowany i konsekwentny do wysuwania na odpowiedzialne stanowiska pracy ludzi reprezentujących duże, rzeczywiste kwalifikacje zawodowe. Wysuwać ludzi reprezentujących twórczy sposób myślenia i wysokie poczucie odpowiedzialności, spośród partyjnych i bezpartyjnych, wierzących i niewierzących, zgodnie z duchem i treścią decyzji i uchwał VI Zjazdu PZPR.</u>
+ <u xml:id="u-38.7" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Społeczeństwo z dużym zainteresowaniem oczekuje kompleksowych założeń reformy, którą przygotowuje komisja partyjno-rządowa pod przewodnictwem posła Jana Szydlaka.</u>
+ <u xml:id="u-38.8" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Wysoka Izbo! Wyższa dynamika wzrostu społeczno-gospodarczego stanowi kluczowy warunek zarówno poprawy stopy życiowej, jak też pełnego i racjonalnego zatrudnienia. Jedynie bowiem w wyniku zwiększania się z roku na rok dochodu narodowego mogą nastąpić wyższe nakłady inwestycyjne na rzecz tworzenia nowych, z samej zasady coraz droższych miejsc pracy dla wchodzącej w wiek produkcyjny naszej młodzieży. Chodzi tu również o skierowanie tej młodej, wysoko kwalifikowanej kadry do tych dziedzin produkcji i usług, które są najbardziej użyteczne i najbardziej nowoczesne.</u>
+ <u xml:id="u-38.9" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Rozważany przez nas plan stwarza warunki nowego zatrudnienia dla 1600 tys. osób, podczas gdy potrzeby wynikające z socjalistycznej zasady pełnego zatrudnienia wymagają zorganizowania dalszych około 300 tys. nowych miejsc pracy. Miejsc tych powinniśmy szukać przede wszystkim w sferze usług, których niedostatek dość powszechnie jest odczuwany. Zwiększenie zatrudnienia w usługach jest koniecznym czynnikiem rozwoju gospodarki, który sprzyjać będzie równocześnie poprawie socjalnych i kulturalnych warunków naszego życia.</u>
+ <u xml:id="u-38.10" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Przypatrzmy się jak problem usług przedstawia się w innych krajach. Średnia światowa udziału zatrudnionych w szeroko rozumianych usługach wynosiła w 1965 roku 27%, gdy w Polsce — 25%, w NRD — 35%, w CSRS — 32% i na Węgrzech — 31%.</u>
+ <u xml:id="u-38.11" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Wysoka Izbo! Dążymy do poprawy warunków bytu naszego społeczeństwa, do coraz lepszej efektywności naszej pracy. W tym dążeniu — jakże słusznie — coraz częściej zwracamy uwagę na wysoce złożone problemy organizacji naszego wypoczynku. Ta działalność wiąże się w sposób oczywisty z poruszonym przeze mnie zagadnieniem wzrostu popytu ilościowego i jakościowego na usługi.</u>
+ <u xml:id="u-38.12" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Jest tu miejsce, by stwierdzić, że mimo wielkich i w dużym stopniu owocnych wysiłków, jakie czynił i czyni GKKFiT i podległe mu jednostki, z wielkim trudem możemy obsłużyć zaledwie 50% całości ruchu turystycznego, z pewnym odsetkiem usług niepełnych lub o niedostatecznej jakości.</u>
+ <u xml:id="u-38.13" who="#PoselFilipowiczZygmunt">A przecież sprawy te — tak bezpośrednio dotyczące socjalnych i kulturalnych warunków naszego życia — znaleźć muszą swoje rozsądne rozwiązanie.</u>
+ <u xml:id="u-38.14" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Wysoka Izbo! W ruchu turystycznym i w akcji wypoczynkowej weźmie udział w roku 1972 poważna liczba obywateli naszego kraju, którzy wykorzystają na ten cel olbrzymią liczbę 310 milionów osobodni. Wysoka Izba jest niewątpliwie świadoma tego, że potrzeby na usługi przewozu, noclegu, wyżywienia, zaopatrzenia, informacji, krajoznawstwa i kontaktu ze sztuką, ochrony zdrowia, bezpieczeństwa i rozrywek, mają — obok wielu stron dodatnich — dwa prawie dramatyczne negatywy.</u>
+ <u xml:id="u-38.15" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Po pierwsze — 80% całego ruchu turystycznego i wypoczynkowego realizowane jest w okresie jedynie 90 dni — licząc od połowy czerwca do połowy września.</u>
+ <u xml:id="u-38.16" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Po drugie — 75% całego ruchu turystycznego koncentruje się jedynie w ośmiu województwach: bydgoskim, gdańskim, katowickim, koszalińskim, krakowskim, szczecińskim, warszawskim i wrocławskim.</u>
+ <u xml:id="u-38.17" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Ponadto do Polski przybywają turyści zagraniczni, których w roku 1971 było prawie 2 miliony osób, w tym z NRD ponad 500 tys.</u>
+ <u xml:id="u-38.18" who="#PoselFilipowiczZygmunt">W bieżącym roku wobec otwarcia granicy turystycznej Polska—NRD, jedynie z tego jednego kraju przyjedzie do nas 6 milionów osób.</u>
+ <u xml:id="u-38.19" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Usługi rynkowe świadczone są na rzecz turystyki i wypoczynku zarówno w swej treści materialnej, chodzi tu o przewozy, noclegi, wyżywienie, zaopatrzenie, jak i treści społecznej, która obejmuje programy wycieczek i imprez. Te działania wymagają zasadniczej koordynacji. Realizacja bowiem usług znajduje się w gestii resortów, związków zawodowych i organizacji społecznych. Prowadzenie prawidłowej polityki turystycznej, a więc organizacja warunków efektywnego wypoczywania dla turysty krajowego i zagranicznego, wymaga powołania odpowiedniego, o bardzo wysokiej randze organu władzy państwowej.</u>
+ <u xml:id="u-38.20" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Scalenie ruchu turystycznego i akcji wypoczynku społecznego w zakresie planowania, prognozowania i informacji, a przede wszystkim koordynacji obowiązującej, staje się pilną koniecznością. Musimy bowiem mieć na uwadze dynamiczny rozwój ruchu krajowego i zagranicznego, i wchodzenie w życie dorosłych młodego pokolenia, które ma w tym zakresie poważne ilościowe i jakościowe wymagania.</u>
+ <u xml:id="u-38.21" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Zbliża się — Wysoka Izbo — okres wprowadzania skróconego czasu pracy, z alternatywą pięciodniowego tygodnia pracy, podobnie jak to już jest u naszych sąsiadów, a to powoduje dodatkowe obciążenia.</u>
+ <u xml:id="u-38.22" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Rozbicie jednolitego w swej treści usług i programów zagadnienia turystyki i wypoczynku uniemożliwiłoby racjonalne rozwiązanie tego wielkiego problemu.</u>
+ <u xml:id="u-38.23" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Pozwalam sobie przeto wysunąć z tego miejsca postulat powołania specjalnego komitetu Rady Ministrów, któremu ułatwią jego odpowiedzialne prace — trzy, przygotowane przez obecny resort turystyki, filary zaplecza merytorycznego, a mianowicie: Centralny Fundusz Turystyki i Wypoczynku, Centralny Ośrodek Informacji Turystycznej i ostatnio powołany Instytut Turystyki.</u>
+ <u xml:id="u-38.24" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Wysoka Izbo! Wyrażam moje głębokie przekonanie, że plan 5-letni stanowi dokument o szczególnym dla nas znaczeniu. Określa on zarówno zadania bieżącej pięciolatki, jak też zabezpiecza pozycje wyjściowe do śmiałej perspektywy rozwojowej na całe dwudziestolecie.</u>
+ <u xml:id="u-38.25" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Realizacja pozostałych 3,5 lat uchwalanego dziś przez nas planu wymaga, i wymagać będzie, niewątpliwie świadomego, zaangażowanego wysiłku całego społeczeństwa.</u>
+ <u xml:id="u-38.26" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Stworzony uchwałami VII i VIII Plenum oraz VI Zjazdu PZPR klimat moralno-polityczny sprzyja aktywizowaniu się jak najszerszych kręgów społeczeństwa. Trzeba więc jak najszerzej wykorzystywać istniejące warunki i możliwości dla podnoszenia efektywności pracy, dla kształtowania szerokiego frontu dobrej, solidnej roboty. Mamy pełną świadomość, że podstawowym naszym bogactwem jest praca ludzka. Kształtowanie więc właściwego stosunku do pracy, a więc szacunku dla pracy i dla ludzi solidnych, pragnących lepiej pracować — jest podstawowym obowiązkiem sił i ośrodków oddziaływania społecznego w naszym kraju.</u>
+ <u xml:id="u-38.27" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Chrześcijańskie Stowarzyszenie Społeczne, które z tej trybuny reprezentuję, swój udział w realizacji planu 5-letniego widziało i widzi przede wszystkim w kształtowaniu postaw społeczno-obywatelskich, w kształtowaniu właściwego stosunku do pracy zgodnie ze wskazaniami chrześcijańskiej etyki i moralności. Podjęliśmy w tej dziedzinie prace wśród szerokich kręgów świeckich ludzi wierzących i wśród duchowieństwa. Jesteśmy przeświadczeni, że jego duszpasterskie oddziaływanie może i będzie przynosić niewątpliwe pozytywne efekty społeczne.</u>
+ <u xml:id="u-38.28" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Duchowieństwo polskie ma — jak uczy historia — piękne tradycje w dziedzinie służby dla sprawy narodu i państwa polskiego. Te tradycje w kształtowaniu kultury społecznej, etyki zawodowej, etyki pracy trzeba dziś upowszechniać i kultywować.</u>
+ <u xml:id="u-38.29" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Pragniemy, aby duchowieństwo coraz skuteczniej pobudzało wrażliwość ludzi wierzących na sprawy o kluczowym znaczeniu dla dalszego pomyślnego rozwoju naszej ojczyzny. W tym właśnie widzimy szczególne miejsce dla współdziałania całego kościoła rzymskokatolickiego z naszym państwem. Na tej płaszczyźnie powinna się weryfikować patriotyczna odpowiedzialność wszystkich ludzi, w tym i chrześcijan, odpowiedzialność za sprawy rozwoju i pomyślności naszego kraju, ludowego państwa i całego społeczeństwa.</u>
+ <u xml:id="u-38.30" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Wysoki Sejmie! Oświadczam, że posłowie Chrześcijańskiego Stowarzyszenia Społecznego głosować będą z głębokim przekonaniem za przyjęciem przedstawionego planu.</u>
+ <u xml:id="u-38.31" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-39">
+ <u xml:id="u-39.0" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Głos ma poseł Zuzanna Połaska.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-40">
+ <u xml:id="u-40.0" who="#PoselPolaskaZuzanna">Wysoki Sejmie! Projekt planu 5-letni ego na lata 1971—1975 przedłożony Sejmowi PRL, świadczy o konsekwentnym realizowaniu przez Rząd polityki społeczno-gospodarczego rozwoju naszego kraju, nakreślonego przez VI Zjazd PZPR.</u>
+ <u xml:id="u-40.1" who="#PoselPolaskaZuzanna">Projekt planu zawiera kompleks spraw socjalnych, traktując je jako integralną część całości planu 5-letniego. Jest to więc ważny postęp w treści i metodzie opracowywania planu. Przywrócenie właściwej rangi sprawom socjalnym znajduje w projekcie planu odzwierciedlenie w postaci poważnego wzrostu środków przeznaczonych na zaspokojenie najpilniejszych potrzeb socjalnych i kulturalnych społeczeństwa.</u>
+ <u xml:id="u-40.2" who="#PoselPolaskaZuzanna">Rok ubiegły i pierwsze miesiące bieżącego roku przyniosły w tej dziedzinie wiele korzystnych i odczuwalnych przez społeczeństwo zmian.</u>
+ <u xml:id="u-40.3" who="#PoselPolaskaZuzanna">Głównym osiągnięciem jest stopniowe likwidowanie nierówności w uprawnieniach socjalnych, zwłaszcza między pracownikami fizycznymi i umysłowymi. Bardzo wymowny jest fakt równania świadczeń z tytułu zasiłku chorobowego dla pracowników fizycznych i umysłowych. Decyzja ta jest szczególnie serdecznie przyjęta przez robotników.</u>
+ <u xml:id="u-40.4" who="#PoselPolaskaZuzanna">Wyrazem troski o kobietę pracującą fizycznie i jej dziecko jest przyznanie 60 dni w roku, płatnych w 100%, z tytułu opieki nad chorym dzieckiem. Zapowiedziany od lipca br. dłuższy płatny urlop macierzyński — 16 tygodni na pierwsze dziecko i 18 tygodni na każde następne — korzystnie wpłynie na stan zdrowia matki i dziecka. Przedłużenie urlopu macierzyńskiego bezpłatnego do 3 lat ma poważne znaczenie dla matek pracujących, wychowujących dzieci.</u>
+ <u xml:id="u-40.5" who="#PoselPolaskaZuzanna">W trakcie realizacji planu bieżącej 5-latki należałoby rozważyć jeszcze możliwość zwiększenia dodatku rodzinnego dla matki wychowującej dziecko do lat 3 i korzystającej w tym czasie z urlopu bezpłatnego. Mam na myśli rodziny, w których jest niska średnia dochodu przypadająca na członka rodziny.</u>
+ <u xml:id="u-40.6" who="#PoselPolaskaZuzanna">Mając rozeznanie w swoim środowisku pracy wiem, że niektóre kobiety nie będą mogły skorzystać z 3-letniego bezpłatnego urlopu, tylko z uwagi na znaczne uszczuplenie budżetu domowego. Zwiększony dodatek rodzinny byłby choć w części rekompensatą za utratę zarobków. Kobieta mogłaby w pełni zająć się wychowaniem dziecka, co z kolei odciążyłoby przepełnione żłobki utrzymywane z funduszu państwa. Wiemy, że koszt utrzymania dziecka w żłobku wynosi ponad 1000 zł miesięcznie. Wiemy też, że opieka matki nad dzieckiem do lat 3 ”dodatnio wpływa na jego dalszy rozwój.</u>
+ <u xml:id="u-40.7" who="#PoselPolaskaZuzanna">Podjęto już wiele decyzji na rzecz pomocy matkom pracującym i ich dzieciom — decyzje te szczególnie serdecznie zostały przyjęte przez kobiety.</u>
+ <u xml:id="u-40.8" who="#PoselPolaskaZuzanna">W kampanii wyborczej do Sejmu przewijał się jeszcze jeden problem, który nurtuje szczególnie samotne kobiety. Problemem tym jest sprawa alimentów na rzecz nieletnich dzieci. Jako długoletnia działaczka ruchu kobiecego nierzadko spotykam się z kobietami, które borykają się z poważnymi trudnościami materialnymi wskutek uchylania się ojca od opłat zasądzonych — alimentów. Jest tu niezbędna większa ingerencja i pomoc państwa. Są propozycje stworzenia — „Banku alimentów”, centralnej instytucji wypłacającej alimenty z własnego funduszu i ściągającej zasądzone kwoty od opornych ojców i mężów. Taki — „bank” rozwiązałby największe kłopoty samotnych matek. Instytucja państwowa łatwiej może poradzić sobie z wyegzekwowaniem zasądzonej sumy niż osoba prywatna. Matka odciążona od kłopotów związanych ze ściąganiem alimentów osiągnie lepsze efekty swej pracy wychowawczej i zawodowej.</u>
+ <u xml:id="u-40.9" who="#PoselPolaskaZuzanna">Wysoki Sejmie! W programie poprawy warunków socjalno-bytowych w bieżącym 5-leciu zostały znacznie zwiększone środki na poprawę warunków pracy, a także na wypoczynek pracujących i ich rodzin.</u>
+ <u xml:id="u-40.10" who="#PoselPolaskaZuzanna">W opracowywanych przez zakłady pracy rocznych i wieloletnich planach poprawy warunków pracy i socjalno-bytowych stwierdzamy większą dbałość o odzież roboczą, szatnie, bufety, stołówki pracownicze — o to wszystko, co stwarza klimat do dobrej, wydajniejszej pracy. Inicjatywa organizowania wypoczynku po pracy należy do zakładów pracy i rad narodowych, jak również czynników społeczno-politycznych, działających na danym terenie.</u>
+ <u xml:id="u-40.11" who="#PoselPolaskaZuzanna">Realizacja planów poprawy warunków pracy, jak również właściwe gospodarowanie środkami przeznaczonymi na ten cel — musi podlegać stałej kontroli społecznej na równi z wykonawstwem zadań produkcyjnych. Wiele jest jeszcze do zrobienia w tej dziedzinie i dlatego słuszne jest, aby już teraz zaspokajać najpilniejsze potrzeby w tym zakresie. Troska o człowieka pracy, o stworzenie mu jak najlepszych warunków pracy i warunków bytowych — to podstawowe założenia naszego ustroju socjalistycznego. Spełnienie tych założeń da również efekty ekonomiczne w postaci wzrostu wydajności pracy.</u>
+ <u xml:id="u-40.12" who="#PoselPolaskaZuzanna">Nie wszystkie narosłe problemy zostały już rozwiązane — rozumiem, że nie wszystkie są także możliwe do rozwiązania w jednej pięciolatce.</u>
+ <u xml:id="u-40.13" who="#PoselPolaskaZuzanna">Bardzo często w dyskusjach w zakładach pracy padają pytania dotyczące skracania wieku emerytalnego. Pytają o to ludzie, którzy przeżyli wojnę, brali aktywny udział w odbudowie naszej gospodarki narodowej, pracowali w trudnych warunkach. Pytają kobiety, które poza pracą zawodową dźwigały cały ciężar wychowania nowego pokolenia. Wiemy, że nie stać nas na załatwienie sprawy generalnie. Na to wszystko musimy wypracować środki. Gdyby można było sukcesywnie skracać wiek emerytalny, przynajmniej o 2 lata lub o rok, rozwiązałoby to problem starych wiekiem i stażem pracowników, którzy nie zawsze mogą sprostać zadaniom produkcyjnym, szczególnie przy skomplikowanych urządzeniach lub przy pracach wymagających dużej sprawności rąk i dobrego wzroku.</u>
+ <u xml:id="u-40.14" who="#PoselPolaskaZuzanna">Jednocześnie w wiek produkcyjny wchodzi nowe pokolenie, dla którego potrzebne są stanowiska pracy. Proces skracania czasu pracy należałoby rozpocząć od ludzi zatrudnionych w ciężkich warunkach, pracujących wiele lat, mających słabe zdrowie.</u>
+ <u xml:id="u-40.15" who="#PoselPolaskaZuzanna">Wysoki Sejmie! Społeczeństwo jest bardzo zainteresowane nowym programem rozwoju gospodarczego naszego kraju. Istnieje także w naszym kraju atmosfera aktywnego poparcia i działania na rzecz realizacji tego programu, na rzecz uzyskiwania coraz lepszych wyników ekonomicznych i pomnażania dochodu narodowego.</u>
+ <u xml:id="u-40.16" who="#PoselPolaskaZuzanna">I sesja Sejmu</u>
+ <u xml:id="u-40.17" who="#PoselPolaskaZuzanna">Dobra praca, inicjatywa każdego z nas w kierunku wyzwalania wszystkich rezerw na swoim stanowisku pracy, przyczyniać się będą do wzrostu efektywności gospodarowania. Na apel partii i Rządu o dodatkową produkcję wartości 20 miliardów zł, załogi dają tę produkcję, m.in. mój zakład — produkcję wartości 4,5 miliona złotych.</u>
+ <u xml:id="u-40.18" who="#PoselPolaskaZuzanna">Taka powinna być nadal atmosfera. Atmosfera dobrej pracy i odpowiedzialności nas wszystkich — od robotnika do naukowca. Tylko wtedy osiągniemy szybkie tempo rozwoju społeczno-gospodarczego naszego kraju. Osiągając ten cel będziemy mogli powiedzieć z dumą — Polska jest silna, a ludziom żyje się lepiej i dostatnio.</u>
+ <u xml:id="u-40.19" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-41">
+ <u xml:id="u-41.0" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Zarządzam 20-minutową przerwę w obradach.</u>
+ <u xml:id="u-41.1" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu od godz. 17 min. 25 do godz. 17 min. 55)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-42">
+ <u xml:id="u-42.0" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Wznawiam posiedzenie. Głos ma poseł Jerzy Orłowski.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-43">
+ <u xml:id="u-43.0" who="#PoselOrlowskiJerzy">Obywatelko Marszałku! Wysoki Sejmie! Odbywająca się obecnie debata nad 5-letnim planem rozwoju naszego kraju wskazuje na znaczne podniesienie rangi rolnictwa. W wywiązywaniu się z ogólnych zadań stawianych rolnictwu szczególnie ważną rolę spełnić mają państwowe gospodarstwa rolne. Wynika to z kilku faktów.</u>
+ <u xml:id="u-43.1" who="#PoselOrlowskiJerzy">Po pierwsze — znacznie wzrasta wpływ państwowych gospodarstw rolnych na unowocześnienie i intensyfikację produkcji w całym rolnictwie. Gospodarstwa państwowe są głównym producentem i dostawcą rolniczych środków produkcji.</u>
+ <u xml:id="u-43.2" who="#PoselOrlowskiJerzy">Po drugie — rośnie rola PGR w zakresie dostaw artykułów konsumpcyjnych na zaopatrzenie rynku.</u>
+ <u xml:id="u-43.3" who="#PoselOrlowskiJerzy">Po trzecie — państwowe gospodarstwa rolne są nośnikiem postępu w całym naszym rolnictwie i wdrażają coraz powszechniej nowoczesne technologie produkcji, postępową organizację pracy i postęp techniczny.</u>
+ <u xml:id="u-43.4" who="#PoselOrlowskiJerzy">Zadania wyznaczone gospodarstwom państwowym w bieżącym pięcioleciu są duże. Dostawiania im takich zadań upoważnia osiągane dotychczas tempo wzrostu i skala produkcji.</u>
+ <u xml:id="u-43.5" who="#PoselOrlowskiJerzy">W latach 1966—1970 w PGR nastąpił znaczny przyrost wartości produkcji końcowej brutto, która wzrosła w tym czasie o 32,4%, podczas gdy w całym rolnictwie wskaźnik ten wyniósł 9%. Ta wartość w przeliczeniu na 1 zatrudnionego zwiększyła się w PGR o 47% i wyniosła 78,3 tys. zł, natomiast w gospodarce chłopskiej wzrosła o 6,3% i wyniosła 23,3 tys. zł.</u>
+ <u xml:id="u-43.6" who="#PoselOrlowskiJerzy">Na szczególne podkreślenie zasługują osiągnięcia gospodarstw państwowych w hodowli zwierzęcej. W minionym pięcioleciu pogłowie bydła wzrosło w PGR o 30%, natomiast trzody chlewnej — o ponad 17%, przy obniżeniu tej produkcji w całym rolnictwie. W tej sytuacji gospodarstwa państwowe podjęły działania interwencyjne powodujące, że przyrost dostaw żywca z PGR wyniósł w ubiegłym pięcioleciu ponad 30%.</u>
+ <u xml:id="u-43.7" who="#PoselOrlowskiJerzy">Wydatny był również udział PGR w dostawach rolniczych środków produkcji, wyrażający się dostarczeniem ponad 94% ogółu nasion zbóż kwalifikowanych oraz ok. 50% zwierząt zarodowych.</u>
+ <u xml:id="u-43.8" who="#PoselOrlowskiJerzy">O możliwościach dynamicznego rozwoju PGR świadczy fakt jednoczesnego ze wzrostem poziomu produkcji zagospodarowania blisko 240 tys. ha gruntów Państwowego Funduszu Ziemi.</u>
+ <u xml:id="u-43.9" who="#PoselOrlowskiJerzy">Tempo przyrostu produkcji w państwowych gospodarstwach rolnych upoważnia do wyznaczenia im zadań znacznie większych niż pozostałej gospodarce rolnej oraz do uzyskania szybszego tempa przyrostu niż w ubiegłej pięciolatce. W latach 1971—1975 wartość produkcji globalnej w państwowych gospodarstwach rolnych ma wzrosnąć o ponad 38%, tzn., że tempo przyrostu będzie dwukrotnie wyższe od planowanego dla gospodarki chłopskiej. Zadania wzrostu produkcji zwierzęcej są szczególnie wysokie. Pogłowie bydła wzrosnąć powinno o 19%, a trzody chlewnej — o około 70%.</u>
+ <u xml:id="u-43.10" who="#PoselOrlowskiJerzy">Zwiększenie pogłowia inwentarza żywego spowoduje znaczny wzrost dostaw, który w porównaniu z rokiem 1970 wyniesie w końcu bieżącej pięciolatki: żywca wieprzowego ok. 99%, żywca bydlęcego — ok. 43%, mleka — ponad 26%.</u>
+ <u xml:id="u-43.11" who="#PoselOrlowskiJerzy">Sprawie mleczności PGR-owskiego stada krów poświęcić należy kilka uwag krytycznych. Mimo, że poziom jednostkowej wydajności w PGR jest wyższy o ok. 500 1 niż w gospodarce chłopskiej, to, jednak wartość stada i poprawa gospodarki paszowej na użytkach zielonych i w plonie głównym upoważnia do postawienia warunku, że w PGR nie powinno być do roku 1976 obory, która zanotuje mniejszą od 3 tys. 1 wydajność jednostkową.</u>
+ <u xml:id="u-43.12" who="#PoselOrlowskiJerzy">Dużym społecznym zadaniem PGR jest to, że spełniać one będą rolę producenta i dostawcy nasion zbóż i roślin oleistych w granicach 95—98% ogólnej produkcji nasiennej, sadzeniaków ziemniaka w granicach 45—50% oraz znacznie zwiększą dostawy buhajów i knurów zarodowych.</u>
+ <u xml:id="u-43.13" who="#PoselOrlowskiJerzy">Obok produkcji tradycyjnej, przed gospodarstwami państwowymi stawiane jest zadanie rozwoju produkcji sadowniczej oraz warzyw w szklarniach. W planie 5-letnim zakłada się uruchomienie 25 kombinatów szklarniowych, co pozwoli 7-krotnie zwiększyć dostawy z tej produkcji w stosunku do obecnego poziomu.</u>
+ <u xml:id="u-43.14" who="#PoselOrlowskiJerzy">Pragnę zwrócić uwagę obywateli posłów, że realizując te zadania gospodarstwa państwowe — zgodnie z uchwałą VI Zjazdu partii — przejmą i trwale zagospodarują ponad 2-krotnie większy areał PFZ niż w ubiegłej pięciolatce.</u>
+ <u xml:id="u-43.15" who="#PoselOrlowskiJerzy">Państwowe gospodarstwa rolne, przyjmując z całą odpowiedzialnością stawiane przed nimi zadania, muszą jednocześnie przygotować bazę materialno-techniczną oraz ekonomiczno-organizacyjne warunki dla perspektywicznego rozwoju państwowej gospodarki rolnej i nadania jej jeszcze większego znaczenia niż obecnie.</u>
+ <u xml:id="u-43.16" who="#PoselOrlowskiJerzy">W bieżącej pięciolatce postępuje w dużych obszarowo przedsiębiorstwach wyraźny proces koncentracji środków i specjalizacji produkcji.</u>
+ <u xml:id="u-43.17" who="#PoselOrlowskiJerzy">W produkcji roślinnej następuje upraszczanie kompleksów płodozmianowych dla lepszego wykorzystania sprzętu mechanicznego oraz dostosowania struktury zasiewów do potrzeb specjalistycznej produkcji zwierzęcej.</u>
+ <u xml:id="u-43.18" who="#PoselOrlowskiJerzy">W odniesieniu do produkcji zwierzęcej korzystne zmiany zanotować należy w unowocześnianiu procesów technologicznych. Realizacja planu 5-letniego zamknie pierwszy etap programu budowy przemysłowych ferm tuczu trzody chlewnej, produkcji młodego żywca bydlęcego oraz mleka. Wzrost produkcji żywca następować będzie w systemie tradycyjnym, przez modernizację istniejącej bazy budynkowej, tucz sezonowy oraz budowę ferm w cyklu zamkniętym, produkujących od kilku do kilkudziesięciu tysięcy sztuk tuczników rocznie.</u>
+ <u xml:id="u-43.19" who="#PoselOrlowskiJerzy">Obywatele Posłowie! Jako uczestnik pozytywnych zmian zachodzących w PGR, stwierdzić mogę, że istnieje w nich dążenie do rozszerzenia produkcji, dzięki nowoczesnym metodom zarządzania, na podstawie metod optymalizacji produkcji, poprawy warunków socjalno-bytowych, masowego podnoszenia kwalifikacji technicznej kadry kierowniczej, załóg robotniczych i administracji.</u>
+ <u xml:id="u-43.20" who="#PoselOrlowskiJerzy">Poziom i jakość rolniczej produkcji państwowej sprawiły, że PGR osiągnęły rolę przodującą w rolnictwie oraz zdobyły zaufanie producentów rolnych w sektorze spółdzielczym i indywidualnym. Ten fakt stwarza konieczność spełnienia przez nie roli wiodącej w systemie kooperacji z pozostałymi producentami rolnymi. Działanie to powinno być prowadzone w następujących kierunkach:</u>
+ <u xml:id="u-43.21" who="#PoselOrlowskiJerzy">— ukierunkowania produkcji w celu pogłębiania specjalizacji i wykorzystania zdolności produkcyjnych dla korzyści stron kooperujących, — świadczenia usług techniczno-organizacyjnych i zaopatrzeniowych, — wspólnej poprawy warunków socjalnych i kulturalnych, — podejmowania inwestycji uwzględniających interesy zainteresowanych kooperantów.</u>
+ <u xml:id="u-43.22" who="#PoselOrlowskiJerzy">Forma działalności gospodarstw państwowych w ramach kooperacji przyczyni się do intensyfikacji produkcji w całym rolnictwie oraz do poprawy warunków socjalnych i kulturalnych na wsi.</u>
+ <u xml:id="u-43.23" who="#PoselOrlowskiJerzy">Dotychczasowy rozwój PGR, podejmowanie społecznie niezbędnych zadań dodatkowych oraz śmiały program przyjęty do realizacji w bieżącym pięcioleciu wskazują na to, że są one najbardziej prężnym sektorem naszego rolnictwa i od ich prawidłowej działalności w dużej mierze zależy rozwój całego naszego rolnictwa.</u>
+ <u xml:id="u-43.24" who="#PoselOrlowskiJerzy">Wysoka Izbo! PGR w bieżącej pięciolatce otrzymają znaczne środki inwestycyjne z przeznaczeniem głównie na budownictwo inwentarskie, mieszkaniowe i socjalne oraz na rekonstrukcje parku maszynowo-traktorowego. W nakładach inwestycyjnych ta ostatnia pozycja jest poważna, stanowi bowiem ponad 26%. Chodzi jednak o to, aby nasz przemysł zapewnił produkcję od dawna oczekiwanych maszyn do sprzętu zielonek, sprzętu okopowych, głównie ziemniaków, urządzeń do mechanizacji prac w hodowli, środków transportowych i kontenerów.</u>
+ <u xml:id="u-43.25" who="#PoselOrlowskiJerzy">Podkreślić również należy, że dla prawidłowej realizacji budowlanego programu inwestycyjnego niezbędne jest pełne pokrycie potrzeb na materiały budowlane. O tych dwóch sprawach mówię dlatego, że my, bezpośrednio pracujący w produkcji, najlepiej wiemy jak to utrudnia możliwość szybkiego wzrostu produkcji.</u>
+ <u xml:id="u-43.26" who="#PoselOrlowskiJerzy">Gospodarstwa państwowe oczekują również na poprawę jakości nawozów mineralnych. Chodzi o zwiększenie dostaw nawozów wieloskładnikowych o dużej koncentracji czystego składnika oraz nawozów granulowanych, zawierających mikroelementy. Konieczny jest także wzrost produkcji komponentów do mieszanek pasz treściwych, premiksów i fosforanów paszowych oraz skuteczniejszych środków ochrony roślin.</u>
+ <u xml:id="u-43.27" who="#PoselOrlowskiJerzy">Wysoka Izbo! Informuję, że do realizacji zadań gospodarczych na lata 1971—1975 państwowe gospodarstwa rolne przystąpiły w sytuacji korzystnej. Zastosowano bowiem zespół czynników ekonomicznych, które powinny oddziaływać na lepsze wykorzystanie posiadanych środków i wzrost wydajności pracy. Najistotniejszym z nich jest reforma warunków ekonomicznych wprowadzona z dniem 1 lipca 1971 r. Reforma ekonomiczna pogłębia rozrachunek gospodarczy i zwiększa uprawnienia przedsiębiorstw w dziedzinie produkcji, finansów i inwestycji. Podjęte decyzje w zakresie nowych, ulepszonych zasad premiowania sprzyjają inicjatywie specjalistów i robotników w wykorzystaniu wszystkich rezerw, ponieważ wielkość tego funduszu zależy wyłącznie od osiąganych wyników produkcyjnych.</u>
+ <u xml:id="u-43.28" who="#PoselOrlowskiJerzy">Kolejnym istotnym czynnikiem ekonomicznym są decyzje o poprawie warunków skupu produktów zwierzęcych, które przyczyniły się do opłacalności produkcji, do jej intensyfikacji i poprawy ogólnych wyników finansowych.</u>
+ <u xml:id="u-43.29" who="#PoselOrlowskiJerzy">Ważnym czynnikiem sprzyjającym działalności PGR jest także nowy układ zbiorowy pracy, który wejdzie w życie z dniem 1 lipca 1972 r. Przewidziane w nim zmiany stawek płac eksponują przede wszystkim kwalifikacje oraz jakość wykonywanej pracy. Zasady układu zbiorowego są bardziej nowoczesne. Dają kierownictwu i załogom określone prawa, ale stawiają także określone obowiązki.</u>
+ <u xml:id="u-43.30" who="#PoselOrlowskiJerzy">Przedstawiłem obywatelom posłom ważne, moim zdaniem, czynniki, które sprzyjać powinny realizacji zadań stawianych państwowym gospodarstwom rolnym w bieżącym pięcioleciu. Jako rolnik i pracownik PGR muszę jednak powiedzieć, że najważniejszym czynnikiem, który wpływa na poprawę produkcji jest podniesienie rangi rolnictwa w całej gospodarce narodowej. Fakt ten sprawił, że znacznie wzrosła aktywność załóg PGR. Obserwuje się masowe podejmowanie trudnej pracy w produkcji rolnej przez młodych, wykształconych specjalistów, a także młodych robotników, którzy wiążą z gospodarstwem swój zawód i stały byt. Pozwala to przypuszczać, że wraz z poprawą warunków bytowych wzmocni się stabilizacja załóg, co z kolei przyczyni się do stałego wzrostu poziomu produkcji i szybszego wykonywania zadań.</u>
+ <u xml:id="u-43.31" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-44">
+ <u xml:id="u-44.0" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Głos ma poseł Barbara Koziej-Żukowa.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-45">
+ <u xml:id="u-45.0" who="#PoselKoziejZukowaBarbara">Obywatelko Marszałku! Wysoki Sejmie! Podstawą konstrukcji planu na lata 1971—1975 jest powrót do leninowskiego pojmowania związków między coraz lepszym zaspokajaniem potrzeb społecznych a wysoką dynamiką procesów ekonomicznych.</u>
+ <u xml:id="u-45.1" who="#PoselKoziejZukowaBarbara">Dwa główne cele, tj. systematyczna, powszechnie odczuwalna poprawa bytowych, socjalnych i kulturalnych warunków życia społeczeństwa oraz przyspieszenia rozwoju gospodarki narodowej i konsekwentnie trwałe utrzymywanie wysokiej dynamiki rozwoju — znalazły wyraz w kształtowaniu poszczególnych elementów planu.</u>
+ <u xml:id="u-45.2" who="#PoselKoziejZukowaBarbara">Realizacja przewidzianego w uchwale VI Zjazdu partii wzrostu stopy życiowej i odpowiednio realnych dochodów rolników wiąże się bardzo ściśle z zaspokojeniem bieżących i perspektywicznych potrzeb społeczeństwa w sferze rynku wewnętrznego. Środkom finansowym w wysokości ok. 75 mld zł potrzebnym na zwiększenie przeciętnych płac realnych oraz dalszym 38 mld zł na wzrost świadczeń społecznych — głównie rent i emerytur — musi odpowiadać rosnąca podaż artykułów rynkowych i usług.</u>
+ <u xml:id="u-45.3" who="#PoselKoziejZukowaBarbara">Rząd i Komisja Planowania poświęciły bardzo wiele uwagi w toku realizacji zadań planowych w roku 1971 i we wszystkich fazach prac nad projektem planu 5-letniego — problemowi równowagi rynkowej. Pozwoliło to na przekroczenie ustaleń uchwały VI Zjazdu o 19 mld zł w produkcji dostarczanych na rynek środków spożycia. Przewiduje się, że dostawy towarów wzrosną o ponad 43% w porównaniu z rokiem 1970. Będzie to sprzyjać zrównoważeniu popytu, a także spowoduje dodatkowe zabezpieczenie równowagi rynkowej przez wzrost rezerw towarowych.</u>
+ <u xml:id="u-45.4" who="#PoselKoziejZukowaBarbara">Podnoszenie poziomu płac oraz zwiększenie dostaw towarów wymagać będzie od handlu należytego kształtowania struktury spożycia i umiejętnego zaspokojenia popytu zarówno w zakresie artykułów przemysłowych, jak i artykułów spożywczych oraz usług.</u>
+ <u xml:id="u-45.5" who="#PoselKoziejZukowaBarbara">W roku 1971 nastąpiła odczuwalna poprawa zaopatrzenia rynku w wiele artykułów przemysłowych i żywnościowych. Obok większych dostaw, do poprawy sytuacji rynkowej przyczyniła się niewątpliwie wzmożona troska i aktywność resortu handlu wewnętrznego, który skrupulatnie realizował uchwałę Wysokiej Izby w przedmiocie zaopatrzenia rynku, jak i zalecenia rad narodowych, zabiegających o lepsze zaspokojenie potrzeb ludności. Lecz postawione przed całym społeczeństwem zadania wymagać będą obecnie i od organizacji handlowych wydatnego zwiększenia obowiązków. Wraz ze wzrostem dostaw artykułów rynkowych rosną wymagania nabywców, co wiąże się z lepszym i bardziej elastycznym dostosowywaniem asortymentowej struktury towarów do wzrastających potrzeb, upodobań i gustów klientów. W nowej sytuacji polityczno-ekonomicznej, preferującej potrzeby społeczne, wyłaniają się problemy o szeroko pojmowanym charakterze jakościowym, jak np. zapewnienie ciągłości dostaw towarów nie tylko pierwszej potrzeby, załatwianie zakupów w miejscu zamieszkania, eliminowanie zjawiska poszukiwania określonego towaru w wielu sklepach, likwidacja kolejek itp. Usuwanie tych powszechnie krytykowanych przez społeczeństwo mankamentów będzie jednym z najbardziej odczuwalnych — w codziennym życiu przeciętnego obywatela — elementów poprawy życia ludności. Zależne jest to jednak w wielkiej mierze od pracowników przedsiębiorstw handlowych. Powinni oni zwrócić większą uwagę na organizację zaopatrzenia rynku. Obserwacje czynione w tym względzie nie zawsze są zadowalające. Występują bowiem jeszcze dość często trudności w uzyskiwaniu poszczególnych towarów, również tych, które powinny być w stałej sprzedaży. Systematyczne organizowanie badań stanu zaopatrzenia sieci handlowej powinno stać się trwałym obowiązkiem dyrekcji tych przedsiębiorstw.</u>
+ <u xml:id="u-45.6" who="#PoselKoziejZukowaBarbara">I sesja Sejmu</u>
+ <u xml:id="u-45.7" who="#PoselKoziejZukowaBarbara">Wiele trudności w zaopatrzeniu sprawia prawidłowa rejonizacja sieci handlu oraz wielkość powierzchni sklepowej. W latach ubiegłych występowały poważne zaległości w oddawaniu do eksploatacji nowych obiektów handlowych. Wynosiły one ponad 150 tys. m^2^ powierzchni. W roku 1971 sytuacja uległa zdecydowanej poprawie. Plan oddawania przez inwestorów podstawowej sieci handlowej został po raz pierwszy wykonany z nadwyżką ok. 6%. Pracownicy sklepów uskarżają się często na brak zaplecza magazynowego. Uwagi te są słuszne, ponieważ istnieją niewątpliwe trudności w tym zakresie. Można je choć w części złagodzić przez lepsze wykorzystanie powierzchni sklepowych. Obok dalszego bezwzględnego przestrzegania oddawania sieci handlowej i usługowej wraz z obiektami mieszkalnymi, należy szukać dodatkowych możliwości rozwiązań lepszego zaopatrzenia ludności przez sieć już istniejącą. Wskazane byłoby zatem podjęcie bardziej zdecydowanych działań dla rewindykacji lokali sklepowych zajmowanych przez rozmaite instytucje.</u>
+ <u xml:id="u-45.8" who="#PoselKoziejZukowaBarbara">Wpływ na bardziej właściwe zaopatrzenie ludności powinna mieć lepsza organizacja sprzedaży i przybliżenie jej do klienta. Jednym z przykładów takiej działalności są wysyłkowe domy towarowe, o których rozwoju mówiono już na posiedzeniu Wysokiej Izby. Tę formę usług handlowych należy nadal rozwijać.</u>
+ <u xml:id="u-45.9" who="#PoselKoziejZukowaBarbara">Drugą formą jest sprzedaż akwizycyjna. Mamy w kraju znakomite przykłady usług akwizycyjnych, na przykład w PZU. Można stworzyć warunki, w których poważne ilości towarów przestrzenno-chłonnych, jak np. lodówki, pralki, radia, telewizory i inne byłyby sprzedawane przez akwizytorów. Sprzedaż taka nie wymaga dodatkowej powierzchni, a podstawą jej jest właściwa organizacja oraz odpowiednie wynagrodzenie. Akwizytorzy z uprawnieniami do dokonywania operacji sprzedaży ratalnej w wielkiej mierze przyczynić by się mogli do szybszego docierania towaru do klienta i zwiększonego zainteresowania społeczeństwa zakupem oferowanych towarów.</u>
+ <u xml:id="u-45.10" who="#PoselKoziejZukowaBarbara">Rozpatrując kwestie zaopatrzenia rynku nie sposób pominąć problemu transportu. Sprawy te niejednokrotnie były przedmiotem zainteresowania Wysokiej Izby. W roku 1972 uzyskano na potrzeby handlu miejskiego przydział 250 samochodów, dla handlu wiejskiego — 2 150. Nie zaspokaja to potrzeb, szczególnie w zakresie samochodów dostawczych. Sprawa ta powinna być stałym przedmiotem troski Rządu. Organizacje transportu handlu wewnętrznego powinny równorzędnie większą niż dotychczas uwagę zwrocie na prawidłowe wykorzystanie posiadanych samochodów, likwidację przestojów, rozwój bazy naprawczej. Poprawie ulegać powinny również warunki pracy ludzi zatrudnionych w transporcie przeznaczonym na potrzeby zaopatrzenia rynku. Jednocześnie ostro należy przeciwdziałać opóźnianiu dostaw bądź niesumienności konwojentów. Uczciwość i solidność ludzi dostarczających towary do sklepów powinna zwielokrotnić czas sprzedawców przeznaczony na obsłużenie konsumentów i lepszą organizację zbytu towarów.</u>
+ <u xml:id="u-45.11" who="#PoselKoziejZukowaBarbara">Poważną rolę w procesie zaopatrzenia rynku i kształtowania struktury zakupów i żywienia ludności mają dostawy warzyw i owoców. Przeżywaliśmy w ostatnim czasie w tym zakresie poważne kłopoty, które były nie tylko efektem niesprzyjających warunków klimatycznych, lecz także wad w systemie obrotu i skupu warzyw i owoców. System ten powinien zostać gruntownie przeanalizowany przez Rząd, przy czym wydaj e się, że stworzenie atrakcyjnych warunków kontraktacji warzyw i owoców oraz przeznaczenie odpowiednich środków materialnych na zwiększone zakupy w wypadku lepszych zbiorów, przy zakładanym znacznym rozwoju przetwórstwa w przemyśle spożywczym, przyniosłoby odczuwalną poprawę.</u>
+ <u xml:id="u-45.12" who="#PoselKoziejZukowaBarbara">Wysoki Sejmie! Towarem wpływającym wydatnie na kształtowanie równowagi rynkowej są usługi. Założenia na bieżące pięciolecie przewidują, że w roku 1975 wartość usług dla ludności, świadczonych przez uspołecznione piony drobnej wytwórczości wyniesie minimum 14 230 min zł, co stanowi wzrost o 63,5% w porównaniu z rokiem 1970. Założenia na lata 1971—1975 przewidują także, że w roku 1975 na terenie całego kraju działać będzie 190 tys. zakładów rzemieślniczych. Jest to wzrost w stosunku do wykonania w 1970 r. o 15,6%. Udział obrotów z ludnością w obrotach ogółem wynosić będzie 85,3%, udział wartości usług w działalności rzemiosła na rzecz ludności wyniesie około 60%. Wydaje się zasadne dalsze zmierzanie do ewidentnego zwiększania udziału usług w życiu ludności. O potrzebie ich rozwoju świadczą fakty. Pragnę wskazać, że szacunkowo tygodniowy czas pracy wszystkich zatrudnionych w gospodarce narodowej wynosi 300 min godzin, natomiast czas przeznaczony na zajęcia w gospodarstwie domowym wynosi 240 min godzin. Czas ten można by spożytkować w dużej mierze na cele produkcji bądź na zwiększenie działań związanych z wychowaniem młodego pokolenia.</u>
+ <u xml:id="u-45.13" who="#PoselKoziejZukowaBarbara">Szacunkowe wyliczenia GUS wskazują, że przeciętne wydatki na żywienie w zakładach gastronomicznych, stołówkach i bufetach wynoszą 7,3%, a zatem 92,7% wydatków na żywność realizowanych jest w gospodarstwach domowych w sposób tradycyjny i nie sprzyjający istotnym przełomom w samej strukturze żywienia ludności.</u>
+ <u xml:id="u-45.14" who="#PoselKoziejZukowaBarbara">Przy założeniu długofalowego wzrostu usług pralniczych — upiór dzienny, jak powiedział poseł Hołuj — praca ta będzie musiała być jeszcze wykonywana w gospodarstwach domowych w 95%. Są to usługi najprostsze, a przecież mające ogromne znaczenie dla należytego kształtowania poziomu życia społeczeństwa.</u>
+ <u xml:id="u-45.15" who="#PoselKoziejZukowaBarbara">Nie ma u nas w kraju możliwości, aby w drodze usług zorganizować odnowienie mieszkania wraz z jego sprzątnięciem pod nieobecność właściciela; nie ma usług w zakresie przechowalnictwa i napraw odzieży zimowej i innych. Każda najdrobniejsza usługa wymaga zbyt wielkiego zaangażowania czasu zarówno usługodawcy, jak i usługobiorcy.</u>
+ <u xml:id="u-45.16" who="#PoselKoziejZukowaBarbara">Przykładem najbardziej oczywistym nabrzmiałych potrzeb w zakresie usług jest zaplecze motoryzacji. Plany rozwoju przemysłu motoryzacyjnego wyraźnie określają wzrost liczby pojazdów mechanicznych na rynku. Powinien on być skorelowany ze wzrostem usług motoryzacyjnych. Ich stały brak sprzyja takim społecznie szkodliwym zjawiskom, jak niesolidność, niska jakość usług i odległe terminy wykonywania zleceń. Brak jest pisemnych gwarancji na wykonywanie usług — co sprzyja anonimowości i nie ułatwia rozeznania, co wykonywane było w drodze naprawy oraz w jakim zakresie.</u>
+ <u xml:id="u-45.17" who="#PoselKoziejZukowaBarbara">Mówiąc o potrzebach usług należy jednocześnie zastanowić się nad niektórymi przyczynami ciągle jeszcze zbyt wolnego tempa ich rozwoju. Jednym ze źródeł takiego stanu rzeczy było w poprzednim okresie niedostateczne zainteresowanie się usługami ze strony rad narodowych. Sprzyjała temu ucieczka zakładów usługowych od kłopotliwych usług dla ludności oraz dążenie do większego zajmowania się produkcją niż usługami. — „Wymuszanie” niejako rozwoju usług nakazami administracyjnymi nie przynosiło pożądanych efektów. Musimy obecnie nadrobić stracony czas. W planowaniu usług większą uwagę trzeba zwrócić na wprowadzenie badań potrzeb ludności na usługi. Ustalanie wskaźników wzrostu i kierunków rozwoju powinno następować na podstawie rozeznania potrzeb, nie zaś — jak to się praktykowało na podstawie wykonania planów w roku poprzednim. Uchwała Rządu z dnia 4 lutego br. o usługach w bieżącym pięcioleciu stanowi pierwszą, zakrojoną na szeroką skalę próbę stworzenia ekonomicznych warunków dla zdynamizowania tej dziedziny gospodarki narodowej.</u>
+ <u xml:id="u-45.18" who="#PoselKoziejZukowaBarbara">Realizując te decyzje, warto byłoby zastanowić się nad praktycznym wyeliminowaniem wskaźników dyrektywnych oraz tych zasad finansowania, które krępują inicjatywę i utrudniają zaspokajanie potrzeb ludności. Osiąganie przez zakłady usługowe optymalnych efektów ekonomicznych i wykorzystanie wszystkich rezerw można uzyskać przy bardziej ścisłym powiązaniu interesów społecznych z materialnym zainteresowaniem zakładu usługowego i jego załogi. Stworzenie w pionie usług funduszu zachęty materialnej, funduszu rozwoju oraz funduszu rezerwowego sprzyjać by mogło samofinansowaniu inwestycji i kapitalnych remontów — zarówno ze środków własnych, jak i kredytów bankowych.</u>
+ <u xml:id="u-45.19" who="#PoselKoziejZukowaBarbara">Realizacji rozwoju usług mogą sprzyjać takie posunięcia organizacyjne, jak obniżka czynszu za lokale usługowe, zwolnienie zakładów usługowych od podatku obrotowego oraz zniesienie limitu funduszu płac i zatrudnienia. Ocena efektywności gospodarczej powinna być dokonywana zarówno przez kwoty zysku osiągane z usług, jak i przez szybszy wzrost udziału wartości usług dla ludności niż wartości sprzedaży ogółem.</u>
+ <u xml:id="u-45.20" who="#PoselKoziejZukowaBarbara">Ograniczeniu kosztów administracyjnych sprzyjać by mogło ustawienie punktów usługowych na zryczałtowanym rozrachunku. Generalnych zmian dokonać należy w zakresie sprzętu specjalistycznego oraz zaplecza surowcowego w usługach. Nowoczesny sprzęt, właściwie rozdzielany i zabezpieczony surowiec oraz transport dla przybliżenia usług do klienta — stać się powinny istotnymi czynnikami należytego rozwoju tej ważnej dla rynku, a także dla poprawy życia ludności dziedziny.</u>
+ <u xml:id="u-45.21" who="#PoselKoziejZukowaBarbara">Mówiąc o problemach rynku i równowagi rynkowej, pragnę parę słów poświęcić sprawom rzemiosła.</u>
+ <u xml:id="u-45.22" who="#PoselKoziejZukowaBarbara">Udział wyrobów rzemieślniczych w ogólnej wartości dostaw rynkowych jest wprawdzie niewielki, ale w zabezpieczeniu pełnego ich asortymentu ma istotną rolę. Istotna jest również rola rzemiosła w usługach. Przewiduje się wiele posunięć umożliwiających rozwój zakładów rzemieślniczych. Wynikają one z mocy ustawy o organizacji i wykonywaniu rzemiosła, którą Wysoka Izba rozpatrzy w toku dzisiejszego posiedzenia. Swój potencjał ekonomiczny rzemiosło musi skupić na świadczeniu usług i produkcji uzupełniającej rynek wewnętrzny. Trzeba także doskonalić formy zbytu wyrobów rzemieślniczych. Zespolenie drobnej wytwórczości nie uspołecznionej w pionie handlu wewnętrznego na pewno da rękojmię prawidłowego rozwiązania tego zagadnienia. Wypada przy tym zauważyć, że zmianom powinny ulec przepisy o tzw. komisie towarów rzemieślniczych, który często polega na odsyłaniu rzemieślnikowi przez placówki handlowe nie rozpakowanych nawet wyrobów przed upływem 60 dni, po to, aby w kilka dni później żądać ich ponownego dostarczenia.</u>
+ <u xml:id="u-45.23" who="#PoselKoziejZukowaBarbara">Uregulowania wymagają sprawy zaopatrzenia rzemiosła, dotychczasowe bowiem przydziały materiałów z wojewódzkich rad narodowych są niewystarczające.</u>
+ <u xml:id="u-45.24" who="#PoselKoziejZukowaBarbara">Sprawami zorganizowania działalności rzemieślniczej powinny zająć się władze terenowe, które określając wielkość i kierunki inwestycji w rzemiośle, organizując dlań zaopatrzenie w materiały, maszyny i urządzenia oraz stwarzając system kontraktacji wyrobów rzemieślniczych, spowodować mogą właściwe kierowanie jego gospodarczą działalnością zgodnie ze społecznymi potrzebami, równorzędnie zapewniając wgląd w prywatne interesy i możność regulowania ich rozmiarów.</u>
+ <u xml:id="u-45.25" who="#PoselKoziejZukowaBarbara">Wysoka Izbo! Istotnym problemem w zakresie prawidłowego kształtowania się produkcji rynkowej i usług na potrzeby zaopatrzenia rynku są ceny ustalane przez Państwową Komisję Cen.</u>
+ <u xml:id="u-45.26" who="#PoselKoziejZukowaBarbara">Generalnie wysuwa się postulat opracowania nowej ustawy o działaniu Państwowej Komisji Cen, uwzględniając potrzeby wynikające z obecnej, bardziej nowoczesnej konstrukcji życia gospodarczego w Polsce. W tej sprawie Komisja Handlu Wewnętrznego zgłosiła odpowiedni dezyderat, który spotkał się z pozytywną opinią obywatela Premiera.</u>
+ <u xml:id="u-45.27" who="#PoselKoziejZukowaBarbara">Jednocześnie już dziś należy więcej uwagi zwrócić na pracę wojewódzkich komisji cen zarówno w zakresie organizacji tej pracy, jak i przedmiotu jej działania. Ceny na wyroby przemysłowe powinny być ustalane po uprzednim przeprowadzeniu analizy kosztów produkcji i sytuacji rynkowej, uwzględniającej stopień zaspokojenia potrzeb na dany artykuł lub inny o podobnych wartościach użytkowych, przy równoczesnym opiniowaniu przez rzeczoznawców wniosków cenowych. Jak wykazały badania NIK, wojewódzkie komisje cen nie wykorzystują przeznaczonych na ten cel funduszy.</u>
+ <u xml:id="u-45.28" who="#PoselKoziejZukowaBarbara">Kolegia wojewódzkich komisji cen powinny również przestrzegać terminowości załatwienia wniosków cenowych. W tym zakresie istnieją przykłady nieterminowości w ustalaniu cen nawet na artykuły sezonowe, mimo sygnałów z handlu o niedoborze tych wyrobów na rynku.</u>
+ <u xml:id="u-45.29" who="#PoselKoziejZukowaBarbara">Uwzględnienie przez wojewódzkie komisje cen lokalowych warunków rynkowych, a zwłaszcza możliwości zwiększenia produkcji i sprzedaży, daje w efekcie lepsze zaopatrzenie. Ceny powinny być ustalane na poziomie kosztów przeciętnych, a nie na poziomie kosztów najwyższych.</u>
+ <u xml:id="u-45.30" who="#PoselKoziejZukowaBarbara">Stałe badanie prawidłowości cen może stać się jednym z czynników przeciwdziałających nadmiernemu rozpraszaniu produkcji jednakowych towarów wśród wielu producentów, powodując koncentrację produkcji w zakładach produkujących taniej i mających częstokroć nie wykorzystane zdolności produkcyjne.</u>
+ <u xml:id="u-45.31" who="#PoselKoziejZukowaBarbara">Prawidłowo ustalane ceny na wyroby drobnej wytwórczości będą niewątpliwie należycie oddziaływać zarówno na producentów, jak i na nabywców. Określanie właściwej stopy zysku, wynikającej z rzetelnej kalkulacji cen, powinno wpłynąć na wzrost produkcji, doskonalenie metod wytwarzania oraz obniżkę kosztów własnych i stanowić bodziec dla unowocześnienia struktury produkowanych wyrobów.</u>
+ <u xml:id="u-45.32" who="#PoselKoziejZukowaBarbara">Poruszone problemy dotyczą niektórych tylko sfer działania w zakresie rynku wewnętrznego. Wydaje się jednakże, że właściwa konstrukcja handlu wewnętrznego i należyte jego funkcjonowanie, co mamy możność obserwować, pozwoli na wyzwalanie nowych możliwości zaspokojenia potrzeb ludności, na osiąganie lepszych warunków bytu obywatela, na większe osiągnięcia ekonomiczne naszego socjalistycznego kraju.</u>
+ <u xml:id="u-45.33" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-46">
+ <u xml:id="u-46.0" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Głos ma poseł Franciszek Bajor.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-47">
+ <u xml:id="u-47.0" who="#PoselBajorFranciszek">Obywatelko Marszałku! Wysoki Sejmie! Pilnym zadaniem całej naszej oświaty jest zgodnie z intencją obecnego planu wieloletniego wyrównanie poziomu pracy szkół, zwłaszcza na wsi i w małych miasteczkach, do poziomu szkół w dużych miastach, a jednocześnie stworzenie warunków do realizacji oczekujących nasze szkolnictwo reform modelowych i pro-gramowych.</u>
+ <u xml:id="u-47.1" who="#PoselBajorFranciszek">W celu wyrównania poziomu nauki w szkołach, Ministerstwo Oświaty i Wychowania zakłada wyrównanie poziomu szkół na wsi i w mieście, rozbudowę placówek wychowania przedszkolnego, organizowanie szkół pełnych, zbiorczych 8-klasowych.</u>
+ <u xml:id="u-47.2" who="#PoselBajorFranciszek">Realizowanie tych zadań wymaga rozwiązania wielu trudności. Dotyczą one rozbudowy i budowy szkół zbiorczych, dowożenia dzieci z dalszych odległości, prowadzenia dożywiania w szkołach i organizowanie świetlic.</u>
+ <u xml:id="u-47.3" who="#PoselBajorFranciszek">Słuszna jest idea zawarta w programie planu 5-letniego, dotycząca stworzenia szkoły środowiskowej, całodziennej, w której dzieci będą się mogły nie tylko uczyć, ale także odrabiać lekcje, żywić się, i odbywać zajęcia pozalekcyjne, aby pod koniec dnia pójść do domu rodzicielskiego bez bagażu książek i zadań domowych.</u>
+ <u xml:id="u-47.4" who="#PoselBajorFranciszek">Zmniejszająca się w nadchodzących latach liczba dzieci stwarza korzystne warunki do przeprowadzenia reformy oświaty na wsi.</u>
+ <u xml:id="u-47.5" who="#PoselBajorFranciszek">Społeczeństwo wiejskie jest szczególnie zainteresowane poczynaniami resortu oświaty i wychowania, zmierzającymi do wyrównania poziomu nauczania w szkołach podstawowych niżej zorganizowanych. Zrealizowanie tych zadań wymaga rozwinięcia placówek sieci wychowania przedszkolnego na wsi w celu objęcia nimi rosnącej liczby dzieci rodziców pracujących. Projekt planu wychodzi naprzeciw tym potrzebom. W roku 1975 liczba uczniów w klasie I będzie niższa o 8% w stosunku do 1970 r., ale planowany wzrost liczby dzieci w przedszkolach zwiększy się o 26,5%. Potrzeby w tym zakresie są znacznie większe. Toteż resort oświaty i wychowania powinien w tej sytuacji wykorzystać wszystkie możliwości wpływając m.in. na działalność organizacji społecznych, zachęcając jednocześnie społeczeństwo do pomocy.</u>
+ <u xml:id="u-47.6" who="#PoselBajorFranciszek">Poziom nauczania w szkołach podstawowych na wsi ma zasadniczy wpływ na dalsze kontynuowanie nauki w szkołach średnich. Obecnie zbyt mała liczba młodzieży wiejskiej kształci się w liceach ogólnokształcących i technikach. Np. w roku szkolnym 1971/1972 w I klasie liceów ogólnokształcących było ogółem 14,7% młodzieży wiejskiej. Procent przyjęć młodzieży pochodzenia chłopskiego do szkół wyższych systematycznie maleje, mimo 5 punktów preferencji kwalifikacyjnej. W bieżącym roku akademickim przyjęto 7 102 absolwentów, co stanowi 14,1% ogółu przyjętych na studia dzienne. Jak dalece niebezpieczna jest ta tendencja można stwierdzić dopiero wtedy, kiedy rozpatrzy się przyjęcia absolwentów do poszczególnych typów uczelni w roku bieżącym. Wobec tego resort oświaty i wychowania powinien stwarzać lepsze warunki do kształcenia się młodzieży wiejskiej. Likwidacja istniejących dysproporcji pomiędzy szkołami na wsi i w mieście jest niezbędna. Można ją osiągnąć przez poprawę warunków nauczania i wychowania w szkołach wiejskich. Szkoły te należy wyposażyć w pracownie i pomieszczenia do prowadzenia działalności opiekuńczej i wychowawczej oraz w nowoczesny sprzęt i pomoce naukowe, jak również w kadrę nauczycieli specjalistów.</u>
+ <u xml:id="u-47.7" who="#PoselBajorFranciszek">Obecnie dojeżdża do szkół ponadpodstawowych około 400 tys. uczniów. Dla blisko 200 tys. droga do szkoły trwa, w obie strony, ponad 2 godziny. Warunki dojazdów, zwłaszcza w PKS, nie są dobre. Brak często miejsc w poczekalniach i w samochodzie. Niedogodne kursy autobusów sprzyjają spóźnianiu się uczniów na lekcje, przez co obniżają się wyniki nauczania. Te najbardziej uciążliwe dojazdy trzeba zlikwidować, zbudować przy szkołach odpowiednią liczbę internatów.</u>
+ <u xml:id="u-47.8" who="#PoselBajorFranciszek">Zakładam, że społeczeństwo nasze gotowe jest podjąć świadczenia na te cele, podobnie jak świadczy na Fundusz Budowy Szkół i Internatów.</u>
+ <u xml:id="u-47.9" who="#PoselBajorFranciszek">W ubiegłym i bieżącym roku szkolnym odbyły się we wszystkich szkołach w całym kraju badania tzw. dojrzałości szkolnej dzieci wstępujących do klasy pierwszej. Wyniki tych badań ujawniły wiele odchyleń od normy. Dzieci wiejskie, zwłaszcza te, które nie uczęszczały do przedszkoli, mają niepełną dojrzałość szkolną. Bardzo dobrze się stało, że Ministerstwo Oświaty i Wychowania planuje modernizację procesu dydaktyczno-wychowawczego w tej dziedzinie.</u>
+ <u xml:id="u-47.10" who="#PoselBajorFranciszek">Jak poda je Rocznik Statystyczny, w roku szkolnym 1970—1971 — 110 tys. uczniów nie otrzymało promocji w klasach niższych. Stwierdzono, że w okresie początkowej nauki nawet doświadczonemu nauczycielowi trudno jest ocenić obiektywnie skalę niepowodzeń szkolnych. Drugoroczność wpływa na zahamowania i powoduje kompleksy niższości. Te alarmujące liczby wskazują na konieczność gruntownego badania u dzieci przyczyn niepowodzeń szkolnych i usuwania ich. Niepowodzenia szkolne i drugoroczność nie zawsze wynikają z umysłowego upośledzenia dziecka. Przyczyną tego stanu rzeczy często jest dom, w którym rodzice popełniają błędy wychowawcze. Konieczne jest zatem współdziałanie szkoły ze środowiskiem. Można to osiągnąć jedynie na drodze pedagogizacji rodziców.</u>
+ <u xml:id="u-47.11" who="#PoselBajorFranciszek">W każdym obwodzie szkolnym powinna być prowadzona w interesie dziecka systematyczna praca nad podnoszeniem poziomu i wiedzy pedagogicznej całego społeczeństwa. Placówki tego typu będą miały wielką rolę do spełnienia, gdyż ucząc rodziców będą wskazywały na ujemne wpływy wychowawcze domu i środowiska. Jednym z tych ujemnych zjawisk jest alkoholizm. W stosunku do nadużywających alkoholu społeczeństwo nasze zbyt często wykazuje postawę tolerancji, a nawet aprobaty. Najwyższy więc czas, aby zorganizowane siły naszego społeczeństwa zajęły czynną postawę wobec pijaków i ich zachowania się. W tej dziedzinie mogą wiele zdziałać organizacje partyjne, koła Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego i organizacje młodzieżowe we współdziałaniu ze szkołą. Do realizacji powyższych postulatów powinni przyczyniać się także nauczyciele. Po uchwaleniu przez Sejm Karty Praw i Obowiązków Nauczyciela i po wprowadzeniu jej w życie mamy pewność, że praca nauczycieli będzie bardziej skuteczna i owocna.</u>
+ <u xml:id="u-47.12" who="#PoselBajorFranciszek">Wysoki Sejmie! W interesie wsi i kraju leży, aby wychować młodzież na dobrych i mądrych współgospodarzy. Dobry gospodarz — to człowiek świadomy, znający swoje cele i zadania, umiejący je we właściwy sposób osiągać. Ale wychowanie młodzieży nie rozpoczyna się i nie kończy w szkole ani w organizacjach młodzieżowych. Przecież sporo młodzieży pozostaje poza ich zasięgiem. Odpowiedzialność więc za wychowanie całej młodzieży spada na szkołę, rodziców i całe społeczeństwo, na partie polityczne, organizacje młodzieżowe i państwo — na nas wszystkich. Dlatego też uążyć trzeba do współdziałania wszystkich sił społecznych na rzecz rozwoju szkolnictwa i stworzenia harmonijnego oddziaływania wychowawczego na dzieci, młodzież i dorosłych. Troski o to nigdy nie jest za wiele.</u>
+ <u xml:id="u-47.13" who="#PoselBajorFranciszek">Rozpatrywany dzisiaj projekt planu na lata 1971—1975 startowi podstawę do stwierdzenia, że w dziedzinie oświaty i wychowania nastąpi dalszy, poważny postęp.</u>
+ <u xml:id="u-47.14" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-48">
+ <u xml:id="u-48.0" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Głos ma poseł Wiesław Sadowski.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-49">
+ <u xml:id="u-49.0" who="#PoselSadowskiWieslaw">Wysoki Sejmie! Rozpatrując projekt uchwały Sejmu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej o 5-letnim planie społeczno-gospodarczego rozwoju kraju w latach 1971—1975, nie sposób jest nie spojrzeć na ten dokument na tle zmian zachodzących w systemie planowania i zarządzania, na tle dokonujących się procesów unowocześniania systemu funkcjonowania naszej gospodarki.</u>
+ <u xml:id="u-49.1" who="#PoselSadowskiWieslaw">Poseł sprawozdawca, obywatel Stanisław Kowalczyk, słusznie, moim zdaniem, podkreślił istnienie — „organicznych związków pomiędzy celami i zadaniami zawartymi w projekcie planu 5-letniego a potrzebą udoskonalania systemu funkcjonowania gospodarki”.</u>
+ <u xml:id="u-49.2" who="#PoselSadowskiWieslaw">Podstawowe cele, jakie przyjmuje się w planie 54etnim, są zgodne z kierunkami społeczno-gospodarczego rozwoju kraju, wytyczonymi przez VI Zjazd Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej i zaakceptowanymi przez całe społeczeństwo. Są to cele zrozumiałe dla każdego, stwarzające realną perspektywę poprawy materialnych, socjalnych i kulturalnych warunków życia. Są to cele, których realizacja wychodzi naprzeciw dążeniom i ambicjom nie tylko poszczególnych obywateli, ale także zaspokaja dążenia i aspiracje społeczeństwa jako całości, stwarzając perspektywę dynamicznego i przyspieszonego rozwoju kraju.</u>
+ <u xml:id="u-49.3" who="#PoselSadowskiWieslaw">Plan, który jest przedmiotem naszej debaty, jest na pewno planem trudnym. Jego pomyślna realizacja wymagać będzie uruchomienia wielu rezerw istniejących w naszej gospodarce, przede wszystkim zaś wymagać będzie wyzwolenia inicjatywy tkwiącej w każdym człowieku, wymagać będzie działań prowadzących do wzmocnienia poczucia odpowiedzialności za wykonywaną pracę, do wzrostu zaangażowania w tej pracy.</u>
+ <u xml:id="u-49.4" who="#PoselSadowskiWieslaw">Jednym z warunków wyzwolenia niespożytych zasobów energii, inicjatywy, pomysłowości — tkwiących w społeczeństwie — są cele i zadania, jakie sobie stawiamy. Tylko zadania ambitne, porywające, a jednocześnie bliskie każdemu, umożliwić mogą sięgnięcie do rezerw tkwiących w człowieku, w jego ambicjach i zdolnościach. Patrząc z tego punktu widzenia na cele, które sformułowane są w projekcie planu 5-letniego, można z całym przekonaniem stwierdzić, że są one w stanie zmobilizować energię społeczną, zmobilizować potencjalne możliwości twórcze, jakie reprezentuje każdy człowiek. Ambitność celów, zgodność stawianych zadań z odczuciami i aspiracjami społeczeństwa jest jednak tylko warunkiem koniecznym, ale niewystarczającym do wyzwolenia się inicjatyw i energii społecznej w szeroko rozumianej działalności gospodarczej. Obok tego muszą zostać stworzone warunki, które by faktycznie umożliwiły ujawnienie się, uzewnętrznienie, a więc wyzwolenie tego kapitału, jakim jest energia, zapał, pomysłowość ludzka. Warunki te muszą być tworzone m.in. przez doskonalenie procesu planowania, zarządzania i kierowania gospodarką narodową. Najbardziej ambitny plan nie wyzwoli energii i zapału społeczeństwa, jeśli proces planowania będzie skostniały i zbiurokratyzowany, a decyzje nadmiernie scentralizowane.</u>
+ <u xml:id="u-49.5" who="#PoselSadowskiWieslaw">I na odwrót — najdoskonalsze metody planowania i zarządzania gospodarką nie przyczynią się do wyzwolenia inicjatywy społecznej, jeśli zadania i cele stawiane przed gospodarką nie będą w dostatecznej mierze porywające i bliskie społeczeństwu. Stąd też — w takim właśnie aspekcie — widzieć trzeba nierozerwalny związek między celami i zadaniami zawartymi w projekcie planu a udoskonaleniem systemu funkcjonowania i planowania gospodarki. Stąd też postęp w doskonaleniu i unowocześnianiu metod planowania, zarządzania i kierowania gospodarką stanowi istotny czynnik warunkujący pomyślną realizację zadań planu 5-letniego. Im lepiej i skuteczniej doskonalić będziemy metody planowania i zarządzania i wdrażać je do praktyki, tym większa będzie szansa na przekroczenie zadań, jakie postawiliśmy sobie do wykonania w bieżącym pięcioleciu.</u>
+ <u xml:id="u-49.6" who="#PoselSadowskiWieslaw">Kierunki, w jakich prowadzone są prace nad doskonaleniem funkcjonowania gospodarki i nad doskonaleniem metod planowania, są znane. Wynikają one m.in. z następujących sformułowań uchwały VI Zjazdu PZPR: — „Unowocześniając nasz system planowania i zarządzania, trzeba dążyć do tego, aby zwiększać skuteczność centralnego planowania i kierowania gospodarką narodową, a równocześnie rozszerzyć samodzielność i inicjatywę zjednoczeń, kombinatów i zakładów pracy”. I dalej — „umocnieniu roli planu centralnego na obecnym etapie rozwoju naszego kraju musi towarzyszyć zwiększenie odpowiedzialności, samodzielności i uprawnień zjednoczeń, kombinatów i wielkich zakładów pracy oraz władz terenowych”. Sprawy te omawiał szerzej w swym wystąpieniu poseł Jan Szydlak.</u>
+ <u xml:id="u-49.7" who="#PoselSadowskiWieslaw">Sądzę, że Sejm będzie miał jeszcze okazję do bardziej szczegółowego omówienia i przedyskutowania proponowanych zmian w systemie planowania i zarządzania. Już teraz jednak można chyba powiedzieć, że kierunek na wzmocnienie roli centralnego planowania, przy jednoczesnym zwiększeniu pola samodzielnych decyzji podejmowanych przez zjednoczenia, przedsiębiorstwa i inne jednostki gospodarcze, trzeba uznać za w pełni uzasadnione.</u>
+ <u xml:id="u-49.8" who="#PoselSadowskiWieslaw">Większa rola planowania centralnego — to pełniejsze wykorzystanie możliwości, jakie stwarza gospodarka socjalistyczna, w kierunku możliwie szybkiego osiągnięcia przez gospodarkę zdolności zaspokajania rosnących potrzeb społeczeństwa. Wzmocnienie roli centralnego planowania wyraża się m.in. tym, że waga dokumentu, który dzisiaj uchwalimy, waga 5-letniego planu społeczno-gospodarczego rozwoju kraju w latach 1971—1975 niepomiernie wzrasta w porównaniu do analogicznych dokumentów uchwalanych w przeszłości.</u>
+ <u xml:id="u-49.9" who="#PoselSadowskiWieslaw">Rozszerzenie uprawnień i zwiększenie samodzielności różnych jednostek gospodarczych oznacza w tych warunkach wzrost roli różnego rodzaju instrumentów i dźwigni ekonomicznych, jakimi będzie się musiał posługiwać Rząd, aby zapewnić realizację planu. Rzecz oczywiście w tym, aby te instrumenty i dźwignie nie tylko pozwoliły na realizację planu, ale także na jego przekroczenie w drodze wyzwolenia rezerw tkwiących w przedsiębiorstwach.</u>
+ <u xml:id="u-49.10" who="#PoselSadowskiWieslaw">Będąc przedstawicielem wyższego szkolnictwa ekonomicznego, nie mogę przy tej okazji nie zwrócić uwagi na fakt, że jednym z czynników, który współdecydować będzie o powodzeniu tego, jak i następnych planów 5-letnich, wpływających na tempo postępu społeczno-ekonomicznego dokonującego się w naszym kraju — to poziom kadr ekonomistów, których rola i zadania będą musiały się zmieniać.</u>
+ <u xml:id="u-49.11" who="#PoselSadowskiWieslaw">Zwiększenie samodzielności i uprawnień, rozszerzenie zakresu autonomicznych decyzji podejmowanych przez poszczególne jednostki z jednej strony — z drugiej zaś wzrost roli instrumentów ekonomicznych, przy pomocy których odbywać się będzie sterowanie gospodarką, stawia przed ekonomistami nowe zadania. Tak jak wszędzie, tak i na tym odcinku, sam zapał, zaangażowanie, nastawienie psychiczne — nie wystarczą. Potrzebna jest i niezbędna obok tego wszystkiego — rzetelna wiedza. Trzeba z zadowoleniem powiedzieć, że wyższe szkolnictwo ekonomiczne nie jest nie przygotowane do nowych zadań w zakresie kształcenia i doskonalenia kadr ekonomistów. Od dłuższego już czasu, wraz z narastaniem świadomość i konieczności dokonywania istotniejszych zmian w metodach planowania i zarządzania, wyższe szkolnictwo ekonomiczne pracowało z pewnym wyprzedzeniem. Przykładowo można powiedzieć, że dość powszechnym elementem wykształcenia ekonomisty stały się takie przedmioty, jak informatyka, odgrywająca tak ważną rolę w nowoczesnym zarządzaniu, elementy ekonometrii i metod rachunku optymalizacyjnego, jak również wiele innych dyscyplin i przedmiotów świadczących o nowoczesności studiów.</u>
+ <u xml:id="u-49.12" who="#PoselSadowskiWieslaw">Musimy jednak obecnie dokonać bardziej radykalnych zmian w programach i metodach kształcenia ekonomistów. Z jednej strony chodzi tu o bardziej zdecydowaną modernizację studiów w kierunku ich unowocześnienia i ściślejszego dostosowania do rysujących się zadań i potrzeb, z drugiej zaś strony — chodzi także o szybszą i bardziej radykalną modernizację metod nauczania, pozwalających na wyrobienie większej samodzielności myślowej wśród studiującej młodzieży, na wdrożenie do procesów przygotowywania i podejmowania decyzji typu gospodarczego, na zdobycie tych wszystkich nawyków i postaw, jakie niezbędne są dla nowoczesnego ekonomisty. Chcę zapewnić Wysoką Izbę, że środowisko pracowników naukowo-dydaktycznych wyższych uczelni ekonomicznych świadome jest swych zadań i widzi swą poważną rolę w dostarczeniu gospodarce narodowej kadr na miarę nowych, ambitnych zadań, jakie stają przed gospodarką naszego kraju. Trzeba jednak dodać, że realizacja tych zadań wymagać będzie znacznego poprawienia warunków pracy wyższego szkolnictwa ekonomicznego w zakresie bazy lokalowej i wyposażenia — i to w trybie możliwie pilnym. Napawa optymizmem fakt, że perspektywy poprawy warunków pracy, o jakich tu wspomniałem, rysują się coraz wyraźniej, jakkolwiek ich realizacja nie następuje tak szybko, jak byśmy tego pragnęli.</u>
+ <u xml:id="u-49.13" who="#PoselSadowskiWieslaw">Wysoka Izbo! W swym wystąpieniu poruszyłem problem związku, jaki istnieje między celami zarysowanymi w planie 5-letnim a doskonaleniem metod planowania i systemu funkcjonowania gospodarki. Uczyniłem to w głębokim przekonaniu, że proces doskonalenia metod planowania, zarządzania i kierowania gospodarką mieć będzie decydujący wpływ na pomyślną realizację planu, a tym samym na realizację ambicji i aspiracji naszego społeczeństwa.</u>
+ <u xml:id="u-49.14" who="#PoselSadowskiWieslaw">Środowisko pracowników nauki wyższego szkolnictwa ekonomicznego uczyni ze swej strony wszystko, aby gospodarce narodowej dostarczyć kadry ekonomistów zaangażowanych nie tylko sercem w umacnianiu i rozwijaniu socjalistycznej gospodarki naszego kraju, ale także wyposażonych w nowoczesną wiedzę ekonomiczną.</u>
+ <u xml:id="u-49.15" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ <u xml:id="u-49.16" who="#PoselSadowskiWieslaw">Wicemarszałek Halina Skibniewska:</u>
+ <u xml:id="u-49.17" who="#PoselSadowskiWieslaw">Głos zabierze poseł Jan Wojno.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-50">
+ <u xml:id="u-50.0" who="#PoselWojnoJan">Wysoki Sejmie! Przedłożony przez Radę Ministrów projekt uchwały o 5-letnim planie społeczno-gospodarczego rozwoju kraju w latach 1971—1975 nacechowany jest troską o dalszy, odczuwalny wzrost poziomu życia naszego społeczeństwa.</u>
+ <u xml:id="u-50.1" who="#PoselWojnoJan">Kierując się tymi przesłankami, w województwie białostockim projekty planu rozwoju kraju i naszego regionu zostały po gospodarsku przedyskutowane ze społeczeństwem przed VI Zjazdem partii w czasie kampanii wyborczej do Sejmu PRL. Wynikiem tej dyskusji stały się programy praktycznej działalności załóg robotniczych i rolników.</u>
+ <u xml:id="u-50.2" who="#PoselWojnoJan">W planie regionu białostockiego główną pozycję stanowi rolnictwo i przemysł rolno-spożywczy. Rolnictwo — to podstawowa dziedzina naszej białostockiej gospodarki, która w bieżącej pięciolatce ma osiągnąć niebywałe dotąd tempo rozwoju. Wynika to zarówno z rezerw tkwiących w naszym rolnictwie, jak i z troski o pełniejsze zaopatrzenie rynku w artykuły pochodzenia rolniczego. Z tych to — m.in. przesłanek wynika znacznie wyższe tempo wzrostu niż średnia w kraju. W roku 1975, w porównaniu z poziomem produkcji 1970 r., rolnictwo białostockie ma osiągnąć wzrost o 27,3% produkcji globalnej, przy czym produkcja zwierzęca ma wzrosnąć o 33,8%. Są to zadania napięte, dla realizacji których niezbędne są nie tylko środki inwestycyjne, ale przede wszystkim inicjatywy rolników i pracowników PGR oraz kierownictwa instytucji gospodarczych w kierunku bardziej intensywnego wykorzystania posiadanych środków produkcji.</u>
+ <u xml:id="u-50.3" who="#PoselWojnoJan">Na sprawną realizację planu społeczno-gospodarczego rozwoju będą miały wpływ takie czynniki, jak:</u>
+ <u xml:id="u-50.4" who="#PoselWojnoJan">— pełne i właściwe wykorzystanie środków^ ^na inwestycje, stanowiące istotny czynnik dalszego rozwoju gospodarczego, — wzrastająca społeczna inicjatywa i aktywność gospodarcza ludzi pracy, stanowiąca bezinwestycyjny czynnik przyspieszenia realizacji planu.</u>
+ <u xml:id="u-50.5" who="#PoselWojnoJan">Gospodarska inicjatywa wsi — jak to wynika z przedłożonego projektu uchwały — jest i będzie wspierana:</u>
+ <u xml:id="u-50.6" who="#PoselWojnoJan">— wzrastającą produkcją nawozów mineralnych i ich dostawami dla rolnictwa, z czego rolnicy białostoccy zużyją w roku 1975 prawie 100% więcej niż w roku 1970, — dostawami intensywnych odmian ziarna siewnego oraz traktorów, maszyn rolniczych i innych środków do produkcji rolniczej.</u>
+ <u xml:id="u-50.7" who="#PoselWojnoJan">Rolnictwo białostockie ma szczególnie duże możliwości rozwoju hodowli bydła. Zadanie to zrealizowane będzie głównie przez stopniową wymianę bydła na rasy bardziej produktywne i przez intensywne rozwijanie produkcji pasz przede wszystkim na użytkach zielonych. Do realizacji tego zadania rolnicy białostoccy starannie się przygotowują. Dotyczy to przede wszystkim podnoszenia na wyższy poziom wiedzy rolniczej, produkcji i konserwacji pasz dla wzrastającego pogłowia bydła i trzody chlewnej.</u>
+ <u xml:id="u-50.8" who="#PoselWojnoJan">Rolnicy białostoccy zdają sobie doskonale sprawę z wagi nowej polityki rolnej partii, jej znaczenia dla dalszego rozwoju kraju i szybkiej poprawy warunków bytowych społeczeństwa. Świadczą o tym inicjatywy produkcyjne, podejmowane zobowiązania i prace społeczno-użyteczne dla swojego środowiska.</u>
+ <u xml:id="u-50.9" who="#PoselWojnoJan">Na ogłoszony przez władze wojewódzkie wieloletni konkurs pod nazwą — „Wieś białostocka gospodarna i kulturalna” — odpowiedziało już ponad 1 900 kółek rolniczych i wsi liczących około 100 tys. gospodarstw chłopskich. Prawie 9 tys. producentów rolnych zabiega w roku bieżącym o tytuły — „Mistrza produkcji” i — „Wzorowego rolnika”.</u>
+ <u xml:id="u-50.10" who="#PoselWojnoJan">Społeczeństwo woj. białostockiego przywiązuje duże znaczenie do rozwoju przemysłu, pełniejszego wykorzystania rezerw produkcyjnych, lepszej pracy załóg. Ludzie pracy zdają sobie sprawę z tego, że tylko przez zwiększenie produkcji, lepszą jej jakość, bogatszy asortyment można będzie uzyskać poprawę warunków życia całego narodu.</u>
+ <u xml:id="u-50.11" who="#PoselWojnoJan">Rozwój produkcji przemysłowej w bieżącej pięciolatce ma osiągnąć wzrost o 59%. Oznacza to, że średnia roczna dynamika wzrostu produkcji będzie u nas o 1,3% wyższa aniżeli przeciętna w kraju. Dla osiągnięcia tego celu trzeba będzie uruchomić dodatkowe środki zapewniające dalszy wzrost wydajności pracy, pełniejsze wykorzystanie powierzchni produkcyjnej i czasu pracy maszyn oraz obniżenie poziomu kosztów własnych.</u>
+ <u xml:id="u-50.12" who="#PoselWojnoJan">Dla dalszego rozwoju przemysłu w naszym regionie zasadnicze znaczenie będzie miała realizacja planu inwestycyjnego. Wykonanie zadań produkcyjnych i inwestycyjnych w przemyśle pozwoli na przyspieszenie tempa rozwoju gospodarczego naszego regionu oraz zmniejszy dysproporcje dzielące jeszcze nasze województwo w tym zakresie od innych, wyżej rozwiniętych regionów kraju.</u>
+ <u xml:id="u-50.13" who="#PoselWojnoJan">Założony rozwój przemysłu pozwoli na stworzenie około 20 tys. miejsc pracy, jednak nie rozwiąże całkowicie problemu zatrudnienia, szczególnie kobiet. Niezbędne będzie organizowanie w wielu miejscowościach pracy nakładczej. W tym zakresie dużo do zrobienia ma drobny przemysł państwowy i spółdzielczy. Będzie on musiał w pełni zrealizować swoje zadania produkcyjne i inwestycyjne, a także wykorzystać dodatkowe środki przyznane przez państwo na aktywizację terenu i uaktywnienie zawodowe kobiet.</u>
+ <u xml:id="u-50.14" who="#PoselWojnoJan">Plan zakłada dalszy rozwój oświaty i wychowania. Obecne nakłady ponoszone na kształcenie dzieci i młodzieży dadzą w niedługim czasie efekty. Młodzież ucząca się obecnie w szkołach podstawowych rozpocznie pracę po roku 1975.</u>
+ <u xml:id="u-50.15" who="#PoselWojnoJan">W woj. białostockim na rozwój szkolnictwa przeznacza się znaczne środki inwestycyjne, dzięki którym oddane zostaną do użytku 32 obiekty o 330 izbach szkolnych. Nie zaspokoi to jednak najpilniejszych potrzeb, gdyż w dalszym ciągu 13% izb lekcyjnych będą stanowiły izby wynajmowane od rolników. Oczywiście, rozrzucenie izb lekcyjnych w całej wsi utrudnia w dużym stopniu prowadzenie zajęć szkolnych. Jest to duży i społecznie ważny, wymagający załatwienia, problem naszego regionu.</u>
+ <u xml:id="u-50.16" who="#PoselWojnoJan">Ze spraw bytowych pragnąłbym poruszyć problem budownictwa mieszkaniowego. Założony program budowy mieszkań w województwie nie zaspokaja nabrzmiałych potrzeb w tym zakresie. W spółdzielczym budownictwie mieszkaniowym można będzie zapewnić mieszkania członkom spółdzielni zaledwie w 55%. Dalsza obniżka kosztów budownictwa mieszkaniowego, zwiększenie udziału indywidualnego budownictwa mieszkaniowego, większe wykorzystanie inicjatyw młodzieży ZMS i załóg robotniczych do udziału w budowie mieszkań przez wkład własnej pracy — może w pewnym stopniu łagodzić ten stan, lecz go nie rozwiąże.</u>
+ <u xml:id="u-50.17" who="#PoselWojnoJan">Wysoka Izbo! Plan społeczno-gospodarczego rozwoju kraju i naszego białostockiego regionu znajduje powszechne poparcie ludzi pracy wsi i miast. Wyraża się to w realizacji i przekraczaniu planów produkcyjnych we wszystkich podstawowych branżach. Jest jednak potrzeba dalszego usprawniania organizacji pracy. Z własnego doświadczenia wiem, że aktywność społeczno-produkcyjna ludzi pracy ujawnia się szczególnie wówczas, gdy ich wnioski, pomysłowość i praca znajdują właściwą ocenę przełożonych.</u>
+ <u xml:id="u-50.18" who="#PoselWojnoJan">Uchwały VII i VIII Plenum KC PZPR, a następnie uchwała VI Zjazdu partii stworzyły bardzo dobry klimat dla rozwoju społeczno-gospodarczej inicjatywy ludzi pracy. Najlepiej o tym świadczą zobowiązania produkcyjne załóg robotniczych i rolników odpowiadających na apel Sekretariatu KC PZPR i Prezydium Rządu.</u>
+ <u xml:id="u-50.19" who="#PoselWojnoJan">Załogi 260 zakładów produkcyjnych Białostocczyzny podjęły zobowiązania wyprodukowania ponad plan artykułów przemysłowych o wartości 450 mln zł, w tym artykuły na zaopatrzenie rynku wewnętrznego stanowią wartość 342 mln zł. Realizacja podjętych zobowiązań przebiega rytmicznie — do 15 maja wykonano je na poziomie 40%. Przodują w tym zakłady przemysłu spożywczego, pracujące na potrzeby rynku na bazie surowców miejscowego pochodzenia. Ich dodatkowa, ponadplanowa produkcja wyniesie około 213 mln zł, tj. ponad 47% wartości podjętych zobowiązań produkcyjnych.</u>
+ <u xml:id="u-50.20" who="#PoselWojnoJan">W akcji — „Szukamy 20 mld zł załoga przemysłu mięsnego zobowiązała się zwiększyć produkcję ponad plan o 47,7 mln zł i do dnia 20 maja br. uzyskano sumę ponad 30 mln zł. Na wysoką, ponadplanową produkcję tego przedsiębiorstwa wpływa wzrastająca podaż i coraz lepsza jakość żywca rzeźnego oraz dobra organizacja pracy załogi. Pragnę wspomnieć, że pracuje tam 39 brygad pracy socjalistycznej. Ponad 600 pracowników posiada już odznaki członka — „Brygady pracy socjalistycznej”, bardzo wielu pracowników uzyskało odznaki — „Przodownika pracy”, — „Najlepszego w zawodzie” itp. wyróżnienia.</u>
+ <u xml:id="u-50.21" who="#PoselWojnoJan">O szybsze tempo realizacji planu, o dodatkową produkcję na potrzeby gospodarki narodowej walczą też załogi wielu innych naszych zakładów. Znaczny wzrost inicjatywy i aktywności załóg robotniczych w pracach samorządu robotniczego w zakresie oddziaływania na usprawnienie procesów produkcyjnych sprzyja lepszej organizacji pracy, a przez to także zwiększeniu produkcji.</u>
+ <u xml:id="u-50.22" who="#PoselWojnoJan">Ten klimat wysokiej świadomości politycznej i społecznej, zapału, pracowitości i inicjatywy jest najlepszą gwarancją wykonania zadań bieżącego planu 5-letniego.</u>
+ <u xml:id="u-50.23" who="#PoselWojnoJan">Społeczeństwo ziemi białostockiej nie będzie skąpiło wysiłków, aby zadania stwarzające możliwości szybszego rozwoju wykonać, a nawet je przekroczyć.</u>
+ <u xml:id="u-50.24" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-51">
+ <u xml:id="u-51.0" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Głos ma poseł Józef Fajkowski.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-52">
+ <u xml:id="u-52.0" who="#PoselFajkowskiJozef">Obywatelko Marszałku! Wysoka Izbo! W projekcie 5-letniego planu społeczno-gospodarczego rozwoju kraju, w części dotyczącej kultury i sztuki, rozwiniętej w materiałach resortu, którą w komisji szczegółowo przedyskutowaliśmy, uwzględnione zostały przede wszystkim węzłowe zadania zmierzające do wyrównania narosłych w ubiegłych latach dysproporcji w tej dziedzinie.</u>
+ <u xml:id="u-52.1" who="#PoselFajkowskiJozef">W toku realizacji planu zostanie rozwiązanych z pewnością wiele postulatów i potrzeb w tym zakresie, nie rozwiążemy jednak jeszcze wszystkich trudności występujących w dziedzinie kultury. Obecnie jest to niemożliwe. Ponadto określenie potrzeb w dziedzinie kultury, a więc także stanu ich zaspokojenia, wydaje się trudniejsze aniżeli w innych dziedzinach życia społecznego. Program rozwoju kultury, prezentowany w projekcie planu, jest więc bilansem zweryfikowanych najpilniejszych potrzeb i realnych możliwości ich zaspokojenia. W porównaniu do poprzedniego planu nosi w sobie cechy realności, jest do przyjęcia i poparcia.</u>
+ <u xml:id="u-52.2" who="#PoselFajkowskiJozef">Pragnę zwrócić uwagę na niektóre zjawiska towarzyszące rozwojowi kultury w bieżącej pięciolatce, zwłaszcza w sferze kultury tak zwanej powiatowej. A mianowicie: tempo wzrostu wydatków bieżących na kulturę będzie wyższe o około 11% rocznie, co jednak nie zabezpiecza podstawowych potrzeb w funkcjonowaniu zwłaszcza wiejskich i powiatowych placówek upowszechniania kultury.</u>
+ <u xml:id="u-52.3" who="#PoselFajkowskiJozef">Co zrobić, jak poprawić sytuację? Wydaje się, że środki materialne przeznaczane na tę działalność są mało efektywnie wykorzystywane. Wystarczy zajrzeć do materiałów NIK. Wspominał o tych sprawach częściowo również poseł Hołuj. Działacze kultury dają także wiele przykładów na to, że instytucje i organizacje patronujące ruchowi społeczno-kulturalnemu działają w rozproszeniu, często dublują się, jest sporo efekciarstwa, wiele festiwali, wiele różnych imprez na pokaz, a środki materialne nie są koncentrowane na tych kierunkach, które są najistotniejsze dla aktywizacji kulturalnej środowiska.</u>
+ <u xml:id="u-52.4" who="#PoselFajkowskiJozef">Pragnę poinformować Wysoką Izbę, że problemom upowszechnienia kultury wiele miejsca poświęcały i poświęcają Naczelny Komitet ZSL oraz jego terenowe instancje. Uważamy, że stałemu wzrostowi naszych potrzeb kulturalnych musi towarzyszyć świadomość, że ich zaspokojenie będzie niemożliwe bez udziału działaczy kultury, bez ich osobistego, społecznego angażowania na rzecz pomnażania i rozwijania wartości kulturalnych.</u>
+ <u xml:id="u-52.5" who="#PoselFajkowskiJozef">Dotyczy to również racjonalnego wykorzystania już posiadanych środków materialnych. Jeżeli już mowa o warunkach materialnych wiejskich placówek kultury, wymaga zbadania problem wykorzystania na ten cel poważnych przecież środków znajdujących się w gestii tych zakładów pracy, które zatrudniają tak zwanych chłoporobotników. Jest to sprawa podnoszona wielokrotnie, ale — jak widzimy — bez większych rezultatów. Ta grupa pracowników nie zawsze korzysta ze środków, jakie zakłady, zwłaszcza wielkie zakłady, przeznaczają na działalność kulturalną — większość czasu zresztą spędzają oni w swojej wsi. Pożądane byłoby więc, aby zakłady pracy partycypowały częściowo w kosztach organizowania życia kulturalnego w tych właśnie wsiach. Dotyczy to około 2 mln ludzi. Zjawisko to występuje często w województwach wysoko zurbanizowanych, na przykład w woj. gdańskim.</u>
+ <u xml:id="u-52.6" who="#PoselFajkowskiJozef">I tutaj chciałbym także zaakcentować konieczność współodpowiedzialności ruchu związkowego i dyrekcji zakładów przemysłowych za programowanie i realizację wspólnego programu rozwoju kultury — jako całości. Muszą być one wspólnie z resortem i radami narodowymi realizatorami rozwoju kultury, powinny wyjść szerzej poza bramy zakładów, do miejsca zamieszkania swoich pracowników. Zadania organizowania wolnego czasu pracowników powinny być właściwiej realizowane.</u>
+ <u xml:id="u-52.7" who="#PoselFajkowskiJozef">Sygnalizuję również możliwość poprawienia warunków rozwoju kultury na wsi przez doskonalenie współdziałania rolników indywidualnych z państwowymi gospodarstwami rolnymi, które w wielu wypadkach posiadają dobrze wyposażone ośrodki kultury i wypoczynku. W tym zakresie, z inicjatywy wojewódzkich komitetów PZPR i ZSL w Gdańsku, podjęliśmy skuteczne działania.</u>
+ <u xml:id="u-52.8" who="#PoselFajkowskiJozef">Oczywiście, nie budynek domu kultury, lecz aktywność kulturalna, chęć i zrozumienie przez władze terenowe potrzeb społecznych decydują o życiu kulturalnym. Gospodarze niektórych powiatów nie zawsze przywiązują należytą wagę do spraw kultury. Z pewnością mają wiele innych kłopotów natury gospodarczej, socjalnej, ale ta okoliczność nie może spychać problematyki kulturalnej na margines całokształtu spraw powiatu.</u>
+ <u xml:id="u-52.9" who="#PoselFajkowskiJozef">Można postawić pytanie: jak to się dzieje, że dwa powiaty o podobnych (prasa zresztą często poruszała ten problem) możliwościach, o podobnym potencjale gospodarczym, leżące obok siebie, tak różnie rozumieją i podchodzą do spraw kultury. Nie dotarła tam chyba jeszcze idea współzależności ekonomiki i kultury, tak mocno akcentowana w uchwale VI Zjazdu partii.</u>
+ <u xml:id="u-52.10" who="#PoselFajkowskiJozef">Do szczególnie trudnych, wymagających pilnego rozwiązania spraw należy sytuacja lokalowa i materialna bibliotek publicznych. W 1971 r. w świetle materiałów resortu, ze względu na przepisy bhp zawiesiło działalność 40 bibliotek, a z powodu braku odpowiednich lokali nie uruchomiono 78 bibliotek. Ponadto, zważywszy konieczność wycofania części nieaktualnych, bezwartościowych i w istocie martwych pozycji książkowych, również tutaj należałoby postulować nieomal podwojenie aktualnych wskaźników. Modernizacja bibliotek powinna doprowadzić do wzbogacenia ich najnowszą literaturą publicystyczną, literaturą rolniczą, bez której będzie trudno osiągnąć planowane przemiany w sposobie gospodarowania w rolnictwie, zwłaszcza jeśli gospodarstwa przejmują młodzi rolnicy. Biblioteki powinny być wzbogacone literaturą popularno-naukową i dziełami literackimi najwyższego poziomu, o trwałej wartości. Wiele wskazuje na to, że na skutek ostatnich posunięć Rządu nastąpi zdecydowana poprawa obecnej sytuacji.</u>
+ <u xml:id="u-52.11" who="#PoselFajkowskiJozef">Również inne placówki kulturalno-oświatowe w powiatach i na wsi wymagają poprawy ich sytuacji lokalowej, zwiększenia środków na działalność programową. Tych placówek posiadamy ponad 26 tys., z tego 18 tys. podlega radom narodowym i są to na ogół biedniejsze placówki niż związkowe. Około 50% powiatów pozbawionych jest powiatowych domów kultury i tyleż na wsiach nie ma nawet pomieszczeń na działalność kulturalno-oświatową. Nie przeceniam roli tego typu placówek, ważniejsze jest to, co się w nich dzieje, jakie treści reprezentują, ale obawiam się, że jeśli nie zatroszczymy się bardziej i jeśli nie znajdziemy środków zaradczych, to i tę skromną liczbę budynków systematycznie będziemy tracili. Jestem realistą, zdaję sobie sprawę, że niewiele zbudujemy w tej 5-latce nowych placówek kulturalno-oświatowych, są potrzeby pilniejsze i dlatego należy to co jest wykorzystywać racjonalniej.</u>
+ <u xml:id="u-52.12" who="#PoselFajkowskiJozef">Problemem jest również likwidowanie dysproporcji w zaopatrzeniu różnych środowisk w prasę, radio-odbiorniki i telewizory. Nie mówię nic o programie, bo to jest odrębne zagadnienie. Instytucje do tego powołane powinny działać w tym zakresie bardziej ofensywnie.</u>
+ <u xml:id="u-52.13" who="#PoselFajkowskiJozef">Mimo tych uwag należy ogólnie stwierdzić, że w wielu dawniej kulturalnie zaniedbanych powiatach i gromadach naszego kraju rozwija się obecnie poważny i widoczny w skutkach ruch kulturalno-oświatowy, przynoszący duże społeczne korzyści. Szczególnie cennym osiągnięciem tego ruchu jest to, że rozwija się przede wszystkim wykorzystując własne środki i ambicje, własne doświadczenia i dorobek. Te osiągnięcia są niekiedy wręcz imponujące i to napawa optymizmem.</u>
+ <u xml:id="u-52.14" who="#PoselFajkowskiJozef">Należyte rozpoznanie dysproporcji w dziedzinie kultury jest podstawą planowania i rozwoju, widzenia obecnych i perspektywicznych jej potrzeb. I z tego punktu widzenia wychodząc, powinniśmy szukać środków i sposobów poprawy istniejącego stanu rzeczy.</u>
+ <u xml:id="u-52.15" who="#PoselFajkowskiJozef">Rola kultury w całości gospodarki narodowej wzrasta i wzrastać będzie stale. To jest aksjomat. Społeczno-gospodarcze tendencje rozwojowe naszego kraju, w tym ogromny postęp naukowo-techniczny, nie tylko stwarzają ogromne szanse dla kultury, dla wszechstronnego rozwoju kulturalnego jednostki, ale wręcz także od rozwoju kultury zależą, wymagają jej rozwoju. Bowiem, aby żyć lepiej, jak pisze profesor Suchodolski, nie oznacza wyłącznie żyć bardziej zamożnie, oznacza to również żyć na wyższym szczeblu kultury.</u>
+ <u xml:id="u-52.16" who="#PoselFajkowskiJozef">W uchwale VI Zjazdu partii zwraca się uwagę na konieczność harmonijnego rozwoju społeczno-ekonomicznego i kulturalnego kraju, na to, aby działalność kulturalna służyła kształtowaniu socjalistycznej świadomości, a również przez podnoszenie kultury osobistej ludności wpływała na kulturę pracy i kształtowanie właściwych stosunków międzyludzkich.</u>
+ <u xml:id="u-52.17" who="#PoselFajkowskiJozef">Działalność instytucji i organizacji zajmujących się krzewieniem kultury, jak również działalność twórców powinna zawierać treści służące powyższym zadaniom.</u>
+ <u xml:id="u-52.18" who="#PoselFajkowskiJozef">Jestem przekonany, że ogólne przemiany polityczne i gospodarcze w naszym kraju stwarzają nową sytuację i nowe, bardziej korzystne warunki dla rozwoju kultury.</u>
+ <u xml:id="u-52.19" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-53">
+ <u xml:id="u-53.0" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Głos ma poseł Jerzy Nawrocki.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-54">
+ <u xml:id="u-54.0" who="#PoselNawrockiJerzy">Obywatelko Marszałku! Wysoka Izbo! Cele i założenia planu 5-letniego zostały podporządkowane potrzebom i dążeniom społeczeństwa. Cała nasza strategia społeczno-gospodarcza ma zapewnić szybką poprawę warunków materialnych i kulturalnych ludzi pracy dzięki przyspieszonemu rozwojowi gospodarczemu całego kraju.</u>
+ <u xml:id="u-54.1" who="#PoselNawrockiJerzy">Elementem decydującym o dynamicznym rozwoju sił wytwórczych i dóbr materialnych jest człowiek. Dlatego też jednym z czynników decydujących o realizacji zadań planu 5-letniego jest odpowiednie kształcenie kadr na potrzeby gospodarki narodowej oraz doskonalenie kadr kierowniczych.</u>
+ <u xml:id="u-54.2" who="#PoselNawrockiJerzy">W dobie rewolucji naukowo-technicznej rozwój gospodarczy i społeczny jest ściśle uzależniony od rozwoju nauki i techniki, tempa jej zastosowań w praktyce, co jest związane z ogólnym poziomem wykształcenia społeczeństwa.</u>
+ <u xml:id="u-54.3" who="#PoselNawrockiJerzy">Nasza epoka ukazała nowe aspekty nowoczesnej przemysłowej cywilizacji. Okazuje się, że postępowi nauki i techniki musi towarzyszyć coraz szersze upowszechnianie naukowego wykształcenia, że dalszy szybszy rozwój nauki i techniki, a więc przyspieszony rozwój gospodarczy kraju zależeć będzie w coraz większym stopniu od wykształconych ludzi, ich wiedzy zawodowej i społecznego zaangażowania na rzecz budownictwa socjalistycznego.</u>
+ <u xml:id="u-54.4" who="#PoselNawrockiJerzy">Współczesny poziom nauki i techniki oraz społeczny zasięg naukowo-technicznej cywilizacji są takie, że dalszy rozwój nie byłby możliwy bez szerokiego zaangażowania ogółu społeczeństwa w te procesy. W tych warunkach prognozy rozwoju naukowo-technicznego muszą być w znacznym stopniu prognozami dotyczącymi wykształcenia kadr. Zatem wizja Polski nowoczesnej — to Polska dysponująca zdolną kadrą do kierowania i zarządzania produkcją, sprawną i samodzielną kadrą w administracji, kadrą zdolną tworzyć nowe wartości materialne i duchowe.</u>
+ <u xml:id="u-54.5" who="#PoselNawrockiJerzy">Ukazując perspektywy i zadania w zakresie kształcenia kadr musimy sobie zdawać sprawę przede wszystkim z tego, że muszą być przezwyciężone i odrzucone wszystkie dawniejsze, nie sprawdzone założenia i dyrektywy.</u>
+ <u xml:id="u-54.6" who="#PoselNawrockiJerzy">Opracowany przez Ministerstwo Nauki, Szkolnictwa Wyższego i Techniki program pracy ujmuje kompleksowo zagadnienie kształcenia i doskonalenia kadr z wyższym wykształceniem na potrzeby gospodarki narodowej oraz zagadnienie działalności naukowo-badawczej i rozwojowej. Program ten szczegółowo omawia prawie wszystkie czynniki mające wpływ na realizację tak złożonego zadania oraz podaje metody, sposoby i drogi jego realizacji z uwzględnieniem złożoności problemów.</u>
+ <u xml:id="u-54.7" who="#PoselNawrockiJerzy">Kształcenie nie może i nie powinno być zakończone raz na całe życie w okresie młodości. Postęp nauki wymaga dziś kształcenia przez całe życie, kształcenia permanentnego. Nie można stosować zasady przekazywania gotowej wiedzy i wyrabiania stereotypów działania; wręcz przeciwnie — trzeba kształcić i rozwijać siły umysłowe, budzić potrzeby twórcze, zachęcać do nowatorskich wysiłków.</u>
+ <u xml:id="u-54.8" who="#PoselNawrockiJerzy">Nauka staje się czynnikiem kształtującym osobowość człowieka, a nie tylko sprawność jego umysłu w przyswajaniu i stosowaniu wiedzy. Kształcenie powinno wyrabiać w człowieku ciekawość, kształtować zainteresowania i zamierzenia wymagające systematycznego i racjonalnego realizowania, kierować postępowaniem, zgodnie z naukowym przewidywaniem zezwalającym na wybór decyzji opartej na rzeczowej argumentacji.</u>
+ <u xml:id="u-54.9" who="#PoselNawrockiJerzy">Przygotowując kadrę, powinniśmy kształcić nie tylko wiedzę umysłową, ale równocześnie wolę i wyobraźnię. Wyobraźnia jest bowiem tym elementem w życiu człowieka, w którym wizjonerska swoboda łączy się z myślą zdyscyplinowaną i krytyczną.</u>
+ <u xml:id="u-54.10" who="#PoselNawrockiJerzy">W kształceniu młodzieży należy uwzględniać jej wewnętrzne, osobiste właściwości i tendencje, jak i jej rolę społeczną. Z tego punktu widzenia w kształceniu umysłowym mają znaczenie różne czynniki. Ma więc znaczenie praktyka społeczna i doświadczenia wynoszone z zespołowego działania, społeczna aktywność młodzieży, która jest źródłem przeżyć intelektualnych, związanych z obserwacją środowiska, z planowaniem określonych czynności, z decyzją dotyczącą wyboru właściwych środków działania. Ma więc znaczenie praktyka techniczna i te wszystkie doświadczenia, które gromadzą się w trakcie przezwyciężania trudności technicznych. Działalność techniczna ma dla kształcenia umysłu znaczenie tym większe, im bardziej jest złożona, bardziej skomplikowana, im więcej jest w niej teorii naukowej, im bardziej wymaga ona przewidywania, projektowania, weryfikowania.</u>
+ <u xml:id="u-54.11" who="#PoselNawrockiJerzy">Te różnorakie czynniki oddziaływające na życie umysłowe człowieka wskazują, jak rozległy zakres ma współczesne kształcenie kadry dla gospodarki narodowej. Wszystko wskazuje na to, że w przyszłości to rozszerzone rozumienie kształcenia umysłowego będzie się rozwijać i utrwalać. Dlatego też zasadnicza dyrektywa w zakresie nowoczesnego kształcenia kadr przygotowanych do uczestnictwa w rozwoju naukowo-technicznym, przygotowanych do kierowania gospodarką — to dyrektywa tworzenia ludzi zdolnych, ambitnych, pracowitych i zaangażowanych w budowę gospodarki socjalistycznej.</u>
+ <u xml:id="u-54.12" who="#PoselNawrockiJerzy">Celem kształcenia kadr powinno być nie tylko przygotowanie do wypełnienia określonego zawodu, ale wykształcenie tych wszystkich cech osobowości, dzięki którym praca zawodowa będzie mogła być wykonywana w sposób odpowiadający nowoczesnym wymaganiom postępu naukowego i technicznego, nakładającym coraz poważniejsze obowiązki na kadrę kierującą gospodarką narodową.</u>
+ <u xml:id="u-54.13" who="#PoselNawrockiJerzy">Kształcąc kadry na potrzeby gospodarki należy mieć na uwadze nie tylko bieżące potrzeby, ale należy uwzględniać przyszłościowe wymagania, jakie stawiać będzie przed kadrą nieustanny rozwój naukowo-techniczny. Dlatego też programy studiów powinny być bardziej elastyczne, powinny uwzględniać potrze- bv regionu i kraju oraz być dostosowane do zmienności potrzeb w czasie.</u>
+ <u xml:id="u-54.14" who="#PoselNawrockiJerzy">Uwzględniając te potrzeby, w Politechnice Śląskiej wprowadzi się — tytułem eksperymentu — twórcze studia problemowe. Twórcze studia problemowe za pomocą odpowiedniego systemu i metod mają na celu nabywanie kwalifikacji, odpowiadających wymaganiom stawianym inżynierom, zgodnie z kryteriami nowoczesności. Na studiach problemowych wprowadzi się formy sprzyjające opanowaniu umiejętności i wiedzy odpowiednio do zakresu podejmowanych zadań oraz położy się nacisk na kryteria odpowiedzialności i twórczości — jako podstawę oceny nowoczesnych kwalifikacji inżyniera.</u>
+ <u xml:id="u-54.15" who="#PoselNawrockiJerzy">Z punktu widzenia społecznego ważne jest, aby ludzie pracujący w gospodarce angażowali się osobiście coraz bardziej w wykonywany zawód, aby umieli jego wymagania spełniać i rozwijać. Fakt, że coraz więcej ludzi powołanych jest do pracy wymagającej coraz wyższych kwalifikacji i coraz poważniejszego zaangażowania, budzi uzasadniony niepokój o możliwości pokrycia zapotrzebowania na kadrę wysoko kwalifikowaną.</u>
+ <u xml:id="u-54.16" who="#PoselNawrockiJerzy">W naszym działaniu musimy dążyć do opracowania takich form kształcenia, aby móc przygotować tylu ludzi zdolnych, twórczych i odpowiedzialnych, ilu ich potrzebuje nowoczesna gospodarka. Musimy tę liczbę powiększyć w takim tempie, w jakim dokonuje się w społeczeństwie przyrost stanowisk pracy wymagających tego rodzaju kwalifikacji.</u>
+ <u xml:id="u-54.17" who="#PoselNawrockiJerzy">Wpływ na dalszy, intensywny rozwój gospodarki i kultury społecznej ma w bardzo dużym stopniu działająca zawodowo kierownicza kadra, a doskonalenie jej umiejętności posiada pierwszorzędne znaczenie.</u>
+ <u xml:id="u-54.18" who="#PoselNawrockiJerzy">Zupełna nowość naszych czasów polega na tym, że liczba pracowników o odpowiednich kwalifikacjach nie jest tylko sprawą przypadku, lecz ściśle wyznaczoną koniecznością społeczną. Ustawiczne stawianie na wysoko kwalifikowaną kadrę jest przede wszystkim społeczno-gospodarczą koniecznością, wiążącą się z gwałtownym postępem przemysłowym, wyrastającym na podłożu rewolucji naukowo-technicznej.</u>
+ <u xml:id="u-54.19" who="#PoselNawrockiJerzy">Jesteśmy świadkami wielkiego procesu integracji środków technicznych, a pełne pojmowanie wszelkich skutków istnienia i stosowania tych integrowanych środków technicznych wymaga od kadry kierowniczej, polityków, inżynierów, ekonomistów, organizatorów oraz działaczy kulturalnych i społecznych nieustannego pogłębiania wiedzy, umiejętności i doskonalenia działania.</u>
+ <u xml:id="u-54.20" who="#PoselNawrockiJerzy">Kształcenie umiejętności i doskonalenie kadry technicznej powinny być prowadzone przez odpowiedni zespół pracowników naukowo-badawczych. Zwiększenie tempa przyrostu pracowników naukowych wymaga zastosowania, obok tradycyjnej formy promotor-doktorant, wszelkich możliwych form kształcenia.</u>
+ <u xml:id="u-54.21" who="#PoselNawrockiJerzy">Na podnoszenie kwalifikacji nowoczesnej kadry w gospodarce należy zwrócić specjalną uwagę. W województwie katowickim z inicjatywy Komitetu Wojewódzkiego powstał ośrodek postępu technicznego podległy Ministerstwu Nauki, Szkolnictwa Wyższego i Techniki, który prowadzi nieprzerwanie kursy aktualizacji wiedzy, kursy metodyki i organizacji badań umysłowych, efektywności gospodarowania, organizuje wystawy nowoczesnej aparatury kontrolno-pomiarowej, udostępnia światową literaturę fachową, informuje o najnowszych rozwiązaniach i technologiach, umożliwia kontakty osobiste specjalistów różnych dziedzin gospodarki.</u>
+ <u xml:id="u-54.22" who="#PoselNawrockiJerzy">Dokształcanie i doskonalenie kadry polegać powinny na wyrabianiu umiejętności dostrzegania i określania problemu, co łączy się z wyrabianiem umiejętności orientacji i decyzji, na selektywnym opanowaniu pojęć i sposobów opartych na podstawach teoretycznych.</u>
+ <u xml:id="u-54.23" who="#PoselNawrockiJerzy">Powinniśmy nauczyć opanowania wiadomości w celu podnoszenia umiejętności koniecznych do aktualnego rozwiązywania problemu związanego z życiem — co jest czynnikiem skuteczności kształcenia kadr technicznych i badawczo-naukowych. Pamiętać trzeba, że posiadanie jakiejkolwiek wiedzy bez umiejętności i możliwości jej zastosowania jest niecelowe. Podążanie drogą do optymalizacji warunków nabywania i podnoszenia kwalifikacji kadry kierowniczej, przy uwzględnianiu kryteriów przydatności społecznej i kryteriów rozwoju osobowości, jest tworzeniem okoliczności sprzyjających postawie czynnej, świadomości rzeczywistości i poczuciu odpowiedzialności. Nieunikniona ciągłość procesu kształcenia i podnoszenia kwalifikacji kadry kierowniczej naszej gospodarki wymaga od początku tego procesu spójności z codzienną działalnością zawodową.</u>
+ <u xml:id="u-54.24" who="#PoselNawrockiJerzy">Myślę, że nowa, uzupełniona organizacja kształcenia i dokształcania kadr, według zasad dyktowanych przez nowoczesny rozwój nauki i techniki, jest zasadniczym warunkiem dalszego i przyspieszonego rozwoju naszej cywilizacji, naszej gospodarki.</u>
+ <u xml:id="u-54.25" who="#PoselNawrockiJerzy">Realizacja uchwał VI Zjazdu Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, wytyczających dynamiczny rozwój sił wytwórczych, wzrost społecznej wydajności pracy, postęp naukowo-techniczny, przebudowę i unowocześnienie struktury gospodarki kraju, podniesienie efektywności całego systemu gospodarczego dokonywać się będzie w naturalnym sojuszu dwóch sił postępu społecznego — klasy robotniczej oraz ludzi nauki i techniki — przez kadrę kierowniczą.</u>
+ <u xml:id="u-54.26" who="#PoselNawrockiJerzy">Konsekwentna realizacja wytyczonych zadań i systematyczne wprowadzanie ich w życie pozwala osiągnąć zamierzone cele.</u>
+ <u xml:id="u-54.27" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-55">
+ <u xml:id="u-55.0" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Głos ma poseł Mieczysław Marzec.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-56">
+ <u xml:id="u-56.0" who="#PoselMarzecMieczyslaw">Obywatelko Marszałku! Wysoki Sejmie! Zrodzony w szerokiej dyskusji rządowy projekt planu 5-letniego ma w swych założeniach jedną szczególną cechę. Jest nią otwartość i operatywna dyspozycyjność środków tego planu. Ta cecha stworzyła podstawę do gruntownej analizy sytuacji w województwie warszawskim i na podstawie tej analizy i gruntownej konsultacji ze specjalistami, załogami zakładów pracy i rolnikami można było ujęte w projekcie planu zadania znacznie podwyższyć.</u>
+ <u xml:id="u-56.1" who="#PoselMarzecMieczyslaw">Województwo warszawskie, mimo znacznego rozwoju innych działów gospodarki narodowej, pozostaje nadal i będzie pozostawać przez wiele lat województwem rolniczym. Dlatego też w dalszej dynamicznej intensyfikacji produkcji rolniczej zarówno zwierzęcej, jak i roślinnej, z czym wiąże się również konieczność szybszego rozwoju przemysłu rolno-spożywczego, upatrujemy jeden z głównych czynników aktywizacji społeczno-gospodarczej i zmiany oblicza naszego regionu. Dlatego też swoje wystąpienie pragnę poświęcić tym problemom.</u>
+ <u xml:id="u-56.2" who="#PoselMarzecMieczyslaw">Dziś, po 15 miesiącach realizacji nowych zasad polityki rolnej, nastąpiła duża aktywizacja produkcyjna we wszystkich sektorach rolnictwa, czego rezultatem jest znaczne przekroczenie przyjętych na ten okres zadań. Na podstawie szczegółowego rozeznania istniejących rezerw, jak również dzięki warunkom, jakie stworzyły doniosłe decyzje społeczno-ekonomiczne, podjęte przez kierownictwo partii i Rządu, uznaliśmy za możliwe określić nasze dodatkowe zadania. Przekraczają one znacznie założenia projektu planu 5-letniego.</u>
+ <u xml:id="u-56.3" who="#PoselMarzecMieczyslaw">Zakładamy skupić w 1975 roku 400 tys. ton zwierząt rzeźnych, tj. zwiększyć pierwotne założenia planu o 70 tys. ton żywca. Plan skupu mleka określiliśmy wielkością 1 150 milionów litrów w 1975 r., w miejsce 940 milionów założonych w planie. Planujemy również skupić w 1975 r. milion ton owoców i warzyw, przekraczając o 100 tys. ton zadania planowe. Nasze województwo mogłoby uzyskać znacznie większą produkcję owoców i warzyw, ma bowiem odpowiednie warunki, ale dalszy wzrost produkcji owocowo-warzywnej związany jest z właściwym zagospodarowaniem tej produkcji, zależnym od znacznego rozwoju bazy przetwórczej i przechowalnictwa. Problem ten jest w centrum uwagi władz naszego województwa.</u>
+ <u xml:id="u-56.4" who="#PoselMarzecMieczyslaw">Rozumiemy, że podjęcie zwiększonych zadań produkcyjnych nie jest łatwe, szczególnie w założonym programie ponadplanowej hodowli żywca. Dlatego program ten sformułowano na podstawie starannych kalkulacji i konsultacji w szerokich kręgach specjalistów, działaczy i rolników. Ustaliliśmy, że województwo dysponuje odpowiednią ilością materiału wyjściowego dla zwiększenia hodowli trzody chlewnej i bydła. Widzimy szerokie możliwości aktywizacji hodowli żywca wieprzowego, wołowego i drobiu. W produkcji żywca wieprzowego istnieją dodatkowe możliwości uzyskania 35—40 tys; ton drogą ogólnego wzrostu stada o około 180 tys. sztuk w stosunku do założeń planu 5-letniego, przy zastosowaniu m.in. skróconego okresu tuczu oraz letniego tuczu sezonowego.</u>
+ <u xml:id="u-56.5" who="#PoselMarzecMieczyslaw">W województwie warszawskim ubija się rocznie, głównie w gospodarstwach indywidualnych, około 180 tys. sztuk cieląt w niskich wagach. Naszą uwagę i wysiłek organizacyjny koncentrujemy w kierunku zatrzymania co najmniej 100 tys. sztuk cieląt do dalszej hodowli jako młode opasy. W ten sposób pragniemy uzyskać w roku 1975 dodatkowo 30 tys. ton mięsa wołowego, jak również znaczne zwiększenie liczby pogłowia bydła.</u>
+ <u xml:id="u-56.6" who="#PoselMarzecMieczyslaw">W produkcji mięsa drobiowego możliwości naszego województwa są duże. Mamy dobre tradycje i wyspecjalizowane gospodarstwa zarówno spółdzielcze, jak i indywidualne.</u>
+ <u xml:id="u-56.7" who="#PoselMarzecMieczyslaw">Zwiększenie produkcji żywca chcemy w możliwie najwyższym stopniu oprzeć na własnej bazie paszowej. Mamy w tym zakresie konkretny program działania. Opracowany został i z dużym powodzeniem realizowany jest pro- gram zagospodarowania łąk i pastwisk. Rozwijamy konserwację pasz zielonych metodą tzw. sianokiszonki.</u>
+ <u xml:id="u-56.8" who="#PoselMarzecMieczyslaw">W bieżącym pięcioleciu chcemy również poważnie intensyfikować produkcję roślinną przez rozwój upraw wysokopiennych odmian zarówno zbóż, jak i okopowych. Planujemy zwiększenie udziału pszenicy i jęczmienia w strukturze zasiewów czterech zbóż w 1975 r. o 7% w stosunku do roku 1970.</u>
+ <u xml:id="u-56.9" who="#PoselMarzecMieczyslaw">Planowany przyrost produkcji pragniemy osiągnąć m.in. przez:</u>
+ <u xml:id="u-56.10" who="#PoselMarzecMieczyslaw">— specjalizację produkcji roślinnej i zwierzęcej, — budownictwo, modernizację i mechanizację pomieszczeń inwentarskich, —zwiększenie zaopatrzenia w środki produkcji, w tym zwłaszcza w nasiona zbóż dostosowanych do intensywnych warunków uprawy, dobrej jakości pasze, maszyny rolnicze, nawozy sztuczne, materiały budowlane, — intensywne zagospodarowanie wszystkich użytków rolnych.</u>
+ <u xml:id="u-56.11" who="#PoselMarzecMieczyslaw">Specjalizacja naszego rolnictwa przyczyni się do uruchamiania tkwiących w nim rezerw. W województwie warszawskim ukształtowały się już pewne specjalistyczne rejony: okręg podwarszawski jest i będzie rejonem specjalizacji warzywniczo-sadowniczej, okręg płocko-ciechanowski rozwija intensywną produkcję zbóż i hodowlę. Rejon Kurpiowszczyzny ma wielkie możliwości rozwoju hodowli bydła, zaś Podlasie — to rejon upraw okopowych, zwłaszcza ziemniaków i związana z tym hodowla trzody chlewnej.</u>
+ <u xml:id="u-56.12" who="#PoselMarzecMieczyslaw">Specjalizację produkcji pragniemy rozwijać w poszczególnych gospodarstwach rolnych. Już obecnie mamy w województwie ponad 12 tys. gospodarstw o wyprofilowanym kierunku produkcji. Przewidujemy, że na koniec roku 1975 takich gospodarstw będziemy mieć około 55— 60 tys. Szeroko wprowadzamy specjalizację produkcji w PGR i rolniczych spółdzielniach produkcyjnych. Podejmujemy ten kierunek działalności także w kółkach rolniczych.</u>
+ <u xml:id="u-56.13" who="#PoselMarzecMieczyslaw">W województwie pracujemy nad określeniem i wydzieleniem rejonów przeznaczonych jako zaplecze surowcowe dla przemysłu rolno-spożywczego.</u>
+ <u xml:id="u-56.14" who="#PoselMarzecMieczyslaw">Tak więc specjalizacja produkcji — to nasze kierunkowe działanie i droga wzrostu towarowości naszego rolnictwa. Nie jest to jednak i nie może być jedyne rozwiązanie. Planowane zamierzenia pragniemy osiągnąć przez ogólny wzrost potencjału wytwórczego wszystkich gospodarstw.</u>
+ <u xml:id="u-56.15" who="#PoselMarzecMieczyslaw">Współczesne rolnictwo przestało być samoistnym i samowystarczalnym działem gospodarki narodowej. W tym procesie produkcji sięga ono coraz częściej po dobra wytwarzane przez pozostałe działy gospodarki. Dla pełnej realizacji planowanych zadań widzimy potrzebę zdecydowanego polepszenia obsługi rolnictwa, handlu i usług. Niezmiernie ważną rolę ma tu przemysł rolno-spożywczy. Możemy powiedzieć, że dla wysoko towarowego rolnictwa, jakim się staje rolnictwo naszego województwa, przemysł rolno-spożywczy jest regulatorem jego rozwoju. Już dziś nasze mleczarnie skupują ponad 3 miliony litrów mleka dziennie, a dzienny skup żywca wynosi średnio 1 200 ton.</u>
+ <u xml:id="u-56.16" who="#PoselMarzecMieczyslaw">Są to wielkości, których zagospodarowanie stwarza poważne trudności, a przecież produkcja ta będzie rosła. Zadania ponadplanowe, jakie przyjmujemy dla naszego rolnictwa — to prawie w całości dodatkowy wzrost produkcji przeznaczonej na sprzedaż. Bilansowanie mocy przerobowych przemysłu rolno-spożywczego z bazą produkcyjną rolnictwa w woj. warszawskim nie daje nam, niestety, optymistycznego wyniku. Musimy uczynić zatem wszystko, aby realizowane w bieżącym pięcioleciu inwestycje rolnicze przy racjonalnym i gospodarnym wydatkowaniu nakładów przyniosły znacznie wyższe od planowanych moce i efekty produkcyjne, przy skróconych cyklach inwestycyjnych.</u>
+ <u xml:id="u-56.17" who="#PoselMarzecMieczyslaw">Mamy nadzieję, że w trakcie realizacji planu 5-letniego powstaną nowe możliwości i że odpowiednia ich część będzie skierowana przez Rząd na dalszy rozwój przemysłu rolno-spożywczego w naszym województwie.</u>
+ <u xml:id="u-56.18" who="#PoselMarzecMieczyslaw">Mamy w woj. warszawskim kompleksowy program rozwoju rolnictwa. Posiada on — tak samo jak cały plan 5-letni w skali kraju — wewnętrzną zgodność, jest oparty na realnych przesłankach. Stąd też wiele zadań traktujemy jako minimum, jako zadania otwarte.</u>
+ <u xml:id="u-56.19" who="#PoselMarzecMieczyslaw">Na zakończenie słowo w sprawie wystąpienia posła Zabłockiego. Poseł Zabłocki przypomniał nam swoje wystąpienie na forum Sejmu V kadencji w 1969 roku, cytując zgłaszane wówczas pod adresem Rządu postulaty w sprawie rodziny i przyrostu naturalnego w naszym kraju. Nie mam zamiaru polemizować z posłem Zabłockim, ale wydaje mi się, że trzeba zatrzymać tok obserwacji na roku 1969, aby nie zauważyć niczego, co się w tej materii zmieniło, jaki jest stosunek do tych problemów nowego kierownictwa politycznego i państwowego naszego kraju.</u>
+ <u xml:id="u-56.20" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-57">
+ <u xml:id="u-57.0" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Głos ma poseł Jerzy Lorens.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-58">
+ <u xml:id="u-58.0" who="#PoselLorensJerzy">Obywatelko Marszałku! Wysoka Izbo! Wśród wielu cech dyskutowanego dziś projektu planu na lata 1971—1975 należy podkreślić zawartą w nim niezmiernie ważną zasadę stwarzania podstaw dalszego, szybkiego i efektywnego rozwoju społeczno-gospodarczego kraju, przy jednoczesnym konsekwentnym realizowaniu nadrzędnego celu naszego działania, jakim jest poprawa warunków życia ludzi pracy.</u>
+ <u xml:id="u-58.1" who="#PoselLorensJerzy">Nowe elementy planu wieloletniego, koncentrującego się na rozwiązywaniu problemów społecznych, stwarzają sprzyjający klimat dla wyzwalania inicjatyw ludzi pracy, zmierzających do zwiększania tempa realizacji planów produkcyjnych. Wynik tego świadomego, zaangażowanego działania — to pomyślne wykonanie zadań ujętych planem 1971 r. i dodatkowych zobowiązań planu bieżącego.</u>
+ <u xml:id="u-58.2" who="#PoselLorensJerzy">W tym obywatelskim, niezmiernie potrzebnym wysiłku mieści się udział łódzkiej klasy robotniczej, ludzi pracy naszego miasta, którzy do tej pory zadeklarowali dodatkową produkcję wartości 1 100 mln zł.</u>
+ <u xml:id="u-58.3" who="#PoselLorensJerzy">Projekt przedstawionego planu stwarza również warunki do bardziej harmonijnego rozwoju poszczególnych regionów kraju. W większym niż dotychczas stopniu przewiduje się rozwój województw z uwzględnieniem specyficznych warunków i możliwości danego terenu.</u>
+ <u xml:id="u-58.4" who="#PoselLorensJerzy">W wypadku Łodzi nowa polityka społeczno-gospodarcza państwa ma szczególne znaczenie, jeśli zważy się, że miasto nasze odziedziczyło po rządach burżuazyjnych zacofaną i bezładną strukturę urbanistyczno-gospodarczą i kulturalną. Mimo znacznego postępu w okresie władzy ludowej, nie uporaliśmy się jeszcze z podstawowymi problemami społeczno-gospodarczego rozwoju tej wysoko uprzemysłowionej aglomeracji. Z tych też względów, mocą odrębnej decyzji kierownictwa partii i Rządu, Łódź uzyskała ina lata 1971—1975 środki inwestycyjne w wysokości ponad 37 mid zł na rozwój całej gospodarki miejskiej. Nakłady te są o ponad 80% wyższe od tych, które poniesiono w latach 1966—1970.</u>
+ <u xml:id="u-58.5" who="#PoselLorensJerzy">Realizacja opracowanego i zatwierdzonego programu rozwoju miasta na lata 1971—1975 pozwoli w znacznym stopniu odrobić opóźnienia i stworzyć podstawy do rozwiązywania wielu zasadniczych problemów przestrzennego, gospodarczego i socjalno-kulturalnego rozwoju miasta. Program ten traktujemy jako integralną część planu rozwoju kraju, wytyczonego przez VI Zjazd PZPR i jako podstawę wyjściową do perspektywicznego planu ukształtowania łódzkiej aglomeracji miejsko-przemysłowej — zgodnie z przypisaną tej aglomeracji funkcją i jej potrzebami.</u>
+ <u xml:id="u-58.6" who="#PoselLorensJerzy">W specyficznych warunkach miasta — jako dużego ośrodka urbanistycznego o ponadregionalnych funkcjach — koncentrujemy środki i wysiłki na rozwiązywaniu głównych zadań decydujących o prawidłowym rozwoju i o zmianach ekonomiczno-społecznych.</u>
+ <u xml:id="u-58.7" who="#PoselLorensJerzy">Łódź zachowuje w aktualnych planach nadal charakter ośrodka wielkoprzemysłowego o przewadze przemysłu włókienniczego w strukturze produkcji. Toteż na modernizację tego przemysłu oraz poprawę warunków pracy przeznacza się w tym pięcioleciu 17,5 mid zł, tj. blisko 3-krotnie więcej niż w minionej pięciolatce. Stąd też ze szczególnym wysiłkiem realizujemy wspólnie z Ministerstwem Przemysłu Lekkiego, unowocześnianie przemysłu lekkiego.</u>
+ <u xml:id="u-58.8" who="#PoselLorensJerzy">Niepokoi nas jednak zbyt powolne tempo rozwoju produkcji maszyn włókienniczych oraz modernizacji przemysłu elektro-maszynowego w Łodzi, które mają kapitalne znaczenie — jako ważne nośniki postępu technicznego — w rekonstrukcji przemysłu włókienniczego w skali całego kraju.</u>
+ <u xml:id="u-58.9" who="#PoselLorensJerzy">Aktualna wartość produkcji globalnej branży maszyn włókienniczych wynosi ponad 2,5 mld zł. Praktycznie oznacza to, że potrzeby przemysłu włókienniczego znajdują pokrycie zaledwie w 14%, a przecież bez dostatecznej liczby nowoczesnych maszyn włókienniczych nie może być mowy o nowoczesnym przemyśle włókienniczym.</u>
+ <u xml:id="u-58.10" who="#PoselLorensJerzy">Ten stan rzeczy wymaga, naszym zdaniem, bardziej intensywnej rozbudowy przemysłu maszyn włókienniczych, w tym głównie maszyn dziewiarskich oraz maszyn i urządzeń do obróbki włókien chemicznych, bo przecież te dwie dziedziny wiążą się szczególnie z kierunkiem rozwoju i postępu w polskim włókiennictwie. Rozwiązanie tego problemu powinno stanowić podstawowe zadanie dla resortu przemysłu maszynowego.</u>
+ <u xml:id="u-58.11" who="#PoselLorensJerzy">Głównym elementem miasto-twórczym, który decyduje o skali i tempie poprawy warunków socjalno-bytowych ludności oraz o przestrzennym rozwoju miasta, jest budownictwo mieszkaniowe i komunalne. Obecny plan 5-letni przewiduje budowę co najmniej 145 tys. izb, następny zaś — ponad 200 tys. izb. Tak intensywny rozwój budownictwa mieszkaniowego w Łodzi już w tym pięcioleciu, zadania rzeczowe wyższe o 33% od wykonanych w minionym pięcioleciu, nakładają na gospodarzy miasta szczególne obowiązki.</u>
+ <u xml:id="u-58.12" who="#PoselLorensJerzy">Po pierwsze — dotyczą one terminowego przygotowania uzbrojonych terenów pod budownictwo mieszkaniowe i towarzyszące na podstawie aktualnych planów przestrzennego i szczegółowego zagospodarowania miasta.</u>
+ <u xml:id="u-58.13" who="#PoselLorensJerzy">Po drugie — zbilansowania mocy produkcyjnych przedsiębiorstw ogólno-budowlanych i inżynieryjnych oraz zapewnienia wspólnie z zainteresowanymi resortami budownictwa i materiałów budowlanych, gospodarki terenowej i ochrony środowiska oraz przemysłu lekkiego — odpowiednich środków na rozwój zaplecza produkcyjno-socjalnego dla tych jednostek.</u>
+ <u xml:id="u-58.14" who="#PoselLorensJerzy">Trzeci element tych obowiązków dotyczy powołania biura rozwoju miasta i stworzenia odpowiednich warunków organizacyjno-technicznych dla programowania, planowania oraz koordynowania pracy nad przestrzennym i gospodarczym rozwojem Łodzi.</u>
+ <u xml:id="u-58.15" who="#PoselLorensJerzy">W gospodarce miast i kraju, a szczególnie w warunkach Łodzi, problemem o węzłowym znaczeniu jest zaopatrzenie przemysłu i ludności w wodę. Niezmiernej wagi dla społeczeństwa łódzkiego i gospodarki narodowej decyzja komisji partyjno-rządowej o przyspieszeniu budowy wodociągu Sulejów—Łódź, jako podstawowego źródła zaopatrzenia miasta w wodę, jest konsekwentnie i pomyślnie realizowana. Już w tej chwili udało nam się skrócić cykl tej budowy o 18 miesięcy, dzięki czemu woda popłynie do miasta już w pierwszym półroczu 1974 roku. Podejmujemy intensywne działania, by termin ten przyspieszyć jeszcze bardziej. Równie pilnie śledzimy przebieg budowy oczyszczalni ścieków, oczyszczalni realizowanych przez przemysł zlokalizowany w dorzeczu rzeki Pilicy, są to oczyszczalnie, które muszą gwarantować czystość wody rzeki Pilicy. Sprawa budowy oczyszczalni ścieków ma charakter ogólnokrajowy, toteż należałoby bezwzględnie wzmóc nadzór nad programowaniem i prawidłową realizacją urządzeń zabezpieczających czystość wód w rzekach oraz właściwą ochronę naturalnego środowiska człowieka.</u>
+ <u xml:id="u-58.16" who="#PoselLorensJerzy">W zakresie gospodarki wodnej, w obecnej sytuacji stale rosnącego zapotrzebowania na wodę, wydaje się celowe przyspieszenie jeszcze w bieżącej pięciolatce prac nad perspektywicznym planem zaopatrzenia ludności miast i wsi, a także przemysłu w wodę.</u>
+ <u xml:id="u-58.17" who="#PoselLorensJerzy">W warunkach intensywnego wzrostu zapotrzebowania na usługi komunikacyjne oraz z uwagi na występujące trudności w ich zaspokojeniu wyłania się pilna potrzeba dopracowania układów komunikacyjnych, określających przebieg i klasę tras krajowych, międzyregionalnych i miejskich. Natomiast właściwy, dokonany z odpowiednim wyprzedzeniem wybór środków transportu — tramwaj, autobus czy szybka kolej miejska — pozwoli należycie przygotować odpowiednie zaplecze techniczno-eksploatacyjne dla obsługi tego taboru. Podejmujemy próby rozwiązywania tego problemu w skali miasta i łódzkiej aglomeracji. Ze względu jednak na rangę i ogólnokrajowy zasięg tematu, dla skoordynowania wysiłków i kompleksowego rozwiązywania potrzeb komunikacyjnych w skali całego kraju, konieczny jest w naszym działaniu większy i bardziej skuteczny udział zainteresowanych resortów: komunikacji, przemysłu maszynowego, gospodarki terenowej i ochrony środowiska — jako gestorów w zakresie programowania, planowania i realizacji układów i tras komunikacyjnych oraz producentów sprzętu na potrzeby komunikacji i transportu.</u>
+ <u xml:id="u-58.18" who="#PoselLorensJerzy">W warunkach generalnej modernizacji przemysłu przy pełnym rozwoju gospodarki miejskiej, budownictwa, komunikacji, usług — ustalony uprzednio bilans energii cieplnej nie równoważy szybko narastających potrzeb. Jest to m.in. również wynik wadliwej metodologii planowania, bilansowania potrzeb na tak zwany — „styk”, bez uwzględnienia z góry zakładanych rezerw w mocy źródeł energii.</u>
+ <u xml:id="u-58.19" who="#PoselLorensJerzy">Wspólnie z resortem górnictwa i energetyki podjęliśmy wysiłki, aby stworzyć warunki w celu przyspieszenia i rozszerzenia zakresu budowy ciepłowni, aby uniknąć grożącego niedoboru ciepła dla ogrzewania nowych dzielnic mieszkaniowych oraz nowych i modernizowanych zakładów, zwłaszcza przemysłu lekkiego. Jest to dodatkowe, trudne i kosztowne zadanie, ale niezbędne dla zapewnienia harmonijnego rozwoju miasta i jego gospodarki, celowe dla porządkowania gospodarki energetycznej w skali całego kraju.</u>
+ <u xml:id="u-58.20" who="#PoselLorensJerzy">Kompleksowe sterowanie rozwojem dużej aglomeracji miejskiej przez radę narodową i jej prezydium wymaga obecnie zastosowania nowoczesnych metod koordynacji całością działań gospodarki miejskiej, w tym głównie inwestycyjnych, niezależnie od przynależności inwestorów. Dostrzegamy w związku z tym potrzebę dalszego doskonalenia systemu zarządzania i kierowania administracją i gospodarką terenową. Stąd też sporo wysiłków poświęcamy rozwiązywaniu problematyki miasta w powiązaniu z rozwojem łódzkiej aglomeracji. Chodzi o możliwie pełną integrację problemów, rozwiązywanych we wspólnym interesie miasta i województwa łódzkiego.</u>
+ <u xml:id="u-58.21" who="#PoselLorensJerzy">Temu procesowi będzie służyć zarówno budowa wodociągu Sulejów—Łódź wraz z systemem urządzeń towarzyszących, jak i projektowana budowa oczyszczalni ścieków dla Łodzi i miast satelitarnych w regionie, rozbudowa linii komunikacyjnych, miejskich i podmiejskich.</u>
+ <u xml:id="u-58.22" who="#PoselLorensJerzy">W świetle nowych możliwości i perspektyw aktualizujemy perspektywiczny, przestrzenno-gospodarczy i społeczno-kulturalny plan rozwoju Łodzi i aglomeracji łódzkiej. Brakuje nam jeszcze pełnych metodycznych danych dla opracowania planów aglomeracji, w których duże ośrodki przemysłowo-miejskie będą pełnić funkcję wiodącą, szczególnie w zakresie całej infrastruktury technicznej oraz polityki lokalizacyjnej. Nasuwa się wniosek, by w planowaniu gospodarczym i przestrzennym operować aglomeracją jako jednolitym pod względem funkcjonalnym obszarem.</u>
+ <u xml:id="u-58.23" who="#PoselLorensJerzy">Model planowania gospodarczego i przestrzennego powinien wyraźnie uwzględniać w obrębie aglomeracji wiodące funkcje miasto-twórcze, jak: przemysł, budownictwo mieszkaniowe, urządzenia infrastruktury technicznej, zaplecze naukowo-techniczne oraz ponadregionalne funkcje usługowe.</u>
+ <u xml:id="u-58.24" who="#PoselLorensJerzy">I sesja Sejmu</u>
+ <u xml:id="u-58.25" who="#PoselLorensJerzy">Z drugiej strony model ten powinien mieć na uwadze funkcje uzupełniające, sprowadzające się najogólniej do zabezpieczenia rozwoju rolnictwa typu podmiejskiego dla zaopatrzenia ludności w podstawowe produkty rolno-spożywcze i do wyznaczania terenów dla rekreacji i wypoczynku.</u>
+ <u xml:id="u-58.26" who="#PoselLorensJerzy">Już dziś gospodarze Łodzi i województwa podejmują działania w zakresie racjonalnego gospodarowania zasobami siły roboczej, zaopatrzenia miasta w produkty rolno-spożywcze, rozwoju sieci dróg, komunikacji podmiejskiej, lokalizacji dzielnic mieszkaniowych i przemysłowo-magazynowych, turystycznego zagospodarowania regionu, aby prawidłowo kształtować przyszłe oblicze gospodarcze i przestrzenne aglomeracji na tle planu rozwoju całego kraju.</u>
+ <u xml:id="u-58.27" who="#PoselLorensJerzy">Przedstawione w skrócie wiodące problemy Łodzi i aglomeracji miejskiej oraz przyjęte kierunki dalszego ich rozwoju wskazują na potrzebę dalszego skutecznego współdziałania władz terenowych z zainteresowanymi resortami dla uzyskania zamierzonego rozwoju i integracji wewnętrznej całej aglomeracji, aby jej stan zagospodarowania odpowiadał aktualnym i przyszłym wymogom rozwoju całego kraju.</u>
+ <u xml:id="u-58.28" who="#PoselLorensJerzy">Podstawę i warunki do takiego działania zapewnia nam strategia społeczno-gospodarcza partii i Rządu, zawarta w projekcie planu społeczno-gospodarczego rozwoju kraju na lata 1971—1975, nad którym dziś debatujemy.</u>
+ <u xml:id="u-58.29" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-59">
+ <u xml:id="u-59.0" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Na tym kończymy dzisiejsze obrady.</u>
+ <u xml:id="u-59.1" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Dyskusja nad planem 5-letnim będzie kontynuowana w dniu jutrzejszym.</u>
+ <u xml:id="u-59.2" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Proszę Obywatela Sekretarza, Posła Henryka Pawłowskiego o odczytanie komunikatów.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-60">
+ <u xml:id="u-60.0" who="#SekretarzposelHenrykPawlowski">W dniu dzisiejszym, bezpośrednio po zakończeniu obrad Sejmu odbędą się posiedzenia:</u>
+ <u xml:id="u-60.1" who="#SekretarzposelHenrykPawlowski">1) Komisji Nauki i Postępu Technicznego — w sali nr 67, Dom Poselski.</u>
+ <u xml:id="u-60.2" who="#SekretarzposelHenrykPawlowski">2) Komisji Spraw Wewnętrznych i Wymiaru Sprawiedliwości oraz Komisji Spraw Ustawodawczych — w sali nr 118.</u>
+ <u xml:id="u-60.3" who="#SekretarzposelHenrykPawlowski">W dniu jutrzejszym, tj. 8 czerwca br. odbędą się posiedzenia:</u>
+ <u xml:id="u-60.4" who="#SekretarzposelHenrykPawlowski">1) Komisji Handlu Wewnętrznego oraz Komisji Rolnictwa i Przemysłu Spożywczego — o godz. 8 min. 15, w sali nr 118.</u>
+ <u xml:id="u-60.5" who="#SekretarzposelHenrykPawlowski">2) Komisji Budownictwa i Gospodarki Komunalnej oraz Komisji Prac Ustawodawczych — bezpośrednio po zakończeniu posiedzenia Sejmu — w sali nr 118.</u>
+ <u xml:id="u-60.6" who="#SekretarzposelHenrykPawlowski">3) Komisji Oświaty i Wychowania — o godz. 16 min. 30, w sali nr 101.</u>
+ <u xml:id="u-60.7" who="#SekretarzposelHenrykPawlowski">4) Polskiej Grupy Unii Międzyparlamentarnej — bezpośrednio po zakończeniu posiedzenia Sejmu, w sali kolumnowej.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-61">
+ <u xml:id="u-61.0" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Zarządzam przerwę w obradach do dnia jutrzejszego, tj. 8 czerwca do godz. 10.</u>
+ <u xml:id="u-61.1" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu o godz. 19 min. 50)</u>
+ <u xml:id="u-61.2" who="#komentarz">(Początek posiedzenia godz. 10)</u>
+ <u xml:id="u-61.3" who="#komentarz">(Na posiedzeniu przewodniczą Marszalek Sejmu Stanisław Gucwa oraz wicemarszałek Andrzej Werblan)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-62">
+ <u xml:id="u-62.0" who="#Marszalek">Wznawiam posiedzenie.</u>
+ <u xml:id="u-62.1" who="#Marszalek">Na sekretarzy powołuję posłów Stanisławę Karną i Jerzego Rachowskiego.</u>
+ <u xml:id="u-62.2" who="#Marszalek">Protokół i listę mówców prowadzi poseł Jerzy Rachowski.</u>
+ <u xml:id="u-62.3" who="#Marszalek">Proszę Posłów Sekretarzy o zajęcie miejsc przy stole prezydialnym.</u>
+ <u xml:id="u-62.4" who="#Marszalek">Przystępujemy do dalszego ciągu dyskusji nad planem 5-letnim.</u>
+ <u xml:id="u-62.5" who="#Marszalek">Głos ma poseł Marian Górski.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-63">
+ <u xml:id="u-63.0" who="#PoselGorskiMarian">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Do celów podstawowych, ku którym zmierza nasze ludowe państwo i na których realizację łoży niemałe środki, należy ochrona zdrowia i życia. Jej zadaniem jest stworzenie takich warunków, by każda istota ludzka mogła się w pełni rozwinąć, bezpiecznie przejść przez okres dojrzałości i znaleźć należytą ochronę u schyłku swego życia. Troskliwą opiekę roztacza się nad matką i jej potomstwem, stwarza się warunki dla najpełniejszego rozwoju fizycznego i duchowego młodzieży, dąży się, by poszczególne grupy społeczne i zawodowe znalazły warunki pracy i bytu wolne od wszelkich zewnętrznych zagrożeń. Wszystko to jest niezbędne, aby całe społeczeństwo, cały naród, nie zagrożony przez wytwory własnej działalności, mógł wypełnić swe indywidualne i ogólnonarodowe zadania.</u>
+ <u xml:id="u-63.1" who="#PoselGorskiMarian">Generalnym mandatariuszem tych zadań jest służba zdrowia, która na wszystkich swych szczeblach, poprzez ogólne, jak i wyspecjalizowane służby wykonuje rzetelnie stojące przed nią zadania. Jednak dbałość o zdrowie osobiste, troska o jego zachowanie, a gdy zostanie zagrożone — o jego przywrócenie, o odzyskanie utraconej sprawności fizycznej, a często i psychicznej — spoczywa nie tylko na służbie zdrowia, spoczywa ona na każdym z nas. Stworzenie bowiem warunków bezpiecznego życia w określonym środowisku należy do obowiązków ogólnospołecznych. Budując więc nowe obiekty i uruchamiając nowe produkcje, musimy baczyć, by nie zagrażały one nam samym, by kraj nasz nie zamienił się w usianą kominami fabrycznymi pustynię.</u>
+ <u xml:id="u-63.2" who="#PoselGorskiMarian">Służba zdrowia domaga się nie tylko współdziałania w ochronie i zachowaniu zdrowia, ale oczekuje, że państwo zapewni jej konieczne materialne warunki, potrzebne dla rozwinięcia pełnej aktywności. Efekty naszego działania uzależnione są od spełnienia trzech podstawowych warunków:</u>
+ <u xml:id="u-63.3" who="#PoselGorskiMarian">1) od dostatecznej liczby wysoko wykwalifikowanych, świadomych swych zadań kadr;</u>
+ <u xml:id="u-63.4" who="#PoselGorskiMarian">2) od realizacji nowych inwestycji, obejmujących ośrodki zdrowia, szpitale i domy opieki oraz od ich wyposażenia;</u>
+ <u xml:id="u-63.5" who="#PoselGorskiMarian">3) od właściwego modelu organizacyjnego służby zdrowia i programu jej działania.</u>
+ <u xml:id="u-63.6" who="#PoselGorskiMarian">Problem kadr zarówno z wykształceniem uniwersyteckim, średnim oraz podstawowym, jak również wszelkiego rodzaju służb pomocniczych, resort w minionych latach zdołał w dużej części rozwiązać pomyślnie.</u>
+ <u xml:id="u-63.7" who="#PoselGorskiMarian">Nasza służba zdrowia opracowała i realizuje znakomicie zorganizowany system specjalizacji i stałego doskonalenia, będący wzorem dla wielu znacznie od nas zamożniejszych krajów. Studenci mają coraz to lepsze możliwości praktycznego sprawdzania swych umiejętności dzięki szerokiemu wychodzeniu z nauczaniem poza kliniki. Na wydziałach farmacji powołano specjalistyczne kierunki, stwarzające studiującej młodzieży nowe perspektywy pracy. Powołano wyższe studium pielęgniarskie o dotychczas nieznanym profilu. Zorganizowano służby inżynieryjno-techniczne, bez których nowoczesna służba zdrowia obejść się nie może. Ten skomplikowany organizm pracuje niezmiernie precyzyjnie, a efekty tej pracy stają się dobrodziejstwem całego społeczeństwa.</u>
+ <u xml:id="u-63.8" who="#PoselGorskiMarian">Zdać jednak musimy sobie sprawę, że kadry służby zdrowia należą do najbardziej sfeminizowanych, a opieka pielęgniarska spoczywa nieomal wyłącznie na barkach kobiet. Jest to przyczyną wielkiej płynności kadr, zwłaszcza, że praca pielęgniarska jest psychicznie i fizycznie wyczerpująca, a niekorzystne dotychczas warunki płacowe pogłębiały tendencje odchodzenia od zawodu. Stąd też z wielką radością przyjęliśmy decyzje wprowadzenia nie tylko zdecydowanych korekt, ale wyraźnej podwyżki w zakresie wynagrodzeń służby zdrowia w bieżącej pięciolatce. Spodziewamy się, że decyzje te zahamują odpływ pielęgniarek od zawodu, a sam zawód uczynią atrakcyjniejszy dla przyszłych kandydatek.</u>
+ <u xml:id="u-63.9" who="#PoselGorskiMarian">Mimo dobrej i świadomej swych obowiązków kadry, nierzadko spotykamy się z narzekaniami na działalność służby zdrowia. Jest to najczęściej następstwem dysproporcji między wielkością potrzeb a możliwością ich zaspokojenia. Szczególnie dotkliwe są niedobory pomieszczeniowe zarówno w zakresie lecznictwa otwartego, jak i zamkniętego. Dlatego też z wielką ufnością patrzymy na założone w planie 5-letnim zwiększenie liczby łóżek szpitalnych o 19 500 i miejsc w domach opieki — o 7 500, tym bardziej, że uchwała VI Zjazdu Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej przyznaj e priorytet wszystkim inwestycjom służby zdrowia. Realizację zaś tych zadań uważamy za niezbędny warunek podołania coraz to większym potrzebom, zdając sobie sprawę, że początek wyrównywania narosłych zaległości nastąpi dopiero pod koniec następnej pięciolatki, w której mamy oddać do użytku nieomal dwa razy większą liczbę łóżek szpitalnych. Mimo więc znanych napięć w zakresie budownictwa, apeluję do wszystkich przedsiębiorstw, aby plany inwestycyjne służby zdrowia wykonały bez opóźnień. Zahamowanie bowiem na którymkolwiek odcinku musi wywrzeć negatywny wpływ na realizację całości. Niewykonanie planów inwestycyjnych może tym bardziej utrudnić realizację zadań służby zdrowia, że jej zakres uległ znacznemu rozszerzeniu wskutek objęcia opieką zdrowotną mieszkańców wsi. Należałoby również postulować większą operatywność biur projektowych, których niewydolność hamuje realizację nowych zadań. Apeluję do przedsiębiorstw remontowych, by z większym zaangażowaniem podejmowały i szybciej kończyły remonty naszych obiektów, których terminowe oddanie do eksploatacji jest równie ważne jak ukończenie nowych inwestycji.</u>
+ <u xml:id="u-63.10" who="#PoselGorskiMarian">Wreszcie o efektach pracy służby zdrowia decyduje koncepcja organizacyjna i zakreślony program działania. Stwierdzić należy, że w ciągu minionych lat wszystkie piony służby zdrowia z należytą troską i w poczuciu pełnej odpowiedzialności uczyniły wszystko, aby jak najlepiej wykorzystać będące w ich dyspozycji siły i środki przeznaczone dla pełniejszego zaspokojenia potrzeb zdrowotnych ludności. Dowodem tego jest sprostanie nowym, zwiększonym zadaniom, jakie powstały po objęciu przez społeczną służbę zdrowia całej ludności wiejskiej. Mamy nadzieję, że konsekwentna realizacja programu nakreślonego przez resort, zakładającego zespolenie całości lecznictwa przy równocześnie elastycznie prowadzonej polityce płacownej, pozwolą na lepsze uruchomienie istniejących rezerw. Wierzymy, że postulowana przez wszystkie środowiska pracowników służby zdrowia, a opracowywana przez resort — karta praw i obowiązków wyzwoli nowe siły i inicjatywy, których pozytywne skutki odczuje cała ludność naszego kraju.</u>
+ <u xml:id="u-63.11" who="#PoselGorskiMarian">Wysoka Izbo! W szybko rozwijającym się kraju obok powszechności dostępu do nauki, obok coraz to większej troski o właściwe wychowanie i ukształtowanie intelektualnej i moralnej postawy młodzieży, sprawa powszechnego dostępu do skutecznej opieki nad życiem i zdrowiem obywateli najdobitniej świadczy o socjalistycznym charakterze naszego państwa, które przez dobro świadczone na rzecz każdego obywatela pragnie pomyślności całego narodu. Służba zdrowia, pracując w przeszłości w trudnych warunkach, wywiązywała się jak najlepiej ze spoczywających na niej obowiązków, a tym samym dawała wyraz swej obywatelskiej i patriotycznej postawie. Podobnie w nadchodzącym okresie oraz w przyszłości, kierując się jedynie dobrem społecznym, wszystkie swe siły odda na rzecz dalszego, pomyślnego rozwoju naszej ojczyzny.</u>
+ <u xml:id="u-63.12" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-64">
+ <u xml:id="u-64.0" who="#Marszalek">Głos ma poseł Józef Kardyś.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-65">
+ <u xml:id="u-65.0" who="#PoselKardysJozef">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Zwykle w dyskusji nad planem gospodarczym słusznie eksponujemy jego wskaźniki wyrażone w liczbach i procentach, które syntetycznie oddają również jego treść. Nie pomniejszając wartości takiej oceny, pragnę zwrócić uwagę na społeczny aspekt planu.</u>
+ <u xml:id="u-65.1" who="#PoselKardysJozef">Plan społeczno-gospodarczego rozwoju kraju, który jest przedmiotem dzisiejszej debaty, uzyskał już dwukrotnie aprobatę narodu.</u>
+ <u xml:id="u-65.2" who="#PoselKardysJozef">Pierwszy raz, kiedy przed swoim Zjazdem partia w formie rozwiniętych tez przedstawiła koncepcję i sposób rozwoju naszego kraju. Drugi raz — w czasie wyborów do Sejmu PRL, gdy platformą wyborczą stał się program uchwalony na Zjeździe partii. Plan uzyskał jednoznaczną aprobatę przecież nie tylko i nie wyłącznie dlatego, że zawiera ambitne wskaźniki, ale dlatego, że jego treść społeczna i ideowa wymowa jest właśnie taka, jakiej oczekiwał naród, że za planem stoi ponadto konsekwentne kierownictwo życia politycznego i gospodarczego w naszym kraju, które potrafiło rozwiązać wiele trudnych problemów.</u>
+ <u xml:id="u-65.3" who="#PoselKardysJozef">Przedmiotem dzisiejszej debaty jest zatem dokument, który powstał z inspiracji partii, który jest efektem wnikliwej, odważnej i aktywnej pracy Rządu oraz jego organów planowania (był on także przedmiotem krytycznej analizy poszczególnych komisji sejmowych). Jest to dokument, który zawiera bogate treści społecznej inicjatywy ludzi pracy, propozycje terenowych ogniw władzy państwowej, wnioski i uwagi zgłoszone podczas szerokiej konsultacji zarówno jego całości, jak i poszczególnych jego części, a przede wszystkim jest generalnie popierany przez klasę robotniczą i całe społeczeństwo. Poparcie to ma charakter wytężonej pracy, wyraża się konkretną i wymierną działalnością produkcyjną. Jak pamiętamy, roczne zadania 1971 roku zakładane na ten Okres w planie gospodarczym zostały przekroczone.</u>
+ <u xml:id="u-65.4" who="#PoselKardysJozef">Dzięki dobrym wynikom gospodarczym wzrosły realne płace oraz rozwiązano wiele problemów socjalnych. W praktyce potwierdzono, że tylko dzięki wzmożonemu wysiłkowi całego narodu, dzięki dobrej i wydajnej pracy możliwy jest szybki i dynamiczny rozwój siły i potencjału gospodarczego kraju i z tym związana systematyczna poprawa warunków materialnych jego obywateli.</u>
+ <u xml:id="u-65.5" who="#PoselKardysJozef">Ponadto w okresie pracy nad planem ujawniła się duża aktywność różnych ogniw demokracji socjalistycznej, dająca niejednokrotnie olbrzymie korzyści społeczne, a równocześnie obrazująca zasadniczą zmianę klimatu społeczno-politycznego, która nastąpiła w naszym kraju.</u>
+ <u xml:id="u-65.6" who="#PoselKardysJozef">Podejmując uchwałę o narodowym planie społeczno-gospodarczego rozwoju kraju, aktem prawnym najwyższej rangi nadajemy formalne ramy dla polityki społeczno-gospodarczej, zapoczątkowanej po VII Plenum KC PZPR. Ponadto wypełniamy swój obowiązek wobec wyborców, którzy akceptowali program rozwoju kraju i żywią nadzieję, że Sejm będzie aktywnie pracował dla pełnej jego realizacji.</u>
+ <u xml:id="u-65.7" who="#PoselKardysJozef">Obywatele Posłowie! Do Sejmu został wniesiony projekt planu 5-letniego, w którym zasadnicze znaczenie ma ideologiczna motywacja podejścia do rozwiązywania problemów gospodarczych w socjalizmie.</u>
+ <u xml:id="u-65.8" who="#PoselKardysJozef">W praktyce rozpatrywanego planu oznacza to powrót do leninowskich założeń budowy socjalizmu, w których zostały zachowane związki między coraz lepszym zaspokajaniem potrzeb społecznych a wysoką dynamiką procesów ekonomicznych. Godzi się to podkreślić co najmniej z dwóch powodów: po pierwsze dlatego, że jest to sens socjalistycznego ustroju, który odpowiada ludziom pracy w naszym kraju, po drugie, że po raz pierwszy w Polsce Ludowej punktem wyjściowym do formułowania planu było najpierw określenie zadań w sferze poprawy warunków bytu, a dopiero później wprowadzono elementy zapewniające realizację wytyczonych celów i ustalono, w jakiej skali przyspieszyć trzeba tempo rozwoju gospodarki.</u>
+ <u xml:id="u-65.9" who="#PoselKardysJozef">Nie rozwój dla rozwoju, lecz postęp gospodarczy w celu zdobycia środków na podnoszenie poziomu i duchowe wzbogacanie życia społeczeństwa, a także tworzenie zasobniejszego jutra — oto cechy obecnego planu. W tym także tkwi jego siła oddziaływania na społeczeństwo oraz przyczyna podejmowania wysiłku na rzecz jego realizacji. Plan jest mobilizujący, bowiem wszystko co w nim zawarto jest dla ludzi i z myślą o ludziach.</u>
+ <u xml:id="u-65.10" who="#PoselKardysJozef">Ważnym skutkiem społecznym planu będzie stwarzanie lepszych warunków dla rozwoju człowieka, dla zaspokojenia jego aspiracji oraz dla umacniania rodziny. Jest to ważny cel naszego państwa. Poczynając od 1971 roku wiele zostało już w tym kierunku zrobione. Linia tych poczynań jest kontynuowana właśnie w tym planie, który mamy uchwalić.</u>
+ <u xml:id="u-65.11" who="#PoselKardysJozef">W związku z tym zdziwienie i sprzeciw musi budzić stanowisko posła Zabłockiego, który sprawy polityki ludnościowej i rodziny postawił w sposób wypaczający rzeczywistość. Ciągłe ponawianie tych samych postulatów, przy równoczesnym ignorowaniu tego wszystkiego, co dla ich spełnienia robi się w polityce państwa, nie może być uznane jako postawa konstruktywna w debacie plenarnej.</u>
+ <u xml:id="u-65.12" who="#PoselKardysJozef">Kolejna cecha planu — to dynamizm jego założeń. W tym sensie plan odpowiada pragnieniom i aspiracjom społeczeństwa, co wyraża się w powszechnym już stwierdzeniu, że — „stać nas na więcej”, że można i trzeba skuteczniej działać. Dynamizacja produkcji poprzez dynamizację konsumpcji nie jest tylko założeniem teoretycznym obecnej polityki gospodarczej, stała się rzeczywistością zweryfikowaną doświadczeniami roku 1971 i pierwszego kwartału 1972 r.</u>
+ <u xml:id="u-65.13" who="#PoselKardysJozef">W tym sensie, adekwatne jest określenie obecnego planu przez posła sprawozdawcę, że możemy traktować ten plan jako konstrukcję otwartą, ale otwartą w kierunku możliwości przyspieszenia społeczno-gospodarczego rozwoju naszego kraju. Wszystko zależy więc od nas samych.</u>
+ <u xml:id="u-65.14" who="#PoselKardysJozef">Dyskutowany plan traktować można jako istotny fragment długofalowej strategii rozwojowej, jako przygotowanie do bardziej zasadniczych zmian po roku 1975 i to jest kolejną wielką zaletą obecnego planu.</u>
+ <u xml:id="u-65.15" who="#PoselKardysJozef">Wiele zadań społecznych i produkcyjnych zostało zapowiedzianych w planie, wiele jest realizowanych poza planem. Stwarza to dla ogółu obywateli i poszczególnych grup społecznych tak bardzo potrzebną perspektywę, co jest również istotne dla celów wychowawczych. Zrozumiałe jest, że programy problemowe wykraczają poza zasięg pięcioletnich okresów planowania, a także poszczególnych resortów bądź regionów. To co tworzymy obecnie służyć będzie pokoleniom — oto teza, którą partia upowszechnia i przestrzega z twardą konsekwencją.</u>
+ <u xml:id="u-65.16" who="#PoselKardysJozef">Uchwalając obecny plan społeczno-gospodarczego rozwoju kraju, możemy mieć pełne przeświadczenie, że uchwalamy plan na miarę społecznych nadziei i aspiracji, i w tym sensie możemy liczyć na wysokie zaangażowanie i aktywność milionów obywateli naszego kraju — jako głównych autorów i konsekwentnych realizatorów rozwoju kraju lat siedemdziesiątych.</u>
+ <u xml:id="u-65.17" who="#PoselKardysJozef">Obywatele posłowie wybaczą, że na koniec wspomnę o sprawie, która mnie mocno poruszyła. Padło w tej sali bardzo przykre dla ucha i uczucia Polaka zdanie. Mam na myśli cytat ze wstępu przemówienia posła Hołuja. Pomijając, że jest to duży nietakt ze strony posła Hołuja, uważam, że jest to obrazą miejsca, w którym pracuje polska myśl parlamentarna, jeśli cytowane są właśnie tu wypowiedzi podobnych osób. Ponadto nie służy to sprawie polskiej kultury, bowiem nie wnosi nic do tematu, a ponadto polski pisarz powinien — jak rozumiem — znać bardziej stosowne cytaty. Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-65.18" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-66">
+ <u xml:id="u-66.0" who="#Marszalek">Proszę o zabranie głosu Prezesa Rady Ministrów Obywatela Piotra Jaroszewicza.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-67">
+ <u xml:id="u-67.0" who="#PiotrJaroszewicz">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Zamykamy dzisiaj prace nad ustaleniem planu rozwoju kraju w bieżącym pięcioleciu. Końcową fazą tych prac była ponad 6-tygodniowa debata poselska nad projektem uchwały o planie ma lata 1971—1975.</u>
+ <u xml:id="u-67.1" who="#PiotrJaroszewicz">Dyskusja w komisjach charakteryzowała się troską obywateli posłów o rozwój i przyszłość naszego państwa jako całości, o oblicze kraju w najbliższych latach i w jego dalszej perspektywie. W poselskiej dyskusji uwaga skupiała się przede wszystkim na głównych problemach planu. Obywatele posłowie wyrazili pełną aprobatę dla wszystkich podstawowych założeń rządowego projektu pięciolatki.</u>
+ <u xml:id="u-67.2" who="#PiotrJaroszewicz">Jest zrozumiałe, że w toku dyskusji wyrażono obok aprobaty wiele konstruktywnych, krytycznych i uzupełniających uwag wobec różnych odcinków i rozwiązań planu. Będą one pomocne administracji, stanowiąc ważki czynnik w prawidłowym i pełnym wykonaniu zadań planu 5-letniego, zgodnie z uchwałą VI Zjazdu partii.</u>
+ <u xml:id="u-67.3" who="#PiotrJaroszewicz">Chciałbym zapewnić obywateli posłów, iż Rząd dołoży wszelkich starań, aby dorobek poselskiej dyskusji wykorzystać w toku prac nad ustalaniem planów rocznych, w sposób zgodny z duchem polityki społeczno-gospodarczego rozwoju kraju.</u>
+ <u xml:id="u-67.4" who="#PiotrJaroszewicz">Z wielu propozycji obywateli posłów będziemy korzystać w pracach nad doskonaleniem działalności państwa oraz metod planowania i zarządzania. Wnioski, które wybiegają poza horyzont czasowy obecnego pięciolecia, wykorzystamy w zapoczątkowanych pracach nad założeniami planu na lata 1976—1980 oraz planu perspektywicznego i przestrzennego zagospodarowania kraju.</u>
+ <u xml:id="u-67.5" who="#PiotrJaroszewicz">Wysoki Sejmie! Dotychczasowy przebieg realizacji bieżącej pięciolatki wskazuje, że klasa robotnicza, chłopi, inteligencja pracująca, w sposób zaangażowany i świadczący o pełnym poparciu dla przyjętej polityki rozwoju kraju, wykonują zadania planu, deklarując dodatkową produkcję i dodatkowe wartości materialne, co w sposób istotny przyspiesza i dynamizuje tempo wzrostu produkcji, postępu technicznego oraz proces unowocześniania naszej gospodarki.</u>
+ <u xml:id="u-67.6" who="#PiotrJaroszewicz">Wysiłkom narodu przyświeca cel, który jasno scharakteryzował w przemówieniu inaugurującym kampanię wyborczą do Sejmu I Sekretarz Komitetu Centralnego PZPR tow. Edward Gierek mówiąc, iż chodzi o to, aby każdemu żyło się lepiej i dostatniej, co oznacza, że każdy powinien pracować lepiej, w miarę swoich sił, umiejętności i posiadanych kwalifikacji.</u>
+ <u xml:id="u-67.7" who="#PiotrJaroszewicz">Za nami jest już 17 miesięcy realizacji nowego planu 5-letniego. Jest to niezwykle istotny moment w naszych rozważaniach nad kształtem planu, bowiem sprawdziliśmy w praktycznym działaniu i doświadczeniu słuszność wszystkich podstawowych jego założeń.</u>
+ <u xml:id="u-67.8" who="#PiotrJaroszewicz">W wielu dziedzinach osiągnęliśmy dobre efekty, co więcej — uzyskaliśmy to, czego pragnęliśmy najbardziej — wyprzedzamy realizację założeń, zyskaliśmy na czasie. Osiągnięte w 1971 r. wyniki umożliwiły przedstawienie Wysokiej Izbie projektu planu 5-letniego, który w wielu dziedzinach przewyższa założenia przyjęte na VI Zjeździe partii. Dotyczy to produkcji przemysłowej, rolnictwa, a szczególnie rozwoju hodowli, realizacji zadań inwestycyjnych, zaawansowania budownictwa mieszkaniowego, handlu zagranicznego i procesu umacniania równowagi rynkowej kraju.</u>
+ <u xml:id="u-67.9" who="#PiotrJaroszewicz">Jeżeli chodzi o ten ostatni problem, to przypomnę, że wartość dodatkowej produkcji zgłoszonej dotychczas w ramach tzw. akcji — „20 miliardów” i w znacznej mierze przeznaczonej na potrzeby rynku, przekroczyła na dzień 1 czerwca br. 23 mld zł. Zrealizowanie tych zadań pozwoli na przekroczenie w tym roku planowanej dynamiki wzrostu produkcji przemysłowej o blisko 2 punkty, a planowanej dynamiki dochodu narodowego ponad 1 punkt, a więc około 16 mld zł.</u>
+ <u xml:id="u-67.10" who="#PiotrJaroszewicz">Dlatego w ostatnich miesiącach mogliśmy podjąć wiele istotnych decyzji, co znalazło wyraz w rozmiarach przychodów pieniężnych ludności, które zarówno w roku ubiegłym, jak i w bieżącym przekroczyły pierwotne ustalenia.. Jest to dowód, że w naszym działaniu przestrzegana jest zasada sprzężenia zwrotnego pomiędzy wypracowanym dochodem narodowym a tempem poprawy warunków życia, inaczej mówiąc — zasada nierozłącznego traktowania problemów społecznych i ekonomicznych.</u>
+ <u xml:id="u-67.11" who="#PiotrJaroszewicz">Nasza gospodarka pracuje począwszy od 1972 r. na wysokich, rosnących obrotach. Pozytywne zjawiska pogłębiają się i nabierają cech trwałości. Obecnie najważniejszą sprawą jest umacnianie tych cennych procesów tworzonych przez miliony ludzi pracy w Polsce, którzy w swoim codziennym /trudzie przyczyniają się do urzeczywistnienia programu VI Zjazdu partii.</u>
+ <u xml:id="u-67.12" who="#PiotrJaroszewicz">W ciągu 5 miesięcy br. uzyskaliśmy wzrost produkcji w przemyśle o 12,5% w porównaniu z rokiem ubiegłym. Stopień zaawansowania planu rocznego łącznie z dodatkowymi zadaniami wyniósł 41,5% i przekroczył średnie z analogicznych okresów minionego pięciolecia.</u>
+ <u xml:id="u-67.13" who="#PiotrJaroszewicz">Z nadwyżką wykonywane są plany produkcji podstawowych wyrobów, decydujących o prawidłowym rozwoju całej gospodarki i sprawnym zaopatrzeniu rynku.</u>
+ <u xml:id="u-67.14" who="#PiotrJaroszewicz">Nasila się zainteresowanie rolników dalszym aktywizowaniem produkcji, a szczególnie rozwojem hodowli zwierząt. Plany skupu podstawowych produktów rolnych są wykonywane; pomyślnie przebiega również proces kontraktacji.</u>
+ <u xml:id="u-67.15" who="#PiotrJaroszewicz">Nastąpiła wyraźna poprawa w przebiegu procesów inwestycyjnych, tzn. na tym odcinku działalności gospodarczej, który od lat stanowił najsłabsze ogniwo i hamulec w rozwoju kraju. Również w tej sferze wyniki 5 miesięcy potwierdzają, że przełamaliśmy wiele słabości, co oczywiście wcale nie oznacza, że wszystkie problemy i niedomagania zostały już usunięte.</u>
+ <u xml:id="u-67.16" who="#PiotrJaroszewicz">Rośnie udział handlu zagranicznego zarówno w przyspieszaniu tempa rozwoju kraju, w procesie unowocześniania gospodarki, jak i w zaspokajaniu potrzeb materialnych ludzi.</u>
+ <u xml:id="u-67.17" who="#PiotrJaroszewicz">Odnotowujemy poprawę podstawowych relacji ekonomicznych, czego dowodem jest chociażby osiągnięty wzrost wydajności pracy w bieżącym roku — w przemyśle o 7,4%, w budownictwie o 10,3%. Po raz pierwszy od wielu lat przekraczamy wskaźniki założone w planie rocznym.</u>
+ <u xml:id="u-67.18" who="#PiotrJaroszewicz">Sumując — pomyślny przebieg realizacji planu 5-letniego w roku ubiegłym i w pierwszych miesiącach bieżącego roku sprawił, że w wielu dziedzinach osiągnęliśmy już znacznie większe, niż wynikałoby to z upływu czasu kalendarzowego, zaawansowanie w realizacji zadań lat 1971—1975.</u>
+ <u xml:id="u-67.19" who="#PiotrJaroszewicz">Należy też wskazać na istotne przyspieszenie tempa realizacji produkcji przemysłowej, rolniczej i budowlanej.</u>
+ <u xml:id="u-67.20" who="#PiotrJaroszewicz">Wzrost średnich płac realnych wyniósł w ubiegłym roku — przypominam — 5,3%, zaś wyniki uzyskane w ciągu pierwszych 4 miesięcy roku bieżącego pozwalają przewidywać, chyba bez błędu, że założony na ten rok wzrost płac realnych o 3,6% zostanie również znacznie przekroczony. Oznacza to, że w ciągu pierwszych 2 lat obecnego pięciolecia płace realne wzrosną o około 10%, czyli że zadania przypadające na cały okres lat 1971—1975 będą realizowane niemal z rocznym wyprzedzeniem.</u>
+ <u xml:id="u-67.21" who="#PiotrJaroszewicz">Dowodzi to, że klasa robotnicza, rolnicy, inteligencja, cały nasz naród zaakceptował politykę wytyczoną przez VI Zjazd, uznał ją za swoją, czemu daje wyraz dobrze pracując i aktywnie, po gospodarsku uczestnicząc w procesie dynamizowania rozwoju ekonomicznego kraju, poprzez wykorzystanie istniejących rezerw, rozwijanie inicjatyw produkcyjnych i technicznych.</u>
+ <u xml:id="u-67.22" who="#PiotrJaroszewicz">Zdając sobie z tego w pełni sprawę, jesteśmy świadomi ogromu ciążącej na nas odpowiedzialności za podejmowanie we właściwym czasie rozważnych, coraz śmielszych, nowych zadań, zgodnych z potrzebami społeczeństwa i gospodarki, odpowiadających randze i roli, jaką Polska Ludowa i nasz naród mają i muszą mieć w świecie.</u>
+ <u xml:id="u-67.23" who="#PiotrJaroszewicz">Ponagla nas czas i potrzeby. Zyskujemy co prawda na czasie, ale musimy ten czynnik dobrze i coraz efektywniej wykorzystywać, aby na półmetku planu 5-letniego stworzyć warunki umożliwiające przedstawienie społeczeństwu dalszych, pomyślnych perspektyw rozwoju, a także udzielenie pozytywnej odpowiedzi na pytania: co zrobiliśmy; jak dalece i w jakim czasie mogą zostać przekroczone zadania rozwoju Polski ustalone w planie 5-letnim?</u>
+ <u xml:id="u-67.24" who="#PiotrJaroszewicz">Bieżący rok jest z tego punktu widzenia szczególnie ważny, a nawet decydujący, gdyż tylko opierając się na obecnie uzyskiwanych efektach będziemy mogli przyjmować bardziej ambitne zadania.</u>
+ <u xml:id="u-67.25" who="#PiotrJaroszewicz">W imię dynamizowania rozwoju kraju, rozszerzania procesów unowocześniania gospodarki i stałej, systematycznej poprawy warunków życia ludności, musimy możliwie szybko i efektywnie usuwać z naszego działania wszystkie liczne jeszcze niedomagania, ulepszać pracę słabszych ogniw. Jest to kategoryczny imperatyw. Dziś, pomimo poważnych już sukcesów, nie możemy być jeszcze zadowoleni z naszej pracy. Dziś nie wolno nam samouspakajać się, a tym bardziej zachłystywać się osiągnięciami.</u>
+ <u xml:id="u-67.26" who="#PiotrJaroszewicz">W każdym zakładzie produkcyjnym, we wszystkich sferach naszej działalności, na stanowisku roboczym, w fabryce, w szkole i na ulicy, w sklepach i na budowach, w instytucjach i placówkach naukowych i badawczych spotykamy się z różnymi zjawiskami, które nas niepokoją, przysparzają kłopotów, a zarazem świadczą, że pomimo postępu mamy do czynienia z wieloma nie wykorzystanymi jeszcze rezerwami, a także z przejawami niegospodarności, z brakiem dyscypliny społecznej i z nieposzanowaniem mienia społecznego.</u>
+ <u xml:id="u-67.27" who="#PiotrJaroszewicz">Każdy z nas widzi — często niestety — te sprawy w mikroskali. Ale suma tych negatywnych zjawisk jest jeszcze poważna. Rząd, centralna i terenowa administracja państwowa widzą to z całą ostrością i stale podejmują kroki przeciwdziałające słabościom w naszej pracy. Jest to jedno z ważnych zadań w programie prac Rządu.</u>
+ <u xml:id="u-67.28" who="#PiotrJaroszewicz">Do zjawisk ujemnych zaliczamy również rozwiązywanie przez kierownictwa niektórych zakładów swoich problemów produkcyjnych w drodze nadmiernego zwiększania załogi, przy niedostatecznym uwzględnianiu intensywnych czynników rozwoju, jak wykorzystywanie rezerw, wprowadzanie lepszej organizacji pracy i lepszych rozwiązań technicznych, sprzyjających wzrostowi wydajności.</u>
+ <u xml:id="u-67.29" who="#PiotrJaroszewicz">Rada Ministrów zajęła się także problematyką społecznej dyscypliny pracy. Mówiliśmy o tym szczerze i mówimy przy każdej okazji. Słusznie i celnie podejmuje ten temat nasza prasa.</u>
+ <u xml:id="u-67.30" who="#PiotrJaroszewicz">Przeciwdziałając różnym niedociągnięciom w sferze dyscypliny społecznej, jesteśmy w pełni świadomi dobrej i ofiarnej pracy przytłaczającej większości naszego społeczeństwa. To w jego imieniu, w jego interesie zwalczamy te negatywne zjawiska. Choć występują one tylko na marginesie, stanowią peryferie naszego życia, choć nie decydują o naszym rozwoju — to jednak nie możemy ich lekceważyć, gdyż są — „kulą u nogi”, utrudniają pracę, a w określonych zakładach, branżach i grupach społecznych wywołują słuszne niezadowolenie wśród rzetelnie pracujących obywateli.</u>
+ <u xml:id="u-67.31" who="#PiotrJaroszewicz">Mamy do czynienia również ze stratami spowodowanymi nieprzestrzeganiem dyscypliny technologicznej, słabym wykorzystaniem czasu pracy, nieusprawiedliwioną absencją i innymi zjawiskami. Do zagadnień tych przywiązujemy ogromne znaczenie, uważając, że jednym z podstawowych warunków dalszego postępu jest nasilenie działania zmierzającego do umocnienia dyscypliny pracy, zwiększenia ładu i porządku w naszym kraju. Podjęliśmy w tej dziedzinie odpowiednie kroki i decyzje, uczulając na te sprawy całą administrację państwową i gospodarczą.</u>
+ <u xml:id="u-67.32" who="#PiotrJaroszewicz">Są to sprawy niezwykle aktualne, zwłaszcza jeśli zważyć, że przed nami letnie miesiące, okres urlopów i zrozumiałego dążenia ludzi pracy do wypoczynku. Gwarantując ten wypoczynek, organizującego coraz lepiej, zadaniem wszystkich odpowiedzialnych organizatorów produkcji jest jednak zapewnienie wysokiego rytmu pracy w okresie letnim, aby dorobek 5 miesięcy 1972 r. był wydatnie pomnożony.</u>
+ <u xml:id="u-67.33" who="#PiotrJaroszewicz">W swoim exposé, wygłoszonym przy okazji powołania przez Sejm nowej Rady Ministrów przedstawiłem obywatelom posłom program prac Rządu. Od tego czasu minęły dwa miesiące, toteż chciałbym złożyć Wysokiej Izbie zwięzłe, wstępne sprawozdanie z tych prac.</u>
+ <u xml:id="u-67.34" who="#PiotrJaroszewicz">Kierując się uchwałą VI Zjazdu partii zainicjowaliśmy wiele działań, mających na celu ustalenie kompleksowych programów przyspieszonego rozwoju najważniejszych dziedzin gospodarki na najbliższe lata i na dalszą przyszłość. Prowadzimy te prace przekonani o potrzebie przezwyciężania występujących słabości, które — nie usunięte w porę — mogłyby utrudnić w istotny sposób realizację zadań planu 5-letniego.</u>
+ <u xml:id="u-67.35" who="#PiotrJaroszewicz">Czynnikiem, który przesądza o powodzeniu naszej pracy na głównych odcinkach gospodarki jest przede wszystkim konstruktywny, ambitny i kompleksowy program działania. Taki cel właśnie przyświecał zorganizowanym z inspiracji Biura Politycznego Komitetu Centralnego PZPR, gruntownie przygotowanym, krajowym naradom gospodarczym, które skupiły szerokie grono ekspertów, fachowców i działaczy gospodarczych. Nie przypadkowo pierwszą w tym roku naradę poświęciliśmy inwestycjom, węzłowemu problemowi gospodarczemu obecnego okresu. Jego znaczenie w planie 5-letnim wynika, zwłaszcza w latach 1972— 1973, z konieczności realizacji zadań na wyjątkowo napiętym i wysokim poziomie. Aby w maksymalnie skróconych terminach i przy pełnej dyscyplinie założonych kosztów uzyskać oczekiwane efekty, trzeba po nowemu rozwiązać wiele zagadnień organizacyjnych i technicznych.</u>
+ <u xml:id="u-67.36" who="#PiotrJaroszewicz">Czerpiąc z bogatego dorobku narady, Rząd podjął wiele decyzji zmierzających m.in. do usprawnienia trybu projektowania i uzgadniania dokumentacji. Uchyliliśmy wiele obowiązujących dotychczas zarządzeń i instrukcji. Usunęliśmy różne biurokratyczne przeszkody, które krępowały inicjatywę projektantów, ograniczając pole dla ludzkiej inwencji. Znowelizowano wiele przepisów z myślą o wyeliminowaniu uciążliwych warunków korzystania z kredytów krajowych i zagranicznych, o uproszczeniu rozliczeń oraz o wzmocnieniu zachęt materialnego oddziaływania na uczestników procesu inwestycyjnego. Rząd podjął uchwałę w sprawie nagradzania uczestników procesu inwestycyjnego za terminowe i przedterminowe oddawanie obiektów do użytku oraz osiąganie projektowanych zdolności produkcyjnych. Ustalone zasady i zachęty materialne będą skłaniały inwestorów, wykonawców i dostawców maszyn i urządzeń do skracania ustalonych cykli dyrektywnych. W tym samym kierunku zmierzają także działania na rzecz poprawy zaopatrzenia materiałowego i technicznego budownictwa. Przyjęto wiele nowych rozwiązań sprzyjających rozwojowi produkcji materiałów budowlanych i instalacyjnych.</u>
+ <u xml:id="u-67.37" who="#PiotrJaroszewicz">Wymieniłem niektóre tylko działania podjęte w ramach kompleksowego programu doskonalenia procesu inwestycyjnego w kraju. Nie sposób jednak pominąć, że w programie tym wiele miejsca zajęła poprawa socjalno-bytowych warunków pracy załóg budowlanych, na którą składają się również zmiany w systemie wynagrodzeń oraz wdrażanie systemu wielobrygadowej organizacji pracy, opartej na umowach o dzieło.</u>
+ <u xml:id="u-67.38" who="#PiotrJaroszewicz">Druga z kolei krajowa narada była poświęcona zagadnieniom rolnictwa. Przypomnę, że rolnictwo powinno w latach 1972—1975 powiększać produkcję w tempie przekraczającym średnio 4% rocznie. Jest to niezwykłe trudne, ale niezbędne dla osiągnięcia zamierzonej poprawy warunków życia oraz zwiększenia ogólnej dynamiki rozwoju gospodarki.</u>
+ <u xml:id="u-67.39" who="#PiotrJaroszewicz">Musi rozwijać się i umacniać wielostronna działalność na rzecz dalszego przyspieszania produkcji rolnej, wzmożonego uruchamiania rezerw produkcyjnych, efektywnego wykorzystywania przeznaczonych dla rolnictwa środków oraz rozbudowy jego bazy materialnej i technicznej, a także zaplecza naukowego.</u>
+ <u xml:id="u-67.40" who="#PiotrJaroszewicz">Krajowa narada zapoczątkowała szeroką kampanię polityczną i gospodarczą w województwach, powiatach, gromadach i wsiach, zmierzającą do osiągnięcia tych celów. Działalność ta powinna pomóc w pomyślnym rozwiązaniu wielu istotnych problemów w celu dalszego powiększenia produkcji mięsa, mleka, zbóż i pasz.</u>
+ <u xml:id="u-67.41" who="#PiotrJaroszewicz">Sprawą pierwszoplanową jest maksymalne wykorzystanie każdego dosłownie hektara użytków rolnych, w szczególności gruntów, które nie są właściwie wykorzystywane w gospodarstwach pozbawionych następców lub w gospodarstwach źle prowadzonych.</u>
+ <u xml:id="u-67.42" who="#PiotrJaroszewicz">W postępującej aktywizacji rolnictwa i przetwórstwa rolnego widzimy jeden z podstawowych warunków umacniania równowagi rynkowej. Jest to problem, wokół którego ogniskuje się uwaga i działanie Rządu.</u>
+ <u xml:id="u-67.43" who="#PiotrJaroszewicz">Wraz z przyspieszoną realizacją zadań produkcyjnych następuje wzrost pieniężnych dochodów ludności z tytułu wynagradzania za pracę i sprzedaży produktów rolnych. Tendencje te nakazują Rządowi dbałość o stałe utrwalanie równowagi rynkowej. Wobec tego przewidujemy, że w stosunku do planu trzeba będzie zwiększyć podaż towarów i usług w roku bieżącym o kilkanaście miliardów złotych. Kroki takie zostały już podjęte. Dzięki aktywności klasy robotniczej i wszystkich ludzi pracy, którzy codziennym trudem przyczyniają się do uzyskiwania dodatkowych rezultatów produkcyjnych, z pewnością pomyślnie rozwiążemy ten problem w bieżącym roku.</u>
+ <u xml:id="u-67.44" who="#PiotrJaroszewicz">Zdajemy sobie jednak sprawę, że zjawisko to, będące następstwem wysokiej dynamiki wzrostu dochodów ludności, występować będzie również w latach następnych. Toteż już dzisiaj Rząd przygotowuje dodatkowy program, mający na celu przyspieszenie rozwoju produkcji dóbr materialnych, przeznaczonych na zaopatrzenie ludności, w stopniu wydatnie przekraczającym ustalenia planu 5-letniego. To samo dotyczy usług — zarówno konsumpcyjnych, jak i inwestycyjnych, na które szybko rośnie popyt, zwłaszcza na rynku wiejskim.</u>
+ <u xml:id="u-67.45" who="#PiotrJaroszewicz">W ubiegłym tygodniu Rząd rozpatrzył projekt przyspieszonego programu rozwoju usług dla ludności. Program ten w pełni zasługuje na miano kompleksowego i wybiega daleko poza bieżącą pięciolatkę, obejmując również okres do 1980 r. Będzie on tematem kolejnej narady ogólnokrajowej.</u>
+ <u xml:id="u-67.46" who="#PiotrJaroszewicz">Chodzi nam nie tylko o zwiększenie ilości i jakości świadczonych usług, ale także o nadanie tej problematyce — jako czynnikowi mającemu doniosły wpływ na poprawę warunków życia rodzinnego i na ułatwienie kobietom pracującym prowadzenia gospodarstwa domowego — odpowiedniej społecznej rangi. Zagadnienie to wiąże się ściśle z uchwalonym przez V Plenum KC PZPR programem rozwoju budownictwa mieszkaniowego.</u>
+ <u xml:id="u-67.47" who="#PiotrJaroszewicz">Ostatnio Rząd ustalił szczegółowy harmonogram realizacji postanowień V Plenum. Zapewnienie — zgodnie z programem Plenum — własnego mieszkania każdej rodzinie wymagać będzie również rozbudowy kompleksu usług budowlanych, remontowych oraz związanych z wyposażeniem i prowadzeniem gospodarstwa domowego. Uzupełnia ten rejestr wiele usług turystycznych i wypoczynkowych oraz różnorodnych usług świadczonych ludności wiejskiej, w tym rolnictwu indywidualnemu.</u>
+ <u xml:id="u-67.48" who="#PiotrJaroszewicz">Zamierzamy rozpatrzyć w najbliższym czasie wiele podstawowych zagadnień związanych ze zwiększeniem produkcji dóbr konsumpcyjnych ponad ustalenia planu 5-letniego. Pracujemy nad dalszym zwiększeniem zadań z myślą o rynku i eksporcie w różnych pionach rolnictwa i w całym przemyśle rolno-spożywczym. Przewidujemy rozbudowę mocy produkcyjnych w tym przemyśle, m.in. w drodze zakupu wielu nowoczesnych, kompletnych obiektów, w tym dla przemysłu mięsnego, mleczarskiego i dla chłodnictwa. Opracowany został także program mający na celu wydatne zwiększenie hodowli i związanego z nią przetwórstwa bukatów, cieląt i drobiu.</u>
+ <u xml:id="u-67.49" who="#PiotrJaroszewicz">W naszych zamierzeniach na rzecz przyspieszenia wzrostu produkcji rynkowej poważna rola przypada również przemysłowi elektromaszynowemu, chemicznemu, lekkiemu i drobnej wytwórczości. W przemysłach tych pójdziemy w dwóch kierunkach. Pierwszy — to dalsze uruchamianie rezerw produkcyjnych, materiałowych, technicznych i organizacyjnych, drugi — to działalność inwestycyjna, a w szczególności zapewnienie terminowego wykonania inwestycji o dużym znaczeniu dla zaopatrzenia rynku, przewidzianych do uruchomienia w latach 1974—1975. Ich realizacja wymagać będzie szczególnego nadzoru i opieki ze strony Rządu. Ustaliliśmy w tej mierze konkretny program działania.</u>
+ <u xml:id="u-67.50" who="#PiotrJaroszewicz">W poselskiej dyskusji nad planem poczesne miejsce zajęła problematyka rozwoju stosunków gospodarczych z zagranicą. Uznając słuszność oceny, że założona w planie dynamika wzrostu obrotów handlu zagranicznego nie odpowiada w pełni potencjalnym możliwościom gospodarki, Rząd podjął na początku maja uchwałę, która skorygowała zadania handlu zagranicznego na 1972 r. W myśl tych decyzji dynamika wzrostu eksportu zwiększy się o około 5,5 punkta w stosunku do ustaleń planu, zaś importu o 5 punktów.</u>
+ <u xml:id="u-67.51" who="#PiotrJaroszewicz">Manewr ten wychodzi naprzeciw przyjętej tezie o zwiększeniu udziału handlu zagranicznego w procesie modernizacji gospodarki, w zaspokojaniu potrzeb materiałowych wielu branż przemysłu oraz we wzbogacaniu asortymentu na rynku wewnętrznym.</u>
+ <u xml:id="u-67.52" who="#PiotrJaroszewicz">Przed polskim eksportem rysują się korzystne perspektywy. Potęguje je kompleksowy program socjalistycznej integracji gospodarczej krajów RWPG, przyjęty na XXV sesji Rady. Ostatnio zatwierdziliśmy plan realizacji przez Polskę zadań wynikających z tego programu.</u>
+ <u xml:id="u-67.53" who="#PiotrJaroszewicz">Dużą rolę w dalszym rozwoju kraju mieć będzie myśl badawcza i naukowo-techniczna. Stawka na nowoczesność obowiązuje wszystkich. Na tę sferę działalności przeznaczamy zwiększone nakłady inwestycyjne i finansowe w złotówkach i dewizach. Jednocześnie tworzymy warunki sprzyjające zapewnieniu gospodarce odpowiedniej liczby wysoko kwalifikowanych kadr. Dążymy do lepszego przygotowania młodzieży do służby na rzecz rozwoju kraju.</u>
+ <u xml:id="u-67.54" who="#PiotrJaroszewicz">W debacie sejmowej obywatele posłowie z niepokojem mówili o rozwoju energetyki. Przedstawiając projekt planu 5-letniego wskazywaliśmy wyraźnie na niedostateczny wzrost instalowanych mocy energetycznych. Rząd podjął działania, które pozwolą nam przyspieszyć realizację kilku kluczowych inwestycji energetycznych i oddać je wcześniej do eksploatacji. Powinno to zapewnić odpowiedni wzrost produkcji energii w końcowych latach bieżącej pięciolatki. Dotyczy to również, Towarzyszu Lorens, ciepłownictwa.</u>
+ <u xml:id="u-67.55" who="#PiotrJaroszewicz">Jednocześnie decyzją Rządu zostały przesunięte odpowiednie środki z centralnej rezerwy planu inwestycyjnego na podjęcie nowych inwestycji w energetyce. Mamy bowiem na uwadze wyraźne powiększanie produkcji materialnej ponad ustalenia planu 5-letniego, do czego jest niezbędna dodatkowa energia elektryczna. Łącznie te dodatkowe nakłady wyniosą około 3,7 mld zł, co oznacza podniesienie globalnej sumy inwestycji w energetyce w bieżącym pięcioleciu do 65,2 mld zł, czyli o 75% więcej w porównaniu z nakładami w poprzednim pięcioleciu.</u>
+ <u xml:id="u-67.56" who="#PiotrJaroszewicz">W toku dyskusji sejmowej podniesiona została kwestia polityki ludnościowej i rodzinnej, dotykając, niestety, tylko jednego z aspektów tej polityki. Generalną wytyczną działania Rządu w tej sprawie jest uchwała VI Zjazdu PZPR, która stawia zagadnienia polityki ludnościowej i rodzinnej na szerokiej bazie nowej polityki społeczno-gospodarczej i prowadzić będzie także do odpowiedniego rozwoju ludnościowego kraju.</u>
+ <u xml:id="u-67.57" who="#PiotrJaroszewicz">Na treść naszej polityki społecznej, w tym ludnościowej i rodzinnej, składa się dwukrotnie wyższe tempo wzrostu płac realnych w porównaniu z osiągniętym w ubiegłym dziesięcioleciu, racjonalne zatrudnienie 3,5 min młodych ludzi znacznie lepiej niż kiedykolwiek przysposobionych do pracy i życia, zamierzona budowa co najmniej 1 080 tys. mieszkań — to jest o 1/4 więcej, aniżeli wybudowaliśmy w ubiegłym pięcioleciu.</u>
+ <u xml:id="u-67.58" who="#PiotrJaroszewicz">Także istotną częścią składową naszej polityki socjalnej jest wielostronny program świadczeń socjalnych, obejmujący m.in. rozszerzenie opieki przedszkolnej, rozwój opieki nad dziećmi i młodzieżą, o czym mówią chociażby liczby dotyczące obozów, kolonii i innych form wypoczynku, o dalszą szybką rozbudowę systemu oświaty, czemu daliśmy wyraz wszyscy w poprzedniej debacie sejmowej nad Kartą Praw i Obowiązków Nauczyciela.</u>
+ <u xml:id="u-67.59" who="#PiotrJaroszewicz">Zajęliśmy się ważną sprawą ulepszania warunków i form opieki nad dzieckiem i matką oraz sprawami kobiet pracujących. Przedłużone zostały urlopy macierzyńskie. Będziemy realizować, zgodnie z uchwałą VI Zjazdu, program zwiększenia uprawnień socjalnych robotnic w kierunku zrównania ich uprawnień z uprawnieniami pracownic umysłowych.</u>
+ <u xml:id="u-67.60" who="#PiotrJaroszewicz">Bardzo poważnie zwiększamy świadczenia lekarskie dla całej ludności kraju. Przypomnę choćby o objęciu powszechną opieką lekarską ludności rolniczej. Z pełną powagą traktujemy problemy rozwoju kulturalnego człowieka, dbając o zapewnienie wszechstronnych warunków kształtowania osobowości ludzkiej.</u>
+ <u xml:id="u-67.61" who="#PiotrJaroszewicz">Bez przesady można zatem powiedzieć, że nasza polityka społeczna, a w tym polityka ludnościowa i rodzinna, jest jak nigdy dotąd wielostronna, bogata w treści humanistyczne, zespolona z całokształtem naszej polityki społeczno-gospodarczego rozwoju kraju.</u>
+ <u xml:id="u-67.62" who="#PiotrJaroszewicz">Wysoki Sejmie! Urzeczywistnienie założeń ambitnego i trudnego planu, który został rozpatrzony przez Wysoką Izbę, da podstawy do jeszcze szybszego wzrostu dochodu narodowego i do dalszej wydatnej poprawy warunków życia Polaków. Wysoka dynamika wzrostu gospodarczego, założona w obecnym planie. 5- letnim, przygotowuje dobry punkt wyjścia do dalszego rozwoju kraju.</u>
+ <u xml:id="u-67.63" who="#PiotrJaroszewicz">Mamy wszelkie warunki, aby zgodnie z kierunkowymi wytycznymi partii dobrze zrealizować ustalone zadania i wspólnym wysiłkiem całego społeczeństwa osiągnąć szybki rozwój gospodarki, odpowiadający naszym potrzebom i aspiracjom, a także wymogom rewolucji naukowo-technicznej.</u>
+ <u xml:id="u-67.64" who="#PiotrJaroszewicz">Efektem tych wszystkich działań będzie dalsze wzmocnienie pozycji Polski w świecie. Ostatnie 17 miesięcy świadczy dobitnie o rosnącej roli naszego kraju na arenie międzynarodowej. Tę rolę i pozycję określamy i wzmacniamy własną, pracą, talentem i umiejętnością, w atmosferze ładu i porządku, w twórczym działaniu na rzecz postępu produkcyjnego i technicznego, w powszechnym klimacie społecznego zaangażowania i poparcia.</u>
+ <u xml:id="u-67.65" who="#PiotrJaroszewicz">Wysoka Izbo! Obecna sytuacja międzynarodowa, a zwłaszcza na kontynencie europejskim, ukształtowana pod wpływem konsekwentnej, pokojowej polityki Związku Radzieckiego, Polski i innych krajów socjalistycznych, stwarza coraz bardziej pomyślne warunki dla twórczej, pokojowej pracy naszego narodu. W rezultacie ratyfikacji układów zawartych przez Polskę i Związek Radziecki z NRF zamknął się powojenny rozdział w dziejach Europy. Zakończyła się pełnym sukcesem wieloletnia walka naszego państwa o prawno-międzynarodowe uznanie granicy na Odrze i Nysie Łużyckiej. Zapoczątkowany został proces normalizacji stosunków z NRF, z którym wiążemy nadzieje wniesienia ważnego wkładu w dzieło pokoju i odprężenia w Europie.</u>
+ <u xml:id="u-67.66" who="#PiotrJaroszewicz">Normalizacja stosunków między NRF i Polską w oparciu o literę i ducha układu z 7 grudnia 1970 r., a także uregulowanie stosunków między NRF i innymi krajami socjalistycznymi — to kolejna szansa umocnienia pokoju i pogłębienia odprężenia. Wykorzystanie jej leży w interesie Polski i innych krajów socjalistycznych, w interesie NRF i wszystkich narodów Europy.</u>
+ <u xml:id="u-67.67" who="#PiotrJaroszewicz">Mamy nadzieję, że w postępującym procesie normalizacji zostaną uznane i przyjęte do Organizacji Narodów Zjednoczonych oba państwa niemieckie — Niemiecka Republika Demokratyczna i Niemiecka Republika Federalna, że normalizacja stosunków pomiędzy NRF i Czechosłowacją nastąpi drogą uznania układu monachijski ego za nieważny od samego początku.</u>
+ <u xml:id="u-67.68" who="#PiotrJaroszewicz">W pełni doceniamy wagę porozumień berlińskich, których wejście w życie stanowi doniosły krok na drodze polepszenia sytuacji w Europie.</u>
+ <u xml:id="u-67.69" who="#PiotrJaroszewicz">Polska, jak i inne państwa socjalistyczne wierne zasadom pokojowego współistnienia, opowiadały się i opowiadają za kształtowaniem dobrych stosunków ze wszystkimi państwami o odmiennym ustroju. Wyrazem tej polityki była wizyta Prezydenta Nixona w Związku Radzieckim i w Polsce. Jej rezultaty potwierdziły stopniowe przekształcanie się zasady pokojowego współistnienia w praktyczną regułę życia międzynarodowego. Realia polityczne ciągle potwierdzają, że nie można dziś już znajdować rozwiązań ważnych problemów międzynarodowych w zbankrutowanej polityce z pozycji siły. Dotyczy to obecnie w szczególnej mierze Wietnamu, którego walkę o sprawiedliwy pokój, o wolność i niezależność popieraliśmy i będziemy popierać — zgodnie z internacjonalistycznymi zasadami naszej polityki. Wierzymy, że problem wietnamski znajdzie swoje pokojowe rozwiązanie.</u>
+ <u xml:id="u-67.70" who="#PiotrJaroszewicz">Rezultaty rozmów przywódców Związku Radzieckiego i naszych rozmów z Prezydentem Nixonem będą miały niewątpliwy wpływ na odprężenie w stosunkach międzynarodowych, na rozszerzenie perspektyw wyeliminowania wojny ze współczesnej rzeczywistości, na rozwój wzajemnie korzystnej współpracy gospodarczej między Wschodem i Zachodem. Z wynikami tych rozmów, z porozumieniami zawartymi w Moskwie, szerokie koła międzynarodowej opinii publicznej wiążą nadzieje na trwały pokój, rozwój współpracy i powstrzymanie wyścigu zbrojeń.</u>
+ <u xml:id="u-67.71" who="#PiotrJaroszewicz">Rozwijając szeroką współpracę z bratnimi państwami socjalistycznymi, gościmy w Polsce przedstawiciela bohaterskiego narodu kubańskiego, Premiera Fidela Castro. Rozmowy, jakie prowadzimy z Premierem rewolucyjnego rządu Kuby będą stanowić dalszy wkład w dzieło zacieśniania więzów przyjaźni między Kubą a Polską Rzecząpospolitą Ludową.</u>
+ <u xml:id="u-67.72" who="#PiotrJaroszewicz">Wkrótce przybędzie z przyjacielską wizytą do Polski Prezydent Jugosławii Józef Broz Tito. Do spotkania tego przy wiązujemy wielkie znaczenie. Służyć ono będzie sprawie dalszego pogłębienia przyjacielskich stosunków z socjalistyczną Jugosławią.</u>
+ <u xml:id="u-67.73" who="#PiotrJaroszewicz">Prowadzimy aktywną politykę zagraniczną, wnosząc konstruktywny wkład w sprawę pokoju, umocnienia bezpieczeństwa i rozwoju współpracy, zwłaszcza w Europie.</u>
+ <u xml:id="u-67.74" who="#PiotrJaroszewicz">Aktualna sytuacja, perspektywy ustanowienia trwałego pokoju i bezpieczeństwa w Europie wymagać będą dalszej aktywności naszej zagranicznej polityki. Rola Polski na arenie międzynarodowej będzie tym większa, im Polska będzie silniejsza, bardziej zasobna i gospodarna.</u>
+ <u xml:id="u-67.75" who="#PiotrJaroszewicz">Z tym przekonaniem przystąpiliśmy i przystępujemy do realizacji ambitnych, ale zarazem trudnych i zadań planu 5-letniego.</u>
+ <u xml:id="u-67.76" who="#PiotrJaroszewicz">Przedstawiając wybrane problemy związane z realizacją bieżącego planu 5-letniego, chcę zapewnić Wysoką Izbę, że Rząd w swoich poczynaniach kierować się będzie stałą troską o prawidłową i pełną realizację uchwał VI Zjazdu partii, których odzwierciedleniem i uściśleniem jest zaprezentowany Sejmowi przez Radę Ministrów projekt planu na lata 1971— 1975.</u>
+ <u xml:id="u-67.77" who="#PiotrJaroszewicz">Proszę Wysoką Izbę o podjęcie uchwały, która uczyni projekt planu obowiązującym aktem państwowym.</u>
+ <u xml:id="u-67.78" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-68">
+ <u xml:id="u-68.0" who="#Marszalek">Lista mówców została wyczerpana.</u>
+ <u xml:id="u-68.1" who="#Marszalek">Zamykam dyskusję.</u>
+ <u xml:id="u-68.2" who="#Marszalek">Przystępujemy do głosowania.</u>
+ <u xml:id="u-68.3" who="#Marszalek">Proponowane przez Komisję Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów poprawki do rządowego projektu uchwały Sejmu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej o 5-letnim planie społeczno-gospodarczego rozwoju kraju w latach 1971—1975 są zamieszczone w doręczonym Obywatelom Posłom druku sejmowym nr 35.</u>
+ <u xml:id="u-68.4" who="#Marszalek">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem w całości projektu uchwały Sejmu Polskiej Marszałek Rzeczypospolitej Ludowej o 5-letnim planie społeczno-gospodarczego rozwoju kraju w latach 1971—1975 wraz z poprawkami proponowanymi przez Komisję Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów — zechce podnieść rękę.</u>
+ <u xml:id="u-68.5" who="#Marszalek">Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-68.6" who="#Marszalek">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-68.7" who="#Marszalek">Kto się wstrzymał od głosowania? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-68.8" who="#Marszalek">Stwierdzam, że Sejm podjął jednomyślnie uchwałę o 5-letnim planie społeczno-gospodarczego rozwoju kraju w latach 1971—1975.</u>
+ <u xml:id="u-68.9" who="#Marszalek">Przystępujemy do punktu 2 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Drobnej Wytwórczości, Spółdzielczości Pracy i Rzemiosła o rządowych projektach ustaw:</u>
+ <u xml:id="u-68.10" who="#Marszalek">1) o wykonywaniu i organizacji rzemiosła (druki nr 25 i 32), 2) o ubezpieczeniu społecznym rzemieślników (druki nr 26 i 33).</u>
+ <u xml:id="u-68.11" who="#Marszalek">Głos ma sprawozdawca poseł Wacław Kozubski.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-69">
+ <u xml:id="u-69.0" who="#PoselKozubskiWaclaw">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! W imieniu Komisji Drobnej Wytwórczości, Spółdzielczości Pracy i Rzemiosła mam zaszczyt przedstawić Wysokiej Izbie rządowe projekty ustaw:</u>
+ <u xml:id="u-69.1" who="#PoselKozubskiWaclaw">— o wykonywaniu i organizacji rzemiosła oraz — o ubezpieczeniu społecznym rzemieślników wraz z poprawkami przyjętymi przez Komisję (druki nr 32 i 33). W toku swych prac Komisja wykorzystała uwagi i wnioski przekazane jej przez Komisję Prac Ustawodawczych.</u>
+ <u xml:id="u-69.2" who="#PoselKozubskiWaclaw">Podjęcie prac nad wspomnianymi projektami podyktowane zostało potrzebą uporządkowania wielu spraw rzemiosła i innych działów pozarolniczej gospodarki nie uspołecznionej. W szczególności chodziło o jednoznaczne określenie społecznych i gospodarczych funkcji, jakie ma do spełnienia pozarolnicza gospodarka nie uspołeczniona, tym bardziej, że jest rzeczą bezsporną, że działalność tego działu gospodarki ma istotną rolę, zwłaszcza w dziedzinie zaspokajania potrzeb ludności na usługi.</u>
+ <u xml:id="u-69.3" who="#PoselKozubskiWaclaw">Pozarolniczy sektor nie uspołeczniony stanowi zarówno pod względem liczby zatrudnionych, jak i wartości produkcji stosunkowo nieznaczny procent w stosunku do całej gospodarki uspołecznionej. Udział rzemiosła w tworzeniu dochodu narodowego kształtuje się na poziomie około 3%, jednakże znaczenie tego sektora w zaspokajaniu usług i w produkcji niektórych wyrobów rynkowych ma istotne znaczenie społeczne. W usługach dla ludności koordynowanych przez resort handlu wewnętrznego i usług udział rzemiosła wynosi 65%, a świadczone przezeń, zwłaszcza tradycyjne usługi, mają w wielu regionach, wielu wsiach i miastach naszego kraju decydującą rolę.</u>
+ <u xml:id="u-69.4" who="#PoselKozubskiWaclaw">Do końca 1970 r. nie potrafiono w zasadzie, mimo kilkakrotnie podejmowanych prób, wypracować systemu prawno-organizacyjnego i ekonomicznego, w tym fiskalnego, który by zapewniał temu działowi gospodarki stabilną działalność i rozwój zgodny z potrzebami kraju. Było to efektem zmieniającej się koniunktury, zmieniającej się polityki wobec tego sektora, prowadziło do załamywania się linii rozwoju rzemiosła i powstawania w jego łonie zjawisk negatywnych, które szczególnie ostro wystąpiły w latach 1968—1969.</u>
+ <u xml:id="u-69.5" who="#PoselKozubskiWaclaw">Do tych negatywnych zjawisk należał zwłaszcza społecznie i gospodarczo nieuzasadniony wzrost obrotów pozarolniczej gospodarki nie uspołecznionej z tytułu niektórych świadczeń na rzecz gospodarki uspołecznionej, niedostateczny rozwój, a nawet spadek liczby drobnych za kładów rzemieślniczych świadczących usługi dla ludności zwłaszcza w małych miastach i na terenach wiejskich. Wystąpiło również niekorzystne zjawisko powstawania nowych zakładów rzemieślniczych i wzrostu zatrudnienia w rzemiośle kadry wykwalifikowanej, pochodzącej w części z gospodarki uspołecznionej, a nie — jak było w założeniu — kadry przygotowanej w ramach rzemiosła. To ostatnie zjawisko dotyczyło zwłaszcza dużych aglomeracji przemysłowych, odczuwających niedobór wykwalifikowanej kadry.</u>
+ <u xml:id="u-69.6" who="#PoselKozubskiWaclaw">Społeczny sprzeciw budziło również w przeszłości zjawisko koncentracji obrotów oraz szczególnie atrakcyjnych zleceń w rękach nielicznej grupy ludzi, którzy znaleźli się w szeregach rzemiosła przypadkowo, podważając społeczne zaufanie do działalności rzemieślniczej.</u>
+ <u xml:id="u-69.7" who="#PoselKozubskiWaclaw">Powstawaniu tych niekorzystnych zjawisk sprzyjały nie rozwiązane do końca problemy natury prawno-organizacyjnej i ekonomicznej. W szczególności nie rozwiązane zostały sprawy zasad prawnych wykonywania rzemiosła, nie opracowano również dostosowanego do potrzeb systemu podatkowego. Obowiązujący system podatkowy umożliwiał dowolność postępowania organów podatkowych z jednej strony oraz uchylanie się od uzasadnionego opodatkowania przez niektóre najsilniejsze ekonomicznie zakłady — z drugiej strony.</u>
+ <u xml:id="u-69.8" who="#PoselKozubskiWaclaw">Były ponadto niekorzystne zjawiska w działalności organizacji rzemieślniczych, a zwłaszcza w działalności spółdzielczości rzemieślniczej.</u>
+ <u xml:id="u-69.9" who="#PoselKozubskiWaclaw">Poczynając od stycznia 1971 r. kierownictwo partyjne i państwowe, wychodząc z założenia, że zgodna z potrzebami społecznymi i gospodarczymi kraju działalność rzemiosła ma zapewnione trwałe perspektywy rozwoju i może liczyć na pomoc ze strony państwa, podjęło wiele decyzji i przedsięwzięć, które sprzyjały stabilizacji oraz dalszemu rozwojowi rzemiosła i pozostałych dziedzin pozarolniczej gospodarki nie uspołecznionej. Sprawom tym poświęcone były posiedzenia Prezydium Rządu w styczniu i lutym ubiegłego roku. Następnie z inicjatywy Komitetu Centralnego PZPR i Centralnego Komitetu SD powołano międzyresortową komisję z udziałem przedstawicieli KC partii i CK SD dla opracowania założeń i warunków rozwoju działalności rzemiosła. Opracowane przez tę komisję materiały i wnioski były przedmiotem prac Biura Politycznego KC w lipcu ubiegłego roku, a w dniu 3 listopada ub. roku — przedmiotem spotkania i wspólnej uchwały Biura Politycznego KC PZPR i Prezydium CK SD.</u>
+ <u xml:id="u-69.10" who="#PoselKozubskiWaclaw">Podjęte zostały ponadto odpowiednie decyzje w sprawie tzw. styku pozarolniczej gospodarki nie uspołecznionej z gospodarką uspołecznioną. W wyniku tych decyzji nastąpiło zasadnicze uporządkowanie tego problemu na podstawie racjonalnych zasad.</u>
+ <u xml:id="u-69.11" who="#PoselKozubskiWaclaw">Podjęto również wiele prac o charakterze kompleksowym. Wśród nich na czoło wysunęły się inicjatywy ustawodawcze, których szczególnie doniosłym przykładem są projekty ustaw o wykonywaniu i organizacji rzemiosła oraz o ubezpieczeniu społecznym rzemieślników.</u>
+ <u xml:id="u-69.12" who="#PoselKozubskiWaclaw">Zasadniczą społeczną i polityczną przesłanką dla podjęcia tych prac było stanowisko wyrażone we wspólnej uchwale Biura Politycznego KC i Prezydium CK SD, potwierdzone potem uchwałą VI Zjazdu partii, stosownie do którego wszechstronny rozwój kraju oraz konieczność lepszego zaspokajania potrzeb społecznych i poprawy warunków bytowych ludzi wymagają odpowiedniego wykorzystania potencjału pozarolniczej gospodarki nie uspołecznionej, a w szczególności rzemiosła.</u>
+ <u xml:id="u-69.13" who="#PoselKozubskiWaclaw">Założenia na bieżącą pięciolatkę przewidują, że do końca 1975 r. liczba zakładów rzemieślniczych ma wzrosnąć o ok. 16%, zatrudnienie — o ok. 27%. Jeżeli chodzi o zatrudnienie — przewiduje się szczególnie szybki wzrost liczby uczniów. Zakłada się ponadto dynamiczny przyrost wartości obrotów osiąganych z tytułu świadczonych przez zakłady rzemieślnicze usług dla ludności, przy czym obecna sytuacja w tym zakresie wskazuje na to, że zajdzie prawdopodobnie potrzeba przyspieszenia rozwoju działalności rzemieślniczej w sferze usług dla ludności.</u>
+ <u xml:id="u-69.14" who="#PoselKozubskiWaclaw">Jest rzeczą zrozumiałą, że realizacja tych zamierzeń będzie możliwa tylko wtedy, gdy nastąpi znaczna poprawa warunków pracy zakładów rzemieślniczych. Celowi temu służą m.in. wspomniane projekty ustaw o wykonywaniu i organizacji rzemiosła oraz o ubezpieczeniu społecznym rzemieślników.</u>
+ <u xml:id="u-69.15" who="#PoselKozubskiWaclaw">Konieczność zmiany obowiązującego systemu prawnego ma również przyczyny o charakterze prawnym. Wiadomo bowiem od lat, że prawne zasady wykonywania rzemiosła oparte z jednej strony na przedwojennym Prawie przemysłowym z 1927 r. i na ustawie o zezwoleniach na wykonywanie przemysłu, rzemiosła, handlu i niektórych usług przez jednostki gospodarki nie uspołecznionej z 1958 r., mimo wielokrotnych nowelizacji tych aktów prawnych nie stanowią właściwego instrumentu oddziaływania na działalność rzemiosła, zgodnie ze społecznymi i gospodarczymi potrzebami kraju.</u>
+ <u xml:id="u-69.16" who="#PoselKozubskiWaclaw">O kształcie i treści przedstawionego dzisiaj Wysokiej Izbie projektu ustawy zadecydowały następujące przyjęte założenia.</u>
+ <u xml:id="u-69.17" who="#PoselKozubskiWaclaw">Po pierwsze — zgodnie z zachodzącym od lat procesem umacniania roli rad narodowych wyposażono je w niezbędne przepisy prawne w zakresie oddziaływania na kierunki działania rzemiosła. W związku ze stale rosnącą rolą rzemiosła w zaspokajaniu potrzeb ludności wiejskiej oraz rozwijającego się rolnictwa, projekt ustawy przewiduje ścisłe powiązanie działalności rzemieślniczych zakładów usytuowanych na terenach wiejskich z działalnością gromadzkich rad narodowych. Znalazło to wyraz w odejściu od dotychczas obowiązującej zasady, że wydawanie wszelkich uprawnień odbywa się na szczeblu powiatowym. Projekt nadaje odpowiednie uprawnienia w tym zakresie biurom gromadzkich rad narodowych, a na terenach miejskich — radom narodowym nie posiadającym uprawnień rad narodowych stopnia powiatowego.</u>
+ <u xml:id="u-69.18" who="#PoselKozubskiWaclaw">Po drugie — wychodząc z założenia, że trwałą perspektywę przed rzemiosłem otwiera działalność w sferze usług dla ludności projekt wprowadza wiele istotnych preferencji dla zakładów, które koncentrować się będą na rozwijaniu usług. Stanowisko to znalazło wyraz w zaproponowanym nowym typie uprawnienia do działalności rzemieślniczej w formie potwierdzenia zgłoszenia wykonywania rzemiosła. Uprawnienie to przyznawane będzie osobom zamierzającym prowadzić działalność w zakresie świadczenia usług dla ludności i rolnictwa, wytwarzania drobnych artykułów przeznaczonych na zaopatrzenie rynku lokalnego oraz wyrobów o charakterze regionalnym, pamiątkarskim i artystycznym, wytwarzanych osobiście lub przy pomocy członków rodzin, pozostających we wspólnym gospodarstwie domowym.</u>
+ <u xml:id="u-69.19" who="#PoselKozubskiWaclaw">Szczególnie doniosłą zmianę w stosunku do dotychczasowego prawodawstwa stanowi zaproponowana w projekcie ustawy zasada, że rzemieślnicy wykonujący rzemiosło na podstawie potwierdzenia zgłoszenia wykonywania rzemiosła będą stosownie do art. 47 projektu ustawy zwolnieni w przeważającej mierze od obowiązku płacenia podatku dochodowego i i obrotowego, a świadczenia na rzecz państwa ponosić będą w postaci tzw. opłaty skarbowej, przy czym zakłada się, że opłata ta będzie odpowiednio zróżnicowana. W uzasadnionych wypadkach zakłada się stosowanie daleko idących ulg i nawet zwolnień z opłaty skarbowej.</u>
+ <u xml:id="u-69.20" who="#PoselKozubskiWaclaw">Po trzecie — w celu zapewnienia prawnych podstaw dla stabilnego działania całego rzemiosła zarówno potwierdzenia zgłoszenia wykonywania rzemiosła, jak i zezwolenia wydawane zakładom rzemieślniczym zatrudniającym siły najemne oraz podejmującym produkcję, będą uprawnieniami bezterminowymi. Przyjęcie takiego rozwiązania powinno sprzyjać procesowi stabilizacji, a co zatem idzie — unowocześnienia i modernizacji zakładów rzemieślniczych w drodze dokonywania odpowiednich inwestycji.</u>
+ <u xml:id="u-69.21" who="#PoselKozubskiWaclaw">Proponowane przepisy elastyczniej niż dotychczas regulują sprawę kwalifikacji zawodowych poprzez rezygnację z wymogu kwalifikacji zawodowych wszędzie tam, gdzie nie wchodzi w rachubę ochrona zdrowia lub życia albo istotnych interesów osób korzystających ze świadczeń lufo osób zatrudnionych przez rzemieślnika.</u>
+ <u xml:id="u-69.22" who="#PoselKozubskiWaclaw">Istotną cechą nowej procedury jest zredukowanie do minimum sytuacji, w których decyzja organu jest z góry określona odpowiednim przepisem, tak jak to jest obecnie w art. 3 ust. 2 ustawy o zezwoleniach, gdzie właściwy organ jest zobowiązany do niewydawania zezwolenia w określonych sytuacjach. Projekt ustawy o wykonywaniu i organizacji rzemiosła, uwzględniając konsekwentnie szerokie uprawnienia rad narodowych, prawie we wszystkich wypadkach — poza wypadkiem wskazanym w art. 7 ust. 1 — pozwala poddać wniosek o wydanie uprawnienia pod ocenę organu administracji państwowej, który może, ale tylko wyjątkowo — musi, odmówić wydania uprawnienia.</u>
+ <u xml:id="u-69.23" who="#PoselKozubskiWaclaw">Szczególną cechą nowej procedury, nie znaną w takim zakresie w obecnym prawie, jest ścisłe powiązanie postępowania administracyjnego z opinią właściwych ogniw samorządu rzemieślniczego (cechów i spółdzielni).</u>
+ <u xml:id="u-69.24" who="#PoselKozubskiWaclaw">Doniosłe /zmiany wprowadza projekt ustawy w zakresie samego pojęcia rzemiosła, zrywa bowiem z wieloma rozwiązaniami, które nie znajdują w obecnych warunkach dostatecznego uzasadnienia. Proponuje się więc zerwanie ze sztucznym, aktualnie obowiązującym podziałem na działalność wykonywaną w ramach tradycyjnie rozumianego rzemiosła, tzw. przemysłu prywatnego i usług nierzemieślniczych i proponuje się objęcie tej grupy wspólnym mianem rzemiosła jako zawodowego wykonywania przez osoby fizyczne we własnym imieniu gospodarczej działalności wytwórczej i usługowej.</u>
+ <u xml:id="u-69.25" who="#PoselKozubskiWaclaw">Uwzględniając szerokie wymogi stawiane przez potrzeby społeczne i rozwój cywilizacji technicznej, projekt odchodzi od idei zamkniętej listy rzemiosł, wprowadzając w to miejsce otwarte pojęcie rzemiosła. Przyniesie to w praktyce objęcie społecznym i prawnym statusem rzemiosła kilkutysięcznej grupy prywatnych usługowców i wytwórców, którzy rozwijając działalność o niekwestionowanej społecznej przydatności, jak np. usługi młynarskie, produkcja poszukiwanych materiałów budowlanych itp., pozbawieni byli uprawnień, z których od lat korzystała społeczność rzemieślnicza.</u>
+ <u xml:id="u-69.26" who="#PoselKozubskiWaclaw">Wychodząc ze wspomnianej wyżej zasady integracji we wspólnym pojęciu rzemiosła większości działalności wykonywanych w ramach pozarolniczej gospodarki nie uspołecznionej, projekt zakłada utworzenie jednej organizacji w miejsce czterech dotychczas działających społeczno-zawodowych i gospodarczych organizacji rzemiosła i prywatnych wytwórców. Nowa organizacja, dla której proponuje się nazwę Centralny Związek Rzemiosła, ma stanowić nie tylko sumę praw i obowiązków aktualnie pracujących ogniw samorządu gospodarki nie uspołecznionej, ale ma być w założeniu jakościowo nową organizacją. Centralny Związek Rzemiosła będzie reprezentował rzemiosło wobec naczelnych organów administracji państwowej i innych centralnych instytucji, a zadaniem jego będzie oddziaływanie na prawidłowy rozwój rzemiosła w kraju oraz wytyczanie kierunków pracy i rozwoju terenowym organizacjom rzemiosła. Wiąże się z tym nadanie nowej organizacji wielu ważnych uprawnień.</u>
+ <u xml:id="u-69.27" who="#PoselKozubskiWaclaw">W projekcie zakłada się przesunięcie wielu uprawnień naczelnych organów administracji państwowej ze sfery bezpośredniego nadzoru w sferę koordynacji. Takie postawienie sprawy oznacza poważny wzrost zadań i obowiązków nowej organizacji rzemiosła. Chodzi tu zarówno o skuteczne oddziaływanie na kierunki działalności rzemiosła, jak i na zakres oraz jakość świadczonych usług i wyrobów, na rozszerzenie pomocy dla zakładów rzemieślniczych w dziedzinie zaopatrzenia materiałowo-technicznego, organizacji zbytu — przez rozszerzenie między innymi własnej sieci sprzedaży, doradztwa technicznego, szkolenia i doskonalenia zawodowego, rozwijania działalności oświatowej, kulturalnej i socjalnej. Chodzi również o skuteczną działalność wychowawczą w trosce o dobro rzemiosła, o eliminowanie elementów koniunkturalnych i pseudorzemieślniczych.</u>
+ <u xml:id="u-69.28" who="#PoselKozubskiWaclaw">Projekt ustawy o wykonywaniu i organizacji rzemiosła przestrzega zasady, że zgodna z interesem społecznym i gospodarczym kraju działalność rzemiosła ma trwałą perspektywę rozwoju i móże liczyć na poparcie ze strony państwa — oraz, że obywatele naszego kraju, rzetelnie wykonujący działalność rzemieślniczą, stanowią część mas pracujących, że dzielą z ludźmi pracy wszystkie prawa i wszystkie obowiązki.</u>
+ <u xml:id="u-69.29" who="#PoselKozubskiWaclaw">Wysoka Izbo! Z upoważnienia Komisji Drobnej Wytwórczości, Spółdzielczości Pracy i Rzemiosła pragnę przedstawić w formie możliwie syntetycznej wyniki jej prac nad omawianym projektem. Chciałbym na wstępie podkreślić, że na zakres i charakter naszych prac oddziaływały wyniki prac Komisji Drobnej Wytwórczości, Spółdzielczości Pracy i Rzemiosła Sejmu ubiegłej kadencji. Nie wchodząc w szczegóły, chcę stwierdzić, że tekst projektu ustawy przekazany w kwietniu bieżącego roku Sejmowi przez Rząd uwzględnia wiele zmian stanowiących rezultat pracy wspomnianej Komisji w Sejmie ubiegłej kadencji — jesionią ub. roku. Tekst projektu ustawy, nad którym pracowaliśmy, uwzględnia bowiem 33 zmiany o rozmaitym charakterze, od zmian o charakterze merytorycznym do zmian drobnych, redakcyjnych i stylistycznych.</u>
+ <u xml:id="u-69.30" who="#PoselKozubskiWaclaw">Dokonaliśmy przeglądu tych 33 poprawek i uznaliśmy, że uwzględniają one w szerokim zakresie wyniki społecznej konsultacji, jaką przeprowadziła Komisja Drobnej Wytwórczości, Spółdzielczości Pracy i Rzemiosła z zainteresowanym aktywem rad narodowych i aktywem rzemieślniczym w listopadzie ub. roku. Pragnę podkreślić, że wprowadzenie przez Rząd tych zmian ogromnie ułatwiło nam pracę.</u>
+ <u xml:id="u-69.31" who="#PoselKozubskiWaclaw">Druk nr 32 przekazany obywatelom posłom zawiera wszystkie poprawki ”proponowane przez Komisję Drobnej Wytwórczości, Spółdzielczości Pracy i Rzemiosła oraz przez Komisję Prac Ustawodawczych.</u>
+ <u xml:id="u-69.32" who="#PoselKozubskiWaclaw">Pragnę zwrócić uwagę Wysokiej Izby na niektóre ważniejsze propozycje poprawek.</u>
+ <u xml:id="u-69.33" who="#PoselKozubskiWaclaw">Po pierwsze — wychodząc z założenia, że rozwijanie usług dla rolnictwa stanowi obok usług dla ludności podstawowe zadanie działalności rzemieślniczej, proponujemy zarówno w tekście preambuły, jak i w ust. 1 art. 4 dopisać po wyrazach: — „dla ludności” wyrazy: — „i rolnictwa”.</u>
+ <u xml:id="u-69.34" who="#PoselKozubskiWaclaw">Po drugie — biorąc pod uwagę okoliczność, że uboczne wykonywanie społecznie użytecznych usług dla ludności, świadczonych przez osoby zatrudnione w gospodarce uspołecznionej może w określonym zakresie mieć również miejsce w rodzajach rzemiosła, które nie będą wykonywane na podstawie potwierdzenia zgłoszonego wykonywania rzemiosła, proponujemy przepis dotyczący tego zagadnienia przenieść z art. 4 do art. 3 i w jego tekście wyraźnie zaakcentować, że prawo wykonywania rzemiosła przez osoby zatrudnione w jednostkach gospodarki uspołecznionej dotyczy wyłącznie usług dla ludności i rolnictwa.</u>
+ <u xml:id="u-69.35" who="#PoselKozubskiWaclaw">Po trzecie — biorąc pod uwagę społeczne i polityczne znaczenie projektu ustawy dla prawidłowego uregulowania określonej sfery naszego życia społecznego i gospodarczego, pragnę zwrócić uwagę obywateli posłów w szczególności na te propozycje, które mają związek z prowadzoną w naszym państwie polityką penitencjarną. Ta ostatnia uwaga dotyczy propozycji, w myśl której pkt 1 art. 6 nadaje się nowe brzmienie, które znacznie klarowniej niż to było w tekście pierwotnym, określa sytuacje, w których będzie można odmówić wydania zezwolenia osobom skazanym prawomocnym orzeczeniem sądu.</u>
+ <u xml:id="u-69.36" who="#PoselKozubskiWaclaw">Również pełniejszej synchronizacji przepisów projektu ustawy z przepisami Kodeksu karnego służy nowe brzmienie art. 17, ust. 3 i 4. Pragnę jednocześnie podkreślić, że wszystkie propozycje zmian, stanowiące wyniki prac Komisji Prac Ustawodawczych podniosły wydatnie prawniczą jakość omawianego projektu ustawy.</u>
+ <u xml:id="u-69.37" who="#PoselKozubskiWaclaw">Przedstawione obywatelom posłom zestawienie zmian zawiera również propozycje o charakterze formalnym i redakcyjnym, w tym również zmiany polegające na usunięciu oczywistych pomyłek w rozesłanym tekście projektu ustawy.</u>
+ <u xml:id="u-69.38" who="#PoselKozubskiWaclaw">Wiele proponowanych zmian miało na celu zapewnienie projektowi ustawy większej komunikatywności.</u>
+ <u xml:id="u-69.39" who="#PoselKozubskiWaclaw">Odrębnego omówienia wymaga — zdaniem Komisji — sprawa autopoprawki wniesionej przez Rząd w trybie dla nas dość nagłym, na wspólnym posiedzeniu naszych komisji w dniu 26.IV.br. Autopoprawka ta zmierza do rozerwania związku między uprawnieniem do wykonywania rzemiosła na podstawie potwierdzenia zgłoszenia a uprawnieniem do ponoszenia obciążeń na rzecz skarbu państwa w formie opłaty skarbowej. Podstawowa trudność, z jaką musieliśmy się uporać w trakcie dyskusji nad tą sprawą, wypływała z faktu, że opinia społeczna — w tym całe środowisko rzemieślnicze — została poinformowana w ubiegłym roku o tym, że osoby wykonujące działalność na podstawie potwierdzenia zgłoszenia w sposób automatyczny, z mocy ustawy korzystać będą z opłaty skarbowej. Istotnym elementem dyskusji, jaką prowadziliśmy w czasie prac nad tą sprawą w ścisłej konsultacji z przedstawicielami kierownictw samorządu rzemieślniczego, z przedstawicielami resortu finansów oraz handlu wewnętrznego i usług było szczegółowe omówienie zasad i kierunków rozwiązań zawartych w odniesieniu do tej sprawy w projekcie odpowiedniego przepisu wykonawczego w randze rozporządzenia Ministra Finansów. Mogę w tym miejscu stwierdzić, że projekt tego aktu w szerokim zakresie uwzględnia postulaty zgłaszane przez rzemiosło i jego organizacje. Praktycznie respektuje on ustawową zasadę zapewnienia rzemieślniczej działalności — polegającej na obsłudze potrzeb ludności i rolnictwa w zakresie działalności usługowej oraz w określonym zakresie na wytwarzaniu artykułów na zaopatrzenie rynku — warunków stabilnego działania, wyrażających się w umiarkowanych, uwzględniających specyfikę poszczególnych rodzajów rzemiosła, stawkach opłaty skarbowej.</u>
+ <u xml:id="u-69.40" who="#PoselKozubskiWaclaw">Jednocześnie godny podkreślenia jest fakt, że projekt tego przepisu — przygotowany w oparciu o delegację zmodyfikowaną autopoprawką rządową — znacznie rozszerzył zakres stosowania opłaty skarbowej. Okazało się bowiem, że stosunkowo szerokie objęcie systemem zezwoleń w projekcie rozporządzenia Ministra Handlu Wewnętrznego i Usług działalności rzemieślniczej podyktowane było względami podatkowymi i rozerwanie związku między przepisem z zakresu administracji przemysłowej a przepisem podatkowym ujawniło swoje niewątpliwe zalety.</u>
+ <u xml:id="u-69.41" who="#PoselKozubskiWaclaw">Wysoka Izbo! Zasada, że rzetelnie pracujący rzemieślnicy stanowią integralną część świata pracy w Polsce, została konsekwentnie wyrażona we wszystkich rozwiązaniach zawartych w projekcie ustawy o ubezpieczeniu społecznym rzemieślników.</u>
+ <u xml:id="u-69.42" who="#PoselKozubskiWaclaw">Zmiany wprowadzone od 1 stycznia 1968 r. o powszechnym zaopatrzeniu emerytalnym spowodowały konieczność zmian w systemie ubezpieczeń społecznych rzemiosła opartym na specjalnej ustawie z 29 marca 1965 r., polegających na dostosowaniu systemu ubezpieczenia rzemiosła do przeobrażeń w systemie ubezpieczenia powszechnego.</u>
+ <u xml:id="u-69.43" who="#PoselKozubskiWaclaw">Zmiany w powszechnym zaopatrzeniu emerytalnym wprowadzone ustawą ze stycznia 1968 roku wyrażały się przede wszystkim w podwyższeniu wysokości świadczeń i rozszerzeniu zakresu uprawnień do renty rodzinnej.</u>
+ <u xml:id="u-69.44" who="#PoselKozubskiWaclaw">Zmiany proponowane w projekcie ustawy wiążą się również z projektem nowych przepisów o wykonywaniu i organizacji rzemiosła, które rozszerzając pojęcie rzemiosła na inne działalności z zakresu pozarolniczej gospodarki nie uspołecznionej, a w szczególności na działalność określaną dotychczas mianem przemysłu prywatnego i usług nierzemieślniczych — znacznie rozszerzają zakres stosowania proponowanej ustawy.</u>
+ <u xml:id="u-69.45" who="#PoselKozubskiWaclaw">Przepisy projektu ustawy normują całokształt spraw dotyczących ubezpieczenia społecznego rzemieślników i tylko w niektórych wypadkach nawiązują do przepisów o powszechnym zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin.</u>
+ <u xml:id="u-69.46" who="#PoselKozubskiWaclaw">W porównaniu ze stanem dotychczasowym w projekcie ustawy o ubezpieczeniu rzemieślników przewiduje się następujące ważniejsze zmiany:</u>
+ <u xml:id="u-69.47" who="#PoselKozubskiWaclaw">— w zakresie świadczeń leczniczych — ustala się opłatę za leki w wysokości 30% zamiast jak dotychczas 100%, jest to realizacja postulatu wysuwanego od dawna przez ogół rzemieślników i organizacje samorządu rzemieślniczego;</u>
+ <u xml:id="u-69.48" who="#PoselKozubskiWaclaw">— w zakresie świadczeń rentowych — podwyższa się wysokość emerytur, zastępujących renty starcze, przeciętnie o 27%, rent inwalidzkich II grupy — o 20% i rent rodzinnych — o 18% oraz obniża się o 5 lat wiek wdowy i matki pozwalający uzyskać rentę rodzinną;</u>
+ <u xml:id="u-69.49" who="#PoselKozubskiWaclaw">— w zakresie przeliczeń rent dotychczasowych — zakłada się przeliczenia rent według podwyższonych nowych stawek oraz przejmuje się zasiłki wypłacane z funduszu samopomocowego Naczelnej Rady Zrzeszeń Prywatnego Handlu i Usług PRL i przelicza się je na emerytury lub renty inwalidzkie;</u>
+ <u xml:id="u-69.50" who="#PoselKozubskiWaclaw">— w zakresie spraw finansowych — zakłada się, że nadwyżki funduszu lokowane będą w banku na oprocentowanym rachunku oraz łagodzi się warunki zwolnienia od opłaty składek w okresie czasowej niezdolności do pracy i w czasie służby wojskowej.</u>
+ <u xml:id="u-69.51" who="#PoselKozubskiWaclaw">Ponadto wprowadza się możliwość rozciągnięcia przepisów ustawy na inne grupy ludności, prowadzące działalność zarobkową poza rolnictwem, z wyjątkiem osób wykonujących tę działalność na podstawie umowy o pracę.</u>
+ <u xml:id="u-69.52" who="#PoselKozubskiWaclaw">Wyniki prac Komisji Drobnej Wytwórczości, Spółdzielczości Pracy i Rzemiosła oraz Komisji Prac Ustawodawczych przedstawia przekazany obywatelom posłom druk nr 33.</u>
+ <u xml:id="u-69.53" who="#PoselKozubskiWaclaw">Jednocześnie dla ułatwienia procesu wdrażania w życie obydwu ustaw — komisja nasza na posiedzeniu w dniu wczorajszym postanowiła zaproponować Wysokiej Izbie przyjęcie jednolitego terminu wejścia w życie omawianych ustaw.</u>
+ <u xml:id="u-69.54" who="#PoselKozubskiWaclaw">Oznacza to zastąpienie w art. 44 projektu ustawy o wykonywaniu i organizacji rzemiosła wyrazów: — „Ustawa wchodzi w życie z upływem 6 miesięcy od dnia ogłoszenia” wyrazami: — „Ustawa wchodzi w życie z dniem 1 stycznia 1973 r.”.</u>
+ <u xml:id="u-69.55" who="#PoselKozubskiWaclaw">Natomiast w projekcie ustawy o ubezpieczeniu społecznym rzemieślników proponuje się w dotychczasowym art. 57 w ust. 1 pkt 1 po wyrazach: „przez okres do dnia” dodać wyrazy: — „31 grudnia 1973 r.” — w ust. 1 pkt 2 tegoż artykułu — po wyrazach: — „od dnia” dodać wyrazy: — „1 stycznia 1974 r.”, w ust. 2 tegoż artykułu po wyrazach: — „od dnia” dodać wyrazy: — „1 stycznia 1973 r.”.</u>
+ <u xml:id="u-69.56" who="#PoselKozubskiWaclaw">Ponadto proponuje się dotychczasowemu art. 68 projektu ustawy o ubezpieczeniu społecznym rzemieślników nadać brzmienie: — „Ustawa wchodzi w życie z dniem 1 stycznia 1973 r.”.</u>
+ <u xml:id="u-69.57" who="#PoselKozubskiWaclaw">Wysoka Izbo! Przedstawiając założenia projektów ustaw o wykonywaniu i organizacji rzemiosła oraz o ubezpieczeniu społecznym rzemieślników pragnę z satysfakcją podkreślić, że powstawaniu obydwu projektów towarzyszyła atmosfera powszechnego zainteresowania i wszechstronnych, cierpliwie prowadzonych konsultacji. Dotyczy to w szczególności projektu ustawy o wykonywaniu i organizacji rzemiosła, która ma być przecież swego rodzaju kodeksem wykonywania rzemiosła i działania organizacji rzemieślniczych.</u>
+ <u xml:id="u-69.58" who="#PoselKozubskiWaclaw">Projekt ten bowiem został opracowany w gronie działaczy rad narodowych i przedstawicieli organizacji rzemiosła, a następnie poddany wszechstronnej dyskusji w instancjach Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, Stronnictwa Demokratycznego, Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego, w radach narodowych. Projekt ten był ponadto przedmiotem szczegółowych konsultacji z naczelnymi organami administracji państwowej i z Instytutem Nauk Prawnych Polskiej Akademii Nauk. Wiele uwagi poświęcono mu w pracach partyjnorządowej komisji do spraw rzemiosła, powołanej przez Prezesa Rady Ministrów w kwietniu ub. roku.</u>
+ <u xml:id="u-69.59" who="#PoselKozubskiWaclaw">Muszę stwierdzić, że taki sposób pracy nad nowymi zasadami regulacji prawnej spraw rzemiosła budził zaufanie w zainteresowanych środowiskach działaczy rad narodowych i aktywu rzemieślniczego, budził przeświadczenie, że w ten sam sposób prowadzone będą prace nad dalszą realizacją programu działania państwa wobec pozarolniczej gospodarki nie uspołecznionej.</u>
+ <u xml:id="u-69.60" who="#PoselKozubskiWaclaw">Jak wiadomo — program ten obejmuje wiele istotnych zmian w polityce zaopatrzenia materiałowo-technicznego, w polityce lokalowej, podatkowej. Ważną częścią tego programu będzie działanie na rzecz stałego doskonalenia metod i stylu pracy wszystkich ogniw administracji współpracujących z rzemiosłem i jego organami samorządowymi. Tak szeroko rozumiany program działania państwa w tej dziedzinie ma służyć zapewnieniu stabilnych warunków pracy i rozwoju społecznie użytecznej działalności rzemiosła.</u>
+ <u xml:id="u-69.61" who="#PoselKozubskiWaclaw">W imieniu i z upoważnienia Komisji Drobnej Wytwórczości, Spółdzielczości Pracy i Rzemiosła wnoszę, aby Wysoki Sejm raczył uchwalić rządowe projekty ustaw o wykonywaniu i organizacji rzemiosła oraz o ubezpieczeniu społecznym rzemieślników wraz z poprawkami zawartymi w drukach nr 32 i nr 33 oraz zgłoszonymi przeze minie w dniu dzisiejszym w imieniu Komisji.</u>
+ <u xml:id="u-69.62" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ <u xml:id="u-69.63" who="#PoselKozubskiWaclaw">Marszałek:</u>
+ <u xml:id="u-69.64" who="#PoselKozubskiWaclaw">Otwieram łączną dyskusję nad zreferowanymi przez posła sprawozdawcę dwoma projektami ustaw.</u>
+ <u xml:id="u-69.65" who="#PoselKozubskiWaclaw">Głos ma poseł Janina Kuliberda.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-70">
+ <u xml:id="u-70.0" who="#PoselKuliberdaJanina">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Uchwała VI Zjazdu PZPR wytyczyła nowe kierunki polityki społeczno-gospodarczej kraju na lata bieżącej pięciolatki, określając jednocześnie rolę, zadania i kierunki rozwoju pozarolniczej gospodarki nie uspołecznionej, a w tym szczególnie rzemiosła.</u>
+ <u xml:id="u-70.1" who="#PoselKuliberdaJanina">Z inicjatywy partii i Rządu, przy współudziale Stronnictwa Demokratycznego, podjęto wiele przedsięwzięć organizacyjnych, technicznych i ekonomicznych, mających na celu uporządkowanie działalności rzemiosła.</u>
+ <u xml:id="u-70.2" who="#PoselKuliberdaJanina">Konsekwencją tych prac są przedłożone Wysokiej Izbie z inicjatywy ustawodawczej Rządu dwa projekty ustaw o wykonywaniu i organizacji rzemiosła oraz o ubezpieczeniu społecznym rzemieślników. Są to akty ustawodawcze, które zakładają stabilny rozwój rzemiosła, zawierają też wiele preferencji ekonomicznych i finansowych, wiążą rzemiosło z zadaniami społecznymi i gospodarczymi w ramach narodowego planu gospodarczego i w dalszej perspektywie.</u>
+ <u xml:id="u-70.3" who="#PoselKuliberdaJanina">Podniesienie poziomu życia ludzi pracy, jak też zaspokojenie potrzeb konsumpcyjnych społeczeństwa jest uzależnione ściśle od tempa wzrostu produkcji przeznaczonej na zaopatrzenie rynku, jej rozmiarów i struktury, jak też od stałego rozwoju różnorodnych usług, poszukiwanych przez ludność zamieszkałą w miastach i na wsi. Zadanie to powinno stanowić podstawowe kierunki pracy rzemiosła.</u>
+ <u xml:id="u-70.4" who="#PoselKuliberdaJanina">Projekt ustawy o wykonywaniu i organizacji rzemiosła preferuje szczególnie rzemiosło, wykonujące usługi dla ludności. System potwierdzenia zgłoszenia rzemiosła i opłat skarbowych, stanowi potężny bodziec ekonomiczny i finansowy dla zakładów rzemieślniczych, rozwijających usługi dla ludności.</u>
+ <u xml:id="u-70.5" who="#PoselKuliberdaJanina">W obecnym pięcioleciu i w latach następnych należy nadrobić opóźnienia i wyrównać dysproporcje, spowodowane w poprzednich latach niedostateczną podażą usług dla ludności. Dysproporcje te zaostrzają się obecnie na tle wzrostu dochodów pieniężnych ludności. Wyrównanie tych opóźnień oraz zapewnienie odpowiedniego tempa wzrostu usług w najbliższej przyszłości wymaga podjęcia wszechstronnego działania na podstawie długofalowego programu rozwoju usług.</u>
+ <u xml:id="u-70.6" who="#PoselKuliberdaJanina">Rzemiosło obok gospodarki uspołecznionej ma do spełnienia szczególną rolę i zadania. Trzeba przede wszystkim wykorzystać istniejącą bazę materialną, usprawnić organizację pracy i wyeliminować chałupnicze metody pracy w wykonywaniu usług oraz wprowadzić niezbędne uzbrojenie techniczne.</u>
+ <u xml:id="u-70.7" who="#PoselKuliberdaJanina">Nieodzownym warunkiem jest stopniowa likwidacja narosłych od lat dysproporcji w zaspokajaniu potrzeb ludności różnych rejonów, a w szczególności ludności wiejskiej. Usługi odpłatne, w następstwie nieproporcjonalnego rozmieszczenia sieci zakładów i punktów przyjęć, są bardziej dostępne dla ludności miejskiej, głównie zamieszkałej w dużych miastach, natomiast mniej dostępne dla ludności wiejskiej. Mam tu na myśli rozwijanie całego zespołu usług dla indywidualnego rolnictwa, a także usług bytowych dla ludności wiejskiej. Podobnie niekorzystnie pod względem podaży usług przedstawia się sytuacja ludności w małych miastach i osiedlach.</u>
+ <u xml:id="u-70.8" who="#PoselKuliberdaJanina">Jednym z podstawowych założeń polityki gospodarczej kraju na bieżące pięciolecie, wytyczonej przez VI Zjazd PZPR, jest postępujący rozwój produkcji różnych dóbr trwałego użytku. Proces ten będzie powodował narastające potrzeby na nowe rodzaje usług dostosowanych do zmieniającego się popytu ludności. Dlatego też rozwój usług nie może być wypadkową koniunktury, musi być objęty elastycznym, długofalowym programem, ściśle związanym z rozwijającą się produkcją nowoczesnych dóbr trwałego użytku. Takie zadanie stawiamy przed sektorem nie uspołecznionym, któremu projekt ustawy daje wszechstronne i elastyczne możliwości rozwoju.</u>
+ <u xml:id="u-70.9" who="#PoselKuliberdaJanina">Dlatego też w uzasadnieniu projektu mówi się, że — „Głównymi przesłankami podjęcia prac nad ustawą o wykonywaniu i organizacji rzemiosła są określone potrzeby społeczno-gospodarcze i prawno-kodyfikacyjne. Obydwie grupy motywów leżących u podstaw rozpoczęcia prac ściśle się ze sobą wiążą”.</u>
+ <u xml:id="u-70.10" who="#PoselKuliberdaJanina">W bieżącym planie 5-letnim zadania usług dla ludności w pozarolniczej gospodarce nie uspołecznionej, a zwłaszcza w rzemiośle, są mobilizujące. Wartość usług w tym sektorze powinna się zwiększyć do 27 mld zł w 1975 r. oraz do 40 mld zł w 1980 r.</u>
+ <u xml:id="u-70.11" who="#PoselKuliberdaJanina">Najbardziej powinny rozwijać się te rodzaje usług, które są poszukiwane i w pełni będą zaspokajać potrzeby społeczne ludności. Na przykład szczególne znaczenie społeczne mają usługi ułatwiające kobietom pracującym zawodowo prowadzenie gospodarstw domowych. Mniej dostępne dla ogółu ludności są usługi remontowo-budowlane, instalacyjne, ślusarskie. Zdecydowanie niedostateczna jest podaż usług pralniczych oraz związanych z konserwacją i naprawami zmechanizowanego sprzętu gospodarstwa domowego, a także pojazdów mechanicznych.</u>
+ <u xml:id="u-70.12" who="#PoselKuliberdaJanina">Z powszechną (krytyką społeczeństwa spotyka się jeszcze niska jakość usług, nieterminowość wykonywania i właściwie brak systemu gwarancyjnego. Rynek usługowy nie jest jeszcze rynkiem konsumenta — pozostaje dotychczas rynkiem producenta. Sytuację tę należy odwrócić na korzyść konsumenta. Przyczyną niekorzystnej sytuacji w tym zakresie było to, że plany usług- traktowane były do niedawna jako zadania drugorzędne. Krytykę tę można zaadresować do wielu prezydiów rad narodowych, resortów, me omijając także pozarolniczej gospodarki nie uspołecznionej.</u>
+ <u xml:id="u-70.13" who="#PoselKuliberdaJanina">Projekt ustawy o wykonywaniu i organizacji rzemiosła daje organizacji rzemieślniczej pełnię władzy w prawidłowym kierowaniu rozwojem rzemiosła zgodnie z potrzebami społecznymi.</u>
+ <u xml:id="u-70.14" who="#PoselKuliberdaJanina">Rady narodowe, jako odpowiedzialne za prawidłową gospodarkę na swoim terenie, powinny ;w pełni wykorzystać swoje uprawnienia koordynacji, nadzoru i kontroli. W pełni też będziemy popierać rozwój w rzemiośle produkcji poszukiwanych przez ludność artykułów powszechnego użytku, uzupełniających produkcję przemysłu 'uspołecznionego, na przykład bardzo poszukiwanych wyrobów — „Tysiąca i jeden drobiazgów”.</u>
+ <u xml:id="u-70.15" who="#PoselKuliberdaJanina">Wiąże się z tym konieczność usprawnienia współpracy rzemiosła i uspołecznionego handlu w zakresie dostaw na rynek artykułów rzemieślniczych, budowa pawilonów rzemieślniczych i wiele różnych form organizacyjnych i gospodarczych, sprzyjających rozwojowi głównych kierunków rzemiosła, jakimi są świadczenie usług dla ludności i uzupełniająca produkcja na rynek.</u>
+ <u xml:id="u-70.16" who="#PoselKuliberdaJanina">Wysoki Sejmie! Projekty ustaw rządowych, przedłożone pod obrady Wysokiej Izby, odpowiadają społeczno-gospodarczym potrzebom naszej gospodarki narodowej. Dają one jednocześnie wielką szansę pozarolniczej gospodarce nie uspołecznionej włączenia i rozwijania swojego potencjału usługowo-produkcyjnego w ramy narodowego planu gospodarczego.</u>
+ <u xml:id="u-70.17" who="#PoselKuliberdaJanina">Nie wątpimy, że sektor gospodarki nie uspołecznionej będzie wykonywał z całą odpowiedzialnością swoje zadania, przyczyniając się do wszechstronnego rozwoju kraju, nakreślonego uchwałą VI Zjazdu PZPR.</u>
+ <u xml:id="u-70.18" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-71">
+ <u xml:id="u-71.0" who="#Marszalek">Głos ma poseł Zenon Komender.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-72">
+ <u xml:id="u-72.0" who="#PoselKomenderZenon">Obywatelu Marszałku! Wysoka Izbo! Cechą charakterystyczną funkcjonowania rzemiosła w naszym kraju, był widoczny (brak stabilności, wynikający na pewno przede wszystkim z braku sprecyzowanej koncepcji funkcji warsztatów rzemieślniczych w ogólnym procesie wytwórczym. Sprawa była dodatkowo komplikowana przez częste nieprawidłowości we współdziałaniu rzemiosła z przemysłem kluczowym i z aparatem zbytu. Wspomniany brak koncepcji, a co za tym idzie niekonsekwencje w polityce wobec rzemiosła ograniczały działalność gospodarczą rzemieślników. Trudno więc dziwić się, że w ubiegłych latach mieliśmy do czynienia ze zjawiskiem zahamowania rozwoju rzemiosła ze wszystkimi wynikającymi stąd konsekwencjami.</u>
+ <u xml:id="u-72.1" who="#PoselKomenderZenon">W tej sytuacji właśnie sprawy rzemiosła musiały znaleźć się wśród problemów rozwoju społeczno-gospodarczego naszego kraju załatwianych po VII i VIII Plenum KC PZPR. Na podstawie znanych decyzji Biura Politycznego KC PZPR Rząd nakreślił nowe zasady polityki państwa wobec rzemiosła. Jej podstawowym celem jest generalna stabilizacja warunków działania, tworzenie atmosfery społecznej aprobaty dla uzasadnionych gospodarczo poczynań właścicieli około 160 tys. indywidualnych warsztatów rzemieślniczych.</u>
+ <u xml:id="u-72.2" who="#PoselKomenderZenon">Ta potrzeba stabilizacji i rozwoju działalności usługowej i produkcyjnej rzemiosła wynika z wielu przyczyn. Podstawowa przyczyna wiąże się z tym, że rzemiosło z natury rzeczy predysponowane jest do zindywidualizowanej produkcji, wymagającej wysokiego stopnia specjalizacji i pieczołowitości wykonania, do szybkiego wprowadzania na rynek nowych wzorów, produkcji modelowej, krótkoseryjnej i innej, wykonywanej w małej skali, a dla przemysłu zbyt uciążliwej i zbyt kosztownej.</u>
+ <u xml:id="u-72.3" who="#PoselKomenderZenon">Rzemiosło ułatwia zatem harmonijny rozwój gospodarczy, gdyż niweluje dysproporcje powstające w strukturze produkcji i usług, dysproporcje pomiędzy popytem a możliwościami jego pokrycia przez przemysł wielki, średni czy nawet drobny.</u>
+ <u xml:id="u-72.4" who="#PoselKomenderZenon">powstające w strukturze produkcji i usług, dysproporcje pomiędzy popytem a możliwościami jego pokrycia przez przemysł wielki, średni czy nawet drobny.</u>
+ <u xml:id="u-72.5" who="#PoselKomenderZenon">Na rozwój rzemiosła korzystnie wpływa zawsze wzrost dobrobytu społeczeństwa i związane z tym między innymi zainteresowania kulturalne, krajoznawcze, pobudzające wzrost produkcji artystycznej, pamiątkarskiej i usług turystycznych.</u>
+ <u xml:id="u-72.6" who="#PoselKomenderZenon">Korzystne perspektywy dla rzemiosła otwierają się też w coraz bardziej rozwijającej się działalności usługowej, o czym była tu już mowa, w tym przede wszystkim związanej z naprawą i konserwacją zmechanizowanych urządzeń gospodarstwa domowego, urządzeń elektrotechnicznych i elektronicznych, środków transportu. W naszych warunkach szczególnie ważne są usługi dla rolnictwa i usługi remontowo-budowlane.</u>
+ <u xml:id="u-72.7" who="#PoselKomenderZenon">Wzrost kooperacji rzemiosła z przemysłem w wielu krajach wysoko rozwiniętych dowodzi, że w nowoczesnej gospodarce współdziałanie małych zakładów przemysłowych i rzemieślniczych w zakresie wytwarzania różnych drobnych części i detali jest bardzo celowe i ekonomicznie uzasadnione.</u>
+ <u xml:id="u-72.8" who="#PoselKomenderZenon">W konkretnej sytuacji lat siedemdziesiątych rozwój działalności produkcyjnej i usługowej naszego rzemiosła jest jednym z warunków podnoszenia stopy życiowej ludności i przyczynić się może do umocnienia równowagi rynkowej. Z tych to przyczyn w uchwalonym przez Sejm planie rozwoju społeczno-gospodarczego kraju na lata 1971—1975 założono poważne zdynamizowanie rzemiosła. Przewiduje się, że w roku 1975 na terenie kraju działać będzie 190 tys. zakładów rzemieślniczych, co stanowi — jak tu już poseł referent przedstawiał — wzrost o 15,6%. W tym okresie zatrudnienie w rzemiośle wzrośnie do 400 tys. osób, z czego 80 tys. stanowić będą uczniowie. Jest to ważny problem społeczny, przy czym zakłada się, że obroty rzemiosła indywidualnego w roku 1975 osiągną wartość 43 mld zł, wykazując wzrost o 33,5%. W liczbach bezwzględnych przyrost wartości obrotów ogółem wyniesie 10,8 mld zł.</u>
+ <u xml:id="u-72.9" who="#PoselKomenderZenon">Jest rzeczą zrozumiałą, że realizacja tych zamierzeń — szczególnie napiętych w zakresie usług dla ludności — będzie możliwa tylko wtedy, kiedy nastąpi znaczna poprawa warunków pracy zakładów rzemieślniczych. Przyczynią się do tego na pewno dyskutowane tu dziś projekty ustaw o wykonywaniu i organizacji rzemiosła oraz o ubezpieczeniu społecznym rzemieślników. Cała merytoryczna treść tych ustaw stanowi ostateczne i najbardziej prawnie miarodajne potwierdzenie społecznej użyteczności rzemiosła i tworzy ramy dla korzystnych i w pełni stabilnych warunków jego pracy.</u>
+ <u xml:id="u-72.10" who="#PoselKomenderZenon">Projekt ustawy o wykonywaniu i organizacji rzemiosła wprowadza nowe prawne pojęcie rzemiosła. Według niego — „rzemiosłem w rozumieniu ustawy jest zawodowe wykonywanie przez osobę fizyczną we własnym imieniu gospodarczej działalności wytwórczej i usługowej”. W stosunku do obowiązującej dotąd definicji, która ogranicza rzemiosło do ściśle określonych rodzajów działalności gospodarczej — jest to pojęcie szersze i w pewnym sensie otwarte.</u>
+ <u xml:id="u-72.11" who="#PoselKomenderZenon">Konsekwencją przyjęcia tej definicji jest włączenie w ramy rzemiosła, jak to przedstawił poseł sprawozdawca, obok grupy tradycyjnego rzemiosła reprezentowanej obecnie przez około 160 tys. rzemieślników indywidualnych również około 8 tys. drobnych wytwórców i usługowców zgrupowanych w Ogólnopolskim Zrzeszeniu Prywatnych Wytwórców *i Ogólnopolskim Zrzeszeniu Prywatnych Usług Młynarskich i Rolniczych oraz około 5 500 osób świadczących drobne usługi przemysłowe, zgrupowanych w zrzeszeniach prywatnego handlu i usług. Ponadto w ramach rzemiosła znajdzie się pewna liczba osób świadczących usługi bez uprawnień. W tym także są ci, którzy świadczą usługi Ubocznie, obok pracy w gospodarce uspołecznionej. Biorąc to wszystko pod uwagę, można powiedzieć, że w ten sposób zostaje już organizacyjnie i prawnie uporządkowana jedna ze sfer drobnej wytwórczości tej dziedziny gospodarki, która jak w każdym wysoko rozwiniętym kraju przemysłowym, tak i u nas ma do spełnienia bardzo poważną rolę.</u>
+ <u xml:id="u-72.12" who="#PoselKomenderZenon">Na pewno podobnego rozpracowania i rozstrzygnięć wymaga wiele problemów tzw. przemysłu drobnego i produkcji chałupniczej. Wiadomo, że sprawy te są przedmiotem prac nowo powołanego resortu handlu wewnętrznego i usług. O głównych kierunkach tych prac mówił niedawno w wywiadzie dla — „Życia Gospodarczego” Minister Edward Sznajder. Szczególnie pilna staje się potrzeba opracowania programu upowszechnienia systemu nakładczego. Jest to niejako kolejny problem po rzemiośle, w całej hierarchii produkcji i usług. Ta forma działalności wytwórczej, kompleksowo uporządkowana, może bardzo poważnie przyczynić się do dynamizowania rozwoju społeczno-gospodarczego w poszczególnych regionach kraju.</u>
+ <u xml:id="u-72.13" who="#PoselKomenderZenon">Wysoka Izbo! Wiadomo, że odpowiednie resorty przygotowują zgodny z założeniami dyskutowanych tu ustaw program rozwoju rzemiosła. W programie tym znajdą swoje rozstrzygnięcia sprawy opodatkowania, poprawy zaopatrzenia materiałowo-technicznego i trudnej sytuacji lokalowej rzemiosła. Są to sprawy bardzo ważne, ale dla właściwej i społecznie efektywnej pracy rzemiosła potrzeba jeszcze, aby ugruntowała się wiara rzemieślników w trwałość obecnych decyzji. Zbyt często w poprzednich okresach istniały rozbieżności między ogólnikowymi stwierdzeniami o użyteczności i potrzebie rozwoju rzemiosła a praktyką różnych ogniw administracji gospodarczej. Szczególnie w radach narodowych niektórzy urzędnicy będą musieli przyswoić sobie akcentowaną słusznie w dyskusjach nad projektami nowych ustaw prawdę, że użyteczności rzemiosła nie można mierzyć jedynie wpływami podatkowymi, że ma ono do spełnienia określone, społecznie uzasadnione zadania gospodarcze.</u>
+ <u xml:id="u-72.14" who="#PoselKomenderZenon">W projektach dyskutowanych ustaw wyraźnie akcentuje się udział rzemiosła w realizacji całościowych celów planów społeczno-gospodarczego rozwoju kraju. Trzeba dostrzegać ich istotną konsekwencję. Z tego założenia bowiem wynika, że dla wykonania planowych zadań potrzebne są odpowiednie, zaplanowane środki, a przede wszystkim materiały, maszyny i narzędzia. Nie od dziś wiele instytucji m.in. Instytut Przemysłu Drobnego i Rzemiosła dawał pełną analizę niedostatków w tej dziedzinie, sugerując w wielu opracowaniach konkretne rozwiązania. Wydaje się, że należałoby skorzystać również z pozytywnych doświadczeń rzemiosła i spółdzielczości zaopatrzenia niektórych krajów socjalistycznych. Ogromną rolę do spełnienia będzie miała zintegrowana nową ustawą samorządowa organizacja rzemiosła. Ważne jest, aby potrafiła działać skutecznie — w ramach szerokich uprawnień społeczno-zawodowych i gospodarczych — metodami dalekimi od sztywnego biurokratyzmu i papierkowego administrowania. Tylko oddziaływanie ekonomiczne na podstawie realnego rachunku i rzetelnego bilansu postawionych zadań i niezbędnych środków do ich realizacji tworzyć będzie właściwą atmosferę dla efektywnej i społecznie pożytecznej pracy rzemiosła. Ani na moment nie można zapominać o tym, że bez właściwego i wystarczającego zaopatrzenia w środki produkcji nie może być mowy o prawidłowym, praworządnym i rzetelnym prowadzeniu zakładów rzemieślniczych.</u>
+ <u xml:id="u-72.15" who="#PoselKomenderZenon">Chciałbym jeszcze zwrócić uwagę na możliwość szerszego niż dotychczas rozwoju racjonalizacji i wynalazczości w rzemiośle. Wynalazki i wzory powstające w ramach twórczości rzemieślniczej są przeważnie wynalazkami gotowymi do zastosowania w gospodarce narodowej, realizowanymi w postaci gotowego przedmiotu użytkowego lub pełnego modelu. I to jest ich bardzo ważna zaleta. Realizacja taka wymaga jednak od rzemieślnika angażowania jego osobistych środków materialnych, nierzadko wspartych pożyczkami rodziny lub bankowymi. Wszystko to — na ryzyko rzemieślnika. Na opracowanie modelu czy wyrobu twórca i jego pomocnicy poświęcają bardzo wiele swego czasu. Właśnie to ryzyko, wysiłek i nakłady muszą być brane pod uwagę przy ustalaniu ceny na nowy wyrób czy też wysokości ekwiwalentu przy przejmowaniu pomysłu do realizacji w gospodarce uspołecznionej. Będzie to na pewno zachętą dla poszerzania działalności innowacyjnej w rzemiośle.</u>
+ <u xml:id="u-72.16" who="#PoselKomenderZenon">Kończąc te uwagi pragnę wyrazić przekonanie, że obie ustawy tworzą właściwe ramy dla stabilizacji rozwoju tej ważnej dla gospodarki dziedziny produkcji i usług — z tym przeświadczeniem posłowie Koła Poselskiego — „Pax” będą głosować za ich przyjęciem.</u>
+ <u xml:id="u-72.17" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ <u xml:id="u-72.18" who="#PoselKomenderZenon">Marszałek:</u>
+ <u xml:id="u-72.19" who="#PoselKomenderZenon">Głos ma poseł Stanisław Lenczewski.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-73">
+ <u xml:id="u-73.0" who="#PoselLenczewskiStanislaw">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Doniosłe zmiany, które szczególnie w ostatnim okresie dokonały się w naszym kraju, w poważnej mierze przyczyniły się do wykorzystania usługowych i wytwórczych możliwości rzemiosła. Drobna wytwórczość inie uspołeczniona, dysponująca indywidualnymi środkami produkcji, zyskała prawo obywatelstwa. Jest to uzasadnione polskimi warunkami społeczno-gospodarczymi, w których rzemiosło znalazło swoje miejsce w działaniu na rzecz zaopatrzenia ludności w usługi, wyroby oraz wytwórczość artystyczną.</u>
+ <u xml:id="u-73.1" who="#PoselLenczewskiStanislaw">Dzień dzisiejszy przyniósł ważne wydarzenie dla przyszłości polskiego rzemiosła. Przedstawione Wysokiej Izbie projekty ustaw rządowych o wykonywaniu i organizacji rzemiosła oraz o ubezpieczeniu społecznym rzemieślników potwierdzają konkretnie decyzję władzy ludowej, która uznała za słuszne zabezpieczenie stabilizacji pracy i rozwoju rzemiosła w naszym kraju oraz sprzężenie jego działalności z interesem społecznym.</u>
+ <u xml:id="u-73.2" who="#PoselLenczewskiStanislaw">Funkcje gospodarcze rzemiosła, stanowiące istotny element zaspokojenia popytu na usługi i produkcję wyrobów rynkowych, zostały uwzględnione w ogólnych planach zabezpieczenia potrzeb rynku wewnętrznego. Mają one charakter trwały z uwagi na ekonomię środków, uproszczone formy administracyjne oraz bezpośredni kontakt z konsumentem.</u>
+ <u xml:id="u-73.3" who="#PoselLenczewskiStanislaw">Obecnie rzemiosło zorganizowane jest w cechach, izbach i Związku Izb Rzemieślniczych. Jego stan na koniec 1971 r. wyraża się liczbą 159 tys. zakładów, zatrudnienie wynosi ogółem 306 tys. osób, w tym uczniowie stanowią ok. 64 tys. Obroty rzemiosła wyniosły w 1971 r. 29,5 mld zł.</u>
+ <u xml:id="u-73.4" who="#PoselLenczewskiStanislaw">W okresie powojennym około 400 tys. uczniów ukończyło naukę zawodu w rzemiośle. Samorząd rzemiosła, przy wydatnej pomocy związków zawodowych, podjął działalność w zakresie rozwoju wiedzy, kultury oraz przysposobienia zawodowego.</u>
+ <u xml:id="u-73.5" who="#PoselLenczewskiStanislaw">W wyniku akcji społecznego działania rzemiosło wybudowało na terenie kraju ponad 250 obiektów, głównie tzw. domów cechowych rzemiosła oraz domów wczasowo-wypoczynkowych. Bierze ono również czynny udział we wszystkich ogólno-narodowych czynach społecznych. Szczególnie dało to wyniki przy akcji budowy 1000 szkół. Stanowi to wyraz jego postawy obywatelskiej.</u>
+ <u xml:id="u-73.6" who="#PoselLenczewskiStanislaw">Aktualnie rzemiosło bierze czynny udział w pracach związanych z odbudową Zamku Królewskiego w Warszawie. Poza wpłatami finansowymi najcenniejszą wartością jest deklaracja efektywnej pracy w dziedzinie odtworzenia wartości kultury materialnej przez pracę doświadczonych artystów-rzemieślników. Wydaje się tu zasadne podać Wysokiej Izbie, że i dzisiaj w godzinach popołudniowych odbędzie się akt przekazania na ręce obywatela Marszałka Gucwy kompletu stempli do wykonania pięknego medalu pamiątkowego Sejmu PRL, z napisem — „Populi et rei publicae bonum ultima lex”. Będzie on wręczany gościom wizytującym nasz Sejm. Wykonawcą jest warszawski Cech Złotników, Zegarmistrzów, Optyków, Grawerów i Brązowników.</u>
+ <u xml:id="u-73.7" who="#PoselLenczewskiStanislaw">Równolegle z organizacją samorządu cechowego rozwija się rzemieślnicza spółdzielczość zaopatrzenia i zbytu. Aktualnie w rzemieślniczej spółdzielczości zarejestrowano 57 tys. członków, 405 spółdzielni oraz obrót powyżej 9 miliardów zł stanowiących wartość sprzedanych wyrobów i usług. Stronnictwo Demokratyczne stoi na stanowisku, że w procesie intensyfikacji działalności gospodarczej rzemiosła spółdzielnie rzemieślnicze, stanowiąc proste formy społecznego gospodarowania w rzemiośle, powinny w szerszym niż dotychczas zakresie włączyć się do procesu aktywizacji. Im przypada bowiem rola ogniwa wprowadzającego rzemiosło do zasad gospodarki planowej. Rzemieślnicza spółdzielczość powinna być prekursorem nowoczesnej techniki pracy, powinna rozwinąć prace zwłaszcza nad usprawnieniem zaopatrzenia warsztatów w podstawowe materiały, surowce, części zamienne, maszyny, narzędzia i inne urządzenia techniczne.</u>
+ <u xml:id="u-73.8" who="#PoselLenczewskiStanislaw">Do zadań spółdzielni rzemieślniczych należy szeroki program organizowania zbytu wyrobów rzemiosła przez giełdy, targi, a także przez własną sieć handlową. Wszystko to służy wzbogacaniu rynku wewnętrznego. Zespolenie w pionie handlu wewnętrznego rzemiosła, jego mocy usługowej i wytwórczej daje rękojmię ich prawidłowego zagospodarowania.</u>
+ <u xml:id="u-73.9" who="#PoselLenczewskiStanislaw">Potrzeby społeczne w zakresie rozwoju usług nie tylko zwracają uwagę na dostępność usług, lecz także na różnorodne formy ich świadczenia. Należy np. szerzej popularyzować formę zapłaty ratalnej za kosztowne usługi -typu: remontu mieszkania, domku jednorodzinnego, remontu mebli czy remontu samochodu; stanowić może to zabezpieczenie szerokiej możliwości korzystania z usług ludziom o przeciętnych zarobkach, dążących przecież do zabezpieczenia swych potrzeb życiowych. Szeroko rozwijana powinna być kontrola nad jakością wykonywanych zleceń usługowych i wyrobów rzemieślniczych, jak również nadzór w zakresie kalkulacji cen.</u>
+ <u xml:id="u-73.10" who="#PoselLenczewskiStanislaw">Tymi problemami, we współpracy z odpowiednimi organami, zająć się powinny organizacje rzemieślnicze i spółdzielcze.</u>
+ <u xml:id="u-73.11" who="#PoselLenczewskiStanislaw">Problem likwidacji dualizmu organizacyjnego wśród rzemiosła był szeroko rozważany na IX Kongresie Stronnictwa Demokratycznego. Powzięta wówczas uchwała znalazła swoją realizację w projekcie przedstawionej Wysokiej Izbie ustawy. Włączenie do Centralnego Związku zakładów, działających w odrębnych formach organizacyjnych prywatnych wytwórców, młynarzy czy innych nierzemieślniczych usługowców jest wynikiem bardziej nowoczesnego pojęcia rzemiosła, które precyzyjniej odpowiada obecnym społecznym potrzebom i przyszłym zadaniom.</u>
+ <u xml:id="u-73.12" who="#PoselLenczewskiStanislaw">Jednolita na szczeblu centralnym i wojewódzkim organizacja rzemiosła pomoże i usprawni wykorzystanie rezerw, mocy usługowych i wytwórczych, tkwiących w możliwościach społeczno-gospodarczych omawianej grupy. W wyniku ujednolicenia organizacji powstaje realna możliwość włączenia działalności rzemiosła do planów gospodarki narodowej. Ma to szczególne znaczenie dla spełnienia przez rzemiosło jego podstawowych zadań, tj. rozwoju wielu różnorodnych usług i produkcji rynkowej, jak również aktywizowania małych ośrodków poprzez oddziaływanie na miejscowy rynek pracy.</u>
+ <u xml:id="u-73.13" who="#PoselLenczewskiStanislaw">Kierownictwo polityczne i gospodarcze naszego kraju stawia przed centralną organizacją rzemiosła bardzo odpowiedzialne zadanie wzrostu produkcji rynkowej, a w szczególności usług. Dokonać się to musi zarówno poprzez pracę dziś istniejących zakładów, jak i przez ich planowy wzrost, który w roku 1975 ma osiągnąć liczbę 190 tys., zaś zatrudnienie — 400 tys. osób, w tym 80 tys. uczniów zawodu. Wartość obrotów powinna według planowych zamierzeń osiągnąć w 1975 roku — 43 mld zł.</u>
+ <u xml:id="u-73.14" who="#PoselLenczewskiStanislaw">Treść przedstawionych Wysokiej Izbie ustaw należy oceniać uwzględniając konkretne zadania i plany. W nowoczesnych warunkach pojmowania rzemiosła, bardzo ważna i słuszna jest decyzja zniesienia przedmiotowego zakresu rzemiosł. Postanowienia zawarte w ustawie określają zakres działania rzemiosła i wymagania, jakie w stosunku do niego stawiają władze terenowe.</u>
+ <u xml:id="u-73.15" who="#PoselLenczewskiStanislaw">Projekt ustawy — jako jeden ze środków polityki stabilizacji — postanawia wprowadzić nowe formy opodatkowania rzemieślników pracujących na podstawie potwierdzenia zgłoszenia, świadczących usługi dla ludności, wytwarzających drobne artykuły użytkowe i artystyczne, przeznaczone na zaopatrzenie rynku, które wykonywane są osobiście lub przy pomocy członków rodziny rzemieślnika. Zamiast podatku obrotowego i dochodowego pobiera się w większości od rzemieślników ustaloną opłatę skarbową. Rzemiosło przyjmie z zaufaniem i zadowoleniem nowe zasady opodatkowania.</u>
+ <u xml:id="u-73.16" who="#PoselLenczewskiStanislaw">Omawiane problemy rzemiosła mieszczą się w programach działania władz terenowych, których stosunek zadecyduje o prawidłowym wykonaniu przepisów dyskutowanych projektów ustaw oraz zadań gospodarczych rzemiosła w całym kraju.</u>
+ <u xml:id="u-73.17" who="#PoselLenczewskiStanislaw">Celom społecznym w rzemiośle służą propozycje uzupełnienia ustawy o ubezpieczeniu z marca 1965 r. Mają one na celu zbliżenie i dostosowanie systemu ubezpieczenia rzemiosła do systemu ubezpieczenia powszechnego. Projekt ustawy przedstawionej Wysokiej Izbie w tym przedmiocie stanowi realizację postulatów całego rzemiosła. Wypada tu szczególnie podkreślić wymowę społeczną i polityczną tego faktu. Zabezpieczenie opieki lekarskiej, rent i emerytur stanowi poważny krok naprzód w wyrównywaniu dysproporcji w różnych grupach społecznych w naszym kraju. Ustawa bowiem nie tylko zabezpiecza starość rzemieślnika, ale też otwiera mu drogę do korzystania ze zdobyczy socjalnych Polski Ludowej. Dzięki temu mamy obecnie około 140 tys. osób ubezpieczonych i ponad 350 tys. osób uprawnionych do korzystania z lecznictwa. Pragnę zauważyć, że udzielono już świadczeń leczniczych na kwotę powyżej 702 mln zł, a 27 tys. rzemieślników pobiera renty.</u>
+ <u xml:id="u-73.18" who="#PoselLenczewskiStanislaw">Wysoki Sejmie! Przedstawione na dzisiejszym posiedzeniu projekty ustaw były poddane powszechnej dyskusji w gospodarczych organizacjach rzemiosła. Rzemiosło pozytywnie ocenia nowe treści, jakie niosą projekty ustaw. Jest również w pełni przekonane, że przedstawienie Sejmowi omawianych projektów ustaw zawdzięcza pogrudniowej odnowie społeczno- gospodarczej oraiz uchwałom VI Zjazdu partii.</u>
+ <u xml:id="u-73.19" who="#PoselLenczewskiStanislaw">Ze swej strony rzemiosło pragnie odpowiedzieć konkretną pracą i działaniem w rozwiązywaniu potrzeb społecznych w zakresie usług i produkcji różnych potrzebnych artykułów rynkowych. Odbywać się to -niewątpliwie będzie w atmosferze wzrastającego społecznego zaangażowania rzemiosła, przestrzegania etyki zawodowej i ciągłego podnoszenia wiedzy ogólnej i świadomości społeczno-politycznej.</u>
+ <u xml:id="u-73.20" who="#PoselLenczewskiStanislaw">Znając patriotyzm rzemieślników polskich, pragnę zapewnić Wysoką Izbę, że zadania te zostaną wykonane.</u>
+ <u xml:id="u-73.21" who="#PoselLenczewskiStanislaw">Jednocześnie pragnę zgłosić w imieniu Klubu Poselskiego Stronnictwa Demokratycznego, że będzie on głosował za przyjęciem obu projektów ustaw rządowych w przedłożonym brzmieniu.</u>
+ <u xml:id="u-73.22" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-74">
+ <u xml:id="u-74.0" who="#Marszalek">Głos ma poseł Stanisław Kozioł.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-75">
+ <u xml:id="u-75.0" who="#PoselKoziolStanislaw">Obywatelu Marszałku! Obywatele Posłowie! Przyjęta przez Sejm w dniu dzisiejszym uchwała o 5-letnim planie społeczno-gospodarczego rozwoju kraju wytycza zwiększone zadania dla rzemiosła indywidualnego, przewiduje 15-procentowy wzrost liczby zakładów, blisko 27-procentowy wzrost zatrudnienia i ponad 33-procentowy wzrost obrotów, przy czym szczególnie wzrosnąć mają usługi dla ludności. Te znacznie zwiększone zadania wynikają z konieczności zaspokajania stale rosnących potrzeb na usługi, głównie w zakresie naprawy maszyn i narzędzi rolniczych, sprzętu gospodarstwa domowego, parku samochodowego, budowy i remontów budynków mieszkalnych i gospodarczych.</u>
+ <u xml:id="u-75.1" who="#PoselKoziolStanislaw">Doświadczenia ostatnich lat wskazują, że w dotychczasowych formach organizacyjnych, w ramach obowiązujących warunków prawnych i w istniejącej atmosferze rzemiosło nie byłoby w stanie osiągnąć zaplanowanych efektów. Nie sprzyja rozwojowi rzemiosła i pomyślnej realizacji zadań związanych z budownictwem socjalistycznym w naszym kraju — system przepisów prawnych, regulujących pracę rzemiosła i działalność pokrewnych zawodów, opierających się na dwóch ustawach: na Prawie przemysłowym z 1927 r. i ustawie o zezwoleniach na wykonywanie przemysłu, rzemiosła, handlu i niektórych usług przez jednostki gospodarki nie uspołecznionej z 1958 r.</u>
+ <u xml:id="u-75.2" who="#PoselKoziolStanislaw">Od wielu lat domagano się uporządkowania tej sprawy. Uwagi zgłaszały organizacje polityczne, samorząd rzemieślniczy, komisje sejmowe, zgłaszali działacze rad narodowych, przedstawiciele administracji państwowej. Nie zdołaliśmy stworzyć odpowiednich warunków, zwłaszcza w zakresie zaopatrzenia materiałowego, w których rzemiosło mogłoby pomyślnie realizować swoje zadania. Brak u niektórych pracowników administracji państwowej rozeznania, jaki jest i jaki powinien być stosunek władz państwowych do rzemiosła — powodował nierzadko dość dowolną politykę fiskalną. Osłabło też działanie samorządu rzemieślniczego. Sprzyjało to rozwijaniu przez pseudo-rzemieślników działalności niezgodnej z interesem społecznym i obowiązującymi przepisami. Ujawnione wypadki działalności elementów spekulanckich rzucały cień na liczną rzeszę rzetelnych, uczciwie pracujących rzemieślników. W tak ukształtowanej sytuacji nie następował pożądany rozwój rzemiosła. Przeciwnie — w pierwszym roku bieżącego pięciolecia nastąpił regres. Już w 1970 r., w porównaniu do 1969 r., zmniejszyły się: liczba zakładów — o ponad 6 tys., a liczba zatrudnionych — o blisko 25 tys. osób.</u>
+ <u xml:id="u-75.3" who="#PoselKoziolStanislaw">W przedstawionej sejmowej Komisji Drobnej Wytwórczości, Spółdzielczości Pracy i Rzemiosła informacji Ministerstwo Handlu Wewnętrznego i Usług wyjaśniło, że likwidacji uległy głównie zakłady, nastawione na kooperację z jednostkami gospodarki uspołecznionej i że pod koniec 1971 r. proces ten uległ zahamowaniu. Podzielając ten pogląd, należy jednak brać pod uwagę i te okoliczności, że niektóre zakłady zamknięto na skutek nadmiernego obciążenia finansowego, braku zaopatrzenia materiałowego, utraty lokali.</u>
+ <u xml:id="u-75.4" who="#PoselKoziolStanislaw">Obecnie chodzi o stworzenie odpowiednich warunków sprzyjających pomyślnej realizacji przez rzemiosło wytyczonych dla niego zadań w planie 5-letnim. Temu celowi służyć mają rozpatrywane dzisiaj przez Wysoki Sejm projekty ustaw: o wykonywaniu i organizacji rzemiosła oraz o ubezpieczeniu społecznym rzemieślników. Pierwsza z ustaw określa rolę rzemiosła i zajęć pokrewnych, stwarza podstawę do dostosowania rzemiosła do potrzeb gospodarki socjalistycznej, do wprzęgnięcia go w dzieło realizacji program ów społeczno-gospodarczego rozwoju kraju, zapewnia radom narodowym pełny wpływ na działalność rzemiosła, wyposaża je w niezbędne przepisy prawne, służące kierowaniu i dostosowywaniu działalności rzemiosła do występujących potrzeb.</u>
+ <u xml:id="u-75.5" who="#PoselKoziolStanislaw">Druga z ustaw, wiążąca się w swej treści z projektem nowych przepisów o organizacji rzemiosła, zapewnia rzemieślnikom korzystniejsze od dotychczasowych uprawnienia w zakresie świadczeń leczniczych i rentowych. Obydwie ustawy służyć będą stworzeniu systemu zapewniającego stabilność działania w tej tak ważnej gałęzi gospodarki narodowej i wytworzeniu w aparacie administracji państwowej przychylnego dla rzemiosła klimatu.</u>
+ <u xml:id="u-75.6" who="#PoselKoziolStanislaw">Na podkreślenie zasługuje zawarta w projekcie ustawy preferencja dla tych rzemieślników, którzy pracując osobiście lub przy pomocy członków rodziny, pozostających we wspólnym gospodarstwie domowym, koncentrować się będą na wykonywaniu usług dla ludności oraz na wytwarzaniu drobnych artykułów na zaopatrzenie lokalnego rynku.</u>
+ <u xml:id="u-75.7" who="#PoselKoziolStanislaw">Przewidziana w projekcie nowa forma uprawnień dla prowadzenia działalności rzemieślniczej, to jest potwierdzenie zgłoszenia wykonywania rzemiosła, uzyskiwane w radzie gromadzkiej, osiedlowej lub miejskiej, zwolnienie od opłacania podatku dochodowego i obrotowego przy zobowiązaniu do uiszczania opłaty skarbowej, zróżnicowanej w zależności od miejscowości, w której wykonuje się rzemiosło i zapowiedziane stosowanie ulg, a nawet zwolnień, służyć będą niewątpliwie rozwojowi rzemiosła i przyczynią się do lepszego zaspokojenia potrzeb społeczeństwa.</u>
+ <u xml:id="u-75.8" who="#PoselKoziolStanislaw">Z zainteresowaniem przyjęli posłowie, członkowie sejmowej Komisji Drobnej Wytwórczości, Spółdzielczości Pracy i Rzemiosła, dostatecznie wcześnie opracowany projekt zarządzenia Ministra Finansów w sprawie poboru opłaty skarbowej z tytułu wykonywania rzemiosła na podstawie potwierdzenia zgłoszenia. Przewiduje on m.in., że do uiszczania opłaty skarbowej uprawnionych będzie 70 rzemiosł, z tego 62 w miastach o liczbie mieszkańców ponad 15, względnie 25 tys. oraz dopuszcza w 5 rzemiosłach budowlanych do okresowego zatrudniania pracowników po uzyskaniu zezwolenia organu, który wydał potwierdzenie zgłoszenia.</u>
+ <u xml:id="u-75.9" who="#PoselKoziolStanislaw">Pragnąłbym podkreślić fakt, że projekt ustawy o wykonywaniu i organizacji rzemiosła uwzględnia w dostatecznej mierze potrzeby i wymogi społeczne wynikające z rozwoju cywilizacji technicznej. W miejsce przestarzałej zasady zamkniętej listy rzemiosł, projekt wprowadza nowe pojęcie rzemiosła, szersze, otwarte i wspólnym mianem rzemiosła obejmuje zarówno działalność wykonywaną w ramach tradycyjnie rozumianego rzemiosła, jak i działalność przemysłu prywatnego i usług nieprzemysłowych. Ten postulat wysunął też NK ZSL w toku rozpatrywania problemów usług dla wsi.</u>
+ <u xml:id="u-75.10" who="#PoselKoziolStanislaw">Z zadowoleniem powitać należy zawarte w projekcie uprawnienia do wykonywania rzemiosła na podstawie zgłoszenia przez osoby zatrudnione w jednostkach gospodarki uspołecznionej za zgodą tych jednostek oraz przewidziane w projekcie zarządzenia Ministerstwa Finansów obniżenia opłaty skarbowej dla tej kategorii rzemieślników o 80%. Przyczyni się to do lepszego zaspokajania potrzeb na usługi szczególnie na wsi, gdzie zamieszkuje liczna rzesza fachowców zatrudnionych w zakładach uspołecznionych.</u>
+ <u xml:id="u-75.11" who="#PoselKoziolStanislaw">Projekt ustawy o wykonywaniu i organizacji rzemiosła określa szczegółowo zadania i kompetencje cechów, spółdzielni rzemieślniczych, izb rzemieślniczych, Centralnego Związku Rzemiosła, kreśli nowy system organizacji rzemiosła, który ma zapewnić pomyślną realizację przez rzemiosło jego społeczno-gospodarczych zadań.</u>
+ <u xml:id="u-75.12" who="#PoselKoziolStanislaw">Projekty ustaw były dyskutowane w różnych środowiskach i spotkały się z przychylną oceną. Stworzą one niewątpliwie korzystne warunki dla działalności rzemiosła. Ale o sukcesach decydować będzie praktyka dnia codziennego. Chodzi o to, by rzemiosło w nowych warunkach organizacyjnych i w przychylnej dla niego atmosferze rozwinęło żywszą działalność. Z drugiej strony chodzi o to, aby władze terenowe działały zgodnie z wytycznymi zawartymi w uchwałach VI Zjazdu partii, zgodnie z duchem ustaw, które — jak sądzę — niedługo Wysoki Sejm podejmie. Szczególna rola w tym procesie przypada Ministerstwu Handlu Wewnętrznego i Usług, które powinno stale i systematycznie śledzić procesy zachodzące w tej dziedzinie i szybko reagować na ujawniające się hamulce i trudności.</u>
+ <u xml:id="u-75.13" who="#PoselKoziolStanislaw">Klub Poselski ZSL, w imieniu którego mam zaszczyt przemawiać, będzie głosował za przyjęciem ustaw.</u>
+ <u xml:id="u-75.14" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-76">
+ <u xml:id="u-76.0" who="#Marszalek">Zarządzam 30-minutową przerwę w obradach.</u>
+ <u xml:id="u-76.1" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu od godz. 12 min. 35 do godz. 13 min. 15)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-77">
+ <u xml:id="u-77.0" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Obywatele Posłowie! Wznawiam posiedzenie.</u>
+ <u xml:id="u-77.1" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Głos ma poseł Jerzy Domiński.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-78">
+ <u xml:id="u-78.0" who="#PoselDominskiJerzy">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Przedłożone pod obrady Wysokiej Izby rządowe projekty ustaw o wykonywaniu i organizacji rzemiosła oraz o ubezpieczeniu społecznym rzemieślników są konsekwencją realizacji podstawowych założeń polityki społeczno-ekonomicznej kraju, wytyczonych przez VI Zjazd PZPR na bieżące pięciolecie.</u>
+ <u xml:id="u-78.1" who="#PoselDominskiJerzy">Cele społeczno-ekonomiczne, do których zmierzamy i których efekty w sposób wymierny możemy już pozytywnie ocenić w drugim roku realizacji planu 5-letniego, wymagają uruchomienia wszystkich rezerw i wzmożenia wysiłków wszystkich ogniw naszej gospodarki narodowej w celu wszechstronnego rozwoju kraju, lepszego zaspokajania potrzeb społeczeństwa i poprawy warunków bytowych ludzi pracy. Realizacja tego celu wymaga wykorzystania również całego potencjału produkcyjno- usługowego, tkwiącego w pozarolniczej gospodarce nie uspołecznionej, a przede wszystkim w rzemiośle.</u>
+ <u xml:id="u-78.2" who="#PoselDominskiJerzy">Pełne włączenie rzemiosła w realizację programu społeczno-gospodarczego rozwoju kraju wiąże się z koniecznością zapewnienia stabilizacji warunków pracy, usprawnieniem polityki podatkowej, która powinna preferować w tym sektorze rozwój usług dla ludności i rolnictwa oraz produkcję na zaopatrzenie rynku.</u>
+ <u xml:id="u-78.3" who="#PoselDominskiJerzy">Stworzenie sprzyjających warunków dla prawidłowego rozwoju rzemiosła i pozostałej pozarolniczej gospodarki nie uspołecznionej wymagało ustalenia nowego systemu prawnego, który, uwzględniając interesy ogólnospołeczne, określałby jednocześnie prawa i obowiązki jednostek rzemieślniczych oraz obowiązki i uprawnienia organów administracji w zakresie koordynacji, kontroli i nadzoru nad działalnością rzemiosła.</u>
+ <u xml:id="u-78.4" who="#PoselDominskiJerzy">Z inicjatywy kierownictwa partii i Rządu, przy współudziale Stronnictwa Demokratycznego, podjęto wiele ważnych poczynań mających na celu uporządkowanie spraw rzemiosła i innych dziedzin pozarolniczej gospodarki nie uspołecznionej. Efektem tych prac były również podjęte inicjatywy ustawodawcze, których wynikiem są dwa projekty ustaw przedłożone dzisiaj pod obrady obywatelom posłom. Intencją ich jest uregulowanie społecznych i prawno-ekonomicznych warunków działania rzemiosła w kraju. Zasługuje tu na szczególne podkreślenie — o czym mówił szeroko w swoim wystąpieniu poseł referent — że projekty ustaw powstawały właściwie oddolnie. Na obecny ich kształt wpłynęła szeroka, ogólnokrajowa, bogata dyskusja ze środowiskiem rzemieślniczym, z działaczami państwowymi, politycznymi i społecznymi.</u>
+ <u xml:id="u-78.5" who="#PoselDominskiJerzy">Większość zgłoszonych postulatów, wniosków i uwag znalazło się w przedłożonych projektach ustaw i stało się cennym społecznym wkładem w akty ustawodawcze. Należy za to wszystkim uczestnikom i projektodawcom, aktywnym w tej szerokiej społecznej dyskusji wyrazić z tej wysokiej trybuny sejmowej szczególne uznanie.</u>
+ <u xml:id="u-78.6" who="#PoselDominskiJerzy">Wysoki Sejmie! Projekty ustaw o wykonywaniu i organizacji rzemiosła oraz o ubezpieczeniu społecznym rzemieślników stanowią integralną część szerokiego programu działania państwa wobec pozarolniczej gospodarki nie uspołecznionej.</u>
+ <u xml:id="u-78.7" who="#PoselDominskiJerzy">Zgodna z potrzebami społecznymi i gospodarczymi działalność rzemiosła ma zapewnioną perspektywę rozwoju i może liczyć na pomoc państwa, sprzyjającą stabilizacji działania i dalszemu rozwojowi rzemiosła.</u>
+ <u xml:id="u-78.8" who="#PoselDominskiJerzy">Rzemiosło w ogóle, a rzemiosło usługowe w szczególności korzystać będzie z różnego rodzaju preferencji. Nowy system opodatkowania rzemiosła, który będzie stosowany od początku przyszłego roku, na podstawie przesłanek ekonomicznych i społecznych, wynikających z ogólnych założeń polityki państwa, będzie umiarkowany, stabilny i uproszczony. Zapewni trwałe warunki normalnej pracy i sprzyjać będzie rzetelnej działalności rzemiosła. Wiele zakładów rzemieślniczych korzystać będzie z różnego rodzaju ulg, stosownie do określonej działalności i potrzeb rozwoju określonych branż i warsztatów. Stosowana będzie odpowiednia pomoc kredytowa z preferencjami dla zakładów usługowych oraz produkujących artykuły na zaopatrzenie rynku. Równolegle z nową polityką podatkową zakładamy sukcesywną poprawę zaopatrzenia w podstawowe surowce, materiały oraz w artykuły techniczne ze źródeł uspołecznionych. Niemniej jednak organizacje rzemieślnicze powinny akty wizować w ramach rzemiosła i spółdzielczości rzemieślniczej produkcję artykułów zaopatrzeniowych i technicznych na zaspokajanie własnych potrzeb.</u>
+ <u xml:id="u-78.9" who="#PoselDominskiJerzy">Projekt ustawy o wykonywaniu i organizacji rzemiosła zakłada poważny wzrost zadań i obowiązków nowej organizacji rzemiosła. Centralny Związek Rzemiosła musi wziąć na siebie pełną odpowiedzialność za prawidłowe działanie pozarolniczej gospodarki nie uspołecznionej — przede wszystkim bardziej odpowiedzialne oddziaływanie na kierunki rozwoju i działalności rzemiosła, na jakość i przydatność produkcji w stosunku do potrzeb społecznych i zakresu świadczonych usług.</u>
+ <u xml:id="u-78.10" who="#PoselDominskiJerzy">Na nowej organizacji rzemiosła ciąży obowiązek rozszerzania pomocy dla zakładów rzemieślniczych, doradztwa technicznego, organizacji zbytu, szkolenia i doskonalenia zawodowego, rozwijania działalności oświatowej, kulturalnej i socjalnej. Nowa organizacja rzemiosła bierze na siebie obowiązek skutecznej działalności wychowawczej w trosce o czystość szeregów rzemiosła, eliminowanie elementów koniunkturalnych, pseudorzemieślniczych i zdecydowanego przeciwdziałania przejawom nieuzasadnionego bogacenia się jednostek oraz innym negatywnym zjawiskom rozwoju rzemiosła.</u>
+ <u xml:id="u-78.11" who="#PoselDominskiJerzy">Należy z tej trybuny wyraźnie powiedzieć, że w nowej organizacji rzemiosła nie może być miejsca dla różnego rodzaju niebieskich ptaków i kombinatorów, którzy nie orzą, nie sieją, a chcieliby zbierać jak najwięcej. Leży to przede wszystkim w interesie samego rzemiosła i rzemieślników.</u>
+ <u xml:id="u-78.12" who="#PoselDominskiJerzy">Zgodnie z założeniami społeczno-gospodarczego rozwoju kraju kierunki działalności rzemiosła powinny koncentrować się przede wszystkim na rozszerzaniu działalności usługowej dla ludności miast i wsi oraz na uzupełniającej produkcji różnorodnych artykułów rynkowych, w szczególności takich, których głównym producentem jest rzemiosło. Pożądane byłoby rozwijanie własnej sieci detalicznej przez organizacje rzemiosła. Rzemiosło będzie też uzupełniać — zgodnie ze swoimi zadaniami — wiele innych potrzeb gospodarczych, ale nie stanowią one w perspektywie głównych kierunków działalności rzemiosła, zwłaszcza w dużych miastach.</u>
+ <u xml:id="u-78.13" who="#PoselDominskiJerzy">Jednym z podstawowych zadań rzemiosła jest szersze włączenie się do procesu aktywizacji gospodarczej małych miasteczek i osiedli. Podstawową funkcją małych miast powinno być spełnianie roli lokalnych ośrodków gospodarczych w zakresie zadań produkcyjnych i usługowych dla bliskiego zaplecza rolniczego, jednak większość z nich, z powodu słabego rozwoju, nie jest przygotowana do tych zadań. Nie rozwiązuje to też problemu zatrudnienia lokalnych nadwyżek siły roboczej. W rezultacie, w małych miastach pozostaje nie wykorzystana energia społeczna, która stanowi poważną, potencjalną rezerwę dla realizacji zadań produkcyjno-usługowych, służących przede wszystkim rozwojowi produkcji rolnej.</u>
+ <u xml:id="u-78.14" who="#PoselDominskiJerzy">Zakłady rzemieślnicze, rozwijające na tych terenach działalność produkcyjno-usługową, mają zapewnione trwałe preferencje podatkowe, inwestycyjne i wiele innych przywilejów. Nowa organizacja rzemiosła powinna realizować kierunki rozwojowe zgrupowanej w niej pozarolniczej gospodarki nie uspołecznionej na podstawie wytycznych narodowych planów gospodarczych, przy ścisłym współdziałaniu z radami narodowymi i ich prezydiami. Powinno nastąpić również ściślejsze powiązanie rzemiosła, działającego na wsi z gromadzkimi radami narodowymi.</u>
+ <u xml:id="u-78.15" who="#PoselDominskiJerzy">Projekt ustawy o wykonywaniu i organizacji rzemiosła odpowiada w obecnym okresie potrzebom budownictwa socjalistycznego i polityczno-ustrojowej zasadzie, w myśl której rady narodowe jako terenowe organy władzy państwowej są gospodarzami terenu. Gromadzi on w sobie doświadczenia minionych lat i uwzględnia postulaty środowiska rzemieślniczego oraz aktywu organizacji rzemieślniczych, idących w kierunku powołania jednolitej centralnej organizacji rzemieślniczej, która w swoim współdziałaniu z radami narodowymi będzie kierować rozwojem rzemiosła zgodnie z założeniami rozwoju gospodarczego i społecznego kraju.</u>
+ <u xml:id="u-78.16" who="#PoselDominskiJerzy">W ramach jednolitej organizacji rzemiosła będziemy popierać dalszy rozwój spółdzielczości rzemieślniczej, która stanowi proste formy społecznego gospodarowania w rzemiośle.</u>
+ <u xml:id="u-78.17" who="#PoselDominskiJerzy">Jednolity system prawny, regulujący działalność rzemiosła, ułatwia organom państwowym i samorządowym rzemiosła właściwą koordynację gospodarki nie uspołecznionej z interesem ogólnym, a w szczególności z analogiczną planowaną działalnością gospodarki uspołecznionej. System ten nie koliduje z zasadą, że rady narodowe są gospodarzami terenu i odpowiadają za prawidłowy rozwój gospodarki terenowej.</u>
+ <u xml:id="u-78.18" who="#PoselDominskiJerzy">Wysoki Sejmie! Partia i Rząd stworzyły dla rzemiosła wszechstronne warunki pełnego rozwoju, zgodnego z potrzebami społecznymi i zadaniami naszej gospodarki narodowej.</u>
+ <u xml:id="u-78.19" who="#PoselDominskiJerzy">Przed rzemiosłem rozwinęła się szeroka perspektywa działania i stabilizacji. O jego wynikach produkcyjno-usługowych zadecyduje praktyczna realizacja polityki państwa w stosunku do rzemiosła przez rady narodowe i powołane organizacje rzemieślnicze. Decydować będą proporcje środków do planowych zadań dla organizacji rzemieślniczych, szczególnie dla tych zadań produkcyjno-usługowych, które w zaspokojeniu potrzeb ludności mają poważną rolę.</u>
+ <u xml:id="u-78.20" who="#PoselDominskiJerzy">Nowa organizacja rzemieślnicza powinna łączyć w sobie cechy nowoczesnego sposobu działania z szerokim udziałem czynnika społecznego, jego aktywną ofiarnością. Dlatego też można z optymizmem stwierdzić, że przedłożone Wysokiej Izbie projekty ustaw o wykonywaniu i organizacji rzemiosła oraz o ubezpieczeniu społecznym rzemieślników przyczynią się do rozwoju społecznie użytecznej działalności rzemiosła, wynikającej z nakreślonych zadań przez VI Zjazd PZPR. W tym przekonaniu Klub Poselski PZPR głosować będzie za uchwaleniem obu projektów ustaw.</u>
+ <u xml:id="u-78.21" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-79">
+ <u xml:id="u-79.0" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Lista mówców została wyczerpana.</u>
+ <u xml:id="u-79.1" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Zamykam dyskusję.</u>
+ <u xml:id="u-79.2" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Przystępujemy do głosowania nad omówionymi projektami ustaw.</u>
+ <u xml:id="u-79.3" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem w całości projektu ustawy o wykonywaniu i organizacji rzemiosła wraz z poprawkami proponowanymi przez Komisję Drobnej Wytwórczości, Spółdzielczości Pracy i Rzemiosła oraz dodatkową poprawką, zgłoszoną dzisiaj w imieniu Komisji przez posła sprawozdawcę — zechce podnieść rękę.</u>
+ <u xml:id="u-79.4" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-79.5" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-79.6" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Kto się wstrzymał od głosowania? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-79.7" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Stwierdzam, że Sejm uchwalił ustawę o wykonywaniu i organizacji rzemiosła.</u>
+ <u xml:id="u-79.8" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Przystępujemy do głosowania następnej ustawy.</u>
+ <u xml:id="u-79.9" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem w całości projektu ustawy o ubezpieczeniu społecznym rzemieślników wraz z poprawkami proponowanymi przez Komisję Drobnej Wytwórczości, Spółdzielczości Pracy i Rzemiosła oraz dodatkowymi poprawkami zgłoszonymi dzisiaj w imieniu Komisji przez posła sprawozdawcę — zechce podnieść rękę.</u>
+ <u xml:id="u-79.10" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-79.11" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-79.12" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Kto się wstrzymał od głosowania? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-79.13" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Stwierdzam, że Sejm uchwalił ustawę o ubezpieczeniu społecznym rzemieślników.</u>
+ <u xml:id="u-79.14" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Przystępujemy do punktu 3 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Obrony Narodowej oraz Komisji Spraw Wewnętrznych i Wymiaru Sprawiedliwości o rządowym projekcie ustawy o ustroju sądów wojskowych (druki nr 23 i 34).</u>
+ <u xml:id="u-79.15" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Głos zabierze sprawozdawca poseł Paweł Dąbek.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-80">
+ <u xml:id="u-80.0" who="#PoselDabekPawel">Wysoki Sejmie! Z upoważnienia sejmowych Komisji Obrony Narodowej oraz Spraw Wewnętrznych i Wymiaru Sprawiedliwości przedstawiam Wysokiej Izbie rządowy projekt ustawy o ustroju sądów wojskowych wraz z poprawkami komisji sejmowych.</u>
+ <u xml:id="u-80.1" who="#PoselDabekPawel">Ustawa zastąpi obowiązujący dotychczas dekret PKWN z 23 września 1944 r. — Prawo o ustroju Sądów Wojskowych i Prokuratury Wojskowej w części dotyczącej ustroju sądów wojskowych I instancji. Zaznaczyć należy, że wspomniany dekret już w znacznej części jest nieaktualny wskutek przejęcia w 1962 r. funkcji Najwyższego Sądu Wojskowego przez Sąd Najwyższy, zmian w ustroju prokuratury wojskowej, dokonanych ustawą z 1967 r. o Prokuraturze PRL, jak też wskutek istotnych zmian organizacyjnych w Wojsku Polskim.</u>
+ <u xml:id="u-80.2" who="#PoselDabekPawel">Projekt ustawy o ustroju sądów wojskowych porządkuje stan prawny organizacji sądownictwa wojskowego w PRL, uwzględniając zmiany, jakie nastąpiły w tej dziedzinie i w dziedzinie postępowania karnego w ciągu ostatniego 10-lecia. Zasady ustawy nawiązują do znowelizowanego prawa o ustroju sądów powszechnych.</u>
+ <u xml:id="u-80.3" who="#PoselDabekPawel">Odrębność prawnego ujęcia systemu organizacyjnego sądów wojskowych, działających na mocy art. 46 Konstytucji, jako sądy szczególne dla wojska, podyktowana jest potrzebą dostosowania ich struktury organizacyjnej do struktury i zadań Sił Zbrojnych.</u>
+ <u xml:id="u-80.4" who="#PoselDabekPawel">Proponowana w projekcie ustawy odrębna regulacja prawna organizacji sądownictwa wojskowego nie zmienia faktu, że sądy wojskowe są zintegrowane z systemem powszechnego sądownictwa karnego przez jednolity nadzór w zakresie orzekania sprawowany przez Sąd Najwyższy oraz przez jednolity system prawa karnego materialnego, procesowego i wykonawczego.</u>
+ <u xml:id="u-80.5" who="#PoselDabekPawel">Projekt ustawy opiera działalność sądów wojskowych oraz pozycję sędziów tych sądów, ich prawa i obowiązki na tych samych zasadach, którymi rządzą się wszystkie sądy w naszym państwie ludowym.</u>
+ <u xml:id="u-80.6" who="#PoselDabekPawel">Zgodnie z projektem ustawy, sądy wojskowe spełniać będą w odniesieniu do osób podlegających ich właściwości, a więc przede wszystkim żołnierzy w czynnej służbie wojskowej, te same zadania, które spełniają powszechne sądy karne w stosunku do ogółu obywateli. Mówi o tym w szczególności art. 2 projektu. Zgodnie z tym przepisem, sądy wojskowe realizują na powierzonym im odcinku działania — w wymiarze sprawiedliwości w wojsku — te podstawowe zadania, które Konstytucja nakłada na sądownictwo ludowe, podkreślając zarazem wychowawczą rolę sądów wojskowych w dziedzinie ugruntowania dyscypliny wojskowej i poszanowania prawa.</u>
+ <u xml:id="u-80.7" who="#PoselDabekPawel">Podstawową zasadą ustroju sądów w państwie socjalistycznym jest niezawisłość sędziów w zakresie orzekania. Zadaniem prawa o ustroju sądów jest stworzenie gwarancji zapewniających tę niezawisłość.</u>
+ <u xml:id="u-80.8" who="#PoselDabekPawel">Art. 19 projektu ustawy akcentuje tę zasadę stwierdzając, że sędziowie są w zakresie orzekania niezawiśli i podlegają tylko ustawie. Niezawisłość sędziów sądów wojskowych znajduje wyraz również w zasadzie powoływania ich przez Radę Państwa, o czym mowa w art. 23 projektu ustawy. Wybór sędziów przez Radę Państwa łączy w sobie elementy oceny kwalifikacji zawodowych i wartości moralno-politycznych tych sędziów. Wymagania, które musi spełniać kandydat na sędziego, określa art. 24 projektu ustawy. Zgodnie z tym przepisem wymaga się od kandydata wysokich kwalifikacji i przygotowania zawodowego, wysokiej fachowej znajomości prawa, jak też wysokich kwalifikacji moralno-politycznych. Jedynie posiadanie takich kwalifikacji pozwala na należyte wykonywanie jego złożonych obowiązków.</u>
+ <u xml:id="u-80.9" who="#PoselDabekPawel">Gwarancje niezawisłości sędziowskiej sędziów sądów wojskowych polegają także na uzależnieniu odwołania sędziego od decyzji Rady Państwa (art. 29—30 projektu ustawy) oraz ustawowym określeniu wypadków, kiedy sędzia traci stanowisko sędziowskie z mocy prawa. Ponieważ sędziowie są oficerami zawodowymi w czynnej służbie wojskowej, projekt ustawy ustanawia też zasadę, że zwolnienie ze służby nie może nastąpić przed odwołaniem ze stanowiska sędziowskiego lub jego utratą.</u>
+ <u xml:id="u-80.10" who="#PoselDabekPawel">Sędziowie korzystają z immunitetu w zakresie ścigania karnego oraz w zakresie odpowiedzialności dyscyplinarnej i honorowej. Zgodnie z art. 22 projektu ustawy, postępowanie karne przeciw sędziemu może być wszczęte wyłącznie za zezwoleniem Sądu Dyscyplinarnego dla sędziów sądów wojskowych. Sąd ten jest również jedynie właściwy do rozpoznawania i orzekania w sprawach o przewinienia dyscyplinarne sędziów oraz o czyny naruszające honor i godność żołnierską czy to związane z pełnieniem czynnej służby wojskowej, czy też z wykonywaniem obowiązków sędziego.</u>
+ <u xml:id="u-80.11" who="#PoselDabekPawel">Zgodnie z Kodeksem postępowania karnego, orzekanie sądów wojskowych z udziałem ławników jest generalną zasadą, od której dopuszczalne są tylko nieliczne, szczególnie uzasadnione, wyjątki.</u>
+ <u xml:id="u-80.12" who="#PoselDabekPawel">Orzekanie z udziałem ławników stosuje się w sądach wojskowych od dawna. Projekt ustawy kontynuuje tę zasadę i przewiduje udział w postępowaniu sądowym ławników będących żołnierzami w czynnej służbie wojskowej. Ławnicy będą jednak wybierani, a nie — jak dotychczas — powoływani przez dowódców jednostek wojskowych.</u>
+ <u xml:id="u-80.13" who="#PoselDabekPawel">Projekt ustawy, realizując zasadę art. 50 Konstytucji o wybieralności ławników, pogłębia tym samym demokratyzację wymiaru sprawiedliwości w Wojsku Polskim.</u>
+ <u xml:id="u-80.14" who="#PoselDabekPawel">Nie bez znaczenia dla osiągnięcia celów wychowawczych rozprawy sądowej jest również miejsce rozpatrywania spraw przez sądy. Moc oddziaływająca wyroku sądowego wzrasta, gdy obywatele mogą przysłuchiwać się rozprawie sądowej, orientować się co do stopnia społecznego niebezpieczeństwa danego przestępstwa. Zgodnie z poprawką wprowadzoną przez Komisje do art. 9 projektu ustawy, sądy wojskowe mogą rozpatrywać sprawy nie tylko w swojej siedzibie lub w siedzibie innego sądu, albo w jednostce wojskowej, jak to przewidywał projekt rządowy, lecz również — „w innym miejscu, zapewniającym powagę sądu”. Umożliwia to szerszą praktyczną realizację zasady jawności postępowania, będącej jedną z podstawowych zasad procedury karnej. Wprowadzona do art. 9 poprawka umożliwia tam, gdzie przestępstwo popełnione zostało przez żołnierza wśród ludności cywilnej, szerszy udział społeczeństwa cywilnego na rozprawie.</u>
+ <u xml:id="u-80.15" who="#PoselDabekPawel">Projekt ustawy gwarantuje oskarżonemu prawo do obrony, normuje sprawę obrońców w postępowaniu przed sądami wojskowymi od strony organizacyjnej, utrzymując istniejącą instytucję listy obrońców wojskowych, kładąc nacisk na szczególne kwalifikacje obrońcy, który w zasadzie oprócz tego, że jest adwokatem, powinien być również oficerem rezerwy. Zapewnia oskarżonemu, którego czyn wiąże się ze służbą wojskową, obronę fachową z punktu widzenia znajomości warunków tej służby. Przyjmując tę zasadę, projekt ustawy otwiera również możliwości wpisania na listę obrońców osób, które nie są oficerami, a także pozwala na szerokie dopuszczenie, jako obrońcy w konkretnej sprawie, każdego adwokata.</u>
+ <u xml:id="u-80.16" who="#PoselDabekPawel">Nadzór nad sądami wojskowymi w zakresie orzekania sprawuje Sąd Najwyższy. Ze względu na związanie strukturalne sądownictwa wojskowego z Siłami Zbrojnymi, naczelny nadzór w zakresie jego organizacji i służby wojskowej osób sprawujących w nim funkcje projekt ustawy powierza Ministrowi Obrony Narodowej.</u>
+ <u xml:id="u-80.17" who="#PoselDabekPawel">Konsekwencją nadzoru organizacyjnego Ministra Obrony Narodowej jest art. 6 projektu, według którego decyzje o utworzeniu i znoszeniu sądów wojskowych i ich strukturze organizacyjnej będą należały do Ministra Obrony Narodowej. Projekt zakłada tworzenie sądów wojskowych na zasadzie terytorialnej, przede wszystkim jako wojskowe sądy okręgowe i wojskowe sądy garnizonowe. Taka struktura organizacyjna istnieje w wojsku od wielu lat i odpowiada terytorialnej organizacji Sił Zbrojnych. Ponieważ organizacja Sił Zbrojnych w określonych sytuacjach może ulegać zmianie, przewidziano, w zależności od potrzeb, możliwość tworzenia również innych sądów wojskowych.</u>
+ <u xml:id="u-80.18" who="#PoselDabekPawel">Nadzór Ministra Obrony Narodowej w zakresie organizacji i służby wojskowej znajduje odbicie również w problematyce kadrowej.</u>
+ <u xml:id="u-80.19" who="#PoselDabekPawel">Oficerów powołanych przez Radę Państwa do służby sędziowskiej w sądach wojskowych wyznacza na stanowiska w określonym sądzie wojskowym Minister Obrony Narodowej.</u>
+ <u xml:id="u-80.20" who="#PoselDabekPawel">W związku z tym, że warunkiem objęcia stanowiska sędziowskiego jest odbycie aplikacji sądowej i stażu asesorskiego, projekt w rozdziałach 6 i 7 normuje uprawnienia i obowiązki asesorów oraz aplikantów, przebieg ich służby, jak również czas trwania aplikacji i stażu asesorskiego. Minister Obrony Narodowej będzie określał zasady stażu asesorskiego, przebiegu aplikacji oraz tryb składania wojskowego egzaminu sędziowskiego.</u>
+ <u xml:id="u-80.21" who="#PoselDabekPawel">Minister Obrony Narodowej jest uprawniony do wnioskowania w sprawie odwołania sędziego przez Radę Państwa m.in. w przypadkach, kiedy jest przewidziane obligatoryjne lub fakultatywne zwolnienie oficera ze służby zawodowej w myśl przepisów ustawy z dnia 30 czerwca 1970 r. o służbie wojskowej żołnierzy zawodowych.</u>
+ <u xml:id="u-80.22" who="#PoselDabekPawel">Sędziowie sądów wojskowych są wyłączeni spod władzy dyscyplinarnej organów wojskowych. Rozdział 4 projektu reguluje odpowiedzialność dyscyplinarną sędziów, powołując odrębne sądy dyscyplinarne dla sędziów sądów wojskowych (art. 36—47).</u>
+ <u xml:id="u-80.23" who="#PoselDabekPawel">Wysoki Sejmie! Przedstawiony Wysokiemu Sejmowi projekt ustawy o ustroju sądów wojskowych zmierza do utrwalenia ukształtowanej w praktyce organizacji wojskowych sądów okręgowych i garnizonowych oraz do rozciągnięcia na te sądy wielu zasad już obowiązujących w pozostałym systemie organów wymiaru sprawiedliwości. Projekt określa więc podstawy terenowej sieci sądów, zapewniając przy tym pewną elastyczność organizacyjną przez dopuszczenie tworzenia w miiarę potrzeby innych sądów wojskowych przez Ministra Obrony Narodowej. Podobnie jak w innych sądach wprowadza się dla sędziów sądów wojskowych wymogi ukończenia wyższych studiów prawniczych z tytułem magistra, 24etniej aplikacji i 1-rocznego stażu asesorskiego. Dodatkowy jest wymóg, iż sędzią może być tylko oficer zawodowy. Projekt ustawy postanawia, że — tak jak w innych sądach — podstawową przyczyną odwołania sędziego ze stanowiska jest niedawanie rękojmi należytego wykonywania obowiązków sędziego.</u>
+ <u xml:id="u-80.24" who="#PoselDabekPawel">Ze względu na szczególny charakter sądów wojskowych projekt ustawy zawiera przepisy, które normują problemy specyficzne dla nich, jako jednostek organizacyjnych Sił Zbrojnych. Mianowicie naczelny nadzór w zakresie organizacji i służby wojskowej będzie sprawować Minister Obrony Narodowej, który może w porozumieniu z I Prezesem Sądu Najwyższego poruczyć wykonywanie wszystkich lub niektórych funkcji z tego zakresu Prezesowi Izby Wojskowej Sądu Najwyższego. Ponadto do zakresu działania Prezesa Izby Wojskowej będzie należeć sprawowanie ogólnego nadzoru w dziedzinie administracji sądowej, w zakresie określonym w przepisach postępowania sądowego i w regulaminach urzędowania. Wykonywanie poszczególnych czynności w tych dziedzinach będzie należało do szefów poszczególnych sądów wojskowych.</u>
+ <u xml:id="u-80.25" who="#PoselDabekPawel">Tak więc projekt ustawy porządkuje organizację sądownictwa wojskowego, pogłębia jego demokratyzację, zmierza do dalszego ujednolicenia organizacji wymiaru sprawiedliwości w Polsce Ludowej.</u>
+ <u xml:id="u-80.26" who="#PoselDabekPawel">Wysoki Sejmie! Komisje sejmowe, rozpatrując projekt ustawy, uznały jego merytoryczne założenia i rozwiązania za słuszne. Niemniej jednak komisje zaproponowały poprawki do (niektórych sformułowań projektu ustawy. Te poprawki zarówno o charakterze merytorycznym, jak i formalnym, są zamieszczone w przedstawionym obywatelom posłom druku sejmowym.</u>
+ <u xml:id="u-80.27" who="#PoselDabekPawel">W imieniu sejmowych Komisji Obrony Narodowej oraz Spraw Wewnętrznych i Wymiaru Sprawiedliwości wnoszę, aby Wysoki Sejm uchwalić raczył projekt ustawy o ustroju sądów wojskowych (druk nr 23), wraz z poprawkami Komisji (druk nr 34).</u>
+ <u xml:id="u-80.28" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-81">
+ <u xml:id="u-81.0" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Czy ktoś z Obywateli Posłów pragnie zabrać głos w tej sprawie?</u>
+ <u xml:id="u-81.1" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Nikt się nie zgłasza.</u>
+ <u xml:id="u-81.2" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Wobec tego przystępujemy do głosowania.</u>
+ <u xml:id="u-81.3" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem w całości projektu ustawy o ustroju sądów wojskowych wraz z poprawkami proponowanymi przez Komisję Obrony Narodowej oraz Komisję Spraw Wewnętrznych i Wymiaru Sprawiedliwości — zechce podnieść rękę.</u>
+ <u xml:id="u-81.4" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-81.5" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-81.6" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Kto się (wstrzymał od głosowania? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-81.7" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Stwierdzam, że Sejm uchwalił ustawę o ustroju sądów wojskowych.</u>
+ <u xml:id="u-81.8" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Przystępujemy do punktu 4 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Spraw Wewnętrznych i Wymiaru Sprawiedliwości o rządowym projekcie ustawy o utworzeniu urzędu Ministra do Spraw Kombatantów (druki nr 38 i 39).</u>
+ <u xml:id="u-81.9" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Głos zabierze Prezes Rady Ministrów obywatel Piotr Jaroszewicz.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-82">
+ <u xml:id="u-82.0" who="#PiotrJaroszewicz">Obywatelu Marszałku! Wysoka Izbo! Przedkładam w imieniu Rządu projekt ustawy o utworzeniu urzędu Ministra do Spraw Kombatantów. Projekt ten jest wyrazem wagi, jaką partia i Rząd przywiązują do spraw ludzi, którzy w najtrudniejszych chwilach historii narodu polskiego walczyli o jego ocalenie, niepodległość, o jego honor, o zbudowanie ustroju sprawiedliwości społecznej. Projekt jest również dowodem troski i opieki, jaką władze otaczają i nadal będą otaczały kombatantów, byłych więźniów politycznych, bojowników o wolność i demokrację, a także ich rodziny.</u>
+ <u xml:id="u-82.1" who="#PiotrJaroszewicz">Minione półwiecze przyniosło zasadnicze przeobrażenie Europy i świata. Poszczególne okresy tego półwiecza wyznaczają — niczym słupy milowe — wydarzenia tej miary co Rewolucja 1905 r. i Wielka Socjalistyczna Rewolucja Październikowa roku 1917, walka narodu polskiego w latach pierwszej wojny światowej o niepodległy byt państwowy, powstania śląskie i wielkopolskie, zryw hiszpańskiej klasy robotniczej przeciwko faszyzmowi w 1936 r. i wreszcie druga wojna światowa, w wyniku której na kontynencie europejskim zaszły wielkie przemiany społeczne i polityczne, a Polska odrodziła się jako państwo ludowe.</u>
+ <u xml:id="u-82.2" who="#PiotrJaroszewicz">W każdym z tych wydarzeń brali czynny udział Polacy. Byli w szeregach rosyjskiej klasy robotniczej, która stworzyła pierwsze w świecie socjalistyczne państwo — Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich. Byli w Brygadach Międzynarodowych w Hiszpanii, które swoim udziałem w sprawiedliwej walce hiszpańskiego ludu dały najwyższej miary świadectwo proletariackiej solidarności i internacjonalizmu. W czasie drugiej wojny światowej Polacy walczyli, ginęli i zwyciężali na wszystkich jej frontach, wspólnie z sojusznikami, w imię zasady, której wierni pozostawaliśmy przez stulecia — „Za wolność Waszą i naszą”.</u>
+ <u xml:id="u-82.3" who="#PiotrJaroszewicz">Żyją do dziś bohaterowie rewolucji 1905 r. i 1917 r., weterani walk rewolucyjnych, którym przewodziły partie polskiej klasy robotniczej, działacze SDKPiL, KPP, PPR, PPS, żołnierze Brygad Międzynarodowych.</u>
+ <u xml:id="u-82.4" who="#PiotrJaroszewicz">Są wśród nas uczestnicy patriotycznych zrywów ludu Śląska i Wielkopolski, bohaterscy żołnierze kampanii wrześniowej 1939 roku, żołnierze Gwardii Ludowej i Armii Ludowej, Batalionów Chłopskich i Armii Krajowej, aktywni uczestnicy ruchu oporu w okupowanej ojczyźnie i w innych krajach Europy, bohaterscy żołnierze I i II Armii Wojska Polskiego oraz jednostek polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie, byli więźniowie hitlerowskich obozów koncentracyjnych, a także ci wszyscy, którzy w powojennych latach wnieśli wielki wkład w walkę o utrwalenie władzy ludowej. Żyją wśród nas rodziny tych, którzy wolności nie doczekali.</u>
+ <u xml:id="u-82.5" who="#PiotrJaroszewicz">Lata walki o wyzwolenie społeczne i narodowe, lata represji, sanacyjne więzienia, obozy zagłady, tułaczka po świecie, odniesione rany i kontuzje, sędziwy wreszcie wiek sprawiły, iż wielu z tych ludzi, którzy w służbie ojczyzny ponosili największe ofiary, nie mogło na równi z innymi zapewnić swojej starości i przyszłości swoim rodzinom.</u>
+ <u xml:id="u-82.6" who="#PiotrJaroszewicz">Społeczeństwo polskie dłużne jest im szacunek i zapobiegliwą opiekę. Pozostaje to naszym pierwszym społecznym obowiązkiem. Polska Zjednoczona Partia Robotnicza i Rząd Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej w ciągu minionych lat wiele uczyniły, aby roztoczyć nad tymi wszystkimi ludźmi należytą opiekę.</u>
+ <u xml:id="u-82.7" who="#PiotrJaroszewicz">Ustawa, która dziś przedkładam Wysokiemu Sejmowi i o uchwalenie której wnoszę, ma być dalszym krokiem do zapewnienia należnej opieki byłym bojownikom o wyzwolenie społeczne i narodowe, zrzeszonym głównie w Związku Bojowników o Wolność i Demokrację, w Związku Inwalidów Wojennych PRL oraz w Związku Ociemniałych Żołnierzy. Ma ona umożliwić otoczenie skuteczniejszą opieką uczestników i ofiar wojny, i ich rodzin. Ma ona umożliwić właściwą koordynację działań organizacji kombatanckich, zapewnić ujednolicenie, a przez to spotęgowanie wszystkich przedsięwzięć, które zmierzają do polepszenia sytuacji materialnej i socjalno-bytowej kombatantów.</u>
+ <u xml:id="u-82.8" who="#PiotrJaroszewicz">Utworzenie urzędu Ministra do Spraw Kombatantów wychodzi naprzeciw licznym postulatom zgłaszanym w tej sprawie do Prezesa Rady Ministrów zarówno przez same organizacje kombatanckie, jak i szerokie kręgi społeczeństwa.</u>
+ <u xml:id="u-82.9" who="#PiotrJaroszewicz">Wnoszę przeto, Wysoki Sejmie, o uchwalenie ustawy o utworzeniu urzędu Ministra do Spraw Kombatantów.</u>
+ <u xml:id="u-82.10" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-83">
+ <u xml:id="u-83.0" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Dziękuję Obywatelowi Prezesowi Rady Ministrów.</u>
+ <u xml:id="u-83.1" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Obecnie głos ma sprawozdawca poseł Wacław Rózga.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-84">
+ <u xml:id="u-84.0" who="#PoselRozgaWaclaw">Wysoki Sejmie! Nawiązując do wygłoszonego przed chwilą wystąpienia Prezesa Rady Ministrów, chciałbym — w imieniu Komisji Spraw Wewnętrznych i Wymiaru Sprawiedliwości, która w dniu wczorajszym wraz z Komisją Prac Ustawodawczych i przy udziale posłów z Komisji Obrony Narodowej oraz Pracy i Spraw Socjalnych rozpatrzyła przedłożony Sejmowi projekt ustawy o utworzeniu urzędu Ministra do Spraw Kombatantów — stwierdzić, że przedstawione przez tow. Premiera Jaroszewicza uzasadnienie potrzeby powołania takiego Urzędu, jak również zamierzenia, jakie Rząd wiąże z jego powołaniem i działalnością są ze wszech miar słuszne i w pełni zasługują na poparcie.</u>
+ <u xml:id="u-84.1" who="#PoselRozgaWaclaw">Rządowa inicjatywa powołania urzędu Ministra do Spraw Kombatantów jest jak najbardziej zgodna z uczuciami szacunku i uznania, jakie cały nasz naród żywi do uczestników walk o narodowe i społeczne wyzwolenie kraju. Odpowiada ona powszechnemu zrozumieniu obowiązku szczególnej opieki i troski, którą nasze socjalistyczne państwo i całe społeczeństwo powinno otaczać tych, co za byt niepodległy i obecny kształt ustrojowy Polski płacili krwią i nie wahali się ryzykować własnego życia. Spotka się z akceptacją samego środowiska kombatantów, o czym — jako jeden z nich — z tej trybuny z głębokim przekonaniem i w ich imieniu mogę powiedzieć.</u>
+ <u xml:id="u-84.2" who="#PoselRozgaWaclaw">Projekt ustawy wyznacza Urzędowi do Spraw Kombatantów rolę organizatorską w rozwijaniu pomocy i opieki nad kombatantami i ich rodzinami oraz koordynującą — w stosunku do poczynań centralnych i terenowych organów administracji w tych dziedzinach i w stosunku do organizacji kombatanckich w zakresie realizacji ich statutowych celów. Słusznie też — zdaniem Komisji — kompetencje Urzędu nie zostały ograniczone wyłącznie do przedsięwzięć natury prawno-administracyjnej, socjalnej, finansowej i kulturalnej, służących sprawie pomocy i opieki nad kombatantami i ich rodzinami, lecz objęły również problematykę kultywowania w świadomości narodowej i społecznej tradycji walk wyzwoleńczych i rewolucyjnych. Tradycje te są moralno-polityczną klamrą spinającą dzień wczorajszy i dzisiejszy naszego narodu. Są one — przez pamięć i świadectwo żyjących — źródłem inspiracji dla pokojowego dziś trudu i budownictwa socjalistycznej Polski. Stanowią bezcenny skarbiec w procesie wychowania młodego pokolenia Polaków w duchu patriotyzmu, rozumianego jako bezgraniczne umiłowanie własnego narodu i sprawiedliwości społecznej oraz jako wierność zasadom internacjonalizmu, który tak piękny znalazł wyraz w lapidarnym haśle naszych przodków — „Za wolność Waszą i naszą”.</u>
+ <u xml:id="u-84.3" who="#PoselRozgaWaclaw">W imieniu Komisji wnoszę o przyjęcie projektu ustawy w brzmieniu przedłożenia rządowego wraz z autopoprawką Rządu i poprawką redakcyjną Komisji, które zawarte zostały w druku sejmowym nr 39.</u>
+ <u xml:id="u-84.4" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-85">
+ <u xml:id="u-85.0" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Czy ktoś z Obywateli Posłów pragnie zabrać głos w tej sprawie?</u>
+ <u xml:id="u-85.1" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Nikt się nie zgłasza.</u>
+ <u xml:id="u-85.2" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Przystępujemy do głosowania.</u>
+ <u xml:id="u-85.3" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem w całości projektu ustawy o utworzeniu urzędu Ministra do Spraw Kombatantów wraz z poprawkami proponowanymi przez Komisję Spraw Wewnętrznych i Wymiaru Sprawiedliwości — zechce podnieść rękę.</u>
+ <u xml:id="u-85.4" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-85.5" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-85.6" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Kto się wstrzymał od głosowania? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-85.7" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Stwierdzam, że Sejm uchwalił ustawę o utworzeniu urzędu Ministra do Spraw Kombatantów.</u>
+ <u xml:id="u-85.8" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Informuję, że do Prezydium wpłynął wniosek Prezesa Rady Ministrów w sprawie powołania Ministra do Spraw Kombatantów.</u>
+ <u xml:id="u-85.9" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Proponuję, aby Sejm obecnie przystąpił do rozpatrzenia tego wniosku.</u>
+ <u xml:id="u-85.10" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Jeśli nie usłyszę sprzeciwu, będę uważał, że propozycja została przyjęta.</u>
+ <u xml:id="u-85.11" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Sprzeciwu nie słyszę.</u>
+ <u xml:id="u-85.12" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Proszę o zabranie głosu w tej sprawie obywatela Prezesa Rady Ministrów Piotra Jaroszewicza.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-86">
+ <u xml:id="u-86.0" who="#PiotrJaroszewicz">Obywatelu Marszałku! Wysoka Izbo! Wnoszę o powołanie na urząd Ministra do Spraw Kombatantów — gen. dyw. Mieczysława Grudnia, zastępcę Szefa Głównego Zarządu Polityczno-Wychowawczego Wojska Polskiego.</u>
+ <u xml:id="u-86.1" who="#PiotrJaroszewicz">Obywatel Mieczysław Grudzień urodził się w 1922 r. w Majkach pow. Płock w rodzinie robotniczej. W latach 1922—1947 przebywał na emigracji we Francji i w Belgii. W okresie okupacji hitlerowskiej brał aktywny udział w ruchu oporu we Francji. Po powrocie do kraju wstąpił do Ludowego Wojska Polskiego, w którym pełnił służbę na różnorodnych, odpowiedzialnych stanowiskach w aparacie partyjno-politycznym. Ukończył Wyższą Szkołę Oficerów Politycznych oraz Wojskową Akademię Polityczną, uzyskując dyplom magistra pedagogiki. Ostatnio zajmował stanowisko I Zastępcy Szefa Głównego Zarządu Politycznego Wojska Polskiego.</u>
+ <u xml:id="u-86.2" who="#PiotrJaroszewicz">Na VI Zjeździe PZPR wybrany został zastępcą członka Komitetu Centralnego PZPR.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-87">
+ <u xml:id="u-87.0" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Dziękuję Obywatelowi Premierowi.</u>
+ <u xml:id="u-87.1" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Czy ktoś z Obywateli Posłów pragnie zabrać głos?</u>
+ <u xml:id="u-87.2" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Nikt się nie zgłasza.</u>
+ <u xml:id="u-87.3" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">W związku z wnioskiem Prezesa Rady Ministrów proponuję Sejmowi podjęcie następującej uchwały:</u>
+ <u xml:id="u-87.4" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">„Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej — na podstawie art. 29 ust. 1 Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej — powołuje obywatela Mieczysława Grudnia na stanowisko Ministra do Spraw Kombatantów”.</u>
+ <u xml:id="u-87.5" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Zgodnie z regulaminem Sejmu, Sejm powołuje członków Rządu zwykłą większością głosów w obecności co najmniej połowy liczby posłów.</u>
+ <u xml:id="u-87.6" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Stwierdzam, że w posiedzeniu bierze udział wymagana regulaminem liczba posłów.</u>
+ <u xml:id="u-87.7" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Wobec tego przystępujemy do głosowania.</u>
+ <u xml:id="u-87.8" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Kto z Obywateli Posłów jest za proponowaną uchwałą — zechce podnieść rękę.</u>
+ <u xml:id="u-87.9" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-87.10" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-87.11" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Kto się wstrzymał od głosowania? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-87.12" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Stwierdzam, że Sejm powołał obywatela Mieczysława Grudnia na stanowisko Ministra do Spraw Kombatantów.</u>
+ <u xml:id="u-87.13" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Przystępujemy do punktu 5 porządku dziennego: Pierwsze czytanie rządowego projektu ustawy o zmianie ustawy — Prawo wynalazcze (druk nr 37).</u>
+ <u xml:id="u-87.14" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Głos w tej sprawie zabierze Minister Nauki, Szkolnictwa Wyższego i Techniki prof. Jan Kaczmarek.</u>
+ <u xml:id="u-87.15" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Minister Nauki, Szkolnictwa Wyższego i Techniki Jan Kaczmarek:</u>
+ <u xml:id="u-87.16" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Zasadniczym celem naszej polityki jest poprawa warunków bytowych, socjalnych i kulturalnych społeczeństwa. Służą temu dynamiczny rozwój sił wytwórczych, wzrost społecznej wydajności pracy, unowocześnienie struktury gospodarczej kraju, podnoszenie efektywności sterowania całością systemu gospodarczego. Szczególnie ważną i stale rosnącą rolę w tym zakresie ma postęp techniczny. Przyspieszenie postępu technicznego w produkcji i usługach zależy z kolei w poważnej mierze od rozwoju ruchu wynalazczego i należytego wykorzystania propozycji zgłaszanych przez wynalazców i racjonalizatorów. Na to zaś mają istotny wpływ obowiązujące przepisy.</u>
+ <u xml:id="u-87.17" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Aktualne Prawo wynalazcze obowiązuje w Polsce od 10 lat. W ciągu tych lat nastąpił znaczny rozwój techniki, intensyfikacja produkcji przemysłowej i rolnej, rozbudowa zaplecza naukowo-badawczego i rozszerzenie współpracy naukowo-technicznej z zagranicą. Można więc stwierdzić, że stosunki gospodarcze uległy znacznej zmianie.</u>
+ <u xml:id="u-87.18" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Istotne zmiany nastąpiły również w zakresie organizacji i planowania prac naukowo-badawczych i rozwojowych.</u>
+ <u xml:id="u-87.19" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Znaczna część naszej bazy naukowo-badawczej i technicznej została ukierunkowana na działalność związaną z ważnymi celami gospodarczymi i społecznymi, finansowaną i prowadzoną według kompleksowych programów, ujmujących cały cykl rozwoju, tj. od badań aż do wdrożenia. Stwarza to pomyślne warunki dla zwiększenia skuteczności oddziaływania nauki i techniki na ogólny rozwój kraju.</u>
+ <u xml:id="u-87.20" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Równolegle z tym, również w zakresie działalności wynalazczej nastąpił w ubiegłym 10-leciu bardzo znaczny wzrost — przede wszystkim ilościowy. Liczba krajowych projektów wynalazczych zgłaszanych do opatentowania wzrosła z 2 700 w 1963 r. do 5 500 w 1971 r., czyli prawie dwukrotnie, a liczba wy-, dawanych patentów — z 800 do 2 300, czyli blisko trzykrotnie. Równie duży wzrost można było zanotować w szerokiej działalności racjonalizatorskiej. W roku 1963 zgłoszono w Polsce 112 tys., a w roku 1971 — już 220 tys. projektów racjonalizatorskich.</u>
+ <u xml:id="u-87.21" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Liczba zgłaszanych do opatentowania krajowych wynalazków stawia nas na 10 miejscu na świecie, ale w przeliczeniu na liczbę zatrudnionych w gospodarce poza rolnictwem i leśnictwem — jesteśmy na dość dalekim miejscu, ze wskaźnikiem 6,2 wynalazku na 10 tys. zatrudnionych, podczas gdy w bratnich krajach socjalistycznych w ZSRR, CSRS, NRD, Bułgarii wskaźniki te są znacznie wyższe. Tak więc, mimo stałego postępu w rozwoju działalności wynalazczej, który w ciągu ostatnich dwóch lat uległ, jak z powyższych liczb widać, dalszemu wyraźnemu przyspieszeniu — jesteśmy ciągle w sytuacji niezadowalającej, nie odpowiadającej ani naszym ambicjom, ani naszym możliwościom. Natomiast program polityki naukowej i gospodarczej państwa wymaga już nie tylko stałego postępu w działalności wynalazczej, ale wyraźnego — „skoku” w przyszłość — a więc czynnego włączenia się w nurt rewolucji naukowo-technicznej — jako współtwórcy tej rewolucji.</u>
+ <u xml:id="u-87.22" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Zagadnieniem rozwoju wynalazczości, dla którego nowe podstawy stworzyła uchwała VI Zjazdu PZPR, zajmowało się Biuro Polityczne Komitetu Centralnego. Powołana przez Prezesa Rady Ministrów komisja opracowuje obecnie kompleksowy program przedsięwzięć, warunkujących rozwój krajowej twórczości technicznej oraz przyspieszenie przyswajania i wdrażania wynalazków do produkcji i zabezpieczenie ich ochrony za granicą.</u>
+ <u xml:id="u-87.23" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Dążeniem naszym jest stworzyć mechanizm wynalazczości działający w oparciu o środki ekonomiczne, organizacyjne i moralne, wyposażony w „urządzenia samoregulujące” w postaci takich rozwiązań, które pozwoliłyby na podejmowanie w określonych sytuacjach optymalnych decyzji. Istotnym czynnikiem tego mechanizmu, motorem jego napędu ma być przedkładany obecnie przez Rząd Wysokiej Izbie projekt nowelizacji ustawy Prawo wynalazcze.</u>
+ <u xml:id="u-87.24" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Sprawom wynalazczości, jak wiemy, od lat towarzyszy wielkie zainteresowanie społeczeństwa. Dlatego też opracowanie projektu ustawy poprzedziła szeroka, prawdziwie społeczna dyskusja, organizowana przez Centralną Radę Związków Zawodowych, Naczelną Organizację Techniczną, Urząd Patentowy PRL i były Komitet Nauki i Techniki. W ponad 200 spotkaniach w środowiskach naukowych, inżynierskich i ekonomicznych, z udziałem twórców, organizatorów i działaczy wynalazczości, administracji gospodarczej i rzeczników patentowych, na naradach środowiskowych w oddziałach wojewódzkich NOT i WKZZ, w fabrykach, hutach i kopalniach, w biurach projektów i instytutach, na łamach prasy, w radio i telewizji zabrało głos kilka tysięcy zainteresowanych.</u>
+ <u xml:id="u-87.25" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">O projekcie nowelizacji Prawa wynalazczego dyskutowano na naradach przed Zjazdem partii, na spotkaniach z racjonalizatorami na V! Kongresie Techników Polskich. Mamy więc za sobą głęboki sondaż społeczny, poparty pełnym rozeznaniem istniejącego stanu oraz kierunków zmian w ustawodawstwach patentowych wszystkich krajów rozwiniętych, a w szczególności bratnich krajów socjalistycznych.</u>
+ <u xml:id="u-87.26" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Przedkładamy więc Wysokiemu Sejmowi projekt ustawy, który stanowi syntezę poglądów przedstawicieli świata nauki, specjalistów i praktyków. Dzięki temu jest to, wydaje się, akt prawny postępowy i zrozumiały dla każdego obywatela.</u>
+ <u xml:id="u-87.27" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Według projektu nowelizacji ustawy — zachowujemy w niej z dotychczasowych przepisów wszystkie te instytucje i rozwiązania prawne, które w ciągu 10 lat stosowania zdały w pełni egzamin. Utrzymujemy więc patent jako formę ochrony wynalazku, podział wynalazków na pracownicze i niepracownicze, podział projektów wynalazczych na wynalazki, wzory użytkowe i projekty racjonalizatorskie, powiązanie wynagrodzeń twórcy z efektami stosowania wynalazku, a także system orzecznictwa patentowego. Poza tym jednak konieczne było zaproponowanie nowelizacji Prawa wynalazczego z kilku powodów.</u>
+ <u xml:id="u-87.28" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Jednym z tych powodów jest konieczność lepszego dostosowania przepisów tego prawa do kształtującego się systemu ekonomicznego i potrzeb polityki społeczno-gospodarczego rozwoju kraju oraz rozszerzania współpracy handlowej i technicznej z zagranicą.</u>
+ <u xml:id="u-87.29" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Drugim powodem było dążenie do uwzględnienia światowych tendencji występujących w zakresie ochrony własności przemysłowej, gdyż obserwuje się np. wprowadzanie w wielu krajach elastycznej procedury udzielania patentów, polegającej na wybiorczym badaniu zgłoszeń patentowych.</u>
+ <u xml:id="u-87.30" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Trzecim powodem było dążenie do uwzględnienia zasad przyjętych w tekście sztokholmskim Konwencji Paryskiej, w związku z planowaną rychłą jego ratyfikacją.</u>
+ <u xml:id="u-87.31" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Wreszcie warto podkreślić, że konieczność nowelizacji jest uzasadniona także tym, aby lepiej zabezpieczyć interesy autorów i otoczyć lepszą opieką najbardziej wartościowych członków naszego społeczeństwa, którymi są wynalazcy i racjonalizatorzy. W związku z tym ukształtowane zostały odpowiednie propozycje zmian. Wśród nich do najważniejszych można zaliczyć następujące:</u>
+ <u xml:id="u-87.32" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">1) Wprowadzenie do Prawa wynalazczego zasady rozrachunku gospodarczego między jednostkami gospodarki uspołecznionej wymagało przyznania prawa do patentu jednostce gospodarki uspołecznionej, w której wynalazek powstał. Oznacza to odejście od dotychczasowej ogólnej własności Skarbu Państwa na rzecz konkretnego przedsiębiorstwa socjalistycznego. Znajduje to swój wyraz w proponowanym związaniu pracowniczego wynalazku i wzoru użytkowego z przedsiębiorstwem, instytutem naukowo-badawczym, wyższą uczelnią czy biurem projektowo-konstrukcyjnym, w którym dokonano wynalazku lub wzoru użytkowego. Jednostka ta powinna stać się rzeczywistym gospodarzem pracowniczego wynalazku i wzoru użytkowego, obowiązanym do jego dopracowania konstrukcyjnego i technologicznego, sprawdzenia w praktyce, doskonalenia, zapewnienia wdrożenia do produkcji. Uzyskany patent na wynalazek oraz prawo ochronne na wzór użytkowy będą więc stanowiły składnik majątku tej jednostki.</u>
+ <u xml:id="u-87.33" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">2) Od wielu lat zgłaszane są postulaty przyspieszenia rozpatrywania zgłoszeń wynalazków i wydawania gospodarce narodowej dokumentów patentowych na zgłoszone rozwiązania techniczne. Na gruncie obowiązujących przepisów realizacja tego postulatu była możliwa tylko w niewielkim zakresie. Projekt nowelizacji przepisów przewiduje wprowadzenie systemu dwóch rodzajów patentów, pozwalającego na zróżnicowanie badania zgłoszeń wynalazków, skrócenie okresu udzielania patentów przez Urząd Patentowy oraz na przyspieszenie udostępnienia przemysłowi i jednostkom zaplecza badawczego i rozwojowego informacji o najnowszych rozwiązaniach technicznych. Jeden z patentów — to patent obecny, udzielany po przeprowadzeniu pełnego badania zdolności patentowej. Drugi rodzaj patentu, nazywany patentem tymczasowym — to patent nowego rodzaju, udzielany bardzo szybko po przeprowadzeniu jedynie badania ograniczonego, bez sprawdzenia światowej nowości rozwiązania. Wprowadzono jednak możliwość przeprowadzenia przez Urząd Patentowy pełnego badania zgłoszonego wynalazku, który ma być chroniony patentem tymczasowym, chociażby zgłaszający nie występował z taKim wnioskiem. Badanie to może być przeprowadzone na skutek inicjatywy Urzędu Patentowego — jak wspomniałem — albo osób trzecim lub innych instytucji.</u>
+ <u xml:id="u-87.34" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">3) Dotychczasowe zasady odpowiedzialności cywilnej za naruszenie patentu były niezwykle surowe. Proponuje się ze zrozumianych, ważnych dla interesu naszej gospodarki względów — złagodzenie odpowiedzialności naruszającego patent. Proponuje się jednak — obok złagodzenia dotychczasowych przepisów Prawa wynalazczego — zmodyfikowanie ich w kierunku zapewnienia większej ochrony twórcom projektów wynalazczych, co jest zresztą zgodne w pełni z wysuwanymi w tym względzie postulatami.</u>
+ <u xml:id="u-87.35" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">4) Propozycje nowelizacyjne obejmują istotne modyfikacje zasad wynagradzania za pracownicze projekty wynalazcze, które wiążą się także z nowym uregulowaniem stosunków patentowych w gospodarce uspołecznionej. Dotyczą one następujących kwestii:</u>
+ <u xml:id="u-87.36" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">— efekty uzyskane przez stosowanie projektu wynalazczego, które są podstawą do obliczania wysokości wynagrodzenia, obejmować będą nie tylko efekty wynikające z przemysłowego stosowania projektu, ale także uzyskane z tytułu wykonywania prawa własności patentu;</u>
+ <u xml:id="u-87.37" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">— wprowadza się możliwość ustalania w drodze umowy wynagrodzenia twórcy pracowniczego projektu wynalazczego w formie wynagrodzenia ryczałtowego; pozwoli to znacznie przyspieszyć wypłaty wynagrodzeń należnych twórcom w wypadku podjęcia takich umów;</u>
+ <u xml:id="u-87.38" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">— usuwa się praktycznie dotychczasową trójinstancyjność administracyjną postępowania w sprawie ustalania wynagrodzeń twórców przez postanowienie, że decyzją jest już pierwsze ustalenie dokonane w jednostce stosującej projekt, od której służy tylko odwołanie i to jedynie do jednostki nadrzędnej. W wypadku, gdy twórca nie zgadza się z decyzją jednostki nadrzędnej, może zwrócić się do Sądu Wojewódzkiego o wydanie orzeczenia w tej sprawie.</u>
+ <u xml:id="u-87.39" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">5) Przewiduje się w znowelizowanej ustawie rozszerzenie pojęcia projektu racjonalizatorskiego w kierunku objęcia nim nie tylko rozwiązań o charakterze technicznym, lecz również rozwiązań techniczno-organizacyjnych, w celu popierania szeroko rozumianej racjonalizacji przynoszącej gospodarce duże korzyści społeczne i ekonomiczne.</u>
+ <u xml:id="u-87.40" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">6) Proponuje się zamieścić w ustawie delegację dla Rady Ministrów w sprawie uregulowania jednym tylko rozporządzeniem tych wszystkich spraw, w stosunku do których dotychczasowa ustawa przewidywała kilkanaście aktów wykonawczych. W ten sposób w znacznej mierze zostałby zrealizowany postulat ograniczenia nadmiernej liczby przepisów z dziedziny wynalazczości.</u>
+ <u xml:id="u-87.41" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">W miejsce dotychczasowych 18 powszechnie obowiązujących przepisów nowe Prawo wynalazcze przewiduje tylko 4 przepisy wykonawcze, a mianowicie: rozporządzenie Rady Ministrów, zarządzenie Ministra Finansów, zarządzenie Ministra Nauki, Szkolnictwa Wyższego i Techniki oraz zarządzenie Prezesa Urzędu Patentowego Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej.</u>
+ <u xml:id="u-87.42" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Mówiąc o charakterze znowelizowanej ustawy, należy podkreślić, że przykładowo przytoczone i inne przepisy wprowadzające zmiany w ustawie Prawo wynalazcze, stwarzają możliwość stosowania nowych zasad prawnych do już dokonanych zgłoszeń wynalazków i wzorów użytkowych. Pozwoli to na objęcie znowelizowaną ustawą tych sytuacji i zdarzeń prawnych, które zaistniały przed jej wejściem w życie.</u>
+ <u xml:id="u-87.43" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Wysoki Sejmie! Przedstawiona przeze mnie w imieniu Rządu skrócona charakterystyka istoty i treści projektu ustawy o zmianie ustawy Prawo wynalazcze oraz doręczony obywatelom posłom jej tekst wraz z uzasadnieniem jest wynikiem długotrwałych prac Rządu oraz rezultatem szczególnie szerokiej konsultacji z zainteresowanymi środowiskami.</u>
+ <u xml:id="u-87.44" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Zdaniem tych środowisk proponowana znowelizowana ustawa stanowi poważny krok naprzód w dostosowaniu norm prawnych, dotyczących wynalazczości, do zachodzących w naszym kraju przemian rozwojowych. Jej realizacja w codziennej praktyce sprzyjać będzie lepszemu wykorzystaniu myśli twórczej inżynierów i robotników, szybszemu wdrożeniu do p~r~aktyki gospodarczej i upowszechnieniu ich pomysłów, a tym samym przyczyni się znacznie do przyspieszenia postępu technicznego i rozwoju społeczno-gospodarczego kraju. Świadomi dużego znaczenia przedkładanego projektu ustawy zwracamy się do Wysokiego Sejmu z prośbą o uchwalenie nowego Prawa wynalazczego. Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-87.45" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ <u xml:id="u-87.46" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Konwent Seniorów proponuje Wysokiemu Sejmowi, aby w dniu dzisiejszym przy pierwszym czytaniu zreferowanego przez Ministra Nauki, Szkolnictwa Wyższego i Techniki projektu ustawy o zmianie ustawy — Prawo wynalazcze nie otwierać dyskusji.</u>
+ <u xml:id="u-87.47" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Konwent Seniorów proponuje, aby Sejm odesłał projekt ustawy do Komisji Nauki i Postępu Technicznego oraz do Komisji Prac Ustawodawczych w celu wspólnego rozpatrzenia, z równoczesnym zaleceniem, aby Komisje te zaprosiły do udziału w rozpatrzeniu projektu ustawy przedstawicieli innych zainteresowanych komisji.</u>
+ <u xml:id="u-87.48" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Czy ktoś z Obywateli Posłów pragnie zabrać głos w tej sprawie?</u>
+ <u xml:id="u-87.49" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Nikt się nie zgłasza.</u>
+ <u xml:id="u-87.50" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Jeśli nie usłyszę sprzeciwu, będę uważał, że Sejm zgodził się z propozycją Konwentu Seniorów.</u>
+ <u xml:id="u-87.51" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Sprzeciwu nie słyszę.</u>
+ <u xml:id="u-87.52" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Przystępujemy do punktu 6 porządku dziennego: Interpelacje i zapytania poselskie.</u>
+ <u xml:id="u-87.53" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Informuję, że do Prezydium Sejmu wpłynęły interpelacje posłów: Franciszka Kociemskiego do Ministra Spraw Wewnętrznych i Janiny Kocemby do Ministra Oświaty i Wychowania oraz zapytanie posła Henryka Korotyńskiego do Prezesa Rady Ministrów.</u>
+ <u xml:id="u-87.54" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Prezydium Sejmu skierowało powyższe interpelacje i zapytanie do adresatów.</u>
+ <u xml:id="u-87.55" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Obecnie przystępujemy do wysłuchania odpowiedzi na interpelacje.</u>
+ <u xml:id="u-87.56" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Poseł Franciszek Kociemski złożył interpelację do Ministra Spraw Wewnętrznych w sprawie przeciwdziałania niebezpieczeństwu pożarów.</u>
+ <u xml:id="u-87.57" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Interpelant stwierdza wzrost zagrożenia pożarowego, wyrażający się między innymi wzrostem liczby pożarów. Straty z tego tytułu wyniosły w ostatnich dziesięciu latach przeciętnie ponad 700 min zł rocznie, a w ubiegłym roku, wskutek niekorzystnych warunków atmosferycznych, wzrosły do około 1 mld zł.</u>
+ <u xml:id="u-87.58" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">W związku z tym interpelant zapytuje Ministra Spraw Wewnętrznych, jakie kroki podejmuje resort, aby zabezpieczyć przestrzeganie przepisów przeciwpożarowych i bezpieczeństwo przeciwpożarowe w mieście i na wsi, a przede wszystkim w obiektach gospodarki uspołecznionej — zwłaszcza w zakładach przemysłowych *).</u>
+ <u xml:id="u-87.59" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">W celu udzielenia odpowiedzi na powyższą interpelację, głos zabierze Minister Spraw Wewnętrznych obywatel Wiesław Ociepka.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-88">
+ <u xml:id="u-88.0" who="#WieslawOciepka">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Ochrona majątku narodowego przed pożarami znajduje się w centrum uwagi Rządu. W bieżącym roku problem ten był niejednokrotnie przedmiotem dyskusji na posiedzeniach Rady Ministrów, w tym także przy sprawozdaniu resortu spraw wewnętrznych o stanie bezpieczeństwa i porządku publicznego w kraju. Prezes Rady Ministrów w piśmie okólnym również zobowiązał resorty i rady narodowe do wzmożenia działań zapobiegających pożarom. Mimo to — jak stwierdza w swej interpelacji ob. poseł Franciszek Kociemski — wzrosła ostatnio liczba pożarów na wsi. Miały też miejsce duże pożary w przemyśle.</u>
+ <u xml:id="u-88.1" who="#WieslawOciepka">*) pełny tekst interpelacji w załączniku.</u>
+ <u xml:id="u-88.2" who="#WieslawOciepka">Już w bieżącym roku, za okres 5 miesięcy, ogólne straty w wyniku pożarów sięgają 456 mln zł, w tym w rolnictwie — około 219 mln zł, a w przemyśle — 160 mln zł. W porównaniu z analogicznym okresem roku ubiegłego liczba pożarów wzrosła w roku bieżącym o prawie 27%, jeśli chodzi o pożary lasów — liczba ich zwiększyła się o ponad 126%. Istotny wpływ na ten stan miała znikoma ilość opadów w okresie czterech pierwszych miesięcy br.</u>
+ <u xml:id="u-88.3" who="#WieslawOciepka">Przyczynami powstawania pożarów, poza warunkami atmosferycznymi, były w głównej mierze, tj. w 80%, niedostateczna dyscyplina w przestrzeganiu przepisów przeciwpożarowych i zaniedbania w działalności profilaktycznej. Same tylko dzieci pozbawione dozoru starszych osób powodują około 10% ogólnej liczby pożarów. Niedbalstwo dorosłych powoduje dalsze ponad 28% pożarów.</u>
+ <u xml:id="u-88.4" who="#WieslawOciepka">Na wysokość strat, na tempo i skuteczność akcji ratowniczych wywierają wpływ niedostateczne jeszcze wyposażenie straży w nowoczesny sprzęt i środki gaśnicze, a także niedociągnięcia w systemie alarmowym obiektów.</u>
+ <u xml:id="u-88.5" who="#WieslawOciepka">Działania resortu zmierzają do usuwania tych niedomagań. Służą temu odpowiednie decyzje Rządu. Decyzja Prezydium Rządu z września 1971 r. nakłada wiele obowiązków na kierowników resortów w zakresie działalności profilaktycznej oraz przeznacza znaczne fundusze na wyposażenie jednostek straży w nowoczesny sprzęt i chemiczne środki gaśnicze.</u>
+ <u xml:id="u-88.6" who="#WieslawOciepka">O pełnym zrozumieniu tych potrzeb świadczy stanowisko Rządu wobec postulatów resortu spraw wewnętrznych w zakresie wyposażenia straży pożarnych, wyrażone w przyznaniu dodatkowych dotacji na zakup z importu urządzeń i środków, w tym: wozów bojowych, środków pianotwórczych, drabin mechanicznych i innego niezbędnego sprzętu.</u>
+ <u xml:id="u-88.7" who="#WieslawOciepka">W ostatnich miesiącach dokonano szerokiej kontroli zabezpieczenia przeciwpożarowego w zakładach pracy. Tylko w marcu i kwietniu br. komendy straży pożarnych przeprowadziły — niezależnie od wewnętrznych kontroli ze strony zainteresowanych resortów — blisko 4 300 kontroli w zakładach pracy. Za zaniedbania w tym względzie ukarano ponad 1 500 pracowników, 21 spraw skierowano do prokuratury. Komenda Główna Straży Pożarnych skontrolowała ponadto 103 kluczowe zakłady przemysłowe kraju, przy czym w 70 zostało ukaranych za zaniedbania 317 pracowników, a 2 sprawy skierowano do prokuratury. We wszystkich wypadkach stwierdzonego naruszenia przepisów spowodowano usunięcie niedociągnięć, zaostrzono nadzór ze strony personelu kierowniczego zakładów pracy, jak i poprzez komendy straży pożarnych.</u>
+ <u xml:id="u-88.8" who="#WieslawOciepka">W roku ubiegłym w wyniku kontroli oraz lustracji dokonanych przez komendy straży pożarnych w różnych obiektach gospodarczych w mieście i na wsi usunięto lub przeniesiono ponad 5 400 łatwopalnych baraków drewnianych, a blisko 15 tys. budynków dostosowano do wymogów ochrony przeciwpożarowej. Wydano ponad 9 200 postanowień o zastosowaniu środków egzekucyjnych, skierowano 4 650 wniosków do kolegiów do spraw wykroczeń i 164 wnioski do prokuratury. Ponadto nałożono blisko 30 tys. mandatów, wstrzymano wypłacanie 175 odszkodowań z PZU oraz zamknięto 50 obiektów do czasu usunięcia zagrożenia pożarowego. Zespoły kontrolne dokonują corocznie lustracji około 3 min gospodarstw wiejskich, wydając zalecenia usunięcia zaniedbań i sporządzając wnioski o ukaranie naruszających bezpieczeństwo przeciwpożarowe.</u>
+ <u xml:id="u-88.9" who="#WieslawOciepka">Te działania kontrolne w zakresie ochrony majątku narodowego przed pożarami prowadzone są wspólnie przez straże pożarne i Milicję Obywatelską, przy zaangażowaniu aktywu społecznego, administracji państwowej i gospodarczej.</u>
+ <u xml:id="u-88.10" who="#WieslawOciepka">Bardzo ważne w działalności resortu są wszelkie formy profilaktyki przeciwpożarowej. W związku z tym podejmowana jest szeroka działalność instruktażowa, uściślanie przepisów oraz prowadzenie propagandowej działalności w formie publikacji, których w ubiegłym roku w prasie było 12 700, a w radio i telewizji — 150.</u>
+ <u xml:id="u-88.11" who="#WieslawOciepka">Niezależnie od publikacji propagandowych, wydawane są materiały instruktażowo-szkoleniowe, dotyczące zabezpieczenia przeciwpożarowego poszczególnych obiektów, a także określonych czynności produkcyjnych, na przykład prac spawalniczych, które w bieżącym roku były już powodem 45 pożarów. W pracach tych zobowiązano wszystkie ekipy spawalnicze oraz dozór nad nimi do zwiększonej dyscypliny technologicznej i usprawnienia organizacji pracy.</u>
+ <u xml:id="u-88.12" who="#WieslawOciepka">Znaczny wkład w podnoszenie dyscypliny społecznej, propagowanie profilaktyki mają ochotnicze straże pożarne zrzeszające ponad milion członków.</u>
+ <u xml:id="u-88.13" who="#WieslawOciepka">Takie są główne kierunki działania naszego resortu, jeśli chodzi o umocnienie dyscypliny przestrzegania przepisów przeciwpożarowych, o co pytał w swej interpelacji obywatel poseł Franciszek Kociemski.</u>
+ <u xml:id="u-88.14" who="#WieslawOciepka">Przedstawiony program działania będziemy konsekwentnie realizować. Będziemy doskonalić przepisy, formy propagandowego oddziaływania, a także nadal zaostrzać kary za nieprzestrzeganie obowiązków. Jesteśmy bowiem nadal zaniepokojeni istniejącym stanem na froncie przeciwpożarowym. Nowe fakty karygodnego niedbalstwa, lekceważenie przepisów, niewykonywanie obowiązków służbowych i opieszałość wymagają zwiększenia wysiłków resortu, wiązania ich z wysiłkami innych instytucji, organizacji zawodowych i społecznych, co wyraźnie uwidacznia się w prowadzonej ostatnio akcji — „Porządek” w osiedlach i gromadach.</u>
+ <u xml:id="u-88.15" who="#WieslawOciepka">Ministerstwo Spraw Wewnętrznych zwraca również uwagę na lepsze zaopatrzenie wsi w wodę, na inspirowanie i rozwijanie przez straże pożarne w tym celu czynów społecznych wśród ludności wiejskiej, na sprawę rozwoju łączności telefonicznej, na przyspieszoną wymianę słomianych pokryć dachów — gdyż nadal 3 200 tys. budynków na wsi jest krytych słomą — na doskonalenie przepisów budowlanych oraz na coroczne instruowanie turystów o obowiązku zachowania ostrożności na terenach leśnych.</u>
+ <u xml:id="u-88.16" who="#WieslawOciepka">W bieżącym roku spowodowano wydanie przez Ministerstwo Oświaty i Wychowania pisma do wszystkich placówek oświatowo-wychowawczych o potrzebie krzewienia wśród dzieci i młodzieży wiedzy o zasadach bezpieczeństwa pożarowego.</u>
+ <u xml:id="u-88.17" who="#WieslawOciepka">Ministerstwo Spraw Wewnętrznych wydało ponadto rozporządzenie dotyczące zapobiegania pożarom lasów i obiektów budowlanych, powstających w wyniku wypalania łąk i wrzosowisk. Pomocne będą w tym zakresie wnioski przedstawione w maju br. przez sejmową Komisję Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego.</u>
+ <u xml:id="u-88.18" who="#WieslawOciepka">W toku realizacji są postanowienia zmierzające do modernizacji sprzętu pożarniczego i chemicznych środków gaśniczych. Chodzi o dostawy z krajowego przemysłu samochodów na podwoziach terenowych, motopomp o dużych wydajnościach i ciśnieniu, nowoczesnych węży pożarniczych, a także chemicznych środków gaśniczych światowego standardu.</u>
+ <u xml:id="u-88.19" who="#WieslawOciepka">Wobec braku krajowej produkcji samochodów specjalnych — jak samochody do rozpylania piany gaśniczej, samochody z drabinami mechanicznymi oraz agregaty do chemicznych środków gaśniczych — ustalony został na lata 1972—1975 import, który powinien zaspokoić aktualnie najpilniejsze potrzeby. W szerszym niż dotychczas zakresie zakłady przemysłowe będą również wyposażone w nowoczesne urządzenia gaśnicze i alarmowe.</u>
+ <u xml:id="u-88.20" who="#WieslawOciepka">Kolejnym problemem przedstawionym w interpelacji są organizacyjno-kadrowe sprawy straży pożarnych.</u>
+ <u xml:id="u-88.21" who="#WieslawOciepka">Ostatnie pożary i katastrofy wykazały, że do zorganizowania skutecznych akcji ratowniczych niezbędny jest sprzęt techniczny oraz specjalistyczne jednostki. W związku z tym, dla zapewnienia udziału w akcjach ratowniczych nie tylko jednostek straży pożarnych, ale także innych służb technicznych i porządkowych, przygotowuje się odpowiednie plany operacyjnego działania, obejmujące w pierwszej kolejności duże ośrodki przemysłowe.</u>
+ <u xml:id="u-88.22" who="#WieslawOciepka">Rozwój gospodarki narodowej, wprowadzanie nowych technologii produkcyjnych wymagają bieżących zmian organizacyjnych w ochronie przeciwpożarowej, jej modernizacji i dalszego podwyższania kwalifikacji zawodowych kadry pożarniczej. Temu celowi służy między innymi powołanie w ubiegłym roku Wyższej Oficerskiej Szkoły Pożarniczej w Warszawie, w której przewiduje się również szkolenie zaoczne, oraz Szkoły Chorążych Pożarnictwa w Poznaniu, gdzie szkolona jest średnia kadra pożarnicza. Uwzględniając duży wzrost zapotrzebowania na kadrę podoficerską, niezależnie od istniejącej Podoficerskiej Szkoły Pożarnictwa w Nowej Hucie, otworzono w bieżącym roku 5 filialnych ośrodków szkolenia kadry podoficerskiej. W dużych zakładach pracy powołani zostali inżynierowie: branżowi specjaliści, którzy po trzymiesięcznym przeszkoleniu w Wyższej Oficerskiej Szkole Pożarniczej zajmować się będą prewencją przeciwpożarową.</u>
+ <u xml:id="u-88.23" who="#WieslawOciepka">W roku bieżącym rozpocznie także działalność Ośrodek Badań Ochrony Przeciwpożarowej, który prowadzić będzie prace badawcze nad ustaleniem zapalności materiałów i oceniać przydatność środków ognioochronnych.</u>
+ <u xml:id="u-88.24" who="#WieslawOciepka">W roku 1971 Rada Ministrów podjęła również uchwałę w sprawie ustalenia stanowisk, uposażenia oraz czasu służby członków Korpusu Technicznego Pożarnictwa. Uchwała ta rozwiąże także wiele istotnych problemów socjalno-bytowych.</u>
+ <u xml:id="u-88.25" who="#WieslawOciepka">Obywatele Posłowie! Podejmowane przez resort kroki powinny wpłynąć na poprawę przeciwpożarowego zabezpieczenia majątku narodowego. Będzie ono tym pełniejsze, im bardziej ofiarna i skuteczna stanie się praca członków Korpusu Technicznego Pożarnictwa i milionowej rzeszy strażaków-ochotników, którym za dotychczasową pracę należą się słowa najwyższego uznania. Potwierdzeniem tego, że stać ich na takie działanie, jest ich sprawność w walce z pożarami, czego przykładem było ugaszenie w zarodku groźnych pożarów w takich zakładach, jak: Zakłady Przemysłu Włókienniczego im. J. Magii w Bielsku Białej, Gorzowskie Zakłady Zbożowe oraz Zakłady Chemiczne w Oświęcimiu.</u>
+ <u xml:id="u-88.26" who="#WieslawOciepka">Niestety, tę zaszczytną i bohaterską służbę strażacy opłacić musieli niekiedy ofiarą życia. Tylko w 1971 roku oraz w minionych 5 miesiącach br. w akcjach ratowniczych poniosło śmierć 30 strażaków, a 452 zostało rannych.</u>
+ <u xml:id="u-88.27" who="#WieslawOciepka">Wysoka Izbo! Ministerstwo Spraw Wewnętrznych będzie nadal podejmować maksymalne wysiłki, aby stan bezpieczeństwa pożarowego w kraju jeszcze bardziej umacniać. W pracy tej będziemy, podobnie jak dotąd, odwoływać się do opinii publicznej o wyższą dyscyplinę społeczną, o coraz szerszy i aktywniejszy udział społeczeństwa w ochronie przeciwpożarowej, w celu pełnego zabezpieczenia naszych ogólnospołecznych, ogólnonarodowych dóbr materialnych i kulturalnych.</u>
+ <u xml:id="u-88.28" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-89">
+ <u xml:id="u-89.0" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Czy w tej sprawie ktoś z Obywateli Posłów pragnie zabrać głos?</u>
+ <u xml:id="u-89.1" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Nikt się nie zgłasza.</u>
+ <u xml:id="u-89.2" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Wobec tego sprawę interpelacji posła Franciszka Kociemskiego uważam za wyczerpaną.</u>
+ <u xml:id="u-89.3" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Przystępujemy do następnej interpelacji.</u>
+ <u xml:id="u-89.4" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Posłanka Janina Kocemba złożyła interpelację do Ministra Oświaty i Wychowania w sprawie stanu przygotowań do wakacyjnego wypoczynku dzieci i młodzieży w 1972 r.</u>
+ <u xml:id="u-89.5" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Zdaniem interpelantki, obok istotnych dotychczasowych osiągnięć w organizowaniu wakacyjnego wypoczynku dzieci i młodzieży, stwierdzić należy niewystarczający udział w korzystaniu z różnych form wypoczynku przez młodzież szkół ponadpodstawowych oraz przez~ ~dzieci i młodzież ze wsi. Istnieje także potrzeba lepszej organizacji wypoczynku w miejscu zamieszkania oraz zapewnienia wszystkim placówkom wczasowym kwalifikowanej kadry pedagogicznej oraz niezbędność kontynuowania pracy ideowo-wychowawczej.</u>
+ <u xml:id="u-89.6" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Interpelantka zwraca się w związku z tym do Ministra Oświaty i Wychowania z zapytaniem o stan przygotowań do wakacyjnego wypoczynku dzieci i młodzieży w roku 1972 *).</u>
+ <u xml:id="u-89.7" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">W celu udzielenia odpowiedzi na powyższą interpelację głos zabierze Minister Oświaty i Wychowania, obywatel Jerzy Kuberski.</u>
+ <u xml:id="u-89.8" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Minister Oświaty i Wychowania</u>
+ <u xml:id="u-89.9" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Jerzy Kuberski:</u>
+ <u xml:id="u-89.10" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Jedną z naczelnych wytycznych realizowanej polityki oświatowej i wychowawczej, co wynika z uchwały VI Zjazdu PZPR, jest zapewnienie dzieciom i młodzieży odpowiedniego wypoczynku, zwłaszcza w okresie ferii letnich, spełniającego funkcję rekreacyjną, zdrowotną i wychowawczą.</u>
+ <u xml:id="u-89.11" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Podstawową uwagę przywiązujemy do zasięgu akcji letniej. W roku 1972 na skutek znacznie zwiększonych środków budżetowych państwa, jak również dodatkowych środków rad narodowych, zakładów pracy i związków zawodowych obejmiemy różnymi formami akcji wczasów 4 400 tys. dzieci i młodzieży, tj. o blisko 900 tys. więcej aniżeli w roku ubiegłym, tj. ^2^/3 dzieci i młodzieży.</u>
+ <u xml:id="u-89.12" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Przewiduje się, że na skutek dalszej mobilizacji organizacji i instytucji założony zasięg akcji letniej zostanie przekroczony.</u>
+ <u xml:id="u-89.13" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Szczególna uwaga zostanie zwrócona na objęcie akcją letnią dzieci z rodzin wielodzietnych, niepełnych, zaniedbanych, a także na dzieci chorowite. Dla dzieci chorowitych zorganizowano 17 tys. miejsc, co, jak sądzę, jest wyjątkowym osiągnięciem.</u>
+ <u xml:id="u-89.14" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">•) pełny tekst interpelacji w załączniku.</u>
+ <u xml:id="u-89.15" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Pragniemy ponadto w skali masowej skierować na wypoczynek poza miejscem zamieszkania dzieci i młodzież z dużych miast i aglomeracji przemysłowych.</u>
+ <u xml:id="u-89.16" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Niezależnie od wyjazdowych form wypoczynku, które trwają z reguły od 3 do 4 tygodni, zamierzamy rozwinąć różnorodne formy wczasów w mieście i opieki wychowawczej dla dzieci rodziców pracujących. M.in. przewiduje się, że latem br. w Warszawie, Katowicach i Łodzi objętych zostanie różnymi formami wypoczynku około 80% dzieci i młodzieży. W innych województwach nastąpi również wzrost liczby uczestników zarówno wakacyjnego wypoczynku wyjazdowego, jak i w miejscu zamieszkania.</u>
+ <u xml:id="u-89.17" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Organizatorami letniego wypoczynku dla dzieci i młodzieży są zakłady pracy, szkoły i organy administracji szkolnej, związki zawodowe, młodzieżowe organizacje ideowo-wychowawcze, Związek Harcerstwa Polskiego, Związek Młodzieży Socjalistycznej, Związek Młodzieży Wiejskiej oraz organizacje społeczne, w tym zwłaszcza Towarzystwo Przyjaciół Dzieci.</u>
+ <u xml:id="u-89.18" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Ministerstwo Oświaty i Wychowania szczególnie podkreśliło i zobowiązało do objęcia koloniami i innymi formami wypoczynku dzieci i młodzież posiadającą trudne warunki rodzinne i materialne. Zadanie to urzeczywistniać będzie również Związek Harcerstwa Polskiego. Rząd m.in. na ten cel zwiększył dotacje dla ZHP o 50 mln zł.</u>
+ <u xml:id="u-89.19" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Uczynimy poważny krok naprzód w zakresie organizacji wypoczynku dla młodzieży szkół ponadpodstawowych. Zorganizowanymi formami wypoczynku objęliśmy w roku ubiegłym ok. 15% uczniów tych szkół. W roku bieżącym nastąpi podwojenie liczby uczestników wypoczynku dla młodzieży szkół ponadpodstawowych wszystkich typów. Np. w m. Łodzi tą formą wypoczynku objęte będzie ok. 40%. W rozwoju różnych form wypoczynku dla tej młodzieży mają również udział ZMS i ZMW, które zamierzają zorganizować obozy dla ok. 70—80 tys. osób.</u>
+ <u xml:id="u-89.20" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Przewidujemy wzrost udziału młodzieży wiejskiej w różnych formach zorganizowanego wypoczynku. Dotyczy to przede wszystkim akcji socjalnej w sektorach państwowym i spółdzielczym rolnictwa, w których procent dzieci objętych wypoczynkiem osiąga przeciętną krajową. Nastąpi dalszy wzrost o ok. 10 tys. liczby miejsc dla młodzieży wiejskiej w specjalnych ośrodkach w dużych miastach, zwiększy się także liczba miejsc wypoczynku na placówkach w miejscach zamieszkania. Między inymi ZHP zorganizuje wypoczynek dla ok. 800 tys. dzieci, a ZMW — dla ok. 70 tys. w 3 tys. tzw. klubów dziecięcych, organizowanych na okres prac połowych latem.</u>
+ <u xml:id="u-89.21" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Zakładamy, że instytucje i organizacje działające na terenie wiejskim, do których zwróciliśmy się o poszerzenie akcji letniej, wniosą do niej odpowiedni wkład materialny i organizacyjny.</u>
+ <u xml:id="u-89.22" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Wśród 5 tys. obiektów, wykorzystywanych na cele akcji letniej, 80% stanowią budynki administrowane przez władze szkolne. Oceniamy jako pomyślny — przebieg przygotowań obiektów szkolnych na przyjęcie już w najbliższych dniach dzieci i młodzieży.</u>
+ <u xml:id="u-89.23" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">W bieżącym roku zostaną wykorzystane w całości istniejące jeszcze rezerwy miejsc na terenach nadmorskich, podgórskich i na pojezierzach.</u>
+ <u xml:id="u-89.24" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">W programie pracy wychowawczej, we wszystkich placówkach wakacyjnego wypoczynku, zwiększono udział zajęć sprzyjających podnoszeniu sprawności fizycznej, zdrowia, rozwijaniu samodzielności, samoobsługi, samorządności młodzieży i kształtowaniu jej postaw społeczno-ideowych. Założenia te znajdą wyraz w programach obozów i kolonii.</u>
+ <u xml:id="u-89.25" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Będziemy tworzyć młodzieży dobre warunki wypoczynku, ale jednocześnie zamierzamy szeroko stosować samoobsługę. Wiemy jak dobre wyniki przynoszą obozy harcerskie, dlatego zaleciliśmy bardzo szerokie, powszechne zastosowanie metodyki pracy harcerskiej na wczasach i koloniach.</u>
+ <u xml:id="u-89.26" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">W programie wychowawczym placówek wakacyjnego wypoczynku, zwłaszcza organizowanych dla młodzieży starszej, zamierzamy zwiększyć udział zajęć sprzyjających kształtowaniu postaw ideowych młodzieży — pogłębianie jej emocjonalnego stosunku do ojczystego kraju poprzez poznanie historii i współczesnych osiągnięć gospodarczych, kulturalnych i społecznych oraz ukazanie piękna folkloru, zabytków i przyrody w poszczególnych regionach.</u>
+ <u xml:id="u-89.27" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Zapewnienie wszystkim placówkom wczasowym kwalifikowanej kadry pedagogicznej, przygotowanej do realizacji zadań opiekuńczo- wychowawczych, należy do podstawowych obowiązków organizatorów placówek wczasowych i władz administracji szkolnej.</u>
+ <u xml:id="u-89.28" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">W ubiegłym roku w placówkach wczasowych zatrudnionych było ok. 120 tys. pracowników pedagogicznych, 11,5 tys. pracowników służby zdrowia oraz 85 tys. pracowników administracji i obsługi. W bieżącym roku, ze względu na przewidywany wzrost liczby uczestników, zaangażowana będzie odpowiednio większa liczba specjalnie przeszkolonych wychowawców, zwiększy się udział studentów wyższych uczelni z kierunków nauczycielskich i studentów lat ostatnich akademii medycznych.</u>
+ <u xml:id="u-89.29" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">W bieżącym roku w trakcie przygotowań kadry i obiektów wczasowych położony został szczególny nacisk na poprawę warunków bezpieczeństwa i ochronę zdrowia dzieci i młodzieży przebywających w ośrodkach wczasowych. Zalecono przeprowadzenie ścisłych kontroli obiektów kolonijnych i terenów obozowych pod kątem sprawnego funkcjonowania wszystkich urządzeń technicznych i sanitarnych.</u>
+ <u xml:id="u-89.30" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Zobowiązujemy szczególnie rygorystycznie do zagwarantowania bezpiecznego wypoczynku nad wodą. W tym wypadku porządek, dyscyplina i przestrzeganie zasad bezpiecznego korzystania z wody jest obowiązkiem szczególnym instruktorów i wychowawców.</u>
+ <u xml:id="u-89.31" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Wysoka Izbo! W 1972 roku Skarb Państwa przeznacza na realizację zadań określonych w narodowym planie gospodarczym kwotę wysokości 1120 mln złotych na akcję letnią, co stanowi wzrost w stosunku do planu 1971 r. o 11,2%.</u>
+ <u xml:id="u-89.32" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Przewiduje się, że prezydia rad narodowych przeznaczą na organizację wczasów dla dzieci i młodzieży ok. 60 min zł z nadwyżek budżetowych. Byłoby to zbliżone do wysokości kwoty z roku ubiegłego. Poważny udział w wykonaniu zadań finansowych powinny mieć środki o charakterze społecznym, pochodzące z wypracowanych funduszów zakładów pracy, komitetów rodzicielskich, organizacji społecznych oraz dobrowolnych opłat rodziców, a także konieczne jest prowadzenie rozsądnej, nierozrzutnej gospodarki środkami przeznaczonymi na wypoczynek. Pozwoli to na dalsze zwiększenie liczby dzieci i młodzieży objętych wypoczynkiem.</u>
+ <u xml:id="u-89.33" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Całokształtem prac przygotowawczych do wakacyjnego wypoczynku dzieci i młodzieży kieruje i koordynuje Ministerstwo Oświaty i Wychowania oraz terenowe władze administracji szkolnej.</u>
+ <u xml:id="u-89.34" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Zwróciliśmy się do Ministerstw: Kultury i Sztuki, Gospodarki Terenowej i Ochrony Środowiska, Handlu Wewnętrznego Usług oraz do Głównego Komitetu Kultury Fizycznej i Turystyki z prośbą o zaangażowanie się w realizację zadań tegorocznej akcji letniej. Między innymi chodzi o udostępnienie na dogodnych warunkach obiektów i urządzeń kulturalnych, dostosowanie w nich programów do zainteresowań i poziomu dzieci i młodzieży, zapewnienie odpowiedniego repertuaru filmów i przedstawień, umożliwienie zwiedzania muzeów i wystaw, zastosowanie daleko idących ulg w opłatach za wstęp na plaże miejskie, baseny, ośrodki wypoczynkowe itp. — wszystko to może mieć istotny wpływ na uatrakcyjnienie programu wypoczynku.</u>
+ <u xml:id="u-89.35" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Z przyjemnością stwierdzam życzliwe zainteresowanie się tą sprawą ze strony wszystkich resortów.</u>
+ <u xml:id="u-89.36" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Ministerstwo Oświaty i Wychowania przygotowuje się do przeprowadzenia wizytacji wszystkich kuratoriów okręgów szkolnych dla sprawdzenia poziomu organizacji przebiegu tegorocznej akcji wypoczynku dzieci i młodzieży.</u>
+ <u xml:id="u-89.37" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Wielkie znaczenie przywiązujemy do kontroli placówek wczasów i kolonii przez rady narodowe i komisje społeczne. Chodzi tu nie o formalne inspekcje, a o to, aby te instytucje utrzymywały kontakt z koloniami, obozami i biwakami. Pomoże to znakomicie w funkcjonowaniu całej akcji letniej.</u>
+ <u xml:id="u-89.38" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Zainteresowanie wypoczynkiem dzieci i młodzieży ze strony obywateli posłów pozwala mi zwrócić się z prośbą do komisji sejmowych i obywateli posłów o to, aby w miarę możliwości odwiedzali dzieci i młodzież w czasie lata. Ma to ogromne znaczenie moralne i wychowawcze.</u>
+ <u xml:id="u-89.39" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Program tegorocznej akcji letniej był przedmiotem obrad Biura Politycznego KC PZPR i Prezydium Rządu.</u>
+ <u xml:id="u-89.40" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Troska kierownictwa partii i Rządu o ciągły rozwój wypoczynku dla dzieci i młodzieży znajduje swój wyraz w zasięgu tegorocznej akcji letniej.</u>
+ <u xml:id="u-89.41" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Jako pełnomocnik Rządu pragnę oświadczyć Wysokiej Izbie, że uczynimy wszystko, aby objąć wypoczynkiem maksymalną liczbę dzieci i młodzieży i sprawnie zrealizować postawione przed nami zadania.</u>
+ <u xml:id="u-89.42" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Takie wyjaśnienie czułem się zobowiązany przedstawić Wysokiemu Sejmowi w związku z interpelacją posłanki Janiny Kocemby.</u>
+ <u xml:id="u-89.43" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ <u xml:id="u-89.44" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Wicemarszałek Andrzej Werblan:</u>
+ <u xml:id="u-89.45" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Czy w tej sprawie ktoś z Obywateli Posłów pragnie zabrać głos?</u>
+ <u xml:id="u-89.46" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Nikt się nie zgłasza.</u>
+ <u xml:id="u-89.47" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Wobec tego sprawę interpelacji posłanki Janiny Kocemby uważam za wyczerpaną.</u>
+ <u xml:id="u-89.48" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Przystępujemy do odpowiedzi na zapytanie.</u>
+ <u xml:id="u-89.49" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Zapytanie posła Henryka Korotyńskiego brzmi:</u>
+ <u xml:id="u-89.50" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">„Stoimy u progu wielkiego sezonu turystycznego. Spodziewamy się największego w naszej historii napływu turystów z zagranicy, jak i wyjazdów turystycznych naszych obywateli do innych krajów, zwłaszcza do NRD.</u>
+ <u xml:id="u-89.51" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Jak Rząd w związku z tym ocenia dotychczasowy przebieg realizacji umowy o wzajemnych podróżach obywateli obu państw między PRL a NRD i jakie podejmuje kroki, aby sprostać potrzebom znacznie zwiększonego ruchu turystycznego.” Z upoważnienia Prezesa Rady Ministrów dla udzielenia odpowiedzi na zapytanie głos zabierze przewodniczący GKKFiT obywatel Włodzimierz Reczek.</u>
+ <u xml:id="u-89.52" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Przewodniczący GKKFiT</u>
+ <u xml:id="u-89.53" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Włodzimierz Reczek:</u>
+ <u xml:id="u-89.54" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Obywatelu Marszałku! Wysoka Izbo! Z upoważnienia Prezesa Rady Ministrów mam zaszczyt przedstawić odpowiedź na zapytanie poselskie posła Henryka Korotyńskiego w przedmiocie oceny dotychczasowego przebiegu realizacji umowy o wzajemnych podróżach obywateli obu państw — między PRL a NRD.</u>
+ <u xml:id="u-89.55" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Dnia 1 stycznia 1972 r. weszła w życie umowa między Polską Rzecząpospolitą Ludową a Niemiecką Republiką Demokratyczną — „o wzajemnych podróżach obu państw”. Z umowy tej, aczkolwiek sezon turystyczny zaledwie się rozpoczął, skorzystało do 1 czerwca br. prawie 5 min obywateli polskich i NRD. Do NRD wyjechało dotychczas 2 600 tys. obywateli polskich, a z NRD do Polski — 2 400 tys. obywateli NRD, a więc ruch się mniej więcej równoważy.</u>
+ <u xml:id="u-89.56" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Jak dotąd znaczna większość turystów z obu stron preferowała jednodniowe wyjazdy do pogranicznych miast lub powiatów. Należy się spodziewać, że w miesiącach letnich turystyka ta obejmie również inne rejony obu państw i zmieni swą strukturę w kierunku wydłużenia czasokresu pobytu.</u>
+ <u xml:id="u-89.57" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">W celu operatywnego działania oraz okazywania pomocy władzom terenowym powołano w dniu 1 grudnia 1971 r. Komisję międzyresortową, działającą pod kierownictwem Przewodniczącego GKKFiT. Ponadto powołana została mieszana komisja polsko-NRD-owska, której pierwsze posiedzenie odbędzie się w najbliższych dniach w Berlinie.</u>
+ <u xml:id="u-89.58" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Nad prawidłową obsługą szybko rosnącego ruchu turystycznego na terenie województw przygranicznych czuwają specjalne zespoły wojewódzkich rad narodowych, kierowane przez wiceprzewodniczących prezydiów WRN. Zamierzamy także zaproponować stronie NRD powołanie mieszanych komisji na szczeblu wojewódzkim, oczywiście w tych trzech województwach przygranicznych.</u>
+ <u xml:id="u-89.59" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Jest bezspornym faktem, że pierwsze miesiące realizacji umowy stawiają przed nami, a szczególnie przed władzami terenowymi sporo problemów. Wypływa to głównie ze szczupłości naszej bazy turystycznej, zwłaszcza noclegowej, niedostatecznie rozbudowanej sieci placówek handlowych i gastronomicznych, stacji benzynowych i braków w taborze autobusowym. Są to jednak, jak to słusznie stwierdziła sejmowa Komisja Zdrowia i Kultury Fizycznej na posiedzeniu w dniu 6 czerwca br., problemy, które w większości da się rozwiązać we własnym zakresie. Dużo energii wykazują w tej sprawie zwłaszcza rady narodowe województwa zielonogórskiego, wiele zmienia się na lepsze także w województwie szczecińskim i wrocławskim.</u>
+ <u xml:id="u-89.60" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Równocześnie Rząd, wychodząc naprzeciw dezyderatom terenowym, zapewnił skuteczną pomoc dla wykonania zadań związanych z realizacją umowy, podejmując dnia 14 kwietnia br. decyzją zmierzającą do poprawy warunków recepcji turystycznej, usprawnienia komunikacji oraz podniesienia estetycznego wyglądu miejscowości przygranicznych i odwiedzanych przez turystów w trzech województwach graniczących z NRD. Ogółem Rząd przeznaczył na te cele 191 mln zł, zaś dodatkowo z Centralnego Funduszu Turystyki i Wypoczynku na campingi i pola biwakowe — około 40 mln zł.</u>
+ <u xml:id="u-89.61" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Rządowa komisja międzyresortowa spowodowała podjęcie wielu decyzji ułatwiających ruch turystyczny. Zwiększona została z 5 do 10 liczba przejść granicznych. Wielokrotnie zwiększono liczbę punktów wymiany walut, poprawiono zaopatrzenie w poszukiwane towary, ulepszono połączenia komunikacyjne. Duży nacisk położono na szybką rozbudowę bazy noclegowej i żywieniowej nie tylko w województwach graniczących z NRD. I tak na przykład w ciągu kilku tygodni zbudowano 5 campingów w Warszawie, z przeznaczeniem oczywiście na turystykę przyjazdową także i z NRD. Znaczne środki przeznaczono z funduszu turystycznego na lekką bazę noclegową na terenach tradycyjnie turystycznych, jak w woj. krakowskim czy olsztyńskim.</u>
+ <u xml:id="u-89.62" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Dla oceny skutków gospodarczych tak szybko rosnącego ruchu turystycznego pomiędzy Polską i NRD przeprowadzono wstępne badania ekonomiczne, które nie wykazały napięć rynkowych, mimo pewnych różnic występujących w obu krajach w zakresie dotyczącym cen towarów, usług i struktury popytu.</u>
+ <u xml:id="u-89.63" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Skalę ożywienia gospodarczego, wywołanego realizacją umowy ilustruje fakt, że w ciągu 5 miesięcy br. obywatele Polski wyjeżdżając do NRD nabyli marki NRD na ogólną kwotę ponad 500 min zł, przy czym Centralny Fundusz Turystyki i Wypoczynku zasilony został z tytułu dopłat kwotą 180 mln zł.</u>
+ <u xml:id="u-89.64" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Wobec przyjętej z dużym uznaniem przez społeczeństwo, wprowadzonej decyzją Rządu od 27 kwietnia br. obniżki o połowę opłaty turystycznej — powyższe proporcje wymiany i wpływów ulegną w przyszłości odpowiednim zmianom.</u>
+ <u xml:id="u-89.65" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Szybko rosnąca wymiana turystyczna pomiędzy Polską a NRD, obok wielkich wartości politycznych i pozytywnych skutków gospodarczych, wykazała także, że zachodzi konieczność szybkiej poprawy naszej bazy noclegowej i żywieniowej, zwłaszcza na potrzeby turystyki zagranicznej. Osiągnięcie tej poprawy wymagać będzie zarówno nakładów inwestycyjnych, jak też i uruchamiania wszelkich dostępnych nam rezerw. W szczególności powinny zostąć skrócone zbyt długie cykle budowy hoteli i obiektów gastronomicznych. W najpilniejszych wypadkach, rokujących samospłatę z dochodów uzyskiwanych z turystyki zagranicznej, zwłaszcza wolno-dewizowej sięgać trzeba także do budowy hoteli z kredytów zagranicznych. Pierwszy taki hotel — budowany w Warszawie — będzie dysponował 1 500 miejscami i zostanie oddany do użytku na początku 1974 r.</u>
+ <u xml:id="u-89.66" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Szerokie otwarcie granicy na Odrze i Nysie umożliwiło rozwój masowej turystyki zagranicznej. W związku z tym wystąpiły pewne braki organizacyjne, zrozumiałe zresztą i nieuniknione, gdyż mamy do czynienia z ruchem masowym. Trzeba je oczywiście konsekwentnie usuwać. Konieczna jest poprawa pracy polskich placówek informacji turystycznej.</u>
+ <u xml:id="u-89.67" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Należałoby też przestrzegać zasady, że wycieczki powinny być kierowane przez kwalifikowanych pracowników turystycznych, a także mieć dobrze opracowany program pobytu w NRD.</u>
+ <u xml:id="u-89.68" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Należałoby również udostępnić więcej podstawowych informacji o naszym sąsiedzie, o zwyczajach tam panujących — jednym słowem dążyć do podwyższenia kultury turystycznej.</u>
+ <u xml:id="u-89.69" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Organy porządkowe naszych krajów zanotowały zaledwie kilkaset wypadków wykroczeń, przeważnie zresztą drogowych, bądź drobnych incydentów. Jest to znikoma liczba na tle tak olbrzymiej fali turystycznej.</u>
+ <u xml:id="u-89.70" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Polsko-NRD-owska wymiana turystyczna znalazła w działaczach terenowych zapalonych, pełnych inwencji i inicjatywy sojuszników, którzy dostrzegają w rozwoju masowej turystyki, wynikającej z umowy, wielkie szanse dla wszechstronnej aktywizacji przygranicznych miast i powiatów oraz rejonów o wyższej frekwencji turystycznej.</u>
+ <u xml:id="u-89.71" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Od 1 stycznia br. granica na Odrze i Nysie stała się, poprzez jej szerokie otwarcie, dodatkową spójnią łączącą oba narody w duchu przyjaźni i braterstwa. Sprzyja to realizacji idei przyjaźni między narodami oraz integracji gospodarczej bratnich krajów socjalistycznych. Taka jest zgodna ocena nasza i naszych przyjaciół z NRD. Na tej drodze dokonuje się doniosły proces wzajemnego zbliżenia, porozumienia .oraz utrwalenia przyjaźni między społeczeństwem polskim i społeczeństwem pierwszego niemieckiego robotniczo-chłopskiego państwa — Niemieckiej Republiki Demokratycznej</u>
+ <u xml:id="u-89.72" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ <u xml:id="u-89.73" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Obywatele Posłowie! Na tym wyczerpaliśmy punkt 6, a zarazem ostatni, porządku dziennego dzisiejszego posiedzenia Sejmu.</u>
+ <u xml:id="u-89.74" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Informuję Wysoką Izbę, że do Prezydium Sejmu wpłynęła interpelacja posła Stanisława Lewocika do Ministra Komunikacji w sprawie pozostawienia emerytowanym pracownikom rad narodowych prawa do zniżki 50% w przejazdach PKP.</u>
+ <u xml:id="u-89.75" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Interpelacja ta, zgodnie z art. 79 ust. 1 regulaminu Sejmu, została przesłana adresatowi.</u>
+ <u xml:id="u-89.76" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Informuję równocześnie, że do Prezydium Sejmu wpłynęła odpowiedź Ministra Komunikacji na tę interpelację i została przekazana interpelantowi *)</u>
+ <u xml:id="u-89.77" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Proszę Obywatelkę Sekretarza Posłankę Stanisławę Karną o odczytanie komunikatu.</u>
+ <u xml:id="u-89.78" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">*) pełny tekst interpelacji oraz odpowiedzi na interpelację w załączniku.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-90">
+ <u xml:id="u-90.0" who="#SekretarzposelStanislawaKarna">W dniu dzisiejszym odbędą się następujące posiedzenia:</u>
+ <u xml:id="u-90.1" who="#SekretarzposelStanislawaKarna">Bezpośrednio po zakończeniu obrad Sejmu:” 1) Komisji Budownictwa i Gospodarki Komunalnej oraz Komisji Prac Ustawodawczych — w sali nr 118.</u>
+ <u xml:id="u-90.2" who="#SekretarzposelStanislawaKarna">2) Polskiej Grupy Unii Międzyparlamentarnej — w sali kolumnowej.</u>
+ <u xml:id="u-90.3" who="#SekretarzposelStanislawaKarna">Bezpośrednio po posiedzeniu Polskiej Grupy Unii Międzyparlamentarnej odbędą się posiedzenia grup dwustronnych.</u>
+ <u xml:id="u-90.4" who="#SekretarzposelStanislawaKarna">Posiedzenie Komisji Oświaty i Wychowania odbędzie się o godz. 16 min. 30, w sali nr 101.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-91">
+ <u xml:id="u-91.0" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Na tym kończymy 4 posiedzenie Sejmu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej.</u>
+ <u xml:id="u-91.1" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Protokół posiedzenia będzie wyłożony do przejrzenia w Biurze Prac Sejmowych.</u>
+ <u xml:id="u-91.2" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">O terminie następnego posiedzenia Sejmu zostaną Obywatele Posłowie powiadomieni.</u>
+ <u xml:id="u-91.3" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Zamykam posiedzenie.</u>
+ <u xml:id="u-91.4" who="#komentarz">(Koniec posiedzenia o godz. 15 min. 05)</u>
+ <u xml:id="u-91.5" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Tekst interpelacji i odpowiedzi na interpelacje</u>
+ <u xml:id="u-91.6" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Interpelacja do Ministra Spraw Wewnętrznych w sprawie przeciwdziałania niebezpieczeństwu pożarów.</u>
+ <u xml:id="u-91.7" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Ostatnio społeczeństwo wyraża zaniepokojenie wzrostem liczby pożarów. Szczególnie na wsi straty spowodowane przez pożary są wysokie. Na przestrzeni ostatnich 10 lat przeciętna roczna strat wynosi ponad 700 mln zł. W roku ubiegłym na skutek sprzyjających temu zjawisku warunków atmosferycznych odnotowano straty około 1 miliarda zł. Również w przemyśle liczba pożarów w roku 1971 była stosunkowo duża.</u>
+ <u xml:id="u-91.8" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Przyczyną pożarów w wielu przypadkach jest niedbalstwo oraz nieprzestrzeganie zasad bezpieczeństwa pożarowego przez obywateli, niedopełnianie obowiązków służbowych przez część kierowników przedsiębiorstw upołecznionych. Skuteczność akcji ratowniczej zależy od poziomu technicznego i organizacyjnego straży pożarnych, od wyposażenia obiektów w urządzenia przeciwpożarowe.</u>
+ <u xml:id="u-91.9" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Ponadto stosowanie coraz nowocześniejszych technologii i środków chemicznych powoduje konieczność stosowania nowych metod przeciwdziałania niebezpieczeństwu pożaru, wybuchu, a więc zagrożenia dla ludzi i mienia.</u>
+ <u xml:id="u-91.10" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">W związku z powyższym zapytuję Ministra Spraw Wewnętrznych, jakie kroki podejmuje resort, by wzmocnić dyscyplinę przestrzegania przepisów przeciwpożarowych, zabezpieczenie przeciwpożarowe w mieście i na wsi, głównie obiektów gospodarki uspołecznionej, w tym zakładów przemysłowych, by lepiej wyposażyć w sprzęt i środki gaśnicze straże pożarne, umocnić je organizacyjnie i kadrowo?</u>
+ <u xml:id="u-91.11" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Poseł Franciszek Kociemski Warszawa, dnia 25 maja 1972 r.</u>
+ <u xml:id="u-91.12" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Interpelacja do Ministra Oświaty i Wychowania w sprawie stanu przygotowań do wakacyjnego wypoczynku dzieci i młodzieży w 1972 r.</u>
+ <u xml:id="u-91.13" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Uchwała VI Zjazdu partii, która wytycza drogi poprawy warunków socjalnych ludzi pracy w zakresie wypoczynku, turystyki i wczasów wskazuje na potrzebę szybkiego rozwoju instytucji opiekuńczo-wychowawczych dla dzieci i młodzieży, w celu poprawy sytuacji kobiet pracujących.</u>
+ <u xml:id="u-91.14" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Na tle dotychczasowych istotnych osiągnięć w organizowaniu wakacyjnego wypoczynku dzieci i młodzieży należy odnotować niewystarczający udział w korzystaniu z różnych form wypoczynku młodzieży szkół ponadpodstawowych, konieczność dalszego wzrostu liczby dzieci i młodzieży ze wsi w korzystaniu z letniego wypoczynku, szczególne znaczenie właściwej organizacji wypoczynku iw miejscu zamieszkania, konieczność zapewnienia wszystkim placówkom wczasowym kwalifikowanej kadry pedagogicznej, niezbędność kontynuowania pracy ideowo-wychowawczej.</u>
+ <u xml:id="u-91.15" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">W związku z powyższym — doceniając w pełni pozytywny fakt planowanego objęcia w obecnym roku akcją kolonii i zorganizowanym wypoczynkiem w miejscu zamieszkania około. 4400 tys. dzieci i młodzieży — to jest więcej o Około 900 tys. niż (w roku ubiegłym — zwracam się do Obywatela Ministra z zapytaniem, jaki jest stan przygotowania do wakacyjnego wypoczynku dzieci i młodzieży w 1972 r.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-92">
+ <u xml:id="u-92.0" who="#PoselJaninaKocemba">Warszawa, dnia 25 maja 1972 r.</u>
+ <u xml:id="u-92.1" who="#PoselJaninaKocemba">Interpelacja do Ministra Komunikacji w sprawie pozostawienia emerytowanym pracownikom rad narodowych prawa do zniżki 50% w przejazdach PKP.</u>
+ <u xml:id="u-92.2" who="#PoselJaninaKocemba">Zgodnie z art. 76 regulaminu Sejmu PRL wnoszę interpelację w sprawie pozostawienia emerytowanym pracownikom rad narodowych legitymacji służbowych uprawniających do zniżek 50% w przejazdach PKP.</u>
+ <u xml:id="u-92.3" who="#PoselJaninaKocemba">Postulaty w w/w sprawie zgłaszali pracownicy rad narodowych w okresie przedwyborczym do Sejmu PRL.</u>
+ <u xml:id="u-92.4" who="#PoselJaninaKocemba">W kwietniu br. Rada Zakładowa Związku Zawodowego Pracowników Państwowych i Społecznych w Siedlcach zgłosiła prośbę o interwencję w tej sprawie.</u>
+ <u xml:id="u-92.5" who="#PoselJaninaKocemba">Zgłaszane wnioski uważam za słuszne dlatego, że obecnie jest wiele zawodów, w których rencistom pozostawia się uprawnienia do korzystania z ulg przy przejazdach PKP.</u>
+ <u xml:id="u-92.6" who="#PoselJaninaKocemba">Pracownicy rad narodowych obecnie przechodzący na emeryturę są grupą ludzi, która w szczególnie trudnych warunkach po wyzwoleniu tworzyła terenowe organy administracji państwowej i za ftę (trudną pracę należy im się uznanie. Nie spowoduje to przeciążenia PKP, ponieważ emeryci jako ludzie starsi unikają przejazdów w godzinach szczytu w trosce o swoje zdrowie, a przyznanie im tych uprawnień będzie wyrazem pełnego uznania dla ciężkiej pracy w radach narodowych.</u>
+ <u xml:id="u-92.7" who="#PoselJaninaKocemba">O odpowiedź w tej sprawie proszę Ob. Ministra Komunikacji.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-93">
+ <u xml:id="u-93.0" who="#PoselStanislawLewocik">Justynów, dnia 30 kwietnia 1972 r.</u>
+ </div>
+ </body>
+ </text>
+ </TEI>
+</teiCorpus>
diff --git a/1972-1976/sejm/posiedzenia/pp/197276-sjm-ppxxx-00005-01/header.xml b/1972-1976/sejm/posiedzenia/pp/197276-sjm-ppxxx-00005-01/header.xml
new file mode 100644
index 0000000..566bbab
--- /dev/null
+++ b/1972-1976/sejm/posiedzenia/pp/197276-sjm-ppxxx-00005-01/header.xml
@@ -0,0 +1,136 @@
+<?xml version='1.0' encoding='UTF-8'?>
+<teiHeader xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude" xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0" xml:id="PPC-197276-sjm-ppxxx-00005-01">
+ <fileDesc>
+ <titleStmt>
+ <title>5 posiedzenie Sejmu PRL</title>
+ </titleStmt>
+ <publicationStmt>
+ <p>Prosimy o zapoznanie się z nagłówkiem korpusu (PPC_header.xml).</p>
+ </publicationStmt>
+ <sourceDesc>
+ <bibl>
+ <title>5 posiedzenie Sejmu PRL</title>
+ <publisher>Kancelaria Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej</publisher>
+ <note type="system">PRL</note>
+ <note type="house">Sejm</note>
+ <note type="termNo">6</note>
+ <note type="type">Posiedzenie Plenarne</note>
+ <note type="sessionNo">5</note>
+ <note type="dayNo">1</note>
+ <date>1972-07-05 i 06</date>
+ </bibl>
+ </sourceDesc>
+ </fileDesc>
+ <profileDesc>
+ <particDesc>
+ <person xml:id="BogdanWaligorski" role="speaker">
+ <persName>Bogdan Waligórski</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="JerzyKuberski" role="speaker">
+ <persName>Jerzy Kuberski</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="JozefOkuniewski" role="speaker">
+ <persName>Józef Okuniewski</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="komentarz" role="speaker">
+ <persName>Komentarz</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="Marszalek" role="speaker">
+ <persName>Marszałek</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="MieczyslawMoczar" role="speaker">
+ <persName>Mieczysław Moczar</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="MieczyslawZajfryd" role="speaker">
+ <persName>Mieczysław Zajfryd</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselBabiuchEdward" role="speaker">
+ <persName>Poseł Babiuch Edward</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselBiernackiJanusz" role="speaker">
+ <persName>Poseł Biernacki Janusz</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselFilipowiczZygmunt" role="speaker">
+ <persName>Poseł Filipowicz Zygmunt</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselGajeckaMaria" role="speaker">
+ <persName>Poseł Gajecka Maria</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselGalajDyzma" role="speaker">
+ <persName>Poseł Gałaj Dyzma</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselGarlickiJan" role="speaker">
+ <persName>Poseł Garlicki Jan</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselGotowiecMarian" role="speaker">
+ <persName>Poseł Gotowiec Marian</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselGrzeskowiakJadwiga" role="speaker">
+ <persName>Poseł Grześkowiak Jadwiga</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselJankowskiWitold" role="speaker">
+ <persName>Poseł Jankowski Witold</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselKielczAnna" role="speaker">
+ <persName>Poseł Kiełcz Anna</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselKirschStanislawa" role="speaker">
+ <persName>Poseł Kirsch Stanisława</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselKomenderZenon" role="speaker">
+ <persName>Poseł Komender Zenon</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselKraskoWincenty" role="speaker">
+ <persName>Poseł Kraśko Wincenty</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselLiberadzkaDaniela" role="speaker">
+ <persName>Poseł Liberadzka Daniela</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselMaciejewskaRegina" role="speaker">
+ <persName>Poseł Maciejewska Regina</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselMyslikTadeusz" role="speaker">
+ <persName>Poseł Myślik Tadeusz</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselRaszkowskiKazimierz" role="speaker">
+ <persName>Poseł Raszkowski Kazimierz</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselRostworowskiStanislaw" role="speaker">
+ <persName>Poseł Rostworowski Stanisław</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselSroczynskaIrena" role="speaker">
+ <persName>Poseł Sroczyńska Irena</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselStawskiHenryk" role="speaker">
+ <persName>Poseł Stawski Henryk</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselStefanskiPiotr" role="speaker">
+ <persName>Poseł Stefański Piotr</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselSzczepaniakStanislaw" role="speaker">
+ <persName>Poseł Szczepaniak Stanisław</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselSzteligaJanina" role="speaker">
+ <persName>Poseł Szteliga Janina</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselSzuraRudolf" role="speaker">
+ <persName>Poseł Szura Rudolf</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselZakWaclaw" role="speaker">
+ <persName>Poseł Żak Wacław</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski" role="speaker">
+ <persName>Przewodniczący Komisji Planowania przy Radzie Ministrów Mieczysław Jagielski</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="SekretarzposelMaciejMajkut" role="speaker">
+ <persName>Sekretarz poseł Maciej Majkut</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="WicemarszalekAndrzejBenesz" role="speaker">
+ <persName>Wicemarszałek Andrzej Benesz</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="WicemarszalekHalinaSkibniewska" role="speaker">
+ <persName>Wicemarszałek Halina Skibniewska</persName>
+ </person>
+ </particDesc>
+ </profileDesc>
+</teiHeader>
diff --git a/1972-1976/sejm/posiedzenia/pp/197276-sjm-ppxxx-00005-01/text_structure.xml b/1972-1976/sejm/posiedzenia/pp/197276-sjm-ppxxx-00005-01/text_structure.xml
new file mode 100644
index 0000000..28ffe94
--- /dev/null
+++ b/1972-1976/sejm/posiedzenia/pp/197276-sjm-ppxxx-00005-01/text_structure.xml
@@ -0,0 +1,1157 @@
+<?xml version='1.0' encoding='UTF-8'?>
+<teiCorpus xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude" xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">
+ <xi:include href="PPC_header.xml"/>
+ <TEI>
+ <xi:include href="header.xml"/>
+ <text>
+ <body>
+ <div xml:id="div-1">
+ <u xml:id="u-1.0" who="#komentarz">Sejm</u>
+ <u xml:id="u-1.1" who="#komentarz">Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej</u>
+ <u xml:id="u-1.2" who="#komentarz">Kadencja VI — Sesja I</u>
+ <u xml:id="u-1.3" who="#komentarz">Sprawozdanie Stenograficzne z 5 posiedzenia Sejmu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej tu dniach 5 i 6 lipca 1972 r.</u>
+ <u xml:id="u-1.4" who="#komentarz">Warszawa 1972</u>
+ <u xml:id="u-1.5" who="#komentarz">(Na posiedzeniu przewodniczą Marszałek Sejmu Stanisław Gucwa oraz wicemarszałek Halina Skibniewska)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-2">
+ <u xml:id="u-2.0" who="#Marszalek">Otwieram posiedzenie.</u>
+ <u xml:id="u-2.1" who="#Marszalek">Powołuję na sekretarzy posłów Jana Skowrona i Bogdana Waligórskiego.</u>
+ <u xml:id="u-2.2" who="#Marszalek">Protokół i listę mówców prowadzić będzie poseł Jan Skowron.</u>
+ <u xml:id="u-2.3" who="#Marszalek">Proszę Posłów Sekretarzy o zajęcie miejsc przy stole prezydialnym.</u>
+ <u xml:id="u-2.4" who="#Marszalek">Protokół 4 posiedzenia Sejmu uważam za przyjęty, gdyż nie wniesiono przeciwko niemu żadnych zastrzeżeń.</u>
+ <u xml:id="u-2.5" who="#Marszalek">Ustalony przez Prezydium Sejmu porządek dzienny posiedzenia został Obywatelom Posłom doręczony.</u>
+ <u xml:id="u-2.6" who="#Marszalek">Czy ktoś z Obywateli Posłów pragnie zabrać głos w sprawie porządku dziennego?</u>
+ <u xml:id="u-2.7" who="#Marszalek">Nikt się nie zgłasza.</u>
+ <u xml:id="u-2.8" who="#Marszalek">Uważam, że Sejm porządek dzienny posiedzenia, przedstawiony przez Prezydium Sejmu, zatwierdził.</u>
+ <u xml:id="u-2.9" who="#Marszalek">Przystępujemy do punktu 1 porządku dziennego: Pierwsze czytanie poselskiego projektu uchwały Sejmu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej o perspektywicznym programie mieszkaniowym (druk nr 46).</u>
+ <u xml:id="u-2.10" who="#Marszalek">W imieniu wnioskodawców głos zabiorze poseł Edward Babiuch.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-3">
+ <u xml:id="u-3.0" who="#PoselBabiuchEdward">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Przypadł mi w udziale zaszczyt przedstawienia Wysokiej Izbie — w imieniu Klubu Poselskiego PZPR — projektu uchwały Sejmu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej o perspektywicznym programie mieszkaniowym.</u>
+ <u xml:id="u-3.1" who="#PoselBabiuchEdward">Projekt ten stanowi dorobek wielomiesięcznych prac nad opracowaniem perspektywicznego programu mieszkaniowego. Rozpoczęte one zostały jeszcze w toku formułowania tez na VI Zjazd partii. Ogólne założenia tego programu znalazły się w uchwałach Zjazdu partii, wreszcie — już w skonkretyzowanej postaci — zostały rozpatrzone przez V Plenum Komitetu Centralnego i zawarte w jego uchwale.</u>
+ <u xml:id="u-3.2" who="#PoselBabiuchEdward">Założenia perspektywicznego programu mieszkaniowego były dyskutowane w szerokich kręgach społeczeństwa. Wyraziły swoją opinię organizacje społeczne i zawodowe, wypowiedziało się tysiące obywateli. Setki propozycji i uwag napłynęło do organizacji i instancji partyjnych, łącznie z Komitetem Centralnym, oraz do władz organizacji społeczno-zawodowych. Wszystkie te głosy zostały wnikliwie rozpatrzone, a wiele z nich wykorzystano. Wielki program mieszkaniowy, który ma ogólnonarodowe znaczenie i którego realizacja wymaga aktywnego udziału narodu, jest więc wspólnym dziełem szerokich kręgów naszego społeczeństwa.</u>
+ <u xml:id="u-3.3" who="#PoselBabiuchEdward">W powszechnym odczuciu obywateli naszego kraju — i takie jest również stanowisko naszej partii — rozwiązanie kwestii mieszkaniowej stanowi wśród zadań społecznych zadanie najważniejsze. Aby określić jego doniosłość nie wystarczy po prostu powiedzieć, że chodzi o wydatną poprawę sytuacji mieszkaniowej ludzi pracy. Szersze spojrzenie na sprawę musi doprowadzić do wniosku, że warunki mieszkaniowe wywierają istotny wpływ na kulturowy i cywilizacyjny poziom życia społeczeństwa, decydują w wielkiej mierze o dobrobycie, o stabilizacji i rozwoju rodziny, a budownictwo mieszkaniowe i właściwa polityka mieszkaniowa stanowią ważny czynnik dynamizowania gospodarki narodowej i kształtowania się konsumpcji. Takie spojrzenie na sprawę uwypukla całą doniosłość programu, który przedkładamy pod obrady Sejmu.</u>
+ <u xml:id="u-3.4" who="#PoselBabiuchEdward">Mimo wielkich wysiłków i dużego dorobku 27 minionych lat, dorobku który wyraża się liczbą blisko 3 milionów nowych mieszkań, nie mogliśmy zaspokoić rosnących stale potrzeb społeczeństwa w tej dziedzinie. Krytycznie zła sytuacja mieszkaniowa w Polsce burżuazyjnej, najcięższe w całej Europie zniszczenia wojenne, wielkie ruchy migracyjne, rekordowy w skali europejskiej przyrost naturalny w pierwszym okresie po wyzwoleniu — to wszystko nie mogło nie zaciążyć na sytuacji mieszkaniowej w Polsce Ludowej. W drugiej połowie lat sześćdziesiątych niedocenianie rangi i roli budownictwa mieszkaniowego oraz znane błędy w polityce gospodarczej spowodowały osłabienie rozwoju tej tak ważnej w życiu społecznym dziedziny. Trudności zaostrzył fakt, że wkracza w wiek dojrzały generacja młodzieży z okresu wyżu demograficznego. Wychodzimy naprzeciw wymaganiom tej sytuacji, przyspieszając — na ile to jest możliwe — budowę mieszkań już w obecnej pięciolatce, a generalne rozwiązanie sprawy podejmujemy w perspektywicznym programie mieszkaniowym.</u>
+ <u xml:id="u-3.5" who="#PoselBabiuchEdward">Obywatele Posłowie! Założenia tego programu są już powszechnie znane. Zwalnia mnie to od obowiązku szczegółowego omawiania propozycji zawartych w projekcie uchwały. Przypomnę jedynie, że dla zapewnienia każdej rodzinie odrębnego mieszkania — a taki cel chcemy osiągnąć w połowie lat osiemdziesiątych, a więc praktycznie za lat kilkanaście — niezbędne jest wybudowanie co najmniej 4,5 mln, a prawdopodobnie nawet 4,8 mln nowych mieszkań, a do 1990 r. blisko 7,3 mln mieszkań.</u>
+ <u xml:id="u-3.6" who="#PoselBabiuchEdward">Równolegle z zaspokojeniem podstawowych potrzeb, za jakie uważamy doprowadzenie do zgodności między liczbą samodzielnych rodzin a liczbą samodzielnych lokali mieszkalnych musimy podjąć wielki proces modernizacji i rekonstrukcji starych zasobów mieszkaniowych. Nie wolno zapominać o tym, że mieszkania, które budujemy, będą służyły co najmniej 2 pokoleniom. Muszą więc one być lepsze, większe i lepiej wyposażone od obecnych.</u>
+ <u xml:id="u-3.7" who="#PoselBabiuchEdward">Wieloletni program mieszkaniowy, który przedstawiamy, dotyczy zarówno miast, jak i wsi, uwzględnia przewidywane, strukturalne zmiany w gospodarczym i przestrzennym rozwoju kraju, a jego realizacja powinna zapewnić zarówno przyspieszony rozwój wielkich aglomeracji miejsko-przemysłowych, jak też sprzyjać modernizacji miast mniejszych oraz wiejskiej sieci osadniczej.</u>
+ <u xml:id="u-3.8" who="#PoselBabiuchEdward">Nie ulega wątpliwości, że w nadchodzących latach czeka nas ogromny wysiłek. Po to, aby zrealizować przyjęte w programie założenia, trzeba podwoić obecne rozmiary budownictwa i osiągnąć poziom wyrażany wskaźnikiem 12—13 nowych mieszkań na każdy tysiąc ludności rocznie, a więc przekroczyć wielkości, jakie obecnie osiągają jedynie nieliczne, najbogatsze państwa i to tylko te, które przywiązują największą wagę do kwestii mieszkaniowej. Jak dotąd, jedynie większym państwom, w tym przede wszystkim Związkowi Radzieckiemu, udało się utrzymać tak wysokie tempo budownictwa przez dłuższy okres czasu.</u>
+ <u xml:id="u-3.9" who="#PoselBabiuchEdward">Analizujemy obecnie kwestię mieszkaniową dokładniej i wszechstronniej niż dotąd i nie tylko przez pryzmat potrzeb ilościowych. W kwestii mieszkaniowej widzimy warunek nie zbędny dla socjalistycznego rozwoju narodu i jego społecznej integracji. Mieszkanie — to czynnik wzmacniający socjalistyczne społeczeństwo, zwiększający poczucie stabilizacji obywateli, otwierający perspektywy pracy i założenia rodziny dla młodych, ważny składnik rozwoju cywilizacyjnego. Przedłożony Obywatelom Posłom projekt uchwały zawiera odniesienia do tych wszystkich spraw.</u>
+ <u xml:id="u-3.10" who="#PoselBabiuchEdward">Wysoka Izbo! Poselski projekt uchwały zawiera niezbędne zobowiązania i zalecenia dla Rządu. Postuluje opracowanie szczegółowych planów rozwoju bazy materiałowej, warunków technicznych i technologicznych, przygotowania kadr i spełnienie wielu innych wymagań niezbędnych dla realizacji perspektywicznego programu mieszkaniowego. Obowiązkiem Rządu i rad narodowych będzie maksymalnie sprawne wdrożenie tych planów w życie.</u>
+ <u xml:id="u-3.11" who="#PoselBabiuchEdward">Kompleksowy charakter programu mieszkaniowego zakłada, że jego urzeczywistnienie nie może być zadaniem samego budownictwa, lecz wymaga stworzenia, przy udziale całej gospodarki, zupełnie nowej dziedziny — przemysłu mieszkaniowego.</u>
+ <u xml:id="u-3.12" who="#PoselBabiuchEdward">Przemysł ten powinien objąć i zintegrować w jednolity system zdolności produkcyjne wielu różnych przemysłów, pracujących dla budownictwa mieszkaniowego, jak np. chemiczny, drzewny, meblarski, maszynowy, hutniczy, lekki. Ważną powinnością tych branż będzie wydatna pomoc dla budownictwa, dostarczanie mu wszystkiego, co potrzebne będzie dla sprawnej budowy dobrych mieszkań, nowoczesnych osiedli i miast.</u>
+ <u xml:id="u-3.13" who="#PoselBabiuchEdward">Przed przemysłem mieszkaniowym stoi zadanie, aby działał on nie tylko na rzecz budownictwa wielorodzinnego i uspołecznionego, lecz zapewnił także dostępność na rynku podstawowych materiałów budowlanych i wyposażeniowych, dla obywateli pragnących budować indywidualnie, a także dla tych, którzy zechcą własnym wysiłkiem poprawić standard swego mieszkania. Ten rodzaj inwestycji mieszkaniowych powinien być przez państwo popierany.</u>
+ <u xml:id="u-3.14" who="#PoselBabiuchEdward">Uchwała, której projekt złożyliśmy Wysokiej Izbie, zobowiązuje Rząd do stałej analizy wszystkich czynników, które mogą przyspieszyć poprawę warunków mieszkaniowych społeczeństwa i do podejmowania wszelkich starań w tym kierunku w toku bieżącego kierowania rozwojem społeczno-gospodarczym kraju.</u>
+ <u xml:id="u-3.15" who="#PoselBabiuchEdward">Zadaniem Sejmu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej będzie stałe, systematyczne współdziałanie w tej dziedzinie z Rządem.</u>
+ <u xml:id="u-3.16" who="#PoselBabiuchEdward">Po raz pierwszy w dziejach naszego kraju podejmujemy tak wielkie zadania i postanawiamy rozwiązać za życia jednego pokolenia kwestię mieszkaniową, zapewnić każdej rodzinie samodzielne mieszkanie, zbudować w ciągu niespełna 20 lat drugą Polskę — na miarę pragnień i dążeń nowoczesnego społeczeństwa w socjalistycznym państwie. Aby zamierzenie to urzeczywistnić niezbędna jest nie tylko sprawna i solidna praca produkcyjna budownictwa i współdziałających z nim przemysłów. Konieczne jest, aby cały naród uczestniczył pośrednio lub bezpośrednio w tym wielkim dziele. Chciałbym tu przytoczyć słowa tow. Edwarda Gierka z przemówienia otwierającego obrady V Plenum KC partii: — „...cały naród swą pracą przyczyni się do urzeczywistnienia tego programu, który nadaje konkretny kształt marzeniom o mieszkaniu, programu odpowiadającego potrzebom i aspiracjom naszego socjalistycznego społeczeństwa. Wierzymy, że mandatariuszem podjętych zamierzeń będzie każdy obywatel naszego kraju, że poświęci tej wielkiej sprawie, życiowo ważnej — tak dla jednostki, jak i dla całego naszego narodu — swoje wysiłki, energię twórczą i zdolności”.</u>
+ <u xml:id="u-3.17" who="#PoselBabiuchEdward">Perspektywiczny program mieszkaniowy obliczony jest na 20 lat, w ciągu których — w miarę postępów budownictwa — zmieniać się będzie sytuacja mieszkaniowa w kraju. Do tej zmieniającej się sytuacji dostosowywać trzeba politykę mieszkaniową.</u>
+ <u xml:id="u-3.18" who="#PoselBabiuchEdward">Mimo znacznego zwiększenia w obecnym pięcioleciu programu budowy mieszkań i sukcesywnej poprawy warunków mieszkaniowych, w tym okresie, a częściowo i w następnym pięcioleciu, będziemy się znajdować pod silnym naciskiem pilnych potrzeb ilościowych, których nie będziemy jeszcze w stanie w pełni zaspokoić. Otwarcie mówimy społeczeństwu o tej sytuacji i jej konsekwencjach w dziedzinie polityki mieszkaniowej.</u>
+ <u xml:id="u-3.19" who="#PoselBabiuchEdward">Najważniejsze w skali wszystkich naszych zamierzeń jest zwiększenie efektywności gospodarowania. Brak mieszkań utrudnia obecnie pełne wykorzystanie potencjału gospodarczego. Liczne fabryki nie mogą przejść na wielozmianowy system pracy — na przeszkodzie temu stoi deficyt siły roboczej w poszczególnych regionach, a niedostatek mieszkań uniemożliwia jej przesunięcie. Jak wiemy, jedną z cech struktury społeczno-gospodarczej kraju jest dysproporcja między rejonami podaży rąk do pracy a okręgami, które cierpią na jej brak. Realizacja programu mieszkaniowego wymaga więc nowych kompleksowych decyzji w planowaniu przestrzennym. Potrzeby gospodarki narodowej decydować więc muszą zarówno o regionalnych programach mieszkaniowych, jak i o sposobie rozdziału mieszkań.</u>
+ <u xml:id="u-3.20" who="#PoselBabiuchEdward">Oznacza to, że w konkretnej sytuacji nowe mieszkania powinny być przeznaczone przede wszystkim na potrzeby związane z lepszym i pełniejszym wykorzystaniem potencjału gospodarczego. Z tego samego powodu decydujemy się na szybsze zaspokajanie potrzeb mieszkaniowych ludności wielkich aglomeracji, w których istniejąca koncentracja czynników produkcji stwarza szanse intensywniejszego rozwoju kraju. Jednocześnie chcemy nadal zaspokajać potrzeby rodzin znajdujących się w szczególnie trudnych warunkach lokalowych.</u>
+ <u xml:id="u-3.21" who="#PoselBabiuchEdward">Są to zasady, które muszą obowiązywać w obecnej sytuacji. Stopniowo jednak, w miarę wzrostu rozmiarów budownictwa będziemy odchodzić od sztywnych metod reglamentacji. Inaczej mówiąc, nie chcemy podnieść do rangi niezmiennej zasady tego, co jest dziś koniecznością, wynikającą z aktualnej wciąż jeszcze trudnej sytuacji mieszkaniowej.</u>
+ <u xml:id="u-3.22" who="#PoselBabiuchEdward">Ze szczególną siłą chcę podkreślić ten aspekt nowej polityki mieszkaniowej. Jej naczelną cechą powinno być więc godzenie potrzeb doraźnych z celami perspektywicznymi — stałe widzenie tych celów i elastyczność działania są tu niezbędne. W projekcie uchwały formułujemy to w sposób następujący: — „Obywatele w coraz szerszym zakresie powinni mieć możliwość uzyskania mieszkań w formie własności osobistej przy jednoczesnym ograniczeniu wszelkich form reglamentacji. Oznacza to stały wzrost udziału budownictwa indywidualnego i spółdzielczego. Odpowiednie organy państwowe powinny zapewnić poczucie stabilizacji budującym indywidualnie i członkom spółdzielni mieszkaniowych oraz stałość obciążeń finansowych w okresach wieloletnich. Budownictwo rad narodowych powinno spełniać rolę budownictwa socjalnego”.</u>
+ <u xml:id="u-3.23" who="#PoselBabiuchEdward">Obywatele Posłowie! Pozwólcie, że zwrócę Waszą uwagę na sprawy często pomijane w mieszkaniowych dyskusjach lub traktowane — mimo ich podstawowego znaczenia — jako sprawy drugorzędne. Mam na myśli te społeczne funkcje budownictwa mieszkaniowego, które wykraczają poza samo wznoszenie nowych mieszkań. Te społeczne funkcje rozumiemy jako tworzenie zespołu warunków i instytucji, zapewniających najkorzystniejsze zaspokojenie różnorakich potrzeb człowieka, potrzeb związanych z wychowaniem i kształceniem dzieci, ochroną zdrowia, wypoczynkiem, kulturą, rozwojem i umacnianiem socjalistycznych stosunków społecznych w osiedlach. Jest to więc ogromna sfera spraw niezwykle ważnych zarówno ze społecznego, jak i indywidualnego punktu widzenia.</u>
+ <u xml:id="u-3.24" who="#PoselBabiuchEdward">Tym celom społecznym powinny być podporządkowane projektowe rozwiązania osiedli, tak aby zapewniały one nie tylko ład przestrzenny, ale wpływały równocześnie na dobre samopoczucie mieszkańców, sprzyjały ich zespoleniu z własnym osiedlem, rozbudzały swoisty lokalny patriotyzm. Nie należy więc budować monotonnych osiedli bez własnego oblicza, lecz zróżnicowane, bliskie ludziom zespoły domów — domów które służą przecież nie tylko dla noclegu. Powinny to być osiedla takie, o których chce się powiedzieć: — „moje osiedle”. Nie wolno szczędzić wysiłków i trzeba racjonalnie wykorzystywać środki materialne dla osiągnięcia tego celu.</u>
+ <u xml:id="u-3.25" who="#PoselBabiuchEdward">Aktywność samorządu mieszkańców, dalsze doskonalenie jego pracy i poszukiwania nowych form i metod sprawowania społecznej kontroli nad działalnością administracji zarówno państwowej, jak i spółdzielczej, powinny być naszym celem tak samo ważnym jak budowa nowych mieszkań. Jest to niezbędne, aby usprawnić metody gospodarowania tą wielką częścią majątku narodowego, jaką stanowią mieszkania. Jest także potrzebne ze względu na wychowawczą rolę samorządu mieszkańców. Osiedle mieszkaniowe w większej mierze niż dzielnica czy całe miasto stwarza warunki sprzyjające samorządnemu gospodarowaniu i ono właśnie powinno być autentyczną szkołą społecznego działania, społecznych i zaangażowanych postaw obywatelskich.</u>
+ <u xml:id="u-3.26" who="#PoselBabiuchEdward">Perspektywiczny program mieszkaniowy nakłada szczególne obowiązki zarówno na rady narodowe, jak i na spółdzielczość mieszkaniową. Rady narodowe są koordynatorami budownictwa mieszkaniowego na swoim terenie. Powinny zapewnić właściwy, zgodny z potrzebami lokalnymi i interesem ogólnonarodowym, rozdział zwiększonych zadań inwestycyjnych na rzecz poszczególnych inwestorów oraz stworzyć takie warunki, aby zwielokrotnione środki finansowe i techniczne przekształciły się w nowe, zgodnie ze społecznym interesem, wznoszone osiedla. Szczególnie odpowiedzialne zadania stoją przed spółdzielczością mieszkaniową jako podstawową formą budownictwa. Spółdzielczość powinna zarówno usprawnić organizację i pracę swych służb inwestycyjno-projektowych, jak i podnieść na wyższy poziom administrację oraz dostosować zasady działania do rosnących wymagań mieszkańców i jednocześnie rozwinąć pracę społeczno-samorządową, która decydować będzie o ogólnych warunkach mieszkaniowych w spółdzielczych osiedlach.</u>
+ <u xml:id="u-3.27" who="#PoselBabiuchEdward">Od działalności rad narodowych i samorządu mieszkańców zależy w wielkiej mierze satysfakcja, jaką daje ludności zespół mieszkaniowy, poziom zagospodarowania przestrzeni otaczającej mieszkanie, sposób funkcjonowania usług osiedlowych i ogólnomiejskich, rozwój urządzeń rekreacyjnych oraz stosunki międzyludzkie w miejscu zamieszkania.</u>
+ <u xml:id="u-3.28" who="#PoselBabiuchEdward">Wysoka Izbo! Wszyscy dobrze Zdajemy sobie sprawę ze skali i doniosłości perspektywicznego programu mieszkaniowego, który jest dzisiaj przedmiotem naszych obrad.</u>
+ <u xml:id="u-3.29" who="#PoselBabiuchEdward">Jeżeli podejmując tak wielkie i trudne zadanie jesteśmy przekonani o jego realności, wynika to przede wszystkim stąd, że naród nasz zbudował w dobie Polski Ludowej wielki potencjał gospodarczy, wykształcił liczną kadrę wykwalifikowanych robotników i specjalistów. W ostatnim okresie, po odrzuceniu błędnych koncepcji politycznych i ekonomicznych, nastąpiła owocna aktywizacja produkcyjna, rozwinęły się inicjatywy społeczne, wzrosła ofiarność ludzi pracy. Mamy wytyczony przez VI Zjazd partii dynamiczny program rozwoju kraju i realizujemy go z wiarą w wielkie możliwości socjalistycznej ojczyzny.</u>
+ <u xml:id="u-3.30" who="#PoselBabiuchEdward">Dobitnym dov/odem wielkich możliwości, jakie możemy uruchomić dla szybszego rozwoju kraju był przebieg ostatnich narad aktywu partyjnego w województwach zachodnich i północnych naszego kraju.</u>
+ <u xml:id="u-3.31" who="#PoselBabiuchEdward">Mamy pomyślne wewnętrzne i zewnętrzne warunki do realizowania zadań, które przed sobą stawiamy. Dynamika naszego rozwoju zależeć będzie jedynie od poziomu naszej pracy, od trafności naszych decyzji, od organizacji zarządzania na wszystkich szczeblach, od solidności i wydajności każdego pracownika. Wszystko to bowiem pomnaża dochód narodowy i tworzy podstawę realizacji każdego zamierzenia, zwłaszcza tak doniosłego i kosztownego, jak program mieszkaniowy.</u>
+ <u xml:id="u-3.32" who="#PoselBabiuchEdward">Wyniki gospodarcze ostatniego półtora roku są pomyślne. Przekracza zadania również budownictwo mieszkaniowe, co stwarza dobre prognozy na przyszłość. Powinniśmy w obecnym pięcioleciu nie tylko zapewnić wybudowanie znacznie większej liczby mieszkań, lecz także podjąć wielką pracę dla przygotowania niezbędnych warunków pełnej i maksymalnie szybkiej realizacji programu mieszkaniowego w następnych pięcioleciach.</u>
+ <u xml:id="u-3.33" who="#PoselBabiuchEdward">Klub Poselski PZPR, w którego imieniu mam zaszczyt przemawiać, wyraża przekonanie, że proponowana przez nas uchwała zyska pełne poparcie Sejmu, a wynikający z niej program zaktywizuje najszersze kręgi społeczne i stanie się siłą dynamizującą rozwój całej gospodarki. Z trybuny sejmowej zwracamy się z apelem o jak najszerszy udział w realizacji perspektywicznego programu mieszkaniowego:</u>
+ <u xml:id="u-3.34" who="#PoselBabiuchEdward">— do pracowników budownictwa i współdziałających z nimi branż przemysłu, od ich bowiem umiejętności zawodowych i gospodarności najbardziej zależeć będzie wykonanie podjętego dzieła;</u>
+ <u xml:id="u-3.35" who="#PoselBabiuchEdward">— do członków stowarzyszeń fachowych i twórczych oraz do pracowników zaplecza naukowo-badawczego, by każda nowa koncepcja i inicjatywa, które mogą przyczynić się do lepszego wykorzystania i wykonania zadań budownictwa mieszkaniowego, były szybko wdrażane;</u>
+ <u xml:id="u-3.36" who="#PoselBabiuchEdward">— do działaczy rad narodowych i samorządu mieszkańców, aby swą aktywnością społeczną wpływali na sprawne funkcjonowanie gospodarki komunalnej i mieszkaniowej;</u>
+ <u xml:id="u-3.37" who="#PoselBabiuchEdward">— do działaczy spółdzielczości mieszkaniowej, by ten wielki program mieszkaniowy był umiejętnie, oszczędnie i racjonalnie wcielany w życie;</u>
+ <u xml:id="u-3.38" who="#PoselBabiuchEdward">— do młodzieży, by stanęła w pierwszym szeregu realizatorów programu mieszkaniowego, aby godnie wywiązywała się z przyjętego patronatu nad tym wielkim ogólnonarodowym zadaniem.</u>
+ <u xml:id="u-3.39" who="#PoselBabiuchEdward">Proponowane w uchwale rozmiary i tempo budownictwa mieszkaniowego wynikają z oceny aktualnych możliwości gospodarczych kraju i poziomu dochodu narodowego. Każde przyspieszenie wzrostu gospodarczego po winno powodować korektę obecnie ustalonych zadań w dziedzinie budownictwa mieszkaniowego. Wyniki realizacji planu w pierwszych dwu latach obecnego pięciolecia — a przypomnę, że w ubiegłym roku zbudowaliśmy o 3,5 tys. mieszkań więcej niż przewidywał plan, zaś w tym roku planowe zadania zostaną również przekroczone — świadczą, że ofiarność klasy robotniczej i całego społeczeństwa pozwalają ufnie patrzeć w przyszłość.</u>
+ <u xml:id="u-3.40" who="#PoselBabiuchEdward">Naszą poselską powinnością będzie dotrzeć z programem mieszkaniowym do szerokich kręgów naszych wyborców i czuwać nad tym, aby program ten przekształcić w rzeczywistość — dla dobra Polski i jej obywateli.</u>
+ <u xml:id="u-3.41" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ <u xml:id="u-3.42" who="#PoselBabiuchEdward">Marszałek:</u>
+ <u xml:id="u-3.43" who="#PoselBabiuchEdward">Otwieram dyskusję. Głos ma poseł Dyzma Gałaj.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-4">
+ <u xml:id="u-4.0" who="#PoselGalajDyzma">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Wniesiony pod dyskusję projekt uchwały o perspektywicznym programie mieszkaniowym stanowi doniosłe wydarzenie w dziejach polskiego parlamentaryzmu. Po raz pierwszy Sejm PRL ma przedyskutować i podjąć uchwałę nakreślającą długotrwałą wizję rozwoju budownictwa mieszkaniowego w naszym kraju. Jest to szczególnie istotne, gdyż uchwała ta dotyczy powszechnego zaspokojenia podstawowych potrzeb społecznych, bowiem mieszkanie stanowi właśnie tego typu dobro.</u>
+ <u xml:id="u-4.1" who="#PoselGalajDyzma">Zdajemy sobie sprawę, że realizacja nadzwyczaj ambitnego hasła — odrębne mieszkanie dla każdej rodziny — sformułowanego we wprowadzeniu do dyskusji na V Plenum KC PZPR przez I Sekretarza KC tow. Edwarda Gierka, jest trudnym i odpowiedzialnym zadaniem. Będzie to wymagało wielkich nakładów ekonomicznych, jak również sprawnej pracy organizatorskiej, a także właściwych koncepcji rozwiązań przestrzennych układów osadniczych naszego kraju.</u>
+ <u xml:id="u-4.2" who="#PoselGalajDyzma">Wysoka Izbo! Zjednoczone Stronnictwo Ludowe docenia wagę całego programu budownictwa mieszkaniowego i wielce pozytywne znaczenie projektu uchwały przygotowanej przez Klub Poselski PZPR, a zreferowanej i uzasadnionej przez posła Babiucha. Popierając w pełni ten projekt, pragnę w imieniu Klubu Poselskiego ZSL zająć się nieco szerzej problemem mieszkaniowym na wsi.</u>
+ <u xml:id="u-4.3" who="#PoselGalajDyzma">Sytuacja mieszkaniowa wsi polskiej stanowi odbicie jej gospodarczego rozwoju. Warto przypomnieć, że około 90% mieszkań na wsi w Polsce międzywojennej stanowiły mieszkania jedno-i dwuizbowe. Przeciętne zagęszczenie wynosiło 3 osoby na 1 izbę, a mieszkania w ogromnej części nie były wyposażone w takie instalacje, jak elektryczność, wodociąg i ustęp. Zniszczenia wojenne jeszcze pogorszyły sytuację. Dopiero w Polsce Ludowej zaludnienie mieszkań wiejskich zmalało z około 2 osób na izbę w 1950 r. do około 1,4 osób na izbę w 1970 roku.</u>
+ <u xml:id="u-4.4" who="#PoselGalajDyzma">Istotne osiągnięcie można zanotować w elektryfikacji wsi. Obecnie 90% mieszkań na wsi ma instalację elektryczną, umożliwiającą nie tylko oświetlenie, ale także ułatwienia w pracy domowej przy pomocy pralki, żelazka, lodówki, jak również umożliwiające łączność z kulturą ogólnonarodową za pośrednictwem radia i telewizji. Natomiast nie została jeszcze przełamana bariera zaopatrzenia wsi w wodę pitną, w wodociągi ogólne i lokalne oraz w wyposażenie mieszkań w łazienki i ustępy. W tym zakresie nastąpiły w ostatnim okresie niepokojące dysproporcje między wyposażeniem mieszkań na wsi i w miastach.</u>
+ <u xml:id="u-4.5" who="#PoselGalajDyzma">Poważnym zadaniem będzie także konieczność zniwelowania rozpiętości w regionalnych warunkach mieszkaniowych ludności wsi. Najbardziej zagęszczone, najgorzej wyposażone i o najniższym wyposażeniu technicznym mieszkania są w województwach centralnych i wschodnich. Jeśli zastosujemy wskaźnik średniej wielkości budynku mieszkaniowego, jako uproszczony miernik syntetyczny, to okaże się, że przeciętna powierzchnia budynku mieszkalnego jest mniejsza od 60 m^2^ powierzchni użytkowej w 127 powiatach, skupionych głównie na ziemiach byłego zaboru rosyjskiego i austriackiego.</u>
+ <u xml:id="u-4.6" who="#PoselGalajDyzma">Wysoka Izbo! Uchwała V Plenum KC PZPR w sprawie perspektywicznego programu budownictwa mieszkaniowego wyróżniła w części VI problemy rozwoju i zabudowy wsi i małych miast. Podkreślono w niej konieczność rekonstrukcji zabudowy wsi do 1990 roku oraz uwzględnienie w głównej mierze budownictwa indywidualnego. Zwrócono także uwagę na specyfikę budownictwa mieszkaniowego ludności rolniczej zarówno gospodarującej indywidualnie, jak i zatrudnionej w PGR. Według propozycji Instytutu Budownictwa Mieszkaniowego najbardziej prawdopodobny program budownictwa mieszkaniowego na wsi będzie wynosił około 2 mln mieszkań, to jest 29% ogólnej liczby mieszkań.</u>
+ <u xml:id="u-4.7" who="#PoselGalajDyzma">Budownictwo mieszkaniowe na obszarach wiejskich służyć będzie w głównej mierze zaspokajaniu potrzeb wynikających z konieczności wymiany zasobów substandardowych i zużytych technicznie. Przewiduje się do wymiany około 1,4—1,5 mln mieszkań, głównie na obszarze województw centralnych i wschodnich.</u>
+ <u xml:id="u-4.8" who="#PoselGalajDyzma">W wyniku istniejącego deficytu oraz przyrostu nowych gospodarstw domowych, a także przemieszczeń ludności, na zaspokojenie potrzeb demograficznych wg szacunków niezbędnych będzie około 500 tys. mieszkań. Te stosunkowo niewysokie potrzeby demograficzne wsi w porównaniu z miastami, gdzie stanowią one około 70% przewidywanych potrzeb, wynikają z założenia, że ludność wsi zmniejszy się w liczbach bezwzględnych o około 1,3—1,5 mln osób. W związku z procesami odpływu ludności wiejskiej do miast już dziś zarysowuje się wielki problem — jak planować rozwój społeczno-gospodarczy wyludniających się terenów wiejskich. W latach 1961— 1971 w około 100 powiatach zmniejszyła się liczba ludności wiejskiej. Do tej pory nie opracowaliśmy jednak planistycznej koncepcji dla tego typu obszarów.</u>
+ <u xml:id="u-4.9" who="#PoselGalajDyzma">Z przytoczonych wcześniej liczb wynika, że nowe budynki mieszkalne zastąpią głównie substandardowe i zużyte budynki istniejące, odtwarzając w dużej mierze obecny układ przestrzenny, a więc i utrwalając go w sposób istotny. Musimy sobie zdawać z tego sprawę. Założenia przewidują bowiem, że w przeciwieństwie do budownictwa w mieście — zasadnicza część mieszkań na wsi, bo ponad 70%, powstanie w formie zabudowy jednorodzinnej, głównie indywidualnej. Udział budownictwa uspołecznionego nie przekroczy 25—30% ogólnych rozmiarów, przy założeniu wysokiej intensywności budownictwa dla załóg PGR i rolniczych gospodarstw uspołecznionych.</u>
+ <u xml:id="u-4.10" who="#PoselGalajDyzma">Obecnie około 85% mieszkań na wsi stanowi własność prywatną. Około 75% wznoszonych mieszkań — to budownictwo indywidualne, w którym udział ludności rolniczej wynosi blisko 80%. W grupie tej mieszczą się także chłoporobotnicy, będący zwykle właścicielami niewielkich gospodarstw rolnych. Obecnie mieszka na wsi około 60% ludności związanej z indywidualnymi gospodarstwami rolnymi o powierzchni 2 ha i więcej. Zakładając nawet, że udział tej ludności zmaleje o około 10—15%, a udział ludności zatrudnionej w PGR i uspołecznionej gospodarce rolnej wzrośnie o około 15—20%, a liczba ludności nierolniczej na wsi wyniesie około 30— 35% ogółu ludności wiejskiej, to i tak potrzeby mieszkaniowe ludności chłopskiej i z nią bezpośrednio związanej wyniosą około 50— 65% całego programu wiejskiego budownictwa mieszkaniowego. W liczbach bezwzględnych wynosi to około 800 tys. do 1 mln mieszkań.</u>
+ <u xml:id="u-4.11" who="#PoselGalajDyzma">W latach 1966—1970 budowaliśmy na wsi średniorocznie około 48 tys. mieszkań. W latach 1986—1990 mamy zbudować około 600 tys. mieszkań, czyli średniorocznie po 120 tys. mieszkań. W odróżnieniu od miast, jak mówiliśmy, znaczną część mieszkań wiejskich mają i muszą zbudować inwestorzy indywidualni. Należy im zabezpieczyć takie warunki, aby mogli te zadania zrealizować, zbliżyć warunki bytu ludności wsi i miast, a w konsekwencji uniknąć niepożądanych efektów społecznych, takich jak:</u>
+ <u xml:id="u-4.12" who="#PoselGalajDyzma">— nadmierna i nieuzasadniona społecznie migracja ze wsi do miast; dotyczy to zwłaszcza ludności młodej, prężnej, aktywnej i zawodowo wykształconej;</u>
+ <u xml:id="u-4.13" who="#PoselGalajDyzma">— odpływ ludności od zawodów rolniczych, również z PGR i całej gospodarki uspołecznionej;</u>
+ <u xml:id="u-4.14" who="#PoselGalajDyzma">— zbyt gwałtownie postępujący proces starzenia się ludności rolniczej, co może grozić spadkiem intensyfikacji produkcji rolniczej;</u>
+ <u xml:id="u-4.15" who="#PoselGalajDyzma">— brak równych szans dla rozwoju społecznego i kulturalnego ludności wiejskiej w porównaniu z ludnością miejską. Dotyczy to zwłaszcza młodego pokolenia wsi.</u>
+ <u xml:id="u-4.16" who="#PoselGalajDyzma">Wysoka Izbo! Dla realizacji tego wielkiego programu budownictwa mieszkaniowego na wsi, muszą powstać odpowiednie warunki, a nasze społeczeństwo musi dokonać wielkiego, ekonomicznego, społecznego i organizacyjnego wysiłku. Wymienię kilka, moim zdaniem, najważniejszych problemów z interesującej nas dziedziny, wymagających wnikliwych dyskusji i prawidłowych ustaleń.</u>
+ <u xml:id="u-4.17" who="#PoselGalajDyzma">Pierwszy — to bariera, jaką jest niedostatek materiałów budowlanych i instalacyjnych oraz nowoczesnych urządzeń ogrzewczych. Jest to trudność ogólnospołeczna. Musi ona być w najbliższym czasie definitywnie rozwiązana, choć Zdajemy sobie sprawę z ogromu trudności w tej dziedzinie. Ponadto należy przewidzieć masową produkcję lekkich elementów prefabrykowanych, z których w łatwy sposób można by montować domy jednorodzinne.</u>
+ <u xml:id="u-4.18" who="#PoselGalajDyzma">Drugi problem — to elastyczna polityka kredytowa dla budownictwa mieszkaniowego na wsi. Obecna wysokość długoterminowych kredytów budowlanych będzie najprawdopodobniej w przyszłości niewystarczająca. Należałoby zmierzać do zrównania warunków kredytowania ludności nierolniczej i rolniczej w zakresie budownictwa mieszkaniowego.</u>
+ <u xml:id="u-4.19" who="#PoselGalajDyzma">Trzeci czynnik — to konieczność rozwinięcia sieci usług, a zwłaszcza konieczność stworzenia dogodnych warunków dla rzemiosła indywidualnego budowlanego i instalacyjnego. Cechą charakterystyczną indywidualnego budownictwa wiejskiego jest wysoki udział prac własnych inwestora w procesie budowy. Przy odpowiednim zaopatrzeniu w stypizowane elementy budowlane specyfikę tę można i trzeba utrzymać, gdyż znacznie potania ona proces inwestycyjny. Stanowisko Rządu zaprezentowane na ostatniej naradzie aktywu gospodarczego przez Premiera Piotra Jaroszewicza wydaje się zapewniać spełnienie tego warunku.</u>
+ <u xml:id="u-4.20" who="#PoselGalajDyzma">Czwarty problem — to konieczność wzmocnienia wiejskich służb budowlano-architektonicznych. Powinny one udzielać skutecznego doradztwa w zakresie wyboru odpowiedniego projektu, doradztwa technicznego w zakresie wyboru techniki realizacji oraz prowadzić nadzór i doradztwo techniczne w trakcie realizacji budowy.</u>
+ <u xml:id="u-4.21" who="#PoselGalajDyzma">Piąty warunek — dla budownictwa uspołecznionego należałoby stworzyć zarówno odpowiednie pracownie projektowe, jak i wzmocnić wydatnie przedsiębiorstwa wykonawcze.</u>
+ <u xml:id="u-4.22" who="#PoselGalajDyzma">I wreszcie ostatni warunek — być może należałoby rozważyć utworzenie form spółdzielczości mieszkaniowej na wsi, która by uwzględniała specyficzne warunki i cechy społeczno-gospodarczego i kulturalnego życia ludności wiejskiej. Dotyczy to zwłaszcza ludności dwuzawodowej, liczącej aktualnie blisko 2 mln rodzin zamieszkujących wieś.</u>
+ <u xml:id="u-4.23" who="#PoselGalajDyzma">Wysoki Sejmie! Program budownictwa mieszkaniowego w Polsce szturmuje XXI wiek. Nie jesteśmy dziś w stanie przewidzieć konkretnych zmian, jakie w nasze życie wniesie myśl ludzka i ogólny rozwój gospodarki i kultury całej ludzkości. Nie ma jednak żadnej wątpliwości, że we wszystkich dziedzinach dokonany zostanie ogromny postęp. W związku z tym w celu zapewnienia odpowiedniej jakości mieszkań, które przecież będą funkcjonowały co najmniej do końca XXI wieku, czyli w czasach, o których nawet najśmielsi fantaści, zajmujący się prognozowaniem rozwoju, nie chcą się wypowiadać — należy prowadzić konsekwentną politykę standardową. W toku dyskusji nad projektem uchwały warto w tej dziedzinie zwrócić uwagę m.in. na następujące sprawy.</u>
+ <u xml:id="u-4.24" who="#PoselGalajDyzma">Budynki mieszkaniowe ludności rolniczej gospodarującej indywidualnie muszą uwzględniać specyfikę i związki budynku mieszkalnego z gospodarką rolną oraz trójgeneracyjność rodzin chłopskich. Stąd ich powierzchnie powinny być stosunkowo duże. Nieco mniejsze mogą być domy mieszkalne chłoporobotników lecz powinny to być także domy indywidualne.</u>
+ <u xml:id="u-4.25" who="#PoselGalajDyzma">Dla wiejskiej ludności nierolniczej powinny być budowane domy mieszkalne wolno stojące, szeregowo lub domy bliźniacze. Dla ludności pracującej w PGR w dużych ośrodkach większość mieszkań powinna się mieścić w budownictwie jednorodzinnym szeregowym, a mniejsza część w budownictwie wielorodzinnym. W ośrodkach małych powinno dominować raczej budownictwo jednorodzinne-bliźniacze lub szeregowe.</u>
+ <u xml:id="u-4.26" who="#PoselGalajDyzma">Niezwykle ważnym i trudnym problemem budownictwa mieszkaniowego w ogóle, a w tym i na wsi, będzie racjonalne zagospodarowanie przestrzeni. Stoimy przed bardzo trudnym zadaniem rekonstrukcji sieci osadniczej na wsi, nie będąc w zasadzie do tego przygotowanymi. Nie mamy aktualnie sprawdzonych koncepcji planowania przestrzennych układów osadnictwa wiejskiego.</u>
+ <u xml:id="u-4.27" who="#PoselGalajDyzma">W związku z tym zarysowują się następujące generalne problemy oczekujące projektów rozwiązań:</u>
+ <u xml:id="u-4.28" who="#PoselGalajDyzma">1) Opracowanie modeli terenów o znacznej koncentracji ludności wiejskiej. Dotyczy to głównie najbliższych okolic dużych i średnich miast oraz dynamicznie rozwijanych obszarów uprzemysłowianych.</u>
+ <u xml:id="u-4.29" who="#PoselGalajDyzma">2) Terenów wyludniających się. Będzie ich w Polsce coraz więcej, a zatem powstanie problem organizacyjnego modelu gospodarki i społeczno-kulturalnego życia takich powiatów.</u>
+ <u xml:id="u-4.30" who="#PoselGalajDyzma">3) Wsi — ośrodków usługowych, będących głównie siedzibami przyszłych gmin. Będą to ośrodki koncentrujące całokształt życia ludności wiejskiej. Studia nad modelem takiej wsi wydają się być z wielu względów konieczne.</u>
+ <u xml:id="u-4.31" who="#PoselGalajDyzma">4) Ośrodków produkcyjno-mieszkaniowych PGR. Można tu zwrócić uwagę choćby na problem optymalnej wielkości osiedla oraz na program urządzeń socjalno-kulturalnych.</u>
+ <u xml:id="u-4.32" who="#PoselGalajDyzma">5) Wsi letniskowych o funkcjach rekreacyjnych dla ludności miejskiej.</u>
+ <u xml:id="u-4.33" who="#PoselGalajDyzma">Z tego wynika, że nieodzownym warunkiem osiągnięcia sukcesu w realizacji sformułowanego przez V Plenum KC PZPR programu budownictwa mieszkaniowego jest podjęcie głębokich studiów nad przyszłym kształtem wsi polskiej.</u>
+ <u xml:id="u-4.34" who="#PoselGalajDyzma">Wysoka Izbo! Nakreślony ogrom zadań stojących przed nami wskazuje na konieczność podjęcia energicznej działalności w zakresie szeroko pojętego mieszkalnictwa wiejskiego.</u>
+ <u xml:id="u-4.35" who="#PoselGalajDyzma">Z drugiej strony — wizja, która przed nami została zarysowana, powinna zmobilizować szerokie rzesze mieszkańców wsi, a zwłaszcza młodzież, do realizacji tego wielkiego i ambitnego zadania. Po raz pierwszy przed wsią polską została roztoczona perspektywa osiągnięcia naprawdę wysokiego poziomu warunków mieszkaniowych i cywilizacyjnych, warunków godnych socjalistycznego państwa i społeczeństwa drugiej połowy XX wieku.</u>
+ <u xml:id="u-4.36" who="#PoselGalajDyzma">Zjednoczone Stronnictwo Ludowe, traktując program rozwoju budownictwa na wsi jako nieodzowny element i warunek socjalistycznej przebudowy wsi, dołoży w swej działalności politycznej wszelkich starań, ażeby podjęta przez PZPR wielka inicjatywa w rozwiązywaniu kwestii mieszkaniowej w Polsce konkretyzowała się w całym kraju jako dynamiczny ruch społeczny. Posłowie naszego Klubu będą aktywnie uczestniczyć w dyskusjach nad przedłożonym dziś Sejmowi przez Klub Poselski PZPR projektem uchwały.</u>
+ <u xml:id="u-4.37" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-5">
+ <u xml:id="u-5.0" who="#Marszalek">Głos ma poseł Piotr Stefański.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-6">
+ <u xml:id="u-6.0" who="#PoselStefanskiPiotr">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Przedstawiony przez Klub Poselski Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej i uzasadniony z tej trybuny przez posła Edwarda Babiucha projekt uchwały Sejmu o perspektywicznym programie mieszkaniowym ma za sobą gorące poparcie Klubu Poselskiego Stronnictwa Demokratycznego.</u>
+ <u xml:id="u-6.1" who="#PoselStefanskiPiotr">W ciągu półtora roku, jakie dzieli nas od pamiętnego VII Plenum Komitetu Centralnego partii kraj przebył długą drogę. Jej miarą nie jest czas. Miarę tę stanowią dokonania na polu gospodarczym i społecznym, w wyniku których zasadniczej zmianie uległ panujący w naszym społeczeństwie klimat. Coraz więcej obywateli i coraz więcej środowisk zaczyna rozumować nie kategoriami jedynie bieżących możliwości, lecz kategoriami dzisiejszych i jutrzejszych potrzeb. Miejsce wąskiego rachunku na co nas stać, a na co nie stać, zajmuje inny rachunek: jakie mamy potrzeby i co czynić, aby potrzebom tym sprostać.</u>
+ <u xml:id="u-6.2" who="#PoselStefanskiPiotr">Jeżeli zważymy, jak jeszcze do niedawna rozpowszechniony był pesymistyczny minimalizm, kto wie, czy po latach owa zmiana społecznego klimatu nie stanie się jednym z głównych wyznaczników nowych możliwości Polski.</u>
+ <u xml:id="u-6.3" who="#PoselStefanskiPiotr">Wśród dokonań, o których przed chwilą wspomniałem, szczególne miejsce przypada polityce społecznej, której program rozwinęła uchwała VI Zjazdu partii i której realizacja jest przedmiotem nieustannego wysiłku ze strony Rządu.</u>
+ <u xml:id="u-6.4" who="#PoselStefanskiPiotr">Polityka społeczna — to świadome działanie na rzecz kształtowania warunków życia ludności i stosunków społecznych, kształtowania jednoczesnego i równoległego, jak dwie strony jednego medalu. Nie co innego, jak własne doświadczenie nauczyło nas, że samo wprowadzenie nowego ustroju społecznego nie rozwiązuje automatycznie wszystkich problemów społecznych, że pomiędzy możliwościami, jakie stwarza socjalizm, a ich urzeczywistnieniem, rozciąga się niemały obszar, który musi wypełniać właśnie polityka społeczna.</u>
+ <u xml:id="u-6.5" who="#PoselStefanskiPiotr">Z pozycji te i polityki trzeba oceniać rolę perspektywicznego programu mieszkaniowego jako programu kluczowego zarówno dla warunków życia ludności, jak i dla prawidłowego kształtowania stosunków społecznych. Mieszkanie jest dobrem zaspokajającym podstawowe potrzeby rodziny. Od tego dobra zaczyna się pojęcie standardu życiowego. I dlatego perspektywa zapewnienia do połowy lat osiemdziesiątych każdej rodzinie samodzielnego, odrębnego mieszkania — to przede wszystkim perspektywa wielkiej, powszechnie odczuwalnej poprawy warunków życiowych całego społeczeństwa, poprawy w pełni porównywalnej z tą, którą niesie już realizowany i niewątpliwie coraz większy w następnych planach 5-letnich wzrost płac realnych.</u>
+ <u xml:id="u-6.6" who="#PoselStefanskiPiotr">Mieszkanie mieszkaniu nie jest równe. Stąd też wymagają szczególnego podkreślenia dwa dalsze założenia projektu uchwały. To, które mówi o dokonaniu do końca lat dziewięćdziesiątych zasadniczej modernizacji starych zasobów mieszkaniowych, których stan techniczny i poziom wyposażenia nie gwarantują mieszkańcom dostatecznych warunków oraz to, które akcentuje potrzebę dbałości o stały wzrost standardu mieszkań nowo budowanych.</u>
+ <u xml:id="u-6.7" who="#PoselStefanskiPiotr">Przyjęcie tych założeń oznacza zerwanie ze złą praktyką, w myśl której cały wysiłek był koncentrowany na aktualnym budownictwie z pomijaniem — czy może wymijaniem — kapitalnego problemu modernizacji i konserwacji zasobów już posiadanych. Obok poważnych strat materialnych taki stan rzeczy powodował także swoisty podział na tych, którzy mieli szczęście otrzymać mieszkanie w nowym budownictwie i na tych, którzy niejako skazani byli na mieszkanie w znacznie gorszych warunkach — bez realnych szans poprawy.</u>
+ <u xml:id="u-6.8" who="#PoselStefanskiPiotr">Przedstawiam tu już społeczną stronę problemu mieszkaniowego. Ograniczone rozmiary budownictwa musiały powodować rygorystyczną reglamentację przydziałów mieszkań. Ta sytuacja będzie się jeszcze przez dłuższy czas musiała utrzymywać. Reglamentacja jest jednak tylko i wyłącznie koniecznością. Uzbrojona w najlepsze kryteria i przestrzegana z największą konsekwencją nie jest w stanie objąć wszystkich życiowych wypadków powiększania się i zmniejszania stanu liczbowego rodziny, zmian miejsca pracy, zmian warunków materialnych rodziny i wielu, wielu innych. Ułatwienia dokonane ostatnio w zakresie zamiany mieszkań i zmiany, które wprowadzi nowe prawo lokalowe, niewątpliwie zmniejszą natężenie występujących na tym odcinku uciążliwości, ale ich nie usuną. Stąd wielkie znaczenie polityki stopniowego odchodzenia od zasady reglamentacji i konsekwentne popieranie form własnościowych zarówno w spółdzielczości, jak i w budownictwie domków jednorodzinnych.</u>
+ <u xml:id="u-6.9" who="#PoselStefanskiPiotr">W kształtowaniu stosunków społecznych wielką rolę będzie mieć kompleksowe rozwiązywanie zabudowy i zagospodarowywania osiedli i dzielnic. Dostosowana do potrzeb sieć handlu i usług, racjonalne rozmieszczenie placówek kulturalnych, terenów zabaw dla dzieci i wypoczynku dla dorosłych — to w sumie czynniki współdecydujące o procesach społecznej integracji mieszkańców. Podkreślenie tych czynników w projekcie uchwały stanowi zapowiedź utrwalenia i dalszego rozwinięcia zapoczątkowanych już korzystnych zmian.</u>
+ <u xml:id="u-6.10" who="#PoselStefanskiPiotr">I w największym skrócie — jeszcze jedna sprawa. Mamy duże dysproporcje terytorialne. Gdy przeciętnie w kraju na 1 izbę przypadało w 1970 r. 1,37 osób, to na terenie woj. opolskiego — 1,11; zielonogórskiego — 1,17; a na terenie woj. kieleckiego — 1,64 i warszawskiego — 1,52 osób. Jeszcze wyraźniej nierówności te rysują się w warunkach mieszkaniowych ludności wiejskiej, przy czym w najtrudniejszej sytuacji znajduje się ludność wiejska województw warszawskiego i kieleckiego. Realizacja programu mieszkaniowego powinna sprzyjać usuwaniu tych dysproporcji.</u>
+ <u xml:id="u-6.11" who="#PoselStefanskiPiotr">Wysoki Sejmie! Podstawowe założenia projektu uchwały o perspektywicznym programie mieszkaniowym, oparte na rachunku społecznych potrzeb, w szerokim zakresie uwzględniają także i drugą stronę problemu, a mianowicie zadania, które trzeba podjąć i którym trzeba będzie sprostać, by zbudować — jak to określił Edward Gierek — drugą Polskę.</u>
+ <u xml:id="u-6.12" who="#PoselStefanskiPiotr">Do zadań tych będziemy się szczegółowo ustosunkowywać w debacie nad programem mieszkaniowym. W tej chwili chcę zasygnalizować trzy sprawy.</u>
+ <u xml:id="u-6.13" who="#PoselStefanskiPiotr">Rozmach, jaki będzie nadany budownictwu jednorodzinnemu dla ludności miejskiej, wymaga elastycznego podejścia do realizacji tego zadania. Nie negując znaczenia takich rozwiązań, jak powoływanie odrębnych przedsiębiorstw budowlanych czy wprowadzenie uprzemysłowienia w postaci produkcji specjalnych prefabrykatów — wypada zauważyć, że w części miast, zwłaszcza w ośrodkach mniejszych, przez dłuższy czas budowa domków indywidualnych będzie wykonywana przez rzemiosło i spółdzielczość pracy.</u>
+ <u xml:id="u-6.14" who="#PoselStefanskiPiotr">Chodzi o to, aby w całokształcie polityki popierania rzemiosła indywidualnego i uspołecznionego w sposób szczególny uwzględnić rzemiosła budowlane i rzemieślniczą lokalną produkcję materiałów budowlanych. Wykorzystywanie istniejącego i tworzenie nowego potencjału wykonawczego rzemiosła — to tylko część zagadnienia. Druga część — to takie zorganizowanie rzemieślników różnych specjalności budowlanych w spółdzielniach zaopatrzenia i zbytu i dopracowanie się takiego systemu finansowego, aby całokształt spraw związanych z wykonawstwem budowy prowadziła spółdzielnia rzemieślnicza, a część zapłaty mogła być kredytowana. Dotychczasowa praktyka polegająca na zlecaniu robót budowlanych, wodociągowych, elektrycznych poszczególnym rzemieślnikom, nie odpowiedzialnym za całość prac, a organizacją i koordynacją obarczony jest właściciel przyszłego domu — musi ustąpić miejsca nowym formom.</u>
+ <u xml:id="u-6.15" who="#PoselStefanskiPiotr">Z tej trybuny słyszeliśmy — mówił o tym poseł Dyzma Gałaj — o sytuacji w budownictwie wiejskim, którego model i jakość powinny być dostosowane do nowoczesnych metod gospodarowania. Stoimy na stanowisku, że udział rzemiosła w realizowaniu zadań budownictwa zarówno mieszkaniowego, jak i inwentarskiego i;a wsi powinien wydatnie wzrosnąć jeszcze do roku 1975, ale,z kolei, że warunkiem tego wzrostu jest inna organizacja wykonawstwa. Chodzi zwłaszcza o te roboty, które formalnie wykonywane są sposobem gospodarczym przez rolnika, a w rzeczywistości przez pokątnego rzemieślnika, często pozbawionego minimum niezbędnych kwalifikacji, co odbija się na jakości budowy i sprzyja nieracjonalnemu powielaniu utrzymujących się już od kilkudziesięciu lat rozwiązań. Uchwalona na poprzednim posiedzeniu Sejmu ustawa o wykonywaniu i organizacji rzemiosła stwarza warunki dla legalizowania pokątnej pracy wiejskich rzemieślników budowlanych. Centralny Związek Rzemiosła powinien zapewnić tym rzemieślnikom doskonalenie zawodowe i doskonalenie przede wszystkim praktyczne.</u>
+ <u xml:id="u-6.16" who="#PoselStefanskiPiotr">I wreszcie — trzecia sprawa. Widzimy potrzebę rozszerzenia działalności rzemieślniczej w zakresie remontów i modernizacji. Rzemiosło z tytułu wszechstronności swoich kwalifikacji powinno tu mieć większą niż dotąd rolę, odciążając potencjał uspołecznionych przedsiębiorstw budowlanych od robót mniejszych i z reguły nietypowych. Koniecznym warunkiem takiego rozwiązania jest zmiana podejścia do zakresu robót zlecanych rzemieślnikom, a zwłaszcza rozwiązanie problemu wliczania wartości materiałów budowlanych do tzw. przerobu. Skutecznym warunkiem jest organizacja, która obejmowałaby warsztaty rzemieślnicze różnych specjalności i jednocześnie zapewniałaby coraz sprawniejsze zaopatrzenie w materiały budowlane i instalacyjne. Tu właśnie widzimy główną rolę spółdzielczości rzemieślniczej.</u>
+ <u xml:id="u-6.17" who="#PoselStefanskiPiotr">Sygnalizując te sprawy jeszcze przed szczegółową dyskusją, chcemy dać wyraz przekonaniu, że skierowany do różnych środowisk zawodowych i do ogółu obywateli apel zawarty w projekcie uchwały o perspektywicznym programie mieszkaniowym wymaga konkretnej i szybkiej mobilizacji wszystkich posiadanych dziś sił i środków. Program jest perspektywiczny, ale realna szansa wykonania ogromnych zadań, które ten program wytycza, zależy także od tempa, w jakim wystartujemy do jego realizacji.</u>
+ <u xml:id="u-6.18" who="#PoselStefanskiPiotr">Rok temu program o takim zasięgu mógłby się niejednemu wydawać mało realny. Doświadczenia roku 1971, a zwłaszcza doświadczenia pierwszego półrocza bieżącego roku, dostatecznie wyraźnie wskazują, że stać nas na to, aby budować więcej, lepiej, a nade wszystko szybciej — pod warunkiem, że zadania są jasno wytyczone, a poczynania — skoordynowane.</u>
+ <u xml:id="u-6.19" who="#PoselStefanskiPiotr">Takie perpektywy w skali całego 15-lecia stwarza projekt uchwały. Mówiąc o naszym gorącym poparciu tego projektu, pragnę podkreślić, że czynimy to w poczuciu doniosłości tego aktu i zarazem w poczuciu obowiązków, jakie na siebie przyjmujemy.</u>
+ <u xml:id="u-6.20" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-7">
+ <u xml:id="u-7.0" who="#Marszalek">Lista zapisanych do głosu została wyczerpana.</u>
+ <u xml:id="u-7.1" who="#Marszalek">Czy jeszcze ktoś z Obywateli Posłów pragnie zabrać głos?</u>
+ <u xml:id="u-7.2" who="#Marszalek">Nikt się nie zgłasza.</u>
+ <u xml:id="u-7.3" who="#Marszalek">Zamykam dyskusję.</u>
+ <u xml:id="u-7.4" who="#Marszalek">Konwent Seniorów proponuje, aby przedstawiony Wysokiemu Sejmowi poselski projekt uchwały o perspektywicznym programie mieszkaniowym — Sejm odesłał do Komisji Budownictwa i Gospodarki Komunalnej oraz do Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów w celu wspólnego rozpatrzenia z równoczesnym zaleceniem, aby Komisje te zaprosiły przedstawicieli innych zainteresowanych komisji sejmowych do udziału w rozpatrzeniu projektu uchwały.</u>
+ <u xml:id="u-7.5" who="#Marszalek">Jeżeli nie usłyszę sprzeciwu, będę uważał, że Sejm wyraził zgodę na powyższą propozycję.</u>
+ <u xml:id="u-7.6" who="#Marszalek">Sprzeciwu nie słyszę.</u>
+ <u xml:id="u-7.7" who="#Marszalek">Przystępujemy do punktu 2 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów o sprawozdaniach Rządu z wykonania narodowego planu gospodarczego i budżetu państwa wraz z wnioskiem Najwyższej Izby Kontroli w przedmiocie absolutorium dla Rządu — za okres od 1 stycznia 1971 r. do 31 grudnia 1971 r. (druki nr 42, 43, 44 i 49).</u>
+ <u xml:id="u-7.8" who="#Marszalek">Głos zabierze Prezes Najwyższej Izby Kontroli obywatel Mieczysław Moczar.</u>
+ <u xml:id="u-7.9" who="#Marszalek">Prezes Najwyższej Izby Kontroli</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-8">
+ <u xml:id="u-8.0" who="#MieczyslawMoczar">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Najwyższa Izba Kontroli przedstawiła Wysokiemu Sejmowi uwagi do sprawozdania Rządu z wykonania narodowego planu gospodarczego i budżetu za 1971 r. na podstawie wyników kontroli własnych, a także wyników pracy innych organów rewizji, lustracji oraz kontroli społecznych.</u>
+ <u xml:id="u-8.1" who="#MieczyslawMoczar">Doręczone obywatelom posłom materiały, informujące o osiągniętych rezultatach w działalności gospodarczej i organizatorsko-administracyjnej państwa, wskazują jednocześnie na trudności, które pokonywał Rząd, realizując zadania narodowego planu gospodarczego.</u>
+ <u xml:id="u-8.2" who="#MieczyslawMoczar">Pragnę podkreślić, że był to rok szczególny. Rozpoczęliśmy realizację polityki społeczno-ekonomicznej , zapoczątkowanej znamiennymi decyzjami, podjętymi przez VII i VIII Plenum Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej i rozwiniętymi w uchwałach VI Zjazdu partii.</u>
+ <u xml:id="u-8.3" who="#MieczyslawMoczar">W tej sytuacji pierwotny projekt narodowego planu gospodarczego został przez Rząd skorygowany i ostatecznie w dniu 19 marca ubiegłego roku przyjęty uchwałą Sejmu.</u>
+ <u xml:id="u-8.4" who="#MieczyslawMoczar">Plan ten stawiał przed Rządem następujące główne cele:</u>
+ <u xml:id="u-8.5" who="#MieczyslawMoczar">1) osiągnięcie odczuwalnego społecznie wzrostu stopy życiowej ludzi pracy, 2) utrzymanie równowagi rynkowej na nowych jakościowo podstawach, 3) dalszy dynamiczny i harmonijny rozwój gospodarki narodowej, połączony z procesem jej modernizacji i zmianami strukturalnymi.</u>
+ <u xml:id="u-8.6" who="#MieczyslawMoczar">Chciałbym w imieniu Najwyższej Izby Kontroli stwierdzić, że podstawowe cele społeczno-ekonomiczne planu zostały osiągnięte. Zadania planu w wielu wskaźnikach przekroczono dzięki powszechnemu poparciu ludzi pracy, a zwłaszcza klasy robotniczej, co wyraziło się w podjętych i zrealizowanych zobowiązaniach produkcyjnych i czynach społecznych dla uczczenia VI Zjazdu naszej partii.</u>
+ <u xml:id="u-8.7" who="#MieczyslawMoczar">Obywatelom posłom znane są korzystne wyniki realizacji zadań planu za 1971 rok. Wyraziły się one między innymi w wysokim wzroście wytworzonego dochodu narodowego. Wzrost ten — wyższy o 7,7% w stosunku do 1970 r. — był większy od założonego w planie oraz od średniorocznego tempa wzrostu w ubiegłym pięcioleciu. Stworzyło to korzystne warunki dla osiągnięcia zgodnego z założeniami planu wzrostu spożycia ogółem o 7,2%.</u>
+ <u xml:id="u-8.8" who="#MieczyslawMoczar">Osiągnięte wyniki gospodarcze umożliwiły szybszy — niż zakładano w planie — wzrost przy* chodów pieniężnych ludności. Przeciętna płaca realna w gospodarce uspołecznionej wzrosła o 5,2%, wobec planowanego wzrostu o 4,2%. Najwyższy wzrost płac dotyczył grup pracowników najniżej zarabiających. Warto podkreślić, że tempo tego wzrostu było niemal trzykrotnie szybsze od średniorocznego w poprzednim dziesięcioleciu. Wzrosły również poważnie realne dochody ludności chłopskiej przeznaczone na konsumpcję i inwestycje.</u>
+ <u xml:id="u-8.9" who="#MieczyslawMoczar">Tempo wzrostu spożycia z dochodów osobistych ludności było najszybsze w okresie ubiegłego dziesięciolecia, a świadczenia społeczne wzrosły o ponad 17,7%.</u>
+ <u xml:id="u-8.10" who="#MieczyslawMoczar">Podjęte przez Rząd decyzje spowodowały poprawę świadczeń socjalnych i usług kulturowych. Wydatki z budżetu państwa na cele socjalno-kulturalne wzrosły w porównaniu z 1970 r. o 6,5%, w tym na oświatę i wychowanie — o ponad 10%. Wzrosła liczba miejsc w internatach szkół zawodowych i ogólnokształcących oraz w domach akademickich.</u>
+ <u xml:id="u-8.11" who="#MieczyslawMoczar">Uzyskano widoczną poprawę zaopatrzenia zakładów służby zdrowia i opieki społecznej w wyniku zwiększenia norm wydatków rzeczowych, przewidzianych w budżetach.</u>
+ <u xml:id="u-8.12" who="#MieczyslawMoczar">Realizując wytyczne partii w zakresie rozszerzenia programu opieki społecznej, opracowano zasady kompleksowego ubezpieczenia członków rolniczych spółdzielni produkcyjnych oraz bezpłatnego leczenia rolników indywidualnych. Jest to niewątpliwie duże osiągnięcie polityczno-społeczne naszego państwa i jego ustroju. Wymaga ono jednak od służby zdrowia i rad narodowych naprawdę gospodarskiego, wnikliwego spojrzenia na to wielkie społeczne zagadnienie.</u>
+ <u xml:id="u-8.13" who="#MieczyslawMoczar">Wysokie uznanie społeczne uzyskała działalność Rządu, w wyniku której, szybkiemu wzrostowi przychodów pieniężnych ludności, towarzyszyła odczuwalna poprawa zaopatrzenia rynku. Przekroczono plan dostaw towarów na rynek, osiągając wzrost w porównaniu z 1970 rokiem o prawie 10%. Pozwoliło to — przy dużym wzroście siły nabywczej ludności i niepełnym zaspokojeniu popytu na niektóre towary — wraz ze wzrostem, w znacznym stopniu, importu konsumpcyjnego, uzupełniającego zaopatrzenie rynku w wiele poszukiwanych towarów, utrzymywać równowagę rynkową. Jednakże przemysł, przekraczając planowane dostawy towarów rynkowych, nie zawsze zaspokajał potrzeby rynku na poszukiwane asortymenty i towary.</u>
+ <u xml:id="u-8.14" who="#MieczyslawMoczar">Wartość usług świadczonych ludności przez jednostki gospodarki uspołecznionej wzrosła w porównaniu z 1970 r. o przeszło 6%, jednak, niestety, popyt na niektóre rodzaje usług nie został jeszcze w dostatecznym stopniu zaspokojony.</u>
+ <u xml:id="u-8.15" who="#MieczyslawMoczar">Wysoka Izbo! Jak już wspomniałem, pozytywne przemiany w traktowaniu problemów społecznych — nacechowane troską o lepsze zabezpieczenie interesów ludzi pracy — miały istotny wpływ na zwiększanie tempa wzrostu produkcji przemysłowej i wydajności pracy.</u>
+ <u xml:id="u-8.16" who="#MieczyslawMoczar">Produkcja globalna przemysłu uspołecznionego, liczona w cenach porównywalnych wzrosła o 8,2% w stosunku do roku 1970, a plan sprzedaży produkcji został przekroczony. Należy podkreślić, że rezultaty te uzyskano przy niższym od planowanego wzroście zatrudnienia, przez wzrost wydajności pracy, wzrost współczynnika zmianowości oraz lepsze wykorzystanie stanowisk roboczych.</u>
+ <u xml:id="u-8.17" who="#MieczyslawMoczar">W 1971 r. nastąpił w produkcji przemysłowej dalszy wzrost udziału przemysłu elektromaszynowego i chemicznego oraz branż decydujących o tempie technicznej rekonstrukcji gospodarki. Podjęto produkcję wielu wyrobów licencyjnych. Wzrosła wartość produkcji zaliczanej do podstawowych grup nowoczesności, jednakże należy zauważyć, że poziom techniczny wielu wyrobów przemysłowych odbiegał jeszcze od poziomu nowoczesności wyrobów krajów wysoko uprzemysłowionych.</u>
+ <u xml:id="u-8.18" who="#MieczyslawMoczar">Zapewnione przez państwo lepsze warunki dla rozwoju gospodarki rolnej zostały poparte wzmożonym wysiłkiem ludzi pracujących w rolnictwie. Wzrosła, jak wiadomo, produkcja rolna. Znacznie zwiększyły się plony i zbiory zbóż, a w wyniku poprawy opłacalności produkcji zwierzęcej, tj. podwyższenia cen skupu oraz usprawnienia dostaw pasz przemysłowych, w 1971 r. nastąpił wydatny wzrost pogłowia trzody chlewnej i zaznaczyła się tendencja wzrostu pogłowia bydła.</u>
+ <u xml:id="u-8.19" who="#MieczyslawMoczar">Pomoc państwa na rzecz rolnictwa wyrażała się również w dostawach pod zbiory 1971 r. większej ilości odpowiednich odmian zbóż; wzrosło zużycie nawozów mineralnych, chociaż zauważyć należy, że nie osiągnęło poziomu planowanego. Zwiększono dostawy maszyn i narzędzi rolniczych, poważnie przekraczając założenia planu w dostawach traktorów i kombajnów zbożowych. Nie zrealizowano jednak w pełni planu dostaw innych, ważnych dla rolnictwa maszyn i narzędzi, a zwłaszcza części zamiennych. Mimo zwiększonych dostaw materiałów budowlanych dla wsi, nie pokrywały one w dostatecznym stopniu potrzeb, przy czym należy z uwagą podkreślić, że niska była jakość dostarczanej cegły i dachówki ceramicznej.</u>
+ <u xml:id="u-8.20" who="#MieczyslawMoczar">Niezmiernie ważnym, ale i bardzo złożonym problemem gospodarczym, któremu Rząd poświęcił w 1971 r. wiele uwagi, była działalność inwestycyjna. Zapoczątkowane w planie inwestycyjnym i konsekwentnie przeprowadzane zmiany strukturalne, polegały m.in. na rozszerzeniu programu budownictwa mieszkaniowego oraz przyspieszonej rozbudowie przemysłów produkujących dobra konsumpcyjne.</u>
+ <u xml:id="u-8.21" who="#MieczyslawMoczar">W wyniku działalności inwestycyjnej w gospodarce uspołecznionej przekazano w 1971 roku do użytku inwestycje o wartości kosztorysowej 135,2 mld zł, tj. wyższej w porównaniu z 1970 r. o 6,5%, oddając przed terminem inwestycje o wartości 7 mld zł. Wartość inwestycji planowanych do ukończenia, lecz nie przekazanych do użytku wyniosła 23,6 mld zł. Na to zjawisko Rząd w swojej działalności zwracał baczną uwagę.</u>
+ <u xml:id="u-8.22" who="#MieczyslawMoczar">W 1971 r. oddano do użytku w całej gospodarce narodowej ponad 186 tys. mieszkań o powierzchni użytkowej 10,5 mln m^2^, przekraczając zadania ustalone w narodowym planie gospodarczym, co przyczyniło się do dalszej stopniowej poprawy trudnych warunków mieszkaniowych wielu mieszkańców naszego kraju.</u>
+ <u xml:id="u-8.23" who="#MieczyslawMoczar">W realizacji planów przekazywania do użytku zadań inwestycyjnych nastąpiła niewątpliwie pewna poprawa, jednak nadal cykle realizacji wielu budów były przewlekłe, w wielu wypadkach dochodziło do wzrostu kosztów w stosunku do wartości kosztorysowej, ustalonej przy wprowadzaniu inwestycji do planu.</u>
+ <u xml:id="u-8.24" who="#MieczyslawMoczar">Do nieprawidłowego przebiegu realizacji wielu inwestycji przyczyniał się nadal zbyt szeroki front inwestycyjny i niedostateczne zbilansowanie planu inwestycyjnego z potencjałem wykonawczym, zaopatrzeniem materiałowym oraz dostawami maszyn i urządzeń. Prócz tego ujemny wpływ na realizację wielu inwestycji wywierały zaniedbania w przygotowaniu dokumentacji projektowej oraz nieprawidłowości w organizacji wykonawstwa budowlano-montażowego.</u>
+ <u xml:id="u-8.25" who="#MieczyslawMoczar">Oprócz dość powszechnego przedłużania cykli budownictwa — niekorzystne było również nieosiąganie projektowanego poziomu zdolności produkcyjnej, względnie nadmierne przedłużanie okresu dochodzenia do pełnej projektowanej zdolności produkcyjnej. Wydaje się, że na tych zjawiskach powinna być jeszcze bardziej skupiona nasza uwaga.</u>
+ <u xml:id="u-8.26" who="#MieczyslawMoczar">Ważną rolę w umacnianiu gospodarki narodowej oraz utrzymaniu równowagi rynkowej miał w 1971 r. handel zagraniczny. Przy zapewnieniu niezbędnych dostaw dla przemysłu surowców i materiałów oraz maszyn i urządzeń, zwiększony został między innymi import towarów na zaopatrzenie rynku.</u>
+ <u xml:id="u-8.27" who="#MieczyslawMoczar">Obroty towarowe handlu zagranicznego w eksporcie wzrosły w porównaniu z 1970 r. o 9,2%, a w imporcie — o 11,9%. W strukturze eksportu nastąpiły korzystne zmiany polegające na zwiększeniu eksportu wyrobów przemysłu elektromaszynowego, chemicznego i lekkiego.</u>
+ <u xml:id="u-8.28" who="#MieczyslawMoczar">Natomiast w imporcie wzrósł udział wyrobów przemysłu spożywczego i produktów rolnych, a także wyrobów przemysłu chemicznego.</u>
+ <u xml:id="u-8.29" who="#MieczyslawMoczar">Korzystne kształtowanie się struktury asortymentowej i cen w handlu zagranicznym umożliwiło osiągnięcie pomyślnych wyników finansowych w eksporcie i imporcie oraz poprawcę planowanego salda bilansu handlowego na koniec 1971 r.</u>
+ <u xml:id="u-8.30" who="#MieczyslawMoczar">Rozszerzono współpracę gospodarczą, szczególnie z krajami-członkami Rady Wzajemnej Pomocy Gospodarczej, zawierając wiele umów i porozumień w zakresie kooperacji i specjalizacji produkcji oraz współpracy naukowo- technicznej.</u>
+ <u xml:id="u-8.31" who="#MieczyslawMoczar">Dochody budżetu państwa — zrealizowano z uwzględnieniem zmian dokonanych na podstawie ustawowych upoważnień, uzyskując nadwyżkę dochodów nad wydatkami w wysokości 14,3 mld zł.</u>
+ <u xml:id="u-8.32" who="#MieczyslawMoczar">Wysoki Sejmie! W wyniku podjętych przez Rząd decyzji i środków popartych aktywnym wysiłkiem całego społeczeństwa, osiągnięto — jak to już podkreśliłem — dobre rezultaty w realizacji podstawowych zadań narodowego planu gospodarczego i budżetu państwa. Stworzyło to warunki dla dalszego rozwoju gospodarki narodowej. Nie brakowało jednak w tymże roku istotnych trudności, wynikających również z braku nie zawsze należytej dyscypliny w realizacji zadań gospodarczych i budżetu państwa, a zwłaszcza nieprzestrzegania w wielu wypadkach zasad racjonalnego działania i gospodarności w dysponowaniu funduszami i środkami produkcji.</u>
+ <u xml:id="u-8.33" who="#MieczyslawMoczar">W celu zapewnienia realizacji zadań gospodarczych ustalonych w narodowym planie gospodarczym i budżecie państwa na 1971 r. oraz przeciwdziałania wyłaniającym się trudnościom, Rząd podejmował w ubiegłym roku wiele organizacyjnych i ekonomicznych decyzji.</u>
+ <u xml:id="u-8.34" who="#MieczyslawMoczar">Podejmując wysiłki zmierzające do przyspieszenia tempa wzrostu gospodarczego i wzrostu stopy życiowej społeczeństwa, pomyślnie usunięto podstawowe przyczyny napięć społecznych, jakie wystąpiły w końcu 1970 r. i na początku 1971 r.</u>
+ <u xml:id="u-8.35" who="#MieczyslawMoczar">Wśród wielu ważnych postanowień istotną rolę miało anulowanie z dniem 1 marca ubiegłego roku podwyżki detalicznych cen artykułów żywnościowych, przy równoczesnym utrzymaniu obniżonych cen artykułów przemysłowych. Duże znaczenie polityczne i społeczne miała również decyzja o niepodwyższaniu cen podstawowych artykułów żywnościowych w okresie dwóch lat.</u>
+ <u xml:id="u-8.36" who="#MieczyslawMoczar">Podjęte decyzje spowodowały zwiększenie przychodów pieniężnych ludności oraz zwiększenie zakresu świadczeń społecznych, a także socjalno-bytowych, zwłaszcza w zakładach pracy. Ustanowiono również zasady sprawiedliwego wynagradzania oraz premiowania robotników i pracowników umysłowych, uzależniając wysokość wypłat przede wszystkim od wyników pracy.</u>
+ <u xml:id="u-8.37" who="#MieczyslawMoczar">Godny podkreślenia jest również fakt, że stworzono lepsze warunki do zwiększenia zatrudnienia kobiet. Zwracano także uwagę na zapewnienie pracy nowym rocznikom młodzieży wchodzącej w wiek zdolności do pracy.</u>
+ <u xml:id="u-8.38" who="#MieczyslawMoczar">Podjęte zostały przez Rząd prace, mające na celu usprawnienie planowania i zarządzania gospodarką narodową. W tym kierunku działała złożona z wybitnych specjalistów i praktyków komisja partyjno-rządowa. Uproszczono w poważnym stopniu tryb działalności naczelnych i terenowych organów administracji oraz zwiększono rolę i odpowiedzialność kierowników tych organów. Podjęto także kroki w kierunku wzmocnienia dyscypliny wykonania zadań i jednoosobowego kierownictwa w zakładach pracy.</u>
+ <u xml:id="u-8.39" who="#MieczyslawMoczar">Obywatele Posłowie! W podejmowanych przez Rząd decyzjach i pracach zmierzających do usprawnienia i doskonalenia gospodarki i administracji, wykorzystywane były w wielu wypadkach materiały z kontroli przeprowadzonych przez Najwyższą Izbę Kontroli.</u>
+ <u xml:id="u-8.40" who="#MieczyslawMoczar">Użyteczność tych materiałów w podejmowanych przez Rząd coraz lepszych rozwiązaniach organizacyjnych w poszczególnych działach gospodarki wiąże się w dużym stopniu z wynikami roboczego współdziałania Najwyższej Izby Kontroli z komisjami sejmowymi oraz organami Rządu. Inspiracje zarówno ze strony komisji sejmowych, jak i Rządu były wykorzystywane w planowaniu kontroli dotyczących węzłowych problemów społeczno- gospodarczych. W oparciu o analizy nadsyłanych odpowiedzi na nasze wnioski pokontrolne możemy stwierdzić, że w zdecydowanej mierze spotykają się one z właściwym zrozumieniem ze strony kierownictwa jednostek kontrolowanych przez Najwyższą Izbę Kontroli.</u>
+ <u xml:id="u-8.41" who="#MieczyslawMoczar">Wysoki Sejmie! Najwyższa Izba Kontroli na podstawie wyników kontroli oraz oceny wykonania zadań rzeczowych i finansowych stwierdza, że działalność Rządu była zgodna z uchwałą o narodowym planie gospodarczym i ustawą o budżecie państwa na 1971 r. oraz, że zadania planu, uznane za węzłowe w nowej polityce społeczno-ekonomicznej, zostały wykonane.</u>
+ <u xml:id="u-8.42" who="#MieczyslawMoczar">W związku z powyższym Najwyższa Izba Kontroli na podstawie postanowień art. 28d Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej oraz ustawy o Najwyższej Izbie Kontroli wnosi o udzielenie Rządowi absolutorium za okres od 1 stycznia 1971 r. do 31 grudnia 1971 r.</u>
+ <u xml:id="u-8.43" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-9">
+ <u xml:id="u-9.0" who="#Marszalek">Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-9.1" who="#Marszalek">Zarządzam 30-minutową przerwę w obradach.</u>
+ <u xml:id="u-9.2" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu od godz. 15 min. 30 do godz. 16 min. 30)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-10">
+ <u xml:id="u-10.0" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Wznawiam posiedzenie.</u>
+ <u xml:id="u-10.1" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Obecnie głos ma sprawozdawca Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów poseł Alojzy Melich.</u>
+ <u xml:id="u-10.2" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Poseł Melich Alojzy:</u>
+ <u xml:id="u-10.3" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Obywatelko Marszałku! Wysoki Sejmie! Z upoważnienia Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów mam zaszczyt przedłożyć Wysokiej Izbie uwagi i wnioski do rządowych sprawozdań z wykonania narodowego planu gospodarczego i budżetu państwa w 1971 r., a także ustosunkować się do wniosku Najwyższej Izby Kontroli w sprawie udzielenia absolutorium dla Rządu za okres od 1 stycznia do 31 grudnia 1971 r.</u>
+ <u xml:id="u-10.4" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Przedłożone przez Rząd i Najwyższą Izbę Kontroli materiały stanowiły przedmiot wszechstronnej analizy i dyskusji na posiedzeniach wszystkich komisji sejmowych. W czasie tych prac wykorzystano uwagi i doświadczenia obywateli posłów, opracowania Najwyższej Izby Kontroli oraz zapoznano się z wyjaśnieniami składanymi przez kierownictwo resortów.</u>
+ <u xml:id="u-10.5" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Wykorzystując dorobek z całości tych prac dla oceny wykonania narodowego planu gospodarczego i budżetu państwa w 1971 r., proszę pozwolić, że przedstawię Wysokiej Izbie zasadnicze stwierdzenia i wnioski wynikające z dyskusji. Pragnę jednocześnie zaznaczyć, że wiele wniosków i uwag, które mają charakter dezyderatów bądź postulatów, zostały, względnie zostaną w niedługim czasie przekazane kompetentnym organom Rządu.</u>
+ <u xml:id="u-10.6" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Rok 1971 był nie tylko pierwszym rokiem realizacji zadań objętych planem na okres lat 1971—1975, ale był przede wszystkim pierwszym rokiem realizacji nowej polityki rozwoju społeczno-gospodarczego kraju, wyznaczonej uchwałami VII i VIII Plenum KC PZPR. Realizacja tej polityki zapoczątkowała proces pozytywnych przekształceń naszej gospodarki i całego naszego życia społecznego. Kiedy dzisiaj, na podstawie analizy wykonania narodowego planu gospodarczego i budżetu państwa w 1971 r. stwierdzamy, że podstawowe zadania ustalone na ten rok zostały w pełni wykonane, a w wielu dziedzinach przekroczone, że uzyskano społecznie odczuwalny wzrost stopy życiowej, wyższy niż planowano wzrost dochodu narodowego, produkcji przemysłowej i rolnej, lepsze wyniki produkcyjne i ekonomiczne w wielu działach gospodarki narodowej, szczególnie w handlu zagranicznym — to oznacza, że kraj nasz wszedł w okres dynamicznego rozwoju, a społeczeństwo aktywnie realizuje politykę partii i Rządu. Osiągnięcia 1971 r. pozwalają na stwierdzenie, że stworzone zostały dogodne warunki do wykonania zadań całego planu 5-letniego na lata 1971—1975, jak też kompleksowych programów, zakładających długofalowe rozwiązywanie wielu społecznie ważnych od lat problemów.</u>
+ <u xml:id="u-10.7" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">W ciągu 1971 r. zostały sformułowane nowe cele i założenia rozwoju gospodarczo-społecznego, co umożliwiło opracowanie nowego planu 5-letniego, który w ogólnonarodowej dyskusji uzyskał powszechną akceptację społeczną.</u>
+ <u xml:id="u-10.8" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Uchwałami Sejmu PRL V kadencji z dnia 19 marca 1971 r. zostały skorygowane zadania gospodarczo-finansowe na rok 1971, przy czym w wykonaniu art. 5 ustawy o zmianach w budżecie opracowano także nowe założenia budżetowe, zatwierdzone przez Radę Ministrów w dniu 28 maja 1971 r. Samo opracowanie planu i budżetu na rok 1971 było niewątpliwie utrudnione, gdyż prace prowadzono w zmieniających się w poważnym zakresie warunkach, na które złożyły się m.in. reforma cen artykułów zaopatrzeniowo-inwestycyjnych, zmiana cen detalicznych, zmiana systemu finansowego przedsiębiorstw przemysłowych czy wreszcie częściowa zmiana zasad funkcjonowania handlu zagranicznego.</u>
+ <u xml:id="u-10.9" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Najbardziej prawidłową i pełną ocenę uzyskać można odpowiadając na pytanie: czy i jak dalece wykonanie zawartych w planie i budżecie zadań gospodarczych odpowiada założeniom i celom strategicznym obecnego etapu rozwoju kraju, określonym na VI Zjeździe partii, którego uchwały stanowiły platformę wyborczą do Sejmu obecnej kadencji.</u>
+ <u xml:id="u-10.10" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">U podstaw strategii społeczno-gospodarczej wytyczonej przez VI Zjazd leży podniesienie w sposób odczuwalny stopy życiowej ludności. Rozwój gospodarczy nie jest przy tym traktowany jako cel sam w sobie, a jako element rozwoju społecznego, który zapewnić powinien, jak o tym pisał Lenin, warunki dla wszechstronnego rozwoju całego społeczeństwa i poszczególnych jego członów.</u>
+ <u xml:id="u-10.11" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">W tym aspekcie pozytywnie odnotować trzeba, że w 1971 roku nastąpił wydatny wzrost pieniężnych przychodów ludności, które w porównaniu z 1970 rokiem wzrosły o 10,5%. Uzyskano wzrost przeciętnej płacy realnej o 5,2%, a więc w tempie prawie trzykrotnie przewyższającym średnie tempo uzyskane w ostatnim dziesięcioleciu. Po dwu latach spadku dochodów ludności rolniczej na skutek niekorzystnych wyników w produkcji rolnej, w roku 1971 dochody tej ludności wzrosły o 8,1%. Jednocześnie świadczenia społeczne wzrosły o 17,7%. Zwiększyły się też znacznie nakłady, związane z likwidacją zaniedbań w działalności socjalno-bytowej. Korzystnie zmieniła się struktura nakładów na bhp. Po raz pierwszy też od 15 lat wystąpiła stabilizacja kosztów utrzymania.</u>
+ <u xml:id="u-10.12" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Jest rzeczą godną podkreślenia, że mimo znacznego wzrostu pieniężnych dochodów ludności globalna równowaga rynkowa została zachowana, choć w niektórych grupach wyrobów występowały jeszcze pewne niedobory. Zachowanie równowagi rynkowej było możliwe w wyniku przyspieszenia tempa wzrostu produkcji i dochodu narodowego, przy korzystnych zmianach w strukturze produkcji. Na utrzymanie i umacnianie się równowagi rynkowej wpłynęły również wyniki handlu zagranicznego, a zwłaszcza importu.</u>
+ <u xml:id="u-10.13" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Wytworzony w roku 1971 dochód narodowy wzrósł w porównaniu z rokiem 1970 o 7,7%, a podzielony — nawet o 9,6%, wobec 5% w 1970 roku. W tym samym tempie jak dochód narodowy dzielony, a więc 9,6%, wzrosły dostawy wyrobów na rynek krajowy.</u>
+ <u xml:id="u-10.14" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">W 1971 roku wystąpił w przemyśle przyrost produkcji globalnej o 8,2%, a wartość sprzedaży wyrobów produkcji własnej i usług została zrealizowana na poziomie wyższym o około 30 mld zł niż to zakładał plan. Przekroczenie zadań produkcyjnych uzyskano przy tym w całości w wyniku uzyskania wyższego niż planowano tempa wzrostu wydajności pracy (o 5%). Nastąpiła też poprawa dyscypliny realizacji zadań planowych oraz lepsze wykorzystanie majątku produkcyjnego.</u>
+ <u xml:id="u-10.15" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Wartość produkcji globalnej rolnictwa wzrosła w porównaniu z 1970 r. o 3,7%, a czystej — o około 9%. Przyspieszeniu tempa wzrostu produkcji rolnej sprzyjała realizacja aktywnej polityki ekonomicznej wobec rolników. Znalazło to wyraz przede wszystkim w decyzjach dotyczących zwiększenia opłacalności produkcji, szczególnie zwierzęcej, oraz poprawy zaopatrzenia rolnictwa w środki produkcji. Podjęte działania spowodowały, że mimo nieurodzaju pasz w roku ubiegłym, produkcja zwierzęca ukształtowała się na poziomie znacznie wyższym niż w 1970 r. i niż planowano.</u>
+ <u xml:id="u-10.16" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Pozytywnie ocenić należy także rezultaty osiągnięte w wyniku obniżki kosztów produkcji. W przemyśle uzyskano 1,7%-ową obniżkę kosztów, przy planowanej obniżce w wysokości 0,8%. Podkreślić trzeba przy tym, iż obniżka ta nastąpiła głównie w wyniku obniżenia kosztów materiałowych o 15 mld zł, co stanowi 2,1%. Ponadplanową obniżkę kosztów uzyskano także w transporcie, budownictwie i handlu wewnętrznym. Jest to tym ważniejsze, gdyż — jak pamiętamy — w planie 5-letnim założono wyższą dynamikę produkcji czystej od produkcji globalnej, opierając się głównie na planowanej obniżce kosztów wytwarzania.</u>
+ <u xml:id="u-10.17" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Sprzedaż w uspołecznionym handlu wewnętrznym wzrosła o 8%. Oddano też do użytku 186 600 mieszkań o 632 tys. izb mieszkalnych. Nakłady książek i broszur wzrosły o 12,1%, zaś liczba telewizorów przekroczyła 4,7 mln sztuk.</u>
+ <u xml:id="u-10.18" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Wszystkie przytoczone wyżej dane, jak również i inne, zawarte w sprawozdaniu, świadczą o tym, że przez lepszą pracę całego społeczeństwa poczyniono pierwsze istotne kroki w realizacji podstawowego celu strategicznego, jakim jest lepsze zaspokojenie potrzeb społeczeństwa.</u>
+ <u xml:id="u-10.19" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Do grupy celów strategicznych rozwoju naszej gospodarki zaliczyć również należy rozwiązywanie takich problemów, jak: modernizacja gospodarki, zwiększenie efektywności inwestycji i podniesienie efektywności handlu zagranicznego.</u>
+ <u xml:id="u-10.20" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">W wyniku określenia nowych zadań dla nauki i techniki — jako przesłanek dla modernizacji gospodarki w 1971 roku — rozpoczął się proces integracji działalności naukowo-badawczej, w której to dziedzinie nadal jeszcze jest niewątpliwie wiele do zrobienia. Wzrosły nakłady inwestycyjne na naukę, sama wartość zakupu aparatury wzrosła w porównaniu z 1970 rokiem o 15,4%. Utworzono wiele nowych placówek badawczych do prowadzenia prac w pełnych cyklach rozwojowych, powołano laboratoria środowiskowe, rozbudowano zakłady doświadczalne. Rozwinięto współpracę z krajami socjalistycznymi w zakresie prowadzenia wspólnych prac, wymiany kadr i doświadczeń. W 141 placówkach badawczych wprowadzono rozrachunek gospodarczy. W roku 1971 udzielono 2 874 patenty, co stanowi wzrost o 10% w stosunku do 1970 roku, a z 225 tys. projektów wynalazczych — wdrożono 131 tys.</u>
+ <u xml:id="u-10.21" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">W działalności inwestycyjnej zapoczątkowano zmiany strukturalne, choć z uwagi na znaczny udział inwestycji kontynuowanych w 1971 roku możliwość manewru była niewielka.</u>
+ <u xml:id="u-10.22" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Jako szczególnie zasadne uznać należy zwiększenie nakładów na budownictwo mieszkaniowe, uzbrojenie terenów, rozbudowę zakładów przemysłu materiałów budowlanych i przemysłów produkujących środki spożycia. Zakupy maszyn i urządzeń zostały wykonane, a wzrost ich w stosunku do 1970 r. wyniósł 10,5%, zaś w zakresie robót budowlano-montażowych uzyskano wzrost o 4,7%, wykonując plan w 99,2%. Oddano do użytku obiekty o wartości kosztorysowej 135,2 mld zł. Wartość nie wykonanych inwestycji wynosi jednak 23,6 mld zł, a więc przeszło 15%. Postęp na tym odcinku musi zostać zdecydowanie przyspieszony.</u>
+ <u xml:id="u-10.23" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Na szczególne podkreślenie zasługuje także rosnąca rola handlu zagranicznego jako czynnika dynamizującego rozwój naszej gospodarki, przyspieszającego postęp naukowo-techniczny, jak również odgrywającego coraz większą rolę w lepszym zaopatrzeniu i wzbogacaniu rynku.</u>
+ <u xml:id="u-10.24" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Eksport wzrósł w 1971 r. o 9,2%, co oznacza przekroczenie zadań planu o 5,2%. Uzyskano jednocześnie korzystne zmiany w jego strukturze. W ogólnej wartości eksportu podniósł się bowiem udział wysoko opłacalnych wyrobów przemysłu elektromaszynowego, a także innych opłacalnych grup wyrobów. O ponad 50% zwiększył się eksport kooperacyjny do wysoko rozwiniętych krajów kapitalistycznych.</u>
+ <u xml:id="u-10.25" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Zgodnie z planem, najszybszy wzrost importu nastąpił w grupie wyrobów spożywczych i rolnych. Wyniósł on aż 36,6%. Nastąpił poważny wzrost importu mięsa i zbóż. Poważnie też wzrosły zakupy wyrobów przemysłu chemicznego, a zwłaszcza nawozów sztucznych, wyrobów farmaceutycznych, środków ochrony roślin.</u>
+ <u xml:id="u-10.26" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Wspomnieć jeszcze trzeba, że realizowana była zasada pełnego i racjonalnego zatrudnienia, co przecież stanowi jeden z celów socjalizmu. Zatrudnienie w 1971 roku osiągnęło przeciętny stan 9 mln 974 tys. osób, a więc wzrosło o 3,1%, przy czym najszybciej wzrastało w gospodarce komunalnej i mieszkaniowej, w budownictwie oraz w działach o charakterze socjalnym i kulturalnym. Pomimo poprawy utrzymywało się jeszcze strukturalne niedopasowanie podaży siły roboczej do potrzeb zakładów. Występowały także lokalne nadwyżki kobiecej siły roboczej w regionach mniej uprzemysłowionych.</u>
+ <u xml:id="u-10.27" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Wysoka Izbo! Na dobre wyniki osiągnięte w 1971 roku złożyły się dwa podstawowe czynniki: z jednej strony — trafna, zgodna z zasadami socjalizmu i potrzebami czasu linia partii i wynikająca z niej polityka Rządu; z drugiej strony — ogarniająca szerokie masy aktywność i inicjatywa, patriotyczny ruch dobrej roboty, wyzwalanie rezerw i możliwości najgłębszych i najtrwalszych, bo tkwiących w postawach ludzi.</u>
+ <u xml:id="u-10.28" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Na szczególne podkreślenie zasługuje także aktywność polityki międzynarodowej Polski w 1971 r., która umocniła pozycję naszego kraju w świecie i stworzyła sprzyjające warunki do dalszego rozwoju. W rezultacie tej polityki została umocniona i rozwinięta ścisła, braterska współpraca i jedność Polski z ZSRR oraz ściślejsze współdziałanie z innymi krajami socjalistycznej wspólnoty. Polska aktywnie uczestniczy w działalności na rzecz pokoju i wolności narodów, przyczynia się do wzrostu wymiany gospodarczej, naukowej i technicznej w świecie.</u>
+ <u xml:id="u-10.29" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Wysoka Izbo! Liczne osiągnięcia, które mieliśmy w roku ubiegłym nie powinny jednak przesłaniać nam wielu jeszcze niedomagań naszej gospodarki, których zresztą nie da się usunąć w ciągu jednego roku. Poruszając te zagadnienia w dyskusji podkreślano, że z ujawnionych w analizie niedomagań trzeba wyciągnąć pozytywne wnioski przyczyniające się do usprawnienia działalności w bieżącym roku i przyszłych latach. Chciałbym zwrócić uwagę na kilka najistotniejszych zagadnień z tego zakresu.</u>
+ <u xml:id="u-10.30" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Niepełne wykorzystanie zdolności produkcyjnych, często drogich importowanych maszyn, przestoje, braki w organizacji napraw, remontów, przedłużanie się cyklów wykonawstwa inwestycyjnego, nieosiąganie planowych zdolności produkcyjnych wskazują na poważne rezerwy tkwiące w samej organizacji pracy, a szczególnie w organizacji zaplecza produkcyjnego.</u>
+ <u xml:id="u-10.31" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Nadal występowały zakłócenia w dziedzinie kooperacji przemysłowej, które związane są z nierytmicznymi, a także nieterminowymi dostawami oraz niepełnym wykonywaniem planów asortymentowych.</u>
+ <u xml:id="u-10.32" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Zbyt mało jeszcze zwraca się uwagi i poświęca wysiłków pełnemu przygotowaniu produkcji, opracowaniu harmonogramu wykonawstwa w czasie i przestrzeni, należytemu przygotowaniu wszystkich warunków harmonijnego przebiegu procesu produkcji czy inwestycji. Jest to szczególne zadanie, które, aby efektywnie spożytkować wielki wysiłek i zaangażowanie załóg, rozwiązywać powinno kierownictwo zakładów.</u>
+ <u xml:id="u-10.33" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Problemy te występują szczególnie ostro w procesie inwestowania. Poprawiła się wprawdzie terminowość wykonywania planowych cykli inwestycyjnych, ale były też one często ustalane zbyt liberalnie. Błędy programowania i planowania powodowały nieuzasadniony wzrost kosztów przy częstym nieosiąganiu projektowanych wskaźników ekonomiczno-technicznych. Dla uzyskania poprawy podjęto wiele decyzji. Poważne nadzieje budzą wdrażane już w tym roku uchwały rządowe w zakresie projektowania, planowania, finansowania, a także nagradzania za sprawną realizację procesów inwestycyjnych.</u>
+ <u xml:id="u-10.34" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Niedostateczna była także jakość produkowanych towarów. Same straty z tytułu braków produkcyjnych w przemyśle państwowym przekroczyły 7,8 mld zł.</u>
+ <u xml:id="u-10.35" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Szczególnie niepokojący jest wysoki wzrost zapasów, które w przemyśle wzrosły w porównaniu z poprzednim rokiem o 9,2%. Ten wysoki przyrost nie może być w pełni tłumaczony faktem, że 1/3 stanowi uzasadniony przyrost zapasów w przemyśle spożywczym. Występujące nadal braki w zaopatrzeniu, przy wysokich stanach zapasów wskazują, że problem uzyskania widocznej poprawy w gospodarce materiałowej obok problemu usprawniania procesu inwestycyjnego jest podstawowym do rozwiązania, a wyniki uzyskane na tych dwóch odcinkach mogą zadecydować w konsekwencji o tempie rozwoju społeczno-gospodarczego kraju.</u>
+ <u xml:id="u-10.36" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Wymagane jest też działanie dla uzyskania poprawy relacji ekonomicznych między wzrostem produkcji, płac, zatrudnienia i wydajności pracy. Choć w 1971 roku wydajność pracy w przemyśle uspołecznionym wzrosła o 5%, a całkowity przyrost produkcji globalnej, w wyniku wzrostu wydajności pracy, osiągnięto w 62%, jednak relacja opłacania wzrostu wydajności pracy wzrostem płacy, która wyniosła 1,10, jest na pewno na dłuższą metę relacją niewłaściwą. Z drugiej strony — krótkookresowe naruszenie tych relacji jest z pewnością usprawiedliwione, szczególnie zaś w okresach, kiedy podnosi się płace, które przez całe lata były zamrażane, względnie kiedy szybko wzrastają płace najmniej zarabiających.</u>
+ <u xml:id="u-10.37" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Wysoki Sejmie! Poszczególne komisje zgłosiły też wiele wniosków o charakterze ogólniejszym, które, tylko te najważniejsze, chciałbym krótko scharakteryzować.</u>
+ <u xml:id="u-10.38" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Komisja Górnictwa, Energetyki i Chemii zwraca uwagę na konieczność wprowadzenia w życie w szerokim zakresie typizacji i unifikacji maszyn, polepszenia zaopatrzenia gospodarki komunalnej w gaz, jak też zabezpieczenia gospodarki we właściwe opakowania. Komisja stwierdza niezadowalający postęp prac w zakresie ochrony środowiska człowieka, postulując zarazem wykorzystywanie już istniejących w tym zakresie urządzeń, stosowanie takich technologii, aby zmniejszyć dotkliwe czy szkodliwe oddziaływanie przemysłu na środowisko człowieka.</u>
+ <u xml:id="u-10.39" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Komisja Przemysłu Ciężkiego i Maszynowego podkreśla znaczenie polepszenia poziomu technicznego wyrobów hutniczych, poprawy obsługi gwarancyjnej maszyn rolniczych, jak też zwiększenia dostaw dla rolnictwa silników, pomp, ciągników itp.</u>
+ <u xml:id="u-10.40" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Komisja Przemysłu Lekkiego stwierdza, że wskutek nieterminowych dostaw kooperacyjnych występowały trudności w wykonywaniu zadań przemysłu bawełnianego, jedwab- niczego i odzieżowego.</u>
+ <u xml:id="u-10.41" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Komisja Budownictwa i Gospodarki Komunalnej zwraca uwagę na potrzebę usprawnienia organizacji robót i podniesienia jakości materiałów budowlanych. Postuluje też przyspieszenie tempa poprawy warunków pracy i podniesienie na wyższy poziom szkolenia kadr.</u>
+ <u xml:id="u-10.42" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Komisja Drobnej Wytwórczości, Spółdzielczości Pracy i Rzemiosła widzi konieczność przyspieszenia rozwoju pracy nakładczej i wzrostu tempa działalności usług. Wysunęła jednocześnie postulat zrewidowania cen surowców wtórnych, których obecny poziom ogranicza ich wykorzystanie.</u>
+ <u xml:id="u-10.43" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Komisja Handlu Wewnętrznego wskazuje na konieczność usprawnienia systemu umów między handlem a przemysłem, co może przyczynić się do lepszego dostosowania produkcji do potrzeb rynku pod względem ilości, asortymentu i jakości. Widzi też potrzebę usprawnienia organizacji handlu wewnętrznego, a zwłaszcza wiejskiego.</u>
+ <u xml:id="u-10.44" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Komisja Nauki i Postępu Technicznego zwraca uwagę na problemy rozwoju i koordynacji prac naukowo-badawczych, usprawnień polityki licencyjnej i przyspieszenia postępu w produkcji, a szczególnie wdrożeń. Podkreślono jednocześnie, że spadek naboru młodzieży pochodzenia robotniczego i chłopskiego do szkół wyższych wynika głównie z braku miejsc w internatach, a więc z mniejszej dostępności dla tej młodzieży nauki w szkołach średnich. Zwrócono też uwagę na potrzebę dokonania zmian w dotychczasowym systemie pomocy materialnej dla młodzieży studiującej oraz systemu studiów dla pracujących, a także studiów doktoranckich.</u>
+ <u xml:id="u-10.45" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Komisja Oświaty i Wychowania zwraca uwagę na niewłaściwe praktyki wielu rad narodowych, polegające na wykorzystywaniu środków przeznaczonych na oświatę — na inne cele, przy jednoczesnym niewykonywaniu zadań w zakresie kształcenia dorosłych, wzroście zagęszczenia w przedszkolach i zakładach opiekuńczych.</u>
+ <u xml:id="u-10.46" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Komisja Handlu Zagranicznego podkreśla konieczność poprawy jakości wyrobów i opakowań — jako nieodzownego warunku wzrostu dynamiki eksportu, a również wprowadzenia nowych norm jakości przy odbiorze artykułów importowanych.</u>
+ <u xml:id="u-10.47" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Komisja Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego zwraca uwagę na niezadowalające wyniki w przemyśle tartacznym oraz celulozowo-papierniczym.</u>
+ <u xml:id="u-10.48" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Komisja Rolnictwa i Przemysłu Spożywczego eksponuje wagę poprawy w zakresie gospodarki ziemią, upowszechniania uprawy intensywnych odmian roślin, polepszenia warunków higieny pomieszczeń dla zwierząt, zwracając ponadto uwagę na niedobory wielu asortymentów i części zamiennych maszyn rolniczych.</u>
+ <u xml:id="u-10.49" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">W toku dyskusji w Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów podkreślono konieczność usprawnienia współpracy i szerszego wykorzystywania doświadczeń rad narodowych zarówno w procesie opracowywania planów, w szczególności terenowych, jak też w zakresie polityki cenowej, a więc ustalania i zatwierdzania cen.</u>
+ <u xml:id="u-10.50" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Wysoki Sejmie! Całą dyskusję nad sprawozdaniami Rządu cechowała głęboka troska o dalszy rozwój kraju, przy czym we wszystkich wypowiedziach dominowało zadowolenie z wyników osiągniętych w 1971 r. Niejednokrotnie też podkreślano, że doświadczenia z przebiegu realizacji planu 1971 roku wykorzystywano przy formułowaniu planu 5-letniego. Akcentowane było przy tym, że w 1971 r. rozpoczęto na szeroką skalę prace zmierzające do usprawnienia życia gospodarczego kraju i przezwyciężenia w przyspieszonym tempie obserwowanych od wielu lat braków i zaniedbań.</u>
+ <u xml:id="u-10.51" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Wysoka Izbo! Podkreślenia wymaga fakt, że budżet państwa zgodny z ustawą z dnia 19 marca 1971 r. zrealizowano po stronie dochodów w 106,5%, a po stronie wydatków — w 102,9%. Plan akumulacji przekroczono o około 25 mld zł, co stanowi blisko 9%. Świadczy to o właściwej gospodarce budżetowej państwa. Dzięki wyższej niż planowano dynamice dochodów budżetowych możliwe stało się przeznaczenie dodatkowych środków na rozwój gospodarki narodowej oraz na sfinansowanie większych niż planowano świadczeń na cele socjalne i kulturalne, a także na rozwój nauki. Budżet zamknięty został przy wydatnym umocnieniu równowagi finansowej państwa z punktu widzenia wewnętrznego, jak i stosunków z zagranicą. Ocena oparta na dokonanej analizie przebiegu realizacji narodowego planu gospodarczego w roku ubiegłym, jak też na przebiegu dyskusji odbytych we wszystkich komisjach sejmowych wskazuje na trzy kluczowe wnioski, a mianowicie:</u>
+ <u xml:id="u-10.52" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Po pierwsze — wyniki uzyskane w 1971 r. stanowią najbardziej widoczny dowód, że nowa polityka społeczno-gospodarczego rozwoju kraju określona uchwałami VII i VIII Plenum KC PZPR jest pomyślnie realizowana. W szczególności wyraża się to pełnym wykonaniem węzłowych zadań planu i osiągnięciem jego podstawowego celu, jakim było uzyskanie przyspieszonego i odczuwalnego wzrostu płac realnych, dochodów ludności rolniczej, przy jednoczesnym rozszerzeniu świadczeń socjalnych i umacnianiu równowagi rynkowej. Zapewniono wysoką dynamikę rozwoju wszystkich działów gospodarki narodowej oraz stworzono podstawy do dalszego rozwoju i postępu.</u>
+ <u xml:id="u-10.53" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Po drugie — nadal występowały liczne jeszcze braki i niedomagania. W świetle sytuacji i wyników 1971 r. oraz pierwszego półrocza 1972 r. można stwierdzić, że podjęte w ubiegłym roku i aktualnie rozwijane działania skutecznie ograniczają występujące od wielu lat niedomagania. Nie oznacza to jednak, że problemy te mogłyby choć na chwilę zostać pominięte w działalności Sejmu i Rządu.</u>
+ <u xml:id="u-10.54" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Po trzecie — skutecznym instrumentem dalszego wzmocnienia poprawy gospodarki i dynamizowania jej wzrostu powinno być konsekwentne wdrażanie zmian w systemie funkcjonowania gospodarki narodowej, których koncepcje zostały już opracowane przez komisję partyjno-rządową, powołaną dla unowocześnienia systemu funkcjonowania gospodarki i państwa.</u>
+ <u xml:id="u-10.55" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Wysoki Sejmie! Reasumując poczynione uwagi, stwierdzić trzeba, że pomyślne wykonanie planu przebiegało w korzystnym klimacie politycznym, wytworzonym w wyniku uchwał VII i VIII Plenum KC PZPR. Wyrazem poparcia dla zmian w polityce gospodarczej były szerokie inicjatywy produkcyjne, podejmowane z okazji VI Zjazdu partii, jak też wzmożony wysiłek całej klasy robotniczej i wszystkich pracujących. Stwarza to w sumie realne przesłanki do dalszego, jeszcze szybszego rozwoju naszego kraju i przekraczania zadań uchwalonego w ubiegłym miesiącu planu 5-letniego.</u>
+ <u xml:id="u-10.56" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Zgodnie z wnioskami komisji sejmowych, w imieniu Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów pozwalam sobie zgłosić projekt następującej uchwały:</u>
+ <u xml:id="u-10.57" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">1) Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej zatwierdza sprawozdanie Rządu z wykonania planu gospodarczego za rok 1971.</u>
+ <u xml:id="u-10.58" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">2) Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej zatwierdza sprawozdanie Rządu z wykonania budżetu państwa za okres od 1 stycznia do 31 grudnia 1971 r.</u>
+ <u xml:id="u-10.59" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">3) Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej — zgodnie z wnioskiem Najwyższej Izby Kontroli — udziela Rządowi absolutorium za okres od 1 stycznia do 31 grudnia 1971 roku.</u>
+ <u xml:id="u-10.60" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ <u xml:id="u-10.61" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Otwieram dyskusję.</u>
+ <u xml:id="u-10.62" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Głos zabierze poseł Leon Janczak.</u>
+ <u xml:id="u-10.63" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Poseł Janczak Leon:</u>
+ <u xml:id="u-10.64" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Obywatelko Marszałku! Wysoki Sejmie! W imieniu Klubu Poselskiego Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego zgłaszam poparcie dla wniosku Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów w sprawie zatwierdzenia sprawozdań Rządu z wykonania planu gospodarczego i budżetu państwa za rok 1971.</u>
+ <u xml:id="u-10.65" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Rząd przedstawił już obywatelom posłom i komisjom obszerne sprawozdania. Podstawowe dane zawarte były również w wystąpieniu Prezesa Najwyższej Izby Kontroli i posła referenta. Wysoka Izba pozwoli, że ograniczę się w swoim wystąpieniu do podstawowych spraw, nurtujących środowiska, które w tej Izbie reprezentujemy.</u>
+ <u xml:id="u-10.66" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Rok 1971, który zaznaczył się w życiu naszego społeczeństwa i państwa twórczym procesem przywracania więzi władzy państwowej z klasą robotniczą i całym społeczeństwem, stanowi dla nas doświadczenie polityczne o nieprzemijającej wartości. W ścisłej konsultacji z masami pracującymi, Rząd — kierując się uchwałami VII i VIII Plenum KC PZPR — podjął dzieło przełamania piętrzących się trudności gospodarczych i społecznych, usunięcia złych skutków biurokratycznych koncepcji zarządzania gospodarką i, w trakcie rozwiązywania palących problemów społeczno-gospodarczych, zainicjował i wypracował nową strategię gospodarczą, która przyniosła odczuwalne rezultaty.</u>
+ <u xml:id="u-10.67" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Jak wynika ze sprawozdania Rządu, narodowy plan gospodarczy na 1971 r., który zakładał — „harmonijny rozwój społeczno-gospodarczy oraz wzrost stopy życiowej społeczeństwa” został wykonany z nadwyżką we wszystkich podstawowych wskaźnikach dzięki aktywnemu poparciu załóg pracowniczych, rolników, wszystkich ludzi pracy.</u>
+ <u xml:id="u-10.68" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Dochód narodowy do podziału wzrósł o 9,6% wobec 7% wzrostu założonego w NPG oraz 5% wzrostu w 1970 r.</u>
+ <u xml:id="u-10.69" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Spożycie z dochodów osobistych ludności wzrosło o 6,7%, a w przeliczeniu na 1 mieszkańca — o około 5,8%.</u>
+ <u xml:id="u-10.70" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Należy podkreślić, że mimo wydatnego wzrostu pieniężnych przychodów ludności, w 1971 r. zaznaczyła się znaczna poprawa sytuacji w zaopatrzeniu rynku — dostawy towarów na zaopatrzenie rynku były wyższe o 9,6% niż w 1970 r. — w tym najbardziej dynamicznie wzrosły dostawy żywności, bo o 10,9%.</u>
+ <u xml:id="u-10.71" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Na podkreślenie zasługuje również teza sprawozdania z wykonania NPG, stwierdzająca, że na uzyskanie wysokiego tempa wzrostu wpłynęło głównie wysokie tempo wzrostu produkcji czystej przemysłu — o 8% oraz rolnictwa — o 9%.</u>
+ <u xml:id="u-10.72" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Wzrost produkcji czystej rolnictwa wynika głównie z pomyślnych rezultatów produkcji zwierzęcej i poważnego przyrostu stanu inwentarza. Świadczy to o pozytywnej reakcji rolników na decyzje Rządu w sferze polityki rolnej i jest dobrym punktem wyjścia do dalszego wzrostu produkcji rolniczej.</u>
+ <u xml:id="u-10.73" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Według danych spisu grudniowego z 1971 r. pogłowie bydła wzrosło w porównaniu z grudniem 1970 r. o 341 tys. sztuk, tj. o 3,3%, zaś pogłowia trzody wykazuje wzrost o 3 080 tys. sztuk, tj. o 22,2%, osiągając wysoki stan 16 900 tys. sztuk.</u>
+ <u xml:id="u-10.74" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Wytyczne Biura Politycznego KC PZPR i Prezydium NK ZSL z 15 kwietnia 1971 r. w sprawie polityki rolnej stworzyły podstawę do ważnych decyzji Rządu PRL i wyzwoliły zarazem wielką aktywność produkcyjną rolników wszystkich sektorów naszego rolnictwa.</u>
+ <u xml:id="u-10.75" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Zniesienie obowiązkowych dostaw, jak również zaniechanie lub ograniczenie innych reglamentacji typu administracyjnego między państwem a rolnikami, czego ostatnim przykładem jest zniesienie reglamentowanej sprzedaży węgla — nie tylko nie podważyły uspołecznionego skupu, ale stworzyły warunki do lepszego wykorzystania rezerw w gospodarce chłopskiej.</u>
+ <u xml:id="u-10.76" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Ważną funkcję spełniły także inne postanowienia, jak zabezpieczenie warunków opłacalności produkcji trzody, młodego bydła rzeźnego i mleka, ustawy o uregulowaniu własności gospodarstw rolnych oraz o ochronie gruntów rolnych i leśnych oraz rekultywacji gruntów, a także ułatwienie inwestowania.</u>
+ <u xml:id="u-10.77" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Wytyczne Biura Politycznego KC PZPR i Prezydium NK ZSL w sprawie ,,dalszego rozwoju samorządu rolniczego, będącego wyrazem obywatelskiego zaangażowania i aktywnego udziału wsi w zarządzaniu państwem i gospodarką narodową” zostały wzbogacone w 1971 r. praktyką realizacji polityki rolnej przy aktywnym współudziale producentów i potwierdzone uchwałami VI Zjazdu PZPR.</u>
+ <u xml:id="u-10.78" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Dzisiaj — przy ocenie wyników tego roku możemy stwierdzić, że wyrażone przez Biuro Polityczne KC PZPR i Prezydium NK ZSL przekonanie, że rolnicy i wszyscy pracownicy rolnictwa należycie wykorzystają stworzone warunki wzrostu produkcji rolnej, potwierdzają osiągnięte w praktyce rezultaty.</u>
+ <u xml:id="u-10.79" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">1971 r. przyniósł wielkie ożywienie społeczne i produkcyjne wsi polskiej, dążenie chłopów do rozwijania hodowli, modernizowania budynków inwentarskich, stosowania przemysłowych środków produkcji, w tym udoskonalonych narzędzi i maszyn. Wystarczy powiedzieć, że skup żywca przez organizacje państwowe i spółdzielcze w pierwszych 5 miesiącach br. był wyższy o 34% niż w porównywalnym okresie roku ubiegłego, mleka odpowiednio — o 19,7%.</u>
+ <u xml:id="u-10.80" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">O zaangażowaniu rolników w rozwijaniu produkcji zgodnie z potrzebami państwa mówi nam również wykorzystywanie dochodów rolniczych. Przy wzroście w 1971 r. dochodów z produkcji rolnej o 15,4% — po dotkliwym obniżeniu się w 1969 r. i 1970 r. — część dochodów przeznaczona na konsumpcję zwiększyła się o 8%, zaś nakłady pieniężne ludności chłopskiej na inwestycje produkcyjne wzrosły o 17,6%.</u>
+ <u xml:id="u-10.81" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Wysoki Sejmie! Z tego miejsca należy też podkreślić dużą rolę, jaką spełniła i powinna nadal spełniać uchwała Rady Ministrów nr 77 w sprawie organizacji skupu zwierząt rzeźnych i produktów zwierzęcych. Podobne znaczenie ma uchwała Rady Ministrów w sprawie kontraktacji zbóż. Działaczom rolnictwa znane jest osobiste zaangażowanie się Premiera Jaroszewicza na rzecz rozwiązania problemu poprawy warunków funkcjonowania punktów skupu. Miliony zaoszczędzonych godzin chłopskiego czasu — to tylko jeden z nierejestrowanych skutków rozwiązywania tego problemu.</u>
+ <u xml:id="u-10.82" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Pozytywnych skutków działalności państwa dla rolnictwa, jak i przemysłu jest znacznie więcej. Powiązanie rolnictwa z przemysłem rolno-spożywczym stało się u nas jedną z głównych dźwigni oddziaływania socjalistycznego państwa na gospodarkę chłopską. Ważne jest, aby wszystkie te powiązania, które przechodzą przez różne ogniwa systemu kontraktacji, dawały w efekcie również postęp produkcyjny i techniczny w rolnictwie.</u>
+ <u xml:id="u-10.83" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Doniosłość prawidłowego działania w tej sferze podkreślił na naradzie aktywu partyjnego jeszcze przed zniesieniem obowiązkowych dostaw tow. Edward Gierek. Niech mi wolno będzie zacytować to niezwykle ważne stwierdzenie. — „Z dniem 1 stycznia 1972 r. zostaną zniesione obowiązkowe dostawy zwierząt rzeźnych, zbóż i ziemniaków. Stworzy to dodatkowe możliwości przed gospodarstwami rolnymi. Dotyczy to zwłaszcza specjalizacji gospodarstw zgodnie z ich naturalnymi warunkami.</u>
+ <u xml:id="u-10.84" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Będziemy dążyli do tego, aby ukształtowały się u nas liczne grupy gospodarstw specjalizujących się w oparciu o długoletnią kontraktację w produkcji mleka, żywca wołowego, tuczników bądź prosiąt — gospodarstwa dające wysoko-wartościową produkcję, nie podlegającą okresowym wahaniom.” Ta wypowiedź I Sekretarza KC PZPR nabiera szczególnego znaczenia w świetle programu przyspieszenia rozwoju i unowocześnienia przemysłu rolno-spożywczego. Rozbudowa tego przemysłu jest wielką szansą postępu dla naszego rolnictwa, gdyż nie może być nowoczesnego przemysłu rolno-spożywczego bez wdrażania do rolnictwa określonych wymogów jakości i standardu surowców rolnych.</u>
+ <u xml:id="u-10.85" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Partnerem przemysłu we wdrażaniu postępowych metod agro-i zootechnicznych są kółka rolnicze, ich sekcje i grupy branżowych producentów. Pilną potrzebą jest natomiast wypracowanie metod ściślejszego włączenia nauki i kadr fachowców w procesy produkcji współczesnego rolnictwa, takich metod, które by zapewniły codzienne współdziałania fachowców z głównymi partnerami procesu produkcyjnego — to jest z rolnikami, ze spółdzielczością zaopatrującą w środki do produkcji i instytucjami skupu produktów rolnych, które dokonują również oceny jakościowej surowca.</u>
+ <u xml:id="u-10.86" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Istotnym uzupełnieniem decyzji 1971 r. w zakresie polityki rolnej jest uchwała Rady Ministrów nr 44 z lutego 1972 r. — „w sprawie pomocy państwa dla rolniczych spółdzielni produkcyjnych oraz innych form zespołowej gospodarki w rolnictwie”. Uchwała ta wypełnia istotną lukę w praktyce naszej polityki rolnej.</u>
+ <u xml:id="u-10.87" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Uchwała ta może i powinna stać się bodźcem doskonalenia metod działania organizacji rolniczych i spółdzielczości wiejskiej w taki sposób, aby obok silnego, pionowego powiązania gospodarki chłopskiej z całą gospodarką narodową poprzez system kontraktacji i zaopatrzenia, rozwijały się również współdziałania produkcyjne i zespołowe przedsięwzięcia gospodarcze bezpośrednio między gospodarstwami rolnymi.</u>
+ <u xml:id="u-10.88" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Oczywiście — przedstawione tutaj uwagi o zasadniczym znaczeniu dla rolnictwa indywidualnego powiązań z socjalistycznym przemysłem odnoszą się również do przemysłu zaopatrującego rolnictwo w środki produkcji oraz do całej sieci zaplecza technicznego. Poczynania Rządu, zabezpieczające zwiększone dostawy nowoczesnych maszyn, spotykają się z gorącym przyjęciem rolników. Pożądane byłyby również środki dla większego związania produkcji i usług POM z potrzebami rozwoju rolnictwa.</u>
+ <u xml:id="u-10.89" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Ściślejsze współdziałanie państwowego zaplecza technicznego ze spółdzielczością gminną i kółkami rolniczymi jest niezbędne dla zagwarantowania lepszego wykorzystania nowoczesnych materiałów — m.in. środków ochrony roślin i zapewnienia gospodarności w wykorzystywaniu społecznego majątku.</u>
+ <u xml:id="u-10.90" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Obywatele Posłowie! Nowa strategia gospodarcza i społeczna nadała wysoką rangę sprawom socjalnym ludzi pracy, co znalazło już wyraz w decyzjach w stosunku do ludności chłopskiej, dotyczących podwyższenia rent dla członków spółdzielni produkcyjnych oraz objęcia rolników indywidualnych świadczeniami społecznej służby zdrowia. Nie wymaga zapewnień, jak wielkie i wielostronne jest znaczenie tych decyzji.</u>
+ <u xml:id="u-10.91" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Wiele zjawisk w życiu młodzieży wiejskiej wskazuje na to, że niezbędnym warunkiem rozwoju rolnictwa — aktualnie i w przyszłości — jest stopniowe stwarzanie warunków socjalnych, porównywalnych z istniejącymi w innych działach gospodarki. Dlatego też podjęte przez Rząd decyzje stopniowego rozwiązywania zagadnień socjalnych wsi stanowią zarazem dźwignię twórczej polityki rolnej.</u>
+ <u xml:id="u-10.92" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Rolnictwo jest tą dziedziną, która może dużo zyskać dzięki nowemu stosunkowi KC PZPR i Rządu do problemów gospodarki i życia społecznego — ujmowaniu spraw w całej ich złożoności społecznej i kompleksowym rozwiązaniom. Chłopi — ludowcy, wychowywani przez Zjednoczone Stronnictwo Ludowe w tradycji zasad sojuszu robotniczo-chłopskiego wiedzą, że w interesie ludności chłopskiej jest integracja z całą gospodarką narodową, a nie oderwanie i partykularyzm.</u>
+ <u xml:id="u-10.93" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Apel Biura Politycznego KC PZPR w sprawie żniw, apel do rolników, a także do wszystkich pracowników różnych działów gospodarki narodowej, z którymi rolnictwo jest coraz ściślej powiązane, jest dobrym przykładem takiego rozumienia problemu.</u>
+ <u xml:id="u-10.94" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Wysoki Sejmie! Powodzenie nowego gospodarczego i społecznego programu Rządu umacnia również pozycję Polski w świecie. Dzięki konsekwentnej polityce Polski Ludowej, dzięki umacnianiu pozycji naszego kraju w systemie państw socjalistycznych nastąpiła ratyfikacja układów z NRF i zmiana stanowiska Watykanu.</u>
+ <u xml:id="u-10.95" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Postawa naszego Rządu w sprawach narodu polskiego, które reprezentuje na arenie światowej, zyskała uznanie i poparcie opinii publicznej. Jedną z tych spraw jest europejska konferencja bezpieczeństwa. Przedstawiciele naszego Stronnictwa uczestniczyli w ogólnoeuropejskiej naradzie partii i stronnictw chłopskich w Sofii, podobnie jak w późniejszej konferencji działaczy różnych środowisk krajów europejskich w Brukseli. Oba te spotkania mają duże znaczenie w rozszerzaniu ruchu społecznego na rzecz umacniania zasad pokoju i współpracy na kontynencie europejskim, które to zasady określają politykę zagraniczną naszego państwa.</u>
+ <u xml:id="u-10.96" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Biorąc pod uwagę poczynania Rządu, jak i osiągnięte rezultaty w polityce wewnętrznej oraz umocnienie międzynarodowej pozycji Polski, posłowie Klubu Poselskiego ZSL głosować będą za wnioskiem w sprawie zatwierdzenia sprawozdań Rządu z wykonania narodowego planu gospodarczego i budżetu państwa wraz z wnioskiem NIK o udzielenie Rządowi absolutorium za okres od 1 stycznia do 31 grudnia 1971 r.</u>
+ <u xml:id="u-10.97" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ <u xml:id="u-10.98" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Głos zabierze poseł Witold Jankowski.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-11">
+ <u xml:id="u-11.0" who="#PoselJankowskiWitold">Obywatelko Marszałku! Wysoka Izbo! Nasza dzisiejsza debata nad sprawozdaniami Rządu z wykonania narodowego planu gospodarczego i budżetu państwa za rok 1971 dotyczy roku, który w 30-letniej już niemal historii budownictwa socjalistycznego w naszym kraju był okresem szczególnie doniosłym. Można nawet z całą ścisłością powiedzieć, że rok ten stanowi wyraźną cezurę w dotychczasowym procesie rozwojowym.</u>
+ <u xml:id="u-11.1" who="#PoselJankowskiWitold">Po pierwsze — dlatego, że w oparciu o uchwały VII i VIII Plenum KC PZPR oderwaliśmy się zdecydowanie od męczącej i jałowej statyczności wielu minionych lat i nadaliśmy nową, odważną i ambitną dynamikę gospodarce narodowej we wszystkich dziedzinach. Zaprogramowana została i podjęta polityka przyspieszonego, harmonijnego i wszechstronnego rozwoju kraju dzięki wyzwoleniu wewnętrznych sił aktywności społecznej i patriotycznych ambicji, przy założeniu, że ta zwiększona aktywność będzie znajdowała swe bezpośrednie i sprawdzalne odzwierciedlenie we wzroście szeroko pojętej stopy życiowej i ogólnego dobrobytu.</u>
+ <u xml:id="u-11.2" who="#PoselJankowskiWitold">Po drugie — uchwały VII i VIII Plenum określiły w nowy sposób strategię i taktykę budownictwa socjalistycznego w naszym kraju. Ta nowa strategia i taktyka wyraziła się w wielokrotnie, także z tej trybuny, postulowanym integralnym powiązaniu rozwoju społecznego i rozwoju gospodarczego, co więcej — w podjęciu jedynie słusznej w systemie socjalistycznym zasady, że cele społeczne wyznaczają kierunki rozwoju gospodarczego.</u>
+ <u xml:id="u-11.3" who="#PoselJankowskiWitold">Rząd, podejmując realizację generalnych dyrektyw partii, dokonał niezbędnych korekt w narodowym planie gospodarczym i budżecie państwa na rok 1971, zatwierdzonych uchwałami Sejmu z 19 marca ubiegłego roku. Zrozumiałe, że korekty te mogły być w ówczesnej sytuacji tylko zabiegiem doraźnym, zapobiegający najbardziej rażącym zaniedbaniom poprzednich lat i zaspokajającym najbardziej pilne potrzeby społeczne. Istotne było jednak to, że oznaczały one natychmiastowe podjęcie nowo zakreślonych zadań i były równocześnie zapowiedzią długofalowego programu realizacji nowej polityki społeczno-gospodarczego rozwoju, programu, który sformułowany na VI Zjeździe PZPR w oparciu o szeroką konsultację społeczną — znajduje już swój konkretny wyraz w planie 5-letnim do roku 1975, względnie wybiega na lata następne, tam gdzie jest to uzasadnione wielkością zamierzenia.</u>
+ <u xml:id="u-11.4" who="#PoselJankowskiWitold">Poseł sprawozdawca przeprowadził w swoim wystąpieniu szczegółową analizę rezultatów działalności Rządu w dziedzinie wykonania planu i budżetu za rok ubiegły. Z analizy tej wynika, że dzięki energicznemu i konsekwentnemu wcielaniu przez Rząd w życie generalnych dyrektyw Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej jako kierowniczej siły i dzięki wielkiemu ożywieniu całego pracującego społeczeństwa uzyskaliśmy w ubiegłym roku korzystne wyniki w większości działów gospodarki, a także wyraźny postęp, jeśli chodzi o warunki socjalno-bytowe ludzi pracy.</u>
+ <u xml:id="u-11.5" who="#PoselJankowskiWitold">Ograniczę się więc do podkreślenia jednego tylko, ale jakże wymownego faktu. W 1971 roku nastąpił wydatny wzrost dochodów pieniężnych ludności. Zwiększyły się one w porównaniu z 1970 r. o 59,4 mld zł, to jest o 10,5%, a oznacza to przekroczenie planu o około 10 mld zł. Wymieniając liczbę 59 mld zł, warto przypomnieć, jak trudna wydawała się z punktu widzenia możliwości finansowych państwa i utrzymania równowagi rynkowej decyzja z końca grudnia 1970 r. w sprawie podwyżek najniższych płac, dodatków rodzinnych, rent i emerytur, a także podjęta później decyzja o cofnięciu grudniowej podwyżki cen detalicznych na artykuły żywnościowe, przy utrzymaniu obniżonych cen na wiele artykułów przemysłowych.</u>
+ <u xml:id="u-11.6" who="#PoselJankowskiWitold">Trzeba odnotować też niezwykle ważny fakt. Otóż w 1971 roku po raz pierwszy od 15 lat nastąpił spadek kosztów utrzymania. Spadek ten szacowany jest na 0,3% i wynikał z dokonanych obniżek cen, a także z zamrożenia na 2 lata cen detalicznych podstawowych artykułów żywnościowych.</u>
+ <u xml:id="u-11.7" who="#PoselJankowskiWitold">W rezultacie przeciętna płaca realna w gospodarce uspołecznionej wzrosła w ubiegłym roku o 5,3%, to jest w tempie prawie trzykrotnie wyższym niż średnie w dziesięcioleciu 1961—1970.</u>
+ <u xml:id="u-11.8" who="#PoselJankowskiWitold">Tak wyraźna, choć nie obejmująca jeszcze wszystkich grup ludności pracującej, poprawa warunków materialnych, a także inne decyzje z dziedziny socjalno-bytowej możliwe były oczywiście dzięki korzystnym wynikom produkcyjnym. Mieliśmy tu do czynienia ze swoistym sprzężeniem zwrotnym. Wzrost zarobków z tytułu wykonywanej pracy stawał się impulsem do podnoszenia wydajności pracy i efektywności gospodarowania, a to z kolei stwarzało warunki do dalszego postępu społecznego.</u>
+ <u xml:id="u-11.9" who="#PoselJankowskiWitold">Nie jest to bynajmniej efekt przypadkowy, ale wynik odważnie podjętej i konsekwentnie realizowanej polityki, która związała zadania przyspieszonej dynamiki rozwoju gospodarczego z równie dynamiczną, wielostronną i szeroko zakrojoną polityką społeczną. Polityką społeczną — traktowaną słusznie nie jako instrument służący wyłącznie do osiągania określonych celów produkcyjnych, ale jako wartość i cel nadrzędny i podstawowy.</u>
+ <u xml:id="u-11.10" who="#PoselJankowskiWitold">Wysoka Izbo! I Sekretarz Komitetu Centralnego mówił niedawno o potrzebie — „konstruktywnego niezadowolenia” jako postawie, która cechować powinna kierowniczy aktyw państwa i poszczególnych regionów. Myślę, że postawa taka powinna charakteryzować wszystkich ludzi pracy po to, aby każdy z nas lepiej wykonywał swe obowiązki i osiągał lepsze wyniki.</u>
+ <u xml:id="u-11.11" who="#PoselJankowskiWitold">Twórcą i podmiotem działalności gospodarczej jest zawsze człowiek. O wynikach jego działalności decydują, obok warunków w jakich działa, jego umiejętności, postawa i zaangażowanie, kondycja psychiczna i fizyczna. Można mówić o całym zespole czynników materialnych i moralnych, skłaniających człowieka do tego, aby w sposób coraz doskonalszy i bardziej odpowiedzialny wykonywał powierzone mu zadania. Takim czynnikiem jest na pewno motyw sukcesu osobistego, ale także patriotyczny motyw sukcesu narodowego i państwowego. Jest tym czynnikiem poczucie rzeczywistego współuczestniczenia w tworzeniu wspólnego dzieła i rodzące się na tym gruncie poczucie współodpowiedzialności nie tylko za własny odcinek pracy, ale i za całość społecznego wysiłku.</u>
+ <u xml:id="u-11.12" who="#PoselJankowskiWitold">Myślę, że można dziś z całym przekonaniem powiedzieć — mimo wielu jeszcze dokuczliwych braków i niedomagań, mimo wciąż zbyt wielu złych zjawisk w naszym życiu społecznym, gospodarczym, w rodzinie, w miejscu pracy, w stosunkach międzyludzkich — że polityka pogrudniowa, której pierwszym, wstępnym rokiem realizacji był rok ubiegły, stwarza korzystne przesłanki dla umacniania i pogłębiania motywów obywatelskiego zaangażowania wśród najszerszych kręgów społecznych, korzystne przesłanki dla powszechnego odczucia stabilizacji ekonomicznej i moralnej.</u>
+ <u xml:id="u-11.13" who="#PoselJankowskiWitold">Przemawiając w imieniu Koła Poselskiego — „Pax” jako przedstawiciel ruchu społeczno-postępowego katolików nie mogę nie podkreślić wagi, jaką dla pogłębienia postaw zaangażowania patriotycznego i socjalistycznego katolików miały liczne wypowiedzi przywódców partii i Rządu, stwierdzające, że jedynym kryterium oceny obywatela jest jego uczestnictwo w realizacji programu Frontu Jedności Narodu, niezależnie od motywacji światopoglądowej tego zaangażowania.</u>
+ <u xml:id="u-11.14" who="#PoselJankowskiWitold">Społeczeństwo polskie jest w znakomitej swej części społeczeństwem ludzi wierzących, którzy w ideowo-politycznej jedności patriotycznej chcą budować i budują socjalistyczną ojczyznę. Zrozumiałe jest, że rzeczywistość ta rodzi także określone problemy, bieżące i perspektywiczne w dziedzinie wzajemnego współżycia światopoglądowego, jak również zróżnicowane koncepcje rozwiązywania tych problemów. Zawsze jednak — właśnie w imię umacniania moralno-politycznej jedności narodu i dynamizowania jego aktywności — kryterium oceny człowieka powinna pozostawać w codziennej praktyce życia społecznego wyłącznie jego obywatelska postawa i socjalistyczny patriotyzm.</u>
+ <u xml:id="u-11.15" who="#PoselJankowskiWitold">W tak drażliwej i ważkiej dziedzinie normalizacji stosunków kościelno-państwowych trzeba przypomnieć zachęcające wydarzenia ubiegłego roku, jak m.in. podjęcie przez przedstawicieli naszego Rządu bezpośrednich rozmów z Watykanem oraz przekazanie przez państwo na własność kościoła nieruchomości użytkowanych na ziemiach zachodnich. Sądzić należy, że ten kierunek będzie przez obie strony systematycznie kontynuowany i że w drodze wzajemnych ustaleń i porozumień z władzą państwową rozwiązywane będą istniejące jeszcze problemy.</u>
+ <u xml:id="u-11.16" who="#PoselJankowskiWitold">W ostatnich dniach Watykan podjął, jak wiemy, decyzję o dostosowaniu granic administracji kościelnej w Polsce do zachodnich granic naszego państwa. Podejmując tę decyzję, także Stolica Apostolska uznała ostateczny i prawny charakter polskiej granicy na Odrze i Nysie Łużyckiej, uznała akt sprawiedliwości historycznej, który dokonał się z górą ćwierć wieku temu. Konieczność i zasadność takiego kroku była przez wszystkie ubiegłe lata oczywista dla katolików polskich, którzy postulowali jego dokonanie począwszy od pierwszych lat powojennych i dla których odkładanie ostatecznej regulacji tej sprawy z biegiem czasu stawało się coraz bardziej niezrozumiałe.</u>
+ <u xml:id="u-11.17" who="#PoselJankowskiWitold">Witając ze szczerą radością obecną decyzję Stolicy Apostolskiej, chciałbym wyrazić przekonanie, że służyć ona będzie dobrze pełnemu unormowaniu stosunków kościelno-państwowych, czego katolicy polscy oczekują ze zrozumiałych i oczywistych powodów.</u>
+ <u xml:id="u-11.18" who="#PoselJankowskiWitold">Wysoka Izbo! Można z całą ścisłością powiedzieć, że zadanie dynamicznego rozwoju społecznego i gospodarczego naszego kraju jest nie tylko naszym problemem wewnętrznym, nie tylko sprawą naszych ambicji narodowych, ale jest także koniecznością na płaszczyźnie międzynarodowej. Pomyślna realizacja tego zadania decyduje bowiem i decydować będzie coraz bardziej o międzynarodowej randze naszego kraju.</u>
+ <u xml:id="u-11.19" who="#PoselJankowskiWitold">Miejsce Polski we współczesnym świecie jest określone. Rozstrzygają je trzy podstawowe czynniki: ustrój socjalistyczny, przynależność do wspólnoty państw socjalistycznych, a zwłaszcza sojusz ze Związkiem Radzieckim oraz aktywność naszej polityki zagranicznej, której zadaniem jest stwarzanie korzystnych warunków zewnętrznych dla realizacji naszych zamierzeń. Nie są to czynniki, do których można podchodzić statycznie. Podejście dynamiczne jest tu i naturalne, i konieczne. Stoi bowiem przed nami, jak przed każdym państwem socjalistycznym, zadanie przyspieszonego rozwoju gospodarczego i społecznego, najbardziej efektywnego wykorzystania potencjału ludzkiego i materialnego i stałego doskonalenia funkcjonowania ustroju socjalistycznego, zarówno na płaszczyźnie sprawności organizacyjno-ekonomicznej, jak i na płaszczyźnie humanistycznych rozwiązań społecznych.</u>
+ <u xml:id="u-11.20" who="#PoselJankowskiWitold">Stoi przed nami dalej zadanie dalszego, wszechstronnego rozwoju integracji socjalistycznej zarówno w istniejących już względnie nowo powoływanych strukturach Rady Wzajemnej Pomocy Gospodarczej, jak i w dwustronnych układach międzypaństwowych. Otwarcie granicy między Polską i NRD jest w tym zakresie niejako symbolicznym przykładem.</u>
+ <u xml:id="u-11.21" who="#PoselJankowskiWitold">I wreszcie stoi przed nami zadanie kontynuowania solidarnej polityki całej wspólnoty socjalistycznej i wzbogacania jej własnymi inicjatywami państwowymi z ukierunkowaniem na osiągnięcie podstawowego celu naszego wspólnego działania na forum międzynarodowym — a mianowicie pokojowej i aktywnej współpracy państw o różnych ustrojach społecznych.</u>
+ <u xml:id="u-11.22" who="#PoselJankowskiWitold">Bliższym celem, do którego zrealizowania dążymy jako wspólnota socjalistyczna, jest stworzenie systemu bezpieczeństwa zbiorowego w Europie. Dzięki wytrwałej polityce Związku Radzieckiego, naszego kraju i innych państw socjalistycznych cel ten jest dziś bliższy osiągnięcia niż kiedykolwiek, mimo iż wciąż żywotne są siły imperializmu, siły wrogie pokojowi.</u>
+ <u xml:id="u-11.23" who="#PoselJankowskiWitold">Wydaje się, że w wysiłkach o zwołanie europejskiej konferencji w sprawie bezpieczeństwa i współpracy szczególna rola przypada Polsce i naszej dyplomacji. Z należnym uznaniem należy więc ocenić zwiększoną aktywność naszej polityki zagranicznej, tak widoczną zwłaszcza w ostatnim okresie i przyjmowaną wszędzie z szacunkiem i aprobatą.</u>
+ <u xml:id="u-11.24" who="#PoselJankowskiWitold">Polska wypracowała sobie dzięki swej pokojowej polityce wysoką pozycję i autorytet w świecie. Powszechne uznanie nienaruszalności i ostatecznego charakteru naszej granicy zachodniej na Odrze i Nysie, uznanie jej także przez rząd Niemieckiej Republiki Federalnej, jest jednym z podstawowych sukcesów naszej polityki zagranicznej. Jest to sukces, który ma istotne znaczenie nie tylko dla Polski, ale także dla pokoju w Europie i świecie, likwiduje bowiem niebezpieczne ognisko zapalne, podsycane przez niedobitki niemieckiego imperializmu. Wszyscy jesteśmy świadomi tego, że sukces ten stał się możliwy także dzięki takiemu układowi sił, który zmusił wreszcie Niemiecką Republikę Federalną do rezygnacji z prowadzonej przez długie lata awanturniczej polityki rewizjonistycznej.</u>
+ <u xml:id="u-11.25" who="#PoselJankowskiWitold">Podkreślając z zadowoleniem postępujący trend odprężeniowy na arenie międzynarodowej, trzeba sobie równocześnie zdawać sprawę z tego, że niesie on ze sobą jakościowo nowe, bardziej złożone problemy konfrontacji między światem socjalistycznym i kapitalistycznym. Konfrontacja ta stawać się będzie coraz bardziej konfrontacją idei, zdolności, wysiłków i ich efektów, stopnia integralności i ambicji narodowych państw o indywidualnej historii i o odmiennych ustrojach. Konfrontacja humanizmu socjalistycznego z systemem kapitalistycznym będzie stawać się coraz bardziej centralnym zagadnieniem przyszłych lat.</u>
+ <u xml:id="u-11.26" who="#PoselJankowskiWitold">Jest sprawą dla każdego z nas jasną, że w tym nowym otwartym świecie Polak nie może i nie pojawi się jako postać anemiczna, ale jako przedstawiciel kraju o bogatej i rozwijającej się kulturze, gospodarce, nauce, jako człowiek świadomy wartości, które niesie wciąż jeszcze ze sobą powiązanie socjalizmu z patriotyzmem oraz rozwój socjalistycznego humanizmu.</u>
+ <u xml:id="u-11.27" who="#PoselJankowskiWitold">Wysoka Izbo! Oceniając działalność Rządu w dziedzinie wykonania planu i budżetu za rok 1971, jesteśmy wszyscy świadomi poważnych zadań, które stoją przed naszym krajem i społeczeństwem w roku bieżącym i w latach przyszłych, ale także ożywieni jesteśmy przekonaniem, że zadania te będą pomyślnie i konsekwentnie realizowane. Podzielając to przekonanie, chciałbym oświadczyć w imieniu Koła Poselskiego — „Pax”, że będziemy głosowali za wnioskiem o udzielenie Rządowi absolutorium za okres od 1 stycznia do 31 grudnia 1971 r.</u>
+ <u xml:id="u-11.28" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-12">
+ <u xml:id="u-12.0" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Głos zabierze poseł Tadeusz Myślik.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-13">
+ <u xml:id="u-13.0" who="#PoselMyslikTadeusz">Obywatelko Marszałku! Wysoka Izbo! Sprawozdanie Rządu z wykonania narodowego planu gospodarczego i budżetu państwa za rok 1971 ukazało nam miarę ekonomicznych i społecznych osiągnięć, jakie stały się udziałem naszego kraju w analizowanym okresie. Dotyczy to zarówno wzrostu dochodu narodowego, jak też przychodów pieniężnych ludności.</u>
+ <u xml:id="u-13.1" who="#PoselMyslikTadeusz">Już Prezes Najwyższej Izby Kontroli w swoim wystąpieniu z tej trybuny przypomniał, że płace realne w gospodarce uspołecznionej wzrosły średnio o 5,3%, przekraczając wysoko wskaźnik założony w planie, a ich tempo wzrostu było niemal 3-krotnie wyższe od średniego tempa wzrostu w poprzednim dziesięcioleciu. Jest to fakt bardzo wymowny.</u>
+ <u xml:id="u-13.2" who="#PoselMyslikTadeusz">Podobnie realne dochody ludności rolniczej przeznaczone na konsumpcję i inwestycje nieprodukcyjne wzrosły o 8,1%. Nastąpiła poprawa zaopatrzenia rynku, przy czym na podkreślenie zasługuje zwłaszcza poprawa zaopatrzenia w żywność i inne artykuły pierwszej potrzeby. Pragnę stwierdzić, że ów obraz statystyczny ma tym razem potwierdzenie w powszechnym odczuciu społecznym. Zwłaszcza wysoko oceniana została zagwarantowana przez Rząd stabilizacja cen artykułów pierwszej potrzeby.</u>
+ <u xml:id="u-13.3" who="#PoselMyslikTadeusz">Do optymizmu skłania również fakt, że zapoczątkowany w ubiegłym roku wzrost dynamiki rozwoju gospodarki narodowej wg danych za pierwsze półrocze roku bieżącego utrzymuje się nadal.</u>
+ <u xml:id="u-13.4" who="#PoselMyslikTadeusz">Ożywienie gospodarcze znalazło również wyraz we wzroście produkcji przemysłu uspołecznionego o 8,2% — co prawda, jak usłyszeliśmy od posła sprawozdawcy, nie zawsze, niestety, na właściwym poziomie jakościowym — rolnictwa o 3,7%. Sprzyjały temu bardziej dogodne warunki ekonomiczne stworzone dla rolników indywidualnych. Niejednokrotnie już na tej wysokiej trybunie powracano do uchwał VII i VIII Plenum KC PZPR, które stanowiły impuls do nowej polityki społeczno-ekonomicznej, sformułowanej następnie przez partię w sposób kompleksowy w uchwałach jej VI Zjazdu.</u>
+ <u xml:id="u-13.5" who="#PoselMyslikTadeusz">Nie pomijając zasadniczych różnic światopoglądowych, jakie dzielą nas katolików i sprawującą w Polsce kierownictwo polityczne partię marksistowską, niech mi wolno będzie podkreślić, że właśnie w nowej społeczno-ekonomicznej polityce partii i Rządu odczytujemy to, co wierzę, jest nam głęboko wspólne — troskę o człowieka, o poprawę jego warunków życia i wszechstronnego rozwoju. Znalazło to między innymi wyraz w społecznej polityce Rządu, w pomocy udzielonej kobiecie pracującej, w podwyższeniu najniższych rent i emerytur, w objęciu rolników indywidualnych i ich rodzin bezpłatną opieką lekarską, jakkolwiek ten ostatni fakt stworzył dla uspołecznionej służby zdrowia nowe bardzo poważne i trudne zadania, bynajmniej nie w pełni jeszcze rozwiązane.</u>
+ <u xml:id="u-13.6" who="#PoselMyslikTadeusz">Owo kryterium humanistyczne stanowić powinno i nadal w naszym działaniu najwyższy punkt odniesienia zarówno w rozwiązywaniu problemów dnia dzisiejszego, jak i tworzeniu materialnych i kulturowych przesłanek rozwoju w przyszłości. Ruch społeczny, którego parlamentarnym wyrazem jest Koło Poselskie — „Znak”, na miarę swoich możliwości uczestniczy we wspólnym dziele społecznego i gospodarczego rozwoju Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, w umacnianiu jej autorytetu i pozycji w świecie. W szczególności koncentrujemy nasze wysiłki na podnoszeniu etyki społecznej, co będąc nakazem wyznawanej przez nas religii, stanowi również ważny i konstruktywny element wychowawczy w ogóle.</u>
+ <u xml:id="u-13.7" who="#PoselMyslikTadeusz">Uważamy, że probierzem człowieka jest jego zaangażowanie ideowe, a najgroźniejszą przeszkodą w realizacji naszych ambitnych narodowych planów jest ideowy indyferentyzm, rodzący postawy aspołeczne. Nie przeceniając zasięgu tego zjawiska nie można go jednak nie dostrzegać. Dlatego tak ważny jest sojusz ludzi ideowych, ludzi, których łączy wspólna troska o dobro społeczne. Tak właśnie — jako sojusz ludzi ideowych — rozumiemy Front Jedności Narodu. I dlatego też uważamy, że nie można utracić ani jednego człowieka kompetentnego, zaangażowanego ideowo i społecznie, nawet jeżeli nie mieści się on koniecznie w schemacie wymogów formalnych, stawianych w praktyce polityki kadrowej czy nomenklatury.</u>
+ <u xml:id="u-13.8" who="#PoselMyslikTadeusz">Wysoka Izbo! Wyrażone przeze mnie uznanie dla Rządu nie oznacza bynajmniej, że przyjmujemy przedłożone sprawozdania bezkrytycznie. Tu chciałbym pozwolić sobie na małą dygresję. Niejednokrotnie obywatele posłowie wypowiadający się polemicznie na temat wystąpień mówców z Koła Poselskiego — „Znak”, jak to było na poprzednim posiedzeniu Sejmu w stosunku do posła Zabłockiego, zarzucają, że czegoś nie pamiętamy czy nie dostrzegamy. Chciałbym zapewnić Wysoką Izbę, że tak nie jest, że i pamiętamy, i dostrzegamy. Nie możemy natomiast w krótkich, ograniczonych regulaminowo przemówieniach raz jeszcze wszystkiego przytaczać od początku. I dlatego bylibyśmy zobowiązani za wytykanie nam tego, co w naszych przemówieniach jest ewentualnie niesłuszne, a nie tego, czego w nich nie zamieściliśmy. Tym bardziej, że wszystkim nam chodzi przecież o jeden i ten sam program społeczno-gospodarczego rozwoju, a spieramy się niekiedy jedynie o ostateczny kształt jego realizacji.</u>
+ <u xml:id="u-13.9" who="#PoselMyslikTadeusz">Zdajemy sobie sprawę, że nie wszystko można było poprawić w ciągu jednego roku, ale też widzimy nadal poważne braki. Widzimy je m.in. w realizacji planu inwestycyjnego. Ramy dzisiejszej debaty pozwalają jedynie na ich bardzo skrótowe wyliczenie, uważam jednak, że problem jest zbyt ważny, aby można go było zupełnie pominąć.</u>
+ <u xml:id="u-13.10" who="#PoselMyslikTadeusz">I tak — jak sądzę, należy ustabilizować zatwierdzone już plany urbanistyczne i plany szczegółowej odbudowy miast i osiedli lub skorygować je tam, gdzie to jest konieczne, co umożliwi otwarcie i uzbrojenie terenów pod budownictwo przyszłych lat. Te plany są jeszcze zbyt płynne.</u>
+ <u xml:id="u-13.11" who="#PoselMyslikTadeusz">W większym jak dotąd zakresie angażować należy w budownictwie mieszkaniowym środki własne ludności, co stanowić może dodatkowy czynnik równowagi rynkowej, pod warunkiem, że budownictwo spółdzielcze zyska w praktyce planistycznej niezbędny priorytet. Ewentualne środki rezerwowe, jakie pozostają jeszcze w dyspozycji Rządu, pilnie przeznaczyć należy na rozwój przemysłu materiałów budowlanych tak, aby ich okresowe niedobory, zwłaszcza cementu, wapna hydratyzowanego i pokryć dachowych nie hamowały już więcej postępu prac budowlanych.</u>
+ <u xml:id="u-13.12" who="#PoselMyslikTadeusz">Zadbać należy w większym niż dotąd zakresie o właściwe przygotowanie dokumentacji projektowo-kosztorysowej i poprawić stopień geologicznego rozpoznania terenu przyszłej budowy oraz zadbać o skonkretyzowanie osobistej, imiennej odpowiedzialności za rzetelność opracowywanych projektów. Najważniejszym i najbardziej newralgicznym etapem procesu inwestycyjnego jest plac budowy. Tam rozstrzyga się bitwa o jakość i terminowość wykonawstwa inwestycyjnego. Dlatego niezbędne jest zagwarantowanie wykonawcom rytmicznych dostaw materiałów budowlanych, ustabilizowania załóg, zlikwidowanie różnicy stawek zarobków płacowych na różnych budowach, tak aby zadośćuczynić zasadzie — „za równą pracę równa płaca”. Że budowlanych stać jest na wyższą jakość pracy, świadczyć może ów anegdotyczny przypadek, kiedy to pewien majster zadbał o właściwe wykonanie konkretnego mieszkania w oddawanym bloku, sądził bowiem, że właśnie w tym mieszkaniu zamieszka, a tylko przez przypadek otrzymał inne, pozostawiające wiele do życzenia, chociaż zbudowane również pod jego kierownictwem.</u>
+ <u xml:id="u-13.13" who="#PoselMyslikTadeusz">Kolejnym zjawiskiem, które ocenić należy krytycznie, był w 1971 r. dotkliwy brak niektórych maszyn i narzędzi rolniczych oraz stosunkowo niska ich jakość. Jest to problem tym ważniejszy, że decyduje on o wzroście wydajności pracy w rolnictwie, o nowoczesności uprawy, dlatego, że jedynie na drodze mechanizacji prac rolnych potrafimy zapewnić zagospodarowanie całej — znacznej, niestety, jeszcze nie wykorzystanej należycie — rezerwy ziemi ornej, że wreszcie jest to jedyna droga do zmniejszenia różnicy między miastem a wsią i otworzenia wsi polskiej na szersze przemiany kulturowe.</u>
+ <u xml:id="u-13.14" who="#PoselMyslikTadeusz">Pilnego rozwiązania wymaga problem niedowładu usług dla ludności i dobrze się stało, że sprawami tymi zajęła się ostatnio Rada Ministrów.</u>
+ <u xml:id="u-13.15" who="#PoselMyslikTadeusz">Wreszcie przypomnieć pragnę, że na czoło problemów nie tylko w naszym kraju, ale w całym współczesnym świecie wysuwa się sprawa skuteczniejszej niż dotąd ochrony środowiska człowieka, tak ważnej zwłaszcza przy dynamicznych procesach industrializacji. Nie wystarczy w tym względzie samo tylko, najlepsze nawet ustawodawstwo czy konieczny zresztą najostrzejszy nawet system kar. Konieczna jest jeszcze właściwa moralna postawa kierowników produkcji. I być może zadbać należy o to już na studiach technicznych, nauczając przyszłych inżynierów mądrej zasady — „primum non nocere” — — „przede wszystkim nie szkodzić”.</u>
+ <u xml:id="u-13.16" who="#PoselMyslikTadeusz">Wysoka Izbo! Ocena działalności Rządu w roku ubiegłym byłaby niepełna, gdyby pominąć dwie jeszcze dziedziny, w których zaznaczyła się ona wyraźnie. Pierwszą z nich jest polska polityka zagraniczna. Także i na tym odcinku aktywność Rządu ocenić należy bardzo wysoko. Trwając w ścisłym sojuszu i rozszerzając współpracę z krajami obozu socjalistycznego, rozwijaliśmy na zasadach pokojowego współistnienia przyjazne stosunki z państwami o odmiennych od naszego ustrojach. O rezultatach owej otwartej, dynamicznej i bardzo naszym zdaniem konsekwentnej polityki Rządu, chociaż realizowanej w niełatwych warunkach świata podzielonego na bloki militarne, z pozycji państwa średniej wielkości, świadczą dziś takie fakty, jak ratyfikowanie przez parlament NRF w maju br. układu zawartego między PRL i NRF, jak wizyta w Warszawie Prezydenta Stanów Zjednoczonych Ameryki Północnej Richarda Nixona, Premiera Kuby Fidela Castro Rus i Prezydenta Socjalistycznej Federacyjnej Republiki Jugosławii Josipa Broz Tito oraz dzisiejsza wizyta Sekretarza Generalnego Organizacji Narodów Zjednoczonych Kurta Waldheima, jak rozwijające się przyjazne stosunki z Francją i niektórymi innymi krajami Europy zachodniej. Dyplomacja polska w poważnej mierze przyczyniła się i przyczynia się nadal do postępu w przygotowaniach Europejskiej Konferencji Bezpieczeństwa i Współpracy, po której tak wiele sobie obiecujemy.</u>
+ <u xml:id="u-13.17" who="#PoselMyslikTadeusz">Dziedziną drugą jest rozpoczęcie trudnego, ale jakże ważnego dla pełnej konsolidacji wewnętrznej naszego narodu procesu normalizacji stosunków między państwem a kościołem. Niewątpliwą zasługą Rządu jest, że podjął inicjatywę tej normalizacji, nie ograniczając się jedynie do deklaracji słownych, ale nawiązując bezpośrednie rozmowy zarówno ze Stolicą Apostolską, jak i z Episkopatem Polski. Ważnymi i jednostronnymi ze strony Rządu krokami na tej dradze były w omawianym okresie: odstąpienie od wymogu prowadzenia przez instytucje kościelne ksiąg inwentarzowych, a przede wszystkim zwrócenie kościołowi jego mienia na ziemiach zachodnich i północnych. Z satysfakcją przyjęliśmy słowa I Sekretarza KC PZPR Edwarda Gierka, wypowiedziane 25 czerwca br. we Wrocławiu na naradzie aktywu partyjnego Dolnego Śląska, że nie należy zapominać — „o patriotycznym wkładzie, jaki w zespolenie tych ziem z macierzą wniosło wielu księży, którzy w tej wielkiej sprawie byli razem z narodem i nadal swemu narodowi chcą służyć”. Właśnie w ostatnich dniach miał miejsce historyczny w odczuciu wszystkich Polaków, a od lat oczekiwany przez katolików polskich fakt definitywnego ustanowienia pełnoprawnej polskiej administracji kościelnej na ziemiach odzyskanych. W ten sposób spełniony został ważny postulat polskiej racji stanu.</u>
+ <u xml:id="u-13.18" who="#PoselMyslikTadeusz">Mamy głęboką nadzieję, że w niedalekiej przyszłości znajdą pomyślne rozwiązanie także i inne problemy wzajemnych stosunków pomiędzy państwem a kościołem, jakkolwiek nie byłyby one złożone.</u>
+ <u xml:id="u-13.19" who="#PoselMyslikTadeusz">Pragnę oświadczyć, że Koło Poselskie — „Znak” będzie głosować za wnioskiem o zatwierdzenie sprawozdań Rządu oraz za wnioskiem o udzielenie Rządowi absolutorium za okres od 1 stycznia do 31 grudnia 1971 r.</u>
+ <u xml:id="u-13.20" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-14">
+ <u xml:id="u-14.0" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Głos zabierze poseł Rudolf Szura.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-15">
+ <u xml:id="u-15.0" who="#PoselSzuraRudolf">Obywatelko Marszałku! Wysoki Sejmie! Dzisiejsza debata nad sprawozdaniami Rządu z wykonania narodowego planu gospodarczego i budżetu za 1971 r. oraz wnioskiem Najwyższej Izby Kontroli w przedmiocie absolutorium dla Rządu za okres od 1 stycznia do 31 grudnia 1971 r. jest niewątpliwie jakościowo odmienna, wynikająca z odejścia od dawnej praktyki łączenia takiej dyskusji z dyskusją nad uchwalanym narodowym planem gospodarczym i budżetem na rok następny. Powodowało to bardziej marginesowe traktowanie tej ważnej czynności Sejmu w zakresie kontroli wykonawstwa własnych uchwał w podstawowych sprawach.</u>
+ <u xml:id="u-15.1" who="#PoselSzuraRudolf">Wnikliwa analiza przedłożonego sprawozdania, uzupełnionego uwagami Najwyższej Izby Kontroli pozwala trafnie ocenić, czy Rząd i podległe mu organy centralne oraz terenowe i jednostki gospodarcze zrobiły wszystko, aby w pełni wykonać uchwalony przez Sejm plan gospodarczy w omawianym okresie.</u>
+ <u xml:id="u-15.2" who="#PoselSzuraRudolf">Ta ocena ma tym większe znaczenie, że dotyczy pierwszego roku przemian społeczno-gospodarczych, jakie zaszły w naszym kraju po VII i VIII Plenum Komitetu Centralnego PZPR, w toku ożywionej dyskusji ogólno-narodowej przed VI Zjazdem PZPR, a następnie nad uchwałą tego Zjazdu o dalszy socjalistyczny rozwój Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, jak wreszcie — że dotyczy ona wykonania zadań pierwszego roku nowego 5-letniego planu gospodarczego.</u>
+ <u xml:id="u-15.3" who="#PoselSzuraRudolf">Debata ta jest wyrazem nowych form pracy naszego ludowego parlamentu, zapoczątkowanych już w ostatnim roku Sejmu V kadencji. Chodzi bowiem o pogłębienie funkcji ustawodawczych i kontrolnych Sejmu — jako najwyższego organu przedstawicielskiego państwa. Debata taka służy pogłębieniu współpracy z władzą wykonawczą w interesie państwa i społeczeństwa.</u>
+ <u xml:id="u-15.4" who="#PoselSzuraRudolf">Istotną cechą omawianego dziś wykonania planu gospodarczego było głębokie powiązanie celów społecznych z planami rozwoju gospodarki narodowej, znajdujące wyraz nie tylko w całości zadań, ale i w treści każdego z nich.</u>
+ <u xml:id="u-15.5" who="#PoselSzuraRudolf">Plan nakreślał jako najważniejszy cel osiągnięcie planowanych mierników odczuwalnej poprawy życia przez wypracowanie odpowiednich środków, wyższą dynamikę rozwoju i obniżenie jego kosztów społecznych, optymalne wykorzystanie osiągnięć nauki, postępu technicznego i technologicznego w produkcji, lepszą organizację pracy, oszczędności gospodarcze. Plan taki był mobilizujący dla harmonijnego, społeczno-gospodarczego rozwoju kraju we wszystkich jego dziedzinach jako jedynej drogi do osiągnięcia wzrostu stopy życiowej ludności. Ta powszechna mobilizacja społeczeństwa spowodowała, że dziś z satysfakcją możemy stwierdzić, że podstawowe zadania planu gospodarczego na rok 1971 zostały wykonane, a w wielu dziedzinach przekroczone. Podstawowym zadaniem planu — jak już przed chwilą podkreśliłem — była poprawa warunków bytowych i socjalnych ludności.</u>
+ <u xml:id="u-15.6" who="#PoselSzuraRudolf">Poprawę tę słusznie rozpoczęto od podwyżek zasiłków rodzinnych dla najmniej zarabiających, podwyżek najniższych rent i emerytur, dodatków do rent i emerytur oraz podwyższenia emerytur pobieranych przez osoby, które przepracowały w Polsce Ludowej 10 lat. W wyniku podwyżek w niektórych gałęziach zatrudnienia wzrosły realne płace w gospodarce uspołecznionej średnio o 5,3%, przekraczając trzykrotnie średni wzrost płac w latach 1968—1970. Temu wydatnemu wzrostowi dochodów pieniężnych ludności towarzyszył spadek kosztów utrzymania oceniany na około 0,3%, będący następstwem obniżki cen niektórych towarów przemysłowych, dokonanej w grudniu 1970 r. i cofnięcia z dniem 1 marca 1971 r. podwyżki cen artykułów spożywczych.</u>
+ <u xml:id="u-15.7" who="#PoselSzuraRudolf">Duże znaczenie dla zagwarantowania realności osiągniętych podwyżek płacowych w celu poprawy warunków bytowych ludności miała decyzja Rządu o zamrożeniu detalicznych cen podstawowych towarów konsumpcyjnych na okres co najmniej 2 lat. Ta działalność, wcielająca w życie uchwały VI Zjazdu partii, zmierzająca do podnoszenia warunków bytowych ludzi pracy i równania wzwyż, postępuje szybko i systematycznie, czego dowodem są rozpatrywane na obecnym posiedzeniu Sejmu projekt uchwały o perspektywicznym programie mieszkaniowym i projekty ustaw o podwyższeniu zasiłków, przysługujących z ubezpieczenia społecznego w razie choroby pracownika, o przedłużeniu urlopów macierzyńskich oraz projekty ustaw o terenach budownictwa jednorodzinnego i zmianie ustawy o wyłączeniu spod publicznej gospodarki domów jednorodzinnych oraz lokali w domach spółdzielni mieszkaniowych.</u>
+ <u xml:id="u-15.8" who="#PoselSzuraRudolf">Z uznaniem należy podkreślić, że w parze z osiąganym wzrostem dochodów pieniężnych ludności następowała poprawa zaopatrzenia rynku zarówno w artykuły przemysłowe, jak i żywnościowe. Poważnie wzrosły dostawy mięsa, przetworów mięsnych, drobiu, tłuszczy. Dostawy tych artykułów w przeliczeniu na jednego mieszkańca wyniosły około 4 kg więcej niż w roku 1970. Temu wzrostowi dostaw towarzyszył jeszcze wyższy popyt na te artykuły, co było przyczyną, że popyt na mięso i jego wyroby nie był całkowicie zaspokojony. Poprawa zaopatrzenia rynku była wynikiem zarówno dostaw krajowych, jak i importu. Ta działalność budziła w społeczeństwie zaufanie do poczynań Rządu, wiarę w realność przyjętego planu, w stały systematyczny wzrost poprawy warunków życia ludzi i dynamiczny wszechstronny rozwój naszej gospodarki.</u>
+ <u xml:id="u-15.9" who="#PoselSzuraRudolf">Wśród wielu ważnych problemów będących dziś przedmiotem dyskusji pragnę podkreślić znaczenie i stan usług w omawianym okresie. W roku 1971 wzrosła podaż usług dla ludności o 6,8% w stosunku do roku poprzedniego. Niemniej jednak popyt na niektóre usługi, jak remontowo-budowlane, motoryzacyjne, naprawa sprzętu gospodarstwa domowego nie był w pełni zaspokojony, stąd też rola usług w równoważeniu wydatków ludności była zbyt mała. W tej sferze działalności gospodarczej poważną rolę ma rzemiosło, które świadczy ponad połowę usług. Pragnę podkreślić, że Rząd zgodnie z wytycznymi Biura Politycznego PZPR i Prezydium CK SD podjął wysiłki nad uporządkowaniem spraw rzemiosła zarówno od strony prawnej, jak i stworzenia właściwej atmosfery wokół tej grupy społecznej. Problemy prawne rzemiosła uregulowane zostały na ostatnim posiedzeniu Sejmu przez uchwalenie wiadomych ustaw. Pozostaje sprawa druga — nie mniej ważna, a zarazem trudniejsza — przełamanie nagromadzonych w ubiegłych latach oporów, trudności i uprzedzeń często nieuzasadnionych.</u>
+ <u xml:id="u-15.10" who="#PoselSzuraRudolf">Problem usług przy obecnym dynamicznym rozwoju naszej gospodarki nabiera coraz większego znaczenia, także jako instrument rozwiązywania wielu problemów społeczno-ekonomicznych kraju, w tym przede wszystkim — w zakresie zmian i przekształcania nowoczesnej struktury konsumpcji, utrzymania równowagi rynkowej i zatrudnienia, intensyfikacji rolnictwa i aktywizacji małych miast. Aktualne zwiększone zadania w tym zakresie były ostatnio przedmiotem ogólnokrajowej narady aktywu politycznego i gospodarczego, zwołanej przez obywatela Premiera.</u>
+ <u xml:id="u-15.11" who="#PoselSzuraRudolf">Sprawą szczególnie ważną w polepszeniu warunków bytowych ludności było szeroko zaplanowane budownictwo mieszkaniowe. Plan w tej dziedzinie został wykonany w 103,1% przy niepełnej realizacji budownictwa rad narodowych oraz budownictwa indywidualnego dla ludności nierolniczej. Przyczyną niewykonania planu w tej części były niepełne dostawy podstawowych materiałów budowlanych, a zwłaszcza cementu, materiałów ściennych i wyrobów hutniczych. W związku z tym wybudowano o 1590 domów mniej niż w roku 1970. Poważnie natomiast zaawansowane jest budownictwo mieszkaniowe w stanie surowym, co daje pełną możliwość całkowitego wykonania zadań budownictwa mieszkaniowego w roku bieżącym.</u>
+ <u xml:id="u-15.12" who="#PoselSzuraRudolf">Ważną gwarancją zapewnienia rozwoju budownictwa mieszkaniowego i ogólnego w przyszłości był zaplanowany szeroki, wyższy niż w roku 1970, zakres robót związanych z uzbrojeniem terenu. Plan w zakresie budowy sieci wodociągowej, kanalizacyjnej, cieplnej oraz ulic miejskich, nie został w pełni wykonany. Stworzy to niewątpliwie pewne trudności dla budownictwa w roku bieżącym i latach następnych.</u>
+ <u xml:id="u-15.13" who="#PoselSzuraRudolf">Budownictwo mieszkaniowe otrzymało w naszym kraju niezwykle wysoką rangę, na miarę nowych form budowy socjalizmu. Stało się ono równie ważne i pierwszoplanowe jak coraz pełniejsze zaspokajanie innych potrzeb bytowych człowieka, dlatego podejmowane kroki muszą zapewnić całkowitą realizację nakreślonych planem gospodarczym zadań.</u>
+ <u xml:id="u-15.14" who="#PoselSzuraRudolf">Wyrazem troski o człowieka była poprawa w lecznictwie zamkniętym przez oddanie 4 tys. łóżek w szpitalach, wzrost liczby ośrodków zdrowia i przychodni. Zwiększyła się też w pewnym stopniu liczba miejsc w domach opieki społecznej, niemniej jednak budzi niepokój przeciągający się cykl budowy obiektów pozostających w gestii resortu zdrowia i opieki społecznej.</u>
+ <u xml:id="u-15.15" who="#PoselSzuraRudolf">W zakresie oświaty i wychowania nastąpił w 1971 roku bardzo widoczny postęp szczególnie w szkolnictwie podstawowym oraz w wychowaniu przedszkolnym, jak też w szkolnictwie średnim ogólnokształcącym.</u>
+ <u xml:id="u-15.16" who="#PoselSzuraRudolf">W szkolnictwie zawodowym zasadniczym i średnim kierunki szkolenia oraz jego rozmiary nie były w pełni dostosowane do potrzeb gospodarki narodowej, stąd wynikały znaczne trudności w zatrudnianiu absolwentów niektórych kierunków szkół zawodowych. Trudności wynikały i stąd, że potrzeby nasze na kwalifikowane, specjalistyczne kadry nie były jasno, z wieloletnim wyprzedzeniem, określone.</u>
+ <u xml:id="u-15.17" who="#PoselSzuraRudolf">Wciąż niedostateczna jest, mimo pewnej poprawy, liczba miejsc w internatach dla uczniów szkół ponadpodstawowych. Natomiast widoczna poprawa nastąpiła w zakresie liczby miejsc w domach studenckich oraz stypendiów wypłacanych studentom.</u>
+ <u xml:id="u-15.18" who="#PoselSzuraRudolf">W omawianym okresie dochód narodowy wzrósł w stosunku do 1970 roku o 7,7%. Również spożycie z dochodów osobistych ludności było najwyższe, jakie uzyskano w okresie ubiegłych 10 lat. Tak znaczny wzrost dochodu narodowego i dochodów osobistych ludności mógł nastąpić tylko dzięki ogólnej mobilizacji całego społeczeństwa, dzięki pełnemu zaangażowaniu i ofiarności jego pracy.</u>
+ <u xml:id="u-15.19" who="#PoselSzuraRudolf">Wysoka Izbo! Tej aktywności całego społeczeństwa w realizacji zadań społeczno-ekonomicznych towarzyszyła zwiększona aktywność Rządu w sferze stosunków międzynarodowych. Opierała się ona na pełnej jedności działania, wraz z państwami Układu Warszawskiego, dla umocnienia pokoju, współpracy i rozwoju wszystkich narodów.</u>
+ <u xml:id="u-15.20" who="#PoselSzuraRudolf">Pogłębiająca się nasza współpraca gospodarcza w ramach RWPG a zwłaszcza ze Związkiem Radzieckim, Niemiecką Republiką Demokratyczną i Czechosłowacją, udoskonala zasady kooperacji i wzajemnej wymiany oraz wzmacnia nasz potencjał gospodarczy i obronny.</u>
+ <u xml:id="u-15.21" who="#PoselSzuraRudolf">Stosując w praktyce zasady pokojowego współistnienia, dyplomacja nasza konsekwentnie dąży do podniesienia na wyższy poziom i umocnienia naszych wzajemnych stosunków z wieloma krajami kapitalistycznymi, a w szczególności z Francją, krajami skandynawskimi, Włochami, Stanami Zjednoczonymi, Japonią i innymi. Wyrazem tego była między innymi — jak wspomniano — niedawna wizyta Prezydenta Stanów Zjednoczonych R. Nixona w Warszawie.</u>
+ <u xml:id="u-15.22" who="#PoselSzuraRudolf">Długoletnia walka krajów socjalistycznych o uznanie nienaruszalności istniejących granic w Europie, w tym i naszej granicy na Odrze i Nysie Łużyckiej, zakończona została ostatecznie w dniu 3 czerwca 1972 roku wymianą dokumentów ratyfikacyjnych układu o podstawach normalizacji stosunków między Polską i Niemiecką Republiką Federalną. W ten sposób została ostatecznie zamknięta sprawa uznania naszej zachodniej granicy i dziś w świecie nie ma już żadnego państwa, które by kwestionowało ten fakt jako stan prawny. Jest to duże nasze osiągnięcie. Obecnie przed Rządem stoją niełatwe zadania wprowadzania w życie normalizacji stosunków z Niemiecką Republiką Federalną.</u>
+ <u xml:id="u-15.23" who="#PoselSzuraRudolf">Przed kilku dniami Watykan podjął decyzję o dostosowaniu granic administracji kościoła rzymskokatolickiego do zachodniej granicy naszego państwa. Władze państwowe i opinia publiczna przyjęła ten fakt jako pozytywny, aczkolwiek poważnie opóźniony. Od przeszło 25 lat na ziemiach województw zachodnich i północnych istniał stan niezgodny z rzeczywistością i polskością tamtejszych ziem.</u>
+ <u xml:id="u-15.24" who="#PoselSzuraRudolf">Ratyfikacja układu o podstawach normalizacji stosunków między Polską a NRF usuwa ostateczną przeszkodę na drodze do zwołania Europejskiej Konferencji Bezpieczeństwa i Współpracy, której kraj nasz jest współinicjatorem i gorącym zwolennikiem. Chodzi przecież o stworzenie w Europie podstaw do trwałego pokoju i bezpieczeństwa oraz ogólnoeuropejskiej współpracy gospodarczej.</u>
+ <u xml:id="u-15.25" who="#PoselSzuraRudolf">Wysoki Sejmie! Przedstawione przeze mnie wycinkowo niektóre tylko kierunki wykonania narodowego planu gospodarczego dają pełną podstawę do oświadczenia, że Klub Poselski Stronnictwa Demokratycznego, w którego imieniu mam zaszczyt przemawiać, będzie głosował za wnioskiem Najwyższej Izby Kontroli w przedmiocie udzielenia absolutorium dla Rządu za okres od 1 stycznia 1971 r. do 31 grudnia 1971 r.</u>
+ <u xml:id="u-15.26" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-16">
+ <u xml:id="u-16.0" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Głos ma poseł Zygmunt Filipowicz.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-17">
+ <u xml:id="u-17.0" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Pani Marszałku! Wysoka Izbo! Wyrażam przekonanie powszechnie panujące w naszym społeczeństwie, że rok 1971 uzna jemy za rok zasadniczego przełomu w polityce społecznej i gospodarczej naszego kraju. Przyniósł on bowiem dobroczynne skutki historycznego VII Plenum; przyniósł też doniosłe w skutkach decyzje VIII Plenum. Był ponadto rokiem VI Zjazdu partii, który wytyczył, kierunki rozwoju kraju.</u>
+ <u xml:id="u-17.1" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Gdyby podjąć próbę wyrażenia w jednym zdaniu istotnej treści dokonanych u nas przemian, sądzę, że nie popełniłbym błędu, gdybym stwierdził, że zniknął w Polsce podział na — „my i oni”. Teraz wszyscy jesteśmy — „my”. Jest to przemiana strukturalna. Oznacza ona likwidację okresu złego milczenia między rządzącymi i rządzonymi, oznacza odbudowanie wzajemnego zaufania. Niesłusznie bowiem byłoby mówić jedynie o zaufaniu społeczeństwa do kierownictwa politycznego. Natomiast słuszne jest, gdy mówimy, że także kierownictwo polityczne ma pełne zaufanie do społeczeństwa. Niewątpliwie występują jeszcze ujemne konsekwencje takiego zaufania. Zdarza się bowiem jeszcze, że tu i ówdzie straszą po dawnemu lokalni kacykowie. Prawdą obiektywną jest jednak, że generalna linia jest oczywista i powszechnie uznana. Polega ona na pobudzaniu społecznej inicjatywy i aktywności. Ta prawda znajduje swój wyraz w podniesieniu znaczenia Sejmu, znajduje swój wyraz w zwiększeniu roli Frontu Jedności Narodu. Znajduje również wyraz, na co jako poseł bezpartyjny szczególnie chciałbym zwrócić uwagę Wysokiej Izby, w powierzaniu ludziom bezpartyjnym odpowiedzialnych funkcji i zadań.</u>
+ <u xml:id="u-17.2" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Świadczy o tym przykładowo wybór prof. Janusza Groszkowskiego na czołowe stanowisko we Froncie Jedności Narodu i Radzie Państwa, wybór posłanki Haliny Skibniewskiej na wicemarszałka Wysokiej Izby oraz powierzenie naszemu szanownemu koledze, posłowi Janowi Szczepańskiemu przewodnictwa zespołu ekspertów przygotowujących jakże niebagatelne dzieło, w postaci raportu o stanie oświaty w Polsce, dzieło, które będzie z kolei podstawą do przeprowadzenia tak niezbędnej i ważnej reformy oświatowej.</u>
+ <u xml:id="u-17.3" who="#PoselFilipowiczZygmunt">5 posiedzenie z 5 lipca 1972 r.</u>
+ <u xml:id="u-17.4" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Wysoce wymowną formą zaufania kierownictwa politycznego do narodu jest śmiała konsultacja ze społeczeństwem we wszelkich ważniejszych sprawach. Szczytowym tego przejawem była ogólnonarodowa dyskusja poprzedzająca VI Zjazd partii. Dyskusja ta niewątpliwie miała poważny wpływ na kształt i treść uchwał zjazdowych.</u>
+ <u xml:id="u-17.5" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Dyskusje, konsultacje, powoływanie ekspertów.</u>
+ <u xml:id="u-17.6" who="#PoselFilipowiczZygmunt">U bardziej sceptycznych ludzi może to wywołać obawę, czy aby nie pada za dużo słów. Czy nie za dużo gadaniny? Gdyby rzeczywiście takie sceptyczne poglądy istniały u nas w większym rozmiarze to stwierdziłbym, że ich nie podzielam. Przeświadczony bowiem jestem, że chociaż nie udało się jeszcze w pełni zwalczyć złego zwyczaju pustej gadaniny czy stosowania na pewnych zebraniach, czy w pewnych publikacjach — „drętwej mowy”, czy też czczej frazeologii — to przecież jest tego znacznie mniej niż dawniej. Konkretne działania bowiem coraz bardziej rugują puste i szumne frazesy.</u>
+ <u xml:id="u-17.7" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Wysoka Izbo! Dwie sprawy teraz są szczególnie ważne i szczególnie aktualne. Pierwsza — to przywrócenie należytej rangi ludzkim potrzebom socjalno-bytowym. Druga — to dopracowanie się modelu obywatela kraju socjalistycznego.</u>
+ <u xml:id="u-17.8" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Jeśli chodzi o sprawę pierwszą — mamy z pewnością konkretne i wcale niemałe osiągnięcia, choć z pewnością jeszcze nas nie zadowalające. Nikt nas przy tym nie monituje, że troszczymy się o sprawy konsumpcji. Dążenie bowiem do dobrych zarobków, do lepszych warunków mieszkaniowych, do posiadania przedmiotów i urządzeń zwiększających przyjemność i wygodę życia przestało być uważane za rzecz zdrożną, za przejaw drobnomieszczaństwa. Chodzi jedynie o zachowanie właściwych w tym dążeniu proporcji, proporcji między zainteresowaniami konsumpcyjnymi a innymi potrzebami czy zainteresowaniami obywatela.</u>
+ <u xml:id="u-17.9" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Nie jest bowiem dla nas atrakcyjny — tak upowszechniany na zachodzie ideał społeczeństwa konsumpcyjnego. Skutki wcielania w życie tego ,,ideału” są bardzo widoczne, zwłaszcza wśród tamtejszej młodzieży, wśród której rozszerzyły się niebezpieczne nawyki i nałogi. Chcemy od nich uchronić polską młodzież. Nie ma jednak powodu, takie jest moje zdanie, gorszyć się stylem życia dość upowszechniającym się wśród naszej młodzieży, np. młodzieżową piosenką, młodzieżową modą, ekscentrycznym sposobem ubierania się, długimi włosami czy brodami. To wszystko jest przecież tylko formą. Istotna jest natomiast treść zawarta w tej formie. Nie możemy dopuścić do tego, żeby tą treścią były narkotyki, pijaństwo, rozpasanie erotyczne, czemu zawsze towarzyszy lekceważenie wszelkich obowiązków — a więc obowiązku dobrej nauki i dobrej pracy zawodowej.</u>
+ <u xml:id="u-17.10" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Na szczęście stworzyliśmy i nadal rozbudowujemy i pogłębiamy warunki sprzyjające należytemu wychowaniu młodzieży i przygotowaniu jej do samodzielnego życia. Nie może to jednak oznaczać, byśmy mieli lekceważyć przejawy zła, które również wśród naszej młodzieży istnieją. Najważniejsze jest to, że zapewniliśmy naszej młodzieży możliwości nauki i pracy zawodowej, zarobkowej. Nie jest ona narażona na bezrobocie i jego skutki, a nawet, na szczęście, nie rozumie dość często treści tego pojęcia, jak bezrobocie. Dodać tu należy, że nie chodzi nam przecież i jedynie o to, by zapewnić naszej młodzieży wszystko, czego potrzebuje. Musimy w naszej młodzieży widzieć partnera, musimy widzieć merytorycznych następców, dziedziców tego, co wypracowaliśmy. Nie bój my się dość częstego wśród niej krytycyzmu. Krytycyzm jest na ogół przejawem tego, co można uznać za twórcze niezadowolenie. Krytycznych głosów młodego pokolenia nie tylko nie należy tępić, ale przeciwnie — należy je uczynić przedmiotem rzeczowego, przyjaznego dialogu. Stwarzanie młodzieży pola do społecznej aktywizacji, jest — moim zdaniem — najskuteczniejszym zabezpieczeniem jej przed przyswajaniem sobie postaw prymitywnej konsumpcji, czy ochroną przed obniżaniem moralnego poziomu życia.</u>
+ <u xml:id="u-17.11" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Wysoka Izbo! Ta ostatnia uwaga dotyczy zresztą — jak sądzę — całego społeczeństwa, a nie tylko młodzieży. I dlatego tak ważną sprawą jest równoległe podnoszenie poziomu życiowego i pobudzanie obywatelskiej inicjatywy czy społecznej aktywizacji. Idąc tą właśnie drogą wykształcimy model obywatela socjalistycznego kraju. Model ten nie może przedstawiać człowieka oddanego wyłącznie zaspokajaniu potrzeb konsumpcyjnych, ale też nie możemy go sobie wyobrazić jako robota czy kółka w wielkiej machinie produkcji. W trudnych czasach rewolucji naukowo-technicznej, którą przeżywamy, kiedy na świecie w bezprecedensowym tempie dokonują się olbrzymie przemiany, nie możemy zagubić człowieka. Nie możemy stracić z pola widzenia problemu rozwoju ludzkiej osobowości. Pod tym względem zbiegają się poglądy katolików i marksistów, a poglądy te powinny znaleźć wyraz we współdziałaniu ludzi o odmiennych światopoglądach.</u>
+ <u xml:id="u-17.12" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Katolicy przywiązują, Wysoka Izbo, wielką wagę do stworzenia maksymalnie korzystnych warunków rozwoju życia rodzinnego. To przecież rodzina gwarantuje należyty rozwój człowieka i jego osobowości. Tak rozumiejąc pozycję rodziny, ogromne znaczenie ma opracowanie perspektywicznego programu budownictwa mieszkaniowego. Mówił dzisiaj o tym poseł Edward Babiuch. Jest tu miejsce, aby z zadowoleniem podkreślić, że to po raz pierwszy w Polsce Ludowej sprecyzowana została funkcja mieszkania. Nie polega ona tylko na dostarczeniu człowiekowi dachu nad głową, schronienia przed zimnem czy deszczem, czy miejsca do spania. I Sekretarz KC PZPR Edward Gierek wyraźnie stwierdził, jakże słusznie, że najistotniejszą funkcją mieszkania jest kultywowanie życia rodzinnego.</u>
+ <u xml:id="u-17.13" who="#PoselFilipowiczZygmunt">W związku z tym trudno nie wspomnieć o innych przejawach troski o życie rodzinne. Decyzja o ułatwieniu kobietom pracy na pół etacie, przedłużenie urlopów macierzyńskich — oto przykłady które budzą otuchę. W tych sprawach, w dalszym ciągu naszej debaty w imieniu naszego Koła przemawiać będzie poseł Stanisław Rostworowski.</u>
+ <u xml:id="u-17.14" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Przykładem z tej dziedziny jest wzruszająca, serdeczna troska władz o gdańskie pięcioraczki. Wszystko to świadczy o nowym klimacie w Polsce, o tym, że człowiek i jego potrzeby, jego rodzina znalazły się w centrum uwagi władz.</u>
+ <u xml:id="u-17.15" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Z satysfakcją stwierdzamy, że coraz lepsze zaspokajanie potrzeb ludzkich jest u nas rezultatem dobrej polityki ekonomicznej, która w sposób umiejętny łączy wysiłki zmierzające do poprawy socjalno-bytowych warunków życia ludności z wysiłkami zmierzającymi do ogólnego rozwoju kraju, do wzrostu jego potencjału ekonomicznego. Nie jest to z pewnością łatwe i istnieją jeszcze w naszej gospodarce poważne napięcia, braki i trudności. Dlatego apele o lepszą i wydajniejszą pracę, o sprawniejszą organizację produkcji, o wykorzystanie rezerw produkcyjnych, o oszczędności materiałowe są wyrazem realnej, życiowej potrzeby. Tu właśnie jest wielkie pole dla rozwijania społecznej inicjatywy. Chodzi przecież o naszą przyszłość, o przyszłość naszego kraju. Chodzi o sprawę nam wszystkim wspólną — a poczucie wspólnoty rodzi potrzebę współdziałania, rodzi świadomość współodpowiedzialności.</u>
+ <u xml:id="u-17.16" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Chrześcijańskie Stowarzyszenie Społeczne, które tutaj reprezentuję, czyni i czynić będzie nadal w kręgu swego oddziaływania wszystko, aby to poczucie wspólnoty w społeczeństwie umacniać i pogłębiać.</u>
+ <u xml:id="u-17.17" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Wysoki Sejmie! Jest moim obowiązkiem wskazać na jeszcze jedno osiągnięcie, jakie stało się naszym udziałem w ramach doniosłych przeobrażeń dokonanych w okresie pogrudniowym. Mam na myśli zapoczątkowanie procesu normalizacji stosunków ^między kościołem a państwem. O potrzebie tej normalizacji mówili niejednokrotnie czołowi przedstawiciele kierownictwa politycznego i państwowego. Towarzyszyły temu konkretne posunięcia władz państwowych. Spotkało się to w opinii katolickiej — w tym również w szerokich kręgach naszego duchowieństwa — z największym uznaniem i zadowoleniem. Proces normalizacji, o której mówię, nie jest i nie będzie z pewnością łatwy. Nie może przeto być zbyt szybki. Wierzymy jednak, że dobra wola naszych władz państwowych spotka się z taką samą dobrą wolą władz kościelnych. Wiemy, że obecnie — w wyniku ustawy z dnia 24 czerwca br. — realizowane są w zachodniej i północnej Polsce akty przekazywania na własność kościoła użytkowanych przezeń obiektów sakralnych, co, jak wiemy, nastąpiło w wyniku inicjatywy naszego państwa.</u>
+ <u xml:id="u-17.18" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Jesteśmy w tej chwili również pod wrażeniem niedawnej decyzji Stolicy Apostolskiej, dotyczącej kanonicznego uregulowania administracji kościelnej na tych właśnie obszarach i przystosowania granic tamtejszych diecezji do zachodniej granicy naszego państwa. Czekaliśmy na to bardzo długo — 25 czy 27 lat. Stanowczo zbyt długo. Dobrze jest jednak, że w końcu Stolica Apostolska uznała powojenne, terytorialno-polityczne realia. Ułatwi to kościołowi w zachodniej i północnej części naszego kraju pełnienie misji duszpasterskiej i krzewienie życia religijnego. Sądzę, że w rezultacie wspomnianej decyzji wynikną dla kościoła w Polsce problemy, których rozwiązanie będzie mogło nastąpić w ścisłym współdziałaniu z władzami państwowymi. Mamy nadzieję, że współdziałanie to stanie się jeszcze jednym przejawem procesu normalizacji stosunków kościelno-państwowych.</u>
+ <u xml:id="u-17.19" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Znaczenie decyzji Stolicy Apostolskiej wykracza poza sprawy kościelno-religijne. Jej punktem wyjścia stało się ratyfikowanie układu z grudnia 1970 r., zawartego między Polską i NRF. Układ ten stanowi — wszyscy Zdajemy sobie z tego sprawę — istotny czynnik umacniania pokoju i bezpieczeństwa w Europie. Fakt jego dojścia do skutku, jak również dojścia do skutku układu między Związkiem Radzieckim i NRF, jest wynikiem konsekwentnej polityki zarówno Polski, jak i naszego potężnego przyjaciela i sojusznika. Nasz układ z NRF jest wynikiem wzrostu roli Polski jako partnera w stosunkach międzynarodowych. Osiągnięcie takiej pozycji jest z kolei konsekwencją stale zacieśniających się, sojuszniczych stosunków polsko-radzieckich i udziału naszego kraju we wspólnocie socjalistycznej, wspólnocie stawiającej sobie za cel torowanie drogi odprężeniu i rozwijaniu pokojowej współpracy.</u>
+ <u xml:id="u-17.20" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Z satysfakcją stwierdzamy, że decyzja Stolicy Apostolskiej wychodzi naprzeciw tym dążeniom. Wolno też chyba wyrazić nadzieję, że tak właśnie będzie rozumiane w kołach kościelnych W Polsce posunięcie Watykanu. Wyrażamy przekonanie, że osiągnięte zostanie zrozumienie, iż harmonijnym, a nawet niezbędnym uzupełnieniem tej decyzji powinna być ze strony czynników kościelnych krajowych postawa coraz bardziej otwarta i sprzyjająca procesom normalizacji.</u>
+ <u xml:id="u-17.21" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Chrześcijańskie Stowarzyszenie Społeczne przyjęło decyzję Stolicy Apostolskiej z dużą satysfakcją, choć równocześnie z pewnym żalem, że nastąpiła tak późno. W tej sprawie nasze Stowarzyszenie organizowało wiele akcji ogólnokrajowych i składało liczne memoriały. Wysuwaliśmy postulaty — oparte na rzeczowej argumentacji — o ustanowienie na naszych ziemiach północnych i zachodnich administracji kościelnej i granic położonych tam diecezji zgodnie z granicami naszego państwa. Był to zresztą — jak Wysokiej Izbie wiadomo — postulat całego społeczeństwa katolickiego. Jesteśmy pewni, że ta nieugięta pod tym względem postawa naszego społeczeństwa, a także postawa duchowieństwa na ziemiach zachodnich i północnych nie była bez znaczenia dla decyzji, którą podjęła Stolica Apostolska. Cieszymy się, że postawa tego duchowieństwa spotkała się z uznaniem I Sekretarza KC Edwarda Gierka, który dał temu wyraz w niedawno wygłoszonym przemówieniu we Wrocławiu. Z satysfakcją też odnotowaliśmy słowa poświęcone decyzji Stolicy Apostolskiej, zawarte w przemówieniu Premiera Piotra Jaroszewicza, wygłoszonym na naradzie partyjnej w Szczecinie.</u>
+ <u xml:id="u-17.22" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Wysoka Izbo! Wielkie i pozytywne były przemiany, jakie nastąpiły w ubiegłym roku. Nastąpiły one z inicjatywy PZPR, a znalazły swój wyraz w polityce Rządu. Zapoczątkowany został wielki proces odnowy, w którym każdy z nas ma swój udział.</u>
+ <u xml:id="u-17.23" who="#PoselFilipowiczZygmunt">W imieniu Koła Posłów Chrześcijańskiego Stowarzyszenia Społecznego mam zaszczyt wyrazić pełne zaufanie do naszego Rządu i oświadczyć, że głosować będziemy za udzieleniem mu absolutorium za okres od 1 stycznia do 31 grudnia 1971 r.</u>
+ <u xml:id="u-17.24" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-18">
+ <u xml:id="u-18.0" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Na tym proponuje się przerwać obrady w dniu dzisiejszym.</u>
+ <u xml:id="u-18.1" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Dyskusję nad sprawozdaniami Rządu z wykonania narodowego planu gospodarczego i budżetu państwa za 1971 r. — będziemy kontynuować w dniu jutrzejszym.</u>
+ <u xml:id="u-18.2" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Proszę Obywatela Sekretarza Posła Bogdana Waligórskiego o odczytanie komunikatu.</u>
+ <u xml:id="u-18.3" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Sekretarz poseł</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-19">
+ <u xml:id="u-19.0" who="#BogdanWaligorski">W dniu dzisiejszym, bezpośrednio po zakończeniu obrad Sejmu odbędą się posiedzenia Komisji:</u>
+ <u xml:id="u-19.1" who="#BogdanWaligorski">1) Handlu Wewnętrznego — w sali nr 67, Dom Poselski, 2) Przemysłu Lekkiego — w sali nr 70, Dom Poselski, 3) Zdrowia i Kultury Fizycznej — w sali nr 118.</u>
+ <u xml:id="u-19.2" who="#BogdanWaligorski">Ponadto wyznaczone na jutro posiedzenie podkomisji do rozpatrzenia projektu ustawy o zmianie ustawy Prawo wynalazcze odbędzie się w dniu dzisiejszym, bezpośrednio po zakończeniu obrad Sejmu w sali nr 72 w Domu Poselskim.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-20">
+ <u xml:id="u-20.0" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Zarządzam przerwę w obradach do dnia jutrzejszego, to jest 6 lipca do godz. 9.</u>
+ <u xml:id="u-20.1" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu o godz. 18 min. 30)</u>
+ <u xml:id="u-20.2" who="#komentarz">(Na posiedzeniu przewodniczą Marszalek Sejmu Stanisław Gucwa oraz wicemarszałkowie Andrzej Benesz i Halina Skibniewska)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-21">
+ <u xml:id="u-21.0" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Wznawiam posiedzenie.</u>
+ <u xml:id="u-21.1" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Powołuję na sekretarzy posłów Zenobię Gregorczyk i Macieja Majkuta.</u>
+ <u xml:id="u-21.2" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Protokół i listę mówców prowadzi posłanka Zenobia Gregorczyk.</u>
+ <u xml:id="u-21.3" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Proszę Posłów Sekretarzy o zajęcie miejsc przy stole prezydialnym.</u>
+ <u xml:id="u-21.4" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Przystępujemy do dalszego ciągu dyskusji nad sprawozdaniami Rządu z wykonania narodowego planu gospodarczego i budżetu państwa wraz z wnioskiem Najwyższej Izby Kontroli w przedmiocie absolutorium dla Rządu za 1971 rok.</u>
+ <u xml:id="u-21.5" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Głos ma poseł Wincenty Kraśko.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-22">
+ <u xml:id="u-22.0" who="#PoselKraskoWincenty">Obywatelu Marszałku! Wysoka Izbo! W sejmowej debacie nad wykonaniem planu i budżetu państwa nie może zabraknąć głosu o działalności Rządu na arenie międzynarodowej. Polska polityka zagraniczna charakteryzowała się w omawianym okresie dużą, dynamiczną i konstruktywną aktywnością. Efekty tej aktywności widoczne są zwłaszcza w tym roku. Właśnie perspektywa sześciu miesięcy tego roku pozwala w pełni ocenić i z uznaniem skwitować dorobek naszej polityki zagranicznej w roku 1971. Mimo spiętrzonych zadań, jakie stały po grudniu 1970 r. przed nowym kierownictwem partii i Rządu, nie tylko nie osłabiono działalności na arenie międzynarodowej, lecz jeszcze bardziej ją zdynamizowano i rozszerzono. Jest to godne szczególnego podkreślenia.</u>
+ <u xml:id="u-22.1" who="#PoselKraskoWincenty">Wszystko co robimy w kraju i poza jego granicami posiada dwa wzajemnie sprzężone humanistyczne wymiary — wymiar patriotyczny i wymiar internacjonalistyczny. Realizując cele wytyczone na VII i VIII Plenum KC, rozwinięte następnie na VI Zjeździe partii i zaaprobowane przez całe społeczeństwo, staramy się wszystko czynić, by coraz lepiej i wszechstronniej zaspokajać aktualne potrzeby materialne i duchowe ludzi pracy, a jednocześnie stwarzać warunki dla dalszego, harmonijnego rozwoju Polski. Jest to niezbędne dla zapewnienia właściwego miejsca naszej ojczyźnie w Europie i świecie, dla wykonania naszych wszystkich powinności obywatelskich i moralnych wobec przyszłych pokoleń Polaków i wobec innych narodów walczących o sprawiedliwość, o postęp, o spokojne życie.</u>
+ <u xml:id="u-22.2" who="#PoselKraskoWincenty">Polacy mają szczególne powody, aby być w pierwszych szeregach bojowników o pokój i bezpieczeństwo w Europie i świecie. Bolesne doświadczenia historii, a zwłaszcza tragedia i wyniki II wojny światowej — to była dla polskiego narodu najcięższa szkoła politycznego myślenia. Polacy zdobywali wiedzę o rzeczywistych mechanizmach dziejów, o tym, gdzie są wrogowie, gdzie tylko obcy i obojętni, a gdzie sojusznicy i prawdziwi przyjaciele — w różnych częściach świata, na ziemi i w podziemiu, w powietrzu i na wodzie, na ulicach miast i miasteczek, niemal w każdym mieszkaniu i w każdej zagrodzie.</u>
+ <u xml:id="u-22.3" who="#PoselKraskoWincenty">Naszą pozycję w świecie określają nasza rola i nasze miejsce w sojuszu krajów socjalistycznych, nasza siła wewnętrzna, gospodarcza i kulturalna oraz aktywność polskiej polityki zagranicznej. Są to trzy elementy warunkujące się wzajemnie. Podstawowe znaczenie ma jednak nasza przynależność do wspólnoty socjalistycznej i nasz sojusz z ZSRR. Dlatego podkreślając z uznaniem osiągnięcia naszej polityki zagranicznej w roku ubiegłym, na pierwszym miejscu należy wymienić to wszystko, co zrobiono dla dalszego zacieśniania przyjacielskich stosunków politycznych, gospodarczych, naukowo-technicznych i kulturalnych z krajami socjalistycznymi, a zwłaszcza ze Związkiem Radzieckim. A zrobiono bardzo dużo. Znajdowało to zewnętrzny wyraz w licznych spotkaniach i konsultacjach kierownictwa naszej partii i naszego Rządu z przywódcami KPZR i Rządu Radzieckiego, jak również w coraz bardziej rozszerzającej się współpracy i współdziałaniu licznych instytucji i organizacji obydwu krajów.</u>
+ <u xml:id="u-22.4" who="#PoselKraskoWincenty">Dobrze rozwijały się nasze braterskie stosunki z innymi krajami socjalistycznymi. Wyrażało się to w tegorocznych spotkaniach i wizytach. Myślę zwłaszcza o stosunkach z NRD i CSRS. Służyły także temu dobrze tegoroczne wizyty w naszym kraju I Sekretarza KC Komunistycznej Partii Kuby, Premiera Rządu Kuby, tow. Fidela Castro oraz Sekretarza Generalnego ZKJ, Prezydenta SFRJ Józefa Broz Tito. Wizyty te oraz szczere partyjne rozmowy przyczyniły się do zacieśnienia naszej przyjaźni z tymi krajami.</u>
+ <u xml:id="u-22.5" who="#PoselKraskoWincenty">5 posiedzenie z 6 lipca 1972 r.</u>
+ <u xml:id="u-22.6" who="#PoselKraskoWincenty">Doniosłe znaczenie ma dla nas sprawa pokoju i bezpieczeństwa w Europie. Dlatego z dużą aprobatą i uznaniem odnosi się społeczeństwo polskie do wysiłków i inicjatyw naszego Rządu w sprawie zwołania Europejskiej Konferencji Bezpieczeństwa i Współpracy. Liczne i efektywne poczynania naszego Rządu w tej sprawie są wspierane aktywnością różnych organizacji społecznych. Wielkie znaczenie mają również w tej dziedzinie coraz szersze kontakty Sejmu z innymi parlamentami. Szczególnie cieszymy się z coraz szerszych kontaktów, wymiany doświadczeń i współpracy z parlamentami bratnich krajów socjalistycznych. W tym roku gościliśmy delegację Rady Najwyższej ZSRR z tow. Woronowem na czele. Przybędą do nas jeszcze w bieżącym roku delegacje Koreańskiej Republiki Ludowo-Demokratycznej (już w najbliższych dniach) i Jugosławii. Przedstawiciele naszego Sejmu wyjadą w tym roku do NRD i Rumunii.</u>
+ <u xml:id="u-22.7" who="#PoselKraskoWincenty">Utrzymujemy również i rozwijamy pożyteczne kontakty z parlamentami krajów zachodnich.</u>
+ <u xml:id="u-22.8" who="#PoselKraskoWincenty">Delegacja naszego Sejmu z udziałem Marszałka Stanisława Gucwy oraz członka Biura Politycznego, sekretarza KC tow. Jana Szydlaka odbyła bardzo pożyteczną i owocną podróż do Japonii. W czerwcu gościliśmy delegację Kongresu Federalnego Meksyku. We wrześniu przybędą do nas przedstawiciele francusko-polskiej Grupy Unii Międzyparlamentarnej. W planie wymiany międzyparlamentarnej na ten rok przewidziane są jeszcze wyjazdy do Danii i Indii. Przedstawiciele naszego Sejmu wezmą udział w obradach konferencji parlamentarzystów krajów północnoeuropejskich i nadbałtyckich w Rostocku w NRD, a następnie we wrześniu — w konferencji Unii Międzyparlamentarnej w Rzymie, a w listopadzie w konferencji przedstawicieli parlamentów w sprawie bezpieczeństwa i współpracy w Europie, która odbędzie się w Helsinkach.</u>
+ <u xml:id="u-22.9" who="#PoselKraskoWincenty">Należy także wspomnieć o aktywności naszych związków zawodowych, organizacji młodzieżowych i kobiecych, o pozytywnej roli w rozwijaniu międzynarodowej współpracy naszej publicystyki oraz wielu polskich twórców i działaczy nauki i kultury.</u>
+ <u xml:id="u-22.10" who="#PoselKraskoWincenty">Poważne znaczenie ma aktywna postawa opinii publicznej w sprawie Europejskiej Konferencji Bezpieczeństwa i Współpracy. Dużą rolę odegrało w tym względzie brukselskie zgromadzenie przedstawicieli europejskiej opinii publicznej, które jednoznacznie wypowiedziało się za odprężeniem, za aktywnym, pokojowym współistnieniem, za wszechstronną współpracą międzynarodową, za rychłym zwołaniem Europejskiej Konferencji Bezpieczeństwa i Współpracy w Helsinkach. W obradach brukselskiego zgromadzenia znaczną rolę miała delegacja polska; w jej skład wchodzili również przedstawiciele Sejmu.</u>
+ <u xml:id="u-22.11" who="#PoselKraskoWincenty">Należy również pozytywnie odnotować aktywny udział polskiej delegacji w konferencji ministrów kultury państw europejskich, która odbyła się w Helsinkach.</u>
+ <u xml:id="u-22.12" who="#PoselKraskoWincenty">Mówiąc o sprawach europejskich, należy jeszcze raz podkreślić szczególną wagę ratyfikowanych układów między ZSRR a NRF oraz między PRL a NRF. Już wielokrotnie z tej wysokiej trybuny mówiono o znaczeniu tych układów nie tylko dla państw bezpośrednio nimi zainteresowanych, lecz przede wszystkim dla pokoju i bezpieczeństwa europejskiego. Mówiono również o szczególnej roli ZSRR i Polski w doprowadzeniu do zawarcia tych układów. Przebieg debaty ratyfikacyjnej, jakkolwiek rozczarował nadmiernych optymistów, potwierdził jednak niewątpliwie powolną, ale przecież w sumie pozytywną ewolucję polityczną NRF w stronę realizmu, liczenia się z określonym układem sił i pokojowymi tendencjami w świecie i we własnym społeczeństwie. Debata ratyfikacyjna w parlamencie bońskim potwierdziła jednocześnie, że podpisanie układów i ich ratyfikacja odbywały się wbrew postawie kierowniczych kół CDU, które czyniły wszystko, ażeby piętrzyć przeszkody na drodze ratyfikacji układów. Nakazuje nam to, zrozumiałe, czujność wobec nieprzezwyciężonych jeszcze do końca w NRF tendencji rewizjonistycznych i militarystycznych.</u>
+ <u xml:id="u-22.13" who="#PoselKraskoWincenty">Z braku czasu nie chcę snuć szerszych refleksji na temat strony moralnej postawy CDU w czasie debaty ratyfikacyjnej. Jest to moralność ludzi, którzy nie przekroczyli jeszcze, niestety, progu — zgubnego również dla Niemców — reakcyjnego szowinizmu narodowego. Rzecz zabawna, że niektórzy z tych panów próbują jednocześnie występować w roli prawdziwych Europejczyków, a nawet udzielać politycznych pouczeń innym narodom. Naród polski dla swego udziału w europejskim koncercie politycznym nie potrzebuje od nikogo passe-partout. Uczestnictwo w tym koncercie zapewniliśmy sobie nie grą polityczną, ale wyjątkową daniną krwi, bezmiarem cierpień, naszym zbrojnym współudziałem u boku Armii Czerwonej w ostatecznym rozgromieniu hitleryzmu oraz tym wszystkim, co zrobiliśmy w okresie powojennym, to znaczy — naszą aktywnością i prężnością polityczną, gospodarczą i kulturalną, naszymi pokojowymi inicjatywami na rzecz Europy prawdziwego humanizmu, kultury i przyjaźni między narodami. Nie będziemy ustawali w dalszych wysiłkach dla zapewnienia powodzenia tej wielkiej sprawie.</u>
+ <u xml:id="u-22.14" who="#PoselKraskoWincenty">Nie wątpimy, że w obecnym klimacie politycznym w Europie — mimo różnych przeszkód ze strony ośrodków reakcyjnych i odwetowych — będzie następowała normalizacja stosunków z NRF. Jesteśmy do tego przygotowani, chcemy normalizacji tych stosunków zgodnie z treścią ratyfikowanego układu. Oczekujemy tego samego od drugiej strony. Jesteśmy świadomi stanu uczuć naszego społeczeństwa w tej sprawie. Wiemy jednocześnie, że rozum polityczny, troska o pokój i bezpieczeństwo Polski dyktują naszemu narodowi jednoznaczne poparcie polityki Rządu w tej tak żywotnej dla losów naszego narodu sprawie. Dała temu wyraz głęboka, wszechstronna i szczera debata ratyfikacyjna sejmowej Komisji Spraw Zagranicznych.</u>
+ <u xml:id="u-22.15" who="#PoselKraskoWincenty">Jesteśmy wszyscy zgodni ze stanowiskiem Rządu w sprawie decyzji Watykanu o dostosowaniu granic zachodnich diecezji do granicy państwa oraz ich włączeniu do polskich prowincji kościelnych. Stanowisko to wyraził Prezes Rady Ministrów tow. Piotr Jaroszewicz na naradzie w Szczecinie. Dali temu zresztą również wyraz zabierający wczoraj głos przedstawiciele poselskich kół katolickich.</u>
+ <u xml:id="u-22.16" who="#PoselKraskoWincenty">Odnosząc się pozytywnie do decyzji Watykanu, nie sposób jednak nie zwrócić uwagi, że Watykan podjął ją po 27 latach od zwycięstwa nad hitleryzmem, po 27 latach od postanowień poczdamskich, po 27 latach od powrotu Polski na te ziemie i jako ostatni wśród zainteresowanych podmiotów prawa międzynarodowego w Europie. Trzeba przy tej okazji docenić starania Episkopatu Polskiego — w ostatnich latach bardziej konsekwentne — a przede wszystkim patriotyczną postawę i stanowisko duchowieństwa parafialnego w Polsce zachodniej i północnej.</u>
+ <u xml:id="u-22.17" who="#PoselKraskoWincenty">Wysoka Izbo! Wielkie, wręcz przełomowe znaczenie dla rozwoju sytuacji w świecie mają wyniki moskiewskich rozmów Sekretarza Generalnego KPZR tow. Leonida Breżniewa i innych przywódców ZSRR z Prezydentem USA Nixonem. Wyniki tych rozmów — to wielki sukces polityki KPZR i państwa radzieckiego, polityki aktywnego, pokojowego współistnienia państw o różnych ustrojach, polityki konsekwentnego budowania gmachu pokoju i bezpieczeństwa w Europie i świecie. To niewątpliwy wyraz doniosłej roli i potęgi Kraju Rad. W ramach tego samego nurtu walki o odprężenie, pokój i bezpieczeństwo w Europie i w świecie, chociaż — rzecz zrozumiała — w innym wymiarze, należy również rozpatrywać wizytę Prezydenta Stanów Zjednoczonych w Warszawie i wyniki rozmów przeprowadzonych w naszej stolicy. Społeczeństwo polskie właściwie oceniło znaczenie tej wizyty, przede wszystkim jako wyraz międzynarodowej aktywności i pozycji PRL.</u>
+ <u xml:id="u-22.18" who="#PoselKraskoWincenty">Należy wyrazić zadowolenie z dobrego rozwoju naszych stosunków z Francją, z krajami skandynawskimi, z Austrią i innymi krajami Europy. Jesteśmy przekonani, że wizyta I Sekretarza Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, tow. Edwarda Gierka we Francji, tak starannie z obu stron przygotowywana — wydatnie wpłynie na dalsze zacieśnienie naszych przyjaznych stosunków i naszej wielostronnej współpracy z Francją.</u>
+ <u xml:id="u-22.19" who="#PoselKraskoWincenty">Duże znaczenie będzie miała z pewnością wizyta Prezesa Rady Ministrów, tow. Piotra Jaroszewicza w Szwecji.</u>
+ <u xml:id="u-22.20" who="#PoselKraskoWincenty">Wzrosła również aktywność naszej polityki zagranicznej w krajach Afryki, Azji i Ameryki Łacińskiej. Wystarczy wspomnieć rolę, jaką Polska odegrała w konflikcie pakistańsko-indyjskim.</u>
+ <u xml:id="u-22.21" who="#PoselKraskoWincenty">Coraz większa jest również pozycja Polski w ONZ i w różnych międzynarodowych organizacjach. Świadczy o tym m.in. wczorajsza wizyta w Polsce Sekretarza Generalnego ONZ Kurta Waldheima.</u>
+ <u xml:id="u-22.22" who="#PoselKraskoWincenty">Z uznaniem spotyka się działalność przedstawicieli naszego Rządu w Międzynarodowej Komisji Nadzoru i Kontroli w Indochinach. Jesteśmy całym sercem po stronie narodu wietnamskiego walczącego z agresorami amerykańskimi. Wietnam jest daleko, ale walka narodu wietnamskiego jest nam bliska. Podziwiamy bohaterstwo narodu wietnamskiego, jego niezłomną determinację w walce o wolność swej pięknej, umęczonej ziemi. Jesteśmy z nim solidarni, popieramy propozycje wysunięte przez rząd DRW i TRRPW, zmierzające do położenia kresu wojnie na Półwyspie Indochińskim.</u>
+ <u xml:id="u-22.23" who="#PoselKraskoWincenty">Na uznanie zasługują inicjatywy podejmowane przez nasz Rząd dla zacieśnienia więzi z liczną Polonią. Szerokim pozytywnym echem wśród wszystkich naszych rodaków za granicą odbiło się ubiegłoroczne spotkanie tow. Gierka z technikami i inżynierami z Polonii, biorącymi udział w Kongresie NOT w Poznaniu. Z podobnie serdecznym przyjęciem spotkają się z całą pewnością wśród Polonii słowa skierowane do niej przez tow. Edwarda Gierka na naradzie szczecińskiej w dniu 1 lipca.</u>
+ <u xml:id="u-22.24" who="#PoselKraskoWincenty">Z zadowoleniem witamy pozytywną ewolucję w stosunku przeważającej części Polaków za granicą do kraju. To dobrze, że nasz Rząd i odpowiednie organizacje społeczne wychodzą tym tendencjom na spotkanie. Doceniamy jednoznaczną postawę Polonii w sprawie uznania granicy na Odrze i Nysie Łużyckiej. Wyrażamy jej za to nasze uznanie i wdzięczność.</u>
+ <u xml:id="u-22.25" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ <u xml:id="u-22.26" who="#PoselKraskoWincenty">Kończąc — chciałbym jeszcze raz stwierdzić, że według głębokiego przekonania Komisji Spraw Zagranicznych, zgodnego zresztą całkowicie z odczuciami naszego społeczeństwa, działalność zagraniczna naszego Rządu w roku 1971 była słuszna i niezwykle pożyteczna. Była to działalność ze wszech miar owocna, godna wysokiego uznania. Przyczyniła się w dużym stopniu do wzrostu międzynarodowego prestiżu naszego kraju.</u>
+ <u xml:id="u-22.27" who="#PoselKraskoWincenty">Należy wyrazić pełne zadowolenie, że ta działalność w tym roku uległa jeszcze większemu zdynamizowaniu. Główne źródła i podstawy sukcesów naszej polityki zagranicznej — to dynamiczny, socjalistyczny rozwój naszej gospodarki, to wszechstronny rozwój kultury narodu, to coraz lepsza, efektywniejsza praca naszego społeczeństwa we wszystkich dziedzinach, to jego jedność moralno-polityczna w fundamentalnych sprawach bytu narodu i państwa. Opierając się na tych podstawach, polska polityka zagraniczna będzie z całą pewnością odnosiła nowe sukcesy w służbie narodu, w realizacji naszych patriotycznych i internacjonalistycznych celów.</u>
+ <u xml:id="u-22.28" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ <u xml:id="u-22.29" who="#PoselKraskoWincenty">Wicemarszałek Andrzej Benesz:</u>
+ <u xml:id="u-22.30" who="#PoselKraskoWincenty">Głos ma poseł Irena Sroczyńska.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-23">
+ <u xml:id="u-23.0" who="#PoselSroczynskaIrena">Obywatelu Marszałku! Wysoka Izbo! Zabierając głos w imieniu Klubu Poselskiego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej w dyskusji nad oceną realizacji narodowego planu gospodarczego za rok 1971, pragnę podkreślić na wstępie, że stanowił on nowy, ważny etap rozwoju społeczno-gospodarczego naszego kraju. Zapoczątkowaliśmy w nim bowiem przyjęte uchwałami VII i VIII Plenum KC PZPR kierunki ściślejszego powiązania wzrostu potencjału gospodarczego i rozwoju produkcji z wydatniejszą poprawą warunków bytowych i socjalnych ludzi pracy.</u>
+ <u xml:id="u-23.1" who="#PoselSroczynskaIrena">Polityka społeczno-ekonomiczna partii i Rządu zmierzająca do poprawy sytuacji materialnej i socjalnej społeczeństwa stała się poważnym czynnikiem przyspieszenia tempa rozwoju gospodarczego. Stworzony został polityczny i społeczny klimat sprzyjający wzrostowi wydajności pracy i ujawnianiu istniejących rezerw. Klasa robotnicza, odczuwając pozytywne zmiany, jakie zachodzą w jej codziennym życiu, wzmożoną aktywnością w produkcji i zaangażowaniem w sprawy zakładu pracy i kraju dokumentuje swoją postawę wobec nowej polityki społeczno-ekonomicznej. Masowe czyny z okazji VI Zjazdu partii w roku ubiegłym i dodatkowe zobowiązania w ramach akcji 20 miliardów w roku bieżącym są tego potwierdzeniem. Wysoka dynamika realizacji założeń gospodarczych utrzymuje się nadal, stanowiąc przesłankę dalszego pomyślnego rozwoju kraju.</u>
+ <u xml:id="u-23.2" who="#PoselSroczynskaIrena">Z przebiegu dyskusji prowadzonych w komisjach sejmowych i klubach poselskich nad przedłożonym przez Rząd sprawozdaniem wynika, że śmiałe i wcale niełatwe, ale słuszne społecznie zadania ustalone w narodowym planie gospodarczym na rok ubiegły były konsekwentnie i sprawnie realizowane, a w wielu wypadkach przekroczone z korzyścią dla ludzi pracy.</u>
+ <u xml:id="u-23.3" who="#PoselSroczynskaIrena">Osiągnęliśmy większy niż planowano wzrost produkcji przemysłowej oraz lepsze rezultaty w rolnictwie, a także korzystniejsze niż zakładano w planie wyniki w handlu zagranicznym. Uzyskane dzięki temu szybsze tempo wzrostu dochodu narodowego umożliwiło znaczne przyspieszenie tempa wzrostu spożycia, szczególnie płac i świadczeń socjalnych.</u>
+ <u xml:id="u-23.4" who="#PoselSroczynskaIrena">Rok ubiegły przyniósł istotne zmiany w polityce zatrudnienia. Zaniechano stosowania środków ograniczających dynamikę zatrudnienia, podjęto aktywniejsze działanie na rzecz zapewnienia miejsc pracy dla kobiet, a także dla młodzieży, która tak licznie w bieżącej pięciolatce wchodzi w wiek zdolności do pracy.</u>
+ <u xml:id="u-23.5" who="#PoselSroczynskaIrena">Mimo tych pozytywnych zjawisk nadal jednak utrzymuje się niekorzystne zjawisko niedoboru siły roboczej w ośrodkach uprzemysłowionych, przy równoczesnych lokalnych nadwyżkach kobiet poszukujących pracy. Wymagać to będzie w roku bieżącym i w następnych latach koncentracji uwagi na przełamywaniu tych trudności poprzez odpowiednią politykę inwestycyjną, budownictwo mieszkaniowe, lepsze dostosowanie szkolenia zawodowego do potrzeb gospodarki narodowej. Konieczne jest również doskonalenie pracy organów zatrudnienia.</u>
+ <u xml:id="u-23.6" who="#PoselSroczynskaIrena">W roku ubiegłym została zapoczątkowana, przy współudziale związków zawodowych, realizacja programu zmierzającego do wyrównywania dysproporcji płacowych pomiędzy różnymi grupami zawodowymi. Podjęte decyzje, dotyczące usamodzielniania przedsiębiorstw w gospodarowaniu funduszem płac, sprzyjały poprawie wewnętrznych struktur płacowych i poprawie zasad gospodarowania funduszami premiowymi, chociaż w tej dziedzinie jest jeszcze wiele nieprawidłowości.</u>
+ <u xml:id="u-23.7" who="#PoselSroczynskaIrena">Doskonalenie systemu płac stanowi nadal ważne zadanie bieżącej pięciolatki. Bardziej racjonalna polityka płac sprzyja bowiem rozwojowi inicjatyw w wyzwalaniu rezerw produkcyjnych i wzrostowi wydajności pracy, wiążąc interesy indywidualne pracowników z potrzebami ogólnospołecznymi.</u>
+ <u xml:id="u-23.8" who="#PoselSroczynskaIrena">Pomyślna realizacja zadań produkcyjnych i ekonomicznych umożliwiła także złagodzenie nabrzmiałych na przestrzeni minionych lat wielu problemów społecznych i gospodarczych.</u>
+ <u xml:id="u-23.9" who="#PoselSroczynskaIrena">Świadczenia społeczne wzrosły o ponad 17%. Zgodnie z postulatami związków zawodowych podwyższono płace niżej zarabiającym oraz zwiększono zasiłki dla rodzin o niższej zamożności. Podwyższono także najniższe emerytury i renty.</u>
+ <u xml:id="u-23.10" who="#PoselSroczynskaIrena">Realizacja zadań wzrostu stopy życiowej przebiegała w warunkach utrzymania i umocnienia równowagi rynkowej. Zapewniona została stabilizacja cen. Po raz pierwszy od wielu lat obniżył się wskaźnik kosztów utrzymania. Było to możliwe dzięki zwiększeniu produkcji rynkowej.</u>
+ <u xml:id="u-23.11" who="#PoselSroczynskaIrena">W warunkach wysokiej dynamiki wzrostu płac i dochodów ludności przemysł dokonał postępu w dostosowywaniu produkcji do zmian w rozmiarze zapotrzebowania rynkowego oraz w strukturze konsumpcji. Zwiększona podaż wyrobów rynkowych, więcej nowości w naszych sklepach, zwłaszcza artykułów gospodarstwa domowego, sprzętu elektrotechnicznego oraz wyrobów przemysłu lekkiego i chemicznego świadczy o zapoczątkowanych, korzystnych zmianach w produkcji przemysłowej.</u>
+ <u xml:id="u-23.12" who="#PoselSroczynskaIrena">Stwierdzając poprawę produkcji przemysłowej i ogólnej równowagi rynkowej, trzeba jednakże stwierdzić, że nie nastąpiła jeszcze odczuwalna poprawa dostaw niektórych artykułów konsumpcyjnych. Natomiast dostawy niektórych towarów przemysłowych cechował niedostateczny wybór asortymentów i zbyt powolna poprawa jakości i nowoczesności. Doskonalenie działalności gospodarczej i rozwój inicjatyw społecznych w bieżącym roku powinny przynieść dalszy postęp w tej dziedzinie. Przezwyciężenia wymagają zwłaszcza zakłócenia procesów kooperacji, spowodowane niepełną realizacją zadań asortymentowych oraz nierytmicznymi i nieterminowymi dostawami.</u>
+ <u xml:id="u-23.13" who="#PoselSroczynskaIrena">Dla poprawy zaopatrzenia rynku w żywność szczególne znaczenie mają wprowadzone zmiany w produkcji rolnej. Podjęte decyzje, poprawiające opłacalność tej produkcji, szczególnie zwierzęcej, oraz lepsze zaopatrzenie wsi w środki produkcji i konsumpcji dały korzystne wyniki w postaci dużego wzrostu hodowli i skupu. Powiększenie skupu oraz podwyżka cen skupu produktów rolnych zapewniły także szybszy wzrost dochodów ludności wiejskiej.</u>
+ <u xml:id="u-23.14" who="#PoselSroczynskaIrena">Większą rangę w procesie wzrostu gospodarczego uzyskał handel zagraniczny, który stał się ważnym ogniwem dynamizującym produkcję krajową i ułatwiającym rozwój społeczno-gospodarczy kraju. W znacznie szerszym niż dotychczas zakresie wykorzystano możliwości importu na bezpośrednie potrzeby rynku lub na rzecz produkcji rynkowej.</u>
+ <u xml:id="u-23.15" who="#PoselSroczynskaIrena">W roku 1971 odnotowaliśmy dalszy postęp w dziedzinie wzrostu potencjału produkcyjnego i jego wykorzystania. Nadal jednak przezwyciężać musimy opóźnienia w oddawaniu do eksploatacji obiektów, co utrudnia możliwość lepszego zaspokojenia potrzeb rynku, utrzymanie odpowiedniej rytmiki w zaopatrzeniu w surowce i maszyny oraz realizację zadań handlu z zagranicą.</u>
+ <u xml:id="u-23.16" who="#PoselSroczynskaIrena">Wysoki Sejmie! Źródłem korzystnych wyników produkcyjnych i ekonomicznych, uzyskanych w codziennym wysiłku klasy robotniczej, wszystkich ludzi pracy w ubiegłym roku, była także wzmożona troska naszej partii i Rządu o poprawę warunków pracy. List Sekretariatu KC partii skierowany na początku ubiegłego roku do kierownictwa zakładów pracy i samorządów robotniczych przyniósł w efekcie wzmożoną aktywność i rozwój inicjatyw społecznych na rzecz poprawy warunków pracy i warunków socjalno-bytowych załóg.</u>
+ <u xml:id="u-23.17" who="#PoselSroczynskaIrena">Realizacja zakładowych programów poprawy warunków pracy przyjętych przez samorządy robotnicze oraz rewindykacja pomieszczeń higieniczno-sanitarnych i socjalnych, wykorzystywanych niezgodnie z przeznaczeniem — przyniosły w rezultacie odczuwalną poprawę w wielu zakładach w tym zakresie. Przyczyniły się do tego zwiększone fundusze przeznaczone przez państwo, zakłady pracy, a także organizacje społeczne, zwłaszcza zaś związki zawodowe na socjalne cele ludzi pracy.</u>
+ <u xml:id="u-23.18" who="#PoselSroczynskaIrena">Mimo dalszego postępu w dziedzinie warunków pracy, jaki towarzyszył realizacji zadań w roku ubiegłym, wciąż jeszcze nie możemy być zadowoleni z aktualnego stanu bezpieczeństwa i higieny pracy. Niepokojącym zjawiskiem jest zwłaszcza nadmierna liczba wypadków przy pracy oraz duża liczba chorób zawodowych, powodowana nieprzestrzeganiem zasad ochrony pracy i zdrowia. Przynosi to społeczeństwu i gospodarce narodowej niepowetowane straty. Ocena przyczyn tego zjawiska wskazuje na niezbędną potrzebę wzmożenia odpowiedzialności za ten stan ze strony administracji gospodarczej i nadzoru technicznego, a także aktywniejszej działalności związków zawodowych w tym zakresie. Poprawa warunków pracy powinna być przedmiotem stałej i codziennej troski kierownictwa zakładów i samorządów robotniczych.</u>
+ <u xml:id="u-23.19" who="#PoselSroczynskaIrena">W ubiegłym roku nastąpił dalszy postęp w rozwoju nauki, oświaty, kultury, w rozwoju służby zdrowia i opieki społecznej. Poważnie wzrosła także liczba pracowników i ich rodzin korzystających z różnych form wypoczynku.</u>
+ <u xml:id="u-23.20" who="#PoselSroczynskaIrena">Pomyślnie wykonano plan budownictwa mieszkaniowego oraz podjęto wiele decyzji stwarzających warunki poprawy sytuacji mieszkaniowej.</u>
+ <u xml:id="u-23.21" who="#PoselSroczynskaIrena">Zaniedbania w budownictwie mieszkaniowym z ubiegłych lat będą jednakże wymagać skutecznego działania w dłuższym okresie czasu. W tej sprawie w dniu wczorajszym prezydium Klubu Poselskiego PZPR przedłożyło Wysokiej Izbie projekt długofalowego, kompleksowego programu poprawy warunków mieszkaniowych.</u>
+ <u xml:id="u-23.22" who="#PoselSroczynskaIrena">Przedłożone Wysokiej Izbie w dniu dzisiejszym projekty ustaw o przedłużeniu urlopów macierzyńskich oraz o zrównaniu uprawnień pracowników fizycznych i umysłowych do zasiłków chorobowych — są kolejnym przykładem konsekwentnej realizacji uchwał VI Zjazdu partii, zmierzających do pomyślniejszego rozwiązywania spraw socjalnych, rozwoju rodziny i społeczeństwa.</u>
+ <u xml:id="u-23.23" who="#PoselSroczynskaIrena">Zasadą rozwoju naszego kraju, potwierdzoną w praktyce bieżącego roku, jest dążenie do systematycznej, odczuwalnej poprawy warunków życia — jako naczelnego celu działalności gospodarczej.</u>
+ <u xml:id="u-23.24" who="#PoselSroczynskaIrena">Wysoki Sejmie! Rok ubiegły stanowił także dalszy postęp w rozwoju braterskiej współpracy Polski ze Związkiem Radzieckim i innymi krajami socjalistycznymi. Rozwijał się i umacniał proces integracji ekonomicznej wspólnoty krajów RWPG, zapewniający wzajemne korzyści i dynamizujący wzrost gospodarczy państw członkowskich — w tym także Polski.</u>
+ <u xml:id="u-23.25" who="#PoselSroczynskaIrena">Przynależność do wspólnoty państw socjalistycznych, dysponującej potężnym potencjałem gospodarczym i obronnym, stanowi podstawę naszego narodowego bezpieczeństwa i pokojowego rozwoju. Wzmożona aktywność i wkład polskiej polityki zagranicznej, szczególnie w dzieło umocnienia bezpieczeństwa europejskiego przynosi konkretne wyniki. Układy zawarte z NRF przez Związek Radziecki i Polskę stanowią doniosłe wydarzenie w historii Europy po II wojnie światowej. Układy te zamykają wieloletni okres walki krajów socjalistycznych o powszechne i ostateczne uznanie granic europejskich, w tym naszej granicy na Odrze i Nysie.</u>
+ <u xml:id="u-23.26" who="#PoselSroczynskaIrena">Przed kilku dniami również Watykan podjął decyzję o dostosowaniu granic administracji kościoła rzymskokatolickiego do zachodniej granicy naszego państwa. Traktujemy ją jako fakt pozytywny, choć dopiero teraz anulujący fikcyjny układ administracji kościelnej w województwach zachodnich i północnych Polski.</u>
+ <u xml:id="u-23.27" who="#PoselSroczynskaIrena">Polityka zagraniczna Polski Ludowej dobrze służy naszemu krajowi i cieszy się aktywnym poparciem całego narodu, sprzyja bowiem pokojowemu rozwojowi i pomnażaniu sił twórczych naszego społeczeństwa.</u>
+ <u xml:id="u-23.28" who="#PoselSroczynskaIrena">Obywatele Posłowie! Wyniki ubiegłego roku, a także pierwszego półrocza roku bieżącego potwierdzają, że wzmożona troska o szybsze rozwiązywanie wielu nabrzmiałych spraw ludzi pracy daje w efekcie wzmożoną aktywność i konkretne osiągnięcia gospodarcze.</u>
+ <u xml:id="u-23.29" who="#PoselSroczynskaIrena">Osiągnięte wyniki wykazały, jak wiele jeszcze rezerw i jak ogromne możliwości istnieją w naszej gospodarce. Podstawową siłą zdolną uruchomić te rezerwy są ludzie, są kadry, jest klasa robotnicza. Trudności, z jakimi startowaliśmy do realizacji zadań ubiegłego roku, zostały przezwyciężone głównie dzięki aktywnej postawie klasy robotniczej, rolników, inżynierów i techników, ekonomistów, pracowników nauki, którzy czynem i konkretnymi wynikami pracy poparli politykę partii i Rządu, zapewniającą szybszy postęp gospodarczy i społeczny naszego kraju.</u>
+ <u xml:id="u-23.30" who="#PoselSroczynskaIrena">Naszym społecznym i patriotycznym obowiązkiem jest stałe rozwijanie aktywności i zaangażowania wszystkich ludzi pracy na rzecz dalszego rozwoju naszej socjalistycznej ojczyzny.</u>
+ <u xml:id="u-23.31" who="#PoselSroczynskaIrena">Klub Poselski PZPR wnosi o akceptację sprawozdań Rządu z wykonania narodowego planu gospodarczego i budżetu państwa za rok 1971 i będzie głosować za wnioskiem o absolutorium.</u>
+ <u xml:id="u-23.32" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-24">
+ <u xml:id="u-24.0" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Lista mówców została wyczerpana.</u>
+ <u xml:id="u-24.1" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Zamykam dyskusję.</u>
+ <u xml:id="u-24.2" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Przystępujemy do głosowania.</u>
+ <u xml:id="u-24.3" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Proponowany przez Komisję Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów projekt uchwały w sprawie zatwierdzenia sprawozdań Rządu z wykonania narodowego planu gospodarczego i budżetu państwa oraz przyjęcia wniosku Najwyższej Izby Kontroli w przedmiocie udzielenia Rządowi absolutorium — za okres od 1 stycznia do 31 grudnia 1971 r.— jest przedstawiony w doręczonym Obywatelom Posłom sprawozdaniu Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów, druk sejmowy nr 49.</u>
+ <u xml:id="u-24.4" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem proponowanej uchwały — zechce podnieść rękę.</u>
+ <u xml:id="u-24.5" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-24.6" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-24.7" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Kto się wstrzymał od głosowania? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-24.8" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Stwierdzam, że Sejm zatwierdził sprawozdania Rządu z wykonania narodowego planu gospodarczego i budżetu państwa — za okres od 1 stycznia do 31 grudnia 1971 r. oraz udzielił Rządowi absolutorium za powyższy okres.</u>
+ <u xml:id="u-24.9" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Przystępujemy do punktu 3 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Budownictwa i Gospodarki Komunalnej o rządowym projekcie ustawy o terenach budownictwa jednorodzinnego i zagrodowego oraz o podziale nieruchomości w miastach i osiedlach (druki nr 27 i 30).</u>
+ <u xml:id="u-24.10" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Głos ma sprawozdawca poseł Janusz Biernacki.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-25">
+ <u xml:id="u-25.0" who="#PoselBiernackiJanusz">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Przebieg debaty obecnego posiedzenia Sejmu na temat perspektywicznego programu mieszkaniowego oraz ranga, jaką nadano budownictwu mieszkaniowemu w 5-letnim planie społeczno-gospodarczego rozwoju kraju — zwalnia mnie ze wszelkich wstępów uzasadniających, jak wielkie znaczenie ma zwiększenie zasobów mieszkaniowych w kształtowaniu socjalistycznych stosunków społecznych i podniesieniu stopy życiowej społeczeństwa. Za jedną z dróg do tego celu uznano rozwój budownictwa jednorodzinnego.</u>
+ <u xml:id="u-25.1" who="#PoselBiernackiJanusz">Przedłożony Obywatelom Posłom projekt ustawy o terenach budownictwa jednorodzinnego i zagrodowego oraz o podziale nieruchomości w miastach i osiedlach, który mam zaszczyt referować w imieniu Komisji Budownictwa i Gospodarki Komunalnej:</u>
+ <u xml:id="u-25.2" who="#PoselBiernackiJanusz">— stwarza niezbędne podstawy do popierania inicjatywy budowlanej ludności, szczególnie poprzez skrócenie i usprawnienie cyklu prac niezbędnych dla uzyskania zezwolenia na budowę;</u>
+ <u xml:id="u-25.3" who="#PoselBiernackiJanusz">— reguluje i zapewnia prawidłową gospodarkę terenami dla budownictwa indywidualnego;</u>
+ <u xml:id="u-25.4" who="#PoselBiernackiJanusz">— porządkuje gospodarkę zagrodową;</u>
+ <u xml:id="u-25.5" who="#PoselBiernackiJanusz">— zapewnia godziwe odszkodowanie za przejęte grunty;</u>
+ <u xml:id="u-25.6" who="#PoselBiernackiJanusz">— zapobiega nieuzasadnionym podziałom nieruchomości.</u>
+ <u xml:id="u-25.7" who="#PoselBiernackiJanusz">Dotychczasowe akty ustawodawcze w tej sprawie — jak wykazało życie — nie stwarzają wymaganych obecnie warunków.</u>
+ <u xml:id="u-25.8" who="#PoselBiernackiJanusz">Nad projektem omawianej ustawy rozpoczął pracę Sejm V kadencji; wywołała ona żywe zainteresowanie społeczeństwa. Nowe warunki, w jakich znalazł się nasz kraj w wyniku doniosłych decyzji obecnego kierownictwa partii i Rządu były przyczyną ponownego opracowania projektu ustawy zawartego w druku nr 27.</u>
+ <u xml:id="u-25.9" who="#PoselBiernackiJanusz">Obecny projekt, po jego pierwszym czytaniu w Sejmie, był szeroko dyskutowany, co znalazło swoje odbicie w uwagach, jakie na ten temat wpłynęły do Komisji od wojewódzkich zespołów poselskich, wojewódzkich rad narodowych, Polskiej Akademii Nauk, Stowarzyszenia Architektów Polskich, Towarzystwa Urbanistów Polskich, a także od poszczególnych obywateli.</u>
+ <u xml:id="u-25.10" who="#PoselBiernackiJanusz">Wszystkie uwagi i wnioski, jakie na ten temat wpłynęły zostały rozpatrzone przez powołaną podkomisję pracującą z udziałem ekspertów. Do projektu wniosła również swoje uwagi Komisja Prac Ustawodawczych. W dniu 18 maja i 21 czerwca br. Komisje Budownictwa i Gospodarki Komunalnej oraz Prac Ustawodawczych przyjęły projekt ustawy z poprawkami przedstawionymi w druku nr 30.</u>
+ <u xml:id="u-25.11" who="#PoselBiernackiJanusz">Najwięcej wypowiedzi i uwag zgłoszonych do ustawy dotyczyło:</u>
+ <u xml:id="u-25.12" who="#PoselBiernackiJanusz">— umożliwienia podjęcia budownictwa domów jednorodzinnych przez znacznie większą liczbę osób;</u>
+ <u xml:id="u-25.13" who="#PoselBiernackiJanusz">— zapewnienia wystarczającej liczby działek budowlanych pod budownictwo jednorodzinne i zagrodowe, odpowiadającej aktualnym potrzebom na określonym terenie;</u>
+ <u xml:id="u-25.14" who="#PoselBiernackiJanusz">— koncentracji budownictwa na wyznaczonym terenie, pozwalającej na podjęcie niezbędnych prac dla budowy wspólnych urządzeń komunalnych, co obniży znacznie koszty budownictwa i zapewni celowe zagospodarowanie terenu;</u>
+ <u xml:id="u-25.15" who="#PoselBiernackiJanusz">— zapewnienia właścicielom gruntów większego odszkodowania za przejęte tereny;</u>
+ <u xml:id="u-25.16" who="#PoselBiernackiJanusz">— zabezpieczenia interesów właścicieli gospodarstw rolnych, szczególnie tych, dla których gospodarstwo jest jedynym źródłem utrzymania;</u>
+ <u xml:id="u-25.17" who="#PoselBiernackiJanusz">— pozostawienia osobom, których grunt przeznaczony został pod budownictwo jednorodzinne działek na własne potrzeby.</u>
+ <u xml:id="u-25.18" who="#PoselBiernackiJanusz">Wymienione postulaty zostały w całości uwzględnione i znajdują swoje odbicie w projekcie ustawy bądź w projektach rozporządzeń wykonawczych.</u>
+ <u xml:id="u-25.19" who="#PoselBiernackiJanusz">Na specjalne podkreślenie zasługuje fakt, że projektowana ustawa utrzymuje zasadę podziału nieruchomości nierolniczych w sposób zgodny z planami zagospodarowania przestrzennego, jednak dopuszcza do podziału w określonych wypadkach, niezależnie od ustaleń planu. Do tych wypadków należy na przykład podział nieruchomości spadkowej, zabudowanej domami lub domem, podział na skutek ustania małżeńskiej wspólnoty majątkowej, dla ustalenia części nieruchomości nabytej drogą zasiedzenia oraz dla ustalenia obszaru działki budowlanej, zabudowanej przez samoistnego posiadacza w dobrej wierze.</u>
+ <u xml:id="u-25.20" who="#PoselBiernackiJanusz">W przedstawionym sprawozdaniu zawartym w druku nr 30 proponuje się poprawki w większości o charakterze porządkowym, związanym z dokładniejszym sprecyzowaniem tekstu. Jedynie w art. 4 proponuje się zmianę brzmienia ust. 2 — w odczuciu wnioskodawców zaproponowany tekst lepiej spełnia życzenia obywateli zainteresowanych ustaleniem terenu budowlanego i jego podziału oraz w art. 8 ust. 3 — gdzie eksponuje się rolę współwłaścicieli, co zdaniem wnioskodawców jest najwłaściwsze.</u>
+ <u xml:id="u-25.21" who="#PoselBiernackiJanusz">Pragnę również nadmienić, że w trakcie przygotowywania projektu ustawy obywatele posłowie z Koła Poselskiego — „Znak” wnieśli zastrzeżenie do art. 4 ust. 4 proponując, aby drugą instancją dla rozpatrzenia uwag i wniosków nie uwzględnionych zgodnie z życzeniem osób zainteresowanych przez organ gospodarki terenowej i ochrony środowiska prezydium PRN — nie było miejscowe prezydium PRN, lecz prezydium WRN.</u>
+ <u xml:id="u-25.22" who="#PoselBiernackiJanusz">Zdaniem obywateli posłów z Koła Poselskiego — „Znak” taki tryb postępowania lepiej zabezpieczałby dokładne i sprawiedliwe rozpatrzenie uwag i wniosków zainteresowanych obywateli. Nie negując właściwych intencji tego wniosku, Komisje Budownictwa i Gospodarki Komunalnej oraz Prac Ustawodawczych po wszechstronnym przedyskutowaniu sprawy, stanęły na stanowisku utrzymania projektowanego tekstu, wychodząc z założenia, że:</u>
+ <u xml:id="u-25.23" who="#PoselBiernackiJanusz">— miejscowe prezydium PRN, znając najlepiej warunki powiatu i jego obywateli, jest w stanie najwłaściwiej rozeznać sprawę i zająć słuszne stanowisko;</u>
+ <u xml:id="u-25.24" who="#PoselBiernackiJanusz">— ta droga odwoławcza będzie niewątpliwie najkrótsza;</u>
+ <u xml:id="u-25.25" who="#PoselBiernackiJanusz">— usprawnienie procesu zarządzania gospodarką narodową wymaga dalszej decentralizacji uprawnień rad narodowych wszystkich szczebli.</u>
+ <u xml:id="u-25.26" who="#PoselBiernackiJanusz">Ranga i rola rad narodowych szczebla powiatowego i gminnego w niedalekiej przyszłości bardzo wzrośnie. Przewiduje się odpowiednie przedsięwzięcia kadrowe, organizacyjne, gospodarcze i ekonomiczne dla wzmocnienia pozycji i roli rad terenowych.</u>
+ <u xml:id="u-25.27" who="#PoselBiernackiJanusz">Równocześnie zaznaczyć należy, że taki tryb postępowania jest zgodny z kodeksem postępowania administracyjnego.</u>
+ <u xml:id="u-25.28" who="#PoselBiernackiJanusz">W świetle tych argumentów Komisje uważają za właściwe utrzymanie prezydium powiatowej rady narodowej jako II instancji.</u>
+ <u xml:id="u-25.29" who="#PoselBiernackiJanusz">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! W 5-letnim planie społeczno-gospodarczego rozwoju kraju przewidziano kwotę 8 mld zł kredytów bankowych dla ludności realizującej budownictwo jednorodzinne. Jestem przeświadczony, że przyjęcie tej ustawy przyczyni się do efektywnego i właściwego wykorzystania tego kredytu.</u>
+ <u xml:id="u-25.30" who="#PoselBiernackiJanusz">W imieniu Komisji Budownictwa i Gospodarki Komunalnej wnoszę, ażeby Wysoki Sejm uchwalić raczył przedstawiony projekt ustawy wraz z poprawkami według tekstu zawartego w drukach nr 27 i 30.</u>
+ <u xml:id="u-25.31" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-26">
+ <u xml:id="u-26.0" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Konwent Seniorów proponuje, aby dyskusję nad sprawozdaniem o projekcie ustawy o terenach budownictwa jednorodzinnego i zagrodowego oraz o podziale nieruchomości w miastach i osiedlach przeprowadzić łącznie z dyskusją nad następnym, z kolei czwartym, punktem porządku dziennego.</u>
+ <u xml:id="u-26.1" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Czy są w tej sprawie jakieś uwagi?</u>
+ <u xml:id="u-26.2" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Nie słyszę.</u>
+ <u xml:id="u-26.3" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Przystępujemy do punktu 4 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Budownictwa i Gospodarki Komunalnej o rządowym projekcie ustawy o zmianie ustawy o gospodarce terenami w miastach i osiedlach oraz ustawy o wyłączeniu spod publicznej gospodarki lokalami domów jednorodzinnych oraz lokali w domach spółdzielni mieszkaniowych (druki nr 28 i 28a oraz 31).</u>
+ <u xml:id="u-26.4" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Głos ma sprawozdawca poseł Marian Gotowiec.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-27">
+ <u xml:id="u-27.0" who="#PoselGotowiecMarian">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! W imieniu Komisji Budownictwa i Gospodarki Komunalnej mam zaszczyt przedstawić Wysokiej Izbie projekt zmiany ustawy o gospodarce terenami w miastach i osiedlach oraz ustawy o wyłączeniu spod publicznej gospodarki lokalami domów jednorodzinnych oraz lokali w domach spółdzielni mieszkaniowych.</u>
+ <u xml:id="u-27.1" who="#PoselGotowiecMarian">Ustawa z dnia 14 lipca 1961 r. o gospodarce terenami w miastach i osiedlach określa zasady zarządzania i dysponowania nieruchomościami stanowiącymi własność państwa. Ustalone w tej ustawie zasady przestrzegania, przy dysponowaniu nieruchomościami, planów zagospodarowania przestrzennego i powierzenie funkcji dysponenta tymi nieruchomościami organom prezydiów rad narodowych — są słuszne. Uregulowane ustawą zasady prawne korzystania z terenów przez państwowe jednostki organizacyjne, organizacje społeczne oraz osoby prawne i fizyczne, jak wykazuje doświadczenie, stosowane są prawidłowo i dają możność właściwego gospodarowania terenami i nieruchomościami, co ma zasadnicze znaczenie dla gospodarki narodowej. Nie zachodzi zatem potrzeba dokonywania zmian tych zasad.</u>
+ <u xml:id="u-27.2" who="#PoselGotowiecMarian">Proponowane obecnie zmiany, zarówno w tej ustawie, jak i w ustawie o wyłączeniu spod publicznej gospodarki lokalami domów jednorodzinnych oraz lokali w domach spółdzielni mieszkaniowych, mają na celu umożliwić szersze niż dotąd wyzyskanie uprawnień ludności do nabywania domów i mieszkań dla zaspokojenia własnych potrzeb nabywców i ich rodzin.</u>
+ <u xml:id="u-27.3" who="#PoselGotowiecMarian">Przedstawiony projekt zmiany obu ustaw ma na celu, równolegle z budową nowych mieszkań, dopomóc w stopniowym rozwiązywaniu problemu mieszkaniowego, umożliwić realizację przyjętej na V Plenum Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej zasady, że „mieszkanie stanowić powinno coraz powszechniej osobistą własność obywatela”, wychodząc z założenia, że — „prawo własności mieszkania daje poczucie stabilności i jest doskonałym bodźcem do poprawy wydajności pracy”.</u>
+ <u xml:id="u-27.4" who="#PoselGotowiecMarian">Projektowane zmiany dają możność realizowania wysuwanego powszechnie postulatu zapewniającego każdej rodzinie odrębne, samodzielne mieszkanie. Z nabyciem na własność domu jednorodzinnego lub lokalu mieszkalnego wiąże się możliwość stworzenia dla dużej liczby rodzin — z własnych środków ludności — optymalnych warunków mieszkaniowych.</u>
+ <u xml:id="u-27.5" who="#PoselGotowiecMarian">Ustawa o gospodarce terenami w miastach i osiedlach w dotychczasowym brzmieniu dawała możność odstępowania osobom fizycznym tylko domów jednorodzinnych o powierzchni użytkowej nie przekraczającej 110 m^2^, a jeśli zostały wybudowane do 11 czerwca 1957 roku — o powierzchni mieszkalnej większej, o ile nie przekraczają 6 izb oraz odstępowania lokali w małych domach mieszkalnych, liczących dwa do czterech lokali, jeśli ich powierzchnia nie przekracza 110 m^2 ^lub 5 izb. Spółdzielnie mieszkaniowe mogły nabywać domy wielomieszkaniowe tylko w wypadku, gdy wyraziło na to zgodę co najmniej 80% wszystkich najemców.</u>
+ <u xml:id="u-27.6" who="#PoselGotowiecMarian">Wychodząc naprzeciw postulatom społecznym zgłoszonym w toku dyskusji nad programem budownictwa mieszkaniowego oraz biorąc pod uwagę wnioski zgłaszane przez prezydia rad narodowych, proponowane w ustawie o gospodarce terenami w miastach i osiedlach zmiany dają możność sprzedaży będących własnością państwa:</u>
+ <u xml:id="u-27.7" who="#PoselGotowiecMarian">— małych domów o charakterze jednorodzinnym, chociażby ich wielkość przekraczała dotychczas obowiązujące normy;</u>
+ <u xml:id="u-27.8" who="#PoselGotowiecMarian">— lokali w domach wielomieszkaniowych, na rzecz wynajmujących te lokale najemców;</u>
+ <u xml:id="u-27.9" who="#PoselGotowiecMarian">— mniejszych domów wielomieszkaniowych liczących 15 do 20 lokali na rzecz spółdzielni budownictwa mieszkaniowego, gdy wyraża na to zgodę co najmniej 50% najemców lokali w tych domach.</u>
+ <u xml:id="u-27.10" who="#PoselGotowiecMarian">Przedstawione koncepcje, obok zaspokojenia dążeń ludności do posiadania na własność domku jednorodzinnego lub lokalu mieszkalnego, umożliwią również utrzymanie ze środków ludności nabytych budynków i lokali w dobrym stanie technicznym, utrzymanie lepsze niż to jest obecnie możliwe, zarówno ze względu na wysokość kosztów bieżącego i kapitalnego remontu w stosunku do wysokości obowiązującego czynszu, jak i sprawności i organizacji systemu wykonawstwa przy remontowaniu małych obiektów. Sprzedaż domów jednorodzinnych i mniejszych domów wielomieszkaniowych na osobistą własność nabywców pozwoli na skoncentrowanie uwagi prezydiów rad narodowych na domach zajmowanych przez większą liczbę rodzin, przy zapewnieniu równocześnie właściwego stanu technicznego domów sprzedanych na własność osobistą.</u>
+ <u xml:id="u-27.11" who="#PoselGotowiecMarian">Ponieważ utrzymanie budynku wielomieszkaniowego w należytym stanie technicznym i sanitarnym wymaga działalności zorganizowanej, zasady i sposób zarządzenia takimi budynkami, zasady ustalania wysokości kosztów eksploatacji, a także warunki przekazania własności przez nabywców tych lokali na rzecz osób trzecich, wymagają prawnego uregulowania.</u>
+ <u xml:id="u-27.12" who="#PoselGotowiecMarian">Projekt ustawy uprawnia Radę Ministrów do normowania tych spraw drogą rozporządzenia.</u>
+ <u xml:id="u-27.13" who="#PoselGotowiecMarian">Przewidziane w projekcie ustawy wyłączenie nabywanych lokali mieszkalnych spod publicznej gospodarki lokalami na własność osobistą jest wykładnikiem tendencji stopniowego łagodzenia zasad publicznej gospodarki lokalami.</u>
+ <u xml:id="u-27.14" who="#PoselGotowiecMarian">Proponowane zmiany w ustawie z dnia 28 maja 1957 r. o wyłączeniu spod publicznej gospodarki lokalami domów jednorodzinnych oraz lokali w domach spółdzielni mieszkaniowych mają gwarantować osobom, które nie wyrażą chęci na przystąpienie do spółdzielni nabywającej dom już zamieszkały — równorzędne lokale zastępcze, a w wypadku zajmowania lokalu samodzielnego — również samodzielnego mieszkania, ustalając warunki do korzystania z tego uprawnienia.</u>
+ <u xml:id="u-27.15" who="#PoselGotowiecMarian">Przedstawiając propozycje zmian obu ustaw w brzmieniu przyjętym przez Komisję Budownictwa i Gospodarki Komunalnej wnoszę w imieniu tej Komisji, aby Wysoki Sejm raczył uchwalić projekt ustawy o gospodarce terenami w miastach i osiedlach oraz o wyłączeniu spod publicznej gospodarki lokalami domów jednorodzinnych oraz lokali w domach spółdzielni mieszkaniowych — przedstawiony w druku sejmowym nr 28a i 31.</u>
+ <u xml:id="u-27.16" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-28">
+ <u xml:id="u-28.0" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Otwieram łączną dyskusję nad projektami ustaw umieszczonymi w trzecim i czwartym punkcie porządku dziennego.</u>
+ <u xml:id="u-28.1" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Głos ma poseł Jan Garlicki.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-29">
+ <u xml:id="u-29.0" who="#PoselGarlickiJan">Obywatelu Marszałku! Wysoka Izbo! Przedstawione przez posłów sprawozdawców dwa rządowe projekty ustaw — o terenach budownictwa jednorodzinnego i zagrodowego i o podziale nieruchomości w miastach i osiedlach, a także — o zmianie ustawy o wyłączeniu spod publicznej gospodarki lokalami domów jednorodzinnych oraz lokali w domach spółdzielni mieszkaniowych — choć w swym tytule mogłyby się wydawać aktami prawnymi o charakterze osobistym obywateli, to jednak w swej treści wchodzą one w krąg szerokiego zainteresowania społeczeństwa. Stanowią bowiem nieodłączną część składową wielkiego programu budownictwa mieszkaniowego, którego założenia określone zostały przez VI Zjazd partii, a wielkość i rozmiary jego zasięgu określił Sejm w uchwale o planie 5-letnim. Klamrą niejako zamykającą oba te ustalenia jest wczorajszy poselski projekt uchwały Sejmu o perspektywicznym programie mieszkaniowym.</u>
+ <u xml:id="u-29.1" who="#PoselGarlickiJan">Zaspokajanie potrzeb w dziedzinie mieszkaniowej ma ogromne znaczenie dla wielu milionów obywateli i stanowi jeden z najistotniejszych składników podnoszenia stopy życiowej ludności, jest warunkiem stabilizacji i rozwoju rodziny i stąd — przedmiotem szczególnego zainteresowania ze strony młodego pokolenia. W programie budownictwa koncentrowaliśmy dotychczas swoją uwagę na społecznych formach budownictwa powszechnego — preferując budownictwo spółdzielcze, zakładowe, a także — choć w mniejszym zakresie — budownictwo rad narodowych. Nie docenialiśmy natomiast możliwości rozwojowych budownictwa indywidualnego, jednorodzinnego. Jego udział we wszystkich formach budownictwa wykazywał tendencje malejące.</u>
+ <u xml:id="u-29.2" who="#PoselGarlickiJan">Wysoki Sejmie! Przeglądając wnioski i uwagi do sprawozdania Ministerstwa Gospodarki Terenowej i Ochrony Środowiska z wyników działalności za rok 1971 stwierdzamy wykonanie planu budownictwa mieszkaniowego, a plan był niemały, wynosił 7 187 tys. m^2^ powierzchni i wykonany został w ponad 100%. Ale w stosunku do roku 1970 otrzymano mniej o 98 tys. m^2^ powierzchni. Jest to liczba niemała i dotyczy prawie wyłącznie budownictwa indywidualnego. Wynika z tego, że prezydia rad narodowych nie doceniły jeszcze należycie inicjatywy i wysiłków części społeczeństwa podejmowanych w kierunku wytwarzania dodatkowych zasobów mieszkaniowych. A problem ten ma szczególne znaczenie dla rozwoju małych miast, w których budownictwo indywidualne stanowi podstawową formę zaspokajania potrzeb mieszkaniowych.</u>
+ <u xml:id="u-29.3" who="#PoselGarlickiJan">Jako powody słabego zaangażowania w budownictwie indywidualnym podać należy wciąż stały niedobór działek budowlanych, słabą organizację robót wykonawczych, brak typowych lub indywidualnych projektów budowlanych i niedostateczne wykorzystanie kredytów bankowych. W wielu miastach zasoby działek budowlanych zostały wyczerpane, a prezydia rad narodowych nie zapewniły odpowiedniego przygotowania nowych terenów.</u>
+ <u xml:id="u-29.4" who="#PoselGarlickiJan">Toteż projekt nowej ustawy umożliwia radom narodowym, jako pełnoprawnym gospodarzom terenu, prawidłowe kształtowanie indywidualnej zabudowy, koncentrację tego budownictwa na obszarach na ten cel wyznaczonych oraz stwarza pełne możliwości popierania inicjatywy budowlanej ludności. Rady narodowe powinny to mieć na uwadze już w chwili sporządzania szczegółowego planu zagospodarowania przestrzennego. Uzbrojenie terenów pod budownictwo indywidualne powinno objąć podstawowe urządzenia komunalne. W pracach tych można wykorzystać na większą skalę organizację czynów społecznych, podejmowanych przez przyszłych mieszkańców nowo wznoszonych osiedli.</u>
+ <u xml:id="u-29.5" who="#PoselGarlickiJan">Uchwały rad narodowych o ustaleniu terenów budowlanych nie mogą włączać w ich obszar istniejących już domów jednorodzinnych, domów mieszkalno-pensjonatowych oraz budynków przeznaczonych na pomieszczenia zakładów rzemieślniczych. W ten sposób ustawa ułatwia rozwój usług rzemieślniczych, zwłaszcza w małych miastach, gdzie ich niedobór wyraźnie odczuwamy oraz popiera usługi turystyczne, świadczone przez indywidualnych obywateli. Ma to ogromne znaczenie, jeśli się zważy, że rozwój turystyki przybiera coraz większe rozmiary, przekraczające możliwości zapewnienia miejsc przez hotele komunalne, które muszą być uzupełniane przez instytucję tzw. kwater prywatnych, który cli utrzymanie projekt ustawy uznaje.</u>
+ <u xml:id="u-29.6" who="#PoselGarlickiJan">Społeczne znaczenie budownictwa indywidualnego podkreśla przepis stanowiący, że dotychczas zajmowane mieszkania przez osoby budujące domki jednorodzinne przechodzą m.in. do dyspozycji organów lokalowych. W ten sposób rady narodowe mogą znacznie powiększyć pulę izb mieszkaniowych, przeznaczonych na pokrycie tzw. — „listy potrzeb”, jaką corocznie ustalają dla tej części ludności, której wysokość zarobków nie pozwala na korzystanie z budownictwa spółdzielczego. Ma to szczególne znaczenie, jeśli się zważy, że znaczna część izb z budownictwa rad narodowych przeznaczona przecież zostaje na cele wykwaterowań inwestycyjnych.</u>
+ <u xml:id="u-29.7" who="#PoselGarlickiJan">Uznając nadal pion spółdzielczości mieszkaniowej za wiodący, oczekujemy dziś od niej podobnego zainteresowania w dziedzinie budownictwa jednorodzinnego wraz z poszukiwaniem i rozwojem coraz nowszych form działania. Słusznie bowiem zwraca się uwagę na to, że budownictwo indywidualne angażuje inny typ potencjału przerobowego, inne materiały budowlane, zwłaszcza uwzględniając miejscowe surowce, i o wiele łatwiej w nim wykorzystać pracę własną przyszłych mieszkańców. Podejmowanej inicjatywie społecznej trzeba wyjść naprzeciw, nie dopatrując się w tych poczynaniach zainteresowania materialnego.</u>
+ <u xml:id="u-29.8" who="#PoselGarlickiJan">Trzeba mieć na uwadze założenia planu 5-letniego na lata 1971—1975, które przewidują budowę 1 080 tys. mieszkań o powierzchni około 60 mln m^2^, z czego połowa przypada na budownictwo indywidualne. Mówił o tym Prezes Rady Ministrów: — „Winniśmy ludności otworzyć coraz większe możliwości do lokowania w szerszym niż dotychczas zakresie własnych środków pieniężnych i dochodów osobistych w budownictwo domów, zakup mieszkań i urządzeń stanowiących ich wyposażenie”.</u>
+ <u xml:id="u-29.9" who="#PoselGarlickiJan">Postanowienia projektu ustawy, że — „osoba fizyczna może nabyć tylko jeden dom jednorodzinny czy lokal w małym domu mieszkalnym, którego nie może zbyć na rzecz osoby trzeciej przed upływem 5 lat” — ma na celu zapobieżenie ewentualnym transakcjom handlowym przez osoby trudniące się pośrednictwem i kupnem budynków, parcel czy nieruchomości. Dotychczas bowiem niedostateczny nadzór nad wykorzystywaniem działek budowlanych powodował, że znaczna ich część przez dłuższy okres nie zagospodarowana stawała się przedmiotem obrotu między osobami czerpiącymi z tego tytułu nadmierne korzyści osobiste.</u>
+ <u xml:id="u-29.10" who="#PoselGarlickiJan">Sprzedaż domów jednorodzinnych, lokali w małych domach mieszkalnych, jak i lokali w domach wielomieszkaniowych na osobistą własność ma na celu zaspokojenie potrzeb mieszkaniowych nabywców i ich rodzin. Ułatwi to w dużym stopniu rozładowanie trudnej sytuacji mieszkaniowej, zwłaszcza w dużych aglomeracjach miejskich. Ponadto odciąży rady narodowe od zarządu małymi domami, który jest nie tylko kłopotliwy i kosztowny, ale powodował też rozproszenie nie zawsze wystarczających sił i środków. Pozostająca jeszcze w administracji państwowej znaczna liczba małych domów obciąża nadmiernie budżety miast zarówno kosztami eksploatacji, jak i remontów. Nakłady na remonty tych budynków niejednokrotnie przekraczały wpływy z tytułu czynszów.</u>
+ <u xml:id="u-29.11" who="#PoselGarlickiJan">W czasie spotkań poselskich z wyborcami sprawy remontów budynków są nadal przedmiotem licznych skarg i zażaleń zainteresowanych mieszkańców. Wiele bowiem administracji domów odmawia przyjęcia zamówień lokatorów na wykonywanie drobnych napraw, odnowień i ulepszeń mieszkań — angażując jednocześnie swój potencjał do wykonawstwa większych robót o charakterze remontów kapitalnych lub inwestycji. Nie zawsze też typowanie budynków do remontu kapitalnego było poprzedzone analizami stanu technicznego — stąd kolejność włączenia budynków do planu remontów często nie odpowiadała kryteriom pilności.</u>
+ <u xml:id="u-29.12" who="#PoselGarlickiJan">Toteż w sprzedaży domów na rzecz indywidualnych nabywców upatrywać należy realnych możliwości usprawnienia w zarządzaniu nabytym zasobem mieszkaniowym. Niewątpliwie właściciele domów wykażą więcej staranności i więcej dbałości o swoją własną posesję. Rady narodowe zaś odciążone od administracji małymi domami, będą mogły się zająć podstawową substancją mieszkaniową.</u>
+ <u xml:id="u-29.13" who="#PoselGarlickiJan">Wysoki Sejmie! Gdy na V Plenum Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej tow. Edward Gierek powiedział: — „Jeśli chcemy rozwijać budownictwo jednorodzinne — to nie wystarczy pomoc materiałowa, zwiększone kredyty i ulgi, ale niezbędne są akty prawne usuwające przeszkody na drodze do własnego domu” — to sądzę, że I Sekretarz Komitetu Centralnego partii miał także na uwadze dzisiejsze projekty ustaw.</u>
+ <u xml:id="u-29.14" who="#PoselGarlickiJan">Projektowane ustawy zmierzają bowiem do unormowania i rozszerzenia uprawnień rad narodowych w zakresie dysponowania terenami budowlanymi, skracają i usprawniają cykl zabudowy, zapewniają godziwe odszkodowanie za przejęte grunty po cenach rynkowych, zezwalają właścicielom na przekazywanie działek budowlanych swej najbliższej rodzinie, zapobiegają nieuzasadnionym podziałom nieruchomości, dążą do łagodzenia zasad publicznej gospodarki lokalami.</u>
+ <u xml:id="u-29.15" who="#PoselGarlickiJan">Projekty nowych ustaw są rozwinięciem zasady, że dla społeczeństwa i państwa najbardziej pożądany i celowy jest wzrost podaży dóbr trwałych oraz związanych z nimi usług. W ten sposób bowiem splata się interes społeczny i ekonomiczny. Konsekwentny zaś wyraz znajduje to powiązanie w programie budownictwa jednorodzinnego i własnościowego. Zrealizowana zostaje zasada, że mieszkanie stanowić powinno coraz powszechniej osobistą własność obywatela, której nasz ustrój zagwarantuje pełne poparcie i ochronę prawną.</u>
+ <u xml:id="u-29.16" who="#PoselGarlickiJan">Stronnictwo Demokratyczne, które ze szczególną troską skupia swoją uwagę na zagadnieniach usług w sferze nie uspołecznionej gospodarki pozarolniczej, na rozwoju rzemiosła indywidualnego i zapewnieniu mu pełnej stabilizacji, na aktywizacji małych miast i na wszystkich formach budownictwa mieszkaniowego — widzi w nowych aktach prawnych wiele elementów twórczych, ułatwiających i usprawniających wykonanie w tym zakresie narodowego planu gospodarczego w bieżącej pięciolatce. Dlatego posłowie naszego Klubu będą głosować za uchwaleniem przez Wysoką Izbę projektowanych ustaw.</u>
+ <u xml:id="u-29.17" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-30">
+ <u xml:id="u-30.0" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Głos ma poseł Zenon Komender.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-31">
+ <u xml:id="u-31.0" who="#PoselKomenderZenon">Obywatelu Marszałku! Wysoka Izbo! Dyskutowane dziś projekty ustaw porządkują, a w niektórych wypadkach rozwiązują w nowy sposób wiele problemów wchodzących w zakres szeroko rozumianej gospodarki mieszkaniowej. Stąd ich wdrażanie stanowić będzie jeden z elementów realizacji dyrektyw V Plenum KC PZPR i zgłoszonej tu wczoraj uchwały sejmowej o perspektywicznym programie mieszkaniowym. Ważnym, a równocześnie trudnym fragmentem tego programu jest intensyfikacja budownictwa jednorodzinnego.</u>
+ <u xml:id="u-31.1" who="#PoselKomenderZenon">Na pewno w miarę poprawy poziomu życia ludności systematycznie wzrastać będą potrzeby i chęci budowy domków jednorodzinnych i to bardzo często w tych wypadkach, kiedy chodzić będzie o podwyższenie standardu mieszkania. Ten proces społeczny musi być odpowiednio sterowany; dotyczy to przede wszystkim ujęcia architektoniczno-budowlanego i przestrzennego.</u>
+ <u xml:id="u-31.2" who="#PoselKomenderZenon">Wiemy jaki chaos panuje w tym względzie, szczególnie wokół większych miast i ośrodków przemysłowych. Przyczyn tego stanu rzeczy było wiele. Obowiązujące dotychczas przepisy nie tworzyły w zasadzie prawno-organizacyjnych i ekonomicznych warunków, niezbędnych dla efektywnego wykorzystywania inicjatywy ludności i koncentrowania budownictwa indywidualnego na obszarach wyznaczonych na ten cel.</u>
+ <u xml:id="u-31.3" who="#PoselKomenderZenon">Wiadomo, że około 70% tego budownictwa realizowało się i realizuje nadal w rozproszeniu, poza terenami wyznaczonymi dla tych celów. Powoduje to określone, ujemne skutki dla gospodarki. Nowe przepisy zmierzają do unormowania tych zagadnień przede wszystkim poprzez rozszerzenie uprawnień i danie radom narodowym skutecznych narzędzi ekonomicznych w zakresie dysponowania terenami budowlanymi stosownie do potrzeb wynikających z długofalowego programu budownictwa mieszkaniowego. W tych nowych warunkach prawno-organizacyjnych i ekonomicznych ogromne i odpowiedzialne zadania rysują się przed planowaniem miejscowym.</u>
+ <u xml:id="u-31.4" who="#PoselKomenderZenon">Urbaniści i architekci zgodnie podkreślają, że zadania kształtowania terenów zabudowy indywidualnej są, wbrew pozorom — obok przebudowy stałej substancji mieszkaniowej — zadaniami bardzo trudnymi, a to zarówno na skutek niejednorodności ekonomicznej inwestorów, jak i występującego dawniej braku nakładów na urządzenia komunalne. Nie można było w tych warunkach oczekiwać pozytywnych efektów architektonicznych i przestrzennych. W gruncie rzeczy koncentrowano się jedynie na unikaniu wielkich błędów.</u>
+ <u xml:id="u-31.5" who="#PoselKomenderZenon">Powstająca na niektórych terenach, a szczególnie wokół dużych miast i ośrodków przemysłowych architektura domów jednorodzinnych przyczynia się do niekorzystnego wyglądu naszego krajobrazu. Zacofanie techniczne, najgorsze gusty architektoniczne są, niestety, dotychczas cechą niemal nagminną budownictwa jednorodzinnego. Wobec tych zjawisk władza architektoniczno-budowlana jest formalnie bezsilna. Nie można bowiem w zasadzie przy zatwierdzaniu odrzucić projektu domu tylko ze względu na architekturę, jeśli spełnia on wymogi prawa budowlanego. Ta bezsilność wywodzi się, zdaniem rzeczoznawców, z bezradności planistycznej wobec tego typu budownictwa. Tereny budowlane, zabudowywane w przypadkowych miejscach, bez tworzenia jednostek strukturalnych, nie skłaniają do wydawania zarządzeń miejscowych, określających typ architektury obowiązujący w danej jednostce.</u>
+ <u xml:id="u-31.6" who="#PoselKomenderZenon">Dla zmiany tego stanu rzeczy, szczególnie w tym momencie, gdy rady narodowe uzyskają dzięki ustawie o terenach budownictwa jednorodzinnego i zagrodowego oraz o podziale nieruchomości w miastach i osiedlach uprawnienie w zakresie gospodarki terenami i przyspieszania okresu ich pełnej zabudowy — trzeba sprecyzować główne zasady polityki przestrzennej i architektonicznej w odniesieniu do budownictwa jednorodzinnego. Należałoby przede wszystkim określić modele standardu przestrzennego domu uwzględniając różne rozwiązania architektoniczne. Konfrontacja tych projektów ze społeczeństwem może pozwolić na wypracowanie takiego typu budownictwa, które będzie odpowiadało nie tylko przyzwyczajeniom inwestora, ale będzie je kształtowało przez te projekty.</u>
+ <u xml:id="u-31.7" who="#PoselKomenderZenon">Gruntownego przemyślenia wymaga również model urbanistyczny terenów zabudowy jednorodzinnej. Zwykle stawia się znak równości między zabudową jednorodzinną a zabudową ekstensywną. Jest to nieporozumienie pokutujące ciągle jeszcze u nas, gdy tymczasem w wielu krajach w okresie ostatniego 25-lecia wdrożono ogromną liczbę sposobów zabudowy na tak małych działkach, że w efekcie uzyskano intensywność zbliżoną do intensywności zabudowy blokowej 3-kondygnaeyj- nej.</u>
+ <u xml:id="u-31.8" who="#PoselKomenderZenon">W naszym planowaniu stale jednak elementem jednostkowym jest budynek jednorodzinny, wolno stojący na dużej działce. O ile ten typ zabudowy można uznać za racjonalny w małych miastach i osiedlach oraz na dalekich peryferiach ośrodków przemysłowych, to w żadnym wypadku nie może być utrzymywany w dużych miastach, wymagających bardziej ekonomicznych sposobów zabudowy.</u>
+ <u xml:id="u-31.9" who="#PoselKomenderZenon">Wysoka Izbo! Po okresie ponad 25 lat realizacji, różnymi sposobami, z różną pomocą państwa dla budownictwa jednorodzinnego — nadszedł czas koncentracji wysiłków na rozwoju indywidualnego budownictwa pod opieką państwa i spółdzielczości.</u>
+ <u xml:id="u-31.10" who="#PoselKomenderZenon">Wydaje się, że właśnie w tym momencie należałoby rozpatrzyć jeden z ważkich postulatów zgłaszanych m.in. w dyskusjach organizowanych przed V Plenum KC PZPR. Otóż chodzi o to, aby tak jak powołano kiedyś do realizacji programu budownictwa blokowego Zakład Osiedli Robotniczych — można było obecnie rozważyć możliwość i celowość powołania Zakładu Osiedli Jednorodzinnych. Powołanie organu koordynującego te inwestycje, centralnie załatwiającego podstawowe problemy tego budownictwa, powinno przynieść duże korzyści społeczne i gospodarcze. Ustalenie potrzeb, zakresu działania, programowania zamierzeń z uwzględnieniem środków inwestycyjnych prywatnych, wzbogacanych o te nakłady, które dziś są ponoszone przez państwo w formie pożyczek bankowych na budowę domów jednorodzinnych — mogłoby radykalnie zmienić sytuację i umożliwić planowe działania w tej trudnej dziedzinie budownictwa.</u>
+ <u xml:id="u-31.11" who="#PoselKomenderZenon">Bardzo celowe wydaje się utworzenie organu, który byłby z jednej strony rzecznikiem interesów budującego, a z drugiej — czuwającym, aby ta działalność przynosiła korzyści ogólnospołeczne. Dzisiaj bowiem wytworzyła się paradoksalna sytuacja, że co prawda budujący jest pozostawiony w zasadzie sam sobie, ale w rezultacie budując dom, zabezpiecza tylko własny interes, w sposób nierzadko kolidujący z dobrem ogółu.</u>
+ <u xml:id="u-31.12" who="#PoselKomenderZenon">Sprawa modelu przestrzennego osiedla, domu, mieszkania byłaby przy dobrym zaplanowaniu znacznie prostsza, a następne lata mogłyby nam przynieść oderwanie się od zacofanych poglądów, form i nawyków prywatnego inwestora. Wiemy, że w takich krajach jak Holandia, Anglia, Szwecja daleko posunięta pomoc państwa uwarunkowana jest absolutnym reżimem co do miejsca, sposobu budowy, wyboru domu i metod jego wznoszenia. Z biegiem czasu niedopuszczalna stała się anarchia prywatnego inwestora, a co ciekawsze nie ma przejawów dążeń do anarchii. Analiza tego tematu i wyciągnięcie odpowiednich dla naszych warunków wniosków, mogłyby spowodować lepsze wykorzystanie nakładów asygnowanych przez państwo w formie długoterminowych pożyczek. Uzależnienie otrzymania pożyczki od zgodności projektu i realizacji ze wskazanymi przez władze budowlane sposobami budowy dałoby administracji terenowej dodatkowe możliwości oddziaływania na sposób zabudowy.</u>
+ <u xml:id="u-31.13" who="#PoselKomenderZenon">Wysoki Sejmie! Działacze ruchu społecznie postępowego — „Pax” z satysfakcją przyjmują postanowienia ustawy o zmianie ustawy o gospodarce terenami w miastach i osiedlach oraz ustawy o wyłączeniu spod publicznej gospodarki lokalami domów jednorodzinnych oraz lokali w domach spółdzielni mieszkaniowych, które tworzą realne podstawy do rozszerzenia zakresu sprzedaży przez państwo na rzecz osób fizycznych i spółdzielni budownictwa mieszkaniowego domów mieszkalnych, a przede wszystkim lokali w domach wielomieszkaniowych na osobistą własność nabywców.</u>
+ <u xml:id="u-31.14" who="#PoselKomenderZenon">Od dłuższego czasu, a szczególnie po VII i VIII Plenum KC PZPR wskazywaliśmy na to, że właśnie upowszechnienie indywidualnej własności mieszkań zarówno tych w domkach jednorodzinnych, jak i w blokach, eksploatowanych w systemie spółdzielczego samorządu mieszkańców, przyczynić się może w decydujący sposób do większego poszanowania tej części ogólnego dorobku społecznego.</u>
+ <u xml:id="u-31.15" who="#PoselKomenderZenon">Ten kierunek działania prowadzi również do stabilizacji najbardziej właściwego i akceptowanego przez obywateli lokowania oszczędności i w rezultacie może wydatnie przyspieszyć tempo zaspokajania tej nader ważnej potrzeby społecznej.</u>
+ <u xml:id="u-31.16" who="#PoselKomenderZenon">Wytyczony w uchwale V Plenum KC PZPR program rozwoju inwestycji mieszkaniowych — jak to już wielokrotnie podkreślano wczoraj — traktowany jest nie tylko jako ważny element polityki społecznej państwa, ale również jako pozaprodukcyjny czynnik wzrostu wydajności pracy, którego w odczuciu społecznym nie da się niczym zastąpić, a równocześnie jako program tworzenia realnych warunków dla właściwego funkcjonowania rodziny, tej podstawowej komórki społecznej.</u>
+ <u xml:id="u-31.17" who="#PoselKomenderZenon">Dyskutowane tu dziś projekty ustaw stanowią jeden z elementów konkretyzowania tak pomyślanej polityki mieszkaniowej i w tym przeświadczeniu posłowie Koła Poselskiego — „Pax” będą głosowali za ich przyjęciem.</u>
+ <u xml:id="u-31.18" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-32">
+ <u xml:id="u-32.0" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Głos ma poseł Wacław Żak.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-33">
+ <u xml:id="u-33.0" who="#PoselZakWaclaw">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Pragnę podkreślić, że od dyskutowanych obecnie projektów ustaw: o terenach budownictwa jednorodzinnego i zagrodowego oraz o podziale nieruchomości w miastach i osiedlach; o zmianie ustawy o gospodarce terenami w miastach i osiedlach oraz ustawy o wyłączeniu spod publicznej gospodarki lokalami domów jednorodzinnych oraz lokali w domach spółdzielni mieszkaniowych — społeczeństwo nasze wiele oczekuje.</u>
+ <u xml:id="u-33.1" who="#PoselZakWaclaw">Ogólne i żywe zainteresowanie społeczeństwa wynika stąd, że ustawy te wychodzą naprzeciw potrzebom o znaczeniu zasadniczym, a mianowicie przyspieszają budownictwo mieszkaniowe. Znoszą również bariery hamujące tempo budownictwa jednorodzinnego oraz zapewniają prawidłową gospodarkę mieszkaniową.</u>
+ <u xml:id="u-33.2" who="#PoselZakWaclaw">Sprawa ta jest tym bardziej pilna, że obowiązujące dotychczas ustawy i przepisy nie stwarzały radom narodowym warunków do prawidłowej gospodarki w tym zakresie. Pierwsza z tych ustaw — o terenach budownictwa jednorodzinnego i zagrodowego oraz o podziale nieruchomości w miastach i osiedlach — stwarza większe niż dotychczas możliwości budowy domów jednorodzinnych przez przygotowanie terenów pod to budownictwo, stwarza warunki harmonijnego osiągania korzyści gospodarczych i społecznych.</u>
+ <u xml:id="u-33.3" who="#PoselZakWaclaw">Przede wszystkim kształtuje ona właściwie to budownictwo w planie przestrzennym, koncentrując je na wyznaczonych terenach. Wyznaczenie terenów oraz czas budowy są tak ujęte, że budowa odbywać się będzie na terenach wyposażonych w podstawowe urządzenia komunalne, a nie na terenach rozproszonych, których uzbrojenie byłoby utrudnione i ekonomicznie nie uzasadnione.</u>
+ <u xml:id="u-33.4" who="#PoselZakWaclaw">Znaczenie gospodarcze mieć będzie również i to założenie, że działki, które przeszły na własność państwa, pozostawia się w bezpłatnym użytkowaniu poprzedniego właściciela do czasu rozpoczęcia robót.</u>
+ <u xml:id="u-33.5" who="#PoselZakWaclaw">Przedłożony projekt ustawy znacznie korzystniej zabezpiecza interesy dotychczasowych właścicieli przejmowanych terenów, a szczególnie właścicieli gospodarstw rolnych. Na konieczność sprawiedliwego uregulowania tej kwestii wskazywano niejednokrotnie w uchwałach Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego. Pragnę podkreślić, że duże rozgoryczenie wśród właścicieli gospodarstw, od których państwo przejmowało grunty pod budownictwo, powodowało niskie odszkodowanie, nie pozwalające na zakup podobnego gospodarstwa. Niejednokrotnie efekt był taki, że były właściciel zagrody musiał zrezygnować z zawodu rolnika. Dlatego przewidziany w projekcie ustawy system odszkodowań — odpowiadający cenie ziemi w wolnej sprzedaży między rolnikami — pozwala na zakup podobnego gospodarstwa, co ma duże znaczenie społeczne i gospodarcze.</u>
+ <u xml:id="u-33.6" who="#PoselZakWaclaw">Niezależnie od kształtowania się korzystnych cen za przejęte grunty — projekt uchwały zapobiega nie uzasadnionym podziałom nieruchomości.</u>
+ <u xml:id="u-33.7" who="#PoselZakWaclaw">Pozostawienie osobom, których grunt przeznaczony został pod budownictwo jednorodzinne — własności jednej działki na zaspokojenie własnych potrzeb, a ponadto zatrzymanie po jednej działce na własność rodziców, pełnoletnich dzieci czy wnuków w wypadkach, gdy zechcą i mogą podjąć budowę odpowiedniego domu — jest sprawą jak najbardziej słuszną i społecznie uzasadnioną.</u>
+ <u xml:id="u-33.8" who="#PoselZakWaclaw">Ważny w omawianej ustawie jest rozdział o przejęciu terenów w trybie przyspieszonym i niezwłocznym zadysponowaniu działkami budowlanymi oraz o równoczesnym podjęciu prac zmierzających do najniezbędniejszego uzbrojenia terenów na ściśle określonych odcinkach, przeznaczonych w pierwszej kolejności pod zabudowę. Zaznaczyć również trzeba, że wprowadzenie tych nowych przepisów nie spowoduje zahamowania prac, wykonywanych już lub będących w toku opracowania, a plany zagospodarowania przestrzennego i opracowania geodezyjne stanowić będą podstawę do sukcesywnego przejmowania terenów stosownie do aktualnych potrzeb budownictwa — a są one dość duże, bo jak przewiduje resort — do roku 1975 potrzebne będzie pod budowę domków jednorodzinnych blisko 4 tys. ha.</u>
+ <u xml:id="u-33.9" who="#PoselZakWaclaw">Druga z ustaw ma na celu stworzenie podstawy do rozszerzenia zakresu sprzedaży przez państwo na rzecz osób fizycznych i spółdzielni budownictwa mieszkaniowego — domów mieszkalnych. Stanowi to również kolejny krok w kierunku rozwiązania — w myśl wskazań VI Zjazdu PZPR — problemu mieszkaniowego w naszym kraju. Wzrasta dochód ludności, wzrasta powszechne zainteresowanie poprawą warunków mieszkaniowych. Wyraża się ono między innymi w dążeniu do posiadania własnych, utrzymywanych własnym wysiłkiem domów jednorodzinnych lub stanowiących własność osobistą lokali w większych domach. Ludzie pracy i ich rodziny dążą do posiadania własnego domu jednorodzinnego lub lokalu mieszkalnego na własne potrzeby, a także dla ich potomstwa. Stwierdza się to słusznie w projekcie uchwały o perspektywicznym programie mieszkaniowym, przedłożonym i uzasadnionym przez tow. posła Edwarda Babiucha. Jest to zgodne z naszymi założeniami ustrojowymi. Stworzenie warunków do realizacji tych dążeń wyzwoli niewątpliwie znaczne zasoby aktywności społecznej wśród szerokich rzesz ludzi pracy w ich dążeniu do posiadania własnych mieszkań.</u>
+ <u xml:id="u-33.10" who="#PoselZakWaclaw">Projekty obydwu ustaw zmierzają do zapoczątkowania pełnej realizacji zasady — jednego mieszkania dla jednej rodziny i przynoszą obopólne korzyści zarówno obywatelowi, jak i państwu. Wprowadzenie ustaw w życie wymagać będzie wszechstronnego spojrzenia na całokształt warunków mieszkaniowych na danym terenie, a jednocześnie wnikliwego rozpatrywania indywidualnych spraw ludzkich, które ujawnią się w trakcie jej wykonywania. Dlatego dobrze się stało, że terenowe rady narodowe będą głównymi realizatorami tych ustaw.</u>
+ <u xml:id="u-33.11" who="#PoselZakWaclaw">Klub Poselski Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego będzie głosować za przyjęciem tych ustaw.</u>
+ <u xml:id="u-33.12" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-34">
+ <u xml:id="u-34.0" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Głos ma poseł Regina Maciejewska.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-35">
+ <u xml:id="u-35.0" who="#PoselMaciejewskaRegina">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Zabierając głos w dyskusji na temat projektów ustaw o terenach budownictwa jednorodzinnego i zagrodowego oraz o podziale nieruchomości w miastach i osiedlach i o zmianie ustawy o gospodarce terenami w miastach i osiedlach oraz ustawy o wyłączeniu spod publicznej gospodarki lokalami domów jednorodzinnych oraz lokali w domach spółdzielni mieszkaniowych, pragnę podkreślić, że rady narodowe — gospodarze terenu — od dawna czekały na zmianę dotychczas obowiązujących w tym zakresie przepisów.</u>
+ <u xml:id="u-35.1" who="#PoselMaciejewskaRegina">Ustawa z dnia 25 czerwca 1948 roku o podziale nieruchomości na obszarze miast i niektórych osiedli oraz ustawa z dnia 22 maja 1958 roku o terenach dla budownictwa domów jednorodzinnych w miastach i osiedlach nie zapewniły radom narodowym pełnej podstawy do prowadzenia właściwej gospodarki terenami budowlanymi, a tym samym nie stworzyły właściwego klimatu dla popierania inicjatywy budowlanej ludności.</u>
+ <u xml:id="u-35.2" who="#PoselMaciejewskaRegina">Podstawowy cel, jaki zakładała dotychczas obowiązująca ustawa z 1958 roku — skoncentrowanie budownictwa indywidualnego na terenach wyznaczonych dla tego typu budownictwa — nie został osiągnięty, gdyż około 70% budownictwa jednorodzinnego realizowane jest nadal w rozproszeniu.</u>
+ <u xml:id="u-35.3" who="#PoselMaciejewskaRegina">Przedłożony projekt ustawy przewiduje rozszerzenie uprawnień rad narodowych w zakresie dysponowania terenami budowlanymi zgodnie z programem budownictwa i planami przestrzennymi zagospodarowania kraju. Scedowanie uprawnień w zakresie przejmowania terenów stanowiących własność osób fizycznych i wyznaczania terenów pod budownictwo jednorodzinne i zagrodowe w miastach i osiedlach na rady narodowe i organy tych rad szczebla powiatowego poważnie skraca i usprawnia prace niezbędne do uzyskania możliwości zabudowy określonych terenów.</u>
+ <u xml:id="u-35.4" who="#PoselMaciejewskaRegina">Wprowadzenie w życie nowej ustawy nie zahamuje znajdujących się w toku opracowań na podstawie obecnie obowiązujących przepisów, a plany przestrzennego zagospodarowania będą stanowiły podstawę do stopniowego, w miarę potrzeby, przejmowania terenu.</u>
+ <u xml:id="u-35.5" who="#PoselMaciejewskaRegina">Projekt ustawy, wychodząc naprzeciw interesom społecznym, nie krzywdzi dotychczasowego właściciela gruntu, gdyż pozostawia mu na własność jedną działkę budowlaną, daje możliwość zatrzymania po jednej działce na własność rodzicom, pełnoletnim dzieciom i wnukom, o ile wyrażą oni chęć podjęcia budowy domu oraz zapewnia odszkodowanie w wysokości średnio 12,50 zł za 1 m^2^, czyli w cenie wartości rynkowej gruntu.</u>
+ <u xml:id="u-35.6" who="#PoselMaciejewskaRegina">Odzwierciedleniem obecnej polityki mieszkaniowej jest projekt ustawy o zmianie ustawy o gospodarce terenami w miastach i osiedlach. Towarzysz Edward Gierek w referacie programowym Biura Politycznego na VI Zjeździe Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej powiedział: — „Należy ulepszać politykę mieszkaniową, uelastyczniać ją, lepiej dostosowywać do potrzeb rodzin”. Założenia te znalazły swój wyraz w opracowanych zmianach przepisów prawnych, dotyczących sprzedaży domów jednorodzinnych, lokali w małych domach mieszkalnych, sprzedaży domów wielomieszkaniowych na rzecz spółdzielni budownictwa mieszkaniowego i sprzedaży lokali w domach wielomieszkaniowych na rzecz osób fizycznych.</u>
+ <u xml:id="u-35.7" who="#PoselMaciejewskaRegina">Projekt ustawy stwarza podstawy do szerszego zakresu sprzedaży przez państwo domów jednorodzinnych oraz poszczególnych lokali w domach wielomieszkaniowych osobom fizycznym lub spółdzielniom budownictwa mieszkaniowego. Poważne znaczenie społeczne i gospodarcze ma wyłączanie spod publicznej gospodarki lokalami sprzedanych domów i mieszkań nawet o większej powierzchni niż dotychczas obowiązującej — 110 m^2^ lub 6 izb.</u>
+ <u xml:id="u-35.8" who="#PoselMaciejewskaRegina">W miastach znajduje się pewna liczba domów o powierzchni użytkowej ponad 110 m^2 ^i mających więcej niż 6 izb, ale rozwiązania funkcjonalne tych domów mają charakter typowo jednorodzinny. Rodziny w nich zamieszkujące wyrażały chęć nabycia ich, lecz przepisy aktualnie obowiązujące uniemożliwiały dokonanie takiej transakcji. Wprowadzenie w życie omawianej ustawy zaspokoi interesy obu stron: nabywającego — osobę fizyczną i stronę zbywającą dom — państwo.</u>
+ <u xml:id="u-35.9" who="#PoselMaciejewskaRegina">Jednakże, mając na względzie aspekt społeczny, sprzedaży powinny podlegać domy o większej powierzchni niż 110 m^2^ tylko w tych wyjątkowych wypadkach, jeżeli faktycznie ich konstrukcja, funkcjonalność lub inne szczególne względy stanowią o tym, że dom ma charakter typowo jednorodzinny. W przeciwnym wypadku byłoby to sprzeczne z obecną polityką mieszkaniową.</u>
+ <u xml:id="u-35.10" who="#PoselMaciejewskaRegina">Przy sprzedaży na rzecz spółdzielni mieszkaniowej domów mieszkalnych o 15, a wyjątkowo — o 20 lokalach, projekt ustawy przewiduje złagodzenie warunku, że na sprzedaż zgodę powinno wyrazić 50%, a nie jak dotychczas — 80% najemców. 80% najemców musi wyrazić zgodę przy sprzedaży budynków większych niż o 15—20 lokalach. Najemcom, którzy nie wyrażą zgody na wstąpienie do spółdzielni, rady narodowe zapewnią lokale zastępcze, odpowiadające warunkom zaludnienia i co najmniej równe pod względem wyposażenia.</u>
+ <u xml:id="u-35.11" who="#PoselMaciejewskaRegina">Szczególną, dotychczas nie stosowaną zasadą jest możliwość nabycia przez osoby fizyczne lokali w domach wielomieszkaniowych. Projektowana ustawa dopuszcza taką możliwość, wyłączając sprzedane mieszkanie spod publicznej gospodarki lokalami. Praktyczne korzystanie z tego przepisu i całkowite wcielenie go w życie nie będzie ani łatwe, ani proste, ale stwarza możliwości zaspokojenia dążeń wielu ludzi do posiadania mieszkania na własność.</u>
+ <u xml:id="u-35.12" who="#PoselMaciejewskaRegina">Znowelizowane projekty ustaw mają poważny aspekt społeczny i gospodarczy, są dostosowane do aktualnych potrzeb życiowych obywateli, są korzystne dla obu stron — społeczeństwa i państwa i z tych względów wypowiadam się za ich uchwaleniem.</u>
+ <u xml:id="u-35.13" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ <u xml:id="u-35.14" who="#PoselMaciejewskaRegina">Wicemarszałek Andrzej Benesz:</u>
+ <u xml:id="u-35.15" who="#PoselMaciejewskaRegina">Głos ma poseł Stanisław Szczepaniak.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-36">
+ <u xml:id="u-36.0" who="#PoselSzczepaniakStanislaw">Wysoki Sejmie! Zgodnie z rozwojem gospodarki i polityki mieszkaniowej w latach 1971—1975 rozmiary budownictwa jednorodzinnego mają wzrosnąć o około 90—100 tys. mieszkań. Powstaje pilna potrzeba opracowania programu zagospodarowania terenów, którego jednym z elementów jest wyznaczenie terenów pod budownictwo jednorodzinne. Bez wyznaczenia terenów nie ma szans budowy osiedli. W świetle dotychczasowych przepisów władze terenowe miały trudności przy wywłaszczaniu i przejmowaniu terenów pod budownictwo jednorodzinne.</u>
+ <u xml:id="u-36.1" who="#PoselSzczepaniakStanislaw">Zmiana przepisów prawnych o terenach budownictwa jednorodzinnego dla ludności nierolniczej jest koniecznością z punktu widzenia interesu państwa, gdyż projekt ustawy stwarza realne możliwości skoordynowanej i kompleksowej zabudowy wyznaczonych obszarów, jest też korzystna dla właścicieli gruntów, z którymi rozliczenia dokonywane będą na zasadzie pełnego lub prawie pełnego rekompensowania wartości materialnej ich własności przejmowanej na rzecz skarbu państwa.</u>
+ <u xml:id="u-36.2" who="#PoselSzczepaniakStanislaw">Dotychczasowy stan prawny, dopuszczający przejmowanie na własność państwa bez odszkodowania 33% obszarów przeznaczonych na cele jednorodzinnego budownictwa mieszkaniowego i podlegających podziałowi na działki budowlane, poza ujemnym odczuciem społecznym nie zapewniał koncentracji tej formy budownictwa, które realizowane było w rozproszeniu. Długotrwałe postępowanie administracyjne, trwające nieraz kilka lat, w czasie których następowały różnego rodzaju zmiany w stanie władania — wprawdzie nieformalne, ale jednak faktyczne — było często przyczyną niezadowolenia ludności i źródłem wielu skarg. W warunkach woj. lubelskiego, gdzie w miastach brak jest odpowiedniego zapasu terenów państwowych, było to szczególnie odczuwalne i uniemożliwiało niesienie pomocy w formie przydziału działek pod domy jednorodzinne wszystkim ubiegającym się o to. Jeśli weźmie się pod uwagę że w bieżącym pięcioleciu w miastach woj. lubelskiego należy wybudować co najmniej 5800 jednorodzinnych domów mieszkalnych, dla których konieczne będzie uzyskanie około 3000 działek państwowych — to realizacja tego zadania będzie możliwa dopiero na podstawie przepisów projektowanej nowej ustawy.</u>
+ <u xml:id="u-36.3" who="#PoselSzczepaniakStanislaw">W nowym stanie prawnym możliwe będzie przede wszystkim przejęcie w trybie przyspieszonym całości lub większości wyznaczonych terenów i niezwłoczne dysponowanie działkami budowlanymi.</u>
+ <u xml:id="u-36.4" who="#PoselSzczepaniakStanislaw">Uproszczony zostanie wyraźnie tryb postępowania administracyjnego, a co najważniejsze — zostaje on poważnie skrócony. Umożliwi to także szybkie podjęcie prac nad uzbrojeniem terenów w najniezbędniejsze urządzenia na ściśle określonych miejscach, przeznaczonych w pierwszej kolejności pod zabudowę. Zapewnione będzie również kompleksowe zabudowywanie terenów w stosunkowo krótkich okresach, gdyż wypadki przedłużania terminów rozpoczęcia i zakończenia budowy poza okres 2 i 4-letni będą raczej rzadkością. Możliwość rozwiązywania umów użytkowania wieczystego lub wykupu działek w wypadku niedotrzymania 2-letniego terminu wyznaczonego dla rozpoczęcia budowy domu skutecznie wyeliminuje dość często dotychczas zdarzające się zjawisko zamrażania terenów budowlanych.</u>
+ <u xml:id="u-36.5" who="#PoselSzczepaniakStanislaw">Dla właścicieli gruntów położonych w granicach wyznaczonych terenów budownictwa jednorodzinnego, poza możliwością zachowania przez nich jednej działki dla siebie i ewentualnie po jednej działce dla dorosłych członków rodziny, stosować się będzie podwyższone odszkodowanie za pozostały teren przejmowany na własność państwa — do pięciokrotnej wysokości stawek wypłacanych dotychczas przy wywłaszczaniu nieruchomości. Tak podwyższona stawka zbliżona będzie do wartości rynkowej gruntu, a otrzymana kwota odszkodowania umożliwi właścicielowi nabycie innej potrzebnej mu nieruchomości lub podjęcie budowy domu jednorodzinnego na własne potrzeby.</u>
+ <u xml:id="u-36.6" who="#PoselSzczepaniakStanislaw">Możliwość pełnego pokrycia potrzeb na państwowe działki budowlane drogą oddawania ich w użytkowanie wieczyste osobom fizycznym lub spółdzielniom budownictwa mieszkaniowego na cele budownictwa jednorodzinnego — będzie w zasadniczy sposób wpływać na wzrost inicjatywy budowlanej ludności i zapewni prawidłowo postępującą realizację ustaleń planów zagospodarowania przestrzennego miast. Dla pełnego zabezpieczenia wzrostu inicjatywy budowlanej ludności, należy przewidzieć w planie do 1975 roku poza terenami budowlanymi znaczne zwiększenie dostaw materiałów budowlanych na rynek nie uspołeczniony, na budownictwo jednorodzinne dla ludności. Większość materiałów budowlanych tj. cement, stal, materiały ścienne i dekarskie oraz armatury i wyposażenie w urządzenia techniczno-sanitarne, powinna być dostarczana przez przemysł uspołeczniony. Bez nasycenia rynku materiałami budowlanymi nie będzie możliwy rozwój ilościowy i jakościowy budownictwa jednorodzinnego. Zachodzi też konieczność zwiększenia kredytów długoterminowych oraz podwyższenia przeciętnej kwoty pożyczki na 1 budynek. Wynika to z dwóch przyczyn:</u>
+ <u xml:id="u-36.7" who="#PoselSzczepaniakStanislaw">— ze wzrostu rzędu 10% przeciętnych kosztów budowlanych w stosunku do lat 1966— 1970;</u>
+ <u xml:id="u-36.8" who="#PoselSzczepaniakStanislaw">— z konieczności uzyskania w nowych budynkach wyższego standardu, zwłaszcza w zakresie wyposażenia i instalacji.</u>
+ <u xml:id="u-36.9" who="#PoselSzczepaniakStanislaw">Wszystkie te przesłanki jednoznacznie dowodzą, że wprowadzenie nowych przepisów o terenach budownictwa jednorodzinnego wychodzi naprzeciw postulatom tej części ludności miast, która własnym wysiłkiem pragnie zapewnić sobie możliwie dogodne warunki mieszkaniowe.</u>
+ <u xml:id="u-36.10" who="#PoselSzczepaniakStanislaw">Możliwie maksymalny rozwój tej formy budownictwa mieszkaniowego ma szczególne znaczenie dla obszaru województwa lubelskiego, gdzie wskaźnik zagęszczenia mieszkań w miastach jest jednym z najwyższych w kraju. Również z tego względu projekt ustawy zyskuje pozytywną ocenę społeczeństwa Lubelszczyzny.</u>
+ <u xml:id="u-36.11" who="#PoselSzczepaniakStanislaw">Pozytywne w projekcie tej ustawy jest to, że zezwala on na budownictwo zagrodowe na terenie miast i osiedli. Dotychczasowe przepisy nie uwzględniały tych spraw i często z tego tytułu przy przejmowaniu lub wywłaszczaniu gospodarstw rolnych wraz z zabudowaniami — nie było możliwości zabezpieczenia właściwej działki zagrodowej dla rolnika.</u>
+ <u xml:id="u-36.12" who="#PoselSzczepaniakStanislaw">Moim zdaniem wskazane byłoby przy realizacji tej ustawy sprecyzowanie i określenie strony obowiązanej do wypłacania odszkodowania za koszt inwestycji poczynionych na działce, np. ogrodzenie, żywopłot, drzewa oraz krzewy owocowe itp.</u>
+ <u xml:id="u-36.13" who="#PoselSzczepaniakStanislaw">Art. 23 ustawy o ochronie gruntów rolnych i leśnych oraz rekultywacji gruntów upoważnia powiatowe rady narodowe do ustalania cen wyższych — zbliżonych do wolnorynkowych — od cen ustalonych za grunty Państwowego Funduszu Ziemi.</u>
+ <u xml:id="u-36.14" who="#PoselSzczepaniakStanislaw">W związku z powyższym, niektóre rady narodowe na terenie kraju podjęły już uchwały określające niejednokrotnie ceny 1 ha gruntu, wyższe niż precyzuje to projekt ustawy. Należy to również uwzględnić przy realizacji ustawy.</u>
+ <u xml:id="u-36.15" who="#PoselSzczepaniakStanislaw">Należy podkreślić, że nowa ustawa nie wpłynie na zahamowania i dezaktualizację prac już wykonywanych i będących w toku opracowań zgodnie z nowymi przepisami, a opracowane plany zagospodarowania przestrzennego i opracowania geodezyjne stanowić będą podstawę do sukcesywnego przejmowania gruntów na potrzeby budownictwa.</u>
+ <u xml:id="u-36.16" who="#komentarz">(Oklaski).</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-37">
+ <u xml:id="u-37.0" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Lista mówców została wyczerpana.</u>
+ <u xml:id="u-37.1" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Zamykam dyskusję.</u>
+ <u xml:id="u-37.2" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Przystępujemy do głosowania nad omawianymi projektami ustaw.</u>
+ <u xml:id="u-37.3" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem w całości projektu ustawy o terenach budownictwa jednorodzinnego i zagrodowego oraz o podziale nieruchomości w miastach i osiedlach wraz z poprawkami proponowanymi przez Komisję Budownictwa i Gospodarki Komunalnej — zechce podnieść rękę.</u>
+ <u xml:id="u-37.4" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-37.5" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-37.6" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Kto się wstrzymał od głosowania? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-37.7" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Stwierdzam, że Sejm uchwalił ustawę o terenach budownictwa jednorodzinnego i zagrodowego oraz o podziale nieruchomości w miastach i osiedlach.</u>
+ <u xml:id="u-37.8" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem w całości projektu ustawy o zmianie ustawy o gospodarce terenami w miastach i osiedlach oraz ustawy o wyłączeniu spod publicznej gospodarki lokalami domów jednorodzinnych oraz lokali w domach spółdzielni mieszkaniowych, wraz z poprawkami proponowanymi przez Komisję Budownictwa i Gospodarki Komunalnej — zechce podnieść rękę.</u>
+ <u xml:id="u-37.9" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-37.10" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-37.11" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Kto się wstrzymał od głosowania? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-37.12" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Stwierdzam, że Sejm uchwalił ustawę o zmianie ustawy o gospodarce terenami w miastach i osiedlach oraz ustawy o wyłączeniu spod publicznej gospodarki domów jednorodzinnych oraz lokali w domach spółdzielni mieszkaniowych.</u>
+ <u xml:id="u-37.13" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Obecnie proszę Posła Sekretarza Macieja Majkuta o odczytanie komunikatu.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-38">
+ <u xml:id="u-38.0" who="#SekretarzposelMaciejMajkut">Bezpośrednio po zarządzeniu przerwy w obradach Sejmu odbędzie się posiedzenie Komisji Oświaty i Wychowania — w sali nr 67, Dom Poselski.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-39">
+ <u xml:id="u-39.0" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Zarządzam 30-minutową przerwę w obradach</u>
+ <u xml:id="u-39.1" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu od godz. 10 min. 50 do godz. 11 min. 25)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-40">
+ <u xml:id="u-40.0" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Wznawiam posiedzenie.</u>
+ <u xml:id="u-40.1" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Przystępujemy do punktu 5 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Pracy i Spraw Socjalnych o rządowych projektach ustaw:</u>
+ <u xml:id="u-40.2" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">1) o przedłużeniu urlopów macierzyńskich (druki nr 40 i 47);</u>
+ <u xml:id="u-40.3" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">2) o podwyższeniu zasiłków przysługujących z ubezpieczenia społecznego w razie choroby pracownika (druki nr 41 i 48).</u>
+ <u xml:id="u-40.4" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Głos w tej sprawie zabierze wiceprezes Rady Ministrów, Przewodniczący Komisji Planowania przy Radzie Ministrów, obywatel Mieczysław Jagielski.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-41">
+ <u xml:id="u-41.0" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">Wysoki Sejmie! Rząd przedłożył Wysokiej Izbie projekty ustaw o szczególnym znaczeniu. Zarówno przedłużenie urlopów macierzyńskich, jak i podwyższenie zasiłków, przysługujących pracownikowi z ubezpieczenia społecznego w razie choroby — to decyzje najżywiej obchodzące miliony ludzi pracy, a tym samym znajdujące się w głównym nurcie dynamicznej polityki społecznej, jaką w pogrudniowym okresie wytyczyła nasza partia.</u>
+ <u xml:id="u-41.1" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">Uchwalenie tych ustaw stanie się więc istotnym krokiem na drodze wcielania w życie programu VI Zjazdu — programu, którego integralną część stanowią założenia socjalne.</u>
+ <u xml:id="u-41.2" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">Potwierdzi to raz jeszcze, że sprawy człowieka pracy — jego interesy, potrzeby i aspiracje — stały się w okresie zapoczątkowanym uchwałami VII i VIII Plenum KC PZPR zarówno busolą, jak i treścią naszego działania. Do wszystkiego, co w tym kierunku zrobiliśmy dotychczas, w miarę tworzenia pracą całego narodu odpowiednich środków, dodajemy nowe korzystne rozwiązania.</u>
+ <u xml:id="u-41.3" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">Są one przepojone ideową i społeczną treścią socjalizmu, uwzględniają zarówno materialne warunki bytu, jak i przesłanki wzbogacenia ludzkiej osobowości, pogłębiania twórczych aspiracji oraz zwiększania wkładu myśli i pracy w ich urzeczywistnianie. Kolejne fakty świadczą, że jest to dziś niezmienny, trwały i narastający kierunek naszej polityki.</u>
+ <u xml:id="u-41.4" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">W krótkim stosunkowo czasie zrobiliśmy w tym kierunku więcej niż w każdym z porównywalnych okresów. Podniesiono najniższe płace i emerytury oraz zasiłki rodzinne dla najmniej zarabiających. Podwyższono zapomogi dla rodzin znajdujących się w trudnej sytuacji materialnej oraz zasiłki dla osób samotnych i jedynych żywicieli rodzin. W ustawodawstwie pracy zmieniono niektóre przepisy na korzyść pracujących matek. Zwiększono emerytury dla osób, które przepracowały w Polsce Ludowej ponad 10 lat. O skali tych wszystkich podwyżek świadczy fakt, że wydatki państwa z tego tytułu wzrosły w ubiegłym roku łącznie o 8,4 mld zł. Jest to 14% ogólnej kwoty przyrostu dochodów pieniężnych ludności, która w tym okresie wyniosła prawie 60 mld złotych.</u>
+ <u xml:id="u-41.5" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">Działania pobudzone listem Sekretariatu KC PZPR w sprawie poprawy warunków socjalnych w zakładach pracy wyzwoliły poważne rezerwy wewnętrzne. Dzięki temu w krótkim czasie i bez dużych nakładów osiągnięto widoczną poprawę w tej dziedzinie.</u>
+ <u xml:id="u-41.6" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">Uregulowano sprawy żywienia w zakładach pracy. Korzystający ze stołówek pracownicy, emeryci i renciści płacą obecnie za posiłki ceny nie wyższe od kosztu zużywanych produktów. Ponad pół miliona pracowników ma możliwość korzystania z bezpłatnych posiłków regeneracyjnych lub profilaktycznych. Drugie tyle ma do nich prawo za częściową lub pełną odpłatnością.</u>
+ <u xml:id="u-41.7" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">Ludność rolnicza uzyskała oczekiwaną od dawna, bezpłatną opiekę leczniczą, co oznacza poważny krok w kierunku likwidowania różnic w sytuacji społecznej między człowiekiem pracy w mieście i na wsi.</u>
+ <u xml:id="u-41.8" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">Realizując uchwałę VI Zjazdu PZPR już na początku br. zapoczątkowaliśmy stopniowe usuwanie rozpiętości w uprawnieniach socjalnych robotników i pracowników umysłowych. Pierwszym posunięciem było zrównanie uprawnień do świadczeń z tytułu opieki nad dzieckiem. Od 1 stycznia br. pracownice fizyczne mają prawo do 60 dni zwolnień z pracy w wypadku choroby dziecka bądź zawieszenia działalności żłobka czy przedszkola — przy zapewnieniu im zasiłku równego pełnej płacy netto. Poprzednio w grę wchodziło tylko 30 dni, zaś zasiłek równał się 70% płacy netto.</u>
+ <u xml:id="u-41.9" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">Równocześnie z jednego do trzech lat przedłużyliśmy kobietom bezpłatny urlop opiekuńczy nad małymi dziećmi, zapewniając w tym czasie prawo do zasiłków rodzinnych oraz bezpłatnych świadczeń służby zdrowia.</u>
+ <u xml:id="u-41.10" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">Jest to lista decyzji, które mówią same za siebie, świadcząc o konsekwentnej realizacji naszego programu. Trzeba wszakże podkreślić, że to sami zainteresowani lepszą pracą umożliwili przeznaczenie na te cele tak poważnych środków.</u>
+ <u xml:id="u-41.11" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">Wysoki Sejmie! Przygotowując projekty ustaw, nad którymi toczy się obecna debata, Rząd kierował się zasadami działania na rzecz poprawy warunków życia ludności i pogłębienia socjalistycznych zasad sprawiedliwości społecznej, które zdefiniował I Sekretarz KC naszej partii, tow. Edward Gierek na inauguracyjnej sesji Sejmu V kadencji.</u>
+ <u xml:id="u-41.12" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">Oba projekty ustaw odzwierciedlają główne kierunki polityki społecznej naszego państwa. Łączy je troska o człowieka pracy, do której zobowiązuje nas głęboko humanitarna istota ustroju socjalistycznego, utrwalanego i umacnianego w naszym kraju. Te akty prawne zajmą trwałe miejsce w historii i dorobku ustawodawstwa socjalnego w Polsce Ludowej.</u>
+ <u xml:id="u-41.13" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">Przedłużając obowiązujące dotychczas 12- tygodniowe normy urlopu macierzyńskiego do 16 i 18 tygodni, dajemy jednoznaczny wyraz naszemu stosunkowi do macierzyństwa i rodziny, które należą do kluczowych czynników życia społecznego. Rodzina jest podstawową komórką organizacji społeczeństwa, a dziecku — świadczącemu o roli jej żywotności — należy się w okresie niemowlęctwa szczególna opieka macierzyńska. Umacnianie rodziny i wzrost jej funkcji opiekuńczo-wychowawczych nad młodym pokoleniem stanowi więc zasadniczą dewizę naszej polityki społecznej.</u>
+ <u xml:id="u-41.14" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">Jesteśmy w okresie tzw. echa wyżu demograficznego, który charakteryzuje ponowny wzrost liczby urodzeń. Ich liczba rośnie z 520 tys. w 1967 r. do 570 tys. w 1971 r. Dane za 4 miesiące br. w porównaniu z ubiegłym rokiem wykazują dalszy przyrost urodzeń sponad 190 tys. w 1971 r. do niespełna 200 tys. w 1972 r. Szybko rośnie również liczba zawieranych małżeństw, co z natury rzeczy zapowiada dalszą dynamikę urodzeń.</u>
+ <u xml:id="u-41.15" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">Szacuje się, że z przedłużonych urlopów macierzyńskich w najbliższym roku skorzysta około 220 tys. kobiet zatrudnionych w gospodarce uspołecznionej.</u>
+ <u xml:id="u-41.16" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">Wyższy, 18-tygodniowy wymiar urlopu macierzyńskiego przy następnych porodach podkreśla nasz stosunek do rodzin wielodzietnych, do liczebnego wzrostu ludności. Jesteśmy bowiem — co uwzględnia nasz program socjalny — zainteresowani w rozwoju potencjału demograficznego Polski na dzisiaj i na jutro.</u>
+ <u xml:id="u-41.17" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">Chcemy, by przychodzące na świat pokolenie wychowywało się zdrowo i w coraz szerszym stopniu korzystało z fachowej opieki medycznej. W tym celu doskonalimy opiekę lekarską nad dziećmi i młodzieżą; był to również jeden z istotnych celów wprowadzonej z początkiem roku bezpłatnej pomocy lekarskiej i szpitalnej dla rodzin rolniczych, co przyczyni się do poprawy stanu zdrowotności dzieci wiejskich.</u>
+ <u xml:id="u-41.18" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">Chciałbym poinformować Wysoką Izbę, że przedłużenie urlopu macierzyńskiego wprowadza Polskę do grupy krajów, które przodują w tej dziedzinie świadczeń socjalnych.</u>
+ <u xml:id="u-41.19" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">Aby wszystkim pracownicom zagwarantować jednolite uprawnienia z tytułu macierzyństwa, wprowadzamy do ustawy przepisy, które zmieniają dotychczasowe zasady obliczania przysługującego robotnicom zasiłku połogowego.</u>
+ <u xml:id="u-41.20" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">W całym okresie urlopu macierzyńskiego sięgać on ma 100% zarobku netto. Tak więc również pod tym względem nastąpi zrównanie uprawnień pracowników fizycznych i umysłowych. Po wejściu w życie ustawy 16- lub 18-tygodniowy pełnopłatny urlop macierzyński przysługiwać więc będzie każdej kobiecie.</u>
+ <u xml:id="u-41.21" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">Nadrzędnym celem ustawy o przedłużeniu urlopów macierzyńskich jest dobro matki i dziecka, najwyższa społeczna ocena postawy kobiet, łączących trud pracy zawodowej z trudnymi obowiązkami macierzyńskimi. Jest to wyrazem głębokiego szacunku dla kobiety — pracownika i matki, towarzyszki życia i współgospodarza kraju.</u>
+ <u xml:id="u-41.22" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">Przedłużenie urlopu macierzyńskiego, możliwość korzystania z bezpłatnego 3-letniego urlopu przez matki opiekujące się dziećmi w wieku do lat 4, odpowiednie uwzględnianie młodych małżeństw w przydziałach mieszkań, przewidziane w planie 5-letnim zwiększenie o około jedną czwartą miejsc w żłobkach i liczby dzieci w przedszkolach, wydatne rozszerzenie akcji kolonijnej oraz opieki zdrowotnej nad matką i dzieckiem, szeroki program rozwoju usług dla ludności ze szczególnym uwzględnieniem potrzeb kobiet pracujących zawodowo — to tylko podstawowe elementy naszego programu socjalnego.</u>
+ <u xml:id="u-41.23" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">Obejmuje on również inne ogniwa w postaci postanowień, które dotyczą rozszerzenia możliwości zatrudnienia kobiet na półetatach, rozwoju pracy nakładczej, usług sezonowych. Jeśli w ten sposób spojrzymy na ten problem, dostrzeżemy wyraźny zarys kształtowanego przez państwo socjalistyczne kompleksowego programu socjalnego, służącego matce, dziecku, rodzinie.</u>
+ <u xml:id="u-41.24" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">Wysoka Izbo! Drugi rozpatrywany dziś projekt ustawy — o podwyższeniu zasiłków przysługujących z ubezpieczenia społecznego w razie choroby pracownika — ma również duże znaczenie społeczne. Dotyczy on zagadnienia szczególnie żywo dyskutowanego od lat w środowiskach robotniczych i stanowi jednoznacznie pozytywną odpowiedź na wysuwane postulaty.</u>
+ <u xml:id="u-41.25" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">Do tej pory niezdolność do pracy, spowodowana wypadkiem przy pracy lub chorobą, stawiała pracownika fizycznego w innej sytuacji niż pracownika umysłowego i z reguły wpływała na obniżenie jego dochodów. Najwyraźniej przejawiało się to w wypadku leczenia w szpitalu, co często pogarszało warunki życia rodziny chorego. Zasiłek chorobowy sięgał bowiem zaledwie połowy wynagrodzenia, zaś dla pracowników samotnych wynosił tylko 25%. Ustawa zapewni stopniową likwidację tych nierównomierności i dysproporcji. Pracownicy fizyczni w okresie choroby, która najczęściej wymaga zwiększonych wydatków z budżetu rodzinnego, korzystać będą z efektywnej pomocy materialnej.</u>
+ <u xml:id="u-41.26" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">Ustawa, przy wyraźnych intencjach humanitarnych, ma doniosłe znaczenie społeczne. Znosi bowiem różnicę w uprawnieniach pracowników fizycznych i umysłowych. Zniesienie tej różnicy stanowić będzie — po zakończeniu realizacji ustawy o pracowniczych uprawnieniach urlopowych — drugi zasadniczy krok ku zrównaniu uprawnień.</u>
+ <u xml:id="u-41.27" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">Działanie ustawy, którą objęta zostanie wielomilionowa rzesza pracowników fizycznych, wymaga dużego zaangażowania budżetu państwa. Obecna sytuacja kraju nie pozwala jeszcze na pełne sfinansowanie kosztów reformy zasiłków chorobowych dla pracowników fizycznych. Trzeba bowiem pamiętać, że państwo ponosi koszty wielu przypomnianych na wstępie decyzji socjalnych i równolegle zapewnia systematyczny wzrost płac realnych i dochodów ludności rolniczej. Dlatego proponujemy realizować przedłożony Wysokiej Izbie projekt ustawy stopniowo, w kolejności dyktowanej jej społeczną treścią i posiadanymi środkami.</u>
+ <u xml:id="u-41.28" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">Na pierwszym etapie — od lipca bieżącego roku zakłada się podwyższenie do 100% zarobku netto zasiłków z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych oraz zwiększenie do 85% pozostałych zasiłków. W pierwszym okresie największe korzyści uzyskają zatem pracownicy poszkodowani w związku z wykonywaną pracą oraz leczący się w szpitalu. To drugie jest w pełni uzasadnione faktem, że zasiłki szpitalne są wciąż jeszcze niskie, wskutek czego ciężka choroba wywołuje z reguły znaczny uszczerbek w budżecie rodzin robotniczych.</u>
+ <u xml:id="u-41.29" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">Na pierwszym etapie znaczne korzyści uzyskają także pracownicy o niskich i średnich zarobkach. Dotycząca ich podwyżka będzie — przy zastosowaniu zasady obliczania zasiłku w procentach od zarobku netto — relatywnie wyższa.</u>
+ <u xml:id="u-41.30" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">Na drugim etapie — poczynając od 1 lipca 1973 r. zasiłki podwyższone zostaną do 90% zarobku netto. Na trzecim — od 1 lipca 1974 — do 100% tego zarobku.</u>
+ <u xml:id="u-41.31" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">Zaplanowane podwyższenie zasiłków chorobowych do 100% zarobku netto, niezależnie od rodzaju leczenia i sytuacji rodzinnej pracownika, jest rozwiązaniem o głębokiej treści społecznej i politycznej. Można je określić jako wybiegające w przyszłość i wyprzedzające czas, w którym żyjemy.</u>
+ <u xml:id="u-41.32" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">W krajach socjalistycznych wymiar zasiłku chorobowego uzależniony jest z reguły od stażu pracy. I tak np. w Bułgarii, Czechosłowacji i Rumunii zasiłek chorobowy wynosi od 50-60% do 90% zarobku, a tylko w Związku Radzieckim osiąga 100% zarobku przy 8-letnim stażu pracy. Jeśli chodzi o kraje kapitalistyczne, podam dla przykładu, że zasiłek chorobowy we Francji wynosi przez pierwsze miesiące połowę, później zaś dwie trzecie zarobku, a w Belgii — 60% zarobku.</u>
+ <u xml:id="u-41.33" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">Rząd zdaje sobie sprawę z rozmiaru środków finansowych, które będą niezbędne dla realizacji ustawy. Jest również świadomy niebezpieczeństwa popełniania nadużyć przez nieuczciwe, kierujące się prymitywnymi motywami jednostki, na co słusznie zwracali uwagę obywatele posłowie w czasie dyskusji nad projektem w sejmowej Komisji Pracy i Spraw Socjalnych.</u>
+ <u xml:id="u-41.34" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">Liczymy jednak na generalne, świadome i zorganizowane poparcie ustawy przez klasę robotniczą, przez załogi i ich organizacje. Poparcie to powinno być odpowiedzialne i czujne wobec prób nieuczciwego zdobywania zaświadczeń o czasowej niezdolności do pracy. Oczekujemy od kierownictwa zakładów pracy i działaczy związkowych, od całej robotniczej opinii wzmożonego przeciwdziałania zjawiskom nieuzasadnionej absencji.</u>
+ <u xml:id="u-41.35" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">W tym miejscu nasuwa się elementarny wniosek: rozbudowa zdobyczy polityki socjalnej jest uwarunkowana zwiększanymi stale rezultatami pracy, wysoką dynamiką i mocną dyscypliną w produkcji. Każdy świadomy pracownik powinien wyciągnąć dla siebie wnioski z tej prawidłowości, potwierdzonej całą obecną polityką partii i całym rozwojem ostatniego okresu.</u>
+ <u xml:id="u-41.36" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">Wyjaśnia to, dlaczego Rząd zaproponował umieszczenie w tekście ustawy sformułowań ograniczających wypłatę zasiłków chorobowych pracownikom, u których niezdolność do pracy spowodowana została nadużyciem alkoholu lub powstała wskutek innej udowodnionej winy. Podkreślamy w ten sposób społeczną konieczność wzmożonego zwalczania plagi alkoholizmu i zaostrzenia sankcji wobec nadużywających alkohol.</u>
+ <u xml:id="u-41.37" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">Ustawa uwalnia chorego od troski o warunki materialne jego rodziny. Najważniejsze jest jednak to, aby szybko i w dobrych warunkach wracał do zdrowia, aby z powodzeniem regenerował siły do czynnego życia zawodowego i społecznego.</u>
+ <u xml:id="u-41.38" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">Jeśli pod tym kątem spojrzymy na dobrodziejstwa ustawy, dostrzeżemy, że jej działanie jest znacznie szersze. Wspiera ją bowiem wielostronna działalność socjalna państwa. Dość powiedzieć, że w obecnym pięcioleciu liczba łóżek w szpitalach ogólnych i klinicznych oraz w innych zakładach leczniczych wzrośnie o ponad 22 tys. Liczba miejsc w zakładach pomocy społecznej wzrośnie prawie o 10 tys. miejsc. O 85 tys. wzrośnie liczba pracowników służby zdrowia. Dalszej rozbudowie ulegną sanatoria. Liczba miejsc w domach wczasowych wzrośnie o około 100 tys. Już tych kilka danych mówi o przyspieszonej rozbudowie leczniczego i rekreacyjnego zaplecza dyskutowanej dziś ustawy.</u>
+ <u xml:id="u-41.39" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">W zaspokajaniu socjalno-bytowych potrzeb pracowników istotną rolę spełniać będą również fundusze socjalne przedsiębiorstw. W ubiegłym roku wyniosły one ponad 7 mld zł. Zmierzamy do uporządkowania gospodarki tymi funduszami oraz do sukcesywnego tworzenia funduszu socjalnego we wszystkich działach i gałęziach gospodarki narodowej, co stanowi istotny aspekt projektowanych zmian w planowaniu i zarządzaniu tą sferą działalności.</u>
+ <u xml:id="u-41.40" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">Wysoki Sejmie! Z szacunkowych obliczeń wynika, że wprowadzenie w życie obu proponowanych ustaw już w bieżącym roku pociągnie dodatkowe wydatki w wysokości ponad 620 mln zł. W 1975 r. wzrosną one do około 2,9 mld zł. W sumie w ciągu najbliższych trzech i pół lat rodziny pracownicze zwiększą swoje łączne dochody z tytułu przedłużenia urlopów macierzyńskich o około 1 mld zł, zaś z tytułu podwyższenia zasiłków, w związku z niezdolnością do pracy — o ponad 6,5 mld zł. Na rozbudowę bazy materialnej ochrony zdrowia, opieki społecznej i kultury fizycznej państwo wyasygnuje w tym czasie ponad 29 mld zł, to jest o ponad 10 mld zł więcej niż w ubiegłym pięcioleciu.</u>
+ <u xml:id="u-41.41" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">Jedyne realne pokrycie tych nakładów stworzyć mogą dodatkowe wpływy do budżetu państwa. Występując z projektami obu ustaw, kierujemy się potwierdzonym w praktyce przekonaniem, że słuszne, zrozumiałe dla człowieka pracy cele społeczne najlepiej sprzyjają wyzwalaniu rezerw, pomnażaniu i doskonaleniu produkcji. W tym wypadku chodzi o cele o szczególnie doniosłym znaczeniu dla klasy robotniczej, o realizację jej powszechnie zgłaszanych postulatów.</u>
+ <u xml:id="u-41.42" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">Nasz program socjalny służy ludziom pracy i dzięki ich staraniom może być urzeczywistniany. Dlatego nasza strategia socjalna, a wraz z nią polityka demograficzna i rodzinna są — jak podkreślił Prezes Rady Ministrów tow. Piotr Jaroszewicz na posiedzeniu Sejmu z okazji rozpatrywania planu 5-letniego — organicznie zespolone z całokształtem polityki społeczno-gospodarczego rozwoju kraju. W miarę realizacji tych założeń program socjalny będziemy nadal rozszerzać.</u>
+ <u xml:id="u-41.43" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">Dziś rozwiązujemy sprawy najpilniejsze. W rozdziale środków na cele socjalne bierzemy pod uwagę przede wszystkim położenie tych, których dotknęły choroby lub inne zdarzenia losowe, potrzeby matek, dzieci, młodzieży. Coraz większą troskę okazujemy rodzinom wielodzietnym i o niskich zarobkach.</u>
+ <u xml:id="u-41.44" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">Wszystkie posunięcia naszej polityki socjalnej podejmujemy stopniowo i równomiernie, na podstawie rosnących możliwości gospodarki narodowej. Dlatego tak dużą wagę przywiązujemy do dobrze zorganizowanej, wydajnej i zdyscyplinowanej pracy, do racjonalnego wykorzystania i nasilania dynamiki rozwoju gospodarki. Zadania społeczne i zadania gospodarcze stanowią organiczną całość zarówno od strony treści, jak i od strony warunków ich realizacji. Im mocniejsza jest baza materialna, tym więcej może ona świadczyć na cele socjalne.</u>
+ <u xml:id="u-41.45" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">Całą naszą politykę cechuje głęboki, prawdziwie socjalistyczny humanizm. Przedłożone Wysokiej Izbie projekty ustaw są tego dobitnym potwierdzeniem — wyrazem troski o człowieka urzeczywistnianej w sposób konsekwentny i odpowiedzialny.</u>
+ <u xml:id="u-41.46" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">W tym przekonaniu wnoszę w imieniu Rządu o uchwalenie przedłożonych Wysokiej Izbie projektów ustaw, które otwierają kolejny nowy rozdział prawodawstwa socjalnego socjalistycznej Polski.</u>
+ <u xml:id="u-41.47" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-42">
+ <u xml:id="u-42.0" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Głos ma sprawozdawca poseł Maria Gajecka.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-43">
+ <u xml:id="u-43.0" who="#PoselGajeckaMaria">Obywatelko Marszałku! Wysoka Izbo! Z upoważnienia Komisji Pracy i Spraw Socjalnych mam zaszczyt przedstawić Wysokiej Izbie rządowe projekty ustaw o przedłużeniu urlopów macierzyńskich i o podwyższeniu zasiłków przysługujących z ubezpieczenia społecznego w razie choroby pracownika.</u>
+ <u xml:id="u-43.1" who="#PoselGajeckaMaria">Komisja rozpatrywała dwa projekty ustaw z udziałem Komisji Prac Ustawodawczych i przedstawicieli Komisji Zdrowia i Kultury Fizycznej.</u>
+ <u xml:id="u-43.2" who="#PoselGajeckaMaria">Przedstawione Wysokiej Izbie projekty ustaw są wyrazem realizacji nowej polityki socjalnej, która zapoczątkowana została uchwałami VII i VIII Plenum KC Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej i znalazła pełny wyraz w uchwale VI Zjazdu partii.</u>
+ <u xml:id="u-43.3" who="#PoselGajeckaMaria">Przedstawione projekty spełnią doniosłą rolę w programie poprawy warunków bytowych ludzi pracy i stanowić będą o dalszym postępie społecznym. Ustawy te zostaną przyjęte z ogromnym uznaniem przez klasę robotniczą i całe społeczeństwo.</u>
+ <u xml:id="u-43.4" who="#PoselGajeckaMaria">Pierwsza z rozpatrywanych ustaw — ustawa o przedłużeniu urlopów macierzyńskich obok poprzednio podjętych decyzji:</u>
+ <u xml:id="u-43.5" who="#PoselGajeckaMaria">— o podwyższeniu do 100% zasiłków z tytułu opieki nad dzieckiem;</u>
+ <u xml:id="u-43.6" who="#PoselGajeckaMaria">— o przedłużeniu do 3 lat bezpłatnych urlopów macierzyńskich;</u>
+ <u xml:id="u-43.7" who="#PoselGajeckaMaria">— o przyznaniu wszystkim matkom wychowującym dzieci 2 płatnych dni zwolnienia z pracy oraz o podwyższeniu zasiłków rodzinnych;</u>
+ <u xml:id="u-43.8" who="#PoselGajeckaMaria">— jest kolejnym dowodem troski państwa o poprawę sytuacji kobiet pracujących, a więc tych, które łączą obowiązki zawodowe z niełatwym i odpowiedzialnym obowiązkiem wychowania młodego pokolenia.</u>
+ <u xml:id="u-43.9" who="#PoselGajeckaMaria">Wysoki Sejmie! W obecnej chwili zdecydowana większość kobiet pracuje zawodowo. Rosnąca aktywność zawodowa kobiet stwarza wiele ważnych i trudnych do rozwiązania problemów w życiu rodziny. Wynikają one głównie z pełnienia przez kobiety podwójnej funkcji — pracownika i matki.</u>
+ <u xml:id="u-43.10" who="#PoselGajeckaMaria">Poważny wkład kobiet w odbudowę i rozwój naszego kraju jest powszechnie znany. Za narastającą zawodową i społeczną aktywnością kobiet nie nadążał rozwój form pomocy socjalnej, która ułatwiałaby kobietom godzenie ich wielorakich obowiązków. Polityka socjalna bieżącej pięciolatki zmierza do łagodzenia tych trudności i godzenia interesów rodziny i samych kobiet z potrzebami gospodarki narodowej.</u>
+ <u xml:id="u-43.11" who="#PoselGajeckaMaria">Przedłożony Sejmowi projekt ustawy w sprawie podwyższenia wymiaru urlopów macierzyńskich ma uregulować problem wysuwany od wielu lat przez pracujące kobiety, jak również postulowany przez ruch zawodowy.</u>
+ <u xml:id="u-43.12" who="#PoselGajeckaMaria">W myśl art. 1 tejże ustawy, płatne urlopy macierzyńskie mają był przedłużone z 12 do 16 tygodni przy pierwszym dziecku i do 18 tygodni przy każdym następnym, a także przy pierwszym porodzie — o ile urodzi się więcej niż jedno dziecko. O takim zróżnicowaniu zdecydowały między innymi opinie lekarzy, zdaniem których, kolejne porody wymagają dłuższego okresu wypoczynku. Oprócz tego chodzi też o pomoc w trudnej sytuacji kobiety po porodzie, wówczas gdy musi opiekować się jeszcze starszym dzieckiem.</u>
+ <u xml:id="u-43.13" who="#PoselGajeckaMaria">Problem kobiety-matki stanął w centrum zainteresowania partii, Rządu oraz całego naszego społeczeństwa. Funkcja kobiety, jej wielka rola w kształtowaniu charakteru i postaw młodego pokolenia jest wysoko ceniona.</u>
+ <u xml:id="u-43.14" who="#PoselGajeckaMaria">Przedłożony pod obrady Sejmu rządowy projekt ustawy o przedłużeniu urlopów macierzyńskich jest wyrazem troski państwa o podstawową komórkę społeczną, jaką jest rodzina. Ma to zapewnić pełniejszą, właściwszą opiekę nad dziećmi i stworzyć odpowiedni klimat sprzyjający regeneracji sił matki oraz zagwarantować zdrowy i pełniejszy rozwój dziecka. Od tego przecież, ile da się dziecku ciepła i poświęci troski matczynej zależy prawidłowe ukształtowanie osobowości przyszłego pokolenia.</u>
+ <u xml:id="u-43.15" who="#PoselGajeckaMaria">Przedłużony urlop przysługiwać ma — według projektu ustawy — zarówno tym kobietom, które odbędą poród po wejściu ustawy w życie, jak również tym, które ustawa zastanie już na urlopie macierzyńskim.</u>
+ <u xml:id="u-43.16" who="#PoselGajeckaMaria">Poseł Gajecka</u>
+ <u xml:id="u-43.17" who="#PoselGajeckaMaria">Zakłada się, że okres, o który urlop zostanie przedłużony, przypadać ma na okres po porodzie. W ten sposób kobieta zachowując w pełni dotychczasowe prawo do obowiązkowej dwutygodniowej przerwy przed porodem, zyska dodatkowo 4 do 6 tygodni w okresie po urodzeniu dziecka, a więc w okresie, kiedy opieka matki jest najbardziej potrzebna niemowlęciu. Gdyby jednak pracowała do ostatniej chwili, to będzie mogła wykorzystać po porodzie cały 16- lub 18-tygodniowy urlop. Co najmniej jednak 2-tygodniowa przerwa w pracy przed porodem sprzyjać powinna wzmocnieniu organizmu kobiety i noworodka.</u>
+ <u xml:id="u-43.18" who="#PoselGajeckaMaria">Proponowane przedłużenie urlopów ma istotne znaczenie społeczne. Dzięki temu corocznie ponad 220 tys. pracownic-matek o miesiąc lub nawet o półtora miesiąca dłużej będzie mogło opiekować się dzieckiem w okresie niemowlęcym.</u>
+ <u xml:id="u-43.19" who="#PoselGajeckaMaria">Obok przedłużenia urlopu macierzyńskiego ustawa wprowadza zmianę zasad obliczania zasiłku połogowego z ubezpieczenia społecznego, który przysługuje robotnicom. Dotychczas zasiłek ten wynosił 30 lub 50% zarobku brutto za czas pobytu w szpitalu lub w izbie porodowej oraz 100% zarobku brutto za czas pobytu w domu.</u>
+ <u xml:id="u-43.20" who="#PoselGajeckaMaria">Projekt ustawy zakłada wypłacenie zasiłku za cały okres urlopu macierzyńskiego w wysokości 100% zarobku netto, również za okres pobytu w szpitalu — co oznacza zagwarantowanie matce takiego dochodu, jaki osiągnęła ona średnio w ciągu ostatnich 3 miesięcy przed porodem. Realizacja propozycji zawartych w projekcie ustawy oznacza, że kobiety-matki otrzymują dodatkową kwotę 470 mln zł tytułem zasiłku połogowego.</u>
+ <u xml:id="u-43.21" who="#PoselGajeckaMaria">Wysoka Izbo! Nie jest moim zadaniem przytaczanie wszystkich argumentów przemawiających za projektem ustawy i jej rozwiązaniami, gdyż znalazły się one w rządowym uzasadnieniu projektu ustawy. Pragnę jednak, jako kobieta i matka, wyrazić przekonanie, że uchwalana dziś przez Wysoki Sejm ustawa w sprawie urlopów macierzyńskich przyjęta zostanie z wielkim uznaniem przez kobiety, które widzą w niej urzeczywistnienie swoich dążeń do poprawy warunków bytu, zdrowia i lepszej przyszłości młodego pokolenia.</u>
+ <u xml:id="u-43.22" who="#PoselGajeckaMaria">Wysoki Sejmie! Drugi projekt ustawy o podwyższeniu zasiłków przysługujących z ubezpieczenia społecznego w razie choroby pracownika likwiduje zróżnicowanie uprawnień robotników i pracowników umysłowych, oparte jeszcze na ustawodawstwie Polski przed- wrześniowej i stanowiące nieuzasadniony społeczny anachronizm w naszych warunkach ustrojowych.</u>
+ <u xml:id="u-43.23" who="#PoselGajeckaMaria">Podstawowym założeniem polityki społecznej państwa socjalistycznego jest głęboka troska o poprawę warunków bytowych jej obywateli. To naczelne założenie znalazło wyraz w uchwale VI Zjazdu PZPR oraz szerokim echem odbiło się w dyskusjach przedzjazdowych. Szczególnie żywo i gorąco dyskutowanym postulatem wysuwanym przez załogi zakładów przemysłowych było zrównanie uprawnień socjalnych robotników i pracowników umysłowych, a zwłaszcza świadczeń przysługujących w czasie choroby.</u>
+ <u xml:id="u-43.24" who="#PoselGajeckaMaria">Wniesiony na dzisiejsze plenarne posiedzenie projekt ustawy o podwyższeniu zasiłków przysługujących z ubezpieczenia społecznego w czasie choroby pracownika ma głębokie racje społeczne i humanitarne. Jest konkretnym przejawem troski o wzrost poziomu życia i zdrowia klasy robotniczej.</u>
+ <u xml:id="u-43.25" who="#PoselGajeckaMaria">Choroba, zwłaszcza choroba długotrwała, oznaczała dotychczas istotne pogorszenie sytuacji bytowej pracowników fizycznych i ich rodzin. Zagwarantowanie przez cały okres choroby pełnego zarobku uwolni rodziny robotnicze od troski o sprawy materialne i będzie mieć zasadnicze znaczenie dla poprawy zdrowia klasy robotniczej.</u>
+ <u xml:id="u-43.26" who="#PoselGajeckaMaria">Projekt ustawy jest najdobitniejszym wyrazem troski naszego państwa o ludzi pracy, jest świadectwem nowego podejścia do ich najbardziej żywotnych spraw. Proponowane w projekcie ustawy rozwiązanie stawia nasz system ubezpieczenia chorobowego w grupie państw przodujących na świecie. Realizacja tych nowych uprawnień pracowników fizycznych następować będzie sukcesywnie w trzech etapach w miarę wygospodarowywania na ten cel odpowiednich środków.</u>
+ <u xml:id="u-43.27" who="#PoselGajeckaMaria">Od dnia 1 lipca br. mają wzrosnąć do 100% zarobku netto zasiłki z tytułu wypadku przy pracy i chorób zawodowych, natomiast pozostałe zasiłki chorobowe robotników będą podniesione do 85%. Od lipca 1973 roku świadczenia te wzrosną do 90%. Zakończenie reformy — tj. podwyższenia zasiłków chorobowych do 100% zarobków, nastąpi do 1 lipca 1974 roku. Zagwarantowanie jednolitej stawki zasiłku niezależnie od sposobu leczenia i stanu rodzinnego pracownika oznacza w praktyce najwydatniejszą podwyżkę dla pracowników leczących się w szpitalu, a więc najciężej chorych. Dotychczasowe stawki zasiłku w czasie leczenia szpitalnego — 25 lub 50% zarobków — były przedmiotem szczególnie ostrej krytyki społecznej, a w niektórych wypadkach powodowały uchylanie się od leczenia szpitalnego. Ponadto przyjęcie jednolitej stawki zasiłku uprości w sposób zasadniczy stosowanie obowiązujących przepisów i uczyni je w pełni przystępnymi i zrozumiałymi dla ludzi pracy. Do pełnej realizacji podwyżki wypłata na rzecz chorych pracowników zwiększa się corocznie o ponad 2,5 mld zł. Naszą wspólną troską powinno być, aby tak znaczne środki dotarły do tych, którzy rzeczywiście ich potrzebują. Leży to zarówno w interesie państwa, jak i wszystkich, którzy swą ciężką pracą tworzą dochód narodowy.</u>
+ <u xml:id="u-43.28" who="#PoselGajeckaMaria">Pragnę podkreślić, że bezpieczne i zdrowe warunki pracy mają podstawowy wpływ na zmniejszenie liczby zwolnień lekarskich z tytułu wypadków przy pracy i zachorowalności. Temu celowi służyć powinno usprawnienie stanu bezpieczeństwa i higieny pracy, dalsza poprawa warunków pracy, a także doskonalenie działalności profilaktycznej przez przemysłową służbę zdrowia. Żadna kwota zasiłku nie zastąpi bowiem zdrowia i życia ludzkiego.</u>
+ <u xml:id="u-43.29" who="#PoselGajeckaMaria">Nie można też tolerować szkodliwych społecznie zjawisk wyłudzania zasiłków, nie można wypłacać zasiłków tym, których niezdolność do pracy powstała w wyniku pijaństwa, bójek lub działalności przestępczej. Na potrzebę surowego traktowania takich nielicznych na szczęście aspołecznych jednostek wskazały liczne głosy w dyskusji przedzjazdowej, jak również na posiedzeniu Komisji Pracy i Spraw Socjalnych.</u>
+ <u xml:id="u-43.30" who="#PoselGajeckaMaria">Podstawą przyznania zasiłku za czas niezdolności do pracy z powodu choroby stanowić będzie wyłącznie zaświadczenie społecznego zakładu służby zdrowia. Chodzi jednak o to, by wykorzystano te zaświadczenia zgodnie z przeznaczeniem. Wymóg ten obwarowany jest określonymi przepisami, które stanowią, że korzystanie ze zwolnienia niezgodnie z przeznaczeniem będzie powodowało, jak dawniej, pozbawienie zasiłku chorobowego. Ma to między innymi na względzie zapobieganie ujemnym zjawiskom podejmowania przez pracowników w okresie lekarskiego zwolnienia innych prac zarobkowych.</u>
+ <u xml:id="u-43.31" who="#PoselGajeckaMaria">Wysiłek państwa zamykający się kwotą kilku miliardów złotych jest przedsięwzięciem wielkiego rzędu. Wszyscy uznajemy, że przeznaczenie tych wypracowanych przez ludzi pracy środków jest sprawiedliwe i słuszne. Dlatego też, co pragnę jeszcze raz podkreślić, sprawą wszystkich ludzi pracy jest społeczny nadzór nad racjonalną gospodarką tymi środkami. Duża odpowiedzialność w tym względzie będzie spoczywała na zakładach pracy, zakładach ubezpieczeń społecznych, a także na radach narodowych, które w uzasadnionych wypadkach podejmą stosowne kontrole. Zadanie wzmożenia pracy wychowawczej spoczywa na samorządach robotniczych i organizacjach związkowych, które powinny uczulić załogi zakładów pracy na sumienne korzystanie z przyznanych im uprawnień.</u>
+ <u xml:id="u-43.32" who="#PoselGajeckaMaria">Wysoki Sejmie! Jak już stwierdziłam na wstępie przedstawione przeze mnie projekty ustaw stanowią kolejny, doniosły krok na drodze postępu społecznego, stanowią konsekwentną realizację uchwał VI Zjazdu PZPR.</u>
+ <u xml:id="u-43.33" who="#PoselGajeckaMaria">Ustawy te przynoszą w efekcie dalszy istotny rozwój świadczeń socjalnych oraz likwidację nieuzasadnionej społecznie i politycznie nierówności w uprawnieniach socjalnych i ubezpieczeniowych. Wyrażam przekonanie, że obie ustawy zyskają powszechną aprobatę klasy robotniczej i całego społeczeństwa.</u>
+ <u xml:id="u-43.34" who="#PoselGajeckaMaria">W imieniu Komisji Pracy i Spraw Socjalnych mam zaszczyt prosić Wysoką Izbę, aby projekt ustawy (druk nr 40) o przedłużeniu urlopów macierzyńskich w przedłożeniu rządowym wraz z poprawkami Komisji (druk nr 47) oraz projekt ustawy (druk nr 41) o podwyższeniu zasiłków przysługujących z ubezpieczenia społecznego w razie choroby pracownika w przedłożeniu rządowym wraz z poprawkami Komisji (druk nr 48) raczyła uchwalić.</u>
+ <u xml:id="u-43.35" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-44">
+ <u xml:id="u-44.0" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Otwieram łączną dyskusję nad zreferowanymi projektami ustaw.</u>
+ <u xml:id="u-44.1" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Głos ma poseł Janina Szteliga.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-45">
+ <u xml:id="u-45.0" who="#PoselSzteligaJanina">Obywatelko Marszałku! Wysoka Izbo! Podstawowym założeniem polityki socjalnej naszego państwa ludowego jest dążenie do likwidacji różnic w uprawnieniach socjalno-bytowych robotników i pracowników umysłowych. Założeniem tej polityki jest także tworzenie warunków ułatwiających kobiecie pracującej godzenie pracy zawodowej z obowiązkami opiekuńczo-rodzinnymi.</u>
+ <u xml:id="u-45.1" who="#PoselSzteligaJanina">Praca zawodowa kobiet w gospodarce uspołecznionej, wyrażająca się ich 42-procen- towym udziałem w zatrudnieniu, stała się istotnym wkładem w rozwój życia społeczno-gospodarczego Opolszczyzny i jest ważnym czynnikiem poprawy warunków bytowych rodziny. Przyczyniła się równocześnie do wzmocnienia pozycji w społeczeństwie i rozwoju osobowości kobiety.</u>
+ <u xml:id="u-45.2" who="#PoselSzteligaJanina">W naszym województwie pracuje w gospodarce uspołecznionej blisko 150 tys. kobiet. Liczba ta wymownie określa ich miejsce i wkład w rozwój ekonomiczny naszego regionu i naszego kraju. Ten niezmiernie dynamiczny proces aktywizacji zawodowej kobiet dokonał się w istocie w okresie jednego pokolenia, tj. w czasie 27 lat po II wojnie światowej, z chwilą objęcia władzy przez klasę robotniczą i ludzi pracy.</u>
+ <u xml:id="u-45.3" who="#PoselSzteligaJanina">Aktywizacja zawodowa przyniosła kobietom ich szybki awans zawodowy, wyrażający się w stopniowym osiąganiu przez kobiety wyższych stanowisk w wykonywanym zawodzie, jak i w zdobywaniu przez kobiety zawodów w nowoczesnych gałęziach produkcji, które uznawane były do niedawna za domenę pracy mężczyzn.</u>
+ <u xml:id="u-45.4" who="#PoselSzteligaJanina">Zdajemy sobie sprawę, że proces ten nie rozwija się samoczynnie, lecz jest rezultatem świadomej polityki państwa pod kierownictwem PZPR. Jest on również rezultatem posiadania przez kobiety, szczególnie młode, coraz wyższych kwalifikacji zawodowych.</u>
+ <u xml:id="u-45.5" who="#PoselSzteligaJanina">Kwalifikacje zawodowe i całokształt środków podejmowanych przez państwo z myślą o ułatwieniu godzenia obowiązków pracowniczych z domowymi kobiet przyczynia się do realizacji polityki pełnego i racjonalnego zatrudnienia oraz pozwala kobiecie na przeznaczenie więcej czasu na dom i dzieci oraz na korzystanie z dóbr kultury.</u>
+ <u xml:id="u-45.6" who="#PoselSzteligaJanina">Kobiety pracujące naszego regionu wysoko cenią sobie działalność naszego państwa, zmierzającą do przyspieszenia realizacji zadań polityki socjalnej. Z wielkim zadowoleniem przyjęte zostały uchwały rządowe, rozszerzające uprawnienia kobiet do bezpłatnego urlopu w celu wychowania dziecka oraz wymiaru zasiłku chorobowego w związku ze sprawowaniem opieki nad chorym dzieckiem. Załogi zakładów pracy przyjęły z dużym zadowoleniem wydane w styczniu br. te dwa akty prawne. Realizują one postulowaną w tym zakresie przez robotników konieczność zrównania uprawnień robotników z uprawnieniami pracowników umysłowych. Wyjście naprzeciw tym problemom przez państwo i Rząd jest szczególnie ważne dla kobiet pracujących. Wynika to również z faktu, że 70% kobiet — to mężatki, najczęściej mające dzieci. Prawne unormowanie urlopów bezpłatnych stworzyło kobiecie pracującej warunki zabezpieczające jej uprawnienia pracownicze i warunki do prawidłowego wykonywania obowiązków opiekuńczo-wychowawczych w rodzinie.</u>
+ <u xml:id="u-45.7" who="#PoselSzteligaJanina">Zapowiedziane przez VI Zjazd Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej przeprowadzenie w najbliższym czasie kolejnych zmian ustawowych, dotyczących wymiaru urlopów macierzyńskich oraz rewizji zasad i wysokości zasiłków chorobowych dla ogółu pracowników, przyjęte jest z wielkim uznaniem załóg. Płatne urlopy macierzyńskie, przedłużone do 16 tygodni w wypadku urodzenia pierwszego dziecka i do 18 tygodni w wypadku urodzenia drugiego i następnych dzieci oraz proponowane korzystne zmiany w zakresie podstawy wymiaru zasiłku połogowego, opartego na średnim wynagrodzeniu netto z okresu trzech miesięcy poprzedzających poród, zrówna i w tym zakresie uprawnienia pracownic fizycznych z uprawnieniami pracownic umysłowych.</u>
+ <u xml:id="u-45.8" who="#PoselSzteligaJanina">Zrównanie poprzez regulację prawną na trzech etapach zasiłków chorobowych robotników z uprawnieniami pracowników umysłowych w związku z chorobą, przyjęte będzie z wielkim uznaniem i całkowitym poparciem załóg. Reformy te urzeczywistniają postulaty robotników w zakresie równych praw pracujących.</u>
+ <u xml:id="u-45.9" who="#PoselSzteligaJanina">Z dużą satysfakcją i zadowoleniem dzielę się na najwyższym forum ustawodawczym odczuciem i opinią robotników Opolszczyzny, w tym i pracownic zakładu odzieżowego — „Unia” w Głubczycach, w którym pracuję. Wyraża się to pełnym poparciem i uznaniem dla polityki partii i naszego państwa socjalistycznego, codzienną, coraz bardziej wydajną pracą, troską o lepszą jakość i większą wydajność produkcji dla kraju i na eksport. Załogi Opolszczyzny podjęły i realizują zobowiązania produkcyjne o wartości około półtora miliarda złotych i liczne czyny społeczne — na apel partii o dodatkowe 20 miliardów złotych produkcji więcej w roku bieżącym.</u>
+ <u xml:id="u-45.10" who="#PoselSzteligaJanina">Dobrą robotą dziękujemy za dobre rozwiązywanie spraw socjalno-bytowych ludzi pracy, a szczególnie kobiet pracujących.</u>
+ <u xml:id="u-45.11" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-46">
+ <u xml:id="u-46.0" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Głos ma poseł Daniela Liberadzka.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-47">
+ <u xml:id="u-47.0" who="#PoselLiberadzkaDaniela">Obywatelko Marszałku! Wysoki Sejmie! Chciałabym zwrócić uwagę na niektóre aspekty projektu ustawy o przedłużeniu urlopów macierzyńskich. Przede wszystkim pragnę wyrazić zadowolenie z faktu dalszego rozszerzania i pogłębiania prawnej ochrony zdrowia kobiet w ostatnim okresie ciąży, w czasie połogu i po urodzeniu dziecka. Jako pedagog nie mogę pominąć i drugiego, jakże ważkiego aspektu tej samej sprawy, a mianowicie uprawnień pozwalających matkom poświęcić więcej czasu na opiekę nad niemowlęciem, dla którego ciepło matczynej pielęgnacji z punktu widzenia jego rozwoju psychicznego i fizycznego stanowi wartość bezcenną. Śmiem twierdzić, że uczucie takiego zadowolenia przeżywają wszystkie kobiety pracujące, których ta ustawa dotyczy. A dotyczy corocznie ponad 220 tys. pracownic — matek zatrudnionych w gospodarce uspołecznionej w mieście i na wsi.</u>
+ <u xml:id="u-47.1" who="#PoselLiberadzkaDaniela">Jako członek Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego jestem zobowiązana do podkreślenia w tym miejscu, że pokaźna liczba kobiet wiejskich pracujących w państwowych gospodarstwach rolnych, w rolniczych spółdzielniach produkcyjnych oraz w wielu instytucjach i placówkach usługowych na wsi już korzysta z uprawnień socjalnych i będzie korzystała z ustawy, która jest przedmiotem dzisiejszej debaty sejmowej. Wszystkie więc pracownice idące na urlop macierzyński mają zagwarantowane równe uprawnienia co do okresu trwania urlopu, jak i pełne zabezpieczenie bytu materialnego.</u>
+ <u xml:id="u-47.2" who="#PoselLiberadzkaDaniela">W tym miejscu pragnę zaakcentować szczególną doniosłość ustawy w odniesieniu do pracownic fizycznych. Otóż zakłada ona, na co wskazywała wcześniej obywatelka poseł sprawozdawca, wypłacanie zasiłku za cały okres urlopu macierzyńskiego w wysokości 100% zarobku netto. Zabezpiecza to położnicy taki dochód, jaki osiągała ona średnio w ciągu ostatnich trzech miesięcy przed porodem.</u>
+ <u xml:id="u-47.3" who="#PoselLiberadzkaDaniela">Warunki społeczne i kulturalne w naszym kraju oraz dokonujący się szybki postęp w tym zakresie upoważniają do stwierdzenia, że podział na kobiety pracujące fizycznie i kobiety pracujące umysłowo — w sferze praw socjalnych, a zwłaszcza w zakresie ochrony macierzyństwa — jest reliktem przeszłości. Nowa ustawa likwiduje występujące w tej kwestii różnice. Ustawa o przedłużeniu urlopów macierzyńskich wyraża również w sposób zasadniczy stosunek państwa do polityki populacyjnej. Zadaniem państwa jest kształtowanie takiego modelu rodziny, który odpowiadałby ogólnym interesom narodu. Określenie w ustawie korzystniejszych warunków i praw do urlopów macierzyńskich dla wszystkich kobiet zatrudnionych w różnych dziedzinach gospodarki uspołecznionej jest szczególnym dowodem troski państwa o prawidłowy rozwój rodziny oraz polityki w zakresie biologicznego rozwoju narodu.</u>
+ <u xml:id="u-47.4" who="#PoselLiberadzkaDaniela">Polska Zjednoczona Partia Robotnicza dąży konsekwentnie do realizacji uchwał swoich kolejnych plenarnych posiedzeń oraz VI Zjazdu. Jest to widoczne nie tylko we wzroście produkcji dóbr materialnych wytworzonych przez przemysł i rolnictwo, ale również w zakresie zadań socjalnych. W realizacji tych zadań uczestniczy Zjednoczone Stronnictwo Ludowe. Wzrost poziomu ekonomicznego w warunkach ustroju socjalistycznego stanowi obecnie i będzie stanowić w przyszłości warunek postępu w polityce socjalnej.</u>
+ <u xml:id="u-47.5" who="#PoselLiberadzkaDaniela">Trzeba mieć świadomość faktu, że na obecnym etapie nie mogły być rozwiązane jeszcze do końca wszystkie problemy socjalne. Mam tu na uwadze głównie kobiety pracujące w indywidualnej gospodarce rolnej. Pragnę podkreślić, że sprawą o doniosłym znaczeniu społecznym i socjalnym jest wprowadzenie z dniem 1 stycznia 1972 r. nowych korzystnych zasad lecznictwa dla ludności rolniczej, a więc i rolniczek. Jest to jeden z elementów istniejącego w naszym kraju systemu ubezpieczenia społecznego. Nie mam zamiaru zasad tego aktu prawnego rozwijać i argumentować. Pragnę jedynie stwierdzić, że jego ustanowienie jest konsekwencją nowego spojrzenia na ludność rolniczą — jako współtwórców dóbr materialnych w naszym kraju i jako ludzi pracujących na potrzeby innych działów gospodarki narodowej dziś i w przyszłości.</u>
+ <u xml:id="u-47.6" who="#PoselLiberadzkaDaniela">Wysoka Izbo! Pragnę w tym miejscu wskazać na kilka znamiennych liczb obrazujących sytuację kobiet-matek w Polsce. Otóż ostatnie publikacje Głównego Urzędu Statystycznego świadczą, że w 1970 r. przeciętnie na jedną kobietę pracującą umysłowo przypadało 1,7 dzieci, na kobietę pracującą fizycznie w mieście — 2,5 dzieci, zaś na każdą kobietę pracującą na roli — 3,4 dzieci. Analizując powyższe zestawienie urodzin dzieci, dostrzegam kolejny czynnik przemawiający za potrzebą podjęcia zaproponowanej ustawy rządowej o przedłużeniu urlopów macierzyńskich, będącej wyrazem troski o poprawę sytuacji kobiet, które łączą obowiązki zawodowe z odpowiedzialnością za wychowanie przyszłego obywatela.</u>
+ <u xml:id="u-47.7" who="#PoselLiberadzkaDaniela">Analizując wyżej wymienione dane liczbowe nie mogłam nie dostrzec jednocześnie matki-rolniczki, która ma więcej dzieci niż jej koleżanki z innych zawodów i spełnia podobnie jak one, obowiązki społeczne w zakresie wychowania potomstwa. Myślę, że z tych względów sytuacja kobiet-rolniczek nie może być tylko ich własną sprawą, a ich dzieci nie mogą być traktowane jako prywatny kłopot swoich rodziców. Wynika stąd, że problemy socjalne kobiet-rolniczek nie mogą być rozpatrywane tylko na płaszczyźnie wyrównania dysproporcji między miastem a wsią, lecz powinny być analizowane szerzej — z punktu widzenia całej gospodarki narodowej.</u>
+ <u xml:id="u-47.8" who="#PoselLiberadzkaDaniela">Jesteśmy świadomi tego, że wszystkich problemów socjalnych ludności rolniczej, w tym również ochrony macierzyństwa nie da się rozwiązać w krótkim okresie czasu. Musimy jednak mieć na uwadze przyszłość i w planach perspektywicznych społeczno-gospodarczego rozwoju szukać wytrwale nowych możliwości polepszenia ochrony zdrowia matki-rolniczki.</u>
+ <u xml:id="u-47.9" who="#PoselLiberadzkaDaniela">Decyzja o objęciu bezpłatnym lecznictwem ludności rolniczej stwarza wiele sprzyjających możliwości. Chodzi obecnie o to, aby wypełniając jej postanowienia, placówki służby zdrowia zapewniły kobietom-rolniczkom odpowiednią pomoc w okresie ciąży, porodu i spełniania funkcji opiekuńczo-wychowawczych.</u>
+ <u xml:id="u-47.10" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-48">
+ <u xml:id="u-48.0" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Głos ma poseł Anna Kiełcz.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-49">
+ <u xml:id="u-49.0" who="#PoselKielczAnna">Obywatelko Marszałku! Wysoki Sejmie! Rządowe projekty ustaw, będące dziś przedmiotem debaty Wysokiej Izby, są konsekwencją realizacji uchwał VI Zjazdu Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej. Mają one duże znaczenie w życiu każdej rodziny, a głównie w życiu kobiet. Stwarzają dalsze przesłanki do poprawy warunków socjalno-bytowych ludzi pracy. Każda zawodowo pracująca kobieta z ogromnym zadowoleniem przyjmie postanowienia ustawy o przedłużeniu urlopów macierzyńskich.</u>
+ <u xml:id="u-49.1" who="#PoselKielczAnna">Państwo nasze, w trosce o dalszy rozkwit gospodarczy kraju, przywiązuje szczególnie dużą wagę do wychowania dzieci i młodego pokolenia, które będzie kształtować przyszłe oblicze naszej socjalistycznej ojczyzny. Temu celowi ma służyć m.in. ustawa o przedłużeniu urlopów macierzyńskich. Wraz z uchwałą Rady Ministrów o możliwości korzystania z 3-let- niego bezpłatnego urlopu przez matki wychowujące dzieci w wieku do lat 4, obecna ustawa stanowi kompleks bardzo korzystnych uprawnień dla kobiet — matek.</u>
+ <u xml:id="u-49.2" who="#PoselKielczAnna">Ustrój socjalistyczny gwarantuje nam, kobietom, równe prawa do pracy, nauki i wypoczynku. Dziś uchwalimy akt prawny, którego treścią jest rozszerzenie uprawnień kobiet pracujących zawodowo.</u>
+ <u xml:id="u-49.3" who="#PoselKielczAnna">Troska kierownictwa Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej i Rządu o poprawę warunków socjalno-bytowych matek ma szczególną wymowę, gdy chodzi o wychowanie młodego pokolenia na zdrowych obywateli Polski socjalistycznej. My kobiety-matki najlepiej wiemy o tym, ile trzeba zdrowia i zapobiegliwości, aby wychować dzieci i młodzież. Ustawa o przedłużeniu urlopów macierzyńskich w znacznym stopniu ułatwi nam spełnienie roli matki i wychowawcy młodego pokolenia.</u>
+ <u xml:id="u-49.4" who="#PoselKielczAnna">W wielu gałęziach naszej gospodarki narodowej w strukturze zatrudnienia kobiety dominują lub stanowią znakomitą większość. Dotyczy to przede wszystkim branży włókienniczej, przemysłu spożywczego, średniego personelu lekarskiego i innych branż. Nie ulega wątpliwości, że kierownictwo wielu zakładów pracy będzie miało nowe, dodatkowe problemy i trudności związane z zastępstwem urlopowanych kobiet. Przedłużenie do 16 —18 tygodni urlopów macierzyńskich wymagać będzie od dyrekcji przedsiębiorstw i zjednoczeń doskonalszej organizacji pracy załóg. Chodzi przecież o to, aby realizować ustawę o urlopach macierzyńskich i jednocześnie zwiększać produkcję. Osiąganiu tego celu służyć będzie większa wydajność pracy kobiet, korzystających ze znacznie dłuższego urlopu, który przyczyni się do lepszej regeneracji zdrowia i sił do pracy. Temu celowi będą też w coraz większym stopniu służyć obiekty socjalne, wznoszone przez zakłady pracy. Budowa żłobków przyzakładowych oraz przedszkoli międzyzakładowych i komunalnych — to bardzo istotny i niezbędny czynnik na drodze dalszego rozszerzenia społecznej opieki nad małymi dziećmi.</u>
+ <u xml:id="u-49.5" who="#PoselKielczAnna">Z własnego — i koleżanek zatrudnionych w przemyśle włókienniczym — doświadczenia wiem, jak trudno jest jeszcze na skutek braku miejsc umieścić dziecko w żłobku lub przedszkolu. W branży włókienniczej regionu białostockiego zakłada się w najbliższych latach zbudowanie 3 żłobków dla 240 dzieci oraz 4 przedszkoli dla 480 dzieci. Znaczy to, że dodatkowo ponad 700 matek będzie mogło umieścić swoje dzieci w ośrodkach społecznej opieki. Jednak nie zaspokoi to potrzeb wszystkich zatrudnionych w tym regionie matek. Toteż my — kobiety — będziemy inicjować i wspierać każdą inicjatywę, zmierzającą do rozszerzania sieci żłobków i przedszkoli oraz opieki nad dziećmi, aby ulżyć i ułatwić życie matkom pracującym zawodowo.</u>
+ <u xml:id="u-49.6" who="#PoselKielczAnna">Wysoka Izbo! Zgłaszane przez szeroki ogół pracowników w kampanii przedzjazdowej wnioski o podwyższenie zasiłków z ubezpieczenia społecznego, przysługujących pracownikom za czas niezdolności do pracy, stały się treścią ustawy, którą mamy dziś uchwalić. Jest to jeszcze jedna z ważnych decyzji państwowych, ustawodawczych, wynikająca z programowej uchwały VI Zjazdu PZPR.</u>
+ <u xml:id="u-49.7" who="#PoselKielczAnna">Robotnicy regionu białostockiego, tak zresztą jak i klasa robotnicza w całym kraju, z dużym zadowoleniem powitają nową ustawę o stopniowym, lecz pełnym zrównaniu uprawnień w zakresie świadczeń chorobowych.</u>
+ <u xml:id="u-49.8" who="#PoselKielczAnna">Jak wynika z przedłożonych przez Radę Ministrów materiałów, postanowienia wynikające z ustawy pociągną za sobą dodatkowe i to dość znaczne, bo sięgające w roku 1975 ponad 2,5 mld złotych, świadczenia pieniężne dla czasowo niezdolnych do pracy. Jest to bardzo ważny czynnik materialny dla dotkniętych chorobą ludzi pracy.</u>
+ <u xml:id="u-49.9" who="#PoselKielczAnna">W trosce o zdrowie ludzi pracy — w okresie władzy ludowej odbudowano i rozbudowano sieć szpitali, przychodni rejonowych i przyzakładowych oraz gromadzkich ośrodków zdrowia i rozwinięto lecznictwo sanatoryjne. Nadal przeznacza się wysokie sumy na inwestycje w resorcie służby zdrowia, które są bardzo ważne dla coraz szerszego zaspokajania rosnących potrzeb ludzi pracy.</u>
+ <u xml:id="u-49.10" who="#PoselKielczAnna">Jednak tempo realizacji tegorocznych zadań inwestycyjnych nie napawa optymizmem. Tym — tak ważnym dla szerokiego ogółu ludzi pracy — inwestycjom powinny znacznie więcej uwagi poświęcić rady narodowe. Chodzi bowiem o terminowe oddawanie obiektów do użytku. Wiele też jeszcze muszą zrobić dyrekcje zakładów pracy i zjednoczenia oraz resorty w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy. Uciążliwy hałas w halach fabrycznych ujemnie działa na stan zdrowia, a mimo to w wielu wypadkach nie używa się w czasie pracy nauszników, tłumiących nadmierny hałas. Robotnicy niechętnie z nich korzystają, gdyż są zbyt ciężkie i niewygodne w użyciu. Należałoby jednak czynić starania o rozwiązanie tego problemu.</u>
+ <u xml:id="u-49.11" who="#PoselKielczAnna">Dobrze regeneruje zdrowie i siły do pracy leczenie uzdrowiskowe. Nie zaspokajane są jednak niezbędne potrzeby robotników ubiegających się o te formy leczenia. Na przykład do Zarządu Okręgu Związku Zawodowego Pracowników Przemysłu Włókienniczego, Odzieżowego i Skórzanego w Białymstoku w latach 1969—1972 wpłynęło 2 800 wniosków o leczenie sanatoryjne. Skorzystało z niego w tym czasie tylko 1 900 osób. Wyczekiwanie na przydział skierowania do uzdrowiska w wielu wypadkach trwa ponad 6 i 12 miesięcy.</u>
+ <u xml:id="u-49.12" who="#PoselKielczAnna">Moim zdaniem zjednoczenia powinny czynić starania o dalszą rozbudowę bazy lecznictwa sanatoryjnego, przeznaczonego na potrzeby załóg pracowniczych.</u>
+ <u xml:id="u-49.13" who="#PoselKielczAnna">Ważną sprawą dla regeneracji sił do pracy pracowników jest zapewnienie im i ich rodzinom niezbędnych warunków wypoczynku świątecznego i w czasie urlopu. Mamy już w kraju stosunkowo dużo ośrodków wypoczynkowych. Wiele z nich jest bardzo dobrze wyposażonych. Jednak wykorzystanie tej bazy jest niedostateczne. Znakomita większość tych ośrodków wykorzystywana jest zaledwie w ciągu 2 — 3 miesięcy w roku. Dużo do zrobienia mają związki zawodowe na odcinku wydłużania okresu wykorzystywania letnich ośrodków wypoczynkowych. Pełniejsze wykorzystanie przez organizatorów posiadanej bazy wypoczynku w czasie urlopów pracowników wpłynie niewątpliwie na poprawę zdrowia załóg pracowniczych. Należy też nadal rozbudowywać zakładową sieć ośrodków wypoczynkowych i doskonalić zbiorowy wypoczynek załóg robotniczych. Wykorzystanie w znacznie szerszym stopniu społecznej inicjatywy załóg robotniczych oraz środków zakładowych na popieranie czynów społecznych przyczyni się do rozwoju sieci ośrodków wypoczynkowych i stworzy szersze możliwości dla regeneracji sił i zdrowia pracowników.</u>
+ <u xml:id="u-49.14" who="#PoselKielczAnna">Wysoki Sejmie! Oba projekty ustaw wynikają z treści uchwały VI Zjazdu PZPR, wychodzą na spotkanie dążeniom ludzi pracy i mają służyć ich żywotnym interesom.</u>
+ <u xml:id="u-49.15" who="#PoselKielczAnna">Uchwalone przez Wysoką Izbę ustawy będą mieć duże znaczenie społeczno-ekonomiczne i polityczne dla naszego kraju.</u>
+ <u xml:id="u-49.16" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-50">
+ <u xml:id="u-50.0" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Głos ma poseł Jadwiga Grześkowiak.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-51">
+ <u xml:id="u-51.0" who="#PoselGrzeskowiakJadwiga">Obywatelko Marszałku! Wysoki Sejmie! Społeczeństwo z zadowoleniem wita każdą ustawę realizującą nakreślony w uchwałach VI Zjazdu partii program poprawy warunków socjalnych ludności. Wprowadzanie w życie ujętych w programie zamierzeń wzmacnia i utwierdza zaufanie szerokich kręgów społeczeństwa do realności tego programu.</u>
+ <u xml:id="u-51.1" who="#PoselGrzeskowiakJadwiga">Wyniki roku ubiegłego napawają nas przekonaniem, że zadania rozwoju gospodarczego na bieżącą pięciolatkę będą wykonane, a nawet przekroczone, a zatem wypracowane zostaną środki warunkujące wprowadzenie w życie założeń społecznego rozwoju kraju.</u>
+ <u xml:id="u-51.2" who="#PoselGrzeskowiakJadwiga">Jednym z kroków na drodze realizacji polityki socjalnej państwa jest poddany dzisiaj pod obrady Wysokiej Izby projekt o przedłużeniu płatnych urlopów macierzyńskich do 16, a nawet 18 tygodni. Celem ustawy jest zapewnienie opieki nad dzieckiem w okresie, kiedy najbardziej jej potrzebuje, przez czas dłuższy o 4 bądź 6 tygodni. Ustawa ta, zapowiedziana w uchwałach VI Zjazdu oczekiwana przez kobiety, przyjęta będzie z ogromną radością przez przyszłe matki i te, obecnie będące na urlopach macierzyńskich, które także dobrodziejstwo ustawy obejmuje. Ustawa pozwoli na późniejsze o kilka tygodni oddanie dziecka do żłobka, co ma duże znaczenie dla rozwoju niemowlęcia. Dziecko odchowane w domu będzie już trochę silniejsze i łatwiej zniesie zmianę warunków w momencie oddania go do żłobka.</u>
+ <u xml:id="u-51.3" who="#PoselGrzeskowiakJadwiga">Poważnym osiągnięciem było stworzenie kobietom możliwości korzystania z bezpłatnego urlopu przeznaczonego na wychowanie dziecka w atmosferze rodzinnej do wieku przedszkolnego, co ma duży wpływ na ukształtowanie osobowości dziecka już w tym wieku. Obserwacje dokonane w zakładach pracy wskazują jednak, że wiele matek nie korzysta z tego uprawnienia. Przyczyny są proste. Z chwilą powiększenia się rodziny, zwiększają się wydatki i niewiele rodzin może pozwolić sobie w tym właśnie okresie na znaczne uszczuplenie budżetu. Dlatego kobiety w większości po zakończeniu płatnego urlopu macierzyńskiego podejmują pracę, przewożąc dzieci do odległych nieraz żłobków, w różnych warunkach komunikacyjnych, pokonują poważne trudności, wywołujące już od rana zmęczenie i zdenerwowanie. Nie pozostaje to bez wpływu na ich wydajność pracy w zakładzie oraz na atmosferę domową.</u>
+ <u xml:id="u-51.4" who="#PoselGrzeskowiakJadwiga">Ostatnio znów występują braki miejsc w żłobkach, co przy określonych potrzebach w zakresie zatrudnienia kobiet, stwarza palącą potrzebę dalszej rozbudowy tych placówek. Nie zmienia to jednak faktu, że najlepszy nawet żłobek nie zastąpi w pełni opieki macierzyńskiej, tego serdecznego zaangażowania się matki w pielęgnację i wychowanie własnego dziecka, w żłobkach bowiem na najbardziej nawet oddaną wychowawczynię przypada duża liczba dzieci. Dlatego wydaje się zasadne szukanie również innego rozwiązania problemów opiekuńczo-wychowawczych w przyszłości. Dają temu wyraz kobiety na różnego rodzaju zebraniach, jak również na spotkaniach z posłami. Wysuwają one postulat przyznania zwiększonego zasiłku rodzinnego kobietom, które na okres 3 lat zrezygnowałyby z pracy zarobkowej i poświęciły ten czas na pielęgnację i wychowywanie dziecka do wieku przedszkolnego. Ewentualne wprowadzenie w życie tych postulatów wymaga oczywiście przeprowadzenia wnikliwego rachunku możliwości, porównania ile wynoszą nakłady państwa na budowę i utrzymanie żłobków, ile wypłaca się matkom zasiłków z tytułu opieki nad chorym dzieckiem w wieku przedszkolnym — a jakiej kwoty trzeba by na proponowane podniesienie zasiłków rodzinnych.</u>
+ <u xml:id="u-51.5" who="#PoselGrzeskowiakJadwiga">Należałoby również wziąć pod uwagę problem uzyskania wolnych miejsc pracy, tak potrzebnych dla zatrudnienia kobiet, oraz możliwość skierowania mocy przerobowej przeznaczonej na budowę nowych żłobków — na zwiększenie budownictwa mieszkaniowego.</u>
+ <u xml:id="u-51.6" who="#PoselGrzeskowiakJadwiga">Zrealizowanie postulatów kobiet będzie na pewno wymagało dodatkowych środków, ale w przyszłości, kiedy te środki wypracujemy, możliwość taka powinna być rozważona.</u>
+ <u xml:id="u-51.7" who="#PoselGrzeskowiakJadwiga">Przedstawiony obecnie Wysokiej Izbie projekt ustawy o przedłużeniu płatnych urlopów macierzyńskich świadczy o trosce państwa o dobro rodziny, o dobro dziecka. Ustawa jest jednym z etapów działania w kierunku umocnienia roli rodziny, stworzenia lepszych warunków dla wychowania najmłodszego pokolenia.</u>
+ <u xml:id="u-51.8" who="#PoselGrzeskowiakJadwiga">Program zawarty w uchwałach VI Zjazdu partii zamienia się w czyn. I to jest krzepiące, napawa społeczeństwo wiarą, że stopniowo wszystkie zawarte w szerokim programie postępu społecznego zamierzenia zostaną spełnione — i te dotyczące matek i dzieci, i te obejmujące ludzi w wieku produkcyjnym, i te wykazujące troskę o ludzi steranych życiem, o ludzi starych.</u>
+ <u xml:id="u-51.9" who="#PoselGrzeskowiakJadwiga">A wtedy nam wszystkim — całemu społeczeństwu — będzie się żyło łatwiej i pogodniej.</u>
+ <u xml:id="u-51.10" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-52">
+ <u xml:id="u-52.0" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Głos ma poseł Stanisław Rostworowski.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-53">
+ <u xml:id="u-53.0" who="#PoselRostworowskiStanislaw">Pani Marszałku! Wysoka Izbo! Przedmiotem naszej uwagi są obecnie dwie ustawy o bardzo poważnej wymowie społecznej. Stanowią one ważny element w całokształcie wysiłków Rządu, a szczególnie Ministerstwa Pracy, Płac i Spraw Socjalnych, zmierzają do opracowania kompleksowego programu nowej polityki socjalnej naszego państwa.</u>
+ <u xml:id="u-53.1" who="#PoselRostworowskiStanislaw">Ustawa o podwyższeniu zasiłków przysługujących z ubezpieczenia społecznego w razie choroby pracownika — z racji jej zasięgu społecznego i koniecznych dla jej realizacji środków — ma niewątpliwie charakter szerszy i w chwili obecnej wiele znaczący dla budżetu państwa. Natomiast ustawa o przedłużeniu urlopów macierzyńskich dotyczy newralgicznych problemów rozwoju sił biologicznych naszego narodu i stąd jej wymowa jest głębsza i bardziej dalekosiężna.</u>
+ <u xml:id="u-53.2" who="#PoselRostworowskiStanislaw">W miarę realizacji programu polityczno-społecznego socjalizmu — kraj nasz wchodził w okres burzliwych przemian, które musiały również zmienić dawny, tradycyjny model życia kobiety. Zrównanie praw, powszechny dostęp do szkolnictwa, stworzenie wielkiego rynku pracy — wszystko to wciągnęło kobietę polską w nurt życia zawodowego i uczyniło ją pełnoprawną jego uczestniczką. Na przestrzeni ostatnich 10 lat nastąpił niemal dwukrotny wzrost zatrudnienia kobiet w gospodarce uspołecznionej, tak że dziś stanowią one 40,4% ogółu zatrudnionych. Ogólnopolskie badania reprezentacyjne, przeprowadzone w ośrodkach miejskich w latach 1964— —1968, wykazały, że 69% zamężnych kobiet podjęło pracę zawodową. Na oczach naszego pokolenia stało się faktem to, że kobieta była już nie tylko współtowarzyszką mężczyzny w jego życiu domowym, ale kolegą z załogi pracowniczej, współodpowiedzialnym za osiągnięcie dążeń ekonomicznych narodu.</u>
+ <u xml:id="u-53.3" who="#PoselRostworowskiStanislaw">Zjawiska te, tak istotne z punktu widzenia awansu socjalnego, kulturowego i zawodowego kobiety, znalazły jednak swe reperkusje w życiu rodzinnym, przynosząc nie zawsze korzystne rezultaty dla ochrony sił biologicznych społeczeństwa. W ciągu 15 lat w Polsce nastąpił spadek przyrostu naturalnego o 11 promille, życie wielkomiejskie wykształciło model rodziny jednodzietnej i bezdzietnej. Ukształtował się niekorzystny współczynnik reprodukcji netto, wskazujący na to, że w procesie następstwa generacji — dzisiejszą matkę na przestrzeni całego jej życia w wieku rozrodczym od 15—49 lat zastąpi mniej niż jedna córka. Rozszerzoną reprodukcję zawdzięczamy w naszym kraju jedynie kobietom żyjącym na wsi. Mimo, że w roku bieżącym osiągają pełnoletność najliczniejsze roczniki z lat 1950—1955, a liczba zawieranych małżeństw wzrosła o 11,5 tys. — to jednak skala urodzeń znajduje się w tzw. obszarze zagrożenia, nie zapewniając prostej reprodukcji ludności.</u>
+ <u xml:id="u-53.4" who="#PoselRostworowskiStanislaw">Procesy te można uznać za nieuniknione w społeczeństwie przechodzącym tak znaczną rewaloryzację celów życiowych jednostki. Rozwój ekonomiczny naszego państwa stawia przed obywatelami wiele zamierzeń i celów, przy czym pełna realizacja wszystkich dążeń była jeszcze niemożliwa. Sprawa urodzenia dziecka konfrontowana była często w rodzinie z szansą zdania egzaminu na uczelni, zgromadzenia większej sumy pieniędzy na mieszkanie, zakup mebli, ba — czasem odbycia wycieczki zagranicznej czy kupna samochodu. Najczęściej zaś chodziło o utrzymanie pozycji w pracy zawodowej kobiety, tym bardziej, że znów w wielu środowiskach praca ta była czymś koniecznym dla utrzymania~ ~bytu rodziny. W każdym razie faktem jest, że blisko 3/4 kobiet po wykorzystaniu urlopu macierzyńskiego powracało do swego zawodu i starało się podołać podwójnym zadaniom pracy — w domu i poza domem. Kobieta była wciągana w tryby konkurencji z mężczyzną, w tempo życia nacechowanego pośpiechem, w walkę z trudnościami, prowadzącą nierzadko do sytuacji stresowych. Nagminne używanie środków farmakologicznych, wpływ pestycydów — związków chemicznych używanych w rolnictwie, kontakt ze związkami ołowiu podczas pracy w przemyśle — cały wpływ współczesnej cywilizacji zwiększał liczby powikłań przedporodowych; względy socjalne stawały się przyczyną wielu zamierzonych i nie zamierzonych poronień. W środowiskach przemysłowych mamy do czynienia z 13 —15 promille urodzeń dzieci upośledzonych. W skali całego społeczeństwa pojawiały się dość często poważne problemy na tle oddziaływania wychowawczego na młodzież.</u>
+ <u xml:id="u-53.5" who="#PoselRostworowskiStanislaw">Wysoka Izbo! Od 18 miesięcy partia i Rząd realizują nową politykę socjalną, mającą na celu łagodzenie sprzeczności towarzyszących postępowi cywilizacyjnemu w naszym kraju.</u>
+ <u xml:id="u-53.6" who="#PoselRostworowskiStanislaw">Szeroki program zwiększenia bezpośrednich dochodów ludności i wzrastający w 1971 roku o 10,5% w stosunku do roku poprzedniego, osiągnięcie po raz pierwszy zniżki kosztów utrzymania, podwyższenie zasiłków rodzinnych, likwidacja pracy kobiet na trzecią zmianę w soboty — obejmująca około 200 tys. pracowniczek, wprowadzenie 2 w ciągu roku pełnopłatnych dni urlopowych z tytułu opieki nad dzieckiem czy wreszcie zakreślony program gigantycznego rozwoju budownictwa mieszkaniowego — oto milowe kroki na drodze aktywnej polityki populacyjnej partii i Rządu.</u>
+ <u xml:id="u-53.7" who="#PoselRostworowskiStanislaw">W kontekście tych wszystkich dokonań ukazuje się również ranga ustawy o przedłużeniu urlopów macierzyńskich o 4 tygodnie przy pierwszym porodzie i o 6 tygodni — przy każdym następnym.</u>
+ <u xml:id="u-53.8" who="#PoselRostworowskiStanislaw">Ustawa nie zakłada dalszych wyróżnień urlopowych dla matek wielodzietnych, gdyż słuszny jest jej cel niepreferowania rodzin 6 lub 7-dzietnych, przy utrzymaniu których zawsze mogą występować określone perturbacje budżetowe. Postulowany jest natomiast uzasadniony obowiązek wykorzystywania 2 tygodni urlopu przed porodem, co powinno wpłynąć na wzrost urodzin dzieci zdrowych. Projekt nie przesądza możliwości dzielenia urlopu macierzyńskiego, co jest szczególnie ważne w wypadku przyjścia na świat wcześniaków, wymagających dopiero na dalszym etapie, po wyjściu z kliniki, opieki ze strony matki.</u>
+ <u xml:id="u-53.9" who="#PoselRostworowskiStanislaw">Ustawa więc jest słuszna, racjonalna i pronatalistyczna. Nie rozwiązuje ona jednak wszystkich problemów, jak na przykład uprawnień rodziców adoptujących niemowlę, sprawy urlopów osób przejmujących opiekę nad dzieckiem w razie śmierci położnicy czy też problemu wychowania dziecka w ważnym okresie rozwojowym do lat 3, przy jednocześnie upowszechniającej się świadomości dewaloryzacji roli żłobków. Powstaje również pytanie, czy współtowarzyszki z pracy podołają zastępstwom urlopowanych z tytułu macierzyństwa koleżanek, szczególnie w takich zawodach, jak służba zdrowia czy nauczycielstwo, gdzie zatrudnienie kobiet sięga 73 - 77%. Przewidziane 60 do 80 mln zł na pokrycie etatów zastępczych nie wydaje się, aby mogło wytrzymać próby czasu. Istnieje więc możliwość, że nowa ustawa będzie działała hamująco na proces zatrudnienia kobiet i dlatego słuszne jest podjęcie przez Ministerstwo Pracy, Płac i Spraw Socjalnych dalszych zabiegów preferujących zatrudnienie kobiet, będących jedynymi żywicielkami rodzin. Wiele omawianych tu problemów, jak można przewidywać, znajdzie swe nowe naświetlenie przy okazji opracowywania zapowiedzianego Kodeksu pracy.</u>
+ <u xml:id="u-53.10" who="#PoselRostworowskiStanislaw">Niezależnie od tego należałoby opracować program całościowej polityki rodzinnej, obejmujący rozwiązania bardziej dalekosiężne, obliczone na jednolity odbiór społeczny i zdolne objąć kompleks zagadnień wychowawczych. W perspektywie przyszłej pięciolatki należałoby uwzględnić w tej mierze, jak wspomniał wicepremier Jagielski, możliwość wprowadzenia częściowo płatnych urlopów opiekuńczych w skali do 3 lat — przynajmniej dla matek mających na utrzymaniu więcej niż jedno dziecko.</u>
+ <u xml:id="u-53.11" who="#PoselRostworowskiStanislaw">Wysoki Sejmie! Jak wspomniałem, projekt drugiej ustawy o podwyższeniu zasiłków chorobowych ma aspekt szerszy, angażujący w perspektywie drugiego półrocza 1974 roku 2,5 mld zł z budżetu państwa. Wydatkowane w tak słusznym celu wielkie środki finansowe muszą podlegać jednak skutecznej kontroli administracyjnej i społecznej. Środki represyjne, przewidziane w ustawie wobec nieuczciwie korzystających z jej uprawnień, nie zawsze mogą okazać się skuteczne przy braku jeszcze stałej kadry pracowniczej w niektórych branżach, jak np. w budownictwie, a także przy utrzymującej się chłonności rynku pracy. Właściwe więc wykorzystanie uprawnień wymaga uczciwości i dyscypliny zainteresowanych, odpowiedzialności pracowników służby zdrowia i fachowości w ocenie skomplikowanych niekiedy wydarzeń. Jak wspomniała poseł Sroczyńska, niepokojący w tym względzie może być szczególnie dający się zaobserwować wzrost wypadków przy pracy, które mogą być w jakimś procencie wynikiem przenoszenia wypadków nie związanych z zakładem pracy — na jego teren.</u>
+ <u xml:id="u-53.12" who="#PoselRostworowskiStanislaw">Wysoka Izbo! Najistotniejszą jednak sprawą jest wysoka ranga społeczna omawianej ustawy, to że wprowadza ona zrównanie uprawnień socjalnych ludzi pracy. Jest ona ponadto wyrazem rozwoju cywilizacyjnego naszego kraju, w którym w dobie rewolucji technicznej zacierają się różnice pomiędzy pracą rąk i umysłów.</u>
+ <u xml:id="u-53.13" who="#PoselRostworowskiStanislaw">O ile przy charakterystyce tej właśnie ustawy na pierwszy plan wybija się aspekt socjalny, o tyle przy omawianiu ustawy o urlopach macierzyńskich nie można pominąć jej wymowy patriotycznej. Ochrona sił biologicznych społeczeństwa służy także obronności państwa. W walce o prawa własnych dzieci zaciera się egoizm jednostkowy, rodzi się umiejętność służenia innym, narodowi oraz wspólnocie zaprzyjaźnionych państw i narodów.</u>
+ <u xml:id="u-53.14" who="#PoselRostworowskiStanislaw">Obie ustawy są wyrazem konsekwencji myśli społeczno-politycznej zawartej w uchwałach VI Zjazdu — tego Zjazdu, który w centrum swych zainteresowań postawił sprawę człowieka i jego roli w procesie tworzenia nowych wartości. Chrześcijańskie Stowarzyszenie Społeczne, w imieniu którego mam zaszczyt przemawiać, wysoko oceniło z własnych pozycji światopoglądowych funkcję społeczną podejmowanych wówczas ustaleń, przesądzanych w atmosferze ogólnonarodowej dyskusji. Z pełnym przekonaniem Koło Posłów Chrześcijańskiego Stowarzyszenia Społecznego będzie dziś głosować za przyjęciem obu przedłożonych ustaw.</u>
+ <u xml:id="u-53.15" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-54">
+ <u xml:id="u-54.0" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Głos ma poseł Kazimierz Raszkowski.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-55">
+ <u xml:id="u-55.0" who="#PoselRaszkowskiKazimierz">Obywatelko Marszałku! Wysoki Sejmie! W swoim wystąpieniu pragnę poruszyć problem podwyższenia zasiłków przysługujących z ubezpieczenia społecznego w razie choroby pracownika.</u>
+ <u xml:id="u-55.1" who="#PoselRaszkowskiKazimierz">Nie będzie w tym przesady, jeżeli powiem, że po jego uchwaleniu przez Wysoki Sejm i wprowadzeniu w życie już jako obowiązującej ustawy zostanie obalona ostatnia bariera, dzieląca w uprawnieniach klasę robotniczą i pracowników umysłowych.</u>
+ <u xml:id="u-55.2" who="#PoselRaszkowskiKazimierz">Jako przedstawiciel klasy robotniczej odczuwam głęboko sens tego projektu, gdyż ma on oprócz spraw ekonomicznych wielkie znaczenie o charakterze społecznym i ustrojowym. Klasa robotnicza widzi w tym konsekwencje swojej wieloletniej walki w Polsce kapitalistycznej i pracy w Polsce Ludowej nad wcielaniem w życie założeń ustrojowych równości społecznej mas pracujących. Tak właśnie została zrozumiana uchwała VI Zjazdu PZPR i tak obecnie traktowany jest projekt ustawy. Jest niewątpliwym faktem, że po zrealizowaniu wszystkich etapów ustawy budżety rodzin robotniczych zwiększą się z tego tytułu o około 2,5 mld zł w skali rocznej. Uważam jednak, że kwota ta jest w aspekcie społecznym niewymierna i ma wielokrotnie większą wartość. Realizuje w sensie historycznym i sprawiedliwości dziejowej dążenia wielomilionowej rzeszy polskiej klasy robotniczej.</u>
+ <u xml:id="u-55.3" who="#PoselRaszkowskiKazimierz">Ważne jest również i to, że w momencie uchwalenia ustawy zostanie obalony przepis pochodzący z ustawodawstwa Polski kapitalistycznej, mający w naszych warunkach ustrojowych charakter wsteczny. Świadczyły o tym liczne wystąpienia nie tylko robotników, którzy w dyskusjach poddawali ten anachroniczny przepis ostrej krytyce społecznej. Wskazywano nie tylko na nierówność uprawnienia, lecz i na jego szkodliwe skutki w postaci wypadków uchylania się od leczenia szpitalnego ze względu na troskę o sytuację bytową pracownika, jak i jego rodziny.</u>
+ <u xml:id="u-55.4" who="#PoselRaszkowskiKazimierz">Godny podkreślenia jest również fakt, że oprócz zasady zrównania — „w górę”, projekt zakłada jednolitą stawkę zasiłku, bez względu na sposób leczenia i stan rodziny pracownika. Wypływa stąd wniosek, że po uchwaleniu ustawy w najwyższym stopniu skorzystają ci pracownicy, którzy dotąd najbardziej odczuwali ciężar nierówności w świadczeniach ubezpieczeniowych.</u>
+ <u xml:id="u-55.5" who="#PoselRaszkowskiKazimierz">Wysoki Sejmie! Drugim istotnym problemem związanym z projektem ustawy jest prawne i społeczne zagwarantowanie zasiłków tym, którzy ich faktycznie potrzebują i zasłużyli na nie w pełni swoją pracą.</u>
+ <u xml:id="u-55.6" who="#PoselRaszkowskiKazimierz">Uważam za bardzo słuszne, że projekt ustawy w sposób jednoznaczny i stanowczy uniemożliwia korzystanie z zasiłków tym, których postępowanie nie będzie licowało ze społecznymi normami współżycia społecznego. Zrozumiałe, że stanowią oni margines i nie mogą mieć większego znaczenia, ale nie należy również ich lekceważyć. Jest to z jednej strony ostrzeżenie pod adresem jednostek aspołecznych, z drugiej zaś — metoda społecznego wychowania. Ważną rolę będzie miał w tym względzie projektowany system kontroli. Należy liczyć się, że po wyeliminowaniu formalizmu system ten spełni zakładane nadzieje.</u>
+ <u xml:id="u-55.7" who="#PoselRaszkowskiKazimierz">Niezależnie jednak od kontroli administracyjnej ogromnie ważną rolę spełniać powinien społeczny nadzór nad prawidłową realizacją tych świadczeń. Poważne zadanie spoczywać powinno na samorządzie robotniczym, aktywie społecznym i załogach pracowniczych, które nie powinny tolerować wypadków nadużywania uprawnień ubezpieczeniowych.</u>
+ <u xml:id="u-55.8" who="#PoselRaszkowskiKazimierz">Wysoki Sejmie! Myślę, że realizacji uchwalonej dziś ustawy o podwyższeniu zasiłków przysługujących z ubezpieczenia społecznego w razie choroby pracownika powinna towarzyszyć wzmożona troska i działalność na rzecz poprawy warunków pracy i ochrony zdrowia pracownika — co będzie miało także istotny wpływ na podniesienie społecznej dyscypliny pracy, na zwiększenie wydajności, poprawę stosunków międzyludzkich i integrację załóg pracowniczych w społecznym zaangażowaniu w realizacji uchwały VI Zjazdu Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej.</u>
+ <u xml:id="u-55.9" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-56">
+ <u xml:id="u-56.0" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Głos zabiorze poseł Stanisława Kirsch.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-57">
+ <u xml:id="u-57.0" who="#PoselKirschStanislawa">Wysoki Sejmie! Krótki okres czasu, jaki dzieli nas od VIII Plenum Komitetu Centralnego charakteryzuje się wielką troską państwa o poprawę warunków socjalnych społeczeństwa. W okresie tym podjęto wiele przedsięwzięć zmierzających do unormowania przepisów prawnych, regulujących wiele spraw bytowych ludzi pracy w naszym kraju. Do najważniejszych osiągnięć w tym zakresie należy podwyżka płac w grupach pracowników najniżej zarabiających i rozszerzenie opieki lekarskiej przez wprowadzenie bezpłatnego leczenia dla rolników indywidualnych.</u>
+ <u xml:id="u-57.1" who="#PoselKirschStanislawa">Stworzone zostały również warunki dla większego zatrudnienia kobiet.</u>
+ <u xml:id="u-57.2" who="#PoselKirschStanislawa">Uchwały VI Zjazdu zapowiadające realizację nowej polityki socjalnej spotkały się z wielkim zainteresowaniem społeczeństwa. Jednym z problemów, który wzbudził szczególne zainteresowanie wśród kobiet województwa lubelskiego i spotkał się z ich całkowitą aprobatą, jest projekt ustawy o przedłużeniu urlopów macierzyńskich. Kobiety przyjęły ten fakt z wielkim zadowoleniem — jako kolejny etap zmierzający do dalszej realizacji nowej polityki państwa w zakresie zaspakajania potrzeb socjalnych ludzi pracy.</u>
+ <u xml:id="u-57.3" who="#PoselKirschStanislawa">W roku 1971 w naszym województwie zatrudnionych było w gospodarce uspołecznionej 154 250 kobiet, to jest o 8,6% więcej niż w roku 1970. Przewiduje się, że w następnych latach nastąpi dalszy wzrost zatrudnienia kobiet we wszystkich działach gospodarki uspołecznionej.</u>
+ <u xml:id="u-57.4" who="#PoselKirschStanislawa">Najsilniejszy wzrost aktywizacji zawodowej kobiet w 1971 r. nastąpił w grupach wieku od 25 do 30 lat, czyli w okresie największej zdolności do intensywnej pracy zawodowej. Ponad 50% nowo zatrudnionych kobiet — to pracownice o wysokich kwalifikacjach zawodowych. Kobiety zatrudnione we wszystkich działach gospodarki uspołecznionej, na różnych stanowiskach charakteryzują się dużą dyscypliną pracy, sumiennością i odpowiedzialnością za wykonywanie zadań. Są dobrymi organizatorkami w pracy, wykonują ją na ogół z dużą dokładnością i zaangażowaniem osobistym.</u>
+ <u xml:id="u-57.5" who="#PoselKirschStanislawa">Oprócz pracy zawodowej, kobiety mają również wiele odpowiedzialnych obowiązków rodzinnych i domowych, z których do najważniejszych należy wychowanie i właściwa opieka nad dziećmi. Są to sprawy nie tylko absorbujące kobiety, mają one znaczenie szersze — ogólnopaństwowe.</u>
+ <u xml:id="u-57.6" who="#PoselKirschStanislawa">Obowiązkiem wymagającym od kobiet ogromnej ilości czasu, osobistego zaangażowania, wyrzeczeń i poświęcenia, jest opieka nad dzieckiem w okresie niemowlęctwa. Jest prawdą oczywistą, że dobro dziecka w pierwszym okresie jego życia wymaga wielu starań ze strony matki.</u>
+ <u xml:id="u-57.7" who="#PoselKirschStanislawa">Warunki życia wielu kobiet pracujących nie zawsze pozytywnie wpływają na wykonywanie ich obowiązków opiekuńczych. Szczególne trudności w zakresie zapewnienia opieki dziecku w okresie niemowlęctwa mają matki młode, ponieważ mamy jeszcze niewystarczającą sieć żłobków. Problem ten występuje przede wszystkim w miastach powiatowych i innych, w których nie ma — „wielkiego przemysłu”. Tę trudną sytuację rozwiąże w dużej mierze ustawa o przedłużeniu urlopów macierzyńskich o 4 tygodnie przy pierwszym dziecku i o 6 tygodni przy drugim i następnych dzieciach. Otrzymanie przez kobiety zatrudnione w gospodarce uspołecznionej 16 tygodni urlopu macierzyńskiego przy pierwszym dziecku i 18 tygodni przy następnych, pozwoli na to, że już w bieżącym roku 220 tys. kobiet w kraju, a około 20 tys. kobiet rocznie w woj. lubelskim, zajmie się opieką nad niemowlęciem o miesiąc lub półtora miesiąca dłużej niż w minionym okresie, kiedy urlop macierzyński liczył 12 tygodni. Dużą korzyść będą miały dzieci, których prawidłowe wychowanie w okresie niemowlęctwa ma wielki wpływ na późniejszy harmonijny i prawidłowy ich rozwój. A przecież zależy nam wszystkim na tym, aby dzieci w naszym kraju rosły zdrowe w całym tego słowa znaczeniu.</u>
+ <u xml:id="u-57.8" who="#PoselKirschStanislawa">Jak ważna jest sprawa urlopów macierzyńskich dla kobiet pracujących świadczy fakt, że zagadnienia te były podnoszone przez kobiety na naradach i spotkaniach.</u>
+ <u xml:id="u-57.9" who="#PoselKirschStanislawa">Z przedłużeniem urlopów macierzyńskich wiąże się zmiana zasad obliczania zasiłku połogowego, przysługującego kobietom — robotnicom. Dotychczas zasiłek ten wynosił 30% lub 50% wynagrodzenia za pracę za czas pobytu kobiety w szpitalu, a 100% zarobku w okresie pobytu kobiety w domu. Były to przepisy niewłaściwe z punktu widzenia społecznego. Dłuższy pobyt kobiety w szpitalu miał również ujemne skutki ekonomiczne dla wielu rodzin. Obecny projekt ustawy zapowiada, że zasiłek z racji urodzenia dziecka będzie wypłacany w wysokości 100% zarobków netto w okresie całego urlopu macierzyńskiego. A więc kobiety zatrudnione jako robotnice w gospodarce uspołecznionej będą otrzymywały zasiłek w wysokości średniej płacy z trzech ostatnich miesięcy przed porodem.</u>
+ <u xml:id="u-57.10" who="#PoselKirschStanislawa">Kobiety zdają sobie sprawę, że przedłużenie urlopów macierzyńskich, jak również podwyższenie do 100% zasiłków z tytułu opieki nad dzieckiem kobietom pracującym fizycznie, wymagać będzie zwiększenia sum na wydatki w budżecie państwa. Społeczeństwo nasze rozumie, że każde posunięcie tego typu, mające na celu poprawę warunków socjalnych, jest uwarunkowane wzrostem dochodu narodowego, który z kolei jest wynikiem zwiększonego wysiłku i lepszej wydajności pracy całego społeczeństwa.</u>
+ <u xml:id="u-57.11" who="#PoselKirschStanislawa">Przedłużenie urlopów macierzyńskich i wyrównanie zasiłków połogowych jest rozumiane przez większość społeczeństwa jako systematyczna i konsekwentna polityka państwa, zmierzająca do dalszej poprawy warunków bytowych ludności, a także jako przejaw troski o zabezpieczenie podstawowych warunków socjalnych.</u>
+ <u xml:id="u-57.12" who="#PoselKirschStanislawa">Ustawa, na której uchwalenie czeka tysiące kobiet pracujących w naszym kraju, przyczyni się do ułatwienia życia wielu kobietom i ich rodzinom. Wpłynie na lepsze i prawidłowe wypełnianie ich obowiązków rodzinnych, zapewniając dzieciom właściwą i niczym nie zastąpioną opiekę matki w dłuższym niż dotychczas okresie. Będzie ona miała również wpływ na umocnienie rodziny — tej podstawowej komórki życia społecznego.</u>
+ <u xml:id="u-57.13" who="#PoselKirschStanislawa">5 posiedzenie z 6 lipca 1972 r.</u>
+ <u xml:id="u-57.14" who="#PoselKirschStanislawa">Chcę zapewnić, że my, kobiety woj. lubelskiego, tak jak kobiety w całym kraju, doceniając doniosłość nowych ustaw ułatwiających wypełnianie niełatwych funkcji opiekuńczo-wychowawczych, swoją postawą, zaangażowaniem w pracy zawodowej i społecznej, jak również wychowaniem zdrowych i mądrych przyszłych obywateli — przyczynimy się do podnoszenia ekonomicznego i kulturalnego poziomu naszego kraju.</u>
+ <u xml:id="u-57.15" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-58">
+ <u xml:id="u-58.0" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Lista mówców została wyczerpana.</u>
+ <u xml:id="u-58.1" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Zamykam dyskusję.</u>
+ <u xml:id="u-58.2" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Przystępujemy do głosowania nad omówionymi projektami ustaw.</u>
+ <u xml:id="u-58.3" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem w całości projektu ustawy o przedłużeniu urlopów macierzyńskich wraz z poprawkami proponowanymi przez Komisję Pracy i Spraw Socjalnych — zechce podnieść rękę.</u>
+ <u xml:id="u-58.4" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-58.5" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-58.6" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Kto wstrzymał się od głosowania? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-58.7" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Stwierdzam, że Sejm uchwalił ustawę o przedłużeniu urlopów macierzyńskich.</u>
+ <u xml:id="u-58.8" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem w całości projektu ustawy o podwyższeniu zasiłków przysługujących z ubezpieczenia społecznego w razie choroby pracownika wraz z poprawkami proponowanymi przez Komisję Pracy i Spraw Socjalnych — zechce podnieść rękę.</u>
+ <u xml:id="u-58.9" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-58.10" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-58.11" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Kto wstrzymał się od głosowania? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-58.12" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Stwierdzam, że Sejm uchwalił ustawę o podwyższeniu zasiłków przysługujących z ubezpieczenia społecznego w razie choroby pracownika.</u>
+ <u xml:id="u-58.13" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Zarządzam 30-minutową przerwę w obradach.</u>
+ <u xml:id="u-58.14" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu od godz. 13 min. 05 do godz. 13 min. 40)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-59">
+ <u xml:id="u-59.0" who="#Marszalek">Wznawiam posiedzenie.</u>
+ <u xml:id="u-59.1" who="#Marszalek">Przystępujemy do punktu 6 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Budownictwa i Gospodarki Komunalnej o rządowym projekcie ustawy o zmianie ustawy o cmentarzach i chowaniu zmarłych (druki nr 36 i 45).</u>
+ <u xml:id="u-59.2" who="#Marszalek">Głos ma sprawozdawca poseł Henryk Stawski.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-60">
+ <u xml:id="u-60.0" who="#PoselStawskiHenryk">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Przedstawiając Wysokiej Izbie projekt ustawy o zmianie ustawy o cmentarzach i chowaniu zmarłych, pragnę na wstępie przekazać pewne ogólne wyjaśnienia.</u>
+ <u xml:id="u-60.1" who="#PoselStawskiHenryk">Dotychczas obowiązująca ustawa o cmentarzach i chowaniu zmarłych z dnia 31 stycznia 1959 roku zastąpiła przepisy przedwojennej ustawy z 1932 roku, które w nowych warunkach społecznych i w nowej strukturze organizacji administracji państwowej stały się nieprzydatne. Ponadto ustawa z 1959 roku w sposób właściwy, odpowiadający współczesnym stosunkom społecznym uregulowała zakładanie, rozszerzanie i likwidację cmentarzy. Ustawa ta ponadto uregulowała także w całości zagadnienia związane z cmentarzami zarówno komunalnymi, jak i wyznaniowymi, eliminując nieporozumienia wynikające z chowania zmarłych osób bezwyznaniowych na cmentarzach związków wyznaniowych w miejscowościach, w których nie założono cmentarzy komunalnych. Przepisy ustawy zapewniły możliwość chowania na cmentarzach wyznaniowych również zmarłych osób innych wyznań. Zastrzeżono też traktowanie tych zmarłych na równi ze zmarłymi należącymi do związku wyznaniowego zarządzającego cmentarzem.</u>
+ <u xml:id="u-60.2" who="#PoselStawskiHenryk">Zarządzanie i utrzymanie cmentarzy komunalnych powierzone zostało właściwym organom prezydiów rad narodowych, natomiast utrzymanie cmentarzy wyznaniowych pozostawiono odpowiednim związkom wyznaniowym.</u>
+ <u xml:id="u-60.3" who="#PoselStawskiHenryk">Przepisy ustawy są ściśle związane z przepisami sanitarnymi, w związku z czym zawierają wiele obowiązków obciążających organy Państwowej Inspekcji Sanitarnej.</u>
+ <u xml:id="u-60.4" who="#PoselStawskiHenryk">Powyższe podstawowe założenia ustawy są nadal aktualne i stosowane z dobrymi wynikami na terenie całego kraju.</u>
+ <u xml:id="u-60.5" who="#PoselStawskiHenryk">Okres 12 lat, który upłynął od uchwalenia tej ustawy, wykazał słuszność przyjętych w niej podstawowych rozwiązań, czego potwierdzeniem jest brak jakichkolwiek konfliktów w praktycznym jej stosowaniu. Jednocześnie jednak ze strony rad narodowych, jak i obywateli zgłaszane były postulaty nowelizacji niektórych postanowień ustawy. Odnosi się to w szczególności do przepisów, które przewidywały zbytnią centralizację uprawnień, jak też przepisów nakładających na obywateli obowiązek podejmowania różnych czynności, szczególnie dla nich uciążliwych w momencie śmierci osoby bliskiej.</u>
+ <u xml:id="u-60.6" who="#PoselStawskiHenryk">Przedłożony projekt nowelizacji ustawy przewiduje przeniesienie uprawnień Ministra Gospodarki Terenowej i Ochrony Środowiska w zakresie zamykania cmentarzy — na prezydia WRN oraz przeniesienie uprawnień prezydiów wojewódzkich rad narodowych w zakresie wyrażania zgody na zakładanie lub rozszerzanie cmentarzy wyznaniowych na rzecz organów gospodarki terenowej i ochrony środowiska stopnia wojewódzkiego, które współdziałają w tym zakresie z wojewódzkim inspektorem sanitarnym.</u>
+ <u xml:id="u-60.7" who="#PoselStawskiHenryk">W gestii Ministra Gospodarki Terenowej i Ochrony Środowiska pozostawiono wyłącznie sprawy wydawania zezwoleń na użycie terenu cmentarza na inne cele przed upływem 40 lat od jego zamknięcia. Decyzje te podejmowane są tylko w wyjątkowych wypadkach podyktowanych ważnymi względami użyteczności publicznej.</u>
+ <u xml:id="u-60.8" who="#PoselStawskiHenryk">Według obowiązujących dotychczas przepisów kartę zgonu należało przedkładać do potwierdzenia w organie ewidencji i kontroli ruchu ludności oraz w urzędzie stanu cywilnego. Obecnie czynność tę będzie się dopełniać tylko w urzędzie stanu cywilnego, który już z mocy prawa bez udziału obywatela przekaże odpowiednie dane organowi ewidencji i kontroli ruchu ludności.</u>
+ <u xml:id="u-60.9" who="#PoselStawskiHenryk">Projekt zakłada również uproszczenie przepisów w zakresie wydawania zezwoleń na przewożenie zmarłych na terenie kraju. Na przewóz zmarłych na odległość dalszą niż 30 km rodzina zmarłego musiała dotychczas uzyskać zezwolenie od odnośnego organu administracji stopnia powiatowego, który działał w porozumieniu z powiatowym inspektorem sanitarnym. Było to zbędne i uciążliwe obciążenie obywateli. W przedłożonej nowelizacji przewóz zmarłych na odległość do 60 km nie wymaga zezwolenia, a uprawnienie do wydawania zezwoleń na przewóz na dalszą odległość lub poza granice państwa przekazano zakładom służby zdrowia, względnie zakładom pomocy społecznej, jeżeli śmierć nastąpiła w takim zakładzie. Jeżeli śmierć nastąpiła poza tymi zakładami, zezwolenie na przewóz wydaje lekarz, który stwierdził zgon.</u>
+ <u xml:id="u-60.10" who="#PoselStawskiHenryk">Poza przedstawionymi zmianami zmierzającymi do uproszczenia wielu czynności obarczających obywateli wprowadzono postulowany przez obywateli nowy przepis, w myśl którego będzie możliwe, pomimo zamknięcia cmentarza, chowanie na nim zmarłych w murowanych grobach rodzinnych przez okres 20 lat, czyli jeszcze na dwadzieścia lat przed ewentualną zmianą przeznaczenia zamkniętego terenu cmentarza. Wprowadzenie tego przepisu czyni zadość życzeniom ludności i umożliwi chowanie osób bliskich w grobach rodzinnych.</u>
+ <u xml:id="u-60.11" who="#PoselStawskiHenryk">Do przedłożonego rządowego projektu ustawy Komisja Budownictwa i Gospodarki Komunalnej wspólnie z Komisją Prac Ustawodawczych zgłosiły wiele poprawek, poprawek natury raczej formalnej, zamieszczonych w przedłożonym obywatelom posłom druku nr 45. Poza tym rozpatrzono wszystkie inne wnioski zgłoszone do dnia wczorajszego, kiedy to Komisja zebrała się w tej sprawie po raz ostatni i przyjęła projekt nowelizacji w brzmieniu przedstawionym obywatelom posłom w druku nr 36, z poprawkami w druku nr 45.</u>
+ <u xml:id="u-60.12" who="#PoselStawskiHenryk">Kończąc, w imieniu Komisji Budownictwa i Gospodarki Komunalnej proszę Wysoką Izbę, aby zechciała uchwalić projekt ustawy o zmianie ustawy o cmentarzach i chowaniu zmarłych.</u>
+ <u xml:id="u-60.13" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-61">
+ <u xml:id="u-61.0" who="#Marszalek">Kto z Obywateli Posłów pragnie zabrać głos?</u>
+ <u xml:id="u-61.1" who="#Marszalek">Nikt się nie zgłasza.</u>
+ <u xml:id="u-61.2" who="#Marszalek">Wobec tego przystępujemy do głosowania.</u>
+ <u xml:id="u-61.3" who="#Marszalek">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem w całości projektu ustawy o zmianie ustawy o cmentarzach i chowaniu zmarłych wraz z poprawkami proponowanymi przez Komisję Budownictwa i Gospodarki Komunalnej — zechce podnieść rękę.</u>
+ <u xml:id="u-61.4" who="#Marszalek">Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-61.5" who="#Marszalek">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-61.6" who="#Marszalek">Kto się wstrzymał od głosowania? Pięć głosów.</u>
+ <u xml:id="u-61.7" who="#Marszalek">Stwierdzam, że Sejm uchwalił ustawę o zmianie ustawy o cmentarzach i chowaniu zmarłych.</u>
+ <u xml:id="u-61.8" who="#Marszalek">Przystępujemy do punktu 7 porządku dziennego: Interpelacje i zapytania poselskie.</u>
+ <u xml:id="u-61.9" who="#Marszalek">Informuję, że do Prezydium Sejmu wpłynęła interpelacja posła Stanisława Sochana do Prezesa Rady Ministrów w sprawie stanu dróg lokalnych oraz zapytania posłów: Mieczysława Róg-Świostka do Ministra Rolnictwa oraz Władysława Szczepańskiego do Ministra Oświaty i Wychowania.</u>
+ <u xml:id="u-61.10" who="#Marszalek">Prezydium Sejmu skierowało interpelacje i zapytania do adresatów.</u>
+ <u xml:id="u-61.11" who="#Marszalek">Obecnie przystępujemy do wysłuchania odpowiedzi na interpelację.</u>
+ <u xml:id="u-61.12" who="#Marszalek">W swojej interpelacji poseł Stanisław Sochan stwierdza, że w wyniku poprawy warunków ekonomicznych produkcji rolnej obserwuje się poważny wzrost towarowości podstawowych produktów rolnych, co stwarza dodatkowe zadania przewozowe dla transportu rolniczego.</u>
+ <u xml:id="u-61.13" who="#Marszalek">Również postęp techniczny w rolnictwie, a zwłaszcza wprowadzenie w coraz większym zakresie mechanicznej siły pociągowej, stwarza potrzebę poprawy stanu dróg lokalnych.</u>
+ <u xml:id="u-61.14" who="#Marszalek">Rolnicy-producenci rozumiejąc te potrzeby starają się je zaspokajać inicjując społeczne czyny drogowe oraz deklarują na ten cel środki pieniężne w formie składek; oczekują równocześnie pomocy ze strony władz państwowych w postaci materiałów i robocizny fachowej.</u>
+ <u xml:id="u-61.15" who="#Marszalek">Poseł Stanisław Sochan ilustrując powyższe problemy przykładem z pow. tomaszowskiego, podkreśla, że występują one również w innych rejonach kraju.</u>
+ <u xml:id="u-61.16" who="#Marszalek">W związku z powyższym interpelant zapytuje Prezesa Rady Ministrów:</u>
+ <u xml:id="u-61.17" who="#Marszalek">1. W jaki sposób Rząd zamierza w przyszłości rozwiązać problem poprawy stanu dróg lokalnych, a w szczególności, jakie są możliwości zwiększenia dotacji państwa na popieranie czynów drogowych w roku bieżącym i najbliższych latach, czy i na jakich zasadach Rząd przewiduje skoordynowanie środków finansowych i innych państwa, indywidualnych użytkowników wsi i gromad na cele budowy dróg oraz jakimi możliwościami dysponuje Rząd w zakresie produkcji sprzętu technicznego niezbędnego do budowy dróg?</u>
+ <u xml:id="u-61.18" who="#Marszalek">2. Czy w związku z zamierzoną reformą organów administracji na wsi Rząd przewiduje równolegle opracowanie programu połączeń drogowych wsi i osad z nowo powstałymi ośrodkami administracji. *)</u>
+ <u xml:id="u-61.19" who="#Marszalek">W celu udzielenia odpowiedzi na powyższą interpelację głos zabierze Minister Komunikacji obywatel Mieczysław Zajfryd.</u>
+ <u xml:id="u-61.20" who="#Marszalek">Minister Komunikacji</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-62">
+ <u xml:id="u-62.0" who="#MieczyslawZajfryd">Obywatelu Marszałku! Wysoka Izbo! Odpowiadając na interpelację posła Stanisława Sochana dotyczącą zwiększenia dotacji państwa na popieranie czynów społecznych przy budowie dróg lokalnych oraz zamierzeń mających na celu poprawę stanu dróg lokalnych, pragnę na wstępie poinformować Wysoką Izbę o dotychczasowych osiągnięciach drogowych czynów społecznych.</u>
+ <u xml:id="u-62.1" who="#MieczyslawZajfryd">Ogółem w latach 1956—1970 wybudowano w czynie społecznym 25 400 km dróg o nawierzchni twardej, z tego w okresie ostatniej pięciolatki — ponad 13 200 km. Poza tym w ramach czynów społecznych wybudowano w tym samym czasie ponad 28 tys. m mostów.</u>
+ <u xml:id="u-62.2" who="#MieczyslawZajfryd">Łączna wartość robót drogowych zrealizowanych w czynie społecznym wyniosła w latach 1956—1970 ponad 22,1 mld zł, to jest około 43% wartości wszystkich zrealizowanych czynów społecznych w gospodarce narodowej.</u>
+ <u xml:id="u-62.3" who="#MieczyslawZajfryd">*) pełny tekst interpelacji w załączniku.</u>
+ <u xml:id="u-62.4" who="#MieczyslawZajfryd">Plan 5-letni wytyczający główne kierunki rozwoju gospodarki narodowej na lata 1971— 1975, określa m.in. program budowy dróg lokalnych. W latach 1971—1975 przewiduje się budowę około 15 tys. km dróg — głównie w ramach czynów społecznych.</u>
+ <u xml:id="u-62.5" who="#MieczyslawZajfryd">W roku 1971, będącym pierwszym rokiem planu 5-letniego, wybudowanych zostało w czynie społecznym 2 400 km dróg lokalnych o nawierzchni twardej.</u>
+ <u xml:id="u-62.6" who="#MieczyslawZajfryd">Łączna wartość drogowych czynów społecznych w zakresie inwestycji i remontów kapitalnych dróg lokalnych wyniosła w 1971 roku — 3,1 mld zł, w tym udział dotacji państwa kształtował się w wysokości 657 mln zł.</u>
+ <u xml:id="u-62.7" who="#MieczyslawZajfryd">Dla porównania podaję, że w roku 1970, na ogólną wartość robót drogowych wykonanych w czynie społecznym wynoszącą 2,8 mld zł, dotacja państwa wyniosła 616 mln zł.</u>
+ <u xml:id="u-62.8" who="#MieczyslawZajfryd">Mimo niewątpliwych osiągnięć w rozwoju sieci dróg lokalnych, w niektórych powiatach obserwuje się jeszcze zbyt powolną poprawę stanu technicznego tych dróg — dotyczy to szczególnie wschodnich regionów kraju, gdzie dotychczas jeszcze nie zdołano odrobić poważnych zaległości w dziedzinie poprawy przejezdności dróg.</u>
+ <u xml:id="u-62.9" who="#MieczyslawZajfryd">Stopniowe rozwiązanie problemu poprawy stanu dróg lokalnych nakreślone zostało również w planie 5-lelnim. W okresie tym przewiduje się remont kapitalny nawierzchni dróg twardych na długości 26 tys. km, tj. na 38% ogólnej sieci dróg twardych, wynoszącej obecnie ponad 68 tys. km.</u>
+ <u xml:id="u-62.10" who="#MieczyslawZajfryd">W celu złagodzenia występującego deficytu materiałów drogowych, w resorcie komunikacji prowadzone są prace badawcze nad zastosowaniem w budownictwie drogowym materiałów zastępczych.</u>
+ <u xml:id="u-62.11" who="#MieczyslawZajfryd">Pomyślnie rozwiązana została technologia, polegająca na częściowym zastępowaniu cementu przy budowie dróg popiołem lotnym z węgla brunatnego. Omawiana technologia została sprawdzona już na gruntach spoistych w województwie rzeszowskim. Obecnie prowadzone są prace w celu rozszerzenia tej technologii i w innych województwach.</u>
+ <u xml:id="u-62.12" who="#MieczyslawZajfryd">W zakresie mechanizacji robót czynione są starania w celu lepszego usprzętowienia powiatowych zarządów dróg lokalnych przez zwiększenie przydziału maszyn, jak również przez zmiany organizacyjne. W okresie 1966—1970 ogólne wskaźniki mechanizacji wzrosły prawie 2,5-krotnie. Do roku 1975 przewiduje się dalsze zwiększenie wskaźników mechanizacji robót drogowych o co najmniej 70%.</u>
+ <u xml:id="u-62.13" who="#MieczyslawZajfryd">Realizacja dostaw sprzętu drogowego i maszyn w roku 1971 upoważnia do stwierdzenia, że założony w latach 1971—1975 wzrost mechanizacji robót, szczególnie w jednostkach drogowych o niskim obecnie stopniu mechanizacji, powinien być znacznie przekroczony.</u>
+ <u xml:id="u-62.14" who="#MieczyslawZajfryd">Obecny system finansowania działalności gospodarki dróg lokalnych, charakteryzującej się wieloźródłowością finansowania (środki budżetowe, czyny społeczne, fundusz gromadzki, środki Funduszu Rozwoju Rolnictwa), utrudnia w pewnym stopniu koncentrację robót, co w konsekwencji powoduje przedłużanie się wykonywania robót, szczególnie w czynach społecznych.</u>
+ <u xml:id="u-62.15" who="#MieczyslawZajfryd">Dla dalszego rozwoju drogowych czynów społecznych przygotowany został projekt nowelizacji uchwały Rady Ministrów w sprawie czynów społecznych. W projekcie tej uchwały uwzględnione zostały m.in. wnioski rad narodowych i innych zainteresowanych jednostek. Ponadto przygotowany został projekt nowelizacji ustawy o funduszu gromadzkim, w którym przewidziano zmianę zasad i wielkości wpłat jednostek uspołecznionych na fundusz gromadzki.</u>
+ <u xml:id="u-62.16" who="#MieczyslawZajfryd">Biorąc pod uwagę pomyślny przebieg realizacji czynów w bieżącym roku oraz istniejące możliwości materiałowe, Rząd przyznał dodatkowe środki na popieranie czynów społecznych dla wielu województw, w tym dla woj. lubelskiego — 25 mln zł. Dotacje państwa na rozwijanie czynów społecznych w dalszych latach obecnej pięciolatki będą wzrastały w miarę postępu w realizacji uchwały VI Zjazdu Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, na podstawie tych postanowień uchwały, które zmierzają do zapewnienia lepszych warunków dla wyzwolenia i popierania twórczej inicjatywy i aktywności społeczeństwa. Pozwoli to na przyspieszenie budowy nowych połączeń drogowych, uwzględniających w pierwszej kolejności projektowane ośrodki gminne.</u>
+ <u xml:id="u-62.17" who="#MieczyslawZajfryd">Przedstawiając problemy drogowych czynów społecznych pragnę zapewnić Wysoką Izbę, że resort komunikacji w porozumieniu z zainteresowanymi urzędami centralnymi oraz z jednostkami terenowymi dołoży wszelkich starań w celu zwiększenia założonego w planie 5-letnim programu budowy nowych dróg lokalnych w czynie społecznym oraz w celu przyspieszenia poprawy stanu technicznego istniejących dróg lokalnych.</u>
+ <u xml:id="u-62.18" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ <u xml:id="u-62.19" who="#MieczyslawZajfryd">Marszałek:</u>
+ <u xml:id="u-62.20" who="#MieczyslawZajfryd">Czy w tej sprawie, ktoś z Obywateli Posłów pragnie zabrać głos?</u>
+ <u xml:id="u-62.21" who="#MieczyslawZajfryd">Nikt się nie zgłasza.</u>
+ <u xml:id="u-62.22" who="#MieczyslawZajfryd">Wobec tego sprawę interpelacji posła Stanisława Sochana uważam za wyczerpaną.</u>
+ <u xml:id="u-62.23" who="#MieczyslawZajfryd">Przystępujemy do odpowiedzi na zapytania poselskie.</u>
+ <u xml:id="u-62.24" who="#MieczyslawZajfryd">Zapytanie posła Róg-Świostka do Ministra Rolnictwa ma następujące brzmienie:</u>
+ <u xml:id="u-62.25" who="#MieczyslawZajfryd">„Zarówno zapowiadający się dobry urodzaj zbóż, które będą zbierane w roku bieżącym z powierzchni 8,5 miliona ha, jak również /przewidywane dojrzewanie zbóż jarych w okresie zbliżonym do dojrzewania zbóż ozimych, spowodować może w najbliższym okresie żniwnym poważne spiętrzenie prac. W tej sytuacji należy liczyć się z dużym zaangażowaniem w akcji żniwnej sił ludzkich i środków technicznych. Nie można wykluczyć, że ewentualne niepomyślne warunki atmosferyczne mogą pogłębić trudności, o których wyżej mowa.</u>
+ <u xml:id="u-62.26" who="#MieczyslawZajfryd">Mając powyższe na uwadze, zwracam się z zapytaniem, jak Obywatel Minister ocenia stan przygotowań do przeprowadzenia tegorocznej kampanii żniwno-omłotowej”.</u>
+ <u xml:id="u-62.27" who="#MieczyslawZajfryd">O udzielenie odpowiedzi na powyższe zapytanie proszę Ministra Rolnictwa Obywatela Józefa Okuniewskiego.</u>
+ <u xml:id="u-62.28" who="#MieczyslawZajfryd">Minister Rolnictwa</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-63">
+ <u xml:id="u-63.0" who="#JozefOkuniewski">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! W bieżącym roku liczymy się z możliwością osiągnięcia wyższych zbiorów niż w roku ubiegłym. Jednocześnie jednak wysokie wyrośnięcie zbóż i ich wylęganie, zwłaszcza w rejonach o lepszych glebach, zapowiadają trudne żniwa.</u>
+ <u xml:id="u-63.1" who="#JozefOkuniewski">Przygotowania do żniw i skupu zbóż zapoczątkowane zostały w roku bieżącym już w końcu marca. Wszystkie ogniwa kierowania i współdziałania z rolnictwem zostały zobowiązane do pełnego przygotowania sprzętu mechanicznego, środków transportu, dostarczenia potrzebnych części zamiennych, sznurka do snopowiązałek, paliwa i smarów oraz zorganizowania sprawnego odbioru zbóż zarówno z państwowych gospodarstw rolnych, jak i od rolników indywidualnych i zrzeszonych w spółdzielniach produkcyjnych.</u>
+ <u xml:id="u-63.2" who="#JozefOkuniewski">W początku czerwca przeprowadzone zostały kontrole w technicznym zapleczu rolnictwa, w przemyśle maszynowym i w aparacie obrotu częściami zamiennymi. W wyniku stwierdzonych opóźnień w dostawach części zamiennych i w remontach maszyn decyzją Prezydium Rządu zwiększona została produkcja deficytowych części zamiennych i przyspieszenie ich dostawy, co umożliwiło wykonanie remontów maszyn żniwnych i ciągników na dzień 1 lipca w 93%. W końcu czerwca i w lipcu kontynuowana jest dodatkowa produkcja i regeneracja części do maszyn żniwnych ze względu na spodziewane zwiększone zużycie części zamiennych, zwiększone na nie zapotrzebowanie wskutek trudnych żniw, które spowodują większą awaryjność maszyn.</u>
+ <u xml:id="u-63.3" who="#JozefOkuniewski">Tegoroczne żniwa przeprowadzone będą na obszarze prawie 9 mln ha. Z tego 8 400 tys. ha zbóż, 300 tys. ha roślin oleistych i 300 tys. ha roślin strączkowych. W państwowych gospodarstwach rolnych obszar zbioru zbóż wyniesie 1030 tys. ha, a rzepaku — 120 tys. ha.</u>
+ <u xml:id="u-63.4" who="#JozefOkuniewski">W pierwszych dniach lipca rozpoczął się zbiór rzepaku i jęczmienia ozimego w województwach południowych. Około 10 lipca przystąpią do żniw rzepakowych województwa centralne i zachodnie. W końcu drugiej dekady lipca spodziewane jest rozpoczęcie żniw żytnich na lżejszych glebach. Terminy te w zależności od przebiegu pogody mogą ulec pewnemu przesunięciu.</u>
+ <u xml:id="u-63.5" who="#JozefOkuniewski">W roku bieżącym trzeba się liczyć z dużym spiętrzeniem prac żniwnych w krótkim okresie oraz z większą niż w ostatnich latach wilgotnością zbóż i koniecznością ich dosuszenia. Rolnictwo będzie dysponowało w tegorocznej kampanii żniwnej około 250 tys. ciągników. 250 tys. przyczep, 16 300 kombajnów zbożowych oraz 67 tys. wiązałek ciągnikowych. Oznacza to o około 10% w porównaniu z rokiem ubiegłym większą moc produkcyjną środków technicznych, które są przygotowane do żniw.</u>
+ <u xml:id="u-63.6" who="#JozefOkuniewski">Nowe kombajny — „bizon” w liczbie ponad 1000 sztuk — to jest o 900 więcej niż w roku ubiegłym i pierwsza seria 100 kombajnów — „bi- zon-super” zdawać będą w tym roku szeroki produkcyjny egzamin.</u>
+ <u xml:id="u-63.7" who="#JozefOkuniewski">Do obsługi tych nowoczesnych kombajnów przeszkolono w ośrodkach szkoleniowych resortu rolnictwa, przy współpracy Fabryki Maszyn Żniwnych w Płocku — 2 300 kombajnistów dla państwowych gospodarstw rolnych, rolniczych spółdzielni produkcyjnych i kółek rolniczych.</u>
+ <u xml:id="u-63.8" who="#JozefOkuniewski">W roku bieżącym będzie można zebrać kombajnami — „Vistula” około 1 220 tys. ha i kombajnami — „bizon” około 160 tys. ha zbóż. Wielkości te, oczywista, są orientacyjne z tego względu, że przy bardzo dobrej pogodzie można będzie zebrać nieco więcej, a przy bardzo złych warunkach, niestety, wielkości te ulegną pewnemu zmniejszeniu. Umożliwi to prawie całkowity zbiór kombajnami w państwowych gospodarstwach rolnych, zaś w spółdzielniach produkcyjnych około 80% ogólnej powierzchni zbóż, a w gospodarstwach indywidualnych — ponad 5%.</u>
+ <u xml:id="u-63.9" who="#JozefOkuniewski">Snopowiązałkami ciągnikowymi i żniwiarkami konnymi, będącymi w posiadaniu kółek rolniczych i rolników indywidualnych, będzie można zebrać ponad 65% zbóż w gospodarstwach indywidualnych. Mając na uwadze znaczny obszar wylęgniętych zbóż, zwłaszcza na glebach lepszych, w niektórych regionach kraju przygotowana została zwiększona liczba podnośników do wyległego zboża, umożliwiająca wyposażenie w te urządzenia większości kombajnów i snopowiązałek.</u>
+ <u xml:id="u-63.10" who="#JozefOkuniewski">W kółkach rolniczych w tegorocznej kampanii żniwno-omłotowej weźmie udział ponad 100 tys. traktorzystów i blisko 50 tys. obsługujących młocarnie. W liczbie tej ponad 20 tys. osób po raz pierwszy podejmie pracę. Nowo zatrudnieni pracownicy zostali objęci dodatkowym szkoleniem przedżniwnym w celu zapoznania ich z obsługą maszyn żniwnych i omłotowych w warunkach polowych oraz z technologią i organizacją pracy. Mimo tych przygotowań w niektórych województwach, podobnie jak w latach ubiegłych, występują trudności z obsadą traktorzystami wszystkich ciągników dla kółek rolniczych. Szczególnie ostro trudności te występują zwłaszcza w województwach bydgoskim, poznańskim, wrocławskim i opolskim, a także w województwach warszawskim i rzeszowskim.</u>
+ <u xml:id="u-63.11" who="#JozefOkuniewski">W celu przezwyciężenia wynikających stąd trudności w wielu województwach podjęto decyzje o sezonowym podniesieniu stawek wynagrodzenia dla traktorzystów oraz rozszerzono obsługiwanie ciągników przez samych rolników posiadających prawo jazdy w systemie grupowego użytkowania traktorów.</u>
+ <u xml:id="u-63.12" who="#JozefOkuniewski">Nad techniczno-eksploatacyjną sprawnością sprzętu i bieżącymi naprawami w czasie żniw będą czuwać 393 przedsiębiorstwa mechanizacji rolnictwa (POM i ZNMR), 721 filii POM oraz warsztaty międzykółkowych baz maszynowych i państwowych gospodarstw rolnych.</u>
+ <u xml:id="u-63.13" who="#JozefOkuniewski">Przedsiębiorstwa mechanizacji rolnictwa przygotowały do żniw 1 900 monterów i mechaników do kombajnów — w tym 515 przeszkolonych szczególnie, wraz z udziałem Fabryki Maszyn Żniwnych w Płocku, do obsługi kombajnów — „bizon”. Ponadto przygotowano 1 700 pogotowi technicznych na samochodach — do doraźnego wykonywania napraw na miejscu pracy kombajnów, włącznie z wykorzystaniem na obsługę techniczną pory nocnej. Doraźnej pomocy w tym zakresie udzielać będą także ekipy obsługi techniczno-handlowej przedsiębiorstw handlu sprzętem rolniczym — „Agroma” oraz ekipy fabryczne.</u>
+ <u xml:id="u-63.14" who="#JozefOkuniewski">W przedsiębiorstwach mechanizacji rolnictwa oraz w przedsiębiorstwach handlu sprzętem rolniczym — „Agroma” zorganizowano na okres żniw specjalne dyżury dyspozytorskie, które przez cały dzień — do godz. 22 będą zapewniać, na wezwania telefoniczne, sprawną pomoc techniczną i dostawę części do napraw bieżących pracującego sprzętu.</u>
+ <u xml:id="u-63.15" who="#JozefOkuniewski">Znaczną pomoc w organizacji kampanii żniwnej zaoferowało wojsko. Pomoc tę wykorzystamy. W końcu czerwca uzgodniliśmy zasady współpracy, wykorzystania i rozdziału dodatkowych środków technicznych, postawionych przez wojsko do dyspozycji rolnictwa, a mianowicie: 120 samochodów ciężarowych ZIS-150, 350 autocystern i 590 czołówek pogotowia technicznego z własną obsługą wojskową.</u>
+ <u xml:id="u-63.16" who="#JozefOkuniewski">Minister Łączności wprowadził na okres żniwno-omłotowy obowiązek szybkiego łączenia telefonicznego oraz szybkiej przesyłki części zamiennych do sprzętu rolniczego na hasło — „żniwa”. Minister Spraw Wewnętrznych zobowiązał straż pożarną do zwiększonej czujności i kontroli ochrony przeciwpożarowej, zwracając przy tym uwagę, aby nadmierna, formalistyczna gorliwość w tym zakresie nie przeszkadzała rolnikom w pracach żniwno-omłotowych.</u>
+ <u xml:id="u-63.17" who="#JozefOkuniewski">Tegoroczna kampania skupu zbóż odbywać się będzie odmiennie niż w latach ubiegłych. W wyniku zlikwidowania obowiązkowych' dostaw zbóż, skup w roku bieżącym opierać się będzie głównie na umowach kontraktacyjnych. Dobre zbiory zbóż wskazują, że nie ma konieczności w tym roku przyspieszania skupu i spiętrzania dostawy zbóż przez rolników w III kwartale. Przypomnę, że w roku ubiegłym ^3^/4 całego skupu zostało wykonane w III kwartale. Dysponujemy wprawdzie w roku bieżącym większą niż w roku ubiegłym powierzchnią magazynową i suszarniczą, ale mamy również większe niż przed rokiem zapasy zbóż i pasz.</u>
+ <u xml:id="u-63.18" who="#JozefOkuniewski">Przy zapowiadających się nieco lepszych zbiorach liczymy się z większą podażą zboża, które przy niekorzystnych warunkach klimatycznych wymagać będzie szybkiego dosuszenia. Posiadane przez państwowe zakłady zbożowe i państwowe gospodarstwa rolne suszarnie i moce suszarnicze, zostały sprawdzone i w skali krajowej ich liczba jest wystarczająca. Mogą jednak lokalnie wystąpić spiętrzenia i trudności, które będą operatywnie usuwane przez przerzuty zbóż, a w wypadkach koniecznych — także urządzeń suszarniczych.</u>
+ <u xml:id="u-63.19" who="#JozefOkuniewski">W wypadku zwiększonej podaży zbóż większa ich ilość zostanie zagospodarowana również we własnym zakresie przez państwowe gospodarstwa rolne oraz przez wykorzystanie pomieszczeń mobilizowanych dodatkowo przez prezydia rad narodowych oraz udostępnione w trybie nadzwyczajnym przez Ministerstwo Obrony Narodowej. Zboże do kombajnów, oferowane przez PGR i rolników indywidualnych, będzie musiało być sprawnie odebrane i w razie potrzeby również dosuszone.</u>
+ <u xml:id="u-63.20" who="#JozefOkuniewski">Dla usprawnienia organizacji skupu zbóż konsumpcyjnych PZZ i CRS zwiększą ilość zbóż odbieranych własnym transportem zarówno z PGR i spółdzielni produkcyjnych, jak i od rolników indywidualnych.</u>
+ <u xml:id="u-63.21" who="#JozefOkuniewski">Dla wyeliminowania oczekiwania rolników w kolejkach do magazynów GS ze zbożem wprowadzone zostaną w porozumieniu ze wsiami w każdej gminnej spółdzielni elastyczne harmonogramy dostaw zbóż.</u>
+ <u xml:id="u-63.22" who="#JozefOkuniewski">Minister Komunikacji wprowadził na III kwartał bieżącego roku priorytet dla przewozu zbóż transportem kolejowym i samochodowym — Przy prezydiach wojewódzkich rad narodowych powołane zostały terenowe komisje do spraw żniw, skupu i przewozów płodów rolnych. Podstawowym ich zadaniem jest opracowanie programów odbioru i przewozów zbóż oraz ustalenie i koordynacja wykonywania zadań przez poszczególne jednostki transportowe.</u>
+ <u xml:id="u-63.23" who="#JozefOkuniewski">Żniwa nie są tylko jednak okresem zbioru zbóż. Żniwa są zakończeniem jednego roku i rozpoczęciem nowego roku rolniczego.</u>
+ <u xml:id="u-63.24" who="#JozefOkuniewski">W okresie żniw rozgrywa się początek przyszłych żniw. Stąd też specjalna uwaga została poświęcona przygotowaniu do kampanii podorywek, zasiewów poplonów, wapnowania gleb w okresie tuż pożniwnym i zasiewu poplonów ozimych.</u>
+ <u xml:id="u-63.25" who="#JozefOkuniewski">Nie będę nużył Wysokiej Izby szczegółowymi informacjami na ten temat. Wskazuję tylko, że został opracowany szczegółowy program resortowy. Jestem jednak zobowiązany poinformować o pewnym fragmencie tej kampanii, a mianowicie o tym, że zapasy nasion poplonowych w magazynach przedsiębiorstw nasiennych oraz w gminnych spółdzielniach wynoszą ponad 39 tys. ton i wystarczą dla pokrycia pełnego zapotrzebowania rolników, przekraczają one bowiem ponad 2-krotnie poziom przeciętnie wysiewanych nasion w latach poprzednich.</u>
+ <u xml:id="u-63.26" who="#JozefOkuniewski">Chciałbym wreszcie na zakończenie poinformować, że do prac żniwnych włączona została cała terenowa służba rolnicza, która ma przede wszystkim takie zadania, jak:</u>
+ <u xml:id="u-63.27" who="#JozefOkuniewski">— pełne przygotowanie i maksymalne wykorzystanie sprzętu rolniczego w czasie żniw^r ^na swoim terenie;</u>
+ <u xml:id="u-63.28" who="#JozefOkuniewski">— zapewnienie zaopatrzenia w nasiona i poradnictwo w zakresie podorywek i siewu poplonów ścierniskowych oraz poplonów ozimych;</u>
+ <u xml:id="u-63.29" who="#JozefOkuniewski">— sprawne poradnictwo w okresie sezonu w zakresie nawożenia i wapnowania gleb, które ma miejsce właśnie w okresie tuż po żniwach oraz — zapewnienie sprawnego zaopatrzenia w kwalifikowane nasiona zbóż zwłaszcza intensywnych odmian w 104 powiatach, gdzie skoncentrowana jest specjalna akcja przyspieszenia wzrostu plonów zbóż.</u>
+ <u xml:id="u-63.30" who="#JozefOkuniewski">W czasie żniw agronomowie gromadzcy mają obowiązek przebywania przede wszystkim wśród rolników w celu koordynowania całości prac instytucji zaangażowanych w kampanii żniwnej oraz udzielania rolnikom bezpośredniej pomocy i doradztwa. Będą oni współdziałać z kierownictwami międzykółkowych baz maszynowych, kółek rolniczych, gospodarstw państwowych, które zobowiązane zostały również, w wypadku pewnych możliwości lokalnych, do udzielania pomocy swym sprzętem także gospodarstwom indywidualnym.</u>
+ <u xml:id="u-63.31" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-64">
+ <u xml:id="u-64.0" who="#Marszalek">Sprawę zapytania posła Róg-Świostka uważam za wyczerpaną.</u>
+ <u xml:id="u-64.1" who="#Marszalek">Przystępujemy do odpowiedzi na zapytanie posła Władysława Szczepańskiego do Ministra Oświaty i Wychowania o brzmieniu następującym:</u>
+ <u xml:id="u-64.2" who="#Marszalek">„Okres wakacji jest okresem najbardziej sprzyjającym dla przeprowadzenia remontów budynków szkolnych. Remonty powinny zakończyć się przed początkiem roku szkolnego. Tymczasem coroczna praktyka wskazuje na znaczne opóźnienia w ich wykonawstwie, powodujące nieraz znaczne zakłócenia w pracy szkół. W obliczu wielkich potrzeb w tej dziedzinie szczególnie niepokojące były zjawiska niewykorzystania przewidzianych w planie np. na 1971 r. nakładów na remonty kapitalne.</u>
+ <u xml:id="u-64.3" who="#Marszalek">I tak w m. Wrocławiu wykorzystano 88,4%, w woj. gdańskim — 88,7%, w m. st. Warszawie — 93,8%, w woj. koszalińskim — 95,4% w woj. olsztyńskim — 97,2%. W większości województw nie wykorzystano dodatkowych nakładów przeznaczonych na remonty z nadwyżek budżetowych. Z uwagi na ogromne znaczenie sprawnego przeprowadzenia remontów szkół w okresie przerwy wakacyjnej zapytuję, jakie kroki podjęto w bieżącym roku, aby 1) w pełni zostały wykorzystane środki przeznaczone na remonty kapitalne szkół;</u>
+ <u xml:id="u-64.4" who="#Marszalek">2) remonty zostały zakończone w terminach nie kolidujących z pracą szkół, to jest przed 1 września br.” O udzielenie odpowiedzi na powyższe zapytanie proszę Ministra Oświaty i Wychowania obywatela Jerzego Kuberskiego.</u>
+ <u xml:id="u-64.5" who="#Marszalek">Minister Oświaty i Wychowania</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-65">
+ <u xml:id="u-65.0" who="#JerzyKuberski">Obywatelu Marszałku! Wysoka Izbo! Pytanie obywatela posła Władysława Szczepańskiego dotyczy ważnego i obecnie niezwykle aktualnego problemu, a mianowicie remontów szkół.</u>
+ <u xml:id="u-65.1" who="#JerzyKuberski">Nie będę ukrywał, że ze sprawnym i terminowym przeprowadzeniem wakacyjnych remontów szkół mamy jeszcze sporo kłopotów. Występują bowiem jeszcze braki pewnych materiałów budowlanych, a także niewystarczająca jest moc produkcyjna przedsiębiorstw remontowo-budowlanych. Tak więc większość remontów wykonywana jest systemem gospodarczym. A rozmiar tych zadań jest duży. Wystarczy powiedzieć, że szkoły i inne placówki oświatowo-wychowawcze mieszczą się w 60 tys. obiektów, z których co roku poddawanych jest kapitalnemu remontowi od 3 tys. do 3,5 tys. budynków, a pozostałe wymagają przynajmniej odświeżenia, wymalowania oraz drobniejszych napraw.</u>
+ <u xml:id="u-65.2" who="#JerzyKuberski">W aktualnej sytuacji główną sprawą jest możliwie jak najwcześniejsze rozpoczynanie robót, aby uniknąć zbytniego spiętrzenia prac w okresie samych wakacji. Jest to w pełni możliwe, gdy chodzi o roboty zewnętrzne i praktyka wcześniejszego rozpoczynania tych robót jest już powszechna. Dobre wyniki pracy mają także własne brygady remontowe, którymi władze oświatowe mogą dysponować zgodnie z potrzebami. Pozytywne doświadczenia i osiągnięcia mają na tym polu województwa: katowickie, warszawskie i m.st. Warszawa, woj. rzeszowskie i inne okręgi.</u>
+ <u xml:id="u-65.3" who="#JerzyKuberski">W bieżącym roku kapitalnymi remontami objętych zostało 3 370 obiektów szkolnych. Na remonty te w planach terenowych rad narodowych przyznane zostały nakłady w wysokości 1 142 mln zł, a ponadto specjalną decyzją Prezydium Rządu, podjętą przed paru dniami, zwiększono dodatkowo te nakłady o dalsze 30 mln zł.</u>
+ <u xml:id="u-65.4" who="#JerzyKuberski">Można przewidywać, że podobnie jak w latach ubiegłych, rady narodowe przyznają ze swoich nadwyżek budżetowych dodatkowe nakłady na remonty szkół. W roku 1971 subwencje te wynosiły 190 mln zł.</u>
+ <u xml:id="u-65.5" who="#JerzyKuberski">Jak wynika z obserwacji poczynionych przez pracowników ministerstwa w ostatnim okresie remonty obiektów szkolnych rozpoczęły się sprawniej niż w latach ubiegłych. Ponadto wcześniej niż w latach poprzednich rozpoczął się szczyt remontowy w szkołach i internatach. W wielu obiektach roboty rozpoczęto już wiosną, w innych podjęte zostały po zakończeniu roku szkolnego 1971/1972.</u>
+ <u xml:id="u-65.6" who="#JerzyKuberski">W województwie gdańskim poddano remontom kapitalnym i bieżącym ponad 1000 obiektów szkolnych. Ponieważ większość z nich latem wykorzystuje się jako bazy kolonijne, roboty te rozpoczęto już w połowie roku szkolnego.</u>
+ <u xml:id="u-65.7" who="#JerzyKuberski">Na ziemi lubuskiej renowacją objęto w bieżącym roku 167 szkół i internatów, przedszkoli oraz innych placówek. W wielu szkołach i placówkach oświatowych roboty trwają już od maja. Wykonuje się remonty centralnego ogrzewania, instalacji elektrycznych oraz inne prace, które można było prowadzić jeszcze przed zakończeniem raku szkolnego.</u>
+ <u xml:id="u-65.8" who="#JerzyKuberski">W województwie katowickim natomiast remonty szkół i internatów trwają niemal cały rok. W czasie miesięcy wakacyjnych odnawiane są głównie pomieszczenia lekcyjne. Do końca roku kalendarzowego remontom poddanych zostanie dodatkowo 215 placówek szkolno-oświatowych. W 118 z nich prace rozpoczęto już w pierwszym kwartale br. Lepiej niż w ubiegłych latach rozwiązano tu problem zaopatrzenia materiałowego.</u>
+ <u xml:id="u-65.9" who="#JerzyKuberski">Na Rzeszowszczyźnie zasługuje na uwagę szeroko rozbudowany system czynów społecznych w budowie, a także remontach szkół.</u>
+ <u xml:id="u-65.10" who="#JerzyKuberski">Należyty przebieg i terminowe zakończenie remontów zapewni sumienne wywiązanie się przedsiębiorstw remontowo-budowlanych i rzemieślników z przyjętych zobowiązań.</u>
+ <u xml:id="u-65.11" who="#JerzyKuberski">Mając to na uwadze, zwróciłem się do przewodniczących prezydiów wojewódzkich rad narodowych, aby w obecnym okresie sprawa remontów szkół była przedmiotem stałego nadzoru i kontroli oraz operatywnej oceny, a także by pozostawiono do dyspozycji organów administracji szkolnej posiadane rezerwy mocy produkcyjnej przedsiębiorstw budowlanych oraz niezbędne materiały.</u>
+ <u xml:id="u-65.12" who="#JerzyKuberski">Dzień 25 sierpnia ustalony został dniem gotowości obiektów szkolnych do rozpoczęcia nowego roku szkolnego. Przygotowania do dnia gotowości będą szeroko propagowane w prasie, radio i telewizji. Będzie to niewątpliwie czynnikiem mobilizującym.</u>
+ <u xml:id="u-65.13" who="#JerzyKuberski">5 posiedzenie z 6 lipca 1972 r.</u>
+ <u xml:id="u-65.14" who="#JerzyKuberski">Ponadto powołana w Ministerstwie Oświaty i Wychowania Główna Inspekcja Szkolna kontrolować będzie w czasie wakacji przebieg remontów i przygotowań szkół do podjęcia zadań związanych z nowym rokiem szkolnym. Przewidujemy, że przewidziane na remonty szkół odpowiednie środki będą w maksymalnym stopniu wykorzystane, a jak wykazuje to dotychczasowy przebieg remontów — można takie nadzieje opierać na realnym przebiegu dotychczasowych prac.</u>
+ <u xml:id="u-65.15" who="#JerzyKuberski">Żywimy nadzieję, że pracownicy budowlani, znani ze swej ofiarności, wywiążą się z przyjętych zobowiązań i na czas wyremontują szkoły. Sądzę, że wpływ na przebieg tegorocznych przygotowań do nowego roku szkolnego będzie miało i to, że skierowane przez obywatela posła Władysława Szczepańskiego pytanie pozwoliło na przedstawienie tego tak ważnego problemu na forum Wysokiego Sejmu.</u>
+ <u xml:id="u-65.16" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-66">
+ <u xml:id="u-66.0" who="#Marszalek">Na tym kończymy sprawę zapytań poselskich, a tym samym punkt siódmy porządku dziennego.</u>
+ <u xml:id="u-66.1" who="#Marszalek">Przystępujemy obecnie do punktu 8 porządku dziennego: Projekt uchwały w sprawie zamknięcia sesji Sejmu (druk nr 50).</u>
+ <u xml:id="u-66.2" who="#Marszalek">Konwent Seniorów przedstawia Wysokiemu Sejmowi propozycję podjęcia uchwały, zamieszczonej w doręczonym Obywatelom Posłom druku sejmowym nr 50, w sprawie zamknięcia I sesji Sejmu z dniem dzisiejszym.</u>
+ <u xml:id="u-66.3" who="#Marszalek">Czy są jakieś uwagi w tej sprawie?</u>
+ <u xml:id="u-66.4" who="#Marszalek">Nikt się nie zgłasza.</u>
+ <u xml:id="u-66.5" who="#Marszalek">Jeżeli nie usłyszę sprzeciwu, będę uważał, że Sejm przyjął proponowaną przez Konwent Seniorów uchwałę.</u>
+ <u xml:id="u-66.6" who="#Marszalek">Sprzeciwu nie słyszę.</u>
+ <u xml:id="u-66.7" who="#Marszalek">Stwierdzam, że Sejm powziął uchwałę w sprawie zamknięcia I sesji Sejmu z dniem dzisiejszym.</u>
+ <u xml:id="u-66.8" who="#Marszalek">Porządek dzienny dzisiejszego posiedzenia został wyczerpany.</u>
+ <u xml:id="u-66.9" who="#Marszalek">Informuję Wysoką Izbę, że do Prezydium Sejmu wpłynęła interpelacja posła Zygmunta Filipowicza do Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej w sprawie zwiększenia liczby łóżek szpitalnych oraz intensyfikacji leczenia szpitalnego. *)</u>
+ <u xml:id="u-66.10" who="#Marszalek">Interpelacja ta, zgodnie z art. 79 ust. 1 regulaminu Sejmu, została przesłana adresatowi.</u>
+ <u xml:id="u-66.11" who="#Marszalek">Proszę Obywatela Sekretarza Posła Macieja Majkuta o odczytanie komunikatu.</u>
+ <u xml:id="u-66.12" who="#Marszalek">*) pełny tekst interpelacji w załączniku.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-67">
+ <u xml:id="u-67.0" who="#SekretarzposelMaciejMajkut">W godzinę po zakończeniu obrad Sejmu odbędzie się posiedzenie Komisji Rolnictwa i Przemysłu Spożywczego — w sali nr 118.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-68">
+ <u xml:id="u-68.0" who="#Marszalek">Obywatele Posłowie! Dzisiejsze posiedzenie kończy pierwszą sesję Sejmu VI kadencji. Była to sesja pracowita. Sejm odbył 5 posiedzeń, uchwalił wiele ustaw o istotnym znaczeniu, podjął uchwałę o 5-letnim planie rozwoju społeczno-gospodarczego kraju na lata 1971— 1975, rozpatrzył sprawozdania Rządu z wykonania planu i budżetu w 1971 r. Wysłuchaliśmy kilkakrotnych wystąpień Prezesa Rady Ministrów oraz informacji Ministra Spraw Zagranicznych w sprawie ratyfikacji układu między Polską a NRF.</u>
+ <u xml:id="u-68.1" who="#Marszalek">Intensywne prace podjęły komisje sejmowe. Odbyły one 119 posiedzeń oraz uchwaliły kilkadziesiąt dezyderatów.</u>
+ <u xml:id="u-68.2" who="#Marszalek">Pierwsze miesiące działalności nowo wybranego Sejmu w pełni potwierdzają przekonanie, że treścią naszych debat i podejmowanych uchwał jest konsekwentna realizacja polityki wytyczonej przez VI Zjazd PZPR i akceptowanej przez cały naród.</u>
+ <u xml:id="u-68.3" who="#Marszalek">Konsekwentnie realizujemy program polepszenia warunków życia ludności pracującej. Wyrazem tego było m.in. uchwalenie Karty Praw i Obowiązków Nauczyciela oraz na dzisiejszym posiedzeniu — ustaw dotyczących zasiłków chorobowych i urlopów macierzyńskich. Temu celowi służyć także będzie wniesiony z inicjatywy posłów z Klubu Poselskiego PZPR projekt uchwały o perspektywicznym programie mieszkaniowym.</u>
+ <u xml:id="u-68.4" who="#Marszalek">Charakterystyczną i trwałą cechą towarzyszącą realizacji programów nakreślonych przez VI Zjazd partii jest szeroka aktywność całego społeczeństwa, wszystkich jego środowisk u inicjowaniu przedsięwzięć wzbogacających treść realizowanych planów i zadań. Stanów to najlepszą gwarancję, że plany te mogą być nie tylko wykonane, ale będą systematycznie przekraczane.</u>
+ <u xml:id="u-68.5" who="#Marszalek">Obrady pierwszej sesji Sejmu VI kadencji: odbywały się w czasie konstruktywnego działania i dużego zaangażowania w całym kraju Rezultaty tego powszechnego wysiłku są dobre; mówiono wiele na ten temat z trybuny sejmowej. Rośnie też w naszym narodzie przekonanie, że mogą być one jeszcze lepsze i zależy to od nas, od naszej umiejętnej i rzetelnej pracy.</u>
+ <u xml:id="u-68.6" who="#Marszalek">Zamykając ostatnie w obecnej sesji posiedzenie, pragnę w imieniu Prezydium Sejmu życzyć tym wszystkim Obywatelom Posłom którzy w najbliższym okresie będą korzystał z zasłużonych urlopów, dobrego wypoczynku Wszyscy jesteśmy świadomi, że najbliższe miesiące letnie nie powinny obniżyć tempa rozwoju naszego kraju. W szczególności myślimy o wsi polskiej, którą w okresie nadchodzących żniw czeka wielki wysiłek. Życzymy wszystkim rolnikom, by trud ich przyniósł dla naszej ojczyzny i dla nich jak najlepsze plony.</u>
+ <u xml:id="u-68.7" who="#Marszalek">Na tym kończymy piąte posiedzenie Sejmu PRL.</u>
+ <u xml:id="u-68.8" who="#Marszalek">Protokół posiedzenia będzie wyłożony do przejrzenia w Biurze Prac Sejmowych.</u>
+ <u xml:id="u-68.9" who="#Marszalek">Zamykam posiedzenie.</u>
+ <u xml:id="u-68.10" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ <u xml:id="u-68.11" who="#komentarz">(Koniec posiedzenia o godz. 14 min. 30)</u>
+ <u xml:id="u-68.12" who="#Marszalek">Załącznik</u>
+ <u xml:id="u-68.13" who="#Marszalek">Interpelacje i odpowiedzi na interpelacje</u>
+ <u xml:id="u-68.14" who="#Marszalek">Interpelacja do Prezesa Rady Ministrów w sprawie zwiększenia dotacji państwa na popieranie czynów społecznych przy budowie dróg lokalnych.</u>
+ <u xml:id="u-68.15" who="#Marszalek">W wyniku poprawy warunków ekonomicznych produkcji rolnej obserwujemy poważny wzrost towarowości podstawowych produktów rolnych. Stwarza to dodatkowe zadania przewozowe dla transportu rolniczego — ze względu na potrzebę dostawy dużych ilości środków produkcji odbioru wyprodukowanych płodów rolnych.</u>
+ <u xml:id="u-68.16" who="#Marszalek">Z drugiej strony postęp techniczny w rolnictwie, a zwłaszcza wprowadzanie w coraz większym zakresie mechanicznej siły pociągowej stwarza potrzebę poprawy stanu dróg lokalnych, gdyż w pewnych okresach są one nieprzejezdne, co wpływa hamująco na dalszą intensyfikację produkcji rolnej.</u>
+ <u xml:id="u-68.17" who="#Marszalek">Rolnicy-producenci, rozumiejąc te potrzeby starają się je zaspokajać inicjując społeczne czyny drogowe oraz deklarując na ten cel środki pieniężne w formie składek np. po 1 zł od każdego dostarczonego kwintala buraków cukrowych, podejmując uchwały o podwyższeniu funduszu gromadzkiego z przeznaczeniem na budowę dróg, oraz dobrowolnego opodatkowania od każdego hektara w wysokości 100 zł, 500 zł, a nawet 1000 zł.</u>
+ <u xml:id="u-68.18" who="#Marszalek">Częstokroć rolnicy samorzutnie wykonują podstawowe prace ziemne na przestrzeni nawet kilkuset metrów — oczekując ze strony władz państwowych pomocy w postaci materiałów i robocizny fachowej. Wielokrotnie władze miejscowe pomocy takiej nie mogą udzielić ze względu na szczupłość posiadanych w budżecie środków przeznaczonych na cele drogowe. Przykładem tego może być powiat tomaszowski, w którym zgodnie z programem zagospodarowania oraz wnioskami ludności istnieje pilna potrzeba wybudowania do roku 1975 — 120 km dróg lokalnych o nawierzchni twardej, a w roku bieżącym na popieranie czynów społecznych z dotacji państwowej otrzymał 3 900 tys. zł, co umożliwi wybudowanie 10,5 km dróg.</u>
+ <u xml:id="u-68.19" who="#Marszalek">Należy przy tym zaznaczyć, że łączna długość dróg lokalnych, wymagających utwardzenia w powiecie Tomaszów Lub., wynosi 900 km.</u>
+ <u xml:id="u-68.20" who="#Marszalek">Problem ten w podobnych proporcjach występuje w innych powiatach woj. lubelskiego, jak również pozostałych województwach wschodnich i południowych. Ulega on ciągłemu zaostrzeniu, gdyż nawet dotychczas przejezdne drogi gruntowe w wyniku wprowadzenia do szerokiego użycia traktorów i innego ciężkiego sprzętu rolniczego stają się niezdatne do użytku. Częsty jest obrazek, gdy na bagnistej drodze stoi kilka ciągników, z których jeden usiłuje wyciągnąć z błota drugi — a o dojeździe na pole nie ma już mowy. Że straty z powodu niszczenia w tej sytuacji sprzętu i niewłaściwego jego wykorzystania są wysokie — nie trzeba chyba dowodów.</u>
+ <u xml:id="u-68.21" who="#Marszalek">Z uwagi na znaczenie tego problemu uprzejmie proszę Towarzysza Prezesa Rady Ministrów o udzielenie odpowiedzi na następujące pytania:</u>
+ <u xml:id="u-68.22" who="#Marszalek">1. W jaki sposób Rząd widzi rozwiązanie w przyszłości problemu poprawy stanu dróg lokalnych?</u>
+ <u xml:id="u-68.23" who="#Marszalek">2. Jakie są możliwości zwiększenia dotacji państwa na popieranie czynów drogowych w roku bieżącym i najbliższych latach, aby niejednokrotnie nie zaprzepaszczać pożytecznej inicjatywy rolników i pozostałych użytkowników zmierzających do poprawy stanu dróg lokalnych i ułatwienia wzrostu produkcji rolniczej?</u>
+ <u xml:id="u-68.24" who="#Marszalek">3. Czy i na jakich zasadach Rząd przewiduje skoordynowanie środków finansowych i innych państwa, indywidualnych użytkowników wsi i gromad oraz pozostałych użytkowników uspołecznionych (instytucje gospodarcze i spółdzielcze, kółka rolnicze w MBM, PGR, lasy państwowe itp.?</u>
+ <u xml:id="u-68.25" who="#Marszalek">4. Jakimi możliwościami dysponuje Rząd w produkcji sprzętu technicznego, niezbędnego do wyposażenia PZDL?</u>
+ <u xml:id="u-68.26" who="#Marszalek">5. Czy w związku z przekształcaniem GRN w ośrodki gminne — Rząd przewiduje równolegle opracowanie programu połączeń drogowych wsi i osad z nowo powstałymi gminami?</u>
+ <u xml:id="u-68.27" who="#Marszalek">Poseł Stanisław Sochan Zamość, dnia 21 czerwca 1972 r.</u>
+ <u xml:id="u-68.28" who="#Marszalek">Interpelacja do Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej w sprawie zwiększenia liczby łóżek szpitalnych oraz intensyfikacji leczenia szpitalnego 1. W planie na lata 1971—1975 przewidziane zostały poważne środki inwestycyjne na budownictwo szpitalne. Jakie kroki podjął lub podejmie Minister, by środki te zostały w pełni wykorzystane, dając w wyniku zamierzony 11-procentowy wzrost liczby łóżek szpitalnych, jak też odpowiednie warunki organizacyjno-techniczne, pozwalające na dalszy wzrost inwestycji w latach 1976—1980?</u>
+ <u xml:id="u-68.29" who="#Marszalek">2. Czy Minister uznaje za konieczne podjęcie badań, mających na celu — poza już przeprowadzonymi w drodze eksperymentów — intensyfikację leczenia szpitalnego, czyli wdrażanie dobrze pojmowanej ekonomiki zdrowia przez zmiany organizacyjne, zmianowość i nowe metody finansowania procesu leczenia szpitalnego?</u>
+ <u xml:id="u-68.30" who="#Marszalek">Uzasadnienie</u>
+ <u xml:id="u-68.31" who="#Marszalek">Ad 1 — Z dniem 1 stycznia 1972 roku objęliśmy wieś bezpłatną opieką lekarską. Już zresztą przedtem potrzeby zdrowia rosły szybciej niż warunki ich zaspokajania. Ponadto — mimo przeznaczenia w planach inwestycyjnych poważnych środków na budownictwo szpitalne, środki limitowe nie były wykorzystane. W latach 1966—1970 wykorzystano zaledwie 80%. Przeszkodę zasadniczą stanowił brak możliwości przerobowych. Lata bieżącej pięciolatki nasuwają podobne niebezpieczeństwa. Zapobieżenie tym trudnościom stworzy nie tylko warunki realizacji zaplanowanych zadań, ale również podstawę do podwyższenia środków finansowych w planie na lata 1976— 1980. Podwyższenie środków da niewątpliwie możliwość pewnego wyrównania dysproporcji w rozmieszczeniu szpitali.</u>
+ <u xml:id="u-68.32" who="#Marszalek">Ad 2 — Niedoposażenie lecznictwa czy niewykorzystanie środków inwestycyjnych na budownictwo skutkuje nie tylko przez ograniczenie lub utrudnienie w udzielaniu pomocy osobom chorym. Koszty niedoposażenia ponosimy corocznie i mają one swój wyraz ekonomiczny. Koszty te związane są z licznymi, a płatnymi absencjami w pracy, opuszczaniem pracy z racji szukania pomocy, możliwości przeprowadzania badań, zakupu leków itp.</u>
+ <u xml:id="u-68.33" who="#Marszalek">Ad 1 i 2 — Brak dostatecznej liczby łóżek i pełnego wyposażenia szpitali w środki transportu powoduje też często sytuacje konfliktowe dla lekarzy podejmujących decyzje w sprawie przyjęcia osób chorych.</u>
+ <u xml:id="u-68.34" who="#Marszalek">Przykład takich braków i wynikających z tego tytułu niedomogów stanowiło postępowanie sądowe, jakie miało miejsce w roku 1971 w sprawie dotyczącej Akademii Medycznej w Warszawie.</u>
+ <u xml:id="u-68.35" who="#Marszalek">Poseł Zygmunt Filipowicz Warszawa, dnia 17 czerwca 1972 r.</u>
+ </div>
+ </body>
+ </text>
+ </TEI>
+</teiCorpus>
diff --git a/1972-1976/sejm/posiedzenia/pp/197276-sjm-ppxxx-00006-01/header.xml b/1972-1976/sejm/posiedzenia/pp/197276-sjm-ppxxx-00006-01/header.xml
new file mode 100644
index 0000000..fb52f8d
--- /dev/null
+++ b/1972-1976/sejm/posiedzenia/pp/197276-sjm-ppxxx-00006-01/header.xml
@@ -0,0 +1,115 @@
+<?xml version='1.0' encoding='UTF-8'?>
+<teiHeader xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude" xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0" xml:id="PPC-197276-sjm-ppxxx-00006-01">
+ <fileDesc>
+ <titleStmt>
+ <title>6 posiedzenie Sejmu PRL</title>
+ </titleStmt>
+ <publicationStmt>
+ <p>Prosimy o zapoznanie się z nagłówkiem korpusu (PPC_header.xml).</p>
+ </publicationStmt>
+ <sourceDesc>
+ <bibl>
+ <title>6 posiedzenie Sejmu PRL</title>
+ <publisher>Kancelaria Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej</publisher>
+ <note type="system">PRL</note>
+ <note type="house">Sejm</note>
+ <note type="termNo">6</note>
+ <note type="type">Posiedzenie Plenarne</note>
+ <note type="sessionNo">6</note>
+ <note type="dayNo">1</note>
+ <date>1972-10-19</date>
+ </bibl>
+ </sourceDesc>
+ </fileDesc>
+ <profileDesc>
+ <particDesc>
+ <person xml:id="iSprawSocjalnych" role="speaker">
+ <persName>i Spraw Socjalnych</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="komentarz" role="speaker">
+ <persName>Komentarz</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="Marszalek" role="speaker">
+ <persName>Marszałek</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="MinisterSprawZagranicznychStefanOlszowski" role="speaker">
+ <persName>Minister Spraw Zagranicznych Stefan Olszowski</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselBukowskiJerzy" role="speaker">
+ <persName>Poseł Bukowski Jerzy</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselKomenderZenon" role="speaker">
+ <persName>Poseł Komend er Zenon</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselKonczalCzeslaw" role="speaker">
+ <persName>Poseł Kończal Czesław</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselKowalczykStanislaw" role="speaker">
+ <persName>Poseł Kowalczyk Stanisław</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselKwasniewskiTadeusz" role="speaker">
+ <persName>Poseł Kwaśniewski Tadeusz</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselMajewskiJerzy" role="speaker">
+ <persName>Poseł Majewski Jerzy</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselMedenskiMieczyslaw" role="speaker">
+ <persName>Poseł Medeński Mieczysław</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselMlynczakTadeusz" role="speaker">
+ <persName>Poseł Młyńczak Tadeusz</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselPekalaJerzy" role="speaker">
+ <persName>Poseł Pękala Jerzy</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselPiotrowskiJerzy" role="speaker">
+ <persName>Poseł Piotrowski Jerzy</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselRostworowskiStanislaw" role="speaker">
+ <persName>Poseł Rostworowski Stanisław</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselSkibniewskaHalina" role="speaker">
+ <persName>Poseł Skibniewska Halina</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselStarzecFeliks" role="speaker">
+ <persName>Poseł Starzec Feliks</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselStrycharskiLeszek" role="speaker">
+ <persName>Poseł Strycharski Leszek</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselSwiderskaStanislawa" role="speaker">
+ <persName>Poseł Swiderska Stanisława</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselSzkrabaStanislaw" role="speaker">
+ <persName>Poseł Szkraba Stanisław</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselWojcikJanusz" role="speaker">
+ <persName>Poseł Wójcik Janusz</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselZablockiJanusz" role="speaker">
+ <persName>Poseł Zabłocki Janusz</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselZawadzkiSylwester" role="speaker">
+ <persName>Poseł Zawadzki Sylwester</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PrezesRadyMinistrowPiotrJaroszewicz" role="speaker">
+ <persName>Prezes Rady Ministrów Piotr Jaroszewicz</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="SekretarzposelHenrykPawlowski" role="speaker">
+ <persName>Sekretarz poseł Henryk Pawłowski</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="WicemarszalekAndrzejBenesz" role="speaker">
+ <persName>Wicemarszałek Andrzej Benesz</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="WicemarszalekAndrzejWerblan" role="speaker">
+ <persName>Wicemarszałek Andrzej Werblan</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="WicemarszalekHalinaSkibniewska" role="speaker">
+ <persName>Wicemarszałek Halina Skibniewska</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="WiceprezesRadyMinistrowMieczyslawJagielski" role="speaker">
+ <persName>Wiceprezes Rady Ministrów Mieczysław Jagielski</persName>
+ </person>
+ </particDesc>
+ </profileDesc>
+</teiHeader>
diff --git a/1972-1976/sejm/posiedzenia/pp/197276-sjm-ppxxx-00006-01/text_structure.xml b/1972-1976/sejm/posiedzenia/pp/197276-sjm-ppxxx-00006-01/text_structure.xml
new file mode 100644
index 0000000..9194502
--- /dev/null
+++ b/1972-1976/sejm/posiedzenia/pp/197276-sjm-ppxxx-00006-01/text_structure.xml
@@ -0,0 +1,1005 @@
+<?xml version='1.0' encoding='UTF-8'?>
+<teiCorpus xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude" xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">
+ <xi:include href="PPC_header.xml"/>
+ <TEI>
+ <xi:include href="header.xml"/>
+ <text>
+ <body>
+ <div xml:id="div-1">
+ <u xml:id="u-1.0" who="#komentarz">Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej</u>
+ <u xml:id="u-1.1" who="#komentarz">Kadencja VI — Sesja II</u>
+ <u xml:id="u-1.2" who="#komentarz">Sprawozdanie Stenograficzne z 6 posiedzenia Sejmu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej w dniu 19 października 1972 r.</u>
+ <u xml:id="u-1.3" who="#komentarz">Warszawa 1972</u>
+ <u xml:id="u-1.4" who="#komentarz">(Początek posiedzenia o godz. 9)</u>
+ <u xml:id="u-1.5" who="#komentarz">(Na posiedzeniu przewodniczą Marszałek Sejmu Stanisław Gucwa oraz wicemarszałkowie Andrzej Benesz, Halina Skibniewska i Andrzej Werblan)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-2">
+ <u xml:id="u-2.0" who="#Marszalek">Wysoki Sejmie! W dniu 7 października 1972 r. Rada Państwa podjęła uchwałę w sprawie zwołania sesji Sejmu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej.</u>
+ <u xml:id="u-2.1" who="#Marszalek">Uchwała ta brzmi:</u>
+ <u xml:id="u-2.2" who="#Marszalek">„Na podstawie art. 25 ust. 1 pkt 2 Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej Rada Państwa postanawia zwołać drugą sesję Sejmu VI kadencji z dniem 10 października 1972 r.</u>
+ <u xml:id="u-2.3" who="#Marszalek">Przewodniczący Rady Państwa Henryk Jabłoński</u>
+ <u xml:id="u-2.4" who="#Marszalek">Sekretarz Rady Państwa</u>
+ <u xml:id="u-2.5" who="#komentarz">Ludomir Stasiak”.</u>
+ <u xml:id="u-2.6" who="#Marszalek">Na podstawie powyższej uchwały Prezydium Sejmu — zgodnie z art. 44 regulaminu Sejmu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej — ustaliło termin posiedzenia Sejmu na dzień dzisiejszy.</u>
+ <u xml:id="u-2.7" who="#Marszalek">Otwieram posiedzenie.</u>
+ <u xml:id="u-2.8" who="#Marszalek">Powołuję na sekretarzy posłów Henryka Pawłowskiego i Czesława Wojterę.</u>
+ <u xml:id="u-2.9" who="#Marszalek">Protokół i listę mówców prowadzić będzie poseł Czesław Wojtera.</u>
+ <u xml:id="u-2.10" who="#Marszalek">Proszę Posłów Sekretarzy o zajęcie miejsc przy stole prezydialnym.</u>
+ <u xml:id="u-2.11" who="#Marszalek">Protokół 5 posiedzenia Sejmu uważam za przyjęty, gdyż nie wniesiono przeciwko niemu żadnych zastrzeżeń.</u>
+ <u xml:id="u-2.12" who="#Marszalek">Ustalony przez Prezydium Sejmu porządek dzienny dzisiejszego posiedzenia został Obywatelom Posłom doręczony.</u>
+ <u xml:id="u-2.13" who="#Marszalek">Czy ktoś z Obywateli Posłów pragnie zabrać głos w sprawie porządku dziennego?</u>
+ <u xml:id="u-2.14" who="#Marszalek">Nikt się nie zgłasza.</u>
+ <u xml:id="u-2.15" who="#Marszalek">Uważam, że Sejm porządek dzienny posiedzenia, przedstawiony przez Prezydium Sejmu, zatwierdził.</u>
+ <u xml:id="u-2.16" who="#Marszalek">Przystępujemy do punktu 1 porządku dziennego: Pierwsze czytanie rządowych projektów ustaw:</u>
+ <u xml:id="u-2.17" who="#Marszalek">a) o zmianie Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej (druk nr 56),</u>
+ <u xml:id="u-2.18" who="#Marszalek">b) o utworzeniu gmin i zmianie ustawy o radach narodowych (druk nr 57).</u>
+ <u xml:id="u-2.19" who="#Marszalek">Proszę o zabranie głosu Prezesa Rady Ministrów obywatela Piotra Jaroszewicza.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-3">
+ <u xml:id="u-3.0" who="#PrezesRadyMinistrowPiotrJaroszewicz">Wysoki Sejmie! Rząd ma zaszczyt przedstawić Wysokiej Izbie projekty podstawowych aktów prawnych, związanych z reformą władzy terenowej wsi i zmianami w podziale administracyjnym kraju. Jest to niezmiernie ważne, kompleksowe przedsięwzięcie, które bezpośrednio dotyczy przeszło połowy ludności kraju, zamieszkującej wsie i małe miasta. Jest to jednocześnie doniosłe zamierzenie ogólnospołeczne i ogólnopaństwową.</u>
+ <u xml:id="u-3.1" who="#PrezesRadyMinistrowPiotrJaroszewicz">W orbitę reformy wchodzą bowiem decydujące kwestie rozwoju rolnictwa — pierwszoplanowej gałęzi gospodarki, której rezultaty produkcyjne ważą wielce na ogólnym bilansie naszych potrzeb i możliwości, na dynamice całego postępu społeczno-ekonomicznego.</u>
+ <u xml:id="u-3.2" who="#PrezesRadyMinistrowPiotrJaroszewicz">Reforma stanowi zarazem ważny etap modernizacji systemu władzy i administracji państwowej, podnoszenia efektywności jej codziennych działań. Doskonalenie metod kierowania i zarządzania jest bezpośrednio sprzężone z dynamizowaniem rozwoju kraju i w wielkiej mierze rozwój ten warunkuje. Kierując się wskazaniami VI Zjazdu partii zdecydowanie i konsekwentnie kroczymy tą drogą, wprowadzając stopniowo zmiany, którym odpowiadają realne przesłanki.</u>
+ <u xml:id="u-3.3" who="#PrezesRadyMinistrowPiotrJaroszewicz">Wszystkie te treści ujmuje uchwała VI Plenum Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, stwierdzająca, że celem reformy jest stworzenie warunków społecznych, organizacyjnych i kadrowych, sprzyjających wszechstronnemu socjalistycznemu rozwojowi wsi, postępowi produkcji rolnej, a także dalszemu unowocześnianiu zarządzania, umacnianiu demokracji socjalistycznej oraz centralizmu demokratycznego. Identyczne stanowisko zajęło również Plenum Naczelnego Komitetu Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego.</u>
+ <u xml:id="u-3.4" who="#PrezesRadyMinistrowPiotrJaroszewicz">Konieczność przeprowadzenia reformy określa dotychczasowy rozwój rolnictwa i rosnące potrzeby kraju w zakresie produkcji rolnej, skumulowany w nim potencjał sił i kwalifikacji oraz znaczny majątek, rozbudowana struktura społeczno-organizacyjna i niemały zasób doświadczeń. Dotychczasowa struktura władzy i administracji w jej podstawowym ogniwie, gdzie tkwi wiele zasadniczych uwarunkowań rozwoju i postępu wsi i małych miast, nie odpowiada już potrzebom. Pozostaje ona w niezgodzie z osiągniętym i szybko rosnącym w wyniku znanych decyzji okresu pogrudniowego poziomem sił wytwórczych. W miarę rozwoju produkcji i narastania czynników postępu społecznego coraz ostrzej dają się odczuć niedomogi organizacyjne, niedostatek kompetencji i środków, brak koordynacji między różnorodnymi członami działania w rolnictwie, w ogniwie decydującym bezpośrednio o rozwoju jego produkcji.</u>
+ <u xml:id="u-3.5" who="#PrezesRadyMinistrowPiotrJaroszewicz">Koncepcję reformy i zasady jej przeprowadzenia omawiało VI Plenum KC PZPR. Materiały tego Plenum w postaci wygłoszonych referatów oraz przemówienia I Sekretarza KC towarzysza E. Gierka są obywatelom posłom znane. Dlatego w swoim wystąpieniu chciałbym się skoncentrować na skomentowaniu najważniejszych problemów, zawartych w projektach ustaw, wniesionych do laski marszałkowskiej przez Rząd.</u>
+ <u xml:id="u-3.6" who="#PrezesRadyMinistrowPiotrJaroszewicz">Jak wiadomo, powołanie gromad w roku 1954 utworzyło na ogół jednostki małe obszarowo i słabe ekonomicznie, nie mające większych perspektyw rozwoju. Samo życie zmuszało do stopniowego zmniejszania liczby gromad. Choć obecnie jest ich ponad dwukrotnie mniej niż przed 18 laty, w wielu z nich nie sposób ukształtować odpowiedniej struktury placówek gospodarczych, usługowych, oświatowo-kulturalnych, oprzeć się na odpowiednim potencjale sił i środków w planowym i jednolitym działaniu. Krytykę tych niedomagań ze strony rolników zaostrzyła słabość władzy gromadzkiej. Dobra wola, ofiarność i zaangażowanie wielu jej przedstawicieli nie znajdowały oparcia w odpowiednich środkach i prerogatywach do sprężystego kierowania rozwojem swego terenu.</u>
+ <u xml:id="u-3.7" who="#PrezesRadyMinistrowPiotrJaroszewicz">Proces wyposażania rolnictwa w nowoczesną technikę, zwiększania potencjału wytwórczego i usługowego, rozbudowywania na wsi placówek oświatowych, zdrowotnych, kulturalnych, socjalnych częstokroć przebiegał w znacznej mierze obok gromadzkich rad narodowych.</u>
+ <u xml:id="u-3.8" who="#PrezesRadyMinistrowPiotrJaroszewicz">Gromadzkie ogniwo władzy, które kształtowało się jako organ w zasadzie administracyjny — a i w tej dziedzinie niezbyt sprężysty i mało samodzielny — nie było w stanie wywiązać się z roli koordynatora i organizatora odpowiedzialnego za sprawne zarządzanie rosnącym majątkiem w rolnictwie, działalnością produkcyjną społeczności gromadzkiej, za zaspokajanie jej potrzeb i wszechstronny, socjalistyczny rozwój społeczeństwa.</u>
+ <u xml:id="u-3.9" who="#PrezesRadyMinistrowPiotrJaroszewicz">Przezwyciężenie tych słabości — ukształtowanie takich jednostek terytorialnych oraz takich ogniw władzy i administracji, które będą odpowiadać osiągniętemu poziomowi sił wytwórczych, obecnym zadaniom w dziedzinie rozwoju rolnictwa i jego szybkiego unowocześniania, skuteczniej wyzwalać inicjatywę produkcyjną oraz lepiej zaspokajać potrzeby wsi i całego społeczeństwa — jest z punktu widzenia wyzwalania rezerw i dynamizowania rozwoju kraju zadaniem nieodpartym i pilnym.</u>
+ <u xml:id="u-3.10" who="#PrezesRadyMinistrowPiotrJaroszewicz">Mamy więc do czynienia nie z powierzchownym zabiegiem reorganizacyjnym, lecz z głęboką zmianą strukturalną.</u>
+ <u xml:id="u-3.11" who="#PrezesRadyMinistrowPiotrJaroszewicz">Jak z przedłożonych Wysokiej Izbie projektów wynika, w miejsce dotychczasowych gromad pragniemy powołać do życia gminy — silne jednostki gospodarczo-administracyjne, swoiste mikroregiony o dużej samodzielności ekonomicznej i uprawnieniach, zapewniających skuteczny wpływ na wszystkie sprawy terenu.</u>
+ <u xml:id="u-3.12" who="#PrezesRadyMinistrowPiotrJaroszewicz">W istocie, co trzeba podkreślić, chodzi o zdecydowane przybliżenie do każdej wsi władzy efektywnej, sprawnie działającej, wyposażonej w uprawnienia i niezbędne środki, aby gospodarnie i sprawiedliwie zarządzać, a także znacznie lepiej załatwiać sprawy obywateli.</u>
+ <u xml:id="u-3.13" who="#PrezesRadyMinistrowPiotrJaroszewicz">Przedstawione w projekcie rozwiązania zapewnią władzy i administracji w przyszłych ogniwach właściwe możliwości działania, nowocześnie ukształtują ich strukturę i pozwolą na udoskonalenie metod pracy. Umocnieniu ulegną wykonawcze organy władzy terenowej, a równocześnie powstaną o wiele lepsze warunki dla udziału mieszkańców we współrządzeniu swą wsią i gminą, rozwijania inicjatywy oraz prowadzenia rzeczywistej kontroli społecznej.</u>
+ <u xml:id="u-3.14" who="#PrezesRadyMinistrowPiotrJaroszewicz">Jest bowiem potwierdzoną po stokroć w praktyce prawidłowością naszego życia, że dobrze służyć socjalistycznej demokracji mogą jedynie ogniwa mocne i sprawne pod względem wykonawczym, wyposażone w niezbędne atrybuty do wcielania w życie zgłaszanych wniosków, do nadawania słusznym inicjatywom, uchwałom i ustaleniom kształtu konkretnych realizacji.</u>
+ <u xml:id="u-3.15" who="#PrezesRadyMinistrowPiotrJaroszewicz">W budowie naszego socjalistycznego państwa działa zarazem prawidłowość polegająca na tym, że wszystkie ogniwa wykonawcze, poczynając od Rządu, wszelkie służby administracyjne i zarządzania wtedy tylko działają efektywnie i prawidłowo, jeśli potrafią mocno związać się z inicjatywą społeczną, podporządkować się społecznej inspiracji i kontroli, oprzeć się na wysokiej aktywności społecznej.</u>
+ <u xml:id="u-3.16" who="#PrezesRadyMinistrowPiotrJaroszewicz">Tym wskazaniom socjalistycznej teorii i prawidłowościom naszej praktyki odpowiada przedstawiony Wysokiej Izbie projekt decyzji ustawodawczych w sprawie reformy. Wyraża ona zarówno dążenie do umocnienia organów przedstawicielskich, jak i do stworzenia w gminie mocnego ogniwa administracji państwowej I instancji. Prawidłowe rozumienie treści reformy polega na zapewnieniu nierozdzielności obu tych członów w toku przyszłego działania.</u>
+ <u xml:id="u-3.17" who="#PrezesRadyMinistrowPiotrJaroszewicz">Przewidujemy utworzenie około 2 400 gmin. Wielkość poszczególnych jednostek zostanie dostosowana do lokalnych potrzeb gospodarki, a szczególnie rolnictwa i warunków fizjograficznych. Przeciętny obszar gminy wyniesie około 130 km^2^, a przeciętna liczba mieszkańców — ok. 7 tys. osób. Będą to więc jednostki prawie dwukrotnie większe od dotychczasowych gromad.</u>
+ <u xml:id="u-3.18" who="#PrezesRadyMinistrowPiotrJaroszewicz">Rozmiar i potencjał gmin umożliwi ich kompleksowe wyposażenie w placówki gospodarcze, zaopatrzeniowe, usługowe, komunalne, socjalne, oświatowe i kulturalne. Pragnę poinformować Wysoką Izbę, że Rząd będzie dążył do tego, by w każdej gminie rozwijały się ośrodki służby i produkcji rolnej, gminne spółdzielnie, placówki obrotu rolnego i skupu, magazyny nawozowe, paszowe i maszyn rolniczych, piekarnie, punkty rzeźniczo-masarnicze i inne jednostki usługowe. W rolnictwie bardziej niż w innych dziedzinach wzrasta dziś rola usług. Stają się one istotnym warunkiem intensyfikacji produkcji, racjonalnego wykorzystania sił, kwalifikacji i czasu, przesłanką społecznego postępu. Ich niedowład jest obecnie barierą, którą w dążeniu do dynamicznego rozwoju rolnictwa powinniśmy szybko usunąć.</u>
+ <u xml:id="u-3.19" who="#PrezesRadyMinistrowPiotrJaroszewicz">Będziemy przeto musieli coraz szybciej scalać i doskonalić, a jednocześnie bardziej efektywnie rozwijać usługi techniczne na wsi, a w tym dokonać zasadniczego postępu w dziedzinie rozwoju zaplecza mechanizacji rolnictwa. Sprostanie tym wymogom w obecnym układzie organizacyjnym na wsi jest bardzo trudne.</u>
+ <u xml:id="u-3.20" who="#PrezesRadyMinistrowPiotrJaroszewicz">Szczególne znaczenie dla rozwiązywania problemów rolnictwa będzie miało powołanie w gminach jednolitych ośrodków służby rolnej. Skupienie jej rozproszonych dotychczas sił ludzkich i technicznych przyspieszy postęp w agrotechnice i hodowli, umożliwi prawidłowe wykorzystanie nowoczesnych maszyn rolniczych, zapewni postęp w rozwijającej się specjalizacji rolnictwa.</u>
+ <u xml:id="u-3.21" who="#PrezesRadyMinistrowPiotrJaroszewicz">W perspektywie wszystkie gminy będą dysponowały własnym ośrodkiem zdrowia, lecznicą weterynaryjną. W każdej gminie będzie działać posterunek Milicji Obywatelskiej, urząd stanu cywilnego i urząd pocztowo-telekomunikacyjny, rozwijane będą placówki oświatowe i kulturalne, a przede wszystkim gminne szkoły zbiorcze, zdolne doprowadzić do rzeczywistego zrównania warunków startu młodzieży wsi i miast.</u>
+ <u xml:id="u-3.22" who="#PrezesRadyMinistrowPiotrJaroszewicz">Będziemy również dążyć do tego, aby w perspektywie najbliższych 5 —7 lat powstały w gminach ośrodki chowu zarodowego, mlecznego i rzeźnego bydła, fermy chowu świń i drobiu, gospodarstwa rybne, aby na tej podstawie oraz w rezultacie specjalizacji produkcji roślinnej powstały również zakłady przetwórstwa spożywczego.</u>
+ <u xml:id="u-3.23" who="#PrezesRadyMinistrowPiotrJaroszewicz">Takie kompleksowe wyposażenie gmin umocni materialną podstawę dla wydatnego rozwoju produkcji, a także lepszego zaspokajania rosnących produkcyjnych i bytowych potrzeb ludności, pozwoli dokonać dalszego kroku naprzód w wyrównywaniu istniejących jeszcze różnic między życiem w mieście i na Wsi.</u>
+ <u xml:id="u-3.24" who="#PrezesRadyMinistrowPiotrJaroszewicz">Projekt ustawy proponuje, aby organem władzy państwowej w gminie uczynić gminną radę narodową, w skład której wchodzić będzie co najmniej jeden przedstawiciel każdej wsi. Kierować ona będzie działalnością gospodarczą, społeczną i kulturalną, troszczyć się o sprawy ludności, kierować rozwojem gminy i dbać o wykonanie ogólnopaństwowych zadań.</u>
+ <u xml:id="u-3.25" who="#PrezesRadyMinistrowPiotrJaroszewicz">W realizacji tych zadań gminna rada narodowa będzie pobudzać i organizować inicjatywę społeczną, łącząc rolę terenowego organu władzy państwowej z obowiązkami podstawowego organu samorządu społecznego.</u>
+ <u xml:id="u-3.26" who="#PrezesRadyMinistrowPiotrJaroszewicz">Wydatnemu wzmocnieniu roli gminnych rad narodowych służą uprawnienia zawarte w projekcie ustawy. Należy tu po pierwsze — daleko posunięta konkretyzacja zadań kierowania gospodarczym rozwojem gminy; po drugie — nadanie wiążącego, dyrektywnego charakteru uchwalonym przez rady wieloletnim i rocznym planom społeczno-gospodarczego rozwoju gminy oraz po trzecie — wprowadzenie do tych planów głównych zadań instytucji, organizacji i placówek państwowych i spółdzielczych, działających bezpośrednio na rzecz mieszkańców gminy, choć nie podporządkowanych radzie bezpośrednio, a których działalność będzie przedmiotem koordynacji nowych władz gminnych.</u>
+ <u xml:id="u-3.27" who="#PrezesRadyMinistrowPiotrJaroszewicz">Ta ostatnia kwestia wymaga zaakcentowania. Na wsi, w rolnictwie, mamy bowiem obecnie rozbudowaną sieć instytucji i organizacji państwowych i spółdzielczych, działających na rzecz produkcji rolnej.</u>
+ <u xml:id="u-3.28" who="#PrezesRadyMinistrowPiotrJaroszewicz">Trzeba jednak widzieć, iż w warunkach, kiedy brakowało mocnego związania wszystkich tych ogniw, a szczególnie ich agend gospodarczych i usługowych z władzą i administracją gromadzką, a plan gromadzki pozostawał katalogiem ogólnikowych stwierdzeń i życzeń, wiele tych ogniw cechował swoisty partykularyzm. Ich działania w wielu wypadkach nie uwzględniały głównego celu rozwojowego dla całej społeczności, tworząc różne wartości nie wiązały ich w całość, nie zapewniały należytej efektywności sił i środków. Oto dlaczego tak wielką wagę w przedstawionym Wysokiej Izbie projekcie przywiązujemy do koordynacyjnych uprawnień gminy, podkreślając zarazem konieczność pogodzenia jej konsekwentnie realizowanych uprawnień koordynacyjnych z respektowaniem statutowej roli wybranych ogniw samorządu społecznego poszczególnych organizacji.</u>
+ <u xml:id="u-3.29" who="#PrezesRadyMinistrowPiotrJaroszewicz">Istotnym czynnikiem realizacji uprawnień koordynacyjnych — obok nowego charakteru planów gminnych, które staną się wiążące — będą zasady finansowania przez gminną radę narodową zadań planu. Rada będzie upoważniona do decydowania o wykorzystaniu wygospodarowanych nadwyżek i tworzeniu z tych środków funduszy na określone cele.</u>
+ <u xml:id="u-3.30" who="#PrezesRadyMinistrowPiotrJaroszewicz">Gospodarka finansowa gmin oprze się na stałych źródłach dochodów. Obok wpływów z podatku gruntowego i innych zobowiązań wsi, gminy będą partycypować w podatkach od spółdzielczości wiejskiej i opłatach pobieranych od zakładów rzemieślniczych na wsi oraz przejmą z powiatowych rad narodowych środki pomocy finansowej państwa na popieranie czynów społecznych. Tym samym plan i budżet gminy stają się czynnikami koordynacji i realizacji rozwojowych zadań.</u>
+ <u xml:id="u-3.31" who="#PrezesRadyMinistrowPiotrJaroszewicz">Pracę gminnej rady narodowej, jej komisji i radnych organizować będzie powoływane przez radę prezydium, w skład którego wejdą: przewodniczący rady, jego zastępca oraz przewodniczący stałych komisji rady gminnej. Przewodniczący gminnej rady będzie wykonywał swą funkcję społecznie. Również członkowie prezydium nie będą bezpośrednio sprawowali funkcji gospodarczych i administracyjnych w organach wykonawczych, co przyczyni się do umocnienia nadzoru nad działalnością administracyjną i wykonawczą.</u>
+ <u xml:id="u-3.32" who="#PrezesRadyMinistrowPiotrJaroszewicz">Wzmocnieniu ulegnie pozycja komisji rad. W każdej gminnej radzie będzie ich z zasady cztery: do spraw rolnictwa, do spraw zaopatrzenia ludności oraz planu i budżetu, budownictwa i komunikacji, do spraw socjalnych i oświatowo-kulturalnych i do spraw ładu i porządku publicznego. Istotą ich działalności będzie bezpośrednia więź z ludnością, te wszystkie formy i treści działania, które będą decydowały o społecznym charakterze pracy rady. Przyczyni się do tego również zwiększenie roli zebrań wiejskich i zadań sołtysa, unormowanie zasad jego współdziałania z organizacjami społecznymi i gospodarczymi.</u>
+ <u xml:id="u-3.33" who="#PrezesRadyMinistrowPiotrJaroszewicz">Wysoki Sejmie! W przedłożonym projekcie Rząd proponuje przenieść do gmin punkt ciężkości podstawowych zadań administracyjnych, uczynić gminy pierwszą instancją w tych sprawach, co pozwoli obywatelom załatwiać na miejscu większość swych spraw. Jest to ważki argument również za stworzeniem w gminach kompetentnego i sprawnie działającego aparatu wykonawczego, co stanie się zdecydowanym krokiem w stopniowym doskonaleniu całego systemu administracji państwowej.</u>
+ <u xml:id="u-3.34" who="#PrezesRadyMinistrowPiotrJaroszewicz">Proponujemy, aby administrację gminy sprawował urząd gminny, kierowany przez naczelnika powołanego w drodze mianowania, mającego niezbędne kompetencje koordynacyjne i administracyjne. Naczelnik będzie odpowiedzialny za wykonywanie uchwał rady gminnej i zarazem — w podporządkowaniu władzy wyższego stopnia — będzie odpowiedzialny wobec niej za realizację zadań ogólnopaństwowych.</u>
+ <u xml:id="u-3.35" who="#PrezesRadyMinistrowPiotrJaroszewicz">Tym samym na szczeblu gminy wprowadzona zostaje zasada jednoosobowego kierownictwa w administracji. Powinno to zapewnić sprawne i operatywne wykonywanie zadań, określić wyraźną za ich wykonanie odpowiedzialność.</u>
+ <u xml:id="u-3.36" who="#PrezesRadyMinistrowPiotrJaroszewicz">Naczelnik gminy przejmie ponadto liczne, nowe uprawnienia, należące obecnie do prezydiów powiatowych rad narodowych. Nie chodzi o rozwiązanie formalne, lecz o stworzenie na wsi sprężystej administracji, o istotny krok w przezwyciężaniu zjawisk formalizmu i biurokracji.</u>
+ <u xml:id="u-3.37" who="#PrezesRadyMinistrowPiotrJaroszewicz">Naczelnik gminy stanie się w świetle projektu ustawy centralną postacią w rozwiązywaniu problemów związanych z realizacją ustalonego przez radę planu społeczno-gospodarczego rozwoju gminy. Będzie on realizował ogólnopaństwowe zadania rozwoju rolnictwa, kierował gminną służbą rolną, przygotowywał projekty planów gospodarczych, kontrolował wykonywanie przez mieszkańców wsi i małych miasteczek ich obowiązków wobec państwa, sprawował władzę i nadzór nad pracą podporządkowanych gminnej radzie jednostek organizacyjnych i urzeczywistniał funkcje koordynacyjne wobec innych ogniw oraz odpowiadał za stan porządku publicznego.</u>
+ <u xml:id="u-3.38" who="#PrezesRadyMinistrowPiotrJaroszewicz">Wśród indywidualnych spraw obywateli, których załatwianie naczelnik gminy przejmie od organów powiatowych, wymienić należy niemal wszystkie kwestie dotyczące produkcji rolnej, budownictwa indywidualnego — mieszkaniowego i gospodarczego, zdrowia i opieki społecznej, spraw komunalnych i komunikacyjnych, zezwoleń na prowadzenie warsztatów rzemieślniczych i usługowych, oświaty, kultury, turystyki oraz działalności socjalnej. Zwiększenie uprawnień organów gminnych pociągnie za sobą korzystne zmiany zakresu i stylu działania organów rad wyższego stopnia.</u>
+ <u xml:id="u-3.39" who="#PrezesRadyMinistrowPiotrJaroszewicz">Przy tej okazji chciałbym stwierdzić, że utworzenie silnego organu wykonawczego w gminie nie oznacza i nie może oznaczać w praktyce osłabienia roli samorządu gminnego jako formy i ważnego narzędzia socjalistycznej demokracji i jego wpływu na rozwój społeczno-gospodarczy gminy. Wręcz przeciwnie — nastąpi faktyczne umocnienie władczej funkcji rady gminnej, zaktywizowanie jej działalności i inicjatywy, a także kontroli ze strony rady, jej prezydium i komisji. Nastąpi więc faktyczne umocnienie i rozwój rzeczywistej demokracji socjalistycznej w ogniwie władzy gminnej. Zasada umacniania socjalistycznej demokracji stanowi leninowską nienaruszalną zasadę naszej polityki w całokształcie formowania systemu władzy i jej praktycznego sprawowania.</u>
+ <u xml:id="u-3.40" who="#PrezesRadyMinistrowPiotrJaroszewicz">Rozmiar zadań i uprawnień ogniwa gminnego określa kluczowe znaczenie właściwego doboru i przygotowania przyszłej kadry administracyjnej dla gmin. Nowym obowiązkom mogą sprostać jedynie pracownicy o odpowiednich kwalifikacjach zawodowych, wysokim wyrobieniu politycznym i społecznym. Dotyczy to przede wszystkim naczelników gminnych urzędów, w stosunku do których ustalono wysokie wymagania pod względem wykształcenia oraz doświadczenia w pracy terenowej. Wysokie kwalifikacje muszą także mieć sekretarze i pracownicy urzędu gminy.</u>
+ <u xml:id="u-3.41" who="#PrezesRadyMinistrowPiotrJaroszewicz">Pragnę poinformować Wysoką Izbę, że Rząd od wielu miesięcy podejmuje kroki w celu zapewnienia administracji gminnej odpowiedniej kadry pracowniczej. Do przyszłych urzędów gminnych, przy każdorazowym uwzględnieniu ich profilu i potrzeb, skierowanych zostanie wielu doświadczonych działaczy, specjalistów i organizatorów. Pragnę dodać, że ci spośród dotychczasowych pracowników biur gromadzkich rad narodowych, którzy w wyniku reorganizacji będą musieli zmienić miejsce pracy, spotkają się z niezbędną opieką i pomocą.</u>
+ <u xml:id="u-3.42" who="#PrezesRadyMinistrowPiotrJaroszewicz">Miarą oceny pracowników administracji gminnej będą oczywiście nie tylko ich kwalifikacje czy też dobre chęci, lecz konkretne rezultaty w dynamice postępu produkcji, w rolnictwie i ogólnym społeczno-gospodarczym rozwoju wsi i gminy, w szybkim wyzwalaniu rezerw gospodarczych.</u>
+ <u xml:id="u-3.43" who="#PrezesRadyMinistrowPiotrJaroszewicz">Projekt ustawy przewiduje objęcie reformą również małych miast, ściśle powiązanych z otaczającymi je terenami wiejskimi, będących naturalnymi ośrodkami ciążenia gospodarczego i kulturalnego, wymiany towarowej oraz usług dla ludności pobliskich wsi. Dla wielu małych miast powiązanie z gminą stworzy perspektywę ożywienia gospodarczego, rozwiązania problemów zatrudnienia, zwłaszcza w sferze usług dla wsi, oraz wielu innych żywotnych spraw ludności. Bierzemy również pod uwagę fakt, że w większości małych miast zlokalizowane będą siedziby władz sąsiednich gromad, działających równolegle obok miejskich władz, pomimo podobnego w praktyce zakresu działania.</u>
+ <u xml:id="u-3.44" who="#PrezesRadyMinistrowPiotrJaroszewicz">Proponujemy przyjąć zasadę, że dla małego miasta i przyległej gminy ustanowiona zostanie jedna władza — jedna rada narodowa oraz jeden aparat administracyjny, który otrzyma nazwę — „urząd miasta i gminy”. Miasta zachowają oczywiście prawa miejskie, działać w nich będzie nadal dotychczasowy system prawny w dziedzinie gospodarki mieszkaniowej, komunalnej itp. Projekt przewiduje również elastyczne rozwiązania, zmierzające do ściślejszego powiązania gmin podmiejskich z większymi aglomeracjami miejskimi.</u>
+ <u xml:id="u-3.45" who="#PrezesRadyMinistrowPiotrJaroszewicz">Reforma rozwiązuje także problem osiedli. Jest ich stosunkowo niewiele. Utworzone w 1954 r. miały stanowić ośrodki pośrednie między wsią a miastem. Praktyka dowiodła, że ośrodki te nie rozwijały się w samodzielne jednostki gospodarcze, ciążąc z reguły ku wsi, a tylko w nielicznych przypadkach ku miastu. Obecnie, w zależności od charakteru i funkcji społeczno-gospodarczych, będą one uznane za Wsie, a w kilku przypadkach za miasta.</u>
+ <u xml:id="u-3.46" who="#PrezesRadyMinistrowPiotrJaroszewicz">Wysoka Izbo! Projektowana reforma wymaga określonych zmian prawnych, przedłożonych Wysokiej Izbie w projekcie ustawy o utworzeniu gmin i zmianie ustawy o radach narodowych.</u>
+ <u xml:id="u-3.47" who="#PrezesRadyMinistrowPiotrJaroszewicz">Zmian wymagają też trzy artykuły Konstytucji. Propozycje w tej mierze zawarte są w przedłożonym Wysokiemu Sejmowi rządowym projekcie ustawy o zmianie Konstytucji PRL.</u>
+ <u xml:id="u-3.48" who="#PrezesRadyMinistrowPiotrJaroszewicz">Reforma władz terenowych i administracji na wsi stanowi — w rozumieniu Rządu — istotny etap unowocześniania i doskonalenia systemu władzy i administracji.</u>
+ <u xml:id="u-3.49" who="#PrezesRadyMinistrowPiotrJaroszewicz">Przedkładając Wysokiej Izbie projekty aktów ustawodawczych związanych z obecną reformą, Rząd przedstawia jednocześnie projekty czterech aktów wykonawczych stanowiących niezbędne uzupełnienia ustawy oraz zwraca się o zaaprobowanie przez Sejm zawartych w ustawie delegacji, które upoważniają Rząd do ich wydania. Są to projekty rozporządzeń Rady Ministrów w sprawie zakresu działania naczelnika gminy, organizacji i zadań urzędu gminy oraz niektórych spraw pracowniczych, w sprawie zasad ii trybu wyboru, zakresu działania oraz obowiązków i praw sołtysa i podsołtysa, w sprawie zadań i uprawnień koordynacyjnych gminnych rad narodowych i naczelników gmin oraz w sprawie przekazania niektórych spraw do właściwości naczelników gmin oraz prezydiów rad narodowych miast nie stanowiących powiatów i ich organów. Są to akty wykonawcze, niezbędne do całościowego wprowadzenia w życie zamierzonej reformy.</u>
+ <u xml:id="u-3.50" who="#PrezesRadyMinistrowPiotrJaroszewicz">Założenia projektowanej reformy były dyskutowane wśród specjalistów, a także w szerokich kręgach społecznych we wszystkich województwach. Wnikliwie przeanalizowało je VI Plenum Komitetu Centralnego PZPR. Wszystkie te ustalenia i konsultacje stanowiły podstawę dla Rządu przy nadaniu ostatecznego kształtu przedkładanym Wysokiej Izbie projektom. Sądzę, że dyskusja w Sejmie przyczyni się do dalszego udoskonalenia przedkładanych projektów ustaw, a także do upowszechnienia zasad reformy w społeczeństwie. Będzie to miało istotne znaczenie dla zapewnienia jej w pełni pomyślnych i zgodnych z oczekiwaniami rezultatów.</u>
+ <u xml:id="u-3.51" who="#PrezesRadyMinistrowPiotrJaroszewicz">W przekonaniu, że chodzi o kwestie wielkiej doniosłości dla rozwoju rolnictwa i postępu wsi, dla umocnienia postępowych socjalistycznych sił społecznych polskiej wsi, dla umocnienia sojuszu robotniczo-chłopskiego, dla dobra państwa i gospodarki, dla dobra całego społeczeństwa — zwracam się do Wysokiej Izby o rozpatrzenie i uchwalenie przedłożonych projektów. Otworzy to drogę reformie, która ma wielkie aktualne i perspektywiczne znaczenie dla rozwoju socjalistycznego budownictwa w naszym kraju. Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-3.52" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-4">
+ <u xml:id="u-4.0" who="#Marszalek">Konwent Seniorów proponuje, aby — nie otwierając dyskusji — Wysoki Sejm odesłał przedstawione przez Prezesa Rady Ministrów projekty ustaw o zmianie Konstytucji PRL oraz o utworzeniu gmin i zmianie ustawy o radach narodowych do Komisji Prac Ustawodawczych, Komisji Rolnictwa i Przemysłu Spożywczego oraz Komisji Spraw Wewnętrznych i Wymiaru Sprawiedliwości w celu wspólnego rozpatrzenia z równoczesnym zaleceniem tym komisjom, aby zaprosiły przedstawicieli innych zainteresowanych komisji sejmowych do udziału w rozpatrzeniu wymienionych projektów ustaw.</u>
+ <u xml:id="u-4.1" who="#Marszalek">Czy ktoś z Obywateli Posłów pragnie zabrać głos w tej sprawie?</u>
+ <u xml:id="u-4.2" who="#Marszalek">Nikt się nie zgłasza.</u>
+ <u xml:id="u-4.3" who="#Marszalek">Jeżeli nie usłyszę sprzeciwu, będę uważał, że Sejm zgodził się na propozycje Konwentu Seniorów.</u>
+ <u xml:id="u-4.4" who="#Marszalek">Sprzeciwu nie słyszę.</u>
+ <u xml:id="u-4.5" who="#Marszalek">Przystępujemy do punktu 2 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Budownictwa i Gospodarki Komunalnej oraz Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów o poselskim projekcie uchwały Sejmu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej o perspektywicznym programie mieszkaniowym (druki nr 46 i 52).</u>
+ <u xml:id="u-4.6" who="#Marszalek">Głos ma sprawozdawca poseł Jerzy Majewski.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-5">
+ <u xml:id="u-5.0" who="#PoselMajewskiJerzy">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Na posiedzeniu w dniu 5 lipca br. odbyło się pierwsze czytanie projektu uchwały Sejmu o perspektywicznym programie mieszkaniowym, zgłoszonego przez posłów — członków Klubu Poselskiego PZPR. Źródła tego dokumentu stanowią uchwały VI Zjazdu i V Plenum KC partii.</u>
+ <u xml:id="u-5.1" who="#PoselMajewskiJerzy">Po przeprowadzeniu wstępnej dyskusji Sejm przekazał projekt do Komisji Budownictwa i Gospodarki Komunalnej oraz Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów.</u>
+ <u xml:id="u-5.2" who="#PoselMajewskiJerzy">Prace komisji, w imieniu których mam zaszczyt przedstawić sprawozdanie Wysokiej Izbie, były prowadzone wielostronnie i toczyły się przez wiele tygodni w zespołach, w podkomisji oraz na posiedzeniu obu komisji. Głównym celem, do którego dążyliśmy w toku prac było:</u>
+ <u xml:id="u-5.3" who="#PoselMajewskiJerzy">po pierwsze — uzyskanie opinii, uwag i wniosków zainteresowanych środowisk o projekcie uchwały;</u>
+ <u xml:id="u-5.4" who="#PoselMajewskiJerzy">po drugie — ustalenie, jakie powinny być stworzone warunki gwarantujące prawidłowy przebieg tak wielkiego zamierzenia, jakim jest zbudowanie w najbliższym 20-leciu drugiej Polski;</u>
+ <u xml:id="u-5.5" who="#PoselMajewskiJerzy">po trzecie — ustalenie, na ile obecny stan odpowiednich działów naszej gospodarki stwarza podstawę do realizacji perspektywicznego programu mieszkaniowego oraz jak zainteresowane resorty i ogniwa gospodarcze są przygotowane do realizacji tego doniosłego zadania.</u>
+ <u xml:id="u-5.6" who="#PoselMajewskiJerzy">Dla uzyskania tych danych komisje zasięgnęły opinii wojewódzkich rad narodowych, organów spółdzielczości mieszkaniowej, fachowych organizacji zawodowych i społecznych. Również w tym celu dwa zespoły poselskie odbyły konsultacje w czterech województwach, bezpośrednio w terenie. W wyniku wystąpień do zainteresowanych ministrów komisje otrzymały informacje obrazujące obecną sytuację oraz kierunki działania Rządu zmierzające do realizacji rozpatrywanego dziś projektu uchwały w sprawie programu mieszkaniowego.</u>
+ <u xml:id="u-5.7" who="#PoselMajewskiJerzy">Komisje dysponowały również opracowaniami instytutów naukowych, sporządzonymi przez wybitnych specjalistów.</u>
+ <u xml:id="u-5.8" who="#PoselMajewskiJerzy">Rezultatem przeprowadzonych prac i konsultacji było nadesłanie do komisji wielu propozycji, uwag i poprawek oraz bogatego materiału informacyjnego. Z materiałów tych oraz z przebiegu dyskusji na posiedzeniu komisji wynika, że zawarte w projekcie uchwały Sejmu postanowienia są powszechnie uznawane za słuszne i akceptowane.</u>
+ <u xml:id="u-5.9" who="#PoselMajewskiJerzy">Przyjmując z aprobatą projekt uchwały, wskazywano na potrzebę podkreślenia jako sprawy szczególnie istotnej dla osiągnięcia nakreślonych w niej celów — podjęcia energicznego działania, zmierzającego do stworzenia jak najkorzystniejszych warunków jej realizacji. Problem ten był szczególnie mocno podkreślany w dyskusjach, jakie się toczyły w czasie pracy podkomisji, a także na posiedzeniu komisji Budownictwa i Gospodarki Komunalnej oraz Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów.</u>
+ <u xml:id="u-5.10" who="#PoselMajewskiJerzy">Prawidłowa realizacja perspektywicznego programu mieszkaniowego wymaga spełnienia wielu warunków, do których należą w szczególności: wyprzedzające przygotowanie terenów budowlanych, stworzenie przemysłu budowlanego, rozwój produkcji nowoczesnych materiałów budowlanych i elementów wyposażenia mieszkań oraz stworzenie na tej podstawie współczesnego przemysłu mieszkaniowego, wreszcie — rozwój postępu technicznego we wszystkich dziedzinach gospodarki, a przede wszystkim przygotowanie kadr o odpowiednich kwalifikacjach.</u>
+ <u xml:id="u-5.11" who="#PoselMajewskiJerzy">Jak już wspomniałem, podstawowym warunkiem realizacji programu mieszkaniowego jest przygotowanie terenów budowlanych. Uzbrojone tereny budowlane zostaną w większości miast wyczerpane w końcu bieżącej pięciolatki. W związku z tym istnieje pilna potrzeba podjęcia w latach 1973 — 1975 prac nad uzbrojeniem terenów niezbędnych do realizacji budownictwa mieszkaniowego w latach 1976 — 1977. Będzie to wymagało dodatkowych środków i mocy przerobowych na inwestycje komunalne, takie jak ujęcia wody, magistrale wodne, kanalizacje, źródła ciepła, sieć ciepłownicza i gazowa.</u>
+ <u xml:id="u-5.12" who="#PoselMajewskiJerzy">Poważne zadania stoją w związku z tym przed prezydiami rad narodowych. Muszą one stworzyć warunki do realizacji inwestycji komunalnych, a zwłaszcza zapewnić z odpowiednim wyprzedzeniem terminowe przygotowanie dokumentacji terenowo-prawnej i technicznej, a także zabezpieczyć wespół z zainteresowanymi resortami niezbędny rozwój przedsiębiorstw budownictwa komunalnego.</u>
+ <u xml:id="u-5.13" who="#PoselMajewskiJerzy">Resorty górnictwa i energetyki muszą zaplanować i zrealizować niezbędne inwestycje towarzyszące, jak: elektrociepłownie, ciepłownie oraz inwestycje związane z doprowadzeniem do miast gazu. Trzeba więc zrobić wszystko, aby brak terenów uzbrojonych nie stał się hamulcem założonego rozwoju budownictwa mieszkaniowego.</u>
+ <u xml:id="u-5.14" who="#PoselMajewskiJerzy">Drugim — obok zabezpieczenia uzbrojonych terenów — podstawowym warunkiem realizacji programu mieszkaniowego jest rozwinięcie odpowiedniej pod względem ilości i jakości produkcji materiałów budowlanych i urządzeń.</u>
+ <u xml:id="u-5.15" who="#PoselMajewskiJerzy">Dynamiczny rozwój budownictwa mieszkaniowego może się bowiem odbywać tylko przy zastosowaniu uprzemysłowionych technologii budowlanych oraz nowoczesnych materiałów. W związku z tym konieczny jest dalszy postęp w dziedzinie uprzemysłowienia procesu budowlanego, budowa dalszych fabryk domów oraz wytwórni elementów wielkowymiarowych, produkujących kompletnie wykończone kabiny sanitarne, ściany osłonowe, elementy klatek schodowych itp.</u>
+ <u xml:id="u-5.16" who="#PoselMajewskiJerzy">Równolegle intensywnie rozwijany musi być przemysł mieszkaniowy, przez co rozumie się produkcję na potrzeby budownictwa mieszkaniowego, przy czym sprawą najpilniejszą jest produkcja dobrych i estetycznych materiałów i urządzeń do robót wykończeniowych.</u>
+ <u xml:id="u-5.17" who="#PoselMajewskiJerzy">W produkcji na rzecz budownictwa mieszkaniowego uczestniczy wielu kontrahentów. Świadczy o tym chociażby liczba 12 resortów, które na zlecenie komisji dostarczyły (informacje o realizacji zadań, które wynikają z projektu uchwały Sejmu o perspektywicznym programie mieszkaniowym. A nie są to jeszcze wszystkie zainteresowane jednostki. Łatwo sobie wyobrazić, jak w tych warunkach trudna jest koordynacja działania wszystkich, od których zależy realizacja tego olbrzymiego zadania. Komisje uważają więc, że zagadnienie koordynacji wymaga dalszych wnikliwych analiz i w oparciu o nie — podejmowania odpowiednich decyzji.</u>
+ <u xml:id="u-5.18" who="#PoselMajewskiJerzy">Jednym z czynników, który decydować będzie o możliwości szybkiego wzrostu tempa budownictwa w ogóle, a w tym budownictwa mieszkaniowego, jest stworzenie odpowiedniego potencjału przerobowego przedsiębiorstw wykonujących roboty budowlano-montażowe i inżynieryjne. Składa się na to m. in. wyposażenie tych przedsiębiorstw w niezbędne środki produkcji w postaci nowoczesnych maszyn, urządzeń, narzędzi i środków transportowych. Konieczna jest ponadto poprawa organizacji pracy, podnoszenie kwalifikacji zawodowych pracowników, wzrost wydajności pracy, poprawa gospodarności na placach budów, poprawa dyscypliny pracy. Szczególną uwagę trzeba będzie zwrócić na rozwój przedsiębiorstw wykonujących roboty inżynieryjne, podległych radom narodowym, a nadzorowanych przez Ministerstwo Gospodarki Terenowej i Ochrony Środowiska. Aktualny poziom usprzętowienia, a także sprawność organizacyjna tych przedsiębiorstw nie dorównuje poziomem podobnym przedsiębiorstwom podległym resortowi budownictwa i przemysłu materiałów budowlanych. Przedsiębiorstwa te są głównymi wykonawcami robót związanych z uzbrojeniem terenów pod budowę. Trzeba będzie także rozwiązać problem kadr, m. in. w drodze rozszerzenia szkolenia zawodowego oraz stworzenia warunków sprzyjających stabilizacji załóg.</u>
+ <u xml:id="u-5.19" who="#PoselMajewskiJerzy">W ostatnich latach obserwuje się w budownictwie dużą płynność kadr, zwłaszcza w przedsiębiorstwach budownictwa ogólnego. Powodem tego są m. in. trudne warunki pracy, odbywającej się w niekorzystnych często warunkach atmosferycznych. W związku z tym odpowiednie resorty, zjednoczenia i prezydia rad narodowych muszą podjąć bardziej energiczne działania, zmierzające do poprawy warunków pracy, warunków socjalnych załóg budowlanych, a m. in. poprawy warunków zakwaterowania, zapewnienia mieszkań mieszkańcom hoteli robotniczych po przepracowaniu określonego czasu w budownictwie, zapewnienia właściwej opieki zdrowotnej.</u>
+ <u xml:id="u-5.20" who="#PoselMajewskiJerzy">Wysoka Izbo! Obok przyrostu efektów ilościowych, podstawowym kryterium społecznej oceny budownictwa mieszkaniowego jest poprawa jego jakości. W celu poprawy jakości mieszkań powinny ulec zmianie normatywy mieszkaniowe i w wyniku tego — rozwiązania funkcjonalne.</u>
+ <u xml:id="u-5.21" who="#PoselMajewskiJerzy">Niezależnie od zwiększenia standardu powierzchniowego powinna nastąpić również stopniowa poprawa standardu wyposażenia i wykończenia budynków i mieszkań. Przyczyni się do tego zastosowanie lepszych rozwiązań w zakresie wentylacji, izolacji termicznej i akustycznej, urządzeń sanitarnych, ogrzewczych, elektrycznych, a także, dzięki zastosowaniu nowych rozwiązań projektowych i materiałowych — poprawa estetyki wykończenia.</u>
+ <u xml:id="u-5.22" who="#PoselMajewskiJerzy">Na niekorzystną ocenę jakości budowanych obecnie mieszkań rzutują w poważnym stopniu błędy technologiczne oraz niska jakość niektórych materiałów wykończeniowych, instalacyjnych i wyposażeniowych. Należy oczekiwać, że intensyfikacja prac ze strony wszystkich zainteresowanych resortów oraz konkretne działania w dziedzinie przemysłu mieszkaniowego pozwolą uzyskać w niezbyt odległym czasie wydatniejszą poprawę jakości budownictwa.</u>
+ <u xml:id="u-5.23" who="#PoselMajewskiJerzy">Realizacja założonego programu będzie miała zasadniczy wpływ na poprawę warunków mieszkaniowych ludności. Spełnienie postulatu racjonalnego zagospodarowania osiedli i poprawy standardu osiedlowego wymaga zapewnienia rozbudowy urządzeń rekreacyjnych, placówek kulturalno-społecznych, rozbudowy placówek handlowych i usługowych. Konieczne będzie także stworzenie warunków gwarantujących izolację osiedla i mieszkania od uciążliwych czynników zewnętrznych takich przede wszystkim, jak zanieczyszczenie powietrza i nadmierny hałas.</u>
+ <u xml:id="u-5.24" who="#PoselMajewskiJerzy">Obok zwiększenia rozmiarów budownictwa mieszkaniowego oraz poprawy standardu budowlanego musi być zapewniona sukcesywna poprawa warunków mieszkaniowych ludności zamieszkałej w starych budynkach, przeznaczonych do adaptacji. Dyktuje to konieczność szybkiego podjęcia remontów i modernizacji tych spośród starych budynków, których standard techniczny mieszkań nie odpowiada współczesnym wymaganiom użytkowym i społecznym.</u>
+ <u xml:id="u-5.25" who="#PoselMajewskiJerzy">W tym zakresie zadaniem rad narodowych oraz resortu gospodarki terenowej i ochrony środowiska jest przygotowanie perspektywicznego programu remontowo-modernizacyjnego, który uwzględni specyfikę zarówno małych miast, jak i dużych aglomeracji. Wymagać to jednocześnie będzie od rad narodowych i spółdzielczości mieszkaniowej położenia większego nacisku na bardziej efektywne wykorzystanie środków przeznaczonych na usprzętowienie przedsiębiorstw gospodarki mieszkaniowej i wyposażenie ich w nowoczesne zaplecze techniczne, zabezpieczające prawidłową konserwację istniejących budynków.</u>
+ <u xml:id="u-5.26" who="#PoselMajewskiJerzy">Jak już wspomniałem, bardzo poważne zadania w związku z perspektywicznym programem mieszkaniowym mają do spełnienia rady narodowe. Zadania te dotyczą głównie stwarzania warunków niezbędnych dla jego realizacji, jak: przygotowanie terenów uzbrojonych, opracowanie i aktualizacja planów rozwoju miast, współudział w zapewnieniu kadr dla przedsiębiorstw budowlanych. Dotyczą one także utrzymania w należytym stanie zasobu mieszkaniowego. Od realizacji tych zadań zależy, czy mieszkańcy skorzystają w pełni ze wszystkich udogodnień, jakie dają dobrze zaprojektowane i wybudowane mieszkania i osiedla. W tym zakresie występuje zbieżność interesów rad narodowych i mieszkańców. Obu stronom bardzo zależy na jak najlepszym gospodarowaniu domem i osiedlem. We wspólnym więc interesie leży doprowadzenie do powszechniejszego rozwoju samorządu mieszkańców, do szerszego włączania się mieszkańców do udziału w zarządzaniu zasobami mieszkaniowymi, w rozwijaniu społecznej kontroli nad celowością wydatkowanych środków.</u>
+ <u xml:id="u-5.27" who="#PoselMajewskiJerzy">Aktywny i posiadający szerokie uprawnienia samorząd musi ponadto prowadzić szerzej działalność wśród mieszkańców na rzecz należytego utrzymania budynków i mieszkań. Zadaniem samorządu jest także działalność wychowawcza prowadzona już zresztą z dużym powodzeniem w niektórych osiedlach, zwłaszcza spółdzielczych, wśród dzieci i młodzieży.</u>
+ <u xml:id="u-5.28" who="#PoselMajewskiJerzy">Chodzi o to, aby wszystkie dotychczasowe dobre doświadczenia jak najszerzej upowszechniać i rozwijać. W tym celu potrzebna jest większa aktywność ze strony rad narodowych i spółdzielczości mieszkaniowej oraz większe jeszcze zaangażowanie społeczne samych mieszkańców.</u>
+ <u xml:id="u-5.29" who="#PoselMajewskiJerzy">Podobnie olbrzymie zadania stoją przed spółdzielczością mieszkaniową, która stała się głównym inwestorem budownictwa mieszkaniowego i która z każdym rokiem spełnia coraz większą rolę w gospodarce zasobami mieszkaniowymi.</u>
+ <u xml:id="u-5.30" who="#PoselMajewskiJerzy">Uwzględniając te fakty, spółdzielczość mieszkaniowa musi stale dostosowywać swoją strukturę organizacyjną i formy działania do nowych, coraz szerszych i bardziej odpowiedzialnych zadań.</u>
+ <u xml:id="u-5.31" who="#PoselMajewskiJerzy">Obywatele Posłowie! Ocena dotychczasowych wyników realizacji zadań bieżącego 5-letniego planu budownictwa mieszkaniowego pozwala przewidywać, że zostaną nie tylko wykonane, ale i nieco przekroczone. Wskazują na to rezultaty osiągnięte w 1971 roku, a także przewidywane wykonanie planu budownictwa w 1972 r., w których to latach efekty rzeczowe kształtują się powyżej założeń planowych. Stanowi to dobry początek realizacji perspektywicznego! programu mieszkaniowego.</u>
+ <u xml:id="u-5.32" who="#PoselMajewskiJerzy">Pomyślny przebieg realizacji zadań w latach 1971 i 1972 jest m. in. wynikiem lepszego klimatu i korzystniejszych warunków, jakie zostały stworzone w tym okresie dla budownictwa i dla przemysłu materiałów budowlanych. Przede wszystkim jednak jest to zasługą ofiarnej pracy i załóg budowlanych wznoszących nowe osiedla, architektów, inżynierów i techników zatrudnionych w biurach projektowych, a także pracowników przemysłu materiałów budowlanych. Dobrymi wynikami swej pracy dali oni dowód zrozumienia i poparcia dla słusznych, korzystnych zmian, jakie nastąpiły i następują w naszym kraju. Wierzymy, że z równym poświęceniem i zaangażowaniem będą także wykonywać w przyszłości te wielkie i trudne zadania, jakie wynikają z perspektywicznego programu mieszkaniowego.</u>
+ <u xml:id="u-5.33" who="#PoselMajewskiJerzy">Wysoka Izbo! Jak wspomniałem na wstępie, projekt uchwały Sejmu o perspektywicznym programie mieszkaniowym był przedmiotem konsultacji z radami narodowymi, fachowymi organizacjami społecznymi ii spółdzielczością mieszkaniową. W rezultacie tego komisje otrzymały propozycje ponad 20 poprawek. Wszystkie poprawki zostały szczegółowo rozpatrzone. Spośród zgłoszonych proponujemy przyjąć te, które odpowiadają charakterowi uchwały i uzupełniają ją o nowe istotne elementy. Niektóre poprawki mają charakter redakcyjny. Treść poprawek jest zawarta w doręczonym obywatelom posłom druku sejmowym nr 52.</u>
+ <u xml:id="u-5.34" who="#PoselMajewskiJerzy">Komisje uznały m. in., że należy określić w sposób bardziej odpowiadający społecznym potrzebom zasady rozmieszczania wieloletniego programu budownictwa mieszkaniowego. W tym kierunku zmierza proponowana przez komisje nowa redakcja pkt. 4 części I projektu uchwały, uwzględniająca zarówno potrzeby poszczególnych regionów, jak i interes ogólnokrajowy.</u>
+ <u xml:id="u-5.35" who="#PoselMajewskiJerzy">Proponuje się także uzupełnić projekt uchwały zaleceniem opracowania przez Rząd programu kształtowania prawidłowych warunków środowiska człowieka w miastach, wychodząc z założenia, że są one ściśle związane z problematyką mieszkaniową.</u>
+ <u xml:id="u-5.36" who="#PoselMajewskiJerzy">Dalsza poprawka komisji zmierza do zobowiązania Rządu do opracowania planu działania, którego realizacja zapewni zatrudnienie kadry fachowców, którzy będą mogli wykonać wielkie zadania zawarte w perspektywicznym programie mieszkaniowym.</u>
+ <u xml:id="u-5.37" who="#PoselMajewskiJerzy">Wreszcie proponuje się uzupełnienie części V projektu uchwały apelem skierowanym do pracowników nauki i szkół wyższych, aby działali na rzecz stworzenia coraz doskonalszych, teoretycznych podstaw dla rozwoju budownictwa mieszkaniowego i podnoszenia poziomu kadr.</u>
+ <u xml:id="u-5.38" who="#PoselMajewskiJerzy">Niektóre inne propozycje poprawek nadesłanych przez rady narodowe i organizacje społeczne zostały wykorzystane przez komisje jako materiał do uchwalonych dezyderatów skierowanych do rozpatrzenia przez Komisję Planowania i zainteresowane resorty.</u>
+ <u xml:id="u-5.39" who="#PoselMajewskiJerzy">Perspektywiczny program mieszkaniowy jest zamierzeniem na olbrzymią skalę. Jego realizacja będzie związana iz bardzo poważnym wysiłkiem całej gospodarki narodowej. Ma on zapewnić każdej polskiej rodzinie godziwe warunki mieszkaniowe, stanowiące jeden z podstawowych elementów poziomu życia społeczeństwa. Aby ten cel osiągnąć, musimy wybudować do 1990 roku ok. 7 min nowych mieszkań.</u>
+ <u xml:id="u-5.40" who="#PoselMajewskiJerzy">To wielkie zadanie zostanie wykonane pod warunkiem, że na rzecz jego realizacji będzie aktywnie działać całe społeczeństwo. Szczególną rolę będzie miała do spełnienia młodzież, która jest bardzo żywotnie zainteresowana szybkim, dynamicznym rozwojem budownictwa mieszkaniowego.</u>
+ <u xml:id="u-5.41" who="#PoselMajewskiJerzy">Obywatele Posłowie! Przedstawiając Wysokiej Izbie sprawozdanie Komisji Budownictwa i Gospodarki Komunalnej oraz Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów o projekcie uchwały Sejmu o perspektywicznym programie mieszkaniowym, w imieniu obydwu Komisji wnoszę o jej przyjęcie wraz z proponowanymi poprawkami. Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-5.42" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-6">
+ <u xml:id="u-6.0" who="#Marszalek">Otwieram dyskusję. Jako pierwszy zabierze głos wiceprezes Rady Ministrów, Przewodniczący Komisji Planowania przy Radzie Ministrów obywatel Mieczysław Jagielski.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-7">
+ <u xml:id="u-7.0" who="#WiceprezesRadyMinistrowMieczyslawJagielski">Wysoki Sejmie! Dzisiejsza debata generalna, poprzedzona obradami komisji, dotyczy jednej z najważniejszych dla społeczeństwa i gospodarki, bardzo złożonych i szeroko uwarunkowanych dziedzin rozwoju kraju.</u>
+ <u xml:id="u-7.1" who="#WiceprezesRadyMinistrowMieczyslawJagielski">Pragnę podkreślić, iż po raz pierwszy w dziejach ludowego parlamentu problematyka mieszkaniowa została w tak kompleksowy i optymistyczny w swym wyrazie sposób poddana analizie Wysokiej Izby i że po raz pierwszy mamy przed sobą perspektywiczny program rozwiązania tej palącej kwestii społecznej.</u>
+ <u xml:id="u-7.2" who="#WiceprezesRadyMinistrowMieczyslawJagielski">Wniesienie z inicjatywy Klubu Poselskiego PZPR projektu uchwały Sejmu o perspektywicznym programie mieszkaniowym, poparcie udzielone temu projektowi przez Wysoką Izbę — stanowią potwierdzenie wielkiej wagi, jaką najwyższe przedstawicielstwo narodu przywiązuje do perspektyw rozwiązania problemu mieszkaniowego. Odpowiada to stanowisku opinii publicznej, która w obecnej debacie znajduje potwierdzenie konsekwentnej realizacji polityki społeczno-ekonomicznej, zapoczątkowanej uchwałami VII i VIII Plenum KC naszej partii, a rozwiniętej w uchwale VI Zjazdu.</u>
+ <u xml:id="u-7.3" who="#WiceprezesRadyMinistrowMieczyslawJagielski">Na szczególne nagromadzenie się w naszym kraju trudności mieszkaniowych złożyło się wiele przyczyn z dalszej i bliższej przeszłości. Przyczyniła się do tego trudna sytuacja mieszkaniowa okresu międzywojennego i późniejsze ogromne zniszczenia wojenne, o wiele dotkliwsze w Polsce niż w innych krajach Europy.</u>
+ <u xml:id="u-7.4" who="#WiceprezesRadyMinistrowMieczyslawJagielski">W okresie powojennym szczególnie szybki wzrost potrzeb mieszkaniowych spowodowany został wysokim przyrostem ludności oraz dynamiką uprzemysłowienia kraju i migracji ludności. Nie można pominąć także i subiektywnych czynników, które wpłynęły na sytuację mieszkaniową u progu lat siedemdziesiątych.</u>
+ <u xml:id="u-7.5" who="#WiceprezesRadyMinistrowMieczyslawJagielski">Wytyczając kierunki rozwoju kraju do 1975 roku VI Zjazd zalecił opracowanie długofalowych programów rozwiązywania węzłowych problemów społeczno-gospodarczych, a wśród nich programu przyśpieszenia poprawy sytuacji mieszkaniowej ludności, zmierzającego w perspektywie do zapewnienia każdej rodzinie samodzielnego mieszkania.</u>
+ <u xml:id="u-7.6" who="#WiceprezesRadyMinistrowMieczyslawJagielski">Jest bezsporną zasługą Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, że zadanie to wysunęła w swoim programie na jedno z pierwszych miejsc. Znamienne jest, że nie dawaliśmy łatwych obietnic i deklaracji, nie podjęliśmy pochopnych decyzji, ale program rozwiązania trudnego i złożonego problemu mieszkaniowego przedstawiliśmy po wszechstronnym zbadaniu jego uwarunkowań i konsekwencji.</u>
+ <u xml:id="u-7.7" who="#WiceprezesRadyMinistrowMieczyslawJagielski">Stawiając w programie jako naczelne zadanie taką rozbudowę i modernizację zasobów mieszkaniowych, która pozwoli zapewnić każdej rodzinie samodzielne mieszkanie, powiedzieliśmy jasno i otwarcie, iż jest to zadanie na miarę pokolenia, zadanie, które wymaga wielkiego ogólnospołecznego wysiłku, odpowiednio długiego czasu i ścisłego zharmonizowania z narastającą dynamiką ogólnego rozwoju kraju.</u>
+ <u xml:id="u-7.8" who="#WiceprezesRadyMinistrowMieczyslawJagielski">Postawienie zadań realnego rozwiązania problemu mieszkaniowego na jednym z czołowych miejsc całej naszej działalności społeczno-gospodarczej stanowi widomy dowód głębokich, humanistycznych treści polityki partii i Rządu.</u>
+ <u xml:id="u-7.9" who="#WiceprezesRadyMinistrowMieczyslawJagielski">Mieszkanie łączy bowiem w sobie istotne problemy rozwoju gospodarczego i społecznego, warunkuje założenie i prawidłowy rozwój rodziny oraz tworzy istotne przesłanki odpowiedniego wychowania młodych generacji, sprzyja rozwojowi cywilizacyjnemu i kulturalnemu jednostek i całego społeczeństwa.</u>
+ <u xml:id="u-7.10" who="#WiceprezesRadyMinistrowMieczyslawJagielski">Program mieszkaniowy, nakreślony uchwałą V Plenum KC i potwierdzony w projektowanej uchwale Wysokiego Sejmu, stanowi pierwszy w historii naszej socjalistycznej ojczyzny program o tak rozległym horyzoncie czasowym i tak wielkiej skali zadań.</u>
+ <u xml:id="u-7.11" who="#WiceprezesRadyMinistrowMieczyslawJagielski">Jego cechą szczególną jest kompleksowość. Określa on bowiem zarówno zadania i niezbędne do ich wykonania środki, jak i etapy osiągania wyznaczonych celów. Program uwzględnia podstawowe uwarunkowania społeczne i ekonomiczno-techniczne, kojarzy potrzeby ludzi pracy z dynamiką wdrażania zdobyczy nauki li postępu technicznego, z modernizacją przemysłu, budownictwa i innych gałęzi gospodarki.</u>
+ <u xml:id="u-7.12" who="#WiceprezesRadyMinistrowMieczyslawJagielski">Integrując program mieszkaniowy z długofalowymi planami wzrostu i postępu gospodarczego, stwarzamy warunki do odczuwalnej poprawy sytuacji życia ludności, a równocześnie uruchamiamy prężny czynnik dynamizowania rozwoju naszej socjalistycznej ekonomiki. Takie, powiedziałbym, nowatorskie podejście do najważniejszych problemów rozwoju kraju mogło urzeczywistnić się tylko na gruncie programowej polityki VII i VIII Plenum oraz VI Zjazdu PZPR. Jest ono jeszcze jednym, jakże wymownym dowodem, że człowiek, jego potrzeby, wyznaczają kierunki naszej polityki społeczno-gospodarczej i etapy osiągania jej celów. Cele te realizujemy w ścisłym powiązaniu z rozwojem gospodarki i budownictwa socjalistycznego.</u>
+ <u xml:id="u-7.13" who="#WiceprezesRadyMinistrowMieczyslawJagielski">Wysoka Izbo! Punkt wyjścia dla określenia potrzeb mieszkaniowych stanowi aktualna sytuacja oraz ocena wzrostu potrzeb mieszkaniowych, oparta na prognozach, które dotyczą przyrostu ludności, zmian w strukturze wieku, liczby zawieranych małżeństw i migracji ludności do miast. Istotnym i w pełni obowiązującym kryterium jest wzrost poziomu kulturalnego i dobrobytu społeczeństwa.</u>
+ <u xml:id="u-7.14" who="#WiceprezesRadyMinistrowMieczyslawJagielski">Według aktualnej prognozy demograficznej należy oczekiwać, że liczba ludności Polski wzrośnie do około 37 min osób w 1990 r., tj. o 4,4 min osób. Uwzględniając zakładanie rodzin przez młodzież urodzoną w okresie powojennym oraz procesy migracyjne, ocenia się, że liczba gospodarstw domowych wzrośnie w 20- leciu o około 3 700 tys. Około 2 300 tys. mieszkań będzie trzeba przeznaczyć na wymianę tych, które nie nadają się do modernizacji.</u>
+ <u xml:id="u-7.15" who="#WiceprezesRadyMinistrowMieczyslawJagielski">Łączne zapotrzebowanie wyniesie do 1990 r. około 6,6 —7,3 min mieszkań, to jest dwa i pół raza więcej niż zbudowaliśmy w minionym 20-leciu. Taka jest też istota i treść społeczna perspektywicznego programu mieszkaniowego, którego głównym celem jest zapewnienie mieszkania dla każdej rodziny. Przyjęcie za punkt wyjścia oceny potrzeb ludności oznacza zasadniczą zmianę w metodach planowania, które zostały podporządkowane realizacji podstawowych celów społecznych.</u>
+ <u xml:id="u-7.16" who="#WiceprezesRadyMinistrowMieczyslawJagielski">Równocześnie trzeba będzie sprostać rosnącym wymaganiom jakościowym, co znajdzie wyraz w stopniowym zwiększaniu powierzchni użytkowej, poprawie funkcjonalności i wyposażenia mieszkań, doskonaleniu rozwiązań urbanistycznych, architektonicznych i plastycznych.</u>
+ <u xml:id="u-7.17" who="#WiceprezesRadyMinistrowMieczyslawJagielski">Realizacja tak szerokiego programu wymaga bardzo poważnego zwiększenia nakładów inwestycyjnych na budownictwo mieszkaniowe i podstawową infrastrukturę komunalną. Ocenia się, że udział inwestycji mieszkaniowych i komunalnych w nakładach inwestycyjnych na całą gospodarkę narodową wzrośnie z ok. 18,3% w bieżącym 5-leciu do ok. 21— 22% w latach 1981—1990. Już w latach 1981—1985 nakłady te, licząc w cenach porównywalnych będą odpowiadały równowartości nakładów inwestycyjnych poniesionych na całą gospodarkę narodową w latach 1961— 1965.</u>
+ <u xml:id="u-7.18" who="#WiceprezesRadyMinistrowMieczyslawJagielski">Przytoczone szacunki nie obejmują bynajmniej całości nakładów na realizację programu mieszkaniowego. Postulowana przez opinię społeczną i uzasadniona kompleksowość zagospodarowania osiedli mieszkaniowych wymagać będzie równoczesnego zwiększenia nakładów na szkoły i przedszkola, obiekty handlowo-usługowe, kulturalne i rekreacyjne oraz inne obiekty socjalno usługowe.</u>
+ <u xml:id="u-7.19" who="#WiceprezesRadyMinistrowMieczyslawJagielski">Konieczne też będzie przeznaczenie poważnych środków na rozwój przemysłu materiałów budowlanych oraz zdolności produkcyjnych budownictwa. Już w okresie bieżącego dziesięciolecia, tj. do 1980 r. niezbędne będzie podwojenie produkcji cementu i szkła okiennego oraz 3 — 4-krotne zwiększenie produkcji materiałów lekkiej obudowy, lekkich kruszyw, wełny mineralnej i innych. W przyszłym pięcioleciu konieczny będzie w skali rocznej 10-procentowy wzrost potencjału produkcyjnego przedsiębiorstw budowlano-montażowych. Potrzebny będzie 2,5 — 3-krotnie większy od obecnego potencjał przedsiębiorstw robót inżynieryjnych i specjalistycznych.</u>
+ <u xml:id="u-7.20" who="#WiceprezesRadyMinistrowMieczyslawJagielski">Już te wymienione przykładowo problemy ilustrują ogrom przedsięwzięcia, które I Sekretarz KC PZPR tow. Edward Gierek obrazowo nazwał budową jeszcze jednej Polski.</u>
+ <u xml:id="u-7.21" who="#WiceprezesRadyMinistrowMieczyslawJagielski">Wysoki Sejmie! Z tymi trudnymi zadaniami nie wchodzimy na puste pole. Realizując wytyczne nowej polityki społeczno-gospodarczej, Rząd podjął bowiem wiele przedsięwzięć i decyzji, zmierzających do przyspieszenia rozwoju budownictwa mieszkaniowego. Znalazły one wyraz w planie 5-letnim, w zmianie zasad polityki mieszkaniowej oraz w udoskonaleniu procesów inwestycyjnych.</u>
+ <u xml:id="u-7.22" who="#WiceprezesRadyMinistrowMieczyslawJagielski">Jednolita polityka mieszkaniowa, ujęta w aktach normatywnych Rządu i koordynowana przez rady narodowe, kieruje się interesami gospodarki i kryterium potrzeb społecznych. Wydatnie rozszerzono zakres spółdzielczego budownictwa powszechnego i zakładowego. W planach budownictwa mieszkaniowego znacznie lepiej uwzględniane są potrzeby zakładów pracy, związane z realizacją ich zadań produkcyjnych i rozwojowych oraz poprawą warunków życia załóg pracowniczych. W przydziale mieszkań z budownictwa rad narodowych uwzględniane są przede wszystkim rodziny mające najtrudniejsze warunki materialne i mieszkaniowe.</u>
+ <u xml:id="u-7.23" who="#WiceprezesRadyMinistrowMieczyslawJagielski">Ustalono do 1975 r. normatywne koszty i ceny jednostkowe uspołecznionego budownictwa mieszkaniowego oraz uproszczono i uporządkowano zasady finansowania tego budownictwa.</u>
+ <u xml:id="u-7.24" who="#WiceprezesRadyMinistrowMieczyslawJagielski">Wielkim przedsiębiorstwom, które mają własne jednostki wykonawstwa budowlanego, umożliwiono podejmowanie systemem gospodarczym ponadplanowego budownictwa ze środków własnych.</u>
+ <u xml:id="u-7.25" who="#WiceprezesRadyMinistrowMieczyslawJagielski">Ustalone kierunki rozwoju budownictwa indywidualnego znajdują oparcie w korzystniejszych warunkach pomocy kredytowej, programowania, przygotowania terenów i zaopatrzenia w materiały budowlane. Prezydia wojewódzkich rad narodowych mogą powoływać przedsiębiorstwa budowy domków jednorodzinnych i wznosić zwarte kompleksy osiedli złożonych z tych domków. Zgodnie z postulatami, zgłaszanymi przez obywateli posłów na posiedzeniach komisji, przepisy wykonawcze do ustawy z lipca br. o terenach budownictwa jednorodzinnego i zagrodowego usprawnią przygotowanie terenów pod budownictwo indywidualne.</u>
+ <u xml:id="u-7.26" who="#WiceprezesRadyMinistrowMieczyslawJagielski">Stworzone budownictwu mieszkaniowemu korzystne warunki przyczyniły się do uzyskania pomyślnych wyników. Ponadplanowe efekty rzeczowe roku 1971 umożliwiły podniesienie zadań planu 5-łetniego w stosunku do założeń uchwały VI Zjazdu do poziomu 1 080 tys. mieszkań, a według szacunków opartych na pomyślnej realizacji planu, zadania bieżącego roku, jak wspomniał tow. poseł Majewski, zostaną przekroczone o około 6 tys. mieszkań.</u>
+ <u xml:id="u-7.27" who="#WiceprezesRadyMinistrowMieczyslawJagielski">Również tempo rozwoju budownictwa indywidualnego jest nieco szybsze od założonego w planie. W rezultacie, w okresie dwóch lat obecnej pięciolatki, we wszystkich formach budownictwa zostanie oddanych do użytku łącznie ok. 390 tys. mieszkań.</u>
+ <u xml:id="u-7.28" who="#WiceprezesRadyMinistrowMieczyslawJagielski">Chcę podkreślić, że ponadplanowe efekty budownictwa mieszkaniowego umożliwił poważny wysiłek, dokonany dla usprawnienia procesu inwestycyjnego i poprawy materiałowo-technicznego zaopatrzenia budownictwa. Wprowadzenie nowych zasad, które usprawniają realizację inwestycji we wszystkich fazach, zwiększenie powiązanych z osiąganymi rezultatami zachęt materialnych, polepszenie technicznego wyposażenia budownictwa i zintensyfikowanie produkcji materiałów budowlanych, w czym duże znaczenie ma aktywność załóg w akcji — „20 miliardów” i dodatkowy import wielu materiałów budowlanych — to niektóre tylko posunięcia gospodarcze, których efektem jest wzrost wydajności pracy w budownictwie, skracanie cykli prowadzące do terminowego i przedterminowego oddawania nowych domów do użytku mieszkańców.</u>
+ <u xml:id="u-7.29" who="#WiceprezesRadyMinistrowMieczyslawJagielski">Istotne znaczenie ma także postępująca modernizacja samego budownictwa, wdrażanie technologii przemysłowych.</u>
+ <u xml:id="u-7.30" who="#WiceprezesRadyMinistrowMieczyslawJagielski">Korzystny klimat sprzyja wykorzystywaniu rezerw i zwiększaniu tempa budownictwa mieszkaniowego, pobudza inicjatywę, skłania do innowacji. Kształtująca się w ten sposób, coraz większa aktywność społeczna ma wielkie znaczenie w urealnieniu osiągnięcia w 1975 roku rozmiarów przewyższających o ponad jedną trzecią poziom budownictwa z 1970 roku.</u>
+ <u xml:id="u-7.31" who="#WiceprezesRadyMinistrowMieczyslawJagielski">Do podejmowania zadań ponad ustalenia planu należy jednak podchodzić z wielką rozwagą. Wraz z przyspieszaniem tempa rozwoju gospodarki i zwiększaniem inwestycji powstają bowiem określone napięcia w bilansach materiałów budowlanych. Dotyczy to zwłaszcza cementu, wyrobów hutniczych i materiałów instalacyjnych. Wzrasta też ponad miarę zapotrzebowanie na tereny uzbrojone. Będziemy więc musieli działać z dużą rozwagą, konfrontować zamierzenia ludności i zakładów pracy z realnymi możliwościami realizacyjnymi. Jest to reguła postępowania obowiązująca również w następnych latach bieżącego pięciolecia.</u>
+ <u xml:id="u-7.32" who="#WiceprezesRadyMinistrowMieczyslawJagielski">Rząd poświęca także dużo uwagi jakościowym aspektom programu mieszkaniowego.</u>
+ <u xml:id="u-7.33" who="#WiceprezesRadyMinistrowMieczyslawJagielski">Już obecnie odnotować możemy pewne postępy pod względem jakości i funkcjonalności budowanych mieszkań i osiedli. Jest to wynik inwencji projektantów, pewnych korekt w zasadach sporządzania planów realizacyjnych budownictwa, wprowadzania nowych materiałów wykończeniowych, rozszerzenia systemu realizacji obiektów w oparciu o umowy ryczałtowe, a także dopuszczenia nieco mniejszej intensywności zabudowy.</u>
+ <u xml:id="u-7.34" who="#WiceprezesRadyMinistrowMieczyslawJagielski">Zdajemy sobie sprawę — jak na to słusznie wskazywali obywatele posłowie w toku prac komisji — że uzyskana poprawa jakości rozwiązań projektowych nie jest jeszcze wystarczająca, chociaż w porównaniu z ubiegłym pięcioleciem oznacza ona wydatny postęp.</u>
+ <u xml:id="u-7.35" who="#WiceprezesRadyMinistrowMieczyslawJagielski">Wysoka Izbo! W czasie prac przygotowawczych do posiedzenia plenarnego obywatele posłowie słusznie podkreślali, że perspektywiczny program mieszkaniowy do 1990 r. jest pierwszym długofalowym programem społeczno-gospodarczym, opracowanym przed określeniem kierunków perspektywicznego rozwoju kraju. Nie osłabia to bynajmniej jego walorów, pamiętać bowiem należy, że podobne programy przygotowujemy dla rozwiązania innych węzłowych problemów społeczno-ekonomicznych.</u>
+ <u xml:id="u-7.36" who="#WiceprezesRadyMinistrowMieczyslawJagielski">Perspektywiczny program mieszkaniowy, łącznie z innymi programami, dotyczącymi zwłaszcza zaspokojenia podstawowych potrzeb społeczeństwa, spełniać będzie jedną z wiodących funkcji w procesie kształtowania koncepcji perspektywicznego planu rozwoju gospodarki i społeczeństwa do 1990 roku. Co więcej, powinien znaleźć w tym planie pełne rozwinięcie nie tylko od strony nakładów bezpośrednich i pośrednich, lecz i od strony rzeczowej, a także, co jest szczególnie ważne, w ujęciu przestrzennym.</u>
+ <u xml:id="u-7.37" who="#WiceprezesRadyMinistrowMieczyslawJagielski">Robocze fazy studiów i prac nad planem perspektywicznym są już poważnie zaawansowane.</u>
+ <u xml:id="u-7.38" who="#WiceprezesRadyMinistrowMieczyslawJagielski">Najważniejszym dziś jednak zadaniem jest stwarzanie wszelkich warunków sprzyjających realizacji programu mieszkaniowego. Rząd opracował harmonogram realizacji najpilniejszych, podstawowych zadań. Chciałbym poinformować Wysoką izbę, że należy do nich m.in.:</u>
+ <u xml:id="u-7.39" who="#WiceprezesRadyMinistrowMieczyslawJagielski">— opracowanie generalnej koncepcji oraz operacyjnego programu rozwoju przemysłu mieszkaniowego do 1980 r.;</u>
+ <u xml:id="u-7.40" who="#WiceprezesRadyMinistrowMieczyslawJagielski">— opracowanie na ten sam okres programu rozwoju potencjału przedsiębiorstw budownictwa ogólnego i przedsiębiorstw specjalistycznych;</u>
+ <u xml:id="u-7.41" who="#WiceprezesRadyMinistrowMieczyslawJagielski">— doskonalenie organizacji i systemu funkcjonowania służb projektowych i inwestorskich ;</u>
+ <u xml:id="u-7.42" who="#WiceprezesRadyMinistrowMieczyslawJagielski">— przygotowanie nowych normatywów projektowania osiedli i urządzeń towarzyszących oraz mieszkań i budynków mieszkalnych oraz zasad ich wdrażania;</u>
+ <u xml:id="u-7.43" who="#WiceprezesRadyMinistrowMieczyslawJagielski">— opracowanie programu rozwoju podstawowych elementów infrastruktury i uzbrojenia miast i osiedli do 1980 r.;</u>
+ <u xml:id="u-7.44" who="#WiceprezesRadyMinistrowMieczyslawJagielski">— opracowanie programu usprawnienia całokształtu gospodarki zasobami mieszkaniowymi.</u>
+ <u xml:id="u-7.45" who="#WiceprezesRadyMinistrowMieczyslawJagielski">Rząd określił zadania, wyznaczył wykonawców i ustalił terminy zakończenia tych prac. Przypadają one na końcowe miesiące bieżącego roku, a w sprawach bardziej złożonych — na pierwszą połowę roku 1973. We wszystkich zainteresowanych resortach prace te zostały podjęte. Rząd będzie sukcesywnie rozpatrywał przygotowywane propozycje i podejmował odpowiednie decyzje, uwzględniając uwagi obywateli posłów, zgłoszone na ten temat w toku generalnej debaty i spotkań z wyborcami.</u>
+ <u xml:id="u-7.46" who="#WiceprezesRadyMinistrowMieczyslawJagielski">Na czoło wysuwa się intensywny rozwój tych dziedzin gospodarki, które po raz pierwszy określamy łącznie jako przemysł mieszkaniowy. Nie chodzi tu o stworzenie nowej kategorii w klasyfikacji gospodarki narodowej, lecz o kompleksowe ujęcie wszystkich czynników, które w sumie mogą i powinny stworzyć warunki pomyślnej realizacji programu mieszkaniowego. Taki kompleksowy sposób podejścia pozwoli dojrzeć węzłowe, decydujące ogniwa i stopniowo rozszerzyć wąskie przekroje, które niejednokrotnie hamują dziś rozwój budownictwa, unowocześnianie mieszkań, osiedli i miast.</u>
+ <u xml:id="u-7.47" who="#WiceprezesRadyMinistrowMieczyslawJagielski">Na przemysł mieszkaniowy składa się przede wszystkim wiele branż poszczególnych gałęzi przemysłów przetwórczych, które pracują na potrzeby budownictwa. Tworzenie przemysłu mieszkaniowego wymaga zatem rozwijania zintegrowanego systemu zdolności produkcyjnych tych branż, skoordynowanych wzajemnie pod względem wielkości i struktury asortymentowej.</u>
+ <u xml:id="u-7.48" who="#WiceprezesRadyMinistrowMieczyslawJagielski">Kluczowa rola przypada przemysłowi materiałów budowlanych, a zwłaszcza produkcji podstawowych materiałów wiążących i ściennych, wykończeniowych, izolacyjnych i innych. Przykładem rosnących na nie potrzeb ze strony całego budownictwa może być zużycie cementu oceniane w 1985 r. na 32 mln ton, wobec 12,5 mln ton w 1970 r., co oznacza ponad 2,5-krotny wzrost. Przemysł ten będzie więc musiał sprostać wielkim i trudnym zadaniom.</u>
+ <u xml:id="u-7.49" who="#WiceprezesRadyMinistrowMieczyslawJagielski">Równie poważne zadania oczekują górnictwo i energetykę. Trzeba zwiększyć dostawy węgla, koksu, energii elektrycznej, bardzo szybko rozbudować elektrociepłownie. Jest to niezbędny warunek realizacji programu budownictwa mieszkaniowego.</u>
+ <u xml:id="u-7.50" who="#WiceprezesRadyMinistrowMieczyslawJagielski">Wydatnego rozwoju — i to nie tylko ilościowego, lecz i jakościowego — wymagać będzie wiele branż innych przemysłów. Dotyczy to przede wszystkim hutnictwa, od którego budownictwo oczekuje coraz większej ilości i coraz lepszych, nowocześniejszych materiałów konstrukcyjnych ze stali i aluminium, gotowych wyrobów odlewniczych i innych wyrobów instalacyjnych o wysokim stopniu przerobu.</u>
+ <u xml:id="u-7.51" who="#WiceprezesRadyMinistrowMieczyslawJagielski">Intensyfikacji rozwoju i unowocześnienia wymagać będą, z punktu widzenia potrzeb budownictwa, także niektóre branże przemysłu maszynowego, a zwłaszcza przemysł kablowy i elektrotechniczny. Nowe, odpowiedzialne zadania stoją przed przemysłem chemicznym — jako głównym dostawcą nowoczesnych materiałów konstrukcyjnych i wykończeniowych. Niedorozwój w tej dziedzinie ogranicza obecnie możliwości szerszej substytucji materiałów tradycyjnych. Poważne zadania przypadają wreszcie przemysłowi drzewnemu i papierniczemu. W sumie mamy więc do czynienia z zadaniem ogólnogospodarczym, zwłaszcza jeśli uwzględnić wielce istotne i złożone problemy związane z równoległym rozwojem budownictwa mieszkaniowego na wsi.</u>
+ <u xml:id="u-7.52" who="#WiceprezesRadyMinistrowMieczyslawJagielski">Kompleksowy program rozwoju przemysłu mieszkaniowego do roku 1980 opracowany przez resorty i skoordynowany przez Komisję Planowania przy Radzie Ministrów będzie wstępnie przygotowany w bieżącym roku i przedstawiony Prezydium Rządu w I kwartale roku przyszłego.</u>
+ <u xml:id="u-7.53" who="#WiceprezesRadyMinistrowMieczyslawJagielski">Równolegle podjęto prace nad programem rozwoju zdolności produkcyjnych potencjału wykonawczego budownictwa.</u>
+ <u xml:id="u-7.54" who="#WiceprezesRadyMinistrowMieczyslawJagielski">W rozwoju potencjału wykonawstwa budowlanego istotną rolę mieć musi równoległy wzrost wydajności pracy, uwarunkowany przede wszystkim wydatnym podwyższeniem kwalifikacji, doskonaleniem organizacji prący oraz stabilizacją załóg. Dotyczy to każdego przedsiębiorstwa i zespołu, wymaga jednak systematycznego doskonalenia również makroorganizacyjnych struktur budownictwa i ekonomicznych zasad jego funkcjonowania.</u>
+ <u xml:id="u-7.55" who="#WiceprezesRadyMinistrowMieczyslawJagielski">Sprawą szczególnej wagi jest zasadnicze przyspieszenie rozwoju zdolności produkcyjnych przedsiębiorstw inżynieryjnych i specjalistycznych. Na rozbudowę ich zaplecza produkcyjnego przeznacza się już w bieżącym pięcioleciu blisko 9 mld zł. Jednakże wobec wzrostu potrzeb — niezbędne będzie jeszcze większe przyspieszenie rozwoju tej grupy przedsiębiorstw w następnym pięcioleciu. Poprawa sytuacji, którą będziemy osiągać w miarę stopniowej realizacji tego wielkiego programu, wymagać będzie także dalszego doskonalenia polityki mieszkaniowej.</u>
+ <u xml:id="u-7.56" who="#WiceprezesRadyMinistrowMieczyslawJagielski">Integralną część programu mieszkaniowego stanowi poprawa stanu technicznego zasobów mieszkaniowych i podwyższanie standardu mieszkań. Na remont i modernizację zasobów mieszkaniowych rad narodowych oraz prywatnych budynków czynszowych przeznacza się w bieżącym pięcioleciu około 26 mld zł, tj. o 28% więcej niż w ubiegłym pięcioleciu.</u>
+ <u xml:id="u-7.57" who="#WiceprezesRadyMinistrowMieczyslawJagielski">Jedną z dróg zmierzających do poprawy warunków mieszkaniowych będzie wprowadzanie nowych, lepszych metod eksploatacji budynków. Niezależnie od tego, pod czyim zarządem znajdują się budynki, pragniemy zapewnić wszystkim lokatorom właściwe warunki mieszkaniowe i opiekę eksploatacyjną.</u>
+ <u xml:id="u-7.58" who="#WiceprezesRadyMinistrowMieczyslawJagielski">Wysoka Izbo! W dyskusji poprzedzającej debatę generalną, nacechowanej troską o jak najlepsze rozwiązanie problemu mieszkaniowego, koncentrowano uwagę na warunkach realizacji programu. Szukaliśmy wspólnie odpowiedzi na pytanie, co trzeba uczynić, aby jak najszybciej osiągnąć podstawowy cel programu, którym jest zapewnienie każdej rodzinie samodzielnego mieszkania.</u>
+ <u xml:id="u-7.59" who="#WiceprezesRadyMinistrowMieczyslawJagielski">Chciałbym zapewnić obywateli posłów, iż Rząd w pełni wykorzysta dorobek poselskiej dyskusji prowadzonej podczas prac nad ustaleniem planów rocznych i kształtowaniem długofalowych rozwiązań węzłowych problemów budownictwa mieszkaniowego. Wnioski wybiegające poza obecne pięciolecie spożytkujemy w pracach nad planem na lata 1976 — 1980 oraz nad planem perspektywicznym i planem przestrzennego zagospodarowania kraju.</u>
+ <u xml:id="u-7.60" who="#WiceprezesRadyMinistrowMieczyslawJagielski">Podjęliśmy wielkie zadanie społeczne i gospodarcze, które w pełni zasługuje na to, aby z woli Wysokiej Izby stać się zadaniem ogólnonarodowym. — „Wierzymy — mówił na V Plenum I Sekretarz KC naszej partii — że mandatariuszem podjętych zamierzeń będzie każdy obywatel naszego kraju, że poświęci tej wielkiej sprawie, życiowo ważnej tak dla jednostki, jak i dla całego narodu — swoje wysiłki, energię twórczą i zdolności.” Rząd, który uważa program mieszkaniowy za jedno z kluczowych zadań, nie będzie szczędził sił i środków dla jego realizacji. Informując okresowo Wysoki Sejm o realizacji programu, będziemy korzystać z inspiracji i cennych uwag obywateli posłów, do których zwracamy się o stałe zainteresowanie tym pierwszoplanowym problemem.</u>
+ <u xml:id="u-7.61" who="#WiceprezesRadyMinistrowMieczyslawJagielski">Rząd jest przekonany, że narastająca — dzięki słusznej polityce partii — dynamika rozwoju i unowocześnienia gospodarki, tworzy podstawy do coraz szybszego i lepszego zaspokajania potrzeb mieszkaniowych społeczeństwa. Utrwalanie i rozwijanie tych pozytywnych tendencji, dalsze nasilanie dynamiki, pomnażanie ogólnonarodowego majątku, stanowi dziś najważniejsze zadanie wszystkich zakładów pracy i każdego obywatela naszego kraju. Większa produkcja dóbr materialnych i większy dochód narodowy stanowią bowiem główne źródło lepszego zaspokajania potrzeb ludzi pracy, główną przesłankę dynamiki socjalistycznego postępu społecznego. Idąc tą drogą, działając w korzystnym klimacie politycznym, wcielamy w życie uchwały VI Zjazdu partii.</u>
+ <u xml:id="u-7.62" who="#WiceprezesRadyMinistrowMieczyslawJagielski">Tym przekonaniem kierowaliśmy się, opracowując projekt narodowego planu gospodarczego na decydujący o dorobku całej pięciolatki rok 1973. Rada Ministrów w niedługim czasie przekaże ten projekt pod obrady Wysokiej Izby.</u>
+ <u xml:id="u-7.63" who="#komentarz">(Oklaski).</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-8">
+ <u xml:id="u-8.0" who="#Marszalek">Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-8.1" who="#Marszalek">Zarządzam 15-minutową przerwę w obradach.</u>
+ <u xml:id="u-8.2" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu od godz. 10 min. 30 do godz. 11)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-9">
+ <u xml:id="u-9.0" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Wznawiam obrady. Głos ma poseł Jerzy Pękala.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-10">
+ <u xml:id="u-10.0" who="#PoselPekalaJerzy">Obywatelu Marszałku! Wysoka Izbo! Uchwała o perspektywicznym programie budownictwa mieszkaniowego, którą dziś podejmie Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej — będzie kolejnym krokiem w kierunku realizacji nowej pogrudniowej polityki zapoczątkowanej w naszym kraju na VII i VIII Plenum Komitetu Centralnego naszej partii, a ostatecznie skonkretyzowanej w uchwałach VI Zjazdu partii. VI Zjazd PZPR uznał problem budownictwa mieszkaniowego za jeden z najważniejszych i najpilniejszych do rozwiązania.</u>
+ <u xml:id="u-10.1" who="#PoselPekalaJerzy">Podjęta dziś przez Wysoki Sejm uchwała będzie więc miała szczególne znaczenie dla praktycznego rozwiązania tego problemu.</u>
+ <u xml:id="u-10.2" who="#PoselPekalaJerzy">Zdaję sobie sprawę, że przedstawione w projekcie uchwały zadanie zbudowania w ciągu najbliższych 15 lat takiej liczby mieszkań, aby w połowie lat osiemdziesiątych każda rodzina w Polsce posiadała samodzielne mieszkanie — będzie zadaniem niełatwym. Będzie to wymagało ogromnego wysiłku ze strony Rządu, który w realizacji tego ambitnego zadania będzie musiał otrzymać pomoc od całego społeczeństwa.</u>
+ <u xml:id="u-10.3" who="#PoselPekalaJerzy">Społeczeństwo jest głęboko przekonane, że jest to program w pełni realny, jeśli będzie konsekwentnie realizowany. Przekonanie to wypływa z oceny wyników gospodarczych i wzrostu stopy życiowej, jakie odnotowujemy w ostatnich dwóch latach, oraz ze wzrostu budownictwa mieszkaniowego w roku bieżącym.</u>
+ <u xml:id="u-10.4" who="#PoselPekalaJerzy">Przekonaniu o realizacji założonego programu sprzyja fakt, że partia na VI Zjeździe uznała problem budownictwa mieszkaniowego za jeden z wiodących elementów polityki społeczno-gospodarczej kraju. Tak jest on również ujęty w przedłożonym na dzisiejszym posiedzeniu projekcie uchwały.</u>
+ <u xml:id="u-10.5" who="#PoselPekalaJerzy">To nowe ujęcie i nowe spojrzenie na problem budownictwa mieszkaniowego polega głównie na tym, że uznane ono zostaje nie tylko za jeden z elementów poprawy warunków bytowych ludności, ale również za ważny czynnik rozwoju gospodarki narodowej.</u>
+ <u xml:id="u-10.6" who="#PoselPekalaJerzy">Takie ujęcie problemu ma według mnie bardzo istotne znaczenie dla jego praktycznego rozwiązania. Oznacza to bowiem, że inwestycje na gospodarkę mieszkaniową oraz na całą infrastrukturę miejską nie będą odtąd mogły być traktowane jako nieefektywne obciążenie dochodu narodowego. A tak bardzo często były one traktowane w przeszłości. W rezultacie każda próba przyspieszenia tempa rozwoju gospodarczego kraju, a zwłaszcza tempa wzrostu produkcji przemysłowej, doprowadzała do zahamowania, a często do obniżenia tempa wzrostu nakładów na budownictwo mieszkaniowe.</u>
+ <u xml:id="u-10.7" who="#PoselPekalaJerzy">W rezultacie takiej polityki narastał w kraju problem mieszkaniowy. Szczególnie ostry brak mieszkań występował w dużych aglomeracjach miejsko-przemysłowych. Wywoływało to trudności w zatrudnieniu, w wyniku czego istniejące zdolności produkcyjne w wielkich aglomeracjach nie były w pełni wykorzystane. Przykładem skutków takiej polityki są duże ośrodki przemysłowe, jak Śląsk, Łódź czy Kraków. Posłużę się dla ilustracji bliżej mi znanym przykładem Krakowa. W roku 1970 w całym przemyśle m. Krakowa współczynnik zmianowości wynosił zaledwie 1,49, a w niektórych gałęziach przemysłu był on jeszcze niższy.</u>
+ <u xml:id="u-10.8" who="#PoselPekalaJerzy">Również niekorzystnie przedstawiał się współczynnik wykorzystania stanowisk roboczych. W całym przemyśle m. Krakowa wynosił on 83%, przyjmując nominalny czas pracy na jednej zmianie za 100, przy czym w przemyśle metalowym wynosił on 73%, w papierniczym — 74%.</u>
+ <u xml:id="u-10.9" who="#PoselPekalaJerzy">Jeszcze gorsza była sytuacja w zakresie zatrudnienia w takich działach gospodarki na terenie miasta, jak budownictwo, transport czy usługi. W Krakowie w 1970 roku na 330 tysięcy osób zatrudnionych w gospodarce narodowej około 50 tysięcy osób codziennie dojeżdżało do pracy spoza miasta, a około 16 tysięcy osób mieszkało w hotelach robotniczych, a mimo to występował stały niedobór siły roboczej na poziomie 6 — 9 tysięcy osób w różnych okresach roku.</u>
+ <u xml:id="u-10.10" who="#PoselPekalaJerzy">W dużych aglomeracjach miejsko-przemysłowych wytworzyła się najtrudniejsza sytuacja mieszkaniowa. Tak np. w Krakowie według danych narodowego spisu powszechnego z grudnia 1970 roku — aż 35% rodzin nie posiadało samodzielnych mieszkań — podczas gdy średnio krajowy wskaźnik wynosił 24%. Na jedną izbę przypadało 1,34 osób, a więc więcej aniżeli w innych miastach kraju. Należy więc w pełni poprzeć tezę zawartą w projekcie uchwały sejmowej, która stwierdza, że rozwiązując problem mieszkaniowy w całym kraju, należy widzieć szczególnie duże potrzeby ośrodków przemysłowych — w celu zapewnienia warunków dla pełnego wykorzystania ich potencjału gospodarczego. Podkreślam ten fakt nie dlatego, że sam jestem mieszkańcem i posłem dużego ośrodka miejsko-przemysłowego, ale dlatego, że leży to w interesie rozwoju społeczno-gospodarczego całego kraju. Jeżeli chcemy przyspieszać tempo rozwoju gospodarki kraju — nie możemy utrzymywać stanu niepełnego wykorzystania istniejącego potencjału gospodarczego.</u>
+ <u xml:id="u-10.11" who="#PoselPekalaJerzy">Na wstępie mówiłem już, jaki jest wskaźnik zmianowości w przemyśle Krakowa. Dane te oznaczają, że uruchomienie w naszym mieście w wielu zakładach drugich i trzecich zmian pozwoliłoby bez dodatkowych inwestycji zwiększyć zatrudnienie o około 30 tys. osób oraz uzyskać przyrost produkcji wartości około 12 mld zł, tj. blisko 20%. Tak więc tylko w celu zmniejszenia występującego deficytu siły roboczej i poprawy wskaźnika zmianowości w przemyśle m. Krakowa potrzeba w bieżącym pięcioleciu około 15 tys. mieszkań.</u>
+ <u xml:id="u-10.12" who="#PoselPekalaJerzy">W materiałach dostarczonych na dzisiejsze posiedzenie Sejmu, stwierdza się, że wg wstępnych danych Komisji Planowania przy Radzie Ministrów — w skali kraju potrzeba na ten cel 240 tys. mieszkań.</u>
+ <u xml:id="u-10.13" who="#PoselPekalaJerzy">Słusznie uchwały Zjazdu partii, a także uchwała, którą dziś przyjmiemy zalecają nam, aby nowo budowane mieszkania przeznaczać na potrzeby przemysłu i dla ludzi najbardziej ich potrzebujących. Tak też, w miarę istniejących możliwości, postępują władze terenowe w polityce mieszkaniowej, zwłaszcza w ostatnich dwóch latach. W związku z występującym deficytem siły roboczej dajemy coraz więcej mieszkań dla zakładów, które muszą sprowadzać ludzi spoza terenu aglomeracji. Trzeba jednak otwarcie powiedzieć, że oznacza to dalsze wydłużenie okresu oczekiwania na mieszkanie ludności miejscowej. W tej sytuacji w Krakowie okres oczekiwania wynosi średnio 9 lat, a na mieszkania spółdzielcze oczekuje ponad 50 tys. rodzin (członków i kandydatów spółdzielni). Oznacza to konieczność dalszego przyspieszenia tempa budownictwa mieszkaniowego. Zdaję sobie sprawę, że wybudowanie potrzebnej liczby mieszkań w bieżącej pięciolatce w Krakowie nie będzie możliwe, zwłaszcza że podobne potrzeby mają również inne ośrodki miejsko-przemysłowe, a także wiele małych miast i miasteczek.</u>
+ <u xml:id="u-10.14" who="#PoselPekalaJerzy">Liczymy jednak na to, że jeśli zaistnieją możliwości korekty planu budownictwa mieszkaniowego w górę, to będą uwzględnione potrzeby wielkich aglomeracji miejsko-przemysłowych, a tym samym aglomeracji krakowskiej.</u>
+ <u xml:id="u-10.15" who="#PoselPekalaJerzy">Przekonanie to wynika z faktu, że zarówno uchwały Komitetu Centralnego partii, jak również uchwała Sejmu podkreślają potrzebę zwiększenia budownictwa mieszkaniowego w wielkich ośrodkach miejsko-przemysłowych. Oznacza to nowe podejście do funkcji i roli, jaką powinny one spełniać w rozwoju społeczno-gospodarczym kraju. Myślę, że w przeszłości zajmowaliśmy nie zawsze właściwe stanowisko w sprawie roli i funkcji wielkich aglomeracji miejsko-przemysłowych. Było to zwłaszcza wynikiem niedoceniania korzyści ekonomicznych wynikających z koncentracji przemysłu, wysoko kwalifikowanej kadry fachowców oraz bazy naukowo-technicznej.</u>
+ <u xml:id="u-10.16" who="#PoselPekalaJerzy">Jest bowiem oczywiste, że prawidłowy rozwój dużych aglomeracji leży w interesie całego kraju.</u>
+ <u xml:id="u-10.17" who="#PoselPekalaJerzy">Wysoki Sejmie! Ostatnim zagadnieniem, na którym pragnę skupić uwagę obywateli posłów, jest kompleksowo rozumiana sprawa nowoczesności realizowanego budownictwa mieszkaniowego.</u>
+ <u xml:id="u-10.18" who="#PoselPekalaJerzy">Uchwalony dziś program słusznie zakłada, że budowane mieszkania będą w pełni komfortowe, o coraz lepszych rozwiązaniach funkcjonalnych.</u>
+ <u xml:id="u-10.19" who="#PoselPekalaJerzy">Powinny one bowiem służyć w prawidłowy sposób mieszkańcom przez wiele dziesiątków lat. Już dziś obserwujemy postęp w rozwiązywaniu problemu jakości budownictwa mieszkaniowego. Dotyczy to wdrażanych sukcesywnie nowoczesnych technologii wykonawstwa, zwłaszcza dzięki uruchamianiu produkcji zakładów prefabrykacji wielkopłytowej, stanowiącej istotny krok w kierunku stworzenia — „przemysłu budowy mieszkań”. Coraz bardziej nowoczesny jest także sposób projektowania dużych zespołów osiedlowych, wyposażonych w podstawowe usługi i urządzenia ułatwiające życie ich mieszkańcom. W dalszym ciągu jednak w toku realizacji zostaje bardzo często w sposób generalny naruszana zasada kompleksowości budownictwa osiedlowego.</u>
+ <u xml:id="u-10.20" who="#PoselPekalaJerzy">Winę za taki stan ponoszą na pewno inwestorzy poszczególnych osiedli, ale jest również bezsporny fakt, że jedną z istotnych przyczyn braku pawilonów handlowo-usługowych, ośrodków zdrowia i innych jest stosowana, przy ich realizacji stara, tradycyjna, pracochłonna technologia. Dopóki nie potrafimy zastosować przy budowie pawilonów usługowych metod uprzemysłowionych, chociażby na taką skalę jak to już robimy przy budowie domów mieszkalnych — problemu nie rozwiążemy w takim zakresie i w takim czasie, jak na to oczekuje nasze społeczeństwo.</u>
+ <u xml:id="u-10.21" who="#PoselPekalaJerzy">W dotychczasowych naszych działaniach nie zajęliśmy się również dostatecznie problemem nowoczesności w kształtowaniu całych zespołów miejskich. Nie trzeba nikogo przekonywać, że miasto nie stanowi po prostu sumy najlepiej nawet zaprogramowanych osiedli, że o ostatecznym poziomie życia mieszkańców dużych miast decydują nie tylko wygodne mieszkania i nowocześnie zaprojektowane zespoły osiedli. Warunki życia w mieście określają bowiem także czynniki środowiska naturalnego, ogólny poziom usług komunalnych i kulturalno-socjalnych wyższego rzędu, stopień rozwoju funkcji ogólnoregionalnych i ponadregionalnych.</u>
+ <u xml:id="u-10.22" who="#PoselPekalaJerzy">Zbyt mało uwagi i środków poświęcaliśmy dotychczas rozwiązywaniu tak newralgicznych problemów życia naszych miast, jak nowoczesne układy komunikacyjne, systemy komunikacji zbiorowej, rozwój zaplecza techniczno-usługowego, motoryzacji i innych dziedzin. Problemy te czekają na prawidłowe rozwiązanie. Ich wagę w skali krajowej ilustrują szczególnie dobitnie otrzymane przez nas przed dzisiejszym posiedzeniem materiały. Przedstawiają one wysoce niedostateczne zaspokajanie potrzeb ośrodków miejskich w zakresie nakładów na inwestycje gospodarki komunalnej w latach 1950 —1970.</u>
+ <u xml:id="u-10.23" who="#PoselPekalaJerzy">Rozwiązanie tych niełatwych problemów przerasta niejednokrotnie możliwości administracji terenowej. Dlatego też z dużym zadowoleniem witamy w ostatnim okresie żywe zainteresowanie kierownictw a politycznego i państwowego kraju, a także środowisk naukowych, i złożoną problematyką wielkich aglomeracji miejsko-przemysłowych. Szybki i dynamiczny ich rozwój decydować będzie bowiem nie tylko o polepszeniu warunków życia znacznej części ludności Polski, ale również wpłynie na przyspieszenie dalszego rozwoju myśli naukowo-badawczej, postępu technicznego i kultury narodowej.</u>
+ <u xml:id="u-10.24" who="#PoselPekalaJerzy">Jestem przekonany, że podjęta dziś uchwała o perspektywicznym programie mieszkaniowym będzie przez społeczeństwo przyjęta z wielkim uznaniem, ponieważ daje realną możliwość rozwiązania jednego z najważniejszych problemów w naszym kraju, problemu, którego potrzebę rozwiązania tak mocno podkreślają uchwały VI Zjazdu i V Plenum KC PZPR. Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-10.25" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-11">
+ <u xml:id="u-11.0" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Głos ma poseł Halina Skibniewska.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-12">
+ <u xml:id="u-12.0" who="#PoselSkibniewskaHalina">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Obecny projekt uchwały sejmowej stanowi kolejne ogniwo w pracach nad rozpoczętą już realizacją perspektywicznego programu mieszkaniowego, którego treść i zadania jakościowe i ilościowe konkretyzowano w wyniku uchwał VI Zjazdu na V Plenum KC PZPR i na podstawie szerokiej dyskusji ze społeczeństwem.</u>
+ <u xml:id="u-12.1" who="#PoselSkibniewskaHalina">Nasza uchwała skierowana jest do sił społecznych — do stowarzyszeń, do pracowników przemysłu, do pracowników nauki... Dlaczego? Bo osiągnięcie powodzenia w realizacji wielkiego programu mieszkaniowego zależy od rozwoju całej naszej gospodarki. Nasze społeczeństwo nie może być tylko odbiorcą, nie może być tylko użytkownikiem mieszkania, ale także uczestnikiem i współtwórcą procesu jego budowy.</u>
+ <u xml:id="u-12.2" who="#PoselSkibniewskaHalina">7 czy 8 mln mieszkań — to nie tylko określona ilość budynków, ale również problem właściwego rozmieszczenia całego programu mieszkaniowego w przestrzeni (społecznej, w sieci osadniczej. Komórka mieszkalna jest elementem rozbudowanych hierarchicznie układów systemowych, jak dom, osiedle, wieś, miasto i region. Sprawność funkcjonowania tych wszystkich szczebli jest warunkiem sukcesów budownictwa mieszkaniowego. Wspomniał zresztą o tym, na przykładzie Krakowa, mój przedmówca — poseł Pękala.</u>
+ <u xml:id="u-12.3" who="#PoselSkibniewskaHalina">Można — „fizycznie” wybudować 7 czy 8 milionów wygodnych nawet mieszkań, ale w tzw. — „kamiennej pustyni”. Mieszkanie człowieka należy jednak tak projektować, aby miało walory właściwego środowiska przestrzennego. Jest oczywiste, że interwencja człowieka w naturalne środowisko, każda na przykład inwestycja powoduje nowy układ stosunków w środowisku, narusza jego stan równowagi. Iluzją byłoby spodziewać się, że można naszemu naturalnemu środowisku iw całym kraju przywrócić dawną jego równowagę. Musimy inwestować, musimy przekształcać. Należałoby jednak zachować naturalne krainy przyrody i poza nimi wyznaczyć obszary, które mają ulec przebudowie. A wówczas na tych właśnie obszarach tworzyć nowe, zrównoważone układy ekologiczne, wykorzystując do maksimum bogactwo przyrody. Właściwe ujęcie tych zagadnień jest zadaniem będącego obecnie w opracowaniu — jak o tym mówił wicepremier Jagielski — planu zagospodarowania przestrzennego Polski.</u>
+ <u xml:id="u-12.4" who="#PoselSkibniewskaHalina">Nasz kraj, kiedyś szczególnie piękny, i dziś jeszcze jest bardzo pięknym krajem. Stan naszego środowiska naturalnego nie doszedł jeszcze progu krytycznego, choć w ciągu ostatniego 100-lecia wiele uczyniono dla jego pogorszenia. I nie tylko przemysł należy o to oskarżać. Jednym z przejawów procesu pogarszania w dziedzinie budownictwa mieszkaniowego jest — „pełzająca” spontaniczna zabudowa wsi, zabudowa małych i średnich miast oraz stref podmiejskich w dużych aglomeracjach. Nawet na obszarach objętych planami zagospodarowania przestrzennego i na ogół wbrew tym planom, mnoży się chaotyczna zabudowa, np. wzdłuż wielkich traktów komunikacyjnych czy na polach — w bezładnych rozproszeniach.</u>
+ <u xml:id="u-12.5" who="#PoselSkibniewskaHalina">Dopuszczając do takiego stanu, stwarzamy kosztowne obciążenia społeczne i gospodarcze. Bo jak przy takim rozproszeniu zapewnić właściwe warunki mieszkańcom, jak doprowadzić usługi i infrastrukturę techniczną; jak równoważyć rozrzutny wydatek terenu; jak wreszcie usunąć dezorganizację zmotoryzowanej komunikacji na obrośniętych zabudową szlakach komunikacyjnych. Przykłady zagraniczne wskazują, że taka obudowa szlaków komunikacyjnych doprowadza do konieczności wprowadzenia kosztownych i często skomplikowanych systemów odciążających.</u>
+ <u xml:id="u-12.6" who="#PoselSkibniewskaHalina">Trzeba pamiętać, że właśnie teraz wkraczamy do czołówki światowego rozwoju gospodarczego. Tym ostrzej mogą występować konflikty powodowane dynamiką praw rozwoju: tempem industrializacji i tempem zmian technologicznych. W tej sytuacji musimy tworzyć warunki rozumnej kontroli i nie dopuścić do zagrożenia środowiska biologicznego, do nieopanowanych procesów urbanizacji, do produkcji tylko dla produkcji, do tej grupy pochodnych zjawisk eksplozji naukowo-technicznej, które nie sprzyjają człowiekowi.</u>
+ <u xml:id="u-12.7" who="#PoselSkibniewskaHalina">Obszar naszego kraju nie jest wielki. Tym bardziej potrzebne jest świadome działanie, tym bardziej odpowiedzialna jest rola tych, którzy z wielu kontrowersyjnych czasem wektorów mają kształtować nowe, zrównoważone układy, mają scalać, tworzyć syntezę w skali regionu czy w skali osiedla.</u>
+ <u xml:id="u-12.8" who="#PoselSkibniewskaHalina">Syntezę tę, w postaci planu, mają tworzyć planiści, urbaniści, architekci. Ale nowoczesny plan przestrzenny powinien uwzględniać jeszcze to, co jest charakterystyczne dla współczesnych czasów — margines ewentualnych, nieprzewidzianych zmian. Nowoczesny plan nie jest więc statycznym obrazem stanu określonej horyzontem czasu przyszłości, ale ma być stymulatorem procesu. Takie planowanie wymaga jednak szczególnie wysokich umiejętności i zaangażowania nowych metod naukowych. Wymaga także odpowiednich warunków pracy — warsztatu planisty. Ci zaś, którzy zarządzając i gospodarując, podejmują decyzje — muszą również doskonalić swoje umiejętności używania narzędzi, jakimi są plany przestrzenne oraz projekty urbanistyczne i architektoniczne.</u>
+ <u xml:id="u-12.9" who="#PoselSkibniewskaHalina">Tak więc wprowadzając zespoły mieszkaniowe zarówno na terenach nie zabudowanych, jak i przekształcając istniejące zasoby, przetwarzamy środowisko. Powinno być ono kształtowane na zasadzie ładu przestrzennego i na podstawie zrozumienia wagi walorów architektonicznych.</u>
+ <u xml:id="u-12.10" who="#PoselSkibniewskaHalina">Często zapominamy, że walory architektoniczne mają ogromne znaczenie w ocenie społecznej. Wskazuje na to powszechne przywiązanie do ośrodków zabytkowych, jak również do pięknych realizacji współczesnych, a w tym również mieszkaniowych. Wskazuje na to powszechna krytyka wielu niezadowalających pod tym względem osiedli.</u>
+ <u xml:id="u-12.11" who="#PoselSkibniewskaHalina">Florian Znaniecki pisze, że jednym z podstawowych pragnień społecznych, właściwych każdemu człowiekowi, jest potrzeba nowych doświadczeń, uczestniczenie w życiu bardziej różnorodnym, bardziej bogatym. Powstaje stąd potrzeba nie tylko wprowadzania atrakcyjnego programu urządzeń, ale również atrakcyjnej architektury, zróżnicowania przestrzennego, indywidualizacji elementów tkanki miejskiej, wyróżnienia — „mojego”, własnego osiedla.</u>
+ <u xml:id="u-12.12" who="#PoselSkibniewskaHalina">Przeciwieństwem tych ludzkich pragnień bywa monotonia zabudowy osiedlowej, uniformizacja, nuda, powtarzalność czy koszarowość, mimo często poprawnych lub wartościowych nawet rozwiązań urbanistycznych. Monotonia ta jest często rezultatem stosowania budowlanych monotechnik, ubóstwa techniczno-materiałowego, mechanicznego czasem stosowania gotowych projektów, co szczególnie odbija się na wyrazie architektonicznym obiektów usługowych, które powinny stanowić atrakcyjne ogniwa w tkance osiedla. Monotonia ta wreszcie jest powodowana wyrównaniem gabarytu wysokości zabudowy mieszkaniowej, jest rezultatem zabudowy ciężkiej, materiałochłonnej.</u>
+ <u xml:id="u-12.13" who="#PoselSkibniewskaHalina">Jest dziś powszechnie wiadomo, że wielki program budownictwa mieszkaniowego możemy zrealizować, stosując przede wszystkim metody uprzemysłowione. Należy więc skoncentrować się na koncepcji i uruchomieniu szeroko pojętego przemysłu dla budowy i wyposażenia mieszkań, osiedli i obiektów usługowych, w tym również robót wykończeniowych, instalacyjnych. Przemysł ten, co szczególnie podkreśla uchwała, powinien być nowoczesny.</u>
+ <u xml:id="u-12.14" who="#PoselSkibniewskaHalina">Nasz przemysł budowlany, a szczególnie tak zwany mieszkaniowy, wyposażeniowy, dla mieszkań i osiedli — jest bardzo młody. Ale czy musi przejść całą drogę rozwojową starych przemysłów, których produkty jakże często uwarunkowane były procesami produkcyjnymi, a nie potrzebami użytkownika? Zadania, jakie stawiamy całej naszej gospodarce — to produkować lepiej i mniejszym nakładem kosztów. Obu tym celom służy stosowana z powodzeniem od paru lat w Polsce tak zwana metoda „analizy wartości” czy — „twórczego sceptycyzmu”, lub inaczej, — „inżynierii jakościowej”. W metodzie tej uwagę koncentruje się na rozwiązaniu kwestii, czy dany wyrób, czy system odpowiada w najlepszy sposób funkcji, którą ma spełniać. A więc od rynku producenta do rynku użytkownika. Metoda ta powinna znaleźć zastosowanie właśnie w przemyśle mieszkaniowym, tak silnie związanym z bezpośrednim służeniem użytkownikowi.</u>
+ <u xml:id="u-12.15" who="#PoselSkibniewskaHalina">Najważniejszą cechą architektury mieszkalnej od tysięcy lat jest jej funkcjonalność i użytkowość. Tylko w okresach upadku architektury nie przestrzegano tej słusznej zasady. Współpracujmy więc z nauką. Radził to już w 1812 r., a więc 150 lat temu, Sebastian Sierakowski, pisząc: „Mieszkania ludu pospolitego po miastach i wsiach wyłączone od nauki tym bardziej być nie powinny im rozleglejszy ich użytek i potrzeba.” I wreszcie społecznie przydatna jakość tych ponad 7 mln mieszkań, które mamy zbudować w perspektywie, będzie zależała nie tylko od poziomu projektów, nie tylko od sprawności realizacji, ale również od poziomu eksploatacji i użytkowania.</u>
+ <u xml:id="u-12.16" who="#PoselSkibniewskaHalina">Powinniśmy wykorzystać szansę społecznego wychowania poprzez wspólną realizację programu mieszkaniowego. Powinniśmy sięgnąć do wypróbowanych wzorów samorządnego osiedla społecznego, sprzyjać powstawaniu nowych więzi terenowych, kształtować kulturę mieszkaniową, a przede wszystkim kulturę współżycia między ludźmi i współżycia ludzi z ich otoczeniem, z ich środowiskiem, którego człowiek jest jednym tylko z elementów.</u>
+ <u xml:id="u-12.17" who="#PoselSkibniewskaHalina">Ta niezwykle istotna treść projektu uchwały sejmowej o perspektywicznym programie mieszkaniowym stanowi zarazem apel do szeroko pojętych sił społecznych. Realizacja i powodzenie programu mieszkaniowego w naszym kraju zależeć będzie bowiem od uczestnictwa i mądrej pracy całego społeczeństwa. — „Przyszłość nie legnie przed nami jak dar” — powiedział Majakowski. My tę przyszłość wspólnie będziemy (budować.</u>
+ <u xml:id="u-12.18" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-13">
+ <u xml:id="u-13.0" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Głos ma poseł Leszek Strycharski.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-14">
+ <u xml:id="u-14.0" who="#PoselStrycharskiLeszek">Wysoki Sejmie! Wśród wielu problemów podejmowanych aktualnie przez KC PZPR i Rząd PRL, a służących poprawie warunków socjalno-bytowych ludzi pracy — budownictwo mieszkaniowe zajmuje szczególną pozycję. Mimo stałego wzrostu nakładów na ten dział gospodarki narodowej i odczuwalnej poprawy, mamy ciągle jeszcze trudną sytuację mieszkaniową. Znaczna część naszego społeczeństwa zajmuje mieszkania przeludnione, o niskim standardzie. Zbyt duża jest dysproporcja pomiędzy liczbą gospodarstw domowych a liczbą samodzielnych mieszkań.</u>
+ <u xml:id="u-14.1" who="#PoselStrycharskiLeszek">Potrzeby mieszkaniowe ludzi pracy występują ze szczególną ostrością w województwie rzeszowskim, bą one wynikiem intensywnego rozwoju gospodarczego, a zwłaszcza przemysłu i niewystarczającego zaspokajania potrzeb socjalnych, w tym głównie mieszkaniowych. W wyniku tego, aktualne potrzeby szacuje się na około 40 tys. mieszkań w miastach, licząc jedynie rodziny znajdujące się w trudnych warunkach mieszkaniowych. Nie zaspokaja się pilnych potrzeb mieszkaniowych pracowników zakładów produkcyjnych, a liczba dojeżdżających do pracy będzie nadal wzrastać.</u>
+ <u xml:id="u-14.2" who="#PoselStrycharskiLeszek">W tej sytuacji podjęte przez partię decyzje, wskazujące potrzebę docelowego rozwiązania problemów mieszkaniowych w kraju, zostały powszechnie zaaprobowane przez ludzi pracy. Dyskusja przeprowadzona zarówno w zakładach pracy, instytucjach, jak i w szerokich kręgach społeczeństwa, dała wyraz poparcia dla decyzji partu mówiących o tym, ze do 1985 roku każda rodzina powinna posiadać samodzielne mieszkanie.</u>
+ <u xml:id="u-14.3" who="#PoselStrycharskiLeszek">W twórczych dyskusjach dostrzec można było głęboką troskę zainteresowanych o tworzenie warunków dla pełnej realizacji programu budownictwa mieszkaniowego. Dążono do przejmowania odpowiedzialności za realizację tego programu przez całe grupy społeczne i poszczególnych obywateli. Równocześnie dyskusja wskazała na wiele nowych elementów, których wykorzystanie służyłoby sprawniejszemu i szybszemu wykonaniu założonego programu.</u>
+ <u xml:id="u-14.4" who="#PoselStrycharskiLeszek">Słabą stroną dotychczasowej działalności inwestycyjnej jest planowanie przestrzenne i jego przedłużenie — projektowanie. Brak aktualnych planów zagospodarowania przestrzennego, przystosowanych do obecnej funkcji miast, stwarza poważne trudności w sprawnym prowadzeniu całości prac przygotowawczych. Znaczna większość dotychczasowych opracowań nie jest skorelowana z zadaniami wynikającymi choćby z bieżącej pięciolatki. Niewłaściwie przygotowywane są szczegółowe plany zabudowy miast i dzielnic. Stan ten pociąga za sobą poważne opóźnienia w wyznaczaniu terenów pod poszczególne rodzaje zabudowy, konieczność prowadzenia zakrojonych na szeroką skalę prac projektowanych przez poszczególnych inwestorów, stwarzając trudności w kompleksowym rozwoju ośrodków miejskich. Najbardziej ujemnie rzutuje to na budownictwo mieszkaniowe, które wraz z usługami jest podstawowym elementem rozwoju miasta. Stwarza to również trudności w projektowaniu osiedli mieszkaniowych i poszczególnych urządzeń miejskich, głównie przez opracowywanie wycinkowych — nie kompleksowych planów realizacyjnych, co w warunkach ciągłego braku mocy przerobowych biur projektowych, ujemnie wpływa na terminowe przygotowanie dokumentacji technicznej — Nie bez wpływu na wyniki pracy biur projektowych są dotychczasowe zasady wynagradzania, nie sprzyjające efektywnym i prawidłowym z punktu widzenia technicznego rozwiązaniom.</u>
+ <u xml:id="u-14.5" who="#PoselStrycharskiLeszek">Znaczne przyspieszenie tempa budownictwa mieszkaniowego już w bieżącej pięciolatce, jak również zadania wynikające z programu perspektywicznego, narzucają konieczność zwrócenia szczególnej uwagi na gospodarkę komunalną. Aktualny stan wyposażenia miast w urządzenia komunalne jest obecnie niedostateczny. Duże braki występują w zaopatrzeniu w wodę, niekorzystnie przedstawia się sprawa kanalizacji i oczyszczania ścieków. Największe jednak trudności powoduje praktycznie nie rozwiązany do tej pory w należyty sposób problem miejskiej sieci cieplnej. Na skutek braku podstawowych urządzeń o charakterze ogólnomiejskim, pogłębia się z roku na rok deficyt terenów uzbrojonych.</u>
+ <u xml:id="u-14.6" who="#PoselStrycharskiLeszek">Dostosowane do programu perspektywicznego rozwiązanie tych problemów wymaga znacznego jeszcze w bieżącej pięciolatce zwiększenia nakładów inwestycyjnych na gospodarkę komunalną. Równocześnie zapewnić trzeba rozwój potencjału przerobowego przedsiębiorstw specjalistycznych, które już obecnie ograniczają możność pełnego wykorzystania posiadanych środków inwestycyjnych.</u>
+ <u xml:id="u-14.7" who="#PoselStrycharskiLeszek">Znaczne rozmiary budownictwa mieszkaniowego zakładane na najbliższe lata wymagają kompleksowej realizacji. Nie można bowiem dopuścić do tego, aby — jak to często dzieje się dotychczas — budować osiedla bez niezbędnej sieci handlowej, żłobków czy przedszkoli. Jedynym rozwiązaniem tego problemu wydaje się być wprowadzenie zasady, aby inwestor budownictwa mieszkaniowego otrzymał do dyspozycji nakłady na pełną, kompleksową realizację osiedla mieszkaniowego. W cenę jednostkową budownictwa mieszkaniowego należałoby włączyć koszty wszystkich urządzeń towarzyszących, służących zaspokojeniu podstawowych potrzeb ludności.</u>
+ <u xml:id="u-14.8" who="#PoselStrycharskiLeszek">Intencją przyjętego w projekcie uchwały sposobu rozmieszczenia budownictwa mieszkaniowego jest preferowanie aglomeracji miejsko-przemysłowych.</u>
+ <u xml:id="u-14.9" who="#PoselStrycharskiLeszek">Realizacja założonego rozwoju budownictwa jednorodzinnego wymaga podjęcia wielu przedsięwzięć, zmierzających do niesienia mu możliwie najdalej idącej i wszechstronnej pomocy. Chodzi tu przede wszystkim o zapewnienie potrzebnej liczby działek, uzbrojenie ich oraz zapewnienie odpowiedniego zaopatrzenia materiałowego. Mówiąc o terenach dla budownictwa jednorodzinnego wskazać trzeba, że ustawa z lipca br. wprowadziła dużo daleko idących uproszczeń, co jednak w konfrontacji ze zmianami organizacyjnymi służb planowania przestrzennego i geodezji, spowodować może zahamowania w postępie prac przygotowawczych. Stąd też sprawa ta powinna znaleźć się w centrum zainteresowania terenowych rad narodowych.</u>
+ <u xml:id="u-14.10" who="#PoselStrycharskiLeszek">Nieco innego podejścia do spraw budownictwa jednorodzinnego oczekiwać należy od resortu i większych zakładów pracy. Innym, równie ważnym problemem w budownictwie jednorodzinnym, jest rozwój produkcji materiałów budowlanych. Chodzi szczególnie o rozwój produkcji elementów prefabrykowanych, ich montaż, a także o zastosowanie nowych materiałów zastępczych. Dużą zwłaszcza rolę powinna spełniać tu spółdzielczość mieszkaniowa.</u>
+ <u xml:id="u-14.11" who="#PoselStrycharskiLeszek">W rozważaniach na temat nowego budownictwa zwrócić należy również uwagę na stan zasobów mieszkaniowych. Stan techniczny oraz stopień wyposażenia znacznej części starych budynków w sposób widoczny odbiega od aktualnie realizowanego standardu. W tej sytuacji należy szukać rozwiązań wyrównania warunków mieszkaniowych rodzin zajmujących lokale w starych budynkach. Można to osiągnąć, modernizując stare lokale poprzez wprowadzanie wody, gazu, urządzeń sanitarnych, a w miarę możliwości także centralnego ogrzewania. Jeżeli nie chcemy dopuścić do dalszego wzrostu potrzeb mieszkaniowych, problemy te stawiać trzeba na równi z realizacją nowego budownictwa. Stąd też w planach działalności resortu gospodarki terenowej i ochrony środowiska oraz rad narodowych powinny znaleźć się niezbędne na ten cel środki oraz moc przerobowa przedsiębiorstw remontowych.</u>
+ <u xml:id="u-14.12" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-15">
+ <u xml:id="u-15.0" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Głos ma poseł Feliks Starzec.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-16">
+ <u xml:id="u-16.0" who="#PoselStarzecFeliks">Obywatelu Marszałku! Wysoka Izbo! Dyskusja nad przedstawionym Sejmowi przed blisko czterema miesiącami perspektywicznym programem mieszkaniowym, akceptując główne kierunki polityki mieszkaniowej, wytyczonej przez VI Zjazd PZPR, wzbogaciła jednocześnie o wiele istotnych problemów oraz konkretnych wniosków propozycje sposobów realizacji tej uchwały.</u>
+ <u xml:id="u-16.1" who="#PoselStarzecFeliks">Obecnie chodzi bowiem o zapewnienie realizacji tego programu, a przede wszystkim p uwzględnienie możliwości przyspieszenia budownictwa przez zapewnienie mu odpowiednich środków oraz racjonalne jego włączenie w całokształt organizmu ekonomicznego naszego kraju.</u>
+ <u xml:id="u-16.2" who="#PoselStarzecFeliks">Podczas dyskusji w komisjach sejmowych, w toku konsultacji terenowych oraz po wysłuchaniu opinii ekspertów wyłania się w tym względzie — naszym zdaniem — kilka głównych zagadnień, wymagających uwzględnienia podczas realizacji tego ambitnego, a jednocześnie niełatwego zadania.</u>
+ <u xml:id="u-16.3" who="#PoselStarzecFeliks">Budownictwo mieszkaniowe jest jednym z podstawowych, a nawet zasadniczych elementów programu rozwoju kraju. Jednocześnie jest uzależnione od poziomu sił wytwórczych niemal wszystkich dziedzin naszej gospodarki.</u>
+ <u xml:id="u-16.4" who="#PoselStarzecFeliks">Rozwój budownictwa mieszkaniowego w miastach leży w interesie wsi i rolnictwa. Jest to jeden z podstawowych czynników szybkiego rozwoju przemysłu i usług zaspokajających rosnące potrzeby mieszkańców wisi oraz przyczyniających się do zwiększania produkcji rolnej.</u>
+ <u xml:id="u-16.5" who="#PoselStarzecFeliks">Rozwój wiejskiego budownictwa mieszkaniowego leży również w interesie ludności miast, której warunki tak bardzo zależą od poziomu produkcji rolnej. Dobre, nowoczesne mieszkanie na wsi jest jednym z najważniejszych czynników warunkujących podnoszenie kulturalnego, socjalnego i technicznego poziomu życia i pracy producentów rolnych. Warunki te często decydują o możliwościach produkcyjnych rolników.</u>
+ <u xml:id="u-16.6" who="#PoselStarzecFeliks">Jesteśmy przekonani, że konieczność koncentracji budownictwa mieszkaniowego w wielkich aglomeracjach miejsko-przemysłowych nie będzie odbywać się kosztem najbardziej zaniedbanych pod tym względem rejonów naszego kraju. Troska bowiem o rozwój tych zaniedbanych obszarów nie może być efektywna bez stworzenia silnych ośrodków przemysłowych.</u>
+ <u xml:id="u-16.7" who="#PoselStarzecFeliks">Budując nowe mieszkania, nie będziemy zapominać o istniejącej substancji budowlanej, o zabezpieczeniu środków na remonty i modernizację istniejących zasobów mieszkaniowych. Jest to szczególnie ważne w rejonach północnych i zachodnich naszego kraju.</u>
+ <u xml:id="u-16.8" who="#PoselStarzecFeliks">Koncentrując wysiłki na unowocześnieniu techniki budowlanej oraz na wprowadzeniu najnowszej technologii produkcji materiałów budowlanych, a także budownictwa mieszkań, nie można zaniedbywać tradycyjnych sposobów pozyskiwania materiałów budowlanych i spożytkowania ich na zaspokajanie miejscowych potrzeb budownictwa mieszkaniowego.</u>
+ <u xml:id="u-16.9" who="#PoselStarzecFeliks">Dążenie do posiadania wygodnego mieszkania jest już, i powinno stawać się w coraz szerszym zakresie stymulatorem wydajności pracy zarówno w mieście, jak i na wsi. Muszą być jednocześnie stale zapewniane sprawiedliwe i racjonalne warunki dla realizacji indywidualnych i społecznych zamierzeń w tym zakresie. Projekt uchwały słusznie formułuj zasadę, że przy podziale zasobów mieszkaniowych będziemy kierować się troską o społeczno-ekonomiczne skutki dla gospodarki narodowej.</u>
+ <u xml:id="u-16.10" who="#PoselStarzecFeliks">Projekt uchwały stwarza warunki, aby ciężar budowy nowych mieszkań był rozłożony sprawiedliwie na wszystkie grupy ludności, niezależnie od aktualnego stanu posiadania powierzchni mieszkaniowej. Formą udziału wszystkich grup ludności w rozwiązywaniu problemu mieszkaniowego, w szerszym zakresie powinny stawać się bardziej progresywne zasady czynszu mieszkaniowego oraz oprocentowanie kredytów.</u>
+ <u xml:id="u-16.11" who="#PoselStarzecFeliks">Budownictwo wiejskie należy rozpatrywać pod kątem dzisiejszych, ale i perspektywicznych potrzeb ludności. Chodzi tu o uwzględnianie aktualnej struktury rolnej, ale także przemian, jakie zachodzić będą na wsi w najbliższych latach. Potrzeby te powinny określać zarówno obszar gospodarstw, jak i sprawy strukturalno-organizacyjne przyszłego rolnictwa oraz możliwości świadczenia usług turystyczno-rekreacyjnych dla innych grup ludności.</u>
+ <u xml:id="u-16.12" who="#PoselStarzecFeliks">Sprawą pilną na dziś, a także na jutro, jest budowa na wsi takich mieszkań, w których mogą być zainstalowane najnowsze urządzenia. Do urządzeń tych zaliczyć należy przede wszystkim instalację energetyczną i cieplną, wodną oraz sanitarną.</u>
+ <u xml:id="u-16.13" who="#PoselStarzecFeliks">Za najważniejsze, decydujące zadanie w realizacji tego programu, co podkreślali niemal wszyscy uczestnicy dyskusji, uznać trzeba problem produkcji materiałów budowlanych. Kraj nasz dysponuje olbrzymimi zasobami surowców służących do produkcji tych materiałów. Wydaje się więc celowe jeszcze śmielsze, w miarę wypracowanych dodatkowych środków, zwiększenie nakładów na rozwój produkcji tego działu naszego przemysłu. Jednocześnie należy ustawowo zapewnić stałe lub długotrwałe zasady produkcji niektórych materiałów przez małe zakłady rzemieślnicze oraz chłopskie zespoły produkcji. Chodzi tu zwłaszcza o materiały ścienne i pokryciowe.</u>
+ <u xml:id="u-16.14" who="#PoselStarzecFeliks">Przemysł maszynowy w szerszym zakresie powinien uwzględniać potrzeby budownictwa wiejskiego poprzez dostarczanie na rynek prostych urządzeń służących budownictwu wiejskiemu. Chodzi tu przede wszystkim o mały transport poziomy i pionowy.</u>
+ <u xml:id="u-16.15" who="#PoselStarzecFeliks">Służba architektoniczna większy wysiłek powinna skoncentrować na dostarczeniu wsi różnorodnych projektów typowych, uwzględniających zastosowanie surowcowych, materiałowych i technologicznych możliwości budownictwa, a także tradycje, kulturę oraz wymogi architektury poszczególnych rejonów naszego kraju.</u>
+ <u xml:id="u-16.16" who="#PoselStarzecFeliks">Należy też rozważyć nowe formy pomocy zakładów przemysłowych dla pracowników zamieszkujących w niezbyt odległych osiedlach wiejskich, którzy będą związani z tymi zakładami przez wiele dziesięcioleci. Zasługują też na szybką realizację projekty powołania na wsi spółdzielni mieszkaniowych.</u>
+ <u xml:id="u-16.17" who="#PoselStarzecFeliks">Realizacja dyskutowanego dziś programu budownictwa mieszkaniowego uwarunkowana jest nie tylko decyzjami centralnymi, ale także inicjatywą, gospodarnością i oszczędnością poszczególnych jednostek, organizacji społecznych i gospodarczych, określonych wsi i gmin.</u>
+ <u xml:id="u-16.18" who="#PoselStarzecFeliks">Niezbędne jest, aby każda wieś, każda gmina opracowała własny program budownictwa mieszkaniowego na najbliższe lata. Program taki nie może być improwizacją. Powinien być efektem gruntownej analizy aktualnych i perspektywicznych możliwości rozwoju, uwzględniać wymogi współczesnego człowieka, ale także wybiegać w przyszłość. To co dziś zbudujemy będzie użytkowane w XXI wieku. Musi więc, jeśli nie wyprzedzać, to uwzględniać potrzeby przyszłych pokoleń.</u>
+ <u xml:id="u-16.19" who="#PoselStarzecFeliks">Analizując całość programu, a także przedstawione przez zainteresowane ministerstwa, organizacje oraz przedsiębiorstwa szczegółowe plany mobilizacji sił społecznych, w tym również naszej organizacji, Klub Poselski ZSL, w imieniu którego mam zaszczyt przemawiać, jest przekonany, że program ten stwarza możliwość realizacji ambitnych zadań w tej wiodącej dla podnoszenia poziomu życia człowieka dziedzinie. Dlatego też będziemy głosować za przyjęciem tego programu.</u>
+ <u xml:id="u-16.20" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-17">
+ <u xml:id="u-17.0" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Głos ma poseł Tadeusz Kwaśniewski.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-18">
+ <u xml:id="u-18.0" who="#PoselKwasniewskiTadeusz">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Przedstawiony projekt uchwały o perspektywicznym programie mieszkaniowym kondensuje wyniki ogólnonarodowej dyskusji zawarte w uchwale VI Zjazdu partii, rozwinięte w uchwale V Plenum KC PZPR.</u>
+ <u xml:id="u-18.1" who="#PoselKwasniewskiTadeusz">W środowiskach oddziaływania Stronnictwa Demokratycznego program ten — program budowy drugiej Polski — spotkał się z pełnym uznaniem i poparciem. Wynika to nie tylko z powszechnej akceptacji aktualnej polityki społeczno-gospodarczej, lecz również z faktu wytyczenia dróg kompleksowego rozwiązywania poszczególnych problemów tej polityki.</u>
+ <u xml:id="u-18.2" who="#PoselKwasniewskiTadeusz">Realizacja perspektywicznego programu mieszkaniowego jest integralnie związana z planem zagospodarowania przestrzennego kraju, określającego nie tylko rodzaje i formy rozmieszczenia oraz rozwoju zakładów wytwórczych, skupisk ludności i ochrony środowiska człowieka, lecz również rozwiązania problemów społecznych w czasie i przestrzeni — w tym budownictwa mieszkaniowego.</u>
+ <u xml:id="u-18.3" who="#PoselKwasniewskiTadeusz">Przedstawienie projektu ogólnokrajowego planu zagospodarowania przestrzennego już w połowie roku 1973 będzie ważnym elementem ułatwiającym realizację budownictwa mieszkaniowego i podjęcie prawidłowych rozwiązań urbanistycznych dla poszczególnych regionów kraju.</u>
+ <u xml:id="u-18.4" who="#PoselKwasniewskiTadeusz">Założona w programie perspektywicznym dynamika wzrostu budownictwa mieszkaniowego wymaga przestrzegania w projektowaniu i realizacji dużej dyscypliny inwestycyjnej i finansowej, zapewniającej efektywne wykorzystanie nakładów przeznaczonych na budownictwo mieszkaniowe. Na wielkość potrzeb mieszkaniowych w ujęciu perspektywicznym znaczny wpływ będą miały procesy demograficzne oraz ubytki powodowane zużyciem starej substancji mieszkaniowej. Według szacunku Głównego Urzędu Statystycznego około 60% zasobów stanowią mieszkania wybudowane przed 1939 rokiem, z czego około 2,5 mln mieszkań pochodzi jeszcze sprzed 1918 roku. Ten stan wymaga w okresie perspektywicznym etapowej wymiany około 2,3 mln mieszkań. Zapewnienie każdej rodzinie samodzielnego mieszkania i stworzenie rezerwy wolnych mieszkań wymagać będzie wybudowania około 7,3 mln mieszkań docelowo do 1990 roku.</u>
+ <u xml:id="u-18.5" who="#PoselKwasniewskiTadeusz">Pełne zaangażowanie w budowie drugiej Polski kieruje także naszą uwagę na konieczność utrzymania i modernizacji istniejącej substancji mieszkaniowej. Dla wyrównania dysproporcji między standardem nowych i starych mieszkań powinno się na podstawie rachunku ekonomicznego poddać modernizacji stare zasoby kwalifikujące się do użytkowania jeszcze przez dłuższy okres czasu.</u>
+ <u xml:id="u-18.6" who="#PoselKwasniewskiTadeusz">Klub Poselski Stronnictwa Demokratycznego pragnie zaakcentować, że wykonanie zadań budownictwa mieszkaniowego za 3 kwartały bieżącego roku napawa optymizmem i upoważnia do stwierdzenia, że zadania planu lat 1971— 1975 wybudowania 1 080 tys. mieszkań zostaną nie tylko wykonane, ale i przekroczone.</u>
+ <u xml:id="u-18.7" who="#PoselKwasniewskiTadeusz">Wysoki Sejmie! W realizacji programu perspektywicznego ma swój poważny udział budownictwo jednorodzinne, które już obecnie wykazuje szybki trend wzrostu. Angażując własne środki ludności, przy wydatnej pomocy kredytowej państwa, stanowi ono zasadniczą formę realizacji perspektywicznego programu w małych miastach i na wsi. Wbrew dotychczasowym poglądom będzie się ono rozwijało na terenach technicznie uzbrojonych, o które łatwiej na obrzeżach wielkich aglomeracji, mających warunki mieszkaniowe bardziej zróżnicowane niż pozostałe obszary kraju.</u>
+ <u xml:id="u-18.8" who="#PoselKwasniewskiTadeusz">Spółdzielczość mieszkaniowa — główny inwestor budownictwa wielorodzinnego — staje się także najpoważniejszym realizatorem budownictwa jednorodzinnego. Wykazuje ona znaczną elastyczność rozwiązań organizacyjnych opartych na zwiększaniu wkładu pracy przyszłych właścicieli.</u>
+ <u xml:id="u-18.9" who="#PoselKwasniewskiTadeusz">Preferujemy zabudowę w formie zwartej, w której będzie dominowała technologia uprzemysłowiona wykorzystująca gotowe, prefabrykowane elementy. Należy tu dalej poszukiwać właściwych rozwiązań, jak również skorzystać z obcych doświadczeń.</u>
+ <u xml:id="u-18.10" who="#PoselKwasniewskiTadeusz">W budownictwie jednorodzinnym rozproszonym, w małych miastach i na wsi, będzie dalej stosowana metoda tradycyjna z uwzględnieniem postępującej mechanizacji robót budowlanych i wykończeniowych, w której wykorzysta się w pełni materiały budowlane pochodzenia lokalnego. Powstają tu dodatkowe zadania dla spółdzielczości pracy i rzemiosła. Rząd stworzył wiele dogodnych warunków dla wykorzystania wszelkich inicjatyw służących zagospodarowaniu i produkcji materiałów budowlanych pochodzenia lokalnego, wykonywanej przez uspołecznioną i nie uspołecznioną drobną wytwórczość oraz sposobem gospodarczym.</u>
+ <u xml:id="u-18.11" who="#PoselKwasniewskiTadeusz">Niedobór mocy wykonawstwa budowlanego w skali krajowej, w porównaniu do rosnących szybko potrzeb remontowo-budowlanych, stwarza dodatkową konieczność ponadplanowego wzrostu mocy w spółdzielczości pracy, m.in, poprzez organizowanie sieci spółdzielczych placówek remontowo-budowlanych we wszystkich powiatach.</u>
+ <u xml:id="u-18.12" who="#PoselKwasniewskiTadeusz">Należy także wykorzystać wszelkie inne rezerwy. Rezerwy takie istnieją w rzemiośle. Szacujemy je na około 20 mld zł rocznie, przy przerobie liczonym na osobę 100 tys. zł i zatrudnieniu przeciętnym 4 — 5 osób w jednym zakładzie.</u>
+ <u xml:id="u-18.13" who="#PoselKwasniewskiTadeusz">W rzemieślniczej spółdzielczości zrzeszonych jest przeszło 39% zakładów; jest to najwyższy wskaźnik ze wszystkich branż rzemiosła. Założony dla rzemiosła do roku 1980 wzrost wartości usług remontowo-budowlanych jest realny i możliwy do wykonania pod warunkiem stworzenia zachęt ekonomicznych do podejmowania przez rzemiosło świadczeń usługowych na rzecz ludności z jednej strony, a z drugiej — poprzez zwiększenie popytu ludności na usługi rzemieślników w wyniku atrakcyjności ekonomicznej świadczeń usługowych rzemieślnika dla indywidualnego zleceniodawcy w porównaniu do kosztu usługi świadczonej np. po sąsiedzku albo przez nie zarejestrowanego rzemieślnika.</u>
+ <u xml:id="u-18.14" who="#PoselKwasniewskiTadeusz">Także narzędzia służące do wykonywania małych robót powinny ulec unowocześnieniu. Wzrost dostaw narzędzi może nastąpić zarówno od producentów nie uspołecznionych, jak i uspołecznionych. Wydajność pracy z przyczyny braku odpowiednich, nowoczesnych narzędzi jest obecnie zbyt niska i może powodować nadmierne zapotrzebowanie na siłę roboczą.</u>
+ <u xml:id="u-18.15" who="#PoselKwasniewskiTadeusz">Ze względu na wagę wykonywanych przez rzemiosła budowlane prac na rzecz realizacji perspektywicznego programu mieszkaniowego — powinny być one otoczone szczególną opieką Centralnego Związku Rzemiosła, a pracownicy powinni mieć dogodne warunki zdobywania kwalifikacji zawodowych i doskonalenia zawodowego.</u>
+ <u xml:id="u-18.16" who="#PoselKwasniewskiTadeusz">Równie ważnym zadaniem rzemiosł budowlanych, do czasu osiągnięcia przez gospodarkę uspołecznioną mocy przerobowych potrzebnych na zaspokojenie potrzeb budownictwa, jest udział w zakresie remontów i modernizacji — stosownie do ustaleń uchwały nr 19 Rady Ministrów z dnia 22 stycznia 1972 r. oraz postępującego procesu dekapitalizacji zasobów.</u>
+ <u xml:id="u-18.17" who="#PoselKwasniewskiTadeusz">Sprecyzowanie aktualnych potrzeb na usługi budowlane z przyczyny braku dokładnych informacji o stanie technicznym zasobów, tworzonych na przestrzeni minionych lat za pomocą różnorodnej techniki budowlanej i materiałów, nie jest w pełni możliwe. W tym celu niezbędne wydaje się przeprowadzenie w całym kraju inwentaryzacji dla pełniejszego rozeznania stanu technicznego budynków i ustalenia kolejności zadań remontowych według kryteriów ekonomicznej opłacalności.</u>
+ <u xml:id="u-18.18" who="#PoselKwasniewskiTadeusz">Występujące niedobory w zakresie remontów w gospodarce uspołecznionej powinny wpłynąć na przyspieszenie tempa wzrostu własnych mocy przerobowych, względnie na powoływanie nowych przedsiębiorstw i zakładów uspołecznionych. Odciąży to rzemiosła budowlane, które mimo ustalonych limitów i określonych kierunków rozwoju, na skutek sugestii terenowych władz przyjmują zlecenia gospodarki uspołecznionej. Zlecenia powinny być prawidłowo rozdzielane i bilansowane przez rady narodowe, odpowiedzialne za wykonanie planu i budżetu, aby me dopuścić do powstawania możliwości kapitalizacji warsztatów. Stworzenie silnych ośrodków gminnych i powierzenie im spraw budowlanych ułatwi prawidłowe ukierunkowanie działalności rzemiosł budowlanych na. rzecz usług dla ludności wsi.</u>
+ <u xml:id="u-18.19" who="#PoselKwasniewskiTadeusz">Wysoka Izbo! Perspektywiczna wizja kompleksowego rozwiązania spraw mieszkaniowych i związany z tym rozwój przemysłów powinny mobilizować całe społeczeństwo, a zwłaszcza młodzież, dla której ten program będzie realizowany.</u>
+ <u xml:id="u-18.20" who="#PoselKwasniewskiTadeusz">Posłowie Stronnictwa Demokratycznego, świadomi wielkości zadań czekających cały kraj, będą głosowali za przyjęciem przez Wysoki Sejm uchwały o perspektywicznym programie mieszkaniowym.</u>
+ <u xml:id="u-18.21" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-19">
+ <u xml:id="u-19.0" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Głos ma poseł Stanisława Świderska.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-20">
+ <u xml:id="u-20.0" who="#PoselSwiderskaStanislawa">Wysoki Sejmie! Na dzisiejszym posiedzeniu poświęconym tak istotnemu społecznie, tak węzłowemu problemowi, jakim jest zatwierdzenie programu budownictwa mieszkaniowego-w kraju do-roku 1990, chciałabym przedstawić sytuację w Łodzi, mieście, które po Warszawie zajmuje drugie miejsce wśród wielkich miast w Polsce. Łódź i przemysł — to jakby synonimy. W wyobraźni kojarzy się to miasto jeszcze nadal z lasem kominów i wytężoną pracą włókniarzy.</u>
+ <u xml:id="u-20.1" who="#PoselSwiderskaStanislawa">Kominów jest w Łodzi coraz mniej, ale trwa tam wytężona praca we wszystkich dziedzinach gospodarki, a także uciążliwa praca łódzkich włókniarek.</u>
+ <u xml:id="u-20.2" who="#PoselSwiderskaStanislawa">Przemysł łódzki rzeczywiście wywiera zdecydowany wpływ na charakter naszego miasta, na jego strukturę ludnościową i zatrudnienie. Przemysł ten daje 4,5% globalnej produkcji, a. przemysł włókienniczy i odzieżowy — jedną czwartą produkcji krajowej. Trzeba przy tym pamiętać, że przemysł ten charakteryzuje się wysokim stopniem zużycia środków trwałych — budynków i parku maszynowego.</u>
+ <u xml:id="u-20.3" who="#PoselSwiderskaStanislawa">Wskaźnik zatrudnienia w przemyśle w naszym mieście jest najwyższy w kraju. Wynosi on 280 osób na tysiąc mieszkańców. Udział kobiet w liczbie zatrudnionych nie jest w żadnym mieście w kraju tak wysoki, jak w Łodzi. Wynosi on ogółem w przemyśle około 50%, a ponad 60% w przemyśle włókienniczym i odzieżowym. Ten stan rzeczy wyznacza określone potrzeby unowocześniania przemysłu i uwzględnienia konieczności, w szerszym niż dotychczas stopniu, poprawy warunków socjalno-bytowych ludności.</u>
+ <u xml:id="u-20.4" who="#PoselSwiderskaStanislawa">Bardzo zmieniło się oblicze urbanistyczne miasta. Rozbudowane zostały osiedla mieszkaniowe, dzielnice przemysłowe, poprawił się stan sanitarny i estetyka miasta. W stosunkowo najmniejszym stopniu zmieniło się śródmieście, jednak i tutaj spostrzega się zachodzące przemiany.</u>
+ <u xml:id="u-20.5" who="#PoselSwiderskaStanislawa">Mimo niewątpliwie znacznej poprawy warunków pracy i życia ludności w dalszym ciągu niedostateczny jest stopień odrabiania zaległości, a szczególnie trudna jest w naszym mieście sytuacja mieszkaniowa. Pamiętać jednak trzeba, że wynika to z historycznego rozwoju Łodzi.</u>
+ <u xml:id="u-20.6" who="#PoselSwiderskaStanislawa">Niska jest wartość techniczna starych zasobów mieszkaniowych, o czym świadczy duży jeszcze odsetek mieszkań jedno-i dwuizbowych, nie posiadających podstawowych urządzeń technicznych. Według spisu powszechnego z 1970 roku tylko 71% ogólnej liczby mieszkań ma wodociągi, 52% — urządzenia kanalizacyjno-sanitarne, 57% — urządzenia gazowe. Ogromny jest to postęp w stosunku do stanu z 1946 roku, jednak nadal poziom wyposażenia technicznego mieszkań odbiega od poziomu, jaki istnieje w innych dużych ośrodkach miejskich w kraju.</u>
+ <u xml:id="u-20.7" who="#PoselSwiderskaStanislawa">Każdy z nas docenia, jak duże znaczenie dla umocnienia poczucia stabilności każdej rodziny w społeczeństwie ma samodzielne mieszkanie. Ważną rzeczą jest standard mieszkań, ich wielkość, sposób zabudowy osiedla, co wiąże się bezpośrednio z ilością zieleni oraz z terenami wypoczynku dla starszych i miejscem zabaw dla dzieci.</u>
+ <u xml:id="u-20.8" who="#PoselSwiderskaStanislawa">Ogromna ranga należytych warunków mieszkaniowych w życiu społeczeństwa znalazła swój wyraz w przyjętych na VI Zjeździe partii, a następnie skonkretyzowanych na V Plenum Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, podstawowych założeniach perspektywicznego planu budownictwa mieszkaniowego, którego realizacja pozwoli nam do 1990 roku rozwiązać problem mieszkaniowy w kraju.</u>
+ <u xml:id="u-20.9" who="#PoselSwiderskaStanislawa">Tak jak w całym kraju, tak i w Łodzi, zagadnieniem węzłowym jest sprawa budownictwa mieszkaniowego. Nasze bezpośrednie kontakty z ludnością wskazują niezbicie na fakt, że bolączką numer jeden, z którą zwracają się do nas wyborcy, są interwencje w sprawie mieszkań.</u>
+ <u xml:id="u-20.10" who="#PoselSwiderskaStanislawa">W okresie powojennym budownictwo mieszkaniowe rozwijało się w Łodzi systematycznie i stale zwiększały się nakłady na ten cel. Wybudowano w tym czasie w Łodzi około 300 tys. izb, jednak liczba ta nie była wystarczająca w stosunku do potrzeb dynamicznie rozwijającego się miasta. Ogólne polepszenie warunków mieszkaniowych ludności znajduje wyraz we wskaźniku zagęszczenia mieszkań, który w 1970 roku wynosił 1,32 osób na izbę, a w 1975 roku będzie wynosił 1,14 osób na izbę. Jak już powiedziałam, poprawa ta nie jest wystarczająca. W naszym mieście czeka obecnie na mieszkania ponad 60 tys. rodzin. Zwiększająca się liczba młodzieży rozpoczynającej samodzielne życie stwarza określone potrzeby, które bezwzględnie muszą być zaspokojone. Na mieszkanie spółdzielcze czeka się w Łodzi od 5 do 8 lat. Zadania, które na lata 1971— 1975 zakładają wybudowanie w Łodzi 150 tys. izb, to jest około 50 tys. mieszkań, są niewystarczające na zaspokojenie potrzeb. W końcu 1975 r. jeszcze ponad 50 tys. rodzin czekać będzie na mieszkania. Wykonanie założeń uchwalonego perspektywicznego programu budownictwa mieszkaniowego w Łodzi pozwoli w 1980 r. zlikwidować uciążliwe oczekiwanie na mieszkanie. Każda rodzina mieć będzie samodzielne mieszkanie, a na każdego mieszkańca przypadać będzie jedna izba.</u>
+ <u xml:id="u-20.11" who="#PoselSwiderskaStanislawa">Obecnie nie chodzi tylko o nakłady inwestycyjne, które są zabezpieczone w planach gospodarczych, lecz o zdolności wykonawcze łódzkich przedsiębiorstw budowlanych i montażowych.</u>
+ <u xml:id="u-20.12" who="#PoselSwiderskaStanislawa">Obecne moce produkcyjne budownictwa nie są dostateczne, by sprostać stojącym przed nim zadaniom. Ponieważ absolutnie nie może być mowy o ograniczeniu lub opóźnieniu w realizacji budownictwa mieszkaniowego, podstawowym zadaniem staje się takie działanie, które zabezpieczy dostosowanie zdolności wykonawczych budownictwa do założonych zadań inwestycyjnych. Wiemy, że nie jest to sprawa prosta i łatwa do rozwiązania. Wiemy również, że tego problemu nie załatwimy we własnym zakresie, że bezwzględnie pilnie potrzebna jest nam pomoc ze strony resortu nadzorującego działalność jednostek budownictwa w Łodzi, a mianowicie Ministerstwa Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych.</u>
+ <u xml:id="u-20.13" who="#PoselSwiderskaStanislawa">Węzłowe sprawy do załatwienia, od których zależy realizacja zadań produkcyjnych budownictwa w naszym mieście, a zwłaszcza realizacja założonego programu budownictwa mieszkaniowego — to zabezpieczenie nakładów na budowę fabryk-domów, modernizacja baz i wytwórni elementów budowlanych, a także zapewnienie dostaw materiałów i sprzętu budowlanego w takiej ilości i z taką częstotliwością — by przedsiębiorstwa mogły wywiązywać się ze swoich zadań.</u>
+ <u xml:id="u-20.14" who="#PoselSwiderskaStanislawa">Dla mieszkańców naszego miasta, a w szczególności dla pracujących kobiet, równie ważna jak budownictwo mieszkaniowe jest równoczesna realizacja obiektów towarzyszących, takich jak lokale handlowe i gastronomiczne, pawilony usługowe, żłobki, przedszkola, szkoły, ośrodki zdrowia i placówki kulturalne. Wyraźne opóźnienie działania w tym zakresie szczególnie dotkliwie odczuwają mieszkańcy łódzkich osiedli mieszkaniowych. Na to zagadnienie budowlani muszą zwrócić baczniejszą uwagę. Budowa obiektów towarzyszących powinna postępować równolegle z oddawaniem do użytku nowych mieszkań. Jest niezmiernie istotne, aby w miejscu swego zamieszkania ludzie mogli zaopatrzyć się w artykuły spożywcze i przemysłowe, by mogli w swoim osiedlu umieścić dziecko w żłobku czy w przedszkolu, by w celu skorzystania z działalności placówek usługowych nie musieli odbywać długich wędrówek do centrum miasta.</u>
+ <u xml:id="u-20.15" who="#PoselSwiderskaStanislawa">Dobrze zbudowane, o odpowiednim standardzie, estetycznie urządzone i dobrze wyposażone osiedle mieszkaniowe w istotny sposób wpływać będzie na dobre samopoczucie i zadowolenie mieszkańców, a to z kolei procentować będzie w postaci większej wydajności i lepszej jakości pracy, przyczyniając się do pomnażania bogactwa naszego kraju. Klasa robotnicza Łodzi widzi i docenia zmiany zachodzące ostatnio w naszym kraju oraz bierze w nich aktywny udział.</u>
+ <u xml:id="u-20.16" who="#PoselSwiderskaStanislawa">Chcę Was zapewnić Obywatele Posłowie, że ludzie pracy naszego miasta, zawsze ofiarni w trudzie i w walce, nie będą skąpić sił, by przysparzać środków na realizację prezentowanego Sejmowi perspektywicznego programu mieszkaniowego — na pożytek całego narodu i naszej socjalistycznej ojczyzny.</u>
+ <u xml:id="u-20.17" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-21">
+ <u xml:id="u-21.0" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Głos ma poseł Zenon Komender,</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-22">
+ <u xml:id="u-22.0" who="#PoselKomenderZenon">Obywatelu Marszałku! Wysoka Izbo! W swoim wystąpieniu pragnąłbym nawiązać do tych stwierdzeń projektu uchwały i do tych głosów w dyskusji, w których wskazywano na ścisły związek budownictwa mieszkaniowego z polityką przestrzenną. Sytuacja i potrzeby mieszkaniowe są zawsze jednym z głównych wyznaczników kształtujących koncepcje tej polityki. Zwłaszcza w planowaniu regionów i subregionów muszą być rozważane konsekwencje wariantowych rozwiązań przestrzennych oraz możliwości i drogi zaspokojenia potrzeb mieszkaniowych. Jednocześnie budownictwo mieszkaniowe powinno być w sposób właściwy włączone w realizację już przyjętych koncepcji zagospodarowania przestrzennego.</u>
+ <u xml:id="u-22.1" who="#PoselKomenderZenon">Przewidywane w programie mieszkaniowym rozmiary budownictwa są bardzo duże. W miastach przekraczają one ilościowy stan obecnie istniejących zasobów, a na wsi budownictwo to wyniesie przeszło 50% obecnej liczby mieszkań. Stąd też poważnej rozwagi wymaga wykorzystanie tak ogromnego wysiłku inwestycyjnego nie tylko dla poprawy warunków mieszkaniowych, lecz również dla polityki przestrzennej, dla przekształcania sieci osadniczej, tworzenia nowoczesnych osad wiejskich i dla istotnej rozbudowy i przebudowy miast.</u>
+ <u xml:id="u-22.2" who="#PoselKomenderZenon">Przedstawione w projekcie wielkości określające rozmiary budownictwa mieszkaniowego odnoszą się do okresu dwudziestoletniego i uwzględniają obszar całego kraju. Ujmowane są całościowo, natomiast realizacja tego programu dokonywać się będzie w rozproszeniu przestrzennym w oparciu o plany roczne i wieloletnie. Powstają stąd obawy, że coroczne lokalne, doraźne, nie wynikające z całościowej koncepcji decyzje mogą doprowadzić do niewłaściwego pokierowania budownictwem, właśnie z punktu widzenia polityki przestrzennej. Dotyczy to szczególnie niebezpieczeństwa zaprzepaszczenia możliwości stworzenia i realizacji nowoczesnych oraz społecznie i ekonomicznie efektywnych koncepcji kształtowania sieci osadniczej w naszym kraju.</u>
+ <u xml:id="u-22.3" who="#PoselKomenderZenon">Specjaliści, a również i działacze społeczni postulują, aby dla uniknięcia tego niebezpieczeństwa podjąć już dziś działania, z których najważniejszym jest wyprzedzające i możliwie wczesne przygotowanie założeń perspektywicznych planów przestrzennego rozmieszczenia ludności i pożądanych przemieszczeń między regionami i w obrębie regionów, a szczególnie szybkie opracowanie programu rozwoju największych aglomeracji przemysłowo-miejskich. Konieczne jest także przygotowanie na podstawie tych założeń planów zagospodarowania przestrzennego — jako podstawy lokalizacyjnej inwestycji z zakresu infrastruktury społecznej, przez którą rozumiem podstawowy układ instytucji i urządzeń służących zaspokojeniu społecznych potrzeb mieszkaniowych, komunalnych, zdrowotnych, oświatowych, kulturalnych.</u>
+ <u xml:id="u-22.4" who="#PoselKomenderZenon">Perspektywiczna polityka społeczna powinna w tej dziedzinie wysuwać pod adresem planu przestrzennego postulat operowania w odniesieniu do wielkości docelowych — obok dotychczas stosowanych średnich — również wielkościami minimalnymi, szczególnie w zakresie standardu mieszkaniowego i komunalnego, budowy żłobków, przedszkoli, ośrodków zdrowia, szpitali, kin, teatrów, placówek handlowo-usługowych.</u>
+ <u xml:id="u-22.5" who="#PoselKomenderZenon">Zdaniem posłów Koła Poselskiego — „Pax”, w imieniu których mam zaszczyt przemawiać, należy w planach przestrzennych uwzględniać w uzasadnionym zakresie potrzeby instytucji religijnych. Powinny one znaleźć się w planowaniu w sposób naturalny, ponieważ są potrzebne wierzącym ludziom pracy do normalnego życia.</u>
+ <u xml:id="u-22.6" who="#PoselKomenderZenon">Na podstawie całościowego planu przestrzennego zagospodarowania kraju tworzone powinny być programy wycinkowe dla poszczególnych miejscowości, miast i terenów zurbanizowanych. Społeczna dyskusja nad kształtem tych planów w poważny sposób aktywizować będzie inicjatywę społeczną i przyczyni się do pełniejszego zrozumienia całościowej koncepcji społeczno-gospodarczego rozwoju Polski.</u>
+ <u xml:id="u-22.7" who="#PoselKomenderZenon">Wiemy — dzisiaj była już o tym mowa — że od pewnego czasu prowadzone są prace nad przygotowaniem całościowej koncepcji przestrzennego zagospodarowania kraju. Dobrze byłoby, aby możliwie szerokie kręgi specjalistów i działaczy społecznych mogły uczestniczyć już teraz w dyskusjach nad tymi założeniami.</u>
+ <u xml:id="u-22.8" who="#PoselKomenderZenon">Pomyślna realizacja nowych częściowych koncepcji przestrzennego zagospodarowania kraju zależeć będzie przecież przede wszystkim od uczynienia z tych planów — planów znanych, (społecznie akceptowanych i w pełni obowiązujących. Wszelka płynność i niezdecydowanie doprowadzić mogą do ciągłego prezentowania coraz to nowych koncepcji, mających często na względzie interesy partykularne, chwilowe, nie ogólnospołeczne.</u>
+ <u xml:id="u-22.9" who="#PoselKomenderZenon">Wysoka Izbo! Konstruując wycinkowe programy budownictwa mieszkaniowego, trzeba uruchamiać wszystkie środki, które pozwolą tworzyć w toku inwestowania kompletne zespoły osiedli, a nie jak to ciągle się zdarza i była o tym mowa w dzisiejszej dyskusji — osiedla kalekie, bez pełnego wyposażenia w niezbędne urządzenia podstawowe. Aby to osiągnąć, potrzebne jest stosowanie tych środków, o których jest mowa w projekcie uchwały w odniesieniu do struktury inwestorskiej i zasad finansowania budownictwa oraz gospodarki zasobami mieszkaniowymi.</u>
+ <u xml:id="u-22.10" who="#PoselKomenderZenon">Wiadomo, że działania inwestycyjne i remontowe planowane były dotychczas na krótkie okresy, a zamierzenia w tym względzie często nie obejmowały całokształtu poczynań w danym mieście czy osiedlu, ograniczając się do budownictwa i akcji remontowych, opartych na środkach dotacyjnych lub kredytach państwowych. Zbyt rzadko obejmowano planowymi remontami i modernizacją obiekty właścicieli indywidualnych, chociaż budynki te stanowią ogromną część zasobów, zwłaszcza w małych miastach.</u>
+ <u xml:id="u-22.11" who="#PoselKomenderZenon">Dobór metod i środków realizacji programów gospodarki mieszkaniowej powinien pozostawać w całości w gestii organu tworzącego ten program, a więc odpowiedniej rady narodowej. Powinno się jej pozostawić swobodę w przeznaczeniu środków w poszczególnych podokresach na różne formy budownictwa, na różne grupy inwestorskie, a także w rozdzielaniu środków na budowę nowych mieszkań oraz na remonty i modernizację. Centralnie wyznaczana struktura inwestorska i proporcje między budownictwem a remontami mogą służyć jako ogólna wytyczna, że lokalnie należy dopuszczać do odchyleń, stosownie do sytuacji i potrzeb.</u>
+ <u xml:id="u-22.12" who="#PoselKomenderZenon">Z perspektywicznego programu mieszkaniowego wynika, że rozszerzać się będzie zakres finansowania budownictwa i utrzymywania zasobów mieszkaniowych ze środków ludności. W tej sytuacji trzeba zapewnić lepsze warunki do realizacji prawa wyboru form zabudowy i miejsca zamieszkiwania. Preferencje ludności powinny być brane pod uwagę przy tworzeniu koncepcji przekształceń sieci osadniczej oraz koncepcji miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego. Na pewno będą się zdarzać pewne rozbieżności między ogólnymi koncepcjami planu a preferencjami części ludności. Szczególnie może to występować na wsiach i w małych miasteczkach. Należy wtedy zawsze szukać nieadministracyjnych sposobów skłaniania ludności do realizacji zabudowy zgodnie z rysującymi się w perspektywie społecznie i ekonomicznie uzasadnionymi przeobrażeniami w strukturze gospodarki rolnej. Uniknie się wtedy niezamierzonego marnotrawstwa środków i ludzkiej energii. Możliwość taką dają m.in. elastyczne metody finansowania budownictwa mieszkaniowego i gospodarczego na wsiach i w małych miasteczkach.</u>
+ <u xml:id="u-22.13" who="#PoselKomenderZenon">W większych miastach preferencyjna polityka kredytowa powinna być wykorzystana do organizowania zespołowego budownictwa jednorodzinnego.</u>
+ <u xml:id="u-22.14" who="#PoselKomenderZenon">Specjalnego potraktowania wymagać musi budownictwo indywidualne na terenach wczasowo-wypoczynkowych. Warto podnosić tam standard powierzchniowy mieszkań i stosować powszechniej dodatkowe ulgi w polityce kredytowej. Przyczynić się to może do rozwiązania trudnego problemu wypoczynku części ludności miejskiej bez sięgania jedynie do środków państwowych i bez zagrożeń dla środowiska naturalnego, które stwarza u nas często masowe budownictwo typu hotelowo-pensjonatowego.</u>
+ <u xml:id="u-22.15" who="#PoselKomenderZenon">Wysoka Izbo! VI Zjazd partii wysoko podniósł rangę planowania długofalowego i postawił zadanie opracowania wielu programów w odniesieniu do najważniejszych dziedzin polityki społecznej i gospodarczej. Perspektywiczny program mieszkaniowy jest wypełnieniem tego zadania w odniesieniu do bodaj najważniejszej dziś u nas potrzeby społecznej. Warunki mieszkaniowe wywierają bowiem zasadniczy wpływ na kulturowy i cywilizacyjny poziom społeczeństwa, decydują w wielkiej mierze o dobrobycie, o stabilizacji i rozwoju rodziny. Poza tym nie można zapominać, że odpowiednie do skali potrzeb budownictwo mieszkaniowe i właściwa polityka mieszkaniowa dynamizują całą gospodarkę, m.in. dlatego, że są ważnym elementem warunkującym ogólnospołeczną i indywidualną wydajność pracy. Wreszcie polityka mieszkaniowa może skutecznie kształtować konsumpcję.</u>
+ <u xml:id="u-22.16" who="#PoselKomenderZenon">Wiadomo, że poprzednio cały ten kompleks problemów społeczno-gospodarczych był niedoceniany, a wynikiem tego były znane napięcia społeczne. Uchwały VI Zjazdu partii, a ostatnio V Plenum KC stanowią zasadniczy rzec można dziejowy — zwrot w tej dziedzinie. Po raz pierwszy w naszej historii postawione zostało przed społeczeństwem ogromne zadanie zapewnienia w ciągu jednego pokolenia, w ciągu najbliższych piętnastu lat, każdej rodzinie samodzielnego, odpowiadającego aktualnym wymogom, mieszkania.</u>
+ <u xml:id="u-22.17" who="#PoselKomenderZenon">Uchwała V Plenum KC PZPR określa etapy i środki realizacji tego ogromnego zamierzenia. Konieczne jest więc, aby cały naród uczestniczył w tym wielkim dziele. Mówił o tym I Sekretarz Komitetu Centralnego Edward Gierek podczas obrad V Plenum Komitetu Centralnego partii: — „Cały naród swą pracą przyczyni się do urzeczywistnienia tego programu, który nadaje konkretny kształt marzeniom o mieszkaniu, programu odpowiadającego potrzebom i aspiracjom naszego socjalistycznego społeczeństwa”.</u>
+ <u xml:id="u-22.18" who="#PoselKomenderZenon">Posłowie Koła Poselskiego — „Pax” z satysfakcją będą głosować za przyjęciem sejmowej uchwały o perspektywicznym programie mieszkaniowym, mając przy tym pełną świadomość ogromu wynikających z niej zadań dla całego społeczeństwa.</u>
+ <u xml:id="u-22.19" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-23">
+ <u xml:id="u-23.0" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Zarządzam 30-minutową przerwę.</u>
+ <u xml:id="u-23.1" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu od godz. 12 min. 20 do godz. 13)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-24">
+ <u xml:id="u-24.0" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Wznawiam posiedzenie. Głos zabierze poseł Mieczysław Medeński.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-25">
+ <u xml:id="u-25.0" who="#PoselMedenskiMieczyslaw">Obywatelko Marszałku! Wysoki Sejmie! Jako rolnik chciałbym poruszyć zagadnienie mieszkań na terenach wiejskich.</u>
+ <u xml:id="u-25.1" who="#PoselMedenskiMieczyslaw">Wypełnianie przez wieś przypadających jej zadań wymaga posiadania odpowiednich obiektów budowlanych. Wiejskie obiekty budowlane można podzielić na mieszkalne i niemieszkalne, te drugie natomiast — na inwentarskie, składowe i inne.</u>
+ <u xml:id="u-25.2" who="#PoselMedenskiMieczyslaw">Wprawdzie w zagrodzie rolnika wszystkie obiekty są jednakowo ważne, ich związek z produkcją może być jednak mniej lub bardziej ścisły. Z tego względu zwracano dotychczas uwagę głównie na budowę obiektów służących bezpośrednio produkcji rolnej i hodowlanej. Problem budownictwa mieszkaniowego na wsi traktowany był w zasadzie z konieczności drugoplanowo, chociaż dom w gospodarstwie rolnym jest przecież częściowo i obiektem produkcyjnym. W niektórych gospodarstwach chłoporobotników, a szczególnie ludności nierolniczej, mieszkającej na wsi, dom mieszkalny bywa zazwyczaj jedynym obiektem o charakterze trwałym. Wymagania tej ludności odnośnie do warunków mieszkaniowych są na ogół wyższe od wymagań ludności rolniczej. Wpływa na to między innymi bliższy kontakt z ludnością miejską i dążenie do naśladowania jej warunków życia i mieszkania.</u>
+ <u xml:id="u-25.3" who="#PoselMedenskiMieczyslaw">Mieszkanie jest jednym z podstawowych składników określających warunki bytu, jest poważnym czynnikiem zachęcającym do przenoszenia się do miasta. Zwraca na to uwagę szczególnie młodzież, której część przeniesienie się do miasta uważa za awans społeczny. Dobre warunki mieszkaniowe na terenach wiejskich mogą więc powstrzymać nadmierną migrację i jej ujemne skutki zarówno dla wsi, jak i dla miast.</u>
+ <u xml:id="u-25.4" who="#PoselMedenskiMieczyslaw">Bez odpowiednich mieszkań nie można sprowadzić na stałe na wieś niezbędnej kadry specjalistów, a jest to proces nieodzowny, wynikający z przemian zachodzących w rolnictwie. Wiadomo bowiem, że ludność wiejska zatrudniona bezpośrednio w produkcji rolnej starzeje się, a produkcja rolna musi w szybkim tempie wzrastać, by zaspokoić stale rosnące potrzeby żywnościowe społeczeństwa. W związku z tym powstaje pilna potrzeba dalszego rozwinięcia wszelkich form usług, które pozwoliłyby zmniejszyć ciężar pracy rolnika. Rozwiązanie tego problemu w ramach nowego podziału administracyjnego i utworzenia gmin mają zapewnić gminne ośrodki usługowe zarówno dla usług produkcyjnych, jak i komunalnych.</u>
+ <u xml:id="u-25.5" who="#PoselMedenskiMieczyslaw">Chciałbym się posłużyć przykładem woj. bydgoskiego — które mam zaszczyt reprezentować. Zasoby mieszkaniowe na wsi w woj. bydgoskim w okresie od 1966 do 1970 roku wzrosły w nowo wybudowanych budynkach mieszkalnych o 11,4%, z tego około 21% — to budynki mieszane, inwentarsko-mieszkaniowe, w których warunki mieszkalne nie są najlepsze. Ogólnie w województwie jest około 50% budynków zaniedbanych i wymagających remontów, około 45% — w dobrym i bardzo dobrym stanie, natomiast około 5% — to budynki, które należy przeznaczyć do rozbiórki. Wskaźnik wzrostu izb na wsi w latach 1960 — 1970 jest jednym z najniższych w kraju i wynosi 25,6% (średnia krajowa — 29%), w miastach woj. bydgoskiego — 39%, a w kraju — 40,6%.</u>
+ <u xml:id="u-25.6" who="#PoselMedenskiMieczyslaw">W woj. bydgoskim przeciętna powierzchnia użytkowa mieszkań przypadająca na osobę i to zarówno na terenie miast, jak i wsi jest niższa od przeciętnej krajowej.</u>
+ <u xml:id="u-25.7" who="#PoselMedenskiMieczyslaw">Bardzo niekorzystnie przedstawia się również problem wyposażenia mieszkań na wsi w instalacje sanitarno-higieniczne, jak wodociągi, ustępy spłukiwane i gaz z sieci.</u>
+ <u xml:id="u-25.8" who="#PoselMedenskiMieczyslaw">Mieszkania wyposażone w wodociągi stanowiły na wsi w 1960 r. 3%, a w 1970 roku 12,9% ogółu mieszkań. W miastach wskaźnik ten wynosił 72,7%.</u>
+ <u xml:id="u-25.9" who="#PoselMedenskiMieczyslaw">Na wsi bydgoskiej nie ma dotąd mieszkań wyposażonych w gaz z sieci. Woj. bydgoskie znajduje się również jeszcze poniżej przeciętnej krajowej w zakresie wyposażenia mieszkań w podstawowa instalacje. Wprawdzie od 1970 r. nastąpił dalszy postęp w instalowaniu urządzeń sanitarno-higienicznych w mieszkaniach na wsi, co jest wynikiem pewnej poprawy w zaopatrzeniu w armaturę do tych instalacji, jednak stan obecny wymaga radykalnej i szybkiej poprawy.</u>
+ <u xml:id="u-25.10" who="#PoselMedenskiMieczyslaw">Osobnym zagadnieniem w rolnictwie jest sprawa zaopatrzenia wsi w wodę pitną, potrzebną zarówno do produkcji rolnej, jak i na potrzeby domowe. Mamy w kraju jeszcze poważną liczbę wsi, w których występuje stały brak wody (w woj. bydgoskim — 163 wsie), która dowożona jest z odległości kilku kilometrów. Dlatego uważam, że powinny zostać zwiększone wysiłki zmierzające do rozwiązania problemu zaopatrzenia wsi w wodę. Tam gdzie są warunki ku temu, należy poprzez budowę wodociągów, doprowadzić wodę bezpośrednio do budynków. Natomiast dla gospodarstw we wsiach o rozproszonej zabudowie, należałoby zapewnić odpowiednią liczbę takich urządzeń, jak hydrofory, pompy głębinowe lub inne urządzenia. Odpowiednie przemysły powinny stosownie do wytycznych planu zwiększyć produkcję tych urządzeń.</u>
+ <u xml:id="u-25.11" who="#PoselMedenskiMieczyslaw">Wysoki Sejmie! Wykonując zadania w zakresie budownictwa mieszkaniowego, zawarte w przedstawionym Wysokiej Izbie projekcie uchwały, zrealizujemy uzasadnione pragnienia milionów obywateli dążących do posiadania własnego mieszkania, a stworzone przez ustawę z lipca 1972 r. o terenach budownictwa jednorodzinnego i zagrodowego warunki spowodują zmniejszenie migracji ludności ze wsi do miasta.</u>
+ <u xml:id="u-25.12" who="#PoselMedenskiMieczyslaw">W związku z powyższym, liczba mieszkań przewidziana w perspektywicznym programie dla wsi, a wynosząca około 2 mln — na ogólną liczbę ponad 7 mln, przy złym stanie obecnych zasobów mieszkaniowych może okazać się niewystarczająca.</u>
+ <u xml:id="u-25.13" who="#PoselMedenskiMieczyslaw">Indywidualne budownictwo na wsi realizowane było i jest nadal sposobem gospodarczym, głównie przez samych rolników, z pomocą wiejskich rzemieślników budowlanych. Zwiększone zadania budownictwa mieszkaniowego wymagać więc będą przygotowania odpowiedniej liczby fachowców-rzemieślników zarówno budowlanych, jak i z dziedziny wodno-kanalizacyjnej i elektrycznej. Obecnie przygotowywane kadry zatrudniane są przez uspołecznione jednostki wykonawstwa budowlanego, natomiast 'wieś ma stałe 'trudności w uzyskiwaniu wykonawców w celu realizacji zaplanowanych inwestycji. W celu usunięcia tych trudności kadrowych należałoby zreformować system kształcenia kadr dla budownictwa wiejskiego, stwarzając bardziej zachęcające warunki dla napływu młodzieży do tego zawodu. Dla rozwiązania problemu wykonawstwa budowlanego, należałoby moim zdaniem, w każdym powiecie powołać przedsiębiorstwu wykonujące inwestycje w sektorze uspołecznionym. Natomiast dla indywidualnego budownictwa powołać w każdej gminie, przy kółkach rolniczych lub gminnych spółdzielniach czy też przy gminnych radach narodowych specjalne brygady budowlane, które na zlecenie rolników^7^ wykonywałyby roboty budowlano-remontowe łącznie z instalacjami towarzyszącymi.</u>
+ <u xml:id="u-25.14" who="#PoselMedenskiMieczyslaw">Dla ludności wiejskiej, nie zatrudnionej bezpośrednio w produkcji rolnej, wskazane byłoby powoływanie spółdzielni mieszkaniowych typu wiejskiego, które umożliwiłyby uzyskanie mieszkań przy zaangażowaniu środków własnych.</u>
+ <u xml:id="u-25.15" who="#PoselMedenskiMieczyslaw">Podstawowym czynnikiem zabezpieczającym terminową realizację programu budownictwa będą rytmiczne dostawy odpowiednich materiałów budowlanych, co nie zawsze było realizowane w minionym okresie. Dotyczy to szczególnie cementu i żelaza zbrojeniowego.</u>
+ <u xml:id="u-25.16" who="#PoselMedenskiMieczyslaw">Realizacja programu mieszkaniowego na wsi wymagać będzie oprócz pomocy organizacyjnej, fachowej i materiałowej, również zwiększonej pomocy kredytowej.</u>
+ <u xml:id="u-25.17" who="#PoselMedenskiMieczyslaw">Uchwalając przedstawiony dzisiaj Wysokiej Izbie projekt uchwały o perspektywicznym programie budownictwa mieszkaniowego, stwarzamy realne możliwości rozwiązania tych problemów.</u>
+ <u xml:id="u-25.18" who="#PoselMedenskiMieczyslaw">Wieś dołoży starań, własnych środków i pracy, by w jak najkrótszym czasie zrealizować hasło: — „Własne mieszkanie dla każdej rodziny”.</u>
+ <u xml:id="u-25.19" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-26">
+ <u xml:id="u-26.0" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Glos ma poseł Janusz Zabłocki.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-27">
+ <u xml:id="u-27.0" who="#PoselZablockiJanusz">Pani Marszałku! Wysoki Sejmie! Mamy ustosunkować się do projektu uchwały Sejmu zawierającej projekt programu całościowego rozwiązania w naszym kraju kwestii mieszkaniowej. Kwestii, jak wszyscy dobrze wiemy, w Polsce bardzo trudnej, bo obciążonej opóźnieniami i zaniedbaniami, pochodzącymi jeszcze z okresu zaborów, a potem dwudziestolecia międzywojennego, następnie pogłębionymi przez zniszczenia spowodowane drugą wojną światową. Okres Polski Ludowej, który w tak szerokiej skali przyniósł naszemu krajowi rozwój, nie przyczynił się w tej kwestii, jak dotąd, do bardziej odczuwalnego społecznie postępu. Mimo znacznych osiągnięć ilościowych w zakresie nowego budownictwa zarówno w samym budownictwie, jak też w gospodarce istniejącymi zasobami mieszkaniowymi, nie uniknięto wielu błędów. W przyjętej dotychczas hierarchii celów inwestycje mieszkaniowe, jako nieprodukcyjne, ustępowały zawsze inwestycjom przemysłowym, traktowanym jako priorytetowe, padały zawsze ofiarą każdego niezbilansowania planowych zadań budownictwa z podażą materiałów budowlanych i mocą przerobową przedsiębiorstw wykonawczych. Jako pozbawione charakteru priorytetowego były wraz z innymi inwestycjami nieprodukcyjnymi — takimi jak inwestycje służby zdrowia, oświaty, opieki społecznej — spychane zawsze na plan dalszy. Efektem tego jest bardzo poważny deficyt mieszkań, jaki odziedziczyliśmy po poprzednim okresie. Szacowany on jest według stanu z końca 1970 r. przez Komisję Planowania przy Radzie Ministrów na 750 tys. mieszkań, według zaś wcześniejszego szacunku zespołu ekspertów, powołanego przez KC PZPR, jeszcze wyżej — bo na 900 tys. do miliona mieszkań. Oznacza to więc prawie pięcioletnie opóźnienie budownictwa mieszkaniowego wobec potrzeb ludności.</u>
+ <u xml:id="u-27.1" who="#PoselZablockiJanusz">Szczególnego podkreślenia i pozytywnej oceny wymaga na tym tle fakt, że został opracowany i przedstawiony Sejmowi perspektywiczny program rozwiązania tego zagadnienia. Należy zaznaczyć, że Polska, jako pierwsza wśród państw socjalistycznych, podjęła ten palący problem w sposób tak wszechstronny i długofalowy. Przedłożony Sejmowi projekt uchwały zawiera bowiem bardzo ambitny program rozwiązania kwestii mieszkaniowej w skali jednego pokolenia, program zapewnienia do 1990 r. każdej rodzinie samodzielnego mieszkania oraz dokonania zasadniczej modernizacji starych zasobów mieszkaniowych. Ogrom tego zadania trzeba docenić tym bardziej, że równolegle przyjmuje się założenie stopniowego zwiększenia przeciętnej wielkości mieszkań oddawanych do użytku w budownictwie wielorodzinnym typu miejskiego oraz poprawy ich standardu. Możemy więc powiedzieć bez nadużycia wielkich słów, że mamy do czynienia z zamierzeniem na miarę historyczną.</u>
+ <u xml:id="u-27.2" who="#PoselZablockiJanusz">Szeroka opinia publiczna Polski zdaje sobie sprawę, że podjęcie tego wielkiego zamierzenia stało się możliwe dzięki zmianom, jakie nastąpiły w naszym kraju po grudniu 1970 r. Jest to zasługą obecnego kierownictwa politycznego Polski i miarą jego nowego spojrzenia na hierarchię celów w rozwoju społeczno-gospodarczym. Charakterystyczne dla tego nowego widzenia celów są słowa Edwarda Gierka, wypowiedziane na V Plenum KC PZPR: — „Mieszkanie — stwierdził — nie jest tylko miejscem spania. Wpływa ono na spójność rodziny, stwarza warunki do regeneracji sił ludzkich i rozwoju młodego pokolenia (...). Warunki mieszkaniowe to jedna z najważniejszych przesłanek awansu kulturalnego i cywilizacyjnego ludzi oraz realizacji humanistycznych celów, jakie stawia socjalistyczny ustrój”. Praktyczną konsekwencją takiego nowego spojrzenia jest uznanie w punkcie 2 rozdziału IV omawianego przez nas projektu uchwały, że budownictwo mieszkaniowe powinno być traktowane jako — „priorytetowe zadanie inwestycyjne, stanowiące istotny element społeczno-gospodarczego rozwoju kraju”.</u>
+ <u xml:id="u-27.3" who="#PoselZablockiJanusz">Swoisty priorytetowy charakter objawia się nawet i w tym, że prace nad perspektywicznym programem mieszkaniowym wyprzedziły pracę nad ogólnym perspektywicznym programem rozwoju społeczno-gospodarczego kraju do roku 1990. Jakkolwiek bowiem logiczna i prawidłowa byłaby kolejność odwrotna, zadecydował wzgląd na to, że wobec ogromu istniejących i stale narastających ludzkich potrzeb nie możemy czekać. Ważne jest bowiem nie tylko to, czy potrzeby mieszkaniowe zostaną zaspokojone, ale również i to, kiedy zostaną zaspokojone. Ważny jest okres wyczekiwania, czynnik czasu. I to prowadzi nas do konieczności poruszenia problemu pewnych napięć i niebezpieczeństw, jakie towarzyszyć będą realizacji przedłożonego programu.</u>
+ <u xml:id="u-27.4" who="#PoselZablockiJanusz">Wysoki Sejmie! Potrzeby nowych mieszkań i ich podaż ulegną zbilansowaniu dopiero w końcu rozważanego okresu, tj. około 1990 roku. W ciągu tego okresu, a zwłaszcza w pierwszym jego dziesięcioleciu, wystąpią jednak poważne dysproporcje i napięcia.</u>
+ <u xml:id="u-27.5" who="#PoselZablockiJanusz">Trzeba przypomnieć, że na potrzeby mieszkaniowe składają się dwie podstawowe kategorie potrzeb:</u>
+ <u xml:id="u-27.6" who="#PoselZablockiJanusz">1) potrzeby tzw. — „demograficzne”, wynikające z rozwoju ludności, a przede wszystkim z przyrostu nowych małżeństw i nowych gospodarstw domowych;</u>
+ <u xml:id="u-27.7" who="#PoselZablockiJanusz">2) potrzeby wywołane zużyciem zasobów mieszkaniowych i wynikającą stąd koniecznością wymiany.</u>
+ <u xml:id="u-27.8" who="#PoselZablockiJanusz">Ta ostatnia kategoria potrzeb ma charakter bardziej elastyczny. W pewnym zakresie proces wymiany starych zasobów mieszkaniowych może być opóźniony i odsuwany na czas dalszy bądź za cenę zwiększenia nakładów na remonty i modernizację, bądź za cenę utrzymania i eksploatacji przez jakiś czas jeszcze zasobów o niskim standardzie użytkowym. Nie mogą natomiast być w takim stopniu opóźniane i odraczane w czasie potrzeby kategorii pierwszej — potrzeby nazywane — „demograficznymi”, bez poważnych i często już nieodwracalnych konsekwencji społecznych i humanistycznych. Wpływałoby to bowiem na odkładanie w czasie zawierania małżeństw, godziło w spójność i trwałość młodych rodzin, w liczebność i warunki wychowania dzieci. Godziłoby więc w to, co zgodnie z uchwałą VI Zjazdu PZPR uznane zostało za jeden z głównych celów polityki społecznej naszego państwa: w utrwalenie rodziny i umacnianie jej funkcji wychowawczych.</u>
+ <u xml:id="u-27.9" who="#PoselZablockiJanusz">A właśnie cechą charakterystyczną 20-lecia 1971 — 1990 jest to, że przyrost ludności dorosłej następuje szybciej niż przyrost ludności ogółem. W okresie tym wchodzą bowiem w wiek produkcyjny i w wiek zawierania małżeństw liczne roczniki powojennego wyżu demograficznego. Jeżeli oprzeć się na prognozie demograficznej Komisji Planowania przy Radzie Ministrów z roku 1969 (wariant średni), to trzeba przyjąć, iż w omawianym 20-letnim okresie ludność Polski wzrośnie ogółem do 114,8%, przy czym ludność dorosła — do 137,1%. Potrzeby — „demograficzne”, które stąd wynikają, uzyskają największe nasilenie w pierwszych pięciolatkach omawianego 20-lecia. I tak na okres 1971 — 1975 szacowane są, według Komisji Planowania przy Radzie Ministrów, na 1 070 tys. mieszkań; na następne pięciolecie — do 1980 roku — na 960 tys., by w latach 1981 — 1985 osiągnąć — 790 tys., a w latach 1986 — 1990 — 880 tys. mieszkań. Dodać trzeba, że wspomniane już przeze mnie opracowanie ekspertów Komitetu Centralnego PZPR szacuje to nasilenie potrzeb jeszcze wyżej. Jeżeli weźmiemy pod uwagę, iż rozmiary budownictwa mieszkaniowego wykazują w omawianym 20-leciu tendencję odwrotną, tzn. w kolejnych okresach 5-letnich stopniowo wzrastają, musi to stworzyć w latach 70-tych zrozumiałe dysproporcje i napięcia. Będą one szczególnie ostro odczuwane przez młode małżeństwa i nowo powstające w tym czasie rodziny. Objawiać się to będzie zwłaszcza w dalszym wydłużaniu się i tak już długiego okresu oczekiwania na mieszkanie ze spółdzielni mieszkaniowej.</u>
+ <u xml:id="u-27.10" who="#PoselZablockiJanusz">Trzeba sobie przy tym uświadomić, że właśnie na lata 70-te przypadać będzie u nas największy wyż młodych małżeństw, który w dającej się przewidzieć perspektywie historycznej narodu nigdy się już nie powtórzy. Ze zjawiskiem tym, określanym jako — „echo” powojennego wyżu ludnościowego, demografowie wiązali rachuby, że złagodzi ujawniające się już od dłuższego czasu niepokojące procesy postępującego spadku urodzeń, zagrażające naszemu narodowi zejściem do stanu zawężonej reprodukcji ludności. Ale rachuby te i nadzieje mogą się okazać zasadne tylko wtedy, jeśli roczniki wyżu będą miały warunki sprzyjające zawieraniu małżeństw i zakładaniu rodzin, czego podstawą jest oczywiście możliwość uzyskania samodzielnego mieszkania — i to jeszcze w wieku 20 — 29 lat, w wieku optymalnej rodności. Jeżeli przymusowy, dłuższy okres wyczekiwania oddali tę możliwość w czasie, spodziewane przez demografów efekty populacyjne okażą się iluzją.</u>
+ <u xml:id="u-27.11" who="#PoselZablockiJanusz">Co można uczynić, by złagodzić te kosztowne społecznie dysproporcje i napięcia lat 70-tych, by jak najwięcej młodych rodzin uzyskało w tym czasie własne mieszkanie? Proponuję rozważenie następujących wniosków.</u>
+ <u xml:id="u-27.12" who="#PoselZablockiJanusz">1. Biorąc pod uwagę, że w roku 1973 przewiduje się generalną analizę wykonania bieżącego planu 5-letniego, połączoną ze skorygowaniem wzwyż przyjętych zadań planowych wszędzie tam, gdzie okaże się to realne, należałoby taką korektę wzwyż postulować również, a nawet przede wszystkim, w zakresie budownictwa mieszkaniowego, które zgodnie z postanowieniem rozważanego dziś projektu uchwały Sejmu traktowane odtąd być powinno jako zadanie inwestycyjne priorytetowe. Gdyby, podobnie jak przy niektórych innych wskaźnikach, udało się w tym zakresie uzyskać wyprzedzenie rzędu jednego roku, oznaczałoby to uzyskanie w bieżącym pięcioleciu około 200 tys. dodatkowych mieszkań.</u>
+ <u xml:id="u-27.13" who="#PoselZablockiJanusz">2. Według informacji Komisji Planowania przy Radzie Ministrów przewiduje się w latach 1971 — 1980 wymianę starych zasobów mieszkaniowych rzędu 600 tys. mieszkań. Należałoby poddać tę wielkość ponownej analizie, szukając wszelkich możliwości przesunięcia wymiany części tych starych zasobów na okres po 1980 roku, by tą drogą zwiększyć liczbę mieszkań, przeznaczonych w latach siedemdziesiątych na zaspokojenie potrzeb, które określamy jako — „demograficzne”.</u>
+ <u xml:id="u-27.14" who="#PoselZablockiJanusz">3. Rozważany dziś projekt uchwały Sejmu w punkcie 7 rozdziału I przewiduje, że pierwszeństwo w zaspokojeniu potrzeb mieszkaniowych mają w bieżącym pięcioleciu — „załogi fabryczne, w celu stworzenia warunków dla pełnego wykorzystania istniejącego i tworzonego potencjału przemysłowego”. Jest to założenie ekonomicznie uzasadnione. Należałoby jednak wprowadzić równocześnie drugie, dodatkowe kryterium społeczne, preferujące nie należące do tych załóg młode małżeństwa — te przede wszystkim, które już mają lub oczekują dzieci, nie posiadają zaś samodzielnego mieszkania.</u>
+ <u xml:id="u-27.15" who="#PoselZablockiJanusz">Przyjęcie proponowanego przeze mnie wniosku nie wymagałoby wprowadzenia dodatkowej poprawki do projektu uchwały, jeśli talk właśnie rozumieć będziemy treść następującego zdania: — „Jednocześnie powinny być zapewnione takie zasady rozdziału mieszkań, aby zaspokojone zostały potrzeby rodzin znajdujących się w szczególnie trudnych warunkach lokalowych” i jeżeli taka jego interpretacja zostanie przyjęta w wytycznych resortowych i zarządzeniach wykonawczych.</u>
+ <u xml:id="u-27.16" who="#PoselZablockiJanusz">Wysoki Sejmie! Dążenie do maksymalnego skrócenia okresu czekania, do zapewnienia jak największej liczbie rodzin własnego mieszkania jeszcze w latach siedemdziesiątych — to są sprawy o wielkim znaczeniu społecznym i narodowym, które powinny być należycie docenione przez Rząd i odpowiednie resorty w toku realizacji programu mieszkaniowego, który dzisiaj uchwalimy.</u>
+ <u xml:id="u-27.17" who="#PoselZablockiJanusz">Nie wyczerpuje to jednak zagadnienia. Istnieje jeszcze drugi jego aspekt: chodzi o pomoc finansową dla tych rodzin, które już mieszkanie otrzymają. Dotyczy to rodzin ekonomicznie słabszych, do których należą niżej uposażone rodziny wielodzietne oraz młode małżeństwa, nawet z niewielką liczbą dzieci. Rodziny te dokonywać muszą nieraz ogromnych wysiłków, aby kosztem różnorodnych wyrzeczeń zgromadzić wkład wstępny, niezbędny dla uzyskania mieszkania spółdzielczego, a następnie spłacać stosunkowo wysokie raty kredytu bankowego. Wyrzeczenie to musi nieraz iść tak daleko, że stawia te rodziny wobec przymusowej alternatywy: szybsze uzyskanie mieszkania lub dziecko. Preferowana słusznie w naszym systemie spółdzielcza forma mieszkania, zakładająca udział środków własnych ludności, spełniać może w takich wypadkach funkcję czynnika antynatalistycznego. Rodzinom tym należy pomóc, traktując to jako postulat sprawiedliwości społecznej i jako wyraz zdrowego egalitaryzmu, który powinien cechować socjalistyczny ustrój społeczny.</u>
+ <u xml:id="u-27.18" who="#PoselZablockiJanusz">Niemałą rolę w tej sprawie może odegrać należyta propaganda zmierzająca do upowszechnienia wśród młodzieży częściowo przez państwo subwencjonowanych mieszkaniowych książeczek oszczędnościowych, co pozwala na stopniowe gromadzenie niezbędnego wkładu pieniężnego w dłuższym okresie i z odpowiednim wyprzedzeniem w czasie. Nie wyczerpuje to jednak koniecznych form pomocy.</u>
+ <u xml:id="u-27.19" who="#PoselZablockiJanusz">W moim poprzednim wystąpieniu na forum Sejmu proponowałem rozważenie sprawy jednolitego systemu kredytowania budowy mieszkań, przy zastosowaniu — za przykładem innych krajów — zasady umorzenia części kredytu w miarę rodzenia się dzieci. Można by pójść jeszcze dalej, dokonując dalszego rozwinięcia obowiązujących w Polsce zasad zróżnicowanej odpłatności za mieszkanie — w kierunku stworzenia systemu stałych dodatków socjalnych w dziedzinie mieszkaniowej. Obecnie status społeczno-rodzinny brany jest pod uwagę tylko jednorazowo, tj. w chwili uzyskiwania mieszkania. Rodziny o najniższej jednostkowej zamożności, tj. poniżej 800 —1000 zł miesięcznie na osobę, mają prawo do uzyskania subwencjonowanego przez państwo lokalu, tzw. kwaterunkowego (tj. pochodzącego z budownictwa rad narodowych), natomiast rodziny o zamożności przekraczającej ten pułap, są zmuszone do ubiegania się o droższe mieszkania spółdzielcze. Natomiast nie interesujemy się już dalszymi losami tychże rodzin, tym, co się stanie z ich zamożnością np. po urodzeniu się następnego dziecka. Równocześnie zaś utrzymujemy nadal w szerokim zakresie zasadę niskich, subwencjonowanych przez państwo czynszów w całym zasobie czynszowym tylko dlatego, że odnośne przydziały mieszkań nastąpiły dawniej, przed wydaniem przepisów o górnym pułapie zamożności, uprawniającym do ich uzyskiwania. W ten sposób wiele rodzin o wyższym standardzie jednostkowej zamożności korzysta z tanich mieszkań czynszowych, do których dopłaca państwo, natomiast wiele rodzin niezamożnych i z licznymi dziećmi ponosić musi stosunkowo wysokie opłaty w budynkach spółdzielni mieszkaniowych.</u>
+ <u xml:id="u-27.20" who="#PoselZablockiJanusz">Wydaje się, że — nie zwiększając globalnego obciążenia ludności z tytułu opłat za mieszkania — należy obciążenie to rozłożyć w sposób bardziej równomierny, odpowiedni do stanu zamożności konkretnych rodzin. Całość systemu opłat za mieszkania w budynkach wielorodzinnych w kraju powinna zmierzać w kierunku podporządkowania bardziej jednolitym kryteriom zarówno ekonomicznym, jak i socjalnym. Kryteria ekonomiczne powinny prowadzić do stopniowego podnoszenia czynszów w budynkach wielorodzinnych do poziomu rzeczywistych kosztów, to jest łącznie z nakładami na wszelkiego typu remonty. Z kolei kryteria socjalne wymagałyby przyznawania dotacji podmiotowych, tj. dla konkretnej rodziny w zależności od jej zamożności, a bez względu na formę prawną zasobu mieszkaniowego, w którym ona zamieszkuje — państwową czy spółdzielczą — przy czym przez tę ostatnią mam na myśli przede wszystkim spółdzielczość lokatorską.</u>
+ <u xml:id="u-27.21" who="#PoselZablockiJanusz">Drugim równoległym torem powinna iść polityka szerszego uwzględniania preferencji mieszkaniowych rodzin lepiej uposażonych, zainteresowanych szybszym rozwojem budownictwa spółdzielni własnościowych oraz budownictwem jednorodzinnym.</u>
+ <u xml:id="u-27.22" who="#PoselZablockiJanusz">Jak widać z powyższego, postulaty socjalne łączą się w budownictwie mieszkaniowym ściśle z postulatami ekonomicznymi. Pomyślna realizacja przedłożonego Sejmowi programu, który dziś przyjmiemy, wymaga nie tylko zabiegów w sferze produkcji materiałów budowlanych, unowocześnienia samego budownictwa czy szybszego zbrojenia komunalnego terenów pod przyszłą budowę, ale również podjęcia określonych zabiegów socjalno-finansowych, biorących pod trwałą opiekę rodziny liczniejsze i słabsze ekonomicznie. Wydaje się, że taki przejaw troski państwa mógłby się przyczynić również do większego pobudzenia aktywności społecznej, do której perspektywiczny program mieszkaniowy się odwołuje i od której w poważnym stopniu zależy powodzenie jego realizacji.</u>
+ <u xml:id="u-27.23" who="#PoselZablockiJanusz">Formułując powyższe wnioski i postulaty pragnę oświadczyć, że Koło Poselskie — „Znak”, które reprezentuję, głosować będzie za przyjęciem uchwały Sejmu o perspektywicznym programie mieszkaniowym wraz z przedstawionymi poprawkami.</u>
+ <u xml:id="u-27.24" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-28">
+ <u xml:id="u-28.0" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Głos ma poseł Sylwester Zawadzki.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-29">
+ <u xml:id="u-29.0" who="#PoselZawadzkiSylwester">Obywatelko Marszałku! Wysoki Sejmie! Jedną z charakterystycznych cech omawianego dziś programu budownictwa mieszkaniowego jest jego kompleksowy charakter, przeciwstawiający się wąsko-resortowemu i wąsko-praktycystycznemu podejściu. Jego punktem wyjścia jest teza V Plenum Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, że o warunkach mieszkaniowych decyduje nie tylko mieszkanie, ale także to, w jakim znajduje się ono budynku, jakie jest osiedle, a także — w jaki sposób zaspokaja ono potrzeby rodziny związane z wychowaniem dzieci, kształceniem, ochroną zdrowia, wypoczynkiem, rozwojem kultury itp. Oznacza to podkreślenie w programie budownictwa mieszkaniowego olbrzymiego znaczenia nie tylko technicznych, ale i społecznych jego aspektów. Znajduje to wyraz przede wszystkim w położeniu szczególnego nacisku na wyposażenie osiedli w urządzenia towarzyszące, stanowiące infrastrukturę społeczną i spełniające istotną rolę w kształtowaniu społeczności lokalnych.</u>
+ <u xml:id="u-29.1" who="#PoselZawadzkiSylwester">Kompleksowość programów przejawia się także w równoczesnym rozpatrywaniu budowy nowych mieszkań i programu poprawy gospodarki istniejącymi zasobami mieszkaniowymi. Podniesienie poziomu gospodarki mieszkaniowej, która mimo różnego rodzaju poczynań stanowi nadal najsłabsze ogniwo w systemie zarządu terenowego jest więc jednym z istotnych warunków realizacji uchwalanego dziś przez Sejm programu. Zasługuje w związku z tym na szczególną uwagę stwierdzenie uchwały V Plenum, iż — „zarządzanie zasobami mieszkaniowymi jest jednym z najważniejszych odcinków gospodarki terenowej”. W ślad za tą dyrektywą polityczną, stanowiącą wręcz przełom w podejściu do gospodarki mieszkaniowej, należy się spodziewać podjęcia przez kierownictwo tego działu administracji intensywnych kroków zmierzających do podniesienia poziomu fachowego kadr gospodarki mieszkaniowej oraz usprawnienia ich działalności, a także wydatnej poprawy w zakresie zabezpieczenia materiałowego.</u>
+ <u xml:id="u-29.2" who="#PoselZawadzkiSylwester">Wśród środków natury organizacyjnej, które powinny być podjęte, szczególną uwagę przywiązuję do dwóch dyrektyw:</u>
+ <u xml:id="u-29.3" who="#PoselZawadzkiSylwester">1) uznania konieczności decentralizacji poprzez zwiększenie samodzielności organizacyjnej i gospodarczo-finansowej administracji osiedlowych; zgłaszane od dawna w tym zakresie postulaty napotykały — jak dotychczas — nieprzezwyciężone trudności finansowe, czego charakterystycznym przykładem była realizacja tzw. eksperymentu;</u>
+ <u xml:id="u-29.4" who="#PoselZawadzkiSylwester">2) przyjęcia zasady, że zarząd zasobami mieszkaniowymi osiedla (należącymi do różnych właścicieli) — powinien być realizowany przez jednego gospodarza i obsługiwany przez jedno zaplecze techniczne.</u>
+ <u xml:id="u-29.5" who="#PoselZawadzkiSylwester">Zasadnicza poprawa poziomu gospodarowania zasobami mieszkaniowymi pozwoliłaby na wysunięcie przed administracją budynków mieszkalnych perspektywy przekształcenia jej w administrację osiedla, która nie ograniczałaby się wyłącznie do zarządu budynkami mieszkalnymi, ale uczestniczyłaby w realizacji na terenie osiedla innych funkcji miasta. Powinien temu sprzyjać m.in, fakt przekształcenia dotychczasowego Ministerstwa Gospodarki Komunalnej — w Ministerstwo Gospodarki Terenowej i Ochrony środowiska. Możliwość takiej ewolucji widziałbym jako zadanie realizowane stopniowo. Nie można jednak wykluczyć, że już obecnie najlepiej funkcjonujące ADM mogłyby eksperymentalnie podjąć zadania administracji osiedla.</u>
+ <u xml:id="u-29.6" who="#PoselZawadzkiSylwester">Postulat bardziej kompleksowego podejścia do spraw osiedli mieszkaniowych dotyczy w całej pełni również innych działów administracji, jak np. administracji szkolnej, która w coraz szerszym zakresie powinna przejmować na siebie współodpowiedzialność za pracę wychowawcza w miejscu zamieszkania w czasie pozaszkolnym. Realizacja tej idei znajduje wyraz w wypracowanej przez Ministerstwo Oświaty i Wychowania koncepcji szkoły środowiskowej, której upowszechnienie napotyka jednak z różnych przyczyn poważne trudności.</u>
+ <u xml:id="u-29.7" who="#PoselZawadzkiSylwester">Również działalność urzędów statystycznych, które jak dotychczas dysponują statystyką miejską w przekroju branżowym, powinna być uzupełniona badaniami statystycznymi w przekroju poszczególnych osiedli mikroregionów.</u>
+ <u xml:id="u-29.8" who="#PoselZawadzkiSylwester">Wiąże się to ściśle z dalszym doskonaleniem planowania społeczno-gospodarczego przez ściślejsze jego zespolenie z planowaniem przestrzennym, co wymaga uwzględnienia obok zakładu pracy również osiedla społecznego — jako obiektu i subiektu planowanej działalności. Pozwoliłoby to na rozpatrywanie w sposób całościowy potrzeb społecznych w miejscu pracy i w miejscu zamieszkania.</u>
+ <u xml:id="u-29.9" who="#PoselZawadzkiSylwester">Słusznie bowiem zwracał uwagę w jednym z artykułów prof. Melich, że infrastruktury społecznej w miejscu zamieszkania — „nie można dłużej traktować li tylko jako urządzeń kulturalnych”. Trzeba też pamiętać, że środowisko, — „warunki życia i kultura bytowania — mają większy wpływ na wydajność produkcyjną niż się to zdawało i że to one decydują w znacznym stopniu o kulturze pracy i dyscyplinie społecznej”.</u>
+ <u xml:id="u-29.10" who="#PoselZawadzkiSylwester">Dlatego wysuwamy postulat współpracy samorządu mieszkańców z samorządem robotniczym. Prowadzi to do pewnej ogólniejszej refleksji, może nieco odbiegającej od dzisiejszego tematu, jednak niezwykle istotnej dla dalszego doskonalenia pracy całej administracji. Kompleksowe podejście do problemu budownictwa mieszkaniowego może — w moim przekonaniu — stanowić przykład rozwiązywania innych problemów.</u>
+ <u xml:id="u-29.11" who="#PoselZawadzkiSylwester">Mam na myśli sprawy służby zdrowia, gdzie istnieje potrzeba przełamania barier między lecznictwem otwartym i zamkniętym, jak również innymi działami pomocy lekarskiej. Można oczekiwać, że przeprowadzany w kilkudziesięciu powiatach eksperyment z zespołem opieki zdrowotnej, zmierzający do zintegrowania różnych służb lekarskich, znajdzie szybkie upowszechnienie, zwłaszcza w związku z potrzebami, jakie stwarza proces upowszechnienia służby zdrowia na wsi.</u>
+ <u xml:id="u-29.12" who="#PoselZawadzkiSylwester">Podobna uwaga dotyczy szkolnictwa, którego sprawy są nadal rozproszone v, nadmiernej liczbie resortów.</u>
+ <u xml:id="u-29.13" who="#PoselZawadzkiSylwester">Poważne bariery stoją nadal na przeszkodzie realizowaniu jednolitej polityki socjalnej.</u>
+ <u xml:id="u-29.14" who="#PoselZawadzkiSylwester">Podobne trudności napotyka kwestia scalania funduszy na działalność kulturalną.</u>
+ <u xml:id="u-29.15" who="#PoselZawadzkiSylwester">Klasycznym przykładem może być również sprawa ośrodków wczasowych, których rozproszenie powoduje olbrzymie marnotrawstwo, podczas gdy jednolita dyspozycja istniejącą już bazą wczasową przez FWP pozwoliłaby na znacznie lepsze zaspokojenie potrzeb pracowniczych.</u>
+ <u xml:id="u-29.16" who="#PoselZawadzkiSylwester">Zasygnalizowane przykłady wskazują, iż funkcjonalizm — chociaż na pewnym etapie rozwoju był być może koniecznością — stał się dziś hamulcem utrudniającym rozwiązanie wielu istotnych problemów społecznych. Dlatego też wdrażanie strategii kompleksowego kierownictwa i zarządzania uważałbym za jeden z istotnych czynników doskonalenia struktury i metod działania naszej administracji.</u>
+ <u xml:id="u-29.17" who="#PoselZawadzkiSylwester">Ostatnia sprawa, którą pragnę poruszyć, dotyczy współudziału samorządu mieszkańców w realizacji, programu budownictwa mieszkaniowego i usprawniania administracji mieszkaniowej. Byłoby całkowitym złudzeniem, gdyby sądzić, że poprawa zarządu 900-miliardowym majątkiem narodowym, ulokowanym w istniejących zasobach mieszkaniowych, może być wyłącznie dziełem administracji. Podobnie, jak pełne wykorzystanie mocy produkcyjnych w zakładach pracy, tak utrzymanie na najwyższym poziomie budynków mieszkalnych i towarzyszących im urządzeń oraz zabezpieczenie tego mienia przed wielomilionowymi stratami, które ponosi nasze społeczeństwo w wyniku braku gospodarności i marnotrawstwa, wymaga szerokiego współudziału obywateli w zarządzaniu.</u>
+ <u xml:id="u-29.18" who="#PoselZawadzkiSylwester">O znaczeniu tej kwestii świadczy apel zawarty w projekcie uchwały Sejmu, a skierowany do działaczy rad narodowych i samorządów mieszkańców, by aktywną działalnością przyczyniali się do zmian zachodzących w gospodarce mieszkaniowej, czynili wszystko, aby zapewnić ludności miast i wsi optymalne warunki mieszkaniowe.</u>
+ <u xml:id="u-29.19" who="#PoselZawadzkiSylwester">Doświadczenia dużej liczby naszych miast i to zarówno wielkich miast, jak Warszawa, Łódź, Poznań, Wrocław, jak również małych, jak np. Brzozów w woj. rzeszowskim, dostarczają licznych przykładów tego, co można osiągnąć w wyniku rozwoju inicjatywy społecznej — świadomie kierowanej oraz umiejętnie pielęgnowanej i stymulowanej. Świadczą o tym przykłady miast nagradzanych lub wyróżnianych w ogólnopolskich konkursach gospodarności, organizowanych pod egidą Ogólnopolskiego Komitetu Frontu Jedności Narodu.</u>
+ <u xml:id="u-29.20" who="#PoselZawadzkiSylwester">Sądzę, że jest to świetny przykład umiejętnego rozwijania inicjatywy społecznej, który mógłby znaleźć szersze zastosowanie nie tylko na szczeblu ogólnomiejskim, lecz także na szczeblu osiedlowym. Dotyczy to zwłaszcza wielkich aglomeracji miejskich, które w najbliższych dziesięcioleciach będą najszybciej się rozwijać, a w których możliwie szybkie zintegrowanie ludności nie jest możliwe bez współudziału samorządu mieszkańców.</u>
+ <u xml:id="u-29.21" who="#PoselZawadzkiSylwester">W tych właśnie aglomeracjach miejskich występuje najsilniej niebezpieczeństwo tzw. pustej przestrzeni społecznej, czego konsekwencją są zjawiska patologii społecznej, przejawiające się w postaci przestępczości, zwłaszcza nieletnich, alkoholizmu, demoralizacji. Dlatego właśnie na tych terenach problemy pracy wychowawczej z dziećmi i młodzieżą, oddziaływanie poprzez grupy rówieśnicze, likwidowanie sporów sąsiedzkich i w ogóle sprawy związane z kształtowaniem kultury współżycia i kultury zamieszkania — to nabierające coraz większego znaczenia zadania samorządu.</u>
+ <u xml:id="u-29.22" who="#PoselZawadzkiSylwester">Samorząd mieszkańców może i powinien wyjść naprzeciw — w większym niż dotychczas stopniu — polityce socjalnej naszego państwa, które przywiązuje coraz większą wagę do takich zagadnień, jak:</u>
+ <u xml:id="u-29.23" who="#PoselZawadzkiSylwester">— kształtowanie jednolitego frontu wychowawczego;</u>
+ <u xml:id="u-29.24" who="#PoselZawadzkiSylwester">— pomoc kobiecie pracującej;</u>
+ <u xml:id="u-29.25" who="#PoselZawadzkiSylwester">— wszechstronna pomoc rosnącej liczebnie grupie osób starszych;</u>
+ <u xml:id="u-29.26" who="#PoselZawadzkiSylwester">— zbliżenie pomocy lekarskiej do mieszkańców osiedli;</u>
+ <u xml:id="u-29.27" who="#PoselZawadzkiSylwester">— stworzenie jak najbardziej korzystnych warunków dla wypoczynku w osiedlu.</u>
+ <u xml:id="u-29.28" who="#PoselZawadzkiSylwester">W realizacji tych jedynie przykładowo wymienionych zadań w zakresie polityki społecznej — rola samorządu mieszkańców i jego reprezentacji jest niezwykle istotna zarówno z punktu widzenia prawidłowego wykorzystania przypadających na ten cel funduszy, jak również wzbogacenie ich własną inicjatywą i obywatelską troskliwością.</u>
+ <u xml:id="u-29.29" who="#PoselZawadzkiSylwester">Realizacja powyższych zadań nie wymaga zmiany zasadniczej koncepcji samorządu mieszkańców. W ciągu ostatniego dziesięciolecia wypracowaliśmy w Polsce oryginalny model samorządu mieszkańców, który spotyka się z dużym zainteresowaniem w krajach socjalistycznych, jak również w państwach burżuazyjnych, w których zjawiska dezintegracji w miastach, a nawet kryzysu miast, występują na szeroką skalę. Mimo wielu słabości występujących w pracy organów samorządu mieszkańców, model ten wytrzymał próbę życia, a podstawową sprawą jest kwestia jego doskonalenia, a przede wszystkim bardziej konsekwentnego przełamywania przeszkód i trudności, jakie napotyka jego realizacja. Z tego też względu poważne znaczenie ma sformułowanie projektu uchwały, podkreślające konieczność zapewnienia samorządowi mieszkańców takich form organizacyjnych, które stworzą mu rzeczywiste możliwości współzarządzania osiedlami i pozwolą mu w ten sposób realizować wyznaczone dla samorządu cele społeczne.</u>
+ <u xml:id="u-29.30" who="#PoselZawadzkiSylwester">Powyższe wytyczne nie zawsze spotykają się z należytym zrozumieniem. Występują liczne zjawiska pomniejszania roli samorządu mieszkańców, nierespektowania jego uprawnień, lekceważenia jego opinii. Jest rzeczą wiadomą, że najskuteczniejszym środkiem pogrzebania inicjatywy społecznej jest jej ignorowanie. A jak stwierdzono w toku kontroli NIK z 1971 r. — „wiele ADM nastawiało się na odpieranie inicjatyw mieszkańców, przesądzając z góry ich niesłuszność”.</u>
+ <u xml:id="u-29.31" who="#PoselZawadzkiSylwester">Sprawa wznowienia kontroli społecznej nad efektywnością funkcjonowania ADM stanowi i stanowić będzie nadal jedną z podstawowych funkcji samorządu mieszkańców.</u>
+ <u xml:id="u-29.32" who="#PoselZawadzkiSylwester">Podkreślając ten moment, trzeba jednocześnie stwierdzić, że żadne środki organizacyjne nie spowodują radykalnej zmiany, bez zasadniczej zmiany w podejściu zarówno do gospodarki mieszkaniowej, jak również do pracy społecznej w miejscu zamieszkania. Obecny etap rozwoju budownictwa socjalistycznego wymaga położenia coraz silniejszego akcentu na rozwój i pogłębienie socjalistycznych stosunków zarówno w miejscu pracy, jak i w miejscu zamieszkania. Muszą być one kształtowane równocześnie i we wzajemnym powiązaniu, co łączy się ściśle z koniecznością podniesienia rangi samorządu mieszkańców, traktowania go zgodnie z uchwałą VI Zjazdu jako ważnego ogniwa demokracji socjalistycznej.</u>
+ <u xml:id="u-29.33" who="#komentarz">(Oklaski).</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-30">
+ <u xml:id="u-30.0" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Głos ma poseł Stanisław Rostworowski.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-31">
+ <u xml:id="u-31.0" who="#PoselRostworowskiStanislaw">Pani Marszałku! Wysoka Izbo! Dzisiejsza debata poświęcona jest realizacji jednego z najbardziej doniosłych programów w życiu socjalistycznej Polski, programu, którego wielką wymowę społeczną określa tak lapidarne stwierdzenie I Sekretarza Edwarda Gierka — „odrębne mieszkanie — każdej rodzinie”.</u>
+ <u xml:id="u-31.1" who="#PoselRostworowskiStanislaw">Skala tego zamierzenia, jak słusznie wskazują posłowie — inicjatorzy naszej debaty — jest wielostronna i wymaga wysiłku całego narodu. Trzeba tu koniecznie wskazać na trzy podstawowe elementy, które decydują o randze podejmowanych decyzji.</u>
+ <u xml:id="u-31.2" who="#PoselRostworowskiStanislaw">Po pierwsze — zaczyna się widzieć w tak preferowanej polityce mieszkaniowej nie czynnik obciążający określoną sumą świadczeń naszą gospodarkę państwową — lecz czynnik zdecydowanie wpływający na aktywizację życia gospodarczego kraju. Dochodzimy bowiem do przekonania, że procesy ekonomiczne traktować należy kompleksowo. Bez stworzenia warunków mieszkaniowych dla swobodnego napływu i stabilizacji kadr robotniczo-technicznych niemożliwe jest pełne wykorzystanie istniejącego sprzętu produkcyjnego, osiągnięcie wysokich wskaźników zmianowości i realizacji pełnych wymogów postępu technicznego. Dla przykładu można wskazać województwo wrocławskie, gdzie aktualnie istniejący potencjał środków produkcyjnych pozwalałby zwiększyć zatrudnienie o około jeden milion osób.</u>
+ <u xml:id="u-31.3" who="#PoselRostworowskiStanislaw">Po drugie — to skala podjętego zamierzenia. W rozpoczętym dwudziestoleciu mamy osiągnąć wskaźnik 2,5 razy większej liczby mieszkań w stosunku do tego, co wybudowaliśmy w latach 1957 — 1970. Cel ten jest możliwy do osiągnięcia nie tylko przy zmianie technologii budownictwa. Dla jego realizacji nieodzowna jest aktywizacja samodzielnej inicjatywy obywateli. Oceniając dotychczasowy udział budownictwa jednorodzinnego w ramach całości efektów, sądzę, że słusznie wskazuje się na potrzebę wprowadzenia różnych form jego realizacji. Domki jednorodzinne mogą powstawać na wydzielonym terenie w ramach całości osiedla, a wówczas inwestorem i właścicielem jest spółdzielnia mieszkaniowa — nabywcą zaś może być zainteresowany obywatel. Mogą powstawać także odrębne związki spółdzielcze, korzystające z kredytów państwowych, których celem byłoby wznoszenie osiedli własnościowych domków jednorodzinnych. I wreszcie mogą być powoływane związki inwestycyjne, których działalność ograniczałaby się do wyodrębnienia i uzbrojenia terenu, przygotowania materiałów budowlanych, samą zaś budową zajmowaliby się indywidualni właściciele. Dążenie do takiego zróżnicowania form uzasadnione jest płynnością cen. W toku budowy często niezmiernie wzrastają koszty wykonawstwa, czego nie akceptują prywatni kontrahenci, powołując się na pierwotnie zawartą z inwestorem umowę. Ogólnie można odnieść wrażenie, że sprawa fluktuacji cen za 1 m^2^ powierzchni mieszkaniowej, wywołana zarówno kosztami koniecznych nakładów na wdrożenie postępu technicznego, jak i nie dającym się przewidzieć wymiarem kosztów inwestycji towarzyszących — sprawia, iż na styku zarząd spółdzielni — obywatel powstają liczne nieporozumienia. Dość często obywatel przed wprowadzeniem się do przyznanego mu mieszkania nagle dowiaduje się, że zobowiązany jest do pokrycia poważnej sumy kosztów dodatkowych. Jest to moment, kiedy na ogół wyczerpał on wszelkie zasoby finansowe i możliwości zaciągnięcia pożyczek.</u>
+ <u xml:id="u-31.4" who="#PoselRostworowskiStanislaw">Generalnie, mając na uwadze zakres budownictwa mieszkaniowego, wydaje się, że należałoby przemyśleć możliwość udzielania kredytów wszystkim ubiegającym się o mieszkania i zatrudnionym w gospodarce uspołecznionej, ale w skali stosownej do wynagrodzenia, a nie uzależnionej od różnych typów spółdzielni mieszkaniowych.</u>
+ <u xml:id="u-31.5" who="#PoselRostworowskiStanislaw">W wielu mniejszych miastach istnieje też potrzeba przyznania kredytów na budowę ciepłowni miejskich, bez wzniesienia których planowanie nowych osiedli napotyka nie dające się pokonać trudności.</u>
+ <u xml:id="u-31.6" who="#PoselRostworowskiStanislaw">Z kolei, dla faktycznej realizacji programu budownictwa mieszkaniowego, szczególnie w małych miastach, ważna jest rola resortów centralnych, będących inwestorami różnych zakładów pracy. Przykładowo w Chełmie Lubelskim resort przemysłu lekkiego, wznoszący tu fabrykę obuwia, zobowiązał się do wybudowania 900 mieszkań, a wybudował tylko 130. Rzeczywista realizacja umów zawieranych między resortami różnych ministerstw a radami narodowymi jest jednym z istotnych warunków wykonania planów budownictwa mieszkaniowego w określonych rejonach.</u>
+ <u xml:id="u-31.7" who="#PoselRostworowskiStanislaw">Gdy rozpatrujemy w wymiarze krajowym ów gigantyczny plan budownictwa mieszkaniowego, gdy mówimy o wyższej technologii jego wykonawstwa, wyższym standardzie urządzeń, a zatem o większych kwotach, jakie będzie chciał na ten cel przeznaczyć przeciętny obywatel, wydaje się konieczne posiadanie pełnej orientacji w skali możliwości finansowych społeczeństwa. A zatem wskazane byłoby przeprowadzenie analizy ekonomicznej i socjologicznej, w celu uzyskania pełnej orientacji, jaki procent dochodów ludności przekazywany jest na potrzeby mieszkaniowe i w jakim stopniu procent ten może ulec zwiększeniu. Ogólnokrajowy plan inwestycji mieszkaniowych powinien być bowiem zharmonizowany z przewidywanymi reakcjami społeczeństwa.</u>
+ <u xml:id="u-31.8" who="#PoselRostworowskiStanislaw">Wysoka Izbo! Tu właśnie dochodzimy do trzeciego, tak istotnego aspektu nowej polityki mieszkaniowej, przyjętej przez partię i Rząd — jej aspektu społecznego, który obok efektów gospodarczych jest największą siłą naszych zamierzeń. Wróćmy do tej generalnej tezy: odrębne mieszkanie dla każdej rodziny. Jest to socjalistyczna perspektywa kolejnego awansu społecznego szerokich mas, które korzystają z pełnego dostępu do szkolnictwa wszystkich szczebli, ze środków przekazu kultury narodowej, z przywilejów pełnego zatrudnienia i ubezpieczenia zdrowotnego.</u>
+ <u xml:id="u-31.9" who="#PoselRostworowskiStanislaw">Nowa polityka mieszkaniowa ma służyć pogłębieniu poczucia stabilizacji w społeczeństwie przeżywającym tak poważne ruchy migracyjne, wchodzącym w stadium wielkiej rewolucji przemysłowo-technicznej.</u>
+ <u xml:id="u-31.10" who="#PoselRostworowskiStanislaw">Mieszkanie — nie miejsce do spania, ale miejsce do regeneracji sił witalnych, do odpoczynku i własnej pracy twórczej — oto wizja tak różna od tej, do jakiej wielu ludzi w naszym kraju już przywykło. Wyposażenie techniczne mieszkania powinno ułatwiać pracę kobiety. Pojęcie — „home”, w którym tak wiele jest osiągnięte własnym trudem, tworzy w odczuciach milionów rodzin rozumienie wagi naszego wysiłku, dzięki któremu stworzyliśmy to co mamy i zarysowuje przyszłość własnego życia i lepszego jutra naszych dzieci. Miejsce, do którego chętnie wraca się z pracy, gdzie szuka się odpoczynku, o którym się myśli w podróży. Mieszkanie, pozornie rzecz martwa, a jednak tak ważna dla ożywienia sensu naszego przywiązania do życia. Posiadanie go wyzwala nas z kompleksu wędrowcy, rzucanego gdzie bądź, przyczepnego jak wiatr. Wiąże nas moralnie z rodziną, otwiera przyszłość dla naszych dzieci, ba, pogłębia w nas świadomość przynależności do ojczyzny. Bez uznania rangi tych pozornie niewiele znaczących zabiegów, jak gromadzenie sprzętów, zawieszanie firanek, kupowanie dywanów — niepodobna wszczepić całemu społeczeństwu świadomego przekonania o sensowności jego wysiłku i pracy. Małżonkom, twórcom rodziny, ściśniętym często na małej przestrzeni jednoizbowego mieszkania — gdzie nie ma przedpola dla starcia się własnych, ludzkich egoizmów — trudno przedkładać czy narzucać dążenia pronatalistyczne.</u>
+ <u xml:id="u-31.11" who="#PoselRostworowskiStanislaw">W polityce państwa ludowego szczególnie należy docenić to, że otwierając przed obywatelami perspektywę powszechnego uzyskania mieszkań rodzinnych, jednocześnie nie chcę ich zatomizować, odciąć od otoczenia.</u>
+ <u xml:id="u-31.12" who="#PoselRostworowskiStanislaw">Kierujemy się nie tyle zamiarem wzniesienia wielkiej liczby — „schowków” dla ludzkiej indywidualności, ale przedkładamy koncepcje osiedli, zbiorowisk ludzkich, wypełnionych istotnymi społecznie relacjami interpersonalnymi. Przykładem tego dążenia może być osiedle Lubelskiej Spółdzielni Mieszkaniowej, którego domy — rozsiane na wzgórzach — co prawda osłaniają swoich mieszkańców przed hałasem i krzykiem rozrastającego się miasta, ale jest to także osiedle, w którym jest pięknie działający Klub Złotego Wieku dla starszych mieszkańców, w którym jest Klub Osiedlowy, prowadzony przez dziennikarzy i podejmujący wiele ważnych inicjatyw kulturalnych dla całego miasta. Działa tu Młodzieżowy Krąg Instruktorski, organizujący obozy letnie dla młodzieży harcerskiej oraz punkty letnich skupisk dla dzieci nie mogących wyjechać z miasta. 25-tysięczne osiedle Lubelskiej Spółdzielni Mieszkaniowej ma własne szkoły, przychodnie lekarskie, żłobki, przedszkola. W pobliżu osiedla powstanie ośrodek rekreacyjno-wypoczynkowy. Wznosząc takie osiedla damy wyraz temu, że chodzi nam o osobowość człowieka, rozwój wszelkich jego dążeń socjalnych i kulturowych. Przy planowaniu osiedli nie należy również zapominać o potrzebach religijnych ludzi wierzących.</u>
+ <u xml:id="u-31.13" who="#PoselRostworowskiStanislaw">Obywatele Posłowie! Pozwólcie, że wypowiedź moją zakończę akcentem osobistym. Kilkanaście lat temu, po skończeniu studiów, również stanąłem przed perspektywą założenia rodziny. Nie mieliśmy z narzeczoną ani stałej pracy, ani własnego mieszkania. Na lubelskich wzgórzach, gdzie dziś jest 25-tysięczne miasto, Lubelska Spółdzielnia Mieszkaniowa budowała dopiero pierwsze domy. Chodziliśmy tam, marząc wówczas w takich snach nierealnych, że kiedyś tam zamieszkamy. Stało się to 10 lat później. Wskazuję na ten przykład, by ukazać nadzieję tych wszystkich wchodzących w życie, którym Polska Ludowa swym programem gigantycznego budownictwa mieszkaniowego ma dopiero odpowiedzieć, jaka będzie ich przyszłość. Jest to nadzieja przede wszystkim ludzi młodych, ludzi pełnych sił, tych idących pokoleń. Myśląc o młodym pokoleniu, nie możemy jednak zapominać o ludziach starszych, należy więc chyba też lansować model mieszkań 3-pokoleniowych, umacniających więź rodzinną. Podobnie nie można ograniczać budownictwa socjalnego.</u>
+ <u xml:id="u-31.14" who="#PoselRostworowskiStanislaw">Myślę jednak, że apel I Sekretarza, apel partii i Rządu skierowany jest przede wszystkim do młodych pokoleń, one muszą urzeczywistnić jego treść, czyniąc to przecież dla siebie. W tej budowie wspólnego domu naszej ojczyzny wiążą się siły wszystkich, zacierają się różnice środowiskowe, a także poglądowe. Powstaje wielki plac budowy, na którym stają obok siebie wierzący i niewierzący, partyjni i bezpartyjni, ludzie złączeni jedną nadzieją, że rozkwit ojczyzny jest także źródłem szczęścia ich samych i ich dzieci.</u>
+ <u xml:id="u-31.15" who="#PoselRostworowskiStanislaw">Przez wzgląd na wielką rolę rodziny w życiu społecznym, na doniosłą rolę kobiety — opiekunki ogniska domowego, przez wzgląd na twórczą i jednoczącą naród rolę pracy — Koło Posłów Chrześcijańskiego Stowarzyszenia Społecznego w pełni popiera przyjęcie przez Sejm uchwały o perspektywicznym programie mieszkaniowym.</u>
+ <u xml:id="u-31.16" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-32">
+ <u xml:id="u-32.0" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Głos ma poseł Jerzy Piotrowski.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-33">
+ <u xml:id="u-33.0" who="#PoselPiotrowskiJerzy">Obywatelko Marszałku! Wysoki Sejmie! Jednym z najważniejszych zadań obecnego okresu jest realizacja programu budownictwa. Budownictwo mieszkaniowe w naszym kraju stanowiło i stanowi jeden z najbardziej nabrzmiałych społecznie problemów. Dlatego też z dużym zadowoleniem należy podkreślić, że problem rozwoju budownictwa, w tym również całego jego zaplecza, znalazł się w centrum zainteresowania dzisiejszego posiedzenia.</u>
+ <u xml:id="u-33.1" who="#PoselPiotrowskiJerzy">Zdajemy sobie sprawę, że zadania są ogromne, wymagające dokonania przełomu w budownictwie, w dziedzinie, która decyduje o poziomie i stopie życiowej człowieka.</u>
+ <u xml:id="u-33.2" who="#PoselPiotrowskiJerzy">Uchwała V Plenum Komitetu Centralnego PZPR generalnie uznała budownictwo mieszkaniowe za najważniejszy problem społeczno-gospodarczy, a jej sukces stąd wynika, że spotkała się z gorącym poparciem społeczeństwa. Jej treść jest efektem społecznej dyskusji, a fakt ten uzasadnia śmiałość zaproponowanych rozwiązań i koncepcji, a zarazem kompleksowo ujmuje problemy, które spotkały się z powszechną aprobatą.</u>
+ <u xml:id="u-33.3" who="#PoselPiotrowskiJerzy">Jak wynika ze skonkretyzowanych już zadań gospodarczych, szczególnie doniosłym zadaniem będzie realizacja programu budownictwa mieszkaniowego, zakładającego podwojenie w ciągu piętnastu lat obecnych zasobów mieszkaniowych.</u>
+ <u xml:id="u-33.4" who="#PoselPiotrowskiJerzy">W toku szerokiej dyskusji, jaką prowadziliśmy w komisjach sejmowych — opowiedzieliśmy się za tym, aby wybudowanie 7 300 tys. mieszkań traktować jako zadanie programu mieszkaniowego, możliwe do zrealizowania do 1990 roku. Jest to kluczowy kierunek działania, od powodzenia którego zależy zaspokojenie pilnych potrzeb społecznych.</u>
+ <u xml:id="u-33.5" who="#PoselPiotrowskiJerzy">Zamierzenia w tej dziedzinie spotkały się z powszechną aprobatą i zostały zrozumiane jako konkretyzacja zapowiedzi kompleksowego rozwiązania problemu mieszkaniowego w kraju.</u>
+ <u xml:id="u-33.6" who="#PoselPiotrowskiJerzy">Należy zdawać sobie jednak sprawę, że zamierzenia, których rozmach określony został na miarę pokolenia, mogą być wykonane przy pełnej aktywizacji społeczeństwa oraz modernizacji sił wytwórczych budownictwa, unowocześnieniu jego organizacji pracy, techniki i technologii.</u>
+ <u xml:id="u-33.7" who="#PoselPiotrowskiJerzy">Aby sprostać zadaniom postawionym przed budownictwem, należy rozwiązać wiele problemów, jak na przykład rozwój bazy materiałowo-wyposażeniowej. I to nie tylko tej bazy, która spoczywa w gestii resortu budownictwa i przemysłu materiałów budowlanych, ale również wszystkich branż i gałęzi gospodarczych pracujących na rzecz budownictwa, które w perspektywie stworzą przemysł mieszkaniowy.</u>
+ <u xml:id="u-33.8" who="#PoselPiotrowskiJerzy">Nie mniej ważny problem stanowi grupa zagadnień związanych ze sprawą szeroko pojętej organizacji procesu inwestycyjnego w budownictwie mieszkaniowym. Dlatego też podstawowym założeniem polityki organizacyjnej w budownictwie w okresie bieżącego pięciolecia jest wdrożenie takich rozwiązań organizacyjnych, które stworzą warunki aktywizujące dynamikę rozwoju potencjału produkcyjnego, sprzyjając jednocześnie ciągłemu unowocześnianiu gospodarki oraz systemu zarządzania i kierowania.</u>
+ <u xml:id="u-33.9" who="#PoselPiotrowskiJerzy">Dobrze się stało, że w programie przedsięwzięć resortu budownictwa i przemysłu materiałów budowlanych na lata 1972 — 1975 ujęte zostały rezultaty przeprowadzonej diagnozy.</u>
+ <u xml:id="u-33.10" who="#PoselPiotrowskiJerzy">Program ten jako jedno z głównych zadań postuluje udoskonalenie metod i form organizacyjnych w takim stopniu, aby organizacja — wespół z nowymi technologiami stała się podstawowym czynnikiem dynamizującym rozwój budownictwa. Zgodnie z tym, sprecyzowane, konkretne działania organizacyjne są następujące.</u>
+ <u xml:id="u-33.11" who="#PoselPiotrowskiJerzy">Przede wszystkim, i stosownie do wymagań uprzemysłowionego budownictwa, zostanie przeprowadzony proces integracji projektowania budowlanego z wykonawstwem. Proces integracji projektowania z wykonawstwem oraz przewidziane, równoległe unowocześnianie form i metod projektowania spowoduje maksymalne uproszczenie dokumentacji i przyspieszy wykonywanie prac projektowych, a także przyspieszy szerokie wdrożenie typowych systemów montażowo-konstrukcyjnych oraz realizację produkcji budowlano-montażowej na podstawie sukcesywnie dostarczanej dokumentacji. W ten sposób uzyska się układ organizacyjny dogodny dla skracania okresów realizacji inwestycji.</u>
+ <u xml:id="u-33.12" who="#PoselPiotrowskiJerzy">W ślad za integracją projektowania z wykonawstwem oraz w miarę przekazywania do użytku nowych lub modernizowanych wytwórni elementów dla uprzemysłowionego budownictwa — będą tworzone kombinaty budowlane.</u>
+ <u xml:id="u-33.13" who="#PoselPiotrowskiJerzy">W opracowaniu modelu organizacyjnego budownictwa trzeba się liczyć z tym, że budownictwo jako dział, względnie zjednoczenie lufo przedsiębiorstwo budowlane, stanowi silnie wewnętrznie powiązaną całość i zmiany na jednym odcinku nie mogą być skuteczne, jeżeli nie będą towarzyszyć im niezbędne zmiany na innych odcinkach. Życie wykazało, że niedocenianie tej tezy w praktyce było najczęściej przyczyną niepowodzeń lub niewystarczającej efektywności wprowadzanych dotychczas usprawnień systemowych. Główną rolę w tym zakresie powinna spełniać koncentracja rozumiana jako:</u>
+ <u xml:id="u-33.14" who="#PoselPiotrowskiJerzy">— tworzenie wielkich i silnych organizacji wykonawczych, specjalizujących się w produkcji i wyposażonych we własne zaplecze badawczo-projektowe i usługowe, — skupienie w gestii organu odpowiedzialnego za rozwój budownictwa, jakim jest resort budownictwa, nie tylko przemysłu materiałów budowlanych, ale również niektórych innych przemysłów, decydujących o wzroście ilościowym oraz o jakości budownictwa.</u>
+ <u xml:id="u-33.15" who="#PoselPiotrowskiJerzy">Nowy model organizacyjny powinien w racjonalnych ramach integrować wszystkie powiązane z budownictwem ogniwa, eliminując tym samym potrzeby szerokiej, szczegółowej koordynacji. Taki właściwy model organizacyjny stanowią kombinaty budownictwa mieszkaniowego, które integrują działalność projektową, produkcję przemysłową elementów budowlanych, wykonawstwo budowlano-montażowe i usługi produkcyjne.</u>
+ <u xml:id="u-33.16" who="#PoselPiotrowskiJerzy">Trzeba stwierdzić, że organizacja kombinatów opiera się na ścisłej integracji budownictwa mieszkaniowego z zapleczem, przyjmując znacznie większe uprawnienia. W organizacji typu kombinatowego istnieje łatwość koncentracji potencjału projektowego, wykonawczego i produkcji prefabrykatów. Dlatego też liczymy się z tym, że organizacja kombinatów powinna sprzyjać upowszechnieniu wzorcowych metod organizacji pracy na stanowiskach roboczych, postępowych systemów przygotowania i organizacji produkcji oraz sterowania jej przebiegiem, jak również przyczyniać się do powszechnego stosowania nowoczesnych instrumentów systemu ekonomicznego. Ponadto w ślad za zmianami organizacyjnymi musi nastąpić określenie wielkości optymalnych dla kombinatów oraz stworzenie możliwości należytego wyposażenia w zaplecza i podjęcie działania dla zapewnienia szybkiego osiągnięcia postulowanych nowych wielkości.</u>
+ <u xml:id="u-33.17" who="#PoselPiotrowskiJerzy">Koncentracji potencjału sprzyjać powinna tendencja do likwidacji przedsiębiorstw słabych, nie gwarantujących szybkiego osiągnięcia zaplanowanych mocy produkcyjnych. Komasacja tych przedsiębiorstw w jednostki prężne, stanowiące sprawne i silne organizmy gospodarcze, stworzy możliwość lepszego wykorzystania potencjału ludzkiego, jakim dysponuje budownictwo, a w szczególności stworzy warunki do osiągnięcia wzrostu wydajności pracy.</u>
+ <u xml:id="u-33.18" who="#PoselPiotrowskiJerzy">Jednocześnie z usprawnieniem modelu organizacyjnego budownictwa konieczna staje się gruntowna modernizacja zaplecza produkcyjnego poprzez intensywną rozbudowę przemysłowej bazy wytwórczej budownictwa wielkopłytowego. Inwestycjom tym należy zapewnić jak najsprawniejszy przebieg.</u>
+ <u xml:id="u-33.19" who="#PoselPiotrowskiJerzy">Niezbędne jest również stałe doskonalenie obecnych systemów wielkopłytowych i stosowania elastycznych rozwiązań projektowych. Konieczne jest również szybkie uprzemysłowienie budownictwa towarzyszącego, którego obiekty wykonywane są obecnie metodami tradycyjnymi, co powoduje opóźnienia w realizacji kompleksowych programów osiedlowych.</u>
+ <u xml:id="u-33.20" who="#PoselPiotrowskiJerzy">Przyjmując, że koncentracja produkcji budowlanej stanowi podstawowy warunek skrócenia cykli inwestycyjnych, a także pełnego wykonania pod względem rzeczowym programu efektów na 1973 r., konieczne jest podjęcie energicznych działań, zmierzających do zwarcia frontu inwestycyjnego.</u>
+ <u xml:id="u-33.21" who="#PoselPiotrowskiJerzy">Skrócenie realizacyjnych cykli inwestycji, jako jeden z podstawowych celów organizacyjnych budownictwa, jest uzależnione w dużej mierze od stopnia integracji działań wszystkich uczestników procesu inwestycyjnego. Uznając, że najdalej zaawansowaną i najbardziej nowoczesną formę tej integracji reprezentuje generalny realizator inwestycji, muszą być nadal podejmowane działania zmierzające do stopniowego przechodzenia przedsiębiorstw wykonawczych na zasadę współpracy z inwestorem.</u>
+ <u xml:id="u-33.22" who="#PoselPiotrowskiJerzy">Plany inwestycyjne cechować powinna znacznie większa niż dotąd stabilność.</u>
+ <u xml:id="u-33.23" who="#PoselPiotrowskiJerzy">System bilansowania robót budowlano-montażowych oraz tryb ich zlecania powinien zapewniać planową koncentrację zadań inwestycyjnych i produkcji budowlano-montażowej, dawać czas na przygotowanie się do realizacji, umożliwiać osiągnięcie wyższego niż dotychczas stanu równowagi między zapotrzebowaniem na roboty budowlano-montażowe a możliwościami produkcyjnymi wykonawstwa.</u>
+ <u xml:id="u-33.24" who="#PoselPiotrowskiJerzy">Status szczególnego priorytetu należałoby w systemie zabezpieczenia wykonawstwa przyznać budownictwu mieszkaniowemu, oświaty i służby zdrowia.</u>
+ <u xml:id="u-33.25" who="#PoselPiotrowskiJerzy">Zdajemy sobie sprawę, jak wielkimi i odpowiedzialnymi zadaniami obarcza się budowlanych. Dlatego jednocześnie podejmowane są niezbędne decyzje związane z tworzeniem warunków do realizacji tych zadań. I dlatego też uważam, iż przedłożona Wysokiemu Sejmowi uchwała o perspektywicznym programie mieszkaniowym będzie nie tylko wytyczną kierunków realizacji budownictwa mieszkaniowego, lecz i dokumentem nadającym rangę budownictwu, a tym samym i ważnym orężem dla budowlanych w realizacji zadań.</u>
+ <u xml:id="u-33.26" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-34">
+ <u xml:id="u-34.0" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Głos ma poseł Janusz Wójcik.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-35">
+ <u xml:id="u-35.0" who="#PoselWojcikJanusz">Obywatelko Marszałku! Wysoka Izbo! Jednym z czynników warunkujących szybszą poprawę stopy życiowej naszego społeczeństwa, co wynika z uchwał VI Zjazdu Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, jest szybszy rozwój produkcji rolnej. Podjęte przez Polską Zjednoczoną Partię Robotniczą i Zjednoczone Stronnictwo Ludowe oraz Rząd w latach 1971 — 1972 doniosłe decyzje w sprawach rolnictwa poważnie zdynamizowały inwestycyjną aktywność wsi.</u>
+ <u xml:id="u-35.1" who="#PoselWojcikJanusz">Stąd przedłożony Wysokiej Izbie projekt uchwały o perspektywicznym programie mieszkaniowym ma doniosłe znaczenie jako realny program zabezpieczający podstawowe pragnienie każdej rodziny, to jest posiadania samodzielnego mieszkania. Mieszkanie jest jednym z najdroższych dóbr i dlatego można przyjąć, że ilość i jakość mieszkań jest w dużej mierze miernikiem poziomu rozwoju społeczno-gospodarczego danego społeczeństwa. Wieś nasza, lubelska, należy do rejonów, w których najtrudniejsza jest sytuacja mieszkaniowa ludności. Na jej obecny stan wielki wpływ wywarły niewątpliwie lata Polski międzywojennej, kiedy to rolnictwo było jednym z najsłabiej rozwiniętych działów gospodarki narodowej. Około 70% mieszkań na Lubelszczyźnie, to mieszkania jedno-i dwuizbowe, budynki drewniane o pokryciu łatwopalnym. Rozwój budownictwa w naszym województwie jest znaczny. Tylko w latach 1965 — 1970 wybudowano ponad 30 tys. budynków mieszkalnych, pomniejszając tym samym o 17% liczbę budynków drewnianych. W porównaniu ze średnimi krajowymi wymiany budynków drewnianych na poziomie 5% — jest to jak widzimy przyrost znaczny.</u>
+ <u xml:id="u-35.2" who="#PoselWojcikJanusz">W dwóch ostatnich latach obserwujemy dalszy wzrost intensywności budownictwa mieszkaniowego na wsi. Także modernizacja budynków mieszkalnych w naszym województwie jest jedną z głównych przyczyn, poza nowym budownictwem, poprawy standardu mieszkaniowego. Stąd też z uznaniem należy przyjąć tę część projektu uchwały, w której formułowaną są zadania konieczności modernizacji starych zasobów mieszkaniowych, których stan techniczny i poziom wyposażenia nie gwarantują ich mieszkańcom warunków uznanych za dostateczne.</u>
+ <u xml:id="u-35.3" who="#PoselWojcikJanusz">Dalszy, szybszy rozwój budownictwa na wsi wymagać będzie dodatkowej produkcji materiałów budowlanych i urządzeń instalacyjno-kanalizacyjnych. Osiągnąć to możemy m.in, poprzez wykorzystywanie wszystkich rezerw i mocy przetwórczych organizacji wiejskich, takich jak brygady remontowo-budowlane kółek rolniczych i spółdzielni produkcyjnych, spółdzielni usługowo-wytwórczych, gromadzkich, a w przyszłości — gminnych rad narodowych, zrzeszeń prywatnych wytwórców, poprzez wykorzystanie miejscowych surowców. Jest to więc droga powszechnego, społecznego zaangażowania sił wszystkich mieszkańców wsi i miast. Takie też społeczne zaangażowanie określa projekt uchwały, w którym między innymi czytamy: — „W tym celu należy w pełni wykorzystać inicjatywy i wysiłek całego społeczeństwa, wskazywać na związek pomiędzy poczynaniami obywateli a dodatkowymi możliwościami intensyfikacji budownictwa mieszkaniowego”.</u>
+ <u xml:id="u-35.4" who="#PoselWojcikJanusz">Lubelskie rolnictwo, podobnie jak i inne regiony kraju, odczuwa dotkliwy brak wody pitnej. Mamy ponad 700 wsi o stałym deficycie wody zarówno na potrzeby ludności, jak i na potrzeby produkcyjne. Jest to więc ta część programu, która powinna znaleźć poparcie w szybkim rozwoju usług komunalnych na wsi, bowiem rosnące potrzeby użytkowników powodują konieczność ciągłego postępu w dziedzinie rozwiązań technologicznych i konstrukcyjnych budynków.</u>
+ <u xml:id="u-35.5" who="#PoselWojcikJanusz">Mówiąc o usługach w sferze budownictwa na wsi, gospodarki komunalnej, urządzeń instalacyjno-sanitarnych, należy zdawać sobie sprawę z tego, iż wieś nasza, a tym samym i lubelska, coraz częściej sięgać będzie po rozwiązania całościowe, kompleksowe. Wynika stąd potrzeba ustalenia na wsi jednego gestora realizującego cały program produkcyjno-organizacyjny obsługi wisi. Dlatego z zadowoleniem należy przyjąć podporządkowanie służb budowlanych resortowi rolnictwa. Decyzję tę wieś uznaje za słuszną. Jest to realizacja postulatów zgłaszanych od dawna przez POP, koła ZSL, działaczy gospodarczych i aktyw wiejski.</u>
+ <u xml:id="u-35.6" who="#PoselWojcikJanusz">Łatwiejsze uzyskanie zezwolenia budowlanego, dzięki możliwości załatwienia wszelkich związanych z tym formalności w zespołach usług projektowych — jako głównego wykonawcy — chroni już dziś skutecznie rolnika przed traceniem cennego czasu, który może być przecież wykorzystany produkcyjnie w gospodarstwie.</u>
+ <u xml:id="u-35.7" who="#PoselWojcikJanusz">Obywatele Posłowie! Pragnę także podkreślić, iż budownictwo na wsi — to budownictwo szczególne. Możemy stwierdzić, że jest to budownictwo specjalistyczne, bowiem każdy budynek mieszkalny jest w pewnym stopniu budynkiem rolniczo-produkcyjnym, a także zaspokaja potrzeby bytowe i socjalne. Budownictwo to będzie także coraz powszechniej korzystać z przemysłowych metod wznoszenia zabudowań. Na tym tle rysuje się coraz bardziej potrzeba specjalistycznego szkolenia kadr dla budownictwa wiejskiego. Wydaje się, iż jedną z najlepszych metod jest organizowanie kursów doszkalających rzemieślników oraz szkolenie rejonowych techników i projektantów budownictwa wiejskiego w zakresie pomocy instruktażowej dla rolników i rzemieślników wiejskich, wykonywających większość tych prac. Określając rozmiary budownictwa mieszkaniowego na wsi na okres najbliższych 20 lat, na poziomie około 2 mln mieszkań, projekt uchwały o perspektywicznym programie mieszkaniowym wychodzi naprzeciw potrzebom i ambicjom mieszkańców wsi.</u>
+ <u xml:id="u-35.8" who="#PoselWojcikJanusz">Nasza lubelska wieś, a sądzę, że i mieszkańcy wsi w całym kraju, wypełnią ten program konkretną realizacją przewidzianych w nim zadań.</u>
+ <u xml:id="u-35.9" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-36">
+ <u xml:id="u-36.0" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Proszę Obywatela Sekretarza Posła Henryka Pawłowskiego o odczytanie komunikatu.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-37">
+ <u xml:id="u-37.0" who="#SekretarzposelHenrykPawlowski">Bezpośrednio po zarządzeniu przerwy obiadowej w obradach Sejmu odbędą się posiedzenia:</u>
+ <u xml:id="u-37.1" who="#SekretarzposelHenrykPawlowski">1. Wspólne posiedzenie Komisji Budownictwa i Gospodarki Komunalnej oraz Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów — w sali nr 118.</u>
+ <u xml:id="u-37.2" who="#SekretarzposelHenrykPawlowski">2. Komisji Handlu Wewnętrznego — w sali nr 67, Dom Poselski.</u>
+ <u xml:id="u-37.3" who="#SekretarzposelHenrykPawlowski">3. Komisji Zdrowia i Kultury Fizycznej — w sali nr 70, Dom Poselski.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-38">
+ <u xml:id="u-38.0" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Zarządzam przerwę w obradach do godz. 16.</u>
+ <u xml:id="u-38.1" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu od godz. 14 min. 20 do godz. 16 min. 05)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-39">
+ <u xml:id="u-39.0" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Wznawiam posiedzenie. Kontynuujemy dyskusję nad projektem uchwały o perspektywicznym programie mieszkaniowym.</u>
+ <u xml:id="u-39.1" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Głos ma poseł Stanisław Kowalczyk.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-40">
+ <u xml:id="u-40.0" who="#PoselKowalczykStanislaw">Wysoka Izbo! Dobiega końca debata nad projektem uchwały Sejmu PRL o perspektywicznym programie mieszkaniowym. Za chwilę przystąpimy do głosowania nad tą pierwszą w obecnej kadencji Sejmu uchwałą wniesioną z inicjatywy poselskiej, z inicjatywy Klubu Poselskiego PZPR, popartej — jak wynika to z toku naszych prac — przez wszystkich obywateli posłów. Podkreślam ten moment z kilku powodów.</u>
+ <u xml:id="u-40.1" who="#PoselKowalczykStanislaw">Sposób wniesienia projektu uchwały, a następnie przebieg dyskusji nad jej sformułowaniami, dobitnie ilustrują zmiany, jakie zaszły w naszym kraju w ciągu ostatnich kilkunastu miesięcy. Wśród tych zmian istotne znaczenie ma zwiększenie znaczenia i wzbogacenie metod działania naszego ludowego parlamentu. Dobrze się także stało, że właśnie uchwała o perspektywicznym programie mieszkaniowym utrwali się jako symbol tych przemian. Niewiele jest bowiem kwestii społeczno-gospodarczych równie interesujących społeczeństwo, stanowiących przedmiot jego codziennych trosk i nadziei, jak właśnie sprawy mieszkaniowe. Myślę więc, że uchwalając przedłożony dokument, Sejm VI kadencji dobrze zapisze się w pamięci narodu.</u>
+ <u xml:id="u-40.2" who="#PoselKowalczykStanislaw">Obywatele Posłowie! Nie jest moim zamiarem ponowne rozważanie treści projektu uchwały, nad którym Sejm, jego komisje, my wszyscy debatowaliśmy już szczegółowo i spełniliśmy nasz poselski obowiązek nadania ostatecznego, wiążącego kształtu programowi, który był uprzednio przedmiotem dyskusji całego społeczeństwa.</u>
+ <u xml:id="u-40.3" who="#PoselKowalczykStanislaw">Jak wiadomo, dyskusja nad założeniami tego dokumentu rozpoczęła się przed VI Zjazdem PZPR, a nasiliła się w toku przygotowań do V Plenum Komitetu Centralnego. Nie będzie przesady, jeśli powiem, iż problemy zawarte w projekcie uchwały były konsultowane z setkami tysięcy obywateli partyjnych i bezpartyjnych, z organizacjami zawodowymi, społecznymi, z fachowcami i Z tymi wszystkimi, dla których mieszkanie Stanowi najbardziej żywotną potrzebę osobistą oraz tymi, którzy w rozwiązaniu kwestii mieszkaniowej widzą jedną z szans przyspieszenia rozwoju społecznego i gospodarczego kraju.</u>
+ <u xml:id="u-40.4" who="#PoselKowalczykStanislaw">V Plenum KC PZPR uznało, że tak opracowana i wszechstronnie nie waham się powiedzieć, że najwszechstronniej w naszej powojennej praktyce — zbadana i przedyskutowana koncepcja społeczno-ekonomiczna powinna być przedstawiona W postaci projektu uchwały Wysokiej Izbie i by przez nią została przekształcona w państwowy program działania wyznaczający zadania Rządu i wszystkich ogniw administracji gospodarczej. Sejmowa debata wzbogaciła projekt o nowe elementy, zwróciła uwagę na dodatkowe aspekty, przede wszystkim w zakresie warunków i metod realizacji całego wieloletniego programu. Zwłaszcza dyskusje w komisjach oraz rozpatrywane i korygowane programy niektórych resortów — „które współuczestniczą w realizacji podjętych zadań, każą obecnie jeszcze bardziej wierzyć w realność uchwalanego dziś perspektywicznego programu mieszkaniowego. Wynika to zarówno z uzyskanych już doświadczeń, jak i z ogólnej dynamizacji gospodarki oraz efektów szerokiej popularyzacji programu, który stał się czynnikiem, aktywizującym inicjatywy setek tysięcy pracowników całej gospodarki.</u>
+ <u xml:id="u-40.5" who="#PoselKowalczykStanislaw">Chciałbym ze szczególną mocą podkreślić wagę tych elementów dla realizacji programu mieszkaniowego Chodzi bowiem o to ~ od początku powtarzaliśmy tę tezę — że zadania w dziedzinie poprawy sytuacji mieszkaniowej naszego społeczeństwa stanowią integralną, niezwykle istotną część całego społeczno-ekonomicznego programu partii. Mówiąc w największym skrócie, program ten odzwierciedla cztery podstawowe cechy naszych obecnych działań: wysoką dynamikę wzrostu, zaufanie do człowieka, troskę o zaspokojenie jego potrzeb i odwołanie się do społecznej aktywności. Są to elementy wzajemnie się zazębiające i wzajemnie warunkujące. Nie będzie dynamiki wzrostu bez uznania potrzeb ludzkich i systematycznego ich zaspokajania — nie będzie dynamiki, jeśli nie stworzy jej, obok trafnych decyzji strategicznych, aktywność wszystkich pracujących. Można uznać bez wątpienia, że program mieszkaniowy skupia wszystkie te elementy i dlatego nadajemy mu taką rangę.</u>
+ <u xml:id="u-40.6" who="#PoselKowalczykStanislaw">Wysoka Izbo! W toku wielomiesięcznych dyskusji poprzedzających VI Zjazd i V Plenum, a także i z tej trybuny, padło już wiele słów motywujących nasze dzisiejsze decyzje. Były to słowa głęboko trafiające w ludzkie serca. Nie będzie przesadą, jeśli stwierdzę z tego miejsca, że uchwała, którą podejmiemy, stawia fundamenty pod mury tej drugiej Polski, którą budujemy. I nie tylko dlatego, że stwarza ona przesłanki dla przyspieszenia tempa budownictwa, choć to oczywiście podstawowy warunek, a przede wszystkim dlatego, że — jak sformułował na V Plenum towarzysz Edward Gierek — — „Uznajemy, zgodnie z powszechnie wyrażoną opinią społeczną, że mieszkanie stanowi jeden z najistotniejszych składników ogólnego programu podnoszenia stopy życiowej ludności, że jest ono warunkiem stabilizacji i rozwoju rodziny”.</u>
+ <u xml:id="u-40.7" who="#PoselKowalczykStanislaw">Cóż to znaczy w praktyce? Chcemy traktować mieszkanie jako kluczowy czynnik socjalistycznego modelu konsumpcji. Mieszkanie w sposób zintegrowany zaspokaja potrzeby indywidualne i społeczne, a równocześnie skupia w sobie podstawowe warunki awansu cywilizacyjnego obywateli. Odrzucamy anachroniczne sprowadzanie kwestii mieszkaniowej do owego przysłowiowego dachu nad głową, dającego minimum gwarancji życiowych.</u>
+ <u xml:id="u-40.8" who="#PoselKowalczykStanislaw">Wychodzimy z założenia, że nie można budować i rozwijać nowoczesnego socjalistycznego społeczeństwa bez stałego powiększania przestrzeni mieszkaniowej i podnoszenia jej standardu. Jest to kwestia tworzenia możliwości wypoczynku, podnoszenia poziomu oświaty i kultury, a także zapewnienia ogólnej aktywności społecznej obywateli. Chcemy wyposażyć mieszkania w większą liczbę sprzętów zmechanizowanych, w nowe telewizory i radioodbiorniki, pralki i lodówki.</u>
+ <u xml:id="u-40.9" who="#PoselKowalczykStanislaw">Inny aspekt kwestii mieszkaniowej wiąże się z perspektywiczną polityką ludnościową kraju. Co pewien czas podnoszone są alarmy na temat spadku urodzeń i groźby zahamowania, a nawet spadku przyrostu ludności Polski. Nie ma wprawdzie podstaw do katastroficznych nastrojów, zresztą problem ten jest niezwykle złożony, nie ulega jednak wątpliwości, że obfitość mieszkań i ich wielkość jest nader istotnym warunkiem wzrostu populacji i bardziej prawidłowego kształtowania polityki ludnościowej.</u>
+ <u xml:id="u-40.10" who="#PoselKowalczykStanislaw">Obywatele Posłowie! Wskazałem zaledwie na kilka najistotniejszych aspektów kwestii mieszkaniowej. Nie ma odwrotu z obranej drogi, prowadzącej do poprawy warunków mieszkaniowych. Trzeba tylko tę drogę skracać i przyspieszać terminy realizacji przedstawionego programu. Trzeba jednak mieć świadomość, że znajdujemy się na jej początku, że przez najbliższe lata znajdować się będziemy pod wielką presją potrzeb z trudem zaspokajanych. Wynika to zarówno ze skali dotychczasowych opóźnień, jak i z konieczności do- konania dużych zmian na wielu odcinkach gospodarki.</u>
+ <u xml:id="u-40.11" who="#PoselKowalczykStanislaw">Program, mieszkaniowy został jednak tak skonstruowany, że jego wykonanie zakłada harmonijne zespolenie wysiłków państwa i społeczeństwa na wszystkich etapach realizacji.</u>
+ <u xml:id="u-40.12" who="#PoselKowalczykStanislaw">Bez aktywnego współudziału społeczeństwa nie sposób będzie zbudować ponad 7 mln mieszkań w przewidywanym terminie. Nawet kraje od nas bogatsze nie osiągają takiej intensywności budownictwa. Niezbędne jest zatem utrzymanie i dalsze rozwijanie aktywności społecznej, społecznych inicjatyw i wysiłków wspierających poczynania państwa w dziedzinie budownictwa. Jest to obowiązek, który ciąży na nas wszystkich jako mandatariuszach sejmowej uchwały.</u>
+ <u xml:id="u-40.13" who="#PoselKowalczykStanislaw">Nie możemy także jako posłowie ani przez chwilę osłabiać starań o konsekwentne egzekwowanie postanowień uchwały, zwłaszcza w odniesieniu do zadań., jakie nakłada ona na poszczególne ogniwa naszej gospodarki. Trzeba stale pamiętać, że za realizację programu nie może być odpowiedzialne jedynie budownictwo, że jest to zadanie całej gospodarki. Bez współdziałania niemal wszystkich resortów gospodarczych samo budownictwo niewiele zrobi.. Resort budownictwa otrzymuje sporo środków i szybko modernizuje własne zaplecze produkcyjne. Czynimy też dalsze starania, by zakupić najnowocześniejsze środki produkcji na jego potrzeby. Procesom unowocześniania produkcji budowlanej musi towarzyszyć równoczesna modernizacja całej wytwórczości przeznaczonej na potrzeby budownictwa mieszkaniowego. W projekcie uchwały mówimy o potrzebie stworzenia nowoczesnego przemysłu mieszkaniowego; jego zaczątki już powstały. Musimy zapewnić niezbędne organizacyjne i techniczne warunki dla jego szybkiego rozwoju.</u>
+ <u xml:id="u-40.14" who="#PoselKowalczykStanislaw">Wysoka Izbo! Realizacja programu mieszkaniowego stawia trudne zadania przed całą gospodarką. Chcemy z jednej strony szybko budować dobre, a także większe mieszkania, wznoszone przy pomocy nowoczesnych technik i technologii, wyposażone w nowoczesne elementy, a to więcej kosztuje. Jednocześnie chcemy, aby powiększenie powierzchni mieszkań nie wpływało ograniczająco na realizację programu ilościowego. Nie możemy też beztrosko przyglądać się nadmiernemu wzrostowi kosztów budownictwa lub innym, podobnym zjawiskom. Wynika to zarówno ze względów ogólnogospodarczych, jak też ze względu na interes obywateli, którzy w określonym stopniu partycypują w kosztach budowy ich mieszkań.</u>
+ <u xml:id="u-40.15" who="#PoselKowalczykStanislaw">Zrozumiałe jest, że budowa mieszkań o większej powierzchni, lepiej wyposażonych, przy użyciu lepszych i nowocześniejszych materiałów wykończeniowych i wyposażeniowych spowoduje określony wzrost kosztów budowy. Chodzi jednak o to, by wzrost ten przyczyniał- się do rzeczywistej poprawy walorów funkcjonalnych i użytkowych nowych mieszkań, bowiem tylko taka zwyżka kosztów może być społecznie akceptowana. Natomiast nie będziemy akceptować wzrostu kosztów wynikających z nieprawidłowego działania poszczególnych jednostek gospodarczych. Takiej tendencji wzrostu kosztów musimy się z całą mocą przeciwstawić.</u>
+ <u xml:id="u-40.16" who="#PoselKowalczykStanislaw">Program mieszkaniowy — tak w skrócie nazywamy uchwalany obecnie dokument — znacznie wykracza poza ramy zakreślone jego nazwą. Pragniemy, aby przyczynił się on do postępu technicznego i ekonomicznego, dalszego przyspieszonego rozwoju całej naszej gospodarki. Z drugiej strony — pomyślna realizacja naszej uchwały zależeć będzie od dynamiki rozwoju kraju. Rozpatrując problem z tego punktu widzenia, mamy podstawy do optymizmu. Przebieg realizacji zadań gospodarczych zarówno w 1971 r., jak też w roku bieżącym, cechuje wysoka dynamika wzrostu. Oceniamy, że główne zadania tegorocznego planu zostaną wykonane z nadwyżką. Szacujemy, że produkcja przemysłowa wzrośnie w tym roku o około 10% w stosunku do roku ubiegłego. Oznacza to przekroczenie zadań planowych o około 50 mld zł. Utrwalają się także pomyślnie tendencje występujące w naszym rolnictwie. Upoważnia to do stwierdzenia, iż zadania wytyczone przez VI Zjazd naszej partii realizujemy skutecznie, że zgodnie z dyrektywą Zjazdu uda nam się przekroczyć pierwotnie ustalone wskaźniki pięciolatki. Przyszły rok będzie w tym względzie rokiem przełomowym. Od jego wyników zależeć będzie umocnienie obecnych tendencji i przezwyciężenie występujących słabości.</u>
+ <u xml:id="u-40.17" who="#PoselKowalczykStanislaw">Biorąc za punkt wyjścia rezultaty bieżącego roku, plan na rok przyszły powinien zakładać odpowiednio wyższe zadania. Pozwoli to na utrwalenie wysokiej dynamiki rozwojowej, a tym samym stworzy korzystne warunki do przekroczenia zadań całego planu 5-letniego. Od umiejętnej realizacji tej kierunkowej dyrektywy zależeć będzie także tempo postępu w dziedzinie spraw mieszkaniowych. Jestem przekonany, że całe społeczeństwo poprze te wysiłki, że dzięki jego inicjatywom i ofiarności uda nam się skutecznie i szybko realizować wszystkie cele, jakie sobie postawiliśmy.</u>
+ <u xml:id="u-40.18" who="#PoselKowalczykStanislaw">Wysoka Izbo! Chciałbym w imieniu Klubu Poselskiego PZPR, jako wnioskodawcy projektu uchwały o perspektywicznym programie mieszkaniowym, wyrazić gorące podziękowanie tym wszystkim, którzy przyczynili się do nadania ostatecznego kształtu naszym propozycjom, którzy przez wnikliwą ich analizę i dyskusję spowodowali, że nabrała ona tak konkretnych kształtów. Kieruję te słowa do obywateli posłów i komisji sejmowych, organizacji społecznych i instytucji państwowych, które ułatwiły nam pracę, przedstawiając rozwinięcie propozycji i konfrontowały nasze postulaty z możliwościami realizacyjnymi, do specjalistów różnych dziedzin nie szczędzących czasu, by służyć nam radami, do licznej rzeszy obywateli, którzy na ręce Sejmu i poszczególnych posłów przedstawiali własne propozycje i dezyderaty. Mogę ich wszystkich zapewnić w imieniu partii, a zapewne także w imieniu Wysokiej Izby, że konsekwentnie dążyć będziemy do tworzenia politycznych i społecznych warunków dla pełnej realizacji wspólnie wypracowanego programu mieszkaniowego.</u>
+ <u xml:id="u-40.19" who="#PoselKowalczykStanislaw">Obywatele Posłowie! Pragnę w imieniu Klubu Poselskiego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej wyrazić przekonanie, że Sejm jednogłośnie podejmie uchwałę o perspektywicznym programie mieszkaniowym.</u>
+ <u xml:id="u-40.20" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-41">
+ <u xml:id="u-41.0" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Lista mówców została wyczerpana.</u>
+ <u xml:id="u-41.1" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Czy jeszcze ktoś z Obywateli Posłów pragnie zabrać głos?</u>
+ <u xml:id="u-41.2" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Nikt się nie zgłasza.</u>
+ <u xml:id="u-41.3" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Zamykam dyskusję.</u>
+ <u xml:id="u-41.4" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Proponowane przez Komisje Budownictwa i Gospodarki Komunalnej oraz Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów poprawki do poselskiego projektu uchwały Sejmu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej o perspektywicznym programie mieszkaniowym są zamieszczone w doręczonym obywatelom posłom druku sejmowym nr 52.</u>
+ <u xml:id="u-41.5" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Przystępujemy do głosowania.</u>
+ <u xml:id="u-41.6" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem w całości projektu uchwały Sejmu PRL o perspektywicznym programie mieszkaniowym wraz z poprawkami proponowanymi przez Komisję Budownictwa i Gospodarki Komunalnej oraz Komisję Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów — zechce podnieść rękę.</u>
+ <u xml:id="u-41.7" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-41.8" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-41.9" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Kto się wstrzymał od głosowania? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-41.10" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Stwierdzam, że Sejm podjął jednomyślnie uchwałę o perspektywicznym programie mieszkaniowym.</u>
+ <u xml:id="u-41.11" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Przystępujemy do punktu 3 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Nauki i Postępu Technicznego oraz Komisji Prac Ustawodawczych o rządowym projekcie ustawy o zmianie ustawy Prawo wynalazcze (druki nr 37 i nr 53).</u>
+ <u xml:id="u-41.12" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Głos ma sprawozdawca poseł Tadeusz Młyńczak.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-42">
+ <u xml:id="u-42.0" who="#PoselMlynczakTadeusz">Wysoki Sejmie! Przekazany przez Sejm na posiedzeniu w dniu 8 czerwca 1972 r. rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy Prawo wynalazcze (druk nr 37) do rozpatrzenia Komisji Nauki i Postępu Technicznego oraz Komisji Prac Ustawodawczych, był przedmiotem prac tych komisji. Powołana została wspólna podkomisja pod przewodnictwem posła Jerzego Bafii, która rozpatrywała rządowy projekt ustawy na posiedzeniach w dniach 6 lipca, 11, 21 i 27 września oraz 5 października br.</u>
+ <u xml:id="u-42.1" who="#PoselMlynczakTadeusz">Wypada podkreślić, że członkowie zespołu odbyli wiele konsultacji i spotkań z wynalazcami i racjonalizatorami, z działaczami stowarzyszeń naukowo-technicznych i klubów techniki i racjonalizacji m.in, w Warszawie, Łodzi i Poznaniu. Ponadto członkowie komisji zapoznali się z pisemnymi opiniami i uwagami przygotowanymi przez specjalistów wyższych uczelni Poznania i Warszawy, Krakowa, Katowic i Torunia, a także z opiniami Naczelnej Organizacji Technicznej i Polskiego Towarzystwa Ekonomicznego. Opinii ekspertów zasięgano również w czasie rozpatrywania rządowego projektu ustawy na posiedzeniu podkomisji. Po rozpatrzeniu projektu ustawy i wniosków podkomisji na posiedzeniu w dniu 12 października 1972 r., Komisja Nauki i Postępu Technicznego oraz Komisja Prac Ustawodawczych postanowiły zmienić formę rządowego projektu ustawy (druk nr 37) i przedstawić Wysokiemu Sejmowi projekt ustawy o wynalazczości w brzmieniu zawartym w druku nr 53.</u>
+ <u xml:id="u-42.2" who="#PoselMlynczakTadeusz">Zmiana formy projektu ustawy wynikła głównie z ilości zmian, które Rząd zaproponował do ustawy Prawo wynalazcze oraz z ilości dodatkowo zaproponowanych zmian (merytorycznych i redakcyjnych) przez zainteresowane komisje. Dla jasności należy podkreślić, że utrzymana została zasadnicza koncepcja ustawy Prawo wynalazcze z 1962 r. Wprowadzone zmiany mają zatem charakter nowelizujący.</u>
+ <u xml:id="u-42.3" who="#PoselMlynczakTadeusz">Najważniejsze z proponowanych zmian są następujące.</u>
+ <u xml:id="u-42.4" who="#PoselMlynczakTadeusz">Przeniesienie prawa do patentu na jednostkę gospodarki uspołecznionej, w której wynalazek powstał. Zmiana podmiotu uprawnionego do patentu jest potwierdzeniem wprowadzenia do prawa wynalazczego zasady rozrachunku gospodarczego, powszechnie obowiązującej pomiędzy jednostkami gospodarki uspołecznionej od roku 1965, tj. od chwili wejścia w życie Kodeksu cywilnego. Głównym motywem jej wprowadzenia jest dążenie do stworzenia naturalnych warunków zainteresowania powstawaniem i wdrażaniem wynalazków w jednostkach gospodarczych oraz jednostkach zaplecza naukowo-badawczego i rozwojowego. Związanie wynalazku z jednostką, w której powstał, wskazanie gospodarza oraz stworzenie możliwości odpłatnego przekazywania wynalazku innym jednostkom gospodarczym wraz z zespołem doświadczeń techniczno-produkcyjnych i zabezpieczeniem nadzoru nad jego wdrażaniem w przedsiębiorstwie zawierającym umowę licencyjną, powinno doprowadzić do zdecydowanej poprawy dotychczasowego niezadowalającego stanu wdrożeń.</u>
+ <u xml:id="u-42.5" who="#PoselMlynczakTadeusz">Uzyskane patenty na wynalazki oraz prawa ochronne na wzory użytkowe stanowiłyby nowe, ważne składniki majątku jednostek gospodarki uspołecznionej.</u>
+ <u xml:id="u-42.6" who="#PoselMlynczakTadeusz">Z przyznanego prawa do patentu powstaje dla jednostki gospodarki uspołecznionej obowiązek zgłoszenia wynalazku w Urzędzie Patentowym. Jeżeli jednak jednostka gospodarki uspołecznionej nie dokonuje zgłoszenia wynalazku z powodu niedbalstwa czy nieuznania zgłoszonego w jednostce projektu wynalazczego za wynalazek, twórca sam może dokonać takiego zgłoszenia. Na zgłoszony w tym trybie wynalazek Urząd Patentowy udzieli patentu na rzecz jednostki gospodarki uspołecznionej, uprawnionej do patentu. Gdyby zaś jednostka ta oświadczyła, że nie chcę tego patentu, Urząd Patentowy udzieli patentu twórcy na mocy przepisu ustawy.</u>
+ <u xml:id="u-42.7" who="#PoselMlynczakTadeusz">Proponowana nowa definicja wynalazku mówi, że wynalazkiem podlegającym opatentowaniu jest nowe rozwiązanie o charakterze technicznym, nie wynikające w sposób oczywisty ze stanu techniki i nadające się do stosowania. Wynalazek więc może korzystać z ochrony patentowej, jeżeli spełnia wiele wymogów określonych w ustawie, z których najważniejsze są: nowość światowa, nieoczywistość dla fachowca z danej dziedziny, stosowalność, Pojęcie nowości wynalazku uległo zmianie (art. 11).</u>
+ <u xml:id="u-42.8" who="#PoselMlynczakTadeusz">Zgodnie ze światowymi tendencjami w zakresie udzielania ochrony wynalazków, wszelkie ich ujawnienie przed datą pierwszeństwa, którą jest data zgłoszenia w Urzędzie Patentowym, stanowi przeszkodę w uzyskaniu patentu. Przy czym obojętne jest, w jakiej formie dokonano takiego ujawnienia — na piśmie, ustnie lub w drodze faktycznego stosowania, a także wystawienia wynalazku na widok publiczny w kraju czy za granicą.</u>
+ <u xml:id="u-42.9" who="#PoselMlynczakTadeusz">Proponowana zmiana określenia przedmiotu wzoru użytkowego przyjmuje, że może nim być rozwiązanie, które dotyczy jedynie kształtu, budowy lub zestawienia przedmiotu posiadającego trwałą postać materialną. Tak więc jako wzór użytkowy mogą być chronione tylko rozwiązania, techniczne, dotyczące trwałych wyrobów przemysłowych.</u>
+ <u xml:id="u-42.10" who="#PoselMlynczakTadeusz">O ile wynalazek powinien odznaczać się nowością, nieoczywistością i stosowalnością, to w wypadku wzoru użytkowego akcent położony jest na kryterium nowości i użyteczności. W projekcie ustawy pojęcie użyteczności uległo nieznacznej modyfikacji, zaostrzono natomiast kryterium nowości wzoru użytkowego, wprowadzając — podobnie jak przy wynalazku — wymóg nowości światowej.</u>
+ <u xml:id="u-42.11" who="#PoselMlynczakTadeusz">Dotychczasowy zestaw wynalazków wyłączonych spod ochrony patentowej proponuje się rozszerzyć o wynalazki, których przedmiotem są produkty przemian jądrowych. Wynalazki tego rodzaju nie mogą być również patentowane ze względu na ochronę rodzimego przemysłu oraz badań naukowych, także w innych krajach, w tym wysoko uprzemysłowionych. Wyłączeniu spód ochrony patentowej podlegałyby także programy dla maszyn cyfrowych.</u>
+ <u xml:id="u-42.12" who="#PoselMlynczakTadeusz">Kolejna zmiana, utrzymując dotychczasowy patent o 15-letnim okresie ochrony, wprowadza drugi rodzaj patentu — patent tymczasowy o 5-letnim okresie ochrony. Pozwoli on na zróżnicowanie badania zgłoszeń wynalazków, skrócenie okresu udzielania patentów przez Urząd Patentowy oraz na przyspieszenie udostępnienia przemysłowi i jednostkom zaplecza badawczego i rozwojowego informacji o najnowszych rozwiązaniach technicznych.</u>
+ <u xml:id="u-42.13" who="#PoselMlynczakTadeusz">Patent tymczasowy — to patent nowego rodzaju, udzielany bardzo szybko po przeprowadzeniu jedynie badania ograniczonego, bez sprawdzenia światowej nowości rozwiązania. Przewidziano także możliwość przeprowadzenia. przez Urząd Patentowy pełnego badania zgłoszonego wynalazku, chronionego patentem tymczasowym, gdyby nawet zgłaszający nie występował z takim, wnioskiem. Badanie takie może być przeprowadzone na skutek inicjatywy Urzędu Patentowego, osób trzecich lub innych instytucji.</u>
+ <u xml:id="u-42.14" who="#PoselMlynczakTadeusz">Proponowana procedura udzielania patentów na wynalazki oraz praw ochronnych na wzory użytkowe różni się istotnie od dotychczasowych zasad stosowanych w toku rozpatrywania zgłoszeń wynalazków i wzorów użytkowych. Tak np. zmienia się termin ogłaszania zgłoszeń, znosi się trzymiesięczne wyłożenie, likwiduje postępowanie sprzeciwowe, zmienia się charakter prawny decyzji Urzędu Patentowego o udzieleniu patentu oraz prawa ochronnego na wzór użytkowy, przedłuża się czterokrotnie terminy do wniesienia odwołań od decyzji oraz zażaleń na postanowienia.</u>
+ <u xml:id="u-42.15" who="#PoselMlynczakTadeusz">Proponowane zmiany w trybie rozpatrywania zgłoszeń wynalazków i wzorów użytkowych idą w kierunku stworzenia Urzędowi Patentowemu możliwości korzystania z opinii specjalistów z ośrodków zaplecza naukowo-badawczego i rozwojowego w okresie, kiedy zgłoszenie nie zostało jeszcze ogłoszone, a z drugiej strony — w kierunku dokładnego określania przez radców technicznych Urzędu — braków i istotnych usterek zgłoszenia, które muszą być przez zgłaszającego usunięte w wyznaczonym terminie. Chodzi tu o odbiurokratyzowanie postępowania patentowego. Proponowane przepisy stwarzają zgłaszającym dogodniejsze warunki, umożliwiające uzyskanie ochrony prawnej na ich rozwiązania techniczne.</u>
+ <u xml:id="u-42.16" who="#PoselMlynczakTadeusz">Niedoskonałość dotychczasowego określenia projektu racjonalizatorskiego była w praktyce źródłem różnych, niepotrzebnych nieporozumień i sporów. W proponowanej, bardziej nowoczesnej definicji, nawiązano do istoty projektu racjonalizatorskiego, wskazując na to, że jest to rozwiązanie o charakterze technicznym o stosowalności tylko ograniczonej do określonej jednostki gospodarki uspołecznionej. Zachowano więc dotychczasowe kryteria lokalnej nowości projektu racjonalizatorskiego. Jednocześnie jednak podkreślono, że projektem tym może zostać także przystosowanie do potrzeb określonej jednostki znanego rozwiązania, ale pod warunkiem, że będzie ono twórcze.</u>
+ <u xml:id="u-42.17" who="#PoselMlynczakTadeusz">Wychodząc naprzeciw potrzebom szerokiej racjonalizacji produkcji, zaproponowano objęcie projektem racjonalizatorskim także rozwiązań o charakterze techniczno-organizacyjnym. Takie określenie projektu racjonalizatorskiego powinno w praktyce przyczynić się do dalszego rozwoju ruchu racjonalizatorskiego.</u>
+ <u xml:id="u-42.18" who="#PoselMlynczakTadeusz">W sposób istotny zostały w projekcie ustawy zmienione zasady odpowiedzialności cywilnej i karnej. Dotychczasowe zasady odpowiedzialności za naruszenie patentu lub prawa ochronnego były niezwykle surowe i nie odpowiadały warunkom i potrzebom gospodarki uspołecznionej, w której patent i prawo ochronne mają spełniać obecnie inną rolę. Zachowując typowe dla ochrony prawa bezwzględne roszczenia o zaniechanie i usunięcie skutków naruszenia patentu proponuje się, aby pozostałe roszczenia główne, jak wynagrodzenie szkody lub wydanie bezpodstawnie uzyskanych korzyści podlegały ogólnym zasadom prawa cywilnego. Prowadzi to do znacznego złagodzenia odpowiedzialności, ponieważ odszkodowanie należy się uprawnionemu tylko w wypadku zawinionego naruszenia patentu lub prawa ochronnego, a wydanie korzyści — jedynie w granicach bezpodstawnego aktualnego wzbogacenia.</u>
+ <u xml:id="u-42.19" who="#PoselMlynczakTadeusz">Ważnym postanowieniem projektu ustawy jest dopuszczenie do dochodzenia roszczeń z powodu naruszania patentu lub prawa ochronnego również uprawnionego z licencji wyłącznej, wpisanej do rejestru patentowego lub rejestru praw ochronnych, chyba że strony postanowią inaczej w umowie licencyjnej. Dotychczasowe przepisy o odpowiedzialności karnej za naruszenie patentu lub prawa ochronnego proponuje się uchylić. Wynika to z istoty proponowanych zmian w prawie wynalazczym, zakładających stosowanie środków i mechanizmów gospodarczych w miejsce środków administracyjnych — zakazów, nakazów, poleceń i zagrożeń odpowiedzialnością dyscyplinarną lub karną. Wyjątkiem jest prawno - karna ochrona prawa do patentu.</u>
+ <u xml:id="u-42.20" who="#PoselMlynczakTadeusz">Proponuje się także istotne umocnienie ochrony praw twórców projektów wynalazczych — przez wprowadzenie odpowiedzialności karnej za podszywanie się pod autorstwo lub współautorstwo cudzego projektu wynalazczego oraz za inne naruszenie prawa twórcy projektu wynalazczego. Potrzeba tej ochrony postulowana była od dawna przez opinię publiczną, zwłaszcza ze względu na zdarzające się wypadki przypisywania sobie cudzego autorstwa.</u>
+ <u xml:id="u-42.21" who="#PoselMlynczakTadeusz">W przedstawionym projekcie ustawy wprowadzono istotne modyfikacje zasad wynagradzania za pracownicze projekty wynalazcze, które wiążą się także z nowym uregulowaniem stosunków patentowych w gospodarce uspołecznionej. Dotyczą one następujących spraw:</u>
+ <u xml:id="u-42.22" who="#PoselMlynczakTadeusz">— efekty uzyskane przez stosowanie projektu wynalazczego, podstawa do obliczenia wysokości wynagrodzenia obejmować będą nie tylko efekty wynikające z przemysłowego stosowania projektu, ale także uzyskane z tytułu wykonywania prawa własności patentu;</u>
+ <u xml:id="u-42.23" who="#PoselMlynczakTadeusz">— wprowadzono możliwość ustalania w drodze umowy wynagradzania twórców pracowniczego projektu wynalazczego w formie ryczałtowej; przyspieszy to znacznie wypłaty wynagrodzeń należnych twórcom podejmującym takie umowy;</u>
+ <u xml:id="u-42.24" who="#PoselMlynczakTadeusz">— usunięto praktycznie dotychczasową trój instancyjność administracyjną postępowania w sprawie ustalania wynagrodzeń twórców — przez postanowienie, że decyzją jest już pierwsze ustalenie dokonane w jednostce stosującej projekt. Od tej decyzji przysługuje odwołanie do jednostki nadrzędnej. W wypadku kiedy twórca nie zgadza się z decyzją jednostki nadrzędnej, pozostaje mu zwrócenie się do sądu wojewódzkiego o wydanie orzeczenia w tej sprawie.</u>
+ <u xml:id="u-42.25" who="#PoselMlynczakTadeusz">Wysoki Sejmie! Komisje Nauki i Postępu Technicznego oraz Prac Ustawodawczych uchwaliły na wspólnym posiedzeniu ponad sto poprawek. Większość z nich to poprawki formalne i redakcyjne, wynikłe ze zmiany formy projektu ustawy, przedstawionej Wysokiemu Sejmowi w druku nr 53. Ważniejsze z przyjętych poprawek są następujące.</u>
+ <u xml:id="u-42.26" who="#PoselMlynczakTadeusz">W dziale I w nowy sposób podjęto uregulowanie spraw z zakresu organizacji wynalazczości w gospodarce uspołecznionej. Wyraża się to w zmianie art. 6, 7 i 9. W delegacji dla Ministra Finansów w art. 7 ust. 2 wprowadzono wymóg uzgodnienia przepisów zarządzenia z Ministrem Nauki, Szkolnictwa Wyższego i Techniki, a w sprawach dotyczących finansowania klubów techniki i racjonalizacji — wymóg porozumienia się z Naczelną Organizacją Techniczną — obok dotychczasowego porozumienia z Centralną Radą Związków Zawodowych.</u>
+ <u xml:id="u-42.27" who="#PoselMlynczakTadeusz">W dziale II wyraźnie stwierdzono w art. 10, że definicja wynalazku określa takie rozwiązanie o charakterze technicznym, które może zostać opatentowane. Ponadto ograniczono możliwość dochodzenia roszczeń z powodu naruszenia praw wyłącznych przez licencjobiorcę — art. 44 ust. 3 — do wypadku, gdy udzielona licencja ma charakter licencji wyłącznej.</u>
+ <u xml:id="u-42.28" who="#PoselMlynczakTadeusz">W dziale IV w art. 83 uzupełniono definicję projektu racjonalizatorskiego przez rozwijające wyjaśnienia istoty projektu racjonalizatorskiego, co czyni tę definicję bardziej zrozumiałą, zwłaszcza dla robotników, oraz co pozwala na przyjęcie prawidłowej wykładni istoty projektu racjonalizatorskiego.</u>
+ <u xml:id="u-42.29" who="#PoselMlynczakTadeusz">W dziale V dopracowano koncepcję zespołu przepisów regulujących stosowanie projektów wynalazczych w gospodarce uspołecznionej — art. 87, 91 i 92.</u>
+ <u xml:id="u-42.30" who="#PoselMlynczakTadeusz">W dziale VI umożliwiono w uzasadnionych wypadkach przedłużenie okresu stosowania wynalazku, który jest podstawą do obliczania efektów i ustalania wynagrodzenia dla twórcy wynalazku pracowniczego. W tym samym dziale w art. 107 ust. 2 — rozszerzono także delegację dla Ministra Nauki, Szkolnictwa Wyższego i Techniki do uregulowania zasad obliczania efektów stanowiących podstawę do ustalenia wynagrodzenia dla twórców pracowniczych projektów wynalazczych, a więc nie tylko efektów ekonomicznych, jak przewidywał to projekt rządowy.</u>
+ <u xml:id="u-42.31" who="#PoselMlynczakTadeusz">Na wspólnym posiedzeniu obu zainteresowanych komisji zapoznano się z projektem zarządzenia Ministra Finansów w sprawie zasad finansowania wynalazczości w jednostkach gospodarki uspołecznionej oraz klubów techniki i racjonalizacji. Stwierdzono, że zaproponowane przepisy wykonawcze nie rozwiązują w pełni poważnych problemów finansowania wynalazczości i dlatego postuluje się przepracowanie tego projektu.</u>
+ <u xml:id="u-42.32" who="#PoselMlynczakTadeusz">Obie komisje podkreśliły, że pełne warunki rozwoju wynalazczości w kraju powstaną dopiero wtedy, gdy zmiany w prawie wynalazczym zostaną wzmocnione odpowiednimi zmianami zasad i sposobów finansowania wynalazczości.</u>
+ <u xml:id="u-42.33" who="#PoselMlynczakTadeusz">Komisje uchwaliły również dezyderat do Prezesa Rady Ministrów w sprawie ustalenia trwałej zasady wiązania z wynalazczością załóg zakładów pracy więzami finansowymi. Zwiększy się wtedy zainteresowanie i wpływ załóg na rozwój wynalazczości.</u>
+ <u xml:id="u-42.34" who="#PoselMlynczakTadeusz">Wysoki Sejmie! Komisja Nauki i Postępu Technicznego oraz Komisja Prac Ustawodawczych uznały zaproponowane przez Rząd zmiany w obowiązującym prawie wynalazczym za słuszne i niezbędne. Zmiany te wynikają z trzech ważnych przesłanek.</u>
+ <u xml:id="u-42.35" who="#PoselMlynczakTadeusz">Przesłanką pierwszą jest konieczność lepszego dostosowania przepisów prawa wynalazczego do kształtującego się systemu ekonomicznego i potrzeb polityki społeczno-gospodarczego rozwoju kraju oraz rozszerzającej się współpracy naukowo-technicznej z zagranicą.</u>
+ <u xml:id="u-42.36" who="#PoselMlynczakTadeusz">Przesłanką drugą jest dążenie do uwzględnienia światowych tendencji, występujących w zakresie ochrony własności przemysłowej.</u>
+ <u xml:id="u-42.37" who="#PoselMlynczakTadeusz">Przesłanką trzecią jest potrzeba dostosowania nowego prawa wynalazczego do zasad Konwencji Paryskiej w brzmieniu przyjętym w Akcie Sztokholmskim 14 lipca 1967 r.</u>
+ <u xml:id="u-42.38" who="#PoselMlynczakTadeusz">Ogólnonarodowy program wszechstronnego, społeczno-gospodarczego rozwoju kraju sformułowany został w uchwale VI Zjazdu Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej. Szczególnie ważną i stale rosnącą rolę w tym rozwoju ma postęp techniczny w produkcji i usługach. Zależy on od dalszego rozwoju nauki i zaplecza naukowo-technicznego w naszym kraju, a także od rozwoju wynalazczości.</u>
+ <u xml:id="u-42.39" who="#PoselMlynczakTadeusz">Współczesna bowiem rewolucja naukowo-techniczna wniosła zasadnicze zmiany do stosunków wzajemnych między nauką i produkcją:</u>
+ <u xml:id="u-42.40" who="#PoselMlynczakTadeusz">— w oparciu o najnowsze osiągnięcia w łonie samej nauki powstają bardziej udoskonalone procesy technologiczne, nowe gałęzie przemysłu i nowe rodzaje produkcji materialnej i usług;</u>
+ <u xml:id="u-42.41" who="#PoselMlynczakTadeusz">— w oparciu o wysoki poziom nauk stosowanych, technicznych i prac naukowo-konstrukcyjnych nader intensywny staje się proces praktycznego wykorzystania odkryć naukowych;</u>
+ <u xml:id="u-42.42" who="#PoselMlynczakTadeusz">— odbywa się szybki rozwój nauki wewnątrz samej strefy produkcji, zwiększa się sieć laboratoriów i instytutów prowadzących szerokie badania naukowe, wzrasta stale udział pracowników naukowych i specjalistów;</u>
+ <u xml:id="u-42.43" who="#PoselMlynczakTadeusz">— nieustannie wzmaga się proces wzajemnego oddziaływania nauk, które dawniej nie stykały się lub były słabo ze sobą powiązane;</u>
+ <u xml:id="u-42.44" who="#PoselMlynczakTadeusz">— nauka coraz bardziej przenika do wszystkich sfer państwowego i gospodarczego zarządzania;</u>
+ <u xml:id="u-42.45" who="#PoselMlynczakTadeusz">— rewolucja naukowo-techniczna przekształca naukę w aktywnie działający element współczesnej kultury materialnej i duchowej. Zmienia ona nie tylko charakter procesów produkcyjnych, ale wywiera wciąż rosnący wpływ na doskonalenie stosunków społecznych.</u>
+ <u xml:id="u-42.46" who="#PoselMlynczakTadeusz">Wynalazki, jako produkt działalności naukowej i technicznej, zajmują w rozwoju postępu technicznego pozycję przodującą i awangardową. Doceniając w pełni inne składniki postępu technicznego, a w szczególności szeroki ruch racjonalizatorski w naszym kraju, powinniśmy mieć społeczną świadomość znaczenia wynalazków dla społeczno-gospodarczego rozwoju kraju. Chodzi tu zwłaszcza o szybkie ich udostępnianie i wdrażanie. Szybkość zastosowania osiągnięć naukowych w praktyce stanowi bardzo ważny warunek postępu w produkcji i całym życiu społecznym. Trend światowy wskazuje, że czas od ich dokonania do wdrożenia zmniejsza się do minimum. Świadczą o tym następujące przykłady: praktyczna realizacja zasady, na której opiera się fotografia, nastąpiła po upływie stu lat; w dziedzinie łączności telefonicznej wymagało to nieco więcej niż 50 lat, dla radia — 35 lat, dla radiolokacji — 15 lat, dla telewizji — 12 lat, dla tranzystorów — 5 lat, a dla schematów integrujących — już tylko 3 lata.</u>
+ <u xml:id="u-42.47" who="#PoselMlynczakTadeusz">W Polsce, w ostatnich latach nastąpił znaczny rozwój działalności wynalazczej — przede wszystkim ilościowy. W roku 1971 liczba krajowych projektów wynalazczych zgłoszonych do opatentowania wzrosła do 5 500 zgłoszeń, a liczba wydanych patentów — do 2 300. W zakresie działalności racjonalizatorskiej w 1971 roku zgłoszono 220 000 projektów. Oznacza to dwukrotny wzrost w stosunku do 1963 r.</u>
+ <u xml:id="u-42.48" who="#PoselMlynczakTadeusz">Liczba zgłoszonych do opatentowania krajowych wynalazków stawia nas na dziesiątym miejscu na świecie, ale w przeliczeniu na liczbę zatrudnionych w gospodarce, poza rolnictwem i leśnictwem, jesteśmy na dość dalekim miejscu. Tak więc mimo znacznego i stałego postępu w rozwoju działalności wynalazczej, jesteśmy ciągle w sytuacji niezadowalającej, nie odpowiadającej ani naszym ambicjom, ani naszym możliwościom, zwłaszcza na odcinku wdrożeń. Dlatego też sprawami dalszego rozwoju wynalazczości zajmowało się m.in. w bieżącym roku Biuro Polityczne Komitetu Centralnego PZPR i Rząd PRL.</u>
+ <u xml:id="u-42.49" who="#PoselMlynczakTadeusz">Nowe tendencje na świecie w zakresie ochrony patentowej sprowadzają się przede wszystkim do elastyczniejszej procedury udzielania patentów. Zaproponowany w projekcie ustawy o wynalazczości nowy system udzielania patentów jest w dużej mierze wykorzystaniem w naszych krajowych warunkach instytucji tak zwanego badania odroczonego, które zdało już na świecie egzamin. Zastosowały je takie kraje, jak: Holandia, NRF, NRD, Węgry, Francja, Japonia i Australia, a w innych, np. w Wielkiej Brytanii, ma zostać wprowadzone w niedługim czasie. Na całym świecie bowiem — podobnie jak w Urzędzie Patentowym PRL — zwiększa się corocznie liczba zgłaszanych wynalazków, a także liczba literatury technicznej, która musi być uwzględniona przy badaniu zgłoszenia wynalazku. Powoduje to powstawanie w urzędach patentowych dość dużej zaległości spraw nie rozpatrzonych, wynoszących od kilkunastu do kilkudziesięciu tysięcy zgłoszeń. W Urzędzie Patentowym PRL takie zaległości wynoszą około 14 tysięcy wynalazków — w tym około 7 tysięcy wynalazków zagranicznych. Uchwalenie przez Sejm ustawy o wynalazczości pozwoli tę zaległość zlikwidować w okresie 2 lat.</u>
+ <u xml:id="u-42.50" who="#PoselMlynczakTadeusz">Dostosowanie nowego prawa wynalazczego do zasad Konwencji Paryskiej wiąże się z udziałem Polski w pracach nad tekstem sztokholmskim, jego notyfikowaniem w roku 1971 oraz wymogiem ratyfikowania tego tekstu najpóźniej do roku 1975, jeżeli chcemy być członkiem Konwencji.</u>
+ <u xml:id="u-42.51" who="#PoselMlynczakTadeusz">Sprawozdanie Komisji pragnę zakończyć stwierdzeniem, że zmiana prawa wynalazczego w Polsce ma charakter kompleksowy i dotyczy zarówno ustawy z 1962 r., jak i kilkunastu rozporządzeń i uchwał Rady Ministrów wydanych na podstawie tej ustawy oraz kilku zarządzeń Prezesa Urzędu Patentowego.</u>
+ <u xml:id="u-42.52" who="#PoselMlynczakTadeusz">Nowe prawo wynalazcze będzie się składało z ustawy, jednego rozporządzenia Rady Ministrów i zarządzenia Ministra Finansów, wydanego w porozumieniu z Ministrem Nauki, Szkolnictwa Wyższego i Techniki oraz zarządzenia Prezesa Urzędu Patentowego.</u>
+ <u xml:id="u-42.53" who="#PoselMlynczakTadeusz">Komisja Nauki i Postępu Technicznego oraz Komisja Prac Ustawodawczych wnoszą, aby Wysoki Sejm uchwalić raczył ustawę o wynalazczości w brzmieniu przedstawionym w druku nr 53.</u>
+ <u xml:id="u-42.54" who="#komentarz">(Oklaski).</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-43">
+ <u xml:id="u-43.0" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Wysłuchaliśmy sprawozdania komisji.</u>
+ <u xml:id="u-43.1" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Otwieram dyskusję.</u>
+ <u xml:id="u-43.2" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Głos ma poseł Jerzy Bukowski.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-44">
+ <u xml:id="u-44.0" who="#PoselBukowskiJerzy">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Poseł sprawozdawca w sposób wyczerpujący przedstawił tok prac komisji sejmowych nad projektem ustawy o wynalazczości. Przedstawiony został również szeroki udział zorganizowanego aktywu społecznego, przedstawicieli nauki, licznych reprezentantów środowisk wynalazców i racjonalizatorów zarówno w inspiracji całości nowej ustawy, jak i sprecyzowaniu jej szczegółowych postanowień.</u>
+ <u xml:id="u-44.1" who="#PoselBukowskiJerzy">Paromiesięczna praca specjalnie wyłonionej podkomisji pod przewodnictwem posła Bafii może posłużyć jako (wzór skrupulatności przygotowania ostatecznej formy aktu prawnego o doniosłym znaczeniu społecznym i gospodarczym.</u>
+ <u xml:id="u-44.2" who="#PoselBukowskiJerzy">Uchwała VI Zjazdu Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, wytyczając podstawowe cele i kierunki rozwoju gospodarki narodowej, podkreśliła potrzebę ścisłego wzajemnego związku pomiędzy nauką, techniką i gospodarką, uznając równocześnie za podstawowy element przyspieszenia postępu technicznego wykorzystywanie propozycji zgłaszanych przez wynalazców i racjonalizatorów oraz szybkie wdrażanie wynalazków do praktyki gospodarczej. Własna twórczość techniczna jest istotnym czynnikiem rozwoju życia społeczno-ekonomicznego kraju i szlachetnego współzawodnictwa międzynarodowego. Wyzwolenie i wykorzystanie inicjatywy i inwencji szerokich rzesz nowatorów — naukowców, inżynierów i robotników warunkuje przyspieszenie tempa rozwoju gospodarki.</u>
+ <u xml:id="u-44.3" who="#PoselBukowskiJerzy">W roku 1971, jak wspomniał poseł sprawozdawca, zgłoszono w Polsce łącznie 225 tys. projektów wynalazczych, patentów i projektów racjonalizatorskich. Efekty ekonomiczne zastosowania tych projektów według danych Głównego Urzędu Statystycznego osiągnęły sumę blisko 9 mld zł. Każda złotówka zaangażowana w innowacje wynalazcze daje siedmiokrotny efekt.</u>
+ <u xml:id="u-44.4" who="#PoselBukowskiJerzy">Mimo niewątpliwie dużych osiągnięć, tempo rozwoju działalności wynalazczej — „nie odpowiada jednak naszym potencjalnym możliwościom”. Ani dynamika wzrostu wynalazczości w kraju, ani porównanie z siłą ruchu wynalazczego u naszych sąsiadów nie może zadowolić. Uzyskiwane w ostatnich latach efekty w wymianie tzw. produktów myśli technicznej w układzie — „eksport — import” nie stanowią odbicia ani wzrostu naszego potencjału naukowo-badawczego i produkcyjnego, ani liczebności i jakości naszych kadr naukowo-technicznych, ani wreszcie znanych szeroko w świecie uzdolnień polskiego robotnika.</u>
+ <u xml:id="u-44.5" who="#PoselBukowskiJerzy">We wpływach za sprzedane licencje przeważającą część stanowią pojedyncze pozycje patentów, które zrobiły światową karierę. Dobrze, że takie pozycje istnieją. Nie zmienia to jednak poprzednio sformułowanego poglądu o niedostatecznym zakresie rozwoju wynalazczości w Polsce, wynalazczości dynamizującej nasz rozwój gospodarczy, wynalazczości obiektywizującej się w patentach, wzorach i sposobach produkcji, mogących się stać przedmiotem korzystnego bezmateriałowego eksportu. Tego eksportu, który stanowi miarę rozwoju rewolucji naukowo-technicznej w kraju.</u>
+ <u xml:id="u-44.6" who="#PoselBukowskiJerzy">Według powszechnej opinii, sformułowanej m.in. w uchwale generalnej VI Kongresu Techników Polskich z września ubiegłego roku, ustawa o prawie wynalazczym z 1962 r. wraz z towarzyszącymi jej 18 pochodnymi aktami nie stanowiła już zespołu norm prawnych sprzyjających rozwojowi ruchu wynalazczego w Polsce. Dlatego właśnie z tak powszechnym uznaniem spotkało się wniesienie przez Rząd do laski marszałkowskiej projektu nowelizacji prawa wynalazczego, który przybrał ostatecznie postać projektu ustawy o wynalazczości przedstawionego dziś Wysokiej Izbie do aprobaty.</u>
+ <u xml:id="u-44.7" who="#PoselBukowskiJerzy">Przedłożony Wysokiemu Sejmowi projekt nie tylko uwzględnia doświadczenia minionych 10 lat obowiązywania dawnego prawa wynalazczego — ale wybiega naprzód, stanowiąc realizację na odcinku wynalazczości tych rozwiązań ukierunkowujących gospodarkę, które wypracowała komisja partyjno-rządowa do spraw unowocześnienia systemu funkcjonowania gospodarki i państwa.</u>
+ <u xml:id="u-44.8" who="#PoselBukowskiJerzy">Projekt ustawy utrzymuje w mocy te instytucje prawa wynalazczości, które w ubiegłym okresie zdały egzamin i pasują do nowych form kierowania gospodarką. Pozostają więc nadal następujące podstawowe zasady dotychczasowego systemu:</u>
+ <u xml:id="u-44.9" who="#PoselBukowskiJerzy">— patent jako forma ochrony wynalazków;</u>
+ <u xml:id="u-44.10" who="#PoselBukowskiJerzy">— podział wynalazków na pracownicze i niepracownicze;</u>
+ <u xml:id="u-44.11" who="#PoselBukowskiJerzy">— zachowanie pojęć: wynalazku, wzoru użytkowego i projektu racjonalizatorskiego;</u>
+ <u xml:id="u-44.12" who="#PoselBukowskiJerzy">— powiązanie wynagrodzenia twórcy z efektami stosowania wynalazku;</u>
+ <u xml:id="u-44.13" who="#PoselBukowskiJerzy">— ochrona interesów i praw twórcy;</u>
+ <u xml:id="u-44.14" who="#PoselBukowskiJerzy">— system orzecznictwa patentowego;</u>
+ <u xml:id="u-44.15" who="#PoselBukowskiJerzy">— współdziałanie instytucji społecznych, a zwłaszcza CRZZ, związków zawodowych, stowarzyszeń naukowo-technicznych, NOT w rozwoju ruchu wynalazczego.</u>
+ <u xml:id="u-44.16" who="#PoselBukowskiJerzy">Ale ustawa wprowadza równocześnie istotne zmiany, które czynią ją ustawą nowoczesną — dostosowaną do aktualnych potrzeb gospodarki i zasad polityki w rozwoju nauki i techniki. Przepisy nowego prawa wynalazczego zostają dostosowane — o czym mówił poseł referent — do postanowień tekstu sztokholmskiego Konwencji Paryskiej o ochronie własności przemysłowej. Polska jako jeden z 71 krajów należących do tej Konwencji obowiązana jest ratyfikować go do roku 1975.</u>
+ <u xml:id="u-44.17" who="#PoselBukowskiJerzy">Poseł Młyńczak, referując projekt ustawy, omówił wyczerpująco wszystkie istotne zmiany. Chciałbym podkreślić tylko dwa elementy, tylko dwie sprawy o szczególnym społecznym znaczeniu.</u>
+ <u xml:id="u-44.18" who="#PoselBukowskiJerzy">1. Uruchomienie instrumentów ekonomicznych przez przyznanie prawa do patentu jednostce gospodarki uspołecznionej, w której wynalazek powstał.</u>
+ <u xml:id="u-44.19" who="#PoselBukowskiJerzy">2. Rozszerzenie zakresu projektów racjonalizatorskich na projekty organizacyjno-techniczne zgodnie z powszechnie wysuwanym postulatem.</u>
+ <u xml:id="u-44.20" who="#PoselBukowskiJerzy">Nowa ustawa stwarza również lepszą sytuację dla wynalazcy w zakresie zgłaszania wynalazków, skrócenia czasu uzyskiwania patentu, uproszczenia trybu rozpatrywania odwołań, przyspieszenia wypłaty wynagrodzeń.</u>
+ <u xml:id="u-44.21" who="#PoselBukowskiJerzy">Obywatele Posłowie! Mamy przed sobą nowoczesny, dobry akt ustawodawczy, opracowany w toku szerokiej społecznej dyskusji w środowiskach robotniczych, inżynierskich, ekonomicznych i prawniczych, z udziałem naukowców i praktyków, wynalazców i działaczy gospodarczych, racjonalizatorów i rzeczników patentowych. W tworzeniu tego aktu, w dyskusjach w zakładach pracy, w fabrykach, hutach, kopalniach, w biurach projektów i instytucjach naukowo-badawczych, na łamach prasy, w radiu i w telewizji brał udział szeroki aktyw stowarzyszeń naukowo-technicznych, wchodzących w skład Naczelnej Organizacji Technicznej. Oddziały wojewódzkie NOT, wspólnie z wojewódzkimi komisjami związków zawodowych, koła stowarzyszeń naukowo-technicznych w zakładach pracy, zakładowe i międzyzakładowa oraz wojewódzkie kluby techniki i racjonalizacji — były organizatorami dyskusji nad kolejnymi wersjami projektu ustawy i poszczególnymi jego problemami. Jestem przekonany, że szeroki aktyw wynalazców i racjonalizatorów, przodujących robotników, techników i inżynierów, na równi z pracownikami nauki, przyjmie nową ustawę o wynalazczości z aprobatą jako dokument stwarzający należyte warunki dynamicznego rozwoju myśli wynalazczej.</u>
+ <u xml:id="u-44.22" who="#PoselBukowskiJerzy">Mogę również oświadczyć, że Naczelna Organizacja Techniczna jako główny — obok związków zawodowych — patron społeczny ruchu wynalazczego udzieli najpełniejszej pomocy administracji gospodarczej w organizacji służb wynalazczych, a ogółowi wynalazców i nowatorów produkcji — fachowej opieki i zachęty.</u>
+ <u xml:id="u-44.23" who="#PoselBukowskiJerzy">Świadomie podkreślam znaczenie współdziałania zorganizowanych sił społecznych i administracji gospodarczej wszystkich szczebli dla rozwoju wynalazczości. Dotychczasowe tendencje poszukiwania — „głównego organizatora” nie dały i nie mogły dać należytego efektu. Rzecz polega na właściwym podziale zadań i odpowiedzialności, warunkującym zharmonizowane współdziałanie. Czas nie pozwala na rozwinięcie tematu. Wspomnę tylko, że powołana została wspólna Komisja Wynalazczości CRZZ, ZG NOT — której zadaniem jest m.in, określenie głównych stref działania i odpowiedzialności obu organizacji. Przykładowo — jeżeli szczególną troską organizacji związkowych wydaje się być ochrona interesów twórców, to stowarzyszenia naukowo-techniczne NOT powinny przede wszystkim zapewnić techniczną pomoc wynalazcy- racjonalizatorowi w doprowadzeniu pomysłu wynalazczego do stanu „stosowalności”. Obie organizacje, we właściwym podziale kompetencji, powinny w imię interesu społecznego uchronić administrację od nacisku pseudo-wynalazców i pseudo-racjonalizatorów.</u>
+ <u xml:id="u-44.24" who="#PoselBukowskiJerzy">Ustalenie w ustawie zadań resortów, zjednoczeń i zakładów pracy w dziedzinie organizacji służb wynalazczości jest dostateczne. Potrzebna będzie tylko sprężysta realizacja.</u>
+ <u xml:id="u-44.25" who="#PoselBukowskiJerzy">Jeden jeszcze problem w zakresie służb wynalazczych wymaga podniesienia. W dyskusji publicznej w sprawach wynalazczości przejawiamy tendencję generalizowania problemu. Mam na myśli sprawę następującą. Koniecznością jest zróżnicowanie sprawy służb patentowych i rozwoju wynalazczości typu racjonalizatorskiego. Racjonalizacja jest dodatkowym czynnikiem przyspieszenia rozwoju gospodarczego. Należyta organizacja służb patentowych jest niezbędnym warunkiem rozwoju nowoczesnego organizmu gospodarczego. Problem ten trzeba widzieć w kilku aspektach. Po pierwsze — konieczna jest ochrona patentowa nowej myśli technicznej, aby uczynić z niej przedmiot korzystnego eksportu, o czym mówiłem już poprzednio.</u>
+ <u xml:id="u-44.26" who="#PoselBukowskiJerzy">Po wtóre — rozwój produkcji, jej modernizacja nie powinny być w kraju hamowane inwazją zagranicznych wniosków patentowych, komplikujących czystość patentową wielu produktów — fakt szczególnie groźny w strefie eksportu.</u>
+ <u xml:id="u-44.27" who="#PoselBukowskiJerzy">Po trzecie — dostateczna i właściwie ukierunkowana nasza własna zagraniczna ekspansja patentowa — to jest ochrona patentowa naszych produktów i naszej myśli technicznej na terenie krajów odbiorców naszych wyrobów i patentów, stanowi o podwyższeniu opłacalności eksportu, a niekiedy w ogóle o jego możliwości.</u>
+ <u xml:id="u-44.28" who="#PoselBukowskiJerzy">Jestem zdania, że należy ostrzec przed złudzeniami, że Urząd Patentowy PRL bez pomocy wyspecjalizowanych technicznie placówek badawczych, biur projektowych, zakładów^7^ produkcyjnych, wreszcie służb handlu zagranicznego podoła wszystkim tym zadaniom.</u>
+ <u xml:id="u-44.29" who="#PoselBukowskiJerzy">Powtarzam, jakie to są zadania:</u>
+ <u xml:id="u-44.30" who="#PoselBukowskiJerzy">— wskazywanie wynalazków które muszą, a nie tylko mogą być opatentowane;</u>
+ <u xml:id="u-44.31" who="#PoselBukowskiJerzy">— skutecznego zakładania sprzeciwu w sprawie nowości, oryginalności zagranicznych zgłoszeń patentowych i wskazywania kierunków naszej ofensywy patentowej na terenie krajów — aktualnych i potencjalnych naszych kontrahentów w wymianie międzynarodowej.</u>
+ <u xml:id="u-44.32" who="#PoselBukowskiJerzy">Na problem ten niejednokrotnie wskazywała Rada Wynalazczości, działająca przy Urzędzie Patentowym PRL.</u>
+ <u xml:id="u-44.33" who="#PoselBukowskiJerzy">Intensywność współpracy resortowych służb patentowych z Urzędem Patentowym PRL warunkować będzie w coraz większym stopniu ekonomiczną skuteczność rozwoju polskiej myśli technicznej. Sprawa godna jest z pewnością postawienia z całą powagą z tej wysokiej trybuny.</u>
+ <u xml:id="u-44.34" who="#PoselBukowskiJerzy">Ustawa o wynalazczości ma wejść w życie, według projektu z początkiem 1973 roku.</u>
+ <u xml:id="u-44.35" who="#PoselBukowskiJerzy">Należy się spodziewać, że niezbędne dla jej pełnej skuteczności zarządzenia wykonawcze zostaną do tego czasu ogłoszone. Projekty tych dokumentów, jak wspomniał poseł referent, były zresztą przedmiotem dyskusji. Można wyrazie przekonanie, że nadana im zostanie ostateczna treść w pełni zgodna z duchem i celami ustawy, którą za chwilę mamy uchwalić. Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-44.36" who="#komentarz">(Oklaski).</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-45">
+ <u xml:id="u-45.0" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Głos ma poseł Czesław Kończal.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-46">
+ <u xml:id="u-46.0" who="#PoselKonczalCzeslaw">Obywatelu Marszałku! Wysoka Izbo! Przedstawiony dziś Sejmowi projekt ustawy o wynalazczości spełni zapewne doniosłą rolę w procesie unowocześniania naszej gospodarki.</u>
+ <u xml:id="u-46.1" who="#PoselKonczalCzeslaw">Popierając w pełni stanowisko obywatela posła Młyńczaka — chciałbym w swoim wystąpieniu skoncentrować uwagę na tych aspektach projektu, które wykraczają poza literalne brzmienie przepisu, a swoim znaczeniem obejmują wiele różnorodnych zjawisk natury ekonomicznej, społecznej i wychowawczej. Mija 10-lecie obowiązywania prawa wynalazczego, co pozwala na dokonanie oceny funkcji tych przepisów, jak i ich aktualnej przydatności.</u>
+ <u xml:id="u-46.2" who="#PoselKonczalCzeslaw">Ocena ta wykazała, że dotychczasowy system przepisów spełnił swoje zadanie, ale dzisiaj nie odpowiada już naszym warunkom społeczno-ekonomicznym, a szczególnie naszym zamierzeniom w tym zakresie.</u>
+ <u xml:id="u-46.3" who="#PoselKonczalCzeslaw">Konieczność zmian wynika z przemian, jakich dokonaliśmy w minionych latach, a przede wszystkim z zadań, jakie postawione zostały przed całą gospodarką przez komisję partyjno-rządową, pracującą pod kierownictwem posła Jana Szydlaka. Dotychczasowe przepisy nie odpowiadają również rosnącej stale roli Polski w dziedzinie współpracy gospodarczej i naukowo-technicznej na arenie międzynarodowej.</u>
+ <u xml:id="u-46.4" who="#PoselKonczalCzeslaw">Stałe wyzwalanie inicjatyw i aktywności załóg pracowniczych, leży w interesie gospodarki narodowej, zmierza bowiem do jej unowocześnienia, a co za tym idzie — stanowi jedną z najistotniejszych przesłanek w realizacji programu poprawy warunków bytowych, określonych uchwałą VI Zjazdu partii.</u>
+ <u xml:id="u-46.5" who="#PoselKonczalCzeslaw">Zależy więc nam wszystkim, aby ruch wynalazczy sprzyjał osiągnięciu zamierzonych celów społeczno-gospodarczych. Dla należytego rozwoju ruchu wynalazczego powstała konieczność stworzenia nowych warunków organizacyjno-prawnych, które byłyby odpowiednie do przemian zachodzących w funkcjonowaniu gospodarki i zarządzania, jakie dokonały się u nas w ostatnim okresie. Temu celowi służyć będzie przedstawiony projekt ustawy.</u>
+ <u xml:id="u-46.6" who="#PoselKonczalCzeslaw">Założenia, którym powinna odpowiadać nowa ustawa i kierunki proponowanych zmian, były szeroko konsultowane i dyskutowane z przedstawicielstwem ruchu racjonalizatorskiego, jaki stanowią zakładowe kluby techniki i racjonalizacji, wojewódzkie kluby techniki i racjonalizacji przy wojewódzkich komisjach związków zawodowych, koła stowarzyszeń naukowo-technicznych oraz z załogami wielu zakładów. Materiał z tych konsultacji wydatnie pomógł sejmowej Komisji Nauki i Postępu Technicznego oraz Komisji Prac Ustawodawczych, zwłaszcza w uchwyceniu wszystkich aspektów związanych z pracowniczą twórczością techniczną.</u>
+ <u xml:id="u-46.7" who="#PoselKonczalCzeslaw">Tak więc inicjatywa Rządu wyszła naprzeciw zapotrzebowaniu społecznemu na przystosowanie prawa wynalazczego do potrzeb gospodarki narodowej, a równocześnie uwzględnia wiele postulatów, jakie wysuwane były od wielu lat przez wynalazców i racjonalizatorów. Przedstawiony projekt ma wielostronne płaszczyzny oddziaływania, nad omówieniem których chcę się dłużej zatrzymać, bowiem treść przepisów została omówiona przez obywatela posła sprawozdawcę.</u>
+ <u xml:id="u-46.8" who="#PoselKonczalCzeslaw">Ekonomiczną płaszczyznę wynalazczości pracowniczej ilustrują najlepiej oszczędności uzyskane przez gospodarkę narodową, chociażby w ostatnich latach. Wyliczalne oszczędności z tytułu rocznego okresu stosowania projektów wynalazczych w 1971 r. wyniosły prawie 9 mld zł. Pragnę podkreślić, że przytoczone liczby nie zawierają efektów niewyliczalnych, do jakich należy cała wynalazczość z dziedziny poprawy warunków pracy, ochrony zdrowia i ochrony środowiska człowieka, łych projektów było zastosowanych w 1971 roku około 29 tys.</u>
+ <u xml:id="u-46.9" who="#PoselKonczalCzeslaw">Poza efektami ekonomicznymi, wynalazczość spełnia istotną funkcję w procesie wychowania i adaptacji człowieka w zakładzie pracy. Pracownik-racjonalizator zatrudniony w określonym środowisku i pracujący na rzecz tego środowiska — pogłębia swą więź z zakładem pracy, którego jest przecież współgospodarzem. W ten sposób racjonalizator podnosi rangę i rolę klasy robotniczej, umacnia poczucie swojej odpowiedzialności za pracę świadczoną na rzecz całego społeczeństwa, a nadto — tworząc innowacje techniczne — pogłębia swą fachową wiedzę i podnosi kwalifikacje, stając się bardziej przydatnym ze społeczno-zawodowego punktu widzenia.</u>
+ <u xml:id="u-46.10" who="#PoselKonczalCzeslaw">Niezwykle doniosłym społecznym aspektem ruchu racjonalizatorskiego jest szeroki udział w nim młodzieży i patronat organizacji skupiających młodzież, przede wszystkim Związku Młodzieży Socjalistycznej. Mam tu na myśli znakomity w swym założeniu, niejako sportowy charakter — kierowanego przez organizacje młodzieżowe i społeczne — Turnieju Młodych Mistrzów Techniki. Umożliwia on wypróbowanie talentu technicznego w praktycznym unowocześnieniu otaczającego nas środowiska pracy.</u>
+ <u xml:id="u-46.11" who="#PoselKonczalCzeslaw">Głębokim i najistotniejszym sensem tego ruchu jest objęcie nim również młodzieży szkolnej, co pozwala na kształtowanie samodzielnego myślenia i dostrzegania możliwości wielu usprawnień. Ma to również istotne znaczenie dla uniknięcia biernych postaw w momencie zetknięcia się tej młodzieży z zakładem pracy.</u>
+ <u xml:id="u-46.12" who="#PoselKonczalCzeslaw">Powszechny charakter ruchu racjonalizatorskiego pozwala silniej wiążąc interesy jednostki z interesem ogółu, w czym przejawia się głęboka treść istoty państwa socjalistycznego, zakładającego me tylko współudział, ale i odpowiedzialność ogółu zatrudnionych za osiąganie zamierzonych elektów społecznych i gospodarczych.</u>
+ <u xml:id="u-46.13" who="#PoselKonczalCzeslaw">ilustracją społecznego zaangażowania załóg i powszechności tego zjawiska jest liczba 190 tys. racjonalizatorów zgłaszających swe projekty tylko w 1971 roku, liczba ta obejmuje blisko 80 tys. robotników, którzy zgłosili w tym okresie ponad 49 tys. projektów. Udział pracowników inżynieryjno-technicznych wyraził się liczbą 68,5 tys. projektów.</u>
+ <u xml:id="u-46.14" who="#PoselKonczalCzeslaw">Wiemy, że norma prawna — chociażby najdoskonalsza — stwarza określone możliwości, których skuteczne wykorzystanie jest uzależnione w dużej mierze od wiedzy i aktywności wszystkich współdziałających. Dlatego też ogromne znaczenie dla zapewnienia właściwej realizacji nowej ustawy mą sposób jej stosowania przez cały aparat administracyjno- gospodarczy. Służy temu również podniesienie rangi organizacji związkowych i społecznych, które w świetle uprawnień wynikających z ustawy mogą skuteczniej oddziaływać na realizację systemu prawa wynalazczego, a jednocześnie racjonalizator i ruch wynalazczy uzyskują w ten sposób pełną pomoc i opiekę.</u>
+ <u xml:id="u-46.15" who="#PoselKonczalCzeslaw">Warto podkreślić, że proponowany system rozwiązań spełnia istotny warunek, jakim jest maksymalne skrócenie drogi od pomysłu do wdrożenia. Efektywność racjonalizacji wyraża się liczbą ponad 7 zł wyliczalnych oszczędności uzyskiwanych z jednej złotówki poniesionych kosztów.</u>
+ <u xml:id="u-46.16" who="#PoselKonczalCzeslaw">Dotychczasowa praktyka dowiodła jednak, że proces wdrażania i rozpowszechniania projektów stanowił słabą stronę ruchu wynalazczego, co powodowało niewymierne straty w gospodarce narodowej.</u>
+ <u xml:id="u-46.17" who="#PoselKonczalCzeslaw">Godne podkreślenia jest i to, że w przyjętym obecnie modelu zarządzania gospodarką narodową zakład pracy jest żywotnie zainteresowany w urzeczywistnieniu wszystkich twórczych inicjatyw. Z drugiej strony — ustawa stworzy materialną gwarancję nowatorom, wprowadzając system bodźców odpowiednich do efektów społeczno-gospodarczych, wynikających z zastosowania ich twórczych rozwiązań. Obecny projekt ustawy stwarza również warunki do większego zainteresowania wynalazczością nie tylko samego racjonalizatora, ale również całych załóg pracowniczych.</u>
+ <u xml:id="u-46.18" who="#PoselKonczalCzeslaw">Pragnę podkreślić, że nowe przepisy w sposób czytelny podnoszą rangę wynalazczości pracowniczej w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ochrony środowiska. Wprowadza to dodatkowy element skłaniający do działania nas wszystkich w dziedzinie ochrony zdrowia i życia ludzi pracy.</u>
+ <u xml:id="u-46.19" who="#PoselKonczalCzeslaw">Te założenia projektu ustawy powinny w efekcie stworzyć niezwykle sprzyjający klimat dla ruchu racjonalizatorskiego, co z kolei pozwoli pozyskać dla tej idei nowych pracowników, a nadto wzbudzi na pewno większe zainteresowanie tymi problemami kadry naukowo-badawczej, zatrudnionej w szkołach wyższych i w zapleczu naukowo-technicznym.</u>
+ <u xml:id="u-46.20" who="#PoselKonczalCzeslaw">Wyrażam głębokie przekonanie, że te intencje ustawodawcy zostaną właściwie uwzględnione w przepisach wykonawczych wydanych w drodze delegacji ustawowej.</u>
+ <u xml:id="u-46.21" who="#PoselKonczalCzeslaw">Zespół tych wszystkich czynników jest jeszcze jednym potwierdzeniem podstawowej zasady działalności państwa socjalistycznego głoszącej jedność spraw produkcji, bytu i wychowania. Zasada ta, towarzysząca obecnie wszystkim poczynaniom naszej partii i Rządu, jest jedynie słuszną drogą do zaspokajania potrzeb społecznych.</u>
+ <u xml:id="u-46.22" who="#PoselKonczalCzeslaw">Kończąc swoje wystąpienie — wyrażam przekonanie, że nowa ustawa wiernie odtwarza klimat, jaki stworzyła partia i Rząd wokół spraw pracowniczych, a szczególnie spraw związanych z wynalazczością.</u>
+ <u xml:id="u-46.23" who="#PoselKonczalCzeslaw">Myślę, że zarówno projekt ustawy, jak i przepisy wykonawcze w sposób pełny i właściwy zadośćuczynią oczekiwaniom załóg. Tym samym będą one służyć celowi najważniejszemu, jakim jest dalszy rozwój społeczno-gospodarczy naszej ludowej ojczyzny, a więc służyć będą sprawie bliskiej sercu każdego z nas.</u>
+ <u xml:id="u-46.24" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-47">
+ <u xml:id="u-47.0" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Lista mówców została wyczerpana.</u>
+ <u xml:id="u-47.1" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Czy jeszcze ktoś z Obywateli Posłów pragnie zabrać głos?</u>
+ <u xml:id="u-47.2" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Wicemarszałek Werblan</u>
+ <u xml:id="u-47.3" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Ponieważ nikt się nie zgłasza — zamykam dyskusję.</u>
+ <u xml:id="u-47.4" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Przystępujemy do głosowania.</u>
+ <u xml:id="u-47.5" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem w całości projektu ustawy o wynalazczości w brzmieniu proponowanym przez Komisje Nauki i Postępu Technicznego oraz Prac Ustawodawczych — zechce podnieść rękę.</u>
+ <u xml:id="u-47.6" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-47.7" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-47.8" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Kto się wstrzymał od głosowania? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-47.9" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Stwierdzam, że Sejm uchwalił ustawę o wynalazczości.</u>
+ <u xml:id="u-47.10" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Przystępujemy do punktu 4 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Pracy</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-48">
+ <u xml:id="u-48.0" who="#iSprawSocjalnych">1) o dekrecie z dnia 20 lipca 1972 r. o dodatkowych dniach wolnych od pracy (druk nr 51), 2) o dekrecie z dnia 5 października 1972 r. o uposażeniu osób zajmujących kierownicze stanowiska państwowe (druk nr 54), 3) o dekrecie z dnia 5 października 1972 r. o zaopatrzeniu emerytalnym osób zajmujących kierownicze stanowiska polityczne i państwowe oraz członków ich rodzin (druk nr 55).</u>
+ <u xml:id="u-48.1" who="#iSprawSocjalnych">Dekrety Rady Państwa zostały ogłoszone w Dz. U. nr 29 i nr 42.</u>
+ <u xml:id="u-48.2" who="#iSprawSocjalnych">Głos ma sprawozdawca poseł Stanisław Szkraba.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-49">
+ <u xml:id="u-49.0" who="#PoselSzkrabaStanislaw">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Rada Państwa w okresie między pierwszą a drugą sesją Sejmu uchwaliła 3 dekrety. Dekrety te zostały rozpatrzone przez Komisję Pracy i Spraw Socjalnych oraz przez Komisję Prac Ustawodawczych i moim zadaniem — jako posła sprawozdawcy — jest przedstawienie ich Wysokiej Izbie.</u>
+ <u xml:id="u-49.1" who="#PoselSzkrabaStanislaw">Pierwszy z tych dekretów stanowi o dodatkowych dniach wolnych od pracy.</u>
+ <u xml:id="u-49.2" who="#PoselSzkrabaStanislaw">Uchwała VI Zjazdu PZPR wytycza szeroki program stopniowego, coraz pełniejszego zaspokajania potrzeb materialnych i socjalnych społeczeństwa. W ramach tego programu wytyczone są również zadania w dziedzinie skracania czasu pracy oraz lepszej organizacji wypoczynku i rekreacji.</u>
+ <u xml:id="u-49.3" who="#PoselSzkrabaStanislaw">Uchwalony dekret dotyczy tej drugiej sprawy. Upoważnia on dyrekcje zakładów i kierownictwo instytucji w ramach unormowanego ustawowo czasu pracy do innego jego rozłożenia w poszczególnych dniach tygodnia w taki sposób, ażeby do końca tego roku wygospodarować dwa dodatkowe dni wolne od pracy. Dni te połączone z niedzielami lub dniami świątecznymi stwarzają właśnie większą możliwość wypoczynku czy rekreacji w różnych formach, a także pozwalają na załatwienie w instytucjach wielu spraw osobistych i rodzinnych, na które pracownicy dotychczas bardzo często przeznaczali dni urlopu wypoczynkowego. W tym sensie postanowienia dekretu wychodzą naprzeciw postulatom wysuwanym przez załogi wielu zakładów pracy.</u>
+ <u xml:id="u-49.4" who="#PoselSzkrabaStanislaw">Postanowienia dekretu odnoszą się do tych zakładów i instytucji, które wykonują swoje zadania planowe lub usługowe i osiągają zakładane wskaźniki ekonomiczne oraz nie przekraczają planowanego funduszu płac.</u>
+ <u xml:id="u-49.5" who="#PoselSzkrabaStanislaw">Dekret nie dotyczy pracowników sezonowych ani tych grup pracowniczych, które już obecnie korzystają z urlopów wypoczynkowych, dłuższych niż 26 dni roboczych lub z dodatkowych wolnych dni, wynikających z systemu 4-brygadowej organizacji pracy, z pracy trzy zmianowej, ze zlikwidowaną trzecią zmianą w soboty lub z innych systemów organizacyjnych czasu pracy, przewidujących udzielanie pracownikowi dodatkowych dni wolnych.</u>
+ <u xml:id="u-49.6" who="#PoselSzkrabaStanislaw">Wyłączeni z prawa do dodatkowych dni wolnych od pracy z mocy dekretu są ci pracownicy, którzy przez nieusprawiedliwioną nieobecność lub niedopuszczenie do pracy z powodu nietrzeźwości naruszyli najbardziej oczywiste wymogi dyscypliny pracy.</u>
+ <u xml:id="u-49.7" who="#PoselSzkrabaStanislaw">Te ograniczenia czy uwarunkowania powszechności zastosowania dekretu wynikają z racjonalnego preferowania zasady — „dobrej roboty” oraz poczucia sprawiedliwości i spotkały się z aprobatą pracowniczej opinii.</u>
+ <u xml:id="u-49.8" who="#PoselSzkrabaStanislaw">Dekret wreszcie stanowi, że pracownik, który nie skorzysta z wyznaczonego dnia wolnego od pracy z powodu choroby albo urlopu lub z innych przyczyn niezależnych od zakładu pracy, nie może wnosić z tego tytułu żadnych roszczeń. Interpretacja tej zasady wzbudziła tu i ówdzie nieporozumienia, dlatego czuję się w obowiązku wyjaśnić ją z tej trybuny.</u>
+ <u xml:id="u-49.9" who="#PoselSzkrabaStanislaw">Jak już wspomniałem, dwa dni wolne od pracy nie oznaczają skrócenia ustawowo obowiązującego każdego pracownika tygodniowego czy miesięcznego wymiaru czasu pracy. Czas ten bowiem pozostaje nie zmieniony, zostaje tylko rozłożony w inny sposób, ażeby uzyskać dodatkowe dni wolne od pracy. Każdy za swoje przepracowane godziny w tygodniu lub w miesiącu w ustawowym wymiarze otrzymuje normalne wynagrodzenie.</u>
+ <u xml:id="u-49.10" who="#PoselSzkrabaStanislaw">Wymogi racjonalnej organizacji produkcji, pracy, procesu technologicznego, działalności instytucji — nie pozwalają na udzielenie tych wcześniej odpracowywanych wolnych dni w terminach swobodnie i indywidualnie przez pracownika wybranych. Wyznacza się je, zgodnie z charakterem zakładu pracy lub instytucji, w jednym oznaczonym dniu dla całych załóg, dla określonych grup pracowniczych. Tak jest na całym świecie. I dlatego, jeśli tak się złożyło, że ktoś z powodu choroby nie mógł skorzystać z wyznaczonego dnia wolnego od pracy, to nie będzie mógł wykorzystać go w innym terminie ani nie otrzyma dodatkowego wynagrodzenia, podobnie, jak w wypadku nie wykorzystanej niedzieli lub święta.</u>
+ <u xml:id="u-49.11" who="#PoselSzkrabaStanislaw">Oczywiście, przy wprowadzaniu dwu dodatkowych dni wolnych w ciągu półrocza br. trudno uniknąć pewnych komplikacji, niedostatecznego zgrania wzajemnego różnych instytucji, usług, handlu, itp. Nie pomniejsza to jednak znaczenia samego taktu zwiększenia liczby dni wolnych. Realizacja dekretu Rady Państwa w roku bieżącym jest w tym zakresie ważnym doświadczeniem społecznym, którego rezultaty będą szczegółowo analizowane i zostaną wzięte pod uwagę przy tego typu decyzjach w przyszłości.</u>
+ <u xml:id="u-49.12" who="#PoselSzkrabaStanislaw">Krótszy niż normowany ustawami wymiar pracy istnieje u nas już dziś w systemie czterobrygadowej organizacji pracy i w tych zakładach zatrudniających przeważnie kobiety, gdzie zlikwidowano trzecie zmiany w soboty.</u>
+ <u xml:id="u-49.13" who="#PoselSzkrabaStanislaw">Uchwała VI Zjazdu partii w ten właśnie sposób zapowiadała skracanie czasu pracy w zawodach i zakładach, gdzie istnieją szczególnie uciążliwe i szkodliwe dla zdrowia warunki, stwierdzając, że powszechne skrócenie czasu pracy będzie możliwe dopiero po 1975 r. Jest to zasada ekonomicznie słuszna, społecznie sprawiedliwa, zgodna z całokształtem naszej polityki społeczno-ekonomicznej i socjalnej.</u>
+ <u xml:id="u-49.14" who="#PoselSzkrabaStanislaw">Wysoki Sejmie! Dwa pozostałe dekrety normują sprawy uposażenia oraz sprawy zaopatrzenia emerytalnego osób zajmujących kierownicze stanowiska państwowe.</u>
+ <u xml:id="u-49.15" who="#PoselSzkrabaStanislaw">Przepisy dotyczące uposażenia osób zajmujących kierownicze stanowiska państwowe nie były dotychczas w naszym ustawodawstwie należycie uregulowane. W latach 1949 — 1968 sprawa ta była normowana wielokrotnie różnymi nie publikowanymi aktami i decyzjami.</u>
+ <u xml:id="u-49.16" who="#PoselSzkrabaStanislaw">Uposażenia na stanowiskach kierowniczych w państwie składały się przez dłuższy czas z płacy pieniężnej i różnego rodzaju świadczeń. Świadczenia te stopniowo znoszono i w 1968 r. Rada Ministrów uchwałą wydaną z upoważnienia Prezydium Sejmu i Rady Państwa ustaliła dla osób zajmujących kierownicze stanowiska państwowe jednolite stawki uposażenia zasadniczego i dodatki funkcyjne. Jednakże podstawa prawna dla tych decyzji nie była jasna i sprecyzowana.</u>
+ <u xml:id="u-49.17" who="#PoselSzkrabaStanislaw">Dopiero obecnie przedstawiony do zatwierdzenia Wysokiemu Sejmowi dekret unormuje w sposób właściwy sprawy uposażenia na kierowniczych stanowiskach w państwie. Uchwalenie tego dekretu oznacza równocześnie spełnienie postulatu jawności zasad płacowych również w stosunku do tych stanowisk, a także ułatwi wgląd Sejmu PRL w realizację tych zasad w ramach corocznego rozpatrywania budżetu.</u>
+ <u xml:id="u-49.18" who="#PoselSzkrabaStanislaw">Dekret zaszeregowuje stanowiska kierownicze w państwie do pięciu grup uposażeń, co z niewielkimi korektami odpowiada dotychczasowej praktyce. Dekret przewiduje, że zasady obliczania uposażenia oraz podział jego na zasadnicze i dodatek funkcyjny określać będzie Rada Ministrów po uzyskaniu zgody Rady Państwa.</u>
+ <u xml:id="u-49.19" who="#PoselSzkrabaStanislaw">jeśli uposażenia na stanowiskach kierowniczych w państwie porównać z zarobkami kierowniczych kadr w gospodarce narodowej, a w szczególności z zarobkami dyrektorów większych i dużych przedsiębiorstw i zjednoczeń — a tak moim zdaniem można i należy porównywać — to okaże się, że są one często znacznie niższe.</u>
+ <u xml:id="u-49.20" who="#PoselSzkrabaStanislaw">Warto przy tym podkreślić, że w ciągu ostatnich piętnastu lat płace na kierowniczych stanowiskach państwowych nie uległy zmianie. Na przykład płaca ministra kształtuje się na niezmiennym poziomie w ciągu tych piętnastu lat i wynosi 11 125 zł netto. W tym czasie średnia płaca nominalna w naszym kraju w gospodarce uspołecznionej wzrosła przeszło dwukrotnie z 1 180 zł w 1956 roku do 2 351 zł w roku 1971.</u>
+ <u xml:id="u-49.21" who="#PoselSzkrabaStanislaw">Dekret Rady Państwa — obok stworzenia należytej podstawy prawnej dla ustalenia uposażenia na kierowniczych stanowiskach państwowych — wprowadza zasadę, że osoby zajmujące te stanowiska nie mogą z tytułu zajęć dodatkowych pobierać żadnych innych stałych wynagrodzeń. Przyjęcie tej zasady będzie przeciwdziałać tendencji do łączenia stanowisk.</u>
+ <u xml:id="u-49.22" who="#PoselSzkrabaStanislaw">W drodze wyjątku dekret przewiduje możliwość ustalenia przez Prezesa Rady Ministrów uposażenia ryczałtowego dla pracownika łączącego funkcję państwową z funkcją profesora zwyczajnego lub nadzwyczajnego w szkole wyższej albo w instytucie naukowo-badawczym.</u>
+ <u xml:id="u-49.23" who="#PoselSzkrabaStanislaw">Z uwagi na trudny i odpowiedzialny charakter pracy na kierowniczych stanowiskach państwowych dekret wprowadza możliwość zachowania w wypadku odwołania z tych stanowisk dotychczas pobieranego uposażenia przez pewien okres, w zależności od zajmowanego stanowiska — od sześciu miesięcy do dwóch lat. Ułatwi to racjonalne dokonywanie przesunięć kadrowych.</u>
+ <u xml:id="u-49.24" who="#PoselSzkrabaStanislaw">Następny dekret Rady Państwa normuje zaopatrzenie emerytalne osób zajmujących kierownicze (stanowiska polityczne i państwowe oraz członków ich rodzin.</u>
+ <u xml:id="u-49.25" who="#PoselSzkrabaStanislaw">W przeszłości sprawa ta była regulowana indywidualnie decyzjami Prezesa Rady Ministrów, a od czterech lat uchwałą Rady Ministrów. Wydaje się, że nie była to właściwa forma prawna, jeśli uwzględnimy, że wszystkie problemy zaopatrzenia emerytalnego w naszym kraju są z reguły rozstrzygane aktami ustawodawczymi. Dekret Rady Państwa czyni zadość temu wymaganiu.</u>
+ <u xml:id="u-49.26" who="#PoselSzkrabaStanislaw">Jeśli chodzi o konkretne postanowienia tego dekretu, to normują one sprawy zaopatrzenia emerytalnego osób zajmujących kierownicze stanowiska państwowe i polityczne, analogicznie jak obowiązująca do chwili wydania dekretu uchwała Rady Ministrów. Zmianie ulega więc podstawa prawna, a nie rzeczywisty stan rzeczy.</u>
+ <u xml:id="u-49.27" who="#PoselSzkrabaStanislaw">Dekret Rady Państwa wychodzi ze słusznej zasady, iż w interesie społecznym leży umożliwienie pracownikom zajmującym kierownicze stanowiska w naczelnych organach władz państwowych, którzy przez dłuższy czas pełnili swoje odpowiedzialne funkcje, przejścia na emeryturę wówczas, gdy wskutek wieku ich zdolność do dostatecznie efektywnej pracy ulega zmniejszeniu. Jest to w wielu wypadkach znacznie bardziej celowe niż poszukiwanie na okres kilku lat rozwiązań pośrednich, przesuwanie na inne stanowiska itp. Należy przy tym brać pod uwagę wysokie wymagania związane z pracą na kierowniczych stanowiskach państwowych, związany z tą pracą ciężar odpowiedzialności oraz nienormowany czas pracy.</u>
+ <u xml:id="u-49.28" who="#PoselSzkrabaStanislaw">Sejmowa Komisja Pracy i Spraw Socjalnych po rozpatrzeniu wniosków Komisji Prac Ustawodawczych uznała trzy zreferowane dekrety Rady Państwa za słuszne, celowe i uzasadnione.</u>
+ <u xml:id="u-49.29" who="#PoselSzkrabaStanislaw">W imieniu sejmowej Komisji Pracy i Spraw Socjalnych wnoszę o zatwierdzenie przez Wysoki Sejm:</u>
+ <u xml:id="u-49.30" who="#PoselSzkrabaStanislaw">1) dekretu Rady Państwa o dodatkowych dniach wolnych od pracy;</u>
+ <u xml:id="u-49.31" who="#PoselSzkrabaStanislaw">2) dekretu Rady Państwa o uposażeniu osób zajmujących kierownicze stanowiska państwowe oraz 3) dekretu Rady Państwa o zaopatrzeniu emerytalnym osób zajmujących kierownicze stanowiska polityczne i państwowe oraz członków ich rodzin.</u>
+ <u xml:id="u-49.32" who="#komentarz">(Oklaski).</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-50">
+ <u xml:id="u-50.0" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Dziękuję Obywatelowi Posłowi.</u>
+ <u xml:id="u-50.1" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Czy ktoś z Obywateli Posłów pragnie zabrać głos?</u>
+ <u xml:id="u-50.2" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Nikt się nie zgłasza.</u>
+ <u xml:id="u-50.3" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Przystępujemy do głosowania nad propozycjami Komisji Pracy i Spraw Socjalnych w sprawie zatwierdzenia przedstawionych dekretów.</u>
+ <u xml:id="u-50.4" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Kto z Obywateli Posłów jest za zatwierdzeniem dekretu z dnia 20 lipca 1972 r. o dodatkowych dniach wolnych od pracy — zechce podnieść rękę.</u>
+ <u xml:id="u-50.5" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-50.6" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-50.7" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Kto się wstrzymał od głosowania? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-50.8" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Stwierdzam, że Sejm zatwierdził dekret z dnia 20 lipca 1972 r. o dodatkowych dniach wolnych od pracy.</u>
+ <u xml:id="u-50.9" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Kto z Obywateli Posłów jest za zatwierdzeniem dekretu z dnia 5 października 1972 r. o uposażeniu osób zajmujących kierownicze stanowiska państwowe — zechce podnieść rękę.</u>
+ <u xml:id="u-50.10" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-50.11" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-50.12" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Kto się wstrzymał od głosowania? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-50.13" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Stwierdzam, że Sejm zatwierdził dekret z dnia 5 października 1972 r. o uposażeniu osób zajmujących kierownicze stanowiska państwowe.</u>
+ <u xml:id="u-50.14" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Kto z Obywateli Posłów jest za zatwierdzeniem dekretu z dnia 5 października 1972 r. o zaopatrzeniu emerytalnym osób zajmujących kierownicze stanowiska polityczne i państwowe oraz członków ich rodzin — zechce podnieść rękę.</u>
+ <u xml:id="u-50.15" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-50.16" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-50.17" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Kto się wstrzymał od głosowania? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-50.18" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Stwierdzam, że Sejm zatwierdził dekret z dnia 5 października 1972 r. o zaopatrzeniu emerytalnym osób zajmujących kierownicze stanowiska polityczne i państwowe oraz członków ich rodzin.</u>
+ <u xml:id="u-50.19" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Zarządzam 20-minutową przerwę.</u>
+ <u xml:id="u-50.20" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu od godz. 17 min. 45 do godz. 18 min. 15)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-51">
+ <u xml:id="u-51.0" who="#Marszalek">Wznawiam posiedzenie.</u>
+ <u xml:id="u-51.1" who="#Marszalek">Przystępujemy do punktu 5 porządku dziennego: Informacja o aktualnych problemach polityki zagranicznej Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej.</u>
+ <u xml:id="u-51.2" who="#Marszalek">Głos zabierze Minister Spraw Zagranicznych obywatel Stefan Olszowski.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-52">
+ <u xml:id="u-52.0" who="#MinisterSprawZagranicznychStefanOlszowski">Obywatelu Marszałku! Pragnę poinformować Wysoki Sejm o ostatnich, ważniejszych posunięciach naszej polityki zagranicznej i jej rezultatach. Chcę również przedstawić najważniejsze aktualne i najbliższe zadania Rządu w dziedzinie polityki zagranicznej.</u>
+ <u xml:id="u-52.1" who="#MinisterSprawZagranicznychStefanOlszowski">Myślą przewodnią polityki zagranicznej Polski Ludowej jest niezłomna przyjaźń, sojusz i braterska współpraca ze Związkiem Socjalistycznych Republik Radzieckich, główną siłą światowego frontu sił socjalistycznych i antyimperialistycznych. Sojusz polsko-radziecki wykuty we wspólnej walce, zakończonej wspólnym zwycięstwem nad hitlerowskim najeźdźcą i wyzwoleniem naszej ojczyzny, scementowany został ideologią marksizmu-leninizimu i rozwijającą się stale współpracą.</u>
+ <u xml:id="u-52.2" who="#MinisterSprawZagranicznychStefanOlszowski">Przyjaźń i współpraca polsko-radziecka jest ważnym czynnikiem umacniania jedności wspólnoty państw socjalistycznych.</u>
+ <u xml:id="u-52.3" who="#MinisterSprawZagranicznychStefanOlszowski">W bieżącym roku nasi radzieccy przyjaciele, a wraz z nimi cały postępowy świat obchodzić będą historyczny jubileusz 55-lecia Rewolucji Październikowej i 50-lecia powstania Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich. Utworzenie państwa radzieckiego, ze względu na swe znaczenie polityczne i następstwa społeczno-gospodarcze, zajmuje wybitne miejsce nie tylko w historii narodów radzieckich, ale i w historii świata. Szczególnie bliski jest ten jubileusz nam — Polakom. Wyrażając radość ze wszystkich osiągnięć społecznych, gospodarczych, naukowych i kulturalnych Kraju Rad życzymy narodowi Związku Radzieckiego dalszych, nowych sukcesów w budownictwie komunizmu.</u>
+ <u xml:id="u-52.4" who="#MinisterSprawZagranicznychStefanOlszowski">Sojusz ze Związkiem Radzieckim i aktywne członkostwo Polski we wspólnocie socjalistycznej mają zasadnicze znaczenie dla prowadzenia przez Polskę aktywnej i skutecznej polityki zagranicznej.</u>
+ <u xml:id="u-52.5" who="#MinisterSprawZagranicznychStefanOlszowski">Polska znajduje się dziś w głównym nurcie rozwoju sytuacji międzynarodowej, którego kierunek określa i kształtuje w rosnącym stopniu wspólnota socjalistyczna i front państw antyimperialistycznych. Jest historycznym osiągnięciem naszej partii, że wprowadziła kraj w ten główny, postępowy nurt rozwojowy świata.</u>
+ <u xml:id="u-52.6" who="#MinisterSprawZagranicznychStefanOlszowski">U źródeł wszystkich sukcesów linii politycznej państw wspólnoty socjalistycznej leży wspólnie wypracowywane jednolite stanowisko i współdziałanie we wszystkich zasadniczych sprawach współczesności.</u>
+ <u xml:id="u-52.7" who="#MinisterSprawZagranicznychStefanOlszowski">Wyrazem umacniającej się jedności wspólnoty socjalistycznej były tegoroczne spotkania przywódców bratnich krajów w styczniu w Pradze oraz spotkanie pierwszych sekretarzy partii komunistycznych i robotniczych bratnich krajów na Krymie w lipcu.</u>
+ <u xml:id="u-52.8" who="#MinisterSprawZagranicznychStefanOlszowski">Wysoki Sejmie! W umacnianiu jedności działania, przyjaźni i sojuszu oraz wszechstronnej współpracy ze Związkiem Radzieckim — Polska widzi podstawową przesłankę swego bezpieczeństwa i pomyślnego rozwoju budownictwa socjalistycznego.</u>
+ <u xml:id="u-52.9" who="#MinisterSprawZagranicznychStefanOlszowski">W okresie od VI Zjazdu Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej miał miejsce wszechstronny rozwój tych stosunków. Liczne spotkania z członkami kierownictwa partyjnego i państwowego Związku Radzieckiego, a w szczególności rozmowy towarzysza Edwarda Gierka z towarzyszem Leonidem Breżniewem na Krymie oraz rozmowy towarzysza Piotra Jaroszewicza z towarzyszem Aleksiejem Kosyginem, odbywały się w duchu braterstwa i całkowitej zgodności poglądów w ocenie najważniejszych problemów międzynarodowych. Odegrały one istotną rolę w zacieśnieniu dwustronnej współpracy w dziedzinie ideologicznej i wymiany doświadczeń pracy naszych bratnich partii, współpracy gospodarczej, naukowo-technicznej i wymiany kulturalnej. Popieramy pokojową politykę Związku Radzieckiego określoną w uchwałach XXIV Zjazdu KPZR — program pokoju i współpracy dla świata, znajdujący coraz to szerszy oddźwięk w międzynarodowej opinii publicznej, w inicjatywach różnych sił społecznych i w zamierzeniach rządów.</u>
+ <u xml:id="u-52.10" who="#MinisterSprawZagranicznychStefanOlszowski">Bardzo pomyślnie rozwija się współpraca gospodarcza mająca kluczowe znaczenie dla rozwoju gospodarki polskiej. Nasze obroty handlowe ze Związkiem Socjalistycznych Republik Radzieckich systematycznie wzrastają.</u>
+ <u xml:id="u-52.11" who="#MinisterSprawZagranicznychStefanOlszowski">W rozwoju stosunków gospodarczych wielką rolę odgrywają wieloletnie umowy o dostawach kooperacyjnych zawarte w wielu dziedzinach przemysłowych.</u>
+ <u xml:id="u-52.12" who="#MinisterSprawZagranicznychStefanOlszowski">Umocniły się także nasze więzy braterskiej przyjaźni i współpracy z innymi krajami socjalistycznymi.</u>
+ <u xml:id="u-52.13" who="#MinisterSprawZagranicznychStefanOlszowski">Stosunki z naszym zachodnim sąsiadem — Niemiecką Republiką Demokratyczną weszły w nowy, wyższy etap rozwoju. Charakteryzuje się on częstymi kontaktami członków kierownictwa partyjnego i państwowego obu krajów, rosnącym powiązaniem naszych potencjałów gospodarczych, jednością poglądów w ocenie problemów budownictwa socjalistycznego i problemów międzynarodowych, a także — po otwarciu granicy z dniem 1 stycznia 1972 r. — kontaktami milionów obywateli naszych krajów. Warto tu podać, że w okresie ostatnich 9 miesięcy przekroczyło granicę ponad 13 mln obywateli Polski i Niemieckiej Republiki Demokratycznej.</u>
+ <u xml:id="u-52.14" who="#MinisterSprawZagranicznychStefanOlszowski">Szczególną rolę w rozwoju wzajemnych stosunków odegrały spotkania pierwszych sekretarzy obu bratnich partii i premierów rządów w 1971 roku i ostatnio, w czerwcu br. w Słubicach i we Frankfurcie nad Odrą.</u>
+ <u xml:id="u-52.15" who="#MinisterSprawZagranicznychStefanOlszowski">Niemiecka Republika Demokratyczna jest jednym z głównych naszych partnerów handlowych.</u>
+ <u xml:id="u-52.16" who="#MinisterSprawZagranicznychStefanOlszowski">Pomyślnie rozwijają się nasze stosunki z Czechosłowacką Republiką Socjalistyczną. Rozmowy towarzysza Edwarda Gierka z towarzyszem Gustavem Husakiem na Krymie, wizyta Prezesa Rady Ministrów towarzysza Piotra Jaroszewicza w Pradze i inne kontakty polityczne wpłynęły korzystnie na całokształt stosunków bilateralnych i stworzyły sprzyjające warunki dla dalszego zacieśnienia współpracy politycznej, gospodarczej, naukowej i technicznej. Na szczególną uwagę zasługuje współpraca ekonomiczna i wzrastający rozwój handlu oraz zakres wzajemnych powiązań gospodarczych.</u>
+ <u xml:id="u-52.17" who="#MinisterSprawZagranicznychStefanOlszowski">Będziemy nadal podejmować wspólnie kroki, by tradycyjną przyjaźń polsko-czechosłowacką pogłębiać, a wzajemną współpracę wciąż wzbogacać nowymi treściami i formami. Wyrażamy głębokie zadowolenie z osiągnięć budownictwa socjalizmu w bratniej Czechosłowacji.</u>
+ <u xml:id="u-52.18" who="#MinisterSprawZagranicznychStefanOlszowski">Dobrze rozwijają się nasze stosunki przyjaźni i współpracy z Węgierską Republiką Ludową. Tradycyjna przyjaźń i sympatia naszych narodów z każdym rokiem pogłębia się. Znajduje ona wyraz w zacieśnianiu współpracy międzypartyjnej, wymianie kulturalnej, naukowej i turystycznej. W początkach listopada wizytę na Węgrzech złoży Przewodniczący Rady Państwa towarzysz Henryk Jabłoński. Kontakty te posłużą do dalszego zacieśnienia więzów przyjaźni i nawiązania współpracy w nowych dziedzinach.</u>
+ <u xml:id="u-52.19" who="#MinisterSprawZagranicznychStefanOlszowski">Nasze stosunki z Ludową Republiką Bułgarii cechuje stałe zacieśnianie i rozwój współpracy we wszystkich podstawowych dziedzinach życia partyjnego i państwowego. Wysoko cenimy rozmowy i spotkania z przywódcami partii i narodu Bułgarii, jakie odbyły się latem tego roku. Zaplanowana wizyta delegacji Partyjno-rządowe j w Bułgarii będzie nowym wyrazem zacieśniającej się przyjaźni i współpracy między naszymi krajami. Pogłębia się także nasza współpraca gospodarcza, w tym kooperacja w ważnych gałęziach przemysłu.</u>
+ <u xml:id="u-52.20" who="#MinisterSprawZagranicznychStefanOlszowski">Pomyślnie rozwijają się nasze stosunki z socjalistyczną Rumunią. Wyrazem tego są rozszerzające się kontakty oraz rozwijająca się współpraca gospodarcza i kulturalna. Rok bieżący przyniósł istotny postęp w kooperacji przemysłowej i specjalizacji produkcji w przemyśle chemicznym, maszynowym i w innych dziedzinach.</u>
+ <u xml:id="u-52.21" who="#MinisterSprawZagranicznychStefanOlszowski">Dalszemu pogłębieniu uległy nasze stosunki z Socjalistyczną Federacyjną Republiką Jugosławii, w czym doniosłą rolę odegrała wizyta w naszym kraju Prezydenta Jugosławii towarzysza Josipa Broz Tito w czerwcu bieżącego roku i podjęte wówczas ustalenia. Dokonano postępu w kierunku zacieśnienia współpracy międzypaństwowej i międzypartyjnej. Pomyślnie rozwija się handel i kooperacja przemysłowa. Następuje także dalszy rozwój wymiany kulturalno-naukowej.</u>
+ <u xml:id="u-52.22" who="#MinisterSprawZagranicznychStefanOlszowski">Pomyślnie rozwijają się stosunki z Ludową Republiką Mongolii. Układ przyjaźni i współpracy, jaki zawrzemy z Mongolią, będzie wyrazem zacieśniającej się przyjaźni i współpracy między naszymi dwoma krajami, Stosunki braterskiej współpracy łączą nas z rewolucyjną Kubą. Wizyta towarzysza Fidela Castro w naszym kraju i rozmowy, jakie odbyliśmy, przyczyniły się do zacieśnienia przyjaźni i współpracy we wszystkich dziedzinach. Rozwijana jest współpraca międzypartyjna, zacieśnia się współpraca gospodarcza, czemu sprzyja wejście Kuby do Rady Wzajemnej Pomocy Gospodarczej, pomyślnie układa się wymiana naukowa i kulturalna.</u>
+ <u xml:id="u-52.23" who="#MinisterSprawZagranicznychStefanOlszowski">Obywatele Posłowie! Rozwój dwustronnych stosunków Polski z bratnimi krajami jest istotnym wkładem w umocnienie siły i jedności działania wspólnoty socjalistycznej. Dalsze zacieśnianie więzów przyjaźni i współpracy z bratnimi krajami socjalistycznymi jest naczelnym zadaniem polskiej polityki zagranicznej.</u>
+ <u xml:id="u-52.24" who="#MinisterSprawZagranicznychStefanOlszowski">Zasadnicze znaczenie dla Polski, podobnie jak dla wszystkich członków naszej wspólnoty, ma umacnianie i rozwijanie wielostronnych form współpracy i współdziałania w ramach Układu Warszawskiego i Rady Wzajemnej Pomocy Gospodarczej.</u>
+ <u xml:id="u-52.25" who="#MinisterSprawZagranicznychStefanOlszowski">27 lat pokoju w Europie — w tym 17 lat od zawarcia, obronnego Układu Warszawskiego — stanowi najdobitniejszy dowód jego znaczenia i skuteczności w zapewnieniu tego najdłuższego w obecnym stuleciu Europy okresu pokoju, bezpieczeństwa jego sygnatariuszy oraz współdziałania krajów socjalistycznych.</u>
+ <u xml:id="u-52.26" who="#MinisterSprawZagranicznychStefanOlszowski">Zarazem jednak — od samego początku, a zwłaszcza w ostatnich latach państwa Układu Warszawskiego działają na rzecz odprężenia i umocnienia pokoju w Europie. Wysunęły one szereg ważnych, konstruktywnych inicjatyw, w tym ideę zwołania Europejskiej Konferencji Bezpieczeństwa i Współpracy.</u>
+ <u xml:id="u-52.27" who="#MinisterSprawZagranicznychStefanOlszowski">Ostatni rok stał pod znakiem poważnych postępów w realizacji przyjętego na XXV sesji Rady Wzajemnej Pomocy Gospodarczej kompleksowego programu rozwoju integracji socjalistycznej. Jest to program o zasadniczym znaczeniu dla rozwoju społeczno-ekonomicznego Polski, modernizacji jej gospodarki i wzrostu poziomu materialnego ludności. Dlatego też do wypracowania tego programu staraliśmy się wnieść jak największy wkład. Wnosimy ten wkład również do jego realizacji. Program ten obliczony jest na szereg lat. Choć od jego przyjęcia dzieli nas kilkanaście miesięcy, sporo w tym zakresie zrobiono, co wyraźnie stwierdziła XXVI sesja Rady Wzajemnej Pomocy Gospodarczej, która odbyła się w lipcu bieżącego roku w Moskwie.</u>
+ <u xml:id="u-52.28" who="#MinisterSprawZagranicznychStefanOlszowski">Pragnę podkreślić, że Biuro Polityczne Komitetu Centralnego PZPR systematycznie analizuje postępy, jakie są dokonywane w realizacji kompleksowego programu integracji socjalistycznej, zapoznaje się z nowymi inicjatywami w tej kwestii oraz określa zadania delegacji polskiej w Radzie Wzajemnej Pomocy Gospodarczej.</u>
+ <u xml:id="u-52.29" who="#MinisterSprawZagranicznychStefanOlszowski">Dla umocnienia jedności wspólnoty socjalistycznej ważne znaczenie ma pogłębianie związków ideologicznych, rosnąca współpraca organizacji politycznych, społecznych i kulturalnych, rozszerzające się kontakty między społeczeństwami, zwłaszcza młodzieżą. Umacniają one poczucie więzi internacjonalistycznej między naszymi bratnimi narodami.</u>
+ <u xml:id="u-52.30" who="#MinisterSprawZagranicznychStefanOlszowski">Będziemy nadal wnosić swój wkład do najważniejszej sprawy, jaką jest umacnianie jedności wspólnoty socjalistycznej.</u>
+ <u xml:id="u-52.31" who="#MinisterSprawZagranicznychStefanOlszowski">Polska polityka zagraniczna opowiada się za konstruktywnym kształtowaniem normalnych stosunków międzypaństwowych z Chińską Republiką Ludową.</u>
+ <u xml:id="u-52.32" who="#MinisterSprawZagranicznychStefanOlszowski">Odrzucamy jednak wszelkie próby Chińskiej Republiki Ludowej zmierzające do osłabienia jedności wspólnoty socjalistycznej, a zwłaszcza antyradziecką platformę jej polityki, przynoszącą szkodę sprawie socjalizmu i pokoju na świecie.</u>
+ <u xml:id="u-52.33" who="#MinisterSprawZagranicznychStefanOlszowski">Jak wskazuje przemówienie chińskiego delegata na obecnej sesji Zgromadzenia Ogólnego Organizacji Narodów Zjednoczonych, Chiny idą pod prąd głównego, odprężeniowego nurtu w sytuacji międzynarodowej. Zaprezentowane przez niego stanowisko było całkowitą negacją osiągniętych postępów w odprężeniu oraz umacnianiu bezpieczeństwa i doniosłych projektów takich, jak zwołanie Europejskiej Konferencji Bezpieczeństwa i Współpracy czy inicjatyw w dziedzinie rozbrojenia.</u>
+ <u xml:id="u-52.34" who="#MinisterSprawZagranicznychStefanOlszowski">Wysoka Izbo! W stosunku do państw o odmiennym ustroju politycznym Polska kieruje się leninowską zasadą pokojowego współistnienia i współpracy. Gotowi jesteśmy rozwijać współpracę gospodarczą, naukowo-techniczną i w innych dziedzinach ze wszystkimi państwami, które podzielają to nasze zainteresowanie.</u>
+ <u xml:id="u-52.35" who="#MinisterSprawZagranicznychStefanOlszowski">Wychodzimy także z założenia, że pokój i ustanowienie ogólnoeuropejskiego systemu bezpieczeństwa i współpracy jest sprawą wszystkich państw europejskich, niezależnie od dzielących je różnic ustrojowych i politycznych. Wymaga ona zatem współdziałania i staje się głównym nakazem dla współczesnej Europy. Szczególne znaczenie mają nasze stosunki z Francją. Opierają się one na bogatej tradycji, zbieżności interesów narodowych i stanowisk w wielu sprawach polityki europejskiej i światowej. Rok bieżący przyniósł dalsze rozszerzenie tych stosunków we wszystkich dziedzinach.</u>
+ <u xml:id="u-52.36" who="#MinisterSprawZagranicznychStefanOlszowski">Wydarzeniem o wielkiej doniosłości dla stosunków polsko-francuskich, a także w szerszym, ogólnoeuropejskim kontekście była niedawna wizyta I Sekretarza Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej towarzysza Edwarda Gierka we Francji.</u>
+ <u xml:id="u-52.37" who="#MinisterSprawZagranicznychStefanOlszowski">Jak wiadomo — wizyta zakończyła się podpisaniem dwóch ważnych dokumentów:</u>
+ <u xml:id="u-52.38" who="#MinisterSprawZagranicznychStefanOlszowski">1. Deklaracji o przyjaźni i -współpracy między Polską Rzeczpospolitą Ludową a Republiką Francuską.</u>
+ <u xml:id="u-52.39" who="#MinisterSprawZagranicznychStefanOlszowski">2. 10-letniego układu o współpracy gospodarczej, przemysłowej i naukowo-technicznej.</u>
+ <u xml:id="u-52.40" who="#MinisterSprawZagranicznychStefanOlszowski">Deklaracja jest wyrazem bliskich stosunków i współpracy polsko-francuskiej, mimo zasadniczej odmienności ustrojowej obu krajów. Podnosi ona nasze stosunki na wyższy poziom, podkreśla mocno znaczenie współpracy gospodarczej i naukowo-technicznej dla obecnych i przyszłych stosunków między Polską i Francją.</u>
+ <u xml:id="u-52.41" who="#MinisterSprawZagranicznychStefanOlszowski">Określa ona także zasady, a wśród nich zasadę nienaruszalności granic w Europie, na których powinny opierać się stosunki między państwami o odmiennych ustrojach i tym samym ma szersze międzynarodowe znaczenie.</u>
+ <u xml:id="u-52.42" who="#MinisterSprawZagranicznychStefanOlszowski">Ważnym postanowieniem deklaracji jest ustanowienie regularnych corocznych konsultacji polsko-francuskich na szczeblu ministrów spraw zagranicznych, a także możliwość przeprowadzenia konsultacji w sprawach pilnych. Doniosłe znaczenie miały rozmowy przeprowadzone przez towarzysza Edwarda Gierka z Prezydentem Pompidou. Dotyczyły one rozwoju stosunków dwustronnych, a także problemów międzynarodowych, a zwłaszcza zagadnień bezpieczeństwa i rozwoju współpracy w Europie.</u>
+ <u xml:id="u-52.43" who="#MinisterSprawZagranicznychStefanOlszowski">Szereg spraw dwustronnych i międzynarodowych zostało omówionych także w rozmowach Przewodniczącego Komisji Planowania — towarzysza Mieczysława Jagielskiego z Ministrem Giscard d'Estaing i Ministra Spraw Zagranicznych z Ministrem Schumannem.</u>
+ <u xml:id="u-52.44" who="#MinisterSprawZagranicznychStefanOlszowski">Rozmowy polsko-francuskie cechowała zbieżność poglądów, zwłaszcza w odniesieniu do zwołania i celu Europejskiej Konferencji Bezpieczeństwa i Współpracy, dalszego pogłębiania i utrwalania odprężenia, a także w ocenie kroków prowadzących do wygaszenia ognisk zapalnych w Indochinach i na Bliskim Wschodzie.</u>
+ <u xml:id="u-52.45" who="#MinisterSprawZagranicznychStefanOlszowski">Polsko-francuski dialog polityczny, do którego oba państwa przywiązują wielkie znaczenie, stanowi ważny element w procesie odprężenia i kształtowania właściwych stosunków w Europie, w procesie budowy w Europie trwałego pokoju i współpracy.</u>
+ <u xml:id="u-52.46" who="#MinisterSprawZagranicznychStefanOlszowski">Na obecnym etapie stosunków polsko-francuskich szczególne znaczenie ma podpisany 10-letni układ gospodarczy. Otwiera on nowe perspektywy dla rozwoju współpracy gospodarczej, a co za tym idzie i dla treści i kształtu przyszłych stosunków polsko-francuskich. Określa on zasady i stwarza ramy oraz instrumenty dla współpracy gospodarczej i naukowo-technicznej.</u>
+ <u xml:id="u-52.47" who="#MinisterSprawZagranicznychStefanOlszowski">Obie strony zgodnie podkreśliły priorytet współpracy gospodarczej dla naszych stosunków. Stosownie do tego strona francuska wyszła naprzeciw naszym propozycjom i podjęła w tej mierze odpowiednie decyzje i postanowienia, ułatwiające rozwój współpracy technologicznej i kooperacji przemysłowej. Istotne znaczenie w tym kontekście mają uzyskane we Francji kredyty na sumę 1,5 mld franków na zakupy inwestycyjne.</u>
+ <u xml:id="u-52.48" who="#MinisterSprawZagranicznychStefanOlszowski">Rezultaty wizyty towarzysza Edwarda Gierka we Francji oznaczają zapoczątkowanie nowej fazy stosunków polsko-francuskich, podtrzymującej wszystko co cenne w dawnych tradycjach, ale jednocześnie nadającej im współczesny charakter i treść.</u>
+ <u xml:id="u-52.49" who="#MinisterSprawZagranicznychStefanOlszowski">Wizyta była demonstracją przyjaznych uczuć narodu francuskiego do narodu polskiego, sympatii Francji dla Polski, była wyrazem uznania dla dotychczasowego rozwoju Polski i przebytej przez nią socjalistycznej drogi rozwojowej.</u>
+ <u xml:id="u-52.50" who="#MinisterSprawZagranicznychStefanOlszowski">Delegacja polska i osobiście towarzysz Edward Gierek spotkali się w Paryżu, Lyonie, w zakładach Berliet z licznymi dowodami szacunku i przyjaźni dla socjalistycznej Polski.</u>
+ <u xml:id="u-52.51" who="#MinisterSprawZagranicznychStefanOlszowski">Wysoki Sejmie! Dokonaliśmy także istotnego postępu w rozwoju dobrosąsiedzkich stosunków z państwami skandynawskimi.</u>
+ <u xml:id="u-52.52" who="#MinisterSprawZagranicznychStefanOlszowski">Zbieżność poglądów Polski i krajów skandynawskich w ocenie wielu problemów europejskich, a zwłaszcza w odniesieniu do Europejskiej Konferencji Bezpieczeństwa i Współpracy, umożliwia nam kontynuowanie intensywnego dialogu politycznego. Wyrazem tego były liczne w ostatnim okresie kontakty polityczne z neutralną Finlandią i Szwecją, a także Norwegią i Danią.</u>
+ <u xml:id="u-52.53" who="#MinisterSprawZagranicznychStefanOlszowski">Stałym dążeniem Polski jest zacieśnianie stosunków politycznych i rozwoju wszechstronnej współpracy z naszymi północnymi sąsiadami.</u>
+ <u xml:id="u-52.54" who="#MinisterSprawZagranicznychStefanOlszowski">Uważamy, że istnieją obiektywne warunki sprzyjające dalszemu zacieśnianiu stosunków gospodarczych, a zwłaszcza rozwojowi na większą niż dotąd skalę kooperacji przemysłowej i wymiany naukowo-technicznej, a także współpracy w ochronie wód Bałtyku, współpracy kulturalnej i w innych dziedzinach.</u>
+ <u xml:id="u-52.55" who="#MinisterSprawZagranicznychStefanOlszowski">W dniach 23 — 25 października bieżącego roku Prezes Rady Ministrów towarzysz Piotr Jaroszewicz złoży oficjalną wizytę w Szwecji. Będzie to pierwsza w historii stosunków polsko-szwedzkich wizyta Szefa Rządu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej w tym kraju.</u>
+ <u xml:id="u-52.56" who="#MinisterSprawZagranicznychStefanOlszowski">Jest naszą intencją, by doprowadziła ona do otwarcia wyższego etapu w rozwoju wzajemnych stosunków.</u>
+ <u xml:id="u-52.57" who="#MinisterSprawZagranicznychStefanOlszowski">Jesteśmy przekonani, że wizyta towarzysza Piotra Jaroszewicza i rozmowy z Premierem Olofem Palme i innymi politykami Szwecji przyczynią się do pogłębienia przyjaźni między obu naszymi narodami i dobrosąsiedzkiego współdziałania obu krajów w dziele dalszego pogłębienia odprężenia i umocnienia bezpieczeństwa w Europie.</u>
+ <u xml:id="u-52.58" who="#MinisterSprawZagranicznychStefanOlszowski">Szczególne znaczenie będą mieć rozmowy na temat dalszych perspektyw współpracy gospodarczej. Potencjały ekonomiczne, możliwości surowcowe i techniczne, specjalizacja i podział produkcji, komplementarność gospodarki obu krajów stwarzają — naszym zdaniem — potencjalne warunki nadania znacznie większej rangi współpracy gospodarczej w całokształcie rozwoju naszych stosunków ze Szwecją.</u>
+ <u xml:id="u-52.59" who="#MinisterSprawZagranicznychStefanOlszowski">Oparcie polsko-szwedzkiej współpracy gospodarczej również na podstawach traktatowych nada większą trwałość i dynamikę wzajemnym stosunkom we wszystkich pozostałych dziedzinach.</u>
+ <u xml:id="u-52.60" who="#MinisterSprawZagranicznychStefanOlszowski">Pragnę także odnotować pomyślny rozwój stosunków Polski z szeregiem innych krajów Europy zachodniej. Wyraził się on rozwojem wymiany handlowej i współpracy gospodarczej, zwłaszcza z Włochami, Wielką Brytanią, Austrią.</u>
+ <u xml:id="u-52.61" who="#MinisterSprawZagranicznychStefanOlszowski">Rozwijaliśmy także dialog polityczny z wieloma państwami, a w szczególności z Austrią, Szwajcarią i Belgią, którego wyrazem były wizyty i spotkania na szczeblu ministrów spraw zagranicznych, wiceministrów spraw zagranicznych i innych. Celem naszej polityki jest podniesienie na wyższy poziom stosunków dwustronnych, zwłaszcza gospodarczych oraz poszerzanie współdziałania w normalizacji stosunków w Europie i w tworzeniu trwałych podstaw dla bezpieczeństwa i współpracy na naszym kontynencie.</u>
+ <u xml:id="u-52.62" who="#MinisterSprawZagranicznychStefanOlszowski">Ze znanych światowej opinii publicznej przyczyn problem normalizacji stosunków z Niemiecką Republiką Federalną zajmuje szczególne miejsce w polityce zagranicznej Polski Ludowej. Wynika to z doświadczeń historycznych naszego narodu. Wynika to także z faktu, że antykomunizm i rewizjonizm terytorialny, dwie główne zasady doktryny i praktyki politycznej kół, przez poprzednie 20 lat rządzących w Niemieckiej Republice Federalnej zatruwały atmosferę polityczną w Europie i stanowiły groźny czynnik zimnej wojny. Taki kurs uniemożliwiał przez szereg lat podjęcie normalizacji stosunków między Polską a Niemiecką Republiką Federalną.</u>
+ <u xml:id="u-52.63" who="#MinisterSprawZagranicznychStefanOlszowski">Nie było przypadkiem, że rozmowy na temat normalizacji naszych stosunków z Niemiecką Republiką Federalną zapoczątkowane zostały w chwili, gdy do władzy w tym kraju doszły siły myślące kategoriami realistycznymi, dostrzegające potrzebę normalizacji stosunków z państwami socjalistycznymi w oparciu o uznanie realiów powstałych w Europie po II wojnie światowej. Podstawą normalizacji stały się układy zawarte w 1970 roku przez Niemiecką Republikę Federalną ze Związkiem Socjalistycznych Republik Radzieckich i z Polską.</u>
+ <u xml:id="u-52.64" who="#MinisterSprawZagranicznychStefanOlszowski">Postawa i odważne stanowisko sił realistycznych cieszy się w Polsce uznaniem. Nasze społeczeństwo, pomne przeszłości historycznej, i wyczulone na wszelkie antypolskie zjawiska i tendencje — z nie mniejszą uwagą dostrzega i analizuje wszystkie pozytywne fakty i nurty społeczne w sytuacji politycznej Niemieckiej Republiki Federalnej. Choć może to sprawa drobna, godzi się stwierdzić, że nasza opinia publiczna zauważyła poprawne i przyjazne przyjęcie, z jakim spotkała się nasza ekipa olimpijska na Igrzyskach w Monachium.</u>
+ <u xml:id="u-52.65" who="#MinisterSprawZagranicznychStefanOlszowski">Z zadowoleniem odnotowujemy poparcie, jakiego rządowi Brandta — Scheela i jego polityce pokojowej normalizacji i rozwoju stosunków z krajami socjalistycznymi udziela coraz większa część społeczeństwa Niemieckiej Republiki Federalnej.</u>
+ <u xml:id="u-52.66" who="#MinisterSprawZagranicznychStefanOlszowski">Podpisując w grudniu 1970 roku układ o podstawach normalizacji stosunków, Polska i Niemiecka Republika Federalna wyraziły zgodny pogląd, iż po wejściu tego układu w życie nawiązane zostaną stosunki dyplomatyczne. Jak wiadomo, akt ten dokonany został we wrześniu bieżącego roku. Nawiązanie stosunków dyplomatycznych tworzy lepsze warunki dla rozwiązywania wielu problemów stosunków Polska — Niemiecka Republika Federalna. Mam tu na myśli przede wszystkim rozwój stosunków gospodarczych i handlowych. Chodzi nam o usunięcie istniejących jeszcze dyskryminacyjnych barier dla naszego eksportu do Niemieckiej Republiki Federalnej. Sądzimy, iż w niedługim czasie zapoczątkowane zostaną rozmowy na temat wieloletniej umowy gospodarczej i naukowo-technicznej. Jesteśmy gotowi rozwijać różne formy współpracy gospodarczej, w tym zwłaszcza kooperację przemysłową. W tym celu rzeczą niezbędną jest wypracowanie trwałych traktatowych podstaw dla rozwoju wzajemnie korzystnej współpracy gospodarczej, stanowiącej materialne podstawy dla ukształtowania się całości stosunków między obu państwami.</u>
+ <u xml:id="u-52.67" who="#MinisterSprawZagranicznychStefanOlszowski">Wiele jest do zrobienia w naszych stosunkach z Niemiecką Republiką Federalną w zakresie umów i porozumień traktatowych regulujących poszczególne dziedziny życia i współpracy wzajemnej. W nowych warunkach, przy dobrej woli obu stron, konieczne jest takie pokierowanie procesem normalizacji, by również trudne problemy w naszych wzajemnych stosunkach doczekały się właściwych rozwiązań. Do nich również należy złożony kompleks spraw humanitarnych, którego różne aspekty przedstawiły sobie wzajemnie obie strony w czasie mojej wizyty w Bonn w dniach 13 i 14 września.</u>
+ <u xml:id="u-52.68" who="#MinisterSprawZagranicznychStefanOlszowski">Sprawy wchodzące w zakres całokształtu normalizacji stosunków między Polską i Niemiecką Republiką Federalną stanowiły treść moich rozmów z Ministrem Spraw Zagranicznych Niemieckiej Republiki Federalnej Walterem Scheelem w Bonn. Pogląd Polski na całokształt normalizacji stosunków z Niemiecką Republiką Federalną miałem zaszczyt przedstawić Wysokiej Izbie w kwietniu bieżącego roku. W trakcie bońskich rokowań postępowaliśmy ściśle według zaprezentowanej wówczas Sejmowi linii politycznej. Z upoważnienia Rządu pragnę złożyć podziękowanie obywatelom posłom za wkład w rozwinięcie tego stanowiska w toku owocnych debat w komisjach w związku z ratyfikacją układu w maju bieżącego roku.</u>
+ <u xml:id="u-52.69" who="#MinisterSprawZagranicznychStefanOlszowski">Postęp w normalizacji stosunków zależy od obu stron. Leży on także w interesie Niemieckiej Republiki Federalnej, w interesie pokoju, bezpieczeństwa i współpracy w Europie.</u>
+ <u xml:id="u-52.70" who="#MinisterSprawZagranicznychStefanOlszowski">Tragiczna przeszłość ciąży jednak również na naszych stosunkach współczesnych i tym bardziej podnosi znaczenie normalizacji. Wieniec złożony przez naszą delegację w Dachau był hołdem pamięci ofiar owej przeszłości.</u>
+ <u xml:id="u-52.71" who="#MinisterSprawZagranicznychStefanOlszowski">Procesu normalizacji nie ułatwiają siły prawicowe, szowinistyczne i militarystyczne działające w Niemieckiej Republice Federalnej. Nie pogodziły się one z realiami polityczno-terytorialnymi, jakie ukształtowały się w Europie w rezultacie klęski III Rzeszy oraz z nową sytuacją, która powstała w Europie po wejściu w życie układów między Związkiem Socjalistycznych Republik Radzieckich i Polską a Niemiecką Republiką Federalną. Świadczą o tym głosy prawicowej prasy zachodnioniemieckiej. Dowodem tego są wypowiedzi niektórych polityków, pojawiające się w toku kampanii wyborczej, trwającej w Niemieckiej Republice Federalnej.</u>
+ <u xml:id="u-52.72" who="#MinisterSprawZagranicznychStefanOlszowski">Proces normalizacji między Polską i Niemiecką Republiką Federalną jest jednak możliwy i konieczny w oparciu o konsekwentne przestrzeganie i jednoznaczną realizację postanowień układu z 7 grudnia 1970 r. zgodnie z jego duchem i literą.</u>
+ <u xml:id="u-52.73" who="#MinisterSprawZagranicznychStefanOlszowski">Wysoka Izbo! W ostatnim okresie, zwłaszcza od wizyty Prezydenta Richarda Nixona w Warszawie, notujemy postęp w rozwoju stosunków ze Stanami Zjednoczonymi Ameryki. Postęp ten osiągany jest w warunkach nowego układu sił w świecie pod wpływem pogłębiającego się odprężenia i coraz pełniejszego urzeczywistniania zasady pokojowego współistnienia państw o odmiennych ustrojach politycznych i społecznych, w szczególności w stosunkach między Związkiem Socjalistycznych Republik Radzieckich i Stanami Zjednoczonymi Ameryki.</u>
+ <u xml:id="u-52.74" who="#MinisterSprawZagranicznychStefanOlszowski">Rozmowy, jakie towarzysz Edward Gierek i inni członkowie Biura Politycznego Komitetu Centralnego partii oraz Rządu przeprowadzili w Warszawie z Prezydentem Nixonem wykazały, że istnieją możliwości rozwoju wzajemnie korzystnych stosunków, zwłaszcza gospodarczych, pomimo zasadniczych różnic w ustrojach i polityce obu państw. Stanowiło to potwierdzenie zasady pokojowego współistnienia jako podstawy rozwoju i stosunków między Polską a Stanami Zjednoczonymi Ameryki.</u>
+ <u xml:id="u-52.75" who="#MinisterSprawZagranicznychStefanOlszowski">W warszawskich rozmowach, a także w trakcie moich niedawnych rozmów w Waszyngtonie, omówione zostały dotychczasowe wyniki współpracy oraz możliwości dalszego jej rozwoju. W czasie wrześniowej rozmowy w Waszyngtonie Prezydent Nixon, oceniając dotychczasowe stosunki, zapewnił o gotowości strony amerykańskiej do ich dalszego rozwoju oraz o swoim osobistym zainteresowaniu tą sprawą. Ostatnio nastąpiło ożywienie w dziedzinie gospodarczej.</u>
+ <u xml:id="u-52.76" who="#MinisterSprawZagranicznychStefanOlszowski">Powołana do życia polsko-amerykańska komisja do spraw handlu stwarza nadzieję na dalsze zwiększenie wymiany handlowej, co leży w interesie obu krajów. Powstały perspektywy na dokonanie korzystnej zmiany w strukturze towarowej wzajemnych obrotów w drodze m.in. rozwoju kooperacji przemysłowej i odpowiednich ułatwień ze strony amerykańskiej. W przygotowaniu jest podpisanie umowy o współpracy naukowo-technicznej. Podpisana została konwencja konsularna, uzgodniono także utworzenie nowych placówek konsularnych.</u>
+ <u xml:id="u-52.77" who="#MinisterSprawZagranicznychStefanOlszowski">Osiągnięty został także postęp w rozwoju rzeczowej współpracy w dziedzinie komunikacji, żeglugi i innych.</u>
+ <u xml:id="u-52.78" who="#MinisterSprawZagranicznychStefanOlszowski">Oceniamy, że w wyniku dotychczasowych kontaktów i uzgodnień stworzone zostały sprzyjające warunki do dalszego rozwoju stosunków polsko-amerykańskich. Oczekujemy, iż istniejące jeszcze po stronie amerykańskiej ograniczenia utrudniające rozszerzenie polsko- amerykańskich stosunków gospodarczych zostaną wkrótce zniesione przez rząd Stanów Zjednoczonych Ameryki.</u>
+ <u xml:id="u-52.79" who="#MinisterSprawZagranicznychStefanOlszowski">Dobrze rozwijają się nasze stosunki z Japonią. Pragniemy je rozszerzać i umacniać, zwłaszcza w dziedzinie gospodarczej.</u>
+ <u xml:id="u-52.80" who="#MinisterSprawZagranicznychStefanOlszowski">Duże znaczenie przywiązujemy do stałego umacniania więzów politycznych, ekonomicznych i kulturalnych z krajami Azji, Afryki i Ameryki Łacińskiej. Jak to stwierdziliśmy w toku debaty generalnej Zgromadzenia Ogólnego Organizacji Narodów Zjednoczonych będziemy im służyć w miarę możliwości pomocą i doświadczeniem nabytym w okresie przezwyciężania własnego zacofania gospodarczego.</u>
+ <u xml:id="u-52.81" who="#MinisterSprawZagranicznychStefanOlszowski">Z zadowoleniem możemy stwierdzić pomyślny rozwój przyjaznych stosunków z Indiami i Bengalią. Nawiązaliśmy w tym roku stosunki dyplomatyczne z Australią i Malezją, rozszerzyliśmy stosunki gospodarcze z Pakistanem. Kontynuowaliśmy rozwój stosunków z krajami arabskimi, w szczególności z Syrią, Irakiem, Algierią i Arabską Republiką Egiptu. Rozwijają się nasze stosunki z Libanem.</u>
+ <u xml:id="u-52.82" who="#MinisterSprawZagranicznychStefanOlszowski">Dalszy rozwój cechował nasze stosunki z Nigerią, Gwineą, Tanzanią, Kenią, Etiopią, Zairem i innymi krajami Afryki. W Ameryce Łacińskiej, oprócz socjalistycznej Kuby, coraz bliższa współpraca łączy nas z Chile. Rozwijamy także stosunki, zwłaszcza handlowe, z Kolumbią, Meksykiem, Peru, Argentyną i Wenezuelą. Z niektórymi spośród tych krajów utrzymujemy żywe stosunki kulturalne i kontakty polityczne. Ważne znaczenie mają zwłaszcza stosunki gospodarcze z Brazylią, krajem o wielkim potencjale gospodarczym i demograficznym. Jesteśmy zainteresowani w dalszym dynamicznym rozwoju tych stosunków. Z zadowoleniem stwierdzamy, że zainteresowanie to żywi także Brazylia.</u>
+ <u xml:id="u-52.83" who="#MinisterSprawZagranicznychStefanOlszowski">Stwierdzamy, że w stosunkach polskich z państwami Azji, Afryki i Ameryki Łacińskiej istnieją znaczne, nie wykorzystane jeszcze możliwości rozwoju współpracy, zwłaszcza w dziedzinie gospodarczej.</u>
+ <u xml:id="u-52.84" who="#MinisterSprawZagranicznychStefanOlszowski">Wysoki Sejmie! Główną cechą dynamicznie rozwijającej się sytuacji międzynarodowej jest stałe umacnianie się pozycji sił socjalizmu i postępu oraz prezentowanych przez nie podstaw kształtowania stosunków międzynarodowych na leninowskich zasadach pokojowego współistnienia i współzawodnictwa państw o różnych systemach społeczno-ekonomicznych.</u>
+ <u xml:id="u-52.85" who="#MinisterSprawZagranicznychStefanOlszowski">Politykę pokojowego współistnienia zawsze łączymy i będziemy łączyć ze zdecydowanym przeciwstawianiem się siłom agresji i przejawom imperialistycznej polityki z pozycji siły. Polska, podobnie jak wszystkie kraje wspólnoty socjalistycznej, udziela niezłomnego poparcia narodom walczącym o wolność, a zwłaszcza bohaterskiemu narodowi wietnamskiemu.</u>
+ <u xml:id="u-52.86" who="#MinisterSprawZagranicznychStefanOlszowski">Domagamy się zdecydowanie położenia kresu barbarzyńskim bombardowaniom Demokratycznej Republiki Wietnamu i innych krajów indochińskich przez lotnictwo Stanów Zjednoczonych Ameryki i zakończenia wojny. Wypowiadamy się za pokojowym rozwiązaniem konfliktu w oparciu o propozycje przedłożone przez Rząd Demokratycznej Republiki Wietnamu i Tymczasowy Rząd Rewolucyjny Wietnamu Południowego.</u>
+ <u xml:id="u-52.87" who="#MinisterSprawZagranicznychStefanOlszowski">W opublikowanym ostatnio wspólnym oświadczeniu Polska i Indie — członkowie Międzynarodowej Komisji Kontroli i Nadzoru w Wietnamie zwróciły uwagę państw-uczestników konferencji genewskiej na nowe prowokacje Sajgonu, zmierzające — wbrew układowi genewskiemu — do ograniczenia działalności Komisji w Wietnamie Południowym.</u>
+ <u xml:id="u-52.88" who="#MinisterSprawZagranicznychStefanOlszowski">Konflikt wietnamski może być rozwiązany w drodze negocjacji pokojowych, w oparciu o pełne prawo narodów indochińskich do decydowania o swoim losie. Mamy niezłomną nadzieję, że niedługo nastąpi dzień, w którym nadejdą optymistyczne wieści z terenu umęczonej i wykrwawionej ziemi wietnamskiej. Dzień ten będzie wielkim świętem ludzkości, triumfem rozsądku i zwycięstwem idei pokoju. Wierzymy, że wszystkie dotychczasowe wysiłki Polski, wielokrotne i niełatwe rozmowy, w tym również z najwyższymi przedstawicielami państw, które są stronami tej wojny, przyniosą owoce i pokojowe rezultaty.</u>
+ <u xml:id="u-52.89" who="#MinisterSprawZagranicznychStefanOlszowski">Na Bliskim Wschodzie utrzymuje się nadal stan napięcia. U jego źródeł leży nieustępliwe stanowisko izraelskie, odrzucające wszelkie inicjatywy pokojowe, w tym rezolucję Rady Bezpieczeństwa z 22 listopada 1967 roku, zobowiązującą Izrael do wycofania się z okupowanych terytoriów arabskich. Polska stanowczo opowiada się za pokojowym uregulowaniem konfliktu w oparciu o tę rezolucję.</u>
+ <u xml:id="u-52.90" who="#MinisterSprawZagranicznychStefanOlszowski">Wysoki Sejmie! W ostatnich latach osiągnęliśmy znaczny postęp w politycznym odprężeniu i umacnianiu bezpieczeństwa w Europie. Postęp ten jest przede wszystkim zasługą Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich, głównej siły naszej wspólnoty, prowadzącej konsekwentną, leninowską politykę pokoju.</u>
+ <u xml:id="u-52.91" who="#MinisterSprawZagranicznychStefanOlszowski">Polityka pokoju odprężenia i pokojowego współistnienia wspólnoty socjalistycznej doprowadziła do zasadniczego postępu w realizacji podstawowych przesłanek umacniania bezpieczeństwa w Europie, zwłaszcza w postaci uznania powojennych realiów polityczno-terytorialnych w Europie za niepodważalne. Znalazło to wyraz w układach zawartych przez Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich i. Polskę z Niemiecką Republiką Federalną. które stanowią uznanie ostatecznego charakteru granicy na Odrze i Nysie i nienaruszalność granicy między dwoma państwami niemieckimi na Łabie.</u>
+ <u xml:id="u-52.92" who="#MinisterSprawZagranicznychStefanOlszowski">Ważne znaczenie dla normalizacji stosunków w Europie ma także czterostronne porozumienie w sprawie Berlina Zachodniego.</u>
+ <u xml:id="u-52.93" who="#MinisterSprawZagranicznychStefanOlszowski">Istotne znaczenie mają również odpowiednie porozumienia zawarte miedzy Niemiecką Republiką Demokratyczną a Niemiecką Republiką Federalną i Senatem Berlina Zachodniego. Umocniła sie międzynarodowa pozycja Niemieckiej Republiki Demokratycznej.</u>
+ <u xml:id="u-52.94" who="#MinisterSprawZagranicznychStefanOlszowski">Nowym tego przejawem jest niedawna decyzja Indii i Niemieckiej Republiki Demokratycznej o nawiązaniu stosunków dyplomatycznych. Wcześniej jeszcze Niemiecka Republika Demokratyczna i Finlandia uzgodniły podjęcie stosunków dyplomatycznych.</u>
+ <u xml:id="u-52.95" who="#MinisterSprawZagranicznychStefanOlszowski">Wyrażamy przekonanie, że w interesie pokoju i współpracy państwa Europy zachodniej, a także państwa innych kontynentów wyciągną do końca wniosek z faktu, że istnieją dziś w Europie dwa suwerenne państwa niemieckie, już uznające się wzajemnie za odrębne podmioty prawa międzynarodowego.</u>
+ <u xml:id="u-52.96" who="#MinisterSprawZagranicznychStefanOlszowski">Pozytywnym i ważnym krokiem w tym kierunku byłoby przyjęcie obu państw niemieckich do Organizacji Narodów Zjednoczonych i innych organizacji międzynarodowych. Zyskałaby także na tym sama Organizacja Narodów Zjednoczonych, jej prestiż i skuteczność działania.</u>
+ <u xml:id="u-52.97" who="#MinisterSprawZagranicznychStefanOlszowski">Toczą się obecnie ważne dla Europy rozmowy miedzy Niemiecką Republiką Demokratyczną i Niemiecką Republiką Federalna w sprawie normalizacji wzajemnych stosunków. Polska popiera w całej rozciągłości stanowisko Niemieckiej Republiki Demokratycznej, jakie zajmuje ona w toku tych rokowań i wysoko ceni konstruktywny wkład Niemieckiej Republiki Demokratycznej w normalizację stosunków w Europie.</u>
+ <u xml:id="u-52.98" who="#MinisterSprawZagranicznychStefanOlszowski">Udzielamy poparcia stanowisku Czechosłowackiej Republiki Socjalistycznej w sprawie normalizacji stosunków z Niemiecką Republiką Federalną.</u>
+ <u xml:id="u-52.99" who="#MinisterSprawZagranicznychStefanOlszowski">Wysoka Izbo! Odprężenie i procesy normalizacji stosunków w Europie stwarzaj a już dziś wszystkie warunki dla zwołania Europejskiej Konferencji Bezpieczeństwa i Współpracy i przesłanki jej powodzenia.</u>
+ <u xml:id="u-52.100" who="#MinisterSprawZagranicznychStefanOlszowski">Idea europejskiej konferencji, w której wysunięciu i konkretyzacji Polska odegrała konstruktywną rolę, staje się rzeczywistością.</u>
+ <u xml:id="u-52.101" who="#MinisterSprawZagranicznychStefanOlszowski">Konsekwentne wysiłki Związku Radzieckiego, Polski i innych krajów socjalistycznych na rzecz zwołania konferencji, a także poparcie dla niej ze strony Francji, Finlandii i innych krajów zachodnich doprowadziły do tego, że stoimy dzisiaj w przededniu rozpoczęcia wielostronnych rozmów przygotowawczych w Helsinkach.</u>
+ <u xml:id="u-52.102" who="#MinisterSprawZagranicznychStefanOlszowski">Od rozmów tych oczekujemy ustalenia daty, miejsca, trybu zwołania konferencji i uzgodnienia jej porządku obrad tak, aby sama konferencja mogła się odbyć wiosną przyszłego roku.</u>
+ <u xml:id="u-52.103" who="#MinisterSprawZagranicznychStefanOlszowski">Zgodnie z Deklaracją Praską państw-stron Układu Warszawskiego ze stycznia 1972 roku uważamy, że konferencja powinna ustanowić system zobowiązań, gwarantujący nienaruszalność wszystkich granic istniejących w Europie i integralność terytorialną wszystkich państw, zapewniający jednocześnie wyrzeczenie się stosowania siły lub grożenia jej użyciem w stosunkach między państwami. System ten potwierdziłby jednocześnie zasady poszanowania równości, suwerenności i nieingerowania w wewnętrzne sprawy.</u>
+ <u xml:id="u-52.104" who="#MinisterSprawZagranicznychStefanOlszowski">Uważamy również, że konferencja powinna doprowadzić do usunięcia wszelkich dyskryminacyjnych przeszkód na drodze rozwoju współpracy gospodarczej, zwłaszcza handlowej, a także ustanowić zasady ułatwiające rozwój stosunków gospodarczych, naukowo-technicznych i kulturalnych pomiędzy państwami europejskimi.</u>
+ <u xml:id="u-52.105" who="#MinisterSprawZagranicznychStefanOlszowski">Potrzeba stworzenia warunków sprzyjających rozwojowi ogólnoeuropejskiej współpracy gospodarczej jest sprawa szczególnie ważną, kiedy w Europie zachodniej do Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej przystępują nowe kraje i kiedy Europejska Wspólnota Gospodarcza zawiera różnego rodzaju umowy z różnymi krajami zachodnioeuropejskimi.</u>
+ <u xml:id="u-52.106" who="#MinisterSprawZagranicznychStefanOlszowski">Stoimy na stanowisku, a dowodzą tego doświadczenia Rady Wzajemnej Pomocy Gospodarczej, że istniejące ugrupowania regionalne nie muszą wywierać niekorzystnego wpływu na handel z krajami spoza danego ugrupowania. Odwrotnie, mogą nawet rozwojowi tego handlu sprzyjać. Niestety, nie możemy tego powiedzieć o Europejskiej Wspólnocie Gospodarczej, w której polityce wobec krajów socjalistycznych występowały od początku jej istnienia elementy dyskryminacji. Wprawdzie pod wpływem konstruktywnie myślących sił elementy te uległy pewnemu osłabieniu, ale w dalszym ciągu są one jeszcze silne. Określać to siłą rzeczy musi nasz stosunek do tego ugrupowania.</u>
+ <u xml:id="u-52.107" who="#MinisterSprawZagranicznychStefanOlszowski">Interes ogólnoeuropejskiej współpracy wymaga, aby elementy dyskryminacyjne zostały wyeliminowane całkowicie z naszego kontynentu.</u>
+ <u xml:id="u-52.108" who="#MinisterSprawZagranicznychStefanOlszowski">Europejska Konferencja Bezpieczeństwa i Współpracy powinna stać się pierwszym etapem w procesie budowania systemu bezpieczeństwa zbiorowego i przezwyciężenia w perspektywie podziału Europy na przeciwstawne sobie ugrupowania polityczno-wojskowe.</u>
+ <u xml:id="u-52.109" who="#MinisterSprawZagranicznychStefanOlszowski">Traktując w ten sposób konferencję pragniemy, by powołała ona do życia organ do spraw bezpieczeństwa i współpracy, który służąc w pierwszej fazie swego istnienia przede wszystkim jako forum stałej konsultacji między wszystkimi państwami stałby się dogodną formą upowszechniania najbardziej zaanwasowanych form współpracy politycznej, jakie istnieją już np. w stosunkach między Związkiem Radzieckim i Francją, a także Polską i Francją.</u>
+ <u xml:id="u-52.110" who="#MinisterSprawZagranicznychStefanOlszowski">Zdajemy sobie w pełni sprawę, że powodzenie konferencji europejskiej nie przyjdzie samo, ze dalszy rozwój tendencji odprężeniowych w Europie i w świecie może torować sobie drogę z trudnościami i oporami stwarzanymi przez te kola NATO, które me są zainteresowane w pozytywnym procesie przemian. Nie możemy zapomnieć, że nadal działają siły, które pragną poderwać lub opóźnić proces zmian, jaki zachodzi na naszym kontynencie. Głos tych sił jest jednak słabnący, w miarę jak proces odprężenia uruchomiony dzięki inicjatywom państw socjalistycznych, w którym istotną rolę odegrała Polska, umacnia się, staje się nieodwracalny i przynosi konkretne rezultaty.</u>
+ <u xml:id="u-52.111" who="#MinisterSprawZagranicznychStefanOlszowski">Musimy zakładać, że efekty naszej polityki możemy osiągnąć jedynie w walce o pokój i odprężenie przy pełnym naszym zaangażowaniu i zachowaniu bacznej obserwacji zachodzących procesów.</u>
+ <u xml:id="u-52.112" who="#MinisterSprawZagranicznychStefanOlszowski">Wysoka Izbo! Polska przywiązuje duże znaczenie do działalności Organizacji Narodów Zjednoczonych. Mimo różnych słabości tej organizacji, uważamy, że może ona spełniać ważną rolę w utrzymaniu pokoju, umocnieniu bezpieczeństwa międzynarodowego i inspirowaniu rozwoju współpracy międzynarodowej.</u>
+ <u xml:id="u-52.113" who="#MinisterSprawZagranicznychStefanOlszowski">W zakończonej przed kilkoma dniami debacie generalnej Zgromadzenia Ogólnego Organizacji Narodów Zjednoczonych delegacja polska przedstawiła stanowisko naszego kraju wobec węzłowych problemów sytuacji międzynarodowej i zadań Organizacji Narodów Zjednoczonych.</u>
+ <u xml:id="u-52.114" who="#MinisterSprawZagranicznychStefanOlszowski">W toku tej debaty przeważały zdecydowanie głosy opowiadające się za odprężeniem i utrwaleniem bezpieczeństwa. Wielu mówców podkreślało z naciskiem konstruktywny i istotny wkład, jaki wnosi Polska do utrwalenia pokoju, umocnienia bezpieczeństwa i rozwoju dobrosąsiedzkiej współpracy w Europie. Mogę stwierdzić, że Polska cieszy się wysokim szacunkiem w ONZ. Miarą autorytetu Polski jest powierzenie przedstawicielowi naszego kraju, z ramienia grupy krajów Europy wschodniej, zaszczytnej funkcji Przewodniczącego Zgromadzenia Ogólnego bieżącej sesji. Świadczy o tym m.in, wynik głosowania w tej sprawie, w którym kandydatura Eolski otrzymała 128 głosów na 134 głosujące kraje.</u>
+ <u xml:id="u-52.115" who="#MinisterSprawZagranicznychStefanOlszowski">Doniosłą rolę w toku prac bieżącej sesji odgrywają ważne inicjatywy ZSRR w sprawie niestosowania siły w stosunkach międzynarodowych, stałego zakazu użycia broni jądrowej oraz propozycje zwołania światowej konferencji rozbrojeniowej. Propozycjom tym Polska udziela pełnego poparcia.</u>
+ <u xml:id="u-52.116" who="#MinisterSprawZagranicznychStefanOlszowski">Udział Eolski w ONZ, w jej agencjach wyspecjalizowanych i w innych organizacjach międzynarodowych dobrze służy interesom naszego kraju i przynosi konkretne korzyści naszej gospodarce, nauce, technice i kulturze.</u>
+ <u xml:id="u-52.117" who="#MinisterSprawZagranicznychStefanOlszowski">Przywiązujemy wielkie znaczenie do kształtowania w świecie właściwego obrazu Polski jako kraju socjalistycznego o dynamicznym rozwoju gospodarczym, społecznym i kulturalnym, zwłaszcza w sytuacji, kiedy wciąż działają w niektórych krajach zachodnich instytucje specjalnie utrzymywane do celów dywersyjnej walki przeciw socjalizmowi z pozycji antykomunistycznych, według skompromitowanych schematów z okresu zimnej wojny. Godzi się w tej kwestii oświadczyć, ze pogłębiające się odprężenie i współpraca międzynarodowa będą trwalsze, jeśli towarzyszyć im będzie wzajemnie pogłębiona, rzetelna wiedza narodowa o sobie, oparta na uczuciach szacunku i przyjaźni, jeśli owe pseudoinformacyjne, zatruwające atmosferę międzynarodową ośrodki będą eliminowane z życia.</u>
+ <u xml:id="u-52.118" who="#MinisterSprawZagranicznychStefanOlszowski">Obchody 500-lecia urodzin Mikołaja Kopernika, 30-lecia powstania Eolskiej Rzeczypospolitej Ludowej i innych rocznic sprzyjać będą dalszemu pogłębianiu wiedzy o Polsce, jej gospodarce, nauce i kulturze, a także polityce zagranicznej.</u>
+ <u xml:id="u-52.119" who="#MinisterSprawZagranicznychStefanOlszowski">Sądzimy, że sprzyjać one będą także dalszemu pogłębianiu się naszych więzów z rodakami żyjącymi poza granicami kraju.</u>
+ <u xml:id="u-52.120" who="#MinisterSprawZagranicznychStefanOlszowski">W ostatnim okresie jesteśmy świadkami wyraźnego i pozytywnego wzrostu zainteresowania Polonii w Stanach Zjednoczonych, Francji, Brazylii, Wielkiej Brytanii i w innych krajach — „starą ojczyzną”. Wyraża się on zwiększoną ilością przyjazdów do Polski, nawiązywaniem kontaktów naukowo-technicznych, studiami w Polsce itd. Podjęliśmy kroki organizacyjne dla wyjścia naprzeciw temu rosnącemu zainteresowaniu i dla dalszego ułatwienia formalności związanych z przyjazdem do Polski.</u>
+ <u xml:id="u-52.121" who="#MinisterSprawZagranicznychStefanOlszowski">Wysoka Izbo! Dotychczasowe procesy zachodzące w sytuacji międzynarodowej, wzrost siły i jedności wspólnoty socjalistycznej oraz wyniki osiągnięte w realizacji zasad polityki pokojowego współistnienia stwarzają pomyślne przesłanki dla wzmożenia wysiłków w walce o trwały pokój, o umocnienie bezpieczeństwa w Europie, o rozwój ogólnoeuropejskiej współpracy, o aktywną rolę i miejsce Polski w tej współpracy.</u>
+ <u xml:id="u-52.122" who="#MinisterSprawZagranicznychStefanOlszowski">Dążymy konsekwentnie do tego, żeby Polska była bezpieczna i coraz silniejsza, aby umacniała swoją pozycję gospodarczą, by coraz intensywniej i skuteczniej uczestniczyła w międzynarodowym podziale pracy, by wniosła godny siebie wkład w pokojowy i postępowy rozwój Europy i świata.</u>
+ <u xml:id="u-52.123" who="#MinisterSprawZagranicznychStefanOlszowski">W wyniku tego wzrasta międzynarodowa rola Polski, a także prestiż naszej partii — Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, kierowniczej siły narodu polskiego.</u>
+ <u xml:id="u-52.124" who="#MinisterSprawZagranicznychStefanOlszowski">Umacniać pozycję międzynarodową państwa, jego siłę, trwałość i wartość jego sojuszów, stan ekonomiki i kultury kraju, zwiększać udział w międzynarodowym podziale pracy — oto zadania służby zagranicznej.</u>
+ <u xml:id="u-52.125" who="#MinisterSprawZagranicznychStefanOlszowski">Są to zadania wymagające od szerokiego frontu tej służby wiedzy, ofiarności i oddania. Są one tożsame z ogólnonarodowymi zadaniami klasy robotniczej, ludzi nauki i kultury, wszystkich polskich patriotów.</u>
+ <u xml:id="u-52.126" who="#MinisterSprawZagranicznychStefanOlszowski">Niespełna rok minął od VI Zjazdu naszej partii, który zainicjował nowy doniosły etap w rozwoju socjalistycznej ojczyzny.</u>
+ <u xml:id="u-52.127" who="#MinisterSprawZagranicznychStefanOlszowski">Pomyślny rozwój budownictwa socjalistycznego w Polsce, umocnienie pozycji socjalizmu, poparcie narodu dla programu partii tworzą fundament aktywnej polityki zagranicznej państwa. Podstawowe zadania naszej polityki zagranicznej sformułował VI Zjazd partii.</u>
+ <u xml:id="u-52.128" who="#MinisterSprawZagranicznychStefanOlszowski">Zadania te wynikają z potrzeb społeczno-gospodarczego rozwoju kraju. Z obecnego etapu budownictwa socjalistycznego, dokonującego się w dobie rewolucji naukowo-technicznej i kształtowania się nowego międzynarodowego podziału pracy. Polityka zagraniczna, handel zagraniczny, współpraca gospodarcza i naukowo-techniczna mogą i powinny stawać się istotnym czynnikiem przyspieszającym socjalistyczny rozwój kraju.</u>
+ <u xml:id="u-52.129" who="#MinisterSprawZagranicznychStefanOlszowski">Zadania te wynikają z polityki pokoju, jaką prowadzi wspólnota socjalistyczna, z walki o zwycięstwo zasad pokojowego współistnienia, o eliminację wojen i umocnienie bezpieczeństwa, o rozwój równoprawnej współpracy międzynarodowej. Jako aktywny członek wspólnoty Polska wnosi swój wkład do realizacji jednolitej polityki zagranicznej wspólnoty socjalistycznej. Jest to wkład stosowny do potencjału gospodarczego, demograficznego i obronnego naszego państwa.</u>
+ <u xml:id="u-52.130" who="#MinisterSprawZagranicznychStefanOlszowski">Obywatele Posłowie! Rząd przedstawia Sejmowi, jako najwyższej, suwerennej władzy Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, rezultaty prac oraz główne zadania i zamierzenia w dziedzinie polityki zagranicznej.</u>
+ <u xml:id="u-52.131" who="#MinisterSprawZagranicznychStefanOlszowski">Do Was, Obywatele Posłowie, należy wszechstronna ich analiza oraz głęboka ocena.</u>
+ <u xml:id="u-52.132" who="#MinisterSprawZagranicznychStefanOlszowski">Zwracam się w imieniu Prezesa Rady Ministrów do Wysokiej Izby o przyjęcie przedłożonej informacji i o aprobatę dotychczasowych wyników oraz nakreślonych założeń dalszej międzynarodowej działalności naszego państwa.</u>
+ <u xml:id="u-52.133" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-53">
+ <u xml:id="u-53.0" who="#Marszalek">Dziękuję Obywatelowi Ministrowi Spraw Zagranicznych za wygłoszenie informacji.</u>
+ <u xml:id="u-53.1" who="#Marszalek">Obywatele Posłowie! Informacja Ministra Spraw Zagranicznych o aktualnych problemach polityki zagranicznej Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, przedstawiona na dzisiejszym posiedzeniu Sejmu, zawiera bilans działania naszego państwa na arenie międzynarodowej, syntetyczną ocenę realizacji na tej płaszczyźnie naszych podstawowych zadań.</u>
+ <u xml:id="u-53.2" who="#Marszalek">Jest to bilans pozytywny, dający podstawę do uzasadnionej satysfakcji, zwłaszcza gdy weźmie się pod uwagę fakt, że sytuacja międzynarodowa we współczesnej dobie ma coraz większy wpływ na realizację zasadniczych celów polityki wewnętrznej poszczególnych państw. Nasza polityka zagraniczna cieszy się zasłużonym uznaniem w świecie i podnosi znaczenie Polski na arenie międzynarodowej.</u>
+ <u xml:id="u-53.3" who="#Marszalek">Sprawą pierwszoplanową, którą należy z całą mocą podkreślić, jest harmonijna jedność między celami naszej polityki wewnętrznej i zagranicznej. Te same ideały socjalizmu, które inspirują nasze programy rozwoju społeczno-gospodarczego, wyznaczają również kierunki działania naszej polityki zagranicznej. Organiczna jedność tych dwóch sfer polityki Polski Ludowej stanowi o poparciu całego narodu dla polityki zagranicznej, zaangażowaniu w jej realizację.</u>
+ <u xml:id="u-53.4" who="#Marszalek">Niezmienną cechą naszej polityki zagranicznej jest konsekwentne łączenie pierwiastków patriotycznych z internacjonalistycznymi.</u>
+ <u xml:id="u-53.5" who="#Marszalek">Jesteśmy przekonani, że najbardziej żywotne interesy Polski mogą być zabezpieczone tylko w ramach wspólnoty krajów socjalistycznych, że ich siła stanowi podstawowy warunek ugruntowania się na naszym kontynencie zasad pokojowego współistnienia. Wszechstronny rozwój Polski jest więc nie tylko patriotycznym obowiązkiem obywateli, lecz także urzeczywistnianiem internacjonalistycznych haseł wysuniętych przez kraje socjalistyczne i ruchy postępowe na świecie. Jest to równocześnie istotny przyczynek do realizacji ogólnoludzkiej dążności do uchronienia świata przed katastrofą wojny nuklearnej.</u>
+ <u xml:id="u-53.6" who="#Marszalek">W okresie objętym informacją Ministra Spraw Zagranicznych miały miejsce ważne wydarzenia w polityce międzynarodowej. Aktywny udział naszego państwa w kształtowaniu nowej atmosfery w sytuacji międzynarodowej realizowany był konsekwentnie na dwóch płaszczyznach:</u>
+ <u xml:id="u-53.7" who="#Marszalek">— umacniania przyjaźni i współpracy ze Związkiem Radzieckim i krajami socjalistycznymi, pogłębiania integracji krajów RWPG, — realizacji jednolitej pokojowej linii wspólnoty socjalistycznej w stosunkach z krajami o innych systemach społeczno-gospodarczych.</u>
+ <u xml:id="u-53.8" who="#Marszalek">Na tych dwóch płaszczyznach działania mamy sukcesy. Są one wynikiem realizacji programu VI Zjazdu Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej.</u>
+ <u xml:id="u-53.9" who="#Marszalek">Polityka ta, prowadzona pod przewodnictwem I Sekretarza KC PZPR obywatela Edwarda Gierka oraz przez Rząd Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej pod kierownictwem obywatela Piotra Jaroszewicza, dobrze służy naszemu państwu i jego obywatelom.</u>
+ <u xml:id="u-53.10" who="#Marszalek">Z przyjemnością stwierdzam, że w ramach szerokiej aktywności parlamentarnej istotną rolę w polityce międzynarodowej spełnia Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej. Wnosimy wiele wysiłków w procesy odprężenia w Europie, z którymi wiążemy nasze pokojowe nadzieje. Udzielamy poparcia słusznej walce narodu wietnamskiego i wspieramy inicjatywy służące sprawiedliwemu rozwiązaniu konfliktów światowych.</u>
+ <u xml:id="u-53.11" who="#Marszalek">W imieniu Sejmu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej wyrażamy uznanie dla realizowanej polityki zagranicznej.</u>
+ <u xml:id="u-53.12" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ <u xml:id="u-53.13" who="#Marszalek">Konwent Seniorów proponuje, aby Wysoki Sejm nie przeprowadzał dyskusji nad przedstawioną przez Rząd informacją, proponuje natomiast podjęcie uchwały o następującej treści:</u>
+ <u xml:id="u-53.14" who="#Marszalek">„Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej przyjmuje informację Ministra Spraw Zagranicznych o aktualnych problemach polityki zagranicznej PRL do aprobującej wiadomości”.</u>
+ <u xml:id="u-53.15" who="#Marszalek">Jeżeli nie usłyszę sprzeciwu, będę uważał, że Sejm zgodził się z tą propozycją.</u>
+ <u xml:id="u-53.16" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ <u xml:id="u-53.17" who="#Marszalek">Sprzeciwu nie słyszę. Oklaski są wyrazem aprobaty.</u>
+ <u xml:id="u-53.18" who="#Marszalek">Stwierdzam, że Sejm podjął uchwałę.</u>
+ <u xml:id="u-53.19" who="#Marszalek">Porządek dzienny dzisiejszego posiedzenia został wyczerpany.</u>
+ <u xml:id="u-53.20" who="#Marszalek">Proszę Obywatela Sekretarza Posła Henryka Pawłowskiego o odczytanie komunikatu.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-54">
+ <u xml:id="u-54.0" who="#SekretarzposelHenrykPawlowski">Bezpośrednio po zakończeniu posiedzenia Sejmu odbędzie się w sali kolumnowej wspólne posiedzenie Komisji:</u>
+ <u xml:id="u-54.1" who="#SekretarzposelHenrykPawlowski">1) Prac Ustawodawczych, 2) Rolnictwa i Przemysłu Spożywczego, 3) Spraw Wewnętrznych i Wymiaru Sprawiedliwości.</u>
+ <u xml:id="u-54.2" who="#SekretarzposelHenrykPawlowski">Jutro, tj. dnia 20 października br. odbędą się posiedzenia:</u>
+ <u xml:id="u-54.3" who="#SekretarzposelHenrykPawlowski">1) Komisji Rolnictwa i Przemysłu Spożywczego w sali nr 118, o godz. 8 min. 30.</u>
+ <u xml:id="u-54.4" who="#SekretarzposelHenrykPawlowski">2) Komisji Spraw Wewnętrznych i Wymiaru Sprawiedliwości w sali nr 67, Dom Poselski, o godz. 9.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-55">
+ <u xml:id="u-55.0" who="#Marszalek">Na tym kończymy 6 posiedzenie Sejmu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej.</u>
+ <u xml:id="u-55.1" who="#Marszalek">Protokół posiedzenia będzie wyłożony do przejrzenia w Biurze Prac Sejmowych.</u>
+ <u xml:id="u-55.2" who="#Marszalek">O terminie następnego posiedzenia Sejmu zostaną Obywatele Posłowie powiadomieni.</u>
+ <u xml:id="u-55.3" who="#Marszalek">Zamykam posiedzenie.</u>
+ <u xml:id="u-55.4" who="#komentarz">(Koniec posiedzenia o godz. 19 min. 20)</u>
+ </div>
+ </body>
+ </text>
+ </TEI>
+</teiCorpus>
diff --git a/1972-1976/sejm/posiedzenia/pp/197276-sjm-ppxxx-00007-01/header.xml b/1972-1976/sejm/posiedzenia/pp/197276-sjm-ppxxx-00007-01/header.xml
new file mode 100644
index 0000000..bb9eaab
--- /dev/null
+++ b/1972-1976/sejm/posiedzenia/pp/197276-sjm-ppxxx-00007-01/header.xml
@@ -0,0 +1,115 @@
+<?xml version='1.0' encoding='UTF-8'?>
+<teiHeader xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude" xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0" xml:id="PPC-197276-sjm-ppxxx-00007-01">
+ <fileDesc>
+ <titleStmt>
+ <title>7 posiedzenie Sejmu PRL</title>
+ </titleStmt>
+ <publicationStmt>
+ <p>Prosimy o zapoznanie się z nagłówkiem korpusu (PPC_header.xml).</p>
+ </publicationStmt>
+ <sourceDesc>
+ <bibl>
+ <title>7 posiedzenie Sejmu PRL</title>
+ <publisher>Kancelaria Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej</publisher>
+ <note type="system">PRL</note>
+ <note type="house">Sejm</note>
+ <note type="termNo">6</note>
+ <note type="type">Posiedzenie Plenarne</note>
+ <note type="sessionNo">7</note>
+ <note type="dayNo">1</note>
+ <date>1972-11-29</date>
+ </bibl>
+ </sourceDesc>
+ </fileDesc>
+ <profileDesc>
+ <particDesc>
+ <person xml:id="komentarz" role="speaker">
+ <persName>Komentarz</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="Marszalek" role="speaker">
+ <persName>Marszałek</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="MieczyslawJagielski" role="speaker">
+ <persName>Mieczysław Jagielski</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="MinisterZdrowiaiOpiekiSpolecznejMarianSliwinski" role="speaker">
+ <persName>Minister Zdrowia i Opieki Społecznej Marian Śliwiński</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselBafiaJerzy" role="speaker">
+ <persName>Poseł Bafia Jerzy</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselBarcikowskiKazimierz" role="speaker">
+ <persName>Poseł Barcikowski Kazimierz</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselDabalFranciszek" role="speaker">
+ <persName>Poseł Dąbal Franciszek</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselFilipowiczZygmunt" role="speaker">
+ <persName>Poseł Filipowicz Zygmunt</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselGrendysMichal" role="speaker">
+ <persName>Poseł Grendys Michał</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselHaladajTadeusz" role="speaker">
+ <persName>Poseł Haładaj Tadeusz</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselJankowskiWitold" role="speaker">
+ <persName>Poseł Jankowski Witold</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselKarpiukPiotr" role="speaker">
+ <persName>Poseł Karpiuk Piotr</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselKotarskaCzeslawa" role="speaker">
+ <persName>Poseł Kotarska Czesława</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselKucAdam" role="speaker">
+ <persName>Poseł Kuć Adam</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselKwakszycJan" role="speaker">
+ <persName>Poseł Kwakszyc Jan</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselLasiszWitold" role="speaker">
+ <persName>Poseł Łasisz Witold</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselMyslikTadeusz" role="speaker">
+ <persName>Poseł Myślik Tadeusz</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselNowinskiStanislaw" role="speaker">
+ <persName>Poseł Nowiński Stanisław</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselOwsianikBronislaw" role="speaker">
+ <persName>Poseł Owsianik Bronisław</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselPochAleksandra" role="speaker">
+ <persName>Poseł Poch Aleksandra</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselStruzekBoleslaw" role="speaker">
+ <persName>Poseł Strużek Bolesław</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselSzczerbalFranciszek" role="speaker">
+ <persName>Poseł Szczerbal Franciszek</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselZadykowiczWladyslaw" role="speaker">
+ <persName>Poseł Zadykowicz Władysław</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselZawadzkiSylwester" role="speaker">
+ <persName>Poseł Zawadzki Sylwester</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PrezesRadyMinistrowPiotrJaroszewicz" role="speaker">
+ <persName>Prezes Rady Ministrów Piotr Jaroszewicz</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="SekretarzposelStanislawaKarna" role="speaker">
+ <persName>Sekretarz poseł Stanisława Karna</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="WicemarszalekAndrzejBenesz" role="speaker">
+ <persName>Wicemarszałek Andrzej Benesz</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="WicemarszalekAndrzejWerblan" role="speaker">
+ <persName>Wicemarszałek Andrzej Werblan</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="WiceprezesRadyMinistrow" role="speaker">
+ <persName>Wiceprezes Rady Ministrów</persName>
+ </person>
+ </particDesc>
+ </profileDesc>
+</teiHeader>
diff --git a/1972-1976/sejm/posiedzenia/pp/197276-sjm-ppxxx-00007-01/text_structure.xml b/1972-1976/sejm/posiedzenia/pp/197276-sjm-ppxxx-00007-01/text_structure.xml
new file mode 100644
index 0000000..82b18b8
--- /dev/null
+++ b/1972-1976/sejm/posiedzenia/pp/197276-sjm-ppxxx-00007-01/text_structure.xml
@@ -0,0 +1,885 @@
+<?xml version='1.0' encoding='UTF-8'?>
+<teiCorpus xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude" xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">
+ <xi:include href="PPC_header.xml"/>
+ <TEI>
+ <xi:include href="header.xml"/>
+ <text>
+ <body>
+ <div xml:id="div-1">
+ <u xml:id="u-1.0" who="#komentarz">Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej</u>
+ <u xml:id="u-1.1" who="#komentarz">Kadencja VI — Sesja II</u>
+ <u xml:id="u-1.2" who="#komentarz">Sprawozdanie Stenograficzne z 7 posiedzenia Sejmu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej w dniu 29 listopada 1972 r.</u>
+ <u xml:id="u-1.3" who="#komentarz">Warszawa 1972</u>
+ <u xml:id="u-1.4" who="#komentarz">(Początek posiedzenia o godz. 9)</u>
+ <u xml:id="u-1.5" who="#komentarz">(Na posiedzeniu przewodniczą Marszałek Sejmu Stanisław Gucwa oraz wicemarszałkowie Andrzej Benesz i Andrzej Werblan)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-2">
+ <u xml:id="u-2.0" who="#Marszalek">Otwieram posiedzenie.</u>
+ <u xml:id="u-2.1" who="#Marszalek">Powołuję na sekretarzy posłów Edwarda Chrostka i Stanisławę Karną.</u>
+ <u xml:id="u-2.2" who="#Marszalek">Protokół i listę mówców prowadzić będzie poseł Edward Chrostek.</u>
+ <u xml:id="u-2.3" who="#Marszalek">Proszę Posłów Sekretarzy o zajęcie miejsc przy stole prezydialnym.</u>
+ <u xml:id="u-2.4" who="#Marszalek">Protokół 6 posiedzenia Sejmu uważam za przyjęty, gdyż nie wniesiono przeciwko niemu żadnych zastrzeżeń.</u>
+ <u xml:id="u-2.5" who="#Marszalek">Ustalony przez Prezydium Sejmu porządek dzienny dzisiejszego posiedzenia został Obywatelom Posłom doręczony.</u>
+ <u xml:id="u-2.6" who="#Marszalek">Czy ktoś z Obywateli Posłów pragnie zabrać głos w sprawie porządku dziennego?</u>
+ <u xml:id="u-2.7" who="#Marszalek">Nikt się nie zgłasza.</u>
+ <u xml:id="u-2.8" who="#Marszalek">Uważam, że Sejm porządek dzienny posiedzenia, przedstawiony przez Prezydium Sejmu, zatwierdził.</u>
+ <u xml:id="u-2.9" who="#Marszalek">Przystępujemy do punktu 1 porządku dziennego: Pierwsze czytanie projektów:</u>
+ <u xml:id="u-2.10" who="#Marszalek">a)uchwały o planie społeczno-gospodarczego rozwoju kraju w 1973 r. (druk nr 66).</u>
+ <u xml:id="u-2.11" who="#Marszalek">b)ustawy budżetowej na rok 1973 (druk nr 67).</u>
+ <u xml:id="u-2.12" who="#Marszalek">Proszę o zabranie głosu wiceprezesa Rady Ministrów, Przewodniczącego Komisji Planowania przy Radzie Ministrów, obywatela Mieczysława Jagielskiego.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-3">
+ <u xml:id="u-3.0" who="#MieczyslawJagielski">Wysoki Sejmie! Rada Ministrów powierzyła mi omówienie podstawowych kierunków i problemów społeczno-gospodarczego rozwoju kraju w roku przyszłym na tle przedłożonych Wysokiej Izbie projektów narodowego planu gospodarczego i budżetu państwa na rok 1973.</u>
+ <u xml:id="u-3.1" who="#MieczyslawJagielski">Prace nad przyszłorocznym planem rozpoczęliśmy wcześniej i w odmiennym niż w poprzednich latach trybie. Wykorzystując dorobek komisji partyjno-rządowej dla unowocześnienia systemu funkcjonowania gospodarki i państwa kierowaliśmy się generalną zasadą wzmocnienia roli planu centralnego przy jednoczesnym zwiększeniu inicjatywy, samodzielności i odpowiedzialności jednostek planujących.</u>
+ <u xml:id="u-3.2" who="#MieczyslawJagielski">Przedłożony Wysokiej Izbie projekt narodowego planu gospodarczego i budżetu państwa na rok przyszły jest rezultatem wielomiesięcznej, intensywnej pracy Rządu i jego organów. W pracach tych opieraliśmy się na wytycznych Biura Politycznego KC PZPR. Duży wkład w przygotowanie projektu planu i budżetu wniosły kolektywy pracownicze Komisji Planowania i Ministerstwa Finansów oraz współdziałających z nimi resortów, instytucji i organizacji centralnych oraz prezydiów wojewódzkich rad narodowych.</u>
+ <u xml:id="u-3.3" who="#MieczyslawJagielski">Plan na rok 1973 ma szczególny charakter — obejmuje bowiem zadania środkowego roku bieżącego pięciolecia. Jest więc pomostem pomiędzy przedsięwzięciami, które zapoczątkowały historyczne uchwały VII i VIII Plenum KC PZPR a docelowymi zadaniami planu 5-letniego, stanowiącymi społeczno-ekonomiczną konkretyzację programu VI Zjazdu naszej partii.</u>
+ <u xml:id="u-3.4" who="#MieczyslawJagielski">Pamięć nasuwa tu skojarzenia z wielu poprzednimi okresami 5-letnimi, kiedy to w tej środkowej fazie realizacji planów następowały korekty in minus, osłabiające dynamikę rozwoju gospodarczego i opóźniające realizację celów społecznych, tym razem może być mowa jedynie o korekcie in plus. Staje się ona zasadą naszego działania, zaś nadchodzący rok powinien przyczynić się do jej dalszego umocnienia.</u>
+ <u xml:id="u-3.5" who="#MieczyslawJagielski">Świadomość wagi planu gospodarczego na rok 1973 dla realizacji programu VI Zjazdu towarzyszyła nam we wszystkich fazach prac. Rozważaliśmy różne warianty, analizowaliśmy każdą cenną propozycję, by optymalnie wykorzystać realną szansę umocnienia potencjału gospodarki i dalszej poprawy poziomu życia społeczeństwa.</u>
+ <u xml:id="u-3.6" who="#MieczyslawJagielski">Koncepcję planu, którą przedkładamy Wysokiej Izbie, oparliśmy na trzech podstawowych przesłankach:</u>
+ <u xml:id="u-3.7" who="#MieczyslawJagielski">— na założeniach i zadaniach 5-letniego planu społeczno-gospodarczego rozwoju kraju na lata 1971 — 1975, — na prognozie pomyślnego wykonania tegorocznego planu, co tworzy wyższą podstawę dla kształtowania zadań na rok przyszły, — na nowych potrzebach i nie rozwiązanych dotychczas problemach, których w warunkach wysokiej dynamiki rozwoju nie można odłożyć na dalsze lata.</u>
+ <u xml:id="u-3.8" who="#MieczyslawJagielski">Jeszcze w roku ubiegłym nasze wysiłki zmierzały do zapewnienia, w niełatwych przecież warunkach, wewnętrznej i zewnętrznej równowagi gospodarczej kraju oraz do szybkiego rozwiązywania najbardziej palących problemów. W rok 1972 wkroczyliśmy już natomiast z programem szybkiego rozwoju gospodarki i skutecznej realizacji jej podstawowych celów społecznych.</u>
+ <u xml:id="u-3.9" who="#MieczyslawJagielski">Przedstawiając przed rokiem projekt narodowego planu gospodarczego na rok 1972, Rząd uznał za niezbędne określenie, za aprobatą Sejmu, dodatkowych zadań produkcyjnych. Było to konieczne dla utrwalenia równowagi rynkowej, zrównoważenia bilansu w handlu zagranicznym oraz nadania gospodarce przyspieszonego rytmu.</u>
+ <u xml:id="u-3.10" who="#MieczyslawJagielski">Akcja pod hasłem — „20 miliardów” podjęta została na apel Sekretariatu Komitetu Centralnego PZPR i Prezydium Rządu przez całą klasę robotniczą, rolników i inteligencję. Dynamizując wzrost produkcji, stworzyła ona materialną podstawę zarówno ponadplanowego wzrostu płac i spożycia, jak i przyspieszonej realizacji programu inwestycyjnego. Uwidoczniła równocześnie skalę społecznych rezerw, inicjatywy i gospodarności, a więc zasobów, które można skutecznie wyzwalać przy pomocy odpowiedniego oddziaływania moralno-politycznego i zainteresowania materialnego.</u>
+ <u xml:id="u-3.11" who="#MieczyslawJagielski">W rezultacie otrzymaliśmy wszyscy niezbite dowody utrwalania się bardzo korzystnej atmosfery społeczno-politycznej, która po VI Zjeździe partii wyraziła się powszechną działalnością na rzecz przyspieszenia wzrostu gospodarczego. Materialne efekty tej działalności wyrażą się — w samym tylko przemyśle — przekroczeniem tegorocznego planu sprzedaży produkcji i usług o około 53 mld zł, tj. o około 4%, z czego około 33 mld zł, tj. 2,4% zadań planu będzie rezultatem realizacji zobowiązań podjętych w ramach akcji — „20 miliardów”.</u>
+ <u xml:id="u-3.12" who="#MieczyslawJagielski">Efekty bieżącego roku dowodzą, że realizacja wielkiego i ambitnego programu osiągnięcia dobrobytu społecznego możliwa jest jedynie w warunkach dynamicznego wzrostu gospodarki. I odwrotnie — wysokie tempo wzrostu gospodarczego uwarunkowane jest systematycznym i odczuwalnym postępem w poziomie życia ludzi pracy. Jak zaś wskazują doświadczenia 1971 i 1972 roku, ogniwem łączącym szybki rozwój kraju i osiąganie dobrobytu społecznego jest stałe utrzymywanie w polu widzenia podstawowego celu socjalistycznej ekonomiki, jakim jest zaspokajanie materialnych, socjalnych i kulturalnych potrzeb społeczeństwa.</u>
+ <u xml:id="u-3.13" who="#MieczyslawJagielski">Nie podchodzimy do tego zadania z punktu widzenia doraźnych potrzeb i krótkofalowych dążeń. Nie tylko — „nie przejadamy” dotychczasowego dorobku, lecz wytrwale rozszerzamy perspektywy rozwojowe naszej gospodarki i społeczeństwa, jak też tworzymy niezbędne rezerwy.</u>
+ <u xml:id="u-3.14" who="#MieczyslawJagielski">Taka też jest wymowa danych o przewidywanej realizacji podstawowych zadań gospodarczych w roku bieżącym, które chciałbym pokrótce przedstawić.</u>
+ <u xml:id="u-3.15" who="#MieczyslawJagielski">Po pierwsze — osiągamy wyższą od planowanej, sięgającą 8,4% dynamikę wzrostu produkcji materialnej. W związku z tym o około 60 mld zł wyższy będzie w stosunku do planu wytworzony dochód narodowy.</u>
+ <u xml:id="u-3.16" who="#MieczyslawJagielski">Po drugie — wysoki przyrost dochodu narodowego umożliwia osiągnięcie wyższej dynamiki spożycia, która wyniesie 9,2% wobec planowanych 7,2%, znacznie wyższą dynamikę pieniężnych przychodów ludności — o około 14% wobec planowanych 8,3%, co w liczbach bezwzględnych oznacza przekroczenie założeń planu o około 40 mld zł, a także wzrost płac realnych o ponad 6% wobec planowanych 3,2%.</u>
+ <u xml:id="u-3.17" who="#MieczyslawJagielski">Po trzecie — osiągniemy wysoki poziom nakładów inwestycyjnych; sięgająca ponad 18% dynamika wzrostu inwestycji będzie dwukrotnie wyższa od planowanej.</u>
+ <u xml:id="u-3.18" who="#MieczyslawJagielski">Po czwarte — wydatnemu przyspieszeniu w stosunku do lat ubiegłych i zadań planu uległa dynamika obrotów handlu zagranicznego, o czym świadczy ich wzrost o około 18%.</u>
+ <u xml:id="u-3.19" who="#MieczyslawJagielski">I wreszcie — co trzeba szczególnie podkreślić — tempo wydajności pracy w przemyśle wzrośnie o 6,3%, a w budownictwie o 8,8% w porównaniu z rokiem ubiegłym.</u>
+ <u xml:id="u-3.20" who="#MieczyslawJagielski">W rezultacie zostaną przekroczone podstawowe wskaźniki narodowego planu gospodarczego na rok 1972, a tym bardziej przypadające na ten rok założenia planu 5-letniego.</u>
+ <u xml:id="u-3.21" who="#MieczyslawJagielski">Dobre wyniki minionych dwóch lat nie tylko umożliwiają, lecz i nakazują zaproponowanie na rok 1973 wszystkich głównych zadań na poziomie wyższym niż wynikałoby to z ustaleń planu 5-letniego.</u>
+ <u xml:id="u-3.22" who="#MieczyslawJagielski">Ta zasadnicza korekta w górę wyraża obiektywną konieczność wynikającą z wysokiej dynamiki rozwoju i rosnących potrzeb społeczeństwa. Wydłużenie kroku, o którym mówił I Sekretarz KC PZPR tow. Edward Gierek, jest zarówno wolą partii i mas pracujących, jak nakazem sytuacji. Dotychczasowe wyniki utwierdzają w przekonaniu, że stać nas na utrzymanie wysokiego tempa rozwoju.</u>
+ <u xml:id="u-3.23" who="#MieczyslawJagielski">Dlatego Rząd przedstawia Wysokiej Izbie projekt planu, który jest ambitny i śmiały, powiedziałbym nawet — bardzo śmiały, a więc.</u>
+ <u xml:id="u-3.24" who="#MieczyslawJagielski">trudny do realizacji i niewątpliwie ryzykowny. Proponując podjęcie tego ryzyka, działamy z pełną świadomością. Doceniamy bowiem zarówno cenę czasu i skalę współczesnego postępu, jak i rozmiar nie zaspokojonych jeszcze potrzeb. Ale też doceniamy nasze możliwości i rezerwy, bierzemy pod uwagę ogromne siły twórcze tkwiące w naszym narodzie i doliczamy do rachunku sił szanse ich szybkiego wyzwalania przez słuszną politykę i efektywne działanie partii i Rządu.</u>
+ <u xml:id="u-3.25" who="#MieczyslawJagielski">Wysoka Izbo! Chciałbym zatrzymać się na kilku kluczowych problemach projektu NPG na rok 1973, którego społeczną i ekonomiczną treść najdobitniej charakteryzują podstawowe proporcje, a zwłaszcza sposób podziału dochodu narodowego.</u>
+ <u xml:id="u-3.26" who="#MieczyslawJagielski">Zakłada się, że w roku 1973 dochód narodowy wytworzony wzrośnie w porównaniu z rokiem 1972 o 7,9%. W bieżącym roku odpowiedni wskaźnik wyniesie prawdopodobnie 8,4%. Tak więc w latach 1971 — 1973 roczne tempo wzrostu dochodu narodowego wyniesie 8,2% i będzie o ponad 1,5 punktu wyższe od założeń planu 5-letniego na ten okres, co daje łącznie przyrost dochodu narodowego o 44 mld zł wyższy od założonego w tym planie.</u>
+ <u xml:id="u-3.27" who="#MieczyslawJagielski">Proponowany na rok 1973 wzrost dochodu narodowego opieramy głównie na wzroście o 10% produkcji czystej, w przemyśle uspołecznionym i wzroście o 1,3% produkcji czystej w rolnictwie. W bieżącym roku wzrost produkcji rolniczej wyniesie około 4,1%, co należy oceniać jako duże osiągnięcie rolnictwa. W planie na rok 1973 założyliśmy wysoką, prawie 17-procentową dynamikę wzrostu obrotów handlu zagranicznego.</u>
+ <u xml:id="u-3.28" who="#MieczyslawJagielski">Fundusz spożycia wzrośnie ogółem o 9,1%. Wzrost spożycia z dochodów osobistych ludności w przeliczeniu na 1 mieszkańca wyniesie 8,2%. W sumie w latach 1971 —1973 średnioroczny wzrost funduszu spożycia przekroczy założenia planu 5-letniego o 26 mld zł.</u>
+ <u xml:id="u-3.29" who="#MieczyslawJagielski">Przewidujemy równolegle sięgający prawie 13% wzrost nakładów inwestycyjnych, co w liczbach bezwzględnych stanowi przyrost nakładów o 37,5 mld zł. Oznacza to, że udział inwestycji netto w dochodzie narodowym wyniesie 25,4%. Będzie to największy w dotychczasowej praktyce udział inwestycji w dochodzie narodowym.</u>
+ <u xml:id="u-3.30" who="#MieczyslawJagielski">Takie proporcje w podziale dochodu narodowego zapewniają osiągnięcie dalszej poprawy poziomu życia społeczeństwa oraz rozbudowę i unowocześnienie potencjału wytwórczego gospodarki. Świadczą one zarazem, że zagwarantowanej w planie efektywnej poprawy warunków życia społeczeństwa nie dokonujemy kosztem ograniczenia czy zwolnienia tempa rozbudowy kraju, a przeciwnie — przyspieszamy je w warunkach wysokiej dynamiki wzrostu dochodów ludności, spożycia i świadczeń społecznych. Te nierozłączne cele traktujemy równorzędnie, ponieważ oba wynikają z myśli o człowieku, jego dzisiejszych i przyszłych potrzebach.</u>
+ <u xml:id="u-3.31" who="#MieczyslawJagielski">W tym kontekście pragnę zatrzymać się na problematyce płac. W projekcie planu zakładamy wzrost przeciętnej płacy nominalnej netto o 4,1%. Przeznaczamy — zgodnie z ustalonym programem — odpowiednie środki na realizację drugiego etapu regulacji płac w niektórych działach gospodarki oraz na dalsze regulacje płac w działach o szczególnym znaczeniu dla realizacji wyznaczonych planem zadań społecznych i gospodarczych, a w których płace są jeszcze niskie.</u>
+ <u xml:id="u-3.32" who="#MieczyslawJagielski">Po uwzględnieniu tych założeń przeciętna płaca nominalna netto wzrośnie o 6,6% w porównaniu do ponad 6% wzrostu w bieżącym roku. Tak więc w pierwszych trzech latach planu 5-letniego wzrost przeciętnej płacy wyniesie w porównaniu z rokiem 1970 ok. 19,2% wobec 18% określonych przez VI Zjazd partii na całe pięciolecie. Odpowiada to wzrostowi przeciętnych płac realnych w całym minionym dziesięcioleciu 1961 — 1970.</u>
+ <u xml:id="u-3.33" who="#MieczyslawJagielski">Dalsze czynniki planowanego na przyszły rok wzrostu pieniężnych dochodów ludności — to następstwa stosunkowo wysokiego przyrostu zatrudnienia, zwiększenie przychodów pieniężnych ludności wiejskiej ze sprzedaży produktów rolnych, założone wstępnie w wysokości 9% odpowiednio do planowanego wzrostu produkcji oraz zwiększenie pieniężnych świadczeń społecznych państwa o ponad 12% w porównaniu do 11% w bieżącym roku.</u>
+ <u xml:id="u-3.34" who="#MieczyslawJagielski">Ogółem pieniężne przychody ludności w roku 1973 wzrosną o około 75 mld zł, to jest o ponad 10%. Łącznie za trzy lata wzrost pieniężnych przychodów ludności wyniesie około 40%, co odpowiada kwocie ponad 220 mld zł.</u>
+ <u xml:id="u-3.35" who="#MieczyslawJagielski">Istotny element poprawy warunków życiowych — to rozwój budownictwa mieszkaniowego. W latach 1971 — 1973 powinniśmy wykonać nie mniej niż 57% zadań określonych na całe pięciolecie. Oznacza to, że w okresie trzech lat wybudujemy o 14 tys. mieszkań więcej niż planowaliśmy. Równocześnie przeznaczamy zwiększone środki na rozbudowę infrastruktury technicznej, co pozwoli przyspieszyć budownictwo mieszkaniowe w latach 1974 — 1975.</u>
+ <u xml:id="u-3.36" who="#MieczyslawJagielski">Poczesne miejsce w projekcie planu zajmują problemy nauki, oświaty i wychowania, ochrony zdrowia, kultury i sztuki, opieki społecznej i kultury fizycznej.</u>
+ <u xml:id="u-3.37" who="#MieczyslawJagielski">Projekt planu przewiduje zatem kolejny, poważny krok na drodze podnoszenia materialnego poziomu życia społeczeństwa oraz postępu cywilizacyjnego i kulturalnego, a więc wszechstronnego rozwoju osobowości ludzkiej, przyświecających jej motywacji ideowych, umacniania socjalistycznych postaw i stosunków społecznych. Są to kategorie daleko wykraczające poza ramy planu, znajdujące jednak mocny wyraz i oparcie w jego wymiernych, rzeczowych treściach.</u>
+ <u xml:id="u-3.38" who="#MieczyslawJagielski">Wysoki Sejmie! Kluczowym problemem planu i całej praktyki gospodarczej pozostaje zapewnienie i umocnienie równowagi rynkowej.</u>
+ <u xml:id="u-3.39" who="#MieczyslawJagielski">Oceniamy, że dla zrównoważenia rosnącej siły nabywczej ludności niezbędne będzie w stosunku do roku 1972 zwiększenie wartości dostaw towarów na rynek o dalsze 63 mld zł oraz usług dla ludności o ponad 11 mld zł.</u>
+ <u xml:id="u-3.40" who="#MieczyslawJagielski">Dostawy artykułów nieżywnościowych będą charakteryzowały się wyższą dynamiką wzrostu (11,6%) niż dostawy artykułów żywnościowych (8,8%). Najszybszy wzrost przewiduje się w grupie artykułów przemysłowych, zwłaszcza wyrobów przemysłu chemicznego, elektromaszynowego, drzewnego i lekkiego.</u>
+ <u xml:id="u-3.41" who="#MieczyslawJagielski">Nie unikniemy jednak jeszcze w roku 1973 pewnych niedoborów i braków asortymentowych. Dotyczyć to będzie niektórych artykułów przemysłu lekkiego i meblarskiego, wyrobów z porcelany i szkła oraz niektórych wyrobów przemysłu maszynowego. Nie będziemy jeszcze w stanie całkowicie pokryć zapotrzebowania wsi na pewne maszyny i urządzenia rolnicze.</u>
+ <u xml:id="u-3.42" who="#MieczyslawJagielski">Pomimo poważnego wzrostu dostaw materiałów budowlanych wystąpią braki, zwłaszcza cementu i wyrobów walcowanych na potrzeby rolnictwa indywidualnego i budownictwa mieszkaniowego. Braki te wynikają z bardzo szybko rosnących potrzeb. Nie bez wpływu na to są jednak i narosłe w przeszłości opóźnienia w produkcji materiałów budowlanych. Ich usunięcie i sprostanie nowym potrzebom wymaga też dłuższego czasu i poważnych nakładów inwestycyjnych.</u>
+ <u xml:id="u-3.43" who="#MieczyslawJagielski">Przede wszystkim jednak jesteśmy świadomi, że zasadniczym problemem równowagi rynkowej pozostaną artykuły spożywcze, w tym głównie mięso i jego przetwory. Dostawy mięsa, drobiu i przetworów mają wzrosnąć w 1973 r. o 80 tys. ton, to jest o 6%, a w przeliczeniu na 1 mieszkańca — o 2 kg. Łącznie w okresie trzech lat osiągniemy wzrost spożycia mięsa na 1 mieszkańca o 7,3 kg wobec 9,9 kg zaplanowanych na całe pięciolecie. W wyniku tego spożycie mięsa i jego przetworów w roku 1973 wyniesie 60,4 kg na jednego mieszkańca. Już ten sam fakt wskazuje na skalę postępu, a zarazem świadczy o ogromnym wysiłku państwa na rzecz gospodarki żywnościowej, rozbudowanej w trosce o coraz lepsze zaspokojenie potrzeb ludności.</u>
+ <u xml:id="u-3.44" who="#MieczyslawJagielski">Konkludując, można powiedzieć, że projekt planu zapewnia globalną równowagę rynkową i znacznie poprawia zaopatrzenie asortymentowe, chociaż jesteśmy w pełni świadomi odcinkowych braków. Równowaga ta została utrwalona na tyle, że zgodnie z ustaleniami kierownictwa partii pozwoliła Rządowi podjąć przed kilku tygodniami uchwałę, która zapewnia w roku 1973 nie zmieniony poziom cen podstawowych artykułów żywnościowych.</u>
+ <u xml:id="u-3.45" who="#MieczyslawJagielski">Utrzymanie i utrwalenie równowagi rynkowej będzie w roku 1973 naczelnym zadaniem całej polityki społeczno-gospodarczej. Wymaga to od Rządu i wszystkich ogniw gospodarki maksymalizacji wysiłków na rzecz dalszego rozwoju i unowocześnienia produkcji na potrzeby rynku, wykorzystywania wszelkich rezerw oraz sprawnego i terminowego oddawania do użytku obiektów inwestycyjnych służących produkcji rynkowej.</u>
+ <u xml:id="u-3.46" who="#MieczyslawJagielski">W minionych dwóch latach ukształtowaliśmy już tradycję operatywnego rozwiązywania problemów równowagi rynkowej przez wykorzystywanie pojawiających się możliwości zwiększenia produkcji i importu. Możliwości takie potencjalnie tkwią w całej gospodarce, zwłaszcza w przemyśle i rolnictwie, których zadania produkcyjne mogą i powinny być przekraczane w najistotniejszych dla równoważenia popytu kierunkach. Będziemy nadal doskonalić działanie Rządu w tej niezwykle ważnej sferze.</u>
+ <u xml:id="u-3.47" who="#MieczyslawJagielski">Drugie węzłowe ogniwo przyszłorocznego planu stanowią inwestycje. Wzrasta ich znaczenie jako jednego z podstawowych czynników rozwoju społeczno-gospodarczego, zgodnie ze strategią, która zmierza do tego, aby:</u>
+ <u xml:id="u-3.48" who="#MieczyslawJagielski">— po pierwsze — inwestycje w działach produkcyjnych stanowiły coraz mocniejszą dźwignię unowocześniania procesów wytwórczych;</u>
+ <u xml:id="u-3.49" who="#MieczyslawJagielski">— po drugie — struktura inwestycji maksymalizowała ich efekty dla gospodarki i społeczeństwa i planowo współtworzyła kształt przyszłości;</u>
+ <u xml:id="u-3.50" who="#MieczyslawJagielski">— po trzecie — aby inwestycje były programowane i realizowane na zasadzie prymatu potrzeb ogólnokrajowych przy ich kojarzeniu z potrzebami terenowymi w sposób kompleksowy, łączący osiąganie celów społecznych z postępem produkcji.</u>
+ <u xml:id="u-3.51" who="#MieczyslawJagielski">Kierując się tymi przesłankami oraz konfrontując potrzeby z możliwościami, proponujemy w planie ustalić nakłady inwestycyjne na następującym poziomie:</u>
+ <u xml:id="u-3.52" who="#MieczyslawJagielski">— w gospodarce narodowej — 328 mld zł, co oznacza wzrost o 12,9%; w tym wzrost nakładów na roboty budowlano-montażowe o 13,4%;</u>
+ <u xml:id="u-3.53" who="#MieczyslawJagielski">— w gospodarce uspołecznionej (grupa A i B) — 295 mld zł, co oznacza wzrost o 13,5%, w tym nakładów na roboty budowlano-montażowe o 14,7%.</u>
+ <u xml:id="u-3.54" who="#MieczyslawJagielski">W przeciwieństwie do praktyki poprzednich okresów został nie tylko utrzymany, lecz i zwiększony o ponad 36 mld zł poziom nakładów określonych na ten rok w planie 5-letnim dla poszczególnych dziedzin gospodarki. Stało się to możliwe dzięki uzyskaniu w bieżącym roku wyższego niż planowano dochodu narodowego oraz założeniu na rok przyszły jego wzrostu, wyprzedzającego założenia planu 5-letniego. Poważną część zwiększonych nakładów przeznaczamy na inwestycje w przemyśle spożywczym (5,2 mld zł), lekkim i innych przemysłach produkujących dobra konsumpcyjne, a także na budownictwo mieszkaniowe i komunalne.</u>
+ <u xml:id="u-3.55" who="#MieczyslawJagielski">Podejmując bardzo szeroki program inwestycyjny, mamy na uwadze pilną potrzebę rozbudowy zdolności produkcyjnych przemysłu i rolnictwa oraz unowocześnienia naszej gospodarki w celu coraz lepszego zaspokajania bieżących potrzeb społeczeństwa. Ale równocześnie musimy i tworzymy pomost niezbędny do przejścia w następne 5-lecie.</u>
+ <u xml:id="u-3.56" who="#MieczyslawJagielski">O prawie 20% wzrosną nakłady na przemysł, w którym preferujemy przemysł elektromaszynowy, spożywczy, hutnictwo żelaza, przemysł mineralny. Wzrastają także nakłady na dalszy rozwój bazy paliwowo-energetycznej.</u>
+ <u xml:id="u-3.57" who="#MieczyslawJagielski">Założenia te zmierzają do możliwie szybkiego zdyskontowania korzyści z dotychczas poniesionych nakładów. W związku z tym maksymalnie przyspieszamy realizację inwestycji kontynuowanych. Dzięki temu m.in. dobiegające końca w przyszłym roku przedsięwzięcia inwestycyjne zwiększą zdolności produkcyjne przemysłu o ponad 102 mld zł, co oznacza wzrost o 35% w porównaniu z rokiem bieżącym. Poważna część tego przyrostu przypada na gałęzie i branże, które wytwarzają dobra konsumpcyjne.</u>
+ <u xml:id="u-3.58" who="#MieczyslawJagielski">Z innych działów największy przyrost nakładów dotyczy gospodarki komunalnej i mieszkaniowej, ochrony zdrowia i opieki społecznej oraz kultury i sztuki.</u>
+ <u xml:id="u-3.59" who="#MieczyslawJagielski">Opracowując projekt planu na rok 1973, mieliśmy w polu widzenia zarówno potrzeby, jak i możliwości gospodarki. Konfrontując je, staraliśmy się ustalić właściwą hierarchię potrzeb inwestycyjnych i zapewnić ich zaspokojenie w oparciu o racjonalne kryteria ekonomiczne i społeczne.</u>
+ <u xml:id="u-3.60" who="#MieczyslawJagielski">W świetle podstawowych proporcji gospodarczych oraz realnych możliwości materiałowych i wykonawczych proponowany poziom nakładów inwestycyjnych uznajemy za maksymalny. W związku z tym Rząd stoi na stanowisku bezwzględnego dyscyplinowania poziomu nakładów, zwłaszcza wobec zadań rozpoczynanych. Z drugiej zaś strony zamierza nadal prowadzić elastyczną politykę inwestycyjną w tych działach, gdzie jest to możliwe. I tak na przykład uważamy za dopuszczalne przekraczanie nakładów w gospodarce uspołecznionej tam, gdzie efekty rzeczowe mogą być osiągane szybko i przyniosą zwiększenie podąży towarów i usług rynkowych. Możliwe będzie także przekraczanie nakładów inwestycyjnych na przedsięwzięcia o niskiej materiałochłonności i oparte na własnym potencjale wykonawczym inwestorów.</u>
+ <u xml:id="u-3.61" who="#MieczyslawJagielski">Podstawowy problem planu inwestycyjnego stanowi budownictwo. Jego zadania wzrastają bardzo poważnie. Dlatego też wydatnie zwiększamy nakłady na rozbudowę przedsiębiorstw budowlanych — o ponad 37%, i przemysłu materiałów budowlanych — o 25%. Znacznie zwiększone zostaną dostawy sprzętu i środków transportowych oraz materiałów, przy czyni poważne ilości dostaw będą realizowane z importu z krajów socjalistycznych i z krajów kapitalistycznych. Rząd poczyni wszelkie kroki, aby zapewnić pełne pokrycie potrzeb materiałowych na roboty objęte planem inwestycyjnym.</u>
+ <u xml:id="u-3.62" who="#MieczyslawJagielski">Wiele działań Rządu stworzyło — warto podkreślić — warunki do istotnego usprawnienia procesów inwestycyjnych, czego wyrazem jest m.in. skracanie cykli realizacji wielu obiektów. W roku przyszłym będziemy nasilać działalność w tej dziedzinie.</u>
+ <u xml:id="u-3.63" who="#MieczyslawJagielski">W projekcie planu na 1973 rok określamy zadania i środki zapewniające wysoką dynamikę wzrostu produkcji przemysłowej, bo o 9,7% i równocześnie pogłębianie nowoczesnych zmian strukturalnych w przemyśle.</u>
+ <u xml:id="u-3.64" who="#MieczyslawJagielski">W produkcji przemysłowej przewidujemy preferencje dla artykułów rynkowych oraz artykułów na eksport. Zakładamy również odpowiedni wzrost produkcji na potrzeby zaopatrzenia i inwestycji.</u>
+ <u xml:id="u-3.65" who="#MieczyslawJagielski">Zmiany strukturalne w przemyśle wyrażają się w dalszym wzroście udziału bardziej nowoczesnych gałęzi przemysłu, którym nadajemy szybszą od przeciętnej dynamikę rozwojową. I tak szybszy od przeciętnego będzie wzrost produkcji przemysłu chemicznego i elektromaszynowego. W tych, a także w innych gałęziach przemysłu postępować będą przeobrażenia strukturalne, co znajdzie wyraz w preferowaniu rozwoju produkcji wielu nowoczesnych wyrobów, a w tym licznych nowych wyrobów rynkowych.</u>
+ <u xml:id="u-3.66" who="#MieczyslawJagielski">Dużą wagę przywiązujemy do dalszego rozwoju dwu niezmiernie ważnych gałęzi naszego przemysłu, a mianowicie przemysłu paliwowo-energetycznego i hutnictwa. Bez odpowiedniego rozwoju tych gałęzi nie będzie możliwy ani postęp w całej gospodarce, ani poprawa zaopatrzenia rynku.</u>
+ <u xml:id="u-3.67" who="#MieczyslawJagielski">Do zmian strukturalnych w przemyśle należy zaliczyć również dalsze łagodzenie dysproporcji między dynamiką rozwoju przemysłów wytwarzających środki produkcji a dynamiką rozwoju branż i gałęzi wytwarzających przedmioty spożycia. W roku 1971, a więc już po przegrupowaniu sił i środków na rzecz zwiększenia produkcji grupy B — produkcja grupy A wzrosła o 8,4%, a grupy B — o 8%. W roku bieżącym wzrost ten wyniesie odpowiednio 10,1% i 10,9%. W projekcie planu na 1973 r. zakładamy wzrost produkcji grupy A o 9,3%, a grupy B — o 10,7%, co pogłębi korzystne tendencje z lat 1971 — 1972.</u>
+ <u xml:id="u-3.68" who="#MieczyslawJagielski">Bardzo odpowiedzialne zadania stoją przed rolnictwem i przemysłem spożywczym, których rezultaty decydują w poważnej mierze o równowadze rynku, stopie życiowej i dynamice społeczno-ekonomicznego rozwoju kraju.</u>
+ <u xml:id="u-3.69" who="#MieczyslawJagielski">Zakłada się, że produkcja czysta rolnictwa wzrośnie w roku 1973 o 1,3%, a produkcja globalna o 2,1% w porównaniu z przewidywanym poziomem roku bieżącego. Są to założenia niewątpliwie ostrożne. Ostrożność ta jest niezbędna, ponieważ rok 1972 był rokiem pomyślnym, co umożliwiło uzyskanie dobrych wyników. Określając zadania dla rolnictwa, uwzględnialiśmy więc w rachunku potrzeb i możliwości okoliczność, że po dwóch kolejnych pomyślnych latach może przyjść rok gorszy, a wraz z nim średni urodzaj, nie mówiąc już o ewentualności nieurodzaju lub innych stratach niezależnych od rolnictwa.</u>
+ <u xml:id="u-3.70" who="#MieczyslawJagielski">Kluczowym, pierwszoplanowym zadaniem rolnictwa pozostaje dalszy szybki wzrost produkcji zwierzęcej. Osiągnięty już poziom pogłowia zwierząt oraz jego dalszy wzrost ilościowy i jakościowy wymaga optymalizacji zużycia zasobów paszowych oraz dalszego podnoszenia plonów zbóż i pasz.</u>
+ <u xml:id="u-3.71" who="#MieczyslawJagielski">Realizację zadań rolnictwa, obok rosnących nakładów inwestycyjnych, ułatwią przewidziane w projekcie planu na rok 1973 zwiększone dostawy nasion, nawozów mineralnych, środków ochrony roślin, pasz przemysłowych, ciągników i maszyn rolniczych, materiałów budowlanych — z drugiej zaś strony środki ekonomiczne i organizacyjne, stymulujące wzrost produkcji we wszystkich sektorach rolnictwa i wszystkich obszarowych grupach gospodarstw. Podobnie jak w roku bieżącym, w miarę realizacji planu i wygospodarowywania dodatkowych środków Rząd będzie uwzględniał rosnące zapotrzebowanie rolnictwa na środki produkcji, dążąc do ich zwiększenia ponad ilości przewidziane w planie.</u>
+ <u xml:id="u-3.72" who="#MieczyslawJagielski">Im bardziej intensywna staje się produkcja rolna, im większe otrzymuje zadania, tym szybciej rosną wymagania wobec gałęzi przemysłu, organizacji i instytucji obsługujących rolnictwo. Ta prawda znajduje potwierdzenie w coraz lepszym zaspokajaniu potrzeb producentów rolnych. Jednocześnie musimy pamiętać o zespoleniu zadań produkcyjnych z unowocześnieniem bazy i struktury rolnictwa. Temu celowi powinien służyć dalszy postęp mechanizacji, rozwój przemysłowych metod produkcji rolnej i rozszerzanie społecznych form gospodarowania.</u>
+ <u xml:id="u-3.73" who="#MieczyslawJagielski">Środki przewidziane w projekcie planu zapewniają — w przeciętnych warunkach klimatycznych — wykonanie przyszłorocznych zadań rolnictwa. Kwestią zasadniczą staje się więc maksymalne, najefektywniejsze wykorzystanie tych środków. Jest to zadanie samych rolników, w którego wykonaniu muszą wydatnie pomóc specjaliści.</u>
+ <u xml:id="u-3.74" who="#MieczyslawJagielski">Osiągnięcie postępu założonego na rok przyszły w rolnictwie, czego materialnym wyrazem będą przyszłoroczne plony oraz skala wzrostu produkcji mięsa i mleka — znajduje oparcie w konsekwentnej realizacji polityki rolnej. W polityce tej, kształtowanej we wspólnym interesie wsi i miasta, przejawiają się ideowe treści sojuszu robotniczo-chłopskiego. Przyspieszanie rozwoju zarówno przemysłu, jak rolnictwa służyć będzie dalszemu umacnianiu tego sojuszu.</u>
+ <u xml:id="u-3.75" who="#MieczyslawJagielski">Nie omawiam wielu zadań stojących w roku przyszłym przed tak ważnymi działami gospodarki narodowej, jak transport i łączność. Są one poważne. Ich wykonanie będzie więc miało istotne znaczenie dla sprawnego funkcjonowania całej gospodarki. Dlatego w projekcie planu przeznaczamy odpowiednie środki na rozbudowę i unowocześnianie materialno-technicznej bazy transportu i łączności.</u>
+ <u xml:id="u-3.76" who="#MieczyslawJagielski">Przedstawione w skrócie podstawowe zadania wzrostu produkcji materialnej i przebudowy struktury gospodarki uważamy za w pełni realne, biorąc pod uwagę doświadczenia ostatnich 2 lat. Wobec poważnego przyrostu środków trwałych i dalszej poprawy technicznego uzbrojenia pracy są one w zasadzie dolną granicą możliwości. Zbiorowym, dobrze zorganizowanym wysiłkiem ludzi pracy miast i wsi, całej kadry kierowniczej, wszystkich ogniw zarządzania — powinniśmy zapewnić przekroczenie tych zadań, utrwalić dobrą tradycję dwóch ostatnich lat, potwierdzić czynem prawdę o tym, że stać nas na coraz więcej. Zadania te będziemy realizować przy coraz szerszym wykorzystywaniu postępu naukowo-technicznego. Szczególnym wyrazem roli, która przypada nauce w postępie społeczno-gospodarczym jest przeznaczenie ok. 2,2% dochodu narodowego na potrzeby badań naukowych — podstawowych i rozwojowych. Z projektu planu wynika, że w roku 1973 możliwe będzie o wiele szersze zdyskontowanie tych rosnących nakładów. Wyraża się to m.in. zadaniami podjęcia produkcji ponad 200 ważnych wyrobów przemysłowych, wdrożenia 56 nowych procesów technologicznych i ponad 30 zasadniczych innowacji techniczno-ekonomicznych oraz zmodernizowania wieluset produkowanych już wyrobów.</u>
+ <u xml:id="u-3.77" who="#MieczyslawJagielski">Największe pod tym względem zadania przypadają resortom przemysłu maszynowego, ciężkiego, chemicznego, lekkiego i spożywczego. Miernikiem ich realizacji będzie udostępnienie rynkowi nowych i unowocześnionych wyrobów w rozmiarze ok. 6,5% ogólnej wartości dostaw. Traktujemy to jako zadanie minimalne. Konieczne i możliwe jest bowiem skracanie drogi od osiągnięć naukowych do praktycznych rozwiązań produkcyjnych.</u>
+ <u xml:id="u-3.78" who="#MieczyslawJagielski">Pragnę również podkreślić rolę badań podstawowych. W planie przewidujemy poważne środki na rozwój tych badań z myślą o tworzeniu podstaw dla ich przyszłych zastosowań.</u>
+ <u xml:id="u-3.79" who="#MieczyslawJagielski">W roku 1973 — roku nauki polskiej — przed naszą liczną kadrą naukową i techniczną stoją nowe, zwiększone zadania. Dotychczasowy dorobek nauki polskiej oraz warunki tworzone dla jej dalszego rozwoju umożliwiają twórczy współudział naukowców w realizacji ogólnonarodowych zadań wytyczonych przez VI Zjazd partii.</u>
+ <u xml:id="u-3.80" who="#MieczyslawJagielski">Wysoka Izbo! Projekt planu na rok 1973 przewiduje coraz większe wykorzystanie handlu zagranicznego jako czynnika przyspieszającego rozwój gospodarki i wpływającego na lepsze zaspokajanie potrzeb kraju i społeczeństwa. Odpowiada temu planowana dynamika wzrostu obrotów, która wyniesie 16,7%. Poprzednio zadania zwiększane były z reguły dopiero w parę miesięcy po zatwierdzeniu NPG. Obecnie już w projekcie planu zakładamy wysokie tempo wzrostu obrotów, które znacznie wyprzedza tempo wzrostu produkcji i dochodu narodowego.</u>
+ <u xml:id="u-3.81" who="#MieczyslawJagielski">Wzrost importu związany jest głównie z rosnącymi zakupami kompletnych obiektów przemysłowych, nowoczesnych licencji, technologii i urządzeń wytwórczych dla szybkiej modernizacji wielu dziedzin gospodarki, a zwłaszcza przemysłu.</u>
+ <u xml:id="u-3.82" who="#MieczyslawJagielski">Handel zagraniczny zapewni poprawę zaopatrzenia gospodarki w surowce i materiały, będzie również aktywnie współdziałał w kształtowaniu równowagi rynkowej.</u>
+ <u xml:id="u-3.83" who="#MieczyslawJagielski">Zaspokojenie rosnących importowych potrzeb gospodarki wymaga odpowiedniego wysiłku eksportowego resortów, zjednoczeń i przedsiębiorstw. Od tego zależy osiągnięcie pełnej równowagi w handlu zagranicznym, umożliwiającej jego właściwy rozwój.</u>
+ <u xml:id="u-3.84" who="#MieczyslawJagielski">Są to badania mobilizujące i niełatwe, ale realne, znajdujące mocne oparcie w przewidywanym rozwoju produkcji materialnej. Do wykonania tych zadań przyczyniać się będą usprawnienia w systemie funkcjonowania handlu zagranicznego, rozbudowa instrumentów ekonomicznych, umożliwiających operatywne i racjonalne sterowanie obrotami handlu zagranicznego.</u>
+ <u xml:id="u-3.85" who="#MieczyslawJagielski">W rozwoju stosunków gospodarczych z zagranicą szczególną wagę przywiązujemy do współpracy z krajami socjalistycznymi, na które w myśl założeń planu przypadnie ok. 60% naszych obrotów handlowych. Nie chodzi dziś tylko o wzrost ilościowy. Nasze związki z krajami socjalistycznymi, a przede wszystkim z ZSRR i pozostałymi krajami członkowskimi RWPG nabierają nowych treści. Wynika to zarówno z rosnącej roli zewnętrznych powiązań naszej gospodarki, jak i z postępującej realizacji kompleksowego programu socjalistycznej integracji gospodarczej przyjętego na XXV sesji RW-PG. Na gruncie tego programu będziemy rozwijać wzajemną współpracę produkcyjną, kooperacyjną i naukowo-techniczną, tworząc warunki do maksymalizacji efektów gospodarczych i lepszego zaspokajania wzajemnych potrzeb. Jest to droga umacniania potencjału wspólnoty krajów RWPG jako kształtującej się nowej wspólnoty gospodarczej.</u>
+ <u xml:id="u-3.86" who="#MieczyslawJagielski">Szczególną rolę mają nasze braterskie stosunki ze Związkiem Radzieckim. Nasz potężny sąsiad i najlepszy sojusznik jest głównym partnerem handlowym Polski, dostawcą podstawowej części importowanych surowców i materiałów oraz wielu wyrobów, a zarazem odbiorcą wielu naszych towarów. Chcę podkreślić, że ta wzajemna wymiana i współpraca szybko przeradza się na wielu odcinkach w jeszcze ściślejsze związki gospodarcze, obliczone nie tylko na najbliższą przyszłość, lecz i na bardziej odległe lata. Wystarczy powiedzieć o podejmowanych wspólnie poczynaniach, które w perspektywie zapewniają zaspokojenie ważnych potrzeb surowcowych, czy o porozumieniach kooperacyjnych, których działanie wykroczy daleko poza obecne pięciolecie. Powiązania takie tworzymy i umacniamy również z Czechosłowacją, Niemiecką Republiką Demokratyczną i innymi krajami RWPG.</u>
+ <u xml:id="u-3.87" who="#MieczyslawJagielski">Stosownie do potrzeb i możliwości aktywizujemy także stosunki z krajami niesocjalistycznymi, upatrując W rozwoju wymiany i współpracy gospodarczej ważny czynnik stabilizacji politycznej i pokojowej współpracy międzynarodowej w Europie i świecie.</u>
+ <u xml:id="u-3.88" who="#MieczyslawJagielski">Rok 1973 będzie kolejnym etapem realizacji wieloletnich założeń polityki społeczno-gospodarczej, która — w ujęciu przestrzennym — zmierza do stopniowej likwidacji dysproporcji w rozwoju województw oraz do kształtowania i rozwijania specjalizacji poszczególnych regionów kraju. Kierowaliśmy się tymi zasadami, opracowując wspólnie z prezydiami wojewódzkich rad narodowych zadania przyszłorocznego planu terenowego.</u>
+ <u xml:id="u-3.89" who="#MieczyslawJagielski">Przedstawione w projekcie NPG zadania i środki zapewniają dalszy rozwój wszystkich województw, w wielu wypadkach przekraczając poziom określony w planie 5-letnim na rok 1973. Znajduje to m.in. wyraz w poziomie nakładów na inwestycje rad narodowych, który przewyższa o 3 mld zł założenia planu 5-letniego na ten rok.</u>
+ <u xml:id="u-3.90" who="#MieczyslawJagielski">Spośród licznych zadań rad narodowych na czoło wysuwa się oddziaływanie na rozwój produkcji rolniczej, stała troska o zaspokajanie potrzeb producentów rolnych. Ważnym zadaniem jest kierowanie rozwojem podporządkowanego radom przemysłu i usług w sposób, który zapewni pełne wykonanie i przekroczenie zadań planowych. Istotnym czynnikiem utrwalenia równowagi rynkowej jest wytrwałe doskonalenie pracy handlu, gastronomii i usług zarówno w mieście, jak na wsi.</u>
+ <u xml:id="u-3.91" who="#MieczyslawJagielski">Dużą wagę przywiązujemy do realizacji polityki pełnego, a jednocześnie racjonalnego zatrudnienia, przemieszczenia pracowników z rejonów nadwyżkowych do deficytowych.</u>
+ <u xml:id="u-3.92" who="#MieczyslawJagielski">Szczególnie ważnym zadaniem rad narodowych jest dbałość o pełne i terminowe wykonywanie inwestycji, służących poprawie warunków życia ludności, a zwłaszcza budownictwa mieszkaniowego i komunalnego, ośrodków służby zdrowia, obiektów szkolnych, zakładów handlowych, punktów usługowych i innych placówek socjalno-bytowych.</u>
+ <u xml:id="u-3.93" who="#MieczyslawJagielski">Wysoka Izbo! Chciałbym na zakończenie zwrócić uwagę na kilka istotnych makroekonomicznych aspektów przyszłorocznego planu. Zrozumiałe jest, że osiągnięcia ostatnich 2 lat są w znacznej mierze rezultatem uruchomienia przez słuszną strategię partii rezerw stosunkowo prostych i łatwo dostępnych. Mamy ich jeszcze wiele, trzeba je więc w dalszym ciągu ujawniać i zagospodarowywać. Zarazem jednak krok za krokiem wchodzimy w etap rozwojowy, w którym o dynamice gospodarki w coraz większej mierze decydować będą czynniki intensywne.</u>
+ <u xml:id="u-3.94" who="#MieczyslawJagielski">Pierwszy z nich — to tempo, w jakim realizowane będą zadania inwestycyjne i osiągane projektowe zdolności produkcyjne przez nowe obiekty. Dla zilustrowania ogromnej skali problemu przypomnę, że w ciągu roku 1973 wartość przyrostu zdolności produkcyjnych w samym tylko przemyśle wyniesie ponad 102 mld zł. Im szybciej uruchomimy te zdolności produkcyjne, tym większe będą możliwości przyspieszenia wzrostu produkcji. Nie trzeba dowodzić, jak to jest ważne dla rynku, eksportu i dostaw kooperacyjnych.</u>
+ <u xml:id="u-3.95" who="#MieczyslawJagielski">Drugi problem — to racjonalizacja gospodarki zasobami ludzkimi. Rok 1973 kontynuuje niezwykle wysoki przyrost zatrudnienia, szacowany netto w gospodarce uspołecznionej na około 467 tys. osób. Przyrost ten przewyższa przewidywaną podaż siły roboczej o ponad 120 tys. osób.</u>
+ <u xml:id="u-3.96" who="#MieczyslawJagielski">Jeśli spojrzeć na doświadczenia bieżącego roku, to dostrzegamy szereg niekorzystnych zjawisk w gospodarce zasobami ludzkimi. Należą do nich zwłaszcza: nie zawsze uzasadniony ekonomicznie poziom zatrudnienia, fluktuacja kadr, nasilenie absencji pracowniczej, nadmierny wzrost godzin nadliczbowych.</u>
+ <u xml:id="u-3.97" who="#MieczyslawJagielski">Z tej sytuacji powinniśmy wyciągnąć praktyczne wnioski, aby zapewnić skuteczne przeciwdziałanie nadmiernemu zatrudnieniu i wzmocnienie dyscypliny pracy. Bez wykonania tego zadania zrównoważenie bilansu siły roboczej wymagałoby nasilenia jej odpływu ze wsi, co mogłoby osłabić w wielu rejonach proces intensyfikacji produkcji rolniczej.</u>
+ <u xml:id="u-3.98" who="#MieczyslawJagielski">O wiele szybszy niż dotychczas wzrost technicznego uzbrojenia pracy w 1973 r. — o 7,6% wobec 3,3% w roku bieżącym — tworzy warunki i środki osiągnięcia założonego w planie wzrostu wydajności pracy o 6,3% w przemyśle i o 6,7% w budownictwie.</u>
+ <u xml:id="u-3.99" who="#MieczyslawJagielski">Trzeci kluczowy problem — to poprawa gospodarki surowcami i materiałami. Wprawdzie projekt planu na rok 1973 zapewnia globalne pokrycie potrzeb materiałowych gospodarki, jednakże nie należy wykluczyć odcinkowych niedoborów. Trzeba również podkreślić, że utrzymanie równowagi w gospodarce materiałowej uwarunkowane jest wykonaniem poważnego zadania, jakim będzie obniżenie dynamiki wzrostu zapasów w przemyśle do 6,4%, tj. zgodnie z założeniami planu 5-letniego, przy równoczesnym szybszym wzroście produkcji przemysłowej — jak podałem — o niespełna 9,7%.</u>
+ <u xml:id="u-3.100" who="#MieczyslawJagielski">Rygorystyczne przestrzeganie zasad racjonalności i oszczędności w gospodarce zasobami materiałowymi w rosnącym stopniu stawać się powinno kluczowy im kryterium gospodarności. Jest to bowiem ważne źródło bezinwestycyjnego wzrostu produkcji i dochodu narodowego. Wszystkie resorty otrzymały np. w projekcie planu zadanie zmniejszenia zużycia cementu o co najmniej 3%. Podobne ograniczenia chcemy również wprowadzić w zakresie zużycia wyrobów hutniczych. Jeszcze w tym roku opracowany zostanie wielostronny rządowy program poprawy gospodarki materiałami.</u>
+ <u xml:id="u-3.101" who="#MieczyslawJagielski">Czwarty kluczowy problem — to koszty produkcji. I tu mamy poważne, wciąż jeszcze niedostatecznie wykorzystane, a często i nie dość rozpoznane rezerwy. W roku ubiegłym koszty produkcji przemysłowej obniżyły się o ponad 16 mld zł. W roku bieżącym spodziewamy się ich obniżenia o ponad 9 mld zł. W projekcie planu na rok 1973 założono obniżkę kosztów o około 11 mld zł.</u>
+ <u xml:id="u-3.102" who="#MieczyslawJagielski">Poprawa efektywności gospodarowania wymaga codziennej, żmudnej i konsekwentnej działalności kierownictwa, aktywu politycznego i gospodarczego oraz załóg wszystkich zakładów i przedsiębiorstw. Nie może nas już dziś zadowalać ilościowy wzrost produkcji. Kryteria oceny działalności gospodarczej — to przede wszystkim rosnąca jakość produkcji i obniżane koszty jej osiągania.</u>
+ <u xml:id="u-3.103" who="#MieczyslawJagielski">Czynnikiem sprzyjającym realizacji założonych w planie zadań i poprawie efektywności gospodarowania będzie kontynuowanie rozpoczętych w latach 1971 — 1972 zmian w metodach planowania i zarządzania gospodarką narodową. Utrwalając i rozszerzając doskonalenie procesów inwestycyjnych, funkcjonowania handlu zagranicznego, systemów płac i innych elementów zarządzania — zapoczątkujemy w roku 1973 wdrażanie w wybranych jednostkach gospodarczych kompleksowych zmian. Obejmują one zmiany w systemie finansowym organizacji gospodarczych, w zasadach finansowania inwestycji, ustalania funduszu płac, opodatkowania oraz w innych kierunkach. Wyniki tych wdrożeń stanowić będą podstawę dla rozszerzenia w następnych latach nowych rozwiązań na dalsze jednostki gospodarcze.</u>
+ <u xml:id="u-3.104" who="#MieczyslawJagielski">Wysoki Sejmie! Wraz z projektem planu społeczno-gospodarczego rozwoju kraju Rząd przedstawia Wysokiej Izbie projekt budżetu państwa na rok 1973, oparty na założeniach przyszłorocznego planu.</u>
+ <u xml:id="u-3.105" who="#MieczyslawJagielski">Po stronie dochodów projekt budżetu zamyka się kwotą 466,8 mld zł, co oznacza wzrost o 6,9% w stosunku do roku bieżącego, a po stronie wydatków kwotą 465,6 mld zł, co oznacza wzrost o 7,7%. Nadwyżka budżetowa wynosi zatem 1,2 mld zł. Projekt budżetu jest więc zrównoważony, jakkolwiek nadwyżka jest niewielka.</u>
+ <u xml:id="u-3.106" who="#MieczyslawJagielski">Główne źródło — ok. 90% — dochodów budżetu państwa stanowić będą dochody z gospodarki uspołecznionej. Założony wzrost tych dochodów znajduje silne oparcie w tegorocznych wynikach gospodarczych oraz w założonej w projekcie narodowego planu gospodarczego na rok 1973 wysokiej dynamice wzrostu produkcji materialnej i usług oraz dalszej obniżce kosztów własnych.</u>
+ <u xml:id="u-3.107" who="#MieczyslawJagielski">Omawiając projekt planu społeczno-gospodarczego rozwoju kraju podkreśliłem, że zadań rozwoju produkcji oraz obniżki jej kosztów nie uważamy za górną granicę naszych możliwości. Można więc sądzić, że planowany poziom dochodów budżetowych od gospodarki uspołecznionej może być w trakcie realizacji planu przekroczony. Tak więc i z tego punktu widzenia pożądane będzie przekraczanie planowych zadań produkcji charakteryzującej się wysoką rentownością.</u>
+ <u xml:id="u-3.108" who="#MieczyslawJagielski">Sposoby i kierunki rozdysponowania środków budżetowych dostosowane zostały do wyznaczonych planem celów społecznych i zadań gospodarczych.</u>
+ <u xml:id="u-3.109" who="#MieczyslawJagielski">Najwyższą dynamiką wzrostu charakteryzują się wydatki na cele socjalno-kulturalne — o 13,6%, a w tym na oświatę i wychowanie — o 14%, na ochronę zdrowia, opiekę społeczną i kulturę fizyczną — o 14,1% oraz na kulturę i sztukę — o 7,7%. Rosnące środki na szeroko pojęte świadczenia społeczne, wraz z planowanym wzrostem dochodów pieniężnych ludności, służą poprawie warunków życiowych społeczeństwa.</u>
+ <u xml:id="u-3.110" who="#MieczyslawJagielski">Istotną rolę w realizacji celów społecznych spełniać będą dotacje zapewniające stabilizację cen na podstawowe artykuły żywnościowe oraz kredyty na cele inwestycyjne i konsumpcyjne ludności.</u>
+ <u xml:id="u-3.111" who="#MieczyslawJagielski">Na rozwój nauki przeznaczamy łącznie ze wszystkich źródeł 22,8 mld zł, tj. o 22,7% więcej niż w roku bieżącym, przy czym wydatki budżetowe na ten cel wzrosną o ponad 30%.</u>
+ <u xml:id="u-3.112" who="#MieczyslawJagielski">Kolejną podstawową grupę wydatków budżetowych stanowią środki przeznaczone na finansowanie rozwoju gospodarki narodowej, w tym zwłaszcza na finansowanie inwestycji i kapitalnych remontów. W związku z rosnącą rolą środków własnych inwestorów w finansowaniu procesów inwestycyjnych, dotacje budżetowe na te cele zwiększają się stosunkowo wolno (o 2,3%), natomiast wysokim wzrostem charakteryzuje się zasilanie kredytowej akcji banków. Wyrażają się w tym m.in. istotne zmiany i usprawnienia w systemie planowania i zarządzania gospodarką.</u>
+ <u xml:id="u-3.113" who="#MieczyslawJagielski">Poważna część wydatków budżetowych realizowana będzie przez rady narodowe. Dla wzmocnienia podstaw finansowych i wzrostu efektywności działalności społecznej i gospodarczej rad narodowych, projekt budżetu stwarza im możliwości zwiększania w ciągu roku wydatków budżetowych w granicach ponadplanowych dochodów.</u>
+ <u xml:id="u-3.114" who="#MieczyslawJagielski">Ograniczając się do przedstawienia najistotniejszych problemów projektu budżetu, pragnę podkreślić, że sporządzony on został na miarę możliwości i stosownie do hierarchii potrzeb ustalonych w narodowym planie gospodarczym.</u>
+ <u xml:id="u-3.115" who="#MieczyslawJagielski">Wysoki Sejmie! Przedstawiony projekt planu społeczno-gospodarczego rozwoju kraj u oraz projekt budżetu państwa na rok 1973 zapewniają warunki przyspieszonej realizacji programu społeczno-gospodarczego rozwoju kraju, wytyczonego przez VI Zjazd partii i skonkretyzowanego w uchwale Sejmu o planie 5-letnim. W przekonaniu Rządu plan i budżet gwarantują dalszą poprawę materialnych, socjalnych, i kulturalnych warunków życia społeczeństwa, zapewniają dynamiczny rozwój produkcji, usług i wymiany gospodarczej z zagranicą oraz rozbudowę potencjału produkcyjnego i wzmocniony postęp w jego unowocześnianiu.</u>
+ <u xml:id="u-3.116" who="#MieczyslawJagielski">Biorąc pod uwagę dzisiejsze potrzeby, projekt planu stwarza warunki szybkiego i nowoczesnego rozwoju kraju po roku 1973, torując drogę dalszemu postępowi w budownictwie socjalistycznym, dalszemu wzmocnieniu pozycji Polski w świecie.</u>
+ <u xml:id="u-3.117" who="#MieczyslawJagielski">Rząd uważa ten plan za ambitny i śmiały, uwzględniający znaczenie dotychczasowych dokonań, najistotniejszych potrzeb oraz sił i środków, które mamy do dyspozycji. Jest to plan trudny i nie pozbawiony elementów ryzyka, zawartego w podkreślonych przeze mnie zadaniach w takich dziedzinach, jak inwestycje i budownictwo, rolnictwo i rynek wewnętrzny.</u>
+ <u xml:id="u-3.118" who="#MieczyslawJagielski">Świadomość skali tych zadań i ich ostrości nie może jednak uzasadniać oceny projektowanych założeń jako wygórowanych. Nie wolno bowiem planować rozwoju kraju ciasno i defensywnie. Nie zezwala na to istota polityki naszej partii, wykluczają to niejako z góry nasze potrzeby i prawa życia, w którym coraz bardziej liczy się czas.</u>
+ <u xml:id="u-3.119" who="#MieczyslawJagielski">Chodzi natomiast o to, aby przewidując i dostrzegając w porę ewentualne trudności należycie przygotować się do działań, które będą je łagodzić i usuwać, a przede wszystkim ujawniać i szybko zagospodarowywać rezerwy.</u>
+ <u xml:id="u-3.120" who="#MieczyslawJagielski">Głównym dodatkowym ubezpieczeniem planu i budżetu będą więc dyscyplina, odpowiedzialność i inicjatywa w każdej dziedzinie i w każdym zakładzie pracy. Nieprzebrane zasoby energii, zaangażowania i aktywności klasy robotniczej, rolników, inteligencji, ludzi nauki i techniki zdecydują o wynikach realizacji przyszłorocznego planu.</u>
+ <u xml:id="u-3.121" who="#MieczyslawJagielski">Mamy podstawy, aby oczekiwać, że będą to rezultaty pomyślne. Pozwala na to plan gruntownie przygotowany i odpowiednio zbilansowany wewnętrznie. Przede wszystkim zaś upoważnia do tego panująca w kraju atmosfera wiary w swoje siły, poczucie większych możliwości, rosnące zaufanie do partii i Rządu, poparcie udzielone polityce VI Zjazdu PZPR.</u>
+ <u xml:id="u-3.122" who="#MieczyslawJagielski">W tym przekonaniu — w imieniu Rady Ministrów — zwracam się do Wysokiej Izby o rozpatrzenie przedłożonych projektów planu i budżetu na rok 1973.</u>
+ <u xml:id="u-3.123" who="#komentarz">(Oklaski).</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-4">
+ <u xml:id="u-4.0" who="#Marszalek">Wysoki Sejmie! Konwent Seniorów proponuje, aby nie otwierając dyskusji odesłać przedstawione przez Radę Ministrów i omówione w dniu dzisiejszym przez wiceprezesa Rady Ministrów obywatela Mieczysława Jagielskiego projekty: uchwały o planie społeczno-gospodarczego rozwoju kraju w 1973 roku i ustawy budżetowej na rok 1973, do Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów oraz do Komisji Prac Ustawodawczych z tym, że właściwe problemowe komisje — zgodnie z art. 39 regulaminu Sejmu PRL — rozpatrzą poszczególne części projektów planu i budżetu i swe wnioski oraz uwagi przekażą Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów.</u>
+ <u xml:id="u-4.1" who="#Marszalek">Jeżeli nie usłyszę sprzeciwu, będę uważał, że Sejm wyraził zgodę na przedstawione propozycje.</u>
+ <u xml:id="u-4.2" who="#Marszalek">Sprzeciwu nie słyszę.</u>
+ <u xml:id="u-4.3" who="#Marszalek">Przystępujemy do punktu 2 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji: Prac Ustawodawczych, Rolnictwa i Przemysłu Spożywczego oraz Spraw Wewnętrznych i Wymiaru Sprawiedliwości o rządowych projektach ustaw:</u>
+ <u xml:id="u-4.4" who="#Marszalek">a)o zmianie Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej (druki nr 56 i 63), b)o utworzeniu gmin i zmianie ustawy o radach narodowych (druki nr 57 i 64).</u>
+ <u xml:id="u-4.5" who="#Marszalek">Głos ma sprawozdawca poseł Jerzy Bafia.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-5">
+ <u xml:id="u-5.0" who="#PoselBafiaJerzy">Obywatelu Marszałku! Obywatele Posłowie! Trzy komisje, którym Wysoki Sejm przekazał do rozpatrzenia projekty ustaw w sprawie reformy w systemie terenowych organów władzy i administracji państwowej, wykonały polecone im zadanie.</u>
+ <u xml:id="u-5.1" who="#PoselBafiaJerzy">Z upoważnienia posłów Komisji Prac Ustawodawczych, Komisji Rolnictwa i Przemysłu Spożywczego oraz Komisji Spraw Wewnętrznych i Wymiaru Sprawiedliwości mam zaszczyt przedstawić Wysokiej Izbie sprawozdanie o wynikach tych prac.</u>
+ <u xml:id="u-5.2" who="#PoselBafiaJerzy">Jak wiadomo, z inicjatywą i politycznymi założeniami reformy powołującej gminy wystąpiła Polska Zjednoczona Partia Robotnicza. Idea reformy została sformułowana w referacie I Sekretarza Komitetu Centralnego towarzysza Edwarda Gierka, wygłoszonym na VI Zjeździe partii. W toku obrad Zjazdu Prezes Rady Ministrów towarzysz Piotr Jaroszewicz zapowiadał, że: — „W dążeniu do umacniania terenowych organów władzy i administracji państwa szczególną uwagę zwrócimy na podniesienie autorytetu i efektywności działania ogniw stojących najbliżej obywatela i produkcji, a więc miejskich i gromadzkich rad narodowych”.</u>
+ <u xml:id="u-5.3" who="#PoselBafiaJerzy">Założenia reformy i kierunki określonych zmian sprecyzowane zostały w wytycznych VI Plenum Komitetu Centralnego PZPR w sprawie reorganizacji władz terenowych na wsi oraz związanych z tym zadań instancji i organizacji partyjnych.</u>
+ <u xml:id="u-5.4" who="#PoselBafiaJerzy">Uchwały instancji PZPR poparte zostały przez inne stronnictwa polityczne, organizacje spółdzielcze i gospodarcze. Uchwałę w tym przedmiocie podjął Naczelny Komitet ZSL.</u>
+ <u xml:id="u-5.5" who="#PoselBafiaJerzy">Skierowane do laski marszałkowskiej przez Radę Ministrów projekty ustaw o zmianie Konstytucji PRL oraz o utworzeniu gmin i zmianie ustawy o radach narodowych, przedstawione Wysokiej Izbie w pierwszym czytaniu przez Prezesa Rady Ministrów w dniu 19 października br., stanowią zatem ustawodawcze skonkretyzowanie tej ważnej dla kraju reformy.</u>
+ <u xml:id="u-5.6" who="#PoselBafiaJerzy">Wysoki Sejmie! Komisja Prac Ustawodawczych, Komisja Rolnictwa i Przemysłu Spożywczego oraz Komisja Spraw Wewnętrznych i Wymiaru Sprawiedliwości rozpatrywały skierowane do nich projekty ustaw na trzech kolejnych posiedzeniach. Zgodnie z zaleceniem Sejmu w pracach nad projektami ustaw brali udział przedstawiciele 10 innych komisji sejmowych. Szereg posiedzeń odbyła ponadto podkomisja, której członkowie korzystali z terenowych konsultacji.</u>
+ <u xml:id="u-5.7" who="#PoselBafiaJerzy">W pracach komisji i podkomisji uczestniczyli liczni przedstawiciele Rządu, a zwłaszcza wiceprezes Rady Ministrów tow. Józef Tejchma. Prace sejmowe znacznie usprawniło to, że do projektów ustaw Prezes Rady Ministrów polecił dołączyć projekty podstawowych aktów wykonawczych. Tak więc zostały stworzone warunki do wszechstronnej i wnikliwej pracy poselskiej.</u>
+ <u xml:id="u-5.8" who="#PoselBafiaJerzy">Wysoka Izbo! W toku dyskusji na posiedzeniach komisji jednomyślnie wyrażano opinię, że zamierzona reforma w pełni odpowiada potrzebom kraju. Doprowadzi ona do zgodności aktualnego rozwoju sił wytwórczych i potrzeby intensyfikacji rolnictwa z nadbudową w sferze zarządzania i wykonawstwa. Podkreślano, że dokonany przed 18 laty podział administracyjny spełnił w znacznej mierze swe zadania, m.in. dzięki ofiarnej pracy licznej kadry działaczy społecznych i pracowników gromadzkich rad narodowych, równocześnie jednak stwierdzono, że w obecnej sytuacji nie odpowiada on już wymaganiom w zakresie skutecznego kierowania złożonymi procesami rozwoju polskiej wsi.</u>
+ <u xml:id="u-5.9" who="#PoselBafiaJerzy">VI Zjazd PZPR wytyczył program społeczno-gospodarczego rozwoju kraju. Ważne zadanie w tym programie — to stałe podnoszenie stopy życiowej ludności. Nie osiągniemy tego zadania bez intensywnego rozwoju rolnictwa, co z kolei wiąże się nierozerwalnie z rozwojem społeczno-kulturalnym mieszkańców wsi.</u>
+ <u xml:id="u-5.10" who="#PoselBafiaJerzy">Mamy już pokaźne osiągnięcia w rolnictwie, szczególnie widoczne w bieżącym roku, ale wydatny wzrost produkcji rolnej, to nie tylko zadanie gospodarcze, to problem polityczny.</u>
+ <u xml:id="u-5.11" who="#PoselBafiaJerzy">Lepsze niż dotychczas warunki realizacji tych zadań stworzy właśnie powołanie większych jednostek administracji terenowej, którymi w myśl rozpatrywanych projektów ustaw mają być gminy.</u>
+ <u xml:id="u-5.12" who="#PoselBafiaJerzy">Szczególne znaczenie nowego podziału administracyjnego kraju — podkreślano to z całą mocą na posiedzeniach komisji — polega na tym, że gminy pomyślane są jako społeczno-gospodarcze mikroregiony, których powierzchnia i liczba ludności, których organizacje, instytucje i urządzenia umożliwią rzeczywiste kierowanie rozwojem terenu objętego zasięgiem działania gmin. Podkreślano, że projekty ustaw słusznie przewidują wiele rozwiązań elastycznych, dopuszczając m.in. tworzenie wspólnej rady narodowej dla gminy i sąsiedniego miasta nie stanowiącego powiatu oraz umożliwiając podporządkowanie poszczególnych gminnych rad podmiejskich nadzorowi rady narodowej miasta stanowiącego powiat lub dzielnicowej rady narodowej — jako organu wyższego stopnia.</u>
+ <u xml:id="u-5.13" who="#PoselBafiaJerzy">Tak pomyślany podział administracyjny stworzy warunki integracji działania w obrębie gminy wszystkich sektorów rolnictwa: PGR, spółdzielni produkcyjnych, kółek rolniczych i indywidualnych rolników, stworzy warunki sprzyjające rozwojowi inicjatyw w dziedzinie różnorodnych, nowych form kooperacji produkcji rolnej.</u>
+ <u xml:id="u-5.14" who="#PoselBafiaJerzy">Dotychczasowy podział na gromady nie pokrywał się z terytorialnym zasięgiem instytucji działających w różnych dziedzinach życia wsi. I tak np. gminna spółdzielnia obejmuje dziś zasięgiem swego działania kilka gromad; to samo dotyczy międzykółkowych baz maszynowych. Nowy podział administracyjny pozwoli na zlikwidowanie tych różnic w podziale terytorialnym, a tym samym stworzy lepsze warunki współdziałania władzy i administracji gminy z istniejącymi na jej terenie organizacjami i instytucjami.</u>
+ <u xml:id="u-5.15" who="#PoselBafiaJerzy">Projektowana reforma umożliwi też zgrupowanie na terenie wsi znacznego potencjału fachowego, złożonego nie tylko ze służby rolnej i weterynaryjnej, lecz także ze służby budowlanej i służby zdrowia, z ogniw kierujących oświatą, kulturą itp. Rozwój wszystkich tych dziedzin służyć będzie postępowi, nowoczesności, a więc wszechstronnemu rozwojowi polskiej wsi. W ramach nowej jednostki podziału terytorialnego kraju, jaką ma być gmina, łatwiej będzie osiągnąć efekty sprzężenia między oczekiwanym rozwojem rolnictwa a sprawniejszą organizacją zarządzania sprawami wsi, powstaną więc sprzyjające warunki dla wykonania aktualnych i przyszłych zadań.</u>
+ <u xml:id="u-5.16" who="#PoselBafiaJerzy">Wysoki Sejmie! Komisje, które pracowały nad projektami ustaw wyrażają pełną akceptację dla założeń reformy, dotyczących gminnych rad narodowych.</u>
+ <u xml:id="u-5.17" who="#PoselBafiaJerzy">Rada narodowa wyraża wolę ludu pracującego, rozwija jego inicjatywę twórczą i aktywność w celu pomnażania sił, dobrobytu i kultury narodu, a jako organ władzy państwowej koncentruje w swych rękach uprawnienia stanowiące oraz kontrolujące.</u>
+ <u xml:id="u-5.18" who="#PoselBafiaJerzy">Gminna rada narodowa jako władza uchwałodawcza — w myśl projektu ustawy — decydować będzie o tak ważnych sprawach dla swego regionu, jak zapewnienie wykonania zadań wynikających z planu społeczno-gospodarczego rozwoju kraju, jak ustalenie zasadniczych kierunków rozwoju gminy i zapewnienie środków dla ich realizacji, jak zapewnienie rozwoju zakładów, instytucji i urządzeń służących zaspokajaniu potrzeb gospodarczych i socjalno-kulturalnych ludności gminy. Gminna rada narodowa wpływa ponadto na rozwijanie zespołowych form gospodarowania na wsi oraz organizuje społeczną aktywność dla wykonania tych zadań.</u>
+ <u xml:id="u-5.19" who="#PoselBafiaJerzy">Gminna rada narodowa otrzyma znaczne uprawnienia planistyczne, finansowe i budżetowe. Istotną rolę spełnią tu plany wieloletnie i roczne, jakie będzie uchwalać gminna rada oraz jej nowa, samodzielniejsza pozycja finansowa.</u>
+ <u xml:id="u-5.20" who="#PoselBafiaJerzy">Gminna rada narodowa na swych sesjach podejmować będzie uchwały niezbędne dla realizacji programu społecznego i gospodarczego rozwoju swego terenu, a szczególnie dla postępów produkcji rolnej oraz wprowadzania nowoczesności na wsi.</u>
+ <u xml:id="u-5.21" who="#PoselBafiaJerzy">W myśl projektu ustawy gminna rada narodowa sprawuje szeroką kontrolę nad sprawnym funkcjonowaniem administracji. Wysłuchuje w tym zakresie sprawozdań, które projekt ustawy wyraźnie określa oraz podejmuje środki wypracowane w praktyce działalności kontrolującej organów przedstawicielskich.</u>
+ <u xml:id="u-5.22" who="#PoselBafiaJerzy">Istotne znaczenie ma też powołanie prezydium rady narodowej, które ma reprezentować radę na zewnątrz oraz organizować jej pracę. Projekt ustawy słusznie wymaga powołania prezydium rady gminnej na pierwszej sesji. Prezydium stanowią: przewodniczący, jego zastępca oraz przewodniczący stałych komisji, które będą działały w radzie.</u>
+ <u xml:id="u-5.23" who="#PoselBafiaJerzy">Wśród zadań prezydium zwraca uwagę podstawowe — tj. przygotowywanie i zwoływanie sesji rady. Ważną rolę spełnia w tym również planowanie pracy gminnej rady narodowej.</u>
+ <u xml:id="u-5.24" who="#PoselBafiaJerzy">Ponadto prezydium organizuje działalność komisji rady, udziela pomocy radnym w ich działalności społecznej w radzie. Dla podkreślenia więzi rady narodowej jako organu przedstawicielskiego z mieszkańcami przewidujemy poprawkę wskazującą na takie zadanie prezydium, jak czuwanie nad realizacją uchwał zebrań wiejskich.</u>
+ <u xml:id="u-5.25" who="#PoselBafiaJerzy">Projekt ustawy podnosi rangę komisji rady. Obok innych ważnych zadań komisje mają kształtować socjalistyczne zasady współżycia mieszkańców gminy oraz oddziaływać w tym kierunku na rozwój stosunków międzyludzkich również w zakładach pracy, znajdujących się na terenie gminy, a także kontrolować przestrzeganie dyscypliny społecznej, porządku i bezpieczeństwa publicznego.</u>
+ <u xml:id="u-5.26" who="#PoselBafiaJerzy">W ten sposób rozpatrywany dziś projekt ustawy tworzy nowe ważne elementy w systemie funkcjonowania naszego państwa. Gminna rada narodowa staje się nie tylko terenowym organem władzy ludowej, ale równocześnie ośrodkiem samorządu społecznego na wsi. Projekt rysuje też wyraźną koncepcję pracy rady jako organu przedstawicielskiego, wzmacnia w nim czynniki inicjatywy i organizacji pracy radnych, stwarza warunki dla sprawniejszego funkcjonowania uchwałodawczego rady, a także sprzyjać powinien sprawniejszemu wykonywaniu funkcji kontrolnej, która ma istotne znaczenie w koncepcji socjalistycznej organizacji państwa. Idea centralizmu demokratycznego znajduje tu nowe treści.</u>
+ <u xml:id="u-5.27" who="#PoselBafiaJerzy">Komisje z pełną aprobatą odnosiły się także do tych podstawowych założeń projektu, które dotyczą rozwoju samorządu wiejskiego, a więc roli i zakresu działania zebrań wiejskich, sołtysów i podsołtysów. Zebrania wiejskie służyć powinny rozwinięciu inicjatywy społecznej na wsi, integracji społeczeństwa wiejskiego, powinny umożliwiać skupianie wysiłków społecznych dla realizacji wspólnych celów. Podniesienie rangi zebrań wiejskich stanowić będzie istotny czynnik doskonalący pracę organów władzy i administracji państwowej na wsi.</u>
+ <u xml:id="u-5.28" who="#PoselBafiaJerzy">Obywatele Posłowie! Z pełną aprobatą komisji spotkała się koncepcja utworzenia jednoosobowego organu zarządzająco-wykonawczego w gminie, nowego, ważnego ogniwa administracji.</u>
+ <u xml:id="u-5.29" who="#PoselBafiaJerzy">Sprawny aparat państwowy stanowi istotny czynnik postępu w okresie rewolucji naukowo-technicznej, szczególnie w państwie budującym socjalizm, które dzięki koncepcjom ustrojowym socjalizmu, na skutek rozwinięcia funkcji zarządzająco-wykonawczej i działalności planowej, milowymi krokami określa wskaźniki osiągnięć społecznych i gospodarczych. Sprawny aparat zarządzająco-wykonawczy to przeciwieństwo niegospodarności, marnotrawstwa sił i środków oraz niezdyscyplinowanego postępowania.</u>
+ <u xml:id="u-5.30" who="#PoselBafiaJerzy">Państwo przez Konstytucję i ustawy tworzy zespół praw i obowiązków obywatelskich. Stanowią one harmonijną całość. Zasada praworządności ludowej, która rządzi ich realizacją, wymaga, aby przestrzegane były zarówno prawa, jak i obowiązki, aby umacniała się dyscyplina społeczna. Sprawny — to taki aparat, który będzie szanował prawa obywateli, ale i konsekwentnie egzekwował wszystkie obowiązki wobec państwa i społeczności gminy.</u>
+ <u xml:id="u-5.31" who="#PoselBafiaJerzy">W założeniach reformy leży wzmocnienie najniższego ogniwa organizacji państwowej. Nastąpi to przez powołanie urzędu naczelnika gminy, wyraźnie adekwatne do potrzeb i możliwości określenie jego uprawnień i obowiązków oraz ustanowienie urzędu gminy.</u>
+ <u xml:id="u-5.32" who="#PoselBafiaJerzy">Naczelnika gminy — według projektu ustawy — powołuje przewodniczący prezydium wojewódzkiej rady narodowej na wniosek prezydium powiatowej rady narodowej, zgłoszony — jak proponujemy w jednej z poprawek — po zaopiniowaniu przez gminną radę narodową.</u>
+ <u xml:id="u-5.33" who="#PoselBafiaJerzy">Projekt ustawy stawia szerokie zadania przed naczelnikiem; zostały one wyraźnie określone, a dalsze uściślenie wprowadzi rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów, które zostało już przygotowane.</u>
+ <u xml:id="u-5.34" who="#PoselBafiaJerzy">Chciałbym w tym miejscu zwrócić uwagę, że naczelnik gminy staje się w świetle projektu ustawy organem pierwszej instancji w postępowaniu administracyjnym. Oznacza to, że następuje decentralizacja decyzji, że naczelnik gminy przejmie wiele z tych uprawnień, które przysługiwały dotychczas organom powiatowym. Na skutek tych propozycji wiele indywidualnych spraw obywateli w zakresie działalności produkcyjnej, budownictwa mieszkaniowego i gospodarczego, oświaty, komunikacji, kultury i innych dziedzin będzie rozstrzyganych na szczeblu gminy.</u>
+ <u xml:id="u-5.35" who="#PoselBafiaJerzy">Nastąpi więc znaczne rozszerzenie uprawnień organu administracji terenowej, powstaną znaczne ułatwienia dla obywateli, uzyskamy poważne oszczędności czasu, który przeznaczamy na załatwianie spraw w urzędach, obniżą się więc społeczne koszty funkcjonowania administracji. Przez zbliżenie organu administracji do obywatela wzrosnąć powinna także trafność decyzji administracyjnej.</u>
+ <u xml:id="u-5.36" who="#PoselBafiaJerzy">Niezbędna będzie przy tym ochrona nowego organu administracji przed tzw. prawem powielaczowym, przed zbyt dużą liczbą zarządzeń, instrukcji i okólników, jak też przed nadmierną sprawozdawczością, a więc przed niebezpieczeństwem zbiurokratyzowania.</u>
+ <u xml:id="u-5.37" who="#PoselBafiaJerzy">Przedstawione przez Rząd projekty ustaw i przygotowana na tej podstawie reforma administracji, będą niewątpliwie istotnym wydarzeniem w umocnieniu aparatu państwa w jego ogniwie najniższym — w gminie.</u>
+ <u xml:id="u-5.38" who="#PoselBafiaJerzy">Najważniejszą cechą charakteryzującą demokratyzm aparatu państwa socjalistycznego jest jego więź z ludźmi pracy. W tym kontekście szczególnie istotnym walorem projektowanej reformy jest zbliżenie aparatu państwowego do ważnych spraw mieszkańców gminy. Nowy organ będzie mógł na podstawie znacznie lepszej znajomości spraw i ludzi służyć właściwemu sprzężeniu interesów ogólnopaństwowych, rozwoju mikroregionu i interesów obywateli.</u>
+ <u xml:id="u-5.39" who="#PoselBafiaJerzy">Wysoki Sejmie! W toku prac komisji i podkomisji toczyła się żywa dyskusja wokół wszystkich podjętych przez projekty ustaw problemów. Zgłaszano w toku tych dyskusji różnego rodzaju uwagi i wnioski. Wydaje się, że zarówno komisje, jak i wyłoniona przez nie podkomisja, wykonały powierzone im zadania z pełną sumiennością i wnikliwością i że możemy obecnie przedstawić z całym poczuciem odpowiedzialności wniosek o pełną aprobatę projektów ustaw wraz ze zgłoszonymi do nich poprawkami.</u>
+ <u xml:id="u-5.40" who="#PoselBafiaJerzy">Ze szczególną uwagą rozpatrywały komisje projekt ustawy o zmianie Konstytucji PRL, nie zgłaszając tu żadnych poprawek.</u>
+ <u xml:id="u-5.41" who="#PoselBafiaJerzy">W ustawie o utworzeniu gmin i zmianie ustawy o radach narodowych uznaliśmy za właściwe zaproponować Wysokiej Izbie dokonanie pewnej zmiany już w części wstępnej (w preambule). Tekst, który proponujemy znajduje się w druku nr 64 jako zmiana pierwsza i brzmi następująco: — „W celu stworzenia korzystniejszych warunków dla rozwoju społeczno-gospodarczego wsi, intensyfikacji rolnictwa i poprawy warunków bytowych mieszkańców oraz w celu pogłębienia demokracji socjalistyczne j, dalszego wzmocnienia roli i autorytetu rad narodowych i ich organów na terenach wiejskich, a także dla usprawnienia ich działalności stanowi się, co następuje”.</u>
+ <u xml:id="u-5.42" who="#PoselBafiaJerzy">Komisja uważała, że nowy tekst wstępu pełniej odzwierciedla wszystkie cele reformy. Zamieszczenie tych sformułowań w części wstępnej ustawy będzie miało znaczenie przy wykładni i stosowaniu poszczególnych jej przepisów.</u>
+ <u xml:id="u-5.43" who="#PoselBafiaJerzy">Chciałbym zwrócić uwagę obywateli posłów także na inne poprawki.</u>
+ <u xml:id="u-5.44" who="#PoselBafiaJerzy">Do postanowień, które określają zadania gminnych rad narodowych proponujemy dodać, że do zadań tych należy także ochrona naturalnego środowiska człowieka (zmiana 5).</u>
+ <u xml:id="u-5.45" who="#PoselBafiaJerzy">Kolejną zmianę proponujemy do tych postanowień ustawy, które traktują o sesjach rad narodowych. Tekst poprawki określa częstotliwość zwoływania sesji tak, aby sesje rad narodowych wszystkich stopni odbywały się co najmniej cztery razy do roku (zmiana 26).</u>
+ <u xml:id="u-5.46" who="#PoselBafiaJerzy">Postanowienia określające sprawy, które rozpatrywane są na sesjach gminnych rad narodowych proponujemy uzupełnić (zmiana 6) przez wskazanie, że powinny to być także — „sprawy oświaty, szkolenia zawodowego i wychowania młodzieży”.</u>
+ <u xml:id="u-5.47" who="#PoselBafiaJerzy">Żywą dyskusję wywołał na forum poselskim problem stosunków między radą narodową a naczelnikiem gminy. Uważamy, że założenia projektu ustawy kształtują te sprawy prawidłowo.</u>
+ <u xml:id="u-5.48" who="#PoselBafiaJerzy">Rozważaliśmy sprawę nazwy organu administracji terenowej. Uważamy, że aktualnej treści prawno-ustrojowej reformy, rodzajowi uprawnień i obowiązków w zakresie zarządzająco-wykonawczym w pełni odpowiada nazwa zaproponowana w rządowym projekcie ustawy.</u>
+ <u xml:id="u-5.49" who="#PoselBafiaJerzy">Projekt ustawy zapewnia gminnej radzie narodowej możliwość występowania w uzasadnionych wypadkach z wnioskiem o odwołanie naczelnika gminy. Proponujemy uzupełnić ten przepis (zmiana 14) przez nałożenie na prezydium powiatowej rady narodowej obowiązku przedstawienia takiego wniosku gminnej rady narodowej do rozpatrzenia przewodniczącemu prezydium wojewódzkiej rady narodowej. Proponujemy dalej (zmiana 12b), aby zapewnić komisjom gminnej rady narodowej możliwość występowania do naczelnika gminy z wnioskami dotyczącymi działalności kontrolowanych przez te komisje jednostek.</u>
+ <u xml:id="u-5.50" who="#PoselBafiaJerzy">Pewne istotniejsze uzupełnienia proponuje się także odnośnie do prezydiów gminnych rad narodowych. Za szczególnie uzasadnione uważamy obciążenie prezydiów gminnych rad narodowych, a nie naczelników gmin, obowiązkiem zatwierdzania uchwał w sprawie wyboru sołtysa, jeżeli nie jest on radnym (zmiana 21). Poprawka ta oraz inna (zmiana 10) przyjmuje za punkt wyjścia, że zebranie wiejskie jest organem samorządu mieszkańców wsi i wobec tego kompetencje nadzorcze w stosunku do uchwał tych zebrań powinny być wykonywane przez organy przedstawicielskie, w tym wypadku przez prezydium jako emanację gminnej rady.</u>
+ <u xml:id="u-5.51" who="#PoselBafiaJerzy">I wreszcie chciałbym zwrócić uwagę obywateli posłów na pewną liczbę poprawek, ujętych w zmianie 30, które dotyczą działalności w gminach — kolegiów do spraw wykroczeń. Uregulowanie tej sprawy przewidywano w odrębnej ustawie. Okazało się jednak, że przez uzupełnienie niewielką liczbą przepisów, można uregulować tę sprawę w ramach rozpatrywanej ustawy. Komisje występują z inicjatywą wprowadzenia takich zmian do ustawy o ustroju kolegiów do spraw wykroczeń oraz do Kodeksu postępowania w sprawach o wykroczenia, które umożliwiłyby tworzenie kolegiów obecnie także i przy gminnych radach narodowych. Proponujemy, aby rozszerzyć w pewnej mierze uprawnienia tych kolegiów w zakresie rodzajów spraw, które mogą rozpatrywać i kar, które mogą wymierzać.</u>
+ <u xml:id="u-5.52" who="#PoselBafiaJerzy">Mając na uwadze istniejące warunki, proponujemy jednak, aby w razie trudności co do wykładni prawa albo w razie zawiłych okoliczności rozpatrywanej sprawy, kolegium przy gminnej radzie narodowej mogło w określonych wypadkach przekazywać sprawę do rozpatrzenia do kolegium przy prezydium powiatowej rady narodowej. Proponujemy także, aby z działalności kolegium jego przewodniczący składał sprawozdania na sesjach gminnej rady narodowej. Uważamy, że przyjęcie tych propozycji stwarza w gminie warunki dla społecznie efektywnego przeciwdziałania naruszeniom porządku publicznego i spokoju obywateli; dyscyplina społeczna ulegnie więc niezbędnemu wzmocnieniu.</u>
+ <u xml:id="u-5.53" who="#PoselBafiaJerzy">Przedstawiłem obywatelom posłom ważniejsze poprawki merytoryczne, jakie do projektu ustawy proponują komisje.</u>
+ <u xml:id="u-5.54" who="#PoselBafiaJerzy">Następnie proponujemy szereg poprawek natury redakcyjnej. Poprawki te reprezentują. dążenie do często nawet drobiazgowej staranności o jednolitość terminologii, używanej w projekcie ustawy i mają na celu doskonalenie językowe tekstu.</u>
+ <u xml:id="u-5.55" who="#PoselBafiaJerzy">Wysoka Izbo! Realizacja reformy organów władzy i administracji państwowej w gminach — to doniosłe zadanie społeczne. Projekty ustaw, które miałem zaszczyt przedstawić obywatelom posłom, stwarzają określone warunki prawne, określoną formę prawną, którą po uchwaleniu przez Sejm wypełnić trzeba będzie treścią konkretnej działalności organizacyjnej i społecznej.</u>
+ <u xml:id="u-5.56" who="#PoselBafiaJerzy">Przed wszystkimi, a więc i przed nami, posłami, stają zadania związane z prawidłowym wprowadzaniem w życie doniosłych postanowień tych ustaw. Naszym zadaniem będzie czuwanie nad poszanowaniem założeń reformy i mobilizowanie wszystkich społecznych sił do najlepszego wprowadzenia jej w życie. Prawo ludowe musi być przestrzegane i egzekwowane. Naszym zadaniem będzie też, aby aktywność i autorytet rady narodowej spełniały istotną rolę w systemie funkcjonowania mechanizmów władzy państwa na wsi. Będzie także sprawą nas wszystkich, aby stworzyć właściwy klimat wokół nowej postaci, jaka pojawi się na wsi — kierownika terenowej administracji państwowej — naczelnika gminy. Będziemy pamiętali przy tym o słowach I Sekretarza KC PZPR tow. Edwarda Gierka, że — „sprawa przyspieszenia postępu społeczno-gospodarczego oraz doskonalenie systemu kierowania i zarządzania są ze sobą ściśle sprzężone”.</u>
+ <u xml:id="u-5.57" who="#PoselBafiaJerzy">Komisje, które powierzyły mi zaszczyt przedstawienia Wysokiej Izbie projektu ustawy o zmianie Konstytucji PRL oraz projektu ustawy o utworzeniu gmin i zmianie ustawy o radach narodowych, wyrażają głębokie przekonanie, że przeprowadzona na podstawie tych ustaw reforma będzie ważnym ogniwem realizacji strategii społeczno-gospodarczego rozwoju kraju, pobudzi siły postępu i rozwoju na wsi, torować będzie drogę nowoczesności w produkcji rolnej, w korzystaniu z osiągnięć współczesnej techniki, chemii i efektywnych metod gospodarowania, będzie istotnym wydarzeniem w umacnianiu aparatu państwa. Przyczyni się więc do wzrostu autorytetu organów przedstawicielskich, rozwinięcia ich więzi z masami, jak również do umocnienia dyscypliny społecznej i ludowej praworządności.</u>
+ <u xml:id="u-5.58" who="#PoselBafiaJerzy">Na podstawie tych przesłanek, w imieniu Komisji Prac Ustawodawczych, Komisji Rolnictwa i Przemysłu Spożywczego oraz Komisji Spraw Wewnętrznych i Wymiaru Sprawiedliwości — przedstawiam wniosek, aby Wysoki Sejm uchwalić raczył projekt ustawy o zmianie Konstytucji PRL oraz projekt ustawy o utworzeniu gmin i zmianie ustawy o radach narodowych wraz ze wszystkimi proponowanymi poprawkami.</u>
+ <u xml:id="u-5.59" who="#komentarz">(Oklaski).</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-6">
+ <u xml:id="u-6.0" who="#Marszalek">Konwent Seniorów proponuje, aby dyskusję nad sprawozdaniem o projektach ustaw: o zmianie Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej oraz o utworzeniu gmin i zmianie ustawy o radach narodowych przeprowadzić łącznie z dyskusją nad następnym, z kolei trzecim punktem porządku dziennego, zawierającym sprawozdanie o projekcie ustawy o funduszu gminnym.</u>
+ <u xml:id="u-6.1" who="#Marszalek">Czy są w tej sprawie jakieś uwagi?</u>
+ <u xml:id="u-6.2" who="#Marszalek">Nie słyszę.</u>
+ <u xml:id="u-6.3" who="#Marszalek">Przystępujemy zatem do punktu 3 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji: Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów, Prac Ustawodawczych oraz Rolnictwa i Przemysłu Spożywczego o rządowym projekcie ustawy o funduszu gminnym (druki nr 61 i 65).</u>
+ <u xml:id="u-6.4" who="#Marszalek">Głos ma sprawozdawca poseł Bolesław Strużek.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-7">
+ <u xml:id="u-7.0" who="#PoselStruzekBoleslaw">Obywatelu Marszałku! Obywatele Posłowie! Przedstawiony rządowy projekt ustawy o funduszu gminnym (druk nr 61) zachowuje podstawowe zasady ustawy o funduszu gromadzkim, jak również utrzymuje społeczno-ekonomiczne znaczenie tego funduszu. Jednak ze względu na liczbę proponowanych zmian o charakterze zarówno merytorycznym, jak i formalnym — bardziej właściwy jest proponowany tryb uchwalenia nowej ustawy niż tryb nowelizacji ustawy istniejącej. Ograniczenie się do nowelizacji czyniłoby ten akt mało czytelnym i trudnym do stosowania przez władze terenowe.</u>
+ <u xml:id="u-7.1" who="#PoselStruzekBoleslaw">Projekt ustawy był rozpatrywany na posiedzeniu podkomisji sejmowej w dniu 8 listopada br., w skład której wchodzili przedstawiciele Komisji: Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów, Prac Ustawodawczych oraz Rolnictwa i Przemysłu Spożywczego.</u>
+ <u xml:id="u-7.2" who="#PoselStruzekBoleslaw">W dniu 10 listopada br. projekt ustawy o funduszu gminnym wraz z propozycjami poprawek zgłoszonymi przez wspólną sejmową podkomisję był rozpatrywany na wspólnym posiedzeniu Komisji: Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów, Prac Ustawodawczych oraz Rolnictwa i Przemysłu Spożywczego.</u>
+ <u xml:id="u-7.3" who="#PoselStruzekBoleslaw">W rezultacie wnikliwej dyskusji zostały zaproponowane poprawki do projektu ustawy (druk nr 65) w liczbie 14, w tym 9 merytorycznych i 5 formalnych. Zanim przejdę do krótkiego uzasadnienia treści proponowanych zmian, pragnę przedstawić krótką charakterystykę realizacji ustawy o funduszu gromadzkim w okresie od 1958 do 1972 r.</u>
+ <u xml:id="u-7.4" who="#PoselStruzekBoleslaw">Wysoki Sejmie! W blisko 15-letnim okresie realizacji ustawy o funduszu gromadzkim łączny wymiar świadczeń na ten fundusz osiągnął kwotę ponad 24 mld zł. Środki tego funduszu przyczyniły się do poprawy infrastruktury technicznej obszarów wiejskich oraz stanowiły źródło zaspokajania najpilniejszych potrzeb ludności wiejskiej w zakresie rozwoju urządzeń komunalnych, oświatowych i kulturalnych.</u>
+ <u xml:id="u-7.5" who="#PoselStruzekBoleslaw">W strukturze wydatków ze środków funduszu gromadzkiego na czoło wysuwały się wydatki przeznaczone na budowę i utrzymanie dróg. Na ten cel przeznaczono około 50% środków funduszu z tym, że w ostatnich 3 latach ujawniła się tendencja wzrostu udziału tej pozycji w całości wydatków. Około 1/3 całości wydatków przeznaczana była na urządzenia komunalne i gospodarkę mieszkaniową, szkolnictwo, urządzenia kulturalne i na ochronę zdrowia. Pozostałą część, w wysokości około 15—16%, przeznaczano na inne cele związane ze społecznymi potrzebami mieszkańców wsi. Ten ostatni kierunek wydatków wykazuje tendencję malejącą. Można zatem stwierdzić, i takie były opinie komisji, że środki funduszu gromadzkiego były wydatkowane prawidłowo, tzn. zgodnie z charakterem tego funduszu. Gospodarka środkami funduszu gromadzkiego stanowiła w większości gromad przedmiot stałego i żywego zainteresowania ze strony gromadzkich rad narodowych. Na podkreślenie zasługuje społeczno-obywatelska postawa gromadzkich rad narodowych, które w trosce o lepsze zaspokajanie zbiorowych potrzeb mieszkańców wsi wykazały wiele inicjatywy w kierunku stałego zwiększania środków tego funduszu. Tak np. wymiar świadczeń na fundusz gromadzki w okresie 1958 — 1972 uległ zwiększeniu o 120%. Średnioroczne świadczenia na fundusz gromadzki wzrastały przeciętnie o 8%.</u>
+ <u xml:id="u-7.6" who="#PoselStruzekBoleslaw">W latach 1958 — 1964 środki funduszu gromadzkiego stanowiły około 1/3 całości wydatków budżetowych gromadzkich rad narodowych. W następnych latach, w związku z szybkim tempem wzrostu budżetów gromadzkich rad narodowych, udział ten uległ zmniejszeniu. Jednak i w ostatnich dwóch latach środki funduszu gromadzkiego stanowiły około 18% całości wydatków budżetowych gromadzkich rad narodowych. Na szczególną uwagę zasługuje to, że znaczna część środków funduszu gromadzkiego wraz ze środkami pochodzącymi z czynów społecznych stanowi, można by powiedzieć, gromadzki fundusz inwestycyjny.</u>
+ <u xml:id="u-7.7" who="#PoselStruzekBoleslaw">Nasuwa się pytanie, jakie okoliczności uzasadniają zmianę ustawy o funduszu gromadzkim. Występują dwie zasadnicze grupy przesłanek. Pierwsza grupa związana jest z przeprowadzoną reformą administracyjną. Chodzi głównie o to, ażeby fundusz gminny przyczyniał się do umacniania podstawy finansowo-ekonomicznej gmin, do przyspieszania ich rozwoju gospodarczego i rozbudowy urządzeń socjalnych oraz do umacniania funkcji samorządu terytorialnego gminnych rad narodowych.</u>
+ <u xml:id="u-7.8" who="#PoselStruzekBoleslaw">Druga grupa przesłanek, uzasadniających zmianę niektórych treści ustawy o funduszu gromadzkim, wiąże się z pewnymi mankamentami, występującymi w funkcjonowaniu tego funduszu lub też z pewnymi pozytywnymi tendencjami jego rozwoju, w stosunku do których ustalenia obecnie obowiązującej ustawy nie są w pełni dostosowane, nie są w pełni adekwatne.</u>
+ <u xml:id="u-7.9" who="#PoselStruzekBoleslaw">Proponowane zmiany w tekście ustawy, wynikające z reformy administracyjnej, sprowadzają się w większości do:</u>
+ <u xml:id="u-7.10" who="#PoselStruzekBoleslaw">— zmiany nazwy — „fundusz gromadzki” na — „fundusz gminny”, — przejęcia dotychczasowych uprawnień gromadzkich rad narodowych przez gminne rady narodowe, a uprawnień prezydiów gromadzkich rad narodowych przez naczelników gmin, — utworzenia wspólnego funduszu gminnego na obszarze gmin wiejsko-miejskich, — zwiększenia uprawnień rad narodowych miast i dzielnic w zakresie tworzenia funduszu gminnego na ich obszarze, — rozszerzenia zakresu celów wydatkowania środków funduszu gminnego o współfinansowanie budowy urządzeń zbiorowego zaopatrzenia wsi i rolnictwa w wodę oraz o finansowanie wydatków związanych z budową i utrzymaniem urządzeń sportowych.</u>
+ <u xml:id="u-7.11" who="#PoselStruzekBoleslaw">Zmiany te nie wymagają szerszego uzasadnienia. Rozszerzenie zakresu celów, na które środki funduszu gminnego mogą być wydatkowane o współfinansowanie budowy urządzeń zbiorowego zaopatrywania wsi w wodę wychodzi naprzeciw od dawna zgłaszanym postulatom rolników. Podobnie współfinansowanie budowy, a zwłaszcza utrzymania urządzeń sportowych, jest postulatem młodzieży wiejskiej i wniosek ten spotkał się z aprobatą na wspólnym posiedzeniu komisji sejmowych (druk nr 65 — poprawka nr 7).</u>
+ <u xml:id="u-7.12" who="#PoselStruzekBoleslaw">Ponadto w związku z propozycją całkowitego zniesienia świadczeń typu szarwarkowego (druk nr 65—poprawka nr 2) komisje sejmowe proponują uwzględnienie finansowania ze środków funduszu gminnego wydatków związanych z przewozem nauczycieli lub innych osób nie posiadających własnych środków transportowych — do lekarza lub do zakładu zamkniętego służby zdrowia, albo do zakładu pomocy społecznej — oraz finansowania wydatków związanych z pokryciem kosztów przewozu opału do mieszkań nauczycieli.</u>
+ <u xml:id="u-7.13" who="#PoselStruzekBoleslaw">Znacznie istotniejsza jest druga grupa proponowanych zmian. Ich intencją jest usprawnienie metod funkcjonowania funduszu gminnego i pogłębienie zasady powszechności świadczenia na fundusz gminny oraz silniejszego uzależnienia wielkości świadczeń ze strony jednostek gospodarki uspołecznionej od wielkości świadczeń rolników indywidualnych.</u>
+ <u xml:id="u-7.14" who="#PoselStruzekBoleslaw">Tak np. w latach 1958 —1972 wymiar świadczeń na fundusz gromadzki, obciążający rolników indywidualnych, powiększył się o 127% (w wielkościach absolutnych — z około 700 mln do 1 600 mln zł), natomiast wymiar świadczeń obciążających jednostki gospodarki uspołecznionej w analogicznym okresie powiększył się jedynie o 33% (w wielkościach absolutnych — z około 80 mln do 107 mln zł). Cały nieomal wzrost wymiaru świadczeń na fundusz gromadzki obciążał indywidualną gospodarkę chłopską. Stosunek świadczeń rolników indywidualnych do wartości podatku gruntowego zwiększył się z 16% w 1958 roku do około 31% w latach 1971 —1972. Znaczy to, że świadczenia rolników indywidualnych na fundusz gromadzki zajmują poważną pozycję w całokształcie ich świadczeń. Systematycznie powiększała się w tym okresie stawka opodatkowania, wzrastając w skali ogólnokrajowej z około 1,2% przychodowości szacunkowej gospodarstw rolnych w 1962 r. — do 3% przychodowości szacunkowej w 1972 r. Obiektywnie należy jednak stwierdzić, że wzrost świadczeń rolników indywidualnych na fundusz gromadzki był proporcjonalny do wzrostu przychodów pieniężnych z produkcji rolniczej. Tak np. wartość wymiaru świadczeń na fundusz gromadzki przez cały ten okres wynosiła około 1,5% wartości skupu produktów rolniczych przez aparat handlu uspołecznionego z gospodarki indywidualnej, wykazując bardzo nieznaczne odchylenia od tego wskaźnika w poszczególnych latach analizowanego okresu. Wskazuje na to prawidłowość przyjętej w ustawie podstawy wymiaru świadczeń w stosunku do gospodarstw indywidualnych. Natomiast sposób określenia świadczeń jednostek gospodarki uspołecznionej sprzyjał stanowi nieomal całkowitego ich zamrożenia, odrywał ich poziom od wzrostu działalności gospodarczej tych jednostek. Ten stan rzeczy stał się przedmiotem uzasadnionej krytyki ze strony ludności rolniczej.</u>
+ <u xml:id="u-7.15" who="#PoselStruzekBoleslaw">Propozycje zmian zawarte w projekcie ustawy w przedłożeniu rządowym zmierzają do złagodzenia dysproporcji w poziomie świadczeń na fundusz gminny. Tę tendencję wzmacniają jeszcze bardziej propozycje poprawek zgłoszonych przez komisje sejmowe (druk nr 65 — poprawka nr 6). Są to propozycje ustalenia od każdej izby w lokalu mieszkalnym i od każdych rozpoczętych 10 m^2^ powierzchni izby w lokalu użytkowym stawki świadczeń w wysokości od 10 do 30 zł zamiast 10 do 20 zł.</u>
+ <u xml:id="u-7.16" who="#PoselStruzekBoleslaw">Komisje proponują także zwiększenie stawki od każdych rozpoczętych 100 m^2^ powierzchni gruntów nierolniczych, a następnie zwiększenie stawki proponowanej w projekcie rządowym, jeżeli chodzi o świadczenia ponoszone przez państwowe gospodarstwa leśne.</u>
+ <u xml:id="u-7.17" who="#PoselStruzekBoleslaw">Ponadto proponuje się przyjęcie za podstawę wymiaru świadczeń spółdzielni zrzeszonych w Centralnym Związku Spółdzielni Mleczarskich oraz w Centrali Spółdzielni Ogrodniczych wartości skupu produktów rolniczych, zrealizowanego na obszarze danej gminy. Komisje sejmowe proponują ustalenie stawki świadczeń w wysokości 10 zł od każdych 100 tys. zł wartości skupu produktów rolniczych.</u>
+ <u xml:id="u-7.18" who="#PoselStruzekBoleslaw">Pragnę ponadto przedstawić w imieniu komisji dodatkową propozycję zmian w wysokości świadczeń na fundusz gminny, wysuniętą przez obywateli posłów na wspólnym posiedzeniu komisji sejmowych, a wymagającą dodatkowych konsultacji zainteresowanych ministrów. Propozycja ta sprowadza się do ustalenia w formie świadczeń na fundusz gminny przez jednostki gospodarki uspołecznionej prowadzące gospodarstwa rolne (art. 6, ust. 2, pkt 5 projektu ustawy) stawki od 1 ha gruntów w wysokości 20 do 80 zł zamiast 15 do 60 zł — stosując w poszczególnych wypadkach określone przepisami ustawy stawki w wysokości 20, 40, 60 i 80 zł.</u>
+ <u xml:id="u-7.19" who="#PoselStruzekBoleslaw">Pragnę zwrócić uwagę Wysokiej Izby, że zmiany stawek zawarte w projekcie ustawy i w propozycjach komisji sejmowych określają nie tylko wzrost poziomu świadczeń jednostek gospodarki uspołecznionej, lecz również uzależniają wysokość świadczeń jednostek gospodarki uspołecznionej od wysokości świadczeń rolników indywidualnych. Zapobiegać to będzie ponownemu narastaniu dysproporcji w poziomie świadczeń.</u>
+ <u xml:id="u-7.20" who="#PoselStruzekBoleslaw">Według szacunków Ministerstwa Finansów rozmiar świadczeń jednostek gospodarki uspołecznionej przy zastosowaniu proponowanych zmian wzrośnie ze 107 mln zł do około 250 mln zł.</u>
+ <u xml:id="u-7.21" who="#PoselStruzekBoleslaw">Istotną propozycję zmian w przedstawionym projekcie ustawy stanowi poprawka nr 2 (druk nr 65) dotycząca art. 3. Intencją tej poprawki jest konsekwentna realizacja zasady pieniężnej formy świadczeń na fundusz gminny. Realizacja świadczeń w naturze może następować jedynie na wniosek podatnika — jako ekwiwalent świadczenia pieniężnego. Sens tej poprawki znajduje odbicie w rzeczywistym układzie sytuacji. Tak np. w 1958 r. świadczenia w naturze stanowiły 25% całkowitego wymiaru świadczeń gospodarki indywidualnej na fundusz gromadzki, a w 1972 r. zmniejszyły się do około 1% całkowitej wartości świadczeń.</u>
+ <u xml:id="u-7.22" who="#PoselStruzekBoleslaw">Ponadto komisje sejmowe proponują uzupełnienie art. 14 o dodatkowy ustęp, którego tekst zawiera poprawka 11 zamieszczona w druku nr 65. Proponowane uzupełnienie tekstu ustawy dotyczy określenia obowiązku kontroli gospodarowania środkami funduszu przez gminną radę narodową oraz obowiązku składania sprawozdań przez naczelnika gminy z wykonania funduszu na sesjach GRN.</u>
+ <u xml:id="u-7.23" who="#PoselStruzekBoleslaw">Pozostałe propozycje poprawek — zawarte w druku nr 65 — nie wymagają omówienia.</u>
+ <u xml:id="u-7.24" who="#PoselStruzekBoleslaw">Wysoki Sejmie! Wymiar funduszu na 1973 r. dokonywany jest na podstawie dotychczas obowiązującej ustawy o funduszu gromadzkim. Jeśli projekt nowej ustawy zostanie uchwalony, nastąpi korekta wymiaru świadczeń na fundusz dla tych jednostek, dla których stawki zostaną podwyższone. Na tej podstawie zostaną opracowane plany dochodów i wydatków funduszu gminnego i przedstawione do uchwalenia przez prezydia powiatowych rad narodowych. Plany te będą podstawą gospodarowania funduszem do czasu ukonstytuowania się gminnych rad narodowych i uchwalenia przez nie nowych planów dochodów i wydatków funduszu. Można oczekiwać, że w wyniku proponowanych zmian środki funduszu gminnego w skali kraju w 1973 r. zwiększą się co najmniej do około 2 mld zł, czyli wzrosną o około 15%. Wysokość funduszu przypadająca przeciętnie na jedną gminę kształtować się będzie na poziomie 800 — 900 tys. zł.</u>
+ <u xml:id="u-7.25" who="#PoselStruzekBoleslaw">Efekty nowej ustawy będą wyrażać się nie tylko we wzroście funduszu gminnego. Proponowane zmiany sprzyjać będą również ściślejszemu integrowaniu jednostek gospodarki uspołecznionej z gospodarką gmin; są one lepiej dostosowane do zróżnicowanych i nadal różnicujących się struktur społeczno-ekonomicznych obszarów wiejskich. W kontekście przepisów nowej ustawy — instytucja funduszu gminnego będzie mogła w większym stopniu oddziaływać na mobilizację dodatkowych społecznych środków rozwoju gmin. Fundusz gminny stanowić będzie niewątpliwie społecznie efektywny element strategii przyspieszonego rozwoju społeczno-gospodarczego gmin.</u>
+ <u xml:id="u-7.26" who="#PoselStruzekBoleslaw">Wysoki Sejmie! W imieniu Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów, Komisji Prac Ustawodawczych oraz Komisji Rolnictwa i Przemysłu Spożywczego wnoszę o uchwalenie projektu ustawy o funduszu gminnym w przedłożeniu rządowym (druk nr 61) wraz z poprawkami wymienionych komisji sejmowych (druk nr 65) oraz jedną poprawką komisji zreferowaną w wystąpieniu sprawozdawczym.</u>
+ <u xml:id="u-7.27" who="#komentarz">(Oklaski).</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-8">
+ <u xml:id="u-8.0" who="#Marszalek">Zarządzam 30-minutową przerwę.</u>
+ <u xml:id="u-8.1" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu od godz. 10 min. 45 do godz. 11 min. 30)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-9">
+ <u xml:id="u-9.0" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Wznawiam posiedzenie.</u>
+ <u xml:id="u-9.1" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Otwieram łączną dyskusję nad projektami ustaw umieszczonymi w punkcie 2 i 3 porządku dziennego.</u>
+ <u xml:id="u-9.2" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Głos ma poseł Kazimierz Barcikowski.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-10">
+ <u xml:id="u-10.0" who="#PoselBarcikowskiKazimierz">Wysoka Izbo! Decyzje przyjęte na dzisiejszym posiedzeniu Sejmu zakończą pierwszy, a rozpoczną drugi etap reformy ogniw administracji, działających na wsi i w małych miasteczkach. Można powiedzieć, że zakończą etap dyskusji i poszukiwań najlepszego kształtu nowej gminy, a zapoczątkują — na gruncie przyjętych ustaw i wcześniej poczynionych przygotowań organizacyjnych — wcielanie reformy w życie.</u>
+ <u xml:id="u-10.1" who="#PoselBarcikowskiKazimierz">Myśl o potrzebie reformy zrodziła się z obserwacji i krytycznej oceny funkcjonowania gromadzkich rad, z konfrontacji zadań, które wynikały z życia i rozwoju społeczno-gospodarczego z ograniczonymi możliwościami tych rad. Jednomyślność opinii społecznej była w tym względzie wyjątkowa i sprowadzała się do postulatu zmiany dotychczasowego stanu.</u>
+ <u xml:id="u-10.2" who="#PoselBarcikowskiKazimierz">Nasza partia podjęła inicjatywę reformy, wnosząc jej generalne założenia do uchwał VI Zjazdu, a następnie, już w formie rozwiniętej, po konsultacjach z szerokimi kręgami działaczy, przyjmując odpowiednie uchwały na wrześniowym posiedzeniu KC.</u>
+ <u xml:id="u-10.3" who="#PoselBarcikowskiKazimierz">W toku przygotowywania szczegółowych rozwiązań liczne rzesze działaczy rad narodowych i znawców różnych dziedzin życia społecznego i gospodarczego miały możność zgłaszania uwag i propozycji. Wzbogaciło to założenia reformy i pozwoliło lepiej ją przygotować we wszystkich ogniwach organizacyjnych objętych jej zasięgiem.</u>
+ <u xml:id="u-10.4" who="#PoselBarcikowskiKazimierz">Wielką pracę wykonali obywatele posłowie uczestniczący w pracach komisji, którzy wnikliwie i szczegółowo analizowali zarówno przedłożone przez Rząd pod obrady Sejmu projekty ustaw, jak i projekty aktów wykonawczych, które zamierza wydać Rząd na podstawie ustaw sejmowych. Liczne uwagi i poprawki zgłoszone w trakcie prac sejmowych nad projektami ustaw przyczyniły się do ich udoskonalenia i dalszego sprecyzowania głównych założeń reformy.</u>
+ <u xml:id="u-10.5" who="#PoselBarcikowskiKazimierz">Możemy dziś stwierdzić, że reforma ta jest należycie przygotowana. Biorąc to wszystko pod uwagę, Klub Poselski PZPR popiera przedstawione Sejmowi projekty ustaw wraz z poprawkami i będzie głosował za ich przyjęciem w przekonaniu, że wcielenie ich w życie stworzy lepsze podstawy prawne funkcjonowania władzy ludowej i przyniesie odczuwalną poprawę w pracy administracji na rzecz obywateli. Wyrażamy przekonanie, że przyjęte dziś decyzje przyczynią się do usprawnienia funkcjonowania administracji naszego państwa, do umocnienia zasad demokracji socjalistycznej i będą sprzyjać dalszym przemianom społecznym w naszym kraju.</u>
+ <u xml:id="u-10.6" who="#PoselBarcikowskiKazimierz">Najlepiej jednak nawet pomyślane ustawy i przepisy nie spełnią swej roli, jeśli w toku realizacji, w praktyce nie zostaną wypełnione treścią społeczną, odpowiadającą ich intencjom, jeśli zabraknie sił społecznych zdolnych do wcielenia ich w życie. Polska Zjednoczona Partia Robotnicza będzie aktywnie działać na rzecz urzeczywistnienia reformy zgodnie z jej intencjami. W tej pracy liczymy na aktywne poparcie ze strony sojuszniczego Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego, ze strony wszystkich organizacji społecznych i gospodarczych wsi, ze strony ogółu obywateli.</u>
+ <u xml:id="u-10.7" who="#PoselBarcikowskiKazimierz">W swej działalności na rzecz urzeczywistnienia reformy partia nasza będzie kierować się myślą, wyrażoną przez I Sekretarza KC tow. Gierka w jego końcowym wystąpieniu na wrześniowym posiedzeniu KC PZPR.</u>
+ <u xml:id="u-10.8" who="#PoselBarcikowskiKazimierz">Tow. Gierek, mówiąc o określonym rozdziale na szczeblu gminy czynnika administracyjnego od czynnika społecznego, samorządowego, zwracał uwagę, że — „jest to takie rozdzielenie tych dwu czynników, które ma na celu umocnienie każdego z nich, lepszą realizację funkcji każdego z nich i ściślejsze współdziałanie między nimi”. Chodzi nam bowiem o to, aby władza w nowej gminie wykonywana była lepiej, działała sprawniej w interesie obywateli i w interesie społecznym, aby aktywnie i skutecznie pracowała na rzecz postępu w sferze wytwórczości oraz w sferze szeroko pojętej kultury i przez to zdobywała sobie poparcie i współudział obywateli w realizacji wspólnych celów. Chodzi nam o to, aby każda słuszna sprawa, każda dobra inicjatywa społeczna znalazła zrozumienie i poparcie ze strony władzy administracyjnej. W warunkach znacznego rozszerzenia uprawnień gminy — zarówno rady gminnej, jak i nowego urzędu naczelnika — powstają ku temu lepsze niż do tej pory możliwości. Te możliwości powinny być w pełni wykorzystane dla rozwoju gmin, dla należytego ułożenia stosunków i współdziałania między radą i naczelnikiem, między władzą gminną a całą po obywatelsku myślącą społecznością. Wzajemne przestrzeganie praw i obowiązków powinno stanowić właściwą podstawę tego współdziałania.</u>
+ <u xml:id="u-10.9" who="#PoselBarcikowskiKazimierz">Myślą przewodnią reformy jest stworzenie należytych ram prawnych i organizacyjnych dla przyspieszenia rozwoju gmin i ich ośrodków społeczno-gospodarczych. Dążyć będziemy do tego, aby plan rozwoju gminy i praca nad jego urzeczywistnieniem były racjonalnie pomyślane, skoordynowane zarówno w planowaniu, jak i w realizacji. W niedawnej przeszłości zbyt często obserwowaliśmy poczynania oderwane i rozproszone, nie łączące się w logiczną całość, jaką powinien stanowić ośrodek gminny. W nowym układzie administracyjnym musimy osiągnąć lepszą koordynację w zakresie zarówno lokalizacji placówek, jak i inwestycji oraz konsekwentnie zmierzać do wykształcenia ośrodka gminnego zdolnego sprostać wszystkim funkcjom, jakie wypełniać powinien wobec swego terenu. W tym względzie gminy mają prawo liczyć na pomoc i poparcie ze strony własnych jednostek nadrzędnych i koordynowanych przez nie organizacji społeczno-gospodarczych. O powodzeniu planów będzie decydować umiejętność kojarzenia środków państwowych, środków organizacji społeczno-gospodarczych i udziału ludności.</u>
+ <u xml:id="u-10.10" who="#PoselBarcikowskiKazimierz">Ogromną, trudną do przecenienia rolę będą spełniać gminy w rozwoju tak ważnej gałęzi gospodarki, jaką jest rolnictwo. Wynika to stąd, że w obrębie nowej gminy będą załatwiane praktycznie wszystkie sprawy gospodarstw rolnych związane z zaopatrzeniem i zbytem, kredytowaniem produkcji, budownictwem rolniczym, usługami produkcyjnymi i innymi. W gminie zostanie skoncentrowana służba rolna. Gmina dysponować będzie uprawnieniami w zakresie gospodarki ziemią. Wszystko to wymagać będzie od nowych gmin mądrze pomyślanej koordynacji pracy organizacji rolniczych i służby rolnej, stałej troski o usprawnianie obsługi rolnictwa, o postęp w rozwoju produkcji w każdym gospodarstwie i w ramach każdej wsi, troski o rozwijanie bliskiego kontaktu z rolnikami zarówno bezpośredniego, jak i przez organizacje rolnicze.</u>
+ <u xml:id="u-10.11" who="#PoselBarcikowskiKazimierz">Czynnikiem koordynacji i kierowania w sferze rolnictwa powinien być gminny plan produkcji rolnej, określający konkretne zadania wszystkich uczestników pracy w rolnictwie i dający możliwość kontroli ich wywiązywania się z zaplanowanych zadań. Myślą przewodnią planu musi być praca na rzecz intensyfikacji produkcji rolnej, wyzwalanie rezerw wzrostu tej produkcji i usuwanie przeszkód, jakie mogą się na drodze intensyfikacji wyłaniać.</u>
+ <u xml:id="u-10.12" who="#PoselBarcikowskiKazimierz">Po ukonstytuowaniu się gminnych rad narodowych i formalnym powołaniu urzędu naczelnika gminy, organizacje spółdzielcze i gospodarcze dokonają niezbędnych zmian, aby dostosować swą działalność do nowych wymogów. Zmiany organizacyjne powinny być tak przygotowane i przeprowadzone, aby uniknąć zakłóceń w ich funkcjonowaniu, a jednocześnie, by przed nowym sezonem prac w rolnictwie został zakończony etap reorganizacji.</u>
+ <u xml:id="u-10.13" who="#PoselBarcikowskiKazimierz">Polityka aktywnego oddziaływania na rozwój rolnictwa stwarza korzystne podstawy dla działalności rad w rolnictwie. Towarzyszy jej zainteresowanie wzrostem produkcji wśród rolników, a tym samym zakupem środków do produkcji i ich należytym wykorzystaniem. Zarówno intensyfikacja produkcji rolnej, jak i zachodzące na wsi przemiany demograficzne, zwiększają zapotrzebowanie rolników na usługi z zewnątrz gospodarstw i powodują narastanie świadomości o potrzebie zespołowego działania w zakresie mechanizacji i produkcji rolnej. Gminne rady i koordynowane przez nie organizacje rolnicze powinny uwzględniać to dziś i w przyszłości i powinny tworzyć wspólnie z rolnikami materialne podstawy nowoczesnego rolnictwa. Duże nadzieje wiążemy z poprawą organizacji pracy kółek i z powstawaniem spółdzielni kółek rolniczych powoływanych w obrębie gminy.</u>
+ <u xml:id="u-10.14" who="#PoselBarcikowskiKazimierz">Działalnością nowych gmin objęte będą wszystkie sprawy ważne dla ich mieszkańców. Wielkie znaczenie z tego punktu widzenia będzie miał rozwój oświaty na podstawie nowych zasad organizacyjnych oraz rozwój placówek kulturalnych. Wielką wagę przywiązujemy do tworzenia materialnej bazy służby zdrowia. Dodatkowe możliwości stwarzać będzie udział ludności w tworzeniu narodowego funduszu ochrony zdrowia, z którego inicjatywą wystąpił tow. Gierek na Kongresie Związków Zawodowych. Doceniamy wagę rozwoju usług dla ludności i gospodarki komunalnej w ramach gmin. Wszystkie te sprawy muszą znaleźć należyte miejsce w pracy gminnej rady narodowej i naczelnika gminy, i powinny być rozwiązywane w ścisłej więzi z mieszkańcami.</u>
+ <u xml:id="u-10.15" who="#PoselBarcikowskiKazimierz">Przepisy ustaw, jak wszelkie decyzje szczebla centralnego, wyznaczają ogólne ramy działalności i to jest ich zaletą. Zdajemy sobie jednak sprawę z tego, że różne są warunki i potrzeby w różnych regionach kraju. Z góry więc trzeba założyć, że różne też będą gminy, jeśli będziemy rozpatrywać ich pracę w zestawieniu z konkretnym terenem. Praca miejscowych działaczy powinna przyczynić się do tego, aby gminy w ostatecznym swym ukształtowaniu jak najlepiej służyły rozwiązywaniu spraw lokalnych.</u>
+ <u xml:id="u-10.16" who="#PoselBarcikowskiKazimierz">Wszyscy jesteśmy zainteresowani w tym, by nowe jednostki administracyjne szybko okrzepły i zaczęły sprawnie funkcjonować. Jesteśmy zainteresowani w tym, by możliwie szybko stały się organizatorami postępu i rozwoju na swoim terenie. Nasza partia zainicjowała wyłonienie pewnej liczby gmin, które można by uznać za przodujące, w pewnym sensie przykładowe. Rozwiązania sprawdzone w tych gminach można by upowszechniać w innych, rozwijając tym samym proces doskonalenia wszystkich jednostek.</u>
+ <u xml:id="u-10.17" who="#PoselBarcikowskiKazimierz">Jesteśmy przekonani, że nowe gminy stwarzają wszelkie warunki ku temu, aby bogate u nas tradycje społecznej działalności rozwijały się z jeszcze większym rozmachem i przyniosły coraz większe efekty na pożytek mieszkańcom, na pożytek sprawie ogólnej — Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej.</u>
+ <u xml:id="u-10.18" who="#komentarz">(Oklaski).</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-11">
+ <u xml:id="u-11.0" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Głos ma poseł Bronisław Owsianik.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-12">
+ <u xml:id="u-12.0" who="#PoselOwsianikBronislaw">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Przypadł mi w udziale zaszczyt przedstawienia stanowiska Klubu Poselskiego Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego wobec przedstawionych Wysokiej Izbie projektów ustaw, dotyczących reorganizacji administracji terenowej na wsi, wraz z propozycjami komisji sejmowych.</u>
+ <u xml:id="u-12.1" who="#PoselOwsianikBronislaw">Potrzeba reformy terenowych organów władzy wynika z tych celów i kierunków działania, jakie przyświecają nowej polityce partii — począwszy od VII Plenum Komitetu Centralnego z grudnia 1970 r.</u>
+ <u xml:id="u-12.2" who="#PoselOwsianikBronislaw">W okresie ostatnich dwóch lat podjęto wiele ważnych decyzji politycznych, które przyczyniły się do wyzwolenia energii i inicjatywy społecznej. Szczególnie ważne znaczenie dla rolnictwa i kraju miały decyzje Biura Politycznego KC PZPR i Prezydium NK ZSL ustalające nowe zasady polityki rolnej.</u>
+ <u xml:id="u-12.3" who="#PoselOwsianikBronislaw">Zniesienie obowiązkowych dostaw, ustalenie opłacalnych cen na produkty rolne, poprawa stanu zaopatrzenia i wyposażenia rolnictwa w niezbędne środki produkcji i wreszcie objęcie chłopów społeczną opieką lekarską — wpłynęły bardzo korzystnie na stan ogólnej sytuacji w rolnictwie i na wsi.</u>
+ <u xml:id="u-12.4" who="#PoselOwsianikBronislaw">Nie wszystkie jednak problemy zostały rozwiązane przez podjęcie tych decyzji. W atmosferze dużego ożywienia politycznego, w toku szerokiej dyskusji powstała koncepcja reorganizacji władz terenowych. Koncepcja tej reformy, uznana jako słuszna, stanowi integralną część kompleksowego programu rozwoju społeczno-gospodarczego kraju, jaki uchwalił VI Zjazd partii.</u>
+ <u xml:id="u-12.5" who="#PoselOwsianikBronislaw">Reorganizacja władz terenowych niezbędna jest dla uruchomienia wszystkich rezerw produkcyjnych i społecznych w naszym rolnictwie oraz dla wprowadzenia nowych elementów bardziej nowoczesnej, a więc bardziej postępowej, socjalistycznej gospodarki. Istnieje obiektywna potrzeba dostosowania administracji państwowej do rozwijających się sił wytwórczych na wsi i zadań, jakie wyznaczamy rolnictwu. Wprowadzenie w życie postanowień ustawy o utworzeniu gmin oraz zmian w dotychczasowej ustawie o radach narodowych powinno zlikwidować narosłe w ciągu wielu lat niedomagania w działaniu gromadzkich rad narodowych, a zwłaszcza administracji państwowej w gromadach.</u>
+ <u xml:id="u-12.6" who="#PoselOwsianikBronislaw">Istniejące niedomagania w dotychczasowych kompetencjach i strukturze gromadzkich rad narodowych i małych miast nie pozwalały na należyte zaspokajanie potrzeb mieszkańców, wpływały hamująco na rozwój społeczno-gospodarczy tych mikroregionów. Odbijało się to ujemnie na dynamice rozwoju gospodarki w skali ogólnopaństwowej.</u>
+ <u xml:id="u-12.7" who="#PoselOwsianikBronislaw">Na obecnym etapie niezwykle ważną sprawą jest stwarzanie wszelkich niezbędnych warunków i możliwości do dalszej intensyfikacji produkcji rolnej. Na ten cel przeznaczane są niezbędne środki finansowe i nakłady inwestycyjne państwa. Niezależnie od tego świadomi jesteśmy, że jednocześnie powinna być stworzona dobra organizacja instytucji usługowych, działających na rzecz rolnictwa i ludności wiejskiej.</u>
+ <u xml:id="u-12.8" who="#PoselOwsianikBronislaw">Naprzeciw tym zadaniom wychodzi proponowana koncepcja dokonania nowego podziału administracyjnego wsi i reorganizacji władz w gromadach i małych miastach. W wyniku przeprowadzenia reformy utworzone zostaną gminy jako podstawowe ogniwa o charakterze administracyjno-gospodarczym. Jednocześnie ustanowione zostaną jednostki wspólne, obejmujące tereny wiejskie i małe miasta. Na terenie gmin skoncentrowane będą instytucje państwowe i spółdzielcze, a przede wszystkim gminne spółdzielnie „Samopomoc Chłopska”, ośrodki zdrowia, gminne szkoły zbiorcze, gminne spółdzielnie kółek rolniczych, posterunki MO, instytucje kulturalne i organizacje społeczne.</u>
+ <u xml:id="u-12.9" who="#PoselOwsianikBronislaw">W urzędach gmin powołana zostanie gminna służba rolna, która rozwijać będzie swą działalność na nowych zasadach i spełniać będzie również funkcję koordynacyjną wobec całości służb specjalistycznych działających na rzecz rolnictwa.</u>
+ <u xml:id="u-12.10" who="#PoselOwsianikBronislaw">Gminy staną się więc mikroregionami społeczno-gospodarczymi. Przygotowane w terenie projekty podziału na gminy uwzględniają w zasadzie podstawowe założenia reformy. Zdarza się jednak jeszcze, że w niektórych powiatach proponuje się lokalizację siedziby urzędu gminy w jednej miejscowości, a zlokalizowanie np. gminnej spółdzielni oraz innych instytucji usługowych — w miejscowościach oddalonych o kilka kilometrów od siedziby urzędu gminy. W takich gminach chłopi, chcąc załatwić różne sprawy, będą musieli niejednokrotnie wędrować do odległych od siebie instytucji. Taka sytuacja powinna ulec zmianie zgodnie z ogólnymi założeniami i wymaganiami reformy. Od prawidłowego podziału terenu na obszary gmin i zlokalizowania urzędów gminnych oraz wielu instytucji usługowych w jednej miejscowości, w siedzibie gminy, zależeć będzie w poważnym stopniu powodzenie całej reformy administracji. Stąd też projekty uchwał w tym przedmiocie powinny być rozpatrywane na sesjach wojewódzkich rad narodowych ze szczególną wnikliwością.</u>
+ <u xml:id="u-12.11" who="#PoselOwsianikBronislaw">Pokładamy duże nadzieje w tym, że nowo utworzone gminne rady narodowe, ich prezydia i komisje jako organy społeczne, przyczynią się do rozwijania samorządności i gospodarności na terenie gmin. Reorganizacja władz przewiduje jednocześnie zwiększenie roli samorządu społecznego, a przede wszystkim zebrań wiejskich i sołtysów, kółek rolniczych oraz komitetów osiedlowych w małych miastach.</u>
+ <u xml:id="u-12.12" who="#PoselOwsianikBronislaw">Z przeprowadzeniem reformy wiąże się zagadnienie o znaczeniu politycznym, polegające na pogłębieniu demokracji socjalistycznej przez podniesienie rangi i autorytetu rad narodowych jako organu władzy państwowej i podstawowych organów samorządu społecznego w gminach. O powodzeniu i wynikach pracy w tym zakresie zadecydują ludzie, działacze społeczni, ich zaangażowanie w pracach rady i jej organów społecznych.</u>
+ <u xml:id="u-12.13" who="#PoselOwsianikBronislaw">Gminne rady narodowe i naczelnicy gmin będą mieli rozległe kompetencje gospodarcze i koordynacyjne. Kompetencje te pozwolą na zintegrowanie działalności wszystkich instytucji państwowych i spółdzielczych do realizacji wspólnych zadań, jakie zawarte zostaną w planach społeczno-gospodarczych, uchwalonych przez gminne rady narodowe. Reforma uwzględnia wszelkie możliwe aspekty umacniania pozycji rad narodowych jako gospodarza terenu. Przez wprowadzenie rozgraniczenia organów prezydialnych i wykonawczo-zarządzających nastąpi usprawnienie działalności rad narodowych, a jednocześnie przyczyni się to do bardziej operatywnej i skutecznej ich działalności.</u>
+ <u xml:id="u-12.14" who="#PoselOwsianikBronislaw">Racjonalne gospodarowanie środkami i siłami społecznymi, jakie pozostaną do dyspozycji nowo utworzonych władz, sprawność i efektywność działania — to podstawowe zadania zarówno dla gminnych rad narodowych, jak i naczelników gmin.</u>
+ <u xml:id="u-12.15" who="#PoselOwsianikBronislaw">W działalności gminnych rad narodowych trzeba będzie wykorzystać pozytywne doświadczenia społeczno-organizatorskiej pracy dotychczasowych gromadzkich rad narodowych i ich przewodniczących. Ofiarność setek tysięcy społecznych działaczy w gromadach i małych miastach nie poszła na marne. Znajduje wyraz w wartościach materialnych i moralnych — zrealizowanych czynach społecznych, widocznych w prawie każdej gromadzie i mieście. Wysoko cenimy aktywność i zaangażowanie społeczne działaczy gromadzkich rad narodowych. Dokonując reformy, wychodzimy z założenia, że niedomagań organizacyjnych w administracji państwowej nie można równoważyć ofiarnością społeczną. Ta ofiarność i zaangażowanie powinny nadal przyczyniać się do pomnażania ogólnych osiągnięć w budownictwie ustroju socjalistycznego.</u>
+ <u xml:id="u-12.16" who="#PoselOwsianikBronislaw">Niezwykle ważna rola przypada naczelnikom gmin — jako sprawującym funkcję wykonawczo-zarządzającą w organach administracji państwowej. Funkcje naczelników gmin zostaną powierzone działaczom o odpowiednim przygotowaniu zawodowym, legitymującym się wyższym bądź średnim wykształceniem i doświadczeniem praktycznym. Od ich umiejętności organizatorskich w pracy administracyjnej oraz umiejętności społecznego działania w środowiskach gminnych — zależeć będzie bardzo dużo. Efekty ich pracy będą miernikiem pozwalającym zweryfikować w praktyce słuszność zasad wprowadzanej obecnie reformy.</u>
+ <u xml:id="u-12.17" who="#PoselOwsianikBronislaw">Gminnym radom narodowym, a także naczelnikom gmin bardzo potrzebni są sojusznicy w realizowaniu powierzonych im zadań, szczególnie w pierwszym okresie ich działalności. Tymi sojusznikami są i będą organizacje partyjne i ZSL. Powinni też nimi być działacze samorządu wiejskiego, kierownicy spółdzielczości, placówek oraz instytucji działających na wsi lub współpracujących ze wsią. Z zadowoleniem należy przyjąć pomoc deklarowaną gminnym radom i urzędom gminnym. Chodzi o to, aby ta pomoc znalazła właściwy wyraz w praktyce. Zadania bowiem są niezwykle rozległe i poważne. Po raz pierwszy w historii administracji polskiej gmina staje się siedzibą urzędu, który spełnia rolę władzy I instancji w postępowaniu administracyjnym. Takich uprawnień nie miały organy dawnych gmin ani w okresie międzywojennym, ani też w pierwszych latach istnienia Polski Ludowej. Ustanowienie gmin nie jest więc mechanicznym przywróceniem dawnej nazwy. Obecne gminy stanowią nowe mikroregiony społeczno-gospodarcze, na terenie których ustanawia się nową strukturę organów władzy i administracji państwowej.</u>
+ <u xml:id="u-12.18" who="#PoselOwsianikBronislaw">Naczelny Komitet Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego w podjętej uchwale na swym XIII plenarnym posiedzeniu we wrześniu br. wypowiedział się za wprowadzeniem reformy w życie z dniem 1 stycznia 1973 r. W tej uchwale Naczelny Komitet Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego zobowiązał wszystkie instancje i organizacje terenowe oraz działaczy Stronnictwa do aktywnego udziału w przeprowadzeniu reformy oraz udzielenia pomocy organizacyjnej w działalności nowo utworzonych gminnych rad narodowych, ich prezydiów i komisji, a także udzielenia politycznego poparcia w pełnieniu swych funkcji przez naczelników gmin, przed którymi stawiamy ważne, trudne i odpowiedzialne zadania.</u>
+ <u xml:id="u-12.19" who="#PoselOwsianikBronislaw">Zjednoczone Stronnictwo Ludowe dąży i dążyć będzie do wytworzenia dobrej atmosfery wokół gminnych rad narodowych i naczelników gmin, a także nadal przyczyniać się będzie do rozładowywania występującego w niektórych środowiskach niezadowolenia i pretensji wynikłych nieraz z drobnych przyczyn, na przykład z powodu nielokalizowania siedziby urzędu gminy w ich miejscowości.</u>
+ <u xml:id="u-12.20" who="#PoselOwsianikBronislaw">Założenia reformy spotkały się z generalnym poparciem w organizacjach terenowych Stronnictwa, czemu dano wyraz w dyskusjach i uchwałach na zebraniach sprawozdawczo-wyborczych w kołach oraz na zjazdach gminnych.</u>
+ <u xml:id="u-12.21" who="#PoselOwsianikBronislaw">Przedstawiona przez przewodniczącego Komisji Prac Ustawodawczych posła Jerzego Bafię koncepcja reorganizacji władz terenowych mieści się w ogólnych ramach założeń ustrojowych naszego państwa demokracji ludowej, zawiera elementy twórcze i nowatorskie na miarę współczesnych potrzeb i wymagań naszego społeczeństwa.</u>
+ <u xml:id="u-12.22" who="#PoselOwsianikBronislaw">Rady narodowe stanowią trwałą i niepodważalną podstawę organizacji i funkcjonowania naszego aparatu państwowego w terenie, zgodnie z zasadami centralizmu demokratycznego.</u>
+ <u xml:id="u-12.23" who="#PoselOwsianikBronislaw">Uchwalając przedstawione projekty ustaw: o zmianie Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej oraz o utworzeniu gmin i zmianie ustawy o radach narodowych — zadecydujemy o ustanowieniu nowej struktury w radach narodowych stopnia podstawowego, usytuowanego na właściwym miejscu, bo najbliżej mieszkańców wsi i małych miast. Reforma wprowadza przewartościowania dotychczasowej rangi organu władzy i administracji państwowej na stopniu najniższym, czyniąc go ogniwem podstawowym naszego systemu rad narodowych.</u>
+ <u xml:id="u-12.24" who="#PoselOwsianikBronislaw">W imieniu Klubu Poselskiego Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego pragnę oświadczyć, że posłowie piastujący mandaty z ramienia naszego Stronnictwa głosować będą za przedstawionymi projektami ustaw z uwzględnieniem poprawek zaproponowanych przez komisje sejmowe.</u>
+ <u xml:id="u-12.25" who="#PoselOwsianikBronislaw">Projekty ustaw, nad którymi dziś debatujemy, czynią bowiem zadość powszechnie wysuwanym postulatom przez mieszkańców wsi i małych miast. Zjednoczone Stronnictwo Ludowe koncentruje swoją działalność w środowiskach wiejskich, jest więc szczególnie zainteresowane w przeprowadzeniu tej reformy i udziela jej założeniom pełnego poparcia.</u>
+ <u xml:id="u-12.26" who="#komentarz">(Oklaski).</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-13">
+ <u xml:id="u-13.0" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Głos ma poseł Michał Grendys.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-14">
+ <u xml:id="u-14.0" who="#PoselGrendysMichal">Wysoka Izbo! Rozpatrywane projekty ustaw o zmianie Konstytucji PRL oraz o utworzeniu gmin i zmianie ustawy o radach narodowych stanowić będą sankcję ustawodawczą dla reformy podziału administracyjnego wsi i struktury organów władzy oraz administracji państwowej na szczeblu podstawowym. Reforma administracji na wsi i utworzenie gmin będą miały zasadniczy wpływ nie tylko na sytuację polskiej wsi, lecz również na sytuację ponad 300 małych miast, które staną się siedzibami rad narodowych wspólnych dla gmin i miast, a zarazem centrami różnorodnych usług dla ogółu ludności poszczególnych gmin.</u>
+ <u xml:id="u-14.1" who="#PoselGrendysMichal">Problematyka małych miast — istniejącej w nich sytuacji, perspektyw i możliwości rozwoju ich funkcji — znajduje się od lat w centrum zainteresowania Stronnictwa Demokratycznego. We współpracy z miejscowymi instancjami Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej podejmowano wiele działań dla utrzymania i rozwoju funkcji miastotwórczych tych ośrodków. Poczynania lokalne w sposób istotny wspierane były przez naczelne władze państwowe. Warto przypomnieć o takich rozwiązaniach, jak: fundusz aktywizacji małych miast, fundusz miejski, konkursy gospodarności, które tworzyły pewien zasób środków pozwalających na zaspokojenie przynajmniej niektórych najpilniejszych potrzeb małych miast, sprzyjając zarazem rozwojowi różnego rodzaju słusznych inicjatyw miejscowych, aktywizacji społecznej, zacieśnianiu więzów obywateli ze swym miejscem zamieszkania.</u>
+ <u xml:id="u-14.2" who="#PoselGrendysMichal">W okresie ostatnich 10 lat w wielu małych miastach nastąpił widoczny postęp; dowodzą tego choćby dane statystyczne, dotyczące ich wyposażenia w wodociągi, kanalizację, gaz i niektóre inne urządzenia komunalne. W poważnym stopniu uległ poprawie stan estetyczny i sanitarny. Postęp nie objął jednak wszystkich miejscowości omawianej kategorii. Co więcej — mimo podejmowanych wysiłków —dysproporcje rozwojowe, zarysowujące się między miastami średniej wielkości (nie mówiąc już o wielkich ośrodkach) a miastami małymi w wielu wypadkach uległy zaostrzeniu.</u>
+ <u xml:id="u-14.3" who="#PoselGrendysMichal">Istota przedstawionych trudności leży bowiem nie tyle w wielkości środków przeznaczanych na rozwój małych miast, ile — i przede wszystkim — w niedorozwoju ich funkcji miastotwórczej.</u>
+ <u xml:id="u-14.4" who="#PoselGrendysMichal">Żadne miasto, ani wielkie, ani małe, nie może oprzeć racji swego bytu na funkcjach wewnętrznych, to jest — mówiąc najogólniej — na zaspokajaniu potrzeb własnej ludności. Racja istnienia miasta leży w sferze jego świadczeń potrzebnych krajowi, regionowi, mikroregionowi. Charakter tych świadczeń może być różny.</u>
+ <u xml:id="u-14.5" who="#PoselGrendysMichal">Miasto będące ośrodkiem przemysłowym świadczy określoną produkcję na rzecz odbiorców przeważnie z całego kraju. Uzdrowisko świadczy usługi na rzecz kuracjuszy wywodzących się z całego społeczeństwa. Miasto satelitarne spełnia różnego rodzaju funkcje służebne względem miasta — metropolii. Racją bytu i rozwoju miast najmniejszych, o stosunkowo słabiej rozwiniętych funkcjach miastotwórczych, są dziś usługi dla mikroregionu, a przede wszystkim dla rolników z okolicznych wsi. Rozwój tych usług jest zasadniczym elementem kształtowania się sytuacji małego miasta, nie spełniającego innych, bardziej wyspecjalizowanych funkcji.</u>
+ <u xml:id="u-14.6" who="#PoselGrendysMichal">W dotychczasowych warunkach główna funkcja małych miast, tj. usługi dla rolnictwa, nie rozwijała się dostatecznie. Jedną z zasadniczych przyczyn było utrzymujące się dość długo i od niedawna dopiero przezwyciężane przekonanie o stosunkowo niskiej randze społeczno-gospodarczej usług oraz o konieczności bezwzględnego priorytetu inwestycji przemysłowych. Inną, równie ważną przyczyną była dotychczasowa struktura podziału administracyjnego wsi: rozdrobnienie, wyrażające się istnieniem znacznej i tylko stopniowo zmniejszanej liczby gromad, prowadziło do podziału faktycznie istniejących mikroregionów gospodarczych na kilka jednostek administracyjnych. Tego rodzaju sytuacja nie sprzyjała rozwojowi funkcji usługowych małych miast dla całego mikroregionu, choć posiadały one naturalne warunki, aby funkcje takie pełnić.</u>
+ <u xml:id="u-14.7" who="#PoselGrendysMichal">Wszystkie te okoliczności powodowały, iż tętno życia gospodarczego, społecznego i kulturalnego w omawianej kategorii małych miast było słabe i nie przejawiało wyraźniejszych tendencji wzrostu, a wśród ich mieszkańców utrzymywały się nieraz nastroje niewiary i zniechęcenia spowodowane m.in. brakiem perspektyw co do przyszłości miasta, możliwości jego rozwoju i związania własnego losu z miejscem swego zamieszkania. Stąd zjawisko kompleksu prowincji, poczucie pozostawania na uboczu rzeczywistego nurtu życia kraju, stąd silne tendencje migracji do prężniejszych ośrodków miejskich.</u>
+ <u xml:id="u-14.8" who="#PoselGrendysMichal">Wprowadzona reforma stwarza realne podstawy do zasadniczych zmian w blisko połowie liczby małych miast. Zarówno bowiem projekty ustaw, jak i wcześniejsze decyzje polityczne i państwowe, o których pozwolę sobie jeszcze wspomnieć, tworzą zharmonizowany kompleks zamierzeń, dzięki którym każde małe miasto będzie mogło znaleźć perspektywy i możliwości rozwoju.</u>
+ <u xml:id="u-14.9" who="#PoselGrendysMichal">Utworzenie gmin będzie powołaniem do życia jednostek terytorialnych, stanowiących równocześnie autentyczne mikroregiony gospodarcze. W wielu wypadkach — „stolicą” tego mikroregionu, skupiającą na swym obszarze cały kompleks różnego rodzaju placówek administracyjnych, usługowych, obrotu towarowego, pawilonów rzemieślniczych, drobnych zakładów wytwórczych, różnego rodzaju instytucji kulturalnych, stanie się małe miasto. Tu znajdą siedziby podstawowe ogniwa handlu wiejskiego, piekarnie, masarnie, tu będą działać szkoły, placówki służby zdrowia, kina, biblioteki, świetlice, tu będzie siedziba terenowych organów władzy i administracji państwowej. Szereg barier oddzielających dotychczas miasto od jego naturalnego zaplecza, tj. od mikroregionu, ulega likwidacji. W ten sposób małe miasta zyskują szansę wydobycia się ze stanu swoistej izolacji, a wzajemne ciążenie między nimi a okolicznymi wsiami ulegnie dalszemu poważnemu wzmocnieniu. Nie muszę dowodzić, że dla wykształcenia się funkcji miastotwórczych fakt ten będzie miał poważne znaczenie.</u>
+ <u xml:id="u-14.10" who="#PoselGrendysMichal">Między miastami a przyległymi terenami rolniczymi istnieją zawsze pewne więzi, kształtujące się niezależnie od przebiegu granic administracyjnych. Między małym miastem o przeważającej funkcji usługowej a mikroregionem, pokrywającym się z obszarem gminy powstawać będą więzi o natężeniu szczególnie dużym. W toku prac nad reformą faktu tego nie można było pominąć. W rachubę mogły wchodzić dwie metody rozwiązania problemu.</u>
+ <u xml:id="u-14.11" who="#PoselGrendysMichal">Pierwsza z nich — to włączenie małych miast w obszar gmin — co oznaczałoby odebranie tym miastom ustroju miejskiego.</u>
+ <u xml:id="u-14.12" who="#PoselGrendysMichal">Druga metoda — to utrzymanie odrębności małych miast i gmin przy równoczesnym zapewnieniu ich ścisłej więzi funkcjonalnej.</u>
+ <u xml:id="u-14.13" who="#PoselGrendysMichal">Projekt przyjął za podstawę metodę drugą. Skutki takiej decyzji są daleko, idące. W naszym systemie prawnym istnieją — uzasadnione konkretnymi potrzebami — spore różnice regulacji wielu zagadnień prawnych w stosunku do miast i wsi. Są one wynikiem bądź konkretnych potrzeb gospodarczych, bądź uwzględniają pewne różnice, związane ze stylem życia na wsi i w mieście. Tę specyfikę miast wyraża pojęcie ustroju miejskiego, nakładającego na mieszkańców miast dostosowane do przyjętych form życia nieco odmienne prawa i obowiązki.</u>
+ <u xml:id="u-14.14" who="#PoselGrendysMichal">Wiadomo, że ludność nawet najmniejszych miast przywiązuje dużą wagę do wszystkiego, co łączy się z owym ustrojem miejskim. Uszanowanie tych tradycji wydaje się być w pełni uzasadnione. Projekt reformy, uznając odrębność miasta jako jednostki osiedleńczej i administracyjnej, daje temu wyraz również poprzez umocnienie społecznego samorządu miejskiego w formie komitetów osiedlowych, dla których prócz działalności społecznej, przewiduje się nadto możność przekazania niektórych funkcji z zakresu władzy publicznej. Wyrazem ścisłej więzi społeczno-ekonomicznej miasta z mikroregionem będzie natomiast utworzenie wspólnych dla gmin i miast organów władzy i administracji państwowej. Tego rodzaju organizacja władzy i administracji będzie mogła zapewnić harmonijny rozwój i mikroregionu, i jego centrum, a także uwzględniać ich słuszne lokalne interesy, integrować życie w całym mikroregionie.</u>
+ <u xml:id="u-14.15" who="#PoselGrendysMichal">Na podkreślenie zasługuje fakt, że omawiana w obecnej debacie reforma, tworząc rzeczowe i prawne podstawy do utworzenia prężnych organizacyjnie i wyposażonych w odpowiednią kadrę ośrodków administracji państwowej pozwala już obecnie na dość istotną, a w przyszłości — na jeszcze szerszą decentralizację zadań pomiędzy powiatowymi a gminnymi i wspólnymi dla miast i gmin radami narodowymi. Pozwala również na kompleksowe unormowanie systemu koordynacji poziomej w skali gminy — względnie miasta i gminy. W ten sposób zrealizowana zostanie postulowana powszechnie przez rolników zasada, by wszystkie ich podstawowe sprawy gospodarcze, administracyjne, socjalne i kulturalne mogły być załatwiane w jednej miejscowości, niezbyt odległej od miejsca zamieszkania. Powinno to także wpłynąć w zasadniczy sposób na zwiększenie aktywności ludności gmin i małych miast, aktywności, która wyrazi się m.in. w czynach społecznych i innych formach zaangażowania społecznego.</u>
+ <u xml:id="u-14.16" who="#PoselGrendysMichal">Reforma wejdzie w życie w warunkach, gdy wdrażane są już obecnie decyzje polityczne i państwowe dotyczące rozwoju usług. Można zatem mówić o zbiegu dwu ważnych czynników wpływających na zwiększenie szans rozwoju małych miast.</u>
+ <u xml:id="u-14.17" who="#PoselGrendysMichal">Warto też wspomnieć, że równocześnie z dyskutowanymi dziś projektami wejdzie w życie ustawa o organizacji i wykonywaniu rzemiosła, sprzyjająca rozwojowi w małych miastach usług o rozproszonym popycie, co również mieć będzie znaczenie dla umacniania ekonomicznych podstaw rozwoju małych miast.</u>
+ <u xml:id="u-14.18" who="#PoselGrendysMichal">Wysoka Izbo! Uchwalenie przez Sejm projektów rozważanych ustaw zamknie etap prac, zmierzających do realizacji programu społeczno-gospodarczego rozwoju kraju zawartego w uchwale VI Zjazdu Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej. Otwiera zarazem kolejny etap prac wprowadzania i wdrażania ustaw.</u>
+ <u xml:id="u-14.19" who="#PoselGrendysMichal">W stosunku do projektu norm dziś rozpatrywanych wypada stwierdzić, że przygotowano je starannie — myślę tu przede wszystkim o przygotowaniach politycznych, a także organizacyjnych i technicznych. Konieczne jest, aby wdrożenie nowych zasad następowało przy czynnym i świadomym poparciu całej ludności gmin i małych miast, aby odbywało się w atmosferze zrozumienia celu i sensu reformy i poczucia wspólnych, słusznie pojmowanych interesów. Wynika stąd obowiązek dla wszystkich władz terenowych, by w swym działaniu opierały się na współpracy z miejscową ludnością.</u>
+ <u xml:id="u-14.20" who="#PoselGrendysMichal">Klub Poselski Stronnictwa Demokratycznego, w imieniu którego mam zaszczyt przemawiać, będzie głosował za projektami obu ustaw wraz z poprawkami proponowanymi przez komisje sejmowe.</u>
+ <u xml:id="u-14.21" who="#PoselGrendysMichal">Pragnę jednocześnie zapewnić, że wszystkie ogniwa Stronnictwa Demokratycznego, a zwłaszcza komitety i koła działające w małych ośrodkach miejskich włączą się, we współdziałaniu z Polską Zjednoczoną Partią Robotniczą i Zjednoczonym Stronnictwem Ludowym, w prace nad wprowadzeniem reformy w życie i zaangażują pełny zasób swych możliwości i środków, czyniąc to w przekonaniu o pozytywnych rezultatach, jakie reforma przyniesie zarówno wsi, jak i małym miastom, zarówno mikroregionom, jak i całemu krajowi.</u>
+ <u xml:id="u-14.22" who="#komentarz">(Oklaski).</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-15">
+ <u xml:id="u-15.0" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Głos ma poseł Czesława Kotarska.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-16">
+ <u xml:id="u-16.0" who="#PoselKotarskaCzeslawa">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Z naszej dyskusji wyłania się kompleksowa i zwarta koncepcja przyszłych gmin jako czynnika integracji wszelkich poczynań ekonomicznych, społecznych i kulturalnych na swoim terenie. Koncepcja ta jest w stanie porwać i zainteresować społeczeństwo żyjące na rozległych terenach wiejskich. Rysuje się bowiem przed nami konkretny obraz przyszłej wsi nowoczesnej i postępowej, wsi, gdzie warunki życia będą się stosunkowo szybko wyrównywały do poziomu miejskiego, zachowując wszakże te specyficzne cechy życia wiejskiego, które są cenne, wartościowe i które należy za wszelką cenę utrwalić. Będzie to kontakt z przyrodą, integracja i ścisła więź w stosunkach międzyludzkich, bliższych i żywszych niż mogą istnieć w dużych aglomeracjach miejskich. Będzie to także łatwiejsza do zachowania ochrona naturalnego środowiska człowieka. Słowem, zachowując wszelkie walory i uroki polskiej wsi pragniemy poprzez mocne, dobrze zorganizowane i operatywne gminy przyspieszyć i rozszerzyć nurt rozwojowy w całym kraju. Chcemy, aby na zawsze odeszły od nas relikty Polski — „B”, zacofanej, żyjącej ospale, nie dającej mieszkańcom szans pełnego rozwoju.</u>
+ <u xml:id="u-16.1" who="#PoselKotarskaCzeslawa">Chciałabym w swoim wystąpieniu zwrócić uwagę obywateli posłów na wielką liczbę potencjalnych sojuszników tych postulowanych przez nas przemian. Są nimi kobiety wiejskie. W miarę jak postępować będzie uprzemysłowienie i urbanizacja naszego kraju, a jest to nieuchronnie związane z dalszym postępem, rola kobiet w gospodarstwie wiejskim będzie wzrastać. Jesteśmy tego świadkami w woj. katowickim, najbardziej uprzemysłowionym regionie naszego kraju, gdzie poziom rolnictwa w przeważającej części zależy od kobiet wiejskich, bo siłę i uwagę mężczyzn coraz bardziej pochłania praca w przemyśle. Trzeba więc już dziś, wdrażając doniosłe reformy organizacyjne na terenie kraju, nakierować działalność naszej nowej terenowej administracji i wszystkich jej transmisji społecznych, ekonomicznych i kulturalnych na wykorzystanie i uaktywnienie tych ogromnych rezerw ludzi dobrej woli. Należy właściwie wykorzystać pracowitość i inicjatywę kobiety wiejskiej.</u>
+ <u xml:id="u-16.2" who="#PoselKotarskaCzeslawa">Działalność ogromnej rzeszy kobiet jest już zorganizowana w ramach Związku Kółek Rolniczych — w 35 tysiącach kół gospodyń wiejskich. Koła te obejmują swym zasięgiem ponad 1 100 tys. kobiet. W organach samorządowych pracuje 128 tys. działaczek. Kobiety zrzeszone w wiejskiej organizacji mają już poważny dorobek w pracy społecznej, gospodarczej i kulturalnej. Przyczyniają się walnie do kształtowania się społecznych, obywatelskich postaw mieszkańców wsi.</u>
+ <u xml:id="u-16.3" who="#PoselKotarskaCzeslawa">Duża dynamika rozwoju ruchu kobiecego na wsi i bogate treści jego pracy stwarzają warunki do coraz lepszego spełniania przez koła gospodyń wiejskich ich organizatorskiej, inspirującej i społeczno-wychowawczej roli w środowisku kobiet wiejskich, a zwłaszcza w pobudzaniu inicjatyw i integrowaniu tego środowiska na rzecz dalszych przeobrażeń wsi i produkcji rolnej.</u>
+ <u xml:id="u-16.4" who="#PoselKotarskaCzeslawa">Działalność kobiet zrzeszonych w kołach gospodyń wiejskich jest różnorodna. Koncentruje się ona na kształtowaniu opinii społecznej i postaw kobiet w stosunku do wszystkich przejawów życia społecznego, politycznego oraz gospodarczego naszego kraju. Upowszechnienie postępu w wiejskim gospodarstwie i na tej podstawie intensyfikacja rolnictwa i wzrost stopy życiowej rodziny wiejskiej — oto drugi ważny element tej działalności. Łączy się z tym potrzeba zawodowej aktywizacji kobiet i podnoszenia ich kwalifikacji rolniczych. Rozwijanie opieki nad dziećmi wiejskimi, a także stała działalność na rzecz poprawy stanu higieniczno-sanitarnego wsi — oto w skrócie zakres zainteresowań i konkretnej pracy wiejskiej organizacji kobiecej.</u>
+ <u xml:id="u-16.5" who="#PoselKotarskaCzeslawa">Wysoki Sejmie! Około 1 milion, czyli jedna czwarta gospodarstw rolnych prowadzona jest już dziś przez kobiety. Nie przychodzi im to łatwo. Jakże często odczuwają one dotkliwie braki w swym wykształceniu zawodowym, potrzebę pomocy i porady, a także marzą o tym, aby postęp techniczny wkraczający na wieś, można było szerzej stosować w produkcji rolnej i hodowlanej. Stąd też — wierzcie — to one właśnie najbardziej niecierpliwie czekają na postęp, na nowoczesność, która jest dla nich jedyną szansą wyzwolenia z drobnotowarowej gospodarki, z kilkunastogodzinnego dnia pracy, z kręgu zajęć przekraczających nieraz ich siły fizyczne.</u>
+ <u xml:id="u-16.6" who="#PoselKotarskaCzeslawa">Czekają na dobre usługi. Rozwój tych usług jest niewspółmiernie niski w stosunku do potrzeb. Gminna spółdzielczość, zobowiązana do organizacji usług, działa często wręcz niemrawo.</u>
+ <u xml:id="u-16.7" who="#PoselKotarskaCzeslawa">Daleko jeszcze jest do stworzenia takiej sytuacji, aby wiejski klient był oczekiwany w GS, by nie był traktowany jako niewygodny natręt, by rzetelnie i życzliwie załatwiono jego sprawy.</u>
+ <u xml:id="u-16.8" who="#PoselKotarskaCzeslawa">Otóż wszyscy oczekujemy, że na odcinku wiejski producent — GS dokonają się po utworzeniu gmin poważne przemiany. Zadaniem gminy będzie dopilnowanie tych przemian, pośredniczenie między ludnością wiejską a instytucjami mającymi pomagać rolnictwu w wypełnianiu ważnych zadań gospodarczych. W gminach mają powstać ożywione ośrodki handlowe i usługowe; skupiać się tu będzie działalność wiejskiego rzemiosła. Nasze obserwacje z okresu przygotowawczego do reorganizacji władzy terenowej nie budzą jeszcze entuzjazmu. Ani GS, ani kółka rolnicze nie są jeszcze przygotowane do wypełnienia obowiązków w zreformowanym systemie władzy terenowej.</u>
+ <u xml:id="u-16.9" who="#PoselKotarskaCzeslawa">Kółka rolnicze, a także wszystkie instytucje pracujące na rzecz rolnictwa, potrzebują dalszych uprawnień, środków, a przede wszystkim mądrej inspiracji, jak podejmować potrzebne wsi organizatorskie przedsięwzięcia. Tej inspiracji oczekuje wieś od nowych urzędów gminnych, obejmujących swym działaniem całokształt problemów życia na wsi i w małych miasteczkach.</u>
+ <u xml:id="u-16.10" who="#PoselKotarskaCzeslawa">Jak wiadomo, różne będą typy gmin, zależnie od specyfiki terenowej. Otóż w każdym z przewidywanych typów należy położyć nacisk na inne czynniki pobudzające inicjatywę wsi w najważniejszym dla niej kierunku.</u>
+ <u xml:id="u-16.11" who="#PoselKotarskaCzeslawa">W gminach typowo rolniczych, gdzie większość mieszkańców stanowią indywidualni gospodarze, należy organizować inicjatywy produkcyjne, zespołowe. Kobiety wiejskie są zainteresowane takimi formami gospodarowania. Chcą i mogą jednoczyć się i wspólnymi siłami prowadzić zespołową uprawę np. warzyw, sadów, odchowanie piskląt i brojlernie, wychów tuczu itp. Przyszłe gminy powinny w tym zakresie ściśle współpracować z organizacjami kobiecymi, pomagać im w uzyskaniu środków na podejmowanie takich inicjatyw, a także w zdobywaniu wiedzy umożliwiającej uzyskiwanie z gospodarczej działalności istotnych efektów.</u>
+ <u xml:id="u-16.12" who="#PoselKotarskaCzeslawa">W gminach o przewadze gospodarstw uspołecznionych należy dopomóc w nawiązaniu ścisłej współpracy między wsią indywidualną i pracownikami PGR czy spółdzielcami. Kobiety zatrudnione w PGR na ogół nie są zorganizowane, a przecież mogą i powinny być objęte działaniem kół gospodyń wiejskich. Nie ma wszakże przeszkód, aby i one dołączały się do podejmowanych przez kobiety zrzeszone inicjatyw produkcyjnych i społecznych. Im też przyda się dodatkowy zarobek za uzyskane plony, a także instruktaż, jak ulepszać i ułatwiać życie swojej rodzinie, jak ją żywić, wychowywać dzieci itp.</u>
+ <u xml:id="u-16.13" who="#PoselKotarskaCzeslawa">W gminach położonych na terenach nadających się do zorganizowania na szerszą skalę przedsięwzięć rekreacyjnych koła gospodyń wiejskich powinny uzyskać pomoc i poradę, jak się zabrać do wszechstronnej i dobrze zorganizowanej obsługi turystów i wczasowiczów. Gmina powinna przyczynić się, aby podlegające jej gestii filie SOP udzielały długoterminowych pożyczek w celu zorganizowania dobrej bazy noclegowej i umożliwienia osobom (lub lepiej zespołom), które chciałyby się tego podjąć, prowadzenia stołówek i jadłodajni dla urlopowiczów.</u>
+ <u xml:id="u-16.14" who="#PoselKotarskaCzeslawa">Jak z tego wynika, zakres działalności kobiet wiejskich może być bardzo szeroki. Trzeba jednak zwrócić uwagę na te możliwości, propagować je, a gdy wzbudzą zainteresowanie — dopomóc w ich realizacji.</u>
+ <u xml:id="u-16.15" who="#PoselKotarskaCzeslawa">Zrozumiałe, że takie poczynania wymagać będą od pracowników gminnych urzędów i gminnych rad narodowych, jako przedstawicieli społeczeństwa, bardzo ścisłej więzi z mieszkańcami. Czy będą oni w stanie tego dokonać? Pewna jestem, że tak. Przecież w gminnych urzędach, składających się z kadr wyszkolonych, będzie można znaleźć fachowych opiekunów bardzo różnorodnych gałęzi gospodarczych i kulturalnych.</u>
+ <u xml:id="u-16.16" who="#PoselKotarskaCzeslawa">Wysoka Izbo! Organizacje kobiece mają przed sobą dużą przyszłość i ogromne zadania w dziedzinie gospodarczo-społecznej. Nowe gminy powinny to dostrzec i włączyć kobiecą, prężną organizację do skoncentrowanego, Wspólnego frontu walki o nowoczesną wieś. Włączając się do prac komisji przy gminnych radach narodowych i komitetach Frontu Jedności Narodu, koła gospodyń wiejskich mogą skutecznie przyczyniać się do intensyfikacji produkcji rolniczej, wdrażając zasady postępu i kultury agrotechnicznej nabyte na systematycznych kursach szkoleniowych.</u>
+ <u xml:id="u-16.17" who="#PoselKotarskaCzeslawa">W świecie istnieje tendencja, aby producent rolniczy nie sprzedawał surowego, nie przetworzonego produktu, za który otrzymuje niższe ceny, a uszlachetniał go i zbywał jako półprodukt z większym zyskiem. Mieszkańcy naszej wsi wiedzą o tym. Istnieją warunki do podjęcia na wsi takich przedsięwzięć, jak np. tworzenie lokalnych przetwórni produktów rolniczych i runa leśnego. Trzeba tym inicjatywom wyjść naprzeciw, ośmielić producentów i ułatwić realizację przedsięwzięć. Taka organizatorska rola gminy umożliwiłaby wielu chętnym uzyskanie z tego tytułu atrakcyjnego zajęcia i zarobku.</u>
+ <u xml:id="u-16.18" who="#PoselKotarskaCzeslawa">W zakresie problematyki socjalnej szczególną uwagę należy zwrócić na zorganizowanie wszechstronnej opieki nad dziećmi, zwłaszcza w lecie. Powinna obowiązywać i być ściśle przestrzegana zasada, że w czasie pilnych prac potowych wszystkie dzieci w każdej wsi znajdą fachową opiekę i nie będę utrudniać pracy dorosłym. Często podejmowaną przez koła gospodyń wiejskich inicjatywę działalności kulturalno-oświatowej można rozszerzyć o inspirowanie budowy placów gier i zabaw, opiekę nad sportem itp. Organizacje kobiece pragną również aktywnie uczestniczyć w pracach ośrodków oświatowych, pozostających w gminach i na tej podstawie doskonalić współpracę wychowawczą z młodzieżą oraz między domem i szkołą.</u>
+ <u xml:id="u-16.19" who="#PoselKotarskaCzeslawa">W planach obsady kadrowej przewidziano etaty dla instruktorek prowadzących działalność wśród kobiet. Działalność taka jest niezmiernie potrzebna. Niestety, jak na razie — w toku prac organizacyjnych wokół obsady przyszłych gmin, okazało się, że często brak jest odpowiednich sił fachowych. Ten brak trzeba szybko nadrobić. Najlepiej byłoby stworzyć tego typu kursy pomaturalne, które by z pewnością cieszyły się dużym powodzeniem, zwłaszcza wśród dziewcząt pochodzących ze wsi.</u>
+ <u xml:id="u-16.20" who="#PoselKotarskaCzeslawa">Wysoka Izbo! Jak z tego wynika, aktywne włączenie kobiet wiejskich do interesującego wszystkie postępowe siły rozwoju wsi działania przyszłych gmin, przyczyni się w poważnym stopniu do ożywienia terenu. Gmina przestanie być tylko urzędem, do którego obywatel odnosi się krytycznie i nieufnie, a stanie się ostoją i ośrodkiem wszystkich pozytywnych poczynań mieszkańców.</u>
+ <u xml:id="u-16.21" who="#PoselKotarskaCzeslawa">Tak to rozumiemy i do tego będziemy dążyć, uznając że nawiązanie więzi między władzą terenową a obywatelem jest najważniejszym elementem tej reformy. Obywatel musi nabrać przekonania, że wszelkie jego mądre, indywidualne czy zespołowe poczynania znajdą w urzędzie gminnym gorliwego protektora i pomocnika. I, że jakkolwiek na odcinku gmina — obywatel wystąpią pewne formy działania administracyjnego, to nic nie stanie na przeszkodzie wykorzystywaniu oddolnych inicjatyw. Więcej — że bez tych inicjatyw nawet najlepszy i najmądrzejszy naczelnik gminy i jego najlepsza kadra nie zdołają osiągnąć długofalowych celów rozwojowych.</u>
+ <u xml:id="u-16.22" who="#PoselKotarskaCzeslawa">Gmina musi stać się mikroregionem gospodarczym, realizującym prawidłową gospodarkę terenową w stałej więzi z ludnością wiejską. Ludność ta musi nabrać przekonania, że nic jej nie spadnie z nieba, że wszelkie potrzebne udogodnienia musi sobie w tej ścisłej współpracy ze swoją gminą sensownie zaplanować i wypracować.</u>
+ <u xml:id="u-16.23" who="#komentarz">(Oklaski).</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-17">
+ <u xml:id="u-17.0" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Głos ma poseł Witold Jankowski.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-18">
+ <u xml:id="u-18.0" who="#PoselJankowskiWitold">Obywatelu Marszałku! Wysoka Izbo! Zespół aktów prawnych, które są przedmiotem naszej debaty, ima potrójnie doniosłe znaczenie.</u>
+ <u xml:id="u-18.1" who="#PoselJankowskiWitold">Po pierwsze — akty te dotyczą bezpośrednio blisko połowy ludności kraju, zamieszkującej wsie i małe miasteczka.</u>
+ <u xml:id="u-18.2" who="#PoselJankowskiWitold">Po drugie — reforma powinna mieć, zgodnie z jej założeniem, korzystny wpływ na ogólne tempo społecznego i ekonomicznego rozwoju mikroregionu, a przede wszystkim rozwoju rolnictwa, a więc tej dziedziny gospodarki narodowej, której rezultaty mają aktualnie ogromne znaczenie dla dynamiki całego postępu społeczno-ekonomicznego, a szczególnie dla zaopatrzenia ludności w produkty rolne.</u>
+ <u xml:id="u-18.3" who="#PoselJankowskiWitold">Po trzecie — jest to ważny etap w procesie doskonalenia i modernizacji władzy i administracji państwowej, uczynienia jej bardziej sprawną, sprężystą i efektywną, odpowiadającą aktualnym i przyszłościowym wymogom rozwoju kraju. Etap ten obejmuje dziś najniższy szczebel władzy i administracji państwowej z zachowaniem starej struktury i sposobu działania prezydiów powiatowych i wojewódzkich rad narodowych. Powstaje w związku z tym problem, który warto tutaj postawić, bo sprawa jest przedmiotem zrozumiałego zainteresowania opinii publicznej, dotyczący analogicznej reformy obejmującej powiaty i województwa. Sprawa ta wydaje się tym bardziej aktualna, że zróżnicowanie w strukturze i metodach działania władzy i administracji państwowej, powstałe po utworzeniu gmin i urzędów gminnych, stwarzać będzie potrzebę niejednej inicjatywy w sferze sprawnego współdziałania i współpracy tych trzech instancji: wojewódzkiej, powiatowej i gminnej.</u>
+ <u xml:id="u-18.4" who="#PoselJankowskiWitold">Wysoka Izbo! Dyskutowane projekty ustaw, a także przedstawione równocześnie Wysokiemu Sejmowi projekty rozporządzeń wykonawczych Rady Ministrów, stwarzają ramy, w których kształtować się będzie na nowych zasadach społeczno-ekonomiczne życie nowo utworzonych gmin, działalność przedstawicielskich organów władzy oraz administracji, a także kształtować się będzie nowy model gminy — jako wyraźnie określonego ośrodka administracyjnego, gospodarczego i kulturalnego konkretnego mikroregionu.</u>
+ <u xml:id="u-18.5" who="#PoselJankowskiWitold">Wydaje się, a sądzę, że nie będę w tym przekonaniu odosobniony, że nie stworzymy niejako automatycznie, już zaraz z dniem 1 stycznia, to jest po wejściu w życie obecnych projektów ustaw, takich wzorcowych gmin, jakie chcielibyśmy widzieć i jakie zostały zaplanowane. Będzie to z pewnością cały proces, proces złożony i nie pozbawiony trudności. Chodzi teraz o to, aby proces ten przebiegał jak najsprawniej i zakończył się pełnym osiągnięciem założonych celów.</u>
+ <u xml:id="u-18.6" who="#PoselJankowskiWitold">Przemawiając w imieniu Koła Poselskiego — „Pax”, chciałbym skierować szczególniejszą uwagę na kilka elementów tego procesu.</u>
+ <u xml:id="u-18.7" who="#PoselJankowskiWitold">Pierwszym takim elementem wydaje się problem integracji społeczności zamieszkującej nowo utworzoną jednostkę — gminę — wokół wspólnych zadań.</u>
+ <u xml:id="u-18.8" who="#PoselJankowskiWitold">Wiadomo, że reforma sięga głęboko w dotychczasową strukturę terytorialną wsi. W miejsce dotychczas istniejących 4 313 gromad i gromadzkich rad narodowych, 314 miejskich rad narodowych i 54 rad osiedlowych powstanie około 2 400 gmin. Układ ten jest już zresztą znany wszystkim zainteresowanym, a uzasadnione postulaty ludności odnośnie do takiego czy innego rozwiązania terytorialnego zostały w miarę możliwości uwzględnione. Od strony formalnej sprawa wydaje się więc załatwiona. Pozostaje jednak jeszcze z całą pewnością do przezwyciężenia wiele hamulców w sferze świadomości. Nie obce są nam przecież spotykane na terenie wiejskim zjawiska partykularyzmów, które niejednokrotnie prowadzą nawet do konfliktów i sporów.</u>
+ <u xml:id="u-18.9" who="#PoselJankowskiWitold">Konieczność wytworzenia nowych więzi integrujących pojawia się jednak przede wszystkim, kiedy spojrzymy na ponad stutysięczną rzeszę dotychczasowych radnych w^ ^gminach, miasteczkach i osiedlach, którzy niedługo spotkają się razem i podejmą pracę w nowych układach gminnych rad narodowych czy wspólnych radach narodowych miasta i gminy. Od aktywności tych radnych, od umiejętności całościowego spojrzenia na potrzeby, zadania i możliwości, spojrzenia ponad partykularyzmy i interesy lokalne, zależy przede wszystkim, czy nowo utworzony organ władzy państwowej i podstawowy organ samorządu społecznego na terenie gminy — jak go określa projekt ustawy — wyposażony obecnie w szeroki zakres uprawnień i kompetencji, będzie spełniał należycie swoje zadania.</u>
+ <u xml:id="u-18.10" who="#PoselJankowskiWitold">Wytworzenie tych nowych więzi, poczucia wspólnoty interesów, zadań i obowiązków, zdynamizowanie aktywności radnych i całej społeczności mieszkańców gminy powinno stać się szczególnie w najbliższym okresie przedmiotem wytężonej pracy społeczno-politycznej.</u>
+ <u xml:id="u-18.11" who="#PoselJankowskiWitold">W tym miejscu trzeba pamiętać, że na terenach nowych gmin istnieją parafie ze swoją działalnością duszpasterską i ze swoimi potrzebami, parafie spełniające — obok swej zasadniczej funkcji religijnej — także niebagatelne funkcje społeczno-moralne. Jest sprawą niezwykle istotną, aby duchowieństwo parafialne wsi i miasteczek, znane ze swej patriotycznej i społecznej postawy, uczestniczyło we właściwych sobie formach w kształtowaniu tego procesu integracji i w pobudzaniu ducha aktywności społecznej wśród swoich wiernych.</u>
+ <u xml:id="u-18.12" who="#PoselJankowskiWitold">Ruch społecznie postępowy — „Pax”, współpracujący z duchowieństwem, podjął z nim wspólne rozmowy i dyskusje nad postępowymi wartościami i ogólnoobywatelskimi zadaniami obecnej reformy.</u>
+ <u xml:id="u-18.13" who="#PoselJankowskiWitold">Obok integracji społeczności zamieszkującej przyszłą gminę lub połączone z gminą miasto, jako kolejny problem istotny dla prawidłowego wdrażania reformy i funkcjonowania nowego układu władzy i administracji na szczeblu gminy, chciałbym wymienić właściwe współdziałanie i współpracę między gminną radą narodową i jej prezydium jako instancją stanowiącą — z jednej strony, a naczelnikiem gminy jako organem wykonawczym — z drugiej strony.</u>
+ <u xml:id="u-18.14" who="#PoselJankowskiWitold">Niewątpliwie centralną postacią gminy staje się w nowej strukturze naczelnik. Chodzi o to, aby nie stał się on jednak postacią samotną, działającą w izolacji od społeczności gminnej.</u>
+ <u xml:id="u-18.15" who="#PoselJankowskiWitold">Zarówno projekt ustawy o utworzeniu gmin, jak i projekty rozporządzeń wykonawczych Rady Ministrów wyraźnie określają wysoką rangę i nową funkcję gminnej rady narodowej jako organu władzy państwowej i podstawowego organu samorządu społecznego. Tak samo brzmią komentarze najwyższych przedstawicieli władz partyjnych i państwowych. Podobnie i poprawka, wniesiona do preambuły projektu ustawy przez komisje sejmowe, wyraźnie podkreśla, że celem reformy jest między innymi pogłębienie demokracji socjalistycznej i dalsze wzmocnienie roli i autorytetu rad narodowych na terenach wiejskich.</u>
+ <u xml:id="u-18.16" who="#PoselJankowskiWitold">Gminna rada narodowa wyposażona zostaje obecnie w szeroki zakres kompetencji, których przed tym nigdy nie posiadały gromadzkie rady narodowe. Rzecz w tym, aby z tych uprawnień w pełni korzystała, żeby miała zawsze świadomość, że jest zarówno organem przedstawicielskim władzy państwowej, jak i organem samorządu społecznego.</u>
+ <u xml:id="u-18.17" who="#PoselJankowskiWitold">Partnerem rady narodowej i jej prezydium staje się naczelnik mianowany przez przewodniczącego prezydium WRN. Naczelnik podporządkowany jest podwójnie. Raz — gminnej radzie narodowej, ponieważ według projektu ustawy działać ma zgodnie z kierunkami ustalonymi przez gminną radę i składać jej sprawozdania ze swej działalności i wykonywania uchwał rady. Po drugie — jako organ administracji państwowej I instancji — podporządkowany jest swym władzom nadrzędnym i wykonuje ich zarządzenia. Naczelnik będzie miał liczne uprawnienia i obowiązki, o których mówi projekt ustawy, a jeszcze precyzyjniej — projekt rozporządzenia wykonawczego Rady Ministrów. Ten szeroki zespół uprawnień czyni z naczelnika — zgodnie zresztą z intencją reformy — silny organ władzy wykonawczej. Dla usprawnienia aparatu administracyjnego państwa i zbliżenia organu podejmującego decyzje do obywatela — jest to bezsprzecznie kierunek słuszny.</u>
+ <u xml:id="u-18.18" who="#PoselJankowskiWitold">Nasuwa się jednak pytanie, na które pełnej i ostatecznej odpowiedzi udzieli nam praktyka, pytanie — czy w tym szczególnym usytuowaniu pozycji naczelnika nie tkwi także potencjalne niebezpieczeństwo jego samotności i izolacji. Przez samotność i izolację rozumiem taką sytuację, w której naczelnik zaabsorbowany rozlicznymi obowiązkami, względnie wykonujący przede wszystkim polecenia swoich władz nadrzędnych, nie będzie dostrzegał rady narodowej i jej rangi, względnie rada narodowa, a zwłaszcza jej prezydium zajmie w stosunku do naczelnika pozycję tylko biernego obserwatora i nie stanie się jego autentycznym partnerem w codziennym współdziałaniu.</u>
+ <u xml:id="u-18.19" who="#PoselJankowskiWitold">Obie sytuacje byłyby, oczywiście, niezgodne z duchem reformy. Co więcej, byłyby zagrożeniem dla efektywności i prawidłowości nowego systemu sprawowania władzy na szczeblu gminy, ponieważ prawdą, której nie potrzeba udowadniać, jest, że władza wtedy sprawowana jest efektywnie, kiedy opiera się na aktywności społecznej i podporządkowuje się społecznej kontroli.</u>
+ <u xml:id="u-18.20" who="#PoselJankowskiWitold">Prawidłowego rozwiązania nie da się zadekretować, chociaż jasne i precyzyjne normy prawne są niezbędne dla uniknięcia sytuacji dwuznacznych i potencjalnie konfliktowych.</u>
+ <u xml:id="u-18.21" who="#PoselJankowskiWitold">Istota rzeczy tkwi przede wszystkim w ludziach, w ich postawie, zaangażowaniu i podejściu do społecznych obowiązków. Myślę, że w toku realizacji reformy gromadzić się będą w tym zakresie obserwacje i doświadczenia, które pozwolą na ewentualne wyciągnięcie odpowiednich wniosków.</u>
+ <u xml:id="u-18.22" who="#PoselJankowskiWitold">Wysoka Izbo! Likwidacja gromad i utworzenie gmin pociągnie za sobą duże zmiany ilościowe, a także jakościowe w dziedzinie obsady kadrowej nowych urzędów gminnych. Część dotychczasowych pracowników gromadzkich rad narodowych już odeszła, względnie odejdzie z zajmowanych dotąd stanowisk. Czy jednak w każdym indywidualnym wypadku było to konieczne i obiektywnie uzasadnione? Są bowiem wśród tej grupy ludzie, którzy niejednokrotnie wiele lat spędzili pracując w radach narodowych i mają za sobą poważny dorobek społecznego działania. Dla wielu z nich konieczność porzucenia dotychczasowej placówki stanowi poważne przeżycie i budzi niejednokrotnie subiektywne poczucie pokrzywdzenia.</u>
+ <u xml:id="u-18.23" who="#PoselJankowskiWitold">Wiadomo, że problem ten nie jest przez kompetentne władze bagatelizowany i że podjęty został wysiłek, aby odchodzącym, którzy z tych czy innych powodów nie mieszczą się w strukturze etatów gminnych, zaproponować i zapewnić pracę zgodną z posiadanymi kwalifikacjami w innych placówkach na terenie zamieszkania. Nie zawsze jest to jednak sprawa łatwa, a czasem nawet nie jest możliwa do zrealizowania. Tym niemniej jednak powinna być w każdym indywidualnym wypadku z należną troską i starannością rozpatrywana i rozwiązywana przy pełnym poszanowaniu konkretnego człowieka, jego dotychczasowego dorobku i społecznej postawy.</u>
+ <u xml:id="u-18.24" who="#PoselJankowskiWitold">Sprawne funkcjonowanie nowo powołanego aparatu wykonawczego w gminie będzie niewątpliwie zależało od kadry pracowników, którym powierzone zostaną nowe, rozległe zadania i obowiązki. Praca tej kadry rozstrzygnie w ostatecznym rachunku, czy w szerokim odczuciu społecznym mieszkańców wsi i miasteczek reforma wniosła istotne wartości, przybliżyła władzę do obywatela. Czy usprawniła i poprawiła styl i kulturę pracy, czy rzeczywiście zlikwidowała tak dokuczliwe dotąd wędrówki po urzędową pieczątkę.</u>
+ <u xml:id="u-18.25" who="#PoselJankowskiWitold">Ta w dużej części nowa kadra powinna się więc rekrutować z najlepszego i najbardziej sprawdzonego w pracy społecznej aktywu. Chciałbym dodać, że także terenowe jednostki organizacyjne Stowarzyszenia — „Pax” — oddziały powiatowe — mają w swych szeregach działaczy, którzy reformę traktują jako możliwość podjęcia również przez nich odpowiedzialnej pracy w nowym aparacie administracyjnym.</u>
+ <u xml:id="u-18.26" who="#PoselJankowskiWitold">Wysoka Izbo! Podstawowym czynnikiem kształtowania życia gminy będą nowe zasady gospodarki budżetowo-finansowej. Gminne rady narodowe uchwalać będą roczne i wieloletnie plany społeczno-gospodarcze, w których ujęte zostaną nie tylko zadania własne i podległych jednostek organizacyjnych, ale również — w ramach uprawnień koordynacyjnych — zadania, które realizować będą nie podporządkowane jej instytucje, organizacje gospodarcze i społeczne, powołane do zaspokajania potrzeb gminy i jej mieszkańców.</u>
+ <u xml:id="u-18.27" who="#PoselJankowskiWitold">Równolegle gminne rady narodowe uchwalać będą plany finansowania zadań objętych wieloletnimi programami oraz roczne budżety, przy czym powinny one obracać się w granicach finansowego i materiałowego pokrycia zamierzeń zawartych w planach społeczno-gospodarczego rozwoju gminy. Przyjmuje się przy tym zasadę, że wydatki przewidziane w planie finansowania i w budżecie powinny znajdować pokrycie przede wszystkim w dochodach własnych gminnej rady narodowej. Oczywiście, dochody te nie będą prostą sumą dochodów dotychczasowych gromadzkich rad narodowych, ponieważ w nowym systemie zwiększone zostaną m.in. przez wpłaty z przedsiębiorstw i zakładów uspołecznionych i z innych źródeł. Podobnie powiększony zostanie fundusz gminny, a poprawki wprowadzone do projektu ustawy o funduszu gminnym stworzyły większe możliwości jego wzbogacenia.</u>
+ <u xml:id="u-18.28" who="#PoselJankowskiWitold">Pomijam szczegóły nowego systemu gospodarki budżetowo-finansowej, ograniczając się do stwierdzenia, że obowiązujące w tym zakresie nowe zasady stwarzają rzeczywiście korzystne perspektywy dla rozwijania samodzielności i samorządności gminnych rad narodowych. Chciałbym jednak zwrócić uwagę na nietrudny zresztą do odkrycia fakt, że tym większe będą dochody gminy, a więc tym większe będą jej możliwości finansowania nowych zadań, im wyższy stopień rozwoju gospodarczego osiągnęła ona już dziś. Natomiast gminy zaniedbane, słabo rozwinięte, będą miały skromniejsze środki finansowe własne, chociaż ich potrzeby będą — przeciwnie — znacznie większe.</u>
+ <u xml:id="u-18.29" who="#PoselJankowskiWitold">Sądzę, że tego zjawiska nie można nie brać pod uwagę zarówno przy kształtowaniu planów społeczno-gospodarczych tych właśnie gmin zaniedbanych, jak i w polityce dotowania gmin z budżetu powiatowych rad narodowych, uwzględniając te dysproporcje potrzeb i możliwości.</u>
+ <u xml:id="u-18.30" who="#PoselJankowskiWitold">Przechodzę do ostatniego zagadnienia, które chciałbym poruszyć. Reforma, którą podejmujemy, dotyczy nowego modelu i struktury władz terenowych na wsi i w małych miasteczkach. Ale jej celem, bynajmniej nie drugorzędnym, jest stworzenie silnych ekonomicznie i prężnych ośrodków życia społecznego, kulturalnego i gospodarczego. Równolegle z podziałem administracyjnym i wdrażaniem nowego modelu władzy musi więc być podjęta praca związana ze zmianą struktur wszystkich instytucji działających na terenie wsi.</u>
+ <u xml:id="u-18.31" who="#PoselJankowskiWitold">W każdej gminie mają bowiem powstać odpowiednio zorganizowane placówki gospodarcze, zaopatrzeniowe, usługowe, socjalno-kulturalne i inne. Będzie się dążyć do tego, aby w każdej gminie powstały i rozwijały się ośrodki służby rolnej, gminne spółdzielnie, placówki związane z obrotem rolnym, punkty skupu, magazyny maszyn rolniczych, nawozów i pasz, różne placówki usługowe i spółdzielnie oszczędnościowo-pożyczkowe, które przejmą m.in. obsługę bankową urzędów gminnych.</u>
+ <u xml:id="u-18.32" who="#PoselJankowskiWitold">Każda gmina ma dysponować należycie rozbudowanym i wyposażonym ośrodkiem zdrowia i lecznicą weterynaryjną. W każdej gminie działać ma urząd pocztowo-telekomunikacyjny. Rozwojowi oświaty i życia kulturalnego sprzyjać ma wysoko zorganizowana gminna szkoła podstawowa oraz własny ośrodek kulturalny. W perspektywie przewiduje się rozwój spółdzielczego budownictwa mieszkaniowego oraz gospodarki komunalnej. Mówi się także, i słusznie, o urządzeniach sportowych i rekreacyjno-turystycznych.</u>
+ <u xml:id="u-18.33" who="#PoselJankowskiWitold">W tym rozległym programie tkwi rzeczywiście wielka szansa stworzenia mieszkańcom wsi i miasteczek, a więc blisko połowie ludności kraju, znacznie lepszych warunków życia i pracy, szansa dla przyspieszenia procesu wyrównywania różnic między wysoko zorganizowanym miastem i wsią.</u>
+ <u xml:id="u-18.34" who="#PoselJankowskiWitold">Zadania wynikające z tak zarysowanego programu i modelu przyszłej gminy realizowane będą oczywiście przez różne resorty i różne organizacje gospodarcze i społeczne działające na wsi. Z materiałów VI Plenum Komitetu Centralnego PZPR wynika, że w tej mierze wydane zostały już przez Rząd określone dyspozycje, a także podjęte zostały już określone zobowiązania przez wiele zainteresowanych instytucji państwowych, gospodarczych i spółdzielczych.</u>
+ <u xml:id="u-18.35" who="#PoselJankowskiWitold">Realizacja tego dalekosiężnego programu oznaczać będzie praktycznie rozwinięcie na terenie gminy szerokiego frontu budownictwa wszelkiego typu. W związku z tym nasuwa się kilka uwag.</u>
+ <u xml:id="u-18.36" who="#PoselJankowskiWitold">Jest sprawą zrozumiałą, że szeroka rozbudowa infrastruktury gospodarczej i socjalno-kulturalnej przyszłej gminy nie może dokonywać się kosztem likwidacji placówek istniejących już obecnie na terenie wsi, nie będących siedzibą gminy, czego między innymi obawiają się ich mieszkańcy. Nie może być dziełem przypadku, sumą podjętych oddzielnie przez różne zainteresowane jednostki inicjatyw. Nie powinna być także tzw. prowizorką, ale powinna uwzględniać perspektywę najbliższych co najmniej kilkudziesięciu lat. Punktem wyjścia powinna więc być całościowa koncepcja rozwoju każdej przyszłej gminy. Takiej koncepcji chyba jeszcze nie ma i nie stworzy jej własnymi siłami ani gminna rada narodowa, ani naczelnik gminy. Trzeba tu pomocy z zewnątrz.</u>
+ <u xml:id="u-18.37" who="#PoselJankowskiWitold">W projekcie rozporządzenia wykonawczego Rady Ministrów w sprawie zakresu działania naczelnika gminy, organizacji i zadań urzędu gminy, stwierdza się m.in., że naczelnik bieżąco koordynuje całość gospodarki na terenie gminy na podstawie planu społeczno-gospodarczego rozwoju i planu zagospodarowania przestrzennego. W innym miejscu tego rozporządzenia stwierdza się także, że naczelnik występuje z wnioskami o wykonanie na terenie gminy przez jednostki organizacyjne nie podporządkowane gminnej radzie narodowej zadań, a zwłaszcza zadań inwestycyjnych, niezbędnych dla prawidłowego zagospodarowania przestrzennego gminy.</u>
+ <u xml:id="u-18.38" who="#PoselJankowskiWitold">Powstaje pytanie, czy istnieje taki plan przestrzennego zagospodarowania, na podstawie którego można by w sposób racjonalny i uwzględniający perspektywę rozwojową realizować założony program budownictwa na terenie gminy. Jest to chyba dopiero zadanie.</u>
+ <u xml:id="u-18.39" who="#PoselJankowskiWitold">Tymczasem już wkrótce powstaną nowe ośrodki gminne, których rozbudowa będzie podejmowana równolegle. Pojawia się w tej sytuacji pilna potrzeba przygotowania, chyba na szczeblu wojewódzkim, z jednej strony koncepcji urbanistycznej zabudowy, bo tak to zagadnienie trzeba określić, nowo powstających ośrodków gminnych, jak również planu zagospodarowania przestrzennego mikroregionu.</u>
+ <u xml:id="u-18.40" who="#PoselJankowskiWitold">Zdajemy sobie oczywiście wszyscy sprawę, że są to zadania, ze względu choćby na obszar terytorialny, niezmiernie rozległe, wymagające dla ich realizacji wielkich nakładów, a więc trudne do podjęcia w skali wszystkich ośrodków gminnych równocześnie. Nawiązując do tego, co mówił poseł Barcikowski, można by wytypować określoną ich liczbę, tutaj skoncentrować wysiłek i nakłady i stworzyć rozwiązania wzorcowe.</u>
+ <u xml:id="u-18.41" who="#PoselJankowskiWitold">Taki program, skonkretyzowany i uplastyczniony, byłby z całą pewnością silnym bodźcem dla spotęgowania aktywności całej społeczności wiejskiej. Byłby bodźcem tym silniejszym, gdyby jego realizacja została określona w konkretnych terminach, podobnie jak w konkretnych wielkościach i terminach określony został program budownictwa mieszkaniowego.</u>
+ <u xml:id="u-18.42" who="#PoselJankowskiWitold">Wysoki Sejmie! Zgłaszając tych kilka uwag do dyskutowanego dziś, a tak bardzo istotnego dla całości naszego życia państwowego i społecznego tematu, chciałbym w imieniu Koła Poselskiego — „Pax” oświadczyć, że przekonani o tym, iż projekty ustaw, o których mowa, otwierają ważny etap rozwoju kraju — będziemy głosować za. ich przyjęciem w brzmieniu przedstawionym przez Rząd wraz z poprawkami proponowanymi przez komisje sejmowe.</u>
+ <u xml:id="u-18.43" who="#komentarz">(Oklaski).</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-19">
+ <u xml:id="u-19.0" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Głos ma poseł Adam Kuć.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-20">
+ <u xml:id="u-20.0" who="#PoselKucAdam">Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! Reforma terenowych rad narodowych ma szczególnie wielkie znaczenie dla dalszego rozwoju społeczno-gospodarczego wsi polskiej. Stąd też wzbudza ona zainteresowanie wśród ludności.</u>
+ <u xml:id="u-20.1" who="#PoselKucAdam">Nowa gminna rada narodowa ma być organem władzy ludowej i podstawowym organem samorządu społecznego na terenie gminy. Ludność oczekuje takiej właśnie władzy, mocnej, sprawiedliwej, zdolnej do rozstrzygnięcia wszystkich istotnych dla środowiska zagadnień, zapewniającej wykonanie zadań w zakresie wzrostu i unowocześnienia produkcji, rozwoju społeczno-gospodarczego i kulturalnego gminy oraz wzmocnienia dyscypliny społecznej.</u>
+ <u xml:id="u-20.2" who="#PoselKucAdam">To dążenie ludności do zmian i ta aprobata dla projektowanej nowej władzy gminnej wynika z istniejącego obecnie stanu, który nie zadowala ludności. Obecna władza gromadzka nie była iw stanie zaspokajać potrzeby ludności, załatwiać na miejscu, w gromadzie, wiele istotnych dla ludności spraw, ponieważ nie miała odpowiednich uprawnień i była zbyt słabym organem, by mogła zaspokajać coraz większe wymagania środowiska.</u>
+ <u xml:id="u-20.3" who="#PoselKucAdam">Nowa gmina, wyposażona w szerokie uprawnienia i większe środki będzie w stanie pomyślniej realizować problemy środowiska i załatwiać podstawowe sprawy ludności na miejscu. Ale ta nowa władza gminna musi w pełni realizować podstawowe cele reformy i zdobywać przez to zaufanie ludności. To znaczy nie tylko wykonywać wynikające z ustawy zadania, ale realizować realne i słuszne wnioski i postulaty ludności oraz załatwiać osobiste sprawy obywateli.</u>
+ <u xml:id="u-20.4" who="#PoselKucAdam">Rozpatrywany dzisiaj przez Wysoki Sejm projekt ustawy przewiduje, że gminna rada narodowa będzie właśnie takim organem władzy ludowej, organem samorządu społecznego, ale wcielenie w pełni w życie tych uprawnień wymagać będzie dużego wspólnego wysiłku władz politycznych i państwowych.</u>
+ <u xml:id="u-20.5" who="#PoselKucAdam">W swoim przemówieniu zatrzymam się na omówieniu kilku spraw, związanych z usprawnieniem doradztwa fachowego, prowadzonego przez służbę rolną, z budownictwem wiejskim oraz z nową organizacją świadczenia usług rolniczych przez spółdzielnie gminne kółek rolniczych.</u>
+ <u xml:id="u-20.6" who="#PoselKucAdam">Rolnicy wiążą z nową reformą duże nadzieje na udoskonalenie doradztwa fachowego. Prowadzenie gospodarstwa rolnego wymaga coraz większych umiejętności, coraz większej wiedzy rolniczej. Wiąże się to między innymi z postępującą specjalizacją wielu gospodarstw rolnych.</u>
+ <u xml:id="u-20.7" who="#PoselKucAdam">Powołana do upowszechniania wiedzy rolniczej, do prowadzenia doradztwa fachowego służba rolna ma niewątpliwy dorobek, ale na obecnym etapie rozwoju rolnictwa jest on niewystarczający i praca tej służby musi ulec poprawie. Projektowana ustawa i projektowana uchwała Rady Ministrów w sprawie organizacji zadań oraz zasad wynagradzania i premiowania służby rolnej stwarzają dobre warunki dla pomyślnego rozwiązania tego problemu. Dostatecznie liczna, dobrze uposażona, wolna od zbędnych prac służba rolna będzie mogła z pożytkiem dla społeczeństwa spełniać swoją rolę. Ale podstawowym warunkiem powodzenia będą wysokie kwalifikacje społeczne i zawodowe pracowników tej służby.</u>
+ <u xml:id="u-20.8" who="#PoselKucAdam">Już dzisiaj obserwować można takie zjawiska, że młody absolwent szkoły rolniczej, bez większej praktyki nie jest w stanie udzielić wyczerpujących rad rolnikom specjalizującym się w poszczególnych gałęziach produkcji rolnej. Chodzi o to, by służba rolna była systematycznie dokształcana na kursach doskonalenia wiedzy, aby wyższe uczelnie rolnicze w większym niż dotychczas stopniu zajmowały się tym problemem. Chodzi o to, by była lepiej niż dotychczas kierowana i aby udoskonalono też system kontroli jej prac. Jeśli to nie nastąpi, grozi niebezpieczeństwo, że nowa organizacja gminnej służby rolnej będzie mało produktywna i będą kontynuowane dotychczasowe, często biurokratyczne formy działania.</u>
+ <u xml:id="u-20.9" who="#PoselKucAdam">Projektowana ustawa i projektowane rozporządzenie Rady Ministrów w sprawie zakresu działania naczelnika gminy, organizacji i zadań urzędu gminy, przewiduje szerokie uprawnienia dla szczebla gminnego w zakresie budownictwa. W gminie będą opracowywane plany zamierzeń inwestycyjnych w dziedzinie planowanego budownictwa, będą ustalane potrzeby materiałowe i kredytowe, będzie udzielana pomoc w dostarczaniu dokumentacji technicznej na budowę domów mieszkalnych oraz budynków inwentarskich. Przewiduję się, że w gminie zatrudniony będzie instruktor do spraw budownictwa wiejskiego.</u>
+ <u xml:id="u-20.10" who="#PoselKucAdam">Pragnę wyrazić pogląd, że sprawy budownictwa na wsi są obecnie najbardziej złożonym problemem, sprawiają ludności najwięcej kłopotów i wymagają szczególnej uwagi i troski władz państwowych.</u>
+ <u xml:id="u-20.11" who="#PoselKucAdam">Wieś nasza jest w dużej części nieprawidłowo zabudowana. Nadmierne rozproszenie gospodarstw utrudnia i podraża budowę urządzeń komunalnych, dróg, doprowadzenie wody, gazu, elektryfikacji.</u>
+ <u xml:id="u-20.12" who="#PoselKucAdam">Opracowywane dla wsi plany urbanistyczne nie spełniły w praktyce pokładanych w nich nadziei. Brak jest wyraźnego programu rozwoju mieszkalnictwa na wsi w okresie perspektywicznym, a przecież rozwiązywanie tego problemu będzie miało poważne znaczenie dla odmłodzenia kadry kierującej gospodarstwem rolnym i dla podnoszenia poziomu produkcji rolnej. Rozwiązanie problemu budownictwa mieszkaniowego na wsi zadecyduje też o zapewnieniu kadr dla nowych placówek gminnych rad narodowych — dlatego jeszcze raz podkreślam wagę tego problemu i wskazuję na potrzebę większego zainteresowania się nim ze strony władz.</u>
+ <u xml:id="u-20.13" who="#PoselKucAdam">Chodzi o to, by łatwiej, prędzej i taniej można było uzyskać teren pod budowę, lokalizację z dokumentacją techniczną — na co obecnie rolnik budujący pomieszczenia mieszkalne czy inwentarskie traci wiele czasu i pieniędzy. Ale z drugiej strony chodzi o to, aby zabudowa wsi była lepsza od dotychczasowej, by to co budujemy realizowane było z myślą o właściwszym kształcie urbanistycznym przyszłej wsi, sprzyjało budowie urządzeń komunalnych, oszczędności terenów budowlanych.</u>
+ <u xml:id="u-20.14" who="#PoselKucAdam">W przyszłości podjąć należy też prace nad rekonstrukcją zabudowy wsi. Problemów tych urząd gminny z technikiem do spraw budownictwa wiejskiego nie rozwiąże, ale jest to sprawa, o której dzisiaj, przy okazji rozpatrywania reformy terenowych rad narodowych, należy mówić.</u>
+ <u xml:id="u-20.15" who="#PoselKucAdam">Wraz z reorganizacją gromad nastąpi też reorganizacja wielu instytucji, organizacji usługowych i produkcyjnych. Rolnicy mają nadzieję, że zwiększy się zakres usług, a poprawę ich jakości wiążą z zapowiedzią utworzenia gminnych spółdzielni kółek rolniczych. Spółdzielnie te, powołane przez kółka rolnicze jako wielobranżowe przedsiębiorstwa, powinny rozwijać działalność usługową i produkcyjną w obrębie nowej gminy. Przedsiębiorstwa te powinny zająć się pilnie organizacją wszelkich usług, a głównie specjalistycznych, tj. mechanizacją prac rolnych — stosując maszyny specjalistyczne o dużej wydajności; usługami chemizacyjnymi i transportowymi; jest też pilna potrzeba rozwoju usług remontowo-budowlanych, naprawy urządzeń produkcyjnych oraz sprzętu gospodarstwa domowego.</u>
+ <u xml:id="u-20.16" who="#PoselKucAdam">Rozwój usług specjalistycznych, a szczególnie związanych z chemizacją rolnictwa, wymaga wysoko wykwalifikowanej kadry i odpowiednich urządzeń, aby usługi te można było wykonywać dobrze, z równoczesnym zachowaniem zasad bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ochrony naturalnego środowiska. Obecny poziom kwalifikacji kadry oraz tabor jaki ma ona do dyspozycji nie gwarantują zapewnienia bezpieczeństwa przy wykonywaniu tych usług.</u>
+ <u xml:id="u-20.17" who="#PoselKucAdam">Problem ten nie jest łatwy i powinien być rozwiązywany na wyższym szczeblu organizacji pracy kółek rolniczych — w przyszłych gminnych spółdzielniach kółek rolniczych. Rozwój usług w organizacji kółek rolniczych, głównie w sferze produkcji rolnej, uzależniony jest w dużym stopniu od przyspieszenia przez przemysł dostaw większej liczby maszyn specjalistycznych dobrej jakości oraz podstawowych maszyn dla gospodarstw indywidualnych.</u>
+ <u xml:id="u-20.18" who="#PoselKucAdam">Rozwój usług dla produkcji rolnej wraz z obsługą rolnictwa powinien być skoordynowany z zadaniami nakreślonymi w planie gminnym. Stąd też potrzebna będzie odpowiednia koordynacja prac przez gminną radę narodową, a głównie przez naczelnika gminy.</u>
+ <u xml:id="u-20.19" who="#PoselKucAdam">Świadomość, że dokonywana reforma leży w najlepiej pojętym interesie każdego z mieszkańców wsi, że stwarza perspektywę szybkiego rozwoju rolnictwa i realnej poprawy warunków bytowych, socjalnych i kulturalnych — już dziś tworzy wokół dokonywanych zmian atmosferę powszechnej akceptacji społecznej, poparcia, zrozumienia i konkretnej pomocy. Założenia reformy każą spojrzeć wyżej, ponad własny opłotek, dojrzeć korzyści, jakie niesie ich realizacja poprzez uruchomienie wielu rezerw rolnictwa i wprowadzenie postępu niezbędnego wszystkim mieszkańcom wsi.</u>
+ <u xml:id="u-20.20" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-21">
+ <u xml:id="u-21.0" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Zarządzam 30 minutową przerwę w obradach.</u>
+ <u xml:id="u-21.1" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu od godz. 13 do godz. 13 min. 35)</u>
+ <u xml:id="u-21.2" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Wznawiam obrady. O zabranie głosu proszę posła Franciszka Dąbala.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-22">
+ <u xml:id="u-22.0" who="#PoselDabalFranciszek">Obywatelu Marszałku! Wysoka Izbo! Debata na temat projektów aktów prawnych, związanych z przygotowywaną reformą najniższych ogniw administracji terenowej, stanowi twórczy etap w doskonaleniu i unowocześnianiu metod kierowania i zarządzania gospodarką narodową.</u>
+ <u xml:id="u-22.1" who="#PoselDabalFranciszek">Wytyczne VI Plenum KC PZPR w tej sprawie spotkały się z poparciem społecznym. W tym duchu wypowiedziało się także Plenum Naczelnego Komitetu Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego na swym XIII posiedzeniu.</u>
+ <u xml:id="u-22.2" who="#PoselDabalFranciszek">Dyskutowana reforma będzie aktem o doniosłym znaczeniu ustrojowym, stwarzającym warunki doskonalenia ludowładztwa, wdrażania dyscypliny społecznej i produkcyjnej, rozszerzenia uprawnień organu wykonawczego rady, wzmocnienia koordynacji terenowej.</u>
+ <u xml:id="u-22.3" who="#PoselDabalFranciszek">Poważny potencjał twórczy wsi i rolnictwa oraz nowe zadania przerastają możliwości dotychczasowych gromadzkich rad narodowych. Pomimo poważnego dorobku nie są one już w stanie sprostać nowoczesnym wymaganiom. Aktualnie istniejące gromady — to organizmy małe, słabe ekonomicznie, bez odpowiednich uprawnień, a ponadto o zasięgu działania znacznie mniejszym od wielu organizacji społeczno-gospodarczych. Na przykład w województwie rzeszowskim działa dotychczas 380 gromad o średnim obszarze 4 700 ha, przeciętnej liczbie ludności — 3 350 oraz 842 gospodarstw. Równocześnie na terenie wsi działa o połowę mniej różnych organizacji gospodarczych, między innymi 145 GS, 136 SOP, 147 urzędów stanu cywilnego, które w sposób naturalny uległy integracji.</u>
+ <u xml:id="u-22.4" who="#PoselDabalFranciszek">Powołanie do życia jednostek większych terytorialnie i ludnościowo stwarza warunki lepszej organizacji i rozwoju samodzielnego organizmu gospodarczego, a nowym gminom umożliwi właściwe sprawowanie władzy, wykonywanie funkcji administracyjnych, nadzorczych i koordynacyjnych. Równocześnie zwiększą się realne możliwości oddziaływania nowych władz gminy na przyspieszenie rozwoju wsi i rolnictwa, podniesienie efektywności produkcji, wyzwolenie poważnych rezerw ludzkich i produkcyjnych.</u>
+ <u xml:id="u-22.5" who="#PoselDabalFranciszek">W wyniku realizacji polityki pogrudniowej powstały korzystne warunki do wprowadzenia reformy na wsi. Zgodnie z projektami dokumentów nowo powołane gminne rady narodowe zostaną wyposażone w odpowiednie uprawnienia, których brak ujemnie zaważył na pozycji obecnych rad gromadzkich. Uchwalanie gminnych planów gospodarczych będzie zobowiązywać do odpowiedzialności za ich wykonanie, a także zachęcać do większej gospodarności; będzie to równocześnie stwarzać warunki do rozwijania działalności koordynacyjnej, nadzorczej i kontrolnej. Dysponując większymi środkami na potrzeby lokalne, władze gminne będą mogły we własnym zakresie realizować wiele zamierzeń gospodarczych, socjalnych i kulturalnych.</u>
+ <u xml:id="u-22.6" who="#PoselDabalFranciszek">Z dużym zainteresowaniem i aprobatą działaczy rad narodowych spotkał się także projekt ustawy o funduszu gminnym. Określenie źródeł dochodów tego funduszu pozwoli zgromadzić odpowiednie środki na najpilniejsze potrzeby lokalne, na budowę, remonty, konserwację dróg, urządzeń komunalnych, na cele oświatowe, socjalne, kulturalne, popieranie czynów społecznych i innych zamierzeń. Może to równocześnie wyzwolić inicjatywę i środki ludności na rzecz rozwoju własnego środowiska, dać poważne rezultaty wychowawcze i trwałe wartości materialne użyteczności publicznej.</u>
+ <u xml:id="u-22.7" who="#PoselDabalFranciszek">Pełne uzasadnienie znajduje nadanie gminnym radom narodowym szerokich uprawnień w zakresie nadrzędnej władzy i kontroli w stosunku do aparatu wykonawczego oraz koordynacyjnych, o charakterze wiążącym w stosunku do jednostek formalnie radzie nie podporządkowanych, działających na terenie gminy.</u>
+ <u xml:id="u-22.8" who="#PoselDabalFranciszek">Koncentrując środki wszystkich instytucji i zakładów z terenu gminy, będzie można je kierować na najbardziej istotne i społecznie uzasadnione potrzeby rozwoju środowiska. Pozwoli to na ukształtowanie nowych stosunków pomiędzy organami władzy i administracji państwowej a pozostałymi organizacjami, realizującymi planowe zadania gospodarcze.</u>
+ <u xml:id="u-22.9" who="#PoselDabalFranciszek">Dzięki faktycznym kompetencjom gminna rada narodowa uzyska szeroki wpływ na życie społeczne i gospodarkę gminy. Słusznym założeniem ustrojowym reformy jest rozgraniczenie funkcji przedstawicielskich i samorządowych, należących do kompetencji gminnej rady narodowej, od uprawnień administracyjnych, jakie zostaną powierzone naczelnikowi gminy, co umożliwi stosowanie nowoczesnych zasad zarządzania, kierowania i organizacji pracy.</u>
+ <u xml:id="u-22.10" who="#PoselDabalFranciszek">Jednym z ważnych elementów reformy ze społecznego punktu widzenia jest nadanie naczelnikowi gminy uprawnień organu pierwszej instancji w załatwianiu wielu podstawowych spraw. Przekazanie wielu zadań i uprawnień ogniw administracji państwowej szczebla powiatowego do zakresu działania naczelnika gminy ułatwi obsługę miejscowej ludności, która zdecydowaną większość swoich indywidualnych spraw będzie mogła załatwiać w urzędzie gminy, niezbyt odległym od miejsca zamieszkania.</u>
+ <u xml:id="u-22.11" who="#PoselDabalFranciszek">Wysoki Sejmie! Niemała rola przypadnie nowym organom władzy w dziedzinie rozwijania inicjatywy produkcyjnej rolników, wdrażania postępu rolniczego, organizowania usług produkcyjnych dla rolnictwa i usług dla ludności, inicjowania i organizowania prostych form kooperacji, kojarzenia współpracy rolników indywidualnych ze spółdzielniami produkcyjnymi i gospodarstwami państwowymi. Dlatego też usprawnienia wymaga praca zespołów służby rolnej, organizacji społeczno-gospodarczych, obsługujących rolnictwo, m.in. kółek rolniczych, spółdzielni zaopatrzenia i zbytu, spółdzielni oszczędnościowo-pożyczkowych, mleczarskich, ogrodniczych i innych kontrahentów rolnictwa. Ważną rolę będzie spełniać odpowiednie zaopatrzenie rynku wiejskiego w nowoczesne środki produkcji, artykuły konsumpcyjne, a także organizacja skupu produktów rolnych. Będzie to również decydować o poziomie produkcji rolnej, o jej nowoczesności, będzie wpływać na kształtowanie stosunków międzyludzkich w poszczególnych środowiskach, będzie stwarzać określoną atmosferę społeczną i zaangażowanie produkcyjne, wpływać na podnoszenie wiedzy fachowej rolników.</u>
+ <u xml:id="u-22.12" who="#PoselDabalFranciszek">Jest jeszcze wiele spraw, które będą wymagały zainteresowania i pomocy nowych władz. Do nich można zaliczyć między innymi sprawy budownictwa, oświaty i wychowania, ochrony zdrowia i opieki społecznej, kultury, sportu, turystyki i wiele innych.</u>
+ <u xml:id="u-22.13" who="#PoselDabalFranciszek">Decydujące znaczenie dla funkcjonowania nowych organizmów gminnych będą miały zespoły działaczy i pracowników, ich zaangażowanie w realizację zadań. Dlatego też ważną sprawą jest dobór ludzi do władz samorządowych, jak również do aparatu wykonawczego. Słusznie więc zostały określone odpowiednie kryteria społeczne i zawodowe w stosunku do naczelników, sekretarzy i pracowników przyszłych urzędów gminnych oraz pracowników zespołów służby rolnej. Powinni to być działacze, legitymujący się odpowiednią postawą ideowo-moralną i zaangażowaniem społecznym, rozumiejący istotę socjalistycznych przemian w naszym kraju.</u>
+ <u xml:id="u-22.14" who="#PoselDabalFranciszek">Jednym z ważnych zadań nowych władz gminy będzie praca ze społeczeństwem, umacnianie samorządu wiejskiego, oddziaływanie na świadomość ludzką, wdrażanie dyscypliny społecznej, rozwijanie postępu, kształtowanie wysokiego poziomu wiedzy społeczno-politycznej i zawodowej, a także umiejętne stwarzanie warunków do szerokiego angażowania ludzi pracy w wykonywanie określonych zadań. Umiejętne wdrażanie zasady ludowładztwa, kształtowanie właściwych stosunków międzyludzkich, poza aspektem wychowawczym przyczyniać się będzie do powstawania wśród społeczeństwa poczucia odpowiedzialności za rozwój gospodarczy i kulturalny swojego środowiska.</u>
+ <u xml:id="u-22.15" who="#PoselDabalFranciszek">Prace przygotowawcze do wprowadzenia reformy odbywają się w korzystnym klimacie politycznym i wzmożonej aktywności społecznej. Rozwija się inicjatywa produkcyjna, wzrastają wyniki gospodarcze, osiągana jest stała poprawa warunków bytowych ludzi pracy.</u>
+ <u xml:id="u-22.16" who="#PoselDabalFranciszek">Odpowiadając na apel kierownictwa partii i Rządu w ramach akcji — „20 miliardów”, ludzie pracy województwa rzeszowskiego zwiększą dodatkowo wartość produkcji w bieżącym roku o ogólną sumę ponad 1 600 mln zł, to jest o 60% więcej od początkowo podjętych zobowiązań, a ponadto wykonają czyny społeczne o wartości ponad 700 mln zł.</u>
+ <u xml:id="u-22.17" who="#PoselDabalFranciszek">Obecnie — niezmiernie ważnym zadaniem dla organów administracji państwowej stopnia powiatowego i wojewódzkiego jest stworzenie odpowiednich warunków i udzielenie pomocy przyszłym nowym jednostkom administracji terenowej, aby mogły one podjąć sprawną działalność od chwili ich powołania, a szczególnie w początkowym okresie działalności.</u>
+ <u xml:id="u-22.18" who="#PoselDabalFranciszek">W krótkim stosunkowo czasie trzeba będzie przeprowadzić potrzebne remonty, rozbudowę i budowę nowych pomieszczeń, wyposażyć je w odpowiedni sprzęt, maszyny i urządzenia biurowe oraz wykonać wiele prac organizacyjnych. Równolegle konieczne są prace nad uzupełnieniem sieci dróg i połączeń komunikacyjnych. Będzie to związane z wydatkami, które jednak powinny się szybko zamortyzować.</u>
+ <u xml:id="u-22.19" who="#PoselDabalFranciszek">Wysoka Izbo! Współczesna wieś oczekuje zmian organizacyjnych i dostosowania systemu administracji państwowej do potrzeb rozwijających się sił wytwórczych i nowych zadań.</u>
+ <u xml:id="u-22.20" who="#PoselDabalFranciszek">Przedstawione przez Rząd projekty aktów ustawowych i wykonawczych mają doniosłe znaczenie dla dalszego społeczno-gospodarczego rozwoju wsi i rolnictwa, dla budownictwa socjalizmu w naszym kraju i dlatego zasługują na pełne poparcie.</u>
+ <u xml:id="u-22.21" who="#komentarz">(Oklaski).</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-23">
+ <u xml:id="u-23.0" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Głos ma poseł Tadeusz Myślik.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-24">
+ <u xml:id="u-24.0" who="#PoselMyslikTadeusz">Obywatelu Marszałku! Wysoka Izbo! Zasadnicza reforma władz terenowych na wsi, której projekt przedstawiony przez Radę Ministrów rozpatrujemy w dniu dzisiejszym, stanowi ważki i oczekiwany krok na drodze doskonalenia systemu zarządzania państwem, kolejne ogniwo zmian zapoczątkowanych w naszym kraju przed niespełna dwoma laty. Nie będę powtarzał wszystkich racji, które, także zdaniem Koła Poselskiego „Znak”, reformę taką uzasadniają. Racje te zostały szeroko omówione w referatach i w dyskusji na VI Plenum Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, przedstawił je Wysokiej Izbie na poprzednim posiedzeniu plenarnym obywatel Premier Piotr Jaroszewicz, były wreszcie przedmiotem wspólnej debaty aż trzech komisji sejmowych, w których zasiada łącznie ponad stu obywateli posłów, a więc blisko 1/4 Sejmu. Podnosili je również dzisiaj moi przedmówcy. Dlatego poruszę tylko te aspekty reorganizacji władz terenowych na wsi i zmian w podziale administracyjnym kraju, które bądź wymagają szczegółowego podkreślenia, bądź też pomimo ich nowego określenia prawnego pozostaną nadal pilnym i ważnym zadaniem na jutro i pojutrze.</u>
+ <u xml:id="u-24.1" who="#PoselMyslikTadeusz">Takim właśnie zadaniem pozostanie niewątpliwie pełna integracja nowej gminy jako społeczno-gospodarczego mikroregionu. Zakładam, że wojewódzkie rady narodowe, które podejmą w najbliższym czasie uchwały o nowym podziale administracyjnym, wyznaczą granice gmin w sposób rozważny, nie dogmatyczny, uwzględniający w stopniu maksymalnym opinię i wolę ludności. Ale nawet w tych wypadkach sytuacja zastana, a zwłaszcza rozmieszczenie instytucji użyteczności publicznej, sieci placówek handlowych i usługowych, punktów skupu i magazynów, układ dróg, połączeń komunikacyjnych i telekomunikacyjnych, ukształtowały się przecież bardzo często pod wpływem dotychczasowej geografii administracyjnej, pod wpływem naturalnej zupełnie siły przyciągania kilkunastoletniej siedziby władz gromadzkich. Bardzo pilne stanie się więc zadanie przebudowania tych układów, warunkujące scalenie gminy w jeden organizm administracyjny, gospodarczy i społeczny. Tworzenie mikroregionu będzie całym procesem. Niejednokrotnie wystarczą — być może</u>
+ <u xml:id="u-24.2" who="#komentarz">—</u>
+ <u xml:id="u-24.3" who="#PoselMyslikTadeusz">w tym względzie kompetentne decyzje organizacyjne, w wielu wypadkach jednak rekonstrukcja taka musi pociągać za sobą konieczność uzupełniających inwestycji, zwłaszcza drogowych, uruchomienie dodatkowych linii autobusowych, rewizje rozkładów jazdy itp. Musimy być na to przygotowani, jeżeli założone cele reformy osiągnięte być mają jak najszybciej. Nie można też odkładać zbytnio stworzenia owych niezbędnych warunków jej powodzenia w dziedzinie infrastruktury. A ponieważ nie wszystko to będzie można zrealizować w ramach nawet powiększonego znacznie funduszu gminnego, sądzę, że pod tym kątem spojrzeć należy również na przedstawiony w dniu dzisiejszym Wysokiej Izbie projekt planu społeczno-gospodarczego rozwoju województw w roku 1973, na budżet państwa, a zwłaszcza budżety terenowe oraz na obowiązujący plan 5-letni.</u>
+ <u xml:id="u-24.4" who="#PoselMyslikTadeusz">Punktem zwrotnym dyskutowanej reformy jest niewątpliwie rozdzielenie na szczeblu gminy czynnika administracyjnego od czynnika społecznego, samorządowego, wyposażenie gminnego przedstawicielskiego organu władzy w kompetentny i sprawny aparat wykonawczy oraz wprowadzenie na szczeblu gminy jedynie słusznej zasady jednoosobowego kierownictwa i wyraźnie określonej odpowiedzialności. Rozwiązanie takie, stanowiące w jakiejś mierze powrót do klasycznego rozdziału władz, który — jak się okazało w praktyce — merytorycznie się zweryfikował, podyktowane jest zrozumiałą troską o zapewnienie nowo kreowanym organom gminnym prakseologicznych przesłanek działania. Znajduje to swe pełne uzasadnienie w teorii naukowej organizacji pracy i kierowania. Mówił o tym na VI Plenum KC PZPR poseł Edward Babiuch, zwracając uwagę na to, że — „w strukturze władzy państwowej jednostki terytorialno-gospodarczego i społecznego zarządzania na wsi pojawi się szereg elementów analogicznych do struktury kierowania zakładem produkcyjnym”.</u>
+ <u xml:id="u-24.5" who="#PoselMyslikTadeusz">Zgodny będę — jak sądzę — z duchem rządowego uzasadnienia noweli do ustawy o zmianie ustawy o radach narodowych, jeżeli wyrażę nadzieję, że w toku dalszych prac ustawodawczych ów nowy model — „określonego” rozdzielenia organu administracyjnego, wykonawczego od czynnika społecznego, uchwałodawczego i kontrolnego, przeniesiony zostanie również na szczebel powiatowy i wojewódzki. Jak słusznie bowiem stwierdził na wspomnianym już VI Plenum obywatel Premier: — „(...) formy pracy aparatu państwowego nie są dane raz na zawsze. Nie mogą one zastygnąć w dotychczasowym kształcie, skoro nie odpowiada on już osiągniętemu poziomowi rozwoju sił wytwórczych i potrzebom społecznym”.</u>
+ <u xml:id="u-24.6" who="#PoselMyslikTadeusz">Powodzenie reformy uzależnione będzie przede wszystkim od właściwego doboru osoby naczelnika gminy. Musi to być człowiek bardzo wszechstronnie przygotowany, aby mógł właściwie rozpoznać miejscowe potrzeby, musi równocześnie koordynować swą działalność z pracą administracji centralnej. Musi wykazać się nie tylko kwalifikacjami formalnymi, w którym to zakresie stawiane mu są wysokie wymagania, ale też nie mniejszym doświadczeniem społecznym i niekwestionowanym morale.</u>
+ <u xml:id="u-24.7" who="#PoselMyslikTadeusz">Trzeba się liczyć w związku z tym, że nawet przy najbardziej starannym doborze kandydatów, ostateczna ich weryfikacja, a w konsekwencji i selekcja dokona się niejednokrotnie dopiero w toku praktycznego wykonywania obowiązków. Równocześnie pamiętać należy o kadrze ofiarnych działaczy dotychczasowych rad gromadzkich, którzy odejdą z aparatu wykonawczego rad na skutek braku wymaganego cenzusu wykształcenia, którzy jednak pozostaną na wsi jako wartościowi działacze i przyczyniać się będą do realizacji różnorodnych, przyszłych społecznych poczynań. Pragnę przyłączyć się do głosu tych obywateli posłów, którzy mówili z tej trybuny, że działaczy tych w żadnym wypadku nie wolno nam utracić.</u>
+ <u xml:id="u-24.8" who="#PoselMyslikTadeusz">Z uznaniem powitać należy zapowiedź wzmocnienia kadrowego nowych urzędów gminnych, zapowiedź obligatoryjnego przekazania gminom wielu uprawnień ze szczebla powiatowego, co powinno w konsekwencji realnie zbliżyć władzę do obywatela, nadanie gminnym radom uprawnień koordynacyjnych oraz danie im możliwości powoływania własnych przedsiębiorstw gospodarczo-usługowych i poważne zwiększanie ich samowystarczalności finansowej.</u>
+ <u xml:id="u-24.9" who="#PoselMyslikTadeusz">Równocześnie nie możemy zapominać, że dokonując reformy władz terenowych zobowiązujemy się wobec społeczeństwa, że urząd gminny będzie sprawniej, dokładniej, bez niepotrzebnej zwłoki i mitręgi załatwiał sprawy obywateli — lepiej niż było to do tej pory. Dlatego wielką wagę przywiązuję osobiście do oświadczenia złożonego przez obywatela Premiera na VI Plenum KC PZPR, że rugowane będą z administracji przejawy formalizmu i biurokracji. Przekonany jestem także, że Rząd nie ograniczy stosowania tej zasady jedynie do szczebla gminnego. Jednocześnie trzeba zaznaczyć, że przynajmniej w pierwszej fazie urzędy gminne będą wymagały wsparcia i instruktażu. Już dziś np. wynikła potrzeba zapewnienia od 1 stycznia przyszłego roku pomocy prawnej przy opracowywaniu decyzji administracyjnych tym urzędom gminnym, które na razie nie będą miały swego prawnika.</u>
+ <u xml:id="u-24.10" who="#PoselMyslikTadeusz">Wysoka Izbo! W tak zarysowanym modelu władz gminnych, jaki przedstawiony nam został w projektach ustaw i rozporządzeń wykonawczych, szczególna rola, zwłaszcza rola inspiratorska i kontrolna, przypada samej gminnej radzie narodowej. Wieloletnie doświadczenie uczy, że niezależnie od uprawnień formalnych rola organu przedstawicielskiego i jego komisji wobec administracji jest zawsze taka, jaką organ ten potrafi sobie wypracować, aby nie powiedzieć — wywalczyć. Będzie więc ona zależała od tego, czy autorytet organu przedstawicielskiego będą budowały, respektowały i strzegły komitety partii i stronnictw politycznych. Czy będą chciały ukierunkowywać działanie aparatu wykonawczego rady poprzez pracę swoich członków w organie przedstawicielskim, czy też przekazywać będą swe dyrektywy bezpośrednio administracji, poza radą.</u>
+ <u xml:id="u-24.11" who="#PoselMyslikTadeusz">Rola rady będzie też zależała od samych radnych, od ich społecznej reprezentatywności i autorytetu, jakim cieszą się w swojej miejscowości, a więc od ich postawy moralnej, od stopnia uświadomienia sobie przez nich współodpowiedzialności za społeczność, w imieniu której sprawują mandaty. Stosunek wzajemny radnego i jego wyborców cechować powinno sprzężenie zwrotne, zasada wzajemnego oddziaływania. Jedynie wyborcy powołani są do weryfikowania w ostatniej instancji tego, czy ich przedstawiciele właściwie sprawują swoje mandaty. Równocześnie jednak każdy radny, podobnie zresztą jak każdy z nas tu obecnych, sam również powołany jest do tego, aby kształtować opinię społeczną, rozbudzać samorządne inicjatywy. Radny musi troszczyć się o sprawy poszczególnych ludzi, jeżeli zwrócą się do niego z prośbą o interwencję; musi jednak też umieć sam rejestrować zjawiska negatywne, starać się usuwać nie tylko skutki, ale i przyczyny dostrzeżonego zła.</u>
+ <u xml:id="u-24.12" who="#PoselMyslikTadeusz">Dotychczasowa praktyka stosunków wzajemnych rad i ich organów wykonawczych uczy też, że postulowany ich dialog zastępowany był niekiedy monologiem prezydium, a nawet ściślej — jego aparatu urzędniczego. Jak powiadano bowiem na usprawiedliwienie, dyskutowanie spraw z radnymi wymaga dodatkowego czasu, którego i tak zawsze brakuje, a urzędnicy sami wiedzą lepiej jak co trzeba zrobić. Chciałbym przestrzec przyszłych naczelników gmin przed poddaniem się tej krótkowzrocznej praktyce, która pozbawia aparat wykonawczy koniecznego punktu odniesienia, utrudnia zwłaszcza właściwe widzenie potrzeb społecznych i właściwe zhierarchizowanie stopnia ważności i pilności zadań, utrudnia skupienie wysiłku społeczeństwa wokół tych zadań, zniechęca samych radnych i hamuje procesy demokratyzacji. To samo dotyczy również, w szerszym rozumieniu, stosunku naczelnika gminy i podległego mu zespołu pracowników urzędu gminnego do rozmaitych działających na wsi organizacji społecznych, spółdzielczych czy innych form społecznego działania. Poważne uprawnienia, a w konsekwencji znaczny autorytet naczelnika gminy, powinny wspierać samorządność tych organizacji, powinny stać się gwarantem ich statutowej autonomii.</u>
+ <u xml:id="u-24.13" who="#PoselMyslikTadeusz">Wysoka Izbo! Zabiegaliśmy o to, aby wśród nowych, zwiększonych zadań gminnych rad narodowych znalazł się również obowiązek troski o ochronę środowiska. Postulat ten uwzględniony został częściowo w przedstawionej przez posła referenta poprawce do art. 65 ust. 2 pkt 6, a więc w zakresie uprawnień koordynacyjnych gminnej rady narodowej. Jak bardzo ważna jest to sprawa, świadczyć może chociażby pokłosie sesji naukowej, jaka obradowała ostatnio w siedzibie Polskiej Akademii Nauk, na temat „Rolnictwo a ochrona środowiska człowieka”. W opublikowanym po jej zakończeniu komunikacie czytamy m.in. (cytuję za — „Życiem Warszawy” z dnia 21 listopada br.):</u>
+ <u xml:id="u-24.14" who="#PoselMyslikTadeusz">„Co roku wprowadzamy do gleby 700 tys. ton nasion zaprawionych trującymi związkami ołowiu i rtęci. Krążą one w przyrodzie w nie zmienionym składzie. W wyniku stosowania coraz większej ilości środków chemicznych maleje zdolność gleby do przetworzenia szkodliwych substancji. Występują już i u nas zjawiska całkowitego jej wyjałowienia. W następstwie chemizacji rolnictwa wzrasta w glebie ilość grzybów, które wytwarzają rakotwórcze aflatoksyny i jednocześnie hamują działalność pożytecznych glonów i drobnoustrojów glebowych. Te i inne konsekwencje technicznego rozwoju rolnictwa wynikają z potrzeb ekonomicznych i konsumpcyjnych (...). Obecnie już osiągane sporadycznie plony 70 q pszenicy i 400 q ziemniaków z ha pozwalają na dostarczenie z jednego hektara żywności dla 7 osób, ale jednocześnie wywołują wszystkie te szkodliwe zjawiska, o których była mowa wyżej”. Jak stwierdził główny referent sesji prof. Józef Prończuk — naukowcy przedstawiają, niestety, jak dotąd swoje poglądy w sposób filozoficzny i ogólny, a zatem nieczytelny i nieskuteczny wobec administracji rolnej i przedstawicieli dziedzin technicznych. Zdaniem uczonego, technika wyprzedza kulturę i stąd wynika największe bezpośrednie zagrożenie człowieka. Konieczna staje się zmiana języka nauki czystej, przedstawianie poglądów naukowców w taki sposób, aby technicy, aby administracja rolna nie mogły ich odrzucić. Oczywiście, wiemy dobrze, że nie może być mowy o zakazie stosowania środków chemicznych. Istnieje jednak pilna potrzeba takiego opracowania technologii rolnej, aby jej ujemne skutki dla człowieka i środowiska zostały zredukowane do minimum. Nie ulega wątpliwości, że możliwe to będzie przy ścisłym współdziałaniu naukowców, praktyków i administracji na wszystkich szczeblach, w tym także nowej administracji gminnej.</u>
+ <u xml:id="u-24.15" who="#PoselMyslikTadeusz">Wysoka Izbo! W przekonaniu o wadze i słuszności rozpatrywanej dziś reformy władzy terenowej na wsi, o ekonomicznej i społecznej zasadności nowego podziału administracyjnego, Koło Poselskie — „Znak” głosować będzie za przedstawionymi projektami ustaw o zmianie Konstytucji PRL, o utworzeniu gmin i zmianie ustawy o radach narodowych oraz o funduszu gminnym. Równocześnie przekonani jesteśmy, że Rada Ministrów, która uchwalone dziś akty prawne będzie wcielała w życie, zechce rozważyć i uwzględnić przedstawione przeze mnie uwagi i postulaty.</u>
+ <u xml:id="u-24.16" who="#komentarz">(Oklaski).</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-25">
+ <u xml:id="u-25.0" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Głos ma poseł Piotr Karpiuk.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-26">
+ <u xml:id="u-26.0" who="#PoselKarpiukPiotr">Wysoki Sejmie! Rządowe projekty ustaw, przedstawione do zaakceptowania Wysokiej Izbie, stanowią jeszcze jeden dowód świadczący o konsekwentnej realizacji uchwał VI Zjazdu Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej. Podobnie jak założenia dotyczące reorganizacji administracji terenowej, które po VI Plenum Komitetu Centralnego naszej partii przedyskutowane zostały z mieszkańcami wsi, ustawy te znajdują uznanie i pełne społeczne poparcie w terenie. Słusznie podkreśla się w uzasadnieniach i w dyskusji, że reforma administracji nie polega na zwykłym łączeniu małych jednostek administracyjnych w jednostki duże, lecz stanowi ona głęboką reorganizację niższych szczebli władzy i zasad ich funkcjonowania oraz pociąga za sobą daleko idące zmiany jakościowe. Zmiany te polegają przede wszystkim na:</u>
+ <u xml:id="u-26.1" who="#PoselKarpiukPiotr">— stworzeniu warunków do dalszego rozwoju demokracji socjalistycznej oraz na wzmocnieniu roli i autorytetu rad narodowych i ich organów wykonawczych, — zwiększeniu uprawnień rady i naczelników urzędów gminy w wyniku przekazania im niektórych kompetencji powiatu oraz na zabezpieczeniu odpowiednich środków kadrowych, finansowych i materialnych, niezbędnych do wykonywania zwiększonych zadań.</u>
+ <u xml:id="u-26.2" who="#PoselKarpiukPiotr">Jesteśmy wszyscy przekonani, że rozpatrywane dziś na posiedzeniu Sejmu PRL projekty ustaw mieć będą decydujące znaczenie dla usprawniania kierowania coraz bardziej złożonymi społeczno-gospodarczymi procesami rozwoju kraju przez wszystkie ogniwa administracji państwowej oraz stworzą warunki zwiększenia udziału ludności w kierowaniu sprawami swojego terenu i przez to współrządzenia krajem.</u>
+ <u xml:id="u-26.3" who="#PoselKarpiukPiotr">Reforma najniższego ogniwa administracji tkwi głęboko w naszej dzisiejszej rzeczywistości, bowiem wywołana została osiągniętym już poziomem rozwoju polskiej wsi i potrzebami jej przyszłości, wynikającymi z programów przyspieszenia wzrostu produkcji rolnej, warunkującej w poważnym stopniu tempo rozwoju naszego kraju, a szczególnie warunkującej tempo wzrostu realnych płac i dochodów ludności.</u>
+ <u xml:id="u-26.4" who="#PoselKarpiukPiotr">Obok przyspieszenia wzrostu produkcji rolnej, powołanie sprawnie funkcjonujących i z dużymi uprawnieniami ogniw władzy państwowej w terenie, mieć będzie decydujący wpływ na przebieg procesów przemian socjalnych, na podniesienie poziomu życia i kultury wsi polskiej.</u>
+ <u xml:id="u-26.5" who="#PoselKarpiukPiotr">Polityka naszej partii i ZSL prowadzona w stosunku do rolnictwa od dwóch lat cieszy się niesłabnącym poparciem mieszkańców wsi. Daje ona ewidentne rezultaty w postaci przyspieszonego wzrostu produkcji rolnej, a w ślad za tym i nie spotykany dotąd dynamiczny wzrost dochodów wsi — w okresie 10 miesięcy w br. w stosunku do 10 miesięcy w 1970 roku dochody ludności rolniczej, pochodzące tylko ze skupu artykułów rolnych wzrosły w naszym województwie o ponad 47%. Ten wskaźnik wzrostu mówi sam za siebie i nie wymaga komentarzy. Niezależnie jednak od olbrzymiego postępu dokonanego w latach władzy ludowej na wsi, niezależnie od rozwiązania z inicjatywy naszej partii w okresie ostatnich dwu lat wielu problemów nurtujących wieś — mam tu na myśli zniesienie obowiązkowych dostaw i ustalenie korzystnych, wysoko opłacalnych cen skupu produktów rolnych, powszechne ubezpieczenie rolników i lepsze zaopatrzenie wsi w środki produkcji, w tym także zniesienie reglamentacji węgla — wieś nasza, szczególnie w województwach wschodnich i południowo-wschodnich, ma jeszcze wiele cech właściwych gospodarce naturalnej, a rolnicy pracują niezwykle ciężko i rzeczywiście od świtu do nocy, a już szczególnie ciężkie jest życie kobiety wiejskiej, której w miarę wzrostu produkcji rolnej przybywa dodatkowych zajęć i obowiązków.</u>
+ <u xml:id="u-26.6" who="#PoselKarpiukPiotr">Na dowód tego twierdzenia przytoczę, że w województwie lubelskim ciągle jeszcze 15% gospodarstw rolnych nie ma światła elektrycznego. Na każdy 1000 mieszkańców wsi przypada: 54 odbiorniki telewizyjne, 17 lodówek i 18 odkurzaczy. Mieszkania wyposażone w instalację wodną, centralne ogrzewanie, kanalizację i gaz należą ciągle na wsi do nielicznych, rzadkich wyjątków. Występują dotkliwie odczuwalne braki w wyposażeniu wsi w urządzenia socjalne, sieć handlową i ośrodki służby zdrowia. Niedostateczna jest także w województwie sieć dróg bitych, a wywozić ze wsi i dowozić do wsi trzeba coraz więcej towarów. Tylko buraków, ziemniaków i zboża ze zbiorów roku bieżącego trzeba będzie przewieźć w województwie lubelskim około 3 mln ton. W województwie jest prawie 380 tys. gospodarstw chłopskich, w których nadal główną siłę pociągową stanowią konie, a jak wiadomo nie jest to symbol postępu. Tych poczciwych zwierząt mamy w województwie około 311 tys. i jeden koń przypada na 4,5 ha gruntów ornych. Są to tylko niektóre fragmentaryczne dane charakteryzujące niedorozwój naszej wsi i warunki życia ludności wiejskiej.</u>
+ <u xml:id="u-26.7" who="#PoselKarpiukPiotr">Dążenia ludności wiejskiej do zwiększenia produkcji rolnej i zapewnienia lepszych warunków życia i pracy są naturalne, społecznie uzasadnione i konieczne. Ludność wiejska żywo zainteresowana jest umocnieniem władzy terenowej i jest przekonana, że gminne rady narodowe i urzędy gminne obdarzone zaufaniem rolników oraz mające niezbędne uprawnienia i środki, szybko i sprawnie rozwiązywać będą codzienne sprawy i kłopoty naszej wsi, ułatwiać będą podnoszenie poziomu produkcji rolnej, przyspieszając jednocześnie zmniejszanie dystansu, jaki dzieli dziś warunki życia i pracy na wsi od osiągniętych już w mieście.</u>
+ <u xml:id="u-26.8" who="#PoselKarpiukPiotr">Rolnictwo Lubelszczyzny ciągle nie należy do przodujących w kraju, jednak posiada ono olbrzymie i nie wykorzystane dotąd rezerwy możliwe do uruchomienia zarówno w drodze bezinwestycyjnej, jak i w drodze lepszego wyposażenia wsi w środki produkcji. Szczególne znaczenie mieć będzie w tym względzie rozszerzenie programu melioracji, elektryfikacji oraz budownictwa drogowego i inwentarskiego. Największe rezerwy tkwią ciągle w inicjatywie ludzkiej, w podnoszeniu poziomu wiedzy rolniczej i ścisłym przestrzeganiu technologii produkcji rolnej. Usunięcie istniejących zaniedbań w sferze kultury rolnej, a także w wyposażeniu wsi w środki produkcji, stanowić będzie wdzięczne pole działania gminnych rad narodowych i naczelników urzędu gminy. Przygotowana z dniem 1 stycznia 1973 r. reforma administracji stwarza warunki do tego działania, bowiem w gminie powstanie sprawna, dysponująca dużymi uprawnieniami i poparciem społecznym władza terenowa, podlegająca wnikliwej kontroli organów przedstawicielskich, jakimi będą gminne rady narodowe.</u>
+ <u xml:id="u-26.9" who="#PoselKarpiukPiotr">Wysoki Sejmie! Zadania stojące przed gminną radą narodową i naczelnikiem gminy, jak wynika to z projektów ustaw i uchwał Rady Ministrów, będą bardzo odpowiedzialne i złożone. Rozumiemy, że kształtowanie się ośrodków gminnych dysponujących wszystkimi niezbędnymi urządzeniami, to proces długotrwały, wymagający dużych środków finansowych. Reforma administracji terenowej i umocnienie organów przedstawicielskich stanowi zaledwie początek i dobry start do rozwiązania wielorakich problemów stojących przed nami na wsi. Rady narodowe dysponować będą odpowiednimi środkami finansowymi, przeznaczonymi na zaspokajanie potrzeb społecznych. Środki finansowe pozostające do dyspozycji rad będą znacznie zróżnicowane, zależnie od wielkości źródeł dochodów. Najsłabsze źródła dochodów będą mieć gminy o najniższym poziomie rozwoju, powstanie więc sytuacja, w której najbiedniejszy mieć będzie najwięcej potrzeb, a jednocześnie najmniejsze możliwości uzyskania środków finansowych z własnych źródeł. W tej sytuacji, dla zabezpieczenia odpowiedniego rozwoju wszystkim gminom, istotne znaczenie mieć będzie przede wszystkim rozbudzenie i odpowiednie wsparcie inicjatywy poszczególnych wsi, wyzwalanie rezerw w poszczególnych gospodarstwach, a także odpowiednia polityka w zakresie dotacji, polegająca na preferowaniu gmin słabszych pod względem rozwoju gospodarczego. Rzecz w tym, by dotacje państwowe kierować przede wszystkim do gmin najbardziej zaniedbanych, a jednocześnie charakteryzujących się dużą inicjatywą i ofiarnością ludności, zmierzającą do przezwyciężenia niedorozwoju.</u>
+ <u xml:id="u-26.10" who="#PoselKarpiukPiotr">Sądzę, że byłoby także celowe przystąpić w możliwie szybkim czasie do opracowania perspektywicznych, społeczno-gospodarczych planów rozwoju poszczególnych gmin. Plany te umożliwią dokładne poznanie potrzeb i ustalenie źródeł ich finansowania.</u>
+ <u xml:id="u-26.11" who="#PoselKarpiukPiotr">Przed gminnymi radami narodowymi i urzędami gmin staną duże zadania w zakresie wyrównania poziomu wszystkich źle i średnio prowadzonych gospodarstw w gminie do poziomu gospodarowania rolników przodujących, a także zadania w zakresie udzielania odpowiedniej pomocy wszystkim rolnikom i zapewnienia właściwej obsługi rolnictwa. W naszych warunkach jest to zadanie szczególnej wagi ze względu na dużą liczbę gospodarstw rolnych i znaczne zróżnicowania występujące w poziomie gospodarowania poszczególnych rolników.</u>
+ <u xml:id="u-26.12" who="#PoselKarpiukPiotr">Jesteśmy świadomi tego, że sprawnie funkcjonująca władza może w terenie wiele zdziałać. Decydujące jednak znaczenie mieć będzie to, na ile władza ta zapewni sobie poparcie mieszkańców wsi, czy potrafi być władzą szanowaną przez wszystkich, czy potrafi być władzą, której rolnicy chętnie pomagać będą w realizacji ambitnych i wielkich zadań stojących przed polskim rolnictwem. To — jak sądzę — będzie czynnikiem rozstrzygającym o przyszłych efektach reformy administracji.</u>
+ <u xml:id="u-26.13" who="#PoselKarpiukPiotr">Jestem przekonany, że przedstawione Sejmowi projekty ustaw zostaną przyjęte w proponowanym brzmieniu wraz z poprawkami komisji i znajdą pełne, aktywne i zaangażowane poparcie wszystkich mieszkańców wsi, dla dobra których nasza partia zgłosiła inicjatywę umocnienia niższych ogniw władzy ludowej.</u>
+ <u xml:id="u-26.14" who="#PoselKarpiukPiotr">Zadania stojące dziś i jutro przed rolnictwem oraz konieczność szybszego zaspokajania socjalno-bytowych potrzeb społeczności wiejskiej wymagają prężnej, sprawnie funkcjonującej władzy, zdolnej kierować procesami społeczno-gospodarczego rozwoju wsi — taką władzą będą gminne rady narodowe i urzędy gminne.</u>
+ <u xml:id="u-26.15" who="#komentarz">(Oklaski).</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-27">
+ <u xml:id="u-27.0" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Głos ma poseł Aleksandra Poch.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-28">
+ <u xml:id="u-28.0" who="#PoselPochAleksandra">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Korzystając z możliwości wystąpienia z trybuny sejmowej, pragnę poruszyć niektóre problemy dotyczące rozwoju oświaty, kultury i zdrowia w nowych warunkach po utworzeniu gminnych rad narodowych i urzędów gminnych.</u>
+ <u xml:id="u-28.1" who="#PoselPochAleksandra">W wyniku spotkań i dyskusji z wyborcami mogę stwierdzić, że społeczeństwo akceptuje nowy podział administracyjny i wiąże z nim duże nadzieje.</u>
+ <u xml:id="u-28.2" who="#PoselPochAleksandra">Nowa ustawa ma służyć zwiększeniu samorządności społecznej i umożliwić rozwiązywanie różnych problemów na szczeblu pierwszej instancji, działając w interesie mieszkańców i państwa.</u>
+ <u xml:id="u-28.3" who="#PoselPochAleksandra">Jednym z ważniejszych problemów jest podniesienie rangi i poziomu oświaty na wsi. Projekt ustawy wraz z aktami wykonawczymi zakłada rozwiązanie tego tak istotnego problemu. Chodzi mianowicie o zorganizowanie takiej szkoły, by dorównywała ona swym poziomem szkole miejskiej.</u>
+ <u xml:id="u-28.4" who="#PoselPochAleksandra">Próba zorganizowania takiej właśnie szkoły zbiorczej i zapewnienie dowożenia do niej dzieci, znana pod nazwą eksperymentu kościańskiego, została podjęta w woj. poznańskim. Idea tej szkoły sprawdziła się w praktycznym działaniu. Dlatego uważam, że projektowana w naszym kraju reforma szkolnictwa i powołanie zbiorczej szkoły gminnej jest właściwym rozwiązaniem, odpowiadającym społecznemu interesowi mieszkańców wsi. Wymaga to jednak zabezpieczenia w budżetach rad narodowych odpowiednich środków na bazę lokalową, budowę dróg oraz rozwój transportu. Istniejące w woj. poznańskim szkoły zbiorcze obsługuje 11 autobusów, a dla pełnej sieci szkół gminnych potrzeba ich znacznie więcej. Powstaje również konieczność zwiększenia odpowiednich środków na budownictwo mieszkań dla nauczycieli, co wiąże się z zapewnieniem przyszłej szkole gminnej dostatecznej liczby wysoko kwalifikowanej kadry nauczycielskiej, W tak zorganizowanych szkołach na pewno podniesie się poziom wyników nauczania.</u>
+ <u xml:id="u-28.5" who="#PoselPochAleksandra">Gminne rady narodowe, jako samodzielna jednostka, będą mogły planować rozwój placówek oświatowych według potrzeb i możliwości.</u>
+ <u xml:id="u-28.6" who="#PoselPochAleksandra">Przyszły urząd gminny, zgodnie z duchem ustawy, powinien stać się centrum życia kulturalnego na swoim terenie. Obecnie na wsiach jest wiele klubów i ośrodków kulturalnych, jednak w większości działalność tych placówek ogranicza się do sprzedaży kawy. Dzieje się tak dlatego, że osoby prowadzące kluby są raczej zainteresowane handlem, a nie mają przygotowania do prowadzenia zajęć kulturalnych. Obowiązki zaś opiekuńcze spoczywają na barkach działaczy społecznych, wykonujących często różne inne funkcje. Nie daje to pożądanych efektów.</u>
+ <u xml:id="u-28.7" who="#PoselPochAleksandra">Powstaje zatem potrzeba organizacji lub ewentualnie budowy gminnych ośrodków kulturalnych w tych gminach, gdzie ich nie ma, a w których znalazłyby się pomieszczenia takie, jak: klub środowiskowy, sala widowiskowa, dział metodyczny, pracownie, ognisko społeczno-artystyczne, biblioteka. Taki ośrodek, moim zdaniem, powinien kierować klubami w poszczególnych wsiach i nadawać im odpowiedni kierunek działania, zgodnie z zainteresowaniami mieszkańców, a zwłaszcza młodzieży. Wydaje mi się, że przyszłe władze gminne powinny także zadbać o rozwój kultury fizycznej. Rzecz polega na tym, że wśród młodzieży wiejskiej jest dużo utalentowanych osób, którymi trzeba się odpowiednio zainteresować.</u>
+ <u xml:id="u-28.8" who="#PoselPochAleksandra">Wysoka Izbo! Obok wielu problemów nurtujących społeczeństwo wiejskie, poważnym problemem jest sprawa wiejskich ośrodków zdrowia. Zdrowie to największy skarb człowieka i uważam, że przyszłe gminy muszą to zagadnienie potraktować poważnie. W związku z powszechnym ubezpieczeniem rolników wzrosło zapotrzebowanie na tego rodzaju placówki. Wydaje mi się, że konieczne staje się, by na terenie każdej gminy mieścił się ośrodek zdrowia z podstawową kadrą lekarską i pielęgniarską. Powszechnie znany jest przecież fakt, że rolnik jest zbyt pochłonięty produkcją i ze względu na dużą stratę czasu w docieraniu do zbyt oddalonych ośrodków, korzysta z pomocy lekarza czy stomatologa w ostatecznych wypadkach.</u>
+ <u xml:id="u-28.9" who="#PoselPochAleksandra">Dobre rozwiązanie tego zagadnienia widzę w podjętych już poczynaniach budowy tak zwanych centrów socjalno-kulturalnych, powstających w naszym województwie w ramach banku inicjatyw społecznych. W tych obiektach znajdą pomieszczenia ośrodek zdrowia, punkt apteczny, dom kultury oraz mieszkania dla personelu. Ośrodki te powinny być powiązane ściśle z przyszłym urzędem gminnym.</u>
+ <u xml:id="u-28.10" who="#PoselPochAleksandra">Dowodem troski o zdrowie człowieka jest inicjatywa I Sekretarza Komitetu Centralnego PZPR tow. Edwarda Gierka dotycząca utworzenia narodowego funduszu ochrony zdrowia, która spotkała się z żywym poparciem społeczeństwa.</u>
+ <u xml:id="u-28.11" who="#PoselPochAleksandra">Wysoki Sejmie! W projekcie ustawy w art. 65d jest takie sformułowanie: „W wypadkach uzasadnionych charakterem lub rozmiarami podejmowanych zadań gminne rady narodowe współdziałają z sąsiednimi radami narodowymi i w związku z tym mogą w szczególności: 1) podejmować wspólne uchwały ... 3) ustalać zasady wspólnego korzystania z określonych obiektów i urządzeń”.</u>
+ <u xml:id="u-28.12" who="#PoselPochAleksandra">Uważam sformułowanie takie za bardzo słuszne, ponieważ będą z pewnością gminy dysponujące mniejszymi budżetami i wtedy będą mogły Wspólnie z sąsiednimi radami planować i budować obiekty do wspólnego wykorzystania.</u>
+ <u xml:id="u-28.13" who="#PoselPochAleksandra">Temu celowi służy również ustawa o funduszu gminnym, w której jest wyraźnie zaznaczone. na jakie cele ten fundusz ma być wykorzystany.</u>
+ <u xml:id="u-28.14" who="#PoselPochAleksandra">Uważam zatem, że ustawy, które uchwalimy, wychodzą naprzeciw społeczno-ekonomicznym potrzebom terenu i zapewniają rozwój naszej wisi.</u>
+ <u xml:id="u-28.15" who="#komentarz">(Oklaski).</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-29">
+ <u xml:id="u-29.0" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Proszę Posła Sekretarza Stanisławę Karną o odczytanie komunikatu.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-30">
+ <u xml:id="u-30.0" who="#SekretarzposelStanislawaKarna">Bezpośrednio po zarządzeniu przerwy obiadowej w obradach Sejmu odbędzie się w sali kolumnowej posiedzenie Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów z udziałem przewodniczących wszystkich komisji sejmowych.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-31">
+ <u xml:id="u-31.0" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Zarządzam przerwę do godziny 16.</u>
+ <u xml:id="u-31.1" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu od godz. 14 min. 35 do godz. 16 min. 05)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-32">
+ <u xml:id="u-32.0" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Obywatele Posłowie! Wznawiam obrady. Głos ma poseł Tadeusz Haładaj.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-33">
+ <u xml:id="u-33.0" who="#PoselHaladajTadeusz">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Dzisiejsza debata nad projektami ustaw o utworzeniu gmin i zmianie ustawy o radach narodowych oraz o funduszu gminnym poprzedzona została konsultacjami z szerokimi kręgami społeczeństwa na spotkaniach poselskich oraz licznych środowiskowych zebraniach i w dyskusjach. Uczestnicząc w tych konsultacjach, jak i w pracach komisji sejmowych nad przedstawionymi Wysokiej Izbie do uchwalenia projektami, zapoznając się dokładnie z ich duchem i treścią, pragnę przedstawić swoje osobiste i powszechne odczucie ich wielkiego znaczenia społeczno-politycznego i gospodarczego.</u>
+ <u xml:id="u-33.1" who="#PoselHaladajTadeusz">Znaczenia tego upatruje się w stworzeniu zespołu prawnych, ekonomicznych i społeczno-politycznych warunków, dostosowanych do współczesnego etapu rozwoju kraju, które pozwolą skuteczniej rozwiązywać problemy wsi, doskonalić organizację i obsługę produkcji rolnej, wzbogacać życie społeczno-kulturalne.</u>
+ <u xml:id="u-33.2" who="#PoselHaladajTadeusz">Jako obywatel naszego kraju mam pełną świadomość, że taka funkcja dyskutowanych dziś ustaw będzie jedynie możliwa przy ścisłym powiązaniu działań państwa, jego organów i instytucji z aktywnością całego społecznego frontu działania na terenach objętych reformą, a szczególnie na wsi.</u>
+ <u xml:id="u-33.3" who="#PoselHaladajTadeusz">Reforma władzy i administracji terenowej ma charakter przyszłościowy. Wyraża się to w nowoczesności administracyjnego podziału wsi, utworzeniu silnej władzy i administracji terenowej najniższego szczebla, mogących spełniać perspektywiczne wymagania, ale przede wszystkim w tym, że pełny kształt gospodarczy i społeczno-kulturalny gminy trzeba będzie tworzyć przez wiele lat. Wymaga to wypracowania nowoczesnej, kompleksowej, perspektywicznej koncepcji zagospodarowania kraju, powstającej w konkretnej rzeczywistości i sprawdzanej przez życie. Wymaga wielu tysięcy inwestycji gospodarczych i socjalno-kulturalnych, a takich zamierzeń nie osiąga się nawet najlepszym aktem prawnym, ale trudem codziennego tworzenia i pracy świadomych zamierzonego celu ludzi.</u>
+ <u xml:id="u-33.4" who="#PoselHaladajTadeusz">Ten przyszłościowy charakter rozpatrywanych dziś ustaw budzi żywy rezonans wśród młodego pokolenia, którego myśli i zamiary najbardziej związane są z przyszłością. Temu tematowi pragnę poświęcić w swoim wystąpieniu szczególną uwagę. W ostatnim czasie na spotkaniach, w codziennych rozmowach z młodzieżą żyjącą na wsi, dostrzega się wzrastające zainteresowanie pracą w rolnictwie, pozostaniem na wsi. Ale w ślad za tym młodzież poszukuje odpowiedzi na nurtujące ją pytania: jakie są szanse bardziej nowoczesnego życia i pracy, jakie możliwości wszechstronniejszego rozwoju własnej osobowości. Tym pytaniom i podejmowanym próbom rozwiązań wychodzi na spotkanie zamierzona reforma władzy i administracji terenowej, dająca możliwość zdynamizowania społeczno-gospodarczego i kulturalnego rozwoju wsi.</u>
+ <u xml:id="u-33.5" who="#PoselHaladajTadeusz">Pragnę stwierdzić, że młodzież wiejska ma świadomość tego, że — „nasze jutro zaczyna się dziś”, że własną, wspólną przyszłość musimy tworzyć w codziennej rzetelnej pracy, nauce i działaniu.</u>
+ <u xml:id="u-33.6" who="#PoselHaladajTadeusz">W ostatnich dwu latach, po ważnych zmianach w polityce rolnej pracę w rolnictwie podjęło wiele tysięcy młodych ludzi. Chcą oni stosować nowoczesne metody produkcji i rozwiązań organizacyjnych w celu osiągnięcia tak ważnego dla całej gospodarki wzrostu produkcji, a także, aby ułatwiać sobie pracę.</u>
+ <u xml:id="u-33.7" who="#PoselHaladajTadeusz">Podejmowane próby specjalizacji produkcji, jej wszechstronnej mechanizacji i modernizacji są powszechnym dążeniem młodych rolników. Sprzyjają temu kółka rolnicze i inne instytucje obsługi rolnictwa, stara się pomagać służba rolna, inspiruje Związek Młodzieży Wiejskiej. Coraz powszechniejszymi formami pomocy, wzajemnego współdziałania i wymiany doświadczeń są zespoły młodych rolników, których liczba w ostatnich latach wzrosła do ponad 4 tysięcy. Ich współzawodnictwo pod nazwą — „ZMR — start do nowoczesnego rolnictwa” daje ciekawe efekty społeczno-produkcyjne. Ambicje zawodowe i efekty produkcyjne wyzwalają masowe konkursy o tytuł — „Wzorowego młodego rolnika” i — „Najlepszego pracownika i kolegi”, w których udział bierze około 40 tysięcy młodzieży. W ostatnim czasie obserwujemy wzrost podejmowanych przez młodzież wiejską inwestycji budowlanych i modernizacji obiektów gospodarczych; tworzą się zespoły użytkowania maszyn i zagospodarowania ziemi, powstają nowe spółdzielnie produkcyjne.</u>
+ <u xml:id="u-33.8" who="#PoselHaladajTadeusz">Jest to dążenie do czegoś nowego, lepszego, na drodze socjalistycznych przeobrażeń wsi i rolnictwa, którego idee konsekwentnie krzewi wśród młodzieży wiejskiej w ciągu całego okresu swej pracy Związek Młodzieży Wiejskiej. Uważam, że obecnie powstają dobre warunki do dalszego dynamizowania poczynań podejmowanych w tym zakresie przez wieś.</u>
+ <u xml:id="u-33.9" who="#PoselHaladajTadeusz">Nie sądzę, by mogło być zaskoczeniem stwierdzenie, że dotychczasowy układ gromad nie sprzyjał właściwemu wspieraniu nowatorskich inicjatyw, że nie mogła nadążyć za nimi fachowa pomoc i opieka, że brak było warunków do optymalnego zaspokojenia wzrastających potrzeb. Stąd też nie zawsze np. ZMR miały fachowego opiekuna, a inwestujący — doradztwo czy materiały. Powszechne jest odczucie młodych rolników, że w gminie poprzez skoordynowane działanie instytucji rolnych obsługi rolnictwa, dzięki nowym kompetencjom gminnej władzy i administracji, braki te w niedługim czasie zostaną wyeliminowane, że twórcza myśl i działanie uzyskają wszędzie poparcie i fachową pomoc.</u>
+ <u xml:id="u-33.10" who="#PoselHaladajTadeusz">Niezwykle ważnym problemem dla środowiska wiejskiego i młodzieży wiejskiej jest wprowadzana obecnie reforma oświatowa. Powołanie szkoły gminnej eliminować będzie istniejące dysproporcje w poziomie szkół wiejskich i miejskich, sprzyjać stwarzaniu wiejskiej młodzieży warunków równego startu do dalszej nauki i właściwego rozwoju.</u>
+ <u xml:id="u-33.11" who="#PoselHaladajTadeusz">Dziś, również w rolnictwie, podstawowym atutem są kwalifikacje, a sytuacja w tym zakresie nie jest dobra. Corocznie około 50 tys. młodzieży wiejskiej nie kończy szkoły podstawowej, ponad 80 tys. nie podejmuje nauki po jej ukończeniu, a w rolnictwie w dalszym ciągu podejmuje pracę tylko około 40% przygotowanych zawodowo ludzi.</u>
+ <u xml:id="u-33.12" who="#PoselHaladajTadeusz">Tworzony i umacniany system szkolnictwa rolniczego stopnia zawodowego, a z czasem średniego, ma szansę uzyskać w systemie gminnej oświaty ważne miejsce i w pełni zabezpieczyć potrzeby na kwalifikowaną kadrę. Otwiera się szansa na wyeliminowanie zjawisk niekończenia podstawowego wykształcenia przez wiejską młodzież. Są to problemy o wielkiej społecznej randze i muszą być rozwiązywane z udziałem całej wsi, a podstawę do tego stwarza projekt ustawy o gminnych radach narodowych.</u>
+ <u xml:id="u-33.13" who="#PoselHaladajTadeusz">Szkoła, obok kształcenia, wnosi ważne wartości kulturalne i wychowawcze, i w nowym ujęciu ma szansę istotnie oddziaływać na intelektualny i moralny poziom społeczności wiejskiej.</u>
+ <u xml:id="u-33.14" who="#PoselHaladajTadeusz">Mam również nadzieję, że obecny system oświaty rolniczej, realizowany w ramach zespołów przysposobienia rolniczego przez kółka rolnicze i ZMW, uzyska w szkole gminnej ważnego sojusznika, a po spełnieniu jego ważnej obecnie roli dokształcającej dla ponad 150 tys. młodzieży rocznie będzie się stawał systemem permanentnego doskonalenia kwalifikacji zawodowych.</u>
+ <u xml:id="u-33.15" who="#PoselHaladajTadeusz">Sferą równie ważnych, oczekiwanych zmian jest systematyczny rozwój, z udziałem samej wsi, bazy do działalności kulturalno-rekreacyjnej.</u>
+ <u xml:id="u-33.16" who="#PoselHaladajTadeusz">Zamierzone tworzenie gminnych ośrodków kultury oraz ośrodków sportu, turystyki i wypoczynku, przy wykorzystaniu obecnych placówek klubowych i obiektów sportowych pozwoli w większości wsi rozwijać udział społeczeństwa wiejskiego w tworzeniu i korzystaniu z dóbr kultury.</u>
+ <u xml:id="u-33.17" who="#PoselHaladajTadeusz">Dotychczasowy stan opieki zdrowotnej na wsi, po ważnym akcie ubezpieczenia społecznego wsi. ma szansę dalszego rozwoju, zarówno dzięki zakładanej koncepcji Ministerstwa Zdrowia i Opieki Społecznej, jak i utworzeniu w przyszłości narodowego funduszu ochrony zdrowia. Podjęcie takiego wysiłku przez całe społeczeństwo mogłoby przynieść bardzo pożyteczne efekty dla wsi, co potwierdza dotychczasowy sposób budowy szkół.</u>
+ <u xml:id="u-33.18" who="#PoselHaladajTadeusz">Pragnę stwierdzić, że młodzież wiejska jako współorganizator wiejskich szkół zdrowia, realizator wielu czynów społecznych na rzecz budowy wiejskich ośrodków zdrowia, widzi swój konkretny udział w tworzeniu takiego funduszu i dalszej realizacji inwestycji służby zdrowia na wsi. Potwierdzeniem tego niech będą patronaty kół ZMW z województwa gdańskiego nad budową 12 ośrodków zdrowia, powszechne deklaracje i składki członków ZMW z województwa kieleckiego i szczecińskiego.</u>
+ <u xml:id="u-33.19" who="#PoselHaladajTadeusz">Wysoki Sejmie! Zdaję sobie sprawę, że zamierzona reforma, której kształt wynika z realizacji programu społeczno-gospodarczego rozwoju kraju wymaga wysiłku całego społeczeństwa wsi, a młodzież stanowiąca jego integralną część powinna być w pierwszych szeregach budowniczych nowego kształtu gminy.</u>
+ <u xml:id="u-33.20" who="#PoselHaladajTadeusz">Wiem również o zaufaniu, jakim obdarzono tysiące młodych ludzi powierzając im ważne funkcje na terenie gmin. Chcemy, by tej młodej, ideowej, dobrze wykształconej kadry szybko przybywało. Ambicją Związku Młodzieży Wiejskiej — ideowo-politycznej organizacji młodzieżowej — jest, by młodzi nie zawiedli pokładanych w nich nadziei. Organizacja pragnie pomóc im w jak najlepszym wypełnieniu powierzonych zadań, pragnie zdynamizować całe swoje działanie m.in. poprzez powołanie zarządów gminnych jako najniższych instancji ZMW, koordynatorów i inspiratorów pracy młodzieży z poszczególnych wsi, jako dobrych pomocników terenowej władzy.</u>
+ <u xml:id="u-33.21" who="#PoselHaladajTadeusz">Wysoka Izbo! Część społeczeństwa wiejskiego wyraża obawy, że w nowym systemie gmin maleć będzie rola samorządu wiejskiego. Znając dokładnie intencje przedstawionych dziś projektów ustaw mamy pełną świadomość, że zmierzają one konsekwentnie do dalszego rozwijania i umacniania systemu demokracji socjalistycznej, a w tym różnych form tak bogatej i potrzebnej samorządności wiejskiej, której rola będzie w dalszym ciągu wydatnie wzrastała. Uważam, że ważnym zadaniem wszystkich obywateli posłów, radnych, całego społecznego frontu działania na wsi jest wyczerpujące wyjaśnienie tych wątpliwości. Pomóc temu może m. in. spopularyzowanie ustawy o funduszu gminnym i aktywna praca wszystkich nowo powołanych organów społecznych szczebla gminnego. Jest to bardzo ważne w sytuacji, gdy liczy się każda dobra inicjatywa, gdy niezastąpione jest bezinteresowne społeczne działanie.</u>
+ <u xml:id="u-33.22" who="#PoselHaladajTadeusz">Widząc wysokie walory społeczno-polityczne przedstawionych ustaw, stwarzające szansę wszechstronnego, dynamicznego rozwoju wsi, rolnictwa i całego kraju, będę głosował za ich przyjęciem. Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-33.23" who="#komentarz">(Oklaski).</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-34">
+ <u xml:id="u-34.0" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Głos ma poseł Zygmunt Filipowicz.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-35">
+ <u xml:id="u-35.0" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Gromadzkie rady narodowe były najniższym ogniwem władzy państwowej w terenie. Tylko jednak w niewielkiej mierze były one tej władzy faktyczną, pierwszą instancją. Słabe strony gromadzkiego ogniwa były bardzo widoczne. Nie wyposażone bowiem były w odpowiednie uprawnienia i środki materialne. System kadrowy i zasięg obszarowy nie sprzyjał inicjatywie i spełnianiu koniecznych funkcji gospodarczych i społecznych. Nie mogło być zresztą inaczej, bowiem liczba ważnych dla życia wsi i działających na jej rzecz instytucji była niewspółmierna do liczby gromadzkich rad narodowych. Tę niekorzystną sytuację obecna reforma całkowicie likwiduje. Istotę tej reformy, której nadajemy wysoką rangę ustawy, stanowi bowiem powołanie gmin jako nowych, silnych organizacyjnie i ekonomicznie oraz większych obszarowo jednostek nowego podziału administracyjnego państwa. Te organy władzy i administracji wyposażamy w szerokie, wyraźne kompetencje, o jednoznacznej treści. Ranga tych kompetencji znalazła wyraz w uznaniu potrzeby zorganizowania w każdej gminie niezbędnych instytucji gospodarczych, które służyć będą realizacji tych trudnych zadań.</u>
+ <u xml:id="u-35.1" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Urzędy gminne powstaną jako organy administracji państwowej, kierowane przez naczelników. Swoje funkcje sprawować oni będą na podstawie zasady tak koniecznego jednoosobowego kierownictwa.</u>
+ <u xml:id="u-35.2" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Celem reformy jest stworzenie prawidłowych ekonomicznie i organizacyjnie korzystnych warunków rozwoju społeczno-gospodarczego wsi, a więc intensyfikacji rolnictwa, poprawy warunków bytowych mieszkańców, pogłębienia demokracji socjalistycznej oraz dalszego umocnienia roli i autorytetu rad narodowych. Rozwój demokracji socjalistycznej należy widzieć w oddzieleniu funkcji uchwałodawczej od wykonawczej, jak też w powołaniu nowego typu prezydium organizującego pracę rady oraz w umocnieniu inspiratorskiej i kontrolnej działalności komisji radnych. Działalność gminnej rady uzupełniana i podbudowana będzie działalnością zebrań wiejskich i organów w samorządzie miast-gmin.</u>
+ <u xml:id="u-35.3" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Wysoka Izbo! W tym rozumieniu rzeczy ustawa o utworzeniu gmin stanowi pierwszy milowy krok w dziele reformy administracji państwowej, konieczny i skuteczny etap na drodze do poprawy systemu zarządzania państwem. Nie jest to przesada. Ciągle jeszcze prawie 50% obywateli Polski mieszka na wsi. Ludzie ci dostarczają gospodarce narodowej i społeczeństwu podstawowe dobra, niezbędne dla egzystencji państwa i społeczeństwa. To oni w poważnym stopniu decydują o poziomie polskiego rolnictwa, stanowiącego jedną z zasadniczych dziedzin naszej gospodarki.</u>
+ <u xml:id="u-35.4" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Na spotkaniach poselskich słyszałem m.in. kilka pytań i te pytania stawiam.</u>
+ <u xml:id="u-35.5" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Co przyniesie mieszkańcom wsi uchwalenie tej ustawy? O ile skróci się ich droga do urzędu i okres oczekiwania na załatwienie ich ważnych i życiowych interesów? Czy podjęte w uchwałach Rządu zmiany poprawią styl pracy tych im najbliższych ogniw aparatu administracyjnego? Czy będą one spełniały rolę służebną w stosunku do obywatela?</u>
+ <u xml:id="u-35.6" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Stawiam te pytania również sobie i Wam — Posłowie. Podobnie czynią to niewątpliwie miliony mieszkańców obecnych 4 313 gromad, które przekształcimy w 2 381 gmin.</u>
+ <u xml:id="u-35.7" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Wysoka Izbo! Trzeba sobie otwarcie powiedzieć, że lektura tak poważnego zestawu aktów prawnych, pełnych specjalistycznych sformułowań i rozwiązań nie była zadaniem łatwym.</u>
+ <u xml:id="u-35.8" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Daleka jest również i trudna — jak dobrze to wiemy — droga od dobrej ustawy do dobrej praktyki.</u>
+ <u xml:id="u-35.9" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Dla każdego z nas jest jednak już obecnie zrozumiałe, że projekt ustawy, którą uchwalimy — kładzie nie tylko fundament pod słuszne rozwiązania prawne i ustrojowe, ale i co ważniejsze, stwarza dobre podstawy dla działalności praktycznej najliczniejszych ogniw naszej administracji. Są to dobre i mocne podstawy.</u>
+ <u xml:id="u-35.10" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Różne władze i uprawnienia zastępuje się jedną władzą, mającą szerokie prawa. Słusznie też rozdziela się funkcje ogólno-dyrektywnego stanowiska od bieżącego, szczegółowego gospodarowania i administrowania. Rada narodowa nie utraci niczego ze swych społecznych, demokratycznych, samorządnych walorów. Władza wykonawcza zyska na sprawności, sprężystości i inicjatywie. Tę pierwszą będzie reprezentować szeroki organ przedstawicielski, tę drugą — dobry fachowiec — organizator, naczelnik gminy, mający szerokie uprawnienia koordynacyjne, którego działalność wspierana będzie pracą 20-osobowego zespołu specjalistów. W ten sposób radni — jako reprezentanci ogółu obywateli — skoncentrują się na zadaniach podstawowych. Natomiast władza wykonawcza będzie miała warunki do szybkiego podejmowania koniecznych decyzji w granicach prawa, bez oczekiwania na postanowienia kolektywne, wydawane dotąd często w najbłahszych nawet sprawach. Kolektywnie rządzić, ale pojedynczo wykonywać dyrektywy rządzących i przepisy prawne — oto zasady, które patronują naszej reformie. Realizacja tych zasad powinna przynieść korzyść obywatelowi załatwiającemu swoje sprawy w urzędzie gminnym.</u>
+ <u xml:id="u-35.11" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Z pełnym zadowoleniem dostrzegamy w dziele reformy administracyjnej próbę przeniesienia teoretycznych wskazówek prakseologii, jako nauki o sprawnym działaniu, na grunt praktyki, praktyki rządzenia, gospodarowania i administrowania.</u>
+ <u xml:id="u-35.12" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Koleżanki i Koledzy Posłowie! Ostatnio bardzo często mówimy o osobistej odpowiedzialności jednostki za powierzone jej obowiązki i za prawidłowo wykonywaną pracę. Wiemy jednak, że granice tej odpowiedzialności zacierają się tam, gdzie decyduje się zbiorowo. Powierzamy więc obecnie duży zakres władzy wykonawczej, sprawowanej jednoosobowo — naczelnikowi gminy. Zdajemy sobie sprawę z faktu, że zarówno ustawa, jak i projekty rozporządzeń wykonawczych w sprawie zakresu działania naczelnika gminy i decentralizacji zadań z powiatu do gminy dają mu poważne uprawnienia. Pozwoli to niewątpliwie gminnej radzie skutecznie egzekwować odpowiedzialność za wykonywanie zadań od tego pełnoprawnego fachowca, szefa — urzędnika. Dając naczelnikowi autentyczne prawa i władzę, umożliwiamy jego przełożonym nadzór nad jego pracą, a więc dokładne i szczegółowe rozliczanie go z powierzonych zadań i uprawnień. Organy nadzoru poziomego i pionowego będą mogły określić efekty i ewentualne uchybienia w jego działalności. Będą mogły też pomagać mu, jeżeli okaże się to konieczne. W tym naszym modelu zarządzania naczelnik gminy nie będzie urzędnikiem — „malowanym”, nie będzie tylko reprezentował. Otrzyma bowiem środki władzy i prawo dyspozycji. Jeżeli czegoś powinniśmy się obawiać — to nadmiernego przeciążenia go władzą. Eksperci obliczyli, że na szczeblu gminy trzeba będzie wydawać blisko 50 tys. decyzji rocznie — decyzji czy dyspozycji z zakresu prawa finansowego, rolnego, budowlanego, wodnego i innych. Niebezpieczeństwo takiego przeciążenia będzie występować szczególnie w pierwszym okresie realizacji reformy, kiedy nie wykształci się jeszcze nowy układ stosunków gmina — powiat. Dlatego wydaje się niezbędne zapewnienie przez Rząd i prezydia rad wyższych stopni niezbędnej pomocy resortów, prezydiów wojewódzkich rad narodowych, a przede wszystkim prezydiów powiatowych rad narodowych.</u>
+ <u xml:id="u-35.13" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Wysoka Izbo! W czasie trzech ostatnich moich spotkań poselskich w Sępólnie, Chojnicach i Tucholi w woj. bydgoskim — dyskutowaliśmy bardzo szeroko nad problemem gmina — powiat. Ojcowie powiatu, mający za sobą lata doświadczeń w wielkiej szkole pracy społecznej, jaką stanowią rady narodowe, są w pełni świadomi swoich obowiązków, koniecznej pomocy na rzecz gmin. Wyrażali oni przekonanie, że przygotowanie nowych gmin do ich odpowiedzialnej pracy oraz realizacja uprawnień i zadań w pierwszym okresie działalności urzędów gminnych zależeć będzie od energii i pracy prezydiów powiatowych rad narodowych i ich aparatu administracyjnego.</u>
+ <u xml:id="u-35.14" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Stwierdzam z pełnym zadowoleniem, że moi rozmówcy, jak też zebrany aktyw społeczny i gospodarczy, wykazywali pełną troskę o sprawy gmin i zgłaszali serdeczną gotowość pomocy. Podkreślali też troskę i pomoc Rządu i osobiście Prezesa Rady Ministrów w jak najlepszym realizowaniu zadań reformy. Podkreślali wypowiedź Premiera. Jaroszewicza, że: — „o prawidłowej realizacji zadań, jakie staną przed gminną administracją, decydować będzie jakość i poziom jej kadry”.</u>
+ <u xml:id="u-35.15" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Cytowali stwierdzenia członka Biura Politycznego tow. Edwarda Babiucha: „Stawiamy i musimy stawiać kadrze urzędów gminnych wysokie wymagania kwalifikacyjne. Czynimy to w interesie powodzenia całej reformy, w interesie ludności wiejskiej, rozwoju gospodarki, postępu społecznego, lepszej obsługi ludności. Trzeba zrobić wszystko, by ustalone kryteria zatrudnienia kadry urzędów gminnych zostały dotrzymane i respektowane”.</u>
+ <u xml:id="u-35.16" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Rozmówcy moi zwracali szczególną uwagę, że wśród osób wytypowanych na stanowiska kierownicze w przyszłych gminach znajduje się duża stosunkowo, bo kilkusetosobowa grupa doświadczonych pracowników prezydiów powiatowych rad narodowych. Kandydaci na przyszłych naczelników i sekretarzy gmin charakteryzują się odpowiednimi walorami i odpowiadają stawianym im wymogom. Rzecz w tym, alby ludzie ci, realizując przyszłe, trudne zadania uzyskali należny autorytet działaczy i kierowników, by podnieśli kulturę pracy najniższego ogniwa władzy terenowej.</u>
+ <u xml:id="u-35.17" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Prawdą jest jednak, że naczelnikiem urzędu gminy i sekretarzem nikt się nie rodzi. Pełnowartościowym pracownikiem stanie się naczelnik dopiero w przyszłej, codziennej pracy, w walce o intensyfikację produkcji rolnej, o podniesienie poziomu kulturalnego wsi i zaspokajanie potrzeb ludności. Cechy osobowe naczelników, sekretarzy i pracowników urzędu gminy, takie jak wysoka wiedza, pracowitość, rzetelność w wykonywaniu obowiązków, a także umiejętność utrzymania kontaktu i więzi z mieszkańcami, kształtować będzie kolektyw, ogół towarzyszy i bezpartyjnych z organizacji politycznych, społecznych i zawodowych.</u>
+ <u xml:id="u-35.18" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Wysoka Izbo! Reforma administracyjna znajduje tak konieczne i zasadnicze oparcie w decyzjach dotyczących konstrukcji planów finansowych i polityczno-gospodarczych. Wyrazem tego jest między innymi projekt ustawy o funduszu gminnym. Jej treść jest konkretnie realistyczna i to wyróżnia ją korzystnie, biorąc pod uwagę założenia reformy terytorialnej wsi. Czyni ona z gminy nie tylko posiadacza licznych praw i obowiązków, ale i środków pieniężnych. Gmina ma być samodzielnym, dobrze zorganizowanym organem. Na mocy uchwalanej przez nas ustawy do kasy gminy wpływać będą nie tylko niektóre dotychczasowe dochody powiatu, ale i sumy zdobyte ze źródeł nowych, jak na przykład z powiększonych opłat na rzecz funduszu gminnego, pobieranych od uspołecznionych gospodarstw rolnych i leśnictwa.</u>
+ <u xml:id="u-35.19" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Wzmocnienie uprawnień rady w kształtowaniu planu rozwoju i środków przeznaczonych na finansowanie zadań ustalonych tym planem, a także postanowienie, na mocy którego gminna rada narodowa decydować będzie samodzielnie o wykorzystaniu wygospodarowanych nadwyżek budżetowych — stanowią rękojmię rozwoju gmin i roli rady w tym rozwoju. Rękojmię tę wzmacnia postanowienie, że gmina sprawuje kontrolę jednostek państwowych i spółdzielczych oraz organizacji społecznych, działających na terenie gminy, zwłaszcza pod względem ich gospodarności i właściwego podejścia do potrzeb obywateli, a także w zakresie przestrzegania dyscypliny, ładu i porządku.</u>
+ <u xml:id="u-35.20" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Wysoka Izbo! Nowa gmina, silna ekonomicznie, zdolna do samodzielnego zaspokajania wielu potrzeb swych mieszkańców, samorządna i sprawnie administrowana — stworzy dobre podstawy dla dalszej reformy administracji państwowej w powiecie i w województwie.</u>
+ <u xml:id="u-35.21" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Ustawa ma ponadto walor szczególny, jakim jest zbliżenie władzy ludowej i aparatu państwowego do obywatela. Zacieśnia więź ze światem pracy wsi i pogłębia służebność tej władzy wobec potrzeb człowieka.</u>
+ <u xml:id="u-35.22" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Tak rozumiejąc wagę przeprowadzonej reformy — posłowie Chrześcijańskiego Stowarzyszenia Społecznego, które mam zaszczyt reprezentować, będą głosować za przyjęciem ustaw o zmianie Konstytucji PRL, o utworzeniu gmin i zmianie ustawy o radach narodowych oraz o funduszu gminnym. Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-35.23" who="#komentarz">(Oklaski).</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-36">
+ <u xml:id="u-36.0" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Głos ma poseł Witold Łasisz.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-37">
+ <u xml:id="u-37.0" who="#PoselLasiszWitold">Wysoki Sejmie! Od chwili podjęcia decyzji o potrzebie reorganizacji gromadzkich rad zainteresowanie rolników tymi sprawami nie słabnie.</u>
+ <u xml:id="u-37.1" who="#PoselLasiszWitold">Liczne przykłady z naszego powiatu i województwa kieleckiego obrazują, jak wzrasta i potęguje się udział rolników, którzy zgłaszają propozycje, uwagi i wnioski w trakcie przygotowań do powołania gminnych rad narodowych. Wynika to przede wszystkim z powszechnych potrzeb i nadziei, że nowe gminne rady, naczelnicy, urzędy gminne będą lepiej i skuteczniej rozwiązywać problemy unowocześnienia i systematycznego wzrostu produkcji rolnej, a w tym intensyfikacji hodowli.</u>
+ <u xml:id="u-37.2" who="#PoselLasiszWitold">Rolnicy oczekują, że w siedzibie gmin będą zlokalizowane lub utworzone instytucje obsługujące rolników i służące mieszkańcom gminy. Ułatwi to załatwianie spraw, wpłynie na przyspieszenie decyzji, pozwoli na uzgodnienie pomocy i obsługi kredytowej, zaopatrzenia, kontraktacji i usług. Zmniejszy się bieganina do różnych miejscowości, w których były rozproszone gromadzkie rady i instytucje. Rolnik zaoszczędzi czas, a w rolnictwie właściwie wykorzystany czas w ogromnej mierze decyduje o produkcji rolnej, o wykorzystaniu rezerw.</u>
+ <u xml:id="u-37.3" who="#PoselLasiszWitold">Gminy mają zapewnić bardziej skuteczne rozwiązywanie spraw budownictwa na wsi, szczególnie inwentarskiego. Rolnicy spodziewają się pomocy przy wyborze odpowiedniego, taniego i funkcjonalnego typu budynku, jego dokumentacji, lokalizacji, w uzyskaniu zezwolenia, kredytów oraz zorganizowanego zaopatrzenia w materiały budowlane i zapewnienia właściwego wykonawstwa.</u>
+ <u xml:id="u-37.4" who="#PoselLasiszWitold">Obecnie nierzadko budowa budynków w gospodarstwach chłopskich ciągnie się całymi miesiącami, jeśli nie latami. Rzemieślnicy budowlani często jednocześnie wykonują kilka budynków. Zostawiają rozpoczętą budowę u jednego rolnika, aby iść pracować u drugiego. I tak kolejno.</u>
+ <u xml:id="u-37.5" who="#PoselLasiszWitold">Nieodzowna jest więc ze strony urzędów gminnych należyta pomoc organizacyjna i rozsądny nadzór nad budownictwem wiejskim. Wpłynie to korzystnie na intensyfikację i rozwój produkcji zwierzęcej oraz na specjalizację gospodarstw. Ze społecznego punktu widzenia nie jest sprawą obojętną, czy rolnik chowa 3 tuczniki czy 20 tuczników, czy musi sprzedawać cielęta o wadze 80 kg, czy opasać je do wagi 400 — 500 kg.</u>
+ <u xml:id="u-37.6" who="#PoselLasiszWitold">Pomoc ze strony urzędów gminnych powinna również zmierzać do popierania zespołowego budownictwa inwentarskiego. Tam gdzie trudno jest prowadzić hodowlę jednemu rolnikowi, powinno się nią zająć kilku rolników. Trzeba jak najszybciej zapoznać rolników z zasadami finansowania i z działalnością zespołów rolników.</u>
+ <u xml:id="u-37.7" who="#PoselLasiszWitold">Ma także szczególne znaczenie fakt, czy czterech rolników zajmuje się hodowlą 12 czy 100 tuczników, czy przystąpią do hodowli np. młodego bydła rzeźnego, owiec, drobiu, której do tej pory w ogóle w swoich gospodarstwach nie prowadzili.</u>
+ <u xml:id="u-37.8" who="#PoselLasiszWitold">Rolnicy uważają, że przy pomocy i w rezultacie inicjatywy nowych gmin odpowiedniego znaczenia nabierze praca zespołów rolników zmierzająca do najlepszego wykorzystania ziemi słabo plonującej, bo zaniedbanej, nie nawożonej i źle zagospodarowanej, przy uprawie której nie stosuje się mechanizacji pracy. Przyniesie to dodatkowe tony ziarna, ziemniaków, paszy i mięsa.</u>
+ <u xml:id="u-37.9" who="#PoselLasiszWitold">Pomimo niewątpliwych osiągnięć w organizacji fachowego poradnictwa dla rolników, w dalszym ciągu odczuwa się niedosyt poradnictwa konkretnego, dostosowanego do warunków wsi i potrzeb gospodarstw. Takie poradnictwo jest bardzo potrzebne, takiego poradnictwa rolnicy oczekują od gmin, od gminnej służby rolnej, od służby specjalistycznej z różnych organizacji rolniczych, których liczba sięga około 40 tys. Otrzymując taki właśnie instruktaż i poradnictwo, coraz więcej rolników wykorzysta rezerwy produkcyjne w swoich gospodarstwach, a wielu zacznie śmielej przechodzić do specjalizacji gospodarstw w określonych działach produkcji rolnej: Wyniki produkcyjne takich gospodarstw będą szybko wzrastać.</u>
+ <u xml:id="u-37.10" who="#PoselLasiszWitold">Już obecny okres zimowy musi być wykorzystany na dotarcie do każdego rolnika z odpowiednimi zadaniami, poradą i instruktażem.</u>
+ <u xml:id="u-37.11" who="#PoselLasiszWitold">W nowej gminie każde gospodarstwo ma produkować, i to dobrze produkować. Tak uważają wszyscy dobrzy rolnicy. Dla rolników jako producentów potrzebna jest silna gmina — gmina zdolna do kompleksowego rozwiązywania problemów wynikających z rozwoju społeczno-ekonomicznego wsi.</u>
+ <u xml:id="u-37.12" who="#PoselLasiszWitold">Jednocześnie rolnicy pragną, aby odbywał się harmonijny rozwój gminy, aby sprawiedliwie — jak mówią — był dzielony gminny bochen chleba.</u>
+ <u xml:id="u-37.13" who="#PoselLasiszWitold">Rolnicy w pełni zdają sobie również sprawę z tego, że wraz z powołaniem gmin nie znikną trudności, a nawet porażki, ale powstające warunki pozwolą na ich szybkie, skuteczne usuwanie. Działalność gminnych rad uraz silnych, umocnionych gminnych organizacji partyjnych, przy ścisłej współpracy z gminnymi organizacjami ZSL, przyczyni się do powstania nowej, jednolitej społeczności gminnej.</u>
+ <u xml:id="u-37.14" who="#PoselLasiszWitold">Wszystko przemawia za tym, że powstanie u nas prężny, silny ekonomicznie, o wysokim poziomie oświaty i kultury mikroregion.</u>
+ <u xml:id="u-37.15" who="#komentarz">(Oklaski).</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-38">
+ <u xml:id="u-38.0" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Głos ma poseł Sylwester Zawadzki.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-39">
+ <u xml:id="u-39.0" who="#PoselZawadzkiSylwester">Wysoki Sejmie! Obywatelu Marszałku! Rozważana w dniu dzisiejszym reforma władz terenowych na wsi nie jest, jak mówił obywatel Prezes Rady Ministrów w swoim wprowadzeniu do debaty sejmowej, jakimś powierzchownym zabiegiem organizacyjnym, a — „zasadniczą zmianą strukturalną”, jest jedną z zasadniczych reform ustrojowych. Jej sens polityczny i ekonomiczny, zmierzający do przyspieszenia awansu gospodarczego i kulturalnego wsi, do usprawnienia administracji gminnej oraz pogłębienia demokracji socjalistycznej był wielokrotnie podkreślany w toku prac komisji sejmowych i w toku dzisiejszej debaty. Jest rzeczą niezwykle ważną, aby ten głęboki sens reformy przyświecał wszystkim działaniom związanym z jej urzeczywistnieniem, aby nie była ona w praktyce sprowadzona do zabiegu organizacyjnego.</u>
+ <u xml:id="u-39.1" who="#PoselZawadzkiSylwester">Chciałbym w związku z tym skoncentrować się tylko na trzech rozwiązaniach polityczno-ustrojowych, które leżą u podstaw projektu ustawy i różnią się w sposób istotny od rozwiązań dotychczasowych.</u>
+ <u xml:id="u-39.2" who="#PoselZawadzkiSylwester">Pierwsze z tych rozwiązań wychodzi z założenia, że gminne rady stanowić będą podstawowe ogniwo w systemie rad narodowych. Oznacza to odejście od koncepcji, która w praktyce życia codziennego traktowała gromadzką radę jako pomocnicze ogniwo o charakterze opiniodawczo-doradczym i wykonawczym w stosunku do prezydium powiatowej rady narodowej i 16 jego wydziałów. Konsekwencją tak pojmowanej roli gromadzkiej rady było przekształcenie nadzoru organu szczebla powiatowego w rodzaj kurateli pozbawiającej podopiecznego prawa decyzji.</u>
+ <u xml:id="u-39.3" who="#PoselZawadzkiSylwester">Potwierdzeniem takiego właśnie stosunku do gromadzkiej rady były m.in. i takie fakty:</u>
+ <u xml:id="u-39.4" who="#PoselZawadzkiSylwester">— jak przywożenie z powiatu projektu budżetu gromadzkiej rady w tzw. „ołówku”, do formalnego zatwierdzenia przez sesję gromadzkiej rady;</u>
+ <u xml:id="u-39.5" who="#PoselZawadzkiSylwester">— jak konieczność zabiegania przez ludność wsi nawet o tak drobne sprawy, jak zorganizowanie zabawy — bo zgodę trzeba było uzyskać aż w trzech wydziałach szczebla powiatowego;</u>
+ <u xml:id="u-39.6" who="#PoselZawadzkiSylwester">— jak nadmiernie rozbudowana sprawozdawczość;</u>
+ <u xml:id="u-39.7" who="#PoselZawadzkiSylwester">— jak nadmierna ilość nieskoordynowanych ze sobą kontroli ze strony kilkunastu wydziałów PRN.</u>
+ <u xml:id="u-39.8" who="#PoselZawadzkiSylwester">U podstaw reformy leży założenie daleko odbiegające od tej praktyki i przyjmujące za punkt wyjścia, że podstawowym ogniwem w systemie rad narodowych powinno być to ogniwo, które jest bezpośrednio powiązane ze społeczeństwem, które ma najczęstszy, codzienny kontakt z obywatelem. Zmierzając do tego projekt ustawy, jak również akty wykonawcze:</u>
+ <u xml:id="u-39.9" who="#PoselZawadzkiSylwester">— rozszerzają poważnie funkcje i zadania gminnych rad narodowych na całokształt spraw gospodarczych, socjalnych i kulturalnych, kładąc szczególny nacisk na zadania związane ze wzrostem produkcji rolnej; gminna rada ma znajdować się w centrum życia gospodarczego w odróżnieniu od dotychczasowej sytuacji, w której życie gospodarcze przebiegało obok gromadzkiej rady;</u>
+ <u xml:id="u-39.10" who="#PoselZawadzkiSylwester">— zapewniają gminnym radom odpowiednie środki, wysuwając przed nimi perspektywę wyposażenia w pełny zestaw agend administracyjnych, gospodarczych, socjalnych i kulturalnych;</u>
+ <u xml:id="u-39.11" who="#PoselZawadzkiSylwester">— wyposażają je w konkretne uprawnienia, zarówno gdy chodzi o załatwianie indywidualnych spraw obywateli, jak również, gdy chodzi o pełnienie funkcji koordynacyjnych w stosunku do organów i przedsiębiorstw nie podporządkowanych.</u>
+ <u xml:id="u-39.12" who="#PoselZawadzkiSylwester">Dopiero pełne powiązanie zmian w podziale terytorialnym ze zmianami w funkcjach gminnej rady, ich kompetencjach i środkach dają obraz konsekwencji, jakie wynikają z traktowania gminnej rady jako ogniwa podstawowego w systemie rad narodowych.</u>
+ <u xml:id="u-39.13" who="#PoselZawadzkiSylwester">Druga konstrukcja polityczno-prawna przyjęta w projekcie ustawy, która decyduje o jej nowatorskim charakterze, polega na uznaniu gminnej rady (art. 65a) nie tylko jako organu władzy państwowej, lecz również jako podstawowego organu samorządu społecznego na terenie gminy. Jest to określenie zbieżne ze stanowiskiem doktryny prawa państwowego i administracyjnego, która przeciwstawia się traktowaniu samej konstrukcji prawnej samorządu, jak i pojęcia samorządu jako domeny doktryny burżuazyjnej i burżuazyjnego przeżytku i która traktuje samorząd jako nieodłączny element zasady centralizmu demokratycznego. Socjalistyczny system nie tylko nie zmniejsza, ale stwarza znacznie szersze możliwości dla rozwoju samorządności niż jakikolwiek z dotychczasowych systemów. Uznanie gminnej rady jako podstawowego organu samorządu społecznego oznacza wytyczenie linii działania w czterech kierunkach:</u>
+ <u xml:id="u-39.14" who="#PoselZawadzkiSylwester">1) w kierunku umacniania samorządności w funkcjonowaniu samej gminnej rady i jej organów; służyć temu celowi ma m.in. powołanie prezydium gminnej rady jako społecznego organu organizującego działalność rady i jej komisji;</u>
+ <u xml:id="u-39.15" who="#PoselZawadzkiSylwester">2) w kierunku pogłębienia więzi między gminną radą a innymi formami samorządności w gminie, a przede wszystkim formami samorządu gospodarczego w postaci kółek rolniczych, spółdzielczości zaopatrzenia i zbytu oraz różnego rodzaju organizacjami społecznymi;</u>
+ <u xml:id="u-39.16" who="#PoselZawadzkiSylwester">3) w kierunku pogłębienia samorządu wiejskiego, co oznacza wzrost znaczenia zebrań wiejskich, jak również funkcji sołtysa;</u>
+ <u xml:id="u-39.17" who="#PoselZawadzkiSylwester">4) w kierunku zwiększenia samodzielności w rozwiązywaniu spraw wsi przez gminną radę narodową i jej organy. Dotyczy to nie tylko samodzielności w dysponowaniu funduszem gminnym, co gwarantuje rozpatrywana również w dniu dzisiejszym ustawa o funduszu gminnym. Chciałbym przy tym zwrócić uwagę na to, co było podkreślane na posiedzeniach Komisji Prac Ustawodawczych, że jest to jedna z nielicznych ustaw, która nie zawiera ani jednej delegacji ustawowej, co dotyczy nie tylko samodzielności w dysponowaniu funduszem gminnym, ale też w wielu innych dziedzinach, w których władze gromadzkie były dotychczas krępowane nadmiernie szczegółowymi przepisami i wskaźnikami.</u>
+ <u xml:id="u-39.18" who="#PoselZawadzkiSylwester">Pogłębienie samorządności w wyżej wymienionych kierunkach zależy oczywiście od wielu czynników. Decydować o tym będzie w poważnym stopniu stanowisko centralnych organów — ministerstw, które w procesie porządkowania dotychczasowych przepisów prawnych bądź stanowienia nowych przepisów, mogą przyczynić się do likwidacji dotychczasowych przejawów skrępowania i mogą przyczynić się do rozszerzenia — „luzu kierowniczego” organów szczebla gminnego, przyczyniając się w ten sposób nie tylko do rozwoju samorządności i sprawniejszego załatwiania spraw obywateli, ale również do usprawnienia kierownictwa w linii pionowej.</u>
+ <u xml:id="u-39.19" who="#PoselZawadzkiSylwester">Realizacja założeń ustawy będzie zależała w poważnym stopniu od ugruntowania podstaw finansowych samorządności. Duże znaczenie będzie miało z tego punktu widzenia oparcie środków finansowych gminy w poważnym stopniu na dochodach własnych. Wydaje się jednak, że również większa samodzielność gminnych rad w określaniu wydatków budżetowych mogłaby przyczynić się do zwiększenia gospodarności i rozwoju inicjatyw gmin. Powinny więc następować istotne zmiany w trybie uchwalania budżetów gminnych rad. Zgadzam się z głosem jednego z przedmówców, że sprawa wielkości i struktury budżetów gminnych zasługuje na jak najbardziej wnikliwe rozważenie w toku zbliżającej się debaty budżetowej. Niemałą rolę w tym procesie będą mieć formy nadzoru organu szczebla powiatowego. Nie można wykluczyć, że na różnych terenach będą dawać o sobie znać tendencje utrwalone w ciągu dłuższego okresu czasu, tradycje paternalistycznego podejścia, że niezbędna w tym okresie pomoc może się przekształcać w — „prowadzenie za rękę”.</u>
+ <u xml:id="u-39.20" who="#PoselZawadzkiSylwester">Można również oczekiwać, że zainteresowane przebiegiem reformy organy wystąpią z żądaniem dodatkowych sprawozdań i informacji.</u>
+ <u xml:id="u-39.21" who="#PoselZawadzkiSylwester">Wydaje się, że największą pomoc okażą gminnym radom i naczelnikom gmin te powiaty, które skoncentrują nadzór, wykonywany dotychczas przez wydziały, przede wszystkim w jednym organie podporządkowanym bezpośrednio prezydiom PRN i które będą je chronić od nadmiernej ilości przepisów i sprawozdań, odciążą je od wydawania zbędnych zaświadczeń, natomiast zaopatrzą je w zbiory przepisów, w poradniki, gotowe formularze, wzory tablic informacyjnych, w połączenia telefoniczne ze wszystkimi sołectwami itp.</u>
+ <u xml:id="u-39.22" who="#PoselZawadzkiSylwester">Jednym z ważnych i pilnych problemów będzie podnoszona na ostatnim plenum ZG Zrzeszenia Prawników Polskich — sprawa pomocy prawnej dla gminnej rady, zmierzająca w perspektywie do wprowadzenia stanowiska referenta prawnego.</u>
+ <u xml:id="u-39.23" who="#PoselZawadzkiSylwester">Wszystko to wskazuje, że reforma władz terenowych na wsi, jeśli ma nie być tylko powierzchownym zabiegiem organizacyjnym, wymaga zasadniczych zmian w metodach kierownictwa w linii pionowej, a zwłaszcza szczebla powiatowego.</u>
+ <u xml:id="u-39.24" who="#PoselZawadzkiSylwester">Trzecim istotnym novum w zestawieniu z dotychczasowym modelem rad narodowych jest wyraźniejsze rozgraniczenie kompetencji między gminną radą jako organem władzy i samorządu społecznego a organem wykonawczo-zarządzającym w gminie.</u>
+ <u xml:id="u-39.25" who="#PoselZawadzkiSylwester">Byłoby błędem, w moim przekonaniu, traktowanie tego rozwiązania — jak to uczynił poseł Myślik — jako powrotu do zasad ustrojowych opartych na teorii podziału władzy, gdyż przyjęte rozwiązanie nie przyjmuje zasady równowagi, a zasadę nadrzędności rady, jako organu przedstawicielskiego, nad organem wykonawczo-zarządzającym.</u>
+ <u xml:id="u-39.26" who="#PoselZawadzkiSylwester">Podkreślając słuszność tego rozwiązania trzeba jednak zdawać sobie sprawę, że realizacja reformy może w tym właśnie punkcie napotykać określone trudności. Jeśli chodzi bowiem o gromadzkie rady, to — jak wiadomo — wiele czynników nie sprzyjało dotychczas aktywności radnych. Wiemy również, że od pewnego czasu (w związku z przygotowaniami reformy) osłabła w pewnym stopniu działalność gromadzkich rad i MRN w małych miasteczkach. Niektóre rady nie zbierały się na sesjach już od wielu miesięcy. Nie można nie brać pod uwagę również i tego, że ostatni rok 4-letniej kadencji jest zawsze rokiem słabszej aktywności organów przedstawicielskich. Poza tym nowe gminne rady powstaną w wyniku połączenia radnych wchodzących dotychczas w skład różnych rad. Powstaną więc nowe rady, nowe prezydia, nowe komisje. Właściwa organizacja wszystkich ogniw wymaga zawsze, jak wiadomo, pewnego czasu. Są to czynniki, które mogą nie sprzyjać aktywności gminnego przedstawicielstwa, zwłaszcza gdyby na poszczególnych terenach nie spotykało się ono z przychylnym stosunkiem i zainteresowaniem ze strony nowo powołanego organu wykonawczo-zarządzającego. W tej właśnie dość szczególnej sytuacji, teza VI Plenum KC PZPR o konieczności równoczesnego działania w obu kierunkach, tzn. kierunku umocnienia roli organów przedstawicielskich i usprawniania jednocześnie administracji ma doniosłe znaczenie. Wychodzi ona z założenia, że tak jak organ przedstawicielski nie może mieć autorytetu, jeżeli nie dysponuje sprawną administracją, tak również naczelnik gminy nie może prawidłowo realizować swych zadań bez ścisłego powiązania z lokalnym przedstawicielstwem. Dzięki tak wielkiemu naciskowi — i słusznie — na fachową wiedzę administracji, czego wyrazem jest znaczne podniesienie wymogów kwalifikacyjnych w stosunku do kadry naczelników gmin i sekretarzy urzędów gminnych, nastąpi zatrudnienie ponad 1400 działaczy z wyższym wykształceniem do pracy na kierowniczych stanowiskach w administracji gminnej. Nie można przy tym zapominać, że GRN poza zasobem doświadczeń politycznych i społecznych reprezentują również poważny potencjał wiedzy, skupiając około 2200 działaczy z wyższym wykształceniem i około 4 tys. działaczy z niepełnym wyższym. Sprawa jak najlepszego klimatu w stosunkach między gminną radą a naczelnikiem gminy nie jest więc zagadnieniem teoretycznym; będzie ona w codziennej praktyce rzutować w poważnym stopniu na spełnienie tych oczekiwań, które wiążemy z reformą.</u>
+ <u xml:id="u-39.27" who="#PoselZawadzkiSylwester">Większość poprawek zgłoszonych przez komisje ma na celu stworzenie warunków dla prawidłowego ułożenia stosunków między gminną radą a naczelnikiem gminy i urzędem gminnym. Chodzi w tych poprawkach o znalezienie optymalnego rozwiązania dla przyszłego kształtu tych stosunków, takiego rozwiązania, które zgodnie z uchwałą VI Plenum KC PZPR będzie umacniało pozycję organów przedstawicielskich, przy jednoczesnym podnoszeniu sprawności działania administracji.</u>
+ <u xml:id="u-39.28" who="#PoselZawadzkiSylwester">Oczywiście, słuszność wszystkich przyjętych w ustawie rozwiązań będzie mogła być w całej pełni oceniona dopiero na podstawie praktycznych rezultatów. Osobiście byłbym bardziej ostrożny niż jeden z moich, przedmówców z przenoszeniem doświadczeń gminnych rad, bez ich dostatecznego wypróbowania, na szczebel powiatowy i wojewódzki.</u>
+ <u xml:id="u-39.29" who="#PoselZawadzkiSylwester">Praktyka funkcjonowania nowego modelu władz gminnych nasunie z pewnością wiele problemów, których rozwiązanie będzie wymagało dokonania wielu korekt i dalszego doskonalenia stanu prawnego. W związku z powyższym nasuwa się znane powiedzenie Lenina: — „Nie ma nic głupszego niż przekształcanie rad w coś skostniałego i samowystarczalnego. Im bardziej stanowczo powinniśmy obecnie opowiadać się za bezwzględnie mocną władzą, za dyktaturą poszczególnych jednostek dla określonych procesów pracy, w określonych momentach ściśle wykonawczych funkcji, tym bardziej różnorodne powinny być formy i sposoby kontroli od dołu, by paraliżować nawet cień możliwości wypaczania władzy radzieckiej, by ciągle i bez ustanku wypleniać chwasty biurokratyzmu”.</u>
+ <u xml:id="u-39.30" who="#PoselZawadzkiSylwester">Podkreślając znaczenie rozwiązań prawnych, należałoby rozważyć sprawę równoczesnego podjęcia środków (nie tylko prawnych), które sprzyjałyby zintegrowaniu modelu władzy gminnej, zintegrowaniu tej władzy ze społecznością lokalną, które przyspieszałyby uporządkowanie spraw urzędów gminnych i doprowadzenie ich do działania na — „pełnych obrotach”, jak również przyczyniałyby się do aktywizacji gminnych przedstawicielstw i różnych form samorządności społecznej. Mówił o tym poseł Barcikowski, wskazując na potrzebę upowszechniania osiągnięć gmin przodujących, gmin wzorcowych. Wydaje się, że z tego punktu widzenia zasługiwałyby na uwagę dotychczasowe doświadczenia ogólnopolskiego konkursu — „Mistrza gospodarności”. Rozważając jego rezultaty, należałoby wziąć pod uwagę obok poważnych efektów ekonomicznych, jakie on co rok przynosi, przyczyniając się do poprawy warunków życia i wyglądu naszych miast, także poważne korzyści społeczne i moralne w postaci pogłębiającej się świadomości współgospodarza miasta i kraju. Czy nie należałoby wobec tego rozważyć możliwości, aby obok konkursu na „Mistrza gospodarności” wśród miast polskich przeprowadzić równocześnie konkurs na — „Mistrza gospodarności”, który objąłby gminy wiejskie. Konkurs ten pozwoliłby wyłonić najlepsze gminy w skali województw, a następnie w skali kraju, przyjmując za podstawę:</u>
+ <u xml:id="u-39.31" who="#PoselZawadzkiSylwester">— wkład gminnej rady i administracji gminnej w przyspieszenie rozwoju społeczno-gospodarczego swoich gmin, — wkład w uporządkowanie i wygląd estetyczny wsi, —sprawność działania urzędu gminnego, —wielkość czynów społecznych itp.</u>
+ <u xml:id="u-39.32" who="#PoselZawadzkiSylwester">Poza korzyściami ekonomicznymi, konkurs taki mógłby przyczynić się do zintegrowania nowych gmin i zaktywizowania wszystkich ogniw społeczno-politycznego modelu gminy, do stworzenia w ten sposób bardziej sprzyjających warunków dla realizacji reformy, jak również uruchomienia rezerw inicjatywy społecznej — w związku z niezbyt już odległą 30 rocznicą Polski Ludowej.</u>
+ <u xml:id="u-39.33" who="#komentarz">(Oklaski).</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-40">
+ <u xml:id="u-40.0" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Głos ma poseł Władysław Zadykowicz.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-41">
+ <u xml:id="u-41.0" who="#PoselZadykowiczWladyslaw">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Pragnę poinformować Wysoką Izbę, że wieś polska w pełni aprobuje nową politykę rolną państwa. Potwierdzeniem moich słów są sprzedane państwu miliony ton zboża, ziemniaków, żywca, miliardy litrów mleka i to sprzedane bez konieczności stosowania przymusu administracyjnego. Jest to odpowiedź dla kierownictwa Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, dla kierownictwa ZSL za udzielony nam kredyt zaufania, wyrażający się zniesieniem dostaw obowiązkowych.</u>
+ <u xml:id="u-41.1" who="#PoselZadykowiczWladyslaw">Dziś rozpatrujemy projekty ustaw o nowym podziale administracyjnym kraju na szczeblu najniższym. My, mieszkańcy wsi, traktujemy ten projekt jako dalszy etap niezbędnych reform społecznych, jako następny krok w realizacji programowych zadań uchwał VI Zjazdu PZPR, do opracowania których wniosło swój wkład również Zjednoczone Stronnictwo Ludowe i całe społeczeństwo wiejskie.</u>
+ <u xml:id="u-41.2" who="#PoselZadykowiczWladyslaw">Przedstawione projekty ustaw przewidują wprowadzenie wyraźnego podziału kompetencji między gminną radą narodową a urzędem gminnym, kierowanym przez naczelnika. Szeroki zakres uprawnień naczelnika gminy stwarza przesłanki operatywnego, bezpośredniego i sprawnego wykonywania zadań państwowych oraz szybkiego i konkretnego załatwiania spraw obywateli — mieszkańców wsi i małych miast.</u>
+ <u xml:id="u-41.3" who="#PoselZadykowiczWladyslaw">W nowej strukturze wynikającej z reformy, należną rangę uzyskuje gminna rada narodowa. Zachowując podstawowe funkcje władzy przedstawicielskiej i samorządowej, będzie ona miała do spełnienia wiele funkcji w prawidłowym, harmonijnym rozwoju społeczno-gospodarczym wsi oraz małych miast.</u>
+ <u xml:id="u-41.4" who="#PoselZadykowiczWladyslaw">Model przyszłej gminy w woj. białostockim jest nieco inny od przeciętnego w kraju — większy obszarowo, a mniej zaludniony. Wynika to z naturalnego ukształtowania środowiska. Do tego niezbyt typowego obrazu dodać należy i ten fakt, że w wielu projektowanych siedzibach gmin brak będzie podstawowych jednostek organizacyjnych oraz wielu placówek usługowych; Istniejące braki powinny być w najkrótszym czasie uzupełnione. Liczymy przy tym na wysiłek społeczeństwa oraz na pomoc kompetentnych resortów oraz instytucji centralnych.</u>
+ <u xml:id="u-41.5" who="#PoselZadykowiczWladyslaw">Mamy nadzieję, że szeroki zakres uprawnień władzy administracyjnej gminy umożliwi załatwienie na miejscu wielu ludzkich spraw, ograniczy poważnie potrzebę udawania się do władz powiatowych lub wojewódzkich w celu załatwienia spraw z takich dziedzin, jak: budownictwo wiejskie, zaopatrzenie rolnictwa i wsi w wodę, organizacja i świadczenie usług produkcyjnych na rzecz wsi i rolnictwa. Sprawy te były dotychczas bardzo trudne i uciążliwe w załatwianiu, o czym wspominali już dyskutanci. Możliwość załatwienia ich w gminie stanie się dla nas wielkim udogodnieniem.</u>
+ <u xml:id="u-41.6" who="#PoselZadykowiczWladyslaw">Dalszym ułatwieniem życia i pracy rolnika będzie rozszerzenie zakresu uprawnień sołtysa i podniesienie rangi ogólnowiejskiego zebrania. Sołtys będzie tą osobą, która ma oddziaływać na aktywność społeczną mieszkańców sołectwa, nadawać jej właściwe kierunki, czuwać — jak to mówi projekt ustawy — nad wykonywaniem przez mieszkańców obowiązków wobec państwa. Dla lepszego, sprawniejszego wykonywania swoich obowiązków otrzyma do pomocy zastępcę — podsołtysa, którego wybierać będzie dane sołectwo i który cieszyć się powinien szacunkiem i zaufaniem w środowisku. Znaczenie tego najwłaściwiej ocenią ci, którzy byli sołtysami, ewentualnie są nimi obecnie, szczególnie w małych sołectwach.</u>
+ <u xml:id="u-41.7" who="#PoselZadykowiczWladyslaw">Zebrania mieszkańców wsi, organizowane przez sołtysa, powinny być dobrze przemyślane, obsłużone przez kompetentnych ludzi. Powinny być one uzgadniane z gminną radą narodową. Zasługuje na poparcie myśl, aby zebrania wiejskie mogły być upoważnione do rozpatrywania i rozstrzygania niektórych spraw bez potrzeby stawiania ich na sesjach gminnej rady narodowej.</u>
+ <u xml:id="u-41.8" who="#PoselZadykowiczWladyslaw">Wysoka Izbo! Przedstawione projekty ustaw wychodzą naprzeciw potrzebie przeprowadzenia reformy władz terenowych. Opinia taka wyrażana jest na zebraniach i spotkaniach w środowisku wiejskim.</u>
+ <u xml:id="u-41.9" who="#PoselZadykowiczWladyslaw">Reforma powinna wnieść w rozwój życia wsi nowe elementy, przyczynić się do wyzwolenia zdrowych ambicji społeczeństwa wiejskiego, do racjonalnego wykorzystania społecznej aktywności rolników — sądzę, że ku pożytkowi nas wszystkich.</u>
+ <u xml:id="u-41.10" who="#komentarz">(Oklaski).</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-42">
+ <u xml:id="u-42.0" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Głos ma poseł Franciszek Szczerbal.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-43">
+ <u xml:id="u-43.0" who="#PoselSzczerbalFranciszek">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Uchwała VI Zjazdu partii, wytyczając kierunki społeczno-gospodarczego rozwoju kraju, postawiła przed terenowymi organami władzy i administracji państwowej szczególnie odpowiedzialne zadania w zakresie przyspieszenia społeczno-gospodarczego rozwoju wsi, wzrostu produkcji rolnej oraz doskonalenia i usprawnienia ich działalności, zwłaszcza w najniższych ogniwach.</u>
+ <u xml:id="u-43.1" who="#PoselSzczerbalFranciszek">Przedstawione Wysokiemu Sejmowi i dyskutowane na dzisiejszym plenarnym posiedzeniu rządowe projekty ustaw, dotyczące reorganizacji organów władzy i administracji państwowej na wsi i w małych miastach, stwarzają odpowiednie warunki dla prawidłowej realizacji tych zadań.</u>
+ <u xml:id="u-43.2" who="#PoselSzczerbalFranciszek">Gromadzkie rady narodowe w dotychczasowej ich strukturze organizacyjnej i zasięgu terytorialnym, mimo ofiarnej pracy i wysiłku skupionego wokół nich wiejskiego aktywu społeczno-politycznego i gospodarczego, warunków takich nie posiadały. Napotykały poważne trudności w rozwiązywaniu wielu podstawowych problemów i bolączek występujących na wsi — zarówno w sferze organizacji produkcji rolnej, zwłaszcza w zakresie należytego skoordynowania wszystkich czynników, wpływających na jej unowocześnienie i rozwój, jak i w sferze stałego, systematycznego polepszania warunków życia i pracy ludności wiejskiej.</u>
+ <u xml:id="u-43.3" who="#PoselSzczerbalFranciszek">Między wzrastającymi z każdym rokiem zadaniami gromadzkich rad narodowych a ich kompetencjami i możliwościami narastały — zwłaszcza w ostatnich latach — coraz większe dysproporcje.</u>
+ <u xml:id="u-43.4" who="#PoselSzczerbalFranciszek">Większość gromadzkich rad narodowych pozbawiona była nieodzownego dla sprawnego ich działania zaplecza ekonomicznego. Konieczność bowiem przestrzegania w gospodarce narodowej zasad jak najbardziej racjonalnego i ekonomicznego działania oraz nowoczesnego zarządzania i kierowania powodowały, że przy nadmiernie rozdrobnionym podziale administracyjnym wsi, powstawały ponadgromadzkie ośrodki gospodarcze i socjalno-kulturalne takie, jak np. gminne spółdzielnie — „Samopomoc Chłopska”, banki spółdzielcze, placówki łączności, międzykółkowe bazy maszynowe, państwowe ośrodki maszynowe, wieloobiektowe państwowe gospodarstwa rolne, lecznice weterynaryjne, szkoły o wyższym stopniu organizacji itp. — obejmujące swym zasięgiem działania teren większy, aniżeli teren jednej gromadzkiej rady i koordynowane były nie na szczeblu gromadzkim, lecz powiatowym.</u>
+ <u xml:id="u-43.5" who="#PoselSzczerbalFranciszek">Przyjęta w dotychczasowej ustawie o radach narodowych zasada, że podstawowym ogniwem terenowej władzy i administracji państwowej jest powiat, spowodowała, że na tym właśnie szczeblu skoncentrowana została ogromna większość uprawnień w zakresie gospodarki, jak i administracji państwowej, przy czym w procesie decentralizacji na szczebel gromadzki przekazywane były w zasadzie zadania i obowiązki, a nie uprawnienia.</u>
+ <u xml:id="u-43.6" who="#PoselSzczerbalFranciszek">Szerszej decentralizacji uprawnień nie sprzyjał również stosunkowo niski poziom fachowy kadr kierowniczych i pracowniczych w prezydiach gromadzkich rad narodowych, przy czym także stosunkowo niski pułap ich wynagrodzeń nie zachęcał ludzi z wyższym lub średnim wykształceniem do podejmowania pracy w gromadach.</u>
+ <u xml:id="u-43.7" who="#PoselSzczerbalFranciszek">W ciągu ubiegłych lat usiłowano, zwłaszcza w zakresie podziału administracyjnego, stworzyć lepsze warunki do pracy gromad w drodze łączenia ich w większe, lepiej gospodarczo wyposażone jednostki. W warunkach woj. poznańskiego, które mam zaszczyt reprezentować, zmniejszono ich liczbę z 774 w 1955 r. do 283 w roku bieżącym. Samo jednak zwiększenie zasięgu terytorialnego gromadzkich rad narodowych nie umożliwiało prawidłowego rozwiązywania podstawowych problemów nurtujących wieś wielkopolską. W parze z tym nie poszły bowiem, z powodu braku odpowiednich upoważnień ustawowych, konieczne zmiany w formach i metodach zarządzania przez gromadzkie rady narodowe życiem wsi, które umożliwiłyby im bardziej efektywny wpływ na całokształt zagadnień związanych z dynamicznym rozwojem na przykład rolnictwa. Nie wzrosły też uprawnienia organów gromadzkich w zakresie załatwiania wielu, niekiedy nawet prostych spraw ludności wiejskiej, która nadal zmuszona była załatwiać je w powiecie, nie uległa również poprawie sytuacja kadrowa w gromadach. W wielu dyskusjach i postulatach aktywu wiejskiego oraz mieszkańców wsi wskazywano coraz natarczywiej na konieczność podniesienia roli i znaczenia gromadzkich rad narodowych, na konieczność wyposażenia ich w większe uprawnienia oraz środki, na potrzebę podnoszenia kwalifikacji kadry administracji gromadzkiej.</u>
+ <u xml:id="u-43.8" who="#PoselSzczerbalFranciszek">W toku tych dyskusji podkreślano również potrzebę zwiększenia uprawnień nadzorczych gromadzkich rad narodowych jako organów przedstawicielskich nad ich organami wykonawczymi — nad prezydiami rad gromadzkich i podporządkowanymi im biurami.</u>
+ <u xml:id="u-43.9" who="#PoselSzczerbalFranciszek">Z tych też względów zapowiedziane na VI Zjeździe i skonkretyzowane w uchwale VI Plenum Komitetu Centralnego PZPR kierunki i zasady reform, których praktycznym i prawnym już odbiciem są rozpatrywane w dniu dzisiejszym przez Sejm projekty ustaw, spotkały się na terenie Wielkopolski z żywym zainteresowaniem i społeczną akceptacją. Również opracowane i skonsultowane ze społeczeństwem projekty zmian w podziale administracyjnym województwa poznańskiego, w których uwzględniono wiele słusznych uwag i wniosków bezpośrednio zainteresowanych mieszkańców wsi, znalazły społeczne poparcie.</u>
+ <u xml:id="u-43.10" who="#PoselSzczerbalFranciszek">Za słuszne i jak najbardziej prawidłowe uznać należy utworzenie nowych gmin w granicach pozwalających na uczynienie z nich jednostek ekonomicznie silnych, pracujących w oparciu o konkretne wieloletnie i roczne plany, obejmujące zadania wszystkich działających na terenie gminy jednostek gospodarczych oraz budżety oparte w maksymalnym stopniu na własnych dochodach gminy. Istniejące już takie jednostki gospodarcze, organizacyjne i społeczne oraz złożone przez Prezesa Rady Ministrów w jego wystąpieniu na ostatnim posiedzeniu Sejmu zapewnienie utworzenia takich jednostek wszędzie tam, gdzie będzie to potrzebne, przy jednoczesnym nadaniu gminnej radzie narodowej oraz naczelnikowi gminy szerokich uprawnień do koordynowania ich działalności, zapewnia gminnym radom narodowym niezbędny wpływ na całokształt życia gospodarczego i społeczno-kulturalnego w gminie.</u>
+ <u xml:id="u-43.11" who="#PoselSzczerbalFranciszek">Uprawnienia koordynacyjne oraz przewidziane w art. 65n pkt 7 projektu ustawy o utworzeniu gmin prawo naczelnika gminy do występowania z daleko idącymi wnioskami w stosunku do pracowników jednostek państwowych, spółdzielczych i organizacji społecznych zaniedbujących swoje obowiązki, stawia gminne organy władzy i administracji państwowej w pozycji umożliwiającej im zabezpieczenie prawidłowej realizacji zadań, w pozycji rzeczywistego gospodarza terenu, wyposażonego w możliwość konsekwentnego egzekwowania swoich uchwał i decyzji.</u>
+ <u xml:id="u-43.12" who="#PoselSzczerbalFranciszek">Ważną sprawą jest również wyraźne określenie w projekcie ustawy funkcji i uprawnień gminnej rady narodowej jako organu przedstawicielskiego, jej komisji oraz pozycji, funkcji i kompetencji naczelnika jako organu wykonawczego gminnej rady narodowej, a jednocześnie jednoosobowego organu administracji państwowej z szerokimi uprawnieniami organu I instancji. Dotychczasowa pozycja przewodniczącego gromadzkiej rady narodowej jako przewodniczącego organu przedstawicielskiego, a jednocześnie kierownika organu wykonawczego rady gromadzkiej, nie sprzyjała wykonywaniu przez gromadzką radę narodową funkcji nadzorczych w stosunku do aparatu wykonawczego, nie sprzyjała wzrostowi inicjatywy i samodzielności rady, stwarzała sytuację wyraźnej przewagi czynnika administracyjnego nad organem stanowiącym.</u>
+ <u xml:id="u-43.13" who="#PoselSzczerbalFranciszek">Projekt ustawy w sposób prawidłowy ustala pozycję naczelnika jako organu powoływanego, a nie wybieranego, odpowiedzialnego przed radą za wykonywanie jej uchwał, a jednocześnie przed organem wyższej instancji za wykonywanie na terenie gminy zadań państwowych, wynikających z uchwał i zarządzeń organów wyższego szczebla.</u>
+ <u xml:id="u-43.14" who="#PoselSzczerbalFranciszek">Wysokie wymogi kwalifikacyjne stawiane naczelnikowi gminy, a także pracownikom urzędu gminy, odpowiednio uregulowane w projektach aktów wykonawczych stawki ich wynagrodzeń, stwarzają warunki do powierzenia tych funkcji ludziom politycznie i fachowo odpowiednio przygotowanym. Efekty bowiem wprowadzanej reformy zależeć będą w dużej mierze od pracy ludzi zatrudnionych w gminach, od ich wiedzy i umiejętności, od ich postawy osobistej i zaangażowania. Środki prawne i materialne postawione do dyspozycji gminnych rad pozwalają na dobór takich ludzi i stwarzają warunki ich stabilizacji, co niewątpliwie zapobiegnie zatrudnianiu szkolonych i przygotowywanych do pracy w radach narodowych pracowników w innych jednostkach gospodarczych, jak to się działo w wielu wypadkach w gromadzkich radach narodowych.</u>
+ <u xml:id="u-43.15" who="#PoselSzczerbalFranciszek">Słuszne i prawidłowe jest przewidziane w ustawie powiązanie małych miast z otaczającymi je gromadami, z zachowaniem przez nie praw miejskich. Dotychczasowa praktyka wykazała, że istnieją naturalne powiązania tych miast z ich bezpośrednim zapleczem.</u>
+ <u xml:id="u-43.16" who="#PoselSzczerbalFranciszek">Powołanie jednego, wspólnego dla miasta i otaczającej go gminy organu przedstawicielskiego i jednego wspólnego urzędu miasta i gminy pozwoli na kompleksowe rozwiązywanie wielu wspólnych już dzisiaj dla obu jednostek zagadnień, na lepsze wykorzystywanie zwiększonych środków materialnych i finansowych, lepszą obsługę ludności zarówno miasta, jak i gminy.</u>
+ <u xml:id="u-43.17" who="#PoselSzczerbalFranciszek">Sejm rozpatruję również projekt ustawy o funduszu gminnym. Środki funduszu gminnego, niezależnie od środków przewidzianych w budżecie, dają gminnym radom narodowym możliwość finansowania wielu zadań istotnych dla gminy, a zwłaszcza dla poprawy warunków życia i pracy ludzi na wsi, a równocześnie zwiększają w sposób jednoznaczny ich samodzielność finansową.</u>
+ <u xml:id="u-43.18" who="#PoselSzczerbalFranciszek">Na szczególne podkreślenie zasługuje duża elastyczność przepisów tej ustawy zarówno w zakresie ustalania wysokości stawek, jak i wydatkowania środków funduszu na określone cele, przy czym sprawą istotną jest to, że o wszystkich tych zagadnieniach decydować będzie wyłącznie gminna rada narodowa.</u>
+ <u xml:id="u-43.19" who="#PoselSzczerbalFranciszek">Ustawy o utworzeniu gmin i zmianie ustawy o radach narodowych oraz o funduszu gminnym stwarzają więc nowym gminom, gminnym radom narodowym, od samego początku ich działania, warunki pozwalające na dobrą realizację zadań, wielu zgłaszanych przez mieszkańców wniosków i postulatów, sprzyjające dalszemu intensywnemu rozwojowi produkcji rolnej.</u>
+ <u xml:id="u-43.20" who="#PoselSzczerbalFranciszek">Rolnictwo województwa poznańskiego szczyci się stosunkowo poważnym udziałem w ogólnonarodowym bilansie produkcji rolnej. Wprowadzenie projektowanych reform w życie wpłynie niewątpliwie na dalszą aktywizację gospodarki rolnej zarówno uspołecznionej, jak i indywidualnej, a koordynowane przez gminne rady narodowe środki i poczynania wszystkich działających na ich terenie jednostek gospodarczych i organizacyjnych, związanych z rolnictwem i jego obsługą, pozwolą na szersze wyzwalanie wciąż jeszcze tkwiących w naszym wielkopolskim rolnictwie rezerw i osiągnięcie tą drogą jeszcze wyższych efektów produkcyjnych.</u>
+ <u xml:id="u-43.21" who="#PoselSzczerbalFranciszek">Kończąc, pragnę podkreślić, że wszystkie projekty ustaw rozpatrywane na dzisiejszym posiedzeniu były szeroko konsultowane z terenowymi radami narodowymi oraz z aktywem politycznym i gospodarczym wsi wielkopolskiej.</u>
+ <u xml:id="u-43.22" who="#PoselSzczerbalFranciszek">Szerokie uwzględnienie w omawianych projektach ustaw zgłoszonych w toku tych konsultacji wniosków pozwala stwierdzić, że odpowiadają one zarówno interesom obywateli, jak i całego naszego socjalistycznego państwa, że ich realizacja przyniesie pomyślne efekty zarówno społeczeństwu, jak i gospodarce narodowej.</u>
+ <u xml:id="u-43.23" who="#komentarz">(Oklaski).</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-44">
+ <u xml:id="u-44.0" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Głos ma poseł Jan Kwakszyc.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-45">
+ <u xml:id="u-45.0" who="#PoselKwakszycJan">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Rady narodowe w okresie bez mała 30-letniej działalności w Polsce Ludowej zmieniały zadania i formy pracy w zależności od aktualnych potrzeb i etapów rozwoju kraju. Już od dłuższego czasu zarówno ludność wiejska, jak i sami działacze rad narodowych, radni, odczuwali potrzebę zmiany struktury i metod pracy dotychczasowych gromadzkich rad narodowych. Rady narodowe, szczególnie gromadzkie, posiadają zbyt mały zakres uprawnień, aby mogły podołać związanemu z wszechstronnym socjalistycznym rozwojem wsi wdrażaniu postępu w produkcję rolną.</u>
+ <u xml:id="u-45.1" who="#PoselKwakszycJan">Projekt ustawy o utworzeniu gmin i zmianie ustawy o radach narodowych zakłada, że gminne rady narodowe, które będą powołane z dniem 1 stycznia 1973 r. w miejsce dotychczasowych rad gromadzkich, będą decydować w myśl przepisów ustawy o wszystkich sprawach lokalnych.</u>
+ <u xml:id="u-45.2" who="#PoselKwakszycJan">Zgodnie z projektem ustawy, gminna rada narodowa będzie organem władzy państwowej oraz podstawowym organem samorządu społecznego na terenie gminy. Będą więc one rzeczywistym gospodarzem terenu, będą miały odpowiednie uprawnienia i kompetencje w stosunku do wszystkich jednostek społeczno-gospodarczych, działających na terenie gminy. Jest to słuszne przedsięwzięcie, a takiego właśnie oczekuje społeczeństwo od projektowanej reformy.</u>
+ <u xml:id="u-45.3" who="#PoselKwakszycJan">Na spotkaniach posłów i radnych z wyborcami w województwie wrocławskim projektowana reforma władzy terenowej na wsi znalazła pełną aprobatę.</u>
+ <u xml:id="u-45.4" who="#PoselKwakszycJan">Wieś dolnośląska realizuje z powodzeniem zadania nakreślone przez wspólne wytyczne Biura Politycznego Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej i Prezydium Naczelnego Komitetu Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego na lata 1971 — 1975, jak również uchwałę VI Zjazdu Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej w zakresie przyspieszenia wzrostu produkcji rolnej. Równocześnie jednak oczekuje od państwa stwarzania warunków dla wzrostu produkcji przez sprawniejsze świadczenie usług na rzecz rolnictwa i efektywne wykorzystanie środków materialnych i technicznych, jakie są przeznaczane na rolnictwo. Społeczeństwo ma nadzieję, że nowe rady narodowe podejmą skuteczną koordynację pracy wszystkich działających na jego terenie jednostek gospodarczych obsługujących wieś i rolnictwo.</u>
+ <u xml:id="u-45.5" who="#PoselKwakszycJan">O zainteresowaniu społeczeństwa reformą administracji może świadczyć i to, że mieszkańcy osiedla Wojcieszów w pow. Złotoryja postanowili w czynie społecznym wybudować budynek administracyjny, gdyż dotychczasowy lokal rady narodowej osiedla jest za mały. Budynek jest obecnie w stanie surowym, a jego przekazanie do użytku nastąpi w połowie 1973 roku.</u>
+ <u xml:id="u-45.6" who="#PoselKwakszycJan">Rolnicy wiedzą, że sprawna administracja tworzona jest po to, aby mogła lepiej realizować zadania nakreślone przez organ przedstawicielski, aby radni w przyszłości na spotkaniach z wyborcami nie musieli odpowiadać, że w niektórych istotnych sprawach wsi są bezradni.</u>
+ <u xml:id="u-45.7" who="#PoselKwakszycJan">Wraz z nowymi zadaniami gminnych rad narodowych musi wzrosnąć ranga i autorytet radnego.</u>
+ <u xml:id="u-45.8" who="#PoselKwakszycJan">Społeczeństwo wsi jest szczególnie zainteresowane wyposażeniem w kompetencje administracyjne i koordynacyjne urzędu kierowanego przez naczelnika gminy. Chodzi o to, aby obywatel mógł w zasadzie wszystkie sprawy załatwić w urzędzie gminy.</u>
+ <u xml:id="u-45.9" who="#PoselKwakszycJan">Rolnicy i mieszkańcy wsi oczekują od nowej gminnej rady bardziej sprawnego załatwiania codziennych spraw — zwłaszcza obrotu ziemią, właściwego zagospodarowania państwowego funduszu ziemi, przekazywania gospodarstw nowym nabywcom i na rzecz skarbu państwa, zajęcia się sprawami budownictwa mieszkaniowego i gospodarczego, przydziału materiałów budowlanych i pomocy fachowej, poprawy usług jednostek powołanych do obsługi rolnictwa i wsi, a zwłaszcza usług świadczonych przez POM, międzykółkowe bazy maszynowe, centrale nasienne, lecznice weterynaryjne i ośrodki zdrowia.</u>
+ <u xml:id="u-45.10" who="#PoselKwakszycJan">Należy oczekiwać, że w przyszłości zajdzie niewątpliwie potrzeba przekazywania gminom dalszych uprawnień ze szczebla powiatu, a nawet województwa. Chodzi jednak o to, aby uprawnienia te przekazywać obligatoryjnie, a nie jak to było dotychczas — w drodze dobrowolnego przekazywania niektórych uprawnień radom niższego szczebla.</u>
+ <u xml:id="u-45.11" who="#PoselKwakszycJan">W celu stworzenia lepszych warunków rozwijania inicjatywy społecznej konieczne jest podniesienie rangi zebrania wiejskiego i poszerzenia zakresu uprawnień sołtysa. Zebranie wiejskie będzie miejscem kontaktu gminnej rady narodowej i urzędu gminnego z obywatelem. Na zebraniach wiejskich będzie wysuwanych wiele wniosków i postulatów ludności pod adresem gminnej rady narodowej i urzędów gminy. Ze zdaniem zebrania wiejskiego powinien liczyć się naczelnik gminy, a zebranie wiejskie powinno realizować uchwały gminnej rady narodowej i jej prezydium.</u>
+ <u xml:id="u-45.12" who="#PoselKwakszycJan">O powodzeniu przeprowadzanej reformy w znacznej mierze będą decydowały kadry. Musimy zrobić wszystko, aby pozyskać do aparatu gmin ludzi o możliwie wysokich kwalifikacjach. Jednocześnie musimy pamiętać, aby tym którzy odejdą z pracy, udzielić pomocy w znalezieniu zatrudnienia.</u>
+ <u xml:id="u-45.13" who="#PoselKwakszycJan">Prezydia rad narodowych stopnia powiatowego i wojewódzkiego powinny właściwie podejść do przeprowadzenia reformy podziału administracyjnego wsi, powinny brać pod uwagę, aby gminy w swoich granicach były ośrodkami naturalnego ciążenia gospodarczego i w przyszłości stanowiły mikroregiony życia społeczno-gospodarczego wsi. Powinny one posiadać niezbędną bazę usługową w postaci gminnych spółdzielni, spółdzielni oszczędnościowo-pożyczkowych, ośrodków zdrowia, lecznic weterynaryjnych, urzędów pocztowych i posterunków Milicji Obywatelskiej. Należy pamiętać o uwzględnianiu w możliwie jak największym stopniu wniosków w sprawie dostosowania się PKS do potrzeb miejscowej ludności i przyszłych gmin.</u>
+ <u xml:id="u-45.14" who="#PoselKwakszycJan">Wysoka Izbo! Musimy doprowadzić do tego, by przyszła gmina stała się faktycznym, w odczuciu ludności, ośrodkiem życia społeczno-gospodarczego, silnym ogniwem w systemie władzy państwowej i administracji, zdolnym do sprężystego działania, zabezpieczania zarówno interesów państwa, gospodarki narodowej, jak i mieszkańców gmin.</u>
+ <u xml:id="u-45.15" who="#komentarz">(Oklaski).</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-46">
+ <u xml:id="u-46.0" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Zarządzam 20-minutową przerwę.</u>
+ <u xml:id="u-46.1" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu od godz. 17 min. 30 do godz. 17 min. 50)</u>
+ <u xml:id="u-46.2" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Obywatele Posłowie! Wznawiam obrady.</u>
+ <u xml:id="u-46.3" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Głos ma poseł Stanisław Nowiński.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-47">
+ <u xml:id="u-47.0" who="#PoselNowinskiStanislaw">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Przedstawione przez Prezesa Rady Ministrów projekty ustaw dotyczące gminnych rad narodowych mają na celu między innymi doskonalenie systemu zarządzania i kierowania rolnictwem.</u>
+ <u xml:id="u-47.1" who="#PoselNowinskiStanislaw">Rolnictwo ma nadal spełniać bardzo istotną rolę w coraz pełniejszym zaopatrzeniu rynku w artykuły żywnościowe.</u>
+ <u xml:id="u-47.2" who="#PoselNowinskiStanislaw">Polityka partii i Rządu oraz pracowitość większości mieszkańców wsi wpłynęły na znaczny wzrost produkcji rolnej w pierwszych dwóch latach bieżącej pięciolatki.</u>
+ <u xml:id="u-47.3" who="#PoselNowinskiStanislaw">Rolnictwo dysponuje jeszcze dużymi rezerwami produkcyjnymi, uruchamianiem których będzie musiała energiczniej niż dotychczas zająć się służba rolna i wszyscy rolnicy. Uruchamianie rezerw produkcyjnych oraz wdrażanie postępu agro-i zootechnicznego w rolnictwie ma szczególną wymowę w aspekcie przyspieszania tempa rozwoju produkcji rolnej.</u>
+ <u xml:id="u-47.4" who="#PoselNowinskiStanislaw">Nagromadzone środki materiałowo-techniczne i nakłady inwestycyjne w rolnictwie w minionych i najbliższych latach oraz bardziej aktywne działanie zbiorowości wiejskiej stwarzają duże możliwości osiągnięcia wielu produkcyjnych wskaźników rolnictwa planowanych na rok 1975 — już w roku 30-lecia Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, tj. w roku 1974.</u>
+ <u xml:id="u-47.5" who="#PoselNowinskiStanislaw">W tym też kierunku muszą w najbliższych latach iść wysiłki organizacyjne nowo tworzonych gmin, aparatu rolnego i instytucji społeczno-gospodarczych, pracujących na rzecz rolnictwa.</u>
+ <u xml:id="u-47.6" who="#PoselNowinskiStanislaw">Pragnę poinformować Wysoką Izbę, że władze partyjne i administracyjne województwa białostockiego podjęły już konkretne działania w zakresie przyspieszania tempa realizacji zadań bieżącej pięciolatki w rolnictwie. Poważna rola w realizacji tych zadań przypada terenowej służbie rolnej. Węzłowym i wiodącym zadaniem w procesie przyspieszenia tempa realizacji zadań produkcyjnych w białostockim rolnictwie jest bardziej produktywne wykorzystanie wszystkich użytków rolnych i środków pozostających do dyspozycji rolnictwa.</u>
+ <u xml:id="u-47.7" who="#PoselNowinskiStanislaw">Wieś dzisiejsza, a tym bardziej wieś jutrzejsza będzie się zasadniczo różnić od wsi sprzed kilku lat. Zmienia się mentalność społeczności wiejskiej. Na wsi białostockiej, tak zresztą jak we wszystkich wsiach w kraju, zachodzą, i to bardzo szybko, istotne zmiany społeczno-ekonomiczne i kulturalne.</u>
+ <u xml:id="u-47.8" who="#PoselNowinskiStanislaw">Najbardziej widoczny staje się na wsi postęp techniczny. Rewolucja techniczna, jaka się dokonuje na wsi wymaga doskonalenia metod zarządzania. Producenci rolni coraz częściej dostrzegają konieczność wzajemnego i zbiorowego współdziałania w zakresie lepszego wykorzystania posiadanych środków produkcji. Należy sądzić, że proces ten będzie się rozwijał i umacniał.</u>
+ <u xml:id="u-47.9" who="#PoselNowinskiStanislaw">Na proces gospodarczego rozwoju wsi i intensyfikację rolnictwa oddziaływać też będzie z większą siłą gminna służba rolna. Jej podstawowym obowiązkiem będzie działalność organizatorska w zakresie:</u>
+ <u xml:id="u-47.10" who="#PoselNowinskiStanislaw">— pełnego i racjonalnego wykorzystania wszystkich użytków rolnych, — racjonalnego zużycia wzrastających ilości nawozów mineralnych, — powszechnej uprawy intensywnych odmian zbóż, — działania na rzecz doskonalenia cech genetycznych zwierząt gospodarskich i dalszego ograniczania uboju cieląt oraz odchowu młodego bydła rzeźnego do wyższej wagi, — wdrażania specjalizacji i organizowania różnych form kooperacji w produkcji rolnej między rolnikami oraz między ich gospodarstwami a gospodarstwami państwowymi i spółdzielczymi.</u>
+ <u xml:id="u-47.11" who="#PoselNowinskiStanislaw">Do najbardziej znanych i stosowanych w praktyce form kooperacji między białostockimi rolnikami należy zaliczyć:</u>
+ <u xml:id="u-47.12" who="#PoselNowinskiStanislaw">— zespołowe użytkowanie pastwisk o powierzchni ok. 11 tys. ha, — konserwację urządzeń wodno-melioracyjnych w ramach działania 465 spółek wodnych na powierzchni 189 tys. ha użytków zielonych, — zbiorowy rozsiew nawozów mineralnych na zwartych kompleksach użytków zielonych; w roku bieżącym zabieg ten wykonano w naszym województwie na powierzchni ponad 23 tys. ha, — zbiorowe użytkowanie traktorów i innych maszyn rolniczych w 626 zespołach chłopskich, — hodowlę prosiąt i warchlaków w jednych gospodarstwach na potrzeby innych gospodarstw specjalizujących się w intensywnym tuczu trzody.</u>
+ <u xml:id="u-47.13" who="#PoselNowinskiStanislaw">Kooperacja rolników z PGR najczęściej dotyczy:</u>
+ <u xml:id="u-47.14" who="#PoselNowinskiStanislaw">— produkcji przez PGR na potrzeby gospodarstw chłopskich kwalifikowanego materiału siewnego zbóż i sadzeniaków ziemniaków oraz materiału zarodowego zwierząt gospodarskich, — hodowli w gospodarstwach chłopskich prosiąt, warchlaków i cieląt do dalszego intensywnego tuczu w wyspecjalizowanych gospodarstwach państwowych.</u>
+ <u xml:id="u-47.15" who="#PoselNowinskiStanislaw">Kooperacja między wszystkimi sektorami rolnictwa jest nieodzowna, bowiem przyspieszać ona będzie intensyfikację produkcji rolniczej. Działalność ta znajdować się musi w centrum uwagi terenowej służby rolnej.</u>
+ <u xml:id="u-47.16" who="#PoselNowinskiStanislaw">Opracowana przez Ministerstwo Rolnictwa struktura organizacyjna gminnej służby rolnej — słuszna w swych założeniach — ma aktywizować aktualne i perspektywiczne formy organizacji produkcji rolniczej w oparciu o bardziej nowoczesne środki i doskonalsze metody zarządzania.</u>
+ <u xml:id="u-47.17" who="#PoselNowinskiStanislaw">Organy administracji państwowej muszą w większym stopniu troszczyć się o to, aby instruktorzy rolni należycie spełniali rolę doradcy producentów zrzeszonych w kółkach rolniczych, w zespołach uprawowych, działających w ramach kooperacji, gdyż taką formą pracy najskuteczniej można oddziaływać na intensyfikację produkcji rolniczej. Wiele uwagi trzeba będzie także poświęcić doradztwu i indywidualnemu instruktażowi dla gospodarstw specjalizujących się w określonych dziedzinach produkcji oraz dla słabszych ekonomicznie i na niższym poziomie gospodarstw. W tych właśnie gospodarstwach istnieją poważne rezerwy, uruchomienie których nie wymaga najczęściej nakładów inwestycyjnych, a jedynie związane jest z podniesieniem na wyższy poziom umiejętności gospodarowania.</u>
+ <u xml:id="u-47.18" who="#PoselNowinskiStanislaw">Gminna służba rolna powinna ściślej niż dotychczas współdziałać z kółkami rolniczymi, które są i będą wiodącym ogniwem gospodarki wiejskiej i organizatorem produkcji rolniczej.</u>
+ <u xml:id="u-47.19" who="#PoselNowinskiStanislaw">Instruktorzy rolni powinni w większym stopniu oddziaływać na funkcjonalność budownictwa inwentarskiego w gospodarstwach chłopskich, pobudzać inicjatywę rolników w zakresie zespołowego budownictwa, do masowego chowu bukatów i tuczu trzody chlewnej. Taki system pozwoli na obniżenie kosztów budowy i mechanizację obsługi zwierząt oraz przyczyni się do lepszej organizacji pracy, co będzie miało zasadniczy wpływ na zmniejszenie kosztów produkcji zwierzęcej. Tam, gdzie są ku temu warunki trzeba kierować wysiłek służby rolnej na organizowanie letniego tuczu trzody chlewnej w stodołach chłopskich. Pragnę podkreślić, że tegoroczna praktyka tej formy tuczu w około 700 stodołach w województwie białostockim dała pozytywne rezultaty. Ten kierunek tuczu będziemy upowszechniać w latach następnych. Warto tu dodać, że jest to bezinwestycyjny, a zarazem intensywny tucz trzody chlewnej.</u>
+ <u xml:id="u-47.20" who="#PoselNowinskiStanislaw">Realizacja tego zadania wymaga pogłębienia specjalizacji w gospodarstwach chłopskich w zakresie hodowli prosiąt na potrzeby gospodarstw zajmujących się intensywnym tuczem. Tak zorganizowana praca stworzy najkrótszą drogę do osiągnięcia celu — to jest do szybkiego wzrostu produkcji zwierzęcej.</u>
+ <u xml:id="u-47.21" who="#PoselNowinskiStanislaw">Następną ważną płaszczyzną działania gminnej służby rolnej jest i będzie nadal jej oddziaływanie na racjonalne zagospodarowanie użytków rolnych, a przede wszystkim Państwowego Funduszu Ziemi oraz wdrażanie postępu agrotechnicznego.</u>
+ <u xml:id="u-47.22" who="#PoselNowinskiStanislaw">Powszechne wprowadzenie wysokopiennych odmian zbóż oraz bardziej intensywne nawożenie mineralne wymagać będą podniesienia wiedzy agrotechnicznej rolników w zakresie prawidłowego i racjonalnego wykorzystania tych tak ważnych środków produkcji. W tym zakresie gminna służba rolna powinna rozwijać swoją działalność poprzez popularyzację doświadczeń gospodarstw specjalistycznych oraz powszechne szkolenie producentów rolnych.</u>
+ <u xml:id="u-47.23" who="#PoselNowinskiStanislaw">Gminna służba rolna w dalszym ciągu musi doskonalić metody pracy z rolnikami w zakresie chemizacji i mechanizacji procesów produkcyjnych w rolnictwie. Chemizacja i mechanizacja rolnictwa jest głównym nośnikiem postępu w rolnictwie, który decydować będzie o dalszym intensywnym rozwoju produkcji. Stąd rola i znaczenie gminnej służby rolnej w prawidłowym wykorzystywaniu tego nośnika postępu są szczególnie ważne. Biorąc te i inne czynniki pod uwagę, resort rolnictwa powinien doskonalić metody doszkalania terenowej służby rolnej w zakresie praktycznego działania z wiejskim organem gospodarczym i wzrastającą z każdym rokiem grupą gospodarstw specjalizujących się w produkcji roślinnej i zwierzęcej.</u>
+ <u xml:id="u-47.24" who="#PoselNowinskiStanislaw">Potrzeba dokształcania terenowej służby rolnej wynika i z dotychczasowych metod jej pracy. Miałem możność uczestniczyć w kolneńskiej powiatowej komisji weryfikacyjnej gromadzkiej służby rolnej, gdzie stwierdziliśmy, że jest to ofiarna kadra, mająca odpowiedni zakres wiedzy teoretycznej sprawdzony w ich dotychczasowym działaniu. Niedostateczne natomiast było zaangażowanie agronomów na rzecz rozwoju produkcji zwierzęcej i zootechników na rzecz rozwoju produkcji roślinnej. Przyszły instruktor rolny musi być przygotowany do udzielania wszechstronnej porady i instruktażu poszczególnym rolnikom, jak też i zespołom rolników kooperujących w produkcji.</u>
+ <u xml:id="u-47.25" who="#PoselNowinskiStanislaw">Za bardzo słuszne uznać trzeba propozycje resortu rolnictwa idące w kierunku określenia rejonów działania poszczególnych instruktorów rolnych. Będą oni musieli angażować swoją wiedzę zawodową w okresie całego cyklu produkcyjnego i odpowiadać za wyniki produkcyjne swego rejonu.</u>
+ <u xml:id="u-47.26" who="#PoselNowinskiStanislaw">Na rozwój produkcji rolnej, jak wiemy, oddziaływać będzie też specjalistyczna służba rolna zatrudniona w różnych instytucjach i organizacjach działających na wsi. W związku z tym wzrasta rola kierownika gminnej służby rolnej w zakresie koordynacji wszystkich służb specjalistycznych w gminie.</u>
+ <u xml:id="u-47.27" who="#PoselNowinskiStanislaw">Chodzi bowiem nie o formalną koordynację ustaleń w planach działania, lecz o praktyczne współdziałanie na rzecz aktywizacji gospodarczej wsi, jej rozwoju społeczno-gospodarczego i kulturalnego, a przede wszystkim w zakresie intensyfikacji produkcji rolnej.</u>
+ <u xml:id="u-47.28" who="#PoselNowinskiStanislaw">Działalność organizatorska i instruktażowa wszystkich służb, skoordynowana przez kierownika gminnej służby rolnej, powinna zapewnić realizację wiejskich i gminnych programów rozwoju rolnictwa.</u>
+ <u xml:id="u-47.29" who="#PoselNowinskiStanislaw">Wysoki Sejmie! Stwarzane z dniem 1.I.1973 r. warunki materialne dla gminnej służby rolnej pozwolą na dalszą jej stabilizację i wzrost aktywności. Zachęcać będą do podejmowania pracy w gminach ludzi z wyższym wykształceniem i bogatym doświadczeniem praktycznym.</u>
+ <u xml:id="u-47.30" who="#PoselNowinskiStanislaw">Legitymująca się wysokimi umiejętnościami pracy i ustabilizowana gminna służba rolna będzie w stanie skupić wokół siebie najbardziej postępowych rolników, którzy praktycznym działaniem będą pomagać jej w pracy.</u>
+ <u xml:id="u-47.31" who="#PoselNowinskiStanislaw">Należyte kwalifikacje zawodowe i wyrobienie społeczne gminnej służby rolnej oraz właściwa ich działalność organizatorsko-instruktażowa w środowisku wiejskim przyczyniać się będą do pełnego wykonania i przekraczania zadań wynikających z uchwał VI Zjazdu partii.</u>
+ <u xml:id="u-47.32" who="#PoselNowinskiStanislaw">Z tym przekonaniem, w imieniu posłów województwa białostockiego, pragnę zapewnić Wysoki Sejm, że dołożymy starań, by projektowane reformy zostały w pełni wykorzystane dla rozwoju społeczno-gospodarczego wsi i wzrostu produkcji rolnej.</u>
+ <u xml:id="u-47.33" who="#komentarz">(Oklaski).</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-48">
+ <u xml:id="u-48.0" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Obywatele Posłowie! Lista mówców zgłoszonych do dyskusji została wyczerpana.</u>
+ <u xml:id="u-48.1" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Obecnie proszę o zabranie głosu Prezesa Rady Ministrów obywatela Piotra Jaroszewicza.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-49">
+ <u xml:id="u-49.0" who="#PrezesRadyMinistrowPiotrJaroszewicz">Obywatelu Marszałku! Wysoka Izbo! Dzisiejsza debata sejmowa wieńczy dyskusję nad projektami ustaw poświęconych reformie władzy i administracji na wsi i w małych miastach. Wszystkie cenne wnioski, które zgłoszono w tej dyskusji zostały uwzględnione w ostatecznych tekstach projektów ustaw. Inne sugestie będą wykorzystane w dokumentach wykonawczych, a także w praktycznym działaniu Rządu zarówno w procesie wprowadzania w życie samej reformy, jak i w szybszym rozwiązywaniu nieodłącznie związanych z nią problemów.</u>
+ <u xml:id="u-49.1" who="#PrezesRadyMinistrowPiotrJaroszewicz">Debata sejmowa przebiegała pod znakiem pełnej aprobaty dla założeń tego niezwykle ważnego aktu doskonalenia władzy i administracji oraz dla wybranych form, odpowiadających nowoczesnym potrzebom i stale rosnącym zadaniom. W ten sposób raz jeszcze myśl inicjatorki tego o wielkiej wadze państwowej i społecznej zamierzenia — naszej partii — znalazła pełne potwierdzenie w poselskiej debacie, a koncepcje wykonawcze Rządu zyskały akceptację.</u>
+ <u xml:id="u-49.2" who="#PrezesRadyMinistrowPiotrJaroszewicz">Chciałbym zwrócić uwagę na kilka problemów, które przewijały się w dyskusji i były przedmiotem wnikliwych analiz komisji sejmowych. Na czoło wysuwa się kwestia długofalowych — rzec można docelowych — założeń reformy, związanych z perspektywą wszechstronnego rozwoju wsi i małych miast, intensyfikacją i modernizacją produkcji rolnej oraz ze społecznymi i agrotechnicznymi przemianami w rolnictwie. Jest faktem, że oparta na gromadzie struktura podziału terytorialnego w terenie przeżyła się, że mimo dobrej woli i ofiarnej pracy tysięcy działaczy i pracowników tego szczebla gromada utraciła możliwość skutecznego działania wobec rosnących zadań społeczno-gospodarczych.</u>
+ <u xml:id="u-49.3" who="#PrezesRadyMinistrowPiotrJaroszewicz">Reforma, którą rozpatruje Wysoki Sejm, nie oznacza jednak li tylko dostosowania form władzy i administracji, metod planowania i zarządzania w przyszłej gminie do dzisiejszych potrzeb. Jej sens polega na stworzeniu lepszych warunków społecznych, kadrowych i organizacyjnych dla długofalowego postępu wsi i rozwoju produkcji rolnictwa, na stworzeniu silnych podstaw dla perspektywicznych procesów ich rozwoju.</u>
+ <u xml:id="u-49.4" who="#PrezesRadyMinistrowPiotrJaroszewicz">Reforma spowoduje tworzenie mikroregionów społeczno-gospodarczych, wyposażonych w uprawnienia koordynacyjne i władcze, odpowiednie do zadań stojących przed rolnictwem w dziedzinie kształtowania lepszej struktury rolnej, sprawniejszego wdrażania w życie różnorodnych czynników techniczno-organizacyjnych, społecznego i kulturowego postępu. Słuszne są również głosy, które podkreślają dużą rolę gminy w realizacji powstającego już nowoczesnego planu przestrzennego zagospodarowania kraju i ochrony środowiska.</u>
+ <u xml:id="u-49.5" who="#PrezesRadyMinistrowPiotrJaroszewicz">W sposób zdecydowany i konsekwentny dążyć będziemy, by na podstawie nowych uprawnień władz gminnych rozwiązywać znacznie skuteczniej problem koordynacji działalności społeczno-gospodarczej w obrębie gminy, w tym szczególnie inwestycji. Inwestorów jest wielu. Każdy z nich myślał o swoich słusznych, ale nierzadko partykularnych potrzebach. Powodowało to w przeszłości powstawanie obiektów drobnych, drogich, rozproszonych na terenie gromady. Jest rzeczą oczywistą, że zamierzamy ten stan zdecydowanie zmienić.</u>
+ <u xml:id="u-49.6" who="#PrezesRadyMinistrowPiotrJaroszewicz">Dążymy jednocześnie do tego, aby nowe ogniwa gminne działały elastycznie, dostosowując swoją pracę do nowych zadań i potrzeb.</u>
+ <u xml:id="u-49.7" who="#PrezesRadyMinistrowPiotrJaroszewicz">W nowej gminie kształtujemy o wiele mocniejszy organ wykonawczy, zapewniając mu zarazem możliwości samodzielnego działania.</u>
+ <u xml:id="u-49.8" who="#PrezesRadyMinistrowPiotrJaroszewicz">Równocześnie pragnę oświadczyć, że to co podkreślano w dotychczasowej dyskusji poselskiej w sprawie roli gminnego organu przedstawicielskiego — jest w pełni zgodne ze stanowiskiem i intencjami Rządu. Cała bowiem reforma tworzona jest na dwu silnych podstawach: na rozwoju sił społecznych, aktywizacji gminnych rad, podnoszeniu pozycji radnych, zebrania wiejskiego i sołtysa z jednej strony, oraz na nowoczesnej administracji, na silnej władzy wykonawczej, na dobrze wykształconych i przygotowanych kadrach. Oba te warunki muszą być spełnione, by reforma osiągnęła cele, jakie z nią wiążemy.</u>
+ <u xml:id="u-49.9" who="#PrezesRadyMinistrowPiotrJaroszewicz">Szczególnego podkreślenia wymaga fakt, że powołanie nowej gminy oznacza znaczne pogłębienie w całym rolnictwie — a więc w znacznej części sił wytwórczych kraju — socjalistycznych zasad planowania i zarządzania.</u>
+ <u xml:id="u-49.10" who="#PrezesRadyMinistrowPiotrJaroszewicz">Wiadomo, że plany gromadzkie nie spełniały zadowalająco swej roli, że pozostawały często ewidencją dobrych życzeń, pozbawionych odpowiednich środków realizacyjnych. Dzięki reformie, zasady ogólnospołecznego planowania — jedna z fundamentalnych norm centralizmu demokratycznego — przenikną znacznie głębiej na ten rozległy obszar z korzyścią dla gospodarki i społeczeństwa, dla naszego socjalistycznego rozwoju.</u>
+ <u xml:id="u-49.11" who="#PrezesRadyMinistrowPiotrJaroszewicz">Rząd skrzętnie wykorzysta sugestie obywateli posłów dotyczące szczególnej rangi gminnego planu i budżetu, ścisłego określenia zasad tworzenia funduszu gminnego oraz otoczenia ich realizacji, zwłaszcza w pierwszym roku działania nowej struktury, szczególną opieką.</u>
+ <u xml:id="u-49.12" who="#PrezesRadyMinistrowPiotrJaroszewicz">Oczywiście, najważniejsze jest konsekwentne wcielanie w życie tych planów. Zależy to od zapewnienia rzeczywistej, wewnętrznie spójnej jednolitości działania wszystkich instytucji i organizacji, wszystkich ogniw gospodarczych i spółdzielczych, zobowiązanych do codziennej współpracy z rolnikiem i zaspokajania jego potrzeb. Dobry plan i budżet gminy oraz podporządkowanie wszystkich działań na jej terenie celom rozwoju produkcji rolnej i rozwojowi mikroregionu jako całości — to klucz do powodzenia reformy.</u>
+ <u xml:id="u-49.13" who="#PrezesRadyMinistrowPiotrJaroszewicz">Potrzebne będzie — niezwłocznie po ukonstytuowaniu się gmin — kontrolowanie ich działalności, gromadzenie dobrych doświadczeń i stałe ich upowszechnianie. Dlatego Rząd uważa za celowe na przykładzie stu gmin, które otoczy szczególną opieką — reprezentujących różne warunki lokalne — zgromadzić niezbędne doświadczenia dobrej pracy państwowej, społecznej i gospodarczej w zakresie postępu wsi i szybkiego rozwoju produkcji rolnej. Gminy takie powinny torować drogę rozwojowi społeczno-gospodarczemu, a szczególnie postępowym rozwiązaniom w dziedzinie specjalizacji produkcji rolnej, mechanizacji i obsługi rolnictwa, nowoczesnego prowadzenia gospodarki paszowej, rozwoju hodowli bydła rzeźnego, wykorzystując ośrodki i fermy kółek rolniczych, spółdzielni produkcyjnych lub państwowych gospodarstw rolnych; kooperacji sektora uspołecznionego z gospodarką indywidualną, jak również doskonalenia warunków pracy i bytu ludności gminy.</u>
+ <u xml:id="u-49.14" who="#PrezesRadyMinistrowPiotrJaroszewicz">Z chwilą, gdy wyłonią się gminy mające dobre doświadczenia w różnych dziedzinach działalności i dobre osiągnięcia produkcyjne, mogą się one stać terenem spotkań naczelników, radnych czy kierowników służb rolnych innych gmin w celu dyskutowania na temat rozwoju ośrodków gminnych w całym kraju. W ten sposób stale pobudzać będziemy aktywność rozwojową wsi i rolnictwa, zgodnie z obecnymi i przyszłymi zadaniami, potrzebami i warunkami. Gminy, które wykażą się poważnymi osiągnięciami społeczno-gospodarczymi będą korzystały z pomocy państwa i będą miały szansę stać się gminami wzorcowymi.</u>
+ <u xml:id="u-49.15" who="#PrezesRadyMinistrowPiotrJaroszewicz">Następnym czynnikiem, który określa perspektywiczne znaczenie reformy, jest szansa długofalowego rozwiązania problemów kadrowych. Obecna sytuacja wymaga zatrudnienia na wsi, w rolnictwie, a także w małych miastach kadry o wysokich kwalifikacjach zawodowych i szerokich horyzontach świadomości społecznej. To ci pracownicy, wspólnie z zorganizowanymi siłami społecznymi wsi i małych miast, będą głównie przyczyniać się do postępu i rozwoju gmin. Mówiąc o rosnących dostawach środków produkcji, o nowoczesnej agro-i zootechnice, o rozwoju lokalnego przemysłu przetwórczego, a szczególnie przemysłu spożywczego, o nowych formach zespołowego działania oraz o wyższej sprawności w załatwianiu spraw obywatela i zaspokajaniu jego potrzeb — mówimy w istocie o ludziach zdolnych przewodzić postępowym procesom i zdolnych dobrze wykorzystać rosnące środki i możliwości.</u>
+ <u xml:id="u-49.16" who="#PrezesRadyMinistrowPiotrJaroszewicz">Rząd podziela spostrzeżenia obywateli posłów, którzy w trakcie obrad komisji i w debacie plenarnej mówili, że obecne prace nad skupieniem na szczeblu gminnym wartościowych i kompetentnych kadr nie zamykają, lecz otwierają narastający proces kierowania do gmin pracowników wykwalifikowanych, oddanych sprawie socjalistycznego postępu we wszystkich dziedzinach. Chodzi tu o agronomów, zootechników i lekarzy weterynarii, mechanizatorów i chemików, prawników i ekonomistów, pedagogów i lekarzy, specjalistów budownictwa, gospodarki komunalnej, przemysłu, handlu, usług, organizatorów kultury i sportu.</u>
+ <u xml:id="u-49.17" who="#PrezesRadyMinistrowPiotrJaroszewicz">Przyszła gmina, która powstanie w procesie realizacji rzuconego przez I Sekretarza KC partii towarzysza Edwarda Gierka hasła — „budowy jeszcze jednej Polski” — a fundamenty tego dzieła dziś właśnie kładziemy — będzie potrzebować tysięcy fachowców działających w pierwszej linii postępu, bezpośrednio wśród rolników i razem z nimi.</u>
+ <u xml:id="u-49.18" who="#PrezesRadyMinistrowPiotrJaroszewicz">Pozytywnie oceniając rezultaty dotychczasowych wysiłków o zapewnienie ogniwom gminnym odpowiednich pracowników, musimy zarazem tworzyć warunki do dalszej długofalowej rekrutacji kadr dla gmin i małych miast. Wymagać to będzie nowych wielostronnych rozwiązań. Przygotowanie specjalistów, gotowych udać się na wieś czy wrócić na nią po ukończeniu studiów, jest ważnym aspektem wychowania młodzieży i polityki kadrowej państwa.</u>
+ <u xml:id="u-49.19" who="#PrezesRadyMinistrowPiotrJaroszewicz">Mówiąc o kadrach nowej gminy, mamy na myśli nie tylko specjalistów, lecz i społeczników — działaczy Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego, Stronnictwa Demokratycznego, kółek rolniczych, spółdzielczości wiejskiej, których działalność przyczynia się do umocnienia sojuszu robotniczo-chłopskiego i poczynań władzy ludowej, ludzi dających dobry przykład oddziaływania na środowisko, biorących żywy udział w obywatelskich inicjatywach i społecznej kontroli.</u>
+ <u xml:id="u-49.20" who="#PrezesRadyMinistrowPiotrJaroszewicz">Bardzo liczymy przy tym na światłe i prężne młode pokolenie polskiej wsi. Zastanawialiśmy się nad tym ważkim problemem na VII Plenum KC PZPR. Młode pokolenie jest lepiej przygotowane do pracy i korzysta z nieporównanie lepszych warunków, trzeba zatem więcej od niego wymagać. Nowe gminy ze swą rozległą problematyką mają wszelkie dane, aby ogniskować twórczą aktywność młodzieży — szczególnie Związku Młodzieży Wiejskiej — w pracy dla gminy, kraju i siebie.</u>
+ <u xml:id="u-49.21" who="#PrezesRadyMinistrowPiotrJaroszewicz">Obywatele posłowie kładli nacisk na efektywne i prawidłowe formy współdziałania organów administracji — naczelników i pracowników urzędów gminnych z gminnymi radami narodowymi, ich prezydiami i komisjami oraz z radnymi. O poziomie tego współdziałania zadecydują gospodarze gmin, ich wiedza i świadomość, dyscyplina i inicjatywa. Skoro dane są słuszne rozwiązania strukturalne i formy prawne, odpowiadające potrzebom czasu — to punkt ciężkości przenosi się na ludzi, zobowiązanych formy te wypełniać żywą treścią.</u>
+ <u xml:id="u-49.22" who="#PrezesRadyMinistrowPiotrJaroszewicz">Mamy już sprecyzowane wyobrażenia tego, jak to współdziałanie i prace urzędu gminnego powinny prawidłowo kształtować się w przyszłości. Nie jesteśmy wszakże w stanie przewidzieć z góry wielu sytuacji i problemów, które wynikną w praktyce. Będziemy więc od pierwszej chwili gromadzić i uogólniać doświadczenia, wsłuchiwać się w sygnały z terenu, analizować zarówno wnioski kadry gminnej, jak i opinie ludności, bieżąco konfrontować założenia z osiąganymi rezultatami i podejmować niezbędne operatywne decyzje.</u>
+ <u xml:id="u-49.23" who="#PrezesRadyMinistrowPiotrJaroszewicz">Oto na przykład coraz częściej sygnalizowane są zjawiska, że wielu właścicieli nawet średnich gospodarstw rolnych pracuje stale w fabrykach, a w ich gospodarstwach następuje spadek produkcji. Zjawisko to niepokoi w równym stopniu władze państwowe i dobrych rolników. W ramach gminy powinny być podejmowane odpowiednie inicjatywy, które spowodują skoncentrowanie się takich rolników na pracy w gospodarstwie, albo — jeśli jego użytkownik ma główne źródło utrzymania z pracy poza rolnictwem — zmniejszenie rozmiarów gospodarstwa do niewielkiej działki, co będzie przeciwdziałać marnotrawstwu ziemi.</u>
+ <u xml:id="u-49.24" who="#PrezesRadyMinistrowPiotrJaroszewicz">Podałem jeden tylko przykład, aby podkreślić, że miarą dobrej współpracy naczelników gmin i gminnych rad narodowych powinien być przede wszystkim produkcyjny postęp rolnictwa i rozwój mikroregionu.</u>
+ <u xml:id="u-49.25" who="#PrezesRadyMinistrowPiotrJaroszewicz">Na tej podstawie będziemy w stanie szybko upowszechniać najlepsze formy pracy oraz w miarę potrzeby — korygować i wzbogacać ustalone rozwiązania.</u>
+ <u xml:id="u-49.26" who="#PrezesRadyMinistrowPiotrJaroszewicz">Społeczność wsi i małych miast wiąże z reformą wiele nadziei i oczekiwań. Trzeba jednak powiedzieć, że na spełnienie ich potrzeba pracy, czasu i cierpliwości. Nie od razu uda się rozwiązać wszystkie problemy, nie od pierwszego dnia nowe władze gminne opanują w pełni sztukę pracy po nowemu. Chodzi jednak o to, aby okres nauki maksymalnie skrócić, aby w każdej gminie jak najszybciej, w sposób widomy dla obywatela, zadokumentować w praktyce słuszność założeń reformy. Zależy to w wielkiej mierze od poparcia ludności dla nowych ogniw władzy, od świadomej dyscypliny i obywatelskiej inicjatywy.</u>
+ <u xml:id="u-49.27" who="#PrezesRadyMinistrowPiotrJaroszewicz">Sprawna organizacja gmin — rozumna i życzliwa pomoc okazywana im w najtrudniejszym, początkowym okresie — to egzamin dla naszych prezydiów wojewódzkich i powiatowych rad narodowych. Oceny ich pracy dokonywać będziemy, biorąc pod uwagę przede wszystkim rezultaty tego niełatwego egzaminu. Życzę im, aby egzamin ten wypadł dobrze.</u>
+ <u xml:id="u-49.28" who="#PrezesRadyMinistrowPiotrJaroszewicz">Dzisiejszymi decyzjami Wysokiej Izby rozpoczniemy najważniejszy okres reformy. Jej głównym sprawdzianem będzie realizacja niezwykle ważnych dla kraju i społeczeństwa, decydujących o ogólnych rezultatach obecnego pięciolecia, zadań społeczno-gospodarczych w roku 1973.</u>
+ <u xml:id="u-49.29" who="#PrezesRadyMinistrowPiotrJaroszewicz">Kształtując narodowy plan gospodarczy na nadchodzący rok, uwzględniliśmy w rachunku przewidywane pozytywne rezultaty pracy nowego ogniwa gminnego. Pragnę podkreślić, że uczynimy wszystko, aby rachunek ten okazał się słuszny, aby wspólnym wysiłkiem organów, władzy i administracji oraz całej społeczności wsi i małych miast zapewnić przede wszystkim wydatny postęp w rozwoju produkcji naszego rolnictwa.</u>
+ <u xml:id="u-49.30" who="#PrezesRadyMinistrowPiotrJaroszewicz">Będzie to istotny wkład w realizację wskazań VI Zjazdu partii, w urzeczywistnienie narodowego programu rozwoju gospodarki i poprawy warunków życia Polaków, w dorobek socjalistycznego budownictwa w naszym kraju.</u>
+ <u xml:id="u-49.31" who="#komentarz">(Oklaski).</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-50">
+ <u xml:id="u-50.0" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Dziękuję Obywatelowi Premierowi.</u>
+ <u xml:id="u-50.1" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Zamykam dyskusję.</u>
+ <u xml:id="u-50.2" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Przystępujemy do głosowania nad omówionymi projektami ustaw.</u>
+ <u xml:id="u-50.3" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Zgodnie z art. 9.1 Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej zmiana Konstytucji może nastąpić tylko w drodze ustawy uchwalonej przez Sejm większością co najmniej 2/3 głosów w obecności co najmniej połowy ogólnej liczby posłów.</u>
+ <u xml:id="u-50.4" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Stwierdzam, że w dzisiejszym posiedzeniu bierze udział więcej niż połowa ogólnej liczby posłów.</u>
+ <u xml:id="u-50.5" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Zgodnie z art. 71 regulaminu Sejmu w przypadku głosowania nad zmianą Konstytucji powinno nastąpić obliczenie głosów.</u>
+ <u xml:id="u-50.6" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Proszę zatem Obywateli Posłów Sekretarzy: Edwarda Chrostka, Zenobię Gregorczyk, Stanisławę Karną, Marię Kotlicką, Macieja Majkuta i Jana Skowrona, aby po zarządzeniu przeze mnie głosowania dokonali obliczenia głosów.</u>
+ <u xml:id="u-50.7" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Kto z Obywateli Posłów jest za uchwaleniem projektu ustawy o zmianie Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej w brzmieniu proponowanym przez Komisje: Prac Ustawodawczych, Rolnictwa i Przemysłu Spożywczego oraz Spraw Wewnętrznych i Wymiaru Sprawiedliwości — zechce podnieść rękę.</u>
+ <u xml:id="u-50.8" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Proszę o dokonanie obliczenia głosów.</u>
+ <u xml:id="u-50.9" who="#komentarz">(Następuje obliczanie głosów).</u>
+ <u xml:id="u-50.10" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Stwierdzam, że za ustawą głosowało 429 posłów.</u>
+ <u xml:id="u-50.11" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Kito z Obywateli Posłów jest przeciw? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-50.12" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Kto wstrzymał się od głosowania? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-50.13" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Stwierdzam, że Sejm uchwalił ustawę o zmianie Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej.</u>
+ <u xml:id="u-50.14" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem w całości projektu ustawy o utworzeniu gmin i zmianie ustawy o radach narodowych wraz ze wszystkimi proponowanymi poprawkami — zechce podnieść rękę.</u>
+ <u xml:id="u-50.15" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-50.16" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-50.17" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Kto się wstrzymał od głosowania? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-50.18" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Stwierdzam, że Sejm uchwalił ustawę o utworzeniu gmin i zmianie ustawy o radach narodowych.</u>
+ <u xml:id="u-50.19" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem w całości projektu ustawy o funduszu gminnym wraz z poprawkami proponowanymi przez Komisje: Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów, Prac Ustawodawczych oraz Rolnictwa i Przemysłu Spożywczego oraz z dodatkową poprawką, zgłoszoną dzisiaj w imieniu Komisji przez posła sprawozdawcę — zechce podnieść rękę.</u>
+ <u xml:id="u-50.20" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-50.21" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-50.22" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Kto się wstrzymał od głosowania? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-50.23" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Stwierdzam, że Sejm uchwalił ustawę o funduszu gminnym.</u>
+ <u xml:id="u-50.24" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Przystępujemy do punktu 4 porządku dziennego: Zmiany w składzie osobowym komisji sejmowych (druk nr 68).</u>
+ <u xml:id="u-50.25" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Wniosek Konwentu Seniorów w tej sprawie został Obywatelom Posłom doręczony.</u>
+ <u xml:id="u-50.26" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Czy ktoś z Obywateli Posłów pragnie w tej sprawie zabrać głos?</u>
+ <u xml:id="u-50.27" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Nikt się nie zgłasza.</u>
+ <u xml:id="u-50.28" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Czy są jakieś sprzeciwy w sprawie proponowanych zmian w komisjach sejmowych?</u>
+ <u xml:id="u-50.29" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Jeśli nie usłyszę sprzeciwu, będę uważał, że proponowana przez Konwent Seniorów uchwała w sprawie zmian w składzie osobowym komisji sejmowych została przyjęta.</u>
+ <u xml:id="u-50.30" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Ponieważ sprzeciwu nie słyszę, uchwałę uważam za przyjętą.</u>
+ <u xml:id="u-50.31" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Przystępujemy do punktu 5 porządku dziennego: Interpelacje i zapytania poselskie.</u>
+ <u xml:id="u-50.32" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Informuję, że na dzisiejszym posiedzeniu Minister Zdrowia i Opieki Społecznej udzieli odpowiedzi na interpelację posła Zygmunta Filipowicza, o wpłynięciu której Sejm został poinformowany na 5 posiedzeniu. Treść interpelacji ogłoszona została w załączniku do sprawozdania stenograficznego z tego posiedzenia. Przypomnę więc krótko, że poseł Zygmunt Filipowicz w swej interpelacji stwierdza, że w planie na lata 1971 — 1975 przewidziane zostały poważne środki inwestycyjne na budownictwo szpitalne.</u>
+ <u xml:id="u-50.33" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">W związku z tym interpelant zapytuje, jakie kroki podjął lub podejmie Minister Zdrowia i Opieki Społecznej, żeby środki te zostały w pełni i celowo wykorzystane.</u>
+ <u xml:id="u-50.34" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Interpelant zapytuje również, czy Ministerstwo Zdrowia i Opieki Społecznej organizuje i stymuluje badania mające na celu wypracowanie metod dalszej intensyfikacji leczenia szpitalnego.</u>
+ <u xml:id="u-50.35" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">W celu udzielenia odpowiedzi na powyższą interpelację głos zabierze Minister Zdrowia i Opieki Społecznej obywatel Marian Śliwiński.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-51">
+ <u xml:id="u-51.0" who="#MinisterZdrowiaiOpiekiSpolecznejMarianSliwinski">Wysoka Izbo! Uchwała VI Zjazdu naszej partii zapewnia ochronie zdrowia wysoki priorytet wśród planowanych nakładów. Wysoka Izba swoją uchwałą z 8 czerwca 1972 r. o 5-letnim planie społeczno-gospodarczego rozwoju kraju w latach 1971 — 1975 — określiła konkretne zadania na bieżące pięciolecie.</u>
+ <u xml:id="u-51.1" who="#MinisterZdrowiaiOpiekiSpolecznejMarianSliwinski">Plan inwestycyjny resortu zdrowia i opieki społecznej, wynoszący 17,4 mld zł, jest wyższy w stosunku do wykonania w latach 1966 — 1970 o około 70%, co pozwoli na oddanie do użytku w tej 5-iatce 16 300 (w tym obce resorty 0,8 tys. łóżek) łóżek w szpitalach ogólnych i klinicznych, 3 300 łóżek w zakładach psychiatrycznych, 7 500 miejsc w domach pomocy społecznej oraz rozpoczęcie budowy nowych szpitali o łącznej liczbie 31 tys. łóżek.</u>
+ <u xml:id="u-51.2" who="#MinisterZdrowiaiOpiekiSpolecznejMarianSliwinski">Realizacja planu przebiega następująco. W latach 1971 —1973 przekazanych zostanie 8 300 łóżek szpitalnych, a w ostatnich dwóch latach bieżącej pięciolatki zostanie do wykonania jeszcze 8 tys. łóżek. Dla przypomnienia w latach 1966 — 1970 oddano tylko z budownictwa inwestycyjnego nowych szpitali 8 442 łóżka szpitalne. Z planowanej na bieżącą pięciolatkę liczby 3 297 łóżek w zakładach psychiatrycznych w latach 1971 — 1972 przekazano 1 793 łóżka.</u>
+ <u xml:id="u-51.3" who="#MinisterZdrowiaiOpiekiSpolecznejMarianSliwinski">Wolniejsze jest tempo budowy domów pomocy społecznej. W latach 1971 — 1973 zostanie przekazanych 2 714 miejsc na zaplanowane 7 500 miejsc.</u>
+ <u xml:id="u-51.4" who="#MinisterZdrowiaiOpiekiSpolecznejMarianSliwinski">Uwzględniając projekt planu inwestycyjnego na rok 1973, wykorzystanie nakładów wyniesie około 9,9 mld zł ogółem, w tym w robotach budowlano-montażowych — 5,6 mld zł.</u>
+ <u xml:id="u-51.5" who="#MinisterZdrowiaiOpiekiSpolecznejMarianSliwinski">Rozpoczęcie w 1973 roku budowy 6 600 łóżek w 13 nowych szpitalach sprawi, że w tym roku będzie w budowie ponad 21 tys. łóżek, w tym ok. 17 tys. w 44 nowych szpitalach ogólnych i klinicznych, około 1 700 łóżek w zakładach psychiatrycznych, około 3 800 miejsc w domach opieki społecznej.</u>
+ <u xml:id="u-51.6" who="#MinisterZdrowiaiOpiekiSpolecznejMarianSliwinski">Dalszy rozwój ochrony zdrowia wymaga absolutnie pełnej realizacji zadań inwestycyjnych w tej dziedzinie oraz znacznego przyspieszenia budownictwa, które po przewidywanym wpłynięciu dodatkowych środków z proponowanego przez I Sekretarza KC PZPR tow. Edwarda Gierka, narodowego funduszu ochrony zdrowia — wydatnie wzrośnie. Mając to na uwadze, resort podejmuje bieżące i długofalowe działania, mające na celu usprawnienie realizacji zadań inwestycyjnych. Sprzyjają temu kompleksowe decyzje Rządu w sprawie usprawnienia procesów Inwestycyjnych w całej gospodarce narodowej.</u>
+ <u xml:id="u-51.7" who="#MinisterZdrowiaiOpiekiSpolecznejMarianSliwinski">Z najistotniejszych kierunków postępowania resortu w tym zakresie należy wymienić następujące.</u>
+ <u xml:id="u-51.8" who="#MinisterZdrowiaiOpiekiSpolecznejMarianSliwinski">W dziedzinie programowania opracowaliśmy koncepcję i prognozę budownictwa inwestycyjnego do roku 1990, która zapewni wydatne przyspieszenie i zapewnienie krajowi bazy leczniczej. Dobiegają końca prace w terenie nad docelową siecią zakładów zamkniętej pomocy zdrowotnej, które uwzględniają zakres rozbudowy, modernizacji i nowego budownictwa.</u>
+ <u xml:id="u-51.9" who="#MinisterZdrowiaiOpiekiSpolecznejMarianSliwinski">W dążeniu do zapewnienia niezbędnej dokumentacji projektowo-kosztorysowej, uwzględniającej zarówno aktualne zmiany organizacyjne (szpitale zintegrowane), jak również poprawę standardu — wzmocniono własne biuro projektowe w Warszawie oraz oddziały w Katowicach i Wrocławiu; uruchomiono lub powiększono pracownie specjalistyczne służby zdrowia w jednostkach projektowych podporządkowanych radom narodowym i innym jednostkom. Wydano bądź opracowano wiele normatywów i wytycznych projektowania, jak również przyspieszono aktualizację elementów funkcjonalnych, co umożliwi projektowanie obiektów służby zdrowia szerszemu kręgowi projektantów. Przygotowano na potrzeby bieżącej pięciolatki projekty szpitali powtarzalnych na 270, 330, 450, 530, 610 łóżek, w technologii uprzemysłowionej stanu surowego. Przygotowano również dokumentację innych obiektów służby zdrowia. Opracowuje się również koncepcję budowy fabryki szpitali.</u>
+ <u xml:id="u-51.10" who="#MinisterZdrowiaiOpiekiSpolecznejMarianSliwinski">W zakresie wykonawstwa poddano krytycznej analizie przyczyny gorszej realizacji obiektów służby zdrowia i opieki społecznej niż obiektów innych rodzajów budownictwa ogólnego. W związku z tym Ministerstwo Zdrowia i Opieki Społecznej wprowadziło zakaz dokonywania zmian w stosunku do obowiązujących projektów w realizowanych obiektach oraz wyraziło zgodę na opłacanie ze zwyżką 50% wykonywanie robót zamiennych i dodatkowych zleceń inwestorów.</u>
+ <u xml:id="u-51.11" who="#MinisterZdrowiaiOpiekiSpolecznejMarianSliwinski">W dążeniu do uzyskiwania niezbędnej jakości robót, Ministerstwo wyraziło zgodę na opłacanie przez inwestorów dodatków płacowych do robocizny wielu prac wykończeniowych.</u>
+ <u xml:id="u-51.12" who="#MinisterZdrowiaiOpiekiSpolecznejMarianSliwinski">Minister Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych ze swej strony objął systemem premiowania ważniejsze obiekty służby zdrowia oddawane do użytku oraz premiowaniem za rytmikę produkcji w obiektach kontynuowanych, nie stanowiących efektów danego roku.</u>
+ <u xml:id="u-51.13" who="#MinisterZdrowiaiOpiekiSpolecznejMarianSliwinski">Należy ustalić też priorytet zaopatrzenia budów obiektów służby zdrowia w deficytowe materiały wykończeniowe.</u>
+ <u xml:id="u-51.14" who="#MinisterZdrowiaiOpiekiSpolecznejMarianSliwinski">Te zdecydowane poczynania obu resortów przynoszą już widoczne wyniki. Występuje jednak znaczne zróżnicowanie zaawansowania planów rocznych służby zdrowia w poszczególnych województwach. Wykonanie planów inwestycyjnych za 10 miesięcy br. wynosi dla kraju w robotach budowlano-montażowych 66%, a stan zaawansowania realizacji planu służby zdrowia w Poznaniu wynosi 88,1%, podczas gdy w woj. bydgoskim tylko 48,5%, w gdańskim, krakowskim, szczecińskim — poniżej 54% planu rocznego.</u>
+ <u xml:id="u-51.15" who="#MinisterZdrowiaiOpiekiSpolecznejMarianSliwinski">Od września br. stwierdza się znaczną koncentrację sił i środków budownictwa i służb inwestorskich na kończonych obiektach służby zdrowia.</u>
+ <u xml:id="u-51.16" who="#MinisterZdrowiaiOpiekiSpolecznejMarianSliwinski">Sądzę, że podjęte już przez resorty zdrowia i budownictwa kroki oraz dalsze zamierzenia pozwolą na pełne zrealizowanie zadań bieżącej pięciolatki w nowych, skróconych średnio o 22% cyklach realizacji inwestycji oraz stworzą dobrą podstawę do utrzymania niezbędnej dynamiki w następnym pięcioleciu.</u>
+ </div>
+ </body>
+ </text>
+ </TEI>
+</teiCorpus>
diff --git a/1972-1976/sejm/posiedzenia/pp/197276-sjm-ppxxx-00008-01/header.xml b/1972-1976/sejm/posiedzenia/pp/197276-sjm-ppxxx-00008-01/header.xml
new file mode 100644
index 0000000..8c69b99
--- /dev/null
+++ b/1972-1976/sejm/posiedzenia/pp/197276-sjm-ppxxx-00008-01/header.xml
@@ -0,0 +1,145 @@
+<?xml version='1.0' encoding='UTF-8'?>
+<teiHeader xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude" xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0" xml:id="PPC-197276-sjm-ppxxx-00008-01">
+ <fileDesc>
+ <titleStmt>
+ <title>8 posiedzenie Sejmu PRL</title>
+ </titleStmt>
+ <publicationStmt>
+ <p>Prosimy o zapoznanie się z nagłówkiem korpusu (PPC_header.xml).</p>
+ </publicationStmt>
+ <sourceDesc>
+ <bibl>
+ <title>8 posiedzenie Sejmu PRL</title>
+ <publisher>Kancelaria Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej</publisher>
+ <note type="system">PRL</note>
+ <note type="house">Sejm</note>
+ <note type="termNo">6</note>
+ <note type="type">Posiedzenie Plenarne</note>
+ <note type="sessionNo">8</note>
+ <note type="dayNo">1</note>
+ <date>1972-12-15 i 16</date>
+ </bibl>
+ </sourceDesc>
+ </fileDesc>
+ <profileDesc>
+ <particDesc>
+ <person xml:id="BogdanWaligorski" role="speaker">
+ <persName>Bogdan Waligórski</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="komentarz" role="speaker">
+ <persName>Komentarz</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="Marszalek" role="speaker">
+ <persName>Marszałek</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselBialekStanislawa" role="speaker">
+ <persName>Poseł Białek Stanisława</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselBrachAleksander" role="speaker">
+ <persName>Poseł Brach Aleksander</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselBurianFranciszek" role="speaker">
+ <persName>Poseł Burian Franciszek</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselBuryBronislaw" role="speaker">
+ <persName>Poseł Bury Bronisław</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselCyganMichal" role="speaker">
+ <persName>Poseł Cygan Michał</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselDrzewieckiJozef" role="speaker">
+ <persName>Poseł Drzewiecki Józef</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselFlemingJanina" role="speaker">
+ <persName>Poseł Fleming Janina</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselHalasHenryk" role="speaker">
+ <persName>Poseł Hałas Henryk</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselJarneckaAleksandra" role="speaker">
+ <persName>Poseł Jarnecka Aleksandra</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselKomenderZenon" role="speaker">
+ <persName>Poseł Komender Zenon</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselKoperskiBoleslaw" role="speaker">
+ <persName>Poseł Koperski Bolesław</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselKorotynskiHenryk" role="speaker">
+ <persName>Poseł Korotyński Henryk</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselLassotaWitold" role="speaker">
+ <persName>Poseł Lassota Witold</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselLubienskiKonstanty" role="speaker">
+ <persName>Poseł Łubieński Konstanty</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselMarianskiJan" role="speaker">
+ <persName>Poseł Mariański Jan</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselMelichAlojzy" role="speaker">
+ <persName>Poseł Melich Alojzy</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselMorawiecTeresa" role="speaker">
+ <persName>Poseł Morawiec Teresa</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselPiskorzNaleckiJerzy" role="speaker">
+ <persName>Poseł Piskorz-Nałęcki Jerzy</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselPopielaMarian" role="speaker">
+ <persName>Poseł Popiela Marian</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselRostworowskiStanislaw" role="speaker">
+ <persName>Poseł Rostworowski Stanisław</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselRozmuszczNatalia" role="speaker">
+ <persName>Poseł Rozmuszcz Natalia</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselSchmidtAleksander" role="speaker">
+ <persName>Poseł Schmidt Aleksander</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselSerwinskiMieczyslaw" role="speaker">
+ <persName>Poseł Serwiński Mieczysław</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselSkowronskiJozef" role="speaker">
+ <persName>Poseł Skowroński Józef</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselSokolowskaBronislawa" role="speaker">
+ <persName>Poseł Sokołowska Bronisława</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselSzczepanskaJanina" role="speaker">
+ <persName>Poseł Szczepańska Janina</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselSzydlakJan" role="speaker">
+ <persName>Poseł Szydlak Jan</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselTrejgisMichal" role="speaker">
+ <persName>Poseł Trejgis Michał</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselWojtalaJozef" role="speaker">
+ <persName>Poseł Wojtala Józef</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselZydekAndrzej" role="speaker">
+ <persName>Poseł Zydek Andrzej</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PrezesRadyMinistrowPiotrJaroszewicz" role="speaker">
+ <persName>Prezes Rady Ministrów Piotr Jaroszewicz</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="SekretarzposelBogdanWaligorski" role="speaker">
+ <persName>Sekretarz poseł Bogdan Waligórski</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="StefanJedrychowski" role="speaker">
+ <persName>Stefan Jędrychowski</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="WicemarszalekAndrzejBenesz" role="speaker">
+ <persName>Wicemarszałek Andrzej Benesz</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="WicemarszalekAndrzejWerblan" role="speaker">
+ <persName>Wicemarszałek Andrzej Werblan</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="WicemarszalekHalinaSkibniewska" role="speaker">
+ <persName>Wicemarszałek Halina Skibniewska</persName>
+ </person>
+ </particDesc>
+ </profileDesc>
+</teiHeader>
diff --git a/1972-1976/sejm/posiedzenia/pp/197276-sjm-ppxxx-00008-01/text_structure.xml b/1972-1976/sejm/posiedzenia/pp/197276-sjm-ppxxx-00008-01/text_structure.xml
new file mode 100644
index 0000000..d1e94a9
--- /dev/null
+++ b/1972-1976/sejm/posiedzenia/pp/197276-sjm-ppxxx-00008-01/text_structure.xml
@@ -0,0 +1,1082 @@
+<?xml version='1.0' encoding='UTF-8'?>
+<teiCorpus xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude" xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">
+ <xi:include href="PPC_header.xml"/>
+ <TEI>
+ <xi:include href="header.xml"/>
+ <text>
+ <body>
+ <div xml:id="div-1">
+ <u xml:id="u-1.0" who="#komentarz">Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej</u>
+ <u xml:id="u-1.1" who="#komentarz">Kadencja VI — Sesja II</u>
+ <u xml:id="u-1.2" who="#komentarz">Sprawozdanie Stenograficzne z 8 posiedzenia Sejmu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej w dniach 15 i 16 grudnia 1972 r.</u>
+ <u xml:id="u-1.3" who="#komentarz">Warszawa 1972</u>
+ <u xml:id="u-1.4" who="#komentarz">(Początek posiedzenia o godz. 10)</u>
+ <u xml:id="u-1.5" who="#komentarz">(Na posiedzeniu przewodniczą Marszalek Sejmu Stanisław Gucwa oraz wicemarszałkowie Andrzej Benesz, Halina Skibniewska i Andrzej Werblan).</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-2">
+ <u xml:id="u-2.0" who="#Marszalek">Otwieram posiedzenie.</u>
+ <u xml:id="u-2.1" who="#Marszalek">Powołuję na sekretarzy posłów Marię Kotlicką i Bogdana Waligórskiego.</u>
+ <u xml:id="u-2.2" who="#Marszalek">Protokół i listę mówców prowadzić będzie poseł Maria Kotlicka.</u>
+ <u xml:id="u-2.3" who="#Marszalek">Proszę Posłów Sekretarzy o zajęcie miejsc przy stole prezydialnym.</u>
+ <u xml:id="u-2.4" who="#Marszalek">Protokół 7 posiedzenia Sejmu uważam za przyjęty, gdyż nie wniesiono przeciwko niemu żadnych zastrzeżeń.</u>
+ <u xml:id="u-2.5" who="#Marszalek">Ustalony przez Prezydium Sejmu porządek dzienny dzisiejszego posiedzenia został Obywatelom Posłom doręczony.</u>
+ <u xml:id="u-2.6" who="#Marszalek">Czy ktoś z Obywateli Posłów pragnie zabrać głos w sprawie porządku dziennego?</u>
+ <u xml:id="u-2.7" who="#Marszalek">Nikt się nie zgłasza.</u>
+ <u xml:id="u-2.8" who="#Marszalek">Uważam zatem, że Sejm porządek dzienny posiedzenia, przedstawiony przez Prezydium Sejmu, zatwierdził.</u>
+ <u xml:id="u-2.9" who="#Marszalek">W porozumieniu z Konwentem Seniorów proponuję, aby Wysoki Sejm na podstawie art. 60 regulaminu Sejmu skrócił postępowanie przy rozpatrywaniu sprawozdania Komisji: Prac Ustawodawczych oraz Spraw Wewnętrznych i Wymiaru Sprawiedliwości, przewidzianego w punkcie piątym porządku dziennego i rozpatrzył to sprawozdanie w dniu jutrzejszym, mimo że druki sprawozdawcze mogły być udostępnione Obywatelom Posłom wczoraj.</u>
+ <u xml:id="u-2.10" who="#Marszalek">Jeżeli nie usłyszę sprzeciwu, będę uważał, że propozycja została przyjęta.</u>
+ <u xml:id="u-2.11" who="#Marszalek">Sprzeciwu nie słyszę.</u>
+ <u xml:id="u-2.12" who="#Marszalek">Przystępujemy do punktu 1 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów:</u>
+ <u xml:id="u-2.13" who="#Marszalek">a) o projekcie uchwały o planie społeczno-gospodarczego rozwoju kraju w 1973 r. (druki nr 66 i 72),</u>
+ <u xml:id="u-2.14" who="#Marszalek">b) o projekcie ustawy budżetowej na rok 1973 (druki nr 67 i 73).</u>
+ <u xml:id="u-2.15" who="#Marszalek">Głos ma sprawozdawca generalny poseł Alojzy Melich.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-3">
+ <u xml:id="u-3.0" who="#PoselMelichAlojzy">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Dzisiejszą debatę generalną nad planem rozwoju społeczno-gospodarczego kraju oraz budżetem na rok 1973 — poprzedziły intensywne prace w komisjach Sejmu. Od ostatniego posiedzenia Sejmu odbyło się 29 posiedzeń komisji i tyleż samo posiedzeń podkomisji, na których posłowie przedstawili 56 referatów wraz z wnioskami. Pozwoliło to na przeprowadzenie nie tylko wszechstronnej oceny realności i prawidłowości planu i budżetu, ale też stało się okazją do pogłębionej analizy pracy resortów i przedyskutowania najistotniejszych problemów usprawniania naszej gospodarki. W wyniku dyskusji wszystkie komisje zgłosiły wiele wniosków, postulatów, opinii i uwag.</u>
+ <u xml:id="u-3.1" who="#PoselMelichAlojzy">Mnie przypadł zaszczyt przedstawienia ogólnych wniosków z tej tak wszechstronnej dyskusji oraz zreferowania w imieniu komisji założeń planu i budżetu na rok 1973.</u>
+ <u xml:id="u-3.2" who="#PoselMelichAlojzy">Chciałbym zacząć od stwierdzenia, że komisje nie tylko zaaprobowały przedstawione przez Rząd projekty, zgłaszając zresztą do nich wiele postulatów usprawniających, ale z wszystkich wypowiedzi wynika głębokie zadowolenie z osiągnięć gospodarczych roku 1972 oraz z dalszego dynamicznego rozwoju gospodarczo-społecznego kraju, zakładanego w planie i budżecie na rok 1973. O ile bowiem rezultaty roku 1971 zapoczątkowały okres przekształceń i przyspieszonego rozwoju naszej gospodarki w wyniku uchwał VII i VIII Plenum KC PZPR, to znaczne osiągnięcia w 1972 roku, przypadające na pierwszy rok po VI Zjeździe naszej partii, proces ten wydatnie umocniły i znacznie zintensyfikowały. Przedstawione w projekcie planu na rok 1973 zadania stanowią realną przesłankę kontynuacji tego coraz to szybszego rozwoju kraju i nieodparcie prowadzą do wniosku, że proces ten przybrał charakter trwały.</u>
+ <u xml:id="u-3.3" who="#PoselMelichAlojzy">Projekty planu i budżetu na rok 1973 zabezpieczają dalsze — i to z żelazną konsekwencją — realizowanie celów strategicznych naszego kraju, wynikających z uchwał VI Zjazdu, które zresztą przyjęte jako platforma wyborcza przez cały naród, legły również u podstaw uchwalonego przez Sejm PRL planu 5-letniego na lata 1971 — 1975.</u>
+ <u xml:id="u-3.4" who="#PoselMelichAlojzy">Rok 1973 — to zarazem trzeci rok wykonywania planu 5-letniego i sam ten fakt przesądza już o jego szczególnej roli i znaczeniu.</u>
+ <u xml:id="u-3.5" who="#PoselMelichAlojzy">W projekcie planu na 1973 rok wysoka dynamika wzrostu zostaje nadal utrzymana. Wprawdzie dokonujemy rewizji zadań zawartych w planie 5-letnim, ale w górę, przy czym bez przesady można stwierdzić, że wykonanie tego planu pozwoli na osiągnięcie w podstawowych wskaźnikach poziomu rozwoju, który zamierzaliśmy osiągnąć w końcu 1974 roku, a nawet go na niektórych odcinkach przekraczać. Już ten fakt mówi sam za siebie i nie wymaga komentarzy.</u>
+ <u xml:id="u-3.6" who="#PoselMelichAlojzy">Dzięki ofiarnej pracy społeczeństwa, które przyjęło i uznało za swoje wytyczne polityki partii, zawarte w uchwale VI Zjazdu, o czym świadczą wyniki roku 1972, stworzone zostały możliwości i realne przesłanki startu z wyższego poziomu do realizacji jeszcze ambitniejszych zadań. Fakt ten ma swoje doniosłe, o niezaprzeczalnej wymowie znaczenie nie tylko gospodarcze, ale i polityczne.</u>
+ <u xml:id="u-3.7" who="#PoselMelichAlojzy">Przechodząc do charakterystyki projektu planu społeczno-gospodarczego rozwoju kraju i oceny jego kierunków nie sposób nie podkreślić, że stanowi on ważne ogniwo w realizacji założeń i zadań strategii społeczno-gospodarczej. U podstaw jej leży, jak wiadomo, podniesienie w sposób odczuwalny poziomu życia ludności. Na tym odcinku trzeba odnotować zwłaszcza fakt, że wykonanie planowanego na rok 1973 przeciętnego realnego wzrostu płac o 6,6% pozwoli osiągnąć, a nawet już nieco przekroczyć w trzecim roku planu 5-letniego założony dla całego planu 5-letniego 18-procentowy wzrost płacy realnej.</u>
+ <u xml:id="u-3.8" who="#PoselMelichAlojzy">Przychody ludności będą wzrastać szybko, gdyż są planowane o 10,6% wyżej od przewidywanego tegorocznego wykonania i są o 65 mld zł wyższe od założonych w planie 5-letnim, przewidzianych na rok 1973. Fundusz płac wzrasta o 11,7%, zaś świadczenia socjalne o ponad 12%, osiągając kwotę 76,5 mld zł, co stanowi wzrost o 700 mln zł w stosunku do środków przeznaczonych na ten cel w planie 5-letnim na rok 1973. Dla zabezpieczenia realności tych dochodów projekt planu zakłada odpowiednie zwiększenie produkcji i rozszerzenie asortymentów artykułów konsumpcyjnych, jak również rozszerzenie zakresu importu. Ten znaczny przyrost dochodów ludności odbywać się będzie w warunkach zapewniających równowagę rynkową, co jest godne podkreślenia.</u>
+ <u xml:id="u-3.9" who="#PoselMelichAlojzy">W porównaniu z rokiem 1972 — planuje się wzrost o 8,8% dostaw żywności i używek, o 11,6% — przemysłowych artykułów konsumpcyjnych oraz 13,2% — przemysłowych artykułów niekonsumpcyjnych. Wzrost udziału artykułów przemysłowych w strukturze konsumpcji kształtuje się na poziomie zgodnym z założeniami pięciolatki. Poprawa w zaspokojeniu potrzeb żywnościowych będzie znaczna. Zwiększone zostaną także normy wyżywienia i leków w szpitalach, rozszerza się również świadczenia w ramach programu socjalnego.</u>
+ <u xml:id="u-3.10" who="#PoselMelichAlojzy">W 1973 roku oddanych zostanie do użytku 225 tys. mieszkań, co w powierzchni użytkowej stanowi wzrost o 9,5% wobec 6% wzrostu zakładanego na ten rok w planie 5-letnim. Przewiduje się udzielenie ludności nierolniczej pomocy kredytowej w wysokości 1,9 mld zł na budownictwo mieszkaniowe. Muszę podkreślić, iż w projekcie planu na 1973 rok zagwarantowano niezbędną rozbudowę infrastruktury technicznej dla budownictwa mieszkaniowego, co stworzy podstawę, choćby w zakresie uzbrojenia terenów, do dalszego jego rozwoju oraz podniesienia poziomu zaspokojenia potrzeb komunalnych.</u>
+ <u xml:id="u-3.11" who="#PoselMelichAlojzy">Wysoki Sejmie! Utrzymane zostaje w projekcie planu niezwykle wysokie tempo wzrostu gospodarczego. Dochód narodowy wytworzony wzrośnie w 1973 r. o 7,9%, a podzielony — o 9,7% w stosunku do przewidywanego wykonania planu w 1972 r. Produkcja przemysłowa wzrasta, w tej oczywiście relacji, o 9,7%, a rolnicza — o 2,1%. Jest to wzrost wysoki, choć tempo wzrostu jest nieco niższe niż w 1972 roku, ale wyższe od założeń przewidzianych na rok 1973 w planie 5-letnim. Stwierdzić trzeba, że 40% przyrostu produkcji stanowią środki konsumpcji. Dość istotnej zmianie uległy też proporcje produkcji przemysłowej, a mianowicie relacja grupy A (środki produkcji) do grupy B (środki konsumpcji), gdyż tempo wzrostu tej ostatniej wynosi w planie na 1973 rok 10,7%, a więc jest wyższe od tempa wzrostu grupy A, które osiąga 9,3%. Ostrożne natomiast planowanie wzrostu produkcji rolniczej wydaje się uzasadnione, gdyż przy obecnej strukturze rolnictwa możliwości bardziej ustabilizowanego wzrostu są ograniczone, a zawsze trzeba się liczyć z niekorzystnym wpływem warunków atmosferycznych. Tym niemniej jednak postulować należy podjęcie wszelkich dostępnych środków, aby maksymalnie przekraczać zadania w rolnictwie.</u>
+ <u xml:id="u-3.12" who="#PoselMelichAlojzy">Utrzymany zostaje wysoki wzrost akumulacji (o 11,1%), w tym również inwestycji — o 12,9% ogółem, a w gospodarce uspołecznionej nawet o 13,5%. W pierwszych trzech latach planu 5-letniego wydamy na inwestycje około 870 mld zł, czyli o ponad 57 mld zł więcej niż przewidywano.</u>
+ <u xml:id="u-3.13" who="#PoselMelichAlojzy">Choć w niektórych wskaźnikach projektu planu istnieją rezerwy i możliwości ich przekraczania, to program inwestycyjny jest napięty i trudny, ale realny. Jest to plan zbilansowany w przekroju kraju, mogą jednak wystąpić trudności wykonawcze na terenie poszczególnych województw o wielkiej koncentracji robót. Nie należy przesadzać w twierdzeniu, że moce przerobowe są już w pełni wykorzystane, gdyż i tu występują pewne rezerwy, które trzeba i należy uruchamiać poprzez przyspieszenie obrotu środków inwestycyjnych, poprawę efektywności inwestowania na wszystkich etapach tego procesu, koncentrację programu inwestowania i polepszenie gospodarki materiałowej. Nie wydaje się jednak obecnie możliwe dalsze zwiększanie inwestycji.</u>
+ <u xml:id="u-3.14" who="#PoselMelichAlojzy">Wzrost środków inwestycyjnych w projekcie planu na rok 1973 pozwoli również na szybsze niż planowano dokonywanie manewru w zakresie zmian w strukturze inwestycji. Dodatkowy wysiłek skoncentrowano bowiem na inwestycjach wytwarzających dobra konsumpcyjne, inwestycjach rekonstrukcyjnych w przemyśle maszynowym i budownictwie oraz na rozszerzeniu rozmiarów budownictwa mieszkaniowego.</u>
+ <u xml:id="u-3.15" who="#PoselMelichAlojzy">Świadome koncentrowanie wysiłków inwestycyjnych na wybranych decydujących kierunkach rozwoju, na racjonalniejszym dokonywaniu wyboru inwestycji oraz polepszeniu efektów inwestycji — świadczy o tym, że i na tym trudnym, a przecież decydującym odcinku odnotować możemy już widoczny postęp. Przy utrzymaniu się tych tendencji, wzrost inwestycji, mimo pewnych napięć, jest uzasadniony, gdyż wiąże się ze znaczną dynamiką rozwoju produkcji, w tym i produkcji środków konsumpcji.</u>
+ <u xml:id="u-3.16" who="#PoselMelichAlojzy">Na następnym odcinku realizacji celów strategicznych naszej gospodarki, a mianowicie w handlu zagranicznym, odnotować trzeba również znaczny postęp.</u>
+ <u xml:id="u-3.17" who="#PoselMelichAlojzy">Eksport w stosunku do przewidywanego wykonania planu tegorocznego powinien wzrosnąć w 1973 roku o 12,9%, a import — o 20,1%, co oznacza poważne wyprzedzanie tempa realizacji zadań planu 5-letniego. Rezerwy istnieją jednak i w tej dziedzinie, co wynika choćby z tego, że w niektórych resortach tempo wzrostu eksportu jest niższe od osiąganego w 1972 roku. Udział towarów przemysłu ciężkiego, maszynowego, chemicznego i górnictwa w eksporcie ogółem zmniejsza się z 67,5% w 1971 r. do 63,4% w 1973 r. Utrzymanie więc dotychczasowego tempa wzrostu lub choćby zbliżenie się do tego poziomu, polepszyłoby sytuację w handlu zagranicznym, przed którym stawiamy dalekosiężne zadania. Istotną sprawą jest też dalsze usprawnianie handlu zagranicznego poprzez doskonalenie rozeznania koniunktury światowej oraz lepsze dostosowanie produkcji przemysłowej do potrzeb handlu zagranicznego. Konieczne więc będzie rozwijanie masowej produkcji najwyżej opłacalnych artykułów na eksport. Wymaga to znaczniejszego wpływu handlu zagranicznego na strukturę produkcji i strukturę inwestycji.</u>
+ <u xml:id="u-3.18" who="#PoselMelichAlojzy">W zakresie zatrudnienia rok 1973 będzie charakteryzował się najwyższym przewidzianym w planie 5-letnim przyrostem siły roboczej. Przyrost zatrudnienie wyniesie 503 tys.</u>
+ <u xml:id="u-3.19" who="#PoselMelichAlojzy">osób, przy wzroście podaży siły roboczej netto tylko o 380 tys. osób. Pozwoli to na wzrost zatrudnienia kobiet i mieszkańców wsi. Wobec jednak zróżnicowanej podaży siły roboczej i zapotrzebowania na tę siłę w skali poszczególnych regionów — trzeba się liczyć z dysproporcjami w podaży i popycie na siłę roboczą w przekrojach regionalnych.</u>
+ <u xml:id="u-3.20" who="#PoselMelichAlojzy">Wyrazem zrozumienia roli nauki w rozwoju społeczno-gospodarczym kraju jest przewidywany w planie na rok 1973 wzrost środków na finansowanie prac badawczych i rozwojowych o 25%, do poziomu 22,4 mld zł (poza kredytem bankowym). Liczba zadań wdrożeniowych wzrasta o ponad 130, zaś plan w dziedzinie nauki i techniki obejmuje 569 ważniejszych zadań, co pozwoli m. in. na uruchomienie produkcji 204 nowych wyrobów i 88 nowych procesów technologicznych.</u>
+ <u xml:id="u-3.21" who="#PoselMelichAlojzy">Wysoki Sejmie! Dotychczasowe wyniki produkcyjne w łatach 1971 i 1972 oraz założenia projektu planu na rok 1973 świadczą o tym, że plan jest ambitny. Realizacja tego planu zależeć będzie od stworzenia warunków i właściwego wykorzystania wszystkich rezerw i likwidowania ograniczeń, limitujących wzrost produktywności i efektywności pracy. Coraz to wyższe osiągnięcia nie powinny przesłaniać nam pewnych słabych ogniw planu czy też wywoływać wrażenie, że wszystkie możliwości są już wyczerpane.</u>
+ <u xml:id="u-3.22" who="#PoselMelichAlojzy">Zgodzić się trzeba z poglądem, że punkt ciężkości projektu planu stanowi problematyka jego efektywności, a więc strona jakościowa. Przewidywany jest znaczny postęp w wydajności pracy — ma on osiągnąć bowiem 6,3% w przedsiębiorstwach przemysłowych, przy czym miarą jest tu produkcja dodana, bez amortyzacji. Jest to postęp znaczny, ale możliwości są znacznie większe. Wystarczy podać, że w ostatnich latach nastąpił znaczny wzrost uzbrojenia pracy. Wartość brutto środków trwałych w przemyśle wzrosła o 35 mld zł w 1971 r. i o 97 mld zł w 1972 r. — a wzrost wydajności pracy sięga 0,7 punkta w 1972 r. oraz 0,6 punkta w 1973 r. Wnioski są ewidentne — poważne rezerwy tkwią we wzroście wydajności pracy.</u>
+ <u xml:id="u-3.23" who="#PoselMelichAlojzy">Podobnie przedstawia się problematyka obniżki kosztów produkcji, gdyż przewidywana obniżka kosztów o 0,9 punkta w przemyśle, o 0,2 punkta w budownictwie czy o 0,7 punkta w transporcie i łączności jest stosunkowo niska. Szczególnie duże możliwości obniżki kosztów tkwią w gospodarce materiałowej i energetycznej. Zbyt wysoki stopień materiałochłonności i energochłonności produkcji skłaniać powinien do szybkiego rozwiązywania tych nabrzmiałych od lat problemów. Przygotowywane przez partię i Rząd kompleksowe rozpatrzenie tych zagadnień i podjęcie w tym zakresie energicznego działania powinno przynieść — znaczniejsze od spodziewanych — efekty. Wiąże się to zresztą także z zagadnieniem gospodarki zapasami. Zapasy wzrosnąć mają w przyszłym roku o 37,5 mld zł i choć jest to zgodne z założeniami planu 5-letniego, to w świetle znacznych wyprzedzeń we wszystkich innych podstawowych wskaźnikach planu, nawet obniżenie przyrostu zapasów w gospodarce uspołecznionej do 6,6%, a więc poniżej tempa wzrostu produkcji, jest niewystarczające. Są to zagadnienia o decydującym znaczeniu dla wzmocnienia tempa wzrostu gospodarczego. Im też Rząd, każdy resort, jak i każde przedsiębiorstwo powinny poświęcić o wiele więcej troski i uwagi.</u>
+ <u xml:id="u-3.24" who="#PoselMelichAlojzy">Obywatele Posłowie! Sprawom efektywności produkcji wiele czasu poświęcono w pracach komisji, co znajduje wyraz we wnioskach i dezyderatach. Najczęściej wysuwanym zagadnieniem stał się problem jakości produkcji i inwestycji. Komisja Przemysłu Ciężkiego i Maszynowego postuluje dalszą rozbudowę asortymentów produkcji, wprowadzenie przy wyrobach hutniczych minusowych tolerancji, szerszej wymiany doświadczeń. Komisja Handlu Wewnętrznego zwraca uwagę, że stale zbyt tolerancyjnie podchodzi się do normatywów wad czy niedoborów, zbyt łatwo też uzyskuje się znaki jakości. Komisja Przemysłu Lekkiego zaleca dalszą poprawę struktury asortymentowej i jakości produkowanych towarów oraz urozmaicenie wzornictwa. Zbyt wiele zastrzeżeń budzi jeszcze jakość, walory użytkowe i estetyczne produkowanego u nas obuwia czy jakość mebli. Komisja Budownictwa i Gospodarki Komunalnej słusznie postuluje dalszą poprawę jakości budownictwa, zwłaszcza budownictwa mieszkaniowego i to łącznie z rozwiązaniami funkcjonalno-przestrzennymi.</u>
+ <u xml:id="u-3.25" who="#PoselMelichAlojzy">W wielu komisjach troskę wzbudza ciągle jeszcze marginesowe traktowanie wykonawstwa inwestycji nieprodukcyjnych, a więc budownictwa socjalnego, obiektów służby zdrowia, oświaty i nauki, usługowego oraz drobnej wytwórczości. W przemyśle lekkim, spożywczym, na rozwój których skierowano ostatnio wiele dodatkowych środków inwestycyjnych, rozbudowywać i usprawniać należy służby inwestycyjne.</u>
+ <u xml:id="u-3.26" who="#PoselMelichAlojzy">W związku z wprowadzeniem nowej organizacji gmin, w wielu komisjach podnoszono zagadnienie sprawnego przygotowania tych zmian, wnosząc np. o zabezpieczenie przez resort rolnictwa maksymalnej pomocy dla zespołów specjalistów rolnych w urzędach gminnych, o co występuje Komisja Rolnictwa i Przemysłu Spożywczego. Zwiększania opieki nad dziećmi dojeżdżającymi czy dowożonymi do gminnych szkół zbiorczych oraz usprawnienia opieki lekarskiej w szkołach gminnych domaga się w swych wnioskach Komisja Oświaty i Wychowania. Natomiast Komisja Budownictwa i Gospodarki Komunalnej postuluje podjęcie prac nad dostosowaniem systemu osadniczego i obsługi wsi do nowego podziału administracyjnego państwa.</u>
+ <u xml:id="u-3.27" who="#PoselMelichAlojzy">Wiele uwagi poświęcono problemom kształcenia i dokształcania. Obawy budził zwłaszcza problem realności wykonania zamierzeń w zakresie dokształcania nauczycieli. We wnioskach często powtarzają się postulaty zmierzające do lepszego wykorzystania czasu pracy, zmniejszenia absencji, podnoszenia na wyższy poziom organizacji produkcji i pracy, a tym samym zwiększenia wydajności pracy. Komisja Pracy i Spraw Socjalnych widzi duże możliwości wzrostu efektywności pracy w porządkowaniu systemu i techniki płac, rozszerzaniu pracy nakładczej, w zmniejszaniu godzin nadliczbowych. Wiele czasu poświęciła ta Komisja również problematyce pomocy dla ludzi starych i rehabilitacji inwalidów.</u>
+ <u xml:id="u-3.28" who="#PoselMelichAlojzy">Dużo miejsca, zwłaszcza w pracach Komisji Zdrowia i Kultury Fizycznej, zajęły sprawy wyposażenia szpitali, opieki psychiatrycznej, opieki nad sportem w szkołach.</u>
+ <u xml:id="u-3.29" who="#PoselMelichAlojzy">Wiele istotnych postulatów wysunęła Komisja Rolnictwa i Przemysłu Spożywczego, z których wymienić należy postulat o lepsze wykorzystanie ziemi i majątku trwałego, zwiększenie poprzez szerzej stosowaną mechanizację uzbrojenia pracy w rolnictwie, zwiększenie areału upraw jęczmienia i pszenicy, większe zainteresowanie hodowlą bydła, tuczem drobiu itp.</u>
+ <u xml:id="u-3.30" who="#PoselMelichAlojzy">Komisja Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego postuluje dalszą intensyfikację gospodarki leśnej, dalsze uproduktywnianie lasów.</u>
+ <u xml:id="u-3.31" who="#PoselMelichAlojzy">Lepsze wykorzystanie środków przeznaczonych na naukę, zwiększenie oddziaływania nauki na praktykę naszego życia postulowała nie tylko Komisja Nauki i Postępu Technicznego.</u>
+ <u xml:id="u-3.32" who="#PoselMelichAlojzy">Trudno charakteryzować wszystkie wnioski i opinie komisji. Wiele z nich, w formie dezyderatów, będzie przedmiotem dalszych dopracowań, wszystkie zaś z pewnością — wykorzystane przez resorty — przyczyniać się będą do dalszego usprawnienia naszej gospodarki. 9 zaś poprawek do projektu planu zostało umieszczonych w druku nr 72 doręczonym obywatelom posłom.</u>
+ <u xml:id="u-3.33" who="#PoselMelichAlojzy">Wysoki Sejmie! Zrównoważonemu i zbilansowanemu, zapewniającemu równowagę rynkową projektowi planu na rok 1973 odpowiada również zrównoważony projekt budżetu państwa, zabezpieczający równowagę finansową i płatniczą naszego kraju. Budżet centralny przewiduje po stronie dochodów wpływy w wysokości 414 mld zł oraz ich nadwyżkę nad wydatkami w wysokości prawie 824 mln zł. Natomiast dochody i wydatki zbiorczych budżetów województw i miast wyłączonych z województw wynoszą 147 800 mln zł. W stosunku do pierwotnego projektu budżetu doręczonego obywatelom posłom — rezerwa została zmniejszona o 407 mln zł, z czego 157 mln zł w rezultacie autopoprawek Rządu, a reszta, tzn. blisko 250 mln zł — w rezultacie zmian zaproponowanych przez komisje sejmowe.</u>
+ <u xml:id="u-3.34" who="#PoselMelichAlojzy">Dofinansowania te dotyczą:</u>
+ <u xml:id="u-3.35" who="#PoselMelichAlojzy">a) utworzenia rezerw finansowych na wyposażenie świetlic przy zakładach i szkołach gminnych, na dożywianie dzieci i wyposażenie w sprzęt medyczny gabinetów lekarskich w szkołach gminnych, wyposażenie państwowych domów dziecka, głównie w odzież i bieliznę pościelową, zakup wyposażenia dla szkolnych klubów sportowych, na podwyższenie stawek wyżywienia uczestników szkolnych zespołów sportowych — co stanowi łącznie 145 mln zł (wnioski Komisji Oświaty i Wychowania);</u>
+ <u xml:id="u-3.36" who="#PoselMelichAlojzy">b) dodatkowego wyposażenia działu ochrony zdrowia z przeznaczeniem głównie na uzupełnienie stanu bielizny oraz odzieży ochronnej i roboczej, jak też zwiększenia wydatków na opiekę psychiatryczną w formie tzw. opieki domowej — razem 75 mln zł (wnioski Komisji Zdrowia i Kultury Fizycznej);</u>
+ <u xml:id="u-3.37" who="#PoselMelichAlojzy">c) dodatkowych zasiłków stałych i okresowych dla osób pozostających w trudnych warunkach materialnych oraz stałych zasiłków pieniężnych dla niewidomych — na co przeznacza się sumę 30 mln zł (wnioski Komisji Pracy i Spraw Socjalnych).</u>
+ <u xml:id="u-3.38" who="#PoselMelichAlojzy">Wysoki Sejmie! Przedstawiając Wysokiej Izbie projekt uchwały o planie społeczno-gospodarczego rozwoju kraju w 1973 r. oraz projekt ustawy budżetowej na 1973 r. stwierdzić trzeba, że zapewniają one:</u>
+ <u xml:id="u-3.39" who="#PoselMelichAlojzy">— dalszy dynamiczny rozwój naszej gospodarki, — dalszą odczuwalną poprawę poziomu życiowego społeczeństwa w warunkach równowagi rynkowej, gospodarczej i płatniczej;</u>
+ <u xml:id="u-3.40" who="#PoselMelichAlojzy">—dalszą rozbudowę sił wytwórczych;</u>
+ <u xml:id="u-3.41" who="#PoselMelichAlojzy">— szersze wykorzystanie postępu naukowo-technicznego.</u>
+ <u xml:id="u-3.42" who="#PoselMelichAlojzy">Plan jest śmiały i ambitny, a jego wykonanie i przekroczenie zależy w dużym stopniu od:</u>
+ <u xml:id="u-3.43" who="#PoselMelichAlojzy">— zwiększenia efektywności gospodarowania osiąganego przez wzrost wydajności pracy, obniżkę kosztów, zwłaszcza nakładów materiałowych, usprawnienie organizacji pracy, — intensyfikacji inwestycji i wzrostu obrotów handlu zagranicznego m.in. drogą przyspieszenia procesu socjalistycznej integracji gospodarczej, — dalszego usprawnienia metod planowania i zarządzania, —pogłębienia więzi nauki z praktyką, — podniesienia dyscypliny społecznej, sprawności ekonomicznej, wzmocnienia etyki zawodowej i poczucia odpowiedzialności na każdym stanowisku pracy.</u>
+ <u xml:id="u-3.44" who="#PoselMelichAlojzy">Wysoka Izbo! W głębokim przeświadczeniu o słuszności i prawidłowości kierunków działania ujętych w projektach planu i budżetu na rok 1973, w imieniu Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów oraz wszystkich komisji sejmowych wnoszą o uchwalenie:</u>
+ <u xml:id="u-3.45" who="#PoselMelichAlojzy">—projektu uchwały o planie społeczno-gospodarczego rozwoju kraju w 1973 r. wraz z poprawkami oraz — projektu ustawy budżetowej na 1973 r. wraz z poprawkami.</u>
+ <u xml:id="u-3.46" who="#PoselMelichAlojzy">Pragnę wyrazić głębokie przekonanie, że plan i budżet na rok 1973 stanowić będą dalszy, niezwykle ważny etap konsekwentnej realizacji uchwał VI Zjazdu PZPR.</u>
+ <u xml:id="u-3.47" who="#komentarz">(Oklaski).</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-4">
+ <u xml:id="u-4.0" who="#Marszalek">Otwieram łączną dyskusję nad projektem uchwały o planie społeczno-gospodarczego rozwoju kraju w 1973 r. oraz projektem ustawy budżetowej na 1973 rok.</u>
+ <u xml:id="u-4.1" who="#Marszalek">Głos ma poseł Jan Szydlak.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-5">
+ <u xml:id="u-5.0" who="#PoselSzydlakJan">Wysoka Izbo! Rządowy projekt planu na rok 1973 oparty jest na dwóch podstawowych przesłankach.</u>
+ <u xml:id="u-5.1" who="#PoselSzydlakJan">Po pierwsze — na wynikach dwóch pierwszych lat bieżącego planu 5-letniego. Nasza gospodarka rozwijała się w tym okresie znacznie szybciej i przyniosła znacznie większe efekty społeczne niż zakładano w planie.</u>
+ <u xml:id="u-5.2" who="#PoselSzydlakJan">Po drugie — plan uwzględnia, że w gospodarce tkwi wiele rezerw, których pełniejsze wykorzystanie umożliwi utrzymanie wysokiej dynamiki rozwojowej przy jednoczesnym szybszym zaspokajaniu potrzeb społeczeństwa.</u>
+ <u xml:id="u-5.3" who="#PoselSzydlakJan">Dwa lata dzielą nas od podjęcia uchwał przez VII i VIII Plenum Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, które nakreśliły strategię rozwoju naszego kraju. Rok temu, na VI Zjeździe partii, przyjęliśmy program, którego celem jest — jak określił to I Sekretarz KC naszej partii tow. Edward Gierek — „przyniesienie naszemu socjalistycznemu państwu wzrostu siły i znaczenia, a narodowi polskiemu, polskiej klasie robotniczej, wszystkim ludziom pracy w naszym kraju poprawy warunków życia, otwarcie nowych perspektyw”.</u>
+ <u xml:id="u-5.4" who="#PoselSzydlakJan">Zdaniem Klubu Poselskiego PZPR projekt planu społeczno-gospodarczego rozwoju kraju na rok 1973 odpowiada założeniom programowym VI Zjazdu naszej partii i wiernie odbija myśli przewodnie uchwał zjazdowych.</u>
+ <u xml:id="u-5.5" who="#PoselSzydlakJan">Projekt planu na rok przyszły wyraża konsekwentnie strategiczny cel programu naszej partii, którym jest przyspieszenie socjalistycznego rozwoju kraju i możliwie najlepsze zaspokojenie różnorodnych potrzeb społeczeństwa oraz wykorzystanie na ich rzecz pojawiających się nowych. możliwości. Na rok 1973 zakłada się więc szybsze tempo rozwoju gospodarczego i szerszy zakres wzrostu spożycia, niż wynikałoby to z zadań planu 5-letniego.</u>
+ <u xml:id="u-5.6" who="#PoselSzydlakJan">Przetworzenie założeń planistycznych w materialne realia oznaczać będzie, że w końcu przyszłego roku osiągniemy znaczne wyprzedzenie w zakresie wzrostu średniej płacy realnej i pieniężnych dochodów ludności rolniczej oraz rocznych nakładów inwestycyjnych. To samo dotyczy wartości produkcji globalnej przemysłu i rolnictwa oraz obrotów handlu zagranicznego.</u>
+ <u xml:id="u-5.7" who="#PoselSzydlakJan">Oszczędzamy więc czas, a efekty tego wyrażają się w bardziej dynamicznym i harmonijnym rozwoju gospodarczym oraz w realizacji polityki socjalnej i rozwiązywaniu problemów społecznych.</u>
+ <u xml:id="u-5.8" who="#PoselSzydlakJan">Dalecy jednak jesteśmy od zachwytów nad osiągniętą dynamiką rozwoju. Znajdujemy się bowiem dopiero na początku drogi, a nasz organizm społeczny i wytwórczy stać na większy wysiłek i lepszą organizację. Ani na chwilę nie zapominamy o rejestrze problemów stojących przed nami i wymagających rozwiązania. Droga prowadząca do tego celu — to wzmocnienie dynamiki produkcji oraz obniżenie społecznych kosztów produkcji i przyspieszenie w ten sposób wzrostu dochodu narodowego. Stanowi to jedyną alternatywę możliwą do przyjęcia.</u>
+ <u xml:id="u-5.9" who="#PoselSzydlakJan">Polskę dzieli jeszcze pod niejednym względem dystans od krajów najwyżej rozwiniętych. Naszą troską musi być takie przyspieszenie rozwoju, aby dystans ten możliwie szybko zmniejszać. Zobowiązuje do tego nasza ambicja, dobrze pojęty interes narodowy, potrzeba wniesienia wkładu w umacnianie potencjału gospodarczego wspólnoty socjalistycznej. Stałe pomnażanie tego potencjału jest warunkiem wygranej w pokojowym współzawodnictwie państw o różnych systemach społecznych.</u>
+ <u xml:id="u-5.10" who="#PoselSzydlakJan">Pozwólcie, Obywatele Posłowie, że zajmę Waszą uwagę tymi czynnikami, które sprawiły, że możemy zdziałać więcej niż uznaliśmy pierwotnie za możliwe. Nasza aktualna praktyka dobitnie dowodzi, że szybkie zaspokajanie potrzeb społecznych jest wielką siłą napędową ogólnego rozwoju, który z kolei otwiera dalsze możliwości wzrostu spożycia.</u>
+ <u xml:id="u-5.11" who="#PoselSzydlakJan">Osiągnięcia lat 1971 i 1972 są właśnie konsekwencją uruchomienia tych społecznych sił napędowych. Płace realne wzrosły w tym okresie o ok. 12%, produkcja przemysłowa — o ponad 20%, produkcja rolna — o ok. 12%, a nakłady inwestycyjne — o ok. 28%. Obroty handlu zagranicznego wzrosły w niespotykanych dotychczas rozmiarach.</u>
+ <u xml:id="u-5.12" who="#PoselSzydlakJan">Sukcesy te stały się naszym udziałem, ponieważ program nasz jest zrozumiały, przemawia do ludzkiej wyobraźni, a więc jest społecznie mobilizujący. Realizując ten program, coraz lepiej opanowujemy sztukę działania dynamicznego, działania wzmagającego wysokie obroty gospodarcze.</u>
+ <u xml:id="u-5.13" who="#PoselSzydlakJan">Aby wzrost spożycia i ogólną poprawę bytu ugruntować w przyszłości, położyliśmy silny nacisk na odpowiednią zmianę struktury gospodarczej, przeznaczając znacznie większe niż kiedykolwiek nakłady inwestycyjne na takie gałęzie, jak przemysł lekki i rolno-spożywczy, rolnictwo, budownictwo mieszkaniowe i komunalne.</u>
+ <u xml:id="u-5.14" who="#PoselSzydlakJan">Dziś zdajemy sobie sprawę z tego, że obiektywnie biorąc, gospodarka nasza na progu 1970 roku nie była właściwie przygotowana do takiego radykalnego wzmożenia dynamiki. Ale właśnie taki program, konsekwentna jego realizacja rozbudziły aktywność społeczną. Strategiczne cele VI Zjazdu, początkowo przyjmowane przez niektórych z niedowierzaniem, zaczęły przekształcać się w efekty, w rzeczywistość, mobilizując ogromne rzesze ludzi do energicznego współdziałania. Niezwykle doniosłą rolę spełnił w tym względzie szeroki ruch społeczny ludzi pracy na rzecz dodatkowej produkcji w ramach akcji — „20 miliardów”, której wyniki przeszły pierwotne oczekiwania.</u>
+ <u xml:id="u-5.15" who="#PoselSzydlakJan">W praktyce szybkiego, śmiałego, a więc nowoczesnego działania, znalazły wreszcie ujście dla swych ambicji i zdolności zawodowych liczne kadry kierownicze, gospodarcze i techniczne, przemysłu, budownictwa i innych dziedzin naszego życia. Można z całą pewnością stwierdzić, że zapoczątkowany został proces przeobrażania się psychiki społecznej, nacechowanej coraz bardziej wiarą w sens twórczego wysiłku, w pomyślną przyszłość osobistą i przyszłość swojego narodu.</u>
+ <u xml:id="u-5.16" who="#PoselSzydlakJan">Wkraczamy w rok decydujący o efektach całego pięciolecia nie tylko dlatego, że jest to trzeci rok planu 5-letniego, w którym przejdziemy półmetek tego okresu, lecz również dlatego, że jest to rok zamierzeń szerszego wprowadzenia elementów unowocześnienia wielu dziedzin gospodarki oraz utrwalenia wysokiego tempa jej rozwoju.</u>
+ <u xml:id="u-5.17" who="#PoselSzydlakJan">Doświadczenie poprzednich okresów wskazuje, że w trakcie realizacji planów 5-letnich następowała kumulacja napięć i trudności, prowadząca do zmniejszenia tempa rozwojowego w końcowych latach, zwłaszcza w dziedzinie spożycia.</u>
+ <u xml:id="u-5.18" who="#PoselSzydlakJan">Istotą projektu planu 1973 r. jest zdecydowane przeciwdziałanie takiej tendencji przez dalsze wzmaganie dynamiki rozwojowej we wszystkich dziedzinach i przezwyciężenie napięć w oparciu o wysokie obroty naszej gospodarki oraz poprawę jej efektywności. Jest to dzisiaj dla nas jedyna słuszna alternatywa. Nie ma bowiem innego sposobu szybkiego rozwiązywania stojących przed nami problemów, sprostania rosnącym potrzebom i wymaganiom naszego społeczeństwa, jak utrzymanie, a nawet wzmocnienie dynamiki rozwoju społeczno-gospodarczego.</u>
+ <u xml:id="u-5.19" who="#PoselSzydlakJan">Tylko w warunkach wysokiego tempa rozwoju produkcji będziemy mogli zapewnić odpowiednio szybki wzrost poziomu życia ludzi pracy, pomyślnie rozwiązywać pojawiające się napięcia, umacniać naszą pozycję liczącego się partnera w międzynarodowym podziale pracy.</u>
+ <u xml:id="u-5.20" who="#PoselSzydlakJan">Nie możemy ani na chwilę zapominać o tym, że wysoka dynamika rozwoju w roku przyszłym — to jednocześnie stwarzanie podstaw i warunków do utrzymania tego szybkiego tempa w dłuższym okresie czasu. A o to przecież głównie chodzi. Odpowiada to bowiem oczekiwaniom i ambicjom naszego społeczeństwa, stanowi jedyną realną możliwość zajęcia przez Polskę miejsca w grupie najbardziej rozwiniętych krajów świata.</u>
+ <u xml:id="u-5.21" who="#PoselSzydlakJan">Utrzymanie wysokiego tempa rozwoju, pomyślna realizacja planu na 1973 r., może być tylko rezultatem lepszej, bardziej wydajnej pracy. Innej drogi prowadzącej do tego celu nie ma.</u>
+ <u xml:id="u-5.22" who="#PoselSzydlakJan">Ze wszech miar potrzebne jest więc rozwinięcie powszechnego ruchu społecznego ludzi pracy na rzecz realizacji i przekraczania zadań planu społeczno-gospodarczego rozwoju kraju w roku 1973, co umożliwi szybsze rozwiązanie wielu problemów rozwoju społecznego i gospodarczego w ostatnich 2 latach planu 5-letniego i stworzy odpowiednie warunki do realizacji zadań przyszłego planu 5-letniego.</u>
+ <u xml:id="u-5.23" who="#PoselSzydlakJan">Niechaj więc każdy na swoim stanowisku pracy oceni własne możliwości, to co uczynić może i powinien w roku 1973 dla zwiększenia osobistego wkładu w pomnażanie naszego dorobku. Członkowie naszej partii uczynią wszystko, by dawać przykład takiej właśnie postawy.</u>
+ <u xml:id="u-5.24" who="#PoselSzydlakJan">Wysoka Izbo! W projekcie planu na rok 1973 zakłada się, że dochód narodowy wzrośnie o 7,9% w porównaniu z rokiem 1972. Uwzględniając rezultaty uzyskane w pierwszych 2 latach bieżącego pięciolecia, można szacować, że w latach 1971 — 1973 uzyskamy średnioroczne tempo wzrostu dochodu narodowego około 8,2%. Przypominamy, że w minionym dziesięcioleciu dochód narodowy zwiększał się średniorocznie o 6,1%.</u>
+ <u xml:id="u-5.25" who="#PoselSzydlakJan">Dynamika wzrostu dochodu narodowego osiągnięta w ciągu ostatnich lat i planowana na przyszły rok jest wyższa od zakładanej średniorocznie w planie 5-letnim o około 1,5 punkta. Wydłużamy więc krok i tworzymy materialne warunki do szybszego osiągnięcia zadań planowanych pierwotnie na rok 1975.</u>
+ <u xml:id="u-5.26" who="#PoselSzydlakJan">Ponadplanowy wzrost dochodu narodowego otworzył możliwość nie tylko przyspieszenia wzrostu stopy życiowej, ale i przeznaczenia dodatkowych środków na rozwój gospodarki. Wyprodukowaliśmy więcej dzięki prawidłowej strategii, sprzęgającej ludzki wysiłek z ambicjami, nadziejami i potrzebami oraz z lepszą miarą opłacania tego wysiłku, z lepszym zaspokojeniem potrzeb.</u>
+ <u xml:id="u-5.27" who="#PoselSzydlakJan">Potrzeby przecież stwarzają postęp gospodarczy i społeczny, a postęp tworzy nowe potrzeby. Należy im nieustannie wychodzić naprzeciw. Dlatego bazując na osiągniętym już przyspieszeniu i jego materialnych efektach dokonujemy z roku na rok korekt naszych pierwotnych zamierzeń w górę, napinamy nasze plany na miarę nowych potrzeb społecznych i na rzecz tych potrzeb. Nie jest to polityka „życia ułatwionego”. Łatwiej się pracuje przy planach luźnych, mało ambitnych, ale trudniej się wówczas żyję.</u>
+ <u xml:id="u-5.28" who="#PoselSzydlakJan">W planie 5-letnim założony został wzrost płac realnych w wysokości 18%. Pamiętamy, że taki wzrost oznaczał prawie dwukrotne zwiększenie tempa w stosunku do minionego dziesięciolecia. Stawiając takie zadanie w momencie, kiedy dysponowaliśmy zaledwie koncepcją nowej strategii rozwoju społeczno-gospodarczego, gospodarką nie przystosowaną do tej nowej koncepcji i zaufaniem w siły narodu, mierzyliśmy siły na zamiary. Wierzyliśmy, że będzie ona siłą nośną i wyzwoli nowe zasoby energii społecznej.</u>
+ <u xml:id="u-5.29" who="#PoselSzydlakJan">W ciągu 2 lat przeciętna płaca realna w przeliczeniu na jednego zatrudnionego wzrośnie, jak mówiłem, o blisko 13%. W projekcie planu zakłada się dalszy wzrost płac realnych w przyszłym roku o 6,6%. Osiągnięcie takiego przyrostu oznacza, że uzyskamy łącznie za 3 lata przyrost płac realnych o ponad 19%, przekraczając pierwotne założenia na rok 1975. Główne więc, społeczne założenie planu jest konsekwentnie realizowane i korygowane w górę w skali bezprecedensowej w całej naszej dotychczasowej praktyce.</u>
+ <u xml:id="u-5.30" who="#PoselSzydlakJan">Równolegle realizowany jest w pełni drugi podstawowy cel planu, jakim jest zapewnienie zatrudnienia młodzieży wchodzącej w wiek produkcyjny. Wiemy zaś dobrze, że wzrost płac realnych znacznie łatwiej jest realizować w warunkach wolnego wzrostu zatrudnienia. Traktujemy jednak duży przyrost zatrudnienia nie jako dodatkowy kłopot, lecz jako szansę przyspieszenia rozwoju, wkomponowaną w naszą strategię w sposób skojarzony z przyspieszeniem wzrostu płac realnych.</u>
+ <u xml:id="u-5.31" who="#PoselSzydlakJan">Przyrost zatrudnienia w latach 1971 — 1975 szacowany był w granicach 1 700 — 1 800 tys. osób. W dwóch pierwszych latach zatrudnienie wzrosło o blisko 800 tys. osób, a w przyszłym roku przewidziany jest w gospodarce uspołecznionej wzrost o prawie pół miliona. Łącznie za trzy lata daje to przyrost zatrudnienia o ponad 1 200 tys. osób, czyli o ponad 400 tys. osób. Gdyby zatrudnienie wzrastało w dalszym ciągu w takim tempie, przekroczylibyśmy o 200 —300 tys. osób jego założony przyrost netto, co niewątpliwie zwiększyłoby w sposób nadmierny przepływ ludności z rolnictwa do pozostałych dziedzin gospodarki. Realizując więc w sposób pryncypialny zasadę pełnego zatrudnienia, musimy w coraz większym stopniu zwracać uwagę na racjonalność zatrudnienia. Nie po to, aby ją przeciwstawiać zasadzie pełnego zatrudnienia, ale po prostu ze względu na rysujący się coraz wyraźniej brak rąk do. pracy w wielkich aglomeracjach przemysłowych, w budownictwie i w usługach. W tych dziedzinach gospodarki możemy napotkać niedługo przeszkody w dalszym rozwoju właśnie ze względu na brak pracowników. Tym większą uwagę zwracać musimy na społeczną szkodliwość nadmiernego zatrudnienia tam, gdzie wzrost produkcji może być z powodzeniem osiągany przez wzrost wydajności pracy, lepszą organizację procesu produkcyjnego, kulturę środowiska pracy i elementarną dyscyplinę.</u>
+ <u xml:id="u-5.32" who="#PoselSzydlakJan">Na dyscyplinę pracy powinniśmy patrzeć szerzej, nie tylko z punktu widzenia wykonywania obowiązków wobec państwa i spełniania poleceń zwierzchnika. Dyscyplina społeczna, socjalistyczna — to również stosunek do towarzyszy pracy, to sprawa szacunku dla ich wysiłku. Brak dyscypliny — powiedzmy sobie otwarcie — to nic innego, jak życie na cudzy rachunek. Twórzmy więc jeszcze skuteczniej front ludzi dobrej roboty i klimat społecznego potępienia przejawów braku dyscypliny. Dyscypliny pracy nie można przy tym sprowadzać wyłącznie do przestrzegania jej przez ludzi stojących przy warsztacie. W nie mniejszym stopniu objąć ona musi działalność urzędów i instytucji obsługujących ludzi pracy. Od kierowników naszych przedsiębiorstw i urzędów oczekujemy nie tylko przykładu, ale tworzenia organizacyjnych i społecznych warunków dla dobrej roboty.</u>
+ <u xml:id="u-5.33" who="#PoselSzydlakJan">Obywatele Posłowie! Utrzymanie wysokiej dynamiki rozwoju nie będzie możliwe bez wykorzystania wielu rezerw tkwiących w naszej gospodarce. Sięganie po rezerwy nie jest jednak czystym zabiegiem technicznym. Ma ono swoje głębokie uwarunkowanie społeczne. Od tego, w jakiej skali uda nam się uruchomić rezerwy, zależą społeczne koszty rozwoju, zależy realizacja całego naszego programu.</u>
+ <u xml:id="u-5.34" who="#PoselSzydlakJan">W przyszłym roku przyrost nowych mocy produkcyjnych w przemyśle ma się zamknąć wartością produkcji w wysokości 108 mld zł. Każdy dzień, każdy tydzień szybszego oddania do użytku nowych zdolności produkcyjnych może nam przynieść dodatkowy przyrost produkcji. Zrealizowanie zaprogramowanych na przyszły rok zadań w tej dziedzinie musi być w pełni egzekwowane.</u>
+ <u xml:id="u-5.35" who="#PoselSzydlakJan">Możliwości przyspieszenia przyrostu zdolności produkcyjnych widzimy również w szerokim rozwoju inwestycji typu modernizacyjnego. Zadaniem modernizacji jest stosowanie w produkcji nowej techniki i nowej technologii. Technika ta powinna zagwarantować nie tylko jakościową poprawę wytwarzanych produktów, ale także znaczny wzrost wydajności pracy i zwielokrotnienie produkcji w danym zakładzie.</u>
+ <u xml:id="u-5.36" who="#PoselSzydlakJan">Dalszą rezerwą wzrostu dynamiki produkcji jest poprawa gospodarki materiałowej. Powszechnie wiadomo, że nasza gospodarka jest ciągle jeszcze nadmiernie materiałochłonna. Podejmowane dotychczas kroki w tym zakresie nie były wystarczające, a osiągane efekty — dalekie od zadowalających. Niezbędne jest więc zasadnicze nasilenie działania w celu obniżenia jednostkowego zużycia surowców, materiałów, energii i paliw we wszystkich działach gospodarki.</u>
+ <u xml:id="u-5.37" who="#PoselSzydlakJan">Obniżenie zużycia surowców i materiałów ma nie tylko znaczenie gospodarcze, polegające na zmniejszeniu kosztów produkcji, poprawie jakości naszych wyrobów przeznaczonych na rynki zagraniczne czy na odciążaniu naszego bilansu handlowego. Ma ono również znaczenie polityczne i wychowawcze, gdyż niewłaściwe wykorzystanie surowców, a czasem ich ewidentne marnotrawstwo — demobilizuje załogi robotnicze i stanowi jaskrawy przejaw niedowładu organizacyjnego w naszej praktyce gospodarowania.</u>
+ <u xml:id="u-5.38" who="#PoselSzydlakJan">W 1973 r. powinniśmy osiągnąć obniżenie kosztów materiałowych daleko wyższe niż jest założone w planie społeczno-gospodarczego rozwoju kraju. Niezbędnie jest więc opracowanie programu oszczędności surowców, materiałów, paliw i energii w całej gospodarce narodowej. Każda zaoszczędzona ilość materiałów, paliw i energii — to podwójna korzyść społeczna: po pierwsze — mniejsze koszty materiałowe, a zatem i większy dochód narodowy, po drugie — możliwość uzyskania dodatkowego przyrostu produkcji z tego samego zasobu materiałowego.</u>
+ <u xml:id="u-5.39" who="#PoselSzydlakJan">Komitet Centralny naszej partii, biorąc pod uwagę znaczenie gospodarki materiałowej i tkwiące w niej rezerwy, postanowił przedyskutować tę obszerną problematykę na jednym z najbliższych posiedzeń plenarnych.</u>
+ <u xml:id="u-5.40" who="#PoselSzydlakJan">Kolejną rezerwą wzrostu produkcji i dochodu narodowego jest dalsze podniesienie wydajności pracy. W ciągu ostatnich dwóch lat dostrzegalny jest postęp na tym odcinku. Jednakże w związku ze znacznym przyrostem zatrudnienia, udział wydajności pracy we wzroście produkcji nie może nas zadowalać.</u>
+ <u xml:id="u-5.41" who="#PoselSzydlakJan">Tworzymy dziś nieporównywalnie lepsze technicznie podstawy do wzrostu wydajności pracy. Pragnę podkreślić, że wyposażenie w środki techniczne, czyli tzw. techniczne uzbrojenie pracy wzrośnie w przyszłym roku o 7,6% wobec 3,3% w 1972 r., to jest szybciej niż wzrost wydajności pracy w przemyśle i budownictwie. Ulega więc poprawie materialne zaplecze dla zwiększenia wydajności pracy.</u>
+ <u xml:id="u-5.42" who="#PoselSzydlakJan">W przyszłym roku będziemy równolegle w odpowiednim stopniu opłacać wzrost wydajności pracy, podobnie jak to się odbywało w roku bieżącym. Chcemy w ten sposób kojarzyć to, co korzystne dla całej gospodarki, z tym co stanowi interes każdego pracownika.</u>
+ <u xml:id="u-5.43" who="#PoselSzydlakJan">Dynamika rozwoju gospodarczego, jak i wykorzystanie rezerw wewnętrznych uzależnione są w coraz większym stopniu od zwiększania udziału Polski w międzynarodowym podziale pracy. Rok 1972 przyniósł na tym polu znaczne osiągnięcia. Obroty handlu zagranicznego rosły bowiem szybciej niż produkcja przemysłowa i niż dochód narodowy. Niemniej jednak udział naszego kraju w handlu światowym ciągle jeszcze jest niedostateczny.</u>
+ <u xml:id="u-5.44" who="#PoselSzydlakJan">Dalszy dynamiczny rozwój handlu zagranicznego, zwłaszcza przez specjalizację i kooperację, umożliwi szybszy rozwój techniki i obniżenie kosztów produkcji, co wywrze bezpośredni wpływ na wzrost efektywności naszego gospodarowania.</u>
+ <u xml:id="u-5.45" who="#PoselSzydlakJan">Głównym naszym partnerem w międzynarodowej współpracy jest Związek Radziecki i wszystkie kraje socjalistyczne, będące członkami RWPG. Umacniając i rozszerzając nasze obroty towarowe ze Związkiem Radzieckim i bratnimi krajami socjalistycznymi, będziemy nadal zwiększać udział Polski w realizacji kompleksowego programu dalszego rozwoju i pogłębiania socjalistycznej integracji naszych krajów.</u>
+ <u xml:id="u-5.46" who="#PoselSzydlakJan">Wysoka Izbo! Rozpoczynamy z coraz większym rozmachem gospodarkę nowoczesną. Gospodarka taka wymaga nie tylko nowych motywacji i technik, ale równocześnie nowoczesnych metod organizacji, zarządzania oraz zasadniczo wyższego stopnia racjonalności działania. Dlatego przywiązujemy tak duże znaczenie do doskonalenia funkcjonowania naszej gospodarki socjalistycznej. W sprawie tej mamy jasne, zdecydowane stanowisko.</u>
+ <u xml:id="u-5.47" who="#PoselSzydlakJan">Kierując się uchwałami VI Zjazdu oraz zaleceniami komisji partyjno-rządowej dla unowocześnienia systemu funkcjonowania gospodarki i państwa szliśmy w obecnym roku dwoma torami. Pierwszy — to przedsięwzięcia podejmowane w określonych dziedzinach w skali ogólnokrajowej, drugi — to przygotowanie kompleksowych zmian w zakresie zasad działania organizacji gospodarczych, które będą wprowadzane w wybranych przedsiębiorstwach w przyszłym roku.</u>
+ <u xml:id="u-5.48" who="#PoselSzydlakJan">Wśród przedsięwzięć obejmujących całą gospodarkę istotne znaczenie mają zastosowane już zmiany w trybie opracowania planu rocznego przy jednoczesnym wzmocnieniu rangi planu 5-letniego. Silny nacisk został położony na rozwijanie planowania długofalowego, programowania branżowego i regionalnego. Zaawansowane są koncepcje planu perspektywicznego na okres do 1990 r. i planu przestrzennego zagospodarowania kraju. Wszystkie te zmiany mają na celu zwiększenie strategicznej roli planowania centralnego, umocnienia czynnika planowości w kierowaniu naszą gospodarką.</u>
+ <u xml:id="u-5.49" who="#PoselSzydlakJan">Jednocześnie ze wzmacnianiem i doskonaleniem centralnego planowania i kierowania podejmowaliśmy również liczne przedsięwzięcia mające na celu zwiększanie elastyczności kierowania, zwiększanie samodzielności i inicjatywy jednostek gospodarczych oraz niższych szczebli administracji państwowej, ograniczanie obciążeń biurokratycznych i biurokratycznego stylu zarządzania.</u>
+ <u xml:id="u-5.50" who="#PoselSzydlakJan">Istotne zmiany w funkcjonowaniu gospodarki, mające na celu stworzenie kompleksowych warunków do racjonalnego gospodarowania i dynamicznego postępu socjalistycznych przedsiębiorstw zostaną zapoczątkowane w przyszłym roku. Jest to kierunek działania nazwany w uchwale VI Zjazdu — „naczelnym zadaniem doskonalenia systemu gospodarowania”. W realizacji tego zadania Rząd przyjął metodę pionierskiego wdrażania zmian, przez tzw. jednostki inicjujące. Poczynając od 1 stycznia 1973 r. nowe metody planowania i zarządzania wprowadzane będą sukcesywnie w wielu dużych organizacjach gospodarczych — zjednoczeniach, kombinatach i przedsiębiorstwach. Reprezentują one najważniejsze gałęzie i branże przemysłu, wytwarzające środki produkcji i środki konsumpcji.</u>
+ <u xml:id="u-5.51" who="#PoselSzydlakJan">W jednostkach zakwalifikowanych obecnie do tzw. wdrożeń inicjujących pracuje około 15% przeciętnej liczby zatrudnionych w przemyśle uspołecznionym, a łączna wartość sprzedaży wyrobów i usług stanowi w cenach zbytu około 17% wartości sprzedaży artykułów przemysłu uspołecznionego.</u>
+ <u xml:id="u-5.52" who="#PoselSzydlakJan">Całokształt zmian w zasadach gospodarowania, stosowanych w jednostkach inicjujących polega na stworzeniu bezpośredniego zainteresowania załóg i personelu kierowniczego poprawą efektywności gospodarowania, a o to nam przecież chodzi w całej gospodarce narodowej. Rzecz jednak w tym, aby motywacje polityczne, moralne i materialne nie przychodziły do kolektywów pracowniczych tylko z zewnątrz lub opierały się na ogólnym rozumieniu potrzeb społecznych, lecz by wynikały w coraz większym stopniu w sposób naturalny z zasad działania i oceny przedsiębiorstwa, z ambicji załogi, uprawnień do samodzielnego działania i z odpowiedzialności za to działanie.</u>
+ <u xml:id="u-5.53" who="#PoselSzydlakJan">Służy temu zespół warunków ekonomicznych ujętych w system, który orientuje kierownictwo i załogę, jak należy pracować, aby przedsiębiorstwu zapewnić dynamikę rozwojową, a pracownikom dynamikę zarobków. System ten wiąże równocześnie interesy załogi z interesem ogólnospołecznym, zapewniając racjonalne gospodarowanie środkami trwałymi, obrotowymi i funduszem płac oraz odpowiedni udział społeczny w osiąganiu lepszych wyników ekonomicznych — a więc gwarantuje w pełni skuteczne, centralne sterowanie strategią przedsiębiorstwa.</u>
+ <u xml:id="u-5.54" who="#PoselSzydlakJan">Większa zaś samodzielność otwiera drogę nie tylko dla bardziej energicznego, autonomicznego działania na rzecz poprawy organizacji produkcji, dla doskonalenia planowania wewnętrznego i dbania o warunki pracy, ale ma ogromne znaczenie wychowawcze. Uczy w codziennej praktyce współodpowiedzialności za swoje i ogólne dobro. Organizacje polityczne, społeczne i samorządowe mogą w ten sposób — pod warunkiem bardziej aktywnego działania — uruchomić w spotęgowany sposób czynniki motywacyjne, umacniać humanistyczne, socjalistyczne treści stosunków pracy i współdziałania ludzi w procesie produkcji.</u>
+ <u xml:id="u-5.55" who="#PoselSzydlakJan">Sposób wdrażania kompleksowych zmian w metody gospodarowania pozwala na to, aby zasady funkcjonowania dostosowane były do konkretnych warunków i aby ustalane były przy wszechstronnej konfrontacji z doświadczeniem i poglądami szerokiego aktywu gospodarczego. Szablonowe bowiem rozwiązania, nieliczenie się ze zrozumieniem i przyjęciem nowych metod przez ludzi przynosi zawsze złe skutki i może podważyć nawet najbardziej słuszne zasady ogólne. Dlatego też działamy szybko, ale rozważnie. Takie postępowanie zagwarantować może sprawdzenie i tym szybsze upowszechnienie zmian w całej gospodarce.</u>
+ <u xml:id="u-5.56" who="#PoselSzydlakJan">Wdrożenia inicjujące powinny być rozumiane nie tylko jako usprawnienia fragmentów gospodarki narodowej, ale przede wszystkim jako przygotowywanie do działań o charakterze ogólnospołecznym i ogólnogospodarczym.</u>
+ <u xml:id="u-5.57" who="#PoselSzydlakJan">Czeka nas więc w przyszłym roku wielki trud zweryfikowania w praktycznym działaniu nowych rozwiązań w jednostkach już wchodzących w etap wdrażania — połączony z równoczesnym przygotowaniem warunków do wchodzenia w ten etap innym jednostkom. Powinny przygotować się do nowych warunków również wszelkie jednostki nadrzędne i ogniwa centralne. Nie ulega bowiem wątpliwości, że wprowadzanie kompleksowych zmian w gospodarowaniu przedsiębiorstw wymagać będzie dalszego doskonalenia metod i stylu pracy administracji centralnej.</u>
+ <u xml:id="u-5.58" who="#PoselSzydlakJan">Wysoka Izbo! Realizacja planu na rok 1973 wymagać będzie wysiłku całego społeczeństwa, a przede wszystkim klasy robotniczej, inteligencji technicznej i rolników. Powinniśmy wykorzystać wszelkie warunki, stwarzane przez nasz ustrój do pełniejszego wprzęgnięcia w realizację zadań najszerszych mas ludzi pracy. Musimy zintensyfikować oddziaływanie wychowawcze, polityczne i ideologiczne dla wytworzenia atmosfery szacunku wobec ludzi dobrej roboty, a społecznej dezaprobaty dla tych, na szczęście nielicznych, którzy opóźniają nasz marsz naprzód.</u>
+ <u xml:id="u-5.59" who="#PoselSzydlakJan">Rządowy projekt planu na rok 1973 stanowi kolejny etap realizacji postanowień VI Zjazdu nie tylko przez swoją zgodność z podstawowymi założeniami społeczno-gospodarczymi, przyjętymi na Zjeździe — jeśli bowiem od nich odbiega, to tylko na plus — ale przede wszystkim przez swoją zgodność z duchem zjazdowej uchwały, a więc przez swoją ofensywność, śmiałość, a zarazem realizm, przez kojarzenie potrzeb bieżących z potrzebami przyszłymi, przez współbrzmienie z odczuciami i aspiracjami ogólnymi i jednostkowymi. Stwarza nowe możliwości dla ludzkiej inicjatywy i pomysłowości, zachęca do działania, ukazując wyraźną perspektywę skutków tego działania.</u>
+ <u xml:id="u-5.60" who="#PoselSzydlakJan">Plan ten wyznacza określonym jednostkom gospodarczym konkretne zadania w zakresie produkcji przemysłowej i rolnej, budownictwa, transportu, handlu wewnętrznego i zagranicznego, a także podstawowe zadania dotyczące relacji ekonomicznych. Zadania te rozumiemy jako minimalne. Rzecz w tym, aby z tych zadań wywiązywały się wszystkie bez wyjątku jednostki gospodarcze — i to pod względem wszelkich obowiązujących mierników działalności. Należy jednocześnie dążyć do stworzenia warunków umożliwiających osiągnięcie wyników lepszych od zaplanowanych. Czy i na ile okaże się to możliwe — zależeć będzie od wysiłku ludzi pracy w Polsce. Konsolidacja społeczeństwa wokół jego przodującej siły — Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej — osiągnięty już postęp społeczny, wzrost świadomości obywatelskiej, jaki coraz powszechniej obserwujemy i panująca obecnie atmosfera stwarzają dla nas realną przesłankę, że tak będzie, że wypracujemy więcej i wobec tego więcej będziemy mogli przeznaczyć na cele dalszego rozwoju naszego kraju i wzrost dobrobytu ludzi pracy.</u>
+ <u xml:id="u-5.61" who="#PoselSzydlakJan">Klub Poselski PZPR będzie głosować za przyjęciem projektów uchwały o planie społeczno-gospodarczego rozwoju kraju w 1973 r. oraz ustawy budżetowej na rok 1973, zaś instancje i organizacje naszej partii, wszyscy członkowie partii swoją postawą, przykładem dobrej roboty, tworzyć będą najbardziej korzystny klimat dla pełnej ich realizacji.</u>
+ <u xml:id="u-5.62" who="#komentarz">(Oklaski).</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-6">
+ <u xml:id="u-6.0" who="#Marszalek">Głos ma poseł Aleksander Schmidt.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-7">
+ <u xml:id="u-7.0" who="#PoselSchmidtAleksander">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Szczególna jest waga obecnej debaty generalnej nad projektami planu społeczno-gospodarczego rozwoju kraju w 1973 r. i budżetu państwa na 1973 rok. Chodzi bowiem o rok, w którym realizacja zadań gospodarczych zadecyduje w zasadniczym stopniu o wynikach całej pięciolatki, a więc o osiągnięciu celów strategicznych ustalonych na VI Zjeździe PZPR.</u>
+ <u xml:id="u-7.1" who="#PoselSchmidtAleksander">Stąd też z dużym poczuciem odpowiedzialności Klub Poselski Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego włączył się aktywnie do prac komisji nad przedłożeniami rządowymi, określającymi dalszy rozwój naszej gospodarki narodowej.</u>
+ <u xml:id="u-7.2" who="#PoselSchmidtAleksander">Jednocześnie pragnę oświadczyć, iż wniosek Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów o przyjęcie projektów uchwały o planie społeczno-gospodarczego rozwoju kraju w 1973 r. i ustawy budżetowej na 1973 r. znajduje w Klubie Poselskim pełne poparcie. Klub Poselski ZSL podkreśla przy tym z zadowoleniem fakt, że w stosunku do ustaleń pięciolatki projekt planu na 1973 r. zakłada znaczne przyspieszenie rozwoju naszej gospodarki narodowej. Jest to więc plan ambitny. Odpowiada on aspiracjom i dążeniom milionów Polaków, a aktualna sytuacja gospodarcza i polityczna stwarza realne przesłanki dla pomyślnego wykonania tych śmiałych założeń.</u>
+ <u xml:id="u-7.3" who="#PoselSchmidtAleksander">Nasz optymizm opieramy przede wszystkim na wysokiej dynamice rozwoju w latach 1971 — 1972 podstawowych dziedzin gospodarki, na przewidywanym przekroczeniu tegorocznych zadań planowych i dodatkowych oraz na większym zaangażowaniu społeczeństwa w realizację zadań gospodarczych.</u>
+ <u xml:id="u-7.4" who="#PoselSchmidtAleksander">Jak nas poinformowano na ostatnim posiedzeniu Wysokiej Izby w bieżącym roku osiągniemy wyższą od planowanej, bo sięgającą 8,4% dynamikę wzrostu produkcji materialnej.</u>
+ <u xml:id="u-7.5" who="#PoselSchmidtAleksander">W rezultacie wytworzony dochód narodowy będzie znacznie większy od planowanego. Ten fakt umożliwia osiągnięcie znacznie wyższej niż zakładał plan dynamiki spożycia i pieniężnych przychodów ludności.</u>
+ <u xml:id="u-7.6" who="#PoselSchmidtAleksander">Godzi się podkreślić, że na te pomyślne wyniki gospodarcze złożyły się m.in. materialne efekty inicjatyw podejmowanych w kraju na rzecz przyspieszenia rozwoju gospodarki narodowej. W samym tylko przemyśle wyrażają się one przekroczeniem zadań tegorocznego planu sprzedaży produkcji i usług o blisko 53 mld zł. Na szczególne podkreślenie zasługują rezultaty uzyskane w tej dziedzinie przez przemysł ciężki, maszynowy i budownictwo — głównie zaś przez przemysł rolno-spożywczy, którego ponadplanowa sprzedaż produkcji i usług wynosi ok. 22 mld zł. Tak znaczne przekroczenie zadań przez przemysł rolno-spożywczy było możliwe m.in. z uwagi na dobre efekty osiągnięte w produkcji rolnej.</u>
+ <u xml:id="u-7.7" who="#PoselSchmidtAleksander">Rolnictwo osiągnęło w bieżącym roku mimo wielu trudności istotnie pomyślne wyniki, przy czym uczyniło postęp, jakiego nie notowano w poprzednich latach. Zwiększyło ono bowiem w 1972 roku globalną produkcję o 7,4%, a więc w stopniu, jakiego nie uzyskiwano w poprzednich, nawet korzystnych latach.</u>
+ <u xml:id="u-7.8" who="#PoselSchmidtAleksander">W porównaniu do 1971 roku wydatnie wzrosły zbiory wszystkich roślin uprawnych i pasz. O przeszło 2 100 tys. sztuk powiększyło się pogłowie trzody chlewnej w stosunku do ubiegłego roku, a bydła o ponad 350 tys. sztuk. Wraz z intensyfikacją produkcji rośnie też skup produktów rolnych. Już w okresie 11 miesięcy bieżącego roku rolnicy dostarczyli o ponad 1 miliard litrów mleka więcej niż w analogicznym okresie ubiegłego roku. Wzrosły także wydatnie dostawy żywca. Ich roczny plan został wykonany już w dniu 27 listopada. Mieszkańcom miast dostarczono odpowiednią ilość ziemniaków jadalnych i warzyw.</u>
+ <u xml:id="u-7.9" who="#PoselSchmidtAleksander">Tak więc rolnictwo uczyniło już w ciągu drugiego kolejnego roku widoczny postęp. Jest on niewątpliwie rezultatem konsekwentnej realizacji udoskonalonych zasad polityki rolnej, opracowanych wspólnie przez PZPR i ZSL. Jest on efektem wysiłków państwa na rzecz rozwoju rolnictwa.</u>
+ <u xml:id="u-7.10" who="#PoselSchmidtAleksander">Chciałbym jednocześnie podkreślić fakt, iż o poziomie tegorocznych wyników zadecydował, obok wydatnej pomocy państwa dla rolnictwa, wysiłek i aktywność produkcyjna rolników, w tym rolników zrzeszonych w kółkach rolniczych i rolniczych spółdzielniach produkcyjnych, wysiłek pracowników PGR, służby rolnej, pracowników spółdzielczości zaopatrzenia i zbytu, spółdzielczości mleczarskiej, ogrodniczej, oszczędnościowo-pożyczkowej, pracowników POM, MBM i innych instytucji obsługujących rolnictwo. W parze z tym szedł wysiłek załóg robotniczych przedsiębiorstw przemysłowych, pracujących na rzecz rolnictwa. W tej intensywnej pracy chłopów i robotników, manifestuje się codziennie praktyka sojuszu robotniczo-chłopskiego, fundamentu władzy ludowej.</u>
+ <u xml:id="u-7.11" who="#PoselSchmidtAleksander">Na uwagę zasługuje wysiłek rolników w zakresie inwestycji produkcyjnych. Ten wysiłek inwestycyjny rolników w dziedzinie produkcji byłby jeszcze większy, gdyby istniały możliwości lepszego pokrycia potrzeb produkcyjnych wsi, zwłaszcza w zakresie materiałów budowlanych i maszyn rolniczych.</u>
+ <u xml:id="u-7.12" who="#PoselSchmidtAleksander">Biorąc pod uwagę pomyślną realizację tegorocznych zadań planowych w przemyśle, rolnictwie, budownictwie i innych działach naszej gospodarki narodowej można z zadowoleniem stwierdzić, że podstawowe wskaźniki planu na 1972 r. zostaną poważnie przekroczone. Taka sytuacja stwarza oczywiście korzystne warunki startu do przyszłorocznych zadań.</u>
+ <u xml:id="u-7.13" who="#PoselSchmidtAleksander">Wysoki Sejmie! Oceniając projekt planu społeczno-gospodarczego rozwoju kraju na 1973 rok należy powiedzieć, że zapewnia on uzyskanie dalszej poprawy poziomu życiowego społeczeństwa oraz rozbudowę i unowocześnienie potencjału wytwórczego naszej gospodarki. Z całą pewnością można więc sądzić, że rolnicy pozytywnie ocenią jego generalną treść, widząc w nim konsekwentną realizację politycznych i gospodarczych decyzji, wyrażonych w uchwale VI Zjazdu partii oraz we wspólnej uchwale Biura Politycznego KC PZPR i Prezydium NK ZSL z kwietnia ubiegłego roku w sprawie polityki rolnej.</u>
+ <u xml:id="u-7.14" who="#PoselSchmidtAleksander">W wielu założeniach projektu przyszłorocznego planu Rząd uwzględnia w poważnym stopniu potrzeby rolnictwa, wsi i ludności wiejskiej. Stwarza to dobre warunki dla przyspieszenia wzrostu produkcji rolnej i dalszych przeobrażeń społeczno-gospodarczych na wsi.</u>
+ <u xml:id="u-7.15" who="#PoselSchmidtAleksander">Przechodząc do bardziej szczegółowych rozważań nad projektem planu — chciałbym przede wszystkim poświęcić kilka uwag wzrostowi stopy życiowej i problemom równowagi rynkowej.</u>
+ <u xml:id="u-7.16" who="#PoselSchmidtAleksander">Jak wynika z projektu planu w 1973 r. nastąpi dalszy znaczny, bo blisko 9-procentowy wzrost wytworzonego dochodu narodowego, przy czym będzie on wyższy od ustaleń planu 5-letniego. Jednocześnie zakłada się utrzymanie wysokiej dynamiki funduszu spożycia oraz wysokiego tempa wzrostu nakładów inwestycyjnych przy relatywnym zmniejszeniu zapasów i rezerw.</u>
+ <u xml:id="u-7.17" who="#PoselSchmidtAleksander">Takie tendencje w podziale dochodu narodowego świadczą o tym, że efektywna poprawa warunków życia społeczeństwa nie dokonuje się kosztem ograniczenia bądź zwolnienia tempa rozbudowy kraju, a przeciwnie — jego przyspieszenia w warunkach wysokiej dynamiki wzrostu dochodów ludności, spożycia i świadczeń społecznych.</u>
+ <u xml:id="u-7.18" who="#PoselSchmidtAleksander">Podstawowym więc zadaniem planu i całej praktyki gospodarczej w roku przyszłym będzie zapewnienie i utrzymanie równowagi rynkowej. Dla zrównoważenia rosnącej siły nabywczej ludności przewiduje się zwiększenie wartości dostaw towarów na rynek o 63 mld zł, to jest o przeszło 10%.</u>
+ <u xml:id="u-7.19" who="#PoselSchmidtAleksander">W strukturze dostaw towarów plan zakłada wyższą dynamikę wzrostu dostaw artykułów nieżywnościowych, przy czym najszybszy, bo 13-procentowy wzrost nastąpi w grupie artykułów przeznaczonych na zaopatrzenie wsi i budownictwa indywidualnego.</u>
+ <u xml:id="u-7.20" who="#PoselSchmidtAleksander">Zasadniczym problemem równowagi rynkowej pozostanie zaopatrzenie ludności w artykuły żywnościowe, w tym głównie w mięso i jego przetwory. Na skutek szybkiego wzrostu dochodów, zwłaszcza ludności niżej zarabiającej oraz postępującej denaturalizacji spożycia, tempo wzrostu popytu na artykuły żywnościowe będzie wysokie, a popyt na mięso i jego przetwory będzie wyprzedzał podaż tych towarów. W tej sytuacji zaopatrzenie rynku musi więc pozostać nadal jednym z najbardziej podstawowych punktów za interesowania wszystkich producentów żywności.</u>
+ <u xml:id="u-7.21" who="#PoselSchmidtAleksander">Szczególnie odpowiedzialne zadania rysują się tu przed rolnictwem. Odnoszą się one do produkcji zwierzęcej, której poziom w porównaniu z 1972 rokiem powinien zwiększyć się według projektu planu o 5%.</u>
+ <u xml:id="u-7.22" who="#PoselSchmidtAleksander">Trzeba stwierdzić, że jest to zadanie bardzo ambitne, zwłaszcza w konfrontacji z założonym poziomem produkcji roślinnej. W tej sytuacji planowany efekt produkcyjny będzie uzależniony przede wszystkim od stopnia wykorzystania wszystkich istniejących rezerw w rolnictwie.</u>
+ <u xml:id="u-7.23" who="#PoselSchmidtAleksander">Podstawowym problemem do rozwiązania będzie oczywiście sprawa produkcji i racjonalnej gospodarki paszami. Duże możliwości w tej dziedzinie tkwią jeszcze w rejonach o większych obszarach trwałych użytków zielonych. Obywatelom posłom są na pewno znane wypadki nieracjonalnego zagospodarowania siana i z zasady niska liczba zwierząt w tych rejonach. Uważamy, że właśnie tam w przyszłym roku powinien dokonać się znaczny rozwój produkcji zwierzęcej.</u>
+ <u xml:id="u-7.24" who="#PoselSchmidtAleksander">W systemie działań na rzecz wzrostu produkcji szczególne znaczenie mieć będzie szybkie, racjonalne i trwałe zagospodarowanie wszystkich gruntów Państwowego Funduszu Ziemi oraz zwiększenie produkcyjności ziemi we wszystkich gospodarstwach o niższym od przeciętnie osiągalnego poziomie produkcji.</u>
+ <u xml:id="u-7.25" who="#PoselSchmidtAleksander">Rolnictwo otrzyma w 1973 roku zwiększone środki produkcji. Dadzą one spodziewany efekt jedynie wówczas, gdy będą w pełni i racjonalnie wykorzystane. Chodzi tu głównie o nawozy mineralne, środki ochrony roślin, przemysłowe mieszanki pasz treściwych i wiele innych.</u>
+ <u xml:id="u-7.26" who="#PoselSchmidtAleksander">Mamy już w Polsce stosunkowo duży obszar zmeliorowanych gruntów, ale równocześnie wiemy, że poniesione nakłady inwestycyjne nie zawsze są efektywnie wykorzystywane.</u>
+ <u xml:id="u-7.27" who="#PoselSchmidtAleksander">Obecnie, kiedy istnieją korzystne warunki produkcji zwierzęcej, kiedy mamy bardzo napięty bilans paszowy, tego typu wypadki nie mogą się zdarzyć. Do konkretnego działania na rzecz lepszego wykorzystania zmeliorowanych obszarów powinna być włączona nie tylko służba melioracyjna, tak jak bywa najczęściej w praktyce, lecz również spółki wodne i kółka rolnicze oraz nowo kreowana władza gminna.</u>
+ <u xml:id="u-7.28" who="#PoselSchmidtAleksander">Pragnę ponadto zwrócić uwagę, że coraz pilniejsze staje się rozwiązanie problemu przyspieszania melioracji i zaopatrzenia rolnictwa w wodę. Melioracje coraz bardziej determinują szybszy rozwój produkcji roślinnej, a zaopatrzenie w wodę — rozwój produkcji zwierzęcej.</u>
+ <u xml:id="u-7.29" who="#PoselSchmidtAleksander">Stwierdziliśmy, że zadania w produkcji rolniczej są ambitne. Uważamy jednak, że przy wykorzystaniu wspomnianych rezerw istnieją warunki do ich przekroczenia. W tym też kierunku powinien zmierzać wysiłek wszystkich producentów rolnych i organizacji gospodarczych działających w rolnictwie i na rzecz rolnictwa. Podkreślił to na krajowej naradzie aktywu społeczno-gospodarczego rolnictwa w maju bieżącego roku I Sekretarz Komitetu Centralnego partii tow. Edward Gierek, stwierdzając: „Od tego, w jakim stopniu rolnictwo polskie przyspieszy rozwój produkcji, zależy w poważnej mierze poprawa warunków życia ludzi pracy w mieście i na wsi oraz ogólna dynamika naszego rozwoju gospodarczego”.</u>
+ <u xml:id="u-7.30" who="#PoselSchmidtAleksander">Wysoka Izbo! Zjednoczone Stronnictwo Ludowe, będące przed swym VI Kongresem, podjęło szeroką kampanię wśród swoich członków na rzecz wyzwolenia jak największych rezerw produkcyjnych. Stojąc na stanowisku, że rolnictwo powinno w najbliższym czasie i w dalszej perspektywie pokryć w pełni potrzeby żywnościowe społeczeństwa, podjęliśmy działanie wśród rolników zmierzające do wykonania zadań pięciolatki rolniczej w okresie 4 lat. Uważamy bowiem, że jest to możliwe przy utrzymaniu obecnego tempa wzrostu produkcji rolnej. Realizacja tego przedsięwzięcia będzie celem wszystkich działaczy i członków naszego Stronnictwa.</u>
+ <u xml:id="u-7.31" who="#PoselSchmidtAleksander">Przy obecnych tendencjach demograficznych na wsi (mam tu na myśli znaczny ubytek w wielu rejonach siły roboczej, wzrastającą liczbę ludności dwuzawodowej i starzejących się właścicieli gospodarstw rolnych), przy konieczności stałego zwiększania nakładów pracy na stosowanie wzrastających ilości środków produkcji, a więc nawozów mineralnych, wapna nawozowego, środków ochrony roślin, i na obsługę dynamicznie zwiększonego pogłowia zwierząt gospodarskich — mechanizacja pracy w rolnictwie urasta do głównego czynnika dalszego rozwoju i postępu w produkcji.</u>
+ <u xml:id="u-7.32" who="#PoselSchmidtAleksander">Opóźnienia mechanizacyjne występują, poza orką, we wszystkich procesach produkcyjnych rolnictwa. Najsilniej zaś występują przy zbiorze zbóż, zielonek, ziemniaków i buraków cukrowych oraz w najbardziej uciążliwych pracach przy obsłudze inwentarza. Mam tu na myśli przygotowanie i zadawanie pasz, dojenie krów i usuwanie obornika.</u>
+ <u xml:id="u-7.33" who="#PoselSchmidtAleksander">Szczególnie ostro występują te opóźnienia w gospodarstwach indywidualnych, w których np. w 1972 r. można było zebrać kombajnami tylko 5% zbóż, wiązałkami ciągnikowymi — 23% zbóż, kopaczkami ciągnikowymi — 25% ziemniaków. Brak maszyn do zbioru zielonek spowodował znaczne straty w bieżącym roku. Brak tych maszyn staje się również czynnikiem hamującym poszerzenie areału bardzo opłacalnej uprawy żyta na poplon ozimy. Zaplanowane na 1972 r. dostawy maszyn do zbioru zielonek realizowane były z dużym opóźnieniem.</u>
+ <u xml:id="u-7.34" who="#PoselSchmidtAleksander">Najbardziej zaniedbana w gospodarstwach indywidualnych jest mechanizacja prac przy obsłudze inwentarza, gdyż tego tematu do 1971 r. niemal w ogóle w kraju nie podejmowano. Opracowane zaś ostatnio programy działania znajdują się w stadium wstępnej realizacji.</u>
+ <u xml:id="u-7.35" who="#PoselSchmidtAleksander">Ważnym problemem mechanizacji rolnictwa zajmowało się ostatnio Biuro Polityczne KC PZPR i Prezydium Rządu. Podjęte decyzje zmierzają do kompleksowego rozwiązania tego niezwykle ważnego problemu i to w drodze skoordynowanych działań, które w szybkim tempie powinny doprowadzić do wydatnego postępu w mechanizacji pracy przy zbiorze zbóż, okopowych i zielonek. Rozwiązanie tego problemu spowoduje przyspieszenie technicznej rekonstrukcji rolnictwa.</u>
+ <u xml:id="u-7.36" who="#PoselSchmidtAleksander">Równolegle z procesem technicznej rekonstrukcji rolnictwa muszą być oczywiście podejmowane środki zabezpieczające racjonalne wykorzystanie sprzętu maszynowego. Pragnę poinformować Wysoką Izbę, że kółka rolnicze posiadające w swojej dyspozycji poważny już park traktorowo-maszynowy, podjęły wiele istotnych przedsięwzięć organizacyjnych i ekonomicznych, zmierzających do efektywniejszego wykorzystania sprzętu technicznego.</u>
+ <u xml:id="u-7.37" who="#PoselSchmidtAleksander">Szczególnie należy podkreślić decyzje dotyczące weryfikacji i konserwacji maszyn i urządzeń niezwłocznie po zakończeniu kampanii siewów i zbiorów oraz decyzje dotyczące rytmicznego wykonywania remontów. Te przedsięwzięcia powodują wcześniejsze i solidniejsze pod względem technicznym przygotowanie maszyn do wykonania usług — powodują znaczne zmniejszenie okresowych spiętrzeń w gospodarce częściami zamiennymi. Przeprowadzone kontrole wskazują, że postęp w zakresie konserwacji sprzętu jest duży, a pierwsza faza remontów przebiega pomyślnie.</u>
+ <u xml:id="u-7.38" who="#PoselSchmidtAleksander">Niezależnie od tych doraźnych przedsięwzięć zarząd CZKR w dniu 13 grudnia 1972 r. podjął decyzję, wprowadzającą bardziej nowoczesny system zarządzania gospodarką w kółkach rolniczych. Począwszy od 1973 r. będą organizowane bowiem spółdzielnie kółek rolniczych. Będą to gminne przedsiębiorstwa nowocześnie wyposażone, działające na podstawie prawnego systemu ekonomicznego i zarządzane przez wykwalifikowane kadry. Spółdzielnie te służyć będą wszechstronną pomocą techniczną i organizatorską wszystkim kółkom rolniczym, co w rezultacie powinno przynieść efektywniejsze gospodarowanie sprzętem zgromadzonym zarówno w spółdzielniach, jak i w kółkach rolniczych.</u>
+ <u xml:id="u-7.39" who="#PoselSchmidtAleksander">Spółdzielnie kółek rolniczych otwierają więc nowy, wyższy i bardziej efektywny etap rozwoju organizacji kółkowej. Równocześnie będzie to prężny organ gospodarczy nowej władzy gminnej — urzędu gminnego i naczelnika gminy — dla której wykonanie zadania społeczno-gospodarczego rozwoju gminy będzie pierwszym ważnym egzaminem sprawności działania.</u>
+ <u xml:id="u-7.40" who="#PoselSchmidtAleksander">Jak wskazują doświadczenia dwóch minionych lat, ogniwem łączącym szybki rozwój kraju i osiągnięcie dobrobytu społecznego jest stałe utrzymywanie w polu widzenia podstawowego celu socjalistycznej ekonomiki, jakim jest zaspokajanie materialnych, socjalnych i kulturalnych potrzeb społeczeństwa.</u>
+ <u xml:id="u-7.41" who="#PoselSchmidtAleksander">Dużym osiągnięciem w rozwoju postępu socjalnego na wsi było np. wprowadzenie w bieżącym roku bezpłatnych świadczeń leczniczych dla ludności rolniczej. Ludność rolnicza przyjęła decyzję w tej sprawie, jak wiadomo, z ogromnym zadowoleniem. Myślę, że decyzja ta nie pozostała bez wpływu na stopień zaangażowania rolników w pracy na rzecz powiększenia produkcji rolnej.</u>
+ <u xml:id="u-7.42" who="#PoselSchmidtAleksander">Jak wynika z projektu planu, wysiłki Rządu zmierzają obecnie do jak najszybszego zbudowania pełnej sieci placówek służby zdrowia. Chcę zapewnić Rząd, że ludność rolnicza poprze te wysiłki wzmożoną ofiarnością na rzecz Narodowego Funduszu Ochrony Zdrowia. Dał temu wyraz Centralny Związek Kółek Rolniczych na przedwczorajszym plenarnym posiedzeniu zarządu.</u>
+ <u xml:id="u-7.43" who="#PoselSchmidtAleksander">Dalsza poprawa warunków życia ludności wiejskiej nie powinna jednak schodzić z pola widzenia władz terenowych. Utworzone w nowym roku nowe, silne jednostki administracyjno-gospodarcze — gminne rady narodowe i urzędy gminne, powinny podjąć działanie w celu przyspieszenia usuwania opóźnień i zaniedbań w dziedzinie gospodarki komunalnej na wsi. W tym dziele nie zabraknie też udziału ludności rolniczej, nie zabraknie go w zakresie czynów społecznych, mających na wsi już swoją bogatą tradycję.</u>
+ <u xml:id="u-7.44" who="#PoselSchmidtAleksander">Obecny etap rozwoju wsi i rolnictwa wymaga bowiem jednoczesnej realizacji postępu ekonomicznego z postępem socjalnym. Realizacja tych celów — to niezbędny warunek dalszego wzrostu produkcyjnego naszego rolnictwa.</u>
+ <u xml:id="u-7.45" who="#PoselSchmidtAleksander">Wysoki Sejmie! Mówiąc o rozwoju gospodarczym kraju, o sytuacji na wsi, należy powiedzieć, że wieś polska żywo interesuje się wydarzeniami na arenie międzynarodowej, żywo interesuje się polityką zagraniczną naszego Rządu. Zarówno wydarzenia międzynarodowe, jak i polityka zagraniczna państwa są przedmiotem dyskusji m.in. na zebraniach organizacji ZSL oraz na spotkaniach poselskich. Ze szczególnym zadowoleniem chłopi witają aktywną działalność naszego Rządu w dziedzinie polityki zagranicznej.</u>
+ <u xml:id="u-7.46" who="#PoselSchmidtAleksander">Ożywione ostatnio kontakty Polski z Francją, Szwecją, Danią, Finlandią, rozwój stosunków politycznych, gospodarczych i kulturalnych wskazują — w opinii chłopów i w opinii całego narodu — na oczywisty fakt, że wzrasta autorytet Polski w świecie, że liczy się nasze zdanie w rozwiązywaniu trudnych problemów współczesnego świata, zwłaszcza współczesnej Europy. Rozwój tych stosunków spełnia istotną rolę w odprężeniu i umocnieniu pokoju na świecie, widzimy w tym także poważny element rozwoju naszego kraju.</u>
+ <u xml:id="u-7.47" who="#PoselSchmidtAleksander">Wieś polska — na równi z całym narodem — szczególnie wysoko ceni sobie jednak rozwój szerokiej współpracy politycznej, gospodarczej i kulturalnej ze Związkiem Radzieckim i ze wszystkimi krajami naszej wielkiej wspólnoty socjalistycznej; współpraca ta rozwija się w ramach Rady Wzajemnej Pomocy Gospodarczej. Rozwój naszej aktywności ekonomicznej w wielostronnych i dwustronnych kontaktach krajów członkowskich Rady przyczynia się w podstawowy sposób do wszechstronnej rozbudowy naszej gospodarki narodowej. Osiągnięty w ramach RWPG poziom wytwórczy i nowe zadania wymagają nowych konkretnych przedsięwzięć, zmierzających do zwiększenia kooperacji, w tym także w dziedzinie produkcji maszyn i urządzeń dla rolnictwa i przemysłu spożywczego.</u>
+ <u xml:id="u-7.48" who="#PoselSchmidtAleksander">Dzięki konsekwentnej pokojowej polityce Związku Radzieckiego i krajów socjalistycznych obserwujemy poważne odprężenie w Europie. Europa — jak się wydaje — ma obecnie szansę stać się przykładem pokojowego współżycia wszystkich państw bez względu na różnicę ustrojów społecznych.</u>
+ <u xml:id="u-7.49" who="#PoselSchmidtAleksander">Wieś polska w pełni popiera zatem aktywną politykę zagraniczną państwa, politykę bratnich sojuszów i jedności działania, politykę rozwijania wzajemnie korzystnych stosunków ze wszystkimi krajami, politykę odprężenia na świecie, politykę postępu i pokoju.</u>
+ <u xml:id="u-7.50" who="#PoselSchmidtAleksander">Obywatele Posłowie! Na zakończenie pragnę stwierdzić, że zadania, które uchwalimy są zadaniami dla ludzi z inicjatywą i nie lękających się podejmowania ryzyka, dla ludzi z pełną wolą osiągnięcia sukcesów. Takich ludzi w Polsce, a w tym rolnictwie i na wsi, mamy wielu i możemy na nich liczyć. Klub Poselski ZSL głosować więc będzie za przyjęciem projektów uchwały o planie społeczno-gospodarczego rozwoju kraju w 1973 r. i ustawy budżetowej na 1973 r.</u>
+ <u xml:id="u-7.51" who="#komentarz">(Oklaski).</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-8">
+ <u xml:id="u-8.0" who="#Marszalek">Głos ma poseł Witold Lassota.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-9">
+ <u xml:id="u-9.0" who="#PoselLassotaWitold">Wysoki Sejmie! Tegoroczna debata generalna nad planem gospodarczym roku przyszłego i zadaniami perspektywicznymi na dalsze lata odbywa się w okresie szczególnych efektów społeczno-gospodarczych.</u>
+ <u xml:id="u-9.1" who="#PoselLassotaWitold">Zarówno ocena minionych dwu lat, jak też bilans roku 1972 dają poczucie sukcesu i podstawę do satysfakcji, że dokonania będące rezultatem VII i VIII Plenum Komitetu Centralnego partii oraz uchwała VI Zjazdu zespoliły całe społeczeństwo w twórczej i ofiarnej pracy. W bilansie osiągnięć ostatnich dwu lat zawiera się nie tylko suma efektów ekonomicznych, ale przede wszystkim świadomość słuszności obranej drogi. Wyzwala się niezbędna ambicja załóg i poszczególnych ludzi, by pracować lepiej, szybciej, ekonomiczniej. Wzrasta też rola i cena czasu. Coraz częściej preferuje się pojęcie nie tylko — „ile”, ale — „kiedy” i — „w jakim terminie”. Czas staje się więc synonimem nowoczesności i postępu, czynnikiem dynamizującym rozwój gospodarczy. Ten przyspieszony rytm pozwala nam kreślić śmiałą wizję przyszłej, drugiej Polski, nie tylko wyrażanej planem i statystyką — drugiej ilościowo, ale i innej jakościowo. Będzie to rzeczywiście wydłużony krok w nowoczesność. Drogę ku nowoczesności przyspieszy udział nauki w wyzwalaniu efektów myśli ludzkiej, wiedzy, umiejętności i talentu.</u>
+ <u xml:id="u-9.2" who="#PoselLassotaWitold">Rok 1973 będzie rokiem nauki, a zatem etapem przyspieszającym nasz udział w rewolucji naukowo-technicznej. Cechą tego okresu stanie się intensywniejsze tempo przemian ekonomicznych i technicznych oraz bezpośrednie stosowanie nauki w praktyce społecznej. Wraz z intensyfikacją nauki, techniki, cywilizacji muszą następować przyspieszone procesy kształtujące osobowość człowieka, jego poziom intelektualny, świadomość obywatelską i osobistą kulturę.</u>
+ <u xml:id="u-9.3" who="#PoselLassotaWitold">Coraz częściej rezultaty całokształtu życia społecznego i gospodarczego zależeć będą cd wszechstronnego przygotowania człowieka do pracy nie tylko poprzez kwalifikacje zawodowe, ale także przez głębokie społeczne rozumienie sensu pracy i jej globalnych efektów. W dziedzinie kształcenia kadr i wychowania człowieka niezbędny jest, jak i w innych dyscyplinach, rozumny pośpiech. Tym bardziej, że kraj nasz ma szczególne zadania w zakresie racjonalizacji gospodarki zasobami ludzkimi — wobec niezwykle wysokiego przyrostu siły roboczej i szybko postępującej modernizacji przemysłu, wysokiego stopnia inwestycji i unowocześniania dziedzin usług.</u>
+ <u xml:id="u-9.4" who="#PoselLassotaWitold">Wysoki Sejmie! Projekt planu na rok 1973 nie tylko określa sumę realnych zadań rocznych, ale stwarza podstawy do pełniejszego, kompleksowego i szybszego wykonania planu 5-letniego. Stąd też Klub Poselski Stronnictwa Demokratycznego z wielką uwagą zapoznał się z projektem uchwały o planie społeczno-gospodarczego rozwoju kraju w 1973 roku i z projektem ustawy budżetowej na 1973 r. Złożyły się na to trzy podstawowe przyczyny. Jako pierwszą należy wymienić to, że każdy plan, a więc i roczny wycinek planu 5-letniego trzeba rozpatrywać w szerszym kontekście czasowym. To jest oczywiste, mniej natomiast oczywisty jest kierunek odniesienia. Przez długie lata mieliśmy do czynienia z kierunkami odniesienia w przeszłość, z porównaniami odnoszącymi się do dnia wczorajszego. Ten kąt widzenia zadań planowych sprzyjał utrwalaniu struktury naszej gospodarki — powiększaniu zadań, ale nie zmianie proporcji.</u>
+ <u xml:id="u-9.5" who="#PoselLassotaWitold">Obecnie mamy do czynienia — i to jest słuszne — z planem odniesionym do przyszłości, a więc z porównaniami odnoszącymi się do dnia jutrzejszego.</u>
+ <u xml:id="u-9.6" who="#PoselLassotaWitold">Z analiz i założeń perspektywicznych wiemy, że dochód narodowy wytworzony w latach 1971 — 1990 wzrośnie około 3,7 razy, co przy przewidywanym przyroście ludności — około 5,5 miliona osób oznacza możliwość ukształtowania realnego wzrostu konsumpcji na poziomie 2,5 — 3 razy większym niż obecnie. Jest to perspektywa harmonizująca to, co współcześnie jest naszym problemem numer jeden, a mianowicie rozpiętości między aspiracjami indywidualnymi obywateli a konkretną siłą nabywczą.</u>
+ <u xml:id="u-9.7" who="#PoselLassotaWitold">Możemy dziś z pełną satysfakcją powiedzieć, że do tej znacznie bliższej niż to się może wydawać — przyszłości, wystartowaliśmy w dobrym tempie. Świadczą o tym efekty uzyskane w latach 1971 — 1972, a zwłaszcza w roku bieżącym — w wyniku realizacji ogólnonarodowego programu zawartego w uchwale VI Zjazdu Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej. Podkreślić tu trzeba, że plan na rok 1973 utrzymuje, a w wielu dziedzinach zwiększa to dobre tempo.</u>
+ <u xml:id="u-9.8" who="#PoselLassotaWitold">Drugą godną podkreślenia cechą omawianego projektu planu jest to, że na czołowym miejscu zadań stawiana jest poprawa warunków bytu ludzi pracy. W ciągu ostatnich dwu lat realizacji planu osiągnęliśmy wyniki, które czynią realne — pod warunkiem utrzymania i przyspieszenia tempa — osiągnięcie założeń roku 1975 już w końcu 1973 r. Jest to rezultatem wzmożonej ofiarności ludzi pracy. Jest w tym odpowiedź na hasło — „20 miliardów”. Jest to wynik lepszej organizacji pracy, ale i zmian w strukturze zadań planowych, które w coraz szerszym zakresie wprowadzane są w życie. Jeśli jeszcze w roku 1971 dynamika wzrostu produkcji przemysłowej grupy A, wynosząca 8,4%, przewyższyła dynamikę wzrostu grupy B — stanowiącą 8% — to już w roku 1972 nastąpiła zmiana tych proporcji i tempo wzrostu produkcji środków konsumpcji uzyska nawet niewielką przewagę. Ten korzystny wzrost proporcji w rozpatrywanym na rok 1973 planie ulegnie dalszemu utrwaleniu. Przewiduje się bowiem w grupie A — 9,3% wzrostu produkcji, a w grupie B — 10,7%. Ta zmiana oznacza przyrost ilości, a także i wyższą jakość dóbr dostarczanych na rynek, umożliwia prowadzenie aktywnej polityki wzrostu i porządkowania płac, tworzy warunki do przyspieszenia wzrostu wydajności pracy. Równowaga — o którą tak bardzo zabiegamy — między wzrastającymi dochodami pieniężnymi a przyrostem dostaw towarów i usług jest problemem kluczowym dla planu na 1973 rok. Zastosowane rozwiązania, znajdujące odbicie w przewidzianych wartościach dostaw, dają przekonanie, że równowagę rynkową potrafimy nie tylko stabilizować, ale i unowocześniać.</u>
+ <u xml:id="u-9.9" who="#PoselLassotaWitold">Trzecią charakterystyczną cechą planu jest to, że w jego konstrukcji znajduje odbicie łatwa do wyrażenia w słowach, lecz bardzo niełatwa do osiągnięcia w praktyce — zależność między rozwojem dynamicznym a rozwojem harmonijnym. Zależność ta była w przeszłości naruszana. Forsowanie produkcji kosztem konsumpcji czy rozwoju sfery przemysłu, przy niedocenianiu sfery rolnictwa i w sposób jaskrawy — sfery usług, powodowało napięcia i prowadziło w konsekwencji do hamowania rozwoju gospodarczego. Rozwój przemysłu musi się opierać na harmonijnym rozwoju całej infrastruktury, a sfera produkcji przemysłowej i decydująca o infrastrukturze sfera usług — na postępach produkcji rolnej.</u>
+ <u xml:id="u-9.10" who="#PoselLassotaWitold">Bez harmonijnego rozwoju trudno mówić o rozwoju dynamicznym. Z kolei wysoka dynamika rozwojowa pozwala usuwać narosłe dotąd dysproporcje. Tak więc projekt planu konsekwentnie zespala postulat dynamiki i harmonijności.</u>
+ <u xml:id="u-9.11" who="#PoselLassotaWitold">Oceniając retrospektywnie przebieg gospodarczej działalności, trzeba dostrzec, że założenia wytyczone przez VI Zjazd partii zakładały osiągnięcie wysokiej efektywności gospodarczej oraz wysokiego tempa rozwoju gospodarczego, gdyż zmierzały do realizacji podstawowego celu, jakim jest szybki wzrost poziomu życiowego ludności, do wzrostu płac realnych i dochodów bilansowanych odpowiednim zaopatrzeniem rynku.</u>
+ <u xml:id="u-9.12" who="#PoselLassotaWitold">Godne podkreślenia jest to, że zadania poprawy warunków bytowych potraktowano równocześnie jako cel bieżący i długofalowy. Dla zaspokojenia doraźnych potrzeb nie zastosowano pozornie najprostszego manewru, jakim mogło być ograniczenie inwestycji, gdyż dałoby to efekty w spożyciu jedynie na krótki okres. Największą efektywność przyniosło odwołanie się do ludzkiej aktywności i ofiarności, z konkretnym i bezpośrednim apelem: zróbmy więcej dla siebie. To wezwanie pozwoliło na szybkie uruchomienie wielu rezerw nie tylko natury materialnej.</u>
+ <u xml:id="u-9.13" who="#PoselLassotaWitold">Pierwsze dwa lata szczególnego wysiłku ludzi pracy w osiągnięciu głęboko humanistycznego celu, jakim jest dobro człowieka, zamykamy pomyślnym bilansem. W tym bowiem okresie nastąpił 9,3-procentowy wzrost produkcji przemysłowej i 5,6-procentowy wzrost produkcji rolnej i średniorocznie wysoki, bo 8-procentowy wzrost średnich płac.</u>
+ <u xml:id="u-9.14" who="#PoselLassotaWitold">W roku gospodarczym, w który wkraczamy, będą eksponowane problemy efektywności w związku z poważnym wzrostem poziomu inwestowania i z potrzebą utrzymania wysokiej dynamiki produkcji. Będzie to więc plan znacznie trudniejszy, bo stawiający odpowiedzialne zadania przed wieloma dziedzinami gospodarki. Wymagać też będzie poprawy społecznej efektywności, co ściśle wiąże się z koniecznością dalszych przekształceń strukturalnych. Jesteśmy w połowie realizacji planu 5-letniego, co określa też czas rozpoczęcia przemian jakościowych, w tym przede wszystkim strukturalnych. Inaczej bowiem nie będzie można w dłuższym okresie czasu realizować nowych, ambitniejszych celów społeczno-ekonomicznych.</u>
+ <u xml:id="u-9.15" who="#PoselLassotaWitold">Projekt planu, nad którym dziś dyskutujemy, określa bardzo ambitne i perspektywiczne założenia w dziedzinie wzrostu dochodu narodowego. Podstawowe wskaźniki projektu planu na 1973 rok zostały określone na wyższym poziomie, niż wynika to z ustaleń dla tego okresu w planie 5-letnim. W stosunku do szacowanych wyników roku 1972 zakłada się wzrost dochodu narodowego wytworzonego o 7,9%, zamiast 6,8% w planie 5-letnim, do czego przyczyniają się wyższe o 10% wyniki czystej produkcji w przemyśle uspołecznionym, wyższe o 1,3% wyniki produkcji rolnej, oraz wysoka dynamika wskaźników obrotu handlu zagranicznego. Stwarza to podstawę do utrzymania dynamiki wzrostu płac przekraczającej w ciągu trzech lat zadania wyznaczone dla całego planu 5-letniego. Na tle wzrostu realnych płac i ogólnego wyższego standardu życiowego pracowników węzłowym problemem polityki gospodarczej w przyszłym roku będzie zapewnienie równowagi pieniężno-rynkowej, głównie przez odpowiednie zwiększenie podaży masy towarowej i przyspieszenie rozwoju usług dla ludności. Zarysowuje się potrzeba nie tylko zwiększenia ilości dostaw produkcji krajowej oraz z importu, ale równoczesnego wzbogacania asortymentu tych towarów. A to z kolei stwarza konieczność zmian strukturalnych produkcji w celu zaopatrzenia rynku w poszukiwane przez ludność jakościowo i asortymentowo atrakcyjne wyroby. Rynek nasz wykazuje już obecnie wyraźne tendencje przekształcania się z rynku producenta i sprzedawcy w rynek konsumenta i nabywcy. Następuje coraz głębsze i wyraźniej odczuwalne zróżnicowanie popytu, którego pełne zaspokojenie wymaga wprowadzenia nowych bądź bardziej zmodernizowanych towarów i artykułów zarówno przemysłowych, jak i coraz więcej żywnościowych. W planie na 1973 rok element ten został uwzględniony. Przewiduje się, że towary nowe i zmodernizowane stanowić będą co najmniej 6,4%, tj. około 42 mld zł wartości dostaw. Stanowi to dobry początek i jest dużym walorem planu, który zapewnia realne środki do kierowania tymi procesami. Wprawdzie nie jest on jeszcze zdolny zrealizować zasadę pełnego zaspokojenia społecznych potrzeb rynku, ale wyraźnie ku temu zmierza. Cały zatem wysiłek przy wykonaniu tego planu musimy skierować na:</u>
+ <u xml:id="u-9.16" who="#PoselLassotaWitold">— dostosowanie struktury podaży towarów do postępującego zróżnicowania popytu;</u>
+ <u xml:id="u-9.17" who="#PoselLassotaWitold">— przyspieszenie i wykonanie działań w celu zaspokojenia specyficznych potrzeb rynku wiejskiego i na artykuły inwestycyjne;</u>
+ <u xml:id="u-9.18" who="#PoselLassotaWitold">— odczuwalne wyrównanie występujących niedoborów w poszczególnych grupach towarów i asortymentów;</u>
+ <u xml:id="u-9.19" who="#PoselLassotaWitold">— uzupełnienie sieci placówek handlowych, ich modernizowanie i przystosowanie do założonych zmian w strukturze spożycia.</u>
+ <u xml:id="u-9.20" who="#PoselLassotaWitold">Wysoka Izbo! Staje się oczywiste, że wysoki rozwój przemysłu i rolnictwa, a więc głównych dziedzin produkcyjnych musi w swych planach uwzględniać rytmiczne tempo wzrostu sfery usług, na które szczególną uwagę — na tle zadań przyszłego roku — zwróciło grudniowe XI Plenum Centralnego Komitetu Stronnictwa Demokratycznego. Wiemy doskonale, że dobrze zorganizowane i właściwie prosperujące usługi odciążą ogromną liczbę ludności od pracochłonnego i uciążliwego poszukiwania odpowiedniego zakładu usługowego, który wykona zleconą pracę w krótkim terminie. Wyzwoli to ludzki czas, często bardzo potrzebny dla efektywniejszych czynności społecznych, zawodowych a nawet osobistych. Trzeba odnotować z satysfakcją obecnie powstającą znacznie korzystniejszą sytuację, i to nie tylko prawną, rzemiosła — dzięki uchwaleniu w bieżącym roku przez Wysoki Sejm ustawy o wykonywaniu i organizacji rzemiosła, a także ustawy o ubezpieczeniu społecznym rzemieślników. Również dokonująca się w dniu dzisiejszym integracja rzemiosła w nowo powstającej organizacji określi pełniejszy profil zadań rzemiosła, skoordynuje jego wysiłki i pozwoli na bardziej kompleksowe uczestnictwo w procesach gospodarczych naszego kraju. Ustawa wchodząca w życie z dniem 1 stycznia 1973 r. nie stanie się, oczywiście, panaceum na rozwiązanie od lat nagromadzonych i nie uregulowanych sytuacji prawnych i strukturalnych, wymagać będzie zarówno ze strony rzemiosła, jak też administracji uwzględnienia właściwie i znacznie szerzej rozumianego interesu społecznego, a więc zarówno potrzeb gospodarczych, jak też potrzeb usługobiorcy. Chodzi też o to, aby treść ustawy znalazła swe pełne odbicie w administracyjnej praktyce działania. Chodzi przede wszystkim o pełną realizację postanowień ustawy, odnoszących się do zdecentralizowania i rozszerzenia uprawnień ogniw administracji terenowej.</u>
+ <u xml:id="u-9.21" who="#PoselLassotaWitold">Bardzo poważne znaczenie dla rzemiosła ma powstanie gmin wiejskich, wyposażonych w szersze uprawnienia. Już obecnie powinno tworzyć się wzorcowe programy obejmujące swym zasięgiem jak najszerszy asortyment usług rzemieślniczych dla wsi. Również w małych miastach rzemiosło będzie spełniało poważną rolę w zaspokajaniu rosnących potrzeb ludności. Na tle rozwoju mechanizacji, coraz szerzej stosowanej w każdym gospodarstwie domowym, wzrastającej produkcji artykułów przemysłowych masowej konsumpcji, rozwoju budownictwa i elektryfikacji kraju, na tle poprawy warunków socjalno-bytowych społeczeństwa miast i wsi — rozwój usług staje się koniecznością wynikającą z poziomu industrializacji kraju.</u>
+ <u xml:id="u-9.22" who="#PoselLassotaWitold">Zadania, które tu poruszyłem, jak również problemy związane z racjonalnym zagospodarowaniem małych miast, a szczególnie ponad 300 nowo powstających ośrodków w postaci gmin wiejsko-miejskich są istotną treścią dyskusji trwającej obecnie przed X Kongresem Stronnictwa, który odbędzie się w lutym 1973 r.</u>
+ <u xml:id="u-9.23" who="#PoselLassotaWitold">Wysoki Sejmie! Dyskutowany dziś plan nie jest celem samym w sobie ani niezawodną formułą nie podlegającą zmianom, lecz elastycznym środkiem na rzecz realizacji polityki gospodarczej i społecznej. Jest też planem wielkich i doniosłych przemian w dziedzinie porządkowania i unowocześniania gospodarki kraju. W tym przekonaniu Klub Poselski Stronnictwa Demokratycznego będzie głosować za przyjęciem projektu uchwały o planie społeczno-gospodarczego rozwoju kraju w 1973 r. i projektu ustawy budżetowej na rok 1973.</u>
+ <u xml:id="u-9.24" who="#komentarz">(Oklaski).</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-10">
+ <u xml:id="u-10.0" who="#Marszalek">Zarządzam 30-minutową przerwę.</u>
+ <u xml:id="u-10.1" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu od godz. 11 min. 55 do godz. 12 min. 35)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-11">
+ <u xml:id="u-11.0" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Wznawiam obrady. Głos ma poseł Michał Cygan.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-12">
+ <u xml:id="u-12.0" who="#PoselCyganMichal">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie Rządowy projekt uchwały o planie społeczno- gospodarczego rozwoju kraju w 1973 roku zakłada utrzymanie i utrwalenie równowagi rynkowej uwzględniając przy tym znaczny wzrost przychodów pieniężnych ludności.</u>
+ <u xml:id="u-12.1" who="#PoselCyganMichal">W planie tym określono zadania i środki zapewniające wysoką dynamikę wzrostu produkcji przemysłowej z wyraźną preferencją dla artykułów rynkowych. Bardzo ważne zadania przewidziano w tym zakresie dla resortu przemysłu maszynowego i resortu przemysłu ciężkiego. Są one szczególnie mocno sprzężone z postępem technicznym w całej gospodarce oraz z realizacją podstawowych celów polityki społeczno-gospodarczej nakreślonej przez VI Zjazd partii.</u>
+ <u xml:id="u-12.2" who="#PoselCyganMichal">Dyskusja w sejmowej Komisji Przemysłu Ciężkiego i Maszynowego wykazała, że realizacja tych ważnych zadań będzie następowała w drodze zdecydowanego zwiększenia udziału przemysłu maszynowego w dostawach wyrobów rynkowych i w kształtowaniu struktury spożycia. Wartość sprzedaży wyrobów rynkowych w 1973 r. wyniesie w resorcie przemysłu maszynowego 46 mld zł, a w resorcie przemysłu ciężkiego 13,6 mld zł, co daje odpowiedni wzrost o 18,6% i 11,7% w stosunku do przewidywanego wykonania w roku 1972.</u>
+ <u xml:id="u-12.3" who="#PoselCyganMichal">Tak widoczny wzrost produkcji dla ludności pozwoli na dalsze eliminowanie niedoborów towarowych, a w odniesieniu do większości artykułów przemysłowych — na pełne zaspokojenie potrzeb.</u>
+ <u xml:id="u-12.4" who="#PoselCyganMichal">Jesteśmy świadomi faktu, że zaplanowana struktura asortymentowa produkcji rynkowej i eksportowej oraz systematyczny i dynamiczny wzrost produkcji wielu poszukiwanych wyrobów, nie pozwoli jednak w 1973 r. na pełne zaspokojenie potrzeb rynku. Niedobory dotyczyć będą głównie środków transportu, maszyn i urządzeń rolniczych oraz wyrobów hutniczych. Mimo dużego wzrostu produkcji samochodów osobowych, bo o 17,9%, zaopatrzenie rynku w tym zakresie pozostanie na poziomie bieżącego roku. Nieznacznie tylko wzrośnie produkcja samochodów dostawczych i autobusów. Dostawy wyrobów hutniczych na zaopatrzenie rynku wzrosną wprawdzie o 51 tys. ton, co jednak nie da pełnego pokrycia potrzeb.</u>
+ <u xml:id="u-12.5" who="#PoselCyganMichal">Zdajemy sobie sprawę z tego, że założone tempo rozwoju uwzględnia aktualne możliwości produkcyjne naszego przemysłu. Dalszy wzrost produkcji może i powinien postępować drogą intensyfikacji procesów produkcyjnych, lepszego wykorzystania ludzkiej pracy przy równoczesnym rozwoju bazy wytwórczej. Działania takie są konieczne ze względu na rosnący popyt oraz możliwość przeznaczania znacznych środków pieniężnych ludności na niektóre artykuły.</u>
+ <u xml:id="u-12.6" who="#PoselCyganMichal">Szczególnego podkreślenia wymaga fakt szybkiego wzrostu zapotrzebowania na maszyny i urządzenia rolnicze, co wiąże się z wyższym poziomem produkcji rolnej. Mimo, że już w roku bieżącym dostawy maszyn rolniczych wzrosną o 18,5% w stosunku do 1971 r., a w 1973 r. zakłada się ich zwiększenie o dalsze 30% i ciągników — o 19% w porównaniu z obecnym rokiem, to niewystarczające będzie zaopatrzenie w wiele asortymentów mających zasadniczy wpływ na rozwój produkcji rolnej.</u>
+ <u xml:id="u-12.7" who="#PoselCyganMichal">Niepełne zaopatrzenie dotyczyć będzie około 25 rodzajów maszyn rolniczych, w tym prawie 18 tys. sztuk ciągników C-330. Stan ten, przy dynamicznym rozwoju produkcji rolnej i hodowlanej, wskazuje na konieczność intensyfikacji potencjału wytwórczego przemysłu ciągników i maszyn rolniczych w celu nadrobienia opóźnień i zapewnienia zaopatrzenia rynku wiejskiego w niezbędne zestawy nowoczesnych maszyn i sprzętu rolniczego. Rolnik powinien mieć maszyny i urządzenia, których potrzebuje. Nie może też mieć trudności z otrzymaniem części zamiennych, obsługą gwarancyjną i naprawą. Resort przemysłu maszynowego powinien rozważyć inicjatywę Zakładu Metalowego w Nowej Dębie, który przygotowuje prototyp mikro-ciągnika na potrzeby ogrodnictwa i drobnej gospodarki rolnej. Produkcyjna aktywizacja terenów górskich, m.in. Bieszczadów, wymaga dostarczenia tam odpowiednich maszyn obróbczych.</u>
+ <u xml:id="u-12.8" who="#PoselCyganMichal">Do bardzo ważnych problemów, którymi zajmowała się z udziałem resortów sejmowa Komisja Przemysłu Ciężkiego i Maszynowego należy jakość i nowoczesność produkowanych artykułów rynkowych. Planuje się, że resort przemysłu maszynowego dostarczy w 1973 r. na rynek wewnętrzny ponad 200 wyrobów z nowej, zmodernizowanej produkcji o wartości 10 mld zł, a resort przemysłu ciężkiego — odpowiednio 61 pozycji o wartości ok. 800 mln zł. Są to wielkości nie notowane w poprzednich latach. Nowoczesne wyroby dotyczyć będą głównie: zmechanizowanego sprzętu do użytku domowego, sprzętu sportowo-turystycznego, fotooptycznego, radioodbiorników stereofonicznych, telewizorów kolorowych, sprzętu elektronicznego powszechnego użytku, a także kuchni gazowych i elektrycznych, nowych wzorów nakryć stołowych, naczyń kuchennych, instalacji sanitarnych do mieszkań.</u>
+ <u xml:id="u-12.9" who="#PoselCyganMichal">Z uznaniem trzeba powiedzieć, że są to zadania ambitne i niewątpliwie wymagać będą maksymalnych wysiłków załóg fabrycznych, szczególnie w zakresie zapewnienia terminowości wdrożeń, standardu i jakości nowo produkowanych wyrobów. Tym śmiałym i ambitnym zamiarom w podejmowaniu produkcji nowoczesnych wyrobów towarzyszyć musi krytyczna ocena aktualnego ich poziomu, który w pewnych asortymentach znacznie odbiega od osiągnięć uzyskiwanych w innych krajach. Dostrzec należy i to, że w ostatnim okresie nastąpił spadek produkcji wyrobów rynkowych oznaczonych znakiem jakości, szczególnie sprzętu gospodarstwa domowego o napędzie silnikowym, sprzętu tele- i radiotechnicznego oraz maszyn rolniczych. Dlatego też z dużym zadowoleniem należy przyjąć inicjatywę resortów, zjednoczeń i przedsiębiorstw, realizujących w szybszym niż dotąd tempie nowoczesną produkcję rynkową, uwzględniając jej wysoką funkcjonalność i użyteczność, a także zróżnicowane potrzeby społeczne.</u>
+ <u xml:id="u-12.10" who="#PoselCyganMichal">Wysoka Izbo! Podstawowym warunkiem wykonania programu przewidzianego na 1973 r. jest szybki, równoległy wzrost produkcji materialnej oraz szeroki zakres sfery usług. Projekt uchwały przewiduje zwiększenie usług dla ludności o 12,8% oraz poprawę ich jakości. Szczególne znaczenie mają tu usługi remontowo-budowlane, konserwacyjne oraz związane z turystyką i wypoczynkiem.</u>
+ <u xml:id="u-12.11" who="#PoselCyganMichal">Rozwój produkcji różnych dóbr trwałego użytku oraz polepszenie ich jakości sprzyjać będą zmniejszaniu potrzeb na jedne usługi przy równoczesnym powstawaniu zapotrzebowania na inne, nowe usługi. Stąd też rozwój usług musi być procesem ciągłym, elastycznym i dostosowanym do zmieniającego się popytu.</u>
+ <u xml:id="u-12.12" who="#PoselCyganMichal">Problem usług był w lipcu br. przedmiotem krajowej narady aktywu społeczno-gospodarczego, na której podjęto dodatkowe zadania w zakresie przyspieszenia rozwoju usług. Bardzo skuteczną formą działania w tej dziedzinie jest opracowany na podstawie materiałów krajowej narady międzyresortowy harmonogram prac, zatwierdzony decyzją Prezydium Rządu. Zakres prac objętych tym harmonogramem jest bardzo szeroki i dotyczy podstawowych zagadnień, których rozwiązanie jest niezbędne dla prawidłowego i wszechstronnego rozwoju usług dla ludności.</u>
+ <u xml:id="u-12.13" who="#PoselCyganMichal">Obecny stan usług, jak to również potwierdziła sejmowa Komisja Drobnej Wytwórczości, Spółdzielczości Pracy i Rzemiosła, jest daleko niezadowalający. Wywołuje on wiele zastrzeżeń i uwag krytycznych ze strony ludności. Należy zatem z dużym zadowoleniem podkreślić, że projekt planu na 1973 rok zakłada dla uspołecznionych i nie uspołecznionych jednostek objętych nadzorem i koordynacją Ministerstwa Handlu Wewnętrznego i Usług bardzo dynamiczny rozwój usług dla ludności, wynoszący 14,6% wzrostu w stosunku do przewidywanego wykonania w roku bieżącym. Program ten zabezpiecza podstawy do dalszego przyspieszenia rozwoju usług w latach następnych tak, aby łączne zadania planu 5-letniego mogły być przekroczone o około 25%. Planowane wielkości zadań usługowych wymagają zwiększenia zatrudnienia, dalszego wzrostu liczby punktów usługowych i ich powierzchni oraz poprawę w zakresie wyposażenia technicznego zakładów usługowych.</u>
+ <u xml:id="u-12.14" who="#PoselCyganMichal">Wysoka Izbo! W porządku dziennym obrad obecnego posiedzenia Sejmu przewidziano do uchwalenia m.in. ustawę o podatku obrotowym oraz ustawę o podatku dochodowym. Dokumenty te stanowią element porządkowania ustawodawstwa podatkowego. W odniesieniu do rzemiosła i usług, drobnego przemysłu i handlu nie uspołecznionego, które spełniają ważną rolę w zaspokajaniu rynkowych potrzeb ludności — projekty obydwu ustaw wprowadzają aspekty umiarkowanej polityki podatkowej w stosunku do tych działów gospodarki narodowej. Obydwa projekty ustaw dostosowane są do postanowień ustawy o wykonywaniu i organizacji rzemiosła oraz do obecnej struktury rzemiosła. Wprowadzają ponadto wiele uproszczeń w sposobie opodatkowania oraz łagodzą obciążenia podatkowe niektórych kategorii zawodów. Umożliwia to nadanie polityce podatkowej większej skuteczności działania i wpływania na stabilizację, a także na szybszy rozwój społecznie potrzebnych i użytecznych działów gospodarki nie uspołecznionej.</u>
+ <u xml:id="u-12.15" who="#PoselCyganMichal">Jestem przekonany, że są to akty ustawodawcze, które sprzyjać będą dalszemu rozwojowi rzemiosła i jeszcze bardziej wiązać go z zadaniami społecznymi i gospodarczymi w ramach narodowego planu gospodarczego. Dlatego więc popieram obydwa projekty tych ustaw.</u>
+ <u xml:id="u-12.16" who="#PoselCyganMichal">Wysoki Sejmie! W swym wystąpieniu poruszyłem problemy rozwoju przemysłowej produkcji rynkowej oraz usług dla ludności. Uczyniłem to w głębokim przekonaniu, że uzyskiwać będziemy w tym zakresie szybszy niż dotychczas postęp. Myślę również, że w roku przyszłym nie zabraknie inicjatywy poszczególnych zakładów pracy w podejmowaniu i realizacji dodatkowej produkcji. Osiągnięte w 1972 r. rezultaty w tym zakresie są imponujące. Na przykład na Rzeszowszczyźnie wartość dodatkowej produkcji i usług wyniesie ponad 1 600 mln zł. Ten klimat wysokiej świadomości politycznej i społecznej, pracowitości i inicjatywy ludzi pracy jest najlepszą gwarancją wykonania założonych w planie na 1973 r. zadań społeczno-gospodarczego rozwoju naszej ojczyzny.</u>
+ <u xml:id="u-12.17" who="#komentarz">(Oklaski).</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-13">
+ <u xml:id="u-13.0" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Głos ma poseł Mieczysław Serwiński.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-14">
+ <u xml:id="u-14.0" who="#PoselSerwinskiMieczyslaw">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! W projekcie planu społeczno-gospodarczego rozwoju kraju na rok 1973 została mocno zaakcentowana rola postępu naukowo-technicznego, współdecydującego o społeczno-ekonomicznym rozwoju kraju. Chodzi tu głównie o wdrożenie wyników prac badawczych, o śmielszy i uzasadniony import licencji i nowoczesnych rozwiązań technicznych. Chodzi o dalsze rozwijanie i pogłębianie prac badawczych zarówno podstawowych, jak i stosowanych, chodzi wreszcie o szeroki program doskonalenia kadr, które zdolne byłyby podejmować ważne dla gospodarki narodowej zadania.</u>
+ <u xml:id="u-14.1" who="#PoselSerwinskiMieczyslaw">Sformułowanie zadań dla pracowników nauki na rok 1973 i na dalsze lata opierać się będzie na trzech ustalonych zasadach:</u>
+ <u xml:id="u-14.2" who="#PoselSerwinskiMieczyslaw">Zasada pierwsza — to preferowanie tych kierunków nauki i techniki, które określone zostały w uchwale VI Zjazdu PZPR. Na podstawie tej uchwały:</u>
+ <u xml:id="u-14.3" who="#PoselSerwinskiMieczyslaw">— wzrastać musi potencjał naukowy i powinny polepszać się warunki i wyniki pracy naukowej, — wzmacniać się powinien przy rozwiązywaniu konkretnych zadań rzeczywisty sojusz nauki z produkcją, — dążyć trzeba do dalszego, śmielszego przełamywania administracyjnych barier przy pełnej, merytorycznej współpracy poszczególnych pionów naukowych, — trzeba dalej rozwijać klimat twórczej pracy i inicjatywy w zakresie badań naukowo-technicznych.</u>
+ <u xml:id="u-14.4" who="#PoselSerwinskiMieczyslaw">Zasada druga — wyniki prac uzyskanych w latach poprzednich powinny być szczególnie intensywnie wdrażane w roku 1973, przy czym plan przewiduje, że spośród 570 ważniejszych zadań naukowo-technicznych 50% ma być wykorzystanych w drodze praktycznych wdrożeń w produkcji przemysłowej.</u>
+ <u xml:id="u-14.5" who="#PoselSerwinskiMieczyslaw">Zasada trzecia — nowe problemy naukowe, które występują aktualnie w związku z przyspieszaniem dynamiki rozwoju gospodarki i wzrastającymi potrzebami społeczeństwa, muszą być dodatkowo opracowywane i wykorzystywane.</u>
+ <u xml:id="u-14.6" who="#PoselSerwinskiMieczyslaw">Te założenia polityki naukowej nie staną się faktem same przez się. Muszą być urzeczywistniane przez działalność konkretnych pracowników nauki i techniki, przez konkretne zespoły naukowe i wdrożeniowe.</u>
+ <u xml:id="u-14.7" who="#PoselSerwinskiMieczyslaw">W toku dyskusji nad projektem planu na najbliższy rok chciałbym krótko podkreślić z zakresu tego bardzo obszernego tematu tylko dwie sprawy, a mianowicie:</u>
+ <u xml:id="u-14.8" who="#PoselSerwinskiMieczyslaw">— potrzebę dalszej precyzyjnej konkretyzacji badań naukowych i technicznych na potrzeby gospodarki i kultury narodowej oraz —rolę i znaczenie badań podstawowych.</u>
+ <u xml:id="u-14.9" who="#PoselSerwinskiMieczyslaw">Konkretyzacja tematyki badawczej musi wypływać z aktualnych i przyszłych potrzeb gospodarki narodowej. Dlatego w zdecydowany sposób trzeba preferować te badania, których wyniki powodować będą poprawę jakości produkcji i osiąganie wyższego standardu wyrobów przemysłowych.</u>
+ <u xml:id="u-14.10" who="#PoselSerwinskiMieczyslaw">Oprę się tu na dwóch przykładach, zaczerpniętych z zakresu przemysłu włókienniczego i przemysłu chemicznego; przemysłu włókienniczego — bo ten przemysł tak bardzo charakteryzuje miasto Łódź, które mam zaszczyt w tej Wysokiej Izbie współreprezentować, oraz przemysłu chemicznego — ponieważ przewodniczę podkomisji przemysłu chemicznego w ramach Komisji Górnictwa, Energetyki i Chemii.</u>
+ <u xml:id="u-14.11" who="#PoselSerwinskiMieczyslaw">Przykład pierwszy. Aby dalej unowocześniać modernizującą się produkcję przemysłu włókienniczego i aby sprostać wymaganiom rynku krajowego i zagranicznego, należy m.in.:</u>
+ <u xml:id="u-14.12" who="#PoselSerwinskiMieczyslaw">— opracowywać nowe metody technologiczne i produkcyjne w zakresie przędzalnictwa, tkactwa i dziewiarstwa przy coraz szerszym stosowaniu coraz lepszych włókien chemicznych, — dalej unowocześniać zasady organizacji i zarządzania przemysłem, — umacniać funkcję biur projektowych i konstrukcyjnych, laboratoriów, instytutów resortowych i szkolnictwa wyższego; rozwijać dalszą, coraz lepszą współpracę nauki z przemysłem włókienniczym — choć należy stwierdzić, że w tym zakresie dokonano w ostatnich latach bardzo wielu dobrych i twórczych zmian, — poważne znaczenie przypisać krajowemu przemysłowi maszyn włókienniczych, maszyn dostosowanych do aktualnych potrzeb nowoczesnej produkcji włókienniczej.</u>
+ <u xml:id="u-14.13" who="#PoselSerwinskiMieczyslaw">Trójzmianowość pracy w zakładach przemysłu włókienniczego, w tym wielki udział kobiet w bezpośredniej produkcji — wysiłek, który zasługuje na wielkie uznanie i szacunek — zobowiązuje również naukę do tworzenia dobrych warunków pracy; dla konstruktorów oznacza to walkę z uciążliwym hałasem, dla specjalistów innych dziedzin — prawidłową klimatyzację hal produkcyjnych, optymalne oświetlenie stanowisk pracy i wiele dalszych ważkich problemów.</u>
+ <u xml:id="u-14.14" who="#PoselSerwinskiMieczyslaw">Ten przykład świadczy, jak liczne i bardzo konkretne zadania badawcze oczekują na opracowanie — a przecież można sądzić, że przykład ten mógłby być odniesiony i do innych gałęzi przemysłu.</u>
+ <u xml:id="u-14.15" who="#PoselSerwinskiMieczyslaw">Przykład drugi. Przemysł chemiczny należy do tych gałęzi przemysłu, który w dużej mierze współdecyduje o rozwoju wielu dziedzin życia obywateli naszego kraju, jak również przyczynia się do podnoszenia poziomu kulturalno-technicznego kraju.</u>
+ <u xml:id="u-14.16" who="#PoselSerwinskiMieczyslaw">Mam tu na myśli wprowadzane do realizacji przez resort przemysłu chemicznego m.in. programy w zakresie:</u>
+ <u xml:id="u-14.17" who="#PoselSerwinskiMieczyslaw">— rolnictwa — produkcja nawozów sztucznych, środki ochrony roślin itd.;</u>
+ <u xml:id="u-14.18" who="#PoselSerwinskiMieczyslaw">— odzieży — produkcja nowych włókien sztucznych i syntetycznych;</u>
+ <u xml:id="u-14.19" who="#PoselSerwinskiMieczyslaw">— mieszkaniowym — tworzywa sztuczne, farby, lakiery itd.;</u>
+ <u xml:id="u-14.20" who="#PoselSerwinskiMieczyslaw">— motoryzacji — produkcja paliw płynnych, ogumienia, chemicznych artykułów technicznych itd.</u>
+ <u xml:id="u-14.21" who="#PoselSerwinskiMieczyslaw">Badania dla przemysłu chemicznego — to bardzo obszerna dziedzina pracy, dziedzina wymagająca szczególnie dużego nasilenia prac badawczych i stałego doskonalenia produkcji. W tym zakresie polski przemysł chemiczny osiągnął już poważne sukcesy, a jego bardzo dynamiczny rozwój zapowiedziany na rok 1973 i dalsze lata, jest koniecznością gospodarczą.</u>
+ <u xml:id="u-14.22" who="#PoselSerwinskiMieczyslaw">Warto jednak przytoczyć przykładowo kilka zagadnień, które stale oczekują na dalsze intensywne opracowanie.</u>
+ <u xml:id="u-14.23" who="#PoselSerwinskiMieczyslaw">1. Trzeba z uporem zmierzać do osiągania w założonych terminach określonej projektem własnym lub licencyjnym mocy produkcyjnej, aby unikać strat z niewyprodukowania planowanej ilości produktów, jakkolwiek trzeba obiektywnie przyznać, że w wielu wypadkach jest to wyrównywane zwiększoną produkcją ponad plan w innych dziedzinach produkcji chemicznej.</u>
+ <u xml:id="u-14.24" who="#PoselSerwinskiMieczyslaw">2. Koniecznością staje się tworzenie silnej bazy produkcyjnej dla budowy aparatury i urządzeń przemysłu chemicznego jako niezbędnej podstawy rozwoju przemysłu chemicznego.</u>
+ <u xml:id="u-14.25" who="#PoselSerwinskiMieczyslaw">3. Podejmowane być powinny, i to z dużą intensywnością w roku 1973, prace nad ochroną naturalnego środowiska człowieka. Chodzi tu szczególnie o niwelowanie szkodliwości zapylenia, szkodliwych mgieł, gazów i ścieków — choć i tu trzeba dodać, że przemysł chemiczny w skali całej produkcji przemysłowej w kraju ma swój udział w wielkości około 20% tych szkodliwych działań, które z produkcją przemysłową są na razie nierozerwalnie związane.</u>
+ <u xml:id="u-14.26" who="#PoselSerwinskiMieczyslaw">4. Dalszemu wyraźnemu wzmocnieniu musi ulec zaplecze naukowo-badawcze zarówno w instytutach resortowych, jak i ośrodkach badawczo-rozwojowych i zakładowych laboratoriach badawczych przy większych zakładach przemysłowych. Chodzi tu głównie o rozbudowę urządzeń ćwierć- i półtechnicznych, produkcji pilotowej, która pozwalałaby na szybsze i — co ważniejsze — pewniejsze wdrożenia opracowań i wyników prac laboratoryjnych.</u>
+ <u xml:id="u-14.27" who="#PoselSerwinskiMieczyslaw">5. W przemyśle chemicznym trzeba szczególnie dbać o dobry system stałego podnoszenia kwalifikacji kadry — głównie kadry badawczej i inżynieryjnej — poprzez kursy, studia podyplomowe i doktoranckie. Światowa chemia, a z nią i nasz przemysł chemiczny, czynią co roku i czynić muszą nadal olbrzymie postępy.</u>
+ <u xml:id="u-14.28" who="#PoselSerwinskiMieczyslaw">6. Chodzi tu wreszcie również o bardziej racjonalne wykorzystywanie kadry inżynieryjnej przez kierowanie w większym stopniu do prac o charakterze koncepcyjnym w biurach projektowych, konstrukcyjnych i zakładach badawczych ludzi z dużym doświadczeniem produkcyjnym — przy wyraźnym preferowaniu działalności twórczej i pożytecznej dla przemysłu.</u>
+ <u xml:id="u-14.29" who="#PoselSerwinskiMieczyslaw">Następne zagadnienie — to rola badań podstawowych. Konkretyzacja tematyki badawczej i użyteczność uzyskiwanych i wdrażanych wyników badań stosowanych w niczym nie mogą hamować ani ograniczać rozwoju i poważnego udziału badań podstawowych, będących rzeczywistą podstawą oryginalnych rozwiązań technologicznych i projektowo-konstrukcyjnych, badań, które są często decydującym elementem prawidłowego funkcjonowania szkolnictwa wyższego, kształcenia kadr naukowo-dydaktycznych i naukowo-badawczych.</u>
+ <u xml:id="u-14.30" who="#PoselSerwinskiMieczyslaw">Brak tego typu badań, zresztą nie tylko technicznych, ale również społecznych, humanistycznych, rolniczych, medycznych i innych, prowadziłby nieuchronnie do prac odtwórczych, jakkolwiek również wartościowych, ale zdecydowanie niewystarczających do prawidłowego kształcenia studentów i przygotowywania dla gospodarki narodowej absolwentów o wysokim poziomie wiedzy, jak również do dokształcania kadr w systemie studiów podyplomowych i doktorskich.</u>
+ <u xml:id="u-14.31" who="#PoselSerwinskiMieczyslaw">Doniosła jest rola badań podstawowych, prowadzonych głównie przez szkoły wyższe i placówki naukowe Polskiej Akademii Nauk. Wyniki tych prac znajdą z czasem zastosowanie w praktyce przemysłowej i będą wykorzystywane przez odpowiednie instytucje gospodarki narodowej.</u>
+ <u xml:id="u-14.32" who="#PoselSerwinskiMieczyslaw">Stałe, wzajemne oddziaływanie zespołów pracowników nauki na poprawę produkcji, jak również stałe oddziaływanie załóg produkcyjnych na opracowywane tematy laboratoryjne i techniczne muszą prowadzić do poważnych obopólnych korzyści, dających realne podstawy stałego doskonalenia postępu naukowo-technicznego i produkcji.</u>
+ <u xml:id="u-14.33" who="#PoselSerwinskiMieczyslaw">Jest niewątpliwe, że w roku 1973 — w roku nauki polskiej — wszyscy pracownicy naukowo-dydaktyczni i naukowo-badawczy będą wzmożoną pracą przyczyniać się do dynamicznego rozwoju naszego kraju. W roku nauki polskiej pracownicy ci będą spodziewać się dalszej wydatnej pomocy inwestycyjnej i wyposażeniowej — zapoczątkowanej w obecnym, 1972 roku.</u>
+ <u xml:id="u-14.34" who="#PoselSerwinskiMieczyslaw">Wysoka Izbo! Wyrażam głębokie przekonanie, że prace naukowe prowadzone w 1973 roku będą czynnikiem podnoszącym efektywność i poziom nauki polskiej i będą rzeczywistą siłą napędową w przyspieszeniu rozwoju społeczno-ekonomicznego i kulturalnego Polski Ludowej. Będzie to płaszczyzna integracyjna wysiłków pracowników nauki wszystkich ośrodków i przyczyniać się to będzie do wzmocnienia rzeczywistego poczucia odpowiedzialności tych pracowników za szybką i skuteczną realizację jej funkcji w rozwoju socjalistycznego społeczeństwa. Dziękuję bardzo.</u>
+ <u xml:id="u-14.35" who="#komentarz">(Oklaski).</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-15">
+ <u xml:id="u-15.0" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Głos ma poseł Zenon Komender.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-16">
+ <u xml:id="u-16.0" who="#PoselKomenderZenon">Obywatelu Marszałku! Wysoka Izbo! Dalsza poprawa poziomu życia całego społeczeństwa wynikająca z osiąganej dotychczas u nas dynamiki wzrostu gospodarczego jest zasadniczą cechą dyskutowanego dziś projektu planu i budżetu państwa. Konstrukcja planu i budżetu jest wyrazem konsekwentnej realizacji założeń programowych, sprecyzowanych w uchwale VI Zjazdu partii.</u>
+ <u xml:id="u-16.1" who="#PoselKomenderZenon">Analizując dotychczasowe efekty gospodarowania i projekt planu na kolejny rok, generalnie można stwierdzić, że zerwaliśmy z polityką deflacyjną, której objawy tak silnie wystąpiły w końcu lat sześćdziesiątych, kiedy to ograniczanie wzrostu funduszu płac i zatrudnienia, przy ciągłym paraliżowaniu rozmachu inwestycyjnego, prowadzone dla eliminowania — jak się to określało — ekstensywnych czynników rozwoju, niestety, metodami administracyjnymi a nie społeczno-ekonomicznymi, hamowało możliwości ekspansji produkcji. W wyniku tego — mimo administracyjnego ograniczania dochodów ludności — występowały ciągłe braki w zaopatrzeniu rynku wewnętrznego i poważne trudności w rozwoju eksportu.</u>
+ <u xml:id="u-16.2" who="#PoselKomenderZenon">Dokonane przez nowe kierownictwo w ciągu ubiegłych dwóch lat posunięcia antydeflacyjne są i będą — jak to wynika ze wszystkich dyrektyw programowych partii — zawsze wiązane ze wzrostem gospodarczym, nastawionym na planowe rozwijanie produkcji na potrzeby rynku wewnętrznego, inwestycji i wymiany międzynarodowej. Cały ten proces jest konsekwencją stosowania w życiu słusznej zasady, mówiącej o tym, że możliwie pełne zaspokajanie szeroko rozumianych potrzeb społeczeństwa w powiązaniu ze wzrostem zarobków stanowi jeden z najważniejszych czynników pobudzających aktywność społeczną i że przede wszystkim tą drogą należy stymulować wzrost ogólnospołecznej wydajności pracy.</u>
+ <u xml:id="u-16.3" who="#PoselKomenderZenon">Jak wiemy, projekt planu przewiduje wzrost pieniężnych przychodów ludności w 1973 r. o ponad 10%, a łącznie w ciągu 3 lat wzrost ten wyniesie około 40%. W tym samym czasie średnie płace realne — jak tu już dziś podkreślano — wzrosną o 19,2% w stosunku do 1970 roku i wobec 18% określonych przez VI Zjazd partii na całe pięciolecie. Rozpatrywany dziś budżet charakteryzuje równocześnie znaczny postęp w skali wydatków na społeczny fundusz spożycia, a przede wszystkim na rozwój działalności oświatowej, socjalnej i kulturalnej oraz na ubezpieczenia społeczne. Wzrostowi ogółu bieżących wydatków budżetu państwa w 1973 r., w granicach około 8%, towarzyszy wzrost wydatków na urządzenia socjalne i kulturalne prawie o 14% i wydatków na ubezpieczenia społeczne — o 15% powyżej przewidywanego ich wykonania w 1972 r. Trzeba przy tym podkreślić, że na podstawie wniosków komisji sejmowych wydatki na te cele zostały wydatnie podniesione oraz że — dzięki dofinansowaniu ze środków własnych rad narodowych — są one zazwyczaj wykonywane wyżej niż zakłada się w pianie. Można więc oczekiwać, że w rzeczywistości wydatki budżetowe tych działów wzrosną w przyszłym roku w granicach 15 — 16%, tj. o około 11 — 12 mld zł.</u>
+ <u xml:id="u-16.4" who="#PoselKomenderZenon">Tak wysoka dynamika wzrostu indywidualnego i zbiorowego funduszu spożycia wyłania wiele problemów, które trzeba będzie rozwiązywać w codziennej praktyce, mając przy tym zawsze na uwadze ogólne prawidłowości i wymogi socjalistycznego postępu społeczno-gospodarczego.</u>
+ <u xml:id="u-16.5" who="#PoselKomenderZenon">Truizmem jest już dziś stwierdzenie, że w powiązaniu produkcja — konsumpcja występuje sprzężenie zwrotne. Produkcja tworzy bowiem środki dla konsumpcji, ale osiągnięty poziom konsumpcji i jej struktura nie pozostają bez wpływu na postawy ludzkie, na chęć do pracy i jej efekty. W sferze konsumpcji powstają przecież niezwykle istotne dla całego wzrostu gospodarczego impulsy produkcyjne. Stale rosnące potrzeby zmuszają do szukania dróg i sposobów ich zaspokajania poprzez produkcję. Wiadomo jednak również, że zwykle potrzeby rosną szybciej niż możliwości ich zaspokajania.</u>
+ <u xml:id="u-16.6" who="#PoselKomenderZenon">Powstaje więc pilna konieczność dopracowania właściwego socjalizmowi wzorca konsumpcji. Proces rozwoju konsumpcji nie może bowiem przebiegać w sposób żywiołowy, niekontrolowany, bo nie zależy nam na każdym wzroście konsumpcji. Na pewno nie do przyjęcia są dla nas forsowane w świecie wzorce konsumpcji wysoko rozwiniętych społeczeństw burżuazyjnych. Wzorce te, tak pozornie atrakcyjne, prowadzą bowiem do wykształcenia nieracjonalnego, antyhumanistycznego typu społeczeństwa konsumpcyjnego, nastawionego wyłącznie na wysokie spożycie dóbr materialnych, nacechowanego egoizmem i sobkostwem, znieczulonego na ludzką niedolę, nie umiejącego przeciwstawić się wyzyskowi i gwałtom, pozbawionego poczucia wartości życia i jego celu.</u>
+ <u xml:id="u-16.7" who="#PoselKomenderZenon">Krytyka tych postaw i propozycji musi stać się jednym z istotnych elementów całego procesu wychowawczego w Polsce. Mówi o tym szczegółowo niezwykle bogata w treści ideowo-moralne, socjalistyczne i patriotyczne uchwała niedawnego VII Plenum KC PZPR.</u>
+ <u xml:id="u-16.8" who="#PoselKomenderZenon">Wysoka Izbo! W odczuciu społecznym istniało u nas zawsze przeświadczenie o konieczności uwzględnienia przy planowaniu rozwoju społeczno-gospodarczego kraju różnorodnych potrzeb wszystkich podstawowych grup ludności i możliwości zaspokojenia tych potrzeb ze szczególnym uwzględnieniem tego, że decydujący jest tu poziom dochodów przypadających na członka rodziny, a nie — dość abstrakcyjny wskaźnik średniego zarobku w poszczególnych grupach zatrudnienia. W tym też ujęciu trzeba tworzyć u nas wszechstronne i pełne wzorce spożycia. Wszechstronność modelu spożycia oznacza, że w ramach ogólnego szybkiego rozwoju spożycia należy umieć ukazywać zróżnicowanie w poziomie i — co się z tym wiąże — w strukturze spożycia poszczególnych grup rodzin, w zależności od ich, jak by to określić, początkowego poziomu wyposażenia materialnego — w odniesieniu do standardu mieszkania, zasobności w odzież i przedmioty trwałego użytku, obok tego — od dochodów przypadających na członka rodziny i to z uwzględnieniem wszystkich źródeł tych dochodów. Tylko znajomość budżetów rodzinnych, uwzględniających całą złożoność sytuacji materialnej rodzin, pozwoli na realne planowanie rozwoju spożycia w ramach postulowanych wzorców.</u>
+ <u xml:id="u-16.9" who="#PoselKomenderZenon">Niezwykle istotnym elementem kształtowania wzorców konsumpcji, również w kontekście budżetów rodzinnych, jest systematyczne eliminowanie spożycia artykułów szkodzących zdrowiu i powodujących rozkład rodzin i ogólnej dyscypliny społecznej. W naszych warunkach chodzi tu przede wszystkim o systematyczne obniżanie spożycia alkoholu. Niestety, założenia planu w odniesieniu do wielkości dostaw na zaopatrzenie rynku napojów alkoholowych i wyrobów tytoniowych budzą niepokój. Wiadomo, że Rząd podjął specjalną uchwałę nakazującą wszystkim organom władzy wzmożenie walki z tą plagą społeczną. Dla jej skuteczności potrzebne jest szerokie działanie społeczne.</u>
+ <u xml:id="u-16.10" who="#PoselKomenderZenon">Ruch społecznie postępowy — „Pax” w ramach systematycznie prowadzonej z udziałem wielu księży akcji pod hasłem — „moralność społeczna warunkiem sukcesu” bierze udział w tym działaniu, przy czym akcja ta odnosi się do szerszej problematyki, a jej celem jest kształtowanie właściwych postaw społecznych oraz przeciwdziałanie wygodnictwu i wynaturzonym postawom konsumpcyjnym, tkwiącym w mentalności burżuazyjnej. W tym działaniu duchowieństwo może nawiązywać do tych wszystkich stwierdzeń Soboru Watykańskiego II, które wyrażają dezaprobatę dla kapitalistycznych wzorców konsumpcji.</u>
+ <u xml:id="u-16.11" who="#PoselKomenderZenon">Wszechstronność prawidłowych wzorców konsumpcji w socjalistycznym społeczeństwie powinna wyrażać się m.in. w dużym zróżnicowaniu asortymentowym różnych dziedzin zaopatrzenia, w dopasowaniu go do różnorodnych potrzeb i gustów, w różnego rodzaju wyrobach o różnych i stopniowo ulepszanych charakterystykach jakościowych, technicznych i odpowiednio zróżnicowanych cenach, co umożliwi rodzinom, o stosunkowo niskich dochodach, korzystanie z dóbr wyższego rzędu i stopniowy awans konsumpcyjny. Różnice w modelu konsumpcji między różnymi grupami rodzin nie będą wówczas wyrażać się tym, że ich sfery konsumpcji są od siebie zupełnie odseparowane, ale tym, że ogromna większość ludności będzie mogła korzystać z tych samych sfer konsumpcji np. z wyrobów trwałego użytku, tylko o zróżnicowanym standardzie.</u>
+ <u xml:id="u-16.12" who="#PoselKomenderZenon">Takie podejście do planowania spożycia jest prostą konsekwencją przywrócenia u nas wartości zasadzie, że rodzina jest twórczą komórką społeczeństwa.</u>
+ <u xml:id="u-16.13" who="#PoselKomenderZenon">Zapoczątkowane przez obecne kierownictwo działanie prowadzi na pewno do coraz pełniejszego zrozumienia, szczególnie przez młode małżeństwa, tej niezwykle ważkiej społecznie prawdy, że podstawowym obowiązkiem społecznym i patriotycznym każdego jest wychowywanie dla dobra narodu potomstwa o najwyższych kwalifikacjach moralnych i zawodowych. Trzeba ciągle starać się w sposób nowoczesny, odpowiadający obecnym strukturom społecznym, ukazywać wysoką społecznie rangę funkcji macierzyńsko-wychowawczych w zestawieniu z innymi obowiązkami i funkcjami pełnionymi współcześnie przez kobiety.</u>
+ <u xml:id="u-16.14" who="#PoselKomenderZenon">Temu oddziaływaniu wychowawczemu towarzyszyć musi zabezpieczenie przez państwo i społeczeństwo kobiecie pracującej zawodowo, a także rezygnującej z pracy zawodowej na rzecz wychowywania dzieci, odpowiednich warunków materialnych, prawno-organizacyjnych i ideowo-moralnych dla spełniania macierzyńskich obowiązków. W ciągu ostatnich dwóch lat wiele zrobiono u nas w tym zakresie. Wiemy, że przygotowywane są konkretne programy dalszego działania.</u>
+ <u xml:id="u-16.15" who="#PoselKomenderZenon">W niektórych krajach wprowadza się dla kobiet rezygnujących z pracy zawodowej dla wychowania dzieci — zasiłek macierzyński w takiej wysokości, że stanowi on prawie pełną rekompensatę utraconych zarobków. Wydaje się, że w perspektywie i u nas należałoby rozpatrywać możliwość takiej praktyki. Bo jeżeli słusznie istnieje pełna społeczna aprobata dla niezbędnych wydatków na obronę kraju i dla faktu, że dla odbycia służby wojskowej młodzi mężczyźni przerywają pracę zawodową — to czyż nie powinniśmy zacząć w podobnych kategoriach traktować wydatków na rozwój potencjału ludnościowego i w podobny sposób patrzeć na potrzebę okresowego wyłączania z pracy zawodowej kobiet wychowujących małe dzieci.</u>
+ <u xml:id="u-16.16" who="#PoselKomenderZenon">Wysoka Izbo! W całokształcie naszej polityki społecznej coraz większej wagi nabierać będzie jeszcze jeden problem. W 1970 roku 13% obywateli Polski miało ponad 60 lat, z roku na rok liczebność tej grupy ludności wzrasta. Niestety, życie dłuższe bynajmniej nie oznacza dłuższego życia w pełnej sprawności. Starość — to ciągle dla większości ludzi okres, kiedy do normalnej egzystencji potrzebna jest pomoc osób trzecich. Szybko postępujący wzrost liczby ludzi starych w społeczeństwie odbywa się jednocześnie z procesem rozluźniania więzi rodzinnych, obserwowanym zresztą w całym cywilizowanym świecie. Zycie obecne, z oddzielnymi, często położonymi w innych miejscowościach mieszkaniami, przy pracy zawodowej kobiet, utrudnia opiekę nad człowiekiem starym. Nie znaczy to oczywiście, że ktokolwiek zwalnia rodziny z obowiązku otoczenia opieką ludzi starych, nie można jednak nie dostrzegać mniejszych możliwości rodziny w tej dziedzinie. Tym większa więc staje się rola opieki ze strony społeczeństwa, opieki instytucjonalnej.</u>
+ <u xml:id="u-16.17" who="#PoselKomenderZenon">Istnieją dwie możliwości zorganizowania życia starego, nie w pełni sprawnego, samotnego człowieka: dom pomocy społecznej lub stworzenie takich usług, które umożliwiłyby samodzielną egzystencję w dotychczasowym środowisku, w miejscu zamieszkania.</u>
+ <u xml:id="u-16.18" who="#PoselKomenderZenon">Dotychczasowe budownictwo socjalne w tym zakresie jest niezwykle skromne, a i trzeba powiedzieć — nieudolne. Tym większej wagi nabiera utworzony — na apel I Sekretarza KC PZPR Edwarda Gierka, zawarty w przemówieniu wygłoszonym na Kongresie Związków Zawodowych — Społeczny Fundusz Ochrony Zdrowia. W ramach tego funduszu będzie można również rozszerzać sieć domów opieki nad ludźmi starymi, gdyż one najbardziej radykalnie rozwiążą sprawy życiowe starego człowieka. Te domy opieki są jednocześnie jednak niezbyt korzystną formą zarówno z punktu widzenia samych zainteresowanych, jak też w opinii lekarzy i psychologów, którzy uważają, że człowieka, szczególnie starego, należy jak najdłużej pozostawić w jego naturalnym środowisku społecznym. Potrzebna jest jednak w tym celu odpowiednia organizacja usług świadczonych w miejscu zamieszkania osoby wymagającej pomocy. Jest to problem niełatwy do rozwiązania, ale jego pilność i rosnące rozmiary nakazują zajęcie się nim nie tylko zresztą przez administrację państwową, ale i przez różnego typu organizacje społeczne.</u>
+ <u xml:id="u-16.19" who="#PoselKomenderZenon">I jeszcze jedna na pewno ważna sprawa, wiążąca się z rosnącym znaczeniem polityki społecznej i roli konsumpcji w życiu naszego społeczeństwa. Otóż wiedza o tej sferze problemów staje się niezbędnym elementem wykształcenia nie tylko współczesnego ekonomisty, ale całego społeczeństwa, a szczególnie tych fachowców, którzy mają dynamizować rozwój społeczno-gospodarczy kraju. Znajomość złożonych problemów ekonomiki konsumpcji i potrzeb stanowi bowiem zarówno warunek prawidłowego określania perspektywicznych celów gospodarki socjalistycznej, jak i formułowania wszystkich elementów bieżącej polityki społecznej i ekonomicznej. Wiedza w tej dziedzinie jest szczególnie ważnym elementem odpowiednich wartościowań politycznych. Dlatego też na pewno słuszny jest wysuwany powszechnie postulat znacznego poszerzenia tej sfery badań i dydaktyki.</u>
+ <u xml:id="u-16.20" who="#PoselKomenderZenon">Wysoka Izbo! Chciałbym jeszcze krótko zwrócić uwagę na niektóre problemy różnej rangi, ale na pewno ważne przy realizacji zadań przyszłego roku.</u>
+ <u xml:id="u-16.21" who="#PoselKomenderZenon">Dla zapewnienia właściwego zaopatrzenia rynku niezbędny będzie dalszy rozwój produkcji rolnej. Nowa struktura administracji władzy na wsi stwarza na pewno korzystniejsze warunki do tego rozwoju. W tej nowej sytuacji niezbędne jest również zdecydowane zwiększenie aktywności kółek rolniczych we wszystkich dziedzinach ich działania. Na pewno cenna jest tu, przedstawiona również dzisiaj z tej trybuny przez posła Szydlaka, koncepcja ujęcia całej działalności gospodarczej kółek rolniczych w formę odrębnych przedsiębiorstw produkcyjno-usługowych, pracujących pod fachowym kierownictwem na podstawie zasad pełnego rozrachunku gospodarczego, pod społeczną kontrolą aktywu kółek rolniczych.</u>
+ <u xml:id="u-16.22" who="#PoselKomenderZenon">Terenowi działacze Stowarzyszenia — „Pax” na podstawie swej wieloletniej praktyki w wielu zakładach produkcyjno-usługowych kółek rolniczych zgłaszają w odpowiednich komórkach samorządowych kółek rolniczych dalsze propozycje rozwijania tych form działalności. Jesteśmy bowiem przekonani, że tą drogą może również następować dalszy rozwój społecznych form gospodarowania w rolnictwie. Poważne nakłady inwestycyjne, jakimi dysponują cd lat kółka rolnicze — jak wiemy z projektu planu w roku 1973 wyniosą około 6,6 mld zł — powinny w większym stopniu niż dotychczas wpływać na znaczne poszerzenie bazy materialnej przede wszystkim dobrze pracujących zakładów produkcyjno-usługowych w tej nowej strukturze organizacyjnej.</u>
+ <u xml:id="u-16.23" who="#PoselKomenderZenon">I kolejna sprawa. Według szacunkowych założeń projektu planu w roku 1973 obroty rzemiosła z tytułu sprzedaży wyrobów i usług dla ludności mają wzrosnąć o 16,4% i o 10,1% w stosunku do przewidywanego wykonania w 1972 roku. Są to zadania duże, tym bardziej, że w roku bieżącym rzemiosło nie wykona planu obrotów z ludnością ani w zakresie sprzedaży wyrobów, ani w zakresie usług, przy jednoczesnym wysokim przekroczeniu obrotów z gospodarką uspołecznioną. Kierownictwo naszego państwa, jak wiemy, tworzy warunki stabilizacji i rozwoju rzemiosła. Mam tu na myśli nie tylko ustawy uchwalone 8.VI.1972 r., ale i dalsze udogodnienia, jakie stwarzają przewidziane do rozpatrzenia na obecnym posiedzeniu przez Wysoką Izbę ustawy podatkowe, o których mówił poseł Cygan, oraz rządowe przepisy o wydawaniu zezwoleń na wykonywanie rzemiosła.</u>
+ <u xml:id="u-16.24" who="#PoselKomenderZenon">Realizacja założeń planu będzie w decydującej mierze zależna od wyników pracy nowej organizacji rzemiosła, jak również od dalszej wydatnej poprawy zaopatrzenia warsztatów rzemieślniczych w surowce, materiały i urządzenia techniczne oraz od organizacji zbytu wyrobów rynkowych i od zapewnienia warunków lokalowych dla prawidłowego rozwoju usług dla ludności, świadczonych przez rzemiosło.</u>
+ <u xml:id="u-16.25" who="#PoselKomenderZenon">Wysoka Izbo! Z szeroko rozwijanej od lat i spopularyzowanej w Polsce Ludowej koncepcji wzrostu gospodarczego najmocniej utkwiło w społecznej świadomości przekonanie, iż istnieje konflikt między akumulacją i konsumpcją, między inwestycjami i spożyciem. A przecież nie od dziś wielu ekonomistów i działaczy wskazuje, że reguła głosząca, że im większe inwestycje tym — przy danym poziomie dochodu narodowego — mniejsza konsumpcja, jest w gruncie rzeczy dużym uproszczeniem, a cały problem sprzeczności pomiędzy akumulacją a spożyciem jest przesadnie wyolbrzymiony do rangi kluczowego problemu teorii wzrostu gospodarczego.</u>
+ <u xml:id="u-16.26" who="#PoselKomenderZenon">Prosta i konfliktowa zależność między konsumpcją i akumulacją jest na pewno istotna i wyrazista wówczas, gdy gospodarka narodowa wydobywa się ze stanu zacofania i kiedy powiększa się gwałtownie wielkość inwestycji ze środków wewnętrznych przy stosunkowo niskim spożyciu — a kiedy na efekty inwestowania trzeba długo czekać, zanim wpłyną one tak wyraźnie na podniesienie skali produkcji, aby można było znaczniej podnieść poziom konsumpcji. Natomiast wtedy, gdy utrwali się już wysoka stopa inwestycji i osiąga się taką strukturę i efektywność, że widać ich bezpośredni szybki wpływ na wysokie tempo wzrostu produkcji towarów i usług, zanika coraz bardziej dramatyczny problem wyboru: inwestować — czy konsumować.</u>
+ <u xml:id="u-16.27" who="#PoselKomenderZenon">Z praktyki państw wysoko uprzemysłowionych wiadomo, że przy odpowiednio wysokim poziomie rozwoju sił wytwórczych duża skala inwestycji staje się trwałym, a nawet niezbędnym elementem coraz bardziej złożonego procesu rozwoju społeczno-gospodarczego i tylko różnego typu nieprawidłowości w procesie inwestowania, obniżające ich ogólno-społeczną efektywność, mogą przypominać o tym konflikcie.</u>
+ <u xml:id="u-16.28" who="#PoselKomenderZenon">Nasza gospodarka na pewno osiągnęła już taki poziom, że nie tylko możemy sobie pozwolić, ale nawet musimy utrzymać wysokie tempo inwestowania w pełnym powiązaniu ze wzrostem ogólnej skali spożycia i wymiany międzynarodowej. Taki właśnie kierunek rozwoju proponują dyskutowane dziś projekty planu i budżetu.</u>
+ <u xml:id="u-16.29" who="#PoselKomenderZenon">Generalnie chodzi przecież o to, że w procesie produkcji nie tworzymy abstrakcyjnych jednostek dochodu narodowego, lecz konkretne środki produkcji i przedmioty spożycia, które mogą być zużyte w kraju lub wyeksportowane, a za te ostatnie możemy uzyskać dobra u nas nie produkowane. Nie jest to poza tym akt jednorazowy, lecz nieustanny proces wytwarzania i zużywania dóbr i usług. Dobro dzisiaj wytworzone i jutro skonsumowane jest warunkiem wytworzenia innego dobra pojutrze. Im więcej jest wytworzonych w danym roku dóbr konsumpcyjnych, tym większa jest konsumpcja, a im więcej powstanie dóbr, które mogą być przedmiotem akumulacji — tym większa będzie akumulacja. Im szybciej i bardziej równomiernie płynąć będą oba strumienie: dóbr konsumpcyjnych oraz dóbr inwestycyjnych — tym więcej uzyskamy wartości rzeczowych, które policzone w okresie jednego roku dadzą nam statystyczny wyraz dochodu narodowego. Tak więc roczny dochód narodowy jest w rzeczywistości zsumowaniem procesów konsumowania i akumulowania — składa się z akumulacji i konsumpcji.</u>
+ <u xml:id="u-16.30" who="#PoselKomenderZenon">Podkreślanie tego faktu przez obecne kierownictwo ma niezwykłe znaczenie dla całej praktyki gospodarczej. Nie jest to tylko stwierdzenie formalne. Podkreśla się tym sposobem prymat struktury rzeczowej wytworzonego dochodu narodowego nad strukturą jego podziału. Chodzi przecież o to, aby tworzyć dobra i świadczyć usługi w pełni wartościowe w konfrontacji z określonymi i społecznie uznanymi potrzebami. Znane jest przecież, niestety, i u nas zjawisko produkcji nie trafionej i nie pełnowartościowej oraz proponowania towarów i usług niekoniecznie obecnie u nas najbardziej potrzebnych, a przecież one też liczą się w dochodzie narodowym wytworzonym.</u>
+ <u xml:id="u-16.31" who="#PoselKomenderZenon">Sądzę, że niezwykle istotne jest odejście od popularyzowanej dawniej u nas przenośni, mówiącej o narodowym bochenku chleba, z którego wykrojenie odpowiedniej części przeznaczonej na inwestycje uszczupla pozostałą część bochna — przeznaczoną na konsumpcję. Zasobem wyjściowym do takiego podziału są ogólnonarodowe siły wytwórcze, które można by raczej porównywać, jak to robią niektórzy publicyści, z pokładami minerałów o niezwykle złożonej, ale i nader bogatej strukturze. Pokłady te umiejętnie, efektywnie i w pełni eksploatowane — przy użyciu zarówno odpowiednich mechanizmów społeczno-ekonomicznych, jak i nakazów i dyrektyw, które przecież nie muszą się wzajemnie wykluczać — dawać mogą bogaty strumień wartości. Przy czym nie jest to układ zamknięty. O możliwościach i skali rozwoju decydują przecież dziś w coraz większym stopniu powiązania międzynarodowe.</u>
+ <u xml:id="u-16.32" who="#PoselKomenderZenon">Siły wytwórcze, środki produkcji i ludzie posługujący się nimi mają w planowaniu określony wyraz ilościowy, ale równocześnie mają one niezwykle złożony skład jakościowy. Właśnie te jakościowe, trudne do policzenia i ujęcia planistycznego cechy decydują ostatecznie o dynamice rozwoju społeczno-gospodarczego.</u>
+ <u xml:id="u-16.33" who="#PoselKomenderZenon">Ogromną dla nas szansę rozwoju, ciągle jeszcze nie w pełni wykorzystaną, stanowi pogłębianie współpracy i wymiany gospodarczej i naukowo-technicznej z krajami RWPG, a przede wszystkim ze Związkiem Radzieckim. Nasz potężny sąsiad i sojusznik jest równocześnie naszym głównym partnerem gospodarczym — dostawcą nie tylko podstawowej części importowanych surowców i materiałów, ale również gotowych obiektów przemysłowych i technologii oraz wielu wyrobów; zarazem też jest to główny odbiorca wielu naszych opracowań naukowo-technicznych i towarów. Pogłębianie tych powiązań stanowi dla Polski trwałą perspektywę rozwoju społeczno-gospodarczego.</u>
+ <u xml:id="u-16.34" who="#PoselKomenderZenon">Od pełnego wykorzystania tych wszystkich możliwości, tkwiących zarówno w naszym potencjale gospodarczym, jak i w powiązaniach międzynarodowych, zależeć będzie tempo i skala naszego społeczno-gospodarczego rozwoju. Projekty planu i budżetu na rok 1973 w sposób kompleksowy kojarzą śmiałe zadania z będącymi w naszej dyspozycji środkami przyspieszania tego rozwoju. Z tym przekonaniem posłowie Koła Poselskiego — „Pax” będą głosować za ich uchwaleniem.</u>
+ <u xml:id="u-16.35" who="#komentarz">(Oklaski).</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-17">
+ <u xml:id="u-17.0" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Głos ma poseł Natalia Rozmuszcz.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-18">
+ <u xml:id="u-18.0" who="#PoselRozmuszczNatalia">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Pragnę przedstawić Wysokiej Izbie niektóre wybrane problemy z zakresu oświaty i wychowania.</u>
+ <u xml:id="u-18.1" who="#PoselRozmuszczNatalia">Jednym z zadań w tym zakresie jest podniesienie rangi oświaty. Problemy związane z pracą szkoły i nauczyciela były już przedmiotem obrad Sejmu i są zawarte w Karcie Praw i Obowiązków Nauczyciela.</u>
+ <u xml:id="u-18.2" who="#PoselRozmuszczNatalia">Podnoszenie poziomu i efektów pracy każdego ogniwa szkolnego, każdej placówki oświatowo-wychowawczej, zwiększenie wymagań oraz wzrost odpowiedzialności za powierzone placówki, zarówno w odniesieniu do kadry kierowniczej, jak i nauczycielskiej — to podstawowe zadania na dzisiaj i jutro.</u>
+ <u xml:id="u-18.3" who="#PoselRozmuszczNatalia">W myśl projektu planu społeczno-gospodarczego rozwoju kraju w roku 1973 należy zapewnić przygotowanie szkolnictwa do reformy systemu oświaty oraz modernizacji sieci szkolnictwa podstawowego. Chodzi więc o to, aby przeznaczone w budżecie państwa ponad 40 mld zł na oświatę i wychowanie wydatkować z pełną świadomością realizowanych celów, aby wszystkie środki były właściwie wykorzystane.</u>
+ <u xml:id="u-18.4" who="#PoselRozmuszczNatalia">W roku 1973 stoi przed nami ambitne zadanie. Jest nim wyrównywanie poziomu pracy szkół wszystkich typów do poziomu szkół najlepszych, ze szczególnym zwróceniem uwagi na szkoły wiejskie. Wyrównywanie dysproporcji w pracy szkół jest podstawowym warunkiem reformy systemu oświaty.</u>
+ <u xml:id="u-18.5" who="#PoselRozmuszczNatalia">Szkoła stanowić musi wzór dobrej organizacji pracy i dyscypliny, gdyż przez dobry przykład uczy się i wychowuje najlepiej. Istotnym czynnikiem w pracy naszych szkół i placówek oświatowo-wychowawczych jest zagadnienie organizacji czasu wolnego ucznia i sprawy socjalno-bytowe młodzieży.</u>
+ <u xml:id="u-18.6" who="#PoselRozmuszczNatalia">Jeżeli chodzi o oddziaływanie ideowo-wychowawcze szkoły na młodzież, to przy współdziałaniu sojuszników szkoły, którymi są organizacje społeczno-polityczne i instytucje oświatowo-wychowawcze, dążymy do wypracowania skoordynowanego i wewnętrznie spójnego systemu oddziaływania na młodzież. Doniosłą uchwałę podjęło w tej sprawie VII Plenum Komitetu Centralnego PZPR.</u>
+ <u xml:id="u-18.7" who="#PoselRozmuszczNatalia">Wiele mamy również do zrobienia w zakresie programu upowszechniania kultury pedagogicznej w społeczeństwie. Zagadnienie to powinno stać się przedmiotem głębszej analizy ze strony instytucji i organizacji prowadzących działalność oświatowo-wychowawczą i pedagogiczną wśród dorosłego społeczeństwa. Na problem pracy wychowawczej wśród młodzieży należy patrzeć znacznie szerzej, gdyż mamy w tym zakresie jeszcze dużo do zdziałania. Dotyczy to szczególnie środków masowej informacji, jakimi są radio i telewizja, które zbyt często lansują modele nie wspierające naszych ideałów wychowania młodzieży. Wpływa to negatywnie na proces wychowawczy młodego pokolenia.</u>
+ <u xml:id="u-18.8" who="#PoselRozmuszczNatalia">Podstawowym warunkiem powodzenia w pracy pedagogicznej jest gruntowne poznawanie wszystkich pozaszkolnych czynników, wpływających na kształtowanie się świadomości i postawy ucznia.</u>
+ <u xml:id="u-18.9" who="#PoselRozmuszczNatalia">Problem organizacji i zagospodarowania wolnego czasu dzieci i młodzieży można rozwiązywać otaczając większą opieką dzieci rodzin pracujących i wielodzietnych oraz młodzież dojeżdżającą do szkoły. W związku z tym istnieje potrzeba organizowania półinternatów przy szkołach prowadzących świetlice z dożywianiem. Należy też organizować ogniska pracy pozaszkolnej w miastach powiatowych oraz na wsi, gdzie z zasady nie ma placówek wychowania pozaszkolnego. Wysiłki nasze skierować musimy na ściślejsze powiązanie placówek oświatowo-wychowawczych z życiem środowiska, szerzej wykorzystać świetlice zakładowe, domy kultury oraz dążyć do objęcia masowym ruchem sportowym znacznie większej niż dotychczas liczby młodzieży szkolnej.</u>
+ <u xml:id="u-18.10" who="#PoselRozmuszczNatalia">W naszym województwie katowickim nastąpiła w ostatnich latach dalsza rozbudowa sieci placówek oświatowych oraz różnorodnych form zajęć pozalekcyjnych i pozaszkolnych. Większa jest też pomoc dla dzieci dojeżdżających i będących w trudnych warunkach materialnych. Wyraża się ona w postaci stypendiów, zapomóg doraźnych, bezpłatnego dożywiania oraz w dowożeniu uczniów do szkół zbiorczych.</u>
+ <u xml:id="u-18.11" who="#PoselRozmuszczNatalia">Do usprawnienia działalności oświatowo-wychowawczej w naszym województwie przyczyni się realizacja zadań inwestycyjnych w roku przyszłym. W szkolnictwie podstawowym nastąpi poprawa warunków nauczania m.in. dzięki oddaniu do użytku z inwestycji 119 izb lekcyjnych. Akcją przedszkolną obejmie się ok. 74,8 tys. dzieci, co stanowi wzrost o 120%. Do przedszkoli będzie uczęszczać 36% ogólnej liczby dzieci w wieku przedszkolnym.</u>
+ <u xml:id="u-18.12" who="#PoselRozmuszczNatalia">Z przedstawionej sytuacji w realizacji zadań oświaty i wychowania wynika, że występujące nadal niedociągnięcia i braki w działalności oświatowo-wychowawczej nie mogą zmieniać faktu, że nasze szkolnictwo osiągnęło dobre rezultaty w wielu dziedzinach. Zrobiono wiele. Równocześnie jednak wielkie zadania stoją nadal przed nami.</u>
+ <u xml:id="u-18.13" who="#PoselRozmuszczNatalia">Jesteśmy w przededniu wprowadzenia w życie koncepcji gminnej szkoły zbiorczej.</u>
+ <u xml:id="u-18.14" who="#PoselRozmuszczNatalia">Gminna szkoła zbiorcza będzie szkołą, która powinna: po pierwsze — stworzyć wszystkim dzieciom możliwość zdobycia pełnowartościowego wykształcenia podstawowego w wysoko zorganizowanej szkole. Jest to problem, który w głównej mierze należy rozpatrywać z punktu widzenia politechnizacji nauczania. Przewidywana na ten cel w planie kwota 200 mln zł powinna być w pełni wykorzystana. Sprawa dotyczy jednak nie tylko resortu oświaty. Od przemysłów wyrabiających pomoce naukowe oczekujemy zdecydowanego sprofilowania produkcji.</u>
+ <u xml:id="u-18.15" who="#PoselRozmuszczNatalia">Po drugie — zapewnić wysoki poziom nauczania i wychowania, uwzględniając uzdolnienia i zainteresowania uczniów, a uczniom opóźnionym w nauce umożliwić zdobywanie wykształcenia podstawowego z równoczesnym przysposobieniem do zawodu.</u>
+ <u xml:id="u-18.16" who="#PoselRozmuszczNatalia">Po trzecie — szkoła będzie musiała zapewnić opiekę wychowawczą dzieciom w wieku przedszkolnym w ciągu co najmniej jednego roku poprzedzającego naukę w szkole. Jest to problem szczególnie ważny dla wsi, bowiem w roku przyszłym liczba dzieci korzystających z przedszkoli wzrośnie o ponad 580 tys., w tym na wsi wzrost wyniesie około 10% przy ogólnej skali wzrostu w wysokości 6%.</u>
+ <u xml:id="u-18.17" who="#PoselRozmuszczNatalia">Wysoka Izbo! Urzeczywistnienie koncepcji gminnej szkoły zbiorczej wiąże się najściślej z zapewnieniem szkolnictwu podstawowemu na wsi zwiększonych środków na organizowanie pracy dydaktyczno-wychowawczej i opiekuńczej, na budowę, rozbudowę i modernizację obiektów szkolnych oraz na uzupełnienie i unowocześnienie wyposażenia szkół.</u>
+ <u xml:id="u-18.18" who="#PoselRozmuszczNatalia">Szczególne trudności przewiduje się w dziedzinie realizacji programu i nakładów inwestycyjnych. Zachodzi potrzeba skorygowania planów inwestycyjnych w kierunku preferowania budowy i rozbudowy obiektów szkolnych w tych miejscowościach, które będą siedzibą władz gminnych.</u>
+ <u xml:id="u-18.19" who="#PoselRozmuszczNatalia">Należy też podjąć pilne prace nad normatywami i dokumentacją powtarzalną gminnej szkoły zbiorczej w różnych wariantach modelowych. Należy przy tym brać pod uwagę zadanie upowszechnienia kształcenia na poziomie szkoły średniej. Tak więc plan rozwoju oświaty musi znajdować realne pokrycie w bazie szkolnej, kadrze nauczycielskiej, środkach komunikacji i nakładach finansowych.</u>
+ <u xml:id="u-18.20" who="#PoselRozmuszczNatalia">Z tych kilku wybranych problemów wynika, że szkoła powinna służyć skutecznie podnoszeniu poziomu kultury i wychowania obywatelskiego młodych pokoleń, otwierać szersze możliwości realizacji społecznych i osobistych aspiracji młodzieży i dorosłych.</u>
+ <u xml:id="u-18.21" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-19">
+ <u xml:id="u-19.0" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Głos ma poseł Bronisław Jurkiewicz.</u>
+ <u xml:id="u-19.1" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Przedstawiony Sejmowi PRL projekt planu społeczno-gospodarczego rozwoju kraju na rok 1973 w przekroju całej gospodarki narodowej w porównaniu do lat ubiegłych charakteryzuje się wysoką dynamiką rozwoju, wyższą od założeń przyjętych w 5-letnim planie na lata 1971 — 1975.</u>
+ <u xml:id="u-19.2" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">W świetle tych założeń pragnę skoncentrować uwagę Wysokiej Izby na problematyce budownictwa. W uchwałach VI Zjazdu partii postawiono przed tym działem gospodarki narodowej odpowiedzialne zadanie w zakresie przyspieszenia rozwoju gospodarczego kraju i zaspokojenia potrzeb społecznych.</u>
+ <u xml:id="u-19.3" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Pragnę podkreślić, że właśnie przed budownictwem na rok 1973 zostały nakreślone wysokie zadania, które w pełni są sprzężone z realizacją podstawowych celów polityki społeczno-gospodarczej. Zakładane na 1973 rok tempo wzrostu budownictwa w poważnym stopniu wyprzedza założenia przyjęte w planie 5-letnim. Świadczy o tym wysoki przyrost produkcji budowlano-montażowej w gospodarce uspołecznionej, która osiągnie wartość ponad 209 mld zł i wzrośnie w porównaniu do przewidywanego wykonania za rok 1972 o 22 mld zł, a w porównaniu do przypadających na rok 1973 założeń planu 5-letniego wzrośnie o ponad 15 mld zł.</u>
+ <u xml:id="u-19.4" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">W 1973 r., jak już wspomniano, zakłada się zrealizowanie obiektów o wartości kosztorysowej 184 mld zł, które dadzą przyrost roczny produkcji o wartości ponad 108 mld zł. O realności tych planów świadczy realizacja zadań roku bieżącego.</u>
+ <u xml:id="u-19.5" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Szczególnie wysokie zadania w roku 1973 będzie miał resort budownictwa i przemysłu materiałów budowlanych, w którym roboty budowlano-montażowe na rzecz planu inwestycyjnego wzrosną o ponad 17% w porównaniu do przewidywanego wykonania w roku bieżącym.</u>
+ <u xml:id="u-19.6" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Na podstawie dyskusji i oceny sejmowej Komisji Budownictwa i Gospodarki Komunalnej można stwierdzić, że projekt planu na rok 1973 w części dotyczącej budownictwa charakteryzuje się wysokim wzrostem robót z planu inwestycyjnego, jest planem trudnym i napiętym, a trudności występują w organizacjach wykonawczych i regionach, zwłaszcza w zakresie budownictwa przemysłowego. Realizacja założonych zadań na rok 1973 wymagać będzie podjęcia aktywnej działalności w dziedzinie modernizacji sił wytwórczych budownictwa, unowocześnienia jego organizacji pracy, techniki i technologii. Należy stwierdzić, że podjęto odpowiednie decyzje i zapewniono środki, szczególnie w zakresie:</u>
+ <u xml:id="u-19.7" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">— dalszego uprzemysłowienia i mechanizacji robót z uwzględnieniem małej mechanizacji przy robotach wykończeniowych, — dalszej rozbudowy zaplecza produkcyjnego budownictwa oraz zwiększenia potencjału sprzętowego i transportowego do niezbędnych potrzeb, — dalszego rozszerzania kooperacji i współpracy międzynarodowej oraz wykorzystania nowoczesnych rozwiązań licencyjnych.</u>
+ <u xml:id="u-19.8" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Należy jednocześnie podjąć zamierzenia organizacyjne szczególnie w kierunku wykorzystania istniejących jeszcze rezerw na odcinku dyscypliny pracy.</u>
+ <u xml:id="u-19.9" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Ponadto istnieje potrzeba koncentracji sił i środków przede wszystkim na wykonaniu kluczowych zadań dla gospodarki narodowej i regionów, w których występują szczególne trudności. Koncentracji potencjału sprzyjać powinna tendencja do komasacji przedsiębiorstw słabych, nie gwarantujących szybkiego wzrostu mocy produkcyjnych. Łączenie tych przedsiębiorstw w sprawne i mocne organizmy gospodarcze stworzy możliwości lepszego wykorzystania potencjału ludzkiego, jakim dysponuje budownictwo, a także powstaną warunki do dalszego wzrostu wydajności pracy.</u>
+ <u xml:id="u-19.10" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Jednym z podstawowych czynników decydujących o realizacji zadań budownictwa jest zapewnienie pełnego pokrycia potrzeb materiałowych zarówno pod względem ilościowym, jak i jakościowym. Z projektu planu wynika, że zapewnione jest zaopatrzenie w podstawowe rodzaje materiałów budowlanych na wykonanie zadań budownictwa oraz na zwiększone potrzeby rynku wewnętrznego.</u>
+ <u xml:id="u-19.11" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">W przemyśle materiałów budowlanych projekt planu na rok 1973 zakłada dalsze polepszenie wykorzystania potencjału produkcyjnego oraz oddanie do eksploatacji nowych przedsiębiorstw, w wyniku czego nastąpi wzrost sprzedaży z własnej produkcji i usług o 10,1% w porównaniu do przewidywanego wykonania roku bieżącego. Szczególnie wysoką dynamikę wzrostu założono w produkcji podstawowych asortymentów materiałów.</u>
+ <u xml:id="u-19.12" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Należy wziąć pod uwagę, że planowana produkcja materiałów budowlanych zabezpiecza potrzeby bez możliwości stworzenia rezerw bilansowych, co przy napiętym planie inwestycji i budownictwa stwarza niebezpieczeństwo spotęgowania napięć szczególnie w przekroju czasowym, uwzględniając niedomogi dystrybucji i transportu.</u>
+ <u xml:id="u-19.13" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Z tych względów podstawowe problemy przemysłu materiałów budowlanych w roku 1973, na które należy zwrócić szczególną uwagę — to terminowe przekazywanie nowych obiektów oraz terminowe dochodzenie do projektowanych zdolności produkcyjnych, to szybkie wdrożenie ulepszonych i nowoczesnych technologii produkcji oraz zapewnienie odpowiedniej ilości środków transportu do przewożenia materiałów budowlanych.</u>
+ <u xml:id="u-19.14" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Niezależnie od wysokich efektów przyjętych do planu na 1973 r. w zakresie zwiększenia produkcji materiałów budowlanych istnieje potrzeba opracowania szerokiego programu poprawy gospodarki materiałowej, co pozwoli na dalszy rozwój budownictwa.</u>
+ <u xml:id="u-19.15" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Wysoki Sejmie! Na szczególną uwagę w dziale budownictwa zasługuje założony w projekcie planu na 1973 r. program budownictwa mieszkaniowego. Założenia w tym zakresie są nie tylko przedmiotem oceny Wysokiej Izby, ale są również śledzone i oceniane przez społeczeństwo. Społeczne znaczenie tego problemu podkreślono szczególnie mocno przy omawianiu projektu uchwały o perspektywicznym programie mieszkaniowym na 6 posiedzeniu Sejmu bieżącej kadencji.</u>
+ <u xml:id="u-19.16" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Odnosząc wielkość zadań na 1973 r. w zakresie budownictwa mieszkaniowego do założeń przyjętych w planie 5-letnim, należy z zadowoleniem stwierdzić, że rok przyszły przyniesie na tym odcinku istotny postęp. Pragnę przypomnieć, a jednocześnie podkreślić, że według planu w 1973 r. będzie oddanych do użytku ok. 225 tys. izb mieszkalnych o łącznej powierzchni użytkowej 12,7 mln m^2^, co stanowi wzrost o 9,5%, a w porównaniu do zadań planu 5-letniego na 1973 r. nastąpi wzrost o 6%.</u>
+ <u xml:id="u-19.17" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Plan przewiduje również, że w 1973 r. zostaną przekazane do użytku lokale socjalno-usługowe o łącznej powierzchni 246 tys. m^2^.</u>
+ <u xml:id="u-19.18" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Przy rozważaniu problemu dalszego rozwoju budownictwa mieszkaniowego w małych miastach i osiedlach napotyka się zasadnicze trudności, które spowodowane są brakiem terenów uzbrojonych przy jednocześnie ograniczonej mocy produkcyjnej przedsiębiorstw instalacyjnych i inżynieryjnych, i terenowych przedsiębiorstw budowlano-montażowych.</u>
+ <u xml:id="u-19.19" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Niezależnie od konieczności szybkiego przyrostu potencjału produkcyjnego przedsiębiorstw instalacyjnych i inżynieryjnych, dla szybkiego zwiększenia liczby izb mieszkaniowych ze wszech miar słuszny jest kierunek działania zmierzający do stworzenia przemysłowej bazy budownictwa mieszkaniowego realizowanego przez fabryki domów i poligonowe wytwórnie wielkopłytowe. Szczególnie cenny w tym zakresie jest program budowy licencyjnych wytwórni wielkopłytowych typu przenośnego.</u>
+ <u xml:id="u-19.20" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Oceniając pozytywnie rzeczowe zadania na rok 1973 w zakresie budownictwa mieszkaniowego i socjalno-usługowego należy mieć stale na uwadze proces jego realizacji. Nie wolno również zapominać o przestrzeganiu dyscypliny inwestycyjnej i finansowej, zapewniającej efektywne wykorzystanie nakładów przeznaczonych na ten cel. Szczególną uwagę należy zwrócić na kształtowanie się poziomu przeciętnego kosztu jednego metra kwadratowego powierzchni mieszkaniowej, zwłaszcza w wypadkach zawyżania tych kosztów w wyniku uchybień ze strony przedsiębiorstw budowlanych i inwestorów.</u>
+ <u xml:id="u-19.21" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Wysoko należy również ocenić założone zmiany w zakresie jakości budownictwa. Szczególnie szeroki program w tym zakresie został założony przez resort budownictwa i przemysłu materiałów budowlanych.</u>
+ <u xml:id="u-19.22" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Do podstawowych zamierzeń w zakresie poprawy standardu budownictwa mieszkaniowego można zaliczyć zwiększenie normatywów powierzchniowych w projektowanych mieszkaniach w budynkach wielorodzinnych, poprawę układu funkcjonowania mieszkań przez wprowadzenie systemów uprzemysłowionych, jak OWT, W-70 i szczeciński, a także przez poprawienie jakości materiałów i wyrobów oraz rozszerzenie ich asortymentów, szczególnie w wyniku unowocześnienia pokryć dachowych, unowocześnienia instalacji z tworzyw sztucznych, wprowadzenia nowoczesnych grzejników, wprowadzenia w większym zakresie aluminium do budownictwa itp. Dobrze zbudowane, o odpowiednim standardzie, estetycznie urządzone i dobrze wyposażone osiedla mieszkaniowe w istotny sposób wpływać będą na samopoczucie i zadowolenie mieszkańców, a to z kolei procentować będzie w zwiększonej wydajności i lepszej jakości pracy.</u>
+ <u xml:id="u-19.23" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Projekt przedstawionego planu na rok 1973 w części dotyczącej budownictwa zakłada również dalszy, bardziej harmonijny rozwój poszczególnych regionów kraju. W województwie warszawskim zakłada się globalną wartość produkcji budowlano-montażowej w gospodarce uspołecznionej w wysokości około 11 mld zł., tj. o 15,7% więcej od przewidywanego wykonania w roku bieżącym. Wynika stąd, że tempo wzrostu budownictwa w województwie warszawskim będzie wyższe od przyjętego w całej gospodarce narodowej.</u>
+ <u xml:id="u-19.24" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">W okresie tym będą realizowane inwestycje o kluczowym znaczeniu dla gospodarki narodowej. W budownictwie mieszkaniowym uspołecznionym przewiduje się oddanie do użytku 325,7 tys. m^2^ powierzchni użytkowej mieszkań, tj. o ponad 4% więcej od przewidywanego wykonania roku bieżącego. Oznacza to również, że tempo wzrostu budownictwa mieszkaniowego w województwie warszawskim w roku 1973 będzie niższe od przeciętnego wzrostu budownictwa mieszkaniowego w skali całego kraju. Stosunkowo niski wzrost spowodowany jest brakiem dostatecznej wielkości infrastruktury technicznej. Stąd też poważna część nakładów inwestycyjnych przeznaczonych na gospodarkę komunalną — bo 68%, zostaje skierowana na uzbrojenie terenów pod nowe budownictwo, co stworzy większe możliwości rozwoju budownictwa mieszkaniowego w latach 1974 — 975.</u>
+ <u xml:id="u-19.25" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Należy jednak podkreślić, że zadania na lata 1971 — 1973 zostaną przekroczone o około 38 tys. m^2^ powierzchni użytkowej mieszkań. Aktualnie prowadzone są prace zmierzające do dalszego zwiększenia zadań w budownictwie mieszkaniowym.</u>
+ <u xml:id="u-19.26" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Reasumując, dynamika rozwoju budownictwa przyjęta w projekcie planu na rok 1973 zarówno w przekroju poszczególnych województw, jak i całego kraju oraz założone kierunki rozwojowe stanowią podstawę do stwierdzenia, że w tym dziale gospodarki narodowej nastąpi dalszy poważny postęp.</u>
+ <u xml:id="u-19.27" who="#komentarz">(Oklaski).</u>
+ <u xml:id="u-19.28" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Głos ma poseł Konstanty Łubieński.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-20">
+ <u xml:id="u-20.0" who="#PoselLubienskiKonstanty">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Najważniejszą cechą projektu planu na 1973 r. jest bardzo wysoka dynamika wzrostu wszystkich prawie wskaźników. Jest to zjawisko, które występuje także w roku bieżącym, tj. w roku 1972, a wystąpiło też w 1971 r. W rezultacie, w okresie 3 lat (1971 —1973) dochód narodowy wytworzony wzrośnie o około 27%, czyli o wyższy odsetek niż wzrósł w ostatnich 4 latach poprzedniej pięciolatki, tj. w okresie lat 1967— 1970.</u>
+ <u xml:id="u-20.1" who="#PoselLubienskiKonstanty">Jeśli plan na rok 1973 zostanie zrealizowany, to doświadczenia 3 lat (1971, 1972, 1973) pozwolą stwierdzić, że polityka, nazwijmy ją „obfitego pieniądza” w wypadku istniejących rezerw produkcyjnych jest znacznie lepszą polityką aniżeli polityka prowadzona w okresie lat 1960 —1970, którą chyba można by określić, jak to uczynił mój przedmówca poseł Komender — deflacyjną. Ale oczywiście w pewnym sensie deflacyjną. Należy bowiem uświadomić sobie, że zwiększone wypłaty pieniężne dla ludności były po prostu — „zakupami czynników produkcji” (siły roboczej robotników, techników, chłopów), miały więc na początku funkcję produkcyjną. A zatem te zwiększone wypłaty stały się przyczyną szybszego wzrostu gospodarczego. Wypłaty te mają oczywiście swoją funkcję dochodową, której realizacja możliwa jest poprzez dostarczenie odpowiedniej ilości dóbr i usług, są one skutkiem wzrostu gospodarczego. Trzeba jednak wziąć pod uwagę, że poza okresami głębokiego kryzysu, funkcja dochodowa wypłat dla ludności jest w większym lub mniejszym zakresie odraczana, natomiast funkcja produkcyjna tych wypłat, przy celowym zatrudnieniu czynników produkcji, a więc przy odpowiedniej strukturze produkcji, jest realizowana bezzwłocznie. W mechanizmie tym najważniejsze są dwie sprawy: po pierwsze — by wypłaty możliwie szybko dały produkcję rynkową, tzn., by były efektywnie wydane; po drugie — by realizacji dochodu, dokonywanej z zapasów lub z importu, towarzyszyło częściowe odroczenie konsumpcji. W ciągu ubiegłych dwu lat pierwszy warunek został spełniony dzięki temu, że zwiększone wypłaty pobudzały efektywną rynkową produkcję rolną, zwłaszcza hodowlaną, przyniosły dodatkową produkcję przemysłową na rynek, na eksport i na zaopatrzenie inwestycyjne, wreszcie przyspieszały roboty budowlano- montażowe, a więc proces inwestycyjny. Trzeba też dodać, że funkcję produkcyjną spełniła również część importu.</u>
+ <u xml:id="u-20.2" who="#PoselLubienskiKonstanty">Warunek drugi spełniono dzięki uruchomieniu towarowych rezerw krajowych i upłynnieniu avoirów zagranicznych, a także kredytowanemu importowi konsumpcyjnych towarów rynkowych i środków produkcji oraz dzięki odroczeniu realizacji dochodów, pochodzących ze zwiększonych wypłat dla ludności. Odroczenie to wyraziło się wzrostem zasobów pieniężnych ludności, przede wszystkim — wkładów oszczędnościowych, a także wzrostem zasobów gotówkowych.</u>
+ <u xml:id="u-20.3" who="#PoselLubienskiKonstanty">Ale trzeba tu dodać, że warunkiem procesu oszczędzania w sytuacji — jak to powiedziałem — obfitego pieniądza jest umocnienie nadziei na realne możliwości wykorzystania oszczędności w bliższej lub dalszej przyszłości. Dzięki spełnieniu tych warunków jest możliwe utrzymanie równowagi rynkowej w szerszym niż dotychczas zakresie przy dynamicznej polityce gospodarczej. Było to niemożliwe wówczas, kiedy dużemu obciążeniu inwestycjami, z powodu ich wysokości i struktury, nie towarzyszyło wykorzystanie innych czynników wzrostu.</u>
+ <u xml:id="u-20.4" who="#PoselLubienskiKonstanty">Polityka aktywności gospodarczej przy pomocy — „obfitego pieniądza” ma trzy fazy.</u>
+ <u xml:id="u-20.5" who="#PoselLubienskiKonstanty">Faza pierwsza, początkowa, jest najtrudniejsza, gdyż funkcja dochodowa zwiększonych wypłat może wyprzedzać ich funkcję produkcyjną. Na przykład, w bieżącym roku przychody ludności wzrosły o 14,1%, natomiast dostawy na zaopatrzenie rynku w cenach detalicznych — tylko o 9,6%. Jednakże faza ta zbliża się do szczęśliwego końca. Rok 1973 to początek drugiej fazy — polityki ekspansji, bo tak ją trzeba nazwać, w której utrzymanie równowagi rynkowej jest znacznie łatwiejsze, gdyż zwiększone w poprzednim okresie wypłaty dają już rosnące efekty produkcyjne. Oczywiście, wiąże się to także z korekturą struktury planu inwestycyjnego. Kierunek ten zapoczątkowany w roku 1971 będzie kontynuowany w planie na 1973 r. Świadczą o tym dotacje inwestycyjne na przemysł odzieżowy, ceramiczny, szklarski, paszowy i spożywczy, jak również wysokie wskaźniki wzrostu produkcji różnego rodzaju artykułów konsumpcyjnych.</u>
+ <u xml:id="u-20.6" who="#PoselLubienskiKonstanty">Sądzę, że w ostatnich dwu latach pięciolatki rozpoczniemy fazę trzecią, w której równowaga będzie mocniej ugruntowana.</u>
+ <u xml:id="u-20.7" who="#PoselLubienskiKonstanty">Wysoki Sejmie! Jak wynika z projektu planu na rok 1973 przemysły rynkowe dadzą znacznie zwiększoną produkcję w stosunku do roku bieżącego. Będzie to stanowić pokrycie dla zwiększonych wypłat dla ludności, a więc także dla zwiększonych płac. Dzięki temu można było zaplanować wzrost realnych płac na 1973 rok o 6,6%. Daje to w ciągu 3 lat (1971 — 1973) wzrost realnych płac o 19,2%, a więc więcej niż planowano w całym planie 5-letnim.</u>
+ <u xml:id="u-20.8" who="#PoselLubienskiKonstanty">Wysoki Sejmie! W — „Omówieniu głównych kierunków i proporcji społeczno-gospodarczego rozwoju kraju w 1973 roku” pisze się, że plan zawiera w sobie ryzyko. Powtórzył to w swoim expose wicepremier Jagielski. Uważam, a rzadko na tej trybunie byłem optymistą, że od strony równowagi finansowo-rynkowej ryzyka nie ma. Dwie podstawowe dla tej równowagi relacje: przychody ludności i dostawy towarów na rynek są w projekcie planu zrównoważone na poziomie 110,6%. Równowadze tej mogłyby tylko zagrozić jakieś gwałtowne wydarzenia, jak np. wielki nieurodzaj, co odbiłoby się, w moim pojęciu, dopiero w 1974 r., lub znaczne pogorszenie się terms of trade, czyli pogorszenie się relacji cen eksportowych i importowych. Byłoby jednak nieracjonalne planować sytuację katastroficzną. Natomiast ryzyko występuje po stronie organizacyjnej procesu inwestycyjnego — o czym wspominało wielu kolegów — który w szybkim tempie rozwinął się na dużą skalę.</u>
+ <u xml:id="u-20.9" who="#PoselLubienskiKonstanty">To szybkie tempo zwiększenia inwestycji może napotkać barierę organizacyjną już na etapie robót budowlanych i montażu maszyn, na etapie rozruchów i dochodzenia do zdolności produkcyjnych, formowania załóg w nowych obiektach itp. Gdyby trudności w opanowaniu organizacyjnym procesu inwestycyjnego ujawniły się w zahamowaniach produkcyjnych z nowych nakładów — wówczas równoważona ekspansja mogłaby być zagrożona.</u>
+ <u xml:id="u-20.10" who="#PoselLubienskiKonstanty">Wysoki Sejmie! Stwierdzając dotychczasowe osiągnięcia w aktywizowaniu ekstensywnych rezerw dzięki polityce — „obfitego pieniądza”, nie możemy jednak czekać aż owe ekstensywne rezerwy wyczerpią się zupełnie. Dlatego słusznie podejmuje się już obecnie wysiłki nad systematycznym wprowadzaniem do gospodarki takich elementów, które pozwolą zintensyfikować procesy gospodarcze, to znaczy zwiększyć wydajność wszystkich czynników w produkcji.</u>
+ <u xml:id="u-20.11" who="#PoselLubienskiKonstanty">W naszym planowaniu i statystyce od lat obserwuje się uważnie wydajność czynnika pracy. Równie pilnie musimy badać, czy uzyskujemy dostateczne efekty wykorzystując drugi czynnik produkcji, środki trwałe. Możliwe, że problem wskaźnika efektywności majątku trwałego, obrazujący intensywność gospodarowania czynnikiem kapitałowym nie może być jeszcze objęty planem. Natomiast wydaje mi się, że można było poddać go szczegółowszej analizie w dokumencie zwanym — „omówieniem”. Tymczasem podaje się tam tylko jeden raz, odnośnie do przemysłu chemicznego, że wskaźnik ten w 1973 r. ulegnie poprawie, to znaczy, że efektywność majątku trwałego wzrośnie. Od lat jednak powstają wątpliwości co do efektywności nowego majątku trwałego, a w związku z tym budzą się obawy, czy stać nas na coraz większy wysiłek inwestycyjny w stosunku do uzyskiwanych efektów.</u>
+ <u xml:id="u-20.12" who="#PoselLubienskiKonstanty">Wysoki Sejmie! Jeżeli polityka zapoczątkowana w ostatnich trzech latach będzie kontynuowana, powinna zahamować wzrost kapitałochłonności. Tym większy więc należy położyć nacisk na zmiany systemowe w naszej gospodarce. Opracowana przed rokiem przez komisję partyjno-rządową reforma systemu planowania i zarządzania powinna być zastosowana w praktyce znacznie śmielej i w szerszym zakresie niż dotychczas.</u>
+ <u xml:id="u-20.13" who="#PoselLubienskiKonstanty">Toteż trzeba z zadowoleniem przyjąć zapowiedź przejścia już w przyszłym roku — oby od 1 stycznia — kilkudziesięciu tzw. wielkich organizacji gospodarczych na zasady gospodarowania, zmuszające do zwiększenia intensywności i rokujące większą efektywność. Wydaje się jednak, że ten właśnie fakt przejścia naszej gospodarki na nowy system planowania i zarządzania, powinien być nie tylko skwitowany w — „omówieniu planu”, ale również, i przede wszystkim, powinien znaleźć odpowiedni wyraz w uchwale sejmowej o planie społeczno-gospodarczego rozwoju kraju.</u>
+ <u xml:id="u-20.14" who="#PoselLubienskiKonstanty">Wysoki Sejmie! Z problemów szczegółowych chciałbym zwrócić uwagę tylko na dwa — co nie znaczy, że nie dostrzegam innych — które już poruszyli, względnie, jak sądzę, poruszą koledzy posłowie.</u>
+ <u xml:id="u-20.15" who="#PoselLubienskiKonstanty">Nie poruszam również problemów politycznych, co do których Koło Poselskie — „Znak” niejednokrotnie zajmowało stanowisko z tej trybuny, wyrażając swoje zdecydowane poparcie dla programu Frontu Jedności Narodu. Nikt chyba nie zdziwi się, że poruszę problem o wyjątkowej randze — budownictwo mieszkaniowe, omawiane tak fachowo przez mojego przedmówcę. Cenna była dyskusja nad uchwałą o perspektywicznym planie budownictwa mieszkaniowego, tym niemniej, corocznie do tego problemu musimy powracać.</u>
+ <u xml:id="u-20.16" who="#PoselLubienskiKonstanty">Jak wiadomo, plan na okres 1971 — 1975 wyraża się liczbą 1 080 tys. mieszkań. W latach 1971 — 973 zbudujemy przypuszczalnie 615 tys. mieszkań. Czyli, aby wykonać pięciolatkę, należałoby w latach 1974 — 1975 budować średnio rocznie po 250 tys. mieszkań. Ten duży rozwój budownictwa mieszkaniowego, jak to już było podkreślane, nie zaspokoi potrzeb i deficyt samodzielnych mieszkań na koniec tej pięciolatki pozostanie nadal dotkliwy.</u>
+ <u xml:id="u-20.17" who="#PoselLubienskiKonstanty">W tej sytuacji przyrost produkcji przemysłu materiałów budowlanych planowany na rok przyszły w wysokości 6,5%, a więc poniżej średniej dla całego przemysłu, która wynosi 9,7%, trzeba uznać za niski. Należałoby zatem postulować, aby owe 25% (to jest bardzo dużo) wzrostu nakładów inwestycyjnych w tym przemyśle, planowanych na rok 1973, przyniosły większy rezultat produkcyjny.</u>
+ <u xml:id="u-20.18" who="#PoselLubienskiKonstanty">Drugi problem, to konieczność szybszego rozwoju handlu wewnętrznego. Wiadomo, jak gwałtownie wzrosła masa towarowa, niezależnie od braków jakościowych i asortymentowych. A przecież wszystko czynimy, cały plan jest na to nastawiony, aby wzrastała jeszcze dynamiczniej. W tym świetle handel pozostaje w tyle i może unicestwiać osiągnięcia produkcyjne.</u>
+ <u xml:id="u-20.19" who="#PoselLubienskiKonstanty">Nakłady inwestycyjne na handel wzrosły wprawdzie w 1972 roku o 22%, ale w 1973 roku spadają o 10% w stosunku do 1972 roku i udział ich w ogólnej kwocie inwestycji też ulega obniżce. Przeciętna płaca w handlu należy do jednej z najniższych, a dystrybucja ciągle budzi wiele zastrzeżeń. Wydaje się, że ta gałąź gospodarki wymaga poważnych reform.</u>
+ <u xml:id="u-20.20" who="#PoselLubienskiKonstanty">I wreszcie jeszcze jedna sprawa, a właściwie apel. Zwiększono znacznie nakłady na służbę zdrowia. Jeśli one mają być odpowiednio efektywne, to bezwzględną koniecznością jest skrócenie cyklu budowy szpitali.</u>
+ <u xml:id="u-20.21" who="#PoselLubienskiKonstanty">Wysoki Sejmie! Dalsza ekspansja społeczna i ekonomiczna jest warunkowana przede wszystkim dynamizmem wzrostu produkcji i właściwą jej strukturą. Pod tym względem jesteśmy na właściwej drodze. Dlatego Koło Poselskie — „Znak” głosować będzie za projektem planu i budżetu. Jednak utrzymanie tej słusznej tendencji może nastąpić przede wszystkim przy odpowiednim usprawnieniu systemu zarządzania i planowania. Jest to zadanie ważne i bardzo pilne.</u>
+ <u xml:id="u-20.22" who="#PoselLubienskiKonstanty">Będąc przy głosie, Obywatelu Marszałku, pozwolę sobie na jedną uwagę na marginesie naszej budżetowej dyskusji. Muszę krytycznie ustosunkować się do przedkładania Wysokiemu Sejmowi projektów ustaw w terminach, które nie pozwalają posłom na rzetelną pracę legislacyjną. Zdarza się, że zaledwie kilka dni dzieli termin przekazania przez Rząd projektów ustaw od postawienia ich na porządku dziennym posiedzenia plenarnego Sejmu w celu uchwalenia. Właśnie tak jest obecnie. Wymienię tylko projekty ustaw o podatku dochodowym i obrotowym. Nie podejmuję merytorycznej dyskusji nad tymi projektami o dużym znaczeniu nie tylko fiskalnym, lecz równie ogólnoekonomicznym, może przede wszystkim ogólnoekonomicznym. Jak sądzę bowiem, chodzi przede wszystkim o stymulowanie wzrostu produkcji drobnej wytwórczości tak ważnej dla równowagi rynkowej. W sprawach tych ustaw odbyło się jedno posiedzenie Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów, to było tak zwane pierwsze czytanie i to posiedzenie odbyło się po całodziennym posiedzeniu nad budżetem, mimo, że przecież ten problem jest tak bardzo ważny i skomplikowany.</u>
+ <u xml:id="u-20.23" who="#PoselLubienskiKonstanty">Ponadto posłowie, może poza posłem referentem, nie otrzymali rozporządzeń wykonawczych, mimo że oba projekty muszą być w pewnym stopniu projektami ramowymi. Wprawdzie art. 56 i 60 obowiązującego regulaminu przewidują skrócony tryb postępowania, lecz chyba uchwalając ten regulamin mieliśmy na myśli sytuację zupełnie wyjątkową. Czy rzeczywiście jest taka sytuacja w przypadku projektów ustaw o podatku dochodowym i obrotowym? Pozwalam sobie przypomnieć, że komisje sejmowe, o ile mają po temu czas, wnoszą do projektów ustaw wiele cennych poprawek, nie mówiąc już o projektach ustaw, które zostały zwrócone Rządowi do ponownego rozpatrzenia. W ostatnim czasie sytuację jeszcze zaostrzył fakt, że w obecnej sesji prace komisji musiały być skoncentrowane przede wszystkim na planie i budżecie.</u>
+ <u xml:id="u-20.24" who="#PoselLubienskiKonstanty">Uprzejmie proszę Prezydium Sejmu i Prezydium Rządu o rozpatrzenie tej sprawy i wyciągnięcie w przyszłości odpowiednich wniosków.</u>
+ <u xml:id="u-20.25" who="#komentarz">(Oklaski).</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-21">
+ <u xml:id="u-21.0" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Jako ostatni mówca przed przerwą głos zabierze posłanka Aleksandra Jarnecka.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-22">
+ <u xml:id="u-22.0" who="#PoselJarneckaAleksandra">Obywatelu Marszałku! Wysoka Izbo! Usprawnienie gospodarki materiałowej wybija się obecnie na czoło zadań gospodarczych. Musimy zdecydowanie obniżyć materiałochłonność naszej gospodarki. W 1971 r. łączne koszty materiałowe paliw i energii w gospodarce narodowej wyniosły 1 088 mld zł, zaś dochód narodowy osiągnął 854,5 mld zł. Wynika z tego, że na wytworzenie 1 zł dochodu narodowego wydatkowaliśmy materiały o wartości 1,27 zł.</u>
+ <u xml:id="u-22.1" who="#PoselJarneckaAleksandra">Oczekuje się, że przyspieszony rozwój gospodarczy przyniesie w 1975 r. dochód narodowy w wysokości co najmniej 1 200 mld zł. Utrzymanie materiałochłonności na obecnym poziomie oznaczałoby, że dla osiągnięcia w 1975 r. zaplanowanego dochodu narodowego trzeba by było ponieść nakłady materiałowe wartości ponad 1 520 mld zł. Taki wzrost zużycia materiałów postawiłby gospodarkę narodową przed niezwykle trudnymi problemami związanymi z zaopatrzeniem, transportem, magazynowaniem materiałów itp.</u>
+ <u xml:id="u-22.2" who="#PoselJarneckaAleksandra">Istotnym źródłem obniżki kosztów wytwarzania i wzrostu społecznej wydajności pracy jest oszczędne gospodarowanie surowcami, materiałami, paliwami i energią. Wyzwolenie i zagospodarowanie rezerw, jakie tkwią w gospodarce materiałowej, w znacznym stopniu zależą od sprawnego funkcjonowania przedsiębiorstw. Usprawnienia organizacyjne w gospodarowaniu materiałami mogą i powinny pozwolić na osiągnięcie znacznych efektów przy stosunkowo niskich nakładach. W wielu przedsiębiorstwach jest to aktualnie jedno z ważniejszych źródeł bezinwestycyjnego wzrostu produkcji i poprawy wyników ekonomicznych. Potrzebne jest w tym celu kompleksowe działanie obejmujące m.in.:</u>
+ <u xml:id="u-22.3" who="#PoselJarneckaAleksandra">1) zmiany w strukturze produkcji i zużycia materiałów;</u>
+ <u xml:id="u-22.4" who="#PoselJarneckaAleksandra">2) usprawnienia systemu zaopatrzenia i obrotu materiałowego;</u>
+ <u xml:id="u-22.5" who="#PoselJarneckaAleksandra">3) doskonalenie warunków ekonomicznych i organizacji produkcji.</u>
+ <u xml:id="u-22.6" who="#PoselJarneckaAleksandra">Zmiany w systemie zarządzania i planowania, usprawnienia organizacyjne wprowadzone w 1971 r. oraz podjęte w wyniku prac komisji partyjno-rządowej dla unowocześnienia systemu funkcjonowania gospodarki i państwa stwarzają bardziej sprzyjające warunki doskonalenia gospodarki materiałowej. Prace Państwowej Rady Gospodarki Materiałowej, wprowadzające nowe usprawnienia, jak skrócenie cykli zamówieniowo-dostawczych, uruchomienie wojewódzkich central wielobranżowych oraz inne udoskonalenia zmierzające do zwiększenia efektywności wykorzystania materiałów i surowców — przyniosą dodatkowe efekty gospodarcze. Niemniej jednak w dalszym ciągu konieczne jest bardziej intensywne opracowywanie i wdrażanie do produkcji nowych rodzajów i gatunków materiałów o korzystnych wskaźnikach użytkowych i wytrzymałościowych.</u>
+ <u xml:id="u-22.7" who="#PoselJarneckaAleksandra">Wprowadzanie ekonomicznego doboru materiału przy projektowaniu powinno następować już od dziś, chociaż efekty oszczędności materiałowej, wynikłe z tego rozwiązania, przyniosą rezultaty w okresie późniejszym.</u>
+ <u xml:id="u-22.8" who="#PoselJarneckaAleksandra">Zwiększenie stopnia wykorzystania materiałów w procesie produkcji zezwala na natychmiastowe wyzwolenie rezerw materiałowych. Częstokroć stopień wykorzystania materiałów zależy od rodzaju stosowanej technologii, obróbki poszczególnych części i elementów określonego wyrobu. Na rodzaj obróbki wpływ mają nie tylko posiadane maszyny i urządzenia, lecz i takie czynniki, jak: technologia konstrukcji, rodzaj stosowanych materiałów, rodzaj produkcji itp.</u>
+ <u xml:id="u-22.9" who="#PoselJarneckaAleksandra">Bardzo ważnym elementem przy wykorzystaniu materiału jest dobra i skuteczna praca służby technologicznej. W zakładach produkcyjnych proporcja liczby pracowników konstrukcyjnych, do technologicznych jest niekorzystna, nie zapewnia dokładnej analizy potrzeb i skutków gospodarki materiałowej. Proporcja ta powinna być poprawiona na korzyść pracowników technologicznych.</u>
+ <u xml:id="u-22.10" who="#PoselJarneckaAleksandra">Biura projektowe i konstrukcyjne powinny w większym stopniu korzystać z pomocy technologów przy pracy nad nowymi opracowaniami, w celu poprawy technologiczności wyrobu, dla ujęć konstrukcyjnych zapewniających jak najbardziej korzystne warunki wykorzystania materiałów.</u>
+ <u xml:id="u-22.11" who="#PoselJarneckaAleksandra">Dokonując oceny materiałochłonności wyrobu z punktu widzenia czynnika technologicznego można stwierdzić, że częstokroć związana jest ona z etapem konstrukcyjnego przygotowania produkcji. Konstrukcja wyrobu lub poszczególnych jego części niejednokrotnie przesądza o rodzaju stosowanej obróbki. Potrzebne jest zapewnienie dobrej współpracy służb konstrukcyjno-technologicznego przygotowania produkcji.</u>
+ <u xml:id="u-22.12" who="#PoselJarneckaAleksandra">W praktyce przedmiotem analizy może być wiele różnych wariantów doboru materiałów wyjściowych, a zależy to od:</u>
+ <u xml:id="u-22.13" who="#PoselJarneckaAleksandra">—skali produkcji i jej seryjności, —zdolności produkcyjnych, — dostępności materiałów o określonym kształcie i formach zewnętrznych.</u>
+ <u xml:id="u-22.14" who="#PoselJarneckaAleksandra">Wybór odpowiedniego rozwiązania powinien być zweryfikowany za pomocą rachunku opłacalności, uwzględniając najlepsze wykorzystanie materiału w warunkach danego zakładu. Normy zużycia służą ustaleniu metod i sposobów obniżenia materiałochłonności oraz wytyczeniu kierunków uzyskania oszczędności materiałowych, optymalnych z ekonomicznego punktu widzenia.</u>
+ <u xml:id="u-22.15" who="#PoselJarneckaAleksandra">W normach zużycia znajdują swoje odbicie czynniki konstrukcyjne wyrobu, jak również czynniki technologiczno-organizacyjne. Normy te umożliwiają wskazanie potencjalnych rezerw w zakresie obniżki kosztów materiałowych oraz określenie najefektywniejszych sposobów wykorzystania tych rezerw. Niemniej jednak, źródło dające realne możliwości wzrostu wykorzystania materiałów tkwi w samym procesie produkcji. Załogi wykonujące produkcję mogą wpływać na powiększenie lub zmniejszenie norm zużycia materiałowego w zależności od osobistego zainteresowania pracownika. Stworzenie takich warunków, które wpływałyby na obniżenie materiałochłonności mogłoby być dodatnim efektem ekonomicznym. Bardzo ważne jest, aby ustalony miernik dla oceny zużycia materiałowego wpływał na faktyczne zmniejszenie zużycia. Stąd konieczność, aby zachęty materialne wpływały na obniżenie norm zużycia materiałowego.</u>
+ <u xml:id="u-22.16" who="#PoselJarneckaAleksandra">Przypuśćmy, że miernikiem oszczędności materiałowej będzie zwrot ilościowy materiału pełnowartościowego. Zainteresowanie załogi może iść w dwóch kierunkach:</u>
+ <u xml:id="u-22.17" who="#PoselJarneckaAleksandra">1) jak najlepszego wykorzystania materiału;</u>
+ <u xml:id="u-22.18" who="#PoselJarneckaAleksandra">2)polepszenia gospodarności materiałowej.</u>
+ <u xml:id="u-22.19" who="#PoselJarneckaAleksandra">Ale może także wpływać na:</u>
+ <u xml:id="u-22.20" who="#PoselJarneckaAleksandra">— powiększenie norm zużycia, które w tym wypadku musiałyby być punktem odniesienia dla uzyskania efektu ilościowego, — pogorszenie jakości wyrobu z uwagi na nieprzestrzeganie reżimu technologiczno-konstrukcyjnego.</u>
+ <u xml:id="u-22.21" who="#PoselJarneckaAleksandra">Przy ustalaniu efektu gospodarności materiałowej może być brana pod uwagę odwrotność przedłożonej tezy, a więc wielkość strat materiałowych, czyli zwrot materiałów odpadowych, zepsutych, nie nadających się do wykorzystania w jednostce produkcji.</u>
+ <u xml:id="u-22.22" who="#PoselJarneckaAleksandra">W założeniu tym można uwzględnić także ilość zużytego materiału w wyniku braków produkcyjnych, obciążających bezpośrednio produkującego. Albowiem straty materiałowe spowodowane brakami produkcyjnymi przekraczają rocznie 8 mld zł, co ma też w pewnym sensie wpływ na zmniejszenie dochodu narodowego. Zachęta materialna byłaby w takim przypadku odwrotnie proporcjonalna do zwrotu nie wykorzystanych materiałów — a więc im mniejszy zwrot tym większa premia.</u>
+ <u xml:id="u-22.23" who="#PoselJarneckaAleksandra">Uwzględniając ten czynnik jako formę zachęty materialnej spodziewać się można lepszego wykorzystania materiału, lepszej dbałości o powierzony materiał, chociaż w założeniu tym mogą się kryć pewne niebezpieczeństwa. Można byłoby na tej zasadzie zorganizować współzawodnictwo międzybrygadowe np. — „o tytuł najlepszego gospodarza”. Ocena współzawodnictwa międzybrygadowego jest łatwiejsza, ponieważ uwzględnia jednakowe możliwości i warunki pracy przy oszczędzaniu materiałowym. Podobne współzawodnictwo można byłoby wprowadzić w zakładach produkcyjnych o zbliżonej specyfice produkcji.</u>
+ <u xml:id="u-22.24" who="#PoselJarneckaAleksandra">Warto podjąć każdą formę pracy prowadzącą do zwiększenia faktycznego wykorzystania materiału, albowiem bariera materiałowa odgradza nas od zwiększenia poszukiwanej produkcji rynkowej, eksportowej i zaopatrzeniowej.</u>
+ <u xml:id="u-22.25" who="#PoselJarneckaAleksandra">Charakterystyczną wielkością określającą wykorzystanie materiału jest wskaźnik wykorzystania materiałowego. Ujmuje on proporcję ilościową wyrobu gotowego do ilości pobranego materiału. Przy analizie zużycia materiałów hutniczych wskaźnik wykorzystania materiałów kształtuje się w różnych procentach w zależności od rodzaju asortymentu i tak — wykorzystanie rur wynosi około 85%, natomiast blach grubych — około 60%.</u>
+ <u xml:id="u-22.26" who="#PoselJarneckaAleksandra">Wyniki badań potwierdzają, że w wykorzystaniu surowców i materiałów istnieją rezerwy. Wykorzystanie tych rezerw jest dla naszej gospodarki bardzo ważne. Warunkiem powodzenia różnych form pracy mających związek z gospodarką materiałową jest wytworzenie wokół tej sprawy nowego dobrego klimatu. Potrzebne jest dokładne wyjaśnienie powiązania wyników oszczędzania materiałowego z jego wpływem na wielkość funduszu zakładowego, efektywność pracy zakładu produkcyjnego, na podniesienie płacy realnej, na wzrost dochodu narodowego. Przejawy marnotrawstwa materiałów, nieodpowiedniej gospodarki materiałowej powinno poddać się szczegółowej analizie i ustalić przyczyny zaistniałego faktu. W odczuciu załogi konieczne jest wyrobienie odpowiedzialności osobistej i zbiorowej za gospodarkę materiałową.</u>
+ <u xml:id="u-22.27" who="#PoselJarneckaAleksandra">Ściśle związanym z materiałochłonnością zagadnieniem, lecz nieco odmiennym tematem jest problem zapasów. Gospodarka materiałowa prowadzi do nadmiernego gromadzenia zapasów. Nadmierne zapasy mają z kolei istotne znaczenie zarówno dla ogólnej efektywności gospodarowania, a równocześnie dla prawidłowej gospodarki materiałowej. Zapasy przechowywane w ciągu kilku lat w sposób naturalny tracą swą wartość. Przy tym zgromadzenie wielkich zapasów w niektórych jednostkach gospodarczych utrudnia wykonanie zadań produkcyjnych oraz zmniejsza możliwości inwestycyjne innych jednostek gospodarczych.</u>
+ <u xml:id="u-22.28" who="#PoselJarneckaAleksandra">W końcu 1971 r. wartość zapasów w przedsiębiorstwach uspołecznionych przekroczyła 600 mld zł. Ta olbrzymia kwota wskazuje, jak duża część majątku narodowego tkwi w zapasach i jakie korzyści może przynieść nawet niewielka poprawa gospodarności.</u>
+ <u xml:id="u-22.29" who="#PoselJarneckaAleksandra">Poprawa gospodarki zapasami jest zagadnieniem złożonym, wymaga przedsięwzięć zarówno na szczeblu sztabowym gospodarki, jak i w ogniwach obrotu materiałowego oraz w samych przedsiębiorstwach produkcyjnych.</u>
+ <u xml:id="u-22.30" who="#PoselJarneckaAleksandra">Ciągła analiza i bilansowanie potrzeb materiałowych wynikłych z zadań produkcyjnych ze stanem materiałów w magazynie, korygowanie zamówień z uwzględnieniem stanu magazynowego poszczególnych asortymentów, sygnalizowanie w czasie o materiałach zbędnych, przeznaczonych do upłynnienia, pomoc jednostek koordynujących obrót materiałowy w pozbywaniu się zapasów zbędnych dają szanse lepszej gospodarności materiałowej. Dla przekroczenia zadań planowych roku 1973, dla polepszenia wyników ekonomicznych gospodarności trzeba jak najszybciej wyzwolić rezerwy tkwiące w gospodarce materiałowej. Każdy milion złotych zaoszczędzony na wydatkach materiałowych może poprawić naszą sytuację gospodarczą, pomóc w realizacji świadczeń socjalnych, przyspieszyć wzrost płacy realnej, przyczynić się do wykonania nowych zadań inwestycyjnych.</u>
+ <u xml:id="u-22.31" who="#PoselJarneckaAleksandra">Troska o oszczędne gospodarowanie materiałami w zakładzie produkcyjnym, na placu budowy, w każdej jednostce gospodarczej, w każdym miejscu pracy — cechować powinna każdego obywatela naszej socjalistycznej ojczyzny.</u>
+ <u xml:id="u-22.32" who="#komentarz">(Oklaski).</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-23">
+ <u xml:id="u-23.0" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Proszę Posła Sekretarza Bogdana Waligórskiego o odczytanie komunikatu.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-24">
+ <u xml:id="u-24.0" who="#SekretarzposelBogdanWaligorski">Bezpośrednio po zarządzeniu przerwy obiadowej w obradach Sejmu odbędą się posiedzenia następujących komisji:</u>
+ <u xml:id="u-24.1" who="#SekretarzposelBogdanWaligorski">1) Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego — w sali nr 70, Dom Poselski, 2)Obrony Narodowej — w sali nr 101, 3) Oświaty i Wychowania — w sali nr 72, Dom Poselski, 4) Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów — w sali kolumnowej, 5) Przemysłu Lekkiego — w sali nr 67, Dom Poselski.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-25">
+ <u xml:id="u-25.0" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Zarządzam przerwę obiadową do godz. 16.</u>
+ <u xml:id="u-25.1" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu od godz. 14 min. 40 do godz. 16 min. 05)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-26">
+ <u xml:id="u-26.0" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Wznawiam posiedzenie. Głos ma poseł Henryk Korotyński.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-27">
+ <u xml:id="u-27.0" who="#PoselKorotynskiHenryk">Obywatelko Marszałku! Wysoka Izbo! Wkrótce miną dwa lata polityki pogrudniowej, podjętej przez nowe kierownictwo partii, polityki, która znalazła rosnące z miesiąca na miesiąc — autentyczne i czynne — poparcie społeczeństwa. Gdyby wówczas, u progu przemian, ktoś powróżył, że po dwóch latach będziemy na tej sali dyskutować nad tak śmiałym i realnym zarazem planem społeczno-gospodarczego rozwoju kraju; gdyby wówczas ktoś zapowiadał, że zamierzamy osiągnąć wzrost płac realnych w ciągu trzech lat o ponad 19% — przy jednoczesnej wysokiej dynamice nakładów inwestycyjnych, pełnym zatrudnieniu i utrzymaniu równowagi rynkowej — to wówczas takie zapowiedzi uznano by niechybnie za optymizm bez pokrycia albo chciejstwo, które nie trzyma się ziemi.</u>
+ <u xml:id="u-27.1" who="#PoselKorotynskiHenryk">A oto doskonałe wyniki lat 1971 — 1972 są już rzeczywistością, przedstawiony zaś przez Rząd program dalszego, nieprzerwanego, dynamicznego rozwoju kraju przyjmujemy jako prawidłowy i możliwy do wykonania.</u>
+ <u xml:id="u-27.2" who="#PoselKorotynskiHenryk">A przecież niech mi wolno będzie uznać za najcenniejsze osiągnięcie dwulecia nie ten wybitny postęp w gospodarowaniu i w warunkach życia. W okresie tak krótkim dokonała się także przemiana w stanie ducha społeczeństwa: wydobyliśmy się z gęstniejącej z roku na rok atmosfery inercji i — „ogólnej niemożności”, a program pomyślany z oddechem i realizowany z twardą energią, ale pospołu — przez władzę i przez obywateli, przywraca ambitnemu narodowi wiarę we własne siły.</u>
+ <u xml:id="u-27.3" who="#PoselKorotynskiHenryk">Gdy dawne samoizolowanie się za murami zastąpił otwarty dialog władzy ze społeczeństwem, gdy minimalizm celów wyparty został przez stawianie zadań trudnych, ale konkretnych i bliskich człowiekowi pracy okazało się, że stać nas na wiele więcej, że potrafimy, że możemy.</u>
+ <u xml:id="u-27.4" who="#PoselKorotynskiHenryk">I chodzi tu zarówno o stopniowe załatwianie pilnych spraw bieżących: poprawę warunków socjalnych, budowę tras komunikacyjnych czy lepsze zaopatrzenie rynku, jak również o szerokie, perspektywiczne cele na lata przyszłe — zbudowanie tej drugiej Polski o podwojonych zasobach mieszkaniowych, gruntownie zmodernizowanym przemyśle i systemie oświaty na miarę idących nowych czasów. Jak nie pobudza aktywności człowieka ciągłe mówienie mu, że pracuje dla jasnej przyszłości, tak nie wystarczą obywatelowi myślącemu kategoriami państwa same tylko doraźne zadania i cele. Razem dopiero konkretne rezultaty dzisiaj i ambitne perspektywy na lata przyszłe wyzwalają w społeczeństwie nowe siły i możliwości. Taką politykę nasza partia, Rząd i Front Jedności Narodu prowadzą.</u>
+ <u xml:id="u-27.5" who="#PoselKorotynskiHenryk">Sądzę, że w bilansie środków niezbędnych dla wykonania planu na rok 1973 te pozytywne czynniki z dziedziny psychologii społecznej liczą się wysoko.</u>
+ <u xml:id="u-27.6" who="#PoselKorotynskiHenryk">Są więc podstawy, aby z optymizmem patrzeć na czekające kraj trudne zadania roku 1973. Z optymizmem — to nie znaczy z tanim optymizmem, który zasłania realną rzeczywistość. Moi przedmówcy wskazywali już trudności i napięcia, z którymi musimy się liczyć, gdy stawiamy przed sobą jednocześnie dwa cele: dalszy wydatny wzrost realnych płac i dochodów ludności oraz wysoki, niespotykany dotychczas w naszej gospodarce wysiłek inwestycyjny. Jednym z warunków — trudnych, ale niezbędnych — będzie doskonalenie organizacji produkcji i zarządzania oraz przestrzeganie dyscypliny pracy, dyscypliny społecznej w ogóle, a jak wiemy, w obu tych dziedzinach nie jesteśmy mocarstwem — wiele tu do zrobienia i wiele przeszkód na drodze.</u>
+ <u xml:id="u-27.7" who="#PoselKorotynskiHenryk">Generalnie rzecz ujmując, byłoby upiększaniem rzeczywistości — a nie jeden z nas, i tu biję się we własne piersi, ma zbyt dużą ku temu skłonność — byłoby więc mylącym upiększaniem życia, gdyby się dostrzegało tylko dynamizujące, pozytywne zjawiska.</u>
+ <u xml:id="u-27.8" who="#PoselKorotynskiHenryk">Weźmy na przykład pod uwagę, ze wspomnianej już dziedziny psychologii społecznej, tzw. stosunki międzyludzkie.</u>
+ <u xml:id="u-27.9" who="#PoselKorotynskiHenryk">Jak każdy poseł, mam własne pole obserwacji, a także otrzymuję sporo listów od wyborców. Mnożą się niepokojąco skargi na złe stosunki w zakładach pracy, zwłaszcza między grupą kierowniczą a pracownikami. „Może Pan ze swojego wysokiego stołka tego nie widzi, ale my, szeregowi pracownicy, odczuwamy na codzień, jak odnoszą się niektórzy szefowie do tych ludzi z załogi, którzy widząc nieporządki i marnotrawstwo w zakładzie wystąpią z krytyką albo okażą niezadowolenie z powodu niesprawiedliwej decyzji. Takiego śmiałka szefowie skutecznie oduczą wtrącania się w nie swoje sprawy. Albo będzie siedział cicho, albo odejdzie” — tak pisze do mnie obywatelka, którą znam z prawdomówności i społecznej postawy.</u>
+ <u xml:id="u-27.10" who="#PoselKorotynskiHenryk">Ale cóż poszczególne listy! Sięgnijmy do solidnie przeprowadzonej ankiety — „Życia Warszawy” pt. — „Pracownik — pracownikowi — człowiekiem”. Przyniosła ta ankieta obfity materiał, który jeśli nie daje w pełni reprezentatywnego obrazu, jest przecież sygnałem zasługującym na baczną uwagę.</u>
+ <u xml:id="u-27.11" who="#PoselKorotynskiHenryk">Oceniając na łamach — „Życia Warszawy” wyniki tej ankiety, socjolog doc. dr Jan Strzelecki tak określa jej uczestników. — „Są to ludzie chętni do dobrej roboty, troszczący się o zbiorowe sprawy, oceniający niezmiernie wysoko funkcję kierowniczej pracy, sprawnej i sprawiedliwej. Ale nie widzą jej zbyt często wokół siebie”.</u>
+ <u xml:id="u-27.12" who="#PoselKorotynskiHenryk">I dalej doc. Strzelecki cytuje typowe w tej ankiecie wypowiedzi trzech robotników i dwóch inteligentów.</u>
+ <u xml:id="u-27.13" who="#PoselKorotynskiHenryk">Fragment jednej z tych wypowiedzi, głos robotnicy, przytoczę: — „Łatwiej usunąć lub wykończyć nerwowo uczciwego pracownika, niż zmienić tych, którzy winni są bałaganu i za ten bałagan powinni odpowiadać (...). Dlaczego tak jest, że na inspekcję czy kontrolę przyjeżdżają starzy znajomi zwierzchników, jaka to może być kontrola? (...) Jaki to przykład dla młodych? (...)” Na podstawie całości badanego materiału socjolog określa wytworzoną w pewnej liczbie naszych przedsiębiorstw i instytucji swoistą strukturę mikrowładzy, którą charakteryzuje samowładność kierowników, tworzenie się klik i — jak pisze — — „szybkostrzelna bateria szykan i premii, mająca za zadanie odstraszenie tych, którym nie znudziło się jeszcze myślenie o dobrej robocie, i nagradzanie tych, na których poklask i współpracę kierownik zawsze może liczyć”.</u>
+ <u xml:id="u-27.14" who="#PoselKorotynskiHenryk">Chociaż tylko w części naszych przedsiębiorstw i instytucji istnieją takie zjawiska, trzeba stwierdzić, że destrukcyjnie działają one na ludzką prawość, na tak nam potrzebne obywatelskie poczucie współuczestnictwa — i w sumie na wydajną i dobrą robotę. A nie ta jedna ankieta sygnalizuje o zjawisku tu omawianym.</u>
+ <u xml:id="u-27.15" who="#PoselKorotynskiHenryk">Badania, przeprowadzone przez Akademię Górniczo-Hutniczą w krakowskich zakładach pracy na temat humanizacji stosunków społecznych (pisała o tym — „Trybuna Ludu”), stwierdzają wprawdzie poprawę w kształtowaniu prawidłowych stosunków międzyludzkich, ale wskazują także na równie autokratyczne, co nieudolne zarządzanie. Krytyka dotyczy także niektórych pracowników o długoletnim stażu, którzy zamiast udzielać pomocy młodym, dążą do wykazania ich nieprzydatności.</u>
+ <u xml:id="u-27.16" who="#PoselKorotynskiHenryk">Oto całe pokłady rezerw innego rodzaju niż materiałowe, czy technologiczne — rezerw społeczno-moralnych, których uruchomienie przez poprawę stosunków między ludźmi, przez uczciwość — ogromnie pomóc nam może, aby Polska rosła w siłę, a ludziom żyło się lepiej.</u>
+ <u xml:id="u-27.17" who="#PoselKorotynskiHenryk">I tutaj pochopne uogólnienia byłyby zniekształceniem prawdziwego obrazu. Daleki jestem od takich uogólnień. Wiemy, jak w procesie industrializacji Polski wyrosła fachowa i ofiarna kadra inżynieryjno-techniczna, kadra kierowników socjalistycznych przedsiębiorstw i wielkich budowli. Ich trudowi i wiedzy, a także umiejętności współżycia i współdziałania z kolektywem zawdzięczamy w wielkiej mierze osiągnięty w naszej gospodarce postęp. Oni pchają Polskę w górę — tamci z rodu kacyków ciągną ją w dół.</u>
+ <u xml:id="u-27.18" who="#PoselKorotynskiHenryk">Wysoka Izbo! Wprowadzenie w życie socjalistycznych zasad ustrojowych usunęło z naszej rzeczywistości klasowe źródła krzywdy i niesprawiedliwości, stworzyło warunki równego startu dla wszystkich, powszechną możliwość kształcenia się, pracy i awansu wedle uzdolnień i przydatności społecznej, a nie pochodzenia czy pieniądza. Nie łudzimy się jednak, że raz uruchomione motory socjalizmu działają i działać będą same automatycznie. Sprawdzona w doświadczeniu prawda mówi, że przeobrażanie świadomości ludzkiej, kształtowanej w ciągu tylu wieków i pokoleń, trwa dłużej i idzie oporniej niż zmiany w świecie materialnym.</u>
+ <u xml:id="u-27.19" who="#PoselKorotynskiHenryk">Naturalnie, ja nie odkrywam tu żadnych nowych lądów. Nasza partia w pełni docenia ogromne znaczenie kręgu tych spraw. Narada centralnego aktywu partyjnego w czerwcu roku bieżącego poświęcona była w znacznej mierze zadaniom pracy ideowo-wychowawczej. VII Plenum Komitetu Centralnego, który po raz pierwszy przedmiotem swoich obrad uczynił sprawy młodzieży, przeniknięte było ideałami humanizmu socjalistycznego, w którym zespalają się w jedno ideologia, ekonomia, polityka.</u>
+ <u xml:id="u-27.20" who="#PoselKorotynskiHenryk">Obywatele Posłowie! Juliusz Słowacki wierzył, że jego poezja ma taką siłę, która przemieniać będzie — „zjadaczy chleba w aniołów” Zachowując głęboki szacunek dla wielkiej poezji narodowej, ale także znając prawa rządzące życiem społecznym i warunki, które kształtują ludzi, nie wierzymy w tak cudowną moc poezji. Wybieramy wszechstronną działalność ekonomiczną, ideową, wychowawczą, w której literatura i sztuka są sojusznikami niezastąpionymi. Taką działalność, w której i my, posłowie, mamy szerokie pole działania.</u>
+ <u xml:id="u-27.21" who="#komentarz">(Oklaski).</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-28">
+ <u xml:id="u-28.0" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Głos ma poseł Józef Wojtala.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-29">
+ <u xml:id="u-29.0" who="#PoselWojtalaJozef">Obywatelko Marszałku! Wysoki Sejmie! Przedstawiony pod obrady Sejmu projekt planu społeczno-gospodarczego rozwoju kraju na rok 1973 zakłada, że dochody pieniężne ludności wyniosą około 787 mld zł, co oznacza wzrost o 10,6% w porównaniu z 1972 r.</u>
+ <u xml:id="u-29.1" who="#PoselWojtalaJozef">Założony w planie znaczny wzrost siły nabywczej ludności wymaga wysokiej podaży towarów rynkowych i rozwoju różnych dziedzin działalności usługowej w celu zabezpieczenia równowagi rynkowej. Jest to jedno z kluczowych zadań planu. Równowagę rynkową zapewnia przede wszystkim wzrost dostaw towarów.</u>
+ <u xml:id="u-29.2" who="#PoselWojtalaJozef">Chciałbym zatrzymać uwagę Wysokiej Izby na drugim czynniku równowagi rynkowej, a mianowicie na usługach, których rozwój zaplanowany jest z dużą dynamiką.</u>
+ <u xml:id="u-29.3" who="#PoselWojtalaJozef">Wartość odpłatnych usług dla ludności, ustalona na 1973 rok dla gospodarki uspołecznionej i nie uspołecznionej, koordynowanej i nadzorowanej przez Ministerstwo Handlu Wewnętrznego i Usług, a więc przede wszystkim przedsiębiorstw państwowych, spółdzielczości pracy i rzemiosła — łącznie z zadaniami dodatkowymi — planowana jest w wysokości 29 580 mln zł, wobec przewidywanego wykonania 25 816 mln zł w roku 1972, co stanowi wzrost o 14,6% w stosunku do roku 1972. Realizacja tego zadania pozwoli na wyeliminowanie opóźnień w rozwoju usług dla ludności, powstałych na przestrzeni pierwszych dwóch lat bieżącego planu 5-letniego, a jednocześnie poprzez osiągnięcie średniorocznego tempa wzrostu wynikającego z założeń planu 5-letniego — pozwoli zabezpieczyć podstawy do dalszego przyspieszenia rozwoju usług w latach 1974 —1975, tak by łącznie zadania planu 5-letniego mogły być przekroczone o 20 — 5%.</u>
+ <u xml:id="u-29.4" who="#PoselWojtalaJozef">Tak poważny wzrost w dziedzinie usług jest niezbędny. Usługi mają istotny wpływ na kształtowanie poziomu życia ludności, na równoważenie bilansu siły roboczej, utrzymanie i umocnienie równowagi rynkowej, na zaspokajanie bezpośrednich potrzeb ludzi pracy, stając się jednocześnie — w miarę wzrostu realnych dochodów ludności i wzrostu postępu technicznego — ważnym czynnikiem zmieniającym strukturę spożycia.</u>
+ <u xml:id="u-29.5" who="#PoselWojtalaJozef">Wyraźne opóźnienia, powstałe jeszcze w minionym okresie w rozwoju usług, stały się w latach sześćdziesiątych jednym z hamulców wzrostu dobrobytu ludności, rzutując ujemnie na efekty działalności w sferze produkcji, osłabiając dynamikę wzrostu wydajności pracy i hamując procesy wzrostu gospodarczego naszego kraju.</u>
+ <u xml:id="u-29.6" who="#PoselWojtalaJozef">Wypracowana w okresie pogrudniowym nowa polityka społeczno-ekonomiczna, zmierzająca do wzrostu stopy życiowej społeczeństwa, przywróciła należną rangę sprawom socjalno-bytowym ludzi pracy, co znalazło również wyraz w aktywizowaniu usług.</u>
+ <u xml:id="u-29.7" who="#PoselWojtalaJozef">Należy tu zwrócić uwagę na korzystne odwrócenie proporcji pomiędzy podażą towarów przeznaczonych na rynek a założonym rozwojem usług na rok 1973. Jeszcze w latach 1971 — 1972 tempo dostaw towarów rynkowych znacznie przewyższało tempo rozwoju usług świadczonych na rzecz ludności, powodując na przykład zahamowanie popytu na coraz bardziej nowoczesny sprzęt gospodarstwa domowego i niektóre artykuły przemysłu elektromaszynowego, szczególnie na wsi i w małych miasteczkach, gdzie sieć zakładów świadczących usługi konserwacyjno-naprawcze jest jeszcze niewystarczająca. Toteż bardziej realne założenia planu w tym zakresie na rok 1973 stwarzają gwarancję prawidłowego i harmonijnego kształtowania równowagi rynkowej w relacji towar — usługa.</u>
+ <u xml:id="u-29.8" who="#PoselWojtalaJozef">Jak wynika z projektu planu, w ramach drobnej wytwórczości, głównym wykonawcą usług dla ludności będzie nadal rzemiosło. Jego udział w świadczeniu usług dla ludności wyniesie 15 200 mln zł, to jest 50,7% w stosunku do zadań ustalonych w planie na rok 1973 dla całej drobnej wytwórczości.</u>
+ <u xml:id="u-29.9" who="#PoselWojtalaJozef">Zakłada się, że obroty rzemiosła z tytułu usług i produkcji rynkowej osiągną w 1973 r. wartość 20,5 mld zł, co stanowi wzrost o 12,2% w stosunku do roku 1972. W końcu roku 1973 powinno być czynnych 176 tys. zakładów rzemieślniczych, w tym 71 tys. na wsi, co stanowi wzrost w stosunku do przewidywanego wykonania 1972 roku odpowiednio o 7,3% i o 9,2%. Czy te założone zadania są realne?</u>
+ <u xml:id="u-29.10" who="#PoselWojtalaJozef">W styczniu 1973 r. wejdą w życie uchwalone w czerwcu przez Wysoką Izbę ustawy dotyczące działalności rzemiosła. Ich realizacji sprzyjać będą odpowiednie warunki, stworzone przez resort handlu wewnętrznego i usług, który pragnie jak najlepiej wykonać ambitne zadania w sferze usług. Także i na obecnym posiedzeniu rozpatrzymy dwa dalsze ważne dla rzemiosła projekty ustaw o podatku obrotowym i o podatku dochodowym. Ich uchwalenie, które postuluje Klub Poselski Stronnictwa Demokratycznego. powinno przyczynić się do dalszego umocnienia poczucia stabilizacji, mającej swe źródło m.in. w systemie ulg i preferencji, w uproszczonym systemie podatkowym i wydawaniu zezwoleń. Ministerstwo Handlu Wewnętrznego i Usług podjęło wiele decyzji w sprawie zwiększenia i usprawnienia zaopatrzenia materiałowo-technicznego zakładów rzemieślniczych prowadzących działalność usługową i produkcję artykułów o walorach artystycznych, zwłaszcza w dziedzinie pamiątkarstwa.</u>
+ <u xml:id="u-29.11" who="#PoselWojtalaJozef">W dniu dzisiejszym obraduje krajowy zjazd nowej jednolitej organizacji rzemieślniczej — Centralnego Związku Rzemiosła. W czasie obrad delegaci rzemiosła z całego kraju dali wyraz pełnego zrozumienia stawianych przed nimi zadań i poparli nowe kierunki rozwiązań gospodarczych dotyczących nie uspołecznionej drobnej wytwórczości, których realizacji sprzyjać będzie dobry klimat stworzony przez resort handlu wewnętrznego i usług. Można zatem wyrazić głębokie przekonanie, że przystępując do wykonania zadań roku 1973, stawianych przez projekt planu, rzemiosło — wzmocnione organizacyjnie — nie zawiedzie pokładanych w nim nadziei.</u>
+ <u xml:id="u-29.12" who="#PoselWojtalaJozef">Wysoka Izbo! Zadania planowane na rok 1973 w usługach są szczególnie napięte, ich realizacja wymagać będzie nie tylko inicjatywy i aktywnej postawy ogółu pracowników drobnej wytwórczości, ale także pomocy ze strony instytucji współdziałających i koordynujących działalność usługową na danym terenie.</u>
+ <u xml:id="u-29.13" who="#PoselWojtalaJozef">Szczególna rola przypada tu radom narodowym wszystkich szczebli. Należy też stwierdzić, że rozwiązania wymaga wiele spraw w znacznym stopniu warunkujących nie tylko pełną realizację zamierzonych w planie zadań, ale także możliwość ich przekroczenia. Do takich spraw trzeba zaliczyć następujące zagadnienia.</u>
+ <u xml:id="u-29.14" who="#PoselWojtalaJozef">Po pierwsze — konieczność szerszego aniżeli dotychczas wdrażania i wprowadzania postępu technicznego do zakładów usługowych. W warunkach szybkiego postępu gospodarczego, coraz szerszego stosowania mechanizacji i automatyzacji w działalności produkcyjnej następuje spadek kosztów wytwarzanych dóbr. Natomiast ceny usług wykazują jeśli nie wzrost, to co najmniej stabilność. W tych warunkach jedyną drogą zmierzającą do podniesienia wydajności pracy, polepszenia jakości wykonywanych usług oraz zredukowania kosztów świadczonych usług, jest wprowadzenie do zakładów usługowych mechanizacji.</u>
+ <u xml:id="u-29.15" who="#PoselWojtalaJozef">Po drugie — konieczność wprowadzenia usprawnień i postępu w zakresie organizacji pracy świadczonych usług w celu polepszenia ich jakości i zmniejszenia czasochłonności. Ma to szczególne znaczenie w usługach związanych z dziedziną dóbr trwałego użytku, szczególnie branży elektrotechnicznej i motoryzacyjnej, w których stosunkowo najwięcej czasu pochłania diagnostyka, demontaż urządzeń i pracochłonna reperacja czy dorobienie detalu, podczas gdy można byłoby ominąć te pracochłonne i kosztowne operacje przez wymianę zepsutej części czy całego podzespołu. Wiąże się to z taką organizacją produkcji i rozwojem sieci usług naprawczych, które zapewnią dostateczne zaopatrzenie rynku w części zamienne i detale o cenach skalkulowanych proporcjonalnie do ceny produktu finalnego, a więc bez narzutów zwiększających marżę zysku.</u>
+ <u xml:id="u-29.16" who="#PoselWojtalaJozef">Po trzecie — konieczność organizowania drugich zmian w tych zakładach usługowych, w których jest to możliwe i celowe, co pozwoli na lepsze wykorzystanie maszyn i urządzeń, zapewniając jednocześnie szybsze wykonanie danej usługi.</u>
+ <u xml:id="u-29.17" who="#PoselWojtalaJozef">Konieczne są również zabiegi organizacyjne mające na celu szybkie wdrożenie dystrybucji deficytowych elementów stanowiących tzw. — „wąskie gardło” usług, a więc — części zamiennych, surowców i materiałów, jak również odpowiednich ilości środków transportowych.</u>
+ <u xml:id="u-29.18" who="#PoselWojtalaJozef">Do pilnych potrzeb trzeba zaliczyć usprawnienie koordynacji gospodarką lokalową, wprowadzenie zasad prawidłowej lokalizacji i rejonizacji według stwierdzonego efektywnego popytu na usługi poszczególnych rodzajów. Wiąże się to z uproszczeniem metod planowania w aspekcie badań konkretnego popytu na usługi na podstawie specyfiki demograficznej i ekonomicznej danego terenu z uwzględnieniem wzrostu siły nabywczej ludności.</u>
+ <u xml:id="u-29.19" who="#PoselWojtalaJozef">Problemem podstawowym jest również podjęcie decyzji o niezbędnym rozwoju produkcji maszyn i urządzeń dla usług według branż i specjalizacji, przy czym poziom rozwoju tej produkcji powinien być zbieżny z aktualnymi potrzebami istniejących zakładów usługowych. Produkcja maszyn i urządzeń dla usług, której nie będzie mógł zapewnić przemysł krajowy, powinna już dzisiaj znaleźć uzupełnienie w programie importowym MHWiU.</u>
+ <u xml:id="u-29.20" who="#PoselWojtalaJozef">I wreszcie sprawa, którą chciałbym zasygnalizować — to szkolenie kadr pod kątem przygotowania ich do pracy w zakładach usługowych, zapewnienia nie tylko odpowiedniego poziomu kształcenia zawodowego, ale także wdrożenia kultury świadczenia usług.</u>
+ <u xml:id="u-29.21" who="#PoselWojtalaJozef">Wysoka Izbo! Zasygnalizowałem tu jedynie kilka spraw, które mają istotny wpływ na obecny i dalszy rozwój działalności usługowej, spraw, których większość może być skutecznie rozwiązana.</u>
+ <u xml:id="u-29.22" who="#PoselWojtalaJozef">Członkowie Klubu Poselskiego Stronnictwa Demokratycznego uważają za w pełni uzasadnione zawarte w projekcie planu wskaźniki działalności usługowej na rok 1973. Jesteśmy przekonani, że aktywność, inicjatywa i zaangażowanie bezpośrednich wykonawców z pionu drobnej wytwórczości, jak również gestorów i koordynatorów usług — przyczyni się do pełnej realizacji zadań planu. Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-29.23" who="#komentarz">(Oklaski).</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-30">
+ <u xml:id="u-30.0" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Głos ma poseł Stanisława Białek.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-31">
+ <u xml:id="u-31.0" who="#PoselBialekStanislawa">Obywatelko Marszałku! Wysoki Sejmie! Przedstawione Sejmowi przez Rząd projekty planu społeczno-gospodarczego rozwoju kraju i budżetu na rok 1973 w części dotyczącej kultury i sztuki uwzględniają niezbędne potrzeby.</u>
+ <u xml:id="u-31.1" who="#PoselBialekStanislawa">Duże znaczenie dla kultury mieć będą nakłady na konserwację obiektów architektury zabytkowej. Są to obiekty o dużej wartości, tworzą kulturę materialną narodu, a także — w warunkach rozwoju turystyki — stanowią ważki element wychowawczy i poznawczy.</u>
+ <u xml:id="u-31.2" who="#PoselBialekStanislawa">Z zadowoleniem należy przyjąć zapowiedź przyspieszenia prac w zakresie przygotowania projektów typowych obiektów przeznaczonych do prowadzenia działalności kulturalnej, zwłaszcza w wielofunkcyjnych gminnych ośrodkach upowszechnienia kultury.</u>
+ <u xml:id="u-31.3" who="#PoselBialekStanislawa">Pozytywnie trzeba ocenić ustalone przez Ministerstwo Kultury i Sztuki niektóre kierunki działania o charakterze organizacyjnym, takie jak doskonalenie struktury i modelu organizacyjno-programowego oraz zasad finansowania instytucji i placówek kulturalnych w celu podniesienia sprawności ich funkcjonowania, rozwoju kadr dla kultury, co będzie mieć szczególne znaczenie dla środowiska wiejskiego.</u>
+ <u xml:id="u-31.4" who="#PoselBialekStanislawa">Wszystkie środki budżetowe przeznaczone na rozwój bazy materialnej kultury służyć będą zarazem jej upowszechnieniu. Stwierdzić należy, iż dotychczasowe budżety rad narodowych nie zabezpieczały dostatecznie wykonania zadań w tym zakresie. Równocześnie środki finansowe z budżetów rad narodowych nie zawsze były wykorzystywane zgodnie z ich planowanym przeznaczeniem.</u>
+ <u xml:id="u-31.5" who="#PoselBialekStanislawa">W projekcie budżetu państwa na rok 1973 przewiduje się, że wydatki bieżące z budżetów terenowych na kulturę i sztukę będą wyższe o 8,2% od wydatków planowanych na rok 1972. Dlatego też obowiązkiem nowych władz terenowych, administracji i organizacji społecznych będzie podejmowanie bardziej zdecydowanych niż w przeszłości wysiłków, aby środki finansowe przeznaczone na te cele były w pełni i w sposób racjonalny wykorzystywane.</u>
+ <u xml:id="u-31.6" who="#PoselBialekStanislawa">Uważam, że środki budżetowe rad narodowych w części dotyczącej kultury należy stale uzupełniać środkami pochodzącymi z budżetów kółek rolniczych, GS, PZGS, związków zawodowych, zakładów przemysłowych i innych instytucji zlokalizowanych na terenie gmin. Tylko bowiem koncentracja środków finansowych i należyte ukierunkowanie wydatków na ten cel w gminach będą mogły stworzyć lepsze warunki do rozwiązywania zadań i zaspokajania potrzeb w tym zakresie. Jakkolwiek wieś polska nie stanowi białej plamy na mapie kulturalnej kraju, to jednak w większości województw dotychczasowy stan lokalowy placówek kulturalno-oświatowych z przyczyn obiektywnych, a czasem subiektywnych jest wysoce niezadowalający. Placówki kulturalno-oświatowe na wsi w 70% mieszczą się w obiektach stanowiących własność prywatną lub ochotniczych straży pożarnych. Prawie połowa klubów, świetlic, bibliotek mieści się w lokalach jednoizbowych o bardzo małej powierzchni.</u>
+ <u xml:id="u-31.7" who="#PoselBialekStanislawa">W nowym układzie administracyjnym w ponad 30 tys. wsi sołeckich, zorganizowanych w 2 400 gminach, będzie łącznie z filiami 6 518 bibliotek, zachodzi więc pilna potrzeba dalszego rozwoju sieci bibliotek gminnych oraz bibliotek w większych wsiach sołeckich.</u>
+ <u xml:id="u-31.8" who="#PoselBialekStanislawa">Uzupełnieniem działalności bibliotek gminnych powinny być punkty biblioteczne. Obecny ich stan organizacyjny oraz warunki lokalowe są jeszcze niezadowalające. Uregulowania wymaga status kierownika punktu bibliotecznego i wysokość wynagrodzenia. Należy też pomóc mu w doskonaleniu zawodowym.</u>
+ <u xml:id="u-31.9" who="#PoselBialekStanislawa">Wśród mieszkańców wsi ciągle wzrasta zainteresowanie dobrą książką, która pobudza proces myślowy człowieka, kształci, wychowuje i zachęca do refleksji. Tymczasem dobre książki, o małych nakładach nie docierają do wszystkich bibliotek na wsi. Niezbędne jest więc ciągłe zwiększanie nakładów dobrej literatury i nowości wydawniczych.</u>
+ <u xml:id="u-31.10" who="#PoselBialekStanislawa">Nasze województwo kieleckie pod względem zakupu tomów na 100 mieszkańców znajduje się poniżej średniej krajowej.</u>
+ <u xml:id="u-31.11" who="#PoselBialekStanislawa">Na temat kultury i wychowania obradowało XI Plenum Naczelnego Komitetu Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego. Rozpatrując problem kultury zwrócono uwagę na to, że w systemie socjalistycznego wychowania, obok dobrej książki, dużą rolę spełniają środki masowej informacji, jak film, radio i telewizja. Lecz treść filmów i programów telewizji wywołuje często niezadowolenie masowego odbiorcy, co powinno być przedmiotem stałej uwagi twórców tych programów.</u>
+ <u xml:id="u-31.12" who="#PoselBialekStanislawa">W roku 1973 przewiduje się dalszą likwidację kin nierentownych. Osobiście uważam, że pojęcie nierentowności jest pojęciem względnym i wieloznacznym. Wydaje mi się, że ze względu na zły stan kin wiejskich oraz niską jakość wyświetlanych filmów — przy nowoczesnym poziomie kinematografii oraz wzrastających aspiracjach kulturalnych mieszkańców wsi — kina te będą rzeczywiście nierentowne. Dlatego też przy projektowaniu nowego modelu gminnego ośrodka kultury należy przewidzieć odpowiednie pomieszczenia dla wyświetlania dobrych filmów. Resort kultury musi w tej sprawie wykazać więcej inwencji i konsekwencji, gdyż sytuacja na wsi w tym zakresie jest zła. Mieszkaniec wsi, podobnie jak mieszkaniec miasta, pragnie dobrego i wartościowego filmu. Film ma dużą siłę oddziaływania, dlatego też w polityce upowszechniania filmu powinny być brane pod uwagę środowiska wiejskie.</u>
+ <u xml:id="u-31.13" who="#PoselBialekStanislawa">Na kartach historii przemian społecznych polskiej wsi czołowe miejsce zajmuje kultura — jako czynnik będący podstawową siłą w walce o polskość, siłą napędową wszelkiego postępu. Godzi się w tym miejscu podkreślić i zaakcentować twórcze zaangażowanie ludności wiejskiej w tworzeniu kultury na użytek własny i narodu jako wyraz naturalnej tęsknoty do przeżyć artystycznych, estetycznych, do przeżyć duchowych. Władza ludowa stworzyła wszelkie warunki do tego, aby niczego z narodowego dorobku nie tylko nie zmarnować, ale ciągle go powiększać. Świadczy o tym wiele faktów. Dla przykładu podam, że woj. kieleckie podjęło realizację hasła Ministerstwa Kultury i Sztuki — — „Kultura ludowa dobrem narodu” i ogłosiło konkurs na — „Współczesną sztukę ludową Kielecczyzny”. Konkursy sztuki ludowej są bardzo ważną formą penetracji w terenie i praktycznym oddziaływaniem na rozwój tej sztuki.</u>
+ <u xml:id="u-31.14" who="#PoselBialekStanislawa">Rozwojowi kultury sprzyja wysiłek twórców, działaczy, tysięcy uczestników amatorskiego ruchu społeczno-kulturalnego. W tym ruchu szczególnie ważny jest nurt oświatowo-wychowawczy, który został wyraźnie poparty przez VII Plenum Komitetu Centralnego PZPR.</u>
+ <u xml:id="u-31.15" who="#PoselBialekStanislawa">Powszechna jest prawda, że nie budynek ośrodka kultury, lecz aktywność społeczna decyduje o rozwoju kultury. Kultura stanowiła i stanowić będzie jeden z najistotniejszych czynników społeczno-gospodarczego rozwoju kraju. Jest nieodzownym warunkiem kształtowania postaw jednostek i całych grup społecznych, kształtowania socjalistycznej moralności. Jest czynnikiem wzrostu produkcji, w tym także produkcji rolniczej.</u>
+ <u xml:id="u-31.16" who="#PoselBialekStanislawa">Wysoka Izbo! Na początku roku 1973 będzie około 2 400 gmin. Będą to mocniejsze jednostki administracji terenowej, ale jednocześnie dopiero rozpoczynające swój start jako nowo ukształtowane organy. Stąd też mogą one mieć w początkowym okresie trudności w organizacji życia kulturalnego. Powodowana głęboką troską o dobro sprawy uważam, że rady narodowe wyższych szczebli oraz resort kultury nie pozbawi tych jednostek niezbędnej pomocy organizacyjnej i metodycznej. Chodzi bowiem o to, aby sprawy kultury stały się ważne zarówno w świadomości pracowników gminy, jak też w praktycznym działaniu urzędów gminnych. Zadania, o których mówię, będą z pewnością trudne, ale należy je szybko rozwiązać, aby jak najszybciej odrobić duże zaniedbania w rozwoju kultury na wsi i kulturę tę rozwijać. Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-31.17" who="#komentarz">(Oklaski).</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-32">
+ <u xml:id="u-32.0" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Głos ma poseł Bronisława Sokołowska.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-33">
+ <u xml:id="u-33.0" who="#PoselSokolowskaBronislawa">Obywatelko Marszałku! Wysoka Izbo! Debata nad projektem planu społeczno-gospodarczego rozwoju kraju na rok 1973 budzi zrozumiałe zainteresowanie całego społeczeństwa, bowiem określone w planie zadania, wskazane metody i środki ich wykonania są konkretnym sprawdzianem konsekwencji w realizowaniu naszej polityki społeczno-ekonomicznej.</u>
+ <u xml:id="u-33.1" who="#PoselSokolowskaBronislawa">Przedstawiony przez Radę Ministrów projekt planu spełnia w ujęciu makroekonomicznym postulaty i oczekiwania społeczeństwa. Zależność założeń planowanych na rok 1973 od wysokiej dynamiki osiąganej w roku bieżącym i poprzednim oraz utrzymanie tej dynamiki niemal we wszystkich dziedzinach jest wyrazem trwałości i korzystnych osiągnięć nowej strategii rozwoju.</u>
+ <u xml:id="u-33.2" who="#PoselSokolowskaBronislawa">Od nas, posłów, wyborcy oczekują nie tylko odpowiedzi, jaki postęp osiągniemy w kraju, lecz również rozliczenia się, jak wykorzystujemy szansę wydatnej poprawy warunków życia ludności na swoim terenie. Nie muszę chyba w tym miejscu wyjaśniać, że zrozumienie wzajemnych uwarunkowań rozwoju społecznego i rozwoju gospodarczego jest już dziś powszechne, a zatem zadania w zakresie wzrostu stopy życiowej zakładają osiąganie wskaźników wyższych od obecnych.</u>
+ <u xml:id="u-33.3" who="#PoselSokolowskaBronislawa">Na Dolnym Śląsku, w projekcie planu na rok 1973, traktujemy równorzędnie poprawę warunków bytu ludności oraz dalsze dynamizowanie i intensyfikowanie produkcji materialnej. Uspołeczniony przemysł Dolnego Śląska osiągnie w roku następnym wartość sprzedaży produkcji własnej i usług w wysokości około 147 mld zł, czyli około 10% więcej niż w roku bieżącym. Jest to dynamika przekraczająca średnioroczne tempo wzrostu produkcji przemysłowej w planie 5-letnim i nie traktujemy jej jako górnej granicy. Trwający obecnie w przedsiębiorstwach proces opracowania planów techniczno-ekonomicznych z pewnością przyniesie w efekcie zwiększenie zbilansowanych wstępnie zadań.</u>
+ <u xml:id="u-33.4" who="#PoselSokolowskaBronislawa">Podstawowym zadaniem przemysłu terenowego jest zwiększenie dostaw towarów na zaopatrzenie rynku, dlatego też i tu zakładamy wysoką dynamikę wzrostu wynoszącą 9,5% w stosunku do roku bieżącego.</u>
+ <u xml:id="u-33.5" who="#PoselSokolowskaBronislawa">W rolnictwie na pierwszy plan wysuwa się produkcja zwierzęca. Prawie 5% przyrostu pogłowia bydła i 9,5% przyrostu pogłowia trzody chlewnej przekraczają znacznie wskaźniki krajowe, jak też średnioroczne tempo przyrostu wynikające z założeń 5-letniego planu terenowego. Zwiększenie sprzedaży detalicznej o 10% jest również wyrazem przekroczenia zadań w planie rocznym i dynamiki rozwojowej ustalonej w planie 5-letnim.</u>
+ <u xml:id="u-33.6" who="#PoselSokolowskaBronislawa">Przyspieszenie rozwoju gospodarki na Dolnym Śląsku rozwiązuje niezmiernie ważny problem społeczny, z którym borykaliśmy się u progu bieżącego pięciolecia, a mianowicie pełne zatrudnienie wzrastającej liczebnie siły roboczej. Wzrost zatrudnienia w latach 1971 i 1972 o prawie 70 tys. osób i dalszy zakładany w roku 1973 o około 35 tys., równoważy w zasadzie lokalne roczne przyrosty zasobów siły roboczej.</u>
+ <u xml:id="u-33.7" who="#PoselSokolowskaBronislawa">Ten stosunkowo wysoki przyrost zatrudnienia nie wpływa na obniżenie wydajności pracy. Wzrost wydajności pracy uzyskiwany szczególnie w przemyśle, budownictwie i transporcie przekracza średnioroczne wskaźniki zakładane w planie 5-letnim, obecnie bowiem przemysł Dolnego Śląska osiąga już w roku bieżącym około 64% przyrostu produkcji z tytułu wzrostu wydajności pracy.</u>
+ <u xml:id="u-33.8" who="#PoselSokolowskaBronislawa">Ta kluczowa zasada konstrukcji planu na rok 1973, oparta na wysokiej i wyrównanej dynamice, dotyczy nie tylko produkcji materialnej. Na Dolnym Śląsku, podobnie jak i w całym kraju, znajduje ona odbicie w zestawieniu wskaźników dotyczących rozwoju społecznego. Miernikiem może tu być przyrost dochodów pieniężnych ludności w wysokości około 10%, co przy bardzo wysokiej dynamice uzyskanej w latach 1971 — 1972 pozwala szacować, że i w tej dziedzinie przekraczamy założenia planu 5-letniego o około 2 punkty rocznie. Wielkości te, odpowiadające generalnym założeniom dla całego kraju, nie oznaczają, że wszystkie zagadnienia rozwiązuje nam automatycznie plan na rok 1973.</u>
+ <u xml:id="u-33.9" who="#PoselSokolowskaBronislawa">Wysokie nakłady inwestycyjne wymagają szczególnej troski o zwiększenie mocy przerobowej przedsiębiorstw budowlano-montażowych. Ma to decydujące znaczenie zarówno dla realizacji planów budownictwa przemysłowego, jak i mieszkaniowego, które są warunkiem właściwego rozmieszczenia siły roboczej, a także bardziej harmonijnego, przestrzennego rozwoju Dolnego Śląska. Równolegle z tym istnieje pilna potrzeba szybszej rozbudowy całego Podsudecia.</u>
+ <u xml:id="u-33.10" who="#PoselSokolowskaBronislawa">Na Dolnym Śląsku występuje znacznie wyższy od przeciętnego w kraju stopień zużycia majątku trwałego, równy 45,5%, gdy w skali ogólnokrajowej wynosi on 36,2%. Obserwujemy to szczególnie w paru ważnych gałęziach przemysłu, jak: włókienniczy, skórzano-obuwniczy, drzewny, papierniczy, szklarski, porcelanowo-fajansowy oraz w istotnych dla życia regionu wielu dziedzinach technicznych, co najdotkliwiej odczuwa społeczeństwo w dziedzinie mieszkaniowej, urządzeniach komunalnych, obiektach ochrony zdrowia, jak szpitale i uzdrowiska oraz w turystyce i handlu.</u>
+ <u xml:id="u-33.11" who="#PoselSokolowskaBronislawa">Aby zapewnić warunki szybszego rozwoju społeczno-gospodarczego na Dolnym Śląsku trzeba przyspieszyć realizację programu rozwoju organizacji wykonawczych, rozbudowę bazy produkcyjnej prefabrykatów dla budownictwa i rozwoju mocy wytwórczej przedsiębiorstw wykonawczych. Problemów tych nie rozwiążemy bez pomocy resortów, a szczególnie Ministerstwa Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych.</u>
+ <u xml:id="u-33.12" who="#PoselSokolowskaBronislawa">Charakterystyczną cechą struktury przestrzennej Dolnego Śląska jest dynamiczny rozwój terenów położonych nad Odrą. Wzdłuż Odry powstają duże ośrodki uprzemysłowienia i urbanizacji, takie jak aglomeracja wrocławska i legnicko-głogowski okręg miedziowy. Na obszarze tym realizowane są obecnie inwestycje przemysłowe o podstawowym znaczeniu dla gospodarki kraju. Tutaj uruchomiona jest produkcja licencyjnego autobusu i tutaj powstaje nowoczesny przemysł miedziowy.</u>
+ <u xml:id="u-33.13" who="#PoselSokolowskaBronislawa">Intensywny rozwój terenów położonych nad rzeką Odrą obserwuje się nie tylko w granicach Dolnego Śląska. Proces ten wymaga podniesienia roli i znaczenia oraz stopnia wykorzystania rzeki Odry jako drogi wodnej. Przewozy transportowe w paśmie Nadodrza systematycznie wzrastają i nadal będą wzrastać. Stąd pilna konieczność odciążenia szczególnie transportu kolejowego w przewozach ładunków masowych na trasach, które można zastąpić żeglugą śródlądową. Stworzenie odpowiednich warunków dla rozwoju żeglugi na Odrze wymaga jednak realizacji wielu przedsięwzięć organizacyjno-technicznych, a przede wszystkim:</u>
+ <u xml:id="u-33.14" who="#PoselSokolowskaBronislawa">— wydłużenia okresu nawigacji przez wyrównanie przepływów na rzece Odrze dzięki budowie zbiorników wodnych, — przystosowania rzeki do żeglugi całodobowej, —modernizacji portów i przystani, — odbudowy i modernizacji śluz, budowy nowych śluz i regulacji Odry swobodnie płynącej, — modernizacji i rozbudowy taboru rzecznego, — poprawy rentowności transportu wodnego przez zmianę systemu taryf przewozowych.</u>
+ <u xml:id="u-33.15" who="#PoselSokolowskaBronislawa">Poważne problemy narosły w latach ubiegłych w sytuacji społeczno-gospodarczej południowych obszarów Dolnego Śląska, a szczególnie górskich i podgórskich powiatów województwa wrocławskiego. Stąd też obszar ten, mimo wysokiego poziomu uprzemysłowienia i urbanizacji, wymaga generalnej rekonstrukcji i modernizacji. Podjęcie jednak działań, które by dały nowy, świeży impuls gospodarce tego obszaru, wymaga skierowania dodatkowych środków inwestycyjnych. W opracowanym projekcie programu zagospodarowania Podsudecia do 1980 roku wielkość potrzebnych środków na aktywizację i rekonstrukcję gospodarczą tego regionu została określona na około 88 mld zł, w tym na rekonstrukcję i modernizację przemysłu około 45 mld zł.</u>
+ <u xml:id="u-33.16" who="#PoselSokolowskaBronislawa">Zdajemy sobie sprawę, że wykonanie takiego programu w okresie do 1980 r. nie będzie możliwe. Stąd też traktujemy go jako program docelowy, którego realizacja będzie musiała objąć jeszcze okres po roku 1980.</u>
+ <u xml:id="u-33.17" who="#PoselSokolowskaBronislawa">Wysoka Izbo! Zaprezentowane przeze mnie problemy, aczkolwiek dotyczą dalszych perspektyw, muszą być podejmowane w formie prac przygotowawczych już w roku 1973. W roku tym ma być opracowany plan perspektywiczny rozwoju kraju do 1990 roku, jak również mają być skonkretyzowane kierunki przyszłej pięciolatki. Nadanie tym problemom od początku odpowiedniej rangi pozwoli na ich uwzględnienie w wielu niewątpliwie ważnych zadaniach, jakie będziemy rozwiązywać w kraju w ciągu najbliższych lat. Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-33.18" who="#komentarz">(Oklaski).</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-34">
+ <u xml:id="u-34.0" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Głos ma poseł Józef Drzewiecki.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-35">
+ <u xml:id="u-35.0" who="#PoselDrzewieckiJozef">Obywatelko Marszałku! Wysoki Sejmie! Uchwalić dziś mamy plan społeczno-gospodarczego rozwoju kraju oraz budżet państwa na rok 1973.</u>
+ <u xml:id="u-35.1" who="#PoselDrzewieckiJozef">Plan roku 1973 ma szczególny charakter. Stałym i generalnym celem, który chcemy osiągnąć w obecnym pięcioleciu, jak i w dalszej perspektywie jest dynamiczny postęp społeczno-gospodarczy. Oznacza to takie gospodarowanie naszym narodowym majątkiem, aby go jak najszybciej pomnażać, uzyskując odczuwalny wzrost standardu życiowego nas wszystkich i wydatne zwiększenie bazy wytwórczej dla zapewnienia dalszego postępu.</u>
+ <u xml:id="u-35.2" who="#PoselDrzewieckiJozef">Dotychczasowe wyniki bieżącego roku są dobre. Pozwala nam to dziś rozpocząć realizację nowych zadań w lepszych warunkach, daje podstawę do śmielszych prognoz i bardziej ambitnych zamierzeń.</u>
+ <u xml:id="u-35.3" who="#PoselDrzewieckiJozef">Osiągnięcie celów warunkowane jest wydatną poprawą wielu istotnych wskaźników i relacji ekonomicznych. Aby plan był urzeczywistniony, muszą być podejmowane nadal konkretne działania i to na każdym stanowisku pracy — począwszy od robotnika aż do resortu włącznie.</u>
+ <u xml:id="u-35.4" who="#PoselDrzewieckiJozef">Chodzi tu o to, aby wytwarzać wszędzie klimat dobrej roboty, o którym mówił I Sekretarz KC PZPR tow. Edward Gierek.</u>
+ <u xml:id="u-35.5" who="#PoselDrzewieckiJozef">Nakreślony plan społeczno-gospodarczego rozwoju kraju w 1973 r. jest planem umacniającym i pogłębiającym osiągniętą dynamikę rozwojową. Planu tego nie wystarczy wykonać, trzeba zmierzać, aby został on przekroczony.</u>
+ <u xml:id="u-35.6" who="#PoselDrzewieckiJozef">Jednym z istotnych elementów dynamicznego rozwoju naszego przemysłu, jak i innych gałęzi naszej gospodarki, jest podniesienie kultury pracy na każdym stanowisku. Rozumiem przez to należyte wykorzystanie technicznego wyposażenia stanowisk pracy, prawidłowy obieg dokumentacji, rytmiczne zaopatrzenie materiałowe oraz terminowy odbiór finalnych wyrobów. Pod tym względem mamy wiele do zrobienia. Zadanie to jest pilne i aktualne, i stanowić powinno główny przedmiot zainteresowania kierownictwa i wszystkich załóg.</u>
+ <u xml:id="u-35.7" who="#PoselDrzewieckiJozef">Jak wynika z doświadczeń wielu przodujących zakładów, problem uporządkowania stanowisk pracy i organizacji pracy ma kapitalne znaczenie.</u>
+ <u xml:id="u-35.8" who="#PoselDrzewieckiJozef">Przytoczę tutaj dane dotyczące niektórych wyników uzyskiwanych przez załogę Poznańskiej Fabryki Maszyn Żniwnych. W tym zakładzie wzrost produkcji, który w latach 1966 — 1970 w produkcji globalnej wynosił 9,3%, natomiast w roku 1971 — 12,9%, w bieżącym roku wyniesie około 22%, a na rok przyszły zakłada się wzrost o około 25%. W zakładzie tym notuje się duży wzrost wydajności pracy szczególnie w ostatnich dwóch latach. Wzrost wydajności pracy w latach 1966 — 1970 wynosił średnio 8,4%, natomiast w 1971 r. — 10%, a w bieżącym roku wyniesie około 20,6%. Tak duży wzrost wydajności osiągnięto dzięki wprowadzeniu postępu techniczno-organizacyjnego oraz dzięki intensyfikacji pracy. Dzięki temu fabryka ta osiągnęła wysokie wskaźniki pokrycia przyrostu produkcji wydajnością pracy. Dla przykładu — w roku 1971 wskaźnik ten wynosił 82,9%, a w roku 1972 wyniesie około 87%.</u>
+ <u xml:id="u-35.9" who="#PoselDrzewieckiJozef">Wprowadzony do produkcji postęp techniczno-ekonomiczny pozwala zakładowi osiągać obniżkę pracochłonności oraz obniżkę zużycia materiałów. Gdyby w każdym zakładzie stale usprawniać organizację pracy i osiągać jak najlepsze wskaźniki — to jestem przekonany, że znacznie przekroczylibyśmy zadania planowane na rok 1973.</u>
+ <u xml:id="u-35.10" who="#PoselDrzewieckiJozef">Wysoki Sejmie! Istotnym warunkiem wszelkiej działalności w zakresie zaspokajania potrzeb bytowych, społecznych i kulturalnych jest niewątpliwie sprawnie działający transport. Pragnę oświadczyć z wielką satysfakcją, że podjęte w ostatnich dwóch latach decyzje najwyższych władz partyjnych i państwowych konsekwentnie zmierzają do stworzenia materialnych podstaw do sprostania tym wymogom. Zdajemy sobie bowiem sprawę z tego, że środki transportu samochodowego pozostawiane do dyspozycji muszą być jak najlepiej wykorzystane, aby sprostać potrzebom dynamicznie rozwijającej się gospodarki narodowej.</u>
+ <u xml:id="u-35.11" who="#PoselDrzewieckiJozef">Są jednak zagadnienia, które nie sprzyjają dobrej robocie w transporcie samochodowym. Chodzi mianowicie o:</u>
+ <u xml:id="u-35.12" who="#PoselDrzewieckiJozef">— nieracjonalne przewozy krzyżujących się ładunków, gdy ten sam surowiec czy gotowy produkt przewozi się z jednej miejscowości do drugiej, by z kolei inny dysponent zlecał przewóz odwrotny, — niedostateczną jeszcze integrację i związane z nią niewłaściwe dysponowanie środkami transportowymi, — zbytnie zbiurokratyzowanie pracy w magazynach wśród dużej części zleceniodawców i zleceniobiorców — poprzez organizowanie wydawania i odbioru ładunków w czasie pracy poniżej nawet 8 godzin, co praktycznie wyklucza stosowanie drugiej zmiany w pracy transportu, — niedostateczne przygotowanie magazynów odbiorczych i dostawczych do nowoczesnych form organizacji transportu, do stosowania jednostek zunifikowanych i mechanizacji robót ładunkowych.</u>
+ <u xml:id="u-35.13" who="#PoselDrzewieckiJozef">Nieodłącznym elementem dobrej organizacji pracy są sprawy dyscypliny. Każda absencja powoduje wzrost godzin nadliczbowych oraz dodatkowy wysiłek wszystkich solidnych członków załogi, muszą oni bowiem pracować ze zdwojoną energią. Zagadnienie to musi być poddawane stałej, dokładnej analizie i społecznej krytyce, chodzi przecież o to, aby praca nieuczciwa była potępiana.</u>
+ <u xml:id="u-35.14" who="#PoselDrzewieckiJozef">Dobrej robocie sprzyjają dobre warunki pracy i wypoczynku. Na przestrzeni dwóch ostatnich lat odczuwalna jest poprawa w tej dziedzinie. Wygospodarowanie pomieszczeń socjalnych jest wyrazem wysokiej rangi, jaka sprawom tym została nadana przez kierownictwo partii i Rządu. Powstają nowe szatnie, umywalnie, stołówki, bufety, urządzane w wygospodarowanych pomieszczeniach. Rozwijają się inwestycje socjalne, powstają nowe stołówki, przemysłowe przychodnie zdrowia i zakładowe ośrodki wczasowe. Mimo tak wielkiego wysiłku postęp ten nie zaspokaja jeszcze w pełni istniejących potrzeb.</u>
+ <u xml:id="u-35.15" who="#PoselDrzewieckiJozef">Realizacja tego programu wymaga nadal nakładu środków finansowych i powinna być traktowana w sposób podobny jak zadania produkcyjne. Należy wykorzystywać inicjatywy załóg, na szeroką skalę organizować w zakładach konkursy w zakresie kultury miejsca pracy, aby osiągać w tej dziedzinie jak najlepsze wyniki.</u>
+ <u xml:id="u-35.16" who="#PoselDrzewieckiJozef">Wysoki Sejmie! Społeczeństwo jest bardzo zainteresowane programem rozwoju społeczno-gospodarczego kraju w roku przyszłym. Istnieje atmosfera poparcia i działania na rzecz realizacji tego programu, na rzecz uzyskiwania coraz lepszych wyników i pomnażania dochodu narodowego.</u>
+ <u xml:id="u-35.17" who="#PoselDrzewieckiJozef">Dobra robota — to nie hasło, lecz czyny.</u>
+ <u xml:id="u-35.18" who="#PoselDrzewieckiJozef">Jestem przekonany, że pełna realizacja rozpatrywanego obecnie planu przyczyni się do zbudowania zasobnej, socjalistycznej Polski. Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-35.19" who="#komentarz">(Oklaski).</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-36">
+ <u xml:id="u-36.0" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Głos ma poseł Stanisław Rostworowski.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-37">
+ <u xml:id="u-37.0" who="#PoselRostworowskiStanislaw">Pani Marszałku! Wysoka Izbo! Przedstawiony projekt uchwały o planie społeczno-gospodarczego rozwoju kraju w roku 1973 wskazuje na to, że osiągnęliśmy rzeczywisty, wyraźnie dostrzegalny postęp w rozwoju społeczno-gospodarczym naszego kraju. Uzyskanie tak wysokiego przyrostu dochodu narodowego, jak przewiduje to wykonanie planu na rok 1972, pomyślne rezultaty w produkcji przemysłowej, rolnej, a szczególnie w handlu zagranicznym, są efektami wysiłku całego społeczeństwa i rokują dobre perspektywy dla wytycznych rozwojowych przyjmowanych na rok następny.</u>
+ <u xml:id="u-37.1" who="#PoselRostworowskiStanislaw">Cechą pozytywną naszych osiągnięć i zamierzeń jest to, że nie produkujemy głównie w celu dalszego inwestowania, lecz wysokim wskaźnikom nakładów na inwestycje towarzyszy równoczesny wzrost funduszu spożycia. Zapowiedziany uchwałą VI Zjazdu PZPR, zawarty w planie 5-letnim postulat zwiększenia płac realnych o 18% ma być już osiągnięty w nadchodzącym roku, a zatem w tym tak istotnym dla społeczeństwa przejawie aktywności naszej gospodarki przyspieszamy realizację poprzednio przyjętych zamierzeń o 2 lata. Podobne przyspieszenie realizacji planu osiągniemy w dziedzinie budownictwa mieszkaniowego.</u>
+ <u xml:id="u-37.2" who="#PoselRostworowskiStanislaw">Obywatele Posłowie! Mamy więc prawo stwierdzić, iż staniemy się krajem wchodzącym w okres wyraźnej prosperity gospodarczej. Wzrost dochodów ludności miast i wsi, wyraźne zwiększenie zaopatrzenia w towary przekazywane na rynek, zróżnicowanie ich asortymentów, technicyzacja ekonomiki, dalszy rozwój wielu świadczeń społecznych — oto elementy stanowiące istotne przesłanki kształtowania się nowego oblicza naszego społeczeństwa w dobie rozwiniętego socjalizmu.</u>
+ <u xml:id="u-37.3" who="#PoselRostworowskiStanislaw">Nowy, otwierający się etap w skali życia narodu stawia przed nami w wielu dziedzinach bardziej rygorystyczne wymogi. Całe społeczeństwo, a szczególnie kadra kierownicza gospodarki narodowej powinna mieć większe poczucie odpowiedzialności za świadome kształtowanie procesów rozwojowych komplikującej się wewnętrznie, bardziej złożonej ekonomiki naszego kraju. Powstaje zatem tak trudny problem właściwego wykorzystania kadr. Przeprowadzona ostatnio kontrola NIK w zakresie kwalifikacji kadr kierowniczych różnych przedsiębiorstw wskazała na rzecz zaskakującą, że najlepiej funkcjonują przedsiębiorstwa prowadzone przez dyrektorów najstarszego pokolenia pracowniczego, najgorzej zaś przedsiębiorstwa kierowane przez najmłodszą kadrę w wieku 30 — 40 lat. Jest to bardzo poważny sygnał ostrzegawczy, wskazujący na braki występujące w naszym systemie wychowawczym i szkoleniowym. Ogólnie znany jest fakt, że rzeczywistymi aspiracjami zdolniejszego studenta wyższej uczelni nie jest przejście do produkcji, lecz objęcie nawet nisko płatnego stanowiska asystenta na swej uczelni. Atmosfera wychowawcza wielu naszych szkół preferuje postawę bierną, nie dynamiczną, jednostki niechętnej do przekraczania ram, w jakich się już zaadoptowała, obywatela pozbawionego własnego programu pracy dla państwa. Znane są zresztą trudności adaptacyjne młodszej kadry w okresie pierwszych lat pracy. Często lata te są nazywane okresem zaprzepaszczonych ideałów. W wielu przedsiębiorstwach preferowana jest nawet finansowo kadra nie posiadająca wymaganych kwalifikacji zawodowych. Jak wykazały wyrywkowe badania 20,7% ogółu kierowniczej kadry, w tym 7,6% kadry dyrektorskiej, nie spełnia wymogów wykształcenia przewidywanych taryfikatorami kwalifikacyjnymi. Bardzo mały jest także udział kadry kierowniczej w szkoleniach specjalistycznych. Odnosi się wrażenie, że wiele przedsiębiorstw nie prowadzi polityki kadrowej, zmierzającej do wyróżniania jednostek zdolniejszych, nie ma ludzi, którzy mogliby tymi jednostkami się zająć i nimi pokierować. Brak jest możliwości wykazywania swych indywidualnych osiągnięć w pracy. System nagród jest najczęściej rodzajem ustabilizowane go dodatku do pensji, a wyższą pozycję zawodową najłatwiej się uzyskuje drogą przeniesienia się do innego przedsiębiorstwa, co z kolei zwiększa fluktuację kadr. Zjawiska te mogą ujawnić swą funkcję hamującą, szczególnie w stadium wyższego rozwoju gospodarki narodowej. Z tych też względów odnoszę wrażenie, że w pierwszym etapie należałoby dążyć do dalszego przekształcania modelu wydziałów zatrudnienia, funkcjonujących przy radach narodowych. Niska obsada etatowa tych wydziałów — w skali kraju 1 418 pracowników — zezwalała im w zasadzie głównie na uczestniczenie w pośrednictwie przy uzyskaniu pracy. Tymczasem wydziały te powinny być zdolne do opracowywania bilansu kadr wykwalifikowanych na danym terenie i do ich oceny, powinny je ukierunkowywać, jak również inicjować formy doskonalenia fachowego już zatrudnionych.</u>
+ <u xml:id="u-37.4" who="#PoselRostworowskiStanislaw">Polityka kadrowa w naszym kraju jest przedmiotem szczególnej uwagi i troski instancji partyjnych na każdym szczeblu. Bezpartyjni obywatele powinni współdziałać z kierunkami tej polityki tak, aby zgodnie z treścią uchwały VI Zjazdu PZPR ich udział w funkcjach kierowniczych gospodarki narodowej mógł znajdować właściwe odzwierciedlenie.</u>
+ <u xml:id="u-37.5" who="#PoselRostworowskiStanislaw">Obywatele Posłowie! Ministerstwo Pracy, Płac i Spraw Socjalnych opracowuje obecnie bardzo doniosłe zasady nowej polityki płac, której istotą jest wprowadzenie dynamicznego systemu, sprzyjającego wzrostowi zarobków w zależności od wydajności pracy, efektów ekonomicznych, oszczędnej gospodarki materiałowej i funduszem płac. Zamierzenia te zasługują na pełne uznanie. Również w pełni słuszne jest wprowadzenie taryfikatorów płac, według których robotnicy i pracownicy umysłowi, zaszeregowani do równych kategorii etatowych, mogliby otrzymywać te same wynagrodzenia. Znosiłoby to coraz mniej uzasadniony w stechnicyzowanej i nowoczesnej społecznie gospodarce podział na pracowników fizycznych i umysłowych, korygowałoby ujawniającą się u absolwentów różnego typu szkół niechęć dc podejmowania pracy, w której obok umysłu trzeba trudzić także ręce.</u>
+ <u xml:id="u-37.6" who="#PoselRostworowskiStanislaw">W świetle bardzo poważnych zamierzeń wspomnianego resortu wydaje się jedynie rzeczą niekorzystną to, że jego budżet na rok 1973 nie przewiduje funduszów na finansowanie resortowego Ośrodka Doskonalenia Kadr. Odnoszę wrażenie, że powołanie tej instytucji jest sprawą jak najbardziej pilną i w razie zwalczenia istniejących obecnie trudności, należałoby widzieć możliwości jej finansowania już w roku następnym.</u>
+ <u xml:id="u-37.7" who="#PoselRostworowskiStanislaw">Wysoka Izbo! W informacji Ministerstwa Pracy, Płac i Spraw Socjalnych znajdujemy dane o ujawniającym się zjawisku wzrostu czasu nie przepracowanego z tytułu absencji chorobowej, a szczególnie zwyżki godzin opuszczonych bez usprawiedliwienia. Dotyczy to tego samego zagadnienia odpowiedzialności, ale w szerszej już skali społecznej, odpowiedzialności za wywiązanie się z zadań powierzonego stanowiska pracy. Jeśli absencje byłyby próbą reakcji wobec przyjętej przez Sejm ustawy zwiększającej zasiłki chorobowe — to zjawisku temu trzeba by jak najbardziej skutecznie przeciwdziałać. Jest inną sprawą, czy do absencji chorobowej powinny być wliczane wszelkie urlopy kobiet z tytułu macierzyństwa oraz urlopy rencistów, pracujących na pół etatach w wielu zakładach pracy.</u>
+ <u xml:id="u-37.8" who="#PoselRostworowskiStanislaw">Na sprawy właściwej dyscypliny pracy trzeba zwracać szczególną uwagę, tym bardziej, jeśli w przyszłym roku przewidujemy przyjęcie do pracy prawie półmilionową rzeszę nowo zatrudnionych. W tym miejscu wypada specjalnie podkreślić zasługę Rządu, który w tak krótkim czasie zdołał opanować trudności związane z nadwyżką siły roboczej, w tym również w znacznej mierze siły roboczej kobiet, a jednocześnie w warunkach wyżu demograficznego przedstawia nam dziś perspektywę niedoboru kadr pracowniczych dla rozwijającej się dynamicznie gospodarki narodowej. Resort pracy, płac i spraw socjalnych poświęcił w 1972 r. wiele uwagi zapewnieniu właściwych z punktu widzenia socjalnego warunków pracy dla szerokich rzesz zatrudnionych w przemyśle. Opracowano między innymi raport o stanie bezpieczeństwa i higieny pracy, przygotowano wykaz chorób zawodowych oraz tabelę odzieży ochronnej, której asortymenty uległy dużemu zróżnicowaniu.</u>
+ <u xml:id="u-37.9" who="#PoselRostworowskiStanislaw">Myślę, że dziś tego typu zarządzenia ustalające listę chorób zawodowych, prac zakazanych kobietom czy też listę najniższych dopuszczalnych stężeń — powinny możliwie szybko wejść w stan realizacji na mocy odpowiednich aktów wykonawczych.</u>
+ <u xml:id="u-37.10" who="#PoselRostworowskiStanislaw">Wysoka Izbo! Osiągnięcia gospodarki w państwie socjalistycznym, wchodzącym na coraz wyższy szczebel rozwoju, nakładają na nas niewątpliwie obowiązki konsekwentnego usuwania tych braków, które na ogół są reliktem dawnej lub bliższej przeszłości. Sprawom tym poświęca szczególną uwagę Ministerstwo Zdrowia i Opieki Społecznej. Jego budżet stopniowo wzrasta, zwiększa się dość nikła w naszym kraju liczba domów pomocy społecznej, które w roku 1973 mają już dysponować niemal 54 tysiącami miejsc. Nie jesteśmy w stanie jeszcze dziś zaspokoić wszystkich potrzeb występujących w tej dziedzinie. Wierzymy, że kompleks tych zagadnień w znacznej mierze rozwiąże Narodowy Fundusz Ochrony Zdrowia. Oczekuje na niego także resort opieki społecznej. W tym zakresie występuje wiele potrzeb, jak chociażby wzrastające zadania walki z alkoholizmem, z przyczynami wywołującymi choroby raka — nadużywaniem nikotyny.</u>
+ <u xml:id="u-37.11" who="#PoselRostworowskiStanislaw">W założeniach planu na rok 1973 zakłada się niewielki wzrost liczby miejsc w domach opieki dla dzieci opóźnionych w rozwoju. Jest rzeczą znaną, że w miarę poszerzania się funkcji służby medycznej ujawnia się w społeczeństwie wzrost liczby tego typu dzieci. W obecnych warunkach opieka nad nimi najczęściej spada na barki rodziców. Jest to może rozwiązanie najbardziej humanitarne. Istnieje jednak kwestia, czy rodziny nie zrzekające się opieki nad dzieckiem opóźnionym w rozwoju nie powinny korzystać z określonych form pomocy finansowej ze strony państwa.</u>
+ <u xml:id="u-37.12" who="#PoselRostworowskiStanislaw">Podczas spotkań z wyborcami, których wiele odbywa się na wsi, najczęściej stawiany jest postulat wprowadzenia zabezpieczenia emerytalnego dla rolników. W sytuacji, gdy w Polsce 23% zawodowo czynnych rolników ma ponad 60 lat, jest to problem szczególnie ważny. Szybsze jego rozwiązanie może wpłynęłoby na zmianę obecnej struktury własności ziemskiej na wsi, która w poważnym stopniu hamuje postęp w rolnictwie. Przy obecnych możliwościach finansowych należałoby chyba od zaraz propagować w środowiskach wiejskich obowiązek ubezpieczenia emerytalnego.</u>
+ <u xml:id="u-37.13" who="#PoselRostworowskiStanislaw">Ogólnie rzecz biorąc, problem opieki nad ludźmi w starszym wieku stanie się coraz poważniejszym zadaniem naszej perspektywicznej polityki społecznej. Prognoza rozwoju biologicznego ludności w Polsce wskazuje, że do roku 2000 liczba mieszkańców kraju wzrośnie o 18%, zaś ludzi starszych — aż o 84%. Słusznie więc potrzeby starszego pokolenia stają się już teraz przedmiotem uwagi Ministerstwa Zdrowia i Opieki Społecznej, które podjęło między innymi pracę nad zbyt mało dotąd dostrzeganą sprawą mieszkań dla ludzi starych.</u>
+ <u xml:id="u-37.14" who="#PoselRostworowskiStanislaw">Wysoka Izbo! Korzystając z autorytetu wysokiej trybuny sejmowej, chciałbym tu szczególnie podkreślić zasługi Polskiego Komitetu Pomocy Społecznej, który w swym programie stawia na pierwszym miejscu właśnie sprawy działalności kulturalnej i socjalnej w środowiskach ludzi tzw. „złotego wieku”.</u>
+ <u xml:id="u-37.15" who="#PoselRostworowskiStanislaw">Naszymi weteranami pracy zajmują się także inne stowarzyszenia wyższej użyteczności. W ich codziennej działalności biorą udział wierzący i niewierzący obywatele naszego państwa. Jest to rzetelna forma służby wobec wspólnego dobra społeczności polskiej. Udział świeckich wyznawców kościoła jest także praktycznym, codziennym, społecznym wymiarem normalizacji stosunków wyznaniowych w naszym kraju. Ta droga normalizacji stosunków kościół — państwo w Polsce, droga praktycznego działania — jest najwłaściwszym sposobem zbliżenia ludzi różnych poglądów. Odnoszę wrażenie, że nadszedł już czas, aby także i część patriotycznie nastawionego duchowieństwa włączyć w nurt pracy społecznej stowarzyszeń wyższej użyteczności, będącej wyrazem praktycznego współdziałania społeczeństwa, którego waga nie zawsze jest właściwie oceniana w niektórych kręgach wyższego duchowieństwa.</u>
+ <u xml:id="u-37.16" who="#PoselRostworowskiStanislaw">Kończąc, pragnę stwierdzić, że to co prezentuje projekt uchwały o planie społeczno-gospodarczego rozwoju kraju w 1973 r. wymaga jednego — spełnienia. Jeśli się to spełni, wzmocnią się siły naszego państwa, wzrośnie dobrobyt społeczeństwa. Koło Posłów Chrześcijańskiego Stowarzyszenia Społecznego będzie głosowało za przyjęciem projektu uchwały.</u>
+ <u xml:id="u-37.17" who="#komentarz">(Oklaski).</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-38">
+ <u xml:id="u-38.0" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Głos ma poseł Janina Szczepańska.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-39">
+ <u xml:id="u-39.0" who="#PoselSzczepanskaJanina">Obywatelko Marszałku! Wysoki Sejmie! W dzisiejszej debacie nad projektami planu i budżetu państwa na rok 1973 pragnę poruszyć ważny problem, którym jest poprawa warunków życia ludności wsi. W sferze opieki społecznej problemy ochrony zdrowia ludności zajmują pierwszoplanową pozycję. Można stwierdzić na podstawie doświadczeń 11 miesięcy bieżącego roku, że służba zdrowia wypełniała swoje obowiązki z wielkim poświęceniem, dając ogromny wkład pracy do zrealizowania swych zadań.</u>
+ <u xml:id="u-39.1" who="#PoselSzczepanskaJanina">Zasadnicze znaczenie dla rozwoju opieki Zdrowotnej nad ludnością wiejską miała decyzja o wprowadzeniu od dnia 1 stycznia 1972 r. bezpłatnych świadczeń leczniczych dla tej ludności. Usługi te świadczą przede wszystkim ośrodki zdrowia. W 1972 r. działa na wsi wraz ze spółdzielniami 2 767 tego typu placówek. Zakładany w 1973 r. wzrost o 205 ośrodków, które powstaną z inwestycji i adaptacji obiektów przejętych na ośrodki zdrowia, doprowadzi do powiększenia ich liczby do 2 972.</u>
+ <u xml:id="u-39.2" who="#PoselSzczepanskaJanina">Mimo to sytuacja w zakresie zapewnienia dostatecznej opieki zdrowotnej ludności wiejskiej jest nadal trudna. Wynika ona z nadmiernego obciążenia jednego ośrodka zdrowia liczbą mieszkańców kształtującą się przeciętnie w kraju w granicach 5,6 tys. i choć liczba ta będzie malała i w 1973 r. spadnie do 5,2 tys., jednakże nie nastąpi w tym względzie zadowalająca poprawa. Wysoka przeciętna ludności wiejskiej przypadająca na 1 ośrodek wynika z niedostatecznej liczby ośrodków, jednoosobowej obsady lekarskiej oraz niedostatecznej liczby średniego personelu służby zdrowia.</u>
+ <u xml:id="u-39.3" who="#PoselSzczepanskaJanina">Trzeba jednak pamiętać, że same ośrodki zdrowia nie mogą zapewnić w pełni opieki zdrowotnej. Poważną rolę spełniają obwodowe przychodnie specjalistyczne w miastach. Sytuacja w zakresie usług specjalistycznych jest trudna. Potrzebny jest dodatkowy wysiłek skierowany na kształcenie specjalistów.</u>
+ <u xml:id="u-39.4" who="#PoselSzczepanskaJanina">Na skutek wieloletnich zaniedbań w trudnej sytuacji znajdują się placówki lecznictwa zamkniętego. Liczba łóżek szpitalnych przypadająca na 10 tys. mieszkańców zaledwie w połowie zabezpiecza potrzeby. W 1973 r., mimo oddania do użytku nowych szpitali, liczba łóżek przypadająca na 10 tys. mieszkańców będzie wynosić 52,8. Leczenie ludności wiejskiej będzie jeszcze niezadowalające.</u>
+ <u xml:id="u-39.5" who="#PoselSzczepanskaJanina">Szczególnej troski wymaga także otoczenie opieką lekarską młodzieży szkolnej na wsi. Np. w woj. gdańskim, którego jestem przedstawicielką, 137 szkół podstawowych nie ma żadnej opieki lekarskiej. W wielu szkołach odbywają się — można by określić — tylko przeglądy higieniczne i to tylko raz w roku.</u>
+ <u xml:id="u-39.6" who="#PoselSzczepanskaJanina">Próchnica zębów u młodzieży wiejskiej jest nadal zjawiskiem powszechnym. Coraz szersze stosowanie nawozów mineralnych i środków ochrony roślin powoduje zagrożenie zdrowia ludności rolniczej. Ekipy specjalistyczne, a szczególnie rolnicy indywidualni, nie zawsze przestrzegają zasad bezpieczeństwa i higieny pracy. Brak uświadomienia w zakresie stosowania ubrań ochronnych, lekkomyślne porzucanie w miejscu pracy opakowań po zużytych środkach chemicznych, mogą być niejednokrotnie przyczyną zachorowań dorosłych, a nawet dzieci.</u>
+ <u xml:id="u-39.7" who="#PoselSzczepanskaJanina">Do zjawisk wpływających ujemnie na stan zdrowotności ludności wiejskiej zaliczyć należy niedostateczne zaopatrzenie wsi w wodę, zły stan studzien, małą dbałość o stan higieniczny mieszkań i obejść gospodarskich, nieracjonalny sposób odżywiania się, nieprzestrzeganie zasad kultury życia codziennego.</u>
+ <u xml:id="u-39.8" who="#PoselSzczepanskaJanina">Pozostaje jeszcze sprawa zdrowia kobiety wiejskiej. Badania lekarskie w niektórych miastach wykazują poważny odsetek chorych kobiet, które nie wiedziały o swojej chorobie. Choroby kobiet wiejskich są stwierdzane już w stadium zaawansowania. Brak masowych badań kobiet wiejskich powoduje zwiększenie zachorowalności, wyniszcza przedwcześnie ich organizm, tym samym pogarsza stan zdrowotności całego społeczeństwa.</u>
+ <u xml:id="u-39.9" who="#PoselSzczepanskaJanina">Coraz ważniejszym problemem staje się stworzenie odpowiednich warunków życia dla ludzi starych. Z każdym rokiem powiększa się liczba rolników w podeszłym wieku nie mających następców. Szukanie sposobu rozwiązywania tego problemu staje się pilną potrzebą. W najbliższej przyszłości konieczne będzie podjęcie decyzji w sprawie przygotowania odpowiedniej liczby ośrodków zdrowia, organizacji pracy w jednostkach służby zdrowia oraz upowszechnienia oświaty w zakresie zdrowia i higieny.</u>
+ <u xml:id="u-39.10" who="#PoselSzczepanskaJanina">Do pilnych potrzeb, które wymagają rozwiązania, należy:</u>
+ <u xml:id="u-39.11" who="#PoselSzczepanskaJanina">— stałe rozbudowywanie ośrodków zdrowia, właściwe ich wyposażanie m.in. w telefony i stwarzanie warunków pracy dla pracowników służby zdrowia;</u>
+ <u xml:id="u-39.12" who="#PoselSzczepanskaJanina">— zorganizowanie punktów aptecznych przy miejscowych ośrodkach zdrowia, a aptek — w określonych rejonach powiatu;</u>
+ <u xml:id="u-39.13" who="#PoselSzczepanskaJanina">— fundowanie przez rady narodowe stypendiów dla studentów Akademii Medycznej podejmujących określone specjalizacje, co zabezpieczy odpowiednie kadry przychodniom obwodowym; wymaga także rozpatrzenia sprawa limitu przyjęć na studia medyczne;</u>
+ <u xml:id="u-39.14" who="#PoselSzczepanskaJanina">— powiązanie placówek lecznictwa zamkniętego, szczególnie ich wyspecjalizowanych przychodni z ośrodkami zdrowia w celu podniesienia ich sprawności, ciągłości dalszego leczenia rekonwalescentów, którzy opuścili szpitale;</u>
+ <u xml:id="u-39.15" who="#PoselSzczepanskaJanina">— zapewnienie rolnikom miejsc w sanatoriach i na wczasach leczniczych w porze zimowej;</u>
+ <u xml:id="u-39.16" who="#PoselSzczepanskaJanina">— zakwalifikowanie chorób gośćca do chorób społecznych;</u>
+ <u xml:id="u-39.17" who="#PoselSzczepanskaJanina">— przestrzeganie w praktyce zarządzeń dotyczących opieki zdrowotnej nad młodzieżą szkolną i przedszkolną;</u>
+ <u xml:id="u-39.18" who="#PoselSzczepanskaJanina">— objęcie powszechnymi badaniami ginekologicznymi kobiet wiejskich;</u>
+ <u xml:id="u-39.19" who="#PoselSzczepanskaJanina">— pogłębienie wiedzy sanitarnej na wsi przez włączenie do tej pracy służby zdrowia, stałe wzbogacanie tematyki sanitarnej przez środki masowej informacji;</u>
+ <u xml:id="u-39.20" who="#PoselSzczepanskaJanina">— przestrzeganie przez służbę rolną zarządzeń dotyczących podniesienia stanu bezpieczeństwa i higieny pracy w rolnictwie, a szczególnie przy stosowaniu środków chemicznych;</u>
+ <u xml:id="u-39.21" who="#PoselSzczepanskaJanina">— organizowanie przy wiejskich aptekach laboratoriów prowadzących badania pestycydów w produktach spożywczych, które wytwarza się w warunkach masowego stosowania środków chemicznych.</u>
+ <u xml:id="u-39.22" who="#PoselSzczepanskaJanina">Te i inne potrzeby w zakresie zabezpieczenia zdrowia ludności naszego kraju wymagają dużych nakładów finansowych. Nakłady przeznaczone na bazę materialną służby zdrowia w bieżącym planie 5-letnim wzrosną o 84% i wyniosą 12,2 mld zł i będą o przeszło 7 mld zł wyższe niż w ubiegłym pięcioleciu. Jednakże i te nakłady, które stanowią granice naszych możliwości nie zabezpieczą jeszcze radykalnej poprawy. Stąd zrodziła się słuszna idea utworzenia Narodowego Funduszu Ochrony Zdrowia, którą przedstawił I Sekretarz KC tow. Edward Gierek na VII Kongresie Związków Zawodowych.</u>
+ <u xml:id="u-39.23" who="#PoselSzczepanskaJanina">Klimat sprzyjający realizacji tej idei staje się wśród społeczeństwa coraz lepszy. Dodatkowe środki finansowe zapewniłyby przyspieszenie rozbudowy nowoczesnej bazy zabezpieczającej potrzeby ludności w zakresie opieki zdrowotnej.</u>
+ <u xml:id="u-39.24" who="#PoselSzczepanskaJanina">Przybliżone obliczenia w województwie gdańskim wykazują, że przy zastosowaniu zasad i kryteriów stosowanych przy zbiórce na Społeczny Fundusz Budowy Szkół i Internatów można będzie rocznie zebrać na Narodowy Fundusz Ochrony Zdrowia 84 mln zł. Stanowiłyby one, zgodnie z projektem planu na 1975 r. w stosunku do nakładów na ochronę zdrowia, świadczenia społeczne i szkolnictwo medyczne, łącznie z limitami na inwestycje i kapitalne remonty, 5% ogólnych wydatków rocznie, a w stosunku do limitów inwestycyjnych — 46,7%.</u>
+ <u xml:id="u-39.25" who="#PoselSzczepanskaJanina">Powołanie komitetów Narodowego Funduszu Ochrony Zdrowia i rozpoczęcie ich działalności staje się pilną potrzebą. Zachodzi bowiem konieczność, by nakłady z budżetu państwa zostały wsparte środkami społecznymi w celu zrealizowania podanych przeze mnie zadań. Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-39.26" who="#komentarz">(Oklaski).</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-40">
+ <u xml:id="u-40.0" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Ogłaszam 30-minutową przerwę.</u>
+ <u xml:id="u-40.1" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu od godz. 17 min. 30 do godz. 18 min. 05)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-41">
+ <u xml:id="u-41.0" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Wznawiam obrady. Głos ma poseł Józef Skowroński.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-42">
+ <u xml:id="u-42.0" who="#PoselSkowronskiJozef">Obywatelu Marszałku! Wysoka Izbo! Przedstawione pod dzisiejszą debatę projekty planu społeczno-gospodarczego rozwoju kraju i budżetu państwa na nadchodzący rok 1973 zawierają w swych założeniach niezbędne warunki dalszego dynamicznego wzrostu produkcji rolniczej. Można powiedzieć, że zachowanie wysokiej towarowości rolnictwa decydować będzie o powodzeniu głównych celów społeczno-gospodarczych, ujętych w planie przyszłorocznym.</u>
+ <u xml:id="u-42.1" who="#PoselSkowronskiJozef">Rolnictwo województwa zielonogórskiego na znamienne decyzje VII i VIII Plenum KC naszej partii reaguje stale wzrastającymi rozmiarami produkcji roślinnej i zwierzęcej oraz znacznym przekraczaniem zadań skupu zbóż, ziemniaków, żywca i mleka. Wzrostowi produkcji coraz powszechniej towarzyszy modernizacja gospodarstw chłopskich, ich produkcyjne specjalizowanie się. Dobrze temu służą podjęte w ubiegłym roku decyzje o zniesieniu z dniem 1 stycznia br. obowiązkowych dostaw zbóż, ziemniaków i zwierząt rzeźnych i dokonanie reformy podatku gruntowego przy włączeniu do tego podatku świadczeń na Fundusz Rozwoju Rolnictwa. Decyzje te dobrze służą rozwojowi produkcji, a roczny okres, w którym wprowadzono zreformowane świadczenia, potwierdza słuszność tej reformy, o czym świadczą między innymi: dalszy rozwój inwestycji indywidualnych i zespołowych na wsi, finansowanych ze środków Funduszu Rozwoju Rolnictwa, dodatnie zmiany w produkcji i pełna realizacja świadczeń finansowych wobec państwa. Rolnicy podkreślają także pozytywne uproszczenie całej procedury administracyjnej przy wymiarze świadczeń i wprowadzenie jednego tytułu płatniczego na podatek gruntowy i inne płatności pieniężne.</u>
+ <u xml:id="u-42.2" who="#PoselSkowronskiJozef">Rolnik dzisiaj nie jest niczym skrępowany w podejmowaniu decyzji produkcyjnych. Sprzyja to szybszemu specjalizowaniu się gospodarstw indywidualnych w określonych kierunkach produkcji i osiąganie tą drogą znacznych przyrostów produkcji, a tym samym — większych dochodów przez mieszkańców wsi. Wyraźnie wzrastające dochody rolników ze sprzedaży produktów umożliwiają powiększanie potencjału produkcyjnego wielu gospodarstw, a w powiązaniu z unowocześnieniem gospodarstw stanowią ważną przesłankę przyspieszenia rozwoju rolnictwa w roku 1973 i latach następnych.</u>
+ <u xml:id="u-42.3" who="#PoselSkowronskiJozef">Moim zdaniem — wykonanie zadań ujętych w planie w dziedzinie produkcji rolnej wyznacza potrzebę szczególnego wzmożenia wysiłku w gospodarstwach chłopskich, spółdzielniach produkcyjnych i w państwowych gospodarstwach rolnych na trzech płaszczyznach działalności produkcyjnej. Oznacza to utrwalenie tendencji wzrostu pogłowia bydła, a zwłaszcza krów oraz trzody chlewnej i na tej podstawie — zwiększenie dostaw na rynek mięsa i mleka.</u>
+ <u xml:id="u-42.4" who="#PoselSkowronskiJozef">Dlatego też spółdzielczość mleczarska i służba rolna gminnych rad narodowych powinny w nadchodzących miesiącach zimowych skutecznie współdziałać z rolnikami — dostawcami mleka, na rzecz unowocześnienia i ułatwienia produkcji.</u>
+ <u xml:id="u-42.5" who="#PoselSkowronskiJozef">Z moich obserwacji i rozeznania wynika, że rolnicy powszechniej nastawiają się na produkcję mięsa wieprzowego niż na produkcję żywca wołowego bądź mleka, uznając, że produkcja ta wymaga mniejszych nakładów pracy, a efekty ekonomiczne są nieco lepsze. Duże nadzieje wiążą natomiast producenci mleka z dostawami na rynek nowoczesnych dojarek produkowanych przez wrocławski przemysł. W roku przyszłym rolnictwo województwa zielonogórskiego zgłosi zamówienie na znacznie większą liczbę tych dojarek.</u>
+ <u xml:id="u-42.6" who="#PoselSkowronskiJozef">Uważam, że trzeba wykorzystać wszystkie dostępne formy zwiększenia produkcji zwierzęcej. Jedną z nich, szybko rozwijającą się w naszym województwie, jest rozwój hodowli zwierząt w kółkach rolniczych, gdzie wykorzystuje się grunty i obiekty Państwowego Funduszu Ziemi. Aktualnie hodowla ta prowadzona jest w 125 ośrodkach kółek rolniczych, które mają ponad 3% bydła i trzody chlewnej, hodowanych w gospodarstwach chłopskich. Na 26 tys. hektarach gruntów gospodarzą niezmiernie intensywnie kółka rolnicze, zastępując tych rolników, którzy przechodzą na rentę, co jednocześnie przyczynia się do lepszego wykorzystania gruntów Państwowego Funduszu Ziemi, które nie zawsze były prawidłowo zagospodarowane.</u>
+ <u xml:id="u-42.7" who="#PoselSkowronskiJozef">Wysoki Sejmie! Rolnictwo w całym kraju, a szczególnie w województwie zielonogórskim, ma w roku bieżącym naprawdę czym się pochwalić. Jest to wynikiem długoletniej i dobrej pracy wszystkich powiatowych i gromadzkich rad narodowych. Zadania zawarte w uchwałach VI Zjazdu są przyjęte przez rolników jako ich własne. Problem polega tylko na tym, abyśmy mogli pomagać rolnictwu szybciej niż to czynimy dziś.</u>
+ <u xml:id="u-42.8" who="#PoselSkowronskiJozef">Wszystkie założenia wynikające z planu na 1973 rok mogą być przekroczone. Spotkania posłów z rolnikami na wsi potwierdzają tę tezę. Zwracam się do Rządu z prośbą o dopilnowanie, aby gminne rady narodowe, ich służba rolna i fachowa jak najszybciej, na bieżąco pomagały rolnictwu w realizacji zadań założonych w planie na rok 1973. Każde bowiem zaniedbanie może wpłynąć ujemnie na realizację zadań.</u>
+ <u xml:id="u-42.9" who="#PoselSkowronskiJozef">Jestem przekonany, że zadania, które stawia przed nami dzisiaj Wysoki Sejm, będą na pewno przekroczone. Sprzyjać temu będzie inicjatywa społeczna i zrozumienie wagi realizowanych zadań.</u>
+ <u xml:id="u-42.10" who="#PoselSkowronskiJozef">Zgodnie z przyrzeczeniem danym tow. Gierkowi, gdy gościł w naszym województwie, rolnicy woj. zielonogórskiego wykonają te zwiększone zadania z pożytkiem dla siebie i całego kraju.</u>
+ <u xml:id="u-42.11" who="#PoselSkowronskiJozef">Wysoka Izbo! My, rolnicy, w pełni zdajemy sobie sprawę z zadań, jakie ciążą na nas, na całym rolnictwie. Wartość tych zadań, właściwy klimat przy ich realizacji — to gwarancja realności zamierzeń zawartych w planie na rok 1973. Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-42.12" who="#komentarz">(Oklaski).</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-43">
+ <u xml:id="u-43.0" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Głos ma poseł Andrzej Zydek.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-44">
+ <u xml:id="u-44.0" who="#PoselZydekAndrzej">Obywatelu Marszałku! Wysoka Izbo! Osiągnięte w bieżącym roku wyniki w hodowli oraz w skupie żywca i mleka świadczą o słuszności wspólnej polityki rolnej Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej i Naczelnego Komitetu Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego.</u>
+ <u xml:id="u-44.1" who="#PoselZydekAndrzej">W moim wystąpieniu chciałem omówić sprawy, które będą miały wpływ na dalszy wzrost hodowli zwierząt gospodarskich, ponieważ w tej dziedzinie są jeszcze nie wykorzystane rezerwy. Sprawa bowiem pełnego zaspokojenia w kraju popytu ludności na białko pochodzenia zwierzęcego ma istotne znaczenie w nowoczesnym społeczeństwie.</u>
+ <u xml:id="u-44.2" who="#PoselZydekAndrzej">Mamy w kraju ponad 11 mln sztuk bydła, w tym prawie 6 mln krów. Produkujemy rocznie około 15 mld litrów mleka, co daje nam czwarte miejsce w Europie oraz piąte w świecie.</u>
+ <u xml:id="u-44.3" who="#PoselZydekAndrzej">Produkcja mleka na jednego mieszkańca wynosi 453 litry i daje nam również czwarte miejsce w Europie. Przed nami znajdują się: Dania, Holandia i Francja. Natomiast przeciętny udój mleka od jednej krowy, wynoszący</u>
+ <u xml:id="u-44.4" who="#komentarz">2</u>
+ <u xml:id="u-44.5" who="#PoselZydekAndrzej">364 litry mleka, daje nam zaledwie dziesiąte miejsce w Europie — wyprzedzają nas niektóre kraje socjalistyczne, jak Czechosłowacja, Węgry i NRD.</u>
+ <u xml:id="u-44.6" who="#PoselZydekAndrzej">Na podstawie przedstawionych danych można wysnuć wniosek, że potrzebne są w kraju bardziej dynamiczne kierunki działania, częściowo przedstawione przez Ministerstwo Rolnictwa, które w przyszłości wpłynęłyby na zwiększenie jednostkowej produkcji mleka od krowy. Jak ważne jest to zagadnienie, posłużę się danymi Związku Spółdzielni Mleczarskich.</u>
+ <u xml:id="u-44.7" who="#PoselZydekAndrzej">W ciągu 10 lat w skupowanym mleku przez spółdzielczość mleczarską zawartość tłuszczu wzrosła o 0,11%, co przy 5 500 mln litrów mleka skupionego w 1971 roku przez spółdzielczość mleczarską, w przeliczeniu na masło daje 7 200 ton o wartości 540 mln zł. Jeżeli przyjmiemy, że w całym wyprodukowanym mleku nastąpił wzrost zawartości tłuszczu również o 0,11%, to uzyskana dodatkowa ilość masła wynosi 18 988 ton o wartości 1 424 mln zł rocznie.</u>
+ <u xml:id="u-44.8" who="#PoselZydekAndrzej">Uzyskać to można dzięki postępowi biologicznemu stada bydła przez długoletnie stosowanie unasiennienia. W województwach, gdzie całość pogłowia bydła objęta jest nowoczesną metodą hodowli procent tłuszczu w mleku jest jeszcze większy. Na przykład w województwie opolskim, które reprezentuję, wynosi 0,16%. Obecnie w kraju obejmujemy unasiennianiem prawie 5 mln krów i jałówek, co stanowi przeszło 80% ogólnego stanu pogłowia krów. Daje nam to możliwość dalszego doskonalenia hodowli bydła metodą genetyczną. Musimy jednak w najbliższym czasie znacznie częściej stosować używanie nasienia konserwowanego w niskich temperaturach do unasienniania krów. Da nam to możliwość stosowania nasienia buhajów, które mają ocenę dodatnią. Wymaga to jednak dopracowania tej metody oraz organizacyjnych form wprowadzenia jej do praktyki hodowlanej.</u>
+ <u xml:id="u-44.9" who="#PoselZydekAndrzej">Sejmowa Komisja Rolnictwa i Przemysłu Spożywczego zajmowała się tymi zagadnieniami, a uznając ich ważność, skierowała w tej sprawie dwa dezyderaty do Rządu.</u>
+ <u xml:id="u-44.10" who="#PoselZydekAndrzej">O dalszym rozwoju produkcji zwierzęcej decydować będzie również odpowiednia ilość pasz zarówno tych tanich, produkowanych we własnym gospodarstwie, jak też dostarczonych przez przemysł paszowy i przemysł przetwórstwa rolno-spożywczego.</u>
+ <u xml:id="u-44.11" who="#PoselZydekAndrzej">Z zagadnień wymagających dalszego szybkiego rozwiązania wymieniłbym na pierwszym miejscu problem intensyfikacji użytków zielonych i rozszerzenie uprawy poplonów, szczególnie poplonów ozimych. Z każdym rokiem wzrasta nawożenie łąk i roślin uprawianych na poplony, co automatycznie wpływa na zwiększenie plonów. Sprzęt dwu-, nawet trzykrotnie większy wymaga jednak nowych metod zbioru i konserwacji.</u>
+ <u xml:id="u-44.12" who="#PoselZydekAndrzej">Tradycyjne kosiarki nie zapewniają szybkiego przeprowadzania sianokosów w gospodarstwach o większym obszarze traw do koszenia. Liczba sprzętu do zbioru zielonek na kiszonkę, jakim dysponują kółka rolnicze, jest też niedostateczna. Hamuje to proces dalszego upowszechniania siewu poplonów i stosowania wysokiego nawożenia na łąkach w gospodarstwach chłopskich. Słuszna jest zatem decyzja Rządu o szybkim uruchomieniu w kraju produkcji kosiarek rotacyjnych. Potrzeba skrócenia czasu pracy przy zbiorze siana, które jest sprzątane niekiedy przy pogodzie deszczowej, powinna również skłonić resort rolnictwa do opracowania i wprowadzania na szeroką skalę nowych metod technologicznych lub udoskonalenia dotąd stosowanych i zalecanych sposobów.</u>
+ <u xml:id="u-44.13" who="#PoselZydekAndrzej">Uprawa buraków cukrowych i ziemniaków spowoduje zabezpieczenie dostatecznej ilości pasz gospodarskich oraz stworzy rezerwy paszowe.</u>
+ <u xml:id="u-44.14" who="#PoselZydekAndrzej">Przemysł cukrowniczy powinien podjąć systematycznie planową produkcję suszu buraczanego lub suchych wysłodków z częściowo tylko wyekstraktowanej krajanki. Stworzenie niezbędnych rezerw paszowych, koniecznych dla utrzymania stałego tempa wzrostu pogłowia zwierząt i ich produkcyjności, jest sprawą bardzo ważną, gdyż prawie co roku różne rejony kraju lub poszczególnych województw nawiedzane są przez klęski żywiołowe: posuchy, powodzie lub gradobicia. W województwie opolskim pod koniec sierpnia bieżącego roku powódź wyrządziła straty na powierzchni 27 tys. ha, oszacowane na sumę 118 mln zł.</u>
+ <u xml:id="u-44.15" who="#PoselZydekAndrzej">Innym, również ważnym zagadnieniem, jest sprawa pełnego wykorzystania mocy przerobowej płatkarni, znajdujących się w gestii państwowych gospodarstw rolnych. Chcąc rozwijać produkcję żywca wieprzowego i zmniejszać straty w przechowywaniu ziemniaków — płatkarnie, oprócz kiszenia, powinny przerabiać ziemniaki także dla rolników indywidualnych.</u>
+ <u xml:id="u-44.16" who="#PoselZydekAndrzej">Rolnictwo odczuwa również brak przewoźnych kolumn parowniczych oraz niektórych części zamiennych do tych urządzeń, ułatwiających zakiszanie ziemniaków i upraszczających żywienie zwierząt gospodarskich.</u>
+ <u xml:id="u-44.17" who="#PoselZydekAndrzej">Rozwój produkcji zwierzęcej w gospodarstwach indywidualnych uzależniony jest w dużej mierze nie tylko od budowy nowych pomieszczeń inwentarskich, ale przede wszystkim od modernizacji istniejących obiektów, a także adaptacji budynków zastępczych. W starych pomieszczeniach nawet niewielkim kosztem można stworzyć odpowiednie pod względem zoohigieny warunki do optymalnej produkcji zwierząt. Modernizacje pomieszczeń gospodarskich może wykonywać rzemiosło, które zgodnie z podjętymi przez Wysoki Sejm ustawami ma zapewnioną niezbędną pomoc.</u>
+ <u xml:id="u-44.18" who="#PoselZydekAndrzej">Właściwe bowiem wykorzystanie istniejących budynków inwentarskich, w których produkuje się przecież większość produktów pochodzenia zwierzęcego, jest sprawą istotną. Zgłaszam więc propozycję, aby okazano większą pomoc gospodarstwom podejmującym specjalizację w hodowli zwierząt w rozmiarach ustalonych wskaźnikami Ministerstwa Rolnictwa. Gospodarstwa te powinny otrzymywać długoterminowe pożyczki, nawet częściowo umarzane z chwilą osiągnięcia zakładanego poziomu produkcji. Stosowane do tej pory środki finansowe Państwowego Zakładu Ubezpieczeń są ograniczone i mało atrakcyjne.</u>
+ <u xml:id="u-44.19" who="#PoselZydekAndrzej">Zasady pomocy gospodarstwom zamierzającym specjalizować się w określonych kierunkach produkcji powinny przewidywać nie tylko pomoc instruktażową i organizacyjną, ale również muszą być wspierane dostępnymi obecnie środkami finansowymi i materiałowymi. Wobec ciągłego odpływu ludności wiejskiej do zakładów przemysłowych proces tworzenia gospodarstw specjalistycznych i pomoc dla tych gospodarstw będą mieć decydujący wpływ na wykonanie i przekroczenie zadań hodowli zwierzęcej.</u>
+ <u xml:id="u-44.20" who="#PoselZydekAndrzej">Wysoki Sejmie! Rola hodowcy i organizatora produkcji oraz stosowanie przemysłowych form w hodowli mają duże znaczenie w okresie szybko wzrastającego zapotrzebowania na artykuły pochodzenia zwierzęcego. Dziś rolnika zajmującego się hodowlą zwierząt gospodarskich musi cechować nie tylko pracowitość i zamiłowanie, ale przede wszystkim musi on mieć zawodowe kwalifikacje i znać zasady nowoczesnej technologii, organizacji i mechanizacji pracy.</u>
+ <u xml:id="u-44.21" who="#PoselZydekAndrzej">W gospodarstwach indywidualnych pomocnikiem rolnika i propagatorem nowoczesnych metod jest instruktor gminny. Powinien on mieć dobre praktyczne przygotowanie do wykonywania zawodu, powinien być dobrym organizatorem i doradcą.</u>
+ <u xml:id="u-44.22" who="#PoselZydekAndrzej">W gospodarce uspołecznionej słuszny kierunek przemysłowej produkcji hodowlanej wymaga właściwej organizacji pracy, nowoczesnej technologii i wysokich kwalifikacji zatrudnionych pracowników. Dużo w tym zakresie zrobiono, ale jest to właściwie początek w szerokim programie podnoszenia kwalifikacji zawodowych. Szkolenie zawodowe powinno odbywać się w dobrze zorganizowanych ośrodkach hodowlanych, takich jak: Kołbacz, Osowa Sień, Kietrz, gdzie są prowadzone przemysłowe formy hodowli. Tam można nauczyć się nowoczesnych metod przemysłowej hodowli; połączenie bowiem wiadomości teoretycznych bezpośrednio z praktyką da niewątpliwie dobre efekty. Powinniśmy również zapewnić pracownikom hodowli i rolnikom dostateczną ilość ubrań roboczych zgodnie z wymogami bhp.</u>
+ <u xml:id="u-44.23" who="#PoselZydekAndrzej">Na zakończenie mojego wystąpienia pragnę stwierdzić, że zadania planu na rok 1973 w zakresie produkcji i skupu artykułów pochodzenia zwierzęcego są trudne, ale realne do wykonania. Są one nieodłączną częścią wysiłków PZPR i ZSL zmierzających do zapewnienia dostarczenia dostatecznej ilości produktów rolnych na rynek krajowy, przy zapewnieniu opłacalności produkcji rolnej. W toku ich wykonywania realizować się będzie w praktyce sojusz robotniczo-chłopski. Wykonywanie planów rolnictwa jest w centrum uwagi Rządu, są one bowiem miernikiem równowagi rynkowej. Pomoc państwa, bodźce ekonomiczne, pracowitość i zaangażowanie naszych rolników, coraz większa operatywność służby rolnej stwarzają podstawę do wykonania, a nawet przekroczenia tych zadań.</u>
+ <u xml:id="u-44.24" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-45">
+ <u xml:id="u-45.0" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Głos ma poseł Jerzy Piskorz-Nałęcki.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-46">
+ <u xml:id="u-46.0" who="#PoselPiskorzNaleckiJerzy">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Nawiązując do tematu dzisiejszej debaty nad projektami planu społeczno-gospodarczego rozwoju kraju i budżetu państwa na rok następny, uważam za celowe przedstawienie Wysokiej Izbie, na przykładzie mojego zakładu pracy, tj. Stoczni Szczecińskiej im. A. Warskiego oraz całego przemysłu okrętowego, kilku spraw, związanych z realizacją zadań bieżącego roku oraz niektórych problemów związanych z realizacją zadań następnego roku.</u>
+ <u xml:id="u-46.1" who="#PoselPiskorzNaleckiJerzy">Rok 1972 jest dla nas, stoczniowców, drugim rokiem realizacji hasła „Pomożemy” — w odpowiedzi na apel tow. Gierka. W ciągu dwóch lat od owych przełomowych dla nas i dla kraju chwil dokonaliśmy postępu, jaki nie był notowany w całej 25-letniej historii naszej stoczni. W okresie tych dwóch lat nastąpił w stoczni wzrost produkcji o 38% i od dwóch lat zajmujemy pierwsze miejsce w przemyśle okrętowym pod względem ilości zdanego do eksploatacji tonażu. W tym okresie przekazaliśmy do eksploatacji statki o nośności ponad pół miliona ton. Za kilka dni przekazany zostanie do eksploatacji jeden planowy statek oraz jeden ponadplanowy, a jutro, tj. 16 bm. odbędzie się ponadplanowe wodowanie statku, który zawierać będzie milionową tonę nośności, wyprodukowaną przez naszą stocznię na eksport, w tym półmilionową tonę — na eksport do Związku Radzieckiego. Wodowaniem tego statku stocznia nasza rozpocznie jubileusz swego 25-lecia.</u>
+ <u xml:id="u-46.2" who="#PoselPiskorzNaleckiJerzy">W okresie 2 lat w naszej stoczni nastąpił poważny wzrost wydajności pracy, wynoszący około 26% w stosunku do poziomu roku 1970, który też był dla naszej stoczni rokiem postępu. W tym okresie nastąpił także wzrost zarobków załogi, polepszyła się organizacja pracy i zmniejszyły zapasy materiałowe. Nakłady inwestycyjne wzrosły w bieżącym roku ponad dwukrotnie w stosunku do roku ubiegłego i są pięciokrotnie wyższe od nakładów w 1970 r. Plany inwestycyjne wykonywane są terminowo. Wzrosły także nakłady na poprawę warunków socjalnych i bytowych naszej załogi.</u>
+ <u xml:id="u-46.3" who="#PoselPiskorzNaleckiJerzy">Osiągnięcia te były możliwe tylko dzięki wzrostowi zaufania naszej załogi do nowej polityki partii i Rządu, dzięki konsolidacji całej załogi wokół tej polityki, której wyrazem są uchwały VI Zjazdu. Wszystko to pozwoliło na utrzymanie przez naszą załogę w ciągu ubiegłych dwóch lat aż do chwili obecnej pierwszego miejsca w międzystoczniowym współzawodnictwie pracy.</u>
+ <u xml:id="u-46.4" who="#PoselPiskorzNaleckiJerzy">Pozostałe stocznie oraz zakłady kooperacji wewnętrznej naszego przemysłu osiągają również dobre wyniki, wykazujące poważny postęp w okresie ostatnich dwóch lat pod względem dynamiki produkcji i inwestycji, wydajności, zarobków i poprawy warunków socjalno-bytowych załóg.</u>
+ <u xml:id="u-46.5" who="#PoselPiskorzNaleckiJerzy">Ogromne nakłady inwestycyjne, przeznaczone na rozwój naszego przemysłu, umacniają wśród załogi poczucie pewności jutra, a także stwarzają warunki do zajęcia jednego z czołowych miejsc wśród światowych producentów, eksporterów statków na świecie. Sądzimy, że nasze miejsce w tabeli tych krajów ponownie będzie przesuwać się ku górze. A należy podkreślić, że nie chodzi tu o ambicję i uczucie dumy, które też są elementami niezbędnymi, ale o sprawy gospodarcze, o utrzymanie i rozszerzenie naszych rynków zbytu na coraz to nowe kraje, co wpłynie pozytywnie na bilans handlowy naszego kraju. Pozwoli to także na utrzymanie naszej pozycji wśród producentów okrętów krajów RWPG i na dotrzymanie naszych zobowiązań, wynikających z porozumień między krajami naszego obozu.</u>
+ <u xml:id="u-46.6" who="#PoselPiskorzNaleckiJerzy">Wszystko co powiedziałem składa się na obraz całkowicie nowej atmosfery wśród załóg naszego przemysłu. W tym właśnie należy widzieć przyczyny dotychczasowych naszych osiągnięć. Ale przed nami nowy rok 1973, który stawia również nowe poważne zadania, a których wykonanie będzie wymagało poważnych wysiłków.</u>
+ <u xml:id="u-46.7" who="#PoselPiskorzNaleckiJerzy">Zadania naszej stoczni w przyszłym roku przewidują wzrost produkcji o 16,9% oraz taki sam wzrost wydajności pracy. Zakładamy, że przyrost produkcji w 100% będzie pokryty wzrostem wydajności pracy. Z 20 statków, przewidzianych do wykonania w przyszłym roku, trzy — to statki prototypowe, o nowoczesnej, niezwykle skomplikowanej konstrukcji. Dalszy poważny wzrost inwestycji przeprowadzanych w stoczni będzie czynnikiem pozytywnym, ale i elementem utrudniającym wykonanie bieżących zadań produkcyjnych, jednak można mieć przekonanie, że zadania te będą wykonane.</u>
+ <u xml:id="u-46.8" who="#PoselPiskorzNaleckiJerzy">Dotychczasowe nasze osiągnięcia były w znacznym stopniu zasługą naszych kooperantów, którzy dołożyli wszelkich starań, aby zdążyć na czas z przyspieszeniem poprzednio złożonych zamówień. Jednakże w tej sferze współpracy odczuwaliśmy od lat i odczuwamy dotychczas istnienie poważnych rezerw, których wyzwolenie pozwoliłoby na utrzymanie wysokiego tempa rozwoju naszej produkcji i dalszego wzrostu wydajności pracy. Wielokrotnie przedstawialiśmy Komisji Planowania oraz naszemu resortowi sprawę zlikwidowania sezonowości w składaniu zamówień i przejścia na system ciągłego ich składania. W ostatnim czasie dowiedzieliśmy się, że nasz resort w porozumieniu z resortem przemysłu maszynowego przyjął właśnie takie zasady w stosunku do swoich zakładów. Zasady te mają być wprowadzone od 1 stycznia 1973 r. Ten fakt stwarza realne podstawy do uzyskania dalszego postępu w naszej pracy i wyzwolenia tych rezerw, o których mówiłem. Nie znamy oczywiście jeszcze w praktyce działania tych nowych zasad, ale niezależnie od ogólnie pozytywnej ich oceny zauważyliśmy, że wraz z wprowadzeniem nowych zasad zamawiania — wiele zakładów wydłużyło okres wyprzedzania zamówień i tym samym stworzyło potencjalne możliwości występowania zakłóceń w dostawach kooperacyjnych, ponieważ właśnie dostawy tych urządzeń będą limitowały możliwości terminowego rozpoczynania produkcji. Wydaje się, że niezbędne jest rozpatrzenie tej sprawy i zwrócenie uwagi na niektóre pozycje dostaw w celu wyeliminowania nieprawidłowości na początku działania tych nowych zasad. Uważam, że należałoby także rozpatrzyć możliwości rozszerzenia ich na inne resorty.</u>
+ <u xml:id="u-46.9" who="#PoselPiskorzNaleckiJerzy">Mówiąc o osiągnięciach bieżącego roku i o zadaniach stojących przed nami w 1973 r., nie sposób pominąć tych spraw, które realizowane obecnie będą miały wpływ na wyniki pracy naszej stoczni i całego naszego przemysłu w następnych latach. Taką sprawą jest rozbudowa bazy naukowo-badawczej naszego przemysłu zarówno w samej branży, jak też w ramach wyższych uczelni Wybrzeża, a szczególnie Politechniki Gdańskiej i Politechniki Szczecińskiej. Przez wiele lat zbyt powolny rozwój tej bazy wpływał ujemnie na rozwój nowoczesności i efektywności pracy przemysłu. Zwiększone ostatnio nakłady pozwoliły przyspieszyć jej rozbudowę, a jak najszybsze zakończenie budowy podstawowych placówek naukowo-badawczych należy uznać za warunek konieczny dla zapewnienia dalszego tempa rozwoju naszego przemysłu i nadrobienia powstałych zaległości. Terminowo realizowane są inwestycje Instytutu Okrętowego Politechniki Szczecińskiej, ale, niestety, występują opóźnienia w realizacji innych inwestycji. Dotyczy to basenu badań modelowych, a także inwestycji Instytutu Okrętowego Politechniki Gdańskiej. W bieżącym roku notujemy opóźnienia w ich realizacji, ale rok następny według aktualnego stanu zabezpieczenia wykonawstwa może być, niestety, rokiem dalszych opóźnień. Stan ten, moim zdaniem, powinien ulec szybkiej zmianie i zaistniałe zaległości powinny być pilnie nadrobione. Rozbudowa zaplecza naukowo-badawczego przemysłu okrętowego powinna być realizowana zgodnie z przyjętym planem, ponieważ dalszy rozwój budownictwa okrętowego jest ściśle związany i uwarunkowany istnieniem odpowiedniej bazy naukowo-badawczej. Uważam, że władze powinny zainteresować się bliżej tą sprawą, aby występujące zaległości zostały szybko nadrobione.</u>
+ <u xml:id="u-46.10" who="#PoselPiskorzNaleckiJerzy">Wysoki Sejmie! Na zakończenie chciałbym podkreślić, że zarówno Stocznia Szczecińska im. A. Warskiego, jak i cały przemysł okrętowy w ciągu ubiegłych lat osiągnęły wyniki, które nie były w naszej branży notowane od lat. Zaangażowanie i postawa załogi są gwarantem, że nasza praca nie osłabnie i w przyszłości. Wyniki te są, jak powiedziałem, zależne nie tylko od nas, ale i od naszych kooperantów. Jestem jednak przekonany, że występujący stale postęp we wzajemnej współpracy pozwoli na osiągnięcie postawionych celów, a będzie to można zrealizować tylko przez pełne zaangażowanie załóg wszystkich współpracujących zakładów.</u>
+ <u xml:id="u-46.11" who="#PoselPiskorzNaleckiJerzy">Uważam, że zadania roku przyszłego przewidziane dla naszej branży są zadaniami realnymi do wykonania, ale wymagają zwiększenia wysiłku w zakresie dalszego polepszenia kooperacji, a także zwiększony wysiłek powinien być skierowany na przyspieszenie rozbudowy bazy naukowo-badawczej przemysłu okrętowego.</u>
+ <u xml:id="u-46.12" who="#komentarz">(Oklaski).</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-47">
+ <u xml:id="u-47.0" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Głos ma poseł Henryk Hałas.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-48">
+ <u xml:id="u-48.0" who="#PoselHalasHenryk">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Mimo wielu pozytywnych osiągnięć budownictwa w realizacji poważnych zadań gospodarczych, nadal, zwłaszcza w zakresie jakości i wydłużonych cykli inwestycyjnych, pozostajemy znacznie opóźnieni zarówno w stosunku do niezbędnych potrzeb, jak i poziomu światowego. Na czoło zagadnień z tym związanych wysuwa się konieczność wydatnego skrócenia cykli inwestycyjnych, związanego z tym szybszego osiągania zdolności produkcyjnych, zagadnienie przydatności materiałów i oszczędność materiałowa.</u>
+ <u xml:id="u-48.1" who="#PoselHalasHenryk">Najwyższy stopień przekroczenia cykli dyrektywnych w ostatnich latach występował w inwestycjach oświaty, nauki i kultury, ochrony zdrowia i gospodarki komunalnej. Wynosił on średnio 30%. W przemyśle przekroczenie cykli dyrektywnych budowy nie było tak wysokie i wynosiło przeciętnie ok. 17%, przy czym największe odnotowano w przemyśle elektrotechnicznym i metalowym. Uchwały VI Zjazdu partii wytyczające kierunki dynamicznego rozwoju naszej gospodarki zwróciły i na ten odcinek baczną uwagę. Od tego momentu notuje się wiele istotnych, korzystnych zmian. Skrócenie cykli inwestycyjnych uznano za zasadniczy cel usprawnienia procesów inwestycyjnych, określając, że cykle inwestycyjne powinny być skrócone średnio o 30%. Budownictwo osiąga już takie wyniki w realizacji inwestycji. Typowym przykładem może być przemysł cementowy, energetyka, niektóre działy gospodarki rolnej i wiele innych. Cykl normatywny budowy cementowni — „Kujawy” pierwotnie określony na 44 miesiące, w trakcie budowy skrócony został do 36 miesięcy, a następnie — do 33 miesięcy. Tak szybko nie zbudowano jeszcze w Polsce cementowni, mimo, że nie często świeciły się światła na drugiej zmianie, a na zmianie trzeciej panował absolutny spokój. Niemniej jednak i na tej budowie obok osiągnięć były i potknięcia. Wziąwszy to pod uwagę, cementownię można wybudować — a sądzę, że nie jest to wygórowany optymizm — w ciągu 24 miesięcy. W świecie osiąga się takie terminy. Nowa polityka partii i Rządu sprzyja temu.</u>
+ <u xml:id="u-48.2" who="#PoselHalasHenryk">Stały postęp w skracaniu cykli inwestycyjnych notuje się przy budowie elektrowni; każda kolejna — budowana jest szybciej. Równolegle ze skracaniem cykli budowy powinno następować znaczne skracanie okresów osiągania zdolności produkcyjnych. Okresy te są w Polsce jeszcze bardzo długie. Szacuje się, że w latach 1967 — 1970 około 44% rozliczonych zadań inwestycyjnych nie uzyskało założonych wskaźników produktywności. I na tym odcinku sytuacja zmienia się radykalnie. Okresy dochodzenia do projektowych zdolności produkcyjnych zmniejsza się średnio o około 50%. Są również i to niestety nieodosobnione wypadki, że niektóre zakłady, np. w przemyśle materiałów budowlanych, nie osiągnęły zdolności produkcyjnej po 3 latach oddania ich do eksploatacji.</u>
+ <u xml:id="u-48.3" who="#PoselHalasHenryk">Szybciej osiągają pełną wydajność produkcyjną te zakłady, które na czas przygotowały odpowiednio przeszkoloną załogę, zdolną w krótkim okresie do opanowania technologii. Na szkolenie załóg w okresie inwestowania, i to z określonym wyprzedzeniem, nie można szczędzić pieniędzy. Jest to zasadniczy warunek szybkiego osiągnięcia zaplanowanej mocy produkcyjnej.</u>
+ <u xml:id="u-48.4" who="#PoselHalasHenryk">W wyniku poczynionych obserwacji nasuwają się wątpliwości co do potrzeby powoływania grup rozruchowych przy uruchamianiu fabryk. Są sytuacje, że grupy te wykonują prace realizatorów inwestycji, zwalniając ich tym samym od odpowiedzialności za ostateczny wynik.</u>
+ <u xml:id="u-48.5" who="#PoselHalasHenryk">Wykonawca powinien przekazywać zakład w pełni przygotowany do produkcji, tj. — „pod klucz” — jak to się powszechnie określa.</u>
+ <u xml:id="u-48.6" who="#PoselHalasHenryk">Wysoki Sejmie! W wyniku niewłaściwych, a dobrze znanych decyzji inwestycyjnych sprzed paru lat narastało niepokojące zjawisko dysproporcji pomiędzy rosnącymi potrzebami budownictwa a ograniczonymi możliwościami produkcyjnymi przemysłu.</u>
+ <u xml:id="u-48.7" who="#PoselHalasHenryk">Uchwały VI Zjazdu partii stwierdziły konieczność wyprzedzania przez przemysł potrzeb budownictwa. Aktualnie w szybkim tempie nadrabia się powstałe zaległości, co jednak nie oznacza, że zaopatrzenie budownictwa w materiały budowlane przebiega prawidłowo. Obok zapewnienia koniecznego wzrostu ilościowego takich podstawowych materiałów, jak cement, materiały ścienne i pokryciowe, konieczne jest podjęcie przez przemysł produkcji dla budownictwa wielu nowych materiałów o wysokich parametrach użytkowych.</u>
+ <u xml:id="u-48.8" who="#PoselHalasHenryk">W ogólnej puli materiałów i wyrobów stosowanych w budownictwie ponad 60% wartości stanowią materiały produkowane poza resortem budownictwa, tj. w resortach przemysłu ciężkiego, maszynowego, chemicznego, leśnictwa i przemysłu drzewnego, lekkiego oraz przez drobną wytwórczość. Produkcja tych wyrobów, mimo że wykazuje tendencje wzrostu, wyraźnie nie zaspokaja potrzeb współczesnego budownictwa, jeśli chodzi o asortyment i jakość.</u>
+ <u xml:id="u-48.9" who="#PoselHalasHenryk">Stale powtarzające się trudności występują szczególnie w dostawach takich materiałów, jak: aparatura elektryczna wysokiego i niskiego napięcia, osprzęt elektryczny, w tym bardzo istotne dla budownictwa elektronarzędzia, kable, materiały instalacyjne i sanitarne, tarcica iglasta, gazy techniczne i wiele innych materiałów.</u>
+ <u xml:id="u-48.10" who="#PoselHalasHenryk">Realizowane obecnie kierunki postępu technicznego wymagają udoskonalenia produkcji i zwiększenia dostaw nowoczesnych materiałów dla budownictwa. Dotyczy to przede wszystkim tworzyw sztucznych i niektórych wyrobów hutniczych, a także konstrukcji aluminiowych. W krajach wysoko rozwiniętych zużycie aluminium na cele budownictwa waha się w granicach 5 — 25% całkowitej produkcji aluminium, podczas gdy w Polsce wskaźnik ten wynosi około 1%. Podobnie znacznie niżej — w porównaniu z krajami wysoko rozwiniętymi — kształtuje się w Polsce wskaźnik zużycia tworzyw sztucznych w budownictwie. Przeliczone na jednego mieszkańca zużycie tworzyw sztucznych w budownictwie wynosiło w 1970 roku w krajach zachodnich około 5 — 10 kg, a w Polsce tylko 1,1 kg. Nie pozwala to nam na większe stosowanie chemizacji w budownictwie. Warunkiem pełnej realizacji zadań postawionych przed budownictwem jest nie tylko zwiększenie produkcji deficytowych materiałów, ale również bardziej prawidłowe gospodarowanie tymi materiałami.</u>
+ <u xml:id="u-48.11" who="#PoselHalasHenryk">Obecnie jeszcze dość powszechnie występuje w budownictwie marnotrawstwo materiałów, powodujące poważne straty ograniczające możliwości produkcyjne kraju. Chciałbym tutaj podkreślić potrzebę jak największej oszczędności cementu.</u>
+ <u xml:id="u-48.12" who="#PoselHalasHenryk">Główne źródło oszczędności materiałów w całym procesie inwestycyjnym występuje na etapie projektowania. Zakłada się, że oszczędność materiałów, która może być osiągnięta w procesie inwestycyjnym, powinna być wypracowana na etapie projektowania.</u>
+ <u xml:id="u-48.13" who="#PoselHalasHenryk">W związku z powyższym biura projektów w swej pracy powinny szczególnie uwzględniać maksymalnie oszczędne i efektywne zastosowanie materiałów szczególnie deficytowych, takich jak: cement, wyroby hutnicze, metale nieżelazne, drewno, kable, a także stosowanie substytutów materiałów deficytowych oraz materiałów nowych, efektywniejszych w zastosowaniu oraz unikanie stosowania materiałów importowanych.</u>
+ <u xml:id="u-48.14" who="#PoselHalasHenryk">W przemyśle cementowym mamy bogate tradycje. Wśród około 100 krajów produkujących cement, znajdujemy się aktualnie na 11 pozycji. Pod koniec tej pięciolatki, w wyniku intensywnego rozwoju tego przemysłu znajdziemy się prawdopodobnie w pierwszej dziesiątce producentów cementu na świecie. Musimy jednak nadal bardzo dużo cementu importować, mimo że Polska jest krajem bardzo zasobnym w wapień, który jest podstawowym surowcem do produkcji cementu.</u>
+ <u xml:id="u-48.15" who="#PoselHalasHenryk">Oszczędność cementu w Polsce wysuwa się jako jedno z czołowych zagadnień. Mówił o tym na forum Sejmu Przewodniczący Komisji Planowania przy Radzie Ministrów wicepremier Jagielski, określając potrzebę zmniejszenia zużycia cementu dla całej gospodarki narodowej o 3%. Resort budownictwa i przemysłu materiałów budowlanych jako pierwszy przystąpił do opracowania konkretnego programu oszczędzania cementu, w którym uwzględniono wprowadzenie zmian w strukturze konstrukcji budowlanych, w stosowaniu materiałów zastępczych, w tym gipsu (okręg kielecki jest bardzo zasobny w ten produkt) poprzez zmiany w technologii produkcji betonów, lepszą jakość kruszyw, ograniczanie produkcji wyrobów cementowo-chłonnych, stosowanie pyłów dymnicowych jako dodatku do cementu, oraz przez zastosowanie oszczędności również na placach budów. Realizacja tych ustaleń powinna przynieść gospodarce narodowej znaczne oszczędności. Podobne programy, dotyczące oszczędności innych deficytowych materiałów powinny być opracowane i szybko wcielone w życie. Uzyska się w ten sposób oszczędności, co pozwoli sprawniej i szybciej realizować ten wielki i ambitny plan, który dziś Wysoki Sejm zamierza uchwalić.</u>
+ <u xml:id="u-48.16" who="#PoselHalasHenryk">Pragnąłbym jeszcze skierować wniosek do Ministra Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych.</u>
+ <u xml:id="u-48.17" who="#PoselHalasHenryk">Z punktu widzenia racjonalnej gospodarki surowcem, jaki stanowi wapień, wykorzystanie eksploatowanych złóż powinno się odbywać w taki sposób, aby z jednej strony nie dopuszczać do gromadzenia się przy zakładach przemysłu wapienniczego hałd kamienia nie nadającego się do produkcji wapna, a stanowiącego podstawowy surowiec do produkcji cementu, z drugiej zaś strony, aby do produkcji cementu nie zużywano wapienia wysokogatunkowego, niezbędnego dla przemysłu chemicznego.</u>
+ <u xml:id="u-48.18" who="#PoselHalasHenryk">Zasoby wydobytego kamienia mogłyby być wykorzystane racjonalnie pod warunkiem, że cały urobek będzie przetwarzany w połączonym kombinacie produkującym cement i wapno. Przykładem takiego racjonalnego rozwiązania jest Kombinat Cementowo-Wapienniczy — „Kujawy”.</u>
+ <u xml:id="u-48.19" who="#PoselHalasHenryk">Dla wprowadzenia do powszechnego stosowania w praktyce tej słusznej zasady konieczne jest utworzenie w miejsce istniejących dotychczas dwóch zjednoczeń przemysłowych: Zjednoczenia Przemysłu Cementowego i Zjednoczenia Przemysłu Wapienniczego i Gipsowego — jednego zjednoczenia kierującego całością produkcji materiałów wiążących z surowca, jakim jest wapień.</u>
+ <u xml:id="u-48.20" who="#komentarz">(Oklaski).</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-49">
+ <u xml:id="u-49.0" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Jestem przekonany, że zgłoszony przez Obywatela Posła wniosek zostanie rozpatrzony przez właściwe organy państwowe.</u>
+ <u xml:id="u-49.1" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Głos ma poseł Janina Fleming.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-50">
+ <u xml:id="u-50.0" who="#PoselFlemingJanina">Obywatelu Marszałku! Obywatele Posłowie! Na równi z takimi zagadnieniami, jak rozwój budownictwa i rolnictwa w naszej ojczyźnie, poczesne miejsce znalazły sprawy oświaty, wychowania dzieci i młodzieży. Podkreśla to fakt, że jedną z pierwszych ustaw, jaką uchwalił Sejm VI kadencji — była Karta Praw i Obowiązków Nauczyciela. Wydarzenie to, niewątpliwie bez precedensu, było odzwierciedleniem decyzji VI Zjazdu PZPR, który postanowił, że konieczne jest — „zapewnić należyty wzrost społecznej rangi zawodu nauczycielskiego, zwiększyć troskę o poziom ideowy i warunki życia i pracy środowiska nauczycielskiego”.</u>
+ <u xml:id="u-50.1" who="#PoselFlemingJanina">Mądrość i słuszność poczynań naszej partii i Rządu zmierzają więc konsekwentnie ku temu, by przez podniesienie rangi zawodu nauczycielskiego, a przez to — zwiększenie wymogów pedagogicznych, absolwenci naszych szkół lepiej opanowali gruntowną wiedzę oraz umiejętność posługiwania się nią na co dzień. Nakłada to na szkoły obowiązek przekazania uczniom nie tylko pewnej sumy wiadomości, ale również i przede wszystkim nauczenia umiejętności samodzielnego myślenia, przystosowania zdobytych w szkole wiadomości do różnych sytuacji w życiu oraz dostrzegania i samodzielnego rozstrzygania problemów, które nastręcza życie, a także wyrobienia nawyku ustawicznego pogłębiania swojej wiedzy, doskonalenia kwalifikacji i zdobywania nowych umiejętności.</u>
+ <u xml:id="u-50.2" who="#PoselFlemingJanina">W toku realizacji uchwał VI Zjazdu znalazła także miejsce sprawa wychowania młodzieży na miarę potrzeb socjalizmu — twórcy teraźniejszości i przyszłości naszej ojczyzny.</u>
+ <u xml:id="u-50.3" who="#PoselFlemingJanina">To, jakże ważne zadanie, stało się przedmiotem obrad VII Plenum KC PZPR. Szeroka dyskusja oraz wnioski, jakie padły w jej wyniku, można najkrócej zdefiniować tak: należy wpajać dzieciom i młodzieży wartości ideologii socjalistycznej, patriotyzm, internacjonalizm, socjalistyczny stosunek do pracy i mienia społecznego, a również kształtować wrażliwość moralną, humanizm i poczucie dyscypliny społecznej.</u>
+ <u xml:id="u-50.4" who="#PoselFlemingJanina">W szkole kształtuje się osobowość ucznia, umiejętność wartościowania zjawisk moralnych i społecznych. Tu otrzymuje się pierwsze, oparte na autorytecie nauki, odpowiedzi na najważniejsze dla każdego wstępującego w życie człowieka — pytanie: jak żyć wartościowo.</u>
+ <u xml:id="u-50.5" who="#PoselFlemingJanina">Nauczyciele zdają sobie sprawę z doniosłej roli, jaka im przypadła w udziale. Są to dla nich najważniejsze zadania do realizacji teraz i w przyszłości. Jest to jednak proces długi, wymagający wielu zabiegów, aby odpowiednio ukształtować osobowość małego dziecka i młodego człowieka, proces, który nie daje natychmiastowych efektów, tak jak osiąga się je w produkcji, ale ma kapitalne znaczenie dla rozwoju naszej ojczyzny.</u>
+ <u xml:id="u-50.6" who="#PoselFlemingJanina">Należy uświadomić sobie, że państwo nasze wiele już zrobiło w zakresie podniesienia rangi szkolnictwa w Polsce. Wspomnę chociażby fakt wybudowania 1 400 szkół pomników 1000-lecia państwa polskiego — i aczkolwiek w wielu wypadkach nie zabezpieczają one w sensie rozwiązań dydaktyczno-wychowawczych pełnej realizacji zadań szkoły, to jednak dzięki umiejętnościom organizacyjnym dyrektorów szkół spełniają swoją rolę.</u>
+ <u xml:id="u-50.7" who="#PoselFlemingJanina">Szkolnictwo polskie wiąże duże nadzieje z dalszym rozwojem budownictwa na potrzeby oświaty. Wynika to z uchwały Biura Politycznego z dnia 15 sierpnia br., w której podkreślono, że przedmiotem codziennej troski wszystkich uczestników procesu inwestycyjnego powinno być zwrócenie uwagi na konieczność realizacji zadań budownictwa ogólnego, a zwłaszcza obiektów szkolnych. Konieczność taka istnieje i wynika chociażby stąd, że zadania szkoły ciągle wzrastają i będą wzrastać i jeśli mamy konsekwentnie umacniać jej rolę kształcącą i wychowawczą, to musi za tym iść rozwój tzw. bazy materialnej, bowiem najlepsze nawet chęci czy umiejętności organizacyjne w wielu wypadkach nie pozwolą na pełną realizację określonych wyżej zadań. Szkoła musi równolegle spełniać 3 funkcje: wychowawczą, kształcącą i opieki nad dzieckiem.</u>
+ <u xml:id="u-50.8" who="#PoselFlemingJanina">Modernizacja istniejącego systemu oświaty zmierzająca do wyrównania poziomu wymienionych funkcji, zwłaszcza w odniesieniu do szkół gminnych, stanie się niewątpliwie przedmiotem szczególnej troski ze strony nas wszystkich. Uzasadnienie tej potrzeby wyraża się tym, że zaledwie w 20% przyszłych gmin istnieje możliwość utworzenia szkół zbiorczych, w 50% gmin należy rozbudować i zmodernizować istniejące pomieszczenia, a w 30% — rozpocząć budowę nowych obiektów szkolnych. Tak przedstawia się przeciętna sytuacja krajowa. Kiedy jednak zainteresowałam się bliżej tym problemem w woj. szczecińskim, które mam zaszczyt reprezentować, to w 75 gminach zaledwie 2 szkoły zasługują na miano szkoły zbiorczej, inne należy rozbudować względnie przebudować. Zrozumiałe jest, że to niebagatelne zadanie realizowane może być sukcesywnie, niemniej jednak wymaga zdecydowanej konsekwencji w działaniu. Należy również mieć na uwadze, że organizacja szkół gminnych wymagać będzie ciągłego wzrostu środków na wyposażenie w sprzęt i pomoce naukowe.</u>
+ <u xml:id="u-50.9" who="#PoselFlemingJanina">Zanim jednak nastąpi pełne zaspokojenie potrzeb szkół w zakresie materialnym, trzeba będzie już dziś przyznać priorytet walorom organizacyjnym w celu uzyskania maksymalnych efektów w istniejących warunkach.</u>
+ <u xml:id="u-50.10" who="#PoselFlemingJanina">Mimo wyjątkowo sprzyjającej atmosfery, jaką nasza partia i Rząd wytwarzają wokół oświaty, niepokój — i to poważny — budzi to, że szkolnictwo napotyka trudności w realizacji inwestycji. Wynika to stąd, że budowa szkół jest na tzw. — „garnuszku” w budownictwie mieszkaniowym. W związku z tym należałoby rozważyć inne rozwiązanie gwarantujące pełniejszą realizację budownictwa szkolnego. Pokonanie trudności polega m.in. na tym, by uaktywnić, względnie powołać w biurach projektowych specjalistyczne pracownie, których zadaniem byłoby przygotowanie na czas dokumentacji z prawdziwego zdarzenia zapewniającej nowoczesne warunki nauczania. Innym rozwiązaniem mogłoby być również powielanie doskonałych projektów.</u>
+ <u xml:id="u-50.11" who="#PoselFlemingJanina">W przyszłym roku będzie uczyć się w szkołach 8 818 tys. Polaków. Praktycznie co czwarty obywatel zasiądzie na ławie szkolnej.</u>
+ <u xml:id="u-50.12" who="#PoselFlemingJanina">Podstawowe wskaźniki rozwoju szkolnictwa i placówek opiekuńczo-wychowawczych w projekcie planu na 1973 r. wyrażone są liczbami i procentami mówiącymi o stanie faktycznym. Nie chciałabym nużyć Wysokiej Izby ich przedstawianiem, na uwagę zasługuje jednak fakt, że następuje spadek liczby uczniów w szkołach podstawowych o 203 tys., tj. o 4,2%.</u>
+ <u xml:id="u-50.13" who="#PoselFlemingJanina">Absolwenci szkół podstawowych muszą znaleźć miejsca w szkołach średnich różnego typu, a zwłaszcza o kierunkach budowlanych i rolniczych.</u>
+ <u xml:id="u-50.14" who="#PoselFlemingJanina">Ważnym problemem będzie nadal nauczenie zawodu dziewcząt, ponieważ brak jest generalnych rozwiązań tego problemu, a ich kształcenie powinno być powiązane z potrzebami gospodarczymi poszczególnych regionów.</u>
+ <u xml:id="u-50.15" who="#PoselFlemingJanina">Rezerwy sal lekcyjnych w budynkach szkół podstawowych z pewnością znajdą się w gestii Ministerstwa Oświaty i Wychowania, w celu wykorzystania ich przez placówki przedszkolne, zakłady opiekuńczo-wychowawcze, a także jako mieszkania dla nauczycieli; umożliwi to również rozluźnienie liczebności klas przynajmniej do 30 uczniów, cc pozwoli na uzyskiwanie lepszych efektów pracy. Trzeba tutaj zaznaczyć, że liczba izb w szkole jest związana z liczbą oddziałów, ale liczba oddziałów zmniejsza się mimo wszystko wolniej od liczby dzieci.</u>
+ <u xml:id="u-50.16" who="#PoselFlemingJanina">Tak zwane normy na wydatki rzeczowe na oddział nie są obecnie zadowalające i słuszna jest decyzja Ministerstwa Finansów w sprawie powołania zespołu do opracowania nowych norm, miejmy nadzieję in plus — jeśli chcemy, a na pewno tak, by nasze szkoły lśniły czystością, wyposażane były w pomoce naukowe, sprzęt oraz materiały do zajęć w pracowniach dydaktycznych.</u>
+ <u xml:id="u-50.17" who="#PoselFlemingJanina">Osobną, ale bolesną sprawą, którą chcę omówić, jest problem placówek opiekuńczo-wychowawczych oraz szkolnictwa specjalnego.</u>
+ <u xml:id="u-50.18" who="#PoselFlemingJanina">W okresie ostatniego 10-lecia sporo zrobiono dla poprawy sytuacji w tym zakresie. Jednak sieć tych zakładów i szkół jest nadal niewystarczająca w stosunku do tendencji stałego wzrostu liczby dzieci wymagających tego typu opieki. Brak miejsc w szkołach specjalnych pociąga za sobą negatywne skutki zarówno dla pozostałych szkół, do których część takich dzieci uczęszcza, jak również dla nich samych, bowiem nie mogą one rozwijać się na miarę swych możliwości, a na skutek przebywania w warunkach nieodpowiednich, pogłębia się jeszcze ich upośledzenie umysłowo-fizyczne.</u>
+ <u xml:id="u-50.19" who="#PoselFlemingJanina">Konieczne jest więc budowanie specjalnych zakładów z internatami. Obawę budzi fakt, że około 50% młodzieży upośledzonej nie uczy się zawodu, w efekcie czego staje się ciężarem społeczeństwa.</u>
+ <u xml:id="u-50.20" who="#PoselFlemingJanina">Dla pełniejszego zobrazowania moich wywodów dodam, że liczba tego rodzaju dzieci jest spora i wynosi około 3% w stosunku do liczby dzieci w kraju.</u>
+ <u xml:id="u-50.21" who="#PoselFlemingJanina">Inne zagadnienie, również bardzo ważne — to problem dzieci i młodzieży społecznie nieprzystosowanych. Brak miejsc w zakładach, do których kierowani są nieletni na podstawie wyroku sądowego powoduje konieczność kilkuletniego wyczekiwania na umieszczenie w zakładzie, co w rezultacie pogłębia negatywne skutki pozostawania w zdemoralizowanym środowisku. Średnio każdego roku procent oczekujących na umieszczenie w zakładach wychowawczych wynosi ponad 50%.</u>
+ <u xml:id="u-50.22" who="#PoselFlemingJanina">Wysoka Izbo! Jesteśmy krajem o ustroju socjalistycznym, którego główną cechą jest głęboko pojęty humanitaryzm i nie może nam być obca sprawa zapewnienia bytu dla 80 tys. dzieci, które z różnych przyczyn zdane są tylko na opiekę państwa i zapełniają domy dziecka. Zdarza się jeszcze dosyć często, że żyją one w warunkach daleko odbiegających od dostatecznych.</u>
+ <u xml:id="u-50.23" who="#PoselFlemingJanina">Ministerstwo Oświaty i Wychowania rozumie potrzeby tych dzieci i przeznaczyło dla nich dodatkowo, jeszcze w tym roku, 50 mln zł. Niemniej jednak potrzebne będą dalsze nakłady, a efektem ich właściwego wykorzystania będzie radosny uśmiech dziecka pozbawionego opieki i miłości rodziców.</u>
+ <u xml:id="u-50.24" who="#PoselFlemingJanina">Przedstawiając szerzej zagadnienie dzieci, które wymagają specjalnej troski, żywię nadzieję, że sprawa ta uzyska priorytet tak w postaci dodatkowych funduszy, jak i inwestycji przeznaczonych na ten cel.</u>
+ <u xml:id="u-50.25" who="#PoselFlemingJanina">Zadania w dziedzinie rozwoju opieki nad dzieckiem powinny być opracowane w formie planu perspektywicznego. Wprawdzie raport o stanie oświaty nie jest nam jeszcze znany, ale wiadomo już, że obowiązywać będzie powszechnie średnie wykształcenie. Wiąże się z tym nierozerwalnie sprawa kształcenia, dokształcania i doskonalenia zawodowego nauczycieli, bowiem od ich poziomu wiedzy i umiejętności zależeć będzie przyszłość naszego narodu. Aby sprostać temu zadaniu, nauczyciele muszą zdobywać gruntowną wiedzę ideowo-polityczną, merytoryczną, rozwijać wysokie kwalifikacje pedagogiczno-metodyczne. Rok 1973 będzie rokiem wyjściowym, zmierzającym do urzeczywistnienia tych zamierzeń.</u>
+ <u xml:id="u-50.26" who="#PoselFlemingJanina">Kończąc swoje wystąpienie, chcę z satysfakcją stwierdzić, że budżet przewidziany na potrzeby oświaty wzrósł w stosunku do roku ubiegłego o 14%.</u>
+ <u xml:id="u-50.27" who="#PoselFlemingJanina">Wyrażam również zadowolenie z tego, że zgodnie z informacją sprawozdawcy Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów posła Alojzego Melicha, postulat Komisji Oświaty i Wychowania dotyczący zwiększenia naszego budżetu spotkał się ze zrozumieniem i w rezultacie oświata otrzymała dodatkowo 145 mln zł przeznaczone przede wszystkim na rozwój funkcji opiekuńczej szkoły, sportu i turystyki. Gest ten uważam za wyraz zrozumienia potrzeb istniejących w tym zakresie.</u>
+ <u xml:id="u-50.28" who="#PoselFlemingJanina">Rok 1973 przebiegać będzie pod znakiem wykorzystania treści wychowawczych, związanych z takimi wydarzeniami, jak zakończenie obchodów Roku Kopernikowskiego i 200 rocznica powstania Komisji Edukacji Narodowej.</u>
+ <u xml:id="u-50.29" who="#PoselFlemingJanina">Tej ostatniej poświęcone zostanie również specjalne posiedzenie naszego parlamentu. To wielkie wydarzenie w dziejach naszej oświaty znajdzie na pewno odzwierciedlenie w efektywniejszej pracy całej rzeszy nauczycieli, do których należę. Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-50.30" who="#komentarz">(Oklaski).</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-51">
+ <u xml:id="u-51.0" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Głos ma poseł Teresa Morawiec.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-52">
+ <u xml:id="u-52.0" who="#PoselMorawiecTeresa">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Za kilkanaście dni rozpoczniemy trzeci już z kolei rok przyspieszonego rozwoju kraju. Dwa ubiegłe lata potwierdziły w pełni słuszność i skuteczność strategii łączącej ściśle dynamikę ekonomicznego rozwoju ze społecznymi korzyściami.</u>
+ <u xml:id="u-52.1" who="#PoselMorawiecTeresa">Wiemy już dzisiaj, że cały następny rok będzie również okresem szybkiego wzrostu gospodarczego, okresem dalszej odczuwalnej poprawy dochodów społeczeństwa.</u>
+ <u xml:id="u-52.2" who="#PoselMorawiecTeresa">Dążeniem naszym jest, aby Polska przebyła znacznie szybciej niż dotąd pierwsze fazy rewolucji naukowo-technicznej. Obok niezbędnych podstaw materialnych i technicznych, jeszcze dwa czynniki będą decydowały o powodzeniu naszego przedsięwzięcia. Są to ludzie i czas.</u>
+ <u xml:id="u-52.3" who="#PoselMorawiecTeresa">Rok najbliższy będzie rokiem najwyższego demograficznego przyrostu siły roboczej w całym okresie określonym bieżącym planem pięcioletnim. Z szacunków podaży siły roboczej wynika, że netto przyrost zatrudnienia w 1973 r. wyniesie około 380 tys. osób. Przyrost ten traktujemy jednak nie jako dodatkowy kłopot, ale jako szansę przyspieszenia rozwoju kraju — jak to stwierdził na początku naszej debaty poseł Jan Szydlak.</u>
+ <u xml:id="u-52.4" who="#PoselMorawiecTeresa">W przekroju regionalnym przyrost podaży siły roboczej charakteryzuje duże zróżnicowanie. Najwyższy przyrost wystąpi w województwach: koszalińskim, zielonogórskim, wrocławskim i szczecińskim. W związku z odmiennym regionalnym rozmieszczeniem popytu na siłę roboczą należy liczyć się z występowaniem w roku 1973 dysproporcji między jej podażą i popytem w ujęciu regionalnym. Największe niedobory siły roboczej mogą wystąpić w woj. katowickim oraz w miastach: Warszawie, Łodzi, Krakowie i Poznaniu.</u>
+ <u xml:id="u-52.5" who="#PoselMorawiecTeresa">Skala nadwyżek siły roboczej w województwach charakteryzujących się od wielu lat wysoką jej podażą ulegnie w najbliższym roku zmniejszeniu. Nadwyżki siły roboczej, głównie kobiet, wystąpią w województwach: wrocławskim, poznańskim, krakowskim, warszawskim i zielonogórskim.</u>
+ <u xml:id="u-52.6" who="#PoselMorawiecTeresa">Sytuacja ta stawia wiele poważnych zadań przed polityką zatrudnienia. Konieczne będzie stworzenie warunków do przemieszczania siły roboczej z terenów nadwyżkowych na obszary charakteryzujące się deficytem siły roboczej.</u>
+ <u xml:id="u-52.7" who="#PoselMorawiecTeresa">Ale racjonalne zatrudnienie, to jak wiadomo, nie tylko równowaga rynku pracy. Dlatego też dalsze zasadnicze czynniki realizacji planu — to:</u>
+ <u xml:id="u-52.8" who="#PoselMorawiecTeresa">— pełne wykorzystanie i racjonalne zatrudnienie pracowników zgodnie z ich kwalifikacjami;</u>
+ <u xml:id="u-52.9" who="#PoselMorawiecTeresa">—racjonalne wykorzystanie czasu pracy;</u>
+ <u xml:id="u-52.10" who="#PoselMorawiecTeresa">— optymalne zatrudnienie w stosunku do zadań stawianych przed zakładami pracy;</u>
+ <u xml:id="u-52.11" who="#PoselMorawiecTeresa">— koncentracja kadr wykwalifikowanych tam, gdzie są najbardziej potrzebne, a szczególnie w przedsiębiorstwach o nowoczesnej produkcji i metodach wytwarzania, a więc decydujących o szybkim rozwoju gospodarki.</u>
+ <u xml:id="u-52.12" who="#PoselMorawiecTeresa">W 1973 roku, podobnie jak w latach poprzednich, głównym źródłem dopływu siły roboczej będą absolwenci szkół stopnia ponadpodstawowego. Liczba ich wzrośnie o 50 tys. osób w porównaniu z rokiem bieżącym. W związku z tym — ważnym zadaniem jest stworzenie w zakładach pracy odpowiednich warunków do ich szybkiej, społeczno-zawodowej adaptacji w nowym środowisku pracy.</u>
+ <u xml:id="u-52.13" who="#PoselMorawiecTeresa">Konieczne również będzie wykorzystywanie wszystkich możliwości zatrudnienia kobiet, szczególnie w usługach i pracy nakładczej.</u>
+ <u xml:id="u-52.14" who="#PoselMorawiecTeresa">Największą grupę wśród zatrudnionych w gospodarce narodowej stanowić będą pracownicy przemysłu. W roku 1973 zatrudnienie w tym dziale gospodarki narodowej wyniesie 4 538 tys. osób, co stanowi 41% ogółu zatrudnionych w gospodarce uspołecznionej. Efekty pracy tych ludzi będą miały zasadniczy wpływ na wysokość wytworzonego dochodu narodowego, gdyż udział przemysłu w tworzeniu tego dochodu jest decydujący. Stąd ogromna waga racjonalnej gospodarki siłami roboczymi w każdym zakładzie przemysłowym.</u>
+ <u xml:id="u-52.15" who="#PoselMorawiecTeresa">Niezwykle ważnym zagadnieniem w całokształcie problemów polityki kadrowej jest w przedsiębiorstwach racjonalne wykorzystanie czasu pracy i wzrost wydajności pracy. Projekt planu na rok przyszły, jak to już mówił w swoim referacie poseł sprawozdawca, przewiduje dla przemysłu osiągnięcie wzrostu wydajności pracy (mierzonej wartością produkcji dodanej) o 6,3%. Stawia to bardzo odpowiedzialne zadania przed organizatorami produkcji, przed kierownictwem zakładów przemysłowych, średnim personelem technicznym. Zwiększenie wydajności pracy zależy bowiem w obecnych warunkach w znacznej mierze od prawidłowego przygotowania produkcji, organizacji pracy i sprawnego zaopatrzenia. Sytuacje, w których robotnik ciągle jeszcze czeka na pracę zamiast ona na robotnika, powstają najczęściej na skutek niedomagań kooperacji.</u>
+ <u xml:id="u-52.16" who="#PoselMorawiecTeresa">Większą wagę przywiązywać trzeba do społecznej rangi wydajności pracy, do stwarzania atmosfery szacunku i wysokiego uznania dla pracowników uzyskujących wyższe od przeciętnych rezultaty. Niezależnie od tego, warunkiem dobrej roboty jest poczucie celowego wykorzystania wysiłku każdego człowieka. Jest to niezwykle istotny element tworzenia dobrego klimatu społecznego w zakładzie, w którym każdy pracownik powinien widzieć również perspektywę swego własnego rozwoju. To właśnie dzięki mądremu i twórczemu wykorzystaniu ludzkiej pracy i wyobraźni, dzięki inicjatywie i ludzkiej odpowiedzialności, możliwe było założenie w roku przyszłym dynamiki rozwoju wyższej niż to wynika z poziomu przyjętego dla danego roku w planie 5-letnim. Czas liczy się dziś podwójnie. Nowe środki techniczne, zdobycze myśli naukowej, gromadzona szybko wiedza o człowieku i społeczeństwie tworzą potencjalne warunki nasilania dynamiki rozwojowej, wzmagania tempa pracy. Dokonywana obecnie ekonomizacja systemu zarządzania wywrze głęboki wpływ na realizację socjalistycznej zasady — „każdemu według jego pracy”. Chodzi o niedopuszczenie do sytuacji, aby ci, którzy źle pracują ukrywali się „za plecami” załogi, a załogi gorzej pracujące — korzystały z dorobku innych załóg i całej gospodarki. Realizację tej zasady w skali ogólnogospodarczej będą umożliwiały zmiany w systemie zarządzania, o których mówił dzisiaj w swoim przemówieniu poseł Jan Szydlak, a które zamierza się wprowadzić w roku przyszłym w jednostkach zakwalifikowanych do wdrożeń inicjujących.</u>
+ <u xml:id="u-52.17" who="#PoselMorawiecTeresa">Wśród zakładów, które zostaną objęte nowym systemem gospodarowania, jest również przedsiębiorstwo, w którym pracuję — Zakłady Chemiczne „Blachownia”. Zakład ten zatrudnia 4 600 osób, zaś wartość produkcji rocznej wynosi około 2 mld zł. Kadra tego zakładu ciągle poszukuje nowych, skuteczniejszych metod podnoszenia efektywności ludzkiego działania. Zastosowano również w praktyce przedsiębiorstwa metodę analizy wartości oraz wdrożono system zarządzania przez określanie celów. Niezależnie od tego wprowadzono na początku bieżącego roku, tytułem próby, opracowany w zakładach kompleksowy system zadań wewnątrzzakładowych — powiązany z bodźcami materialnego zainteresowania, z systemem zachęt materialnych. Inspiracją do powstania i wdrożenia w zakładach tego systemu była uchwała VI Zjazdu naszej partii, która zobowiązuje kierownictwo jednostek gospodarki uspołecznionej do unowocześnienia systemu gospodarowania i zarządzania. Istotą zaś blachowiańskiego systemu jest doprowadzenie zadań techniczno-ekonomicznych przedsiębiorstwa do poszczególnych zakładów produkcyjnych, wydziałów i oddziałów oraz powiązanie wykonania tych zadań z odpowiednimi zachętami materialnymi. System ten uzależnia wzrost płac pośrednio od wyników działalności przedsiębiorstwa, a bezpośrednio — od wyników pracy oddziału, wydziału i zakładu. System ten gwarantuje wykonanie dyrektywnych wskaźników przez całe przedsiębiorstwo, a zadania ustalane są systematycznie na każdy miesiąc, dekadę i dobę. Pozwala to na bieżąco wiązać produkcję ze zbytem i zapotrzebowaniem oraz na sukcesywne dyskontowanie w planach usprawnień z zakresu postępu technicznego, wniosków racjonalizatorskich, czynów i zobowiązań załogi. System ten czyni planowanie narzędziem bieżącego sterowania produkcją i ekonomiką w krótkich odstępach czasu i stanowi zespół elementów możliwych do kontroli i ewidencji. Zasadnicza koncepcja tego systemu jest zbieżna z zasadami gospodarowania, które wprowadzone zostaną w jednostkach inicjujących, począwszy od przyszłego roku.</u>
+ <u xml:id="u-52.18" who="#PoselMorawiecTeresa">Wyniki uzyskane w — „Blachowni” w ciągu prawie rocznego okresu gospodarowania według omawianych zasad przeszły najśmielsze oczekiwania. Mimo, że od 5 lat nie prowadzi się w — „Blachowni” żadnych inwestycji produkcyjnych, przewiduje się w roku bieżącym uzyskanie dynamiki produkcji na poziomie 7,9% oraz przekroczenie zysku o 80 mln zł w stosunku do pierwotnego planu. Uzyskano nie notowany od wielu lat wzrost wydajności pracy, który osiągnął 10,7% w stosunku do roku poprzedniego. Do uzyskania tych wyników przyczyniła się w znacznej mierze znajomość przez wszystkich pracowników przedsiębiorstwa własnych zadań oraz wpływu stopnia ich realizacji na wy konanie dyrektywnych zadań przedsiębiorstwa, a tym samym na wysokość funduszu płac i premii, które w ostatnim roku znacznie wzrosły. Niezależnie od tego, o dobrych wynikach pracy zakładu w roku bieżącym zadecydowały:</u>
+ <u xml:id="u-52.19" who="#PoselMorawiecTeresa">— inicjatywa i zaangażowanie kadry technicznej i ekonomicznej we wprowadzaniu innowacji z dziedziny postępu technicznego oraz racjonalizacji gospodarki materiałami i surowcami;</u>
+ <u xml:id="u-52.20" who="#PoselMorawiecTeresa">— daleko idąca pomoc naukowców z Instytutu Ciężkiej Syntezy Organicznej w poprawianiu technologii istniejących wytwórni oraz w zwiększaniu ich mocy produkcyjnych;</u>
+ <u xml:id="u-52.21" who="#PoselMorawiecTeresa">— wytworzona w zakładzie atmosfera szlachetnej rywalizacji i wzajemnej pomocy między poszczególnymi jednostkami organizacyjnymi;</u>
+ <u xml:id="u-52.22" who="#PoselMorawiecTeresa">— stałe dążenie kolektywu kierowniczego do zapewnienia każdemu pracownikowi możliwości zaspokojenia potrzeb wyższego rzędu, takich jak: potrzeba podnoszenia własnej wartości i rozwoju, potrzeba przynależności do zespołu, potrzeba przyjaźni, potrzeba pełnego wykorzystania posiadanych kwalifikacji i możliwości intelektualnych.</u>
+ <u xml:id="u-52.23" who="#PoselMorawiecTeresa">Wprowadzenie systemu zadań wewnątrzzakładowych zmusiło zakład do częściowej zmiany struktury organizacyjnej, do dostosowania do zasady dokładnego rozrachunku gospodarczego systemu planowania i rachunku kosztów. Ale dzięki temu do pracy w nowym systemie ekonomicznym, jak i do realizacji poważnych zadań przyszłego roku jesteśmy w pełni przygotowani. Atmosfera twórczego niezadowolenia z osiągniętych wyników i stałe poszukiwanie skuteczniejszych metod zwiększenia efektywności ludzkiego działania cechują nie tylko kadrę jednego zakładu chemicznego, ale są szeroko rozpowszechnione wśród aktywu społeczno-gospodarczego całej Opolszczyzny. Naszą ambicją jest równanie do najlepszych, wiemy bowiem, że tyle będziemy posiadać do podziału, ile sami wypracujemy.</u>
+ <u xml:id="u-52.24" who="#PoselMorawiecTeresa">Wysoki Sejmie! Śmiały i ambitny jest plan, nad którym odbywa się nasza poselska debata. Jest to plan na miarę społecznych nadziei i aspiracji.</u>
+ <u xml:id="u-52.25" who="#PoselMorawiecTeresa">Poseł sprawozdawca Alojzy Melich słusznie moim zdaniem podkreślił, że punkt ciężkości planu leży w jego efektywności. Realizacja zaś tego ambitnego planu jest sprawą wszystkich ludzi, leży w rękach wszystkich pracujących, rozkłada się na wszystkie grupy zawodowe, wszystkie funkcje i stanowiska, wszystkie posterunki pracy. Ale realizacja tego planu leży również w interesie wszystkich pracujących, gdyż istotą naszej nowej strategii rozwojowej jest maksymalnie pełne wykorzystywanie wszelkich możliwości wzrostu gospodarczego do lepszego zaspokojenia potrzeb ludności. Pracować będziemy nie po to, aby wykonać plan, ale wykonywać będziemy ujęte w planie zadania po to, aby osiągnąć założone cele społeczne.</u>
+ <u xml:id="u-52.26" who="#PoselMorawiecTeresa">Obywatele Posłowie pozwolą, że powtórzę za posłem Janem Szydlakiem, że „powinniśmy wykorzystać wszelkie dźwignie, stwarzane przez nasz ustrój dla pełniejszego wprzęgnięcia w realizację zadań najszerszych mas ludzi pracy”. Tak rozumie swoje zadania na najbliższy okres aktyw społeczno-gospodarczy Opolszczyzny. Społeczeństwo tej ziemi nie będzie szczędziło wysiłków, aby śmiałe i ambitne zamierzenia przyszłorocznego planu nie tylko wykonać, ale i przekroczyć.</u>
+ <u xml:id="u-52.27" who="#komentarz">(Oklaski).</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-53">
+ <u xml:id="u-53.0" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Głos ma poseł Franciszek Burian.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-54">
+ <u xml:id="u-54.0" who="#PoselBurianFranciszek">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Projekty planu i budżetu na rok 1973 w dziedzinie ochrony zdrowia i opieki społecznej są konsekwentną realizacją uchwały VI Zjazdu partii.</u>
+ <u xml:id="u-54.1" who="#PoselBurianFranciszek">Jest rzeczą bezsporną, że w sferze opieki socjalnej problemy ochrony zdrowia zajmują pozycję pierwszoplanową. W latach 1971 — 1972 w wyniku realizacji przedsięwzięć zmierzających do poprawy warunków socjalnych ludzi pracy poważnie, bo o 6,5 mld zł w skali rocznej, wzrosły wydatki na te cele. Zgodnie z uchwałą VI Zjazdu, która postęp w zakresie ochrony zdrowia uznała za centralne zagadnienie rozszerzania i doskonalenia opieki socjalnej, w bieżącym planie 5-letnim założony został 84-procentowy wzrost nakładów na rozwój służby zdrowia.</u>
+ <u xml:id="u-54.2" who="#PoselBurianFranciszek">W Polsce Ludowej zrobiono niemało dla zapewnienia powszechnej i nowoczesnej opieki nad zdrowiem obywateli. Przeciętna długość życia wzrosła o prawie 20 lat w porównaniu z okresem przedwojennym. W ubiegłym roku śmiertelność niemowląt była najniższa w historii naszego kraju. Od początku tego roku prawie cała ludność naszego kraju korzysta bezpłatnie z pomocy lekarskiej.</u>
+ <u xml:id="u-54.3" who="#PoselBurianFranciszek">Należy podkreślić także uczucie głębokiego zadowolenia w opinii społecznej i wśród pracowników służby zdrowia w związku z decyzjami dotyczącymi zwiększenia nakładów inwestycyjnych, poprawienia wielu wskaźników budżetowych, uregulowania nabrzmiałych od wielu lat problemów wynagrodzeń pracowników służby zdrowia i wreszcie utworzenia Narodowego Funduszu Ochrony Zdrowia, którego ideę przedstawił na VII Kongresie Związków Zawodowych I Sekretarz Komitetu Centralnego PZPR tow. Edward Gierek.</u>
+ <u xml:id="u-54.4" who="#PoselBurianFranciszek">W dniu dzisiejszym Prezydium Ogólnopolskiego Komitetu Frontu Jedności Narodu na wniosek CRZZ podjęło decyzję o utworzeniu funduszu i uchwaliło jego regulamin. Wszystkie te fakty i decyzje świadczą o docenianiu problemu społecznego, jakim jest ochrona zdrowia.</u>
+ <u xml:id="u-54.5" who="#PoselBurianFranciszek">Projekt budżetu w dziale ochrony zdrowia i opieki społecznej na 1973 rok dowodzi, jak poważnie zwiększamy środki finansowe na rozwój służby zdrowia. Jednakże nawet przy tak znacznym wzroście nakładów finansowych służba zdrowia nie zaspokoi wszystkich potrzeb ludności w zakresie ochrony zdrowia.</u>
+ <u xml:id="u-54.6" who="#PoselBurianFranciszek">Składa się na to wiele czynników, a zwłaszcza:</u>
+ <u xml:id="u-54.7" who="#PoselBurianFranciszek">— zwiększająca się stale liczba ludzi starych, w wieku poprodukcyjnym, szczególnie wymagających opieki lekarskiej;</u>
+ <u xml:id="u-54.8" who="#PoselBurianFranciszek">— stały wzrost zjawisk chorobowych, stanowiących uboczny skutek procesów urbanizacji, motoryzacji, chemizacji i innych czynników cywilizacyjnych;</u>
+ <u xml:id="u-54.9" who="#PoselBurianFranciszek">— szybkie zwiększanie liczby leczących się osób i liczby wizyt chorych w placówkach służby zdrowia zarówno wskutek objęcia ludności rolniczej bezpłatną opieką lekarską, jak też w wyniku rosnącego poziomu cywilizacyjnego.</u>
+ <u xml:id="u-54.10" who="#PoselBurianFranciszek">Budżet resortu zdrowia kształtuje się w wysokości ponad 42 mld zł, z czego na inwestycje przeznaczono 3 686 mln zł. Warto byłoby dla porównania wspomnieć, że Ministerstwo Zdrowia dysponowało w 1961 roku budżetem w wysokości 18 mld zł.</u>
+ <u xml:id="u-54.11" who="#PoselBurianFranciszek">Ze wzrostem nakładów na inwestycje wiąże się konieczność zagwarantowania odpowiedniego potencjału wykonawczego oraz spowodowanie wydania odpowiednich decyzji przez Prezesa Rady Ministrów w stosunku do terenowych rad narodowych — w sprawie wykonawstwa inwestycji służby zdrowia.</u>
+ <u xml:id="u-54.12" who="#PoselBurianFranciszek">Wskaźnik wzrostu liczby łóżek szpitalnych w roku 1973 wynosi 0,2%. Resort zdrowia oddał w ubiegłej pięciolatce do użytku 8 442 łóżka szpitalne, w okresie bieżących trzech lat odda natomiast 8 300 łóżek; jest to duży postęp, lecz nie zabezpiecza potrzeb. Jesteśmy w tej dziedzinie znacznie opóźnieni w stosunku do innych krajów RWPG. W dodatku wiele zakładów służby zdrowia mieści się w starych poważnie zużytych już budynkach. Wskutek braku miejsc w szpitalach ogólnych zarówno w roku ubiegłym, jak i w bieżącym nie mogły one przyjąć wszystkich chorych ze skierowaniem lekarskim. W szpitalach psychiatrycznych przebywa ponad 50% więcej pacjentów niż przewidują normy. Jest to sytuacja niepokojąca i świadczy o tym, że służba zdrowia ma nadal poważne trudności z nadążaniem za rozwojem i potrzebami kraju. Niepokoi również fakt, że rady narodowe nie oddały do użytku w 1972 roku 16 obiektów o 1 892 miejscach tzw. domów pomocy społecznej. Sprawa ta wymaga szczególnej troski, gdyż znaczna liczba łóżek w szpitalach internistycznych jest zajmowana przez ludzi przeważnie w podeszłym wieku, cierpiących na choroby przewlekłe.</u>
+ <u xml:id="u-54.13" who="#PoselBurianFranciszek">Uzasadnione byłoby rozpatrzenie możliwości rozwiązań paliatywnych poprzez budowanie tanich, o lekkiej konstrukcji pawilonów na cele opieki społecznej.</u>
+ <u xml:id="u-54.14" who="#PoselBurianFranciszek">Mimo podjętych przez najwyższe władze decyzji, nadal istnieją trudności w planowanej realizacji inwestycji służby zdrowia.</u>
+ <u xml:id="u-54.15" who="#PoselBurianFranciszek">Porównanie wykonania planu inwestycyjnego w zakresie ochrony zdrowia z bardzo dobrymi wynikami budownictwa mieszkaniowego w bieżącym roku wskazuje wyraźnie na ^niedocenianie przez wykonawców i przez prezydia rad narodowych wagi inwestycji służby zdrowia, choć właśnie ich wykonanie determinuje w poważnym stopniu realizację polityki socjalnej. Jeśli do końca bieżącego roku nie zostaną nadrobione powstałe zaległości — roczny plan robót budowlano-montażowych będzie wykonany zaledwie w około 90%, co oznaczałoby niewykorzystanie wartości około 200 mln zł przyznanych limitów. Dlatego zasadne wydaje się wprowadzenie systemu oddzielnego określania i rozliczania funduszy płac na budowę szpitali, tak by te pracochłonne budowy nie rzutowały ujemnie na wyniki działalności całego przedsiębiorstwa, a nawet zjednoczenia. Bez uwzględnienia tego systemu, o który zabiega od wielu lat resort zdrowia, wszystkie inne cenne posunięcia zostaną półśrodkami, a zapewnienia składane przez budowlanych — obietnicami, które nie dadzą realnych efektów.</u>
+ <u xml:id="u-54.16" who="#PoselBurianFranciszek">Wysoka Izbo! Kompleksowo rozwiązywane problemy ochrony zdrowia ludności wymagają rozwoju lecznictwa uzdrowiskowego. Ścisłe prognozy zakładają, że do roku 1985 świadczeniami lecznictwa uzdrowiskowego należy objąć około 2,4 mln osób, spośród których około 200 tys. przebywać będzie w szpitalach uzdrowiskowych na rehabilitacji, a około 700 tys. w sanatoriach. Istnieje zatem konieczność budowy nowych uzdrowisk w tych miejscowościach, w których istnieją naturalne zasoby surowcowe i odpowiednie warunki klimatyczne. Możliwości w skali kraju są duże, ale wymagają kompleksowego programu zagospodarowania tych miejscowości, a także w początkowym okresie znacznych nakładów na inwestycje. Szeroki rozwój lecznictwa uzdrowiskowego nie może być realizowany jednak wyłącznie ze środków jednego resortu. Wykorzystanie również i na te cele środków Narodowego Funduszu Ochrony Zdrowia byłoby jak najbardziej wskazane.</u>
+ <u xml:id="u-54.17" who="#PoselBurianFranciszek">Jednocześnie należałoby dążyć, aby wszystkie domy zakładowe, wczasowe i obiekty turystyczne o odpowiednim standardzie, a wykorzystywane wyłącznie sezonowo, były udostępnione przedsiębiorstwom uzdrowiskowym, które w okresach posezonowych wykorzystać je powinny na cele lecznictwa uzdrowiskowego. Zjednoczenie — „Uzdrowiska Polskie” dysponuje 15 tys. łóżek w obiektach uzdrowiskowych. Około 14 tys. łóżek pozostaje w gestii innych użytkowników, drugie tyle znajduje się w dyspozycji domów wczasowo-wypoczynkowych. Nowa polityka socjalna państwa stwarza realne możliwości dalszych inwestycji tego typu, istnieje więc pilna potrzeba koordynacji programu rozbudowy oraz racjonalnego wykorzystania bazy i środków. Wydaje się także niezbędne, aby organizacje i instytucje rolnicze wniosły swój wkład w inwestycje uzdrowiskowe.</u>
+ <u xml:id="u-54.18" who="#PoselBurianFranciszek">Obywatele Posłowie! Jednym z podstawowych czynników decydujących o powodzeniu w rozwiązywaniu zadań postawionych przed służbą zdrowia jest kadra pracowników medycznych. Proces przygotowania tej kadry jest długotrwały i nie kończy się na odbyciu studiów w szkole wyższej. Tempo kształcenia kadr z wyższym wykształceniem jest zadowalające, natomiast sytuacja kadrowa personelu średniego, a szczególnie pielęgniarek i położnych, budzi niepokój zarówno pod względem ilościowym, jak i tempa przyrostu. Dane liczbowe wskazują, że z zawodu zrezygnowało około 2% pielęgniarek. Mamy w kraju około 107 tys. pielęgniarek, podczas gdy wykonanie ambitnych zadań wymaga prawie podwojenia ich liczby. Starania władz terenowych i resortu muszą zmierzać do otwierania szkół i internatów.</u>
+ <u xml:id="u-54.19" who="#PoselBurianFranciszek">W celu zapewnienia potrzebnego personelu dla zwiększającej się liczby ośrodków zdrowia wskazane jest stworzenie w okresie do 1975 r. odpowiednich warunków do przyjęcia do pracy na wsi co roku 700 lekarzy, 600 stomatologów, 1000 pielęgniarek i ponad 220 położnych. Również w aptekach wiejskich należy przewidzieć zatrudnienie co roku około 50 farmaceutów. Taki plan zatrudnienia jest realny pod warunkiem stałego polepszania warunków pracy i osiedlania się pracowników służby zdrowia na wsi. Wiąże się to równocześnie z zapewnieniem im odpowiednich mieszkań, otrzymywanych na przystępnych warunkach oraz środków transportu.</u>
+ <u xml:id="u-54.20" who="#PoselBurianFranciszek">Dla pracowników służby zdrowia szczególnie ważną, a zaniedbaną dziedziną, jest sprawa bezpieczeństwa i higieny pracy w zakładach służby zdrowia. Niestety, w projekcie budżetu nie wyodrębniono kwot na te cele. Sytuację można poprawić przez wydzielenie odpowiedniego funduszu oraz wzmożoną troskę władz administracyjnych wszystkich szczebli o bezpieczeństwo i higienę pracy w zakładach służby zdrowia.</u>
+ <u xml:id="u-54.21" who="#PoselBurianFranciszek">W budżecie zwiększono normy na leki, żywienie i wydatki rzeczowe. Warto podkreślić celowość wprowadzenia formuły wydatków na leki w stosunku do jednego pacjenta, a nie w przeliczeniu na tzw. osobodzień. Jest to ważka decyzja, umożliwiająca dyrektorom szpitali lepszą gospodarkę. O decyzję tę zabiegali od dawna pracownicy służby zdrowia i przyjmują ją z wielkim uznaniem.</u>
+ <u xml:id="u-54.22" who="#PoselBurianFranciszek">W 1972 r. udało się uzyskać 0,5% funduszu płac na fundusz socjalny. Trzeba jednak dążyć do tego, by zgodnie z zapowiedzią resortu zdrowia zwiększyć wysokość funduszu socjalnego do 1%.</u>
+ <u xml:id="u-54.23" who="#PoselBurianFranciszek">Wysoka Izbo! Z danych statystycznych za rok 1971 wynika, że w rejestrze przyczyn zgonów w Polsce na pierwsze miejsce wysunęły się choroby nowotworowe. Według informacji resortu zdrowia niezbędne inwestycje będą realizowane w pełnej synchronizacji z dostawami cennej aparatury, takiej jak bomby kobaltowe czy przyspieszacze liniowe, niezbędnej w walce z chorobami nowotworowymi. Najskuteczniejszym sposobem zwalczania chorób nowotworowych jest jednak obecnie i będzie nadal profilaktyka. Dlatego należy koniecznie zmierzać do zabezpieczenia odpowiednio wysokich środków materialnych, bazy i kadry, przygotowanych do skutecznej walki o zmniejszenie zachorowalności — m.in. przez wczesną wykrywalność raka. Na podstawie aktualnych danych statystycznych, należy stwierdzić wzrost zachorowań na wirusowe zapalenie wątroby. Pośród różnorodnych środków profilaktycznych decydującą rolę ma aparatura jednorazowego użytku. Uzasadnione jest dążenie do przyspieszania dostaw z importu czy rozpoczęcia produkcji krajowej tak potrzebnego sprzętu.</u>
+ <u xml:id="u-54.24" who="#PoselBurianFranciszek">Problemy poruszone przeze mnie były niejednokrotnie przedmiotem badań, analiz i dezyderatów Komisji Zdrowia i Kultury Fizycznej, w korelacji potrzeb społecznych i zadań stojących przed służbą zdrowia.</u>
+ <u xml:id="u-54.25" who="#PoselBurianFranciszek">Wysoki Sejmie! Rozwój cywilizacji, tempa życia — przynosi obok skutków dodatnich także i ujemne w postaci różnorodnych chorób, o czym mówiłem na wstępie. Państwo nasze na miarę swych możliwości stara się zapewnić odpowiednie środki na ochronę zdrowia. Zespolenie wysiłków społeczeństwa i państwa na rzecz podniesienia poziomu ochrony zdrowia, zainicjowane przez utworzenie Narodowego Funduszu Ochrony Zdrowia ma wielkie znaczenie, ale uczestnictwu w tej wielkiej ogólnonarodowej sprawie towarzyszyć musi stały wzrost świadomości społeczeństwa, pilne przestrzeganie zasad higieny, czystości osobistej i otoczenia, czystości pomieszczeń służących życiu i pracy obywateli, środków komunikacji masowej, zakładów żywienia zbiorowego, zakładów produkujących żywność itp.</u>
+ <u xml:id="u-54.26" who="#PoselBurianFranciszek">Ciągle jeszcze napotykamy rażące lekceważenie przepisów, a fakt zwrócenia przez Rząd — co było niezwykle słusznym posunięciem — uwagi władz administracyjnych na niezadowalający stan sanitarny kraju nie zawsze spotykał się z właściwą reakcją w postaci szybkiego usuwania zaniedbań. Dlatego też wykonanie napiętych i odpowiedzialnych zadań w zakresie ochrony zdrowia łączyć się musi ze wzmożeniem przestrzegania przepisów wynikających z ustaw związanych z ochroną życia ludzkiego i z ochroną naturalnego środowiska człowieka.</u>
+ <u xml:id="u-54.27" who="#PoselBurianFranciszek">Rozwijającej się działalności inwestycyjnej, przeznaczaniu zwiększonych środków na opiekę nad zdrowiem ludności towarzyszyć musi rzetelna troska obywateli i instytucji o profilaktykę życia codziennego, o zapobieganie powstawaniu ognisk chorobowych, o szeroki współudział w tworzeniu coraz lepszych warunków zdrowotnych.</u>
+ <u xml:id="u-54.28" who="#komentarz">(Oklaski).</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-55">
+ <u xml:id="u-55.0" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Głos ma poseł Bronisław Bury.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-56">
+ <u xml:id="u-56.0" who="#PoselBuryBronislaw">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Jedną ze spraw, którą jako poseł rolnik pragnę poruszyć, jest zaopatrzenie rolników w maszyny i narzędzia niezbędne do intensyfikacji produkcji rolnej. Powszechnie wiadomo, że dzięki zmianom w polityce rolnej w ostatnich dwu latach szybciej wzrastają dochody wsi, których duża część przeznaczona jest na inwestycje i modernizację gospodarstw przez mechanizację.</u>
+ <u xml:id="u-56.1" who="#PoselBuryBronislaw">Plan gospodarczy zakłada znaczny wzrost dostaw maszyn i urządzeń dla rolnictwa. 1 trzeba stwierdzić, że popyt na dobre maszyny rolnicze rośnie, ale jednocześnie odczuwa się brak niektórych maszyn w sprzedaży.</u>
+ <u xml:id="u-56.2" who="#PoselBuryBronislaw">W myśl wspólnych wytycznych Biura Politycznego KC PZPR i Prezydium NK ZSL w sprawie zadań rolnictwa w latach 1971 — 1975, w myśl uchwały Sejmu o planie wieloletniego rozwoju, wieś i rolnictwo ma uzyskać znacznie zwiększone dostawy materiałów budowlanych, traktorów, maszyn, nawozów mineralnych, pasz treściwych, urządzeń do mechanizacji prac w hodowli zwierząt i innych środków produkcji.</u>
+ <u xml:id="u-56.3" who="#PoselBuryBronislaw">Mimo znacznego zwiększenia produkcji nadal brak jest śrutowników, rozdrabniaczy uniwersalnych, parników elektrycznych, urządzeń za- i wyładowczych, wózków podręcznych oraz innego sprzętu ułatwiającego pracę rolnika. Prawie w ogóle brak jest sprzętu do mechanizacji prac podwórzowych i hodowlanych.</u>
+ <u xml:id="u-56.4" who="#PoselBuryBronislaw">Pierwszą sprawą jest jakość dostarczanych rolnictwu maszyn. W ostatnim czasie uległa ona w wielu asortymentach znacznej poprawie, co świadczy o wzroście zawodowych ambicji producentów. Nie można tego, niestety, powiedzieć o wszystkich fabrykach maszyn rolniczych. Wiele z nich przekazuje nadal maszyny z brakami i wadami produkcyjnymi.</u>
+ <u xml:id="u-56.5" who="#PoselBuryBronislaw">Nad jakością wprowadzanych na rynek maszyn rolniczych czuwa specjalna Komisja Odbioru Technicznego przy Ministerstwie Rolnictwa. Jak to się jednak dzieje, że użytkownicy otrzymują maszyny z wadami produkcyjnymi i to zaopatrzone w stempelek tej komisji?</u>
+ <u xml:id="u-56.6" who="#PoselBuryBronislaw">Na krytyczną uwagę zasługuje też dotychczasowa organizacja obrotu maszynami rolniczymi i częściami zamiennymi. Nabywców maszyn rolniczych zaopatrują obecnie w części zamienne aż trzy przedsiębiorstwa, tj. PZGS poprzez swe składnice, przedsiębiorstwa Handlu Sprzętem Rolniczym — „Agroma” i państwowe ośrodki maszynowe.</u>
+ <u xml:id="u-56.7" who="#PoselBuryBronislaw">Wydaje się, że w celu usprawnienia zaopatrzenia rolników w maszyny korzystniejsze byłoby utworzenie jednego przedsiębiorstwa, z wyłączeniem czy też pominięciem hurtu, które zajmowałoby się sprzedażą wszystkich maszyn i sprzętu rolniczego, a także części zamiennych dla wszystkich odbiorców, tzn. zarówno indywidualnych, jak i uspołecznionych.</u>
+ <u xml:id="u-56.8" who="#PoselBuryBronislaw">Mimo wielokrotnych zapewnień resortu przemysłu maszynowego na posiedzeniach komisji sejmowych o zwiększeniu produkcji i dostaw na rynek części zamiennych, wciąż odczuwa się dotkliwy ich brak.</u>
+ <u xml:id="u-56.9" who="#PoselBuryBronislaw">Druga sprawa — to zaopatrzenie rolników w nawozy mineralne, a także ich jakość. Plan przewiduje dalszy wzrost ich produkcji, ale rolnicy na spotkaniach poselskich zgłaszają wiele zastrzeżeń co do jakości niektórych asortymentów. Chodzi szczególnie o saletrzak, saletrę amonową i supertomasynę, które choć prawidłowo składowane w magazynach GS, już po kilku tygodniach ulegają zbryleniu i nie nadają się do rozsiewu. Trzeba zatem, aby przemysł chemiczny i pracujące na jego rzecz instytuty naukowe, więcej uwagi poświęcały trwałości konsystencji masy nawozowej oraz większej zawartości w niej czystego składnika NPK. Musimy się bowiem liczyć z istniejącą na wsi rzeczywistością i z tym, że w wielu gospodarstwach chłopskich nawozy rozsiewa się jeszcze tradycyjnie, z płachty lub wiadra, bo ciągle brak jest dostatecznej ilości dobrych siewników nawozowych.</u>
+ <u xml:id="u-56.10" who="#PoselBuryBronislaw">Dla ułatwienia rolnikom zakupu nawozów, gminne spółdzielnie otwierają we wsiach punkty sprzedaży pomocniczej, z czego rolnicy są bardzo zadowoleni. Punkty te jednak nie dysponują odpowiednimi pomieszczeniami, a to ogranicza asortyment rozprowadzanych nawozów. Dlatego też uważam za konieczne, aby CRS zwiększyła limity inwestycyjne dla GS na rozbudowę pomocniczych punktów sprzedaży nawozów oraz by podwyższyła stawkę prowizyjną dla ajentów prowadzących te punkty. Chodzi bowiem o to, że zarządzenie CRS z lipca br. obniżyło stawki od sprzedaży jednej tony nawozu, w wyniku czego wielu ajentów wypowiada umowy, a GS, nie mogąc znaleźć innych ajentów, likwidują istniejące punkty sprzedaży pomocniczej.</u>
+ <u xml:id="u-56.11" who="#PoselBuryBronislaw">Sprawa trzecia — to zaopatrzenie wsi w węgiel i materiały budowlane. Wśród rolników słyszy się powszechne narzekania na pobierane przez GS zróżnicowane dopłaty za przewóz węgla i materiałów budowlanych ze stacji kolejowych do składów GS. Praktycznie krzywdzi się rolników mieszkających we wsiach odległych, bowiem zmuszeni są oni płacić drożej niż rolnicy ze wsi podmiejskich czy położonych przy stacjach kolejowych, a przecież rolnicy ze wsi odległych osiągają raczej mniejsze dochody z produkcji rolnej. Dlatego też na każdym niemal spotkaniu z posłami postulują oni, by CRS stworzyła centralny fundusz wyrównawczy na pokrywanie dodatkowych kosztów tego transportu, co przyczyni się do tego, że każdy rolnik, obojętnie gdzie mieszka, będzie płacił za transport jednakową cenę. Byłoby to zresztą zgodne z podstawowym odczuciem sprawiedliwości społecznej.</u>
+ <u xml:id="u-56.12" who="#PoselBuryBronislaw">Należałoby też moim zdaniem wyeliminować względnie co najmniej ograniczyć dostawy na wieś węgla drugiego gatunku i brykietów. Węgiel ten bowiem zazwyczaj zalega składy GS i ulega niszczeniu przez lasowanie się i po prostu nie nadaje się do palenia w piecach wiejskich. A przecież może on być z powodzeniem wykorzystany w innych działach gospodarki czy do palenia w piecach o specjalnych urządzeniach.</u>
+ <u xml:id="u-56.13" who="#PoselBuryBronislaw">Sprawa czwarta — to racjonalne gospodarowanie zbożem ze skupu prowadzonego przez GS, przeznaczonym jako surowiec dla mieszalni pasz. Chodzi o to, aby mieszalnie pasz zaopatrywały w mieszanki najbliższy rejon, a nie jak to się jeszcze często dzieje, pracowały pod kątem specjalizacji — zresztą wątpliwej — co niepotrzebnie absorbuje transport, gdyż zboże wysyła się do odległych często mieszalni, by stamtąd znów dalej transportować określoną mieszankę.</u>
+ <u xml:id="u-56.14" who="#PoselBuryBronislaw">Ostatecznie technologia mieszalni pasz nie należy aż do tak bardzo skomplikowanych, by nie można było produkować w jednej mieszalni gatunków odpowiednich dla bydła, trzody i drobiu i nie obciążać nadmiernie transportu. Zresztą nie wymaga to nowych milionowych inwestycji, a leży raczej w sferze organizacji prac.</u>
+ <u xml:id="u-56.15" who="#PoselBuryBronislaw">Sprawa piąta — to słaba poprawa zaopatrzenia transportu wiejskiego w samochody ciężarowe, a szczególnie wywrotki i samochody dostawcze. Dotychczasowy ich przydział nie uwzględnia dynamicznego wzrostu towarów skupywanych od rolnika, a także dostarczanych na wieś, nie mówiąc już o bezpośrednim zaopatrzeniu rolników w towary do produkcji czy odbieraniu od nich płodów rolnych.</u>
+ <u xml:id="u-56.16" who="#PoselBuryBronislaw">Dlatego prosiłbym z tego miejsca Komisję Planowania przy Radzie Ministrów o większe uwzględnienie potrzeb handlu wiejskiego w zakresie środków transportu.</u>
+ <u xml:id="u-56.17" who="#PoselBuryBronislaw">To samo dotyczy też urządzeń mechanicznych do przeładunków towarów z wagonów na samochody i odwrotnie, zwłaszcza towarów masowych, takich jak: wapno palone i nawozowe, węgiel i nawozy mineralne. Postęp w tym zakresie jest bardzo powolny. Towary te bowiem nadal rozładowywane są prymitywnym sposobem — łopatą, co wydłuża czas rozładunków i załadunków, a tym samym przetrzymuje środki transportu.</u>
+ <u xml:id="u-56.18" who="#PoselBuryBronislaw">I jeszcze jedna sprawa. Chodzi o sprzedaż traktorów dla rolników indywidualnych. Otóż, na mocy zarządzenia Ministerstwa Rolnictwa działają przy prezydiach powiatowych rad narodowych komisje, które decydują, komu sprzedać każdy nowy i stary nieużywany w kółku rolniczym ciągnik. Postulowałbym, aby w związku z utworzeniem gmin i przekazaniem im wielu uprawnień, scedować te czynności na rzecz gminnych rad narodowych czy ich komisji rolnych. Myślę, że najlepsza nawet komisja w powiecie nie ma takich możliwości rozpoznania rzeczywistych potrzeb rolników, jak właśnie gmina i jej rada.</u>
+ <u xml:id="u-56.19" who="#PoselBuryBronislaw">Wysoka Izbo! Jak wynika z projektu budżetu państwa, w roku przyszłym szybciej niż to wynika z założeń planu 5-letniego wzrosną środki funduszu przeznaczonego na postęp techniczno-ekonomiczny. Wiąże się to bowiem z szybszym od planowanego wzrostem produkcji.</u>
+ <u xml:id="u-56.20" who="#PoselBuryBronislaw">Dlatego z dużym zadowoleniem należy przyjąć fakt, że resort rolnictwa wraz z Polską Akademią Nauk uzyskają na prace badawcze zwiększone środki finansowe.</u>
+ <u xml:id="u-56.21" who="#PoselBuryBronislaw">Ponieważ rozwój usług produkcyjnych na wsi stanowi jeden z ważnych problemów, wydaje się słuszna propozycja przeniesienia zakładów usługowych dla rolnictwa z grupy przemysłowych do rzemieślniczych. Projekt ustawy o podatku obrotowym przyczyni się z pewnością do znacznego rozwoju usług — tak potrzebnych wsi i rolnictwu. Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-56.22" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-57">
+ <u xml:id="u-57.0" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Ostatnim mówcą w dniu dzisiejszym będzie poseł Bolesław Koperski.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-58">
+ <u xml:id="u-58.0" who="#PoselKoperskiBoleslaw">Wysoki Sejmie! Przedstawiony projekt planu społeczno-gospodarczego rozwoju kraju w roku 1973 uwzględnia osiągnięcia i doświadczenia dwu lat pracy na wszystkich odcinkach naszego życia, której wyniki w postaci wysokiego tempa rozwoju gospodarczego, a w ślad za tym szybszej niż kiedykolwiek dotąd poprawy warunków życiowych społeczeństwa — stanowią silną podstawę do nakreślenia na rok przyszły zadań przewyższających dotychczasowe osiągnięcia.</u>
+ <u xml:id="u-58.1" who="#PoselKoperskiBoleslaw">Założenia projektu planu na rok 1973 przewidują szczególnie szybki rozwój przemysłu lekkiego. Wyrazem tego jest zakładany wzrost wartości sprzedaży w przemyśle lekkim o 10,4%. Jest to logiczna kontynuacja strategii gospodarczej VI Zjazdu partii, uwzględniającej potrzeby modernizacji przemysłu lekkiego, doceniającej znaczenie tego przemysłu dla dalszej poprawy poziomu życia całego społeczeństwa.</u>
+ <u xml:id="u-58.2" who="#PoselKoperskiBoleslaw">Z działania na rzecz rozwoju i modernizacji przemysłu lekkiego w Łodzi wynikają pożyteczne uwagi. Około 40% otrzymanych środków na rozwój miasta w bieżącej pięciolatce zostało przeznaczonych na modernizację i rekonstrukcję przemysłu lekkiego. W wielu bowiem zakładach tego przemysłu, zresztą nie tylko w Łodzi, stopień zużycia środków trwałych jest szczególnie wysoki, wynosi przeciętnie 60%, zaś w niektórych przedsiębiorstwach sięga 80%, a nawet 90%. Dlatego ustalenie właściwych proporcji pomiędzy wznoszeniem nowych zakładów a modernizacją istniejących stanowiło bardzo trudny problem. Rachunek ekonomiczny bowiem w większości wypadków wskazuje na celowość wymiany w istniejących zakładach starego parku maszynowego na nowy. W Łodzi nie było to takie proste z uwagi na stopień zużycia wielu fabrycznych murów, jak i połączenie ich z zabudową mieszkalną, szczególnie śródmieścia.</u>
+ <u xml:id="u-58.3" who="#PoselKoperskiBoleslaw">Modernizujemy głównie zakłady, które nie kolidując bezpośrednio z planami przebudowy miasta, mają zasadnicze znaczenie dla zaopatrzenia rynku wewnętrznego i dla eksportu.</u>
+ <u xml:id="u-58.4" who="#PoselKoperskiBoleslaw">Proces modernizacji odbywa się jednak w warunkach trudnych, jak to określamy — „na biegu”, tj. bez przerywania produkcji w zakładach, które dostarczają potrzebne dostawy. Proces ten odbywa się w kilku zakładach włókienniczych Łodzi.</u>
+ <u xml:id="u-58.5" who="#PoselKoperskiBoleslaw">W zakładach nowo wznoszonych dążymy do rozpoczynania produkcji jeszcze przed całkowitym ukończeniem obiektu — etapami. Przyspieszamy przez to produkcję nowoczesnych towarów tak potrzebnych dla naszego rynku. Dla przykładu w zakładach przemysłu dziewiarskiego — „Kalina” przed oddaniem ich dc pełnej eksploatacji wyprodukowano 1 200 tys. sztuk atrakcyjnych wyrobów dzianych o wartości 172 mln zł. W nowej fabryce firanek i koronek dodatkowa produkcja miała wartość około 170 mln zł. Podobnie dzieje się w kombinacie — „Teofilów” produkującym już tak poszukiwaną przez kobiety kremplinę.</u>
+ <u xml:id="u-58.6" who="#PoselKoperskiBoleslaw">Nasz krajowy rynek, jak i zagraniczny, jest coraz bardziej wymagający. Jest zrozumiałe, że wymagania będą się stale powiększały. Mimo że załogi przedsiębiorstw przemysłu lekkiego coraz skuteczniej wzbogacają asortymenty produkowanych przez siebie artykułów, to niejednokrotnie spóźniamy się z modą, nie nadążamy za społecznymi potrzebami. Dotyczy to szczególnie obuwia, ale nie tylko. Wiele może tu pomóc lepsze współdziałanie przemysłu z handlem. Z tą sprawą zwracam się do obecnych tu ministrów.</u>
+ <u xml:id="u-58.7" who="#PoselKoperskiBoleslaw">Wysoki Sejmie! Wyniki ekonomiczne łódzkiej gospodarki, a przede wszystkim przemysłu za okres 11 miesięcy bieżącego roku wskazują, że ogólne zadania planowe zostaną wykonane na poziomie około 104%, umożliwiając dostarczenie na rynek wewnętrzny dodatkowej ilości wielu poszukiwanych asortymentów o łącznej wartości ponad 2 mld zł. Poważny wpływ na te osiągnięcia miało wyzwolenie szerokiej inicjatywy społecznej i produkcyjnej ludzi pracy. Odpowiadając na apel kierownictwa KC PZPR miasto nasze z nadwyżką wykonało zobowiązania w akcji — „20 miliardów”, dając dodatkową produkcję wartości ponad 1 mld zł.</u>
+ <u xml:id="u-58.8" who="#PoselKoperskiBoleslaw">Coraz powszechniejsze staje się w łódzkim społeczeństwie przekonanie, że nie może być mowy o podnoszeniu na wyższy poziom standardu życiowego bez równoległego osiągania odpowiednio wysokich wyników produkcyjnych. Są jednak przedsiębiorstwa, głównie w przemyśle lekkim — np. produkujące bawełnę — w których wzrost przeciętnych płac wyprzedza przyrost wydajności pracy. W rozmowie o poprawie organizacji pracy, przeprowadzonej z załogami tych przedsiębiorstw, postulowaliśmy zmiany tych proporcji. Problem płac w przemyśle lekkim podjęto w dyskusji na ostatnim posiedzeniu sejmowej Komisji Przemysłu Lekkiego, wnioskując rozpatrzenie tego zagadnienia — z uwagi na ukształtowany w przeszłości zbyt niski poziom płac w tym przemyśle.</u>
+ <u xml:id="u-58.9" who="#PoselKoperskiBoleslaw">Kilka słów chciałbym poświęcić problemowi handlu zagranicznego, który, włączając naszą gospodarkę narodową w międzynarodowy podział pracy, wpływa bezpośrednio na tempo wzrostu dochodu narodowego oraz na wzbogacenie asortymentowe rynku wewnętrznego. Stanowi również płaszczyznę konfrontacji z rynkami zagranicznymi, sprawdzian naszych umiejętności w dziedzinie wytwarzania, stymulując zarazem działanie na rzecz nowoczesności, wysokiej jakości i obniżania poziomu kosztów produkcji. Pełna świadomość tego powoduje, iż sprawom handlu zagranicznego i jego centralom poświęcamy szczególną uwagę. Efektem jest dynamiczny rozwój eksportu, który — jak wskazują wyniki lat 1971 — 1972 oraz założenia wzrostu o prawie 14% w roku 1973 — powinien przynieść bardzo poważne przyspieszenie realizacji zadań planu 5-letniego w zakresie produkcji artykułów przemysłu lekkiego.</u>
+ <u xml:id="u-58.10" who="#PoselKoperskiBoleslaw">Mimo osiągnięć w eksporcie, jak i odpowiednim imporcie, nie wyczerpaliśmy możliwości aktywizacji obrotów towarowych. Zdajemy sobie sprawę, że wiele jeszcze problemów oczekuje pilnego rozwiązania zarówno w dziedzinie produkcji eksportowej, np. w zakresie nowoczesności i konkurencyjności wyrobów, a także w samym funkcjonowaniu aparatu handlu zagranicznego.</u>
+ <u xml:id="u-58.11" who="#PoselKoperskiBoleslaw">Obywatele Posłowie! O rozwoju kraju decydują ludzie, ich kwalifikacje i twórcze zaangażowanie w pracy. Szczególnie wielkie zadania ma kadra kierownicza, której obowiązkiem jest prawidłowe i efektywne kojarzenie we wspólnym działaniu wysiłków robotnika z pracą średniego nadzoru technicznego. W tej dziedzinie mamy ciągle jeszcze wiele do zrobienia.</u>
+ <u xml:id="u-58.12" who="#PoselKoperskiBoleslaw">Decyzje kierownictwa partii wytyczają generalne kierunki działania w zakresie polityki kadrowej kraju, inspirując organy administracji państwowej do podjęcia wielu niezwykle istotnych decyzji.</u>
+ <u xml:id="u-58.13" who="#PoselKoperskiBoleslaw">W Łodzi, na co złożyło się wiele przyczyn o różnorodnym charakterze, problem kadr znajduje się od dawna w centrum uwagi działaczy społeczno-gospodarczych. Wielkim i pilnym zadaniem jest m.in. podniesienie poziomu kwalifikacji średniego nadzoru technicznego, a przede wszystkim mistrzów i brygadzistów oraz całej kadry kierowniczej. W związku z tym podjęliśmy działania zmierzające do możliwie szybkiej poprawy sytuacji w tej dziedzinie. Wspomnę tylko o technikum dla przodujących robotników oraz o studiach podyplomowych na politechnice, Uniwersytecie Łódzkim, a także w innych uczelniach, które doskonalą kwalifikacje pracowników.</u>
+ <u xml:id="u-58.14" who="#PoselKoperskiBoleslaw">Widzimy wielką potrzebę dalszej wzmożonej walki o szeroko pojętą kulturę miejsca pracy, o umocnienie dyscypliny pracy. Dzisiaj, z tej trybuny temat dyscypliny pracy był już kilkakrotnie poruszany. Niepokoją nas zjawiska powiększającej się absencji chorobowej, jak i duża ilość zwolnień z tytułu opieki nad dzieckiem. W przemyśle włókienniczym w Łodzi w stosunku do okresów roku ubiegłego wzrost absencji chorobowej w I półroczu br. wyniósł 16,8%, natomiast w okresie 9 miesięcy br. osiągnął 17,5%.</u>
+ <u xml:id="u-58.15" who="#PoselKoperskiBoleslaw">Podjęliśmy wiele działań zmierzających do wytworzenia klimatu krytyki wobec ludzi źle pracujących, niesolidnych, pasożytujących na wysiłku innych, wykorzystujących uzyskane przywileje w sposób nieuczciwy, przynosząc szkodę krajowi, zakładowi i współtowarzyszom pracy.</u>
+ <u xml:id="u-58.16" who="#PoselKoperskiBoleslaw">Ogromne zadanie poprawienia dyscypliny pracy ma kadra kierownicza i średni dozór techniczny, zadanie rozwijania odpowiedzialności za wykonywaną pracę, jak i stosowania wymogów i sankcji administracyjnych. Nie możemy dopuszczać, aby uchwalone przez nasz ludowy parlament zdobycze socjalne klasy robotniczej były wykorzystywane na niekorzyść postępu naszej gospodarki, na niekorzyść klasy robotniczej, na niekorzyść większości załogi. Pragnę podkreślić, że przeważająca część naszych załóg fabrycznych rozumie w sposób właściwy ten problem, a krytyka ludzi źle pracujących staje się coraz powszechniejsza.</u>
+ <u xml:id="u-58.17" who="#PoselKoperskiBoleslaw">Ze szczególnym zainteresowaniem słuchałem dziś wystąpienia posła Komendera z uwagi na to, że mówił on o pracującej kobiecie, a w Łodzi pracuje ich bardzo wiele w niełatwych warunkach, stąd moje zainteresowanie tą problematyką. Poseł Komender rozważał, czy nie należy umożliwić przerwania pracy kobietom, które wychowują dzieci — podobnie jak przerywają pracę mężczyźni odbywający służbę wojskową — płacąc im odpowiednią kwotę na utrzymanie. Łączą się z tym dwa zagadnienia.</u>
+ <u xml:id="u-58.18" who="#PoselKoperskiBoleslaw">Po pierwsze — nie wiem, czy w świecie stosuje się system szkolenia żołnierzy, pozwalający im jednocześnie wykonywać pracę zawodową. Myślę, że nie. Chcę przy tym zauważyć, że wojsko nasze bierze aktywny udział w wielu zadaniach gospodarczych, co jest chyba wszystkim znane.</u>
+ <u xml:id="u-58.19" who="#PoselKoperskiBoleslaw">Druga sprawa — czy stać nas na umożliwienie tak dużej liczbie kobiet przerwania pracy. Mówię o tym na przykładzie naszej robotniczej Łodzi, zatrudniającej w produkcji prawie 52% kobiet. Co stałoby się wówczas w Łodzi? Myślę, że załatwilibyśmy jedną sprawę, o której mówiono dziś z tej trybuny — zmniejszylibyśmy hałas w halach fabrycznych, ale nie dzięki usprawnieniom technicznym. Zmniejszylibyśmy ten hałas wyciszając maszyny, które zostałyby zatrzymane, pozbawione obsługi. Zmniejszyłoby to naturalnie produkcję, a przecież słusznie mówił poseł Komender, że zwiększenie produkcji, większa ilość towarów na rynku — to z kolei lepsza płaca w całym kraju. Zatem jeden wniosek, według mnie, zaprzecza drugiemu.</u>
+ <u xml:id="u-58.20" who="#PoselKoperskiBoleslaw">Wysoki Sejmie! Zrobiliśmy ostatnio wiele dla poprawienia warunków socjalno-bytowych i warunków bhp w przemyśle łódzkim. Stwierdziła to również sejmowa Komisja Przemysłu Lekkiego. Widzimy jednak potrzebę dalszego przyspieszenia realizacji programu poprawy warunków socjalno-bytowych. Nakłady na ten cel wzrastają w roku 1973 w stosunku do bieżącego roku bardzo dynamicznie, bo aż o 157%. Umożliwią one rozpoczęcie budowy lub rozbudowę 90 obiektów socjalnych dla załóg przemysłu lekkiego. W Łodzi przewiduje się m.in. przekazanie w 1973 roku do użytku 8 żłobków, 14 przedszkoli i 9 stołówek pracowniczych. I to jest rozwiązywaniem tych trudnych problemów wychowania dziecka przez dom, przez mamę, przez kobietę. W przyszłym roku przekaże się do użytku wiele stołówek pracowniczych w zakładach przemysłu lekkiego.</u>
+ <u xml:id="u-58.21" who="#PoselKoperskiBoleslaw">Chcę podkreślić, że uczciwi ludzie pracy potrafią właściwie ocenić wszystkie te działania, nieuczciwi zaś spotykać się będą z coraz powszechniejszym potępieniem ze strony swoich współtowarzyszy pracy i całej opinii społecznej.</u>
+ <u xml:id="u-58.22" who="#PoselKoperskiBoleslaw">Na zakończenie pragnę podkreślić, że rozwiązywanie istotnych dla Łodzi problemów społeczno-gospodarczych odbywa się pod kontrolą i przy bezpośrednim zaangażowaniu posłów wchodzących w skład zespołu poselskiego naszego miasta. Formy tej działalności są zróżnicowane, obejmują bowiem, obok kontroli realizacji uchwał sejmowych, także spotkania z wyborcami w zakładach pracy i różnych środowiskach. Na spotkaniach tych wyjaśniamy istotę polityki partii i Rządu, mobilizując w ten sposób ludzi pracy do aktywnego udziału w jej realizacji. Swą działalność poddajemy bieżącej samokontroli. Na tej podstawie można stwierdzić, że posłowie pozostają w ścisłej więzi ze swymi wyborcami, wnoszą poważny współudział w pracę na rzecz jak najefektywniejszej realizacji planu społeczno-gospodarczego rozwoju kraju, na rzecz dobra Polski Ludowej. Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-58.23" who="#komentarz">(Oklaski).</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-59">
+ <u xml:id="u-59.0" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Na tym, Wysoka Izbo, kończymy obrady dniu dzisiejszym. Jutro kontynuować będziemy dyskusję nad projektami planu i budżetu.</u>
+ <u xml:id="u-59.1" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Proszę Posła Sekretarza Bogdana Waligórskiego o odczytanie komunikatu.</u>
+ <u xml:id="u-59.2" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Sekretarz poseł</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-60">
+ <u xml:id="u-60.0" who="#BogdanWaligorski">1. W dniu dzisiejszym, bezpośrednio po zakończeniu posiedzenia Sejmu, odbędzie się posiedzenie Komisji Gospodarki Morskiej i Żeglugi — w sali nr 67, Dom Poselski.</u>
+ <u xml:id="u-60.1" who="#BogdanWaligorski">2. Jutro, to jest dnia 16 grudnia br., odbędzie się posiedzenie Komisji Drobnej Wytwórczości, Spółdzielczości Pracy i. Rzemiosła — o godz. 8, w sali nr 67, Dom Poselski.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-61">
+ <u xml:id="u-61.0" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Zarządzam przerwę w obradach do jutra, tj. do dnia 16 grudnia, do godz. 9.</u>
+ <u xml:id="u-61.1" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu o godz. 20 min. 10)</u>
+ <u xml:id="u-61.2" who="#komentarz">(Początek posiedzenia o godz. 9 min. 05)</u>
+ <u xml:id="u-61.3" who="#komentarz">(Na posiedzeniu przewodniczą Marszałek Sejmu Stanisław Gucwa oraz wicemarszałek</u>
+ <u xml:id="u-61.4" who="#komentarz">Andrzej Werblan)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-62">
+ <u xml:id="u-62.0" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Wznawiam posiedzenie.</u>
+ <u xml:id="u-62.1" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Powołuję na sekretarzy posłów Macieja Majkuta i Jana Skowrona.</u>
+ <u xml:id="u-62.2" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Protokół i listę mówców prowadzić będzie poseł Jan Skowron.</u>
+ <u xml:id="u-62.3" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Proszę Posłów Sekretarzy o zajęcie miejsc przy stole prezydialnym.</u>
+ <u xml:id="u-62.4" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Kontynuujemy rozpoczętą w dniu wczorajszym dyskusję nad planem i budżetem.</u>
+ <u xml:id="u-62.5" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Głos ma poseł Marian Popiela.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-63">
+ <u xml:id="u-63.0" who="#PoselPopielaMarian">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Rozpatrywany dzisiaj przez Wysoki Sejm projekt planu społeczno-gospodarczego rozwoju kraju na 1973 r. jest wyrazem polityki partii i państwa ludowego, polityki, u podstaw której leży troska o jak najpełniejsze zaspokojenie potrzeb człowieka. We wszystkich gałęziach naszej gospodarki, także i w dziedzinie usług, o których pragnę dziś mówić, założono w planie na 1973 r. śmiałe zadania. Ogólna wartość usług ma wzrosnąć w porównaniu do 1972 r. o 12,8% przy jednoczesnej poprawie ich jakości. Najwyższe tempo wzrostu założono dla usług budowlanych, komunalnych, rolniczych oraz dla usług z dziedziny obrotu handlowego. Są to słuszne preferencje.</u>
+ <u xml:id="u-63.1" who="#PoselPopielaMarian">Realizacja wielkiego programu budownictwa mieszkaniowego, tej drugiej Polski, programu przyjętego przez naród z tak ogromnym zadowoleniem, szczególnie w małych miasteczkach i na wsiach, opierać się będzie w głównej mierze na budownictwie indywidualnym, a rozwój usług budowlanych, obok zaopatrzenia materiałowego, stanowić będzie podstawowy warunek pomyślnej realizacji tego programu.</u>
+ <u xml:id="u-63.2" who="#PoselPopielaMarian">Wzrost zamożności społeczeństwa, szczególnie ludności robotniczej i rolniczej, sprzyja zaspokojeniu jej rosnących stale potrzeb posiadania nowych urządzeń technicznych. I wzrasta stale, z dnia na dzień liczba telewizorów i radioodbiorników, zmechanizowanego sprzętu gospodarstwa domowego i różnego typu urządzeń instalacyjnych. I rosną potrzeby na usługi naprawcze.</u>
+ <u xml:id="u-63.3" who="#PoselPopielaMarian">W ośrodkach miejskich trudno jest często o szybką i dobrą naprawę uszkodzonego sprzętu, a cóż dopiero w odległych wsiach. Pilną i ważną sprawą jest organizowanie gminnych ośrodków usługowych. Nowe gminy — obok wielu innych ważnych zadań — powinny rozwiązać i to ważne zagadnienie.</u>
+ <u xml:id="u-63.4" who="#PoselPopielaMarian">Zdecydowanej poprawy wymaga zakres i jakość usług z dziedziny obrotu towarowego. Na rynku mamy coraz więcej lepszych towarów. Kupujący staje się wybredny i chcę kupować to co mu się podoba, to co jest dobre i modne. Chodzi tu zarówno o zwiększenie punktów sprzedaży, jak i o kulturę obsługi, o to, by klient nie był traktowany jak intruz zakłócający spokój — co się czasem zdarza — ale, aby był mile widziany i dobrze obsługiwany. Wiąże się to z kształceniem i wychowaniem personelu, jak i z odpowiednią polityką płacową. Szczególnej poprawy wymagają usługi handlowe, związane ze skupem produktów rolnych, usprawnieniem odbioru produktów bezpośrednio od producentów, jak i mechanizacji prac w punktach skupu.</u>
+ <u xml:id="u-63.5" who="#PoselPopielaMarian">Postępujący proces intensyfikacji produkcji rolnej stawia przed instytucjami świadczącymi usługi dla rolnictwa nowe i bardziej złożone zadania. Chodzi zarówno o terminową i dobrą naprawę ciągników, maszyn i narzędzi, które w coraz większej liczbie dostarczane są na wieś, jak i o rozszerzenie usług z zakresu uprawy roli, sprzętu roślin, zabiegów ochrony roślin.</u>
+ <u xml:id="u-63.6" who="#PoselPopielaMarian">Rozwój usług musi być procesem ciągłym, elastycznym i dostosowanym do zmieniającego się popytu ludności. Opóźnienia i dysproporcje w zaspokajaniu potrzeb ludności, spowodowane w poprzednich latach niedostateczną podażą usług, zaostrzają się obecnie na tle rosnących wymagań społeczeństwa. Wyrównywanie tych opóźnień oraz zapewnienie odpowiedniego tempa wzrostu usług w najbliższej przyszłości, wymaga podjęcia wszechstronnego działania w oparciu o długofalowy program rozwoju usług, a także stworzenie korzystnego klimatu społeczno-politycznego dla przyspieszenia tempa rozwoju całej sfery usług.</u>
+ <u xml:id="u-63.7" who="#PoselPopielaMarian">Krajowa narada aktywu społeczno-gospodarczego z lipca br. poświęcona tematyce rozwoju i doskonalenia usług dla ludności oraz rządowy harmonogram prac związanych z realizacją wniosków z tej narady, pozwalają sądzić, że w najbliższym okresie stworzone zostaną warunki, zapewniające znaczne przyspieszenie tempa rozwoju usług, przekroczenie zadań założonych w uchwale o 5-letnim planie społeczno-gospodarczego rozwoju kraju w latach 1971 — 1975 i znaczną poprawę zaspokojenia potrzeb ludności.</u>
+ <u xml:id="u-63.8" who="#PoselPopielaMarian">Podejmowane przez władze państwowe decyzje, stwarzające lepsze warunki dla rozwoju usług, to tylko jeden — chociaż bardzo ważny i nieodzowny warunek pomyślnej realizacji zadań. Drugi, nie mniej ważny — to praktyka dnia, codziennego, to inicjatywa i zaangażowanie ogniw terenowych aparatu administracyjnego i gospodarczego, to również energia, przedsiębiorczość i inicjatywa organizacji gospodarczych, trudniących się działalnością usługową, to systematyczne działanie zmierzające do usuwania tego, co hamuje postęp.</u>
+ <u xml:id="u-63.9" who="#PoselPopielaMarian">Decydującą rolę w zaspokajaniu potrzeb społeczeństwa na usługi mają i mieć będą jednostki gospodarki uspołecznionej, ale duża rola przypada też rzemiosłu indywidualnemu. Dzięki przedsięwziętym przez Sejm i Rząd działaniom, dzięki uchwalonym przez Sejm w czerwcu br. ustawom o wykonywaniu i organizacji rzemiosła oraz o ubezpieczeniu społecznym rzemieślników, stworzone zostały korzystne warunki do realizacji przez rzemiosło swych zadań i przerwany został proces likwidacji zakładów rzemieślniczych oraz spadek zatrudnienia w rzemiośle. Projekty ustaw o podatku obrotowym i dochodowym, które Wysoki Sejm będzie rozpatrywał, a dotyczące tych rzemieślników, którzy nie będą korzystać z opłat skarbowych, karty podatkowej i ryczałtu podatkowego, stwarzają dalsze korzystne warunki do prowadzenia działalności rzemieślniczej. Chodzi o to, aby rzemiosło w nowych formach organizacyjnych wykorzystało te wszystkie udogodnienia, by rozwijało żywą działalność usługową dla ludności i rozwijało produkcję na potrzeby rynku lokalnego. Chodzi też i o to, aby władze terenowe realizowały sumiennie tę pozytywną dla społeczeństwa politykę wobec rzemiosła, by usuwały te wszystkie hamulce, które dotychczas ograniczały działalność rzemiosła. Ale z drugiej strony organizacje rzemieślnicze powinny z całą, większą niż w niedalekiej przeszłości bezwzględnością, wykluczać z działalności rzemiosła elementy spekulanckie, pseudorzemieślników, którzy rzucają cień na rzetelnie pracujących rzemieślników, ludzi pracy, budujących razem z klasą robotniczą, chłopami i inteligencją Polskę Ludową.</u>
+ <u xml:id="u-63.10" who="#PoselPopielaMarian">Zespół poselski sejmowej Komisji Drobnej Wytwórczości, Spółdzielczości Pracy i Rzemiosła badał niedawno stan rozwoju usług dla ludności na terenie woj. krakowskiego, które w Wysokiej Izbie reprezentuję. Podobne badania przeprowadzone zostały przez inne zespoły w niektórych województwach. Wyniki tych badań komisja sejmowa postanowiła przedstawić władzom rządowym. Jestem przekonany, że Ministerstwo Handlu Wewnętrznego i Usług oraz inne zainteresowane resorty z pełną troskliwością zajmą się rozpatrzeniem i załatwieniem przedstawionych przez zespoły poselskie wniosków — które, w wypadku woj. krakowskiego, dotyczyły spraw związanych między innymi z polepszeniem wyposażenia technicznego, usprawnieniem zaopatrzenia w narzędzia, materiały i surowce. Dotyczyły decydującej poprawy pracy przedsiębiorstw wiodących, lepszej organizacji pracy, zwiększonego działania w celu uruchomienia istniejących rezerw, udoskonalenia procesu szkolenia uczniów, zahamowania płynności kadr i innych spraw.</u>
+ <u xml:id="u-63.11" who="#PoselPopielaMarian">Dla zilustrowania, jak biurokratycznie traktują sprawy niektóre centrale, przytoczę fakty podane przez kierowników zakładów obsługi samochodowej, przemysłu terenowego w Bochni i Tarnowie. Przy ogólnie odczuwanym braku narzędzi zmuszeni są oni w wypadku wcześniejszego zużycia jakiegoś narzędzia — kupować całe komplety. Kierownik zakładu tarnowskiego, w wypadku zużycia się ściągacza do piast, zmuszony był kupić cały komplet narzędzi. Chodzi tu nie tylko o znaczny wydatek finansowy, ale o to, że pozostałe narzędzia z tego przymusowo zakupionego kompletu leżą bezużytecznie, a może gdzie indziej przydałyby się. Takie nonsensy musimy eliminować z naszego życia.</u>
+ <u xml:id="u-63.12" who="#PoselPopielaMarian">Kończąc, pragnę jeszcze raz podkreślić śmiałość założeń planu społeczno-gospodarczego rozwoju kraju w roku 1973 w zakresie rozwoju usług. Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-63.13" who="#komentarz">(Oklaski).</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-64">
+ <u xml:id="u-64.0" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Głos ma poseł Michał Trejgis.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-65">
+ <u xml:id="u-65.0" who="#PoselTrejgisMichal">Obywatelu Marszałku! Wysoka Izbo! Przedstawiony przez Rząd projekt planu społeczno-gospodarczego rozwoju kraju w roku 1973 nacechowany jest troską o dalszy, odczuwalny wzrost poziomu życia społeczeństwa.</u>
+ <u xml:id="u-65.1" who="#PoselTrejgisMichal">Kierując się tymi zasadami, projekt planu rozwoju rolnictwa woj. szczecińskiego na rok 1973 opracowano po gruntownej konsultacji ze specjalistami, załogami zakładów pracy i rolnikami indywidualnymi. W wielu pozycjach zadania roku 1973 są wyższe od ustalonych na ten rok w planie 5-letnim. Region szczeciński, który reprezentuję, cechuje specyfika produkcji rolnej, wyrażająca się bardzo wysoką koncentracją ziemi w sektorze uspołecznionym — aż 52% użytków rolnych w roku 1972, a także warunkami klimatycznymi, które mają w naszym województwie korzystny wpływ na uprawy ziemniaków. Od wielu już lat rolnictwo szczecińskie zajmuje jedno z czołowych miejsc w kraju pod względem wydajności z 1 ha.</u>
+ <u xml:id="u-65.2" who="#PoselTrejgisMichal">Rolnictwo, obok przemysłu i gospodarki morskiej, jest jednym z głównych działów gospodarki województwa szczecińskiego. Dlatego też w dalszej dynamicznej intensyfikacji produkcji rolniczej zarówno roślinnej, jak i zwierzęcej, z czym wiąże się konieczność szybszego rozwoju przemysłu rolno-spożywczego, upatrujemy jeden z głównych czynników aktywizacji społeczno-gospodarczej wsi. Ta dynamika wzrostu produkcji rolniczej wynika zarówno z rezerw tkwiących w naszym rolnictwie, jak i z troski o lepsze i pełniejsze zaopatrzenie rynku w artykuły pochodzenia rolniczego. Z tych przesłanek wynika m.in. znacznie wyższe tempo przyrostu produkcji globalnej rolnictwa szczecińskiego w porównaniu do średniej krajowej. W roku 1973 woj. szczecińskie powinno osiągnąć wzrost produkcji globalnej o 8,5% w porównaniu do roku 1972, przy czym produkcja roślinna ma wzrosnąć o 10,9%, a zwierzęca o 5,1%. Są to zadania bardzo ambitne i napięte. Dla ich realizacji niezbędne są nie tylko środki inwestycyjne, ale przede wszystkim inicjatywa rolników i pracowników PGR oraz kierownictwa instytucji gospodarczych w kierunku bardziej intensywnego wykorzystania posiadanych środków produkcji. Planowany przyrost produkcji pragniemy osiągnąć szczególnie przez:</u>
+ <u xml:id="u-65.3" who="#PoselTrejgisMichal">— specjalizację w produkcji roślinnej i zwierzęcej, — budownictwo, modernizację i mechanizację pomieszczeń inwentarskich, — wzrost zaopatrzenia: w środki produkcji, w tym głównie w nasiona zbóż dostosowanych do intensywnych warunków uprawy, w pasze dobrej jakości, maszyny rolnicze, nawozy sztuczne, materiały budowlane itp.</u>
+ <u xml:id="u-65.4" who="#PoselTrejgisMichal">Szczególna rola do spełnienia przypada instytucjom i zakładom naukowym we wdrażaniu do szerokiej praktyki rolniczej w gospodarce uspołecznionej nowych odmian roślin uprawnych, charakteryzujących się najwyższymi parametrami produkcyjnymi. Gminna służba rolna będzie natomiast miała obowiązek wprowadzenia do produkcji nowych odmian w gospodarstwach indywidualnych.</u>
+ <u xml:id="u-65.5" who="#PoselTrejgisMichal">W każdej wsi, pod nadzorem władz gminnych, zamierzamy zorganizować co najmniej kilka gospodarstw prowadzonych nowocześnie, uwzględniając specjalizację produkcji, a przede wszystkim maksymalnie wysoką uprawę zbóż i ziemniaków. Już w początkach stycznia 1973 roku zamierzamy dokonać analizy osiągnięć produkcji rolnej w każdej gminie, w każdej wsi, u każdego rolnika. Przy tej analizie chcemy wskazać na rezerwy tkwiące w gospodarstwach rolnych, wskazać możliwości szybkiego ich uruchomienia w celu znacznego zwiększenia produkcji rolnej w stosunku do planu na 1973 r. Przy koncentracji środków, integracji instytucji rolniczych w gminie oraz większej pomocy nauki — myśl ta może być skuteczniej wdrażana i w gospodarstwach chłopskich.</u>
+ <u xml:id="u-65.6" who="#PoselTrejgisMichal">Warto tu podkreślić taką sprawę, jak skuteczność wysiłków różnych instytucji rolniczych, związków branżowych, zakładów doświadczalnych, instytutów w dziedzinie upowszechnienia postępu rolniczego. Materiałów teoretycznych, ulotek, broszur itp. jest pod dostatkiem. Natomiast realizacja niektórych założeń teoretycznych w konkretnym gospodarstwie jest jeszcze niedostateczna. Za dużo jest ogólnych teorii, a za mało praktycznych demonstracji, pokazów itp. Telewizja robi to nieźle w niedzielnym kursie rolniczym, ale w skali kraju. W każdej gminie, w każdej wsi, powinno być — „coś” co może służyć za wzór dla innych.</u>
+ <u xml:id="u-65.7" who="#PoselTrejgisMichal">Zmieniając proporcje w uprawie zbóż przez zwiększenie, tylko kosztem uprawy żyta, o 2,5% areału pszenicy i jęczmienia dających wyższe plony o ponad 4 q z ha — uzyskamy dodatkowo 8 tys. ton zbóż. Taką zmianę struktury zasiewów można przeprowadzić przy założeniu, że warunki glebowe woj. szczecińskiego i ziem północno-zachodnich kraju ją uzasadniają. Zwiększenie uprawy zbóż nastąpić może także kosztem uprawy roślin pastewnych, głównie w państwowych gospodarstwach rolnych, jak również kosztem innych, mniej wydajnych kultur. W ten sposób wyliczone rezerwy (podobne obliczenia można też przeprowadzić odnośnie do uprawy ziemniaków), mogą być cząstką realizacji dodatkowych zadań, jakie określiliśmy sobie na 1973 r., a w konsekwencji pozwolą na przekroczenie zadań planu 5-letniego.</u>
+ <u xml:id="u-65.8" who="#PoselTrejgisMichal">Zwiększyć efekty produkcji zwierzęcej, o którą nam najbardziej chodzi, można głównie poprzez intensyfikację produkcji roślinnej. Lepsze wykorzystanie użytków zielonych, zwiększenie plonów na gruntach Państwowego Funduszu Ziemi, operatywniejsza działalność kółek rolniczych w upowszechnianiu prostej kooperacji z sektorem państwowym i spółdzielczym oraz zwiększenie hodowli zespołowej — to także czynniki, które będą wykorzystane w roku 1973 i przyczynią się do rozwoju hodowli. Zagadnieniu temu wiele uwagi poświęcił VI Zjazd PZPR. Warto zwrócić uwagę na te rezerwy w produkcji roślinnej, które nie wymagają dodatkowych inwestycji, na przykład pomieszczeń, zatrudnienia siły roboczej, a wymagają tylko racjonalnego działania służby rolnej oraz należytej pomocy licznych instytucji rolniczych. Zwracało na to uwagę XII Plenum NK ZSL.</u>
+ <u xml:id="u-65.9" who="#PoselTrejgisMichal">Nie będę tu mówił o sprawach tak oczywistych, jak konieczność zaopatrzenia rolnictwa w odpowiednie nasiona i sadzeniaki. Chodzi tu głównie o intensywne odmiany pszenicy, jęczmienia, owsa i innych roślin.</u>
+ <u xml:id="u-65.10" who="#PoselTrejgisMichal">Drugim zagadnieniem jest mechanizacja — widziana całościowo, a nie wyrywkowo. W częściowym mechanizowaniu gospodarstw rolnych, zarówno chłopskich, jak i państwowych, mamy duże osiągnięcia, ale nie załatwia nam to problemu wprowadzania do rolnictwa kompleksowych form postępu technicznego. Zagadnienie to wykracza może poza dyskusję nad planem na rok 1973, ale plan ten jest przecież częścią perspektywicznych zadań naszego rolnictwa. Stąd postulowałbym, aby już w roku następnym, szczególnie te regiony kraju, które odznaczają się wysoką produkcją towarową uzyskały pierwszeństwo w dostawach specjalistycznych maszyn, takich jak: kombajny zbożowe, kombajny ziemniaczane, sortowniki do ziemniaków, siewniki nawozowe, i w dostawach pozostałego niezbędnego sprzętu. Postuluję także opracowanie przez resort rolnictwa kompleksowego programu mechanizacji rolnictwa do 1980 r., a nawet na lata następne, uwzględniającego takie elementy, jak kompleksowy sposób mechanizacji gospodarstw stosownie do ich wielkości i specjalizacji w zakresie pełnego zmechanizowania sprzętu zbóż, okopowych, roślin pastewnych, mechanizacja rozsiewu nawozów i środków ochrony roślin oraz mechanizacja prac podwórzowych. Perspektywiczne plany mechanizacji rolnictwa powinny być właściwie zharmonizowane z zaspokojeniem potrzeb rolnictwa w roku 1973.</u>
+ <u xml:id="u-65.11" who="#PoselTrejgisMichal">Przy wykorzystaniu rezerw w rolnictwie mamy możliwości, aby zadania określone na 1973 r. wykonać, a nawet znacznie je na terenie województwa szczecińskiego przekroczyć.</u>
+ <u xml:id="u-65.12" who="#komentarz">(Oklaski).</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-66">
+ <u xml:id="u-66.0" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Głos ma poseł Jan Mariański.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-67">
+ <u xml:id="u-67.0" who="#PoselMarianskiJan">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Tocząca się od wczoraj debata nad społecznym i gospodarczym kształtem trzeciego roku obecnego planu 5-letniego przebiega w atmosferze zadowolenia z tegorocznych osiągnięć i tym większej, troskliwszej odpowiedzialności za losy nadchodzącego roku 1973.</u>
+ <u xml:id="u-67.1" who="#PoselMarianskiJan">Znany jest powszechnie fakt, że ludność naszego kraju już dzisiaj osiąga dochody, które miały zostać osiągnięte dopiero w i975 r. Jeszcze raz potwierdza się słuszność polityki sformułowanej na VI Zjeździe partii — polityki sprzyjającej rozwojowi wszelkich dziedzin naszego życia — od kopalni po uniwersytecką katedrę, od ofensywnej polityki zagranicznej po mądrą, gospodarską reformę naszej wiejskiej administracji.</u>
+ <u xml:id="u-67.2" who="#PoselMarianskiJan">Przedwczoraj o północy porty morskie polskiego wybrzeża zameldowały wykonanie zadań przeładunkowych, przewidzianych do realizacji w tym roku. Port gdyński swój jubileusz uczcił najwyższymi w 50-letniej historii rezultatami. Marynarze Polskich Linii Oceanicznych uzyskali ze swej pracy dodatkowo 14 mln zł i prawie pół miliona dolarów w ramach akcji — „20 miliardów”.</u>
+ <u xml:id="u-67.3" who="#PoselMarianskiJan">Stocznia im. Komuny Paryskiej w okresie od 1970 do 1972 r. osiągnęła 30-procentowy wzrost produkcji globalnej. Wzrost ten uzyskany został w 84% dzięki zwiększonej wydajności pracy.</u>
+ <u xml:id="u-67.4" who="#PoselMarianskiJan">Górnicy kopalni — „Victoria” zameldowali kilkanaście dni temu wykonanie rocznego planu wydobycia węgla, a 1 grudnia z zagłębia miedziowego donoszono już o 500-tysięcznej, ponadplanowej tonie rudy.</u>
+ <u xml:id="u-67.5" who="#PoselMarianskiJan">Cały naród wierzy w sukcesy swej pracy i lepszą przyszłość kraju. Wszystko to napawa optymizmem.</u>
+ <u xml:id="u-67.6" who="#PoselMarianskiJan">Pomyślna realizacja 2-letnich zadań naszej gospodarki i optymistyczna perspektywa utrzymania, a może zwiększenia uzyskiwanego tempa rozwoju nie zwalnia nas, Obywatele Posłowie, od działania na rzecz likwidacji wielu, niestety, jeszcze negatywnych zjawisk, mogących opóźnić realizację dyskutowanych dzisiaj zamierzeń. Zbyt często jeszcze obserwujemy nie najlepszą gospodarkę surowcami i materiałami, niedoskonałą organizację pracy, zbyt wysokie koszty produkcji, zbyt wolno realizowane inwestycje.</u>
+ <u xml:id="u-67.7" who="#PoselMarianskiJan">Na tle tych ogólnie wymienionych, grożących nam wciąż jeszcze niedomogów^7^, chciałbym zwrócić uwagę Wysokiej Izby szczególnie na dwa problemy różniące się od siebie i ciężarem gatunkowym, i zasięgiem oddziaływania.</u>
+ <u xml:id="u-67.8" who="#PoselMarianskiJan">Pierwszy z tych problemów — to zbyt powolne osiąganie efektów rzeczowych w inwestycjach komunalnych. W końcu 1973 r. oczyszczalnie ścieków oddane zostaną do użytku zaledwie w 47% przewidywanych zadań pięciolatki, a i w pozostałych branżach wykonanie zadań nie przekracza pięćdziesięciu kilku procent. Zjawisko to może pogłębić się na tle ogólnie jeszcze nie najlepszej sytuacji w przedsiębiorstwach wykonujących te właśnie inwestycje.</u>
+ <u xml:id="u-67.9" who="#PoselMarianskiJan">Przyjęta w naszej gospodarce zasada równomiernego rozwoju regionów uzupełniana jest szczególną troską o rozwój dużych aglomeracji, w których występuje ścisły związek procesów produkcyjnych z problemami mieszkaniowymi, komunikacyjnymi, wypoczynku, handlu itp. Problemy te są bardzo ważne, a sprawne ich rozwiązywanie może następować tylko na podstawie coraz lepiej funkcjonującej infrastruktury komunalnej. Zakładane na koniec 1973 r. efekty rzeczowe gospodarki komunalnej są bardzo — jak widać — napięte. Ich nieterminowa realizacja spowodowałaby obniżenie tempa rozwoju inwestycji mieszkaniowych i produkcyjnych.</u>
+ <u xml:id="u-67.10" who="#PoselMarianskiJan">Niech mi więc z tej trybuny wolno będzie zwrócić się z apelem do wszystkich wykonawców inwestycji o lepsze działanie na rzecz gospodarki komunalnej, szczególnie w dużych ośrodkach miejskich, aby starali się nie tracić szans, jakie gospodarce komunalnej daje bieżący plan 5-letni. Od rezultatów osiąganych w tej dziedzinie zależny jest bowiem cały kompleks spraw pochodnych, a tak dla nas istotnych.</u>
+ <u xml:id="u-67.11" who="#PoselMarianskiJan">Problem drugi — poruszony także przez posła Koperskiego — to problem dyscypliny społecznej, która jest niezbędnym warunkiem realizacji wszelkich naszych zamierzeń.</u>
+ <u xml:id="u-67.12" who="#PoselMarianskiJan">Najwyższa Izba Kontroli w 1971 r. przeprowadziła badania w zakresie wykorzystania czasu pracy w wielu zakładach produkcyjnych. Wyniki tej kontroli świadczą o tym, że ponad 13 tys. pracowników jest ciągle nieobecnych w pracy. W samym tylko 1971 r. absencje chorobowe wyniosły ponad 124 godz. w przeliczeniu na 1 pracownika. Tendencja ta — o ile mi wiadomo — w roku bieżącym nie maleje.</u>
+ <u xml:id="u-67.13" who="#PoselMarianskiJan">Obok absencji chorobowych, częściowo przecież uzasadnionych, występuje plaga kilkuminutowych spóźnień, zwolnień, wcześniejszego opuszczania stanowisk pracy. Zakładając, że straty te wynoszą tylko 13 min. dziennie w przeliczeniu na 1 pracownika — zaległości musi nadrabiać 80-tysięczna armia ludzi. Zrównoważenie tych strat dałoby dodatkową produkcję na rynek, już po uwzględnieniu odpowiedniego podziału wytworzonego produktu, wartości ponad 12 mld zł. Przyrost produkcji w naszym kraju w samym 1973 r. ma wynieść ponad 100 mld zł. Oznacza to 1 mld zł wzrostu co 3 dni. Obrazuje to wartość każdego dnia pracy robotnika. Obok tego, jak udowodniły doświadczenia gospodarcze, istnieją stałe możliwości zmniejszenia kosztów produkcji o około 10 —15 mld zł rocznie.</u>
+ <u xml:id="u-67.14" who="#PoselMarianskiJan">Obywatele Posłowie! Te wyrywkowo tylko przytoczone liczby świadczą dobitnie jak wielkie możliwości materialne kryją się jeszcze w gospodarce naszego kraju, a wyzwolić je może odpowiednio wykorzystana każda minuta produkcji, każde nawet drobne usprawnienie procesu produkcji.</u>
+ <u xml:id="u-67.15" who="#PoselMarianskiJan">Produkcja materialna — to jeden problem. Przed nami obok zadań produkcyinych obok budowania mieszkań dla — „drugiej Polski” stoją także olbrzymie zadania dokonywania przemian społecznych, polegających na stałym podnoszeniu autorytetu ludzkiej pracy, na rozwijaniu dyscypliny społecznej i zamiłowania do prawidłowej organizacji pracy, na stwarzaniu warunków do rozbudzania pasji odkryć naukowych.</u>
+ <u xml:id="u-67.16" who="#PoselMarianskiJan">Prawidłowy kierunek tych przemian, na równi ze społecznymi efektami pracy każdego z nas, będzie decydował nie tylko o poziomie życia dzisiejszego, będzie przede wszystkim kluczem do pomyślnej przyszłości. Jest wiec także warunkiem pomyślnej realizacji naszych najbliższych zamierzeń w 1973 r.</u>
+ <u xml:id="u-67.17" who="#PoselMarianskiJan">Do szybkiej realizacji tych zadań prowadzi także, moim zdaniem, likwidacja wszelkiej niesolidności w pracy majstra, robotnika czy inżyniera, likwidacja nadmiernej ilości formularzy, druków i pisemek, społeczne potępienie nierobów i nicponi. Powinniśmy nieustannie dążyć do tego, aby jedyną uświęconą wartością był efekt mądrej i rzetelnej pracy.</u>
+ <u xml:id="u-67.18" who="#PoselMarianskiJan">Z tych to względów, Obywatele Posłowie, dyscyplinie społecznej powinniśmy nadać wysoką rangę. Tutaj, na forum naszego ludowego parlamentu, nadajmy tym problemom taką rangę dlatego, aby 467 tys. nowych pracowników, którzy rozpoczną pracę zawodową w nadchodzącym 1973 r., mogło rozpocząć ją w warunkach większego ładu i dyscypliny społecznej, ładu i porządku, które pozwolą Polsce znaleźć się w grupie krajów wysoko rozwiniętych, dobrze zorganizowanych i szczęśliwych.</u>
+ <u xml:id="u-67.19" who="#PoselMarianskiJan">Kończąc, chciałbym przypomnieć jedno ze stwierdzeń wczorajszego przemówienia posła Szydlaka, które powinno towarzyszyć nam w ciągu najbliższych miesięcy — aby lekko realizował się nam plan w 1973 roku, musimy się jeszcze wszyscy ciężko napracować.</u>
+ <u xml:id="u-67.20" who="#komentarz">(Oklaski).</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-68">
+ <u xml:id="u-68.0" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Głos ma poseł Aleksander Brach.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-69">
+ <u xml:id="u-69.0" who="#PoselBrachAleksander">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Dzisiejsze posiedzenie Sejmu poprzedziła rzeczowa analiza założeń planu społeczno-gospodarczego rozwoju kraju na rok 1973 dla przemysłu chemicznego, dokonana przez Komisję Górnictwa, Energetyki i Chemii. Założenia te, wynikające integralnie z uchwały VI Zjazdu naszej partii, są częścią realizacji planu 5-letniego i od tego, jak te zadania w roku przyszłym wykonamy, zależy powodzenie realizacji planu, a przede wszystkim możliwość maksymalnego przyspieszenia jego wykonania.</u>
+ <u xml:id="u-69.1" who="#PoselBrachAleksander">Należy jednak stwierdzić — taka jest również opinia naszej komisji, że dynamika produkcji przemysłu chemicznego, choć wysoka, nie w pełni odpowiada rosnącym potrzebom szybko rozwijających się innych gałęzi gospodarki narodowej, a także w zakresie zaopatrzenia rynku w artykuły przemysłu chemicznego. Istnieją jednak pewne możliwości, których wykorzystanie w praktyce przy realizacji założeń planu na rok 1973, może przyczynić się, do szybszej realizacji nakreślonych zamierzeń.</u>
+ <u xml:id="u-69.2" who="#PoselBrachAleksander">W planie na 1973 r. zakłada się wzrost wartości sprzedanej produkcji przemysłu chemicznego w skali kraju ze 128.8 mld zł do 145,2 mld zł, to jest o 12,7%, a więc stawia resort chemii na jednym z czołowych miejsc w gospodarce narodowej. Przy tak wysokim wzroście produkcji poważnie zwiększają się dostawy na rynek, których wartość według cen detalicznych wyniesie 49 mld zł, to jest o 18,6% więcej w stosunku do roku 1972. Przyrost ten dotyczy szczególnie nawozów azotowych i fosforowych o odpowiedniej strukturze, środków ochrony roślin, tworzyw sztucznych na zaspokojenie potrzeb przemysłu lekkiego, elektromaszynowego, budownictwa i innych.</u>
+ <u xml:id="u-69.3" who="#PoselBrachAleksander">W aspekcie tych zagadnień resort przemysłu chemicznego słusznie położył nacisk na nowoczesność, rozwój techniki i postęp techniczny, maksymalną koncentrację inwestycji na podstawowych zadaniach z uwzględnieniem skracania cykli budowy, aby tym samym zmniejszyć zamrożenie nakładów i uzyskać sprawną realizację inwestycji nowo rozpoczętych.</u>
+ <u xml:id="u-69.4" who="#PoselBrachAleksander">Niezmiernie ważne w realizacji nowych inwestycji w przemyśle chemicznym jest oparcie ich założeń na najnowszych osiągnięciach nauki i techniki.</u>
+ <u xml:id="u-69.5" who="#PoselBrachAleksander">Usprawnienie i zwiększenie efektywności prac naukowo-badawczych, racjonalne wykorzystanie środków przeznaczonych na postęp techniczny, terminowe wdrażanie postępowych i wypróbowanych procesów technologicznych — oto czynniki, które powinny mieć decydującą rolę w przyspieszeniu tempa rozwoju przemysłu chemicznego. Dlatego też uważam, że wzmocnienie działalności oraz poprawa efektów pracy zaplecza naukowo-badawczego, biur projektowych i wdrożeniowych powinno polegać między innymi na:</u>
+ <u xml:id="u-69.6" who="#PoselBrachAleksander">— tworzeniu placówek badawczych i rozwojowych, których badania laboratoryjne na skalę półtechniczną i pilotową stanowiłyby podstawę do budowy zakładów na skalę techniczną;</u>
+ <u xml:id="u-69.7" who="#PoselBrachAleksander">— podnoszeniu kwalifikacji zawodowych, szczególnie młodych kadr, przez kierowanie pracowników na studia podyplomowe i doktoranckie;</u>
+ <u xml:id="u-69.8" who="#PoselBrachAleksander">— lepszej koordynacji prac naukowo-badawczych z badaniami podejmowanymi przez placówki naukowe Polskiej Akademii Nauk oraz wyższych uczelni.</u>
+ <u xml:id="u-69.9" who="#PoselBrachAleksander">Zakupione licencje powinny stanowić podstawę do dalszych usprawnień badawczo-rozwojowych, a dla umożliwienia realizacji tego zadania należy przyjąć zasadę równoczesnego zakupu instalacji doświadczalnej oraz niezbędnej aparatury badawczej. Polityka zakupu licencji powinna być nastawiona na intensywne i szersze niż dotychczas poszukiwania najbardziej potrzebnych i optymalnych rozwiązań, na wydatne skracanie okresu od momentu zawarcia kontraktu do uruchomienia produkcji i osiągnięcia projektowych zdolności produkcyjnych.</u>
+ <u xml:id="u-69.10" who="#PoselBrachAleksander">Należy stwierdzić, że w ostatnich latach uczyniono wiele w zakresie lepszego rozpoznawania nowych technologii, zwiększono nakłady na szkolenie pracowników za granicą, co ma niewątpliwie ogromne znaczenie dla lepszego przygotowania instalacji do rozruchu technologicznego, jak również ich eksploatacji.</u>
+ <u xml:id="u-69.11" who="#PoselBrachAleksander">Nad rozbudową wielkich zakładów chemicznych w kraju pracuje stale kilkanaście biur projektowych, kilkadziesiąt przedsiębiorstw budowlanych, zaś dostawy urządzeń, wyposażenia i materiałów realizuje kilkuset dostawców krajowych i zagranicznych. W praktyce okazuje się, że za długo trwa załatwianie spraw w komisji antyimportowej, uzgadnianie z dostawcami i poszukiwanie wykonawców. Dlatego też należałoby postulować większą operatywność i usprawnienie organizacji inwestorskich, uproszczenie wielu formalności i dalsze porządkowanie przepisów inwestycyjnych. Celem tych przedsięwzięć powinno być osiągnięcie skróconego okresu inwestowania.</u>
+ <u xml:id="u-69.12" who="#PoselBrachAleksander">Zalecana przez partię i Rząd działalność słuszna i ekonomicznie uzasadniona, a polegająca na skracaniu cyklu inwestycyjnego napotyka jeszcze poważne trudności. Oczywiste jest, że skrócenie całego cyklu nie może nastąpić bez równoczesnego skrócenia cyklu dostaw maszyn i urządzeń, a procesy te są niejednokrotnie długie, nieprecyzyjne, co powoduje, że inwestor ma trudności z ustaleniem harmonogramu dostaw. A oto przykład. Zarządzenie ministrów Przemysłu Ciężkiego d Przemysłu Maszynowego w sprawie skracania cyklu dostaw maszyn i urządzeń na potrzeby inwestycyjne, kooperacyjne i inne nie zabezpiecza interesów inwestora, ponieważ:</u>
+ <u xml:id="u-69.13" who="#PoselBrachAleksander">— cykl ten obowiązuje tylko dostawy maszyn i urządzeń typowych, a nietypowych — wtedy, gdy zamawiający dostarczy dokumentację konstrukcyjno-wykonawczą; jak wiadomo, zamawianie przez przemysł chemiczny urządzeń typowych należy do wyjątków;</u>
+ <u xml:id="u-69.14" who="#PoselBrachAleksander">— przemysł chemiczny odstąpił od zasady dostarczania producentom dokumentacji konstrukcyjnej, bo w praktyce nastręczało to wiele trudności.</u>
+ <u xml:id="u-69.15" who="#PoselBrachAleksander">Obowiązek sporządzania tej dokumentacji spoczywa na dostawcy zgodnie z uchwałą nr 75 Rady Ministrów w sprawie projektowania inwestycji, a zatem przepisy ministrów Przemysłu Ciężkiego i Przemysłu Maszynowego w tym zakresie nie są zgodne z omawianą uchwałą.</u>
+ <u xml:id="u-69.16" who="#PoselBrachAleksander">Krajowy przemysł budowy maszyn i urządzeń na potrzeby przemysłu chemicznego nie ma odpowiedniego zaplecza technicznego i materiałowego, co uniemożliwia rozwiązanie problemu we własnym zakresie i zmusza do korzystania w znacznym stopniu z importu.</u>
+ <u xml:id="u-69.17" who="#PoselBrachAleksander">Należy stwierdzić, że wartość dostarczanych urządzeń i aparatów przez przemysł ciężki i maszynowy wzrasta z każdym rokiem, ale w sposób nie uwzględniający w dostatecznym stopniu zamawianych ilości, jak również coraz trudniejszych wymogów stosowanych aktualnie nowoczesnych technologii chemicznych. Konieczne staje się zatem nawiązanie skutecznych form współpracy między zainteresowanymi resortami, które umożliwiłyby produkcję nowoczesnych maszyn i urządzeń stosownie do potrzeb przemysłu chemicznego.</u>
+ <u xml:id="u-69.18" who="#PoselBrachAleksander">Na uwagę zasługuje również zagadnienie produkcji części zamiennych na potrzeby przemysłu chemicznego. Rozwiązania tego problemu mu należałoby szukać w pełnym wykorzystaniu istniejących rezerw produkcyjnych, jakie tkwią w centralnych warsztatach mechanicznych przemysłu chemicznego. Stopień wykorzystania czasu pracy maszyn, często pochodzących z importu, w tych warsztatach kształtuje się nisko.</u>
+ <u xml:id="u-69.19" who="#PoselBrachAleksander">Bardzo ważnym zagadnieniem w przemyśle chemicznym jest gospodarka remontowa. Nakłady na remonty wzrastają z 2,2 mld zł w 1972 r. do 2,5 mld zł w 1973 roku. Wzrost ten wynika z przyrostu majątku trwałego, jak również z rozszerzonego zakresu rzeczowego. Kierownictwo resortu przemysłu chemicznego zwraca wiele uwagi na sprawy remontów, widząc w ich sprawnej organizacji i wykonawstwie duże rezerwy produkcyjne. Dlatego też uważam, że słuszne byłoby powiązanie efektów ekonomicznych uzyskanych przez skracanie cykli remontów z zachętami materialnymi dla pracowników tych służb.</u>
+ <u xml:id="u-69.20" who="#PoselBrachAleksander">Dla przykładu pragnę dodać, że w płockiej petrochemii, której jestem pracownikiem, każda z instalacji oddawana jest do remontu na około 30 dni w roku, skrócenie więc o jeden dzień remontu każdej z instalacji dałoby gospodarce narodowej produkcję wartości około 50 mln zł.</u>
+ <u xml:id="u-69.21" who="#PoselBrachAleksander">W chwili obecnej przedsiębiorstwo specjalizujące się w remontach nie ponosi żadnych konsekwencji finansowych, jeśli swych zadań nie zrealizuje w określonym czasie, jak również nie zostaje nagrodzone, jeśli cykl remontowy skróci w mniejszym lub większym stopniu.</u>
+ <u xml:id="u-69.22" who="#PoselBrachAleksander">Poważne zadania stoją przed resortem przemysłu chemicznego w świetle przewidywanej wielkiej eksplozji motoryzacji w naszym kraju, zwłaszcza po rozpoczęciu produkcji popularnego samochodu małolitrażowego. Wyłania się w związku z tym potrzeba znacznego zwiększenia produkcji ogumienia, tworzyw sztucznych, farb, lakierów, paliw, olei itp. Program rozwoju motoryzacji stawia przed chemią zadania zwiększenia potencjału przeróbki ropy na poziomie 14 mln ton w 1975 r. i około 27 mln ton w 1980 r. Wielkość tych przerobów zostanie osiągniętą przez dalszą rozbudowę rafinerii w Płocku oraz budowę dwóch nowych rafinerii w Gdańsku i Blachowni. Społeczna i gospodarcza potrzeba wskazuje na konieczność osiągania maksymalnych wielkości przerobowych w płockiej petrochemii.</u>
+ <u xml:id="u-69.23" who="#PoselBrachAleksander">Istnieją jednak pewne napięcia w dostawach surowca — zarówno w ilości, jak w zsynchronizowaniu dostaw z zainstalowanymi mocami przetwórczymi. Duże trudności występują także w wywozie i dystrybucji produktów z tych zakładów.</u>
+ <u xml:id="u-69.24" who="#PoselBrachAleksander">Przez wiele lat nagromadziło się również w budowie niektórych obiektów ogólnozakładowych sporo zaległości m.in. takich, jak: zabezpieczenie w energię elektryczną, parę, wodę, azot. Brak rezerw w tej dziedzinie stwarza sytuację, że nawet przy drobnych awariach w urządzeniach zabezpieczających zasilanie zakładu w energię elektryczną, wodę itp. pociąga za sobą poważne straty materialne.</u>
+ <u xml:id="u-69.25" who="#PoselBrachAleksander">Uważam, że kierownictwo resortu, które obecnie zgadza się z naszą oceną tych spraw, czynić będzie wszystko, aby zlikwidować te newralgiczne, narosłe problemy.</u>
+ <u xml:id="u-69.26" who="#PoselBrachAleksander">Na zakończenie pragnę podać, że załoga nasza, świadoma nakreślonego celu, da gospodarce narodowej dodatkową produkcję o wartości, jak to dziś oceniamy, około 500 mln zł, w tym ponad 200 mln zł — do — „banku 20 miliardów”.</u>
+ <u xml:id="u-69.27" who="#PoselBrachAleksander">W tym wystąpieniu pozwoliłem sobie zwrócić uwagę Wysokiej Izby na pewne problemy, których realizacja pozwoli na lepsze wykonanie zadań, jakie nasza partia i Rząd stawiają przed przemysłem chemicznym. Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-69.28" who="#komentarz">(Oklaski).</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-70">
+ <u xml:id="u-70.0" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Obecnie udzielam głosu Ministrowi Finansów obywatelowi Stefanowi Jędrychowskiemu.</u>
+ <u xml:id="u-70.1" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Minister Finansów</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-71">
+ <u xml:id="u-71.0" who="#StefanJedrychowski">Wysoki Sejmie! Chciałbym złożyć krótkie oświadczenie w związku z przedstawionymi przez posła Konstantego Łubieńskiego zarzutami, że projekty ustaw o podatku obrotowym i podatku dochodowym zostały doręczone obywatelom posłom zbyt późno oraz, że posłowie nie otrzymali projektu rozporządzenia w sprawie wykonania tych ustaw.</u>
+ <u xml:id="u-71.1" who="#StefanJedrychowski">Wyjaśniam, iż projekty wymienionych ustaw wraz z projektem rozporządzenia wykonawczego zostały rozpatrzone przez Radę Ministrów w dniu 24 listopada 1972 r. Projekty te zostały następnie skierowane do Sejmu w dniu 28 listopada 1972 r.</u>
+ <u xml:id="u-71.2" who="#StefanJedrychowski">Komisja Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów zleciła rozpatrzenie tych projektów podkomisji, która w dniu 6 grudnia odbyła posiedzenie z udziałem przedstawicieli Komisji Drobnej Wytwórczości, Spółdzielczości Pracy i Rzemiosła.</u>
+ <u xml:id="u-71.3" who="#StefanJedrychowski">W dniu 7 grudnia 1972 r. odbyło się wspólne posiedzenie Komisji Prac Ustawodawczych oraz Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów. Na posiedzeniu tym udzieliłem wyjaśnień członkom komisji na wszystkie pytania i wątpliwości. Niestety, poseł Łubieński nie był obecny na tym posiedzeniu. Komisje przyjęły projekty ustaw wraz z poprawkami.</u>
+ <u xml:id="u-71.4" who="#StefanJedrychowski">W dniu 4 grudnia 1972 r. Ministerstwo Finansów doręczyło 75 egzemplarzy projektu rozporządzenia sekretariatowi Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów. Następnie egzemplarze te zostały rozdane członkom tej komisji oraz członkom Komisji Prac Ustawodawczych oraz Drobnej Wytwórczości, Spółdzielczości Pracy i Rzemiosła. Na posiedzeniach:</u>
+ <u xml:id="u-71.5" who="#StefanJedrychowski">podkomisji w dniu 6 grudnia 1972 i komisji w dniu 7 grudnia 1972 r. — jak nam wiadomo — posłowie już mieli projekt rozporządzenia. Dziękuję za uwagę.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-72">
+ <u xml:id="u-72.0" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Dziękuję. Lista mówców zgłoszonych c dyskusji została wyczerpana. Obecnie pros: o zabranie głosu Prezesa Rady Ministrów Piotra Jaroszewicza.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-73">
+ <u xml:id="u-73.0" who="#PrezesRadyMinistrowPiotrJaroszewicz">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Dobiega końca generalna debata nad dokumentami wielkiej wagi gospodarczej i społeczne a zarazem ideowej i politycznej — nad projektami planu i budżetu na rok 1973.</u>
+ <u xml:id="u-73.1" who="#PrezesRadyMinistrowPiotrJaroszewicz">Chodzi o zadania decydującego, środkowe go roku planu 5-letniego. Pamiętamy doświadczenia dwóch ostatnich pięcioleci, kiedy to reguły powstawały na tym etapie trudność powodujące w konsekwencji obniżanie wielu docelowych zadań. Dziś sytuacja jest odmienna. Realizacja zamierzeń na rok 1973 powinna w decydujący sposób wpłynąć na urzeczywistnienie i przekroczenie planu 5-letniego.</u>
+ <u xml:id="u-73.2" who="#PrezesRadyMinistrowPiotrJaroszewicz">Mijają dwa lata od historycznych postanowień VII Plenum Komitetu Centralnego PZPR, które potrafiło skutecznie stawić czoła spiętrzonym społeczno-gospodarczym i politycznym problemom kraju, a w konsekwencji stworzyć możliwości przejścia do wyższej etapu socjalistycznego budownictwa w naszym kraju. Upływa rok od VI Zjazdu Polskie Zjednoczonej Partii Robotniczej, który swymi decyzjami zdynamizował całe nasze życie ukazał słuszną i mobilizującą drogę działań klasy robotniczej i wszystkich socjalistycznych sił społecznych na rzecz nowoczesnego rozwoju ojczyzny i pomyślności narodu.</u>
+ <u xml:id="u-73.3" who="#PrezesRadyMinistrowPiotrJaroszewicz">Wypowiedzi poselskie w obecnej debacie generalnej cechowało mocno umotywowane poczucie znaczenia osiągniętych rezultatów, zarazem przekonanie, że nie powiedzieliśmy ostatniego słowa, że stać nas na więcej, że możemy jeszcze szybciej i wydatniej pomnażać potencjał kraju i zwiększać nasz polski wkład w międzynarodowy dorobek socjalizmu.</u>
+ <u xml:id="u-73.4" who="#PrezesRadyMinistrowPiotrJaroszewicz">Przekonanie o słuszności nowej strateg społeczno-gospodarczej partii i państwa je dobrym doradcą przy podejmowaniu decyzji i konkretyzowaniu, z rozmachem godnym naszego narodu, dalszych zadań socjalistycznej budownictwa. Daje bowiem poczucie stabilizacji głównych kierunków rozwoju kraju — nie tej gnuśnej i małej, opartej na minimalizacji celów i jałowości metod, lecz tej wielki i płodnej, zachęcającej do czynu, zobowiązującej do mobilizacji sił i rezerw, których kraj nasz ma niemało.</u>
+ <u xml:id="u-73.5" who="#PrezesRadyMinistrowPiotrJaroszewicz">Rezultaty 1971 i 1972 roku stanowią mocną podstawę do takiego właśnie sposobu myślenia. Wbrew podszeptom ludzi małej wiary i politycznych malkontentów, wbrew propagandzie sceptycyzmu szerzonej przez wrogie ośrodki, u milionów Polaków umocniło się przekonanie, że potrafimy wygrywać wyścig z czasem, który upływa dziś szybciej niż kiedykolwiek.</u>
+ <u xml:id="u-73.6" who="#PrezesRadyMinistrowPiotrJaroszewicz">Plan 5-letni traktujemy dziś w nowy sposób — jako podstawę do wytyczania zadań zwiększanych na tyle, na ile pozwala tworzony wspólną pracą dorobek. Zawdzięczamy g< wytężonej pracy Polaków, mężczyzn i kobiet której szczególnie cennym wyrazem jest dodatkowa produkcja wartości około 36 miliardów złotych, wytworzona na apel Sekretariatu KC i Prezydium Rządu. Kto inicjował i realizował dodatkowe zadania produkcyjne, ten dobrze zasłużył się naszej gospodarce i społeczeństwu.</u>
+ <u xml:id="u-73.7" who="#PrezesRadyMinistrowPiotrJaroszewicz">W rezultacie, przedstawiony Wysokiej Izbie projekt planu na rok 1973 nie tylko może, lecz i musi znacznie przewyższać przypadające n; ten okres ustalenia planu 5-letniego. Hasło I Sekretarza KC PZPR, towarzysza Edwarda Gierka dotyczące — „wydłużenia kroku” traktujemy jako dyrektywę dla milionów uczestników procesu gospodarczego na wszystkich szczeblach gospodarki. Kierował się nią Rząd w pracy nad projektem planu. Przyświecało ono Wysokiemu Sejmowi w debacie, w toki której przedstawione założenia zostały w pełń zaaprobowane, a zarazem wzbogacone wieloma istotnymi uwagami, wnioskami i postulatami. Cenną cechą dyskusji było to, że wyszła ona poza krąg kategorii planistycznych, sięgając głęboko w różne dziedziny życia społeczno-gospodarczego kraju. To wnikliwe spojrzę nie ujawniło też wiele słabości i niedociągnięć zwróciło uwagę na możliwe napięcia. Rząd będzie usilnie pracował nad ich likwidacja korzystając z inspiracji Wysokiej Izby. Wiek propozycji i poprawek uwzględniono w rozpatrywanych przez Wysoki Sejm dokumentach Inne będą stale pozostawać w polu widzenia Rządu, aby zgodnie z hierarchią ważności zna leźć rozwiązanie w miarę wypracowywani; niezbędnych środków.</u>
+ <u xml:id="u-73.8" who="#PrezesRadyMinistrowPiotrJaroszewicz">W debacie poselskiej wyrażona została opinia, że rozpatrywany plan jest odważny i ambitny, że odzwierciedla istotne cechy naszej obecnej praktyki społeczno-gospodarcze Po pierwsze — coraz pomyślniej rozwiązujemy specyficzny dla warunków naszego kraju problem, który polega na łączeniu najwyższe w historii Polski dynamiki wzrostu zatrudnię nią z wysoką dynamiką wzrostu płac realnych O ile w latach 1966 — 1970 łączny przyrost za trudnienia netto wynosił 1,5 miliona osób, to w ciągu 3 lat obecnego pięciolecia osiągnie on około 1,3 miliona osób. O ile w całym poprzednim pięcioleciu płace realne wzrosły o około 10%, to w ciągu lat 1971 —1972 zwiększyły się one o około 12%, zaś do końca roku przyszłego wzrosną co najmniej o 19%. Dowodzi to, że słuszne jest potraktowanie wielkich liczebnie roczników młodzieży jako twórczej, energicznej i wykwalifikowanej siły rozwoju kraju, że opłaca się ponosić koszty jej kształcenia, wychowania i przygotowania dla niej nowych miejsc pracy.</u>
+ <u xml:id="u-73.9" who="#PrezesRadyMinistrowPiotrJaroszewicz">Po drugie — z powodzeniem łączymy wielkie rozmiary inwestycji z wysoką dynamiką wzrostu stopy życiowej. Poprzednio w całym pięcioleciu nakłady inwestycyjne wyniosły około 1 bilion złotych, zaś przychody pieniężne ludności wzrosły o 166 mld zł. Natomiast obecnie w ciągu tylko pierwszych 3 lat pięciolecia inwestycje wyniosą około 864 mld zł, zaś przychody ludności wzrosną o 223 mld zł.</u>
+ <u xml:id="u-73.10" who="#PrezesRadyMinistrowPiotrJaroszewicz">Po trzecie — istotną cechą realizacji obecnego planu 5-letniego jest łączenie konsekwentnego rozwiązywania problemów bieżących z wysiłkiem skierowanym na kształtowanie długofalowych procesów rozwoju i modernizacji gospodarki oraz przebudowy jej struktury — zgodnie z wymogami rewolucji naukowo-technicznej w jej socjalistycznym kształcie. Zapewniając dziś stałą i odczuwalną poprawę warunków życia ludzi pracy miast i wsi, stwarzamy równocześnie we wzmożonym tempie podstawy przyszłego społecznego dobrobytu. Te zasadniczo nowe i sprawdzone w praktyce cechy społeczno-gospodarczego działania pozwalają znacznie przekroczyć w środkowym roku planu 5-letniego przypadające na ten okres ustalenia. Zatwierdzone na rok 1973 zadania są w wielu wypadkach niemal równe, a nawet wyższe od zadań planu 5-letniego na rok 1974.</u>
+ <u xml:id="u-73.11" who="#PrezesRadyMinistrowPiotrJaroszewicz">Potwierdza to, że maksymalizacja celów związana z korektą zadań w górę stała się zasadą naszego działania, co zawdzięczamy zaangażowanemu, zdyscyplinowanemu i ofiarnemu wysiłkowi milionów ludzi pracy. Z okazji obecnej debaty pragnę przekazać im słowa najwyższego uznania oraz złożyć gorące i serdeczne podziękowanie za ich trud i obywatelską zapobiegliwość.</u>
+ <u xml:id="u-73.12" who="#PrezesRadyMinistrowPiotrJaroszewicz">Wysoki Sejmie! Zgodnie z obowiązującą dziś strategią podporządkowania działalności gospodarczej społecznym celom budownictwa socjalistycznego, plan na rok 1973 zakłada dalszy poważny krok w kierunku podnoszenia materialnego, socjalnego i kulturalnego poziomu życia ludzi pracy miast i wsi.</u>
+ <u xml:id="u-73.13" who="#PrezesRadyMinistrowPiotrJaroszewicz">W coraz lepszym zaspokajaniu potrzeb społecznych widzimy cel nadrzędny, a zarazem tworzywo procesów, które wiążą człowieka pracy z ideowymi treściami socjalizmu, pogłębiają jego wolę i motywację działania, kształtują poczucie bezpośredniej więzi między rezultatami własnej pracy, a pomyślnością narodu.</u>
+ <u xml:id="u-73.14" who="#PrezesRadyMinistrowPiotrJaroszewicz">Pod tym względem nadchodzący rok powinien przynieść dobre, odczuwalne rezultaty. Fundusz spożycia wzrośnie ogółem o 9,1%, zaś spożycie z dochodów osobistych ludności w przeliczeniu na 1 mieszkańca zwiększy się o 8,2%. Założony w planie wzrost produkcji i wydajności pracy pozwoli, łącznie z realizacją kolejnego etapu regulacji płac w niektórych działach gospodarki, zapewnić wzrost przeciętnej płacy nominalnej netto o 6,6% w warunkach stabilizacji poziomu cen na podstawo we artykuły żywnościowe.</u>
+ <u xml:id="u-73.15" who="#PrezesRadyMinistrowPiotrJaroszewicz">Pieniężne przychody ludności zwiększą się w roku 1973 o ponad 75 mld zł. Wzrost ten będzie również wynikiem wydatnie zwiększonego zatrudnienia, wzmożonych dostaw produktów przez ludność rolniczą oraz podniesienia o ponad 12% pieniężnych świadczeń społecznych państwa.</u>
+ <u xml:id="u-73.16" who="#PrezesRadyMinistrowPiotrJaroszewicz">Istotnym elementem poprawy warunków życia staje się przyspieszony rozwój budownictwa mieszkaniowego. W ciągu 3 lat powinniśmy łącznie wybudować w samym tylko uspołecznionym budownictwie miejskim o ok. 14 tys. mieszkań więcej niż planowaliśmy. Przypomnę, że w ubiegłym 10-leciu mieliśmy stale trudności z wykonaniem zadań w tej dziedzinie. I tu następuje więc poważne przyspieszenie.</u>
+ <u xml:id="u-73.17" who="#PrezesRadyMinistrowPiotrJaroszewicz">W planie i budżecie istotne miejsce zajmują problemy oświaty i wychowania, kultury i sztuki, opieki społecznej i kultury fizycznej. Chciałbym podkreślić, że szczególnie szybki postęp zakładamy w dziedzinie ochrony zdrowia obywateli. Doniosła inicjatywa o utworzeniu Narodowego Funduszu Ochrony Zdrowia podkreśla kluczową rolę, jaką w obecnym działaniu wyznaczamy tej złożonej i niezwykle ważnej dziedzinie.</u>
+ <u xml:id="u-73.18" who="#PrezesRadyMinistrowPiotrJaroszewicz">Wnoszone przez społeczeństwo środki i nakłady pracy będą wspomagać działanie państwa, które już w planie na rok 1973 przeznacza na cele służby zdrowia wydatnie zwiększone kwoty. Sprzężenie wysiłku państwa z inicjatywą i ofiarnością ludności powinno spowodować, że pod koniec lat siedemdziesiątych kraj nasz będzie dysponował nowoczesnymi i wszechstronnymi obiektami ochrony zdrowia — tego najcenniejszego dobra człowieka i społeczeństwa.</u>
+ <u xml:id="u-73.19" who="#PrezesRadyMinistrowPiotrJaroszewicz">Obywatele Posłowie! U progu roku 1973 trzeba raz jeszcze podkreślić, że główną przesłanką podnoszenia stopy życiowej jest utrwalanie i umacnianie równowagi rynkowej. Dlatego też w planie na nadchodzący rok najwięcej uwagi poświęcamy zwiększeniu produkcji materialnej przemysłu i rolnictwa, rozbudowie usług oraz dalszej aktywizacji handlu zagranicznego, umożliwiającej niezbędne w nowoczesnej gospodarce uzupełnianie rynku towarami z importu. Bez tego niemożliwe byłoby konsekwentne zwiększanie dochodów realnych ludności, które zostało potraktowane przez posła Łubieńskiego, jako polityka — „obfitości pieniądza” — chyba w cudzysłowie.</u>
+ </div>
+ </body>
+ </text>
+ </TEI>
+</teiCorpus>
diff --git a/1972-1976/sejm/posiedzenia/pp/197276-sjm-ppxxx-00009-01/header.xml b/1972-1976/sejm/posiedzenia/pp/197276-sjm-ppxxx-00009-01/header.xml
new file mode 100644
index 0000000..8dd1dea
--- /dev/null
+++ b/1972-1976/sejm/posiedzenia/pp/197276-sjm-ppxxx-00009-01/header.xml
@@ -0,0 +1,121 @@
+<?xml version='1.0' encoding='UTF-8'?>
+<teiHeader xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude" xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0" xml:id="PPC-197276-sjm-ppxxx-00009-01">
+ <fileDesc>
+ <titleStmt>
+ <title>9 posiedzenie Sejmu PRL</title>
+ </titleStmt>
+ <publicationStmt>
+ <p>Prosimy o zapoznanie się z nagłówkiem korpusu (PPC_header.xml).</p>
+ </publicationStmt>
+ <sourceDesc>
+ <bibl>
+ <title>9 posiedzenie Sejmu PRL</title>
+ <publisher>Kancelaria Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej</publisher>
+ <note type="system">PRL</note>
+ <note type="house">Sejm</note>
+ <note type="termNo">6</note>
+ <note type="type">Posiedzenie Plenarne</note>
+ <note type="sessionNo">9</note>
+ <note type="dayNo">1</note>
+ <date>1973-01-25</date>
+ </bibl>
+ </sourceDesc>
+ </fileDesc>
+ <profileDesc>
+ <particDesc>
+ <person xml:id="EmerytowRencistowiInwalidow" role="speaker">
+ <persName>Emerytów, Rencistów i Inwalidów.</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="HenrykPawlowski" role="speaker">
+ <persName>Henryk Pawłowski</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="JozefTejchma" role="speaker">
+ <persName>Jozef Tejchma</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="komentarz" role="speaker">
+ <persName>Komentarz</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="Marszalek" role="speaker">
+ <persName>Marszałek</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PiotrJaroszewicz" role="speaker">
+ <persName>Piotr Jaroszewicz</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselBlaszykKrystyna" role="speaker">
+ <persName>Poseł Błaszyk Krystyna</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselBukowskiJerzy" role="speaker">
+ <persName>Poseł Bukowski Jerzy</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselCzubaRoman" role="speaker">
+ <persName>Poseł Czuba Roman</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselCzwojdrakTadeusz" role="speaker">
+ <persName>Poseł Czwojdrak Tadeusz</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselFilipczakGabriel" role="speaker">
+ <persName>Poseł Filipczak Gabriel</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselGalajDyzma" role="speaker">
+ <persName>Poseł Gałaj Dyzma</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselGorskiArtur" role="speaker">
+ <persName>Poseł Górski Artur</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselHagmajerJerzy" role="speaker">
+ <persName>Poseł Hagmajer Jerzy</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselJanczuraJan" role="speaker">
+ <persName>Poseł Janczura Jan</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselKaminskiJan" role="speaker">
+ <persName>Poseł Kamiński Jan</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselKowalskiStanislaw" role="speaker">
+ <persName>Poseł Kowalski Stanisław</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselKrysiakZdzislaw" role="speaker">
+ <persName>Poseł Krysiak Zdzisław</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselKurowskiZdzislaw" role="speaker">
+ <persName>Poseł Kurowski Zdzisław</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselMazurkiewiczEugeniusz" role="speaker">
+ <persName>Poseł Mazurkiewicz Eugeniusz</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselMyslikTadeusz" role="speaker">
+ <persName>Poseł Myślik Tadeusz</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselOrlowskiJerzy" role="speaker">
+ <persName>Poseł Orłowski Jerzy</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselSochanStanislaw" role="speaker">
+ <persName>Poseł Sochan Stanisław</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselWasilewskiAndrzej" role="speaker">
+ <persName>Poseł Wasilewski Andrzej</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselWisniewskiEdward" role="speaker">
+ <persName>Poseł Wiśniewski Edward</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselWojciechowskaBarbara" role="speaker">
+ <persName>Poseł Wojciechowska Barbara</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PrezesRadyMinistrow" role="speaker">
+ <persName>Prezes Rady Ministrów</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="StefanJedrychowski" role="speaker">
+ <persName>Stefan Jędrychowski</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="WicemarszalekAndrzejBenesz" role="speaker">
+ <persName>Wicemarszałek Andrzej Benesz</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="WicemarszalekHalinaSkibniewska" role="speaker">
+ <persName>Wicemarszałek Halina Skibniewska</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="WiceprezesRadyMinistrow" role="speaker">
+ <persName>Wiceprezes Rady Ministrów</persName>
+ </person>
+ </particDesc>
+ </profileDesc>
+</teiHeader>
diff --git a/1972-1976/sejm/posiedzenia/pp/197276-sjm-ppxxx-00009-01/text_structure.xml b/1972-1976/sejm/posiedzenia/pp/197276-sjm-ppxxx-00009-01/text_structure.xml
new file mode 100644
index 0000000..dfb12f9
--- /dev/null
+++ b/1972-1976/sejm/posiedzenia/pp/197276-sjm-ppxxx-00009-01/text_structure.xml
@@ -0,0 +1,910 @@
+<?xml version='1.0' encoding='UTF-8'?>
+<teiCorpus xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude" xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">
+ <xi:include href="PPC_header.xml"/>
+ <TEI>
+ <xi:include href="header.xml"/>
+ <text>
+ <body>
+ <div xml:id="div-1">
+ <u xml:id="u-1.0" who="#komentarz">Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej</u>
+ <u xml:id="u-1.1" who="#komentarz">Kadencja VI — Sesja II</u>
+ <u xml:id="u-1.2" who="#komentarz">Sprawozdanie Stenograficzne z 9 posiedzenia Sejmu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej w dniu 25 stycznia 1973 r.</u>
+ <u xml:id="u-1.3" who="#komentarz">Warszawa 1973</u>
+ <u xml:id="u-1.4" who="#komentarz">(Początek posiedzenia o godz. 9)</u>
+ <u xml:id="u-1.5" who="#komentarz">(Na posiedzeniu przewodniczą Marszałek Sejmu Stanisław Gucwa oraz wicemarszałkowie Halina Skibniewska i Andrzej Benesz)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-2">
+ <u xml:id="u-2.0" who="#Marszalek">Otwieram posiedzenie.</u>
+ <u xml:id="u-2.1" who="#Marszalek">Powołuję na sekretarzy posłów Henryka Pawłowskiego i Jerzego Rachowskiego.</u>
+ <u xml:id="u-2.2" who="#Marszalek">Protokół i listę mówców prowadzić będzie poseł Jerzy Rachowski. Proszę Posłów Sekretarzy o zajęcie miejsc przy stole prezydialnym.</u>
+ <u xml:id="u-2.3" who="#Marszalek">Protokół 8 posiedzenia Sejmu uważam za przyjęty wobec niewniesienia przeciwko niemu zastrzeżeń.</u>
+ <u xml:id="u-2.4" who="#Marszalek">Ustalony przez Prezydium Sejmu porządek dzienny dzisiejszego posiedzenia został Obywatelom Posłom doręczony.</u>
+ <u xml:id="u-2.5" who="#Marszalek">Czy ktoś z Obywateli Posłów pragnie zabrać głos w sprawie porządku dziennego?</u>
+ <u xml:id="u-2.6" who="#Marszalek">Nikt się nie zgłasza.</u>
+ <u xml:id="u-2.7" who="#Marszalek">Uważam, że Sejm porządek dzienny dzisiejszego posiedzenia, przedstawiony przez Prezydium Sejmu, zatwierdził.</u>
+ <u xml:id="u-2.8" who="#Marszalek">Przystępujemy do punktu 1 porządku dziennego: Informacja Rządu o zadaniach rolnictwa i przemysłu spożywczego w 1973 r.</u>
+ <u xml:id="u-2.9" who="#Marszalek">Proszę o zabranie głosu wiceprezesa Rady Ministrów obywatela Józefa Tejchmę.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-3">
+ <u xml:id="u-3.0" who="#JozefTejchma">Obywatelu Marszałku! Rząd przyjął z zadowoleniem inicjatywę Prezydium Sejmu przeprowadzenia debaty nad sprawami rolnictwa i przemysłu spożywczego. Zadania w tej dziedzinie na rok 1973 omówiono niedawno przy uchwalaniu planu gospodarczego. Rząd jest przekonany, że na forum Sejmu sprawa zostanie przedyskutowana tak, ażeby w dziedzinie rolnictwa uzyskać maksimum efektywności w realizacji celów, o jakich niedawno mówili na krajowej naradzie I Sekretarz KC PZPR tow. Gierek i Premier Rządu tow. Jaroszewicz.</u>
+ <u xml:id="u-3.1" who="#JozefTejchma">Zasadnicze kierunki polityki rolnej zawarte są w uchwale VI Zjazdu partii.</u>
+ <u xml:id="u-3.2" who="#JozefTejchma">W latach 1971 — 1972 Biuro Polityczne KC PZPR, przy współudziale kierownictwa ZSL, wytyczało w kolejnych uchwałach zadania polityki rolnej. Na tej podstawie Rada Ministrów występowała do Wysokiej Izby z odpowiednimi inicjatywami ustawodawczymi lub podejmowała decyzje, które wyznaczają cele, jakie chcemy osiągać w gospodarce rolnej i środki odpowiadające tym celom.</u>
+ <u xml:id="u-3.3" who="#JozefTejchma">Na obecnym etapie rozwoju Polski stan produkcji rolnej ma wyjątkowo silny wpływ na stan całej gospodarki i jej równowagę. Sukcesy lub niepowodzenia rolnictwa są i będą źródłem sukcesów lub ewentualnych zagrożeń celów ogólnogospodarczych. Wynika to z decydującego wpływu poziomu produkcji rolnej na dynamikę wzrostu produkcji przemysłu spożywczego, której udział w całej produkcji przemysłowej i tworzeniu dochodu narodowego jest znaczny. Szybki przyrost produkcji rolnictwa jest społecznie najkorzystniejszą drogą powiększania dochodów znacznej części zatrudnionej w nim ludności. Rolnictwo wiąże także w sposób istotny gospodarkę Polski z wymianą międzynarodową. I wreszcie — powiększenie produkcji rolniczej jest niezbędne do zaktywizowania polityki zmierzającej do wzrostu płac realnych. Jej konsekwencją jest intensywny, a nawet bezprecedensowo przyspieszony w ostatnich latach postęp standardu żywnościowego w skali powszechnej. W latach 1971 — 1973 spożycie mięsa i jego przetworów wzrośnie o około 8 kg w przeliczeniu na jednego mieszkańca, wobec 10 kg założonych na całe pięciolecie. Stanowi to wynik polityki szybkiego wzrostu dochodów ludności, przy zamrożeniu w ciągu trzeciego kolejnego roku cen głównych artykułów żywnościowych.</u>
+ <u xml:id="u-3.4" who="#JozefTejchma">Kompleks decyzji ekonomicznych, społecznych, zaopatrzeniowych i organizacyjnych przyczynia się do zdecydowanego wzrostu produkcji rolnej. Łącznie w latach 1971 — 1972 globalna produkcja rolna wzrosła o ponad 11%. Przy tej pozytywnej ocenie należy stwierdzić, że przewidywany wzrost potrzeb żywnościowych kraju odsuwa dość daleko granicę pełnego nasycenia gospodarki surowcami rolniczymi. Świadomość tego jest potrzebna zwłaszcza obecnie, po okresie dobrych wyników w rolnictwie, aby nie powodowały one złudzeń, że sukcesy obecne będą wystarczające także w przyszłości. Dlatego u progu roku 1973 Rząd mówi o dokonanym postępie głównie w sensie potwierdzenia słuszności polityki rolnej, którą należy kontynuować w celu rozwiązywania zadań nadal nie zrealizowanych.</u>
+ <u xml:id="u-3.5" who="#JozefTejchma">Oto proste i ważne pytania roku 1973. Co robić, aby utrzymać w sposób trwały wysokie tempo wzrostu produkcji rolnej? Gdzie mamy największe rezerwy i jak trzeba działać, aby je szybko wykorzystać? Jak minimalizować negatywny wpływ niekorzystnych warunków klimatycznych, które mogą wystąpić? W jaki sposób, przy wysokim już pogłowiu zwierząt gospodarczych, pobudzać nadal jego wzrost? Jak optymalnie przetworzyć surowce rolnicze na artykuły żywnościowe?</u>
+ <u xml:id="u-3.6" who="#JozefTejchma">Ze znanych Wysokiej Izbie planów wynika, że zadaniem rolnictwa w obecnej pięciolatce jest osiągnięcie 32-procentowego przyrostu produkcji zwierzęcej, łącznie z drobiem.</u>
+ <u xml:id="u-3.7" who="#JozefTejchma">Mówiliśmy zwykle, że najważniejszym celem jest wzrost produkcji zbóż i pasz. Pozostaje to aktualne, ale jako zadanie ściśle związane z potrzebą szybkiego powiększenia produkcji zwierzęcej, która z punktu widzenia potrzeb gospodarki jest głównym, a zarazem najbardziej deficytowym produktem końcowym rolnictwa. Do tego zmierzały ustanawiane po 1970 roku bodźce ekonomiczne i polityka paszowa. Opłacalne ceny produktów zwierzęcych zwiększają zainteresowanie rolników wzrostem plonów zbóż, lepszym gospodarowaniem na łąkach i pastwiskach, rozszerzeniem poplonów i zakupem pasz przemysłowych. Rząd nie ustanawia zbyt wysokich planów skupu zbóż, lecz włącza je do bilansu rolniczego — z punktu widzenia przetworzenia tych zbóż na produkty zwierzęce. Uwzględnia także — dla uzupełnienia zasobów paszowych — konieczność importu zbóż i pasz, pod warunkiem jednak równoczesnego rozszerzenia eksportu produktów zwierzęcych, szczególnie mięsa wołowego. Jest to konieczne również dla stworzenia rezerwy dewizowej na zakup pasz — w wypadku nieurodzaju zbóż w kraju.</u>
+ <u xml:id="u-3.8" who="#JozefTejchma">Z powyższych uwag wynika pewien wniosek praktyczny. Jednym z najważniejszych kryteriów oceny postępu naszego rolnictwa w najbliższych latach powinien być wzrost produkcji zwierzęcej w skali kraju i w przekroju regionalnym, przy uwzględnieniu specyfiki rejonów specjalizujących się w produkcji warzyw, owoców i roślin przemysłowych. Znane jest znaczenie takich wskaźników, jak wysokość plonów zbóż czy ziemniaków. Często bowiem w danej wsi lub gospodarstwie osiąga się rekordowe plony tych roślin, a równocześnie istnieją tam łąki i pastwiska o skrajnie niskiej wydajności. Na tle wiodącego zadania, jakim jest przyspieszenie tempa produkcji zwierzęcej, należy ustalić kierunki działania zmierzające do realizacji tego celu.</u>
+ <u xml:id="u-3.9" who="#JozefTejchma">Tegoroczne doświadczenie uczy, że niezbędna jest nadal praca nad kompleksem zagadnień produkcji zbóż, do którego włączamy dostarczanie intensywnych i coraz lepszych odmian zbóż, właściwą rejonizację tych odmian, ochronę przed chorobami, które w roku 1972, zwłaszcza w pszenicach, wyrządziły duże straty.</u>
+ <u xml:id="u-3.10" who="#JozefTejchma">Istnieją zjawiska obniżania efektywności nawożenia mineralnego na skutek zbyt wysokich dawek i niewłaściwych proporcji poszczególnych składników w danych warunkach. Problemy te niewątpliwie nabierają znaczenia w pracy nad postępem agrotechnicznej kultury uprawy roślin zbożowych, zwłaszcza że zamierzamy nadal powiększać dostawy nawozów, które stanowią jeden z głównych czynników wzrostu plonów.</u>
+ <u xml:id="u-3.11" who="#JozefTejchma">Wielką a nadal nie wykorzystaną rezerwę stanowi powiększanie zasobów paszowych przez zwielokrotnianie plonów na tym samym obszarze gruntów. W r. 1972 zasiano np. ponad 2 mln ha poplonów, podczas gdy praktyczne możliwości znacznie przekraczają 3 mln ha.</u>
+ <u xml:id="u-3.12" who="#JozefTejchma">Niedostateczna jest także praca nad postępem w metodach użytkowania pasz niezbożowych — ziemniaków, zbiorów łąkowych, poplonów. Coraz ważniejsze staje się efektywne wykorzystanie plonów przez unowocześnienie sposobów ich zbiorów i konserwacji. Jest to najsłabsze ogniwo w produkcji roślinnej i gospodarce paszowej. Towarzyszy temu niedostateczny postęp w dostawach odpowiedniego sprzętu. Z dobrych często plonów łąkowych lub kukurydzy zielonej uzyskuje się w rezultacie mało wartościową paszę. Zdarza się też, że duże zasoby pasz są użytkowane w sposób nieracjonalny jesienią, a w okresie zimowo- wiosennym występują braki. Powoduje to nadmierną nierytmiczność produkcji zwierzęcej.</u>
+ <u xml:id="u-3.13" who="#JozefTejchma">Rząd stoi na stanowisku, że odpowiedzialność za postęp we wszystkich wyliczonych tu dziedzinach powinny ponosić prezydia rad narodowych, naczelnicy gmin, służby fachowe, zakłady naukowo-doświadczalne i instytucje usługowe. Wymaga, to porzucenia wygodnej, lecz anachronicznej postawy, że wszystko może być rozstrzygnięte tylko w Warszawie, przez władze centralne, wtedy gdy nie jest to ani możliwe, ani skuteczne, ponieważ pełna realizacja konkretnych zadań może nastąpić w wyniku inicjatywy organów terenowych oraz wzrostu zdecentralizowanej odpowiedzialności.</u>
+ <u xml:id="u-3.14" who="#JozefTejchma">Kolejne zagadnienie — o charakterze długofalowym — dotyczy potrzeby kontynuacji, a w odpowiednim czasie znacznego powiększenia inwestycji związanych z ulepszeniem gleb w szerokim tego słowa znaczeniu. Chodzi głównie o regulację stosunków wodnych, zwłaszcza w rejonach dobrych gleb, co przyniesie radykalny wzrost ich wydajności. Myślimy także o znacznym poszerzeniu przedsięwzięć przeciwdziałających ogólnemu deficytowi zasobów wodnych oraz inwestycji nawadniających — w pierwszej kolejności w rejonach o dużej koncentracji produkcji bydła.</u>
+ <u xml:id="u-3.15" who="#JozefTejchma">Doświadczenie uczy, że troska o utrzymanie wysokiej dynamiki wzrostu produkcji zwierzęcej jest spóźniona, gdy przychodzi dopiero na skutek spadku tej produkcji. Obecnie, gdy pogłowie zwierząt jest wyższe niż kiedykolwiek, większa niż kiedykolwiek powinna być dbałość o rozbudowę bazy paszowej, o zabezpieczenie na wypadek niekorzystnych warunków naturalnych, o tworzenie rezerw pasz gospodarskich, których deficyt może stać się głównym zagrożeniem hodowli.</u>
+ <u xml:id="u-3.16" who="#JozefTejchma">Analizy wskazują, że wykorzystanie rezerw w budynkach inwentarskich przyczyniło się m.in. do wzrostu pogłowia. Rezerwy takie nadal istnieją. Tak np. w wielu regionach, m.in. w woj. poznańskim, przeznacza się część stodół na chów bydła i trzody. Pozytywnie należy ocenić inicjatywy w kierunku wzrostu produkcji przy minimalnych nakładach, bez okazałych budynków. Wiemy jednak, że w wielu rejonach dalszy wzrost pogłowia zwierząt wymaga budowy nowych stanowisk. Występuje tu nie rozwiązany problem zaopatrzenia — zwłaszcza w cement. Rząd czyni wszystko co możliwe i powiększa — m.in. dzięki wysokiemu importowi — dostawy cementu do poziomu 5 mln ton w roku 1973 w porównaniu z 3,4 mln ton w r. 1970.</u>
+ <u xml:id="u-3.17" who="#JozefTejchma">Rząd będzie nadal poświęcał należytą uwagę lepszemu zaopatrzeniu wsi w materiały budowlane. Jest możliwe pewne dodatkowe rozwiązanie, traktowane jako przejściowe. Chodzi o szersze zastosowanie drewna w budownictwie inwentarskim. Zniesione zostały pewne ograniczenia przepisów w tej dziedzinie, wydano zalecenie zwiększenia dostaw drewna.</u>
+ <u xml:id="u-3.18" who="#JozefTejchma">Szczególnie podkreślić należy potrzebę szybkiej rozbudowy stanowisk do hodowli młodego bydła rzeźnego.</u>
+ <u xml:id="u-3.19" who="#JozefTejchma">W skali kraju podejmowany jest obecnie i będzie na coraz większą skalę realizowany program budowy dużych ferm produkcyjnych.</u>
+ <u xml:id="u-3.20" who="#JozefTejchma">Na podstawie własnych rozwiązań i zagranicznych zakupów gotowych obiektów lub fabryk obiektów inwentarskich — program rządowy przewiduje szybką rozbudowę ferm we wszystkich regionach kraju, głównie w PGR, także w spółdzielniach produkcyjnych, ośrodkach kółek rolniczych. Rozwinięcie w takich fermach intensywnej produkcji pasz, lepsze ich wykorzystanie w kompleksach zmeliorowanych, znaczne rozszerzenie obszaru uprawy buraków cukrowych jako źródła paszy i inne przedsięwzięcia stwarzają możliwość uczynienia Polski wielkim producentem żywca wołowego. Gospodarstwa indywidualne będą do tej produkcji włączane przez system kontraktacji, co wymaga podkreślenia, gdyż nie ma w tych gospodarstwach jeszcze zadowalającego postępu w produkcji bydła rzeźnego.</u>
+ <u xml:id="u-3.21" who="#JozefTejchma">Marnotrawstwem niespotykanym w innych krajach jest ubijanie nadal — mimo pewnej poprawy — nadmiernej liczby cieląt o dobrych cechach użytkowych. Tę słabość przekształcimy w sukces, jeśli — przy rosnącym deficycie mięsa wołowego w Europie — rozwiniemy produkcję i eksport tego mięsa na większą skalę, co będzie korzystne dla rolnictwa i całej gospodarki.</u>
+ <u xml:id="u-3.22" who="#JozefTejchma">Gdy mówimy o warunkach dalszego rozwoju produkcji zwierzęcej odnotować należy pozytywne zjawisko przyspieszonego wzrostu towarowości tej produkcji i redukowania tak zwanego samozaopatrzenia. Pociąga to za sobą powstawanie na wsi rynku artykułów żywnościowych, produkowanych przemysłowo. Tak np. gminne spółdzielnie szybciej niż można się było spodziewać rozwiązały w większości rejonów problem wypieku chleba na potrzeby wsi, likwidując uciążliwe samozaopatrzenie w tej dziedzinie.</u>
+ <u xml:id="u-3.23" who="#JozefTejchma">Zaopatrzenie w mięso i jego przetwory jest kwestią trudniejszą ze względu na niedostateczne rozmiary produkcji żywca i niewystarczające zdolności przetwórcze przemysłu mięsnego. Gminne spółdzielnie powinny wykorzystać lokalne masarnie oraz budować małe chłodnie niezbędne z punktu widzenia zaopatrzenia rynku wiejskiego. Należy to jednak powiązać z potrzebą wyzwolenia dalszych rezerw w produkcji żywca wieprzowego.</u>
+ <u xml:id="u-3.24" who="#JozefTejchma">Cały wzrost pogłowia bydła i trzody w Polsce na przestrzeni ostatnich lat przypada na gospodarstwa większe. W gospodarstwach o powierzchni do 2 hektarów stan trzody w roku 1972 był taki sam, jak w roku 1965. Przy dużej ilości małych gospodarstw wyhodowanie w każdym z nich tylko jednej dodatkowej sztuki przyniesie poważne zwiększenie pogłowia trzody. Są tam rezerwy w budynkach. Sprzedajemy obecnie większe ilości pasz. W tych warunkach produkcję w lokalnych masarniach i budowę chłodni związanych z zaopatrzeniem rynku w artykuły mięsne, gminne spółdzielnie powinny łączyć z pracą organizatorską, mającą na celu powiększenie skupu żywca wieprzowego z małych gospodarstw. Przedwczesne i niekorzystne jest redukowanie w nich chowu trzody i liczenie tylko na zaopatrzenie rynkowe.</u>
+ <u xml:id="u-3.25" who="#JozefTejchma">Dotykamy tu ogólniejszego zjawiska. Przy szybkim tempie wzrostu produkcji rolnej utrzymuje się, a nawet pogłębia zjawisko zróżnicowania poziomu tej produkcji w poszczególnych grupach gospodarstw. W praktyce bodźce ekonomiczne, zaopatrzenie materiałowe, kwalifikacje zawodowe przynoszą globalnie pozytywne wyniki oraz lepszy niż średnio w kraju postęp produkcyjny w dużej części gospodarstw, lecz nie likwidują stagnacji produkcji lub nawet jej regresu w pewnej części gospodarstw. Około 30% użytków rolnych nie wykazuje takiej wydajności, jaka w obecnych warunkach jest możliwa. Trzeba znacznie zaostrzyć krytyczną ocenę tego stanu. Chodzi bowiem o przeciwdziałanie marnotrawstwu wybitnie deficytowego środka produkcji, jakim jest ziemia, zwłaszcza w warunkach, gdy wzrastające dostawy nawozów umożliwiają pełniejsze wyzwolenie produkcyjnych rezerw rolnictwa.</u>
+ <u xml:id="u-3.26" who="#JozefTejchma">Istnieją różne źródła zaniedbań, w tym obiektywne, działające w sposób nasilający się, jak np. starzenie się i zmniejszanie liczby ludności rolniczej w części regionów przy słabym rozwoju kompensujących usług mechanizacyjnych, transportowych i innych. Istnieją grupy gospodarstw, których słaby postęp ma źródła subiektywne, wynika z braku umiejętności agrotechnicznych i elementarnej niezaradności.</u>
+ <u xml:id="u-3.27" who="#JozefTejchma">Opracowywane w urzędach gminnych programy pomocy gospodarstwom słabym i zaniedbanym powinny przynosić poprawę ich wyników produkcyjnych. Tę pomoc gminy powinny kontynuować. Chodzi równocześnie o zwiększenie pomocy tym grupom gospodarstw rolnych, które dają szansę najszybszego i największego wzrostu produkcji. Dlatego władze terenowe powinny rozwijać specjalizację gospodarstw, aby zwiększała się w nich koncentracja produkcji zwierzęcej, warzyw, owoców, roślin przemysłowych.</u>
+ <u xml:id="u-3.28" who="#JozefTejchma">Poparcie kredytowe, materiałowe, a także pozytywną ocenę społeczną uzyskują rolnicy wykazujący największą inicjatywę i energię produkcyjną. Należy umacniać na wsi postępowy nurt ekonomiczny. Niedbałość nie może być filantropijnie konserwowana, konserwatyzm musi być skutecznie zwalczany.</u>
+ <u xml:id="u-3.29" who="#JozefTejchma">Mówiłem o sprawach, których rozwiązanie w praktyce powinno być głównym zadaniem terenowej administracji państwowej, odpowiednich organizacji usługowych i kadr. Możliwości ich konstruktywnej pracy zostały znacznie poszerzone. Zniesienie dostaw obowiązkowych, reglamentacji węgla i inne decyzje odbiurokratyzowały system skupu i sprzedaży. Wzmocnione zostały kompetencyjnie i kadrowo ośrodki władzy państwowej na szczeblu gmin.</u>
+ <u xml:id="u-3.30" who="#JozefTejchma">Wysoka Izba omawiała niedawno cele powstania gmin. Rząd akcentował wówczas, że głównym zadaniem ich władz jest organizowanie postępu w rolnictwie, co stanowi podstawową intencję uchwały Komitetu Centralnego PZPR w tej sprawie. Nie ma potrzeby powtarzania i przypominania tych zagadnień. W praktycznej działalności większość problemów koncentrować się będzie w obrębie gmin. Ich rady i naczelnicy podejmują już w tym roku inicjatywę usprawnienia tych wszystkich działań, które podlegają często krytyce — w dziedzinie usług, handlu wiejskiego, remontów, realizacji inwestycji, gospodarki ziemią itp.</u>
+ <u xml:id="u-3.31" who="#JozefTejchma">Szczególne znaczenie ma w tej dziedzinie praca służby rolnej, którą traktujemy jako poważną siłę produkcyjną rolnictwa. Za jej pośrednictwem do ogółu gospodarstw rolnych nieustannie przenikać powinno to, co nauka wypracowuje jako możliwe do osiągnięcia w praktyce i to, co osiągają już rolnicy przodujący.</u>
+ <u xml:id="u-3.32" who="#JozefTejchma">Obywatele Posłowie! Polityka rolna PZPR, prowadzona wspólnie z ZSL i realizowana przez władze państwowe jest polityką maksymalizowania produkcji w całym rolnictwie, we wszystkich jego sektorach. Przyspieszony został postęp produkcyjny, ekonomiczny, społeczno-kulturalny i kadrowy państwowych gospodarstw rolnych. Osiągają one już dzisiaj dobre wskaźniki produkcyjne. Stosuje się w nich efektywne systemy płacowe.</u>
+ <u xml:id="u-3.33" who="#JozefTejchma">W ostatnich latach Rząd zwiększał samodzielność przedsiębiorstw rolnych, likwidował system rozdzielnictwa środków produkcji i sztywnego planowania, pozostawił dyrekcjom możliwość podejmowania decyzji na podstawie rozeznania czynników ekonomicznych. Nastąpiła znaczna poprawa warunków socjalnych pracowników. Na podstawie wielkoprzemysłowych metod produkcji zwierzęcej i kompleksowego mechanizowania produkcji roślinnej dąży się w praktyce do rozwiązania jednego z najtrudniejszych problemów rolnictwa, jakim jest zmiana warunków pracy, regulowanie czasu pracy, wydzielanie czasu wolnego i urlopu wypoczynkowego — co w perspektywie ma kluczowe znaczenie dla zapewnienia równorzędność, czyli wystarczającej atrakcyjności pracy w rolnictwie w porównaniu z pracą przemysłową. Czynnik ten będzie miał w ogólnym postępie wsi wzrastającą rolę, zwłaszcza w sensie możliwości utrzymania i reprodukowania w rolnictwie odpowiednich zasobów siły roboczej i wykwalifikowanych kadr. Zmieniane i udoskonalane w PGR metody kierowania, przy rozszerzaniu się grupy dobrze wykwalifikowanych kadr inżynieryjno-technicznych i dyrektorskich, stwarzają warunki do osiągania coraz lepszych wyników produkcyjnych przy możliwie najniższych kosztach, co odnieść należy zwłaszcza do pewnej grupy słabych jeszcze przedsiębiorstw.</u>
+ <u xml:id="u-3.34" who="#JozefTejchma">W obrębie gospodarki chłopskiej, przy ogólnym postępie produkcyjnym, nasilały się procesy zmian społeczno-ekonomicznych.</u>
+ <u xml:id="u-3.35" who="#JozefTejchma">Dzięki działalności kółek rolniczych i Funduszowi Rozwoju Rolnictwa powstały w ramach gospodarki chłopskiej znaczne już dziś zespołowe siły wytwórcze w postaci wspólnych maszyn i zaplecza technicznego — wartości około 34 mld zł. Umożliwia to postęp uspołeczniający siły wytwórcze wsi. Umożliwiono większości rolników korzystanie z traktorów, kombajnów, usług chemizacyjnych i innych. Bez względu na to, że wiele jeszcze w tej zespołowej działalności należy doskonalić, trzeba ją kontynuować, gdyż zdała egzamin i stanowi materialny i społeczny czynnik dalszego rozwoju rolnictwa. Jedna z działaczek kółka rolniczego woj. koszalińskiego powiedziała niedawno, że dla jej środowiska umożliwienie zespołowego korzystania z maszyn było socjalizmem w praktyce, zapewne nie ukształtowanym ostatecznie, lecz kształtowanym codziennie w działalności społeczno-produkcyjnej wsi.</u>
+ <u xml:id="u-3.36" who="#JozefTejchma">Rząd będzie popierał wszystkie inicjatywy kółek rolniczych i spółdzielczości zmierzające zwłaszcza do obejmowania kierownictwa nad bazami maszynowymi kółek, zapleczem techniczno-remontowym przez kadry wykwalifikowane, od których można żądać pełnej odpowiedzialności za sprawne funkcjonowanie usług mechanizacyjnych i gospodarskie wykorzystanie majątku zespołowego.</u>
+ <u xml:id="u-3.37" who="#JozefTejchma">Należy przy tym podkreślić dorobek kółek rolniczych, kół gospodyń wiejskich i spółdzielczości — jako samorządowych organizacji. Aktywność społeczna chłopów była i jest realną siłą produkcyjną, przeobrażającą wieś, podnoszącą poziom jej gospodarki, kultury i współżycia. W różnych okresach nie doceniano lub likwidowano wyrosłe z wieloletnich tradycji organizacje rolnicze, lecz potem odradzały się one i kontynuowały działalność. Nowe zadania i socjalistyczne przeobrażenia będą realizowane i pogłębiane, jeśli nawiążą do sposobu myślenia i własnego dorobku przodującej części wsi. Doceniamy siłę tradycji i historycznie ukształtowane formy działalności społecznej. Jednakże tradycje te stałyby się martwe bez podejmowania nowych zadań i wzbogacania sił rozwojowych rolnictwa przez kadrę wykwalifikowanych specjalistów różnych dziedzin: agronomów, techników mechanizacji, budownictwa, melioracji, nauczycieli, lekarzy itp. Z tego punktu widzenia szczególne znaczenie ma codzienny sojusz kółek rolniczych z kadrami fachowymi, stanowiący warunek dalszego wzrostu kultury rolnej i ogólnego postępu wsi.</u>
+ <u xml:id="u-3.38" who="#JozefTejchma">W obrębie gospodarki chłopskiej istnieją spółdzielnie produkcyjne oraz ośrodki rolne kółek rolniczych, gospodarujące łącznie na około 400 tys. ha. Ich wyniki z każdym rokiem lepsze, stanowią jedną z ważnych form postępu produkcyjnego i strukturalnego naszego rolnictwa, który będzie popierany przez Rząd. Spółdzielnie produkcyjne i ośrodki rolne kółek powinny tak rozwiązywać w swoim środowisku problemy gospodarcze i społeczno-kulturalne, aby zyskiwały coraz większy wpływ, przyjmowały nowych członków lub organizowały się tam, gdzie sami chłopi zdecydują w ten sposób unowocześniać rolnictwo i polepszać warunki swego życia.</u>
+ <u xml:id="u-3.39" who="#JozefTejchma">Stawialiśmy sobie zarazem pytanie, jakie nowe formy postępu upowszechniać w warunkach rolnictwa rozdrobnionego w naszym kraju, tak jak nigdzie w Europie i w sytuacji, gdy nowa technika spotyka trudności przy efektywnym zastosowaniu.</u>
+ <u xml:id="u-3.40" who="#JozefTejchma">11 lutego 1972 r. podjęta została uchwała Rady Ministrów, w której mówi się m.in.: — „Zespoły rolników indywidualnych mogą uzyskać kredyt na niezbędne dla wspólnej działalności budownictwo inwentarskie. Kredyt ten może być częściowo umorzony. Za zespół rolników uznaje się grupę co najmniej trzech właścicieli gospodarstw rolnych”.</u>
+ <u xml:id="u-3.41" who="#JozefTejchma">Uchwała Rady Ministrów wychodzi z założenia, że postęp strukturalny rolnictwa nie może być traktowany według skrajności: albo szybko, radykalnie zmienić wszystko, albo nie zmieniać nic. Trzeba wykorzystać wszystkie możliwości przyspieszenia wzrostu produkcji i torowania drogi społecznym przeobrażeniom wsi. Należy rozwijać nadal różne formy prostej kooperacji, podobnie zresztą jak w wielu krajach, gdzie nowoczesna technika i chęć zmiany sposobu życia dyktują rozwój różnych form sąsiedzkiej integracji produkcyjnej. Im więcej będzie nowoczesnych maszyn, tym bardziej spontanicznie powstawać będzie pytanie — bezpośrednio wśród zainteresowanych, wśród młodzieży, kobiet, rolników — o sposób gospodarowania. Pytanie to i próbę odpowiedzi znajdujemy m.in. w tezach przedzjazdowych ZMW z dnia 20 grudnia 1972 r., które akcentują różne formy kooperacji z punktu widzenia lepszego modelu życia społeczno-kulturalnego wsi najbliższych dziesięcioleci. Ruch społeczny młodzieży wiejskiej wyłania grupy młodych, wykształconych rolników, którzy chcą zmieniać swoje życie nie tylko przez przeniesienie się do miasta, lecz także zmieniając warunki życia samej wsi.</u>
+ <u xml:id="u-3.42" who="#JozefTejchma">Ukształtowany historycznie, w sytuacji dużego opóźnienia rozwojowego wsi, niski prestiż zawodu rolnika jest aktywnie przezwyciężany i są już obecnie młodzi rolnicy, pracownicy PGR, spółdzielcy, którzy mają pełne poczucie swej wartości, stają się wzorem wykonywania społecznie ważnego zawodu.</u>
+ <u xml:id="u-3.43" who="#JozefTejchma">Tu nasuwa się następująca obserwacja — być może poza protokołem — nie tak dawno żona Prezydenta USA, odwiedzając w pewnym kraju fermę hodowlaną, poinformowała z dumą, że w swojej młodości zdobyła pierwszą nagrodę w konkursie wychowu prosiąt. Czy przy istniejących u nas jeszcze kompleksach psychologicznych — wszystkie nasze panie miałyby odwagę lub przyjemność powiedzieć to samo o swoim życiorysie? Czy nie ma u nas zadawnionej, anachronicznej wyniosłości wobec pracy rolniczej, jej mistrzów, także tych od chowu zwierząt, choć tak bardzo łubiana jest w dobrym towarzystwie dobra szynka?</u>
+ <u xml:id="u-3.44" who="#JozefTejchma">Obywatele Posłowie! Podejmowane są inicjatywy mające na celu poszerzenie form i treści wzajemnej kooperacji między wszystkimi sektorami naszego rolnictwa. Tam, gdzie w środowisku gospodarstw indywidualnych istnieją PGR możliwe jest organizowanie przez nie usług mechanizacyjnych i agrotechnicznych dla sąsiednich gospodarstw chłopskich.</u>
+ <u xml:id="u-3.45" who="#JozefTejchma">Jeszcze większe znaczenie może mieć kooperacja PGR, spółdzielni produkcyjnych, ośrodków kółkowych z rolnikami — w zakresie produkcji żywca wołowego. Mówiłem już o programie budowy ferm zwierzęcych, które mogą na podstawie wieloletnich, korzystnych umów z rolnikami skupywać od nich odchowane do odpowiedniej wagi cielęta i w ten sposób prowadzić opas bydła, co będzie korzystne dla całej gospodarki.</u>
+ <u xml:id="u-3.46" who="#JozefTejchma">Ministerstwo Rolnictwa będzie stwarzać możliwości rozszerzania kontaktów służb rolnych gospodarstw uspołecznionych i gmin, aby w ten sposób upowszechniać najnowsze osiągnięcia technologiczne, organizacyjne i agrotechniczne całego rolnictwa. Dotyczy to zresztą spraw szerszych — upowszechniania doświadczeń uzyskanych w organizacji życia społecznego, rozwoju kultury, rozpowszechniania dorobku pracy samorządowej w rolnictwie, które stanowi pewną jedność bez względu na istniejące zróżnicowania w jego sektorach. Wszelkie izolacje sektorów osłabiają postęp rolnictwa jako całości.</u>
+ <u xml:id="u-3.47" who="#JozefTejchma">W ostatnich dwu latach, w obrębie gospodarki chłopskiej wyraźnie zmniejszyło się zbywanie ziemi i równocześnie wzrosło zainteresowanie jej nabywaniem, co jest zjawiskiem wysoce pozytywnym. Będzie istniał jednak nadal problem Państwowego Funduszu Ziemi. W jego rozdysponowaniu kierujemy się kryteriami produkcyjnymi i strukturalnymi. Preferujemy takie rozdysponowywanie ziemi, które zapewni jej dobre wykorzystanie i poprawę struktury agrarnej. Jest to polityka racjonalna dziś i w przyszłości. Wszędzie tam, gdzie bez nadmiernie wielkich nakładów można lepiej zagospodarować ziemie z PFZ przez przyłączenie do PGR, spółdzielni produkcyjnych lub zespołowych gospodarstw kółek rolniczych — rozwiązania takie są i będą nadal stosowane. Bardzo często decyzją celową jest przekazywanie ziemi z PFZ gospodarstwom indywidualnym, które w ten sposób powiększą swój obszar i rozszerzą produkcję. Stosowane będą również na szerszą skalę wieloletnie, gwarantowane dzierżawy, zachęcające rolników do nakładów produkcyjnych.</u>
+ <u xml:id="u-3.48" who="#JozefTejchma">W latach 1960 — 1970 odsetek gospodarstw prowadzonych przez rolników w wieku powyżej 60 lat, powiększył się z 24% do 32%, a liczba gospodarstw bez następców wzrosła o 40 tys. tj. o 70%. Stąd m.in. wynika konieczność stworzenia warunków przyspieszających przekazywanie ziemi użytkownikom dającym gwarancję intensywnej produkcji. Dotyczy to także możliwości, a często społecznej konieczności zmniejszania posiadanego areału przez rolników pracujących i poza swoim gospodarstwem, nie wykorzystujących dostatecznie jego możliwości produkcyjnych.</u>
+ <u xml:id="u-3.49" who="#JozefTejchma">Z tego punktu widzenia Ministerstwo Rolnictwa analizuje skuteczność obowiązujących przepisów i bodźców ekonomicznych, związanych z obrotem ziemią.</u>
+ <u xml:id="u-3.50" who="#JozefTejchma">Rząd podejmował decyzje mające na celu przyspieszenie porządkowania stosunków własnościowych zgodnie z przyjętą w Sejmie ustawą. Kontynuowane będą prace komasacyjne w celu likwidacji — „szachownicy” w gospodarstwach chłopskich. Krótko mówiąc, realizowana będzie taka polityka, która zapewni możliwie najlepsze wykorzystanie produkcyjne zasobów ziemi i przeciwdziałanie jej marnotrawstwu.</u>
+ <u xml:id="u-3.51" who="#JozefTejchma">Oto podsumowanie:</u>
+ <u xml:id="u-3.52" who="#JozefTejchma">— każdy wzrost produkcji rolnej jest potrzebny i musi zyskać pozytywną ocenę, — każda poprawa struktury rolnej, wzrost społecznej koncentracji ziemi i majątku zespołowego są postępowe i powinny być popierane, — każdy rozwój kooperacji produkcyjnej, nawet tej najprostszej, odpowiada potrzebom dnia i należy te procesy rozwijać, — każdy rozwój aktywności społecznej, inicjatywy terenowej i działalności samorządu chłopskiego, sprzyjający postępowi produkcji, kultury i wzmocnieniu obywatelskiej dyscypliny — jest postępowy, zasługuje na pomoc i współdziałanie ze strony władz państwowych.</u>
+ <u xml:id="u-3.53" who="#JozefTejchma">Wysoki Sejmie! Pragnę oświadczyć, że Rada Ministrów pilnie śledzi obiektywne dla gospodarstw rolnych trudności, które mogą być usuwane przez odpowiednie decyzje ogólnopaństwowe. Wśród opinii, wniosków i głosów krytycznych wybija się na czoło — jako problem najważniejszy — lepsze zaopatrzenie rolnictwa w różnorodne maszyny. Wynika to z dwukierunkowych procesów: z jednej strony powiększa się produkcja i ogólne obroty materiałowe rolnictwa, a równocześnie następuje zmniejszenie liczby ludzi pracujących w tym dziale gospodarki. Ubiegłoroczne żniwa ujawniły nie tylko wiele zaniedbań organizacyjnych, ale przede wszystkim stanowiły poważny sygnał o narastających potrzebach mechanizacji. Mechanizacja nie będzie spełniać jedynie funkcji kompensowania ubytków siły roboczej. Staje się ona równocześnie warunkiem zatrzymania w rolnictwie tyle młodzieży, ile potrzeba dla jego postępu, co jest aktualne już dziś w wielu rejonach kraju. Mechanizacja jest również potrzebna do dalszego przyspieszenia wzrostu produkcji rolnej, co dotyczy zwłaszcza pracochłonnej hodowli.</u>
+ <u xml:id="u-3.54" who="#JozefTejchma">Rząd podejmował przedsięwzięcia w kierunku doraźnej poprawy zaopatrzenia rolnictwa w maszyny. W wyniku tego nastąpiły w ostatnich dwu latach 20-procentowe roczne wzrosty dostaw — w porównaniu z 9-procentowymi w ubiegłej pięciolatce.</u>
+ <u xml:id="u-3.55" who="#JozefTejchma">Obecny poziom produkcji maszyn równoważy potrzeby w grupach sprzętu uprawowego, ochrony roślin, siewu i sadzenia, i częściowo — nawożenia mineralnego. Zwiększył się natomiast deficyt takich maszyn, jak kombajny zbożowe, ciągniki, prasy, młocarnie, sieczkarnie połowę czy parniki. Przemysł będzie kontynuował, doskonalił jakościowo i w miarę potrzeby powiększał produkcję tradycyjnie używanych i wypróbowanych w rolnictwie maszyn.</u>
+ <u xml:id="u-3.56" who="#JozefTejchma">Rząd koncentruje obecnie prace na rozwiązaniu następujących problemów.</u>
+ <u xml:id="u-3.57" who="#JozefTejchma">Pierwszym jest ilościowe powiększenie produkcji już zapoczątkowanej. Dotyczy to przede wszystkim kombajnów zbożowych — „Bizon”. Zostały one skonstruowane przez polskich inżynierów, a wyprodukowane własnymi siłami, przy zagwarantowaniu parametrów światowych. Główny ich brak stanowi niedostateczna ilość. Obecny plan zapewnia w tym roku dostawę 2 500 sztuk tych kombajnów, a w 1975 roku — 3 500 sztuk. Rozpatrywane są możliwości powiększenia tej produkcji, co, łącznie z produkcją innych maszyn, pozwoli rozwiązać w sposób kompleksowy w okresie najbliższych kilku lat problem zbioru zbóż. Przyspieszono w stosunku do wcześniejszych planów uruchomienie produkcji samobieżnych, wysokowydajnych kombajnów paszowych, które powinny dobrze spełniać zadania w gospodarstwach wielkoobszarowych, osiągających wysokie plony zielonek. Rozpoczynana jest seryjna produkcja tych kombajnów. Opanowano produkcję licencyjnych dojarek dla gospodarstw indywidualnych i wraz z obserwacjami eksploatacyjnymi będą rozpatrywane ilościowe programy tej produkcji. Powiększona będzie szybko dostawa parników i kolumn parnikowych.</u>
+ <u xml:id="u-3.58" who="#JozefTejchma">Druga grupa zagadnień dotyczy uruchomienia produkcji nowych maszyn. Na czoło wysuwa się tu kwestia całej rodziny ciągników na potrzeby wszystkich sektorów naszego rolnictwa.</u>
+ <u xml:id="u-3.59" who="#JozefTejchma">Prasa informowała już o decyzjach Biura Politycznego KC PZPR i Rządu, dotyczących modernizacji naszego przemysłu ciągnikowego na podstawie zakupionych licencji. Są to niezmiernie doniosłe decyzje. Ich realizacja zapewni rolnictwu nowoczesne, zunifikowane ciągniki, bardziej niezawodne w eksploatacji i bardziej ekonomiczne. Docelowo zakładamy osiągnięcie produkcji 75 tys. sztuk ciągników rocznie, co zaspokoi nasze potrzeby. Wysoko wykwalifikowana załoga — „Ursusa”, jego kadry inżynierskie i konstruktorskie zapewnią opanowanie produkcji i utrzymanie jej wysokiego poziomu.</u>
+ <u xml:id="u-3.60" who="#JozefTejchma">Podjęta także została decyzja uruchomienia w oparciu o współpracę zagraniczną produkcji kombajnów ziemniaczanych. Rozważane są problemy uruchomienia produkcji kombajnów buraczanych, łącznie z zestawem maszyn do kompleksowej mechanizacji. Rozwiązanie tych problemów wymaga czasu, istnieją już odpowiednie programy, które będą realizowane.</u>
+ <u xml:id="u-3.61" who="#JozefTejchma">Trzecia grupa spraw dotyczy polepszenia zaopatrywania w części zamienne do sprzętu rolniczego. Jest to zadanie, które Rząd traktuje jako pilne. Poziom dostaw części zamiennych uwzględniający potrzebną strukturę ilościowo-asortymentową, powinien zapewnić niezbędne zaopatrzenie na cele napraw bieżących. Rząd reaguje na ostatnie sygnały, m.in.</u>
+ <u xml:id="u-3.62" who="#JozefTejchma">prasowe, o trudnościach remontu kombajnów zbożowych — „Vistula” z powodu braku części.</u>
+ <u xml:id="u-3.63" who="#JozefTejchma">Wysokie kształtowanie się zamówień na części zamienne spowodowane jest w pewnym stopniu przedłużonym okresem użytkowania maszyn oraz często nadmiernym ich zużyciem z powodu niewłaściwej eksploatacji i konserwacji.</u>
+ <u xml:id="u-3.64" who="#JozefTejchma">Kładziemy nacisk na kompleksowość mechanizacji uprawy głównych roślin — zbóż, zielonek, ziemniaków, buraków i na poprawę zaopatrzenia w sprzęt do produkcji zwierzęcej i w środki transportu.</u>
+ <u xml:id="u-3.65" who="#JozefTejchma">Na realizację tego programu w branży maszyn rolniczych łącznie z bazą kooperacyjną przeznacza się w latach 1971 — 1975 nakłady inwestycyjne w wysokości około 9 mld zł, co stanowi ponad 3-krotny wzrost w stosunku do wielkości środków wydatkowanych na ten cel w okresie poprzedniego 10-lecia.</u>
+ <u xml:id="u-3.66" who="#JozefTejchma">Wysoka Izbo! Polityka rolna rozwijana jest na tle polityki żywnościowej, stanowiącej zintegrowany kompleks zagadnień rolno-przemysłowych.</u>
+ <u xml:id="u-3.67" who="#JozefTejchma">Gdy wzrastała szybko produkcja towarowa rolnictwa, główny wysiłek skoncentrował Rząd na usprawnieniu skupu produktów rolnych. Uczyniony został odczuwalny postęp w dziedzinie uporządkowania i modernizacji punktów skupu zwierząt, mleka, produktów roślinnych, rozbudowy magazynów zbożowych, a także usprawnienia systemu kontraktacji. Uzyskano zmniejszenie strat w obrocie surowcami rolnymi.</u>
+ <u xml:id="u-3.68" who="#JozefTejchma">W roku 1973 kontynuowane będą prace nad dalszym usprawnieniem skupu. Trwać będzie rozbudowa nowoczesnych magazynów zbożowych, przyspieszona zostanie mechanizacja odbioru buraków cukrowych i ziemniaków, usprawniony będzie skup owoców i warzyw.</u>
+ <u xml:id="u-3.69" who="#JozefTejchma">Przemysł spożywczy spełnia równolegle dwie funkcje: przetwarza surowce na artykuły żywnościowe i wpływa pobudzająco na rozwój rolnictwa.</u>
+ <u xml:id="u-3.70" who="#JozefTejchma">W produkcji żywności nadal istnieje potrzeba ilościowego powiększania wielu podstawowych artykułów, lecz równocześnie rynek nakazuje położenie akcentu na postęp jakościowy i asortymentowy.</u>
+ <u xml:id="u-3.71" who="#JozefTejchma">Uzyskane wyniki osiągnięte zostały przede wszystkim dzięki lepszemu wykorzystaniu posiadanych zdolności wytwórczych, chociaż w wielu zakładach nie zostały jeszcze w pełni wyzwolone rezerwy produkcyjne, ekonomiczne i jakościowe.</u>
+ <u xml:id="u-3.72" who="#JozefTejchma">Jako zasadniczy kierunek rozwoju produkcji w przemyśle spożywczym przyjęty został wzrost dostaw artykułów o wyższym stopniu przetwórstwa, lepiej dostosowanych do potrzeb konsumentów, dobrze opakowanych.</u>
+ <u xml:id="u-3.73" who="#JozefTejchma">W latach 1971 — 1975 nakłady inwestycyjne na przemysł spożywczy wyniosą około 75 mld zł, to jest blisko trzykrotnie więcej niż w ubiegłym pięcioleciu.</u>
+ <u xml:id="u-3.74" who="#JozefTejchma">W obecnym pięcioleciu Powstaje wielki i nowoczesny przemysł rolno-spożywczy. Nakłady przeznacza się głównie na rozwój przemysłu mięsnego — m.in. na budowę wielkich kombinatów przetwórczych, przemysłu mleczarskiego — ze szczególnym uwzględnieniem produkcji serów i mleka w proszku, oraz przemysłu cukrowniczego i drobiarskiego. Ogółem w latach 1971 — 1975 planuje się oddanie do użytku ponad 300 ważnych obiektów przemysłu spożywczego.</u>
+ <u xml:id="u-3.75" who="#JozefTejchma">W tej sytuacji, choć wiele rejonów oczekiwać będzie nadal na rozbudowę lub modernizację przemysłu spożywczego, na czoło wysuwa się zadanie sprawnej realizacji planów inwestycyjnych — już ustalonych. Wiele miejsca w działalności inwestycyjnej przemysłu spożywczego powinien nadal zajmować problem skracania cykli realizacji inwestycji oraz terminowe osiąganie zdolności produkcyjnych. W tym zakresie dużo już zrobiono.</u>
+ <u xml:id="u-3.76" who="#JozefTejchma">Rozbudowa przemysłu spożywczego staje się jednym z głównych czynników rozwoju społeczno-gospodarczego regionów rolniczych, uważanych dotąd — nie bez podstaw — za opóźnione. Oto np. w woj. białostockim na przestrzeni kolejnych lat powstały lub powstaną wielkie i najnowocześniejsze w kraju zakłady — chłodnia w Białymstoku, kombinat mięsny w Ełku, cukrownia w Łapach, zakład mleczarski w Kolnie. Daje to perspektywę intensyfikacji produkcji rolnej, zatrudnienia nadwyżek siły roboczej, rozwoju gmin i miast dzięki rozbudowie kompleksu przemysłowo-żywnościowo-rolnego i usługowego.</u>
+ <u xml:id="u-3.77" who="#JozefTejchma">Rozpoczyna się taki okres rozwojowy, w którym dalsze, nieuniknione przesunięcia siły roboczej z rolnictwa powinny łączyć się przecie wszystkim ze wzrostem zatrudnienia w tych przemysłach i usługach, które są z rolnictwem związane. Prowadzić to będzie do wzrostu społecznej wydajności pracy w całej gospodarce i rolnictwie. Dalszy rozwój rolnictwa jest w coraz większym stopniu zależny od przemysłu i wszelkiego rodzaju usług.</u>
+ <u xml:id="u-3.78" who="#JozefTejchma">Bez rozwoju rolnictwa nie jest możliwy nieustanny wzrost płac realnych. Bez udziału przemysłu nie jest możliwy rozwój rolnictwa. Powiązania rolnictwa i przemysłu stają się coraz szersze i głębsze. Interesy robotników i chłopów zazębiają się. Należyte rozumienie tych problemów jest czynnikiem umacniającym sojusz robotniczo-chłopski. Ten sojusz wspólnie z kadrami wybitnych naukowców i specjalistów stanowi gwarancję szybkiego rozwoju całego rolnictwa i całego kraju w warunkach stabilizacji, umacniającej się państwowości i narastających socjalistycznych przeobrażeń.</u>
+ <u xml:id="u-3.79" who="#JozefTejchma">Rolnicy przekonują się, że zapowiedzi władz politycznych i administracyjnych we wszystkich dotyczących ich sprawach realizowane są planowo i konsekwentnie. Wszyscy też powinni mieć świadomość, że tempo i zasięg działań, zmierzających do wykonania rosnących zadań rolnictwa, zależą przede wszystkim od własnych starań rolników, spółdzielców, załóg PGR, od inicjatywy i pracowitości.</u>
+ <u xml:id="u-3.80" who="#JozefTejchma">Wyrażając uznanie dla pracowników rolnictwa nie możemy ani na chwilę pomijać występujących jeszcze braków w wielu gospodarstwach rolnych i w organizacji obsługi, a zwłaszcza elementarnych zaniedbań. Widzimy konieczność wzmocnienia dyscypliny produkcyjnej i społecznej wobec tych rolników, którzy zaniedbując swoje obowiązki obniżają poziom swoich gospodarstw, które wyraźnie różnią się od poziomu sąsiadujących, dobrych gospodarstw. Dotyczy to również niektórych organizacji powołanych do obsługi rolnictwa. Rząd będzie działał konsekwentnie w tym kierunku, umacniając równocześnie szacunek dla przodowników rolnictwa — mistrzów urodzaju, dobrych hodowców, pionierów postępu wsi.</u>
+ <u xml:id="u-3.81" who="#JozefTejchma">W kraju rozwija się ruch na rzecz przyspieszenia realizacji tegorocznych zadań w przemyśle i innych działach gospodarki. Jesteśmy przekonani, że patriotyczna odpowiedź klasy robotniczej na apel Sekretariatu KC PZPR i Prezydium Rządu — znajdzie poparcie w zobowiązaniach wsi, która dołoży starań, aby zadania rolnictwa maksymalnie wykonywać. Na taką postawę rolników, służb fachowych, prezydiów rad narodowych oraz instytucji usługowych — liczymy wszyscy. Sprawdzianem tej postawy będzie przebieg prac wiosennych, do których trzeba przygotować już obecnie samo rolnictwo i jego zaplecze. Będzie to również pierwszy egzamin nowo utworzonych gmin, ich władz i kadr. Te właśnie najbliższe i najpilniejsze zadania są obecnie omawiane na gminnych naradach aktywu społeczno-gospodarczego.</u>
+ <u xml:id="u-3.82" who="#JozefTejchma">Rząd przedstawia tutaj jedynie wybrane problemy i wyraża przekonanie, że obecnie dominować powinna praca nad realizacją ustalonych planów.</u>
+ <u xml:id="u-3.83" who="#JozefTejchma">Rząd znajduje w tej Izbie, u Obywateli Posłów — inicjatywę, pomoc i poparcie służące sprawie wsi i rolnictwa.</u>
+ <u xml:id="u-3.84" who="#JozefTejchma">Po okresie wielkich decyzji — polityka rolna, której prawidłowość potwierdza życie, wymaga w kolejnej fazie wysokiej kultury realizacyjnej. Powinno to znaleźć potwierdzenie w dobrych wynikach rolnictwa w obecnym roku.</u>
+ <u xml:id="u-3.85" who="#komentarz">(Oklaski).</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-4">
+ <u xml:id="u-4.0" who="#Marszalek">Otwieram dyskusję.</u>
+ <u xml:id="u-4.1" who="#Marszalek">Głos ma poseł Jerzy Orłowski.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-5">
+ <u xml:id="u-5.0" who="#PoselOrlowskiJerzy">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Dzisiejsza plenarna debata podkreśla rangę rolnictwa jako gałęzi gospodarki narodowej i ma dać odpowiedź, w jakim stopniu są dzisiaj i będą jutro realizowane uchwały VI Zjazdu partii i wynikające z nich założenia planu 5-letniego.</u>
+ <u xml:id="u-5.1" who="#PoselOrlowskiJerzy">W ogólnych zadaniach stawianych rolnictwu, szczególnie ważną rolę powinny spełniać państwowe gospodarstwa rolne. W PGR woj. bydgoskiego w roku gospodarczym 1971— 1972 wartość produkcji końcowej netto w warunkach porównywalnych wzrosła o 24,2%. Wydajność pracy zwiększyła się o 23,4%, równocześnie nastąpiło zwiększenie produkcji i dostaw podstawowych artykułów rolnych: pogłowie bydła wzrosło o 7,7, trzody chlewnej — o 2,6%; wzrost towarowości żywca wyniósł 20,3%, natomiast towarowość mleka wzrosła o 7,3%. Planowano wynik finansowy w wysokości 55 mln zł, a uzyskano 240 mln zł zysku.</u>
+ <u xml:id="u-5.2" who="#PoselOrlowskiJerzy">Głównym czynnikiem wpływającym na przyspieszenie tempa przyrostu produkcji były nowe warunki ekonomiczne i zmodyfikowane zasady funduszu premiowego. Wprowadzenie na miejsce różnorodnych dopłat do dostaw poszczególnych artykułów jednej dotacji do wartości produkcji końcowej netto — okazało się skuteczne. Wysokość tej dotacji jest wprost proporcjonalna do osiągniętego poziomu i przyrostu wartości tej produkcji i wiąże się to równocześnie z osiąganym wynikiem finansowym. Obydwa wymienione elementy są ściśle zsynchronizowane z zasadami nowego funduszu premiowego. Wpływają one mobilizująco na przyspieszenie tempa przyrostu produkcji we wszystkich działach gospodarki. Wiążą interesy pracownika z interesami przedsiębiorstwa i państwa. Wymownym tego dowodem jest fakt, że w roku 1971 — 1972 średnia płaca podstawowa przypadająca na jednego zatrudnionego wzrosła o ponad 5%. Poza tym kwota funduszu premiowego za osiągnięte wyniki produkcyjno-ekonomiczne roku 1971/1972 wzrosła trzykrotnie, tj. z 3 242 zł do 9 546 zł (w przeliczeniu na jednego pracownika).</u>
+ <u xml:id="u-5.3" who="#PoselOrlowskiJerzy">Jednym z zasadniczych zadań nowego systemu ekonomicznego jest rozszerzenie samodzielności i pogłębienie rozrachunku gospodarczego przedsiębiorstw — jako niezbędnego elementu samodzielnego podejmowania decyzji i integracji zakładów. Nowy system ekonomiczny i reforma systemu premiowego są czynnikami sprzyjającymi wprowadzaniu nowych form organizacyjnych — ważnego elementu wyzwalającego rezerwy produkcyjne. System ekonomiczny i premiowy nie dzieli załóg, lecz łączy je wspólnotą interesów produkcyjnych i zarobkowych. Sprzyja koncentracji środków produkcji i specjalizacji w hodowli i uprawach polowych, daje nieporównywalnie lepsze warunki zwiększenia tempa przyrostu produkcji w porównaniu do poprzednich systemów. Dokonana też została regulacja płac podstawowych, a mianowicie:</u>
+ <u xml:id="u-5.4" who="#PoselOrlowskiJerzy">— regulacja dotychczasowego, wieloelementowego systemu wynagradzania oraz — zmniejszenie ruchomej części wynagrodzenia w stosunku do jego części stałej.</u>
+ <u xml:id="u-5.5" who="#PoselOrlowskiJerzy">Źródłem pokrycia tej regulacji jest wypracowany dotychczas fundusz premiowy w wysokości średniej osiągniętej w latach 1969/ /1970 — 1970/1971, która w PGR woj. bydgoskiego wyniosła 96,4 mln zł.</u>
+ <u xml:id="u-5.6" who="#PoselOrlowskiJerzy">Drugim zasadniczym celem nowego układu zbiorowego pracy jest przeniesienie wielu uprawnień ze szczebla ministerstwa i zjednoczenia bezpośrednio do przedsiębiorstw — do dyrekcji i samorządu robotniczego.</u>
+ <u xml:id="u-5.7" who="#PoselOrlowskiJerzy">Oceniając dziś przydatność i oddziaływanie nowego układu zbiorowego pracy po półrocznym jego stosowaniu, na podstawie wypowiedzi załóg, dyskusji na spotkaniach poselskich w środowiskach PGR — można przyjąć następujące stwierdzenia:</u>
+ <u xml:id="u-5.8" who="#PoselOrlowskiJerzy">— treść postanowień układu, dotycząca systemu wynagradzania jest prosta i zrozumiała dla robotnika;</u>
+ <u xml:id="u-5.9" who="#PoselOrlowskiJerzy">— układ jest elastyczny, ponieważ nie daje gotowych rozwiązań do zastosowania, lecz pozostawia wiele podstawowych decyzji w rękach dyrekcji i samorządu robotniczego, pozwala na wybór takiego systemu wynagrodzenia, jaki jest najodpowiedniejszy w danym gospodarstwie, ponadto pozwala na uwzględnienie nie tylko wykształcenia formalnego, ale też i nabytej praktycznej znajomości zawodu, często decydującej o przydatności do pracy;</u>
+ <u xml:id="u-5.10" who="#PoselOrlowskiJerzy">— układ jest sprawiedliwy, ponieważ wprowadził powszechnie 46-godzinny tydzień pracy, uzależnił wysokość zarobków od wykonywanej pracy, podnoszenia kwalifikacji i od przydatności do pracy oraz przybliżył w znacznej mierze wysokość zarobków w rolnictwie do zarobków w innych działach gospodarki narodowej.</u>
+ <u xml:id="u-5.11" who="#PoselOrlowskiJerzy">Nowy układ wymaga dużego wysiłku kierownictwa, aktywu gospodarczego, politycznego i społecznego przedsiębiorstw w poszukiwaniu właściwych rozwiązań organizacyjnych, zwłaszcza w produkcji zwierzęcej, przy zastosowaniu 46-godzinnego tygodnia pracy, zmusza do wprowadzenia dwuzmianowości w pracy. Układ zbiorowy pracy jest jednym z ważnych elementów w całokształcie warunków zmierzających do zwiększania samodzielności dyrektorów, daje im bowiem uprawnienia do należytej oceny pracy poszczególnych pracowników. Uprawnienia te dotyczą głównie:</u>
+ <u xml:id="u-5.12" who="#PoselOrlowskiJerzy">— wyboru systemu wynagradzania, — opracowania norm pracy i cen jednostkowych, — zaszeregowania pracowników, — przyznawania premii i dodatków specjalnych, — opracowania zakładowego regulaminu pracy i regulaminu premiowego, — gospodarowania funduszem płac z możliwością zastosowania stawek odmiennych od układu zbiorowego pracy (w ramach 10% funduszu płac).</u>
+ <u xml:id="u-5.13" who="#PoselOrlowskiJerzy">Poseł Orłowski</u>
+ <u xml:id="u-5.14" who="#PoselOrlowskiJerzy">Wysoki Sejmie! PGR woj. bydgoskiego gospodarują na areale 174,2 tys. ha użytków rolnych, co stanowi 12,7% użytków rolnych województwa. Zjednoczenie nadzoruje bezpośrednio 66 przedsiębiorstw wielozakładowych o średnim areale 2 640 ha użytków rolnych.</u>
+ <u xml:id="u-5.15" who="#PoselOrlowskiJerzy">Do niedawna było 115 przedsiębiorstw o średniej powierzchni 1515 ha użytków rolnych. PGR zatrudniają 15,9 osób na 100 ha użytków rolnych. Dysponują majątkiem trwałym o wartości 9,3 mld zł, co w przeliczeniu na 1 ha użytków rolnych wynosi 53,4 tys. zł.</u>
+ <u xml:id="u-5.16" who="#PoselOrlowskiJerzy">Udział PGR w ogólnym wskaźniku towarowości w województwie wynosi: zboża — 23%, żywca — ogółem 15%, mleka — 16%. PGR zaopatrują całe rolnictwo województwa w nasiona zbóż kwalifikowanych oraz w około 30% — w sadzeniaki. Plony 4 zbóż w 1971 roku wyniosły 27,6 q z ha i były wyższe w stosunku do roku 1970 o 4,9 q z ha, to jest o 21,6%. Plon buraków cukrowych wyniósł 281 q z ha i był wyższy w porównaniu z 1970 rokiem o 4,1%.</u>
+ <u xml:id="u-5.17" who="#PoselOrlowskiJerzy">Bardzo dużą rolę w wyzwalaniu rezerw produkcyjnych w PGR miały przeprowadzone zmiany w organizacji przedsiębiorstw oraz wprowadzenie nowoczesnych form zarządzania i technologii produkcji. Nastąpiło skoncentrowanie środków produkcji w przedsiębiorstwach wielozakładowych, zatrudniono lepiej wykwalifikowaną kadrę inżynieryjno-techniczną. Inwestowanie poszło w kierunku uprzemysłowienia produkcji zwierzęcej. System fermowy pozwala na daleko idące uproszczenie, wyspecjalizowanie produkcji i jej zmechanizowanie. Wybudowane fermy o 3 tys. stanowisk dla opasu młodego bydła rzeźnego w Cerkwinach pow. Sępólno i w Stobnie pow. Tuchola pozwalają stwierdzić, że ten system pozwala na znacznie wyższą produkcję z jednostki powierzchni budynku przy dużej obniżce zatrudnienia (8 osób obsługuje 3 000 bukatów, a po okresie pełnego rozruchu będą zatrudnione 4 osoby). Dla dalszego rozwoju produkcji żywca wołowego, zakłada się w latach 1973 — 1975 budowę dalszych 14 ferm bukatów o łącznej liczbie 25 500 stanowisk, 4 ferm dla krów o łącznej liczbie 2 500 stanowisk oraz 3 ferm dla trzody chlewnej z 34 000 stanowisk. System fermowy stanowi właściwą podstawę do wprowadzania specjalizacji i kooperacji produkcji. O rozwoju produkcji zwierzęcej decydują i będą decydować dobrze zorganizowane zapasy paszowe. W tym kierunku bydgoskie PGR poczyniły określone przedsięwzięcia organizacyjne, przede wszystkim wykorzystano w dużej mierze rezerwy produkcji, jakie tkwią w uprawie trwałych użytków zielonych. Gospodarstwa państwowe posiadają 11,2 tys. ha łąk oraz 5,7 tys. ha pastwisk. Plony siana z łąk wzrosły przeciętnie w ostatnich latach z 35 do 50 q z ha, głównie w wyniku lepszej pielęgnacji, nawożenia i zbioru traw.</u>
+ <u xml:id="u-5.18" who="#PoselOrlowskiJerzy">Wprowadzono do praktyki kiszenie traw zwłaszcza drugiego i trzeciego pokosu, co przyczynia się do uzyskania jakościowo lepszych pasz przy minimalnych stratach białka.</u>
+ <u xml:id="u-5.19" who="#PoselOrlowskiJerzy">Dalszą rezerwą w produkcji pasz jest intensyfikacja poplonów ozimych, które zajmują 10%—15% gruntów ornych. Duże znaczenie ma także pełne wykorzystanie suszarń zielonek i okopowych do produkcji wysokowartościowych komponentów do własnych mieszanek paszowych.</u>
+ <u xml:id="u-5.20" who="#PoselOrlowskiJerzy">Z dużym zadowoleniem przyjęto politykę w zakresie towarowości zbóż, która polega na tym, że PGR odstawiają tylko te zboża, które pozostają po zaspokojeniu potrzeb własnych, związanych z zaopatrzeniem w pasze treściwe. Produkcja własnych mieszanek pasz treściwych osiągnęła w PGR poziom samowystarczalności. Dąży się, aby w najbliższych latach każde przedsiębiorstwo wielozakładowe posiadało własną mieszalnię pasz treściwych.</u>
+ <u xml:id="u-5.21" who="#PoselOrlowskiJerzy">Wysoka Izbo! Zgodnie z uchwałą Biura Politycznego KC PZPR — PGR mają osiągnąć w latach 1971 — 1975 przyrost produkcji rolnej około 43%, tj. dwukrotnie więcej niż w pozostałych działach rolnictwa.</u>
+ <u xml:id="u-5.22" who="#PoselOrlowskiJerzy">PGR bydgoskie założyły w swoich programach rozwoju przyrost produkcji o ponad 50%, co oznacza, że w każdym roku gospodarczym przyrost produkcji musi wynosić co najmniej 10%.</u>
+ <u xml:id="u-5.23" who="#PoselOrlowskiJerzy">Na bieżący rok gospodarczy 1972/1973 zakładamy, w porównaniu do poprzedniego, dalszy dynamiczny postęp w produkcji, a mianowicie:</u>
+ <u xml:id="u-5.24" who="#PoselOrlowskiJerzy">— przyrost pogłowia bydła — o 6,1%, — przyrost pogłowia trzody chlewnej — o 14,4%, — wzrost dostaw żywca ogółem — o 16,6%, — wzrost dostawy mleka — o 3,6%, — plony zbóż powinny wynieść 28 q z ha, — buraków cukrowych — 320 q z ha, — ziemniaków — 197 q z ha.</u>
+ <u xml:id="u-5.25" who="#PoselOrlowskiJerzy">Do roku gospodarczego 1975/1976 PGR zakładają osiągnięcie wzrostu, w porównaniu z rokiem 1970, pogłowia bydła — o 40,3%, trzody chlewnej — o 94,8%, towarowości żywca — o 65,9%, towarowości mleka — o 32%; plony zbóż — na poziomie 30 q z ha, buraków cukrowych — 358 q z ha, ziemniaków — 225 q z ha, a wydajność mleka od krowy powinna wynosić 3 250 litrów.</u>
+ <u xml:id="u-5.26" who="#PoselOrlowskiJerzy">Przyjęliśmy zasadę, że podstawą oceny prawidłowego rozwoju każdego gospodarstwa będzie dynamika i wysokość osiągniętej produkcji zwierzęcej.</u>
+ <u xml:id="u-5.27" who="#PoselOrlowskiJerzy">Wysoka Izbo! W latach 1971 — 1972 rozszerzył się zakres współpracy PGR z pozostałymi sektorami rolnictwa. Oprócz dotychczasowych form oddziaływania, jakimi było dostarczanie nasion kwalifikowanych i zwierząt hodowlanych, rozwija się współpraca w dziedzinie usług z zakresu mechanizacji w produkcji polowej, przemysłu rolnego, transportu itp.</u>
+ <u xml:id="u-5.28" who="#PoselOrlowskiJerzy">Poseł Orłowski</u>
+ <u xml:id="u-5.29" who="#PoselOrlowskiJerzy">W latach 1971 i 1972 PGR na rzecz rolników indywidualnych wykonywały:</u>
+ <u xml:id="u-5.30" who="#PoselOrlowskiJerzy">— wysiew nawozów i przeprowadzanie orek na areale ponad 1 000 ha, — zbiór pastewnych i słomy na powierzchni 338 ha, — zbiór zbóż kombajnami na powierzchni 5 082 ha, — remonty sprzętu rolniczego o wartości 6,4 mln zł.</u>
+ <u xml:id="u-5.31" who="#PoselOrlowskiJerzy">Ponadto partycypowaliśmy w budowie dróg publicznych, przeznaczając na ten cel kwotę 24,4 mln zł.</u>
+ <u xml:id="u-5.32" who="#PoselOrlowskiJerzy">Poza tym rozwijamy inne formy współpracy, jak:</u>
+ <u xml:id="u-5.33" who="#PoselOrlowskiJerzy">— umożliwianie korzystania z placówek kulturalno-oświatowych, — wymiana doświadczeń i szkolenie rolników przez służbę rolną PGR.</u>
+ <u xml:id="u-5.34" who="#PoselOrlowskiJerzy">Zakres współpracy PGR z pozostałymi sektorami rolnictwa, który został dopiero zapoczątkowany, będzie się jednak w najbliższych latach systematycznie rozwijał na wszystkich płaszczyznach życia gospodarczego, technicznego i kulturalno-oświatowego. Wychodzimy bowiem z założenia, że wszyscy wspólnie jesteśmy odpowiedzialni za prawidłową dynamikę i wzrost produkcji rolnej.</u>
+ <u xml:id="u-5.35" who="#komentarz">(Oklaski).</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-6">
+ <u xml:id="u-6.0" who="#Marszalek">Głos ma poseł Roman Czuba.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-7">
+ <u xml:id="u-7.0" who="#PoselCzubaRoman">Obywatelu Marszałku! Wysoka Izbo! Obecna polityka rolna aktywizuje nie tylko sferę produkcyjną rolnictwa, lecz widoczny jest też coraz większy udział nauk rolniczych w rozwiązywaniu podstawowych zadań w postępie biologicznym i technicznym rolnictwa.</u>
+ <u xml:id="u-7.1" who="#PoselCzubaRoman">Pracownicy nauki wnieśli duży wkład w, rozwój naszego rolnictwa, a obecny stan zaawansowania naszych prac naukowo-badawczych daje podstawy do optymistycznego poglądu na dalsze możliwości rozwoju tej gałęzi gospodarki narodowej. Pracownicy nauk rolniczych podejmują też zespołowe badania o dużym znaczeniu dla rolnictwa. Zespoły pracowników naukowych określiły potrzeby i wytyczyły kierunki rozwoju przemysłu nawozowego w Polsce w ubiegłej i bieżącej pięciolatce, podając równocześnie przewidywane efekty w produkcji roślinnej. Nakreślone zostały też główne kierunki hodowli roślin i dostarczone zostały już liczne nowoczesne odmiany roślin uprawnych, co umożliwiło podniesienie plonów i uzyskanie lepszych efektywności nawożenia. Osiągnięcia te są wynikiem właściwej współpracy odpowiednich ogniw władz administracyjnych i pracowników nauk rolniczych.</u>
+ <u xml:id="u-7.2" who="#PoselCzubaRoman">Niezbędny, około dwukrotny wzrost masy artykułów żywnościowych w okresie do 1990 roku, rosnące zapotrzebowanie na surowce pochodzenia rolniczego i nasze zamierzenia eksportowe wyłaniają nowe zadania również dla nauk rolniczych.</u>
+ <u xml:id="u-7.3" who="#PoselCzubaRoman">Posiadamy aktualnie w rolnictwie duży potencjał naukowy, który nie jest jeszcze w pełni wykorzystany. Jeśli chodzi o liczbę rolniczych placówek naukowo-badawczych i naukowo-dydaktycznych jest ona w zasadzie wystarczająca. Dla zapewnienia dynamicznego postępu w badaniach rolniczych nie jest jednak zadowalający stan organizacyjny tych placówek i większość wymaga zwiększenia stanu kadr, wyposażenia w aparaturę i usprawnienia systemu organizacyjnego oraz daleko idącej integracji tematycznej w nowej problematyce badań.</u>
+ <u xml:id="u-7.4" who="#PoselCzubaRoman">Kadra naukowa rolniczych placówek naukowo-badawczych resortu rolnictwa nie jest jeszcze w dostatecznym stopniu związana ze swoimi instytutami, występuje za duży jej odpływ do akademii rolniczych, które przecież w pierwszej kolejności powołane są do szkolenia również wysoko kwalifikowanej kadry naukowej, w tym także dla instytutów resortowych.</u>
+ <u xml:id="u-7.5" who="#PoselCzubaRoman">W Polsce nie opracowaliśmy dotychczas systemu szkolenia młodej kadry naukowej za granicą. W tej dziedzinie niezbędne jest planowe, długofalowe działanie. Powinniśmy posiadać grupy specjalistów, wykazujących doskonałe rozeznanie w postępie rolniczym określonych regionów świata, szczególnie zbliżonych do Polski pod względem warunków klimatycznych. Specjaliści tacy powinni być szkoleni według długoterminowych harmonogramów.</u>
+ <u xml:id="u-7.6" who="#PoselCzubaRoman">Współczesne metody badawcze w rolnictwie w coraz większym stopniu zależne są od technicznej sprawności urządzeń i ten moment musimy uwzględniać w naszych zamierzeniach organizacyjnych w naukach rolniczych. W licznych krajach biologiczne prace pomiarowo-kontrolne prowadzone są przez wyspecjalizowanych pracowników, przy zastosowaniu supernowoczesnej aparatury, co daje możliwość znacznego przyspieszenia badań i wydatnie podnosi ich efektywność. Na tę sprawę powinniśmy zwrócić uwagę w znacznie większym stopniu niż dotychczas.</u>
+ <u xml:id="u-7.7" who="#PoselCzubaRoman">W ostatnich latach uczyniono znaczny postęp w koordynacji prac badawczych, w tym również rolniczych. Ujęcie tematyki badawczej w problemy węzłowe, resortowe i branżowe umożliwiło bliższe nawiązanie współpracy pracowników nauk rolniczych różnych placówek i różnych resortów. Na podstawie dwuletniej współpracy zgodnie z tym systemem, koordynację badań w odniesieniu do nauk rolniczych należy ocenić pozytywnie.</u>
+ <u xml:id="u-7.8" who="#PoselCzubaRoman">Do najsłabszych ogniw systemu koordynacji badań w rolnictwie należy nie dopracowany jeszcze, nadmiernie zbiurokratyzowany sposób planowania i sprawozdawczości, częściowo jeszcze utrzymujący się partykularyzm instytucjonalny i resortowy oraz nie wyjaśniony do końca sposób finansowania badań łącznie z nakładami inwestycyjnymi w dolnych ogniwach koordynacji. Te niedociągnięcia nie powinny jednak przesłaniać powstałej szansy skoordynowania badań rolniczych.</u>
+ <u xml:id="u-7.9" who="#PoselCzubaRoman">Następnym słabym ogniwem w układzie nauka — praktyka rolnicza jest nie dopracowany system wdrażania do praktyki wyników badań naukowych. Można sformułować opinię, że resort rolnictwa jest w zasadzie na dobrej drodze do poprawy istniejącego stanu. Na podstawie aktualizowanych zarządzeń organizacyjnych zaczynają stopniowo krystalizować się poglądy na rolę rolniczych rejonowych zakładów doświadczalnych, gminnych instruktorów rolnych i specjalistów wojewódzkich placówek rolniczych. Pilnego dopracowania wymaga jednak układ akademia rolnicza — instytut resortowy — rejonowy rolniczy zakład doświadczalny, ponieważ dotychczas każdy region kraju rozwiązuje współpracę tych placówek w sposób swoisty.</u>
+ <u xml:id="u-7.10" who="#PoselCzubaRoman">W celu podniesienia poziomu produkcji rolnej, wzrostu jej towarowości i zwiększenia przydatności wyników rolniczych badań naukowych pilne jest opracowanie nowej koncepcji upowszechniania wyników badań w praktyce rolniczej. Koncepcja długofalowa powinna zastąpić częste jeszcze działanie dorywcze. Współczesna sytuacja w rolnictwie wymaga generalnych zmian metodycznych w poradnictwie rolniczym, zastąpienia w znacznym stopniu poradnictwa grupowego kontaktami indywidualnymi fachowca z rolnikiem, upowszechniania postępu rolniczego przez gospodarstwa wdrożeniowe, wykorzystania gospodarstw doświadczalnych instytutów, rejonowych rolniczych zakładów doświadczalnych i akademii rolniczych — do demonstracji postępu rolniczego.</u>
+ <u xml:id="u-7.11" who="#PoselCzubaRoman">Przykładem dużej roli wdrażania wyników badań naukowych może być nawożenie. Po wybudowaniu w Polsce przemysłu nawozowego i znacznym zwiększeniu importu nawozów potasowych wieś otrzymała zwielokrotnione dostawy nawozów mineralnych. Niezbędna była więc wysoko kwalifikowana służba agrochemiczna w celu zapewnienia rozwoju prac wdrożeniowych w nawożeniu. Służba ta w zasadzie wywiązała się ze swoich obowiązków. Niestety, spośród grupy pracowników zatrudnionych w służbie agrochemicznej w skali kraju zmieniło pracę w ostatnich dwóch latach około 30 osób z wyższym wykształceniem i poziom kwalifikacji tych pracowników, z powodu niestabilnej kadry, stale się obniża. W takich sytuacjach niezbędna jest duża elastyczność władz administracyjnych i szybkie reagowanie na niekorzystne zjawiska kadrowe, co w stosunku do służby agrochemicznej nie zaistniało, a zadania w tym dziale postępu technicznego rosną nadal szybko.</u>
+ <u xml:id="u-7.12" who="#PoselCzubaRoman">Jednym z problemów w badaniach rolniczych jest niekiedy mała przydatność praktyczna części wyników badań. Np. w mojej specjalności, w chemii rolnej, w ubiegłej pięciolatce szacowałem, że około 40% wykonywanych tematów jest mało przydatnych dla rolnictwa, głównie z powodu przestarzałych poglądów i braku koordynacji badań. Obecnie, po wprowadzeniu nowego systemu organizacyjnego w badaniach rolniczych udział nieprzydatnych tematów zmniejszył się znacznie i widać postępującą poprawę.</u>
+ <u xml:id="u-7.13" who="#PoselCzubaRoman">Nie zawsze też podejmowana jest tematyka potrzebna produkcji rolniczej. Na przykład obecnie praktyka rolnicza odczuwa brak naukowych podstaw do organizacji zespołowej produkcji, jej specjalizacji i różnych form kooperacji. Oznacza to, że zainteresowane ogniwa administracji nie zamówiły na czas naukowego rozwiązania tej problematyki, a z drugiej strony — odpowiednie instytuty uczelniane i resortowe nie były dobrze zorientowane w potrzebach produkcji. Potwierdza to, że aktualność prowadzonych badań zależy przede wszystkim od właściwej współpracy władz administracyjnych i placówek naukowo-badawczych, a dobre przykłady tej współpracy należy systematycznie rozszerzać.</u>
+ <u xml:id="u-7.14" who="#PoselCzubaRoman">Rozważając całokształt współpracy nauk rolniczych z praktyką, chciałbym zwrócić uwagę na zagadnienie absolwentów szkół wyższych. Głównym celem pracy akademii rolniczych jest dostarczenie gospodarce narodowej pracowników rolnictwa z przygotowaniem akademickim — do produkcji rolnej. Statystyki wykazują, że liczba absolwentów podejmujących pracę w swoim zawodzie jest mała. W odniesieniu do szkolnictwa średniego zjawisko to występuje w znacznie mniejszych rozmiarach. Wstępne obserwacje wykazują, że przyczyną takiego postępowania absolwentów nie są wcale różnice w wynagrodzeniu. Sprawa ta wymaga zatem głębokiej analizy od strony czynników socjologicznych, skłaniających młodzież do zmiany zdobytego zawodu bezpośrednio po uzyskaniu wysokich kwalifikacji.</u>
+ <u xml:id="u-7.15" who="#PoselCzubaRoman">Obywatelu Marszałku! Wysoka Izbo! Usunięcie wymienionych tu niedociągnięć organizacyjnych przyczyni się do większej efektywności dużego wkładu pracowników nauk rolniczych w rozwój tej gałęzi gospodarki narodowej. Dotychczasowe wyniki naszych rolniczych prac naukowych przyczyniły się nie tylko do rozwoju rolnictwa w kraju, ale cenione są również wysoko w innych krajach. Istnieją duże możliwości zwiększenia efektywności naszych badań i przyznawanych na nie nakładów finansowych.</u>
+ <u xml:id="u-7.16" who="#PoselCzubaRoman">Możemy uzyskać lepsze wyniki zarówno w pracach dla rolnictwa krajowego, jak również niektóre nasze osiągnięcia mogą być eksportowane. Pracownicy nauk rolniczych przy dalszej pomocy Rządu i przychylnej atmosferze społecznej podejmą trudne zadanie stworzenia naukowych podstaw do osiągnięcia zamierzonych rozmiarów produkcji rolnej w naszym kraju i do upowszechnienia uzyskanych wyników badań.</u>
+ <u xml:id="u-7.17" who="#komentarz">(Oklaski).</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-8">
+ <u xml:id="u-8.0" who="#Marszalek">Głos ma poseł Zdzisław Krysiak.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-9">
+ <u xml:id="u-9.0" who="#PoselKrysiakZdzislaw">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! W rozwoju produkcji rolnej ważną rolę od momentu swojego powstania spełniały i pełnią nadal kółka rolnicze. To one skupiły w swej organizacji najaktywniejszych, najbardziej zaangażowanych działaczy w praktycznym wcielaniu nowoczesnych metod gospodarowania w całym naszym rolnictwie. Dzięki powstaniu kółek rolniczych i Funduszu Rozwoju Rolnictwa możliwe stało się wprowadzenie do rolnictwa tego, co się określa mianem postępu technicznego. Dotychczasowym dorobkiem działalności kółek rolniczych jest nie tylko pozyskanie szerokich rzesz społeczeństwa wiejskiego do zbiorowego działania w procesie mechanizacji i aktywizacji wsi, ale jednocześnie utwierdzenie przekonania, że jest to jedyny słuszny kierunek działania zmierzający do rozwoju wsi. Największe znaczenie w działalności kółek rolniczych ma szerokie wprowadzenie mechanizacji do prac w rolnictwie. Kółka rolnicze realizują takie wiejskie programy społeczno-gospodarczego rozwoju wsi, zagospodarowują grunty Państwowego Funduszu Ziemi, choć z różnym wynikiem — wszystko to jednak pozwala bardziej skutecznie rozwijać produkcję rolną.</u>
+ <u xml:id="u-9.1" who="#PoselKrysiakZdzislaw">Nowa polityka rolna partii i Rządu, zapoczątkowana na VII i VIII Plenum Komitetu Centralnego PZPR po wydarzeniach grudniowych, a ugruntowana uchwałą VI Zjazdu — to dalsze doskonalenie metod zarządzania i umacniania organizacyjnego kółek rolniczych. Zaopatrzenie parku maszynowego kółek rolniczych i międzykółkowych baz maszynowych ma polegać przede wszystkim na wyposażeniu ich w sprzęt specjalistyczny. Część ciągników i innych maszyn przejmują aktualnie grupy użytkowników, członków kółek rolniczych. Ma to na celu lepszą dbałość o sprzęt, o dłuższą jego sprawność. Niezależnie od tego rolnicy indywidualni, których gospodarstwa wynoszą powyżej 10 ha, mają możliwość zakupu ciągników. Tylko w roku 1971 sprzedano tym rolnikom 7 tys. ciągników, a w I półroczu 1972 r. — 27 tys. Z każdym rokiem liczba ciągników w indywidualnych gospodarstwach będzie wzrastać. Do wzrostu tego przyczyni się także rozpowszechnienie książeczek ciągnikowych losowanych, wprowadzonych za zgodą Ministra Finansów przez Centralny Związek Spółdzielczości Oszczędnościowo-Pożyczkowej. Zmniejszy się liczba hektarów przypadająca przeciętnie w gospodarstwie chłopskim na jeden ciągnik. Natomiast okres amortyzacji ciągnika wydłuży się z 5 do 10 lat — w kółkach rolniczych, a do 20 — 25 lat — w gospodarstwach indywidualnych.</u>
+ <u xml:id="u-9.2" who="#PoselKrysiakZdzislaw">Wysoka Izbo! Zagadnienie to, mimo że na obecnym etapie nie urosło do rangi problemu, z czasem może się nim stać, jeśli nie uwzględni się potrzeby normalizacji i unifikacji części zamiennych do ciągników i maszyn. Naraziłoby to grupy użytkowników w kółkach rolniczych i indywidualnych posiadaczy ciągników na poważne straty materialne — jeśli maszyny i ciągniki nie mogłyby być eksploatowane na skutek braku tych części i musiałyby odejść przedwcześnie w przysłowiowe — „pokrzywy”. Brak części zamiennych może stać się w konsekwencji przeszkodą w racjonalnym wykorzystaniu tych maszyn.</u>
+ <u xml:id="u-9.3" who="#PoselKrysiakZdzislaw">Innym nie mniej ważnym zagadnieniem jest zużycie opału w produkcji hodowlanej. Do 1975 r. zakończymy praktycznie elektryfikację wiejskich zagród. W woj. warszawskim kosztem wielu milionów złotych zelektryfikowano 93% zagród. Poniesione nakłady nie są jednak w pełni wykorzystane. Tylko 10% energii zużywa się na cele produkcji rolnej, reszta służy oświetleniu. Kilka milionów ton węgla zużywanych rocznie przez całą indywidualną gospodarkę chłopską w kraju, przy równoczesnym istnieniu sieci elektrycznej — to wielki problem w dobie, kiedy liczy się każda oszczędzona złotówka. Racjonalne i wszechstronne wykorzystanie odbiorników energetycznych, szczególnie w produkcji hodowlanej, spowodowałoby potanienie kilograma żywca, a w konsekwencji dla gospodarki narodowej — oszczędność kilku miliardów złotych rocznie.</u>
+ <u xml:id="u-9.4" who="#PoselKrysiakZdzislaw">Jako rolnik wiem z praktyki i doświadczenia, że minimum 50% węgla w każdym gospodarstwie używa się tylko przy przyrządzaniu pasz, tj. przy parowaniu ziemniaków dla trzody chlewnej. Można i należałoby już obecnie zastanowić się jak w sposób bezinwestycyjny, co sądzę jest możliwe, szybko zacząć stosować przy tych pracach energię elektryczną, oszczędzając wiele milionów ton węgla — cennego surowca dla przemysłu hutniczego i na eksport. Aby temu zadaniu sprostać konieczne jest — moim zdaniem — wzbudzenie większego niż dotychczas zainteresowania odbiornikami energetycznymi ze strony samych rolników. Cena parników elektrycznych w stosunku do węglowych jest wysoka, co jest jednym z powodów kształtowania się na rynku wiejskim większego zapotrzebowania na parniki węglowe.</u>
+ <u xml:id="u-9.5" who="#PoselKrysiakZdzislaw">Następnym ważnym problemem w rolnictwie jest sprawa wykorzystania opakowań polietylenowych po zużytych nawozach azotowych. W każdym gospodarstwie rolnym są sterty tych opakowań, które wykorzystywano do różnych celów i wszędzie, lecz nie tam, gdzie dałoby to najbardziej pożądane efekty. Rolnicy województwa warszawskiego na wielu spotkaniach poselskich domagają się odpowiedzi na pytanie — jak zamierza się wykorzystać opakowania. Niekorzystne warunki atmosferyczne w okresie żniw i zaraz po nich w 1972 roku zahamowały prace omłotowe, dokonywane bezpośrednio na polu. Zboże znacznie porosło i zamiękło, co spowodowało nie tylko straty w samym zbożu, ale także opóźnienia w omłotach. Zdaniem rolników województwa warszawskiego można będzie uniknąć tych strat w przyszłości, jeśli z odpadowego surowca wyprodukuje się dużych formatów płachty polietylenowe. Będą one mogły być wykorzystane do zabezpieczenia stert ze zbożem, słomą, do konserwacji pasz — kiszonek i siano-kiszonek i do wielu innych celów w poszczególnych gospodarstwach rolnych. Pozwoli to wszystkim rolnikom wykorzystać w maksymalnym stopniu powierzchnie stodół do hodowli trzody i młodego bydła nie tylko sezonowo, ale również w części adaptować te pomieszczenia do permanentnej produkcji w czasie całego roku. Ze względu na ograniczony czas przedstawiam tylko problemy -bez szerszego ich komentowania.</u>
+ <u xml:id="u-9.6" who="#PoselKrysiakZdzislaw">Racjonalne wykorzystanie opakowań polietylenowych po nawozach sztucznych nie może, w moim przekonaniu, dokonać się przez produkcję w formie zgrzewania przez każdego posiadacza tych toreb — jak to propaguje organ CZKR tygodnik Plon”. W każdym powiecie powinny powstać jednostki usługowe, które będą nie tylko zgrzewały poszczególne formaty, lecz także dokonywały ich renowacji. Problem — jakie jednostki powinny wykonywać te usługi, nie wykluczając kółek rolniczych, należy gruntownie rozważyć w gronie specjalistów do spraw rolnictwa.</u>
+ <u xml:id="u-9.7" who="#PoselKrysiakZdzislaw">Wysoki Sejmie! Realizacja problemów zgłoszonych przeze mnie w dzisiejszej debacie pozwoli w stopniu znacznie większym wyzwolić rezerwy tkwiące jeszcze w rolnictwie. Efektem tego będzie większa produkcja i skup mleka, zboża, mięsa, owoców i warzyw — artykułów, na których nam dzisiaj tak bardzo zależy. Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-9.8" who="#komentarz">(Oklaski).</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-10">
+ <u xml:id="u-10.0" who="#Marszalek">Głos ma poseł Zdzisław Kurowski.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-11">
+ <u xml:id="u-11.0" who="#PoselKurowskiZdzislaw">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Optymizmem napawa fakt, że powszechne w naszym społeczeństwie staje się zrozumienie prawdy, iż harmonijny rozwój kraju i wzrost poziomu życia jego mieszkańców są uzależnione od dobrych wyników pracy wszystkich działów gospodarki narodowej, wśród których poczesne miejsce zajmuje rolnictwo.</u>
+ <u xml:id="u-11.1" who="#PoselKurowskiZdzislaw">Z równą więc troską poszukujemy dziś rezerw w przemyśle i rolnictwie, rezerw, które pozwolą nie tylko na wykonanie, ale i znaczne przekroczenie przyjętych do realizacji ambitnych planów.</u>
+ <u xml:id="u-11.2" who="#PoselKurowskiZdzislaw">Rolnicy Białostocczyzny pracujący w trudniejszych warunkach przyrodniczo-klimatycznych, na jednych z najsłabszych gleb w kraju, a zarazem o najniższym stopniu zmeliorowania, gdzie niższy jest poziom technicznego wyposażenia rolnictwa, mają ambicje wydatnie zwiększać swój udział w krajowej produkcji rolnej.</u>
+ <u xml:id="u-11.3" who="#PoselKurowskiZdzislaw">W roku 1972 uzyskaliśmy w województwie 14-procentowy przyrost produkcji globalnej rolnictwa. Mieliśmy jedne z najwyższych w kraju plony ziemniaków, które wyniosły 207 q/ha. W liczbach bezwzględnych w produkcji zbóż zajmujemy w kraju szóste miejsce, w skupie mleka — siódme, a w ilości trzody chlewnej — piąte. Uzyskaliśmy wysoką dynamikę wzrostu skupu ziemniaków, buraków cukrowych, trzody chlewnej i mleka. Należy tu dodać, że w skupie mleka przekroczyliśmy poziom zaplanowany dla naszego województwa na 1975 rok. Dane te pozwalają stwierdzić, że Białostocczyzna zajmuje znaczącą pozycję w produkcji rolniczej kraju.</u>
+ <u xml:id="u-11.4" who="#PoselKurowskiZdzislaw">Dobre wyniki produkcji rolnej uwarunkowane są wieloma czynnikami, wśród których doniosłe znaczenie ma prowadzona obecnie, ekonomicznie uzasadniona polityka rolna. Polityka rolna naszej partii i ZSL stała się istotnym czynnikiem aktywizacji społeczno-produkcyjnej wsi, stała się czynnikiem wyzwalania i uruchamiania rezerw produkcyjnych rolnictwa. W wyzwalaniu i uruchamianiu tych rezerw, obok polityki cen, szczególne miejsce zajmuje intensywnie rozwijający się przemysł rolno-spożywczy. Na potwierdzenie tej tezy można przytoczyć wiele uzasadnień i przykładów. Kilka lat temu wybudowano w Białymstoku chłodnię. Praca tej chłodni w połączeniu z dobrą pracą spółdzielczości ogrodniczej zachęciły do uprawy owoców jagodowych w tym głównie truskawek, których skupujemy rocznie przeszło 5 tys. ton, wypłacając za nie rolnikom ponad 64 mln zł. Na terenach upraw truskawek obserwujemy intensyfikację produkcji rolnej i ożywiony ruch budowlany. Warto dodać, że zakupione z importu chłodnie spłacamy eksportem mrożonek.</u>
+ <u xml:id="u-11.5" who="#PoselKurowskiZdzislaw">W rejonach budującej się obecnie cukrowni w Łapach i zakładów mięsnych w Ełku już dziś wzrasta aktywność produkcyjna rolników. Wyraża się ona m.in. budową nowych i modernizacją starych budynków gospodarczych, zwiększonym zakupem nawozów, maszyn, specjalizacją produkcji itp.</u>
+ <u xml:id="u-11.6" who="#PoselKurowskiZdzislaw">Chciałbym z całym przekonaniem podkreślić fakt, że poważnie zwiększone środki inwestycyjne, jakie uzyskaliśmy w bieżącej pięciolatce na rozwój przemysłu rolno-spożywczego, pozwalają nam na przyspieszenie rozwoju rolnictwa, wzrostu jego produkcji towarowej, kultury, a także jakości produkowanych surowców. Dużo uwagi poświęcamy realizacji zadań inwestycyjnych tego przemysłu.</u>
+ <u xml:id="u-11.7" who="#PoselKurowskiZdzislaw">Można też stwierdzić, że polityka rozwoju i unowocześniania przemysłu rolno-spożywczego daje wyniki już dziś w postaci lepszego zaopatrzenia rynku i rosnącej aktywności produkcyjnej rolnictwa, która wyzwala i uruchamia istniejące możliwości produkcyjne. Jesteśmy zainteresowani dalszym rozwojem tego przemysłu do takich rozmiarów, które pozwolą na przetworzenie podstawowych wielkości produkowanych surowców rolniczych w rejonach ich wytwarzania, ograniczając do niezbędnego minimum kosztowny i kłopotliwy transport.</u>
+ <u xml:id="u-11.8" who="#PoselKurowskiZdzislaw">Drugim źródłem rezerw tkwiących w rolnictwie województwa białostockiego jest intensywne zagospodarowanie i wykorzystanie użytków zielonych, których w ogólnej strukturze użytków rolnych mamy aż 31%. W naszym województwie mamy 180 tys. zmeliorowanych łąk i pastwisk, z których osiągamy średnio plony siana w granicach 70 q z ha. Z każdego zmeliorowanego hektara użytków zielonych otrzymujemy więc średnio przyrost 30 kwintali siana, wobec średnich przyrostów dla kraju — 16 kwintali, co świadczy o wysokiej rentowności naszych melioracji. Znajduje to także swój wyraz w systematycznym wzroście pogłowia — grudniowy spis wykazał, że pogłowie bydła w stosunku do roku 1971 wzrosło w naszym województwie o 8,2%. Nadal ważnym problemem pozostaje ograniczenie uboju cieląt. Jest to problem dotyczący rozwijania kooperacji PGR ze wsią indywidualną, kooperacji, której podejmowaniu towarzyszy przesadna ostrożność.</u>
+ <u xml:id="u-11.9" who="#PoselKurowskiZdzislaw">Do zmeliorowania pozostało nam jeszcze 220 tys. ha, z tego 130 tys. stanowią bagna, nie dające obecnie żadnej produkcji. Przekształcenie tylko tego bagiennego areału, na wzór pracującego w naszym województwie Kombinatu Łąkarskiego — „Wizna”, w wysokowydajne łąki, pozwoliłoby uzyskać 8 — 9 mln kwintali dobrego siana i wyprodukować rocznie 70 — 90 tys. ton żywca wołowego. Z tego względu problem prawidłowego zagospodarowania i wykorzystania łąk i pastwisk stawiamy jako jedno z głównych zadań służby rolnej, PGR, spółek wodnych i kółek rolniczych. Przyjęliśmy zasadę, że w każdej wsi muszą być założone wzorowe pastwiska, do czego przyczyni się praktyczne szkolenie rolników, które prowadzi służba rolna.</u>
+ <u xml:id="u-11.10" who="#PoselKurowskiZdzislaw">Rozwój hodowli przyspieszamy przez poprawę warunków zoohigienicznych w budynkach inwentarskich, co uzyskujemy dzięki ich modernizacji. Do rozwoju hodowli przyczynia się także sezonowy tucz w budynkach zastępczych, jak również stopniowa wymiana bydła rasy czerwonej, która w naszym województwie jest dominująca, na nizinno-czarno-białą. Trzeba dodać, że wymianie tej towarzyszy duże zainteresowanie rolników, którzy zgłaszają zamówienia znacznie przekraczające nasze możliwości dostarczania im cieliczek tej rasy.</u>
+ <u xml:id="u-11.11" who="#PoselKurowskiZdzislaw">Doświadczenia wielu rejonów kraju pouczają, że pracom melioracyjnym musi towarzyszyć racjonalne nawożenie użytków zielonych, konserwacja urządzeń melioracyjnych, budownictwo inwentarskie i właściwa konserwacja pasz, która stanowi istotną rezerwę w programie rozwoju hodowli. Konserwacja i przyrządzanie pasz odbywa się u nas w sposób całkowicie nienowoczesny i musimy dokonać tu radykalnych zmian. Zmianom tym sprzyja specjalizacja produkcyjna gospodarstw, której liczne już przykłady zachęcają do szerszego ich upowszechnienia.</u>
+ <u xml:id="u-11.12" who="#PoselKurowskiZdzislaw">Ważnym czynnikiem wydajniejszej pracy i wyższej produkcji jest coraz lepsze zaopatrzenie rynku wiejskiego w potrzebne towary. Duże znaczenie ma w tej dziedzinie aktywność i inicjatywa handlu wiejskiego, który w naszym województwie czyni wysiłki, aby sprostać szybko rosnącym potrzebom. Wyrazem tego jest dostarczenie w ubiegłym roku przez spółdzielczość bezpośrednio na wieś ponad 40% sprzedanych nawozów mineralnych.</u>
+ <u xml:id="u-11.13" who="#PoselKurowskiZdzislaw">Połączenie coraz lepszej pracy spółdzielczości wiejskiej z organizatorską działalnością służby rolnej przyczyniło się do poważnego wzrostu sprzedaży nawozów mineralnych, dzięki czemu znaleźliśmy się w grupie województw o najwyższej w kraju dynamice sprzedaży tych nawozów.</u>
+ <u xml:id="u-11.14" who="#PoselKurowskiZdzislaw">Chcemy także, aby handel, obok dostarczania na wieś środków do produkcji rolnej i materiałów budowlanych, wytwarzał u rolników przekonanie o potrzebie zakupu nowoczesnych artykułów przemysłowych, podnoszących standard ich życia i ogólną kulturę wsi, a także ułatwiał pracę kobiecie wiejskiej i przynosił ulgę ludziom starszym, prowadzącym gospodarstwa rolne.</u>
+ <u xml:id="u-11.15" who="#PoselKurowskiZdzislaw">Postęp w rolnictwie wymaga systematycznego postępu w pracy instytucji i organizacji obsługujących rolnictwo i wieś. Chcemy to osiągnąć przez lepszą pracę służby rolnej, której możliwości jako organizatora produkcji nie są jeszcze w pełni wykorzystywane.</u>
+ <u xml:id="u-11.16" who="#PoselKurowskiZdzislaw">Duże nadzieje wiążemy z dobrą pracą powołanych niedawno gmin, a także ze wzrostem aktywności kółek rolniczych i całej technicznej obsługi rolnictwa. Lepsza praca instytucji obsługujących rolnictwo — to istotny czynnik uruchamiania rolniczych rezerw. Jestem pod wrażeniem tego, co na krajowej naradzie aktywu partyjnego i gospodarczego o znaczeniu czasu powiedział tow. Edward Gierek i chciałbym stwierdzić, że musimy energicznie podjąć działania na rzecz wprowadzenia takich organizacyjnych rozwiązań w instytucjach obsługujących rolnictwo i wieś, a także w administracji państwowej, aby czas rolnika, który jest czasem producenta, był powszechnie szanowany i ceniony — jako dobro ogólnospołeczne. Apel o poszanowanie czasu, o jego efektywne wykorzystanie — to również propozycja dla samych rolników, którzy nie zawsze należycie nim rozporządzają.</u>
+ <u xml:id="u-11.17" who="#PoselKurowskiZdzislaw">Duże możliwości odciążenia rolnika od załatwiania wielu spraw w urzędach i instytucjach widzę w lepszym wewnętrznym zorganizowaniu samej wsi — jako zbiorowego partnera dla instytucji obsługujących rolnictwo i wieś. Te idee m.in. zawarliśmy w konkursie, jaki prowadzimy w naszym województwie pod zobowiązującym tytułem — „Wieś białostocka gospodarna i kulturalna”.</u>
+ <u xml:id="u-11.18" who="#PoselKurowskiZdzislaw">Tym dążeniom, które są dążeniami wielu światłych rolników, wychodzi naprzeciw inicjatywa CRS, dotycząca powołania na wsi swego przedstawiciela, zadaniem którego byłaby troska o organizację zaopatrzenia i zbytu na wsi. Ten kierunek myślenia i działań chcemy wzmacniać aktywnością samorządu chłopskiego i organizatorską rolą sołtysa.</u>
+ <u xml:id="u-11.19" who="#PoselKurowskiZdzislaw">Jesteśmy dziś w Polsce poszukiwaczami rezerw. Pod takim hasłem przebiega również dzisiejsza nasza sejmowa dyskusja. Odkrywając coraz to nowe możliwości doskonalenia gospodarki dochodzimy do stwierdzenia, że najważniejszą rezerwą — są ludzie, ich wiedza, kwalifikacje, postawy społeczne i zaangażowanie. Rozpatrując to rozległe zagadnienie, chciałbym podkreślić tylko jeden jego aspekt, którym są kwalifikacje. Dużo zrobiliśmy i niemało robimy dziś na rzecz doskonalenia systemu narodowej edukacji. Jednak potrzeby, zwłaszcza w oświacie wiejskiej, nadal są bardzo duże, a ich zaspokojenie przekracza nasze dzisiejsze możliwości. Wciąż jeszcze tysiące młodych ludzi nie kończy każdego roku szkoły podstawowej. Większość stanowią ci, którzy obejmują w posiadanie gospodarstwa rolne, nie mając przygotowania zawodowego, chociażby na poziomie szkoły przysposobienia rolniczego lub samokształceniowego zespołu PR.</u>
+ <u xml:id="u-11.20" who="#PoselKurowskiZdzislaw">Podnosząc ten problem z trybuny sejmowej uważam, że należy przyspieszyć działania na rzecz doskonalenia oświaty ogólnej i zawodowej w środowisku wiejskim. Należy też rozszerzać różnorodne formy szkolenia i samokształcenia ogółu rolników. W rozwiązywaniu tego doniosłego dla rolnictwa i jego przyszłości problemu wiele dobrych doświadczeń ma ZMW i kółka rolnicze, których działania wymagają silniejszego jak dotąd wsparcia ze strony rad narodowych i służby rolnej.</u>
+ <u xml:id="u-11.21" who="#PoselKurowskiZdzislaw">Praca oświatowa, poparta organizatorską działalnością produkcyjną, stanowi bowiem zasadniczy klucz do wyzwalania wszystkich rezerw naszego rolnictwa. Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-11.22" who="#komentarz">(Oklaski).</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-12">
+ <u xml:id="u-12.0" who="#Marszalek">Głos ma poseł Barbara Wojciechowska.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-13">
+ <u xml:id="u-13.0" who="#PoselWojciechowskaBarbara">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Nowe warunki ekonomiczne stworzone rolnictwu na przestrzeni 1971 i 1972 roku we wspólnych wytycznych Biura Politycznego KC PZPR i Prezydium NK ZSL w sposób radykalny poprawiły sytuację naszego rolnictwa i wpłynęły na jego dynamiczny rozwój.</u>
+ <u xml:id="u-13.1" who="#PoselWojciechowskaBarbara">Odnotowaliśmy w całym kraju, w tym i na ziemi rzeszowskiej poważny wzrost produkcji rolnej, wyrażający się głównie przyrostem produkcji zwierzęcej. Na przestrzeni ostatnich dwóch lat zwiększyliśmy pogłowie trzody chlewnej niemal 2-krotnie, pogłowie bydła o 13%. Uzyskane wyniki cieszą, lecz w pełni nie zaspokajają naszych ambicji produkcyjnych. Chcemy bowiem produkować znacznie więcej przez wykorzystanie istniejących rezerw produkcyjnych na terenie całego województwa, a w szczególności w rejonach górskich południowo-wschodnich, które mam zaszczyt reprezentować, a których, pomimo ogromnego wysiłku władz terenowych, nie udało się w pełni zagospodarować.</u>
+ <u xml:id="u-13.2" who="#PoselWojciechowskaBarbara">Zgodnie z założeniami planów perspektywicznych rozwój tych terenów, głównie Bieszczadów, dotyczyć będzie intensyfikacji gospodarki hodowlano-opasowej, w tym produkcji młodego bydła rzeźnego, a uzupełniająco rozwijać będziemy hodowlę owiec. Mamy bowiem do tego odpowiednie warunki — 41,5 tys. ha gruntów rolnych, stanowiących trwałe użytki zielone, a to dyktuje określone kierunki produkcji.</u>
+ <u xml:id="u-13.3" who="#PoselWojciechowskaBarbara">Rozwijać będziemy specjalizację hodowli, ponieważ jakość naszego inwentarza jest niezadowalająca. Zmuszeni więc jesteśmy rozpocząć jak najszybciej wymianę bydła o niskiej wartości genetycznej na rasę simentalską, która — jak to potwierdziła praktyka — jest najodpowiedniejsza na naszych terenach i stanowić będzie podstawę do produkcji żywca wołowego. Jest to konieczne, aby uniezależnić hodowlę od nierównomiernej podaży cieląt dotychczasowych ras, charakteryzujących się słabą jakością oraz małą odpornością na zmianę warunków klimatycznych i terenowych. Musimy też przystąpić do hodowli zarodowych stad bydła, korzystając z osiągnięć państwowych przedsiębiorstw rolnych, PGR, spółdzielni produkcyjnych i przodujących gospodarstw. Na organizacje te spadnie obowiązek pełnego zagospodarowania gruntów PFZ.</u>
+ <u xml:id="u-13.4" who="#PoselWojciechowskaBarbara">Podobnie przedstawia się sytuacja w hodowli owiec. Musimy również stworzyć własne stado zarodowe o wysokiej jakości mięsa i wełny. Zapewnienie zaopatrzenia w paszę, głównie z użytków zielonych, jest ważnym problemem przy realizacji tych zadań. Podstawowym problemem w naszych warunkach jest nie tylko uprawa traw, lecz także jej przetwarzanie, co uzależnione jest od stopnia mechanizacji zbioru traw, od ilości odpowiednich maszyn dostosowanych do pracy na terenach górskich, zwłaszcza takich, jak: kosiarki, prasy zbierające, ładowacze na przyczepy.</u>
+ <u xml:id="u-13.5" who="#PoselWojciechowskaBarbara">Przyspieszenie realizacji programu zagospodarowania użytków zielonych jest uzależnione od nakładów inwestycyjnych i mocy przerobowej przedsiębiorstw, które wykonują prace związane z odkrzaczaniem, karczowaniem i drenowaniem. Wyposażenie tych przedsiębiorstw w odpowiedni sprzęt jest niedostateczne.</u>
+ <u xml:id="u-13.6" who="#PoselWojciechowskaBarbara">Obok zaopatrzenia w paszę, czynnikiem warunkującym dalszy rozwój pogłowia zwierząt jest budownictwo oraz modernizacja istniejących pomieszczeń inwentarskich. W tym zakresie mamy poważne zaniedbania i najniższą w kraju średnią powierzchnię użytkową budynków inwentarskich.</u>
+ <u xml:id="u-13.7" who="#PoselWojciechowskaBarbara">Czynimy starania, aby usprawnić działalność przedsiębiorstw budowlanych i zwiększyć ich moc przerobową, a także by poprawić jakość wykonywanych przez te przedsiębiorstwa robót i o zwiększenie przydziału materiałów budowlanych.</u>
+ <u xml:id="u-13.8" who="#PoselWojciechowskaBarbara">Kolejną sprawą jest zapewnienie podaży usług mechanizacyjnych, zarówno w pracach polowych, jak i hodowlanych, świadczonych przez POM i kółka rolnicze. Organizacje te nie są w stanie wykonać wszystkich zamówień na usługi z powodu niewystarczającej ilości maszyn. Aby zabezpieczyć te potrzeby niezbędne są jeszcze w bieżącej pięciolatce nakłady na inwestycje w wysokości 180 mln zł.</u>
+ <u xml:id="u-13.9" who="#PoselWojciechowskaBarbara">Poważnym hamulcem w intensyfikacji produkcji rolnej na terenach górskich jest brak dróg, ujęć wodnych dla zaopatrzenia wsi i rolnictwa w wodę oraz środków na meliorację. Szczególnie dotkliwy jest brak dróg na terenach zasiedlonych lub znajdujących się w pobliżu osiedlenia, jak i we wsiach oddalonych. Utrudnia to prace nie tylko rolnikom indywidualnym, ale PGR i spółdzielniom produkcyjnym.</u>
+ <u xml:id="u-13.10" who="#PoselWojciechowskaBarbara">Podobnie niekorzystnie przedstawia się sytuacja w zaopatrzeniu rolnictwa i wsi w wodę, gdyż mamy najwyższą w kraju liczbę wsi, w których występuje stały bądź częściowy deficyt wody.</u>
+ <u xml:id="u-13.11" who="#PoselWojciechowskaBarbara">Potrzeb mamy wiele, lecz uzyskujemy pomoc w ich zaspokajaniu. Polityka rolna władz, uwzględniająca potrzeby naszego regionu, sprzyja zagospodarowaniu terenów górskich. Uchwała nr 35 Rady Ministrów oraz jedna z ostatnich decyzji Rządu, w wyniku której powołano powiat bieszczadzki i opracowano kompleksowy program jego zagospodarowania — są wyraźnym tego dowodem.</u>
+ <u xml:id="u-13.12" who="#PoselWojciechowskaBarbara">Region bieszczadzki będzie w przyszłości nie tylko regionem gospodarki hodowlanej i leśnej, ale także terenem rekreacyjno-wypoczynkowym dla wszystkich miłośników piękna przyrody i wypoczynku.</u>
+ <u xml:id="u-13.13" who="#PoselWojciechowskaBarbara">Kolejnym przedsięwzięciem zmierzającym do aktywizacji produkcji rolnej była reforma władzy terenowej wsi i utworzenie gmin. Stwarza to możliwość lepszej realizacji zadań w dziedzinie rozwoju rolnictwa i jego unowocześniania.</u>
+ <u xml:id="u-13.14" who="#PoselWojciechowskaBarbara">Jako naczelnik gminy, w miarę reprezentatywnej dla naszego regionu, pozwolę sobie zapoznać Wysoką Izbę z perspektywami rozwoju naszego rolnictwa w związku z możliwościami terenu. Zasadniczą sprawą będzie lepsze wykorzystanie ziemi w gospodarstwach indywidualnych o niskim poziomie produkcji, głównie w gospodarstwach ekonomicznie zaniedbanych oraz sprawa zagospodarowania gruntów PFZ. Realizację tego zadania podejmujemy przez wypracowanie nowych form i metod pracy. Dobrze działające kółko rolnicze, ważne ogniwo w życiu gospodarczym wsi, może spełnić istotną rolę w intensyfikacji produkcji rolnej przez doskonalenie form planowania, poprawę organizacji usług i eksploatacji maszyn.</u>
+ <u xml:id="u-13.15" who="#PoselWojciechowskaBarbara">Kółka rolnicze, międzykółkowa baza maszynowa i związki branżowe działające na terenie naszej gminy przy udziale służby rolnej oraz organizacji gospodarczych zajmą się organizowaniem zespołów rolników indywidualnych, których zadaniem będzie lepsze zagospodarowanie gruntów zaniedbanych, rozwój specjalizacji w gospodarstwach indywidualnych oraz podejmowanie wspólnych inwestycji w zakresie budownictwa inwentarskiego.</u>
+ <u xml:id="u-13.16" who="#PoselWojciechowskaBarbara">W celu przyspieszenia realizacji tej koncepcji niezbędne jest przeprowadzenie scalenia rozdrobnionych gospodarstw chłopskich oraz melioracja gruntów.</u>
+ <u xml:id="u-13.17" who="#PoselWojciechowskaBarbara">Kolejna sprawa — to dalsze usprawnienie i dostosowanie pracy placówki usługowej niezmiernie ważnej dla wsi — gminnej spółdzielni — do nowych potrzeb rolnictwa w obecnym układzie administracyjnym. Oczekujemy od niej lepszego zaopatrzenia sklepów wiejskich w artykuły żywnościowe, głównie pochodzenia mięsnego oraz w inne artykuły spożywcze, a także stałego zaopatrzenia w mieszanki treściwe, koncentraty białkowe, w artykuły gospodarstwa wiejskiego i odzież ochronną. Niezależnie od tego będziemy dążyć do usprawnienia odbioru produktów pochodzenia rolniczego bezpośrednio z zagród lub przynajmniej do zorganizowania ruchomych punktów odbioru.</u>
+ <u xml:id="u-13.18" who="#PoselWojciechowskaBarbara">Szczególna rola w realizacji zamierzonych zadań przypadnie służbie rolnej, która przez działalność instruktażową i wdrażanie nowoczesnych metod gospodarowania organizować będzie gospodarstwa specjalistyczne, wykorzystując ich zdobycze do popularyzacji wiedzy rolniczej.</u>
+ <u xml:id="u-13.19" who="#PoselWojciechowskaBarbara">Niezależnie od tego musimy w większym niż dotychczas zakresie, zająć się młodzieżą wiejską, zachęcając ją i ucząc przyszłej pracy w gospodarstwie rolnym.</u>
+ <u xml:id="u-13.20" who="#PoselWojciechowskaBarbara">W pracy swej wykorzystywać będziemy zdobycze gospodarki uspołecznionej i spółdzielczej, wymieniać doświadczenia i nawiązywać współpracę z gospodarstwami indywidualnymi.</u>
+ <u xml:id="u-13.21" who="#PoselWojciechowskaBarbara">Wieś nasza zmienia swe oblicze, staje się coraz ładniejsza. Zawdzięczamy to między innymi licznym czynom społecznym, których inicjowanie rozwijać będziemy w dalszym ciągu. W ten sposób rozwiązywać będziemy, chociażby częściowo, potrzeby w zakresie budowy dróg, ośrodków zdrowia, ujęć wodnych. Mamy ambicje, aby wieś nasza była jeszcze zasobniejsza i schludniejsza, a zamierzamy to osiągnąć przez większą dbałość o jej estetykę i potrzeby oraz lepszą organizację pracy. Szczególną okazją do zrealizowania tych zamierzeń będą obchody 30-lecia Polski Ludowej.</u>
+ <u xml:id="u-13.22" who="#PoselWojciechowskaBarbara">Nad realizacją przedstawionych zamierzeń czuwać będzie samorząd gminy — ważne ogniwo socjalistycznej demokracji. Kontrolować on będzie ich realizację, uwzględniając założenia planu gospodarczego rozwoju kraju. Dla ułatwienia gminnej radzie skoncentrowania się na najważniejszych zadaniach problemowych powołaliśmy komisje, których istotą działania jest bezpośrednia więź z ludnością. Zadecyduje to o społecznym charakterze rady.</u>
+ <u xml:id="u-13.23" who="#PoselWojciechowskaBarbara">Wysoki Sejmie! Społeczeństwo ziemi rzeszowskiej zobowiązało mnie do zapewnienia władz, że dołoży wszelkich starań, aby przekroczyć zaplanowane zadania, oraz do zwrócenia się o dalszą pomoc ze strony państwa w realizacji naszych planów. Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-13.24" who="#komentarz">(Oklaski).</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-14">
+ <u xml:id="u-14.0" who="#Marszalek">Zarządzam 30-minutową przerwę.</u>
+ <u xml:id="u-14.1" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu od godz. 11 do godz. 11 min. 35)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-15">
+ <u xml:id="u-15.0" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Wznawiam posiedzenie.</u>
+ <u xml:id="u-15.1" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Głos ma poseł Stanisław Kowalski.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-16">
+ <u xml:id="u-16.0" who="#PoselKowalskiStanislaw">Wysoki Sejmie! Pragnę omówić niektóre zagadnienia z zakresu funkcji, roli i znaczenia, jakie region górski spełnia w całokształcie rozwoju gospodarki narodowej, a w tym rolnictwa i przemysłu rolno-spożywczego.</u>
+ <u xml:id="u-16.1" who="#PoselKowalskiStanislaw">Ziemie górskie południowej Polski zajmują 6,5% powierzchni kraju i 46% powierzchni województwa krakowskiego, katowickiego i rzeszowskiego. Zdecydowana odrębność środowiska przyrodniczego obszarów górskich określa wyraźnie i jednoznacznie zakres funkcji gospodarczych tego regionu. Funkcje te można określić następująco:</u>
+ <u xml:id="u-16.2" who="#PoselKowalskiStanislaw">— pełnienie szczególnie ważnej roli w kształtowaniu bilansu wodnego obszarów nizinnych, — tworzenie warunków rekreacji i odpoczynku w naturalnym środowisku przyrodniczym o wysokich walorach krajobrazowych i klimatycznych, — rozwój leśnictwa jako źródła surowca dla przemysłu i regulowania bilansu wodnego, — rozwój hodowli zwierząt gospodarskich i produkcji warzywniczo-sadowniczej — jako podstawowe kierunki wytwórczości rolniczej na tych obszarach.</u>
+ <u xml:id="u-16.3" who="#PoselKowalskiStanislaw">Celem mojego wystąpienia będzie omówienie niektórych elementów funkcji dotyczących gospodarki wodnej i produkcji sadowniczej.</u>
+ <u xml:id="u-16.4" who="#PoselKowalskiStanislaw">Szybko rozwijający się przemysł, a także stale postępująca intensyfikacja rolnictwa, powodują, że krajowy bilans wodny jest z trudem równoważony. Na terenach górskich występują znaczne zasoby wody, przeto konieczne jest racjonalne nimi gospodarowanie. Wybudowane już i projektowane zbiorniki wodne przyczyniają się do rozwiązania bilansu wodnego w kraju, dając równocześnie znaczne ilości energii elektrycznej oraz umożliwiając ochronę gór i pogórza od często występujących klęsk powodzi. Jednakże najważniejszą rolę w regulowaniu naturalnego obiegu wody spełniają lasy zajmujące 40% powierzchni regionu krakowskiego, 50% rzeszowskiego i 60% województwa katowickiego. Las jest regulatorem temperatury, magazynuje zapasy wilgoci, reguluje odpływy oraz ma poważną rolę w walce z erozją gleby. Względy natury gospodarczej uzasadniają więc potrzebę dalszego zwiększenia lesistości terenów górskich przez zalesianie enklaw, słabych produkcyjnie gruntów rolnych, nieużytków i wysoko położonych gruntów po opuszczonych gospodarstwach rolnych.</u>
+ <u xml:id="u-16.5" who="#PoselKowalskiStanislaw">Wśród krajów europejskich Polska posiada bardzo małe zasoby wodne, średnio na mieszkańca przypada 1 600 m^3^ rocznie. Rozmieszczenie zasobów wodnych na terenie kraju jest zróżnicowane, nie zawsze pokrywające się z dużą koncentracją wodochłonnych zakładów przemysłowych i skupisk miejskich, co powoduje występowanie deficytu wody. Szczupłość zasobów wodnych pogarsza w coraz większym stopniu ich silne zanieczyszczanie. W niektórych regionach kraju obserwuje się również zanik wody na skutek działalności górniczej. Typowym przykładem występowania trudności w zaopatrzeniu w wodę na skutek zanieczyszczenia może być region śląsko-krakowskiego okręgu przemysłowego. Szczególnie dotkliwie odczuwalne jest to w latach suchych, które na przestrzeni ostatniego 25-lecia wystąpiły aż 10-krotnie.</u>
+ <u xml:id="u-16.6" who="#PoselKowalskiStanislaw">Fakty te świadczą o pilnej potrzebie racjonalnego gospodarowania wodą, co nie jest możliwe bez przyspieszenia inwestycji w zakresie zwiększania zasobów wody i oczyszczania ścieków.</u>
+ <u xml:id="u-16.7" who="#PoselKowalskiStanislaw">Ogólna pojemność zbiorników wodnych jest bardzo mała w stosunku do potrzeb i wynosi około 4% średniego rocznego odpływu rzek.</u>
+ <u xml:id="u-16.8" who="#PoselKowalskiStanislaw">Jednym z pierwszoplanowych zadań jest zwiększenie tempa budowy zbiorników wielozadaniowych, zwłaszcza w południowych regionach kraju, gdzie występuje duża ilość wody, ale nierównomiernie w czasie. Rzeki górskie charakteryzują się wysokimi, szkodliwymi wezbraniami powodziowymi i zwykle długimi stanami niskimi. Przechwycenie tych przepływów przez zbiorniki umożliwia racjonalne wykorzystanie tej wody i równocześnie chroni przed powodzią tereny położonej poniżej.</u>
+ <u xml:id="u-16.9" who="#PoselKowalskiStanislaw">Straty powodziowe w kraju w latach 1970 — 1972 wyniosły około 5,5 mld zł, z tego na województwo krakowskie przypadło 3,5 mld zł, tj. przeszło 60%.</u>
+ <u xml:id="u-16.10" who="#PoselKowalskiStanislaw">Dla zabezpieczenia potrzeb wodnych okręgu krakowskiego i katowickiego oraz ochrony przeciwpowodziowej konieczne jest wybudowanie trzech zbiorników wodnych na Skawie, Rabie i Dunajcu. Istniejące zbiorniki na Sole, Tresnej i Porąbce na Dunajcu, w Rożnowie i Czchowie oraz na Wiśle w Goczałkowicach nie dają możliwości racjonalnego gospodarowania wodą, jak i nie chronią regionów przed powodziami.</u>
+ <u xml:id="u-16.11" who="#PoselKowalskiStanislaw">Dla uchronienia regionu krakowskiego przed powodziami potrzebna jest rezerwa powodziowa w zbiornikach około 500 mln m^3^, podczas gdy obecnie zbiorniki wodne mają w sumie około 125 mln m^3^ rezerwy powodziowej. Brak odpowiedniej retencji jest m.in. przyczyną powstawania niszczycielskich powodzi.</u>
+ <u xml:id="u-16.12" who="#PoselKowalskiStanislaw">W latach 1958 — 1972 na gospodarkę wodną w regionie, tj. na budowę zbiorników, regulację rzek i potoków górskich oraz odbudowę i budowę obwałowań wydatkowano około 3,5 mld zł, co stanowiło połowę wartości szkód, jakie w tym okresie poniósł rejon w gospodarce wskutek powodzi. Przyznane środki na usuwanie skutków powodzi nie zawsze dawały możliwość koncentracji robót i zostawały rozłożone na lata następne.</u>
+ <u xml:id="u-16.13" who="#PoselKowalskiStanislaw">Powodzie następujące kolejno po sobie pogłębiały nie usunięte straty i wyrządzały nowe szkody. Ochrona przeciwpowodziowa regionu krakowskiego i poprawa bilansu wodnego dla okręgu katowickiego nakazują pilne uregulowanie gospodarki wodnej na górnej Wiśle i jej prawobrzeżnych dopływach, a zwłaszcza na rzekach Sole, Skawie, Rabie i Dunajcu.</u>
+ <u xml:id="u-16.14" who="#PoselKowalskiStanislaw">W programie regulacji wodnych należałoby dążyć do osiągnięcia następujących celów:</u>
+ <u xml:id="u-16.15" who="#PoselKowalskiStanislaw">1) wyrównania przepływu rzek wód górskich, które charakteryzują się gwałtownymi, dużymi wezbraniami, jak również dużymi niżówkami (rozpiętość przepływów najniższych do najwyższych wynosi około 1 :1000), 2) zabezpieczenia terenów dolin górskich i podgórskich przed powodzią przez regulację rzek i potoków zarówno zabudową techniczną, jak i biologiczną, 3) ochrony terenów nizinnych przez budowę nowych obwałowań i modernizację istniejących, 4) wprowadzenia nowoczesnej osłony hydro-meteorologicznej, a zwłaszcza wyposażenia służb w nowoczesny sprzęt łączności oraz aparaturę do elektronicznego przetwarzania danych i automatycznej informacji, 5) zabezpieczenia odpowiednich nakładów inwestycyjnych i potencjału wykonawczego.</u>
+ <u xml:id="u-16.16" who="#PoselKowalskiStanislaw">Dla osiągnięcia wspomnianych celów niezbędna jest budowa nowych zbiorników wielozadaniowych w Czorsztynie, Dobczycach oraz w Świnnej Porębie. Koszt budowy zbiorników w Dobczycach i Czorsztynie sięga kwoty około 5 mld zł, podczas gdy w bieżącej pięciolatce przewiduje się na ten cel zaledwie 1 mld zł. Oznacza to przesunięcie robót i wykonanie zadań po roku 1975, a oddanie zbiorników do eksploatacji po 1980 roku.</u>
+ <u xml:id="u-16.17" who="#PoselKowalskiStanislaw">Ponadto dla gospodarki regionu i kraju istnieje pilna potrzeba budowy trzeciego zbiornika wodnego na rzece Skawie w Świnnej Porębie lub Godzisku. Zbiornik ten posiadałby znaczenie wielofunkcyjne jako ochrona doliny Skawy przed powodzią, retencja pozwalająca na polepszenie zaopatrzenia w wodę terenów krakowskiego i katowickiego, a także jako zabezpieczenie wyrównania przepływów na Wiśle. Biorąc pod uwagę zadania, jakie miałby spełniać zbiornik w Świnnej Porębie, celowe jest skrócenie terminu opracowania założeń techniczno-ekonomicznych, tak aby można było przystąpić do realizacji najpóźniej po roku 1976. Na rozpoczęcie w roku 1975 robót przygotowawczych, w tym robót kolejowych, drogowych, budowy zaplecza, przemieszczenia ludności wraz z gospodarstwami, należałoby przewidzieć w bieżącym planie 5-letnim nakłady około 100 mln zł.</u>
+ <u xml:id="u-16.18" who="#PoselKowalskiStanislaw">Wysoka Izbo! Dla ochrony przeciwpowodziowej terenów górskich oraz przeciwdziałania szybkiemu zamulaniu istniejących zbiorników wodnych konieczne jest zwiększenie tempa robót regulacyjnych na rzekach i potokach.</u>
+ <u xml:id="u-16.19" who="#PoselKowalskiStanislaw">Województwo krakowskie posiada najbardziej rozwiniętą w kraju sieć rzek i potoków. Doliny rzeczne stanowią niejednokrotnie jedyne tereny dla budownictwa, komunikacji i są jednocześnie zapleczem dla rekreacji i turystyki. Dotychczas uregulowano około 1 900 km ciągów rzek i potoków, a pozostało do uregulowania ponad 2 000 km. Przyjmując przeciętny koszt regulacji, potrzebne nakłady inwestycyjne na regulację określa się na około 10 mld zł. Utrzymanie dotychczasowego tempa dynamiki nakładów na wykonawstwo w tym zakresie (około 200 mln zł w 1972 r.) spowoduje, że dopiero za około 35 — 40 lat zakończy się niezbędną regulację rzek i potoków.</u>
+ <u xml:id="u-16.20" who="#PoselKowalskiStanislaw">Ważnym elementem w funkcjonowaniu gospodarki wodnej rzek na odcinkach nizinnych jest ochrona przeciwpowodziowa w postaci obwałowań. Istniejący system obwałowań jest niewystarczający i przestarzały. Ostatnie powodzie wykazały, że duża część obwałowań rzek obliczona była na mniejsze przepływy 1 obecnie nie gwarantuje ochrony terenów niżej położonych. Zachodzi zatem pilna potrzeba budowy nowych obwałowań na długości około 260 km i przebudowy istniejących wałów ochronnych na długości 350 km. Łączny koszt robót w tym zakresie wynosi około 2 mld zł. W latach 1966 — 1970 wydatkowano na ten cel zaledwie 146 mln zł. Po powodzi w 1970 r. nastąpił pewien wzrost nakładów na ten cel, głównie kosztem ograniczenia prac melioracji gruntów, co z punktu widzenia intensyfikacji produkcji rolniczej nie było w pełni uzasadnione.</u>
+ <u xml:id="u-16.21" who="#PoselKowalskiStanislaw">W celu prawidłowego zabezpieczenia województwa przed skutkami powodzi oraz racjonalnej gospodarki zasobami wodnymi Komitet Wojewódzki PZPR i Prezydium WRN w Krakowie opracowały perspektywiczny program, który przewiduje zwiększenie tempa prac i nakładów inwestycyjnych na całą gospodarkę wodną w regionie. Przedstawiając pobieżnie i fragmentarycznie aktualną sytuację w zakresie gospodarki wodnej, proszę w imieniu Krakowskiego Wojewódzkiego Zespołu Poselskiego o zlecenie zbadania tego ważnego problemu i przedsięwzięcie takich kroków i środków, które zabezpieczą tereny przed powodziami, spowodują racjonalną gospodarkę zasobami wody i pełne zaspokojenie potrzeb rolnictwa i przemysłu w tym zakresie.</u>
+ <u xml:id="u-16.22" who="#PoselKowalskiStanislaw">Wysoki Sejmie! Nie będę podkreślać, że woda jako podstawowy składnik przyrody i surowiec produkcji jest niepomnażalna i nie może być niczym zastąpiona. Gospodarka zasobami wodnymi należy obecnie do najtrudniejszych i najpilniejszych zadań człowieka.</u>
+ <u xml:id="u-16.23" who="#PoselKowalskiStanislaw">Zakładany w perspektywicznym programie rozwoju rolnictwa znaczny wzrost produkcji wymaga dostarczenia wszystkich niezbędnych do tego środków i surowców w znacznie większych niż dotychczas ilościach. Woda jest jednym z podstawowych surowców, od których zależy bezpośrednio poziom produkcji roślinnej i zwierzęcej. Od sposobu zaopatrywania w wodę wsi i uspołecznionych gospodarstw zależą nie tylko rozmiary i efektywność hodowli zwierząt gospodarskich. Woda ma ponadto decydujący wpływ na stan higieniczno-sanitarny wsi i zdrowotny ludności oraz na procesy mechanizacji pracy w rolnictwie oraz stan ochrony przeciwpożarowej.</u>
+ <u xml:id="u-16.24" who="#PoselKowalskiStanislaw">Mimo, że w ostatnich latach osiągnięto pewien postęp w zaopatrzeniu rolnictwa i wsi w wodę, to jednak aktualny stan w tej dziedzinie w Polsce należy uznać za bardzo niezadowalający, nie odpowiadający wymogom rozwiniętej produkcji rolnej i socjalistycznym stosunkom społecznym.</u>
+ <u xml:id="u-16.25" who="#PoselKowalskiStanislaw">Jak wynika z ostatniego okresowego spisu urządzeń zaopatrzenia rolnictwa i wsi w wodę, przeprowadzonego przez GUS — znajduje się jeszcze około 6 tys. wsi, w których występuje uciążliwy niedobór wody, w tym w 735 wsiach notowany jest stały niedobór wody.</u>
+ <u xml:id="u-16.26" who="#PoselKowalskiStanislaw">Na wsi dominuje indywidualny system zaopatrywania się w wodę, przy czym 90% gospodarstw indywidualnych czerpie wodę bezpośrednio ze studni, a więc w sposób prymitywny, pracochłonny i niehigieniczny. Tylko około 9% gospodarstw indywidualnych jest zaopatrywanych w wodę za pomocą urządzeń wodociągowych. Lepiej przedstawia się sytuacja w zakresie zaopatrzenia w wodę w uspołecznionych gospodarstwach rolnych.</u>
+ <u xml:id="u-16.27" who="#PoselKowalskiStanislaw">Bardzo zła sytuacja panuje na wsi w zakresie odprowadzania i oczyszczania ścieków. Urządzenia kanalizacyjne znajdują się tylko w niewielu uspołecznionych gospodarstwach rolnych i w pojedynczych wsiach.</u>
+ <u xml:id="u-16.28" who="#PoselKowalskiStanislaw">Z przedstawionego stanu wynika, że nasze potrzeby w zakresie pełnego i nowoczesnego zaopatrzenia rolnictwa i wsi w wodę są ogromne. Cieszyć może fakt, że resort rolnictwa opracował i przedłożył do zatwierdzenia Biura Politycznego i Rządu program poprawy i rozwiązania tego ważkiego problemu. Opracowania prognostyczne podają, że w skali kraju konieczne są na ten cel nakłady około 185 mld zł, w tym 100 mld zł — na budowę urządzeń zakładowego zaopatrzenia w wodę uspołecznionych gospodarstw rolnych i zbiorowego zaopatrzenia w wodę wsi. W 20 tysiącach wsi, obejmujących 60% zagród chłopskich i około 3 700 uspołecznionych gospodarstw rolnych, pożądane jest wybudowanie wodociągów zbiorowych lub zakładowych. Realnie patrząc, uzyskanie nakładów inwestycyjnych na rozwiązanie problemu pełnego i nowoczesnego zaopatrzenia rolnictwa i wsi w wodę, nawet przy bardzo dużym nasileniu inwestowania, jest na miarę co najmniej jednego pokolenia.</u>
+ <u xml:id="u-16.29" who="#PoselKowalskiStanislaw">Perspektywiczny program działania do 1985 r. oprócz określenia przewidzianych środków inwestycyjnych, został skoordynowany z możliwościami i planami rozbudowy przemysłu wytwarzającego materiały i urządzenia stosowane przy budowie obiektów inwestycyjnych zaopatrzenia w wodę. Należy uznać jako w pełni uzasadnione zgłaszane postulaty znowelizowania przepisów prawnych, na których obecnie opiera się działalność w zakresie zaopatrywania rolnictwa i wsi w wodę, jak np. przepisów o warunkach włączania zadań do planów inwestycyjnych, o obliczaniu środków partycypacji, o ustaleniu opłat za pobieraną wodę, o konserwacji urządzeń i innych. Zagadnienia te budziły dotychczas zastrzeżenia ludności oraz jednostek inwestujących.</u>
+ <u xml:id="u-16.30" who="#PoselKowalskiStanislaw">Realizowane w przyszłości inwestycje zaopatrzenia rolnictwa i wsi w wodę będą zbliżone do inwestycji powszechnej elektryfikacji wsi. Uzasadnia to przetransponowanie na omawianą dziedzinę sprawdzonych w praktyce zasad działania stosowanych przy elektryfikacji wsi, co ostatnio często jest postulowane. Moim zdaniem, w pierwszej kolejności należałoby opracować program pomocy państwa dla tych wsi, które trwale odczuwają brak wody, a w tym i dla wsi pozbawionych wody na skutek robót geologiczno-górniczych.</u>
+ <u xml:id="u-16.31" who="#PoselKowalskiStanislaw">Wysoki Sejmie! Produkcja ogrodnicza stanowi w regionie krakowskim jedną z głównych gałęzi produkcji rolnej i zajmuje 3,9% użytków rolnych. W produkcji ogrodniczej dominującą rolę ma sadownictwo skoncentrowane w południowej części województwa. Rejon ten został określony mianem — „bazy podkarpackiej”.</u>
+ <u xml:id="u-16.32" who="#PoselKowalskiStanislaw">Tereny — „bazy podkarpackiej” cechuje rozdrobnienie gospodarstw indywidualnych o przewadze gleb IV, V i VI klasy. Rolnicy-sadownicy począwszy od 1965 r. sami rozpoczęli organizowanie tzw. sadów zblokowanych. Formy organizacji sadów zblokowanych polegają na tym, że kilkunastu rolników mających grunty obok siebie zakłada wspólny sad, w którym są najlepsze odmiany drzew. Sady te obejmowano kontraktacją spółdzielni ogrodniczej, która gwarantowała opiekę agrofitosanitarną oraz odbiór owoców. Forma organizacji zakładania sadów zblokowanych udowodniła, że możliwe jest podniesienie na wyższy poziom hodowli drzew i krzewów owocowych.</u>
+ <u xml:id="u-16.33" who="#PoselKowalskiStanislaw">W wyniku kilkuletniej działalności rolników-sadowników — zdołano założyć 40 sadów zblokowanych o powierzchni około 500 ha w takich powiatach, jak: Nowy Sącz, Limanowa, Brzesko, Tarnów, Myślenice i powiat Kraków. Wszyscy współwłaściciele sadów zblokowanych korzystali z 50-procentowej dotacji rad narodowych, spółdzielni ogrodniczej na założenie i urządzenie sadów zblokowanych. Dla sadów zblokowanych zabezpieczono maszyny i narzędzia do upraw i pielęgnacji drzew oraz aparaturę i środki do walki z chorobami i szkodnikami.</u>
+ <u xml:id="u-16.34" who="#PoselKowalskiStanislaw">Zapoczątkowana akcja rozwoju nowoczesnego sadownictwa będzie nadal kontynuowana w województwie krakowskim i należałoby tę formę upowszechniać, dla dobra rozwoju sadownictwa, na innych terenach kraju.</u>
+ <u xml:id="u-16.35" who="#PoselKowalskiStanislaw">Najważniejszym jednak, a dotychczas nie rozwiązanym problemem nowo założonych sadów zblokowanych jest budowa przechowalni i zbiorników wodnych oraz dróg dojazdowych. W celu koordynacji tych przedsięwzięć podjęta zostanie uchwała Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Krakowie zatwierdzająca — „bazę podkarpacką” i jej program rozwoju do roku 1985. Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-16.36" who="#komentarz">(Oklaski).</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-17">
+ <u xml:id="u-17.0" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Głos ma poseł Krystyna Błaszyk.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-18">
+ <u xml:id="u-18.0" who="#PoselBlaszykKrystyna">Obywatelko Marszałku! Wysoki Sejmie! W dzisiejszej debacie sejmowej poruszane są problemy dalszej intensyfikacji produkcji roślinnej i zwierzęcej. W związku z tym chciałabym przedstawić niektóre problemy związane z produkcją drobiarską. Moim zdaniem, jest to niezwykle istotny problem związany z dalszą poprawą zaopatrzenia rynku w mięso oraz ewentualnym eksportem, jeżeli byłby opłacalny. Drobiarstwo jest bowiem taką dziedziną produkcji rolnej, która w najkrótszym okresie może dostarczyć społeczeństwu wysokowartościowego białka zwierzęcego. Tymczasem w porównaniu do osiągnięć innych krajów produkcja drobiarska w Polsce jest poważnie opóźniona. Chociaż ostatnio w tej dziedzinie produkcji osiągnięto pewien postęp, to nadal jeszcze spożycie mięsa drobiowego jest u nas bardzo niskie w stosunku do wzrastających potrzeb społeczeństwa, jak również do możliwości produkcyjnych naszego rolnictwa.</u>
+ <u xml:id="u-18.1" who="#PoselBlaszykKrystyna">Obecnie statystyczny obywatel naszego kraju spożywa rocznie około 4 kg mięsa drobiowego, podczas gdy na Węgrzech — 16 kg, a w niektórych wysoko rozwiniętych krajach — aż 23 kg. Mięso drobiowe w tych krajach jest mięsem najtańszym.</u>
+ <u xml:id="u-18.2" who="#PoselBlaszykKrystyna">W krótkim wystąpieniu nie chcę poruszać ogólnie znanych fachowcom przyczyn słabego postępu produkcji drobiarskiej w Polsce. Na niektóre z nich chciałabym jednak zwrócić uwagę. Jeśli chodzi np. o produkcję brojlerów — to na każdym jej etapie istniały niedociągnięcia. Niedociągnięciem takim była niska wartość genetyczna materiału wyjściowego, niedostateczna jakość pełnoporcjowych mieszanek pasz przemysłowych oraz nieodpowiednie warunki środowiskowe. Skutkiem tych niedociągnięć są duże koszty produkcji, które pociągają za sobą wysoką cenę detaliczną mięsa drobiowego. O ile sprawy wartości genetycznej i poprawa warunków środowiskowych w świetle decyzji państwowych ulegają generalnej poprawie, to w dalszym ciągu pozostaje otwarta sprawa zapewnienia dobrej paszy i sprzętu drobiarskiego. Te dwa ostatnie problemy należałoby w najbliższym czasie konsekwentnie rozwiązywać.</u>
+ <u xml:id="u-18.3" who="#PoselBlaszykKrystyna">Mieszanki paszowe powinny być granulowane, a jakość ich powinna być gwarantowana.</u>
+ <u xml:id="u-18.4" who="#PoselBlaszykKrystyna">Zdaniem wszystkich hodowców drobiu, z którymi omawiałam sprawę jakości mieszanek, konieczne jest wyodrębnienie kilku wytwórni paszowych do wyłącznej produkcji pasz drobiowych. Również ważnym zadaniem jest rozpoczęcie produkcji właściwego sprzętu drobiarskiego. Na obecnym etapie nie możemy pozwolić sobie na niszczenie paszy, które spowodowane jest stosowaniem w kurnikach prymitywnych koryt. Uruchomienie produkcji nowoczesnego sprzętu do wyposażenia kurników i brojlerni staje się zadaniem bardzo istotnym i ważnym, jeżeli chcemy na szerszą skalę rozwijać produkcję drobiarską. Szerokie rzesze hodowców powinny mieć możliwość nabycia tego sprzętu w gminnych spółdzielniach.</u>
+ <u xml:id="u-18.5" who="#PoselBlaszykKrystyna">Nie można zapominać o tym, że musimy odpowiedzieć na pytanie społeczeństwa — kiedy mięso drobiu będzie tańsze i powszechnie dostępne, podobnie jak w innych krajach. Moim zdaniem, będzie to wkrótce realne, jeżeli rozwiązane zostaną poruszane przeze mnie problemy.</u>
+ <u xml:id="u-18.6" who="#PoselBlaszykKrystyna">W produkcji drobiarskiej występują również inne trudności. Bardzo skomplikowany jest problem produkcji jaj, organizacji hodowli oraz skupu i zbytu surowca. Obok rejonów odczuwających niedobór jaj, są rejony posiadające poważne ich nadwyżki. Na przykład woj. poznańskie, które mam zaszczyt reprezentować, posiadało w 1972 r. nadwyżkę około 100 mln jaj przeznaczonych do konsumpcji. Handel, zwłaszcza miejski, nie zawsze dysponuje świeżymi jajami. Ogólnie dostępne są jaja chłodnicze i wapienne, a te, które sprzedaje się jako świeże są przechowywane często od 2 do 4 tygodni. Trudno się dziwić, że takiej niskiej wartości jaja są niechętnie nabywane przez konsumentów naszych miast.</u>
+ <u xml:id="u-18.7" who="#PoselBlaszykKrystyna">W celu zlikwidowania tych nieprawidłowości konieczne jest, moim zdaniem, usprawnienie i skrócenie drogi: producent — skup — konsument. Dane statystyczne wykazują, że ilość jaj spożywanych przez nasze społeczeństwo jest mała i znacznie odbiega od średniej konsumpcji w krajach uprzemysłowionych. Należy się wobec tego zastanowić, czy cena detaliczna jaj znajduje swoje uzasadnienie. Korekta cen powinna na pewno dotyczyć jaj chłodniczych. Dla przedsiębiorstw drobiarskich korzystniejsza jest sprzedaż jaj po niższej cenie niż ponoszenie wysokich kosztów przechowywania. Proponuję, ażeby Rząd rozważył możliwość przekazania wojewódzkim komisjom cen decyzji w sprawie sezonowych obniżek cen skupu i zbytu jaj konsumpcyjnych, która dotychczas jest w gestii Państwowej Komisji Cen. Zapewniłoby to prawidłową gospodarkę cennym surowcem w zależności od warunków lokalnych, które przecież są różne dla każdego województwa.</u>
+ <u xml:id="u-18.8" who="#PoselBlaszykKrystyna">Sygnalizuję jeszcze jedno, niezmiernie ważne zagadnienie. Od wielu lat gospodynie wiejskie nabywają pisklęta w zakładach wylęgowych. Zapewnia to wysoką nośność i zdrowotność stada. Najchętniej gospodynie nabywają pisklęta będące wynikiem krzyżowania ras kur zarodowych hodowanych w Polsce. Jednak na obecnym etapie rozwoju drobiarstwa w Polsce poziom hodowli drobiu zarodowego jest jeszcze niewystarczający. Fermy starego typu są niedoinwestowane, stąd prowadzone w nich prace hodowlane pozostają w tyle za osiągnięciami ferm zagranicznych. W ostatnich latach wiele ferm zarodowych z różnych przyczyn zlikwidowano. W związku z tym wielu hodowców wiejskich nie ma odpowiednich warunków do rozwoju produkcji drobiarskiej. Jak wiadomo, 95% skupu jaj spożywanych pochodzi z gospodarstw rolnych, a nie z ferm przemysłowych. Niedostateczne też są prace, które w krótkim czasie zagwarantowałyby poprawę hodowli drobiu.</u>
+ <u xml:id="u-18.9" who="#PoselBlaszykKrystyna">Apeluję więc na zakończenie mojego wystąpienia do wszystkich odpowiedzialnych za produkcję drobiarską — o poczynienie konkretnych kroków zmierzających do utworzenia nowoczesnych ferm zarodowych. Utworzenie tego typu obiektów zagwarantuje wysoką jakość kur niosek zarówno w drobnych gospodarstwach wiejskich, jak i w specjalistycznych fermach towarowych.</u>
+ <u xml:id="u-18.10" who="#PoselBlaszykKrystyna">Intensyfikacja produkcji drobiarskiej przyczyni się, moim zdaniem, do wykorzystania i uruchomienia rezerw produkcyjnych, zwłaszcza w drobnych gospodarstwach chłopskich. Dostarczenie tym gospodarstwom odpowiedniego materiału wyjściowego do rozwinięcia produkcji drobiarskiej, dostarczenie pasz przemysłowych, zapewnienie odpowiedniego instruktażu i doradztwa fachowego — pozwoliłoby na zwiększenie produkcji drobiarskiej, stworzyłoby również możliwości rozwoju specjalizacji i kooperacji w tej dziedzinie. Niejednokrotnie występowały już w tej sprawie koła gospodyń wiejskich, postulując np. utworzenie wspólnych wylęgarni piskląt, co już w niektórych powiatach zostało zrealizowane i daje dobre efekty.</u>
+ <u xml:id="u-18.11" who="#PoselBlaszykKrystyna">W okresie ostatnich 2 lat kierownictwo partii i Rządu podjęło wiele uchwał korzystnych dla rolnictwa. Wieś z ogromnym zadowoleniem przyjęła te decyzje. W rezultacie tego aktywność produkcyjna i społeczna rolników ogromnie wzrosła.</u>
+ <u xml:id="u-18.12" who="#PoselBlaszykKrystyna">Jako kobieta wiejska i rolniczka — chciałam serdecznie z tego miejsca podziękować kierownictwu partii i Rządu za wszystko, co w ostatnim czasie zrobiono dla wsi.</u>
+ <u xml:id="u-18.13" who="#PoselBlaszykKrystyna">My, rolnicy, postaramy się dać maksimum wysiłku, ażeby zadania rolnictwa w pełni wykonać i dać społeczeństwu więcej żywności.</u>
+ <u xml:id="u-18.14" who="#komentarz">(Oklaski).</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-19">
+ <u xml:id="u-19.0" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Głos ma poseł Tadeusz Czwojdrak.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-20">
+ <u xml:id="u-20.0" who="#PoselCzwojdrakTadeusz">Wysoki Sejmie! Wyznaczone na bieżące pięciolecie zadanie dla rolnictwa — ponad 2-krotnego zwiększenia dynamiki wzrostu produkcji w porównaniu z ubiegłą pięciolatką — jest z powodzeniem realizowane. Wyprzedzające efekty produkcyjne ostatnich dwóch lat, zwłaszcza w produkcji zwierzęcej, uzasadniają coraz powszechniejszą opinię o jeszcze większych możliwościach produkcyjnych naszego rolnictwa. Stanowiły one też przesłankę do opracowania planu gospodarczego na 1973 rok.</u>
+ <u xml:id="u-20.1" who="#PoselCzwojdrakTadeusz">Realizowana jest zawarta w uchwale VI Zjazdu partii i akcentowana także w planie rozwoju społeczno-gospodarczego kraju — teza, że rolnictwo polskie, podobnie jak inne gałęzie gospodarki narodowej, nie może stawiać sobie ograniczonych celów wzrostu. Rozwój społeczeństwa, jego wzrost ilościowy i potrzeba zaspokajania coraz wyższych wymagań powodują, że wzrost produkcji rolnej jest pilną koniecznością społeczną i gospodarczą, tym bardziej, że rolnictwo nie zaspokaja jeszcze wystarczająco potrzeb żywnościowych naszego społeczeństwa. Dlatego też utrzymuje się uzupełniający import.</u>
+ <u xml:id="u-20.2" who="#PoselCzwojdrakTadeusz">Istniejące rezerwy produkcyjne, o których niejednokrotnie była mowa, sprowadzają się w rolnictwie do kilku zasadniczych spraw. Dotyczą one m.in. nierównomiernego wykorzystania produkcyjności ziemi i znacznego jeszcze zatrudnienia w rolnictwie, co sprawia, że jeden zatrudniony w tej gałęzi gospodarki narodowej produkuje żywność dla sześciu obywateli. Dla poparcia twierdzenia o nierównomiernym wykorzystaniu produkcyjności ziemi posłużyć się można porównawczą oceną wzrostu plonów zbóż w ostatnich 10 latach, z której wynika, że blisko połowa województw nie uzyskała w tym czasie średniokrajowego przyrostu, wynoszącego około 70 kg z 1 ha. Taka sama liczba województw, zajmujących około 54% ogólnej powierzchni gruntów przeznaczonych pod uprawę zbóż wykazała o 0,5 do 5,5 q z ha mniejsze plony od średniej krajowej. Spowodowało to niewyprodukowanie około 900 tys. ton zbóż. Stanowiło też ponad 16% dokonanego skupu i ponad 30% importu zbóż w 1971 roku. Podobne rozbieżności znajdujemy również w poziomie produkcji zwierzęcej. Niższa od średniej krajowej liczba zwierząt gospodarskich przypadających na 100 ha użytków rolnych dotyczy głównie województw wykazujących wolniejsze tempo przyrostu produkcji roślinnej. Gdyby te województwa osiągnęły w tym zakresie poziom nawet z 1971 r. — stan pogłowia bydła zwiększyłby się o co najmniej 500 tysięcy sztuk, a trzody chlewnej o około 1,5 mln sztuk.</u>
+ <u xml:id="u-20.3" who="#PoselCzwojdrakTadeusz">W niektórych rejonach kraju obserwuje się mniejsze zainteresowanie hodowlą bydła, a zwłaszcza krów, w gospodarstwach o mniejszej powierzchni użytkowej. Podobnie dynamika przyrostu pogłowia trzody chlewnej zwiększa się z reguły w miarę wzrostu obszaru gospodarstwa.</u>
+ <u xml:id="u-20.4" who="#PoselCzwojdrakTadeusz">Są to niektóre tylko przykłady wskazujące na istniejące rezerwy i na nienadążające jeszcze za potrzebami efekty gospodarowania. Nawet w ostrożnej ocenie nie wykorzystanych możliwości — przy uwzględnieniu pewnych różnic przyrodniczych i wynikających ze struktury agrarnej — trzeba jednak wziąć pod uwagę, że zabezpieczone są w coraz większym stopniu podstawowe warunki sprzyjające wzrostowi produkcji. Przyczynia się do tego stosowanie wysokich dawek nawozów mineralnych, regulowanie stosunków wodnych, wprowadzenie nowych intensywnych odmian roślin uprawnych, ras zwierząt gospodarskich i rozwój usług mechanizacyjnych.</u>
+ <u xml:id="u-20.5" who="#PoselCzwojdrakTadeusz">Można jeszcze tylko wyrazić poparcie dla zapowiadanego zaostrzenia środków administracyjnych i ekonomicznych w stosunku do tych producentów, których gospodarstwa nie dorównują wymaganemu poziomowi produkcji rolnej.</u>
+ <u xml:id="u-20.6" who="#PoselCzwojdrakTadeusz">Głównym zadaniem rolnictwa jest i będzie produkcja żywności. Dlatego wielkości zamierzonej produkcji wyznaczać będzie przewidywany wzrost ludności, zmiany w strukturze zatrudnienia i powodowane tym, zwiększające się zapotrzebowanie przede wszystkim na produkty pochodzenia zwierzęcego. Na rozmiary i kierunki produkcji zwierzęcej wpływać będzie wzrost stopy życiowej, ściśle skorelowany z udziałem produktów zwierzęcych w ogólnym spożyciu, jak i zmiany w kształtowaniu się struktury spożycia produktów zwierzęcych oraz możliwości eksportowe. Konieczny wzrost produkcji zwierzęcej można osiągnąć przez zwiększenie stanu pogłowia zwierząt, jak i przez podniesienie ich produkcyjności. Oznacza to, że rozwój ten powinien być uzależniony od wpływu nauki. Problem nabiera zrozumiałej ostrości wobec uzasadnionego potrzebami praktyki nacisku na skracanie czasu opracowania tematów naukowych i nadania im konkretnego kształtu użytkowego, a co się z tym wiąże wdrożenia do praktyki, zwłaszcza masowej. Szeroka tematyka obejmuje zagadnienia całego cyklu produkcyjnego we wszystkich stadiach jego organizacji.</u>
+ <u xml:id="u-20.7" who="#PoselCzwojdrakTadeusz">Niewątpliwie największe zadania ma nauka polska w zakresie opracowania hodowli nowych ras zwierząt, względnie poprawienia i przystosowania istniejących w kierunku pożądanym przez konsumpcję.</u>
+ <u xml:id="u-20.8" who="#PoselCzwojdrakTadeusz">Duże rezultaty o gospodarczym znaczeniu osiągnięto dotychczas w badaniach nad krzyżowaniem bydła rasy n.b.c. z rasami mięsnymi. Pozwala to na osiągnięcie większych przyrostów i poprawę wartości rzeźnej naszego bydła. Wprowadzenie do praktyki surowic dla określenia grup krwi u bydła, trzody chlewnej i koni umożliwiło szczegółową kontrolę zwierząt hodowlanych pod względem genetycznym. Kontrola taka prowadzona w stacjach inseminacji krów doprowadziła do podniesienia ogólnej zawartości tłuszczu w mleku, zwiększając — jak się szacuje — jego wartość o</u>
+ <u xml:id="u-20.9" who="#komentarz">około 2</u>
+ <u xml:id="u-20.10" who="#PoselCzwojdrakTadeusz">mld zł.</u>
+ <u xml:id="u-20.11" who="#PoselCzwojdrakTadeusz">Prace w zakresie hodowli owiec umożliwiły udoskonalenie ras tych zwierząt i stworzenie nowej udoskonalonej rasy. Daje to duże możliwości wzrostu produkcji kierowanej na potrzeby krajowe i eksport.</u>
+ <u xml:id="u-20.12" who="#PoselCzwojdrakTadeusz">W wyniku prac hodowlanych poprawiono też efekty w chowie trzody chlewnej przez zwiększenie przyrostów dziennych, skrócenie czasu tuczu i racjonalniejsze zużycie pasz. Analiza efektów ekonomicznych, dotycząca czasokresu tuczu i ciężaru produkcyjnego, wskazuje na korzyści wynikające z produkcji tuczników o ciężarze optymalnym 120 kg.</u>
+ <u xml:id="u-20.13" who="#PoselCzwojdrakTadeusz">Podane nieliczne przykłady prac badawczych wskazują na udział nauki w zakresie zwiększenia produkcji zwierzęcej. Od postępu w pracy hodowlanej zależeć będzie dalsze podniesienie poziomu produkcji w chowie masowym. Istnieje przy tym potrzeba zorganizowania i ukierunkowania wszystkich instytucji współpracujących z hodowlą, by koncentrując środki — uzyskać jeszcze większe efekty produkcyjne.</u>
+ <u xml:id="u-20.14" who="#PoselCzwojdrakTadeusz">Przedmiotem zainteresowania nauki są także sprawy organizacji produkcji z punktu widzenia jej integracji z przemysłem przetwórczym.</u>
+ <u xml:id="u-20.15" who="#PoselCzwojdrakTadeusz">Dotychczasowe powiązania są bardzo luźne. System taki jest znany za granicą. Można by też tu posłużyć się przykładem organizacji produkcji cukru w Polsce.</u>
+ <u xml:id="u-20.16" who="#PoselCzwojdrakTadeusz">Trzeba też wspomnieć o opracowanej nowej metodzie oceny poubojowej żywca wieprzowego przy pomocy określenia ciężaru właściwego. Jest ona mniej kosztowna, a bardziej wydajna i poprawna niż stosowana dotychczas. Wywołała zainteresowanie za granicą.</u>
+ <u xml:id="u-20.17" who="#PoselCzwojdrakTadeusz">Nauka i praktyka wypracowują skutecznie nowoczesne, na dużą skalę — technologie produkcji, zapewniające wysokie efekty produkcyjne i ekonomiczne. Pozostała jednak jeszcze stara technologia i rozdrobniony chów zwierząt w podstawowej części rolnictwa — w gospodarstwach chłopskich, w których dominuje praca żywa. Zapowiedzią zmian i w tym sektorze jest proponowana i rozwijana na szerszą skalę kooperacja gospodarstw indywidualnych w zakresie produkcji zwierzęcej z gospodarstwami państwowymi, spółdzielczymi i kółkami rolniczymi. I tu nauka powinna jak najszybciej zająć się opracowaniem i wdrożeniem właściwych form organizacyjnych tej kooperacji z szeroko pojętą specjalizacją gospodarstw chłopskich i skalą produkcji zapewniającą efekty ekonomiczne i socjalne.</u>
+ <u xml:id="u-20.18" who="#PoselCzwojdrakTadeusz">Istnieje potrzeba organizacji produkcji w poszczególnych wsiach, która obejmie wszystkie sektory pod nadzorem dobrze wykwalifikowanej gminnej służby rolnej. I w tym wypadku rola nauki sprowadza się do poprawnego rozwiązania takich problemów, jak: zarządzanie, odpowiedzialność, rozliczenia i zabezpieczenie powiązań umownych kooperujących i przejmujących skooperowaną produkcję. Przy rozwiązywaniu tych problemów konieczny jest udział ekonomistów, specjalistów rolnictwa, prawników i socjologów. W wielu wypadkach trwałość poszczególnych form kooperacji zależeć będzie od elementów socjologicznych i korzyści socjalnych traktowanych na równi z ekonomicznymi. Inicjatywę powołania takich zespołów badawczo-wdrożeniowych interdyscyplinarnych podejmuje uczelnia, w której pracuję. Wszechstronne opracowanie tych zagadnień, na przykładzie wyznaczonych wiodących gmin, przyspieszyłoby z pewnością racjonalizację produkcji — z korzyściami gospodarczymi. Dałoby to też okazję do praktycznego, szerszego zastosowania jeszcze nie w pełni wykorzystanych osiągnięć nauki. Łączy się z tym konieczność stałego postępu wiedzy rolniczej, której powiązania z praktyką produkcyjną muszą być tym ściślejsze im wyższy jest poziom produkcji.</u>
+ <u xml:id="u-20.19" who="#PoselCzwojdrakTadeusz">Wysoki Sejmie! Polityka państwa wynikająca z postanowień VI Zjazdu naszej partii znajduje szerokie poparcie licznej rzeszy producentów w rolnictwie, czego najlepszym wyrazem są wyniki produkcyjne o niespotykanej dotąd dynamice wzrostu — także przy udziale nauki.</u>
+ <u xml:id="u-20.20" who="#PoselCzwojdrakTadeusz">Polityka ta znajduje też pełną aprobatę całego naszego społeczeństwa, które zainteresowanie rolnictwem wiąże z możliwościami dalszej szybkiej poprawy swego bytu.</u>
+ <u xml:id="u-20.21" who="#komentarz">(Oklaski).</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-21">
+ <u xml:id="u-21.0" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Głos ma poseł Jerzy Hagmajer.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-22">
+ <u xml:id="u-22.0" who="#PoselHagmajerJerzy">Obywatelko Marszałku! Wysoki Sejmie! Chciałbym wykorzystać okazję dyskusji nad perspektywami rozwoju rolnictwa w naszym kraju dla zwrócenia uwagi obywateli posłów na ochronę zdrowia ludności wiejskiej, gdyż ma to zasadniczy wpływ na zapewnienie realizacji ambitnych planów rozwoju tej gałęzi gospodarki narodowej.</u>
+ <u xml:id="u-22.1" who="#PoselHagmajerJerzy">Pragnę podkreślić, że minęły na szczęście czasy, gdy służbą zdrowia zajmowano się głównie w okresach wzrastającej absencji chorobowej. Obecne kierownictwo naszego życia państwowego potwierdza swymi decyzjami zrozumienie faktu, że istotą działalności służby zdrowia, obok wartości humanistycznych, jest jej rzeczywiste powiązanie z produkcją i że usługi przez nią świadczone muszą być traktowane w innych kategoriach niż poprzednio stosowana identyfikacja z niezmiernie pożyteczną, ale inną przecież działalnością jednostek gospodarczych, wykonujących tzw. usługi dla ludności. Decyzje, o których mówiłem, dotyczą zwiększenia budżetu resortu zdrowia, powiększenia możliwości inwestycyjnych, podwyżki płac, wreszcie utworzenia Narodowego Funduszu Ochrony Zdrowia, którego projekt zgłosił na ostatnim Kongresie Związków Zawodowych I Sekretarz KC PZPR.</u>
+ <u xml:id="u-22.2" who="#PoselHagmajerJerzy">Ogromne znaczenie ma również wprowadzenie od 1 stycznia 1972 r. uprawnienia ludności wiejskiej do bezpłatnego korzystania z powszechnych świadczeń państwowej służby zdrowia. Jak ważna jest to sprawa wystarczy przypomnieć, że udział ludności zamieszkałej na wsi w strukturze ogółu ludności naszego kraju wynosi 47,3%, zaś wagę problemu powiększa sytuacja zdrowotna wsi, specyficzne warunki bytu i pracy ludności wiejskiej oraz znaczne geograficzne rozproszenie tej ludności.</u>
+ <u xml:id="u-22.3" who="#PoselHagmajerJerzy">Ludność rolnicza zatrudniona w gospodarstwach indywidualnych uzyskała w zakresie opieki zdrowotnej prawo do:</u>
+ <u xml:id="u-22.4" who="#PoselHagmajerJerzy">— bezpłatnego świadczenia zakładów otwartego i zamkniętego lecznictwa, pogotowia, lecznictwa sanatoryjnego dla każdego członka rodziny, — bezpłatnego przydziału przedmiotów ortopedycznych, protez zębowych, okularów itd., — częściowo odpłatnych leków.</u>
+ <u xml:id="u-22.5" who="#PoselHagmajerJerzy">— zwrotu kosztów przejazdu do sanatorium.</u>
+ <u xml:id="u-22.6" who="#PoselHagmajerJerzy">Na wsi działa również opieka społeczna, udzielająca pomocy finansowej i w naturze osobom pozbawionym źródeł utrzymania, wśród których ludzie powyżej 60 roku życia stanowią około 65% wszystkich korzystających z opieki społecznej na wsi. Ważną rolę w zakresie tej opieki spełnia Polski Komitet Pomocy Społecznej, który zasługuje na pomoc zarówno instytucji, jak i indywidualną, szczególnie w zakresie pomocy społecznej wsi.</u>
+ <u xml:id="u-22.7" who="#PoselHagmajerJerzy">Aby przedstawić konkretne propozycje, chciałbym ogólnie scharakteryzować sytuację zdrowotną na wsi i ruch naturalny ludności. Należy stwierdzić, że sytuacja zdrowotna mieszkańców wsi jest gorsza niż ludności miejskiej. Jest to zarówno skutek wielowiekowych zaniedbań, jak i zbyt powolnego rozwoju placówek służby zdrowia na przestrzeni ostatnich dziesięcioleci.</u>
+ <u xml:id="u-22.8" who="#PoselHagmajerJerzy">Niezadowalający jest stan sanitarny wsi, zwłaszcza w zakresie zaopatrywania w wodę, usuwania nieczystości, higieny żywności i żywienia, warunków mieszkaniowych i higieny osobistej ludności. Niedostateczna jest również kultura zdrowotna społeczeństwa wiejskiego.</u>
+ <u xml:id="u-22.9" who="#PoselHagmajerJerzy">Ujemny wpływ na zdrowie rolników wywiera przeciążenie pracą. Orientacyjne, nie w pełni potwierdzone oficjalną statystyką dane wykazują, że kobieta w gospodarstwie indywidualnym zatrudniona jest 4 800 godzin rocznie, a więc ponad 13 godz. na dobę, zaś zatrudnienie mężczyzn kształtuje się w granicach 3 600 godz. Negatywnie działają również czynniki meteoklimatyczne oraz konieczna mechanizacja i chemizacja rolnictwa, powodujące z każdym rokiem wzrost liczby urazów i zatruć na wsi.</u>
+ <u xml:id="u-22.10" who="#PoselHagmajerJerzy">Gorszą sytuację zdrowotną wsi charakteryzują wybrane wskaźniki dotyczące wyższej liczby zgonów na wsi niż w mieście, wyższej liczby zgonów niemowląt, wyższe wskaźniki schorzeń układu oddechowego, chorób zakaźnych, pasożytniczych, chorób skóry, układu trawiennego.</u>
+ <u xml:id="u-22.11" who="#PoselHagmajerJerzy">Żywiołowy proces uprzemysłowienia i urbanizacji kraju powoduje określone konsekwencje w strukturze ludności wiejskiej. Nie chcąc obciążać swego wystąpienia cytowaniem wskaźników, chciałbym stwierdzić na podstawie badań placówek naukowych, materiałów resortu zdrowia i licznych publikacji organizatorów służby zdrowia, że ludność wiejska charakteryzuje się przewagą dzieci, kobiet i starców, że odsetek mieszkańców wsi w wieku poprodukcyjnym wynosi około 14%.</u>
+ <u xml:id="u-22.12" who="#PoselHagmajerJerzy">Zmniejszanie się przyrostu naturalnego i migracja do miast ludzi w wieku produkcyjnym uzasadnia stwierdzenie, że wieś starzeje się szybciej niż miasto. Starzenie się ludności wiejskiej i wydłużanie się przeciętnego okresu życia wpływa na zwiększenie zachorowalności i absencji chorobowej oraz na poszerzanie się potrzeb z zakresu opieki zdrowotnej w dziedzinie zapobiegania, leczenia, usług opiekuńczo-społecznych i rehabilitacyjnych.</u>
+ <u xml:id="u-22.13" who="#PoselHagmajerJerzy">Interesujące dla charakterystyki demograficznej wsi są dane Rocznika Statystycznego 1972, z których wynika, że w mieście na 100 osób w wieku produkcyjnym przypada 66 osób w wieku nieprodukcyjnym, zaś na wsi — 90.</u>
+ <u xml:id="u-22.14" who="#PoselHagmajerJerzy">Istotne są również rezultaty badań dotyczące przyrostu naturalnego — sprawy o podstawowym znaczeniu dla przyszłości naszego kraju. W 1971 r. przyrost naturalny w całym kraju kształtował się na poziomie 8,5 promille, w tym przyrost w mieście — 6,9 promille, zaś na wsi — 10,2 promille. Tak więc mieszkańcy wsi, zarówno w okresie międzywojennym, jak i powojennym, w głównej mierze decydują o przyroście ludności w Polsce. Liczba dzieci urodzonych przez kobietę na wsi wynosiła przeciętnie 4,1, przez rolniczkę — 3,4, podczas gdy na kobietę w mieście przypada 2,1 dzieci, w tym na kobietę z wyższym wykształceniem — tylko 1,2. Te dwa ostatnie wskaźniki są niepokojące.</u>
+ <u xml:id="u-22.15" who="#PoselHagmajerJerzy">Sytuacja zdrowotna ludności rolniczej ulega stałej, zdecydowanej poprawie. Decyzja przyznająca rolnikom prawo do bezpłatnego korzystania ze świadczeń służby zdrowia procesy te przyspieszy. Jest to decyzja mająca głęboki sens humanistyczny oraz poważne konsekwencje społeczne i gospodarcze.</u>
+ <u xml:id="u-22.16" who="#PoselHagmajerJerzy">Wysoka Izbo! Można generalnie stwierdzić, że mimo nieprzygotowania bazy i kadry, zwiększone zadania wynikające z objęcia wsi ubezpieczeniem zdrowotnym służba zdrowia wykonała w stopniu przynajmniej dobrym. Nie jest to wystawianie cenzurek, ale ocena wynikająca ze wzrostu przyjęć w lecznictwie podstawowym i zamkniętym, ze wzrostu liczby lekarzy (prawie 400) i innych fachowych pracowników służby zdrowia, ze wzrostu badań diagnostycznych, zwiększenia liczby wiejskich ośrodków zdrowia o 5,1%. Osiągnięcia te nie powinny jednak działać usypiająco, gdyż ważkie decyzje partii i Rządu, stwarzające pomyślną atmosferę dla pracy nad ochroną zdrowia muszą być uzupełnione realizacją trudnych zadań w zakresie kadry, bazy i organizacji. Chciałbym na przykładzie rozmieszczenia kadr lekarskich w Polsce przedstawić jak trudna jest sytuacja. Ogółem liczba lekarzy w Polsce osiągnęła w 1971 r. 51 186, natomiast w pięciu miastach wydzielonych i ośmiu województwach, w których ludność wiejska stanowi poniżej 50%, zatrudnionych jest 33 487 lekarzy, podczas gdy w dziewięciu województwach z ludnością wiejską w granicach 53% — 72% zatrudnionych jest 17 708 lekarzy, a więc prawie o połowę mniej, podczas gdy na wsi — tylko 3 227 lekarzy. Z tego krótkiego zestawienia wynika, że w miastach pracuje 47 959 lekarzy, zaś na wsi — 3 227. Warto również przypomnieć, że w 70 rolniczych powiatach nie tylko wskaźnik liczby lekarzy, lecz i łóżek szpitalnych jest znacznie niższy niż średnia krajowa. Równie istotne jest przypomnienie, że województwa o przewadze ludności wiejskiej miały przyznawane najniższe kredyty inwestycyjne.</u>
+ <u xml:id="u-22.17" who="#PoselHagmajerJerzy">Wysoki Sejmie! Wspomniałem, że pełne zaspokojenie potrzeb ludności wiejskiej w zakresie ochrony zdrowia sprowadza się przede wszystkim do spraw kadry, bazy i organizacji. Stan kadrowy przedstawiłem skrótowo na przykładzie lekarzy medycyny, ale podobnie negatywnie kształtują się wskaźniki zatrudnienia lekarzy stomatologów, pielęgniarek i położnych pracujących na wsi. Według opinii naukowców zajmujących się badaniem aktualnego stanu i proponowaniem rozwiązań z zakresu służby zdrowia, należy odejść od dotychczasowego sposobu obliczania optymalnych rozwiązań kadrowych w przeliczeniu liczby mieszkańców na 1 ośrodek zdrowia. Przeważająca opinia domaga się przeliczenia liczby mieszkańców wsi na jednego lekarza lecznictwa podstawowego. Badania wykazały, że proporcja ta powinna wynosić: 1 lekarz na 2,5 tys. mieszkańców wsi, co w konsekwencji określa potrzeby kadrowe na 7 tys. lekarzy, którzy powinni być zatrudnieni w wiejskich ośrodkach zdrowia, a więc prawidłowe zaspokajanie ochrony zdrowia na wsi wymaga skierowania do tej pracy jeszcze ponad 3,5 tyś. lekarzy.</u>
+ <u xml:id="u-22.18" who="#PoselHagmajerJerzy">Podobny sposób obliczenia potrzeb w stosunku do liczby mieszkańców należy stosować wobec lekarzy stomatologów, pielęgniarek i położnych, opiekunów społecznych, instruktorów higieny i pracowników aptek. O sprawach tych wspominam enumeratywnie, sygnalizując tylko istniejący problem.</u>
+ <u xml:id="u-22.19" who="#PoselHagmajerJerzy">W zakresie bazy lecznictwa należy postulować zwiększenie liczby wiejskich ośrodków zdrowia z istniejących 2 615 do 3 300, a więc konieczna jest budowa 685 nowych ośrodków. Reforma administracyjna, tworząca ośrodki gminne, wymaga tworzenia przychodni międzyrejonowych w niektórych siedzibach gmin, zwłaszcza jeśli mieszczą się one w osiedlach lub miasteczkach. Wstępna ocena określa, że w około 50 ośrodkach gminnych powinny istnieć tego rodzaju przychodnie, które nie tylko udzielałyby świadczeń lekarskich w zakresie interny, pediatrii, położnictwa, stomatologii, lecz koordynowałyby i kontrolowały sprawy opieki społecznej oraz pracę ośrodków wiejskich.</u>
+ <u xml:id="u-22.20" who="#PoselHagmajerJerzy">W dyskusjach organizatorów służby zdrowia przeważa kontrowersyjny pogląd, że sieć wiejskich ośrodków zdrowia nie musi pokrywać się z podziałami administracyjnymi, lecz powinna wynikać z rozmieszczenia ludności na terenie powiatu i stwarzać możliwości korzystania mieszkańcom z bliższych terytorialnie ośrodków, nawet jeśli znajdują się na terenie innej gminy.</u>
+ <u xml:id="u-22.21" who="#PoselHagmajerJerzy">Dążenie do powiększenia kadr wiejskiej służby zdrowia wymaga nowych opracowań architektonicznych dla nowo powstających ośrodków, wiejskich i gminnych przychodni międzyrejonowych, uwzględniających poszerzony zakres zadań i zwiększone potrzeby mieszkańców.</u>
+ <u xml:id="u-22.22" who="#PoselHagmajerJerzy">Niezmiernie ważnym elementem zabezpieczającym wiejską służbę zdrowia jest powiat, który powinien być zapleczem szpitalnym, specjalistycznym i diagnostycznym. Powiaty w skali ogólnopolskiej odczuwają znaczny niedobór łóżek szpitalnych. Niedobór ten ogromnie powiększył się przez wzrost w 1972 r. wskaźnika hospitalizacji, w związku z uprawnieniami przyznanymi rolnikom. Wzrost ten powoduje nadmierne zagęszczenie chorych, odbija się niekorzystnie na warunkach pobytu chorego w szpitalu, na pracy personelu i stanie sanitarnym. Wynika stąd pilna potrzeba budowy nowych i ewentualnej rozbudowy starych szpitali.</u>
+ <u xml:id="u-22.23" who="#PoselHagmajerJerzy">Powiat powinien posiadać zespolony szpital, przychodnię specjalistyczną, pogotowie i rozwijające się pracownie diagnostyczne. Należałoby również dążyć do tego, by kierownik powiatowego wydziału zdrowia i opieki społecznej był jednocześnie kierownikiem stacji sanitarno-epidemiologicznej, mającym uprawnienia inspektora sanitarnego.</u>
+ <u xml:id="u-22.24" who="#PoselHagmajerJerzy">Docelowo powinno się dążyć, aby w każdym powiecie był dom opieki społecznej. Deficyt w tym zakresie jest zjawiskiem ogólnopolskim i odbija się fatalnie na przelotowości szpitali, nie wspominając już o niezaspokojeniu potrzeb starych, samotnych ludzi.</u>
+ <u xml:id="u-22.25" who="#PoselHagmajerJerzy">Przedstawione docelowo założenia kadrowe i budowlane uzmysławiają ogrom zadań stojących przed państwem, by doprowadzić do pełnego zaspokojenia potrzeb zdrowotnych ludności wiejskiej, co polega na konieczności likwidacji istniejących zaniedbań czy braków oraz na stworzeniu warunków umożliwiających polepszenie stanu zdrowia rolników i ich rodzin.</u>
+ <u xml:id="u-22.26" who="#PoselHagmajerJerzy">Rozwiązanie stojących przed służbą zdrowia problemów związanych z opieką zdrowotną na wsi wybitnie się urealni, jeśli będzie ona miała pomoc innych resortów, a szczególnie Ministerstwa Rolnictwa oraz pomoc całego społeczeństwa wyrażającą się między innymi czynnym poparciem Narodowego Funduszu Ochrony Zdrowia, którego znaczna część powinna być skierowana na potrzeby lecznictwa wiejskiego. Musi też nastąpić zmiana mentalności fachowych kadr, które do niedawna pracę na wsi traktowały jako zło konieczne.</u>
+ <u xml:id="u-22.27" who="#PoselHagmajerJerzy">Rok 1972 udowodnił, że bodźce materialne, a więc mieszkanie i zwiększone wynagrodzenie oraz deontologiczne wskazania przekazane lekarzom o konieczności pracy na wsi powodują w konsekwencji nawet nadmiar zgłoszeń na stanowiska kierowników wiejskich ośrodków zdrowia. W roku 1972 obserwowaliśmy nietypowe w poprzednim okresie zjawisko, że na jedno stanowisko w wiejskiej służbie zdrowia zgłaszało się kilku kandydatów i wojewódzkie wydziały zdrowia musiały ich kwalifikować na zasadzie konkursu. Wsparcie lecznictwa podstawowego na wsi troską Ministerstwa Zdrowia i Opieki Społecznej stwarza perspektywy przyspieszenia zgłoszeń i stabilizacji lekarzy w wiejskiej służbie zdrowia, jak również średniego personelu fachowego, którego rola ma tak ogromne znaczenie w całokształcie służby zdrowia.</u>
+ <u xml:id="u-22.28" who="#PoselHagmajerJerzy">Wysoki Sejmie! Bezpłatne lecznictwo jest pierwszym uprawnieniem zmierzającym do pełnego zabezpieczenia społecznego rolników. Jest to wielkie osiągnięcie Polski Ludowej, które jednak musi pociągnąć za sobą dalsze decyzje.</u>
+ <u xml:id="u-22.29" who="#PoselHagmajerJerzy">Chodzi tu przede wszystkim o sprawę emerytur. Istnieje wprawdzie możliwość uzyskania ich po przekazaniu gospodarstwa powyżej 2 ha na rzecz Państwowego Funduszu Ziemi, natomiast w praktyce sprawy te są trudne do rozwiązania. Nieoficjalne dane wskazują, że zaledwie 0,5% zgłoszeń w skali ogólnopolskiej jest w ciągu roku załatwianych pozytywnie, w sytuacji, gdy około 20% gospodarstw rolnych jest kierowanych przez osoby powyżej 60 roku życia i nieposiadające następców. Jedną z przyczyn tego rodzaju sytuacji jest rozdrobnienie ziemi na niewielkie działki i zrozumiała niechęć do przejmowania gospodarstwa np. 4-hektarowego, złożonego z kilku obszarów rolnych i w dodatku rozproszonych.</u>
+ <u xml:id="u-22.30" who="#PoselHagmajerJerzy">Pozostaje sprawą dyskusyjną, czy przyznaniu emerytury będzie musiało towarzyszyć przymusowe zdawanie gospodarstwa rolnego na rzecz państwa. Konieczny w tej sprawne jest głos fachowców do spraw rolnictwa. Natomiast jest na pewno uzasadniony postulat, by uelastycznić i usprawnić sposób uzyskania emerytury. Punktem wyjścia dla ustalenia wymiaru emerytury powinien być zarobek miesięczny w wysokości około 1 200 zł. W wypadku, gdy żyją współmałżonkowie wart jest również rozważenia postulat przyznawania emerytury zarówno mężowi, jak i żonie, gdyż wiadomo, jaką rolę w indywidualnej gospodarce rolnej spełnia kobieta, obciążona w dodatku obowiązkami macierzyńskimi.</u>
+ <u xml:id="u-22.31" who="#PoselHagmajerJerzy">Następną sprawą jest udostępnienie rolnikom renty inwalidzkiej. Jest to chyba oczywiste w aspekcie wspomnianego w mym wystąpieniu wzrostu urazów i zatruć, wynikających z koniecznej mechanizacji i chemizacji rolnictwa, powodujących niejednokrotnie trwałe kalectwo i zwiększającą się liczbę osób korzystających z opieki społecznej. Wydaje się, że dotychczasowa praktyka jest nieprawidłowością, która nadmiernie obciąża opiekę społeczną, jak również krzywdzi rolników moralnie, gdyż powinni oni móc utrzymywać się z przysługującej im renty inwalidzkiej, a nie z dotacji opieki społecznej.</u>
+ <u xml:id="u-22.32" who="#PoselHagmajerJerzy">Ostatnim uzupełnieniem zabezpieczenia społecznego rolników jest potrzeba przyznania zasiłku na dzieci. Pragnę obywatelom posłom przypomnieć fakt, że przyrost naturalny w Polsce, aczkolwiek zbyt niski, nie osiągnął poziomu katastrofalnego dzięki ludności wiejskiej.</u>
+ <u xml:id="u-22.33" who="#PoselHagmajerJerzy">Koszt wymienionych przeze mnie trzech dodatkowych zabezpieczeń społecznych: emerytury, renty inwalidzkiej, zasiłku na dzieci — według rachunku szacunkowego wynosiłby rocznie 3 — 4 mld zł. Suma ta praktycznie ulegnie zmniejszeniu, gdyż rolnicy powinni być zobowiązani, tak jak pracownicy innych gałęzi gospodarki narodowej, do obowiązkowych wpłat na fundusz emerytalny.</u>
+ <u xml:id="u-22.34" who="#PoselHagmajerJerzy">Wysoki Sejmie! Przemawiając w dzisiejszej dyskusji z ramienia Koła Poselskiego — „Pax”, skoncentrowałem się na możliwie syntetycznym przedstawieniu problematyki ochrony zdrowia i spraw socjalnych na wsi. Ma to ścisły związek z rozwojem rolnictwa w Polsce, gdyż stan zdrowia i rozwiązanie spraw socjalnych ludności wiejskiej warunkuje w znacznym stopniu realizację planów produkcyjnych, lecz nie tylko. Ma też ogromne znaczenie humanistyczne, społeczne i polityczne. Przyczyni się w ogromnym stopniu do dalszej likwidacji istniejących różnic w sposobie życia mieszkańców wsi i miast Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej.</u>
+ <u xml:id="u-22.35" who="#komentarz">(Oklaski).</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-23">
+ <u xml:id="u-23.0" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Głos ma poseł Jan Janczura.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-24">
+ <u xml:id="u-24.0" who="#PoselJanczuraJan">Wysoki Sejmie! Osiągnięcia 2 ostatnich lat w rolnictwie oraz plan gospodarczy na rok 1973 dobitnie świadczą, że polityka partii nakreślona na VII i VIII Plenum KC PZPR, potwierdzona mocą uchwały VI Zjazdu — jest dobra i prawidłowa.</u>
+ <u xml:id="u-24.1" who="#PoselJanczuraJan">Wzrosła aktywność i inicjatywa produkcyjna rolników, poprawie uległ poziom gospodarowania we wszystkich sektorach gospodarki rolnej. Dobre wyniki uzyskało w minionym roku rolnictwo. Mimo strat w zbiorach zbóż spowodowanych nadmiarem opadów w okresie żniw — plony były nieco wyższe niż w roku 1971. Dopisał także urodzaj roślin okopowych i pastewnych. W hodowli w dalszym ciągu umacnia się tendencja wzrostu pogłowia, głównie trzody chlewnej. Dobrze przebiegał skup żywca, co umożliwiło przekroczenie zadań w zakresie produkcji mięsa i tłuszczów zwierzęcych. W sumie rolnictwo osiągnęło produkcję o około 7% wyższą niż w 1971 roku i o prawie 5% wyższą niż założono w NPG.</u>
+ <u xml:id="u-24.2" who="#PoselJanczuraJan">Korzystne warunki ekonomiczne wpłynęły na wzrost produkcji rolnej, a przede wszystkim zwierzęcej. W stosunku do 1971 roku w województwie rzeszowskim pogłowie trzody chlewnej zwiększyło się o 171 tys. sztuk, to jest o 27,3% i obecnie wynosi 798 tys. sztuk.</u>
+ <u xml:id="u-24.3" who="#PoselJanczuraJan">Nastąpił także wzrost pogłowia bydła o 45 300 sztuk, osiągając stan 815,5 tys.</u>
+ <u xml:id="u-24.4" who="#PoselJanczuraJan">Dynamika wzrostu jest duża, ale jest jeszcze dość zróżnicowana w poszczególnych powiatach, gminach, wsiach, a nawet w gospodarstwach indywidualnych czy PGR.</u>
+ <u xml:id="u-24.5" who="#PoselJanczuraJan">Na przykład w powiecie lubaczowskim w stosunku do roku 1970 pogłowie bydła wzrosło o 14,5%, a trzody chlewnej o 13 653 sztuki, to jest o 49,9% i obecnie wynosi 41 308 sztuk. Według szacunku Państwowej Inspekcji Plonów wydajność czterech podstawowych zbóż wyniosła 24,2 q z ha, a ziemniaków — 180 q z ha. Dobre są plony buraków cukrowych i siana oraz roślin pastewnych.</u>
+ <u xml:id="u-24.6" who="#PoselJanczuraJan">Szczególna rola w rozwoju i unowocześnianiu naszego rolnictwa przypada PGR. Rola ta jest niewspółmiernie większa niż procentowy udział tego sektora w uprawie całości użytków rolnych powiatu lubaczowskiego. PGR gospodarują na 21% użytków rolnych, a dostarczają 40% produkcji towarowej zbóż, 35% żywca i ponad 60% produkcji mleka. Świadczy to o dużej towarowości i dynamice rozwoju produkcji rolnej, a co ważniejsze, w roku gospodarczym 1971/1972 produkcja PGR przyniosła zysk netto wynoszący 20,8 mln zł. Dobre wyniki produkcyjne uzyskiwane przez PGR powiatu lubaczowskiego są czynnikiem stymulującym wzrost ogólnego postępu w gospodarce chłopskiej. Dowodem tego są przykłady wyższego poziomu gospodarowania rolników indywidualnych w rejonach o większej liczbie PGR. Rozwijają się pomiędzy nimi proste formy kooperacji. Najbardziej powszechną formą współpracy PGR z rolnikami indywidualnymi jest zaopatrywanie wsi w dobry kwalifikowany materiał siewny i hodowlany, a szczególnie w loszki na gniazda reprodukcyjne dla gospodarstw indywidualnych. Natomiast rolnicy dostarczają na podstawie umowy cielęta, które są opasane w gospodarstwach państwowych do wagi około 300 kg i warchlaki, które przeznaczane są do dalszego tuczu. W obu wypadkach korzyści dla gospodarstw państwowych i rolników są ewidentne, gdyż rolnik niezależnie od otrzymanej zapłaty — ma zagwarantowane usługi mechaniczne przy sprzęcie zbóż, zielonek itp.</u>
+ <u xml:id="u-24.7" who="#PoselJanczuraJan">Istniejące w PGR suszarnie zielonek i ziemniaków oraz płatkarnie dokonują wymiany suszu na ziemniaki — głównie wśród rolników z okolicznych wsi. W każdym roku dostarcza się rolnikom w ten sposób ponad 120 ton suszu. Ponadto na podstawie umów kontraktacyjnych rolnicy indywidualni dostarczają surowiec dla gorzelni, suszarni i płatkarni.</u>
+ <u xml:id="u-24.8" who="#PoselJanczuraJan">Uzyskaliśmy duży postęp w zakresie skupu produktów zwierzęcych. W minionym roku skupiono w tym powiecie 5 965 ton zwierząt rzeźnych, tj. więcej o 2 000 ton w porównaniu do roku 1970. Wzrost ten wynosi 49,8%.</u>
+ <u xml:id="u-24.9" who="#PoselJanczuraJan">W dalszym ciągu zauważa się zróżnicowany poziom, wydajność produkcji rolnej oraz obsady bydła i trzody chlewnej w przeliczeniu na 100 ha w poszczególnych wsiach czy gminach, a nawet w poszczególnych gospodarstwach. Są wsie o rekordowej wydajności i produkcji, a równocześnie gospodarstwa rolne zaniedbane. Tam, gdzie są grunty scalone, uregulowane stosunki wodne, a budynki gospodarcze dostosowane do wymogów sanitarnych, w tych miejscowościach produkcja rolna jest wysoka. Wydajność czterech podstawowych zbóż sięga nawet do 30 q i więcej z ha, a obsada bydła i trzody chlewnej wynosi do 115 sztuk na 100 ha użytków rolnych. Natomiast w gospodarstwach niedoinwestowanych oraz tam, gdzie grunty znajdują się w dużej szachownicy, w wielu wypadkach podmokłe, dają o połowę mniejszą produkcję rolną. Tak jest we wsiach i gospodarstwach nieuregulowanych i niescalonych.</u>
+ <u xml:id="u-24.10" who="#PoselJanczuraJan">Duże rezerwy tkwią w naszym regionie w prawidłowym wykorzystaniu ziemi — jako podstawowego środka produkcji. Dla przykładu — w jednym z powiatów w moim okręgu jest zarejestrowanych 348 gospodarstw podupadłych o powierzchni 1616 ha, które nie dają produkcji na odpowiednim poziomie. W województwie rzeszowskim liczba takich gospodarstw wynosi około 5 tys., a powierzchnia około 14 tys. ha.</u>
+ <u xml:id="u-24.11" who="#PoselJanczuraJan">Oddzielne zagadnienie stanowią grunty PFZ, których np. w powiecie Lubaczów jest przeszło 1 000 ha, a w obecnym stanie nie znajdują nabywcy najczęściej dlatego, że wymagają uprzedniego zmeliorowania i zagospodarowania. Szacuje się, że na wykonanie tych robót potrzeba w woj. rzeszowskim około 300 mln zł.</u>
+ <u xml:id="u-24.12" who="#PoselJanczuraJan">Rolnictwo rzeszowskie posiada ogromne rezerwy produkcyjne w gruntach ornych i użytkach zielonych o nie uregulowanych stosunkach wodnych. Ponad 200 tys. ha gruntów ornych i ponad 70 tys. ha użytków zielonych wymaga melioracji, bowiem zbiory z nich są niskie, a często żadne. Dotychczas zmeliorowano 38% gruntów ornych i 44% użytków zielonych. Rocznie melioruje się około 9 tys. ha i jeśli ten poziom zostanie utrzymany w latach następnych, to na wykonanie wszystkich melioracji trzeba będzie przeznaczyć ponad 30 lat. Jest to zbyt długi okres, dlatego należałoby podwoić nakłady na inwestycje melioracyjne dla woj. rzeszowskiego, a przede wszystkim dla powiatów południowo-wschodnich. Oczywiście, wcześniej należałoby opracować dokumentację oraz wyposażyć przedsiębiorstwa wykonawcze w sprzęt — szczególnie łąkarski.</u>
+ <u xml:id="u-24.13" who="#PoselJanczuraJan">Wysoka Izbo! Jeśli mówimy o wyzwoleniu rezerw w rolnictwie, to należy pamiętać, że decyduje o tym człowiek, jego chęć i zamiłowanie do pracy. Chęć ta jest dziś większa wśród rolników niż kiedykolwiek. Stanowi to wielki kapitał społeczny, który powinniśmy szanować i powiększać. Chodzi nam o to, aby wszystkie instytucje i organizacje obsługujące rolnictwo czy pracujące na jego rzecz — wykonywały swą działalność tak jak dla siebie, z pełną odpowiedzialnością. Taka pomoc i współpraca będzie sprzyjać dobrej pracy wszystkich rolników w naszym kraju. Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-24.14" who="#komentarz">(Oklaski).</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-25">
+ <u xml:id="u-25.0" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Głos ma poseł Jerzy Bukowski.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-26">
+ <u xml:id="u-26.0" who="#PoselBukowskiJerzy">Obywatelko Marszałku! Obywatele Posłowie! Z problematyką rolną związał mnie mój obecny okręg wyborczy, który obejmuje również powiaty wiejskie, ale na pewno nie to usprawiedliwiałoby moje wystąpienie w dzisiejszej dyskusji, jakkolwiek wiele problemów szczegółowych, poruszonych już dzisiaj z zakresu melioracji, z zakresu gospodarki nawozami sztucznymi na tych specyficznych obszarach podwarszawskich byłoby godnych uwagi.</u>
+ <u xml:id="u-26.1" who="#PoselBukowskiJerzy">Jeżeli zabieram głos — to z innych względów. W związku z tym mianowicie, że zdajemy sobie sprawę, iż równoległym, a w pewnym sensie następnym etapem rozwoju technik rolniczych jest zagadnienie umaszynowienia.</u>
+ <u xml:id="u-26.2" who="#PoselBukowskiJerzy">Miałem przypadkiem przedwczoraj spotkanie z grupą inżynierów rolników i przemysłu spożywczego na terenie Kalisza, na terenie naszej organizacji NOT. Uświadomiono mi tam, w jakim stopniu problem podwyższenia zbiorów związany jest nie tylko ze zwiększeniem ilości sprzętu, ale zmianą rodzaju tego sprzętu. Do sprzętu zbóż o wydajności powyżej 30 q/ha niezbędne są — „Bizony” a nie — „Vistule”.</u>
+ <u xml:id="u-26.3" who="#PoselBukowskiJerzy">Przypuszczam, że w wielu zagadnieniach związanych z maszynami do zbioru plonów występować będą też trudne problemy. Można je w tej Izbie sygnalizować, nie jest ona natomiast miejscem, ażeby je szczegółowo rozpatrywać.</u>
+ <u xml:id="u-26.4" who="#PoselBukowskiJerzy">Sprawą, która stanowi istotę mojego wystąpienia, jest pewien zwrot w referacie wicepremiera Tejchmy, który — przynajmniej ja tak odebrałem — nadmiernie jednoznacznie rysuje perspektywę rozwoju produkcji najważniejszych maszyn rolniczych, maszyn, bez których żadne inne nie będą czynne — mianowicie ciągników.</u>
+ <u xml:id="u-26.5" who="#PoselBukowskiJerzy">We wczorajszym komunikacie z posiedzenia Biura Politycznego przeczytałem o rozwoju produkcji nowych serii ciągników. Nie padło tam jeszcze słowo licencja. Dziś słowo licencja zostało z tej trybuny przez przedstawiciela Rządu wypowiedziane. Chodzi mi o to, ażeby dać pewną przeciwwagę. Licencja jest alternatywą, a nie koniecznością w rozwoju naszego przemysłu ciągnikowego. Przynajmniej tak widzą tę sprawę zainteresowane koła techniczne. I chyba właśnie w ten sposób należałoby dzisiaj tę sprawę stawiać — dokąd nie zamknęliśmy pertraktacji licencyjnej.</u>
+ <u xml:id="u-26.6" who="#PoselBukowskiJerzy">Nie chciałbym, wracając do naszego wytwórcy ciągników, do zakładów „Ursus”, wprowadzać tu jakichś elementów lirycznych, jakkolwiek z tym zakładem przypadkiem jestem związany, a raczej byłem związany w najtrudniejszych latach 1945 i 1946, kiedy był on odbudowywany. Pamiętam zimę 1945/ 1946 roku, kiedy szukaliśmy w Polsce dwóch — „Landsbuldogów” w dostatecznym stanie technicznym, aby można je było rozrysować, żeby dać dokumentację odbudowywanej fabryce.</u>
+ <u xml:id="u-26.7" who="#PoselBukowskiJerzy">Mniej więcej w połowie lat pięćdziesiątych podjęto decyzję i daleko zaawansowano przestawienie zakładów — „Ursus” na produkcję ciągników „Białoruś”. Wybór tego typu okazał się nieprzydatny w naszych warunkach i tylko dzięki ogromnej inicjatywie i nakładowi pracy konstruktorów tego zakładu, całej załogi, można było wprowadzić zamiast starego poczciwego — „Landsbuldoga” nowy typ ciągników własnej konstrukcji.</u>
+ <u xml:id="u-26.8" who="#PoselBukowskiJerzy">W ramach słusznej decyzji została podjęta próba kooperacji produkcji ciągników z Czechosłowacją. Było to niewątpliwie dużym przeżyciem dla załogi — „Ursusa”, ale załoga stanęła na wysokości zadania, zrozumiała, jak wielkie znaczenie będzie miała współpraca z zakładami czeskimi, mającymi w tej dziedzinie duże osiągnięcia. W rezultacie powstała w zakładzie dwoistość produkcji.</u>
+ <u xml:id="u-26.9" who="#PoselBukowskiJerzy">Kiedy byłem tam na zebraniu przedwyborczym, mieliśmy spotkanie z kadrą techniczną zakładu. Przedstawiono bardzo piękny i pełny program rozwoju ciągników własnej konstrukcji, przystosowanych do naszych warunków o tyle, że wiele elementów było powtarzalnych w rozmaitych wielkościach ciągników i w związku z tym można było wydłużyć produkcję serii poszczególnych elementów. Dziś słyszymy o tym, że dla przyspieszenia i usprawnienia zaopatrzenia kraju w ciągniki przechodzimy na produkcję licencyjną — nie wiem czy równoległą, czy wyłączną.</u>
+ <u xml:id="u-26.10" who="#PoselBukowskiJerzy">Wracając do spraw licencji słuszna była nasza polityka przyspieszenia w kraju postępu technicznego nie tylko przez uzyskanie własnej kadry technicznej i zaplecza naukowego, ale również przez nabywanie doświadczeń innych, przez nabywanie licencji zarówno konstrukcyjnych, jak i technologicznych. Jest to niewątpliwie kategoria najtrudniejszych decyzji — wybieranie spośród dwu alternatyw: rozwoju dzięki własnej pracy i rozwoju dzięki licencjom.</u>
+ <u xml:id="u-26.11" who="#PoselBukowskiJerzy">Licencje mają zalety, mają także słabe strony. Do tych słabych stron należy przede wszystkim zaliczyć komplikacje w zaopatrzeniu materiałowym konstrukcji licencyjnych, co nie jest sprawą prostą. Następnie w dużej mierze występuje zahamowanie procesów normalizacji elementów, co jest również sprawą niemałej wagi w racjonalizacji produkcji. Muszą być temu przeciwstawione względy techniczne, nowości, wypróbowania, względy technologiczne, zaawansowanie opanowań produkcji, możność zaopatrzenia produkcji w cały zespół umaszynowienia i oprzyrządowania. Mogą i muszą odgrywać rolę względy ekonomiczne.</u>
+ <u xml:id="u-26.12" who="#PoselBukowskiJerzy">Powiedzmy jednak, że czynnikiem, którego nie możemy zaniedbać są również względy społeczne, głębszej i szerszej natury. Przemawiam tutaj jako przedstawiciel wielkiej organizacji inżynierów i techników, jaką jest Naczelna Organizacja Techniczna. Czujemy się w tej organizacji odpowiedzialni za maksymalną mobilizację twórczą, za maksymalną mobilizację dla postępu gospodarczego — ogółu inżynierów i techników.</u>
+ <u xml:id="u-26.13" who="#PoselBukowskiJerzy">Przy zadaniach, jakie przed nami stoją, przy tak wzorowo wypełnionych zadaniach już w przeszłości, jak to miało miejsce w wypadku konstruktorów ciągników, jakiegoż charakteru wymagamy od naszych inżynierów przy odłożeniu ich dorobku na bok i przy przejściu na stosowanie licencji. Licencja jest w tym wypadku czynnikiem niewątpliwie demobilizującym.</u>
+ <u xml:id="u-26.14" who="#PoselBukowskiJerzy">Wielokrotnie w rozmowach z kolegami tłumaczę im, że praca konstruktora, praca twórcza, w zakresie postępu technicznego, nie polega tylko na tym, że właśnie nasz wytwór, nasza konstrukcja doczeka się masowej realizacji. Polega również na tym, żeby tworzyć właściwe pozycje przetargowe przy nabywaniu licencji i na tym, aby ta licencja, po podjęciu jej, mogła się należycie rozwijać. Można by wyrazić obawę, że dotychczas przynajmniej, nie mamy dobrych doświadczeń w rozwijaniu nabytych licencji. Jeśli tak, to musimy decydować się po iks latach ich eksploatacji na zakup nowych licencji. W ten sposób decydujemy się na niedorównywanie do postępu czołówki światowej — zawsze o tych kilka lat.</u>
+ <u xml:id="u-26.15" who="#PoselBukowskiJerzy">Można zgodzić się z tym, że znaczna część produkcji maszynowej jest na poziomie opóźnionym w stosunku do poziomu światowego. Jednak, jeśli nie będziemy mieć w jakichś dziedzinach pozycji przodującej, to nie będziemy się liczyć w przemysłowej wymianie międzynarodowej.</u>
+ <u xml:id="u-26.16" who="#PoselBukowskiJerzy">Nie chciałbym tu przedstawiać szczegółów, nie chciałbym również przedstawiać tych pozytywnych aspektów zakupów licencji, jakimi są szerokie perspektywy kooperacji międzynarodowej. To na pewno jest sprawa, która się liczy, ale w danym konkretnym wypadku zakładów „Ursus”, jak już powiedziałem, chciałbym widzieć oświadczenie obywatela wicepremiera — jako przedstawienie alternatywy, a nie decyzji. Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-26.17" who="#komentarz">(Oklaski).</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-27">
+ <u xml:id="u-27.0" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Głos ma poseł Artur Górski.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-28">
+ <u xml:id="u-28.0" who="#PoselGorskiArtur">Wysoki Sejmie! Uchwała nr 44 Rady Ministrów z dnia 11 lutego 1972 r. jest jednym z ważniejszych konkretnych aktów wykonawczych w zakresie pomocy państwa dla rolniczych spółdzielni produkcyjnych i innych form zespołowej gospodarki w rolnictwie. Wspomniana uchwała w poważnym stopniu przyczyniła się do uporządkowania w wielu gospodarstwach spółdzielczych istotnych spraw mających podstawowe znaczenie dla rozwoju produkcji rolnej oraz organizacji pracy i jej wydajności.</u>
+ <u xml:id="u-28.1" who="#PoselGorskiArtur">Pomoc państwa w postaci kredytów na zakup gruntów oraz obiektów niezbędnych dla spółdzielni, umożliwiła zlikwidowanie szachownicy pól, co przeszkadzało stosowaniu właściwego płodozmianu, umożliwiła ustalenie lokalizacji inwestycji obiektów gospodarczych i mieszkaniowych i wprowadzenie intensyfikacji gospodarstw zespołowych.</u>
+ <u xml:id="u-28.2" who="#PoselGorskiArtur">Na terenie woj. bydgoskiego bardzo często grunty rolników indywidualnych leżą wśród pól spółdzielczych. Mimo wyrażenia zgody przez tych rolników na sprzedaż gospodarstw, spółdzielnie nie były w stanie sfinalizować tych propozycji z przyczyny braku własnych środków finansowych, a bank rolny nie udzielał na ten cel kredytów. Stan ten istniał nieraz wiele lat, utrudniając prawidłową działalność spółdzielniom i rolnikom indywidualnym.</u>
+ <u xml:id="u-28.3" who="#PoselGorskiArtur">Udzielanie kredytów na zagospodarowanie gruntów państwowych, pochodzących z wkładów członkowskich oraz gruntów nabytych, wypłacanie przez spółdzielnię kumulowanej renty gruntowej na rzecz nowo wstępujących członków za grunty wniesione do wspólnego gospodarstwa — uregulowało istotne problemy, które od wielu lat nurtowały spółdzielców i trudno było je rozwiązać.</u>
+ <u xml:id="u-28.4" who="#PoselGorskiArtur">Umorzenie części kredytów bankowych zaciągniętych przez spółdzielnie na zagospodarowanie gruntów w zależności od stopnia trudności tego zagospodarowania, przyczyni się do przejmowania przez spółdzielnie do zagospodarowania nie tylko gruntów dobrej klasy, ale i gruntów słabszych.</u>
+ <u xml:id="u-28.5" who="#PoselGorskiArtur">Do roku 1972 jednostki gospodarcze państwowe, spółdzielcze i kółka rolnicze nie chciały zagospodarowywać gruntów słabych — z uwagi na duże koszty związane z ich rekultywacją. Zwiększanie nakładów na zagospodarowanie gruntów słabych miało ujemny wpływ na koszty produkcji, dochody ogólne i dniówki obrachunkowe. Uregulowanie tej sprawy przez uchwałę Rady Ministrów nr 44 zachęci rolnicze spółdzielnie produkcyjne do zwiększenia obszaru przez zagospodarowanie wszelkich gruntów Państwowego Funduszu Ziemi.</u>
+ <u xml:id="u-28.6" who="#PoselGorskiArtur">Korzystna dla rolniczych spółdzielni produkcyjnych decyzja Rady Ministrów w zakresie umarzania kredytów zaciągniętych na inwestycje związane z zaopatrzeniem w wodę, melioracjami oraz elektryfikacją nowych obiektów, budową, remontem kapitalnym lub nabyciem urządzeń nawadniających oraz budową, remontem lub nabyciem budynków inwentarskich pomoże spółdzielniom intensyfikować gospodarstwa zespołowe, jak również zwiększać produkcję zwierzęcą przy obniżonych kosztach, co z kolei wpłynie na poprawienie warunków bytowych członków spółdzielni i ich rodzin.</u>
+ <u xml:id="u-28.7" who="#PoselGorskiArtur">Utrzymanie w dalszym ciągu dotacji na opłacanie fachowców w rolniczych spółdzielniach produkcyjnych pozwoli spółdzielniom intensyfikować gospodarstwa, wprowadzać nowoczesne metody produkcji i postęp techniczny, co niewątpliwie przyczyni się do wzrostu produkcji i podniesienia wydajności pracy.</u>
+ <u xml:id="u-28.8" who="#PoselGorskiArtur">Uchwała Rady Ministrów nr 44 pomogła w istotny i konkretny sposób rozwiązać zagadnienia intensyfikacji i inwestycji w spółdzielniach słabych ekonomicznie, które nie były w stanie rozwiązać wielu spraw nagromadzonych od wielu lat. Uchwała ta pozwoli tym spółdzielniom poprawić wyniki ekonomiczno-finansowe i umocnić działalność gospodarczą i samorządową.</u>
+ <u xml:id="u-28.9" who="#PoselGorskiArtur">Dzięki pomocy państwa rolnicze spółdzielnie produkcyjne w roku 1972 w poważnym stopniu zwiększyły produkcję żywca i mleka.</u>
+ <u xml:id="u-28.10" who="#PoselGorskiArtur">W roku 1972 rolnicze spółdzielnie woj. bydgoskiego zwiększyły w stosunku do 1971 roku pogłowie inwentarza żywego od 15% do 54%, w tym bydła — o 15,9%, a trzody o — 54,2%. Wraz ze wzrostem pogłowia zwiększyła się produkcja mleka na 1 ha użytków rolnych o 69 litrów i żywca — o 42 kg.</u>
+ <u xml:id="u-28.11" who="#PoselGorskiArtur">Wzrosły również plony z 1 ha w stosunku do 1971 r., a mianowicie: plony zbóż wyniosły 27,6 q z ha, buraków cukrowych — 323 q z 1 ha, ziemniaków — 179 q z 1 ha.</u>
+ <u xml:id="u-28.12" who="#PoselGorskiArtur">W roku 1973 rolnicze spółdzielnie produkcyjne województwa bydgoskiego planują osiągnąć następujące plony:</u>
+ <u xml:id="u-28.13" who="#PoselGorskiArtur">— 4 zbóż — 28,5 q z ha, czyli o 4% więcej niż w 1972 r., — ziemniaków — 196,4 q z ha, czyli o 9,7% więcej niż w 1972 r., — buraków cukrowych — 337,5 q z ha, czyli o 2% więcej niż w 1972 r., — siana łąkowego — 95 q z ha, czyli o 22% więcej niż w 1972 r.</u>
+ <u xml:id="u-28.14" who="#PoselGorskiArtur">Obsada inwentarza w 1973 r. będzie wynosić na 100 ha użytków rolnych:</u>
+ <u xml:id="u-28.15" who="#PoselGorskiArtur">— bydła — 58,6 sztuk, czyli o 2% więcej niż w 1972 r., — trzody chlewnej 40,2 sztuk, czyli o 111,5% więcej niż w 1972 r.</u>
+ <u xml:id="u-28.16" who="#PoselGorskiArtur">Rolnicze spółdzielnie produkcyjne planują uzyskać w tym roku od każdej krowy 3 050 litrów mleka oraz zwiększyć produkcję na 1 ha użytków rolnych:</u>
+ <u xml:id="u-28.17" who="#PoselGorskiArtur">— mleka — o 116 litrów, czyli o 25,4%,</u>
+ <u xml:id="u-28.18" who="#PoselGorskiArtur">— żywca — o 43,1 kg, czyli o 26,1%.</u>
+ <u xml:id="u-28.19" who="#PoselGorskiArtur">Rolnicze spółdzielnie produkcyjne naszego województwa zakładają na rok 1975 podwojenie produkcji żywca i mleka w stosunku do 1971 r. Produkcja żywca w 1975 r. wzrośnie w przeliczeniu na 1 ha użytków rolnych z 176,3 kg do 420 kg, natomiast mleka — do 941 litrów.</u>
+ <u xml:id="u-28.20" who="#PoselGorskiArtur">Wzrost ten nastąpi przez:</u>
+ <u xml:id="u-28.21" who="#PoselGorskiArtur">— zwiększenie pogłowia trzody chlewnej w 10 specjalistycznych gospodarstwach spółdzielczych, gospodarujących na glebach lekkich klasy IV i V, które w ramach inwestycji wybudują chlewnie na 24 tys. sztuk, czyli każda spółdzielnia będzie produkować w cyklu zamkniętym 2 400 sztuk tuczników, — koncentrację produkcji brojlerów w 4 fermach spółdzielczych, w każdej pół miliona sztuk, — pełne wykorzystanie budynków na działkach przyzagrodowych, — rozszerzenie we wszystkich rolniczych spółdzielniach produkcyjnych letniego tuczu świń i bydła opasowego, — zwiększenie pogłowia bydła o 12 sztuk na 100 ha użytków rolnych, osiągając obsadę 73 sztuk, a pogłowia trzody chlewnej — do 160 sztuk.</u>
+ <u xml:id="u-28.22" who="#PoselGorskiArtur">Są to wskaźniki o dużej dynamice wzrostu i o wiele wyższe niż w gospodarce indywidualnej.</u>
+ <u xml:id="u-28.23" who="#PoselGorskiArtur">W celu realizacji tego programu konieczne jest wybudowanie w 4 rolniczych spółdzielniach produkcyjnych dużych ferm tuczu kurcząt i 10 ferm trzody chlewnej oraz 165 budynków mieszkalnych o 1 770 izbach. Budownictwo mieszkaniowe w rolniczych spółdzielniach produkcyjnych od wielu lat było niedoceniane, szczególnie duże braki występują w spółdzielniach słabszych. Dlatego należy koniecznie w ciągu trzech lat nadrobić zaległości w tym zakresie i poprawić warunki bytowe członków spółdzielni i ich rodzin.</u>
+ <u xml:id="u-28.24" who="#PoselGorskiArtur">Problem mieszkaniowy występuje nie tylko w rolniczych spółdzielniach produkcyjnych województwa bydgoskiego, ale i w pozostałych województwach naszego kraju. Należy podkreślić, że władze polityczne i administracyjne województwa są zainteresowane tym budownictwem i czynią wszystko, aby zapewnić realizację zaplanowanych inwestycji do 1975 r., co umożliwi spółdzielniom wykonanie zadań produkcyjnych.</u>
+ <u xml:id="u-28.25" who="#PoselGorskiArtur">Korzystne warunki stworzone przez państwo rolniczym spółdzielniom produkcyjnym, wpłynęły dodatnio nie tylko na wzrost produkcji rolnej, ale również na zwiększenie majątku zespołowego w postaci nowych obiektów gospodarczych, mieszkaniowych oraz uzbrojenia technicznego.</u>
+ <u xml:id="u-28.26" who="#PoselGorskiArtur">Mimo dużego postępu we wzroście produkcji, w wielu gospodarstwach spółdzielczych istnieją jeszcze nie uruchomione rezerwy, które przy niedużych nakładach finansowych mogą przyczynić się do szybkiego zwiększenia produkcji na rynek.</u>
+ <u xml:id="u-28.27" who="#PoselGorskiArtur">Spółdzielnie produkcyjne nie są w stanie we własnym zakresie rozwiązać tych problemów, do których zaliczyć trzeba przede wszystkim:</u>
+ <u xml:id="u-28.28" who="#PoselGorskiArtur">— uregulowanie stosunków wodnych i pełne zagospodarowanie użytków rolnych, — scalenie rozdrobnionych i oddalonych od spółdzielni gruntów, — dostateczne uzbrojenie techniczne produkcji roślinnej i zwierzęcej.</u>
+ <u xml:id="u-28.29" who="#PoselGorskiArtur">Przeprowadzenie w krótkim okresie czasu potrzebnych melioracji na użytkach rolnych oraz scalenie rozdrobnionych gruntów zespołowych umożliwi spółdzielniom prawidłową gospodarkę na tych użytkach, zwiększenie produkcji pasz oraz obniżenie kosztów produkcji żywca i mleka.</u>
+ <u xml:id="u-28.30" who="#PoselGorskiArtur">Wzrost plonów zbóż i okopowych jest uzależniony nie tylko od stosowania prawidłowej agrotechniki, ale również od sprawnego i terminowego zbioru. Do zbioru zbóż i okopowych, oprócz pracy ludzkiej, konieczne jest uzbrojenie techniczne w postaci nowoczesnych maszyn rolniczych, jak: kombajny zbożowe, silosowe, ciągniki ciężkie o większej mocy do prac polowych i transportowych oraz prasy zbierające. Obecny stan maszyn w RSP utrudnia terminowy zbiór ziemiopłodów.</u>
+ <u xml:id="u-28.31" who="#PoselGorskiArtur">Wysoki Sejmie! Zdajemy sobie sprawę, że w ostatnich latach zaczyna się w rolnictwie w szybkim tempie upowszechniać nowoczesność i postęp techniczny. Dziś nie możemy budować i pracować według przestarzałych metod. Musimy zwiększyć produkcję rolną, szczególnie produkcję mleka i żywca. Produkcja musi być tańsza i o wysokim standardzie. Wymaga to zmian w myśleniu nie tylko kadry kierowniczej, ale i wszystkich członków rolniczych spółdzielni produkcyjnych. Nowoczesna technologia produkcji wymaga wprowadzenia specjalizacji oraz kooperacji ze spółdzielniami produkcyjnymi, PGR i rolnikami indywidualnymi. Na podstawie tej kooperacji spółdzielnie ustalą docelowy profil gospodarki z uwzględnieniem wielkofermowych, przemysłowych tuczami świń, bukatów i brojlerów.</u>
+ <u xml:id="u-28.32" who="#PoselGorskiArtur">Koncentracja hodowli w rolniczych spółdzielniach produkcyjnych na podstawie systemu kooperacyjnego pozwoli spółdzielniom produkować lepiej, więcej i taniej i uwzględniać interesy wszystkich współpartnerów tej kooperacji.</u>
+ <u xml:id="u-28.33" who="#PoselGorskiArtur">Współpraca rolniczych spółdzielni produkcyjnych z PGR, z kółkami rolniczymi i rolnikami indywidualnymi istnieje już od kilku lat w zakresie: dostawy cieląt do tuczu przez rolników indywidualnych do spółdzielni, zaopatrywania przez RSP rolników indywidualnych w nasiona i sadzonki kwalifikowane, udzielania pomocy maszynowej w pracach polowych oraz korzystania przez rolników indywidualnych z obiektów kulturalnych RSP. Współpraca ta dotychczas nie była prowadzona w ramach porozumienia lub umowy, lecz następowała samorzutnie na podstawie ustnego — „dogadania się” zarządu spółdzielni z rolnikami indywidualnymi. Współpraca była korzystna dla spółdzielni i dla rolników indywidualnych, dlatego należy ją rozszerzać na inne dziedziny gospodarcze i kulturalno-oświatowe.</u>
+ <u xml:id="u-28.34" who="#PoselGorskiArtur">Wiele jest jeszcze do zrobienia w zakresie kooperacji. Stopniowa współpraca spółdzielni z całą wsią będzie się bardziej zacieśniać dla dobra ogólnospołecznego. Liczymy, że nowo powołane gminy będą głównymi inicjatorami tej współpracy, postępu technicznego i kulturalnego wsi.</u>
+ <u xml:id="u-28.35" who="#PoselGorskiArtur">Wysoki Sejmie! Rola rolniczych spółdzielni produkcyjnych została nakreślona w uchwale Biura Politycznego KC PZPR i NK ZSL. Dalszy wzrost i postęp produkcji w rolniczych spółdzielniach produkcyjnych wymaga dokonania pewnych zmian organizacyjnych w kierowaniu produkcją.</u>
+ <u xml:id="u-28.36" who="#PoselGorskiArtur">Dotychczasowy system organizacyjny udzielania pomocy fachowej rolniczym spółdzielniom produkcyjnym nie gwarantuje realizacji zadań stawianych spółdzielniom. Dążąc do zabezpieczenia prawidłowej działalności gospodarczej i organizacyjno-samorządowej rolniczych spółdzielni produkcyjnych, proponuję, aby wydziały rolnictwa i leśnictwa prezydiów powiatowych rad narodowych przekazały etaty wraz z funduszem płac poszczególnym rolniczym spółdzielniom produkcyjnym, które będą we własnym zakresie angażować kierowników produkcji, asystentów, zootechników itp.</u>
+ <u xml:id="u-28.37" who="#PoselGorskiArtur">Kierownik produkcji, który powinien w pełni odpowiadać za całokształt działalności spółdzielni w zakresie organizacji i wyników produkcji, będzie w tym wypadku podlegał bezpośrednio zarządowi spółdzielni, odpowiedzialnemu przed członkami spółdzielni za wyniki ekonomiczne zespołowego gospodarstwa.</u>
+ <u xml:id="u-28.38" who="#PoselGorskiArtur">W związku z przekazaniem do RSP służby fachowej należałoby w powiatowych związkach RSP zatrudnić agronomów i mechanizatorów, którzy powinni nadzorować, udzielać pomocy fachowej i organizacyjnej spółdzielniom.</u>
+ <u xml:id="u-28.39" who="#PoselGorskiArtur">Proponowana zmiana organizacyjna usprawni z pewnością dotychczasowy system kierowania i udzielania pomocy spółdzielniom i wpłynie korzystnie na dalszy rozwój spółdzielczości.</u>
+ <u xml:id="u-28.40" who="#PoselGorskiArtur">Przyspieszenie wykonania zadań uchwały VI Zjazdu Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej oraz pełna jej realizacja przez resorty i organizacje działające na rzecz rolnictwa, wprowadzenie koncentracji, specjalizacji i mechanizacji produkcji oraz stworzenie nowoczesnych gospodarstw spółdzielczych, stosujących najnowsze technologie produkcji — przyspieszy przebudowę agrarną naszej wsi, co z kolei pozwoli na rozwiązanie podstawowych problemów przedstawionych na VI Zjeździe naszej partii. Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-28.41" who="#komentarz">(Oklaski).</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-29">
+ <u xml:id="u-29.0" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Głos ma poseł Tadeusz Myślik.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-30">
+ <u xml:id="u-30.0" who="#PoselMyslikTadeusz">Obywatelko Marszałku! Wysoka Izbo! Z uznaniem powitać należy inicjatywę umieszczenia na porządku dziennym obrad Sejmu, jako głównego i odrębnego tematu poselskiej debaty, problematyki rolnictwa i przemysłu spożywczego w ich wzajemnym, organicznym powiązaniu, a w konsekwencji — całokształtu złożonych zagadnień wsi polskiej u progu zielonej rewolucji. Nie sposób bowiem dyskutować o samych tylko problemach produkcyjnych w oderwaniu od ich kontekstu społecznego i kulturowego, od ich społecznej funkcji. Wypowiedź moją Zacznę od przypomnienia ogólnie znanego faktu, że w wyniku dokonanych w naszym kraju w ciągu minionych 28 lat głębokich przemian polityczno-ustrojowych, w rezultacie procesu egalitaryzacji, towarzyszącego wzrostowi społecznej świadomości, nastąpił — także na wsi — wzrost osobistych i środowiskowych aspiracji, które w konsekwencji rodzą określoną niecierpliwość. Decydujące dla przebiegu tych procesów było bliskie sąsiedztwo rozwijającego się szybko przemysłu, łatwy dostęp do pracy w ośrodkach miejskich, powszechny wzrost poziomu oświaty i kultury. Zostały one ponadto spotęgowane przez oddziaływanie środków masowego przekazu, zwłaszcza filmu i telewizji, które — co jest w pełni zrozumiałe — upowszechniają w sposób sugestywny te same wzorce kulturowe zarówno w mieście, jak i na wsi, budząc te same potrzeby materialne i kulturalne, chęć szybkiego podniesienia stopy życiowej, potrzebę wolnego czasu, właściwych warunków dalszego dokształcania się i ogólnego rozwoju realnych możliwości korzystania ze wszystkich zdobyczy cywilizacji, jak: komfortowe mieszkania, środki motoryzacji, dostęp do szerokiej bieżącej informacji itd.</u>
+ <u xml:id="u-30.1" who="#PoselMyslikTadeusz">Tymczasem nie wszystko jest jeszcze możliwe, a świadomie rozbudzone potrzeby wyprzedzają często możliwości materialne. Na przeszkodzie natychmiastowego zrealizowania części tych aspiracji stoją: bardzo niekorzystna, zwłaszcza w południowej części kraju, struktura agrarna, ogromne braki wsi w zakresie infrastruktury, ciągle jeszcze niski stopień mechanizacji i w konsekwencji, pomimo ciężkiej pracy rolnika, obiektywnie niska wydajność jego pracy, oraz utrudniony dostęp do niektórych dziedzin kultury i sztuki, wynikający z przyczyn geograficznych i komunikacyjnych.</u>
+ <u xml:id="u-30.2" who="#PoselMyslikTadeusz">Jan Stelmach omawiając w dodatku do numeru 4 — „Zagadnień Ekonomiki Rolnej” spożycie w gospodarstwach chłopskich na tle budżetów rodzinnych w roku 1969/1970 stwierdza, iż fundusz spożycia w rodzinach robotniczych według danych GUS był w porównaniu z funduszem spożycia rodzin chłopskich wyższy o przeszło 1 500 do 2 tys. zł rocznie na jedną osobę, licząc w cenach detalicznych. Znacznie wyższe były w rodzinach robotniczych wydatki na ubiór, utrzymanie domu, higienę i zdrowie, oświatę i kulturę. I tak np. wydatki na higienę i zdrowie były w analizowanym roku w rodzinach chłopskich 2 razy niższe, pomimo że wówczas chłopi płacili znacznie wyższe ceny za lekarstwa i porady lekarskie. — „W rozpatrywanym okresie wzrost funduszu spożycia w rodzinach chłopskich z 8 544 zł do 13 254 zł wyniósł 5,5% rocznie. W rodzinach robotniczych — z 10 843 zł do 14 594 zł, a więc 3,5%. Mimo różnic na korzyść rodzin chłopskich w tempie przyrostów rocznych, stopień wyrównywania różnic jest tego rzędu — pisze Stelmach — że pełne wyrównanie poziomów spożycia mogłoby nastąpić przy utrzymaniu tego tempa dopiero po 17 latach. Biorąc pod uwagę to, że gospodarstwa prowadzące rachunkowość są mocniejsze ekonomicznie od przeciętnych gospodarstw indywidualnych w kraju o ponad 20%, zarówno różnice, jak i okres ich wyrównywania wypadną jeszcze bardziej niekorzystnie dla ogółu rodzin chłopskich”.</u>
+ <u xml:id="u-30.3" who="#PoselMyslikTadeusz">Nawet jeżeli przyjmiemy, że żadne średnie nie oddają złożonej rzeczywistości, ukazują one jednak jaki był punkt startu nowej polityki rolnej. Ostatnie dwa lata — nie objęte już przytoczoną analizą — w wyniku znanych decyzji prawnych i ekonomicznych, niewątpliwie sytuację wsi znacznie poprawiły. Miasto jednak też nie stoi w miejscu. Dlatego dalsze wyrównywanie owej różnicy zwłaszcza w dziedzinie infrastruktury, w dziedzinie dróg, wodociągów, gazociągów, unowocześnionej siły energetycznej itd. — o jednym z aspektów tej sprawy mówił przed chwilą poseł Jerzy Hagmajer — powinno być nadal najpilniejszym naszym celem strategicznym. Dopiero wówczas stworzymy pełne psychologiczne przesłanki harmonijnego rozwoju i wsi i miasta. Mamy na wsi w tym dziele bardzo cennego sojusznika w postaci wyrobionej społeczności chłopskiej, która czynami społecznymi stara się przyspieszyć rozwój wsi jak potrafi, ale nie zawsze potrafi.</u>
+ <u xml:id="u-30.4" who="#PoselMyslikTadeusz">Aby więc osiągnąć zamierzony cel, stymulować musimy intensywnie zapoczątkowany proces koncentracji ziemi, popierając dobrowolne inicjatywy spółdzielcze różnych typów, a także otaczając opieką indywidualnych rolników, wybierających drogę, tego co określamy terminem socjalistycznego farmerstwa i chcących w związku z tym powiększyć swoje gospodarstwa w granicach normy ustawowej.</u>
+ <u xml:id="u-30.5" who="#PoselMyslikTadeusz">Niestety, bardzo w tym względzie instruktywny wskaźnik przeciętnej ceny jednego ha gruntów ornych, notowanej w roku 1971, był wprawdzie według Rocznika Statystycznego nieco wyższy niż w roku 1970, ale przecież jeszcze znacznie niższy, nawet nominalnie, od ich ceny w latach 1960 — 1965.</u>
+ <u xml:id="u-30.6" who="#PoselMyslikTadeusz">W artykule zatytułowanym — „Popyt i podaż ziemi w świetle ankiety Instytutu Ekonomiki Rolnej” zamieszczonym we wspomnianym przeze mnie numerze 4 — „Zagadnień Ekonomiki Rolnej” — Anna Szemberg, formułując prognozę przemian struktury agrarnej indywidualnego rolnictwa na lata 1971 — 1975, przewiduje wypadnięcie około 3%, to jest 500 tys. ha ziemi z chłopskiego użytkowania. Ziemia ta musi znaleźć gospodarza.</u>
+ <u xml:id="u-30.7" who="#PoselMyslikTadeusz">Wśród proponowanych prostych form kooperacji duże szanse powodzenia mieć mogą zespoły rolników indywidualnych. Mówił o nich w swoim wystąpieniu obywatel wicepremier Tejchma. O ile słuszne wydaje się jednak zastrzeżenie zawarte w uchwale Rady Ministrów nr 44 z dnia 11 lutego ubiegłego roku, że nie mogą one zrzeszać rolników prowadzących wspólne gospodarstwa domowe, mogłoby to bowiem prowadzić do tworzenia zespołów fikcyjnych, o tyle nie bałbym się w ogóle spółek rodzinnych, a także poddałbym pod rozwagę Rządu, czy konieczny jest warunek, aby byli to jedynie właściciele gospodarstw, a nie na przykład wszyscy posiadacze ziemi — co stworzyłoby możliwość wstępowania do zespołów także dzierżawców i innych posiadaczy zależnych. Nie sądzę, aby istotną przeszkodą, której nie można byłoby ominąć w inny sposób, był tu brak gwarancji hipotecznych zaciąganych zobowiązań. Tak czy inaczej, zgodnie z jednoznacznie wyrażoną intencją Rządu — zespoły rolników indywidualnych, każda oddolna inicjatywa w tym zakresie, powinny uzyskać znacznie lepsze niż dotąd przyjęcie ze strony administracji terenowych.</u>
+ <u xml:id="u-30.8" who="#PoselMyslikTadeusz">Wysoka Izbo ! Ważnym problemem rolnictwa indywidualnego jest stworzenie właściwego mechanizmu transferu, mechanizmu przekazywania gospodarstw w porę i bez strat ekonomicznych z pokolenia na pokolenie. Aby mechanizm taki działał sprawnie, a także ze względów pozagospodarczych, po prostu humanitarnych, musimy — jak tylko będzie to możliwe — rozwiązać na wsi sprawę zabezpieczenia losu ludzi starych, nie mogących już pełnosprawnie prowadzić gospodarstwa rolnego. Chodzi o objęcie wsi systemem powszechnych rent dla rolników. Rozumiemy, że nie jest to ani proste, ani łatwe, że byłby to, przynajmniej w pierwszym okresie, wydatek rzędu 10 — 12 miliardów złotych rocznie. Przyjmuję kalkulację najostrożniejszą, kwota podana przez posła Hagmajera wydaje mi się bowiem niedostateczna, co dla budżetu państwa — nawet jeżeli założymy, że w przyszłości liczba rencistów się zmniejszy — jest kwotą niebagatelną. Gdyby jednak możliwości takie zaistniały, warunkiem otrzymania renty przez rolnika byłoby osiągnięcie odpowiedniego wieku — 65 lat dla mężczyzn, 60 lat dla kobiet, i przekazanie gospodarstwa w całości, bez względu na jego obecny areał.</u>
+ <u xml:id="u-30.9" who="#PoselMyslikTadeusz">Innym wariantem powszechnego zabezpieczenia rentowego rolników mogłoby być dobrowolne ubezpieczenie rentowe, którego składka musiałaby być tak skalkulowana, aby nie obciążyła zbytnio chłopskiego budżetu. Opłacający składkę posiadacze gospodarstwa rolnego, przechodząc na rentę mogliby rozporządzać swoim gospodarstwem dowolnie pod warunkiem, że przeszłoby ono w ręce kwalifikowanego rolnika w wieku poniżej 45 lat.</u>
+ <u xml:id="u-30.10" who="#PoselMyslikTadeusz">Jeżeli natomiast stan finansów uniemożliwia na razie rozwiązanie maksymalne, można by rozważyć udzielenie przez państwo od zaraz gwarancji umowom dożywocia, tak aby ZUS lub inna powołana do tego instytucja wypłacała zainteresowanym należne im świadczenia w ustalonych terminach i wysokości, a równowartość ściągała od przejemcy gospodarstwa. Kalkulując wysokość nakładów koniecznych na zapewnienie zabezpieczenia rentowego na wsi, pamiętać także trzeba, że zostanie ono zrekompensowane w dużej części przez przyrost produkcji rolnej w wyniku szybkiego przechodzenia gospodarstwa w ręce młodego rolnika.</u>
+ <u xml:id="u-30.11" who="#PoselMyslikTadeusz">Wysoka Izbo! Najpoważniejszym czynnikiem zrównania różnic pomiędzy miastem a wsią, czynnikiem postępu na wsi — może być nowoczesna technika. O mechanizacji rolnictwa i konieczności uzupełnienia braków w infrastrukturze na wsi powiedziano z tej trybuny wiele, także dzisiaj. A jednak nie ma prawie spotkania z wyborcami, na którym nie słyszałbym skarg na braki asortymentowe maszyn rolniczych, na złą ich jakość lub na dotkliwy brak części zamiennych. A ponieważ wiem równocześnie, że Ministerstwo Rolnictwa podejmowało w tej sprawie także rozmaite kroki zaradcze, mogę sądzić, że niedrożność powstała gdzieś pomiędzy resortami rolnictwa a przemysłu maszynowego lub pomiędzy decyzją centralną a placówkami świadczącymi usługi dla rolnika czy sprzedającymi mu środki produkcji. Słyszeliśmy na przykład kiedyś, że gospodarka częściami zamiennymi zostanie skomputeryzowana, a tymczasem nadal w niejednym powiecie stoją maszyny bezczynnie, bo nie ma do nich części. Brak części zamiennych w POM powoduje nierytmiczność produkcji i przestoje, remonty ciągników wloką się w nieskończoność itd. Wszystko to pogłębia jeszcze bardziej i tak ostry deficyt środków transportu i siły pociągowej.</u>
+ <u xml:id="u-30.12" who="#PoselMyslikTadeusz">Doraźnie konieczne jest zapewnienie wsi maszyn i narzędzi rolniczych dostosowanych do obecnej struktury agrarnej, do obecnych rozmiarów zagrody, układu geograficznego terenu i stanu dróg dojazdowych. Aby zwiększyć wydajność pracy rolnika, ulżyć doli kobiety wiejskiej, aby mówiąc obrazowo można było i w Polsce południowej zaprzestać wysiewania nawozów sztucznych ręcznie z płachty, aby nie trzeba było ręcznie wyciągać wody z głębokich studni, aby rolnicy na terenach górskich, którzy chcą kosić siano mechanicznie nie musieli kupować motocykla po to, żeby wymontować z niego silnik do kosiarki, bo samego silnika nikt im nie sprzeda. Jeżeli już wspomniałem o terenach górskich — to powiem jeszcze, że byłaby już pora, ażebyśmy dokonali wyboru jednej z naukowych alternatyw i ażeby tej koncepcji zagospodarowania terenów górskich nadać klauzulę prawomocności.</u>
+ <u xml:id="u-30.13" who="#PoselMyslikTadeusz">Wracając do sprawy mechanizacji, równocześnie kontynuować należy program mechanizacji dostosowanej do przyszłej struktury rolnej, mechanizacji, która tę strukturę warunkuje i przyspiesza. Dlatego z uznaniem powitać należy podjęte przez Rząd kroki w celu rychłego uruchomienia produkcji nowych ciągników, bogatego asortymentu kombajnów i silosokombajnów, a także samochodów dostawczych. Sądzę, że z powodzeniem można by zaproponować rolnikom już teraz dokonywanie przedpłat na te samochody na warunkach podobnych do przedpłat na polskiego fiata 126P.</u>
+ <u xml:id="u-30.14" who="#PoselMyslikTadeusz">Wysoka Izbo! Nie jest naszym celem zahamowanie czy ograniczenie odpływu ludzi ze wsi do miast, do przemysłu i innych zawodów. Tendencja taka byłaby szkodliwa i dla samego rolnictwa, i dla całej gospodarki narodowej. Celem naszym powinno być jedynie zapewnienie rolnictwu niezbędnej liczby światłych i pełnosprawnych dziedziców. Ów jednak przepływ siły roboczej ze wsi do miasta powinien być procesem o wiele mniej żywiołowym, a w znacznie większym stopniu kontrolowanym. Poważną rolę do spełnienia ma tu plan przestrzennego zagospodarowania kraju i wynikające z niego bieżące decyzje w zakresie inwestycji produkcyjnych. Odpływ ludzi z rolnictwa musi być równocześnie równoważony na wsi przez rozwój wszelkiego rodzaju wyspecjalizowanych usług. Jakakolwiek analiza porównawcza liczby zatrudnionych na 100 ha użytków rolnych u nas i w krajach wysoko rozwiniętych będzie niepełna, jeżeli w bilansie nie uwzględnimy również wszystkich zatrudnionych w usługach dla rolnictwa, jeżeli nie będziemy znali stopnia faktycznego nasycenia terenu wszelkimi potrzebnymi zakładami usługowymi. A z tym, jak wiemy, też jest u nas nie najlepiej. Musimy więc zapewnić wsi specjalistyczne zakłady — wyspecjalizowane zarówno w usługach dla rolnictwa, jak i w usługach dla człowieka. Musimy dbać, aby placówki mechanizacji rolnictwa, a przede wszystkim MBM, bo te są najbliżej, pracowały istotnie dla rolnictwa — zwłaszcza w okresie prac polowych. Aby świadczone przez nie w celach zarobkowych usługi transportowe poza rolnictwem nie wpływały ujemnie na ich dyspozycyjność wobec zleceniodawców- rolników. Wymaga to również w konsekwencji większej niż dotąd opieki nad młodymi traktorzystami, którzy po 6-tygodniowym kursie często nie umieją nastawić nawet pługa, lepszego ich wyszkolenia, a także trudnej, ale niezbędnej w tym środowisku pracy wychowawczej, obrony tych młodych ludzi, przeważnie bardzo młodych chłopców, przed pijaństwem czy skorumpowaniem.</u>
+ <u xml:id="u-30.15" who="#PoselMyslikTadeusz">Zarówno rosnąca zdolność nabywcza wsi, jak i rosnące szybko jej potrzeby produkcyjne i konsumpcyjne stawiają szczególne zadania wobec jedynego na wsi detalisty, jakim jest gminna spółdzielnia. Musimy więc zapewnić wsi sieć nowych sklepów detalicznych, poprawić ich zaopatrzenie, wybudować odpowiednią ilość piekarń, masarń czy zakładów gastronomicznych. Nie obejdzie się tu jednak bez zwiększenia nakładów inwestycyjnych w pionie Centrali Rolniczych Spółdzielni — „Samopomoc Chłopska”, bez dalszego powiększania ich taboru transportowego. Otóż postulat ten kieruję do Obywatela Premiera w nadziei, że przy korygowaniu planu 5-letniego w górę, jak sobie powiedzieliśmy, będzie mógł być uwzględniony.</u>
+ <u xml:id="u-30.16" who="#komentarz">(Oklaski).</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-31">
+ <u xml:id="u-31.0" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Głos ma poseł Andrzej Wasilewski.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-32">
+ <u xml:id="u-32.0" who="#PoselWasilewskiAndrzej">Obywatelko Marszałku! Wysoki Sejmie! Zabierając głos, pragnę jako działacz Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego i pracownik terenowy przedstawić swoje spostrzeżenia na temat rezerw produkcyjnych w dziedzinie hodowli i zdrowotności bydła, produkcji mleka oraz profilaktycznej działalności służby weterynaryjnej.</u>
+ <u xml:id="u-32.1" who="#PoselWasilewskiAndrzej">W ostatnich 2 latach stworzone zostały korzystne warunki ekonomiczne dla zainteresowania rolników intensyfikacją produkcji zwierzęcej. Hodowla nasza osiągnęła w ostatnim okresie wiele sukcesów produkcyjnych, świadczących o właściwym realizowaniu polityki partii, określonej w uchwałach VI Zjazdu.</u>
+ <u xml:id="u-32.2" who="#PoselWasilewskiAndrzej">Na efekty produkcji zwierzęcej składa się wiele czynników; ma niewątpliwy wpływ sytuacja paszowa, której nie będę tu omawiał, warunki pomieszczeniowe i zoohigieniczne oraz zdrowotność stada. Problemy te należy rozpatrywać i rozwiązywać kompleksowo. Poważny problem ekonomiczny w gospodarce hodowlanej stanowią choroby zwierząt, które hamują w znacznym stopniu rozwój produkcji i zmniejszają jej wydajność. Ograniczenie wielu chorób zaraźliwych (często niebezpiecznych dla ludzi), jak również środowiskowych ma duży wpływ na szybsze osiągnięcie lepszych wskaźników w hodowli, produkcji mleka i przetworów.</u>
+ <u xml:id="u-32.3" who="#PoselWasilewskiAndrzej">Z podniesieniem wydajności i produkcyjności zwierząt związane są również prace dotyczące postępu genetycznego, zmierzające do wprowadzenia i utrwalenia cech dziedzicznych w pogłowiu zwierząt domowych. Pomyślne wyniki osiągamy tu dzięki własnym pracom hodowlanym, importowi reproduktorów oraz przez inseminację i krzyżówkę uszlachetniającą pogłowie. Uzyskano dzięki temu zwiększenie zawartości tłuszczu w mleku, poprawiono wrodzone cechy mające wpływ na mleczność oraz uzyskano wyraźną poprawę w pokroju i budowie pogłowia. W celu usprawnienia pracy i osiągnięcia lepszych wyników w inseminacji istnieje potrzeba zwiększenia wyposażenia zakładów unasiennienia w sprzęt, służący do konserwacji nasienia w niskich temperaturach, potrzeba podnoszenia wiedzy inseminatorów oraz ściślejszego związania ich z miejscem pracy.</u>
+ <u xml:id="u-32.4" who="#PoselWasilewskiAndrzej">Również spółdzielczość mleczarska ma sporo do zrobienia zarówno w zakresie instruktażu, rozszerzenia zawierania umów wieloletnich na dostawy mleka, zapewnienia hodowcom stałej bezpłatnej opieki weterynaryjnej oraz wdrożenia specjalizacji — co będzie miało niewątpliwie wpływ na jakość skupowanego mleka.</u>
+ <u xml:id="u-32.5" who="#PoselWasilewskiAndrzej">Następną sprawą są straty, jakie w produkcji mleka ponoszą szczególnie państwowe gospodarstwa rolne i rolnicze spółdzielnie produkcyjne na skutek schorzeń wymion krów, spowodowanych źle działającymi urządzeniami udojowymi. Systematyczne i terminowe zabezpieczenie części zamiennych do tych urządzeń poprawi stan w tym zakresie. Poprawa budowy kształtu wymion, dostosowanych do mechanicznego udoju, powinna być tematem prac naszych hodowców obok drugiego tematu, jakim jest poprawienie procentu białka w mleku. O potrzebie poprawy sytuacji w hodowli świadczą dobitnie wyniki przeprowadzonej w latach 1970 — 1971 reprezentatywnej inwentaryzacji zagród indywidualnych w woj. poznańskim. Wykazały one, że tylko 20,9% budynków inwentarskich nadaje się do modernizacji, 93% nie ma wentylacji wyciągowej, 74% budynków inwentarskich nie posiada prawidłowego oświetlenia i właściwych wybiegów, a tylko 2,3% gospodarstw ma doprowadzoną wodę do pomieszczeń inwentarskich.</u>
+ <u xml:id="u-32.6" who="#PoselWasilewskiAndrzej">Sporo tych usterek i niedociągnięć można usunąć we własnym zakresie, ale występujące braki w podstawowych materiałach budowlanych i urządzeniach stanowią dużą przeszkodę w realizacji tego zadania.</u>
+ <u xml:id="u-32.7" who="#PoselWasilewskiAndrzej">Postępująca intensyfikacja hodowli oraz stały wzrost ilościowy zwierząt gospodarskich wymagają podejmowania prac nad zmniejszeniem ubytków i strat w procesie produkcji zwierzęcej. W wykonywaniu tych zadań szczególne obowiązki ma państwowa służba weterynaryjna, której powierzono opiekę zdrowotną nad hodowlą. Dotychczas praca służby weterynaryjnej koncentrowała się na lecznictwie i zwalczaniu zaraźliwych chorób zwierzęcych, a jej organizacja sprowadzała się do profilaktyki w zakresie podstawowych chorób zaraźliwych, do załatwiania zgłaszanych wypadków choroby oraz urzędowego badania zwierząt rzeźnych i mięsa. Ta forma pracy była wystarczająca i w efekcie dała wiele pozytywnych wyników w zakresie zwalczania gruźlicy, brucelozy oraz wielu groźnych gospodarczo chorób zaraźliwych, także niebezpiecznych dla zdrowia człowieka.</u>
+ <u xml:id="u-32.8" who="#PoselWasilewskiAndrzej">Intensyfikacja hodowli oraz postęp technologiczny i specjalizacja w produkcji zwierzęcej, którym towarzyszy rozwój przemysłu rolno-spożywczego, wymagają wprowadzenia zmian organizacyjnych szczególnie w pracy terenowej służby weterynaryjnej.</u>
+ <u xml:id="u-32.9" who="#PoselWasilewskiAndrzej">W związku z tym pragnę krótko przedstawić zadania państwowych zakładów leczniczych dla zwierząt. Praca tych zakładów koncentruje się szczególnie na weterynaryjnej ochronie hodowli przed zaraźliwymi chorobami zwierzęcymi, na profilaktyce i lecznictwie oraz weterynaryjnej specjalistycznej obsłudze diagnostycznej, dostosowując to do potrzeb rozwijającej się hodowli wielkotowarowej.</u>
+ <u xml:id="u-32.10" who="#PoselWasilewskiAndrzej">Z uwagi na szybkie tendencje rozwoju hodowli, zapotrzebowanie na usługi w zakresie profilaktyki będzie wzrastało w dalszym ciągu. Wskaźnik wzrostu profilaktyki w stosunku do roku 1960 już obecnie wzrósł prawie 16-krotnie, a wskaźnik wzrostu lecznictwa — nieco ponad 2-krotnie.</u>
+ <u xml:id="u-32.11" who="#PoselWasilewskiAndrzej">W programie prac służby weterynaryjnej na najbliższe lata główny nacisk należy położyć na znaczne rozszerzenie już wykonywanych zadań profilaktycznych i wprowadzenie nowych zadań z tego zakresu, takich jak zwalczanie wszelkiego rodzaju pasożytów zewnętrznych i wewnętrznych, wspomnianych już schorzeń wymion, niepłodności, schorzeń młodych zwierząt gospodarskich oraz innych przypadków chorób, jakie występują w intensywnej produkcji zwierzęcej.</u>
+ <u xml:id="u-32.12" who="#PoselWasilewskiAndrzej">Zapobieganie chorobom jest obowiązkiem posiadaczy zwierząt, jak również pracowników wszystkich służb rolnych. Lekarze i technicy weterynarii zatrudnieni w zakładach leczniczych dla zwierząt, obok wykonywania funkcji nadzorczych i usługowych, powinni być jednocześnie inspiratorami i doradcami gminnej służby rolnej w podejmowaniu działania mającego na celu ochronę środowiska i poprawę warunków bytowania zwierząt gospodarskich.</u>
+ <u xml:id="u-32.13" who="#PoselWasilewskiAndrzej">Należy dążyć do utworzenia przy powiatowych zakładach weterynarii i lecznicach powiatowych — zakładów specjalistyczno-metodologicznych, które stopniowo umożliwią szybsze i bardziej ekonomiczne działanie. Napływ kadr i uzyskanie dodatkowych środków wzbogaci liczbę usług weterynaryjnych i innych form działania, wykonywanych bezpośrednio na rzecz wyspecjalizowanych w określonych dziedzinach produkcji zwierzęcej producentów. Zakłady te będą zapleczem metodologiczno-instruktażowym dla szeregowych pracowników terenowej służby weterynaryjnej.</u>
+ <u xml:id="u-32.14" who="#PoselWasilewskiAndrzej">Niezmiernie ważną sprawą jest zwiększenie liczby fachowych kadr weterynaryjnych. W zakładach profilaktycznych i lecznictwa weterynaryjnego zatrudnionych jest ok. 3 tys. lekarzy weterynarii oraz 2 600 pracowników ze średnim przygotowaniem weterynaryjnym, głównie techników weterynarii. W porównaniu z innymi krajami Europy liczba lekarzy weterynarii w odniesieniu do ilości pogłowia jest w Polsce niższa, a więc mniej korzystna, niż w Związku Radzieckim, Bułgarii, Czechosłowacji, na Węgrzech, w Niemieckiej Republice Demokratycznej i innych krajach.</u>
+ <u xml:id="u-32.15" who="#PoselWasilewskiAndrzej">Zwiększanie liczby kadr weterynaryjnych nie jest proporcjonalne do wzrostu zadań, tak np. w stosunku do r. 1970 liczba kadr fachowych zwiększyła się w r. 1972 tylko o ok. 3%, podczas gdy liczba zadań wzrosła o kilkanaście procent. Braki te muszą być łagodzone optymalnymi rozwiązaniami organizacyjnymi, odciążeniem służby fachowej od wykonywania prac biurowych i związanych z pobieraniem i rozliczaniem należności za wykonywane usługi weterynaryjne.</u>
+ <u xml:id="u-32.16" who="#PoselWasilewskiAndrzej">Ważną sprawą prawidłowej obsługi terenu jest zapewnienie służbie weterynaryjnej większej liczby samochodów służbowych i uznanie pierwszeństwa przy nabywaniu przez pracowników terenowej służby weterynaryjnej samochodów, stanowiących ich własność, a używanych do celów służbowych. W celu podniesienia poziomu fachowego kadr weterynaryjnych — poza działalnością Centralnego Ośrodka Dokształcania i Doskonalenia Kadr w Puławach — Ministerstwo Nauki, Szkolnictwa Wyższego i Techniki powinno rozpatrzyć możliwość zorganizowania na wydziałach weterynaryjnych akademii rolniczych studiów podyplomowych w niektórych wybranych kierunkach. Wymaga bowiem tego specjalizacja w naszej gospodarce hodowlanej, rozwój zespołowych form produkcji i słuszny kierunek przemysłowej produkcji zwierzęcej.</u>
+ <u xml:id="u-32.17" who="#PoselWasilewskiAndrzej">Wysoki Sejmie! Przyspieszenie tempa realizacji zadań stawianych przed rolnictwem, wynikających ze wspólnie prowadzonej polityki PZPR i ZSL, uzależnione jest w dużym stopniu od pracowitości polskiego rolnika i pracownika rolnego, a przede wszystkim zależy od umiejętnego kierowania gospodarstwem, od wysokich kwalifikacji zawodowych na każdym stanowisku pracy, znajomości organizacji i modernizacji pracy.</u>
+ <u xml:id="u-32.18" who="#PoselWasilewskiAndrzej">Realizacja wysokich i ambitnych zadań wymaga stopniowego usuwania barier i hamulców wzrostu produkcji hodowlanej.</u>
+ <u xml:id="u-32.19" who="#PoselWasilewskiAndrzej">Przedstawione w moim wystąpieniu wnioski wskazują na rezerwy w dziedzinie usług dla naszej hodowli, których wykorzystanie przyczyni się do poprawy ekonomiki produkcji zwierzęcej.</u>
+ <u xml:id="u-32.20" who="#komentarz">(Oklaski).</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-33">
+ <u xml:id="u-33.0" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Proszę Posła Sekretarza Henryka Pawłowskiego o odczytanie komunikatu.</u>
+ <u xml:id="u-33.1" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Sekretarz poseł</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-34">
+ <u xml:id="u-34.0" who="#HenrykPawlowski">Bezpośrednio po zarządzeniu przerwy obiadowej w obradach Sejmu odbędzie się posiedzenie Komisji Handlu Wewnętrznego — w sali nr 67, Dom Poselski.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-35">
+ <u xml:id="u-35.0" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Zarządzam przerwę w obradach do godz. 15 min. 30.</u>
+ <u xml:id="u-35.1" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu od godz. 13 min. 50 do godz. 15 min. 35)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-36">
+ <u xml:id="u-36.0" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Wznawiam obrady. Głos ma poseł Jan Kamiński.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-37">
+ <u xml:id="u-37.0" who="#PoselKaminskiJan">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Sprawy rozwoju produkcji rolniczej, warunków pracy i życia ludności wiejskiej zajmują poczesne miejsce w problematyce społecznej i gospodarczej naszego kraju. Dawali temu wyraz w swoich wystąpieniach moi przedmówcy.</u>
+ <u xml:id="u-37.1" who="#PoselKaminskiJan">Zycie potwierdza prawidłowość, że wraz z szybkim tempem rozwoju gospodarki — z rozbudową przemysłu, ze zmianami demograficznymi i procesami urbanizacji wzrost produkcji rolniczej i gospodarka żywnościowa nabierają pierwszorzędnego znaczenia. Wynika to z faktu, że przy malejącej liczbie ludności pracującej w rolnictwie zachodzi potrzeba powiększenia produkcji artykułów rolno-spożywczych dla społeczeństwa, które w coraz większej części pracuje w zawodach pozarolniczych i którego wymagania rosną wraz z ogólną poprawą warunków bytowych.</u>
+ <u xml:id="u-37.2" who="#PoselKaminskiJan">W ostatnich dwóch latach osiągnęliśmy w naszym rolnictwie znaczną dynamikę wzrostu produkcji, szczególnie towarowej. Przyczyną procesów rozwojowych stały się ważne polityczne i ekonomiczne decyzje, wynikające z pogrudniowej polityki rolnej takie, jak np. zniesienie obowiązkowych dostaw, decyzje w sprawie gospodarki ziemią, stworzenie korzystnych, bardziej opłacalnych warunków produkcji zwierzęcej.</u>
+ <u xml:id="u-37.3" who="#PoselKaminskiJan">W wyniku konsekwentnej realizacji uchwał VI Zjazdu partii wyzwolone zostały siły społeczne i rezerwy materialne, które umiejętnie wykorzystane w polityce gospodarczej i praktycznej działalności pozwoliły osiągnąć tempo produkcji wyprzedzające założenia planowe.</u>
+ <u xml:id="u-37.4" who="#PoselKaminskiJan">Intensyfikacja rolnictwa oparta na rosnących materiałowych i finansowych nakładach, wzrost produkcji towarowej — to czynniki które powodują, że nowoczesne rolnictwo jest ściśle związane z innymi działami gospodarki.</u>
+ <u xml:id="u-37.5" who="#PoselKaminskiJan">Tempo rozwoju produkcji rolniczej jest coraz bardziej uwarunkowane, obok wiedzy rolniczej, dostawami środków produkcji, takich jak: maszyny, nawozy, pasze, materiały budowlane, paliwo. Coraz częściej czynnikami stymulującymi rozmiary produkcji towarowej rolnictwa stają się warunki zbytu tej produkcji, obsługa transportowa rolnictwa, sieć i organizacja skupu produktów rolnych, system finansowej i kredytowej obsługi rolnictwa. Czynniki te w miarę wdrażania postępowych, intensywnych form gospodarowania mieć będą coraz większe znaczenie. Funkcje te w odniesieniu do naszego rolnictwa są najczęściej realizowane przez działające na wsi organizacje spółdzielcze i kółka rolnicze. Ta forma zespołowego działania ludności wiejskiej pozwala kojarzyć drobnotowarową produkcję rolną z gospodarką planową, z socjalistycznym przemysłem i handlem.</u>
+ <u xml:id="u-37.6" who="#PoselKaminskiJan">Wysoka Izbo! Korzystne zjawiska społeczno-gospodarcze, które wystąpiły w roku 1972 znalazły odbicie w działalności wiejskich organizacji spółdzielczych. Dobre wyniki osiągnęliśmy w sprzedaży detalicznej towarów, w działalności handlu wiejskiego prowadzonego przez spółdzielczość zaopatrzenia i zbytu. Wartość towarów sprzedanych w placówkach spółdzielni i związków przekroczyła 154 mld zł. Do roku 1971 nastąpił wzrost wartości sprzedanych artykułów o około 22 mld zł, a więc o ponad 16%, przekraczając również znacznie założenia planowe na 1972 rok. Jest to dynamika wysoka, nie notowana dotychczas na rynku wiejskim.</u>
+ <u xml:id="u-37.7" who="#PoselKaminskiJan">Trzeba również podkreślić dobre wyniki w działalności gastronomii wiejskiej, która do roku poprzedniego osiągnęła ponad 10-pro-centowy wzrost sprzedaży.</u>
+ <u xml:id="u-37.8" who="#PoselKaminskiJan">Placówki handlowe gminnych spółdzielni osiągnęły najwyższy 21-procentowy wzrost sprzedaży towarów produkcyjno-inwestycyjnych, takich jak: maszyny, wyroby hutnicze, nawozy, pasze, materiały budowlane. Fakt ten wymaga szczególnego podkreślenia. Wskazuje on bowiem, że zwiększone dochody ludności wiejskiej przeznaczane były w znacznej mierze na zakup towarów, które będą służyć dalszej intensyfikacji rolnictwa. Z sieci gospodarczej gminnych spółdzielni korzysta około 16 mln mieszkańców wsi i osiedli, w tym spora część — to zamieszkała na wsi ludność nierolnicza. Jeśliby zatem wzrost zakupów środków produkcji odnieść tylko do ludności rolniczej, to ta grupa towarów w ogólnych zakupach dokonywanych przez rolników stanowiłaby bardzo poważną pozycję. Podkreślenia wymaga też wysiłek przemysłu, podejmowany w kierunku zwiększenia ponad założenia planu — dostaw środków produkcji dla rolnictwa.</u>
+ <u xml:id="u-37.9" who="#PoselKaminskiJan">Struktura sprzedaży towarów na rynku wiejskim w 1972 r. wykazała, że szybko postępuje na wsi proces denaturalizacji spożycia artykułów żywnościowych. Osiągnięta bowiem w sprzedaży produktów spożywczych dynamika 113,5% w porównaniu do roku 1971 jest znaczna, nasiliły się też obroty w grupie towarów przemysłowych konsumpcyjnych. Widoczna poprawa zaopatrzenia rynku wiejskiego była możliwa dzięki wydatnej pomocy ze strony organów władzy państwowej, dzięki skierowaniu na rynek wiejski dodatkowych ilości poszukiwanych towarów zarówno produkcji przemysłu krajowego, jak i z importu.</u>
+ <u xml:id="u-37.10" who="#PoselKaminskiJan">Wiele też uczyniono w poszczególnych ogniwach spółdzielczości wiejskiej w celu usprawnienia obrotów towarowych, organizowania dostaw towarów o strukturze odpowiadającej potrzebom ludności, sprawniejszego funkcjonowania transportu dostawczego, wdrażania ładu i porządku w sieci handlowej — w sklepach, magazynach i składach.</u>
+ <u xml:id="u-37.11" who="#PoselKaminskiJan">Należy jednak stwierdzić, że pomimo postępu nadal brak w sprzedaży takich towarów, jak np. maszyny i narzędzia rolnicze czy wyroby ceramiczne; wiele jeszcze jest do zrobienia w zakresie poprawy funkcjonowania placówek spółdzielczych, lepszego i sprawniejszego zaopatrzenia mieszkańców wsi.</u>
+ <u xml:id="u-37.12" who="#PoselKaminskiJan">W roku 1972 zakłady przetwórcze gminnych spółdzielni osiągnęły produkcję o wartości 33,8 mld zł, to jest o około 4 mld zł wyższą w stosunku do roku poprzedniego. Gros stanowiła ponadplanowa produkcja na rynek w ramach akcji — „20 miliardów”. Wysiłek ten został odpowiednio oceniony. Spółdzielnie legitymujące się najlepszymi wynikami otrzymały listy I Sekretarza KC naszej partii tow. Edwarda Gierka i Prezesa Rady Ministrów tow. Piotra Jaroszewicza z wyrazami uznania za dotychczasowe osiągnięcia. Jest to wysokie wyróżnienie dla działaczy i pracowników wiejskiej spółdzielczości.</u>
+ <u xml:id="u-37.13" who="#PoselKaminskiJan">Licząca 4,5 mln rzesza członków gminnych spółdzielni — „Samopomoc Chłopska” wyróżnienie to przyjęła z dużą wdzięcznością. Listy te stały się bezpośrednim bodźcem do dalszej wzmożonej aktywności społecznej organów samorządu spółdzielczego i do dalszego rozwoju działalności gospodarczej. Odpowiedzią na te ciepłe słowa uznania za dobrą pracę w niełatwych warunkach ubiegłego roku są liczne zobowiązania i meldunki placówek spółdzielczych o podejmowaniu dodatkowych, ponadplanowych zadań w roku 1973. Są to głównie zobowiązania dotyczące produkcji artykułów rynkowych, usprawnienia procesów inwestycyjnych, sprawniejszej i bardziej kulturalnej obsługi ludności wsi, rozwoju działalności oświatowo-wychowawczej.</u>
+ <u xml:id="u-37.14" who="#PoselKaminskiJan">Wysoki Sejmie! Rok 1972 zamknęliśmy też pomyślnymi wynikami w skupie produktów rolnych. Przekroczone są zadania w skupie zwierząt rzeźnych, skupiono niezbędne ilości ziemniaków jadalnych, zapewniając zaopatrzenie ludności. Kontynuujemy skup zbóż, zwiększając ilość ziarna odbieranego bezpośrednio z gospodarstw chłopskich w ramach tzw. „trzytonówek”. Dzięki rozbudowie sieci punktów skupu żywca i zwiększeniu o 20% ilości spędów zwierząt rzeźnych w IV kwartale ubiegłego roku sprawniej przebiegał skup, klasyfikacja zwierząt i rozliczenia z rolnikami.</u>
+ <u xml:id="u-37.15" who="#PoselKaminskiJan">Odczuwalne i widoczne są również efekty działania spółdzielczości mleczarskiej zmierzającego do poprawy organizacji skupu oraz przerobu mleka. W 1972 r. plan skupu został wykonany przed terminem, a w stosunku do roku 1971 skupiono o 21% mleka więcej. Dzięki temu wartość dostaw artykułów mleczarskich na rynek była o ok. 3 mld zł większa niż zakładano pierwotnie.</u>
+ <u xml:id="u-37.16" who="#PoselKaminskiJan">Spółdzielczość rozwija inwestycje i rozbudowuje bazę skupu i sieć zakładów przetwórczych; wiele uwagi poświęca poradnictwu żywieniowemu i problematyce hodowli bydła mlecznego przez oddziaływanie na specjalizację gospodarstw. Wzmożoną aktywność wykazują też spółdzielnie ogrodnicze, głównie w poszerzaniu bazy surowcowej i usprawnianiu obrotu warzywami i owocami.</u>
+ <u xml:id="u-37.17" who="#PoselKaminskiJan">Spółdzielczość oszczędnościowo-pożyczkowa, poza powiększonym programem obsługi finansowej i kredytowej gospodarstw chłopskich, rozbudowuje sieć punktów kasowych oraz przewiduje dalszy postęp w dostosowywaniu rozmieszczenia sieci punktów kasowych do baz gospodarczych gminnych spółdzielni oraz w synchronizowaniu czasu pracy tych placówek.</u>
+ <u xml:id="u-37.18" who="#PoselKaminskiJan">Wysoka Izbo! Stoimy na progu 1973 roku. Będzie to okres napiętych zadań w rozwoju rolnictwa, a w tym i zadań stojących przed spółdzielczością wiejską.</u>
+ <u xml:id="u-37.19" who="#PoselKaminskiJan">Poprawa warunków materialnych społeczeństwa, pełniejsze zaopatrzenie rynku w towary, bogatszy ich asortyment, rozwój budownictwa mieszkalnego — to czynniki, które rozbudziły wiele nowych potrzeb ludności — potrzeb i wymagań, które należy coraz lepiej zaspokajać w roku 1973 i w latach następnych.</u>
+ <u xml:id="u-37.20" who="#PoselKaminskiJan">Spółdzielnie i ich związki w roku 1973 kierować się będą w praktycznych poczynaniach generalnymi założeniami rozwoju kraju oraz wnioskami wypływającymi z narady aktywu partyjno-gospodarczego, która odbyła się w dniu 8 bm., wnioskami zmierzającymi do przyspieszenia tempa realizacji celów społeczno-gospodarczych nakreślonych na bieżącą pięciolatkę. Do najważniejszych wśród tych zadań zaliczyć można dalsze umacnianie równowagi rynkowej, stałą poprawę zaopatrzenia wsi, sprzyjającą zwiększaniu produkcji rolniczej, oraz stałe doskonalenie obsługi rolnictwa ze szczególnym zwróceniem uwagi na sprawniejszą organizację skupu, szybki rozwój przetwórstwa i usług dla ludności.</u>
+ <u xml:id="u-37.21" who="#PoselKaminskiJan">Zakłada się, że wartość towarów dostarczonych ludności wiejskiej przez placówki spółdzielni i związków przekroczy w 1973 roku 167 mld zł. Oznaczać to będzie, że w bieżącym roku obroty detaliczne w spółdzielniach ukształtują się powyżej poziomu, jaki zakładaliśmy na rok 1974 w planie 5-letnim.</u>
+ <u xml:id="u-37.22" who="#PoselKaminskiJan">Rynek wiejski otrzyma większe ilości nawozów, wyrobów hutniczych, materiałów budowlanych, wiele nowych artykułów przemysłu lekkiego, elektromaszynowego, meblarskiego. Wzbogacony będzie zestaw artykułów żywnościowych, dostarczanych ludności wsi. W tym celu zaopatruje się sklepy spożywcze w lady chłodnicze i lodówki, umożliwiające utrzymywanie szerszego asortymentu produktów białkowych, łatwo psujących się, głównie, takich jak: artykuły mleczarskie, ryby, wyroby mięsne oraz tłuszcze.</u>
+ <u xml:id="u-37.23" who="#PoselKaminskiJan">Sprzedaż wielu towarów przemysłowych wymagać będzie wdrażania nowych form handlu, poza siecią sklepów i składów, takich jak sprzedaż komisowa i ajencyjna, jak targi i jarmarki mające wieloletnie tradycje w niektórych rejonach kraju.</u>
+ <u xml:id="u-37.24" who="#PoselKaminskiJan">W sprzedaży nawozów będą kontynuowane i rozwijane aktywne formy obrotu przy bardziej starannym uwzględnieniu regionalnych i sezonowych potrzeb asortymentowych.</u>
+ <u xml:id="u-37.25" who="#PoselKaminskiJan">W działalności przetwórczej zakłada się dalsze zwiększenie produkcji piekarni i masarni, zakładów produkujących napoje bezalkoholowe, zakładów przetwórstwa owocowo-warzywnego oraz wytwórni mieszanek pasz treściwych. Łączna wartość produkcji przekroczy w bieżącym roku 37 mld zł, w tym wartość dodatkowych zobowiązań gminnych spółdzielni stanowić będzie około 1,7 mld zł. W roku bieżącym przekroczymy więc produkcję zakładaną w planie 5-letnim na rok 1973.</u>
+ <u xml:id="u-37.26" who="#PoselKaminskiJan">Z równą troską rozwijać będziemy działalność usługową, niezbędną dla członków spółdzielni i całej wiejskiej społeczności. Wartość usług w roku bieżącym będzie wyższa o ponad 30% w porównaniu do roku ubiegłego. Największy nacisk położyliśmy na rozwój usług naprawczych, remontowo-budowlanych, transportowych, turystycznych oraz w zakresie gospodarstwa domowego i osobistych potrzeb ludności.</u>
+ <u xml:id="u-37.27" who="#PoselKaminskiJan">Wzrost produkcji towarowej rolnictwa i specjalizacja gospodarstw pozwalają zakładać, że prowadzony przez gminne spółdzielnie skup produktów rolnych będzie większy o około 11% i osiągnie wartość co najmniej 86 mld zł. W związku z tym powstaje potrzeba poszerzenia formy bezpośredniego skupu produktów rolnych, wykorzystując transport spółdzielni, wprost z gospodarstw rolnych. Zakłada się między innymi, że bezpośredni skup zbóż z gospodarstw chłopskich stanowić będzie około 30% ogólnej ilości skupowanego ziarna, że znaczną część kontraktowanych ziemniaków jadalnych spółdzielnie skupią bezpośrednio w gospodarstwach, zabierając własnym transportem, że bezpośredni skup zwierząt u rolników prowadzić będzie około 600 spółdzielni.</u>
+ <u xml:id="u-37.28" who="#PoselKaminskiJan">Doskonalony będzie również system kontraktacji, szczególnie żywca, roślin oleistych oraz ziemniaków jadalnych, na podstawie umów wieloletnich, inspirujących specjalizację gospodarstw.</u>
+ <u xml:id="u-37.29" who="#PoselKaminskiJan">Wiele uwagi będziemy poświęcać sprawom mechanizacji prac za- i wyładunkowych w obrocie artykułami masowymi, tym bardziej, że łączne przewozy surowców rolnych i towarów przemysłowych własnym transportem GS osiągną 70 mln ton.</u>
+ <u xml:id="u-37.30" who="#PoselKaminskiJan">Równolegle ze wzrostem obrotów towarowych, skupu i produkcji nasilać będziemy proces inwestowania, powiększając i modernizując sieć placówek handlowych i usługowych, zakładów przetwórczych, punktów skupu, składów i magazynów. Będziemy kładli przy tym nacisk na budowę obiektów większych, funkcjonalnych, przystosowanych do perspektywicznych potrzeb oraz do szerokiej ekspozycji nowych towarów przemysłowych, wzbogacających zaopatrzenie ludności wsi.</u>
+ <u xml:id="u-37.31" who="#PoselKaminskiJan">W procesach inwestycyjnych w rozmieszczeniu budowanych obiektów dążyć będziemy ponadto, aby w nowo utworzonych ośrodkach gminnych były sukcesywnie uruchamiane niezbędne placówki gospodarcze.</u>
+ <u xml:id="u-37.32" who="#PoselKaminskiJan">Zakładamy, że w pionie CRS — „Samopomoc Chłopska” w wyniku realizowanych w 1973 r. nakładów inwestycyjnych, które ocenia się na ponad 5 mld zł, zostanie oddanych do użytku m.in. 140 nowych piekarni, masarni, wytwórni wód gazowanych i wytwórni mieszanek pasz treściwych, około 670 sklepów, pawilonów i domów towarowych, około 600 magazynów i punktów skupu. Przewidujemy też znaczne zwiększenie zakupu środków transportowych oraz rozbudowę zaplecza technicznego transportu.</u>
+ <u xml:id="u-37.33" who="#PoselKaminskiJan">Wzrost zadań rzeczowych zbiega się w bieżącym roku z koniecznością przystosowania organizacji pracy w spółdzielniach i związkach do nowego systemu administracji terenowej. Powołanie gmin — większych terytorialnie i bardziej samodzielnych jednostek administracyjnych — wyposażonych w odpowiednie uprawnienia stwarza dogodne warunki do współdziałania spółdzielni z organami władzy w terenie, lepszego skoordynowania planów finansowo-gospodarczych spółdzielni z planami społeczno-gospodarczego rozwoju gmin, do skuteczniejszego działania na rzecz rozwoju rolnictwa i poprawy warunków bytowych ludności.</u>
+ <u xml:id="u-37.34" who="#PoselKaminskiJan">Rosnące zadania wymagają sprawnych, stale doskonalonych form organizacji pracy, zarządzania i kontroli. Wymagają one też wprowadzania coraz ostrzejszych kryteriów ocen w stosunku do kadry kierowniczej spółdzielni i związków. W tym zakresie kontynuowana będzie wzmożona działalność szkoleniowa i instrukcyjna. Od doboru przygotowanej fachowo i rzetelnie pracującej kadry w znacznej mierze zależeć będą osiągane wyniki, poprawa kultury i ogólnego poziomu obsługi ludności wsi.</u>
+ <u xml:id="u-37.35" who="#PoselKaminskiJan">Należy zakładać, że podobnie jak w roku ubiegłym, przy wysiłku i harmonijnej współpracy wszystkich ogniw spółdzielczości wiejskiej, przy wzmożonej aktywności samorządu — podstawowe zadania w roku 1973 będą wykonane pomyślnie. Będzie to istotny wkład organizacji spółdzielczych w dalszy rozwój społeczno-gospodarczy kraju, a szczególnie naszego rolnictwa.</u>
+ <u xml:id="u-37.36" who="#komentarz">(Oklaski).</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-38">
+ <u xml:id="u-38.0" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Głos ma poseł Stanisław Sochan.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-39">
+ <u xml:id="u-39.0" who="#PoselSochanStanislaw">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Decyzje polityczne i rządowe podjęte w latach 1971 — 1972, stworzyły rolnictwu dogodne warunki rozwoju, a tym samym wpłynęły na aktywność produkcyjną rolników.</u>
+ <u xml:id="u-39.1" who="#PoselSochanStanislaw">Minął rok od uchwalenia ustawy o zniesieniu obowiązkowych dostaw zbóż, ziemniaków i zwierząt rzeźnych. Możemy dziś stwierdzić, że dostawy zbóż, ziemniaków i żywca nie tylko nie zmalały, ale zwiększyły się 2-krotnie i więcej. Dla przykładu — w mojej byłej gromadzie w roku ubiegłym uzyskaliśmy przeciętne plony czterech zbóż — 35 q z ha, ziemniaków — 220 q z ha, buraków cukrowych — 400 q z ha, siana łąkowego — 61 q z ha. Są to plony, na poziomie zadań planowanych na rok 1975. Ambicją naszą jest jednak, aby w końcu bieżącego pięciolecia uzyskać plony zbóż 40 q z ha. Taki wzrost produkcji, przy naszym chłopskim zaangażowaniu produkcyjnym, wymaga dalszego doskonalenia i rozwijania form obsługi rolnictwa. Chodzi nam przede wszystkim o dalszy systematyczny rozwój usług produkcyjnych. Kółka rolnicze jako organizatorzy produkcji na wsi powinny całą swoją działalność skierować na obsługę techniczno-produkcyjną wszystkich gospodarstw rolnych, a przede wszystkim tych, w których nie ma sprzętu rolniczego.</u>
+ <u xml:id="u-39.2" who="#PoselSochanStanislaw">Usługi wymagające wyspecjalizowanych form, jak: usługi naprawcze ciągników i maszyn, remontowo-budowlane, specjalistyczne usługi dotyczące ochrony roślin, a także zaopatrzenie w duże maszyny do sprzętu zbóż, okopowych i roślin przemysłowych — czego ani pojedyncze gospodarstwa, ani słabe gospodarczo kółka rolnicze nie są w stanie załatwić we własnym zakresie — powinny znajdować się w gestii międzykółkowych baz maszynowych i tworzonych gminnych spółdzielni kółek rolniczych.</u>
+ <u xml:id="u-39.3" who="#PoselSochanStanislaw">Pozytywnie oceniamy pracę kółek rolniczych, ale zdajemy sobie sprawę, że wiele jeszcze można zmienić w tym zakresie. Sprzęt rolniczy, traktory i maszyny rolnicze powinny być — „na polu”, to jest powinny być powszechnie dostępne w określonych terminach agrotechnicznych gospodarstwom chłopskim. Chodzi o to, żeby starania o maszynę nie trwały dłużej niż sama jej praca. Potrzebne są więc organizacyjne usprawnienia w zamawianiu i realizacji usług, potrzebne jest lepsze przygotowanie przed każdą kampanią w rolnictwie.</u>
+ <u xml:id="u-39.4" who="#PoselSochanStanislaw">W moim okręgu wyborczym, w powiatach tomaszowskim i hrubieszowskim, istnieje duże zapotrzebowanie na maszyny. Mechanizacja zaczyna być stosowana we wszystkich dziedzinach rolnictwa. Traktor stał się maszyną najważniejszą. Poseł Krysiak mówił już o zakładanych przez rolników książeczkach oszczędnościowych SOP, premiowanych traktorami. Chłopi z woj. lubelskiego założyli bardzo wiele tych książeczek, o czym świadczy wynik losowania — z ogólnej liczby 28 wylosowanych traktorów na woj. lubelskie przypadło aż 12.</u>
+ <u xml:id="u-39.5" who="#PoselSochanStanislaw">Zwiększone zadania stoją przed transportem. GS odbierają zboże w ramach tak zwanych — „trzy tono wek”. Nie nadąża się workować, zboże sypie się szuflami na przyczepy.</u>
+ <u xml:id="u-39.6" who="#PoselSochanStanislaw">W moim okręgu pracują 4 cukrownie. Uprawiamy na 20 tys. ha buraki cukrowe, z których otrzymuje się też pasze w formie wysłodków i liści. Chłopi, zainteresowani rozwojem hodowli, odebrali w tym roku — jak nigdy dotychczas — wszystkie wysłodki.</u>
+ <u xml:id="u-39.7" who="#PoselSochanStanislaw">Rozwija się mechanizacja w zakresie udoju, przyrządzania i zadawania pasz, usuwania obornika, doprowadzania wody i innych prac podwórzowych. Chłopi sami konstruują wózki, wagoniki i nośniki. Istnieje duży popyt na dobre dojarki elektryczne. Rolnik nie prowadzi już bydła do punktu skupu, lecz przewozi je na skonstruowanych przez siebie dwukółkowych wózkach.</u>
+ <u xml:id="u-39.8" who="#PoselSochanStanislaw">Coraz częściej sąsiadujący gospodarze wspólnie użytkują maszyny zakupione lub otrzymane na własność z kółek rolniczych, czy międzykółkowych baz maszynowych. Tu jednak natrafiamy na trudności ze strony kierownictwa kółek i międzykółkowych baz maszynowych — mimo istnienia uchwał Centralnego Związku Kółek Rolniczych i instrukcji w tych sprawach. Ci rolnicy, jak również chłopi posiadający własne ciągniki mają duże trudności z zaopatrzeniem w paliwo, smary, z remontami, z zaopatrzeniem w części zamienne. Załatwienie tych spraw powinno należeć do obowiązków kółek rolniczych i międzykółkowych baz.</u>
+ <u xml:id="u-39.9" who="#PoselSochanStanislaw">Mimo tych trudności, które wspólnym wysiłkiem będziemy usuwać, dążenie do mechanizacji prac jest na wsi zjawiskiem optymistycznym. Istnieją wielkie rezerwy w zakresie mechanizacji gospodarstwa chłopskiego. Istnieją też wielkie potrzeby, zwłaszcza dziś, kiedy na wsi następuje coraz wyraźniej proces specjalizacji gospodarstw. Dawniej, aby donieść karmę dla trzech świń w gospodarstwie wystarczyło wiadro, ale dziś, dla pięćdziesięciu potrzebny jest wózek, ugniatacz do ziemniaków i kolumna parnikowa, które w woj. lubelskim są coraz częściej stosowane.</u>
+ <u xml:id="u-39.10" who="#PoselSochanStanislaw">Gospodarstwa rolne w moim okręgu są wysoko towarowe. Z hektara buraków cukrowych trzeba wywieźć 800 q korzeni i liści, a z cukrowni trzeba przywieźć wysłodki. Wozimy tysiące ton zbóż, ziemniaków i innych płodów rolnych. Potrzebne są dobre drogi. Rolnicy przeznaczają na ten cel fundusz gminny, gotówkę i robociznę. Trudności jednak są wielkie. Miękka droga w moim rejonie jest wiosną i jesienią nieprzejezdna. Trzeba stosować nowe metody utwardzania dróg, potrzebny jest również sprzęt mechaniczny do ich budowy — i tu liczymy na konkretną pomoc. Dobre drogi są warunkiem dalszego rozwoju produkcji rolnej.</u>
+ <u xml:id="u-39.11" who="#PoselSochanStanislaw">Wysoka Izbo! Doceniając rezultaty polityki rolnej prowadzonej w dwóch ostatnich latach, wyrażam przekonanie w imieniu wyborców mojego okręgu, że przedstawiony nam dzisiaj przez Rząd program przyspieszy rozwój rolnictwa i wsi.</u>
+ <u xml:id="u-39.12" who="#komentarz">(Oklaski).</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-40">
+ <u xml:id="u-40.0" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Głos ma poseł Gabriel Filipczak.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-41">
+ <u xml:id="u-41.0" who="#PoselFilipczakGabriel">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Na dzisiejszym posiedzeniu Sejmu po wysłuchaniu informacji Rządu mamy wyrazić swoje opinie na temat rozwoju produkcji rolnej. W naszym woj. olsztyńskim przyjęto program na lata 1971 — 1975, który zakłada dynamiczny wzrost produkcji zbożowej, jak również program rozwoju trzody chlewnej i wzrostu pogłowia bydła. Szczególną uwagę zwrócono na wykorzystanie podstawowego środka produkcji, jakim jest ziemia. Przedsiębiorstwa zgrupowane w wojewódzkim zjednoczeniu przejmą około 46 tys. ha gruntów do roku 1975, bez gruntów Państwowego Funduszu Ziemi; w latach 1971 — 1972 przejęto 12 tys. ha. W przeważającej większości będą one włączone do istniejących przedsiębiorstw, a tylko na dużych zwartych rozłogach przewiduje się budowę dwóch nowych przedsiębiorstw. Realizacja tych zamierzeń uzależniona będzie od sprawnego przygotowania tych gruntów przez rady narodowe. Chodzi głównie o poprawne ich scalenie i wcześniejsze przeprowadzenie niezbędnych melioracji.</u>
+ <u xml:id="u-41.1" who="#PoselFilipczakGabriel">Olsztyńskie państwowe gospodarstwa rolne są słabo wyposażone w środki produkcji (na ten cel przeznacza się o 9 tys. zł mniej w przeliczeniu na 1 ha niż średnio w kraju) i dlatego konieczne jest zwiększenie środków inwestycyjnych przeznaczanych na roboty budowlano-montażowe na każdy 1 ha przyjętych nowych gruntów z PFZ, aby nie osłabić zdolności produkcyjnych istniejących przedsiębiorstw. Konieczne jest zwiększenie zakresu wykonawstwa robót melioracyjnych, co w warunkach woj. olsztyńskiego zdecydowanie podnosi wartość użytkową gleb i efektywność gospodarowania.</u>
+ <u xml:id="u-41.2" who="#PoselFilipczakGabriel">Niezbędne jest włączenie do programu robót melioracyjnych gruntów z dziko rosnącymi drzewami i krzewami, bo dotychczas takie roboty prowadzi się tylko na użytkach zielonych. Pozwoli to przywrócić wartość użytkową znacznej części gruntów. Zakłada się, że w bieżącej pięciolatce PGR własnymi siłami, wykorzystując środki obrotowe zwiększą powierzchnię zasiewu o 7 tys. ha gruntów dotychczas nieużytkowanych.</u>
+ <u xml:id="u-41.3" who="#PoselFilipczakGabriel">Doświadczenia kombinatu PGR w Zagajach pow. braniewski wskazują, że takie działanie jest nie tylko celowe, ale również możliwe. W okresie małego nasilenia prac rolnych w latach 1971 — 1972 załoga kombinatu wykonała prace, których wynikiem było przywrócenie do użytkowania i obsianie 500 ha ziemi.</u>
+ <u xml:id="u-41.4" who="#PoselFilipczakGabriel">Przystąpiono bardzo energicznie do wykorzystania każdego hektara z Państwowego Funduszu Ziemi, ale limity przyznawane na zagospodarowanie 1 ha gruntów Państwowego Funduszu Ziemi są bardzo niskie — 16 tys. zł na 1 ha użytków (10 tys. zł — na budynki, reszta — na maszyny). Są to środki niewystarczające. Na zagospodarowanie 1 ha trzeba byłoby przeznaczyć co najmniej 50 tys. zł. Jedno przedsiębiorstwo przyjmuje niejednokrotnie 400 ha ziemi z Państwowego Funduszu Ziemi i to przedsiębiorstwo, które w zasadzie powstało na gruntach Państwowego Funduszu Ziemi, stąd baza budynków, jak również park maszynowy są w bardzo złym stanie. Należy w tym miejscu stwierdzić, że PGR rejonu północnego woj. olsztyńskiego mają w ogóle bardzo skromną bazę budynkową — mieszkaniową j inwentarską, oraz bardzo zły stan dróg dojazdowych, co wiąże się z pewnymi trudnościami gospodarczymi. Należałoby przyspieszyć dostarczenie niezbędnego sprzętu mechaniczno-budowlanego grupom remontowo-budowlanym w PGR, co pozwoliłoby w bardzo krótkim czasie poprawić istniejącą sytuację.</u>
+ <u xml:id="u-41.5" who="#PoselFilipczakGabriel">Wysoka Izbo. W państwowych gospodarstwach rolnych woj. olsztyńskiego zgodnie z planem inwestycyjnym buduje się nowe obiekty gospodarcze oraz budynki mieszkaniowe o najwyższym standardzie mieszkaniowym. Nie zaspokaja to jednak potrzeb. Dlatego należy szukać innych rozwiązań, które pozwolą w jak najkrótszym czasie przyspieszyć wykonanie uchwały VI Zjazdu PZPR.</u>
+ <u xml:id="u-41.6" who="#PoselFilipczakGabriel">Na podstawie analizy potrzeb jednego z przedsiębiorstw woj. olsztyńskiego, tj. kombinatu PGR Zagaje chciałbym przedstawić kilka wniosków. Rolnictwo woj. olsztyńskiego ma dodatkowe trudności w postaci skróconego czasu wegetacji roślin; wiosna zaczyna się z opóźnieniem około 21 dni, stąd cały cykl prac agrotechnicznych jest skrócony. Kiedy w południowych rejonach kraju żniwa są już na ukończeniu, u nas dopiero zaczynają się. Do tych trudności zaliczyć trzeba też większe i częstsze opady, niż przeciętnie w kraju. Dlatego prace agrotechniczne muszą być wykonywane w przyspieszonym tempie. A jak to wygląda w praktyce?</u>
+ <u xml:id="u-41.7" who="#PoselFilipczakGabriel">Kombinat Zagaje ma 9 121 ha użytków rolnych III i IV klasy, są to grunty w większości niezmeliorowane o różnej konfiguracji terenu, przy współczynniku trudności 1,25. Zapotrzebowanie na siłę pociągową wynosi 2 007 jednostek pociągowych. W roku 1972 kombinat ten posiadał 1 560 jednostek pociągowych — ciągników i samochodów ciężarowych. Brakowało 447 jednostek pociągowych, czyli 22%. W przeliczeniu na ciągniki — „Ursus” C 355 stanowi to 58 ciągników, a w przeliczeniu na ciągniki Dutra — 32 sztuki. Należy sobie zadać pytanie: gdyby kombinat otrzymał tę brakującą liczbę ciągników — czy sprawa zostałaby załatwiona? Należy odpowiedzieć, że nie. Co stoi na przeszkodzie? Ciągnik — „Ursus” C 355 o mocy 50 KM jest ciągnikiem za słabym jako ciągnik podstawowy dla rolnictwa w PGR. Jest za mało wydajny. Ciągnik ten powinien być zaliczony do ciągników pomocniczych, natomiast ciągnikiem podstawowym powinien być ciągnik Dutra o mocy 100 KM lub DT-75. Pozostałe ciągniki ciężkie do orek i innych upraw powinny mieć moc od 150 — 250 KM, a udział sprzętu pociągowego ciężkiego powinien wynosić 40%, a nie 30%, jak określają przepisy.</u>
+ <u xml:id="u-41.8" who="#PoselFilipczakGabriel">Przemysł maszynowy, pracujący na rzecz rolnictwa powinien produkować ciągniki o bardzo dużej sile uciągu do 250 KM, a nawet 300 KM, jak również zestawy maszyn uprawowych przystosowanych do tych ciągników, a wtenczas będziemy mogli śmiało powiedzieć, że zabiegi agrotechniczne wykonywane będą terminowo, co niewątpliwie wpłynie na wzrost plonów z 1 ha.</u>
+ <u xml:id="u-41.9" who="#PoselFilipczakGabriel">Następna grupa maszyn, które decydują o efektywności wykorzystania ziemi — to maszyny do rozsiewu nawozów. Kombinat w okresie jednego roku musi rozsiać nawozy na obszarze 30 tys. ha. Przyjmując, że jedna maszyna może rozsiać nawozy na obszarze 400 ha w czasie jednego roku — to potrzeba 75 rozsiewaczy, natomiast kombinat posiadał w tym czasie tylko 30, a więc brakowało 45 maszyn. Należy w tym miejscu zaznaczyć, że maszyny do rozsiewu nawozów są bardzo słabe i mało wydajne. Należy udoskonalić technologię produkcji tych maszyn oraz zabezpieczyć je przed korozją. Od wydajności tych maszyn zależy w dużej mierze całokształt prac polowych.</u>
+ <u xml:id="u-41.10" who="#PoselFilipczakGabriel">Nie najlepiej przedstawia się sytuacja z maszynami do zbioru masy zielonej. Kombinat w r. 1972 miał przeprowadzić zbiór na 7 tys. ha (roślin motylkowych, pierwszy, drugi i trzeci pokos użytków zielonych i łąk). Kombinat miał do tych prac mniej niż 50% potrzebnej liczby maszyn. Zbiór utrudniał bardzo różny asortyment tych maszyn. Były to sieczkarnie połowę niemieckie, sieczkarnie połowę polskie, kosiarko-ładowacze niemieckie oraz — „Orkany” produkcji polskiej. Utrudnia to bardzo pracę obsłudze, jak również sprawia dużo kłopotów w zaopatrzeniu w części zamienne.</u>
+ <u xml:id="u-41.11" who="#PoselFilipczakGabriel">Są to maszyny mało wydajne i dlatego potrzebna jest liczna obsługa i dodatkowe ciągniki. Należy też wspomnieć o maszynach towarzyszących, jak przyczepy samowyładowawcze, osiatkowane o odpowiedniej wytrzymałości. Dotychczas takich przyczep w sprzedaży nie ma. Próbują je tylko produkować w bardzo małych ilościach niektóre państwowe ośrodki maszynowe.</u>
+ <u xml:id="u-41.12" who="#PoselFilipczakGabriel">Ostatnia grupa maszyn, które decydują o całorocznej pracy załóg w PGR — to kombajny zbożowe. Posłużę się znowu przykładem tego samego kombinatu. W r. 1972 w kombinacie było do zbioru</u>
+ <u xml:id="u-41.13" who="#komentarz">4</u>
+ <u xml:id="u-41.14" who="#PoselFilipczakGabriel">tys. ha zbóż, a posiadane kombajny mogły wykonać prace tylko na 2 360 ha. Zakładając, że żniwa w woj. olsztyńskim powinny być ukończone w ciągu 14 dni, ponieważ później nadchodzi okres nadmiernych opadów oraz okres orek i siewów jesiennych — brakowało 16 kombajnów typu — „Bizon”. Należałoby tu jeszcze uwzględnić awarie, których nie brałem pod uwagę. Stąd wniosek prosty, że w tej grupie maszyn występują największe braki. Na rok 1973 kombinat dostał przydział na 2 kombajny typu — „Bizon”, co w zasadzie nie rozwiąże sytuacji, ponieważ kombajny starego typu — „Vistula” nie są przystosowane do pracy przy wydajności 30 q zbóż z ha; należy wziąć też pod uwagę, że kombajny te pracują często wiele lat, co powoduje awarie i przestoje w pracy.</u>
+ <u xml:id="u-41.15" who="#PoselFilipczakGabriel">Bardzo niepokoi nas fakt, że kombajny typu — „Bizon” produkowane w kraju, wysyłane są na eksport — jak nas informuje prasa — do Ameryki w partiach po 100 sztuk, a u nas nie ma czym zbierać zboża.</u>
+ <u xml:id="u-41.16" who="#PoselFilipczakGabriel">Wysoka Izbo! Mówiłem o 4 typach maszyn, które w zasadzie decydują o powodzeniu prac w PGR oraz o wzroście produkcji rolnej. Dlatego należy prowadzić odpowiednią politykę inwestowania, jeśli chodzi o park maszynowy. Należy dążyć wszelkimi siłami, aby rolnictwo otrzymało w jak najkrótszym czasie maszyny wysokowydajne. Nie jest tajemnicą, że ludzie rezygnują z pracy w rolnictwie, a ludzi tych muszą zastąpić maszyny.</u>
+ <u xml:id="u-41.17" who="#PoselFilipczakGabriel">Dodatkowe trudności w rolnictwie powoduje ogólny brak niektórych części zamiennych, jak łożysk do układu przedniej osi — „Ursusa” C 353 i C 4011, obudowy skrzyni biegów, bloków silników. Do ciągnika — „Ursus” C 385 brak w ogóle części zamiennych, a i przydatność tego ciągnika w uprawach polowych jest bardzo znikoma. Remonty przyczep utrudniają przepisy, które mówią o obowiązku zdawania ogumienia o rozmiarach 750 X 20, przydatnego do bieżnikowania. Wiadomo, że przyczepy pracują w rolnictwie w trudnych warunkach terenowych, a zużycie ich nie następuje przez normalną eksploatację, a przez uszkodzenie mechanizmu. Ponieważ nie można kupić ogumienia, PGR zmuszone są kupować nową przyczepę, chociaż w sklepach Agromy w zasadzie tego ogumienia jest wystarczająca ilość.</u>
+ <u xml:id="u-41.18" who="#PoselFilipczakGabriel">Trzeba odpowiedzieć na pytanie dlaczego ciągle brak jest części zamiennych do różnych typów maszyn rolniczych.</u>
+ <u xml:id="u-41.19" who="#PoselFilipczakGabriel">Przemysł maszynowy pracujący na rzecz rolnictwa nie jest zorientowany, w jakich warunkach pracują maszyny rolnicze, w związku z tym następują częste zmiany konstrukcyjne poszczególnych podzespołów. Zaopatrzenie w części jest dobre w tym czasie, kiedy dana maszyna jest modernizowana, względnie schodzi z taśmy montażowej. Następuje większy wykup części, a po pewnym czasie okazuje się, że w jednych przedsiębiorstwach jest nadmiar poszczególnych części, a inne wycofują maszyny z powodu braku tych części. Sytuacja taka powstaje dlatego, że użytkownik nie wierzy producentowi. Najlepszym przykładem jest częsta modernizacja ciągnika „Ursus” C 4011. Zmienia się poszczególne elementy dlatego, aby można było mówić, że coś się w ogóle robi, a dobrego ciągnika o mocy 200 KM ciągle brak.</u>
+ <u xml:id="u-41.20" who="#PoselFilipczakGabriel">Zużycie części wymiennych wzrasta również z tego powodu, że brak jest oprzyrządowania do demontażu ciągników i poszczególnych podzespołów maszyn. Przeważnie chodzi o ściągacze do różnych typów łożysk, kół zębatych, których brak przyczynia się do nadmiernego zużycia części przy demontażu.</u>
+ <u xml:id="u-41.21" who="#PoselFilipczakGabriel">Należy też stwierdzić, że odczuwa się dotkliwy brak podstawowych narzędzi pracy, jak kluczy różnych typów, towotnic, a wiadomo, że dobry klucz i towotnica to 50% powodzenia w pracy i wykorzystaniu maszyn. Jeśli nawet te narzędzia są w sprzedaży — to przydatność ich jest żadna, bo są wykonane z nieodpowiednich materiałów.</u>
+ <u xml:id="u-41.22" who="#PoselFilipczakGabriel">Wysoka Izbo! Na zakończenie mojego wystąpienia chcę zapewnić Wysoką Izbę, że rolnictwo Warmii i Mazur z poczuciem pełnej odpowiedzialności wykonuje swoje zadania, określone przez partię i Rząd.</u>
+ <u xml:id="u-41.23" who="#komentarz">(Oklaski).</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-42">
+ <u xml:id="u-42.0" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Głos ma poseł Edward Wiśniewski.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-43">
+ <u xml:id="u-43.0" who="#PoselWisniewskiEdward">Wysoki Sejmie! Ważny temat posiedzenia Wysokiej Izby, jakim są zadania rolnictwa i przemysłu spożywczego w 1973 r. wynika z toczących się już prac Rządu i władz terenowych, a związanych z intensyfikacją rolnictwa i przemysłu spożywczego. Stanowi to wyraz praktycznej i konsekwentnej realizacji programu VI Zjazdu partii, w którym wskazano, że rozwój społeczno-gospodarczy kraju zależy w poważnym stopniu od rozwoju i intensyfikacji rolnictwa, ą ściślej mówiąc — od wyników uzyskanych przez gospodarkę rolną. Warunkuje to uzyskanie dalszej poprawy poziomu życiowego ludności, w poważnej mierze wpływa na wzrost dochodów pieniężnych, lepsze zaspokojenie wzrostu spożycia i umocnienie równowagi rynkowej. Podniesienie poziomu gospodarki rolnej stwarza również nowe perspektywy dla ludności wiejskiej. Pozwala na uzyskanie wyższego standardu życiowego, na dalszy postęp w unowocześnianiu pracy w gospodarstwie wiejskim, na poprawę codziennego życia rolników, ich rodzin i innej ludności zamieszkałej na wsi. Słuszne jest zatem, że te wszystkie problemy, których prawidłowe rozwiązanie interesuje całe społeczeństwo, stają się przedmiotem ścisłej współpracy i współdziałania Sejmu i Rządu.</u>
+ <u xml:id="u-43.1" who="#PoselWisniewskiEdward">Na tle zadań w zakresie wzrostu produkcji rolnej i związanego z tym przyspieszenia społeczno-gospodarczego rozwoju wsi, wyłania się zagadnienie rozwoju usług na potrzeby rolnictwa i ludności wiejskiej. Rozwój tych usług ma doniosłe znaczenie zarówno dla realizacji zadań postawionych przed rolnictwem, jak i doskonalenia poziomu organizacji życia na wsi. Wprowadzeniu na szerszą skalę usług dotyczących obsługi rolnictwa i ludności wsi sprzyjają dokonane zmiany w podziale administracyjnym kraju i utworzenie gmin.</u>
+ <u xml:id="u-43.2" who="#PoselWisniewskiEdward">Przeprowadzona analiza dotychczasowego stanu usług wskazuje jednak, że w sferze tej, a w tym i związanej z obsługą rolnictwa i ludności wiejskiej, występują braki i trudności. Do najważniejszych z nich zaliczyć należy :</u>
+ <u xml:id="u-43.3" who="#PoselWisniewskiEdward">— konieczność lepszego wykorzystania istniejącej bazy usługowej i dalszej, szerszej rozbudowy sieci placówek usługowych, — niedostateczny rozwój postępu technicznego i mechanizacji usług, — niedostateczne zaopatrzenie materiałowo-techniczne usług, szczególnie w części zamienne i materiały dla usług remontowo-budowlanych, — zaniedbania w zakresie prognozowania i planowania rozwoju usług w poszczególnych branżach.</u>
+ <u xml:id="u-43.4" who="#PoselWisniewskiEdward">Intensyfikacji rolnictwa powinno zatem towarzyszyć przyspieszenie tempa rozwoju usług. Do tego powinny zmierzać prace planistyczne i konkretne zadania rozwojowe, określane w planach społeczno-gospodarczego rozwoju kraju. Szczególnie aktywnie powinny być rozwijane usługi bytowe, remontowe, konserwacyjne oraz usługi handlowe. Na kształtowanie się zapotrzebowania na te rodzaje usług wpływać będzie ogólny wzrost dochodów ludności, w tym w znacznym stopniu ludności wiejskiej, rozwój budownictwa mieszkaniowego, zmiany demograficzne oraz rosnący poziom wykształcenia i postęp kulturalno-cywilizacyjny wsi.</u>
+ <u xml:id="u-43.5" who="#PoselWisniewskiEdward">W rozwijaniu sieci usług podstawowa rola przypada sektorowi uspołecznionemu — jednostkom wiejskiej spółdzielczości zaopatrzenia i zbytu, przedsiębiorstwom państwowym, państwowemu przemysłowi terenowemu i spółdzielczości pracy. Wymaga to dalszego doskonalenia przyjętych rozwiązań organizacyjnych i ekonomicznych. Niezbędne są tu działania zmierzające do zwiększenia skuteczności koordynacji usług przez rady narodowe na podstawie terenowych programów rozwoju usług.</u>
+ <u xml:id="u-43.6" who="#PoselWisniewskiEdward">Działalność sektora uspołecznionego w rozwijaniu usług powinna być uzupełniona przez pozarolniczą gospodarkę nie uspołecznioną, którą należy uwzględniać w całości bilansu potrzeb i zadań usługowych. Znaczną część usług bytowych świadczy rzemiosło, które posiada 170 tys. zakładów rzemieślniczych i zatrudnia 330 tys. osób. Ten poważny potencjał usługowy powinien być właściwie wykorzystany także dla rozwoju rolnictwa i obsługi ludności wiejskiej.</u>
+ <u xml:id="u-43.7" who="#PoselWisniewskiEdward">Istotne znaczenie ma zagadnienie szkolenia kadr dla działalności usługowej oraz doskonalenie metod planowania rozwoju usług.</u>
+ <u xml:id="u-43.8" who="#PoselWisniewskiEdward">Obok rozszerzenia sieci placówek i zakresu świadczonych usług ważnym zadaniem jest dziś podnoszenie jakości i kultury usług. Utrzymująca się przez wiele lat przewaga popytu nad podażą usług oraz przejawy niedoceniania pracy w tej sferze były przyczyną takich negatywnych zjawisk, jak lekceważenie klienta i niedostateczna często rzetelność świadczeń.</u>
+ <u xml:id="u-43.9" who="#PoselWisniewskiEdward">Kiedy powstały warunki do wzrostu i aktywizacji usług, sprawy ich jakości i kultury nabierają coraz większego znaczenia społecznego. Wymaga to zwrócenia szczególnej uwagi na postawy społeczne ludzi zatrudnionych w usługach. Na krajowej naradzie aktywu partyjnego i gospodarczego w dniu 8 stycznia br., Prezes Rady Ministrów Piotr Jaroszewicz omawiając zadania w dziedzinie usług powiedział — „Usunęliśmy szereg hamulców dalszego rozwoju usług. Ale decyzje same sprawy nie załatwią. Niezbędna jest konsekwentna, rzeczowa działalność”.</u>
+ <u xml:id="u-43.10" who="#PoselWisniewskiEdward">Wysoka Izbo! W zaspokajaniu potrzeb ludności wiejskiej na usługi bytowe i związane z produkcją rolną poważną rolę spełnia działalność jednostek drobnej wytwórczości, nadzorowanych i koordynowanych przez Ministerstwo Handlu Wewnętrznego i Usług. Szczególna uwaga i troska tego resortu zwrócona jest na rozwój usług deficytowych w zakresie naprawy sprzętu w gospodarstwach rolnych, różnego rodzaju zmechanizowanego sprzętu gospodarstwa domowego, napraw i konserwacji pojazdów mechanicznych oraz usług remontowo-budowlanych.</u>
+ <u xml:id="u-43.11" who="#PoselWisniewskiEdward">W związku z utworzeniem gmin Ministerstwo Handlu Wewnętrznego i Usług opracowało wstępną koncepcję gminnych ośrodków usługowych, w których przewiduje się włączenie wszystkich pionów objętych koordynacją MHWiU w celu zabezpieczenia potrzeb na usługi bytowe gminy. Funkcję wiodącą spełniać będzie na terenie gminy — Gminna Spółdzielnia — „Samopomoc Chłopska”. W założeniach tych przyjęto zasadę, że nowe inwestycje w gminach organizowane będą w formie inwestycji wspólnych z udziałem wszystkich użytkowników, przy wykorzystywaniu typowych lub powtarzalnych dokumentacji projektowych. Gminny ośrodek usług bytowych świadczyć zatem powinien w zasadzie wszystkie podstawowe usługi na miejscu w gminie. Ponadto ośrodek gminny spełniać będzie rolę punktu kontaktowego dla ekip dojazdowych i prowadzić będzie punkty przejęć usług.</u>
+ <u xml:id="u-43.12" who="#PoselWisniewskiEdward">W ramach ośrodka nastąpi dalszy rozwój usług dla kobiet wiejskich przez rozbudowę placówek — „Nowoczesna Gospodyni”.</u>
+ <u xml:id="u-43.13" who="#PoselWisniewskiEdward">Zakłada się, że w każdym województwie zorganizowane i wybudowane zostaną w 1973 roku co najmniej 2 lub 3 nowe gminne ośrodki usług bytowych, a organizatorem tych usług na terenie gminy będzie uspołeczniona jednostka wyznaczona przez prezydium rady narodowej i objęta koordynacją MHWiU.</u>
+ <u xml:id="u-43.14" who="#PoselWisniewskiEdward">Wykonawcą obiektów usługowych będą ekipy i zakłady budowlane CRS „Samopomoc Chłopska” lub spółdzielnie pracy, a realizacja ośrodków dokonywana będzie w trybie pozalimitowym. W jednym obiekcie budowlanym będą lokalizowane obok usług bytowych także placówki handlowe.</u>
+ <u xml:id="u-43.15" who="#PoselWisniewskiEdward">Rzemiosło indywidualne powinno być uwzględnione w bilansie świadczenia usług w ośrodkach, jak również szerzej wykorzystane przy świadczeniu usług w rozproszonych wsiach. Istotną sprawą jest prawidłowe wykorzystanie możliwości rzemiosła w działalności bezpośredniej, jak i w ramach działalności rzemieślniczej spółdzielczości zaopatrzenia i zbytu.</u>
+ <u xml:id="u-43.16" who="#PoselWisniewskiEdward">Na podstawie opracowań wojewódzkich, w których obok innych pionów świadczących usługi uwzględnione powinno być również rzemiosło, MHWiU sporządzi ogólnokrajowy program realizacji gminnych ośrodków usług bytowych na 1973 r.</u>
+ <u xml:id="u-43.17" who="#PoselWisniewskiEdward">W związku ze zwiększeniem na wsi popytu na usługi szczególna rola przypadać będzie spółdzielczości pracy, która ma do wypełnienia znaczną część zadań usługowych z racji dużej możliwości dotarcia do odbiorców z wieloma usługami. Istnieje jednak potrzeba rozbudowy usługowej infrastruktury technicznej.</u>
+ <u xml:id="u-43.18" who="#PoselWisniewskiEdward">Rozwijając niektóre rodzaje usług, spółdzielczość pracy spełnia równocześnie funkcje aktywizacyjne i może równomierniej dotrzeć do wszystkich miejscowości.</u>
+ <u xml:id="u-43.19" who="#PoselWisniewskiEdward">Spółdzielczość pracy jest jedną z organizacji odpowiedzialnych za rozwój usług w gminach. Musi przeto określić kierunki współdziałania ze spółdzielczością rolniczą, organizującą usługi na wsi. Dotyczy to szczególnie budowy pawilonów usługowych wspólnie z CRS — „Samopomoc Chłopska”. Poza tym spółdzielczość pracy rozwijać musi te usługi, których nie świadczy spółdzielczość rolnicza. Potrzebna tu jest także ścisła współpraca jednostek spółdzielczych z naczelnikami gmin i władzami powiatowymi w celu podjęcia konkretnych decyzji w dziedzinie dalszego rozwoju usług dla rolnictwa i ludności wiejskiej. Realizacja zadań w zakresie rozbudowy bazy usług następować powinna na podstawie odpowiedniego przygotowania i wykonania inwestycji. Są to inwestycje stosunkowo niewielkie i dlatego realizowane powinny być w oparciu o zorganizowane w każdym województwie wzmocnione służby inwestycyjne i własne wykonawstwo inwestycyjne. Zadania w tym zakresie podejmować powinny również spółdzielnie budowlane i grupy remontowo-budo wlane, a szybki ich rozwój, konieczny jest także dla zaspokojenia wzrastających potrzeb usług remontowo-budowlanych i wykonawstwa, szczególnie w indywidualnym budownictwie mieszkaniowym i inwentarskim.</u>
+ <u xml:id="u-43.20" who="#PoselWisniewskiEdward">Będące w toku opracowania porozumienie o wzajemnej współpracy i współdziałaniu między CZSP i CRS — „Samopomoc Chłopska” w zakresie rozwoju usług bytowych w gminach, pozwala sądzić, że wiele problemów organizacyjnych, budowlanych i szkoleniowych zostanie w należyty sposób rozwiązanych.</u>
+ <u xml:id="u-43.21" who="#PoselWisniewskiEdward">Wysoki Sejmie! Generalnie, prace związane z organizacją usług produkcyjnych na rzecz indywidualnych gospodarstw rolnych prowadzone są przez Ministerstwo Rolnictwa w ramach sprawowanej koordynacji.</u>
+ <u xml:id="u-43.22" who="#PoselWisniewskiEdward">Część usług produkcyjnych dla rolnictwa wykonują także uspołecznione jednostki drobnej wytwórczości, nadzorowane przez Ministerstwo Handlu Wewnętrznego i Usług. Wymaga to prawidłowych powiązań i właściwego skonkretyzowania podziału zadań i zamierzeń tych dwóch resortów. Zespolenie wszystkich poczynań w zakresie organizacji życia i pracy ludności wiejskiej, poprawy zaplecza mechanicznego rolnictwa, przetwórstwa płodów rolnych i wielu innych prac będą miały swój niewątpliwy wpływ na zrealizowanie tych wszystkich zadań, które stoją dziś przed rolnictwem w Polsce.</u>
+ <u xml:id="u-43.23" who="#PoselWisniewskiEdward">Klub Poselski Stronnictwa Demokratycznego, w imieniu którego mam zaszczyt przemawiać, w pełni popiera przedsięwzięcia Rządu zmierzające do dalszej intensyfikacji rolnictwa i rozwoju przemysłu spożywczego. W tym przekonaniu członkowie naszego Stronnictwa włączą się czynnie w realizację określonych zadań — szczególnie związanych z intensyfikacją usług na wsi, a mających wpływ na rozwój rolnictwa — angażując w pracy swoje siły, umiejętności, doświadczenia i wiedzę. Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-43.24" who="#komentarz">(Oklaski).</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-44">
+ <u xml:id="u-44.0" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Głos ma poseł Dyzma Gałaj.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-45">
+ <u xml:id="u-45.0" who="#PoselGalajDyzma">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! W budżecie przeciętnej rodziny polskiej ponad 40% wydatków przeznacza się na żywność. Są to wydatki zaspokajające potrzeby wynikające z konieczności życiowych tych rodzin. Dlatego też rolnictwo — jako dział gospodarki narodowej wytwarzający żywność — uzyskuje rangę często niewspółmiernie wyższą niż wskazywałyby na to ekonomiczne mierniki jego usytuowania w gospodarce narodowej; uzyskuje rangę społeczno-polityczną o znaczeniu powszechnym. Dobrze więc — zdaniem Klubu Poselskiego ZSL, w imieniu którego przemawiam — że Sejm PRL tyle uwagi poświęcił rolnictwu w ciągu ostatnich dwóch lat. Ocena sytuacji, w jakiej aktualnie znajduje się rolnictwo, określenie czynników dynamizujących lub hamujących jego rozwój, wskazania jego perspektyw, jest dla wszystkich posłów zadaniem ważnym, a dla posłów-członków ZSL, głównym.</u>
+ <u xml:id="u-45.1" who="#PoselGalajDyzma">Rolnictwo jest nieodłączną częścią gospodarki narodowej. Jest ono od niej uzależnione i zarazem uzależnia rozwój całej gospodarki i poziom warunków bytu całego społeczeństwa. W związku z tym i cele i zasady rozwoju rolnictwa, jak np. tempo rozwoju produkcji, wydajność pracy, dochody ludności rolniczej, jak i instrumenty tego rozwoju, a w tym planowanie centralne, gospodarka czynnikiem ludzkim, nakłady inwestycyjne, obrót towarowy, rozwój wiedzy rolniczej itp. — muszą być wspólne dla rolnictwa i dla całej gospodarki narodowej. Nie ma w naszych obecnych warunkach odrębnego interesu dla rolnictwa bez uwzględnienia interesów pozostałych gałęzi gospodarki narodowej i na odwrót. Ta prawda leży dziś u podstaw sojuszu robotniczo-chłopskiego i jest jedną z podstawowych zasad działania wielopartyjnego systemu politycznego w Polsce i jego kierowniczej siły — Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej.</u>
+ <u xml:id="u-45.2" who="#PoselGalajDyzma">Z jedności interesów, celów i zasad działania gospodarki narodowej, a zwłaszcza przemysłu i rolnictwa, wynika konieczność dostosowywania się naszego rolnictwa do systemu socjalistycznej gospodarki narodowej. Lata 1971 — 1972 były okresem, w którym procesy te osiągnęły szczególnie pozytywne wyniki. Efektem tego dostosowywania się wszystkich sektorów rolnictwa był znaczny wzrost produkcji rolniczej i równocześnie poprawa warunków bytu ludności wiejskiej. Jest to wynik kompleksu decyzji, podkreślam — kompleksu, a nie pojedynczych zabiegów, podjętych w dwu ostatnich latach przez kierownictwo partii i ZSL, a uchwalonych przez Sejm i wprowadzonych w życie przez Rząd PRL. Jak wiadomo, zostały zniesione obowiązkowe dostawy, złagodzona progresja podatkowa, podwyższone ceny na artykuły rolnicze, wprowadzonych zostało wiele udogodnień w sferze obrotu towarowego, w obsłudze finansowej wsi, w zaopatrzeniu rynku wiejskiego w artykuły przemysłowe, jak węgiel, maszyny rolnicze, materiały budowlane, zintensyfikowano inwestycje melioracyjne, elektryfikację wsi, dokonano zwrotu w polityce eksportu i importu artykułów rolniczych itd. Osiągnięto wyraźny postęp w kształceniu rolniczym, rośnie ranga zawodu rolnika i ranga rolnictwa jako ważnego działu gospodarki narodowej. Ludność rolnicza została objęta bezpłatną opieką lekarską.</u>
+ <u xml:id="u-45.3" who="#PoselGalajDyzma">Bodźce te doprowadziły do natychmiastowego efektu — jesteśmy świadkami dynamicznego rozwoju produkcji rolniczej, a zwłaszcza produkcji zwierzęcej. Na rynku mamy pod dostatkiem — po raz pierwszy w dziejach kraju — mleka i artykułów pochodnych od mleka, wzrosła w odczuwalnym stopniu podaż mięsa. Rolnicy dostarczyli na rynek w 1972 r. ponad plan mięsa wieprzowego wartości około 6 mld zł. Jest to wynik trafnie sformułowanych zasad polityki rolnej i równocześnie efekt aktywności i pracowitości rolników.</u>
+ <u xml:id="u-45.4" who="#PoselGalajDyzma">Jednak osiągnięcia te jakkolwiek duże, a nawet bardzo duże, są niewystarczające. Musimy mieć w przyszłości w bród żywności — oto cel produkcyjnej działalności naszego rolnictwa. Czy jest to możliwe?</u>
+ <u xml:id="u-45.5" who="#PoselGalajDyzma">Jest to konieczne, a zatem musi być i jest w naszych warunkach możliwe. Jest w naszym rolnictwie jeszcze wiele rezerw. Dotyczy to zwłaszcza gospodarki chłopskiej, która przecież w swej istocie ma najdłuższą drogę do form socjalistycznych i której dostosowywanie się do praw rządzących socjalistycznymi stosunkami produkcji jest i będzie stosunkowo trudniejsze. I choć w tym rolnictwie jest wiele anachronicznych i do pewnego stopnia sprzecznych z socjalizmem cech, to przecież dla ich złagodzenia, zgodnie z marksowskim hasłem zniesienia różnic między miastem i wsią, można i trzeba w toku rozwijania produkcji rolniczej uruchamiać wszelkie rezerwy, aby poziom tego rolnictwa dorównywał pozycji nowoczesnych przedsiębiorstw socjalistycznych. Zakładając możliwości i konieczności uruchamiania tych rezerw, mamy prawo sformułować tezę, że rolnictwo nasze takie, jakim jest aktualnie, może nadal pozytywnie wpływać na rozwój gospodarki narodowej, może ten rozwój dynamizować. Klub Poselski Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego wyraża pogląd, że jest możliwe wydatne przyspieszenie przyrostu produkcji rolniczej.</u>
+ <u xml:id="u-45.6" who="#PoselGalajDyzma">W tym celu trzeba jednocześnie rozwinąć wszechstronną działalność, w tym także działalność organizatorską. Posłowie ZSL i całe Stronnictwo nie będą szczędzić wysiłku, ażeby pobudzać rolników do możliwie jak najintensywniejszego działania produkcyjnego, do angażowania się w sprawy związane z rozwijaniem socjalistycznych stosunków pracy i nowoczesnych form życia na wsi.</u>
+ <u xml:id="u-45.7" who="#PoselGalajDyzma">Wysoki Sejmie! W rolnictwie naszym, choć jest wiele rezerw i możliwości rozwoju — co jeszcze raz podkreślam — występują jednak pewne cechy ustrojowe, nie pozwalające w dłuższym okresie czasu dorównywać pozostałym działom gospodarki narodowej, a zwłaszcza socjalistycznemu przemysłowi. Zwrócę uwagę na trzy z tych cech, głównie dlatego, że mogą one w przyszłości, a w pewnym stopniu i obecnie, wywoływać zakłócenia w harmonijnym rozwoju rolnictwa i innych działów gospodarki narodowej, a w związku z tym będą one wymagać aktywnej polityki ze strony państwa.</u>
+ <u xml:id="u-45.8" who="#PoselGalajDyzma">Po pierwsze — z charakteru drobnotowarowej gospodarki chłopskiej wynika niska wydajność pracy. Już dziś występują w tej kwestii rażące dysproporcje między rolnictwem, zwłaszcza chłopskim, a przemysłem. W przyszłych latach będzie się to zjawisko potęgować, co może wywołać wiele niepożądanych następstw. Pomijając inne implikacje tej sprawy, podkreślić trzeba konieczność przesuwania wolnej siły roboczej z rolnictwa na stanowiska o wyższej wydajności pracy. Wymaga tego i będzie wymagać interes całej gospodarki narodowej, a pośrednio i rolnictwa, bowiem przemysł może dać rolnictwu większą ilość maszyn, zastępując siłę roboczą w rolnictwie, a tym samym podnosząc wydajność pracy i dochody rolnika.</u>
+ <u xml:id="u-45.9" who="#PoselGalajDyzma">Jesteśmy w przededniu migracji ze wsi do miast na wielką skalę. Za 4 — 5 lat zasoby siły roboczej w rolnictwie zaczną gwałtownie maleć. Za 17 lat zatrudnienie w rolnictwie będzie wynosiło prawdopodobnie niespełna 50% obecnego stanu. Może to i powinien być proces zbawienny dla ludności rolniczej i dla całego społeczeństwa, pod warunkiem jednak, że już dziś — dlatego właśnie pozwoliłem sobie podjąć ten problem — opracujemy racjonalną koncepcję form tej migracji oraz zabezpieczymy warunki zastąpienia pracowników maszynami rolniczymi i urządzeniami technicznymi, a także zabezpieczymy odpowiednie formy zagospodarowania ziemi, którą pozostawią rolnicy podejmujący pracę w mieście.</u>
+ <u xml:id="u-45.10" who="#PoselGalajDyzma">W gospodarstwach o obszarze do 3 ha, choć liczba osób zatrudnionych na 100 ha jest wysoka, pracuje zbyt mało mężczyzn. W grupie tej około 1 200 tys. gospodarstw jest prowadzonych przez kobiety. Mężczyźni pracują stale poza rolnictwem, tworząc liczną rzeszę ludności dwuzawodowej. Mało aktywny w poprzednich latach stosunek do tej ludności, ze zrozumiałych i uzasadnionych względów, nie może mieć miejsca już w najbliższej przyszłości. Ta kategoria zawodowa ma bowiem wielką wartość dla gospodarki narodowej i dlatego powinien być opracowany racjonalny program wykorzystania tych wartości z uwzględnieniem zarówno interesu całej gospodarki narodowej, jak i rolnictwa.</u>
+ <u xml:id="u-45.11" who="#PoselGalajDyzma">W ogólnonarodowym interesie leży przejmowanie rezerw siły roboczej z rolnictwa i aktywizowanie ich w bardziej wydajnych dziedzinach produkcji. W zamian za ten wkład do państwowego skarbca — rolnictwo powinno uzyskać ekwiwalent w postaci maszyn i innych urządzeń technicznych, co pozwoli na wzrost wydajności pracy w rolnictwie, a w konsekwencji i na poprawę warunków bytu ludności rolniczej. Powinno odbywać się to równocześnie z unowocześnianiem jakże zacofanej struktury agrarnej. Czyli naszym obowiązkiem jest permanentne kształtowanie programu agrarnego w kierunku znacznego wzrostu wydajności pracy ludzkiej, a w związku z tym — zwiększonej produkcji żywności oraz dochodów rolników.</u>
+ <u xml:id="u-45.12" who="#PoselGalajDyzma">Drugą cechą ustrojową drobnotowarowego rolnictwa, wynikającą z pierwszej — z niskiej wydajności pracy rodzin chłopskich — cechą, która może hamować rozwój tego rolnictwa, jest niemożność powszechnego uzyskiwania przez rodziny chłopskie wysokich dochodów. Jeśli dodamy, że obok stosunkowo niskich dochodów osobistych ludność rolnicza z reguły w nieznacznym tylko stopniu uczestniczy w konsumpcji dóbr o charakterze zbiorowym, społecznym — to musimy dojść do wniosku, że sytuacja drobnych rolników deprecjonuje się, co w konsekwencji — „wymiata” młodzież do zawodów pozarolniczych i osłabia potencjał produkcyjny rolnictwa.</u>
+ <u xml:id="u-45.13" who="#PoselGalajDyzma">Trzecia, nieodłączna od rodzinnego gospodarstwa rolnego cecha — to specyficzny sposób pracy i życia rodzin chłopskich, które stanowią ze swoimi gospodarstwami niejako społeczno-kulturalno-gospodarczą jedność. Praca rodziny rolnika jest pracą nieustanną, bez wolnego czasu, bez czasu na naukę, na przygotowanie się do kierowania gospodarstwem, do podejmowania decyzji o wyborze kierunku produkcyjnego, bez czasu na rozrywki, bez urlopów, bez czasu na odpoczynek — nawet w wieku poprodukcyjnym. Im intensywniej prowadzone jest gospodarstwo, tym reżim obowiązków rodziny wobec potrzeb tego gospodarstwa jest większy. Praca trwa od świtu do nocy, w dzień powszedni i święta, przez wszystkie sezony w roku, przez lata, przez pokolenia.</u>
+ <u xml:id="u-45.14" who="#PoselGalajDyzma">Można bez przesady powiedzieć, że praca rolnika — to specyficzna forma życia rodziny tego rolnika. Jest to jedna z najważniejszych, jeśli nie najważniejsza z przyczyn odchodzenia młodzieży od pracy w rolnictwie, bowiem wzór życia wiejskiego popada w jaskrawą sprzeczność z wzorami pozawiejskimi, w których wolny czas jest ważną i, jak wiadomo, ciągle rosnącą wartością. Obraz tych wzorów jest na wsi powszechnie znany, a rozpoczęcie tego życia dzięki rozwojowi przemysłu i innych działów gospodarki — możliwe. To powód ucieczki młodzieży ze wsi. To także powód, dla którego chciałem nawiązać do wypowiedzi posła Myślika. Poseł Myślik wysunął marksowską tezę o tym, że w swej działalności powinniśmy zmierzać do tego, aby stopniowo łagodzić, a następnie likwidować różnice występujące między miastem a wsią. Jest to teza słuszna, co trzeba podkreślić jako punkt wyjścia do dalszego rozumowania. Właściwie nie mam żadnych zastrzeżeń do tego, co poseł Myślik — zresztą z wielkim talentem — powiedział. Jeśli mam zastrzeżenia, to do tego, czego nie powiedział, a powinien był jednak powiedzieć. Podkreślił mianowicie, że czynnikiem głównym, który prowadzi do zniesienia tych różnic jest na wsi i w rolnictwie rozwój techniki. Jest to teza absolutnie słuszna, jednak wiadomo, że w Polsce jest 3,5 mln gospodarstw i wprowadzenie techniki do każdego z nich na takim poziomie, żeby rzeczywiście warunki pracy i życia były podobne do miejskich — jest po prostu niemożliwe. Jest to niemożliwe także z tego względu, że właściciele gospodarstw nie są w stanie kupić zdobyczy tej techniki, bo nie mają na ten cel środków, gdyż wydajność ich pracy w drobnym gospodarstwie jest zbyt niska. Ale nawet, gdyby stał się taki cud, w który ani ja, ani prawdopodobnie kolega Myślik nie wierzymy, że nastąpiłby bardzo wysoki wzrost poziomu technizacji rolnictwa drobno-towarowego oraz życia społecznego na wsi — to i w takiej sytuacji, i w żadnym wypadku nie zniesiemy podstawowych różnic między wsią i miastem. Gospodarstwo chłopskie jest bowiem takim typem gospodarstwa, które nie pozwoli ani na społeczny podział pracy, ani na to, żeby człowiek tam pracujący mógł mieć urlop, wolny czas. Reżim biologiczny i organizacyjny produkcji rolniczej zmusza do ciągłej pracy. Czyli — gdyby poseł Myślik powiedział, że do zniesienia różnic między wsią i miastem prowadzi rozwój techniki oraz koncentracja ziemi, na której można byłoby wprowadzić społeczny podział pracy, specjalizację i uzyskać wielką wydajność — to wtedy bylibyśmy w tej sprawie całkowicie zgodni.</u>
+ <u xml:id="u-45.15" who="#PoselGalajDyzma">W systemie drobnych gospodarstw chłopskich nie ma sposobu na definitywne rozwiązanie problemu sprzeczności występujących między wsią i miastem. Natomiast można i trzeba łagodzić ten brak — głównie przez rozwój usług i prostych form kooperacji. W tej dziedzinie rola kółek rolniczych, spółdzielczości GS i SOP, rola wszelkich instytucji rolniczych i wiejskich jest ogromna. Naszym obowiązkiem jest tak organizować pracę tych instytucji, by była maksymalnie skuteczna, aby pomagała rolnikom w podwyższaniu produkcji i równocześnie łagodziła te cechy pracy i życia ludności rolniczej, które zostały wytworzone przez minioną epokę i popadają w konflikt z treściami kultury współczesnej, hamując tym samym ewolucję drobnotowarowego sektora rolnictwa ku formom socjalistycznym.</u>
+ <u xml:id="u-45.16" who="#PoselGalajDyzma">Ale rozważania na temat konieczności dostosowywania drobnotowarowego rolnictwa do zasad i praw rządzących rozwojem całej socjalistycznej gospodarki narodowej, rozważania na temat znoszenia różnic między miastem a wsią, choć mieszczą się w strategicznych celach socjalizmu, wynikać powinny z analizy konkretnej rzeczywistości rolnictwa i współczesnej wsi w Polsce. Realia dzisiejszego rolnictwa i wsi, materialno-techniczna baza oraz świadomość społeczna rolników nie pozwalają jeszcze na szybkie dostosowanie się drobnotowarowego rolnictwa do socjalistycznej gospodarki narodowej. Pozwalają jednak na stopniowe podwyższanie produkcji rolniczej, wydajności pracy, dochodów ludności rolniczej, poziomu świadomości i kultury, pozwalają na przybliżenie sposobów pracy i życia tej ludności do sposobów pracy i życia ludności nierolniczej. Obowiązkiem naszym są zatem konkretne prace nad stałym ulepszaniem programu rolnego. Należy korzystać z tego, że kierownictwo partii i Rządu skutecznie opanowało metody sterowania rozwojem wsi i rolnictwa, czego najlepszym dowodem jest dzisiejszy stan tej właśnie wsi i rolnictwa.</u>
+ <u xml:id="u-45.17" who="#PoselGalajDyzma">Wysoki Sejmie! ZSL szczególnie duże znaczenie przywiązuje do funkcjonowania gminy — jako głównego ogniwa w systemie oddziaływania państwa na dalszy rozwój wsi i rolnictwa. Traktujemy gminę jako miniaturę całej Polski. Każdy ważniejszy problem ma bowiem swoją egzemplifikację w gminie, bodźce rozwoju mają tu swój konkretny wyraz, tu realizuje się produkcja, tu funkcjonują instytucje, a każde gospodarstwo rolne ma swój konkretny wymiar i konkretny los.</u>
+ <u xml:id="u-45.18" who="#PoselGalajDyzma">Założony w planie na 1973 r. wzrost produkcji rolniczej będzie sumą efektów pracy wszystkich gmin w Polsce. Na oczach władz gminnych, kierownictwa instytucji, działaczy społecznych i gospodarczych będzie przybierał konkretne formy rozwój produkcji roślinnej i zwierzęcej, tu będą się ujawniać rezerwy dalszego rozwoju rolnictwa, kształtować się będzie układ stosunków między czynnikami produkcji rolniczej, funkcjonować będą ustawy rolne, system służb rolnych i upowszechnianie wiedzy rolniczej. Tu będzie można stwierdzić, jakie grupy gospodarstw, jacy rolnicy kumulują korzyści z określonych decyzji w dziedzinie polityki rolnej, jakie grupy gospodarstw rozwijają się szybko, a jakie podlegają procesom osłabienia, czym jest ziemia w opinii rolników, jak się kształtują stosunki pracy w rolnictwie, jaki jest układ stosunków między producentami rolnymi a instytucjami i gminną władzą administracyjną, które z bodźców polityki rolnej są niewłaściwe, które wymagają korekt, w jakim momencie powinny być wprowadzane nowe bodźce, by zapobiec spadkowi produkcji rolnej. Tutaj też powstają i nabierają konkretnych kształtów różne formy kooperacji producentów rolnych, współpracy i współżycia ludzi wsi, tutaj spotykamy i spotykać będziemy przejawy wspaniałej, wręcz bohaterskiej pracy wielu rolników i równocześnie będziemy mieć przykłady upadków, klęsk, ostatecznej przegranej w walce z przyrodą i nieubłaganymi prawami ekonomicznymi rozwoju współczesnego świata. Tutaj będzie się konkretyzował wielki proces przeobrażania rolnictwa i wsi, zmierzający do form socjalistycznych.</u>
+ <u xml:id="u-45.19" who="#PoselGalajDyzma">Nasz program zostanie zrealizowany, a perspektywy dalszego rozwoju rolnictwa i całej gospodarki narodowej zabezpieczone tylko wtedy, jeśli nasza wiedza o działaniu i rozwoju gmin będzie pełna, jeśli młodej władzy gminnej pomoże postępowy ruch społeczny wsi, jeśli w realizacji zadań przypadających gminom wezmą udział wszyscy wartościowi ludzie z tego środowiska, jeśli metody działania w dziedzinie kierowania pracy rolników ku nowoczesnym formom upraw i chowu inwentarza, metody w dziedzinie wiązania szerokich rzesz społeczeństwa z ideami reprezentowanymi w życiu społeczno-politycznym i w kulturze przez partię, stronnictwa polityczne i państwo — będą uwzględniać to, co w procesie socjalistycznego wychowywania społeczeństwa uwzględnienia wymaga.</u>
+ <u xml:id="u-45.20" who="#PoselGalajDyzma">ZSL za swój najważniejszy obowiązek uważa aktywizowanie wszelkich sił — instytucjonalnych i społecznych — do umocnienia władzy administracyjnej w gminie, do usprawnienia mechanizmów rozwijających potencjał ekonomiczny i społeczno-polityczny środowiska gminnego.</u>
+ <u xml:id="u-45.21" who="#PoselGalajDyzma">Wysoki Sejmie! Posłowie ZSL wysoko oceniają aktywność resortu rolnictwa i Rządu PRL w dziele rozwoju rolnictwa i stosunków społeczno-kulturalnych na wsi, w dziele zabezpieczania warunków do jeszcze większego rozwoju produkcji rolniczej i do strukturalnych zmian w rolnictwie i na wsi. Podzielają pogląd, że program dzisiejszego i przyszłego rozwoju wsi i rolnictwa musi się dokonywać jako wektor trzech głównych sił: konieczności wynikających z praw rozwoju ekonomicznego, poziomu bazy techniczno-materialnej oraz poziomu świadomości rolników (i całego społeczeństwa). Układy tych trzech sił powinny określać program polityki rolnej i społecznej oraz metody działania. One też będą określać tempo rozwoju produkcji rolniczej i postępu socjalnego.</u>
+ <u xml:id="u-45.22" who="#PoselGalajDyzma">Dotychczasowa działalność Rządu PRL, a także dzisiejsze przemówienie wiceprezesa Rady Ministrów Józefa Tejchmy, pozwalają stwierdzić, że Rząd z głęboką znajomością spraw i troską o dzisiejszy i przyszły rozwój wsi i rolnictwa, zmierza do tego, żeby w kraju było pod dostatkiem żywności, a warunki życia i pracy ludności rolniczej upodobniły się do życia ludności miejskiej.</u>
+ <u xml:id="u-45.23" who="#PoselGalajDyzma">Posłowie Klubu Poselskiego ZSL, wszystkie instancje Stronnictwa, organizacje gminne i koła wiejskie dołożą maksimum starań, aby cel ten został w pełni osiągnięty.</u>
+ <u xml:id="u-45.24" who="#komentarz">(Oklaski).</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-46">
+ <u xml:id="u-46.0" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Ogłaszam 30-minutową przerwę.</u>
+ <u xml:id="u-46.1" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu od godz. 17 do godz. 17 min. 30)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-47">
+ <u xml:id="u-47.0" who="#Marszalek">Wznawiamy obrady. Głos ma poseł Eugeniusz Mazurkiewicz.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-48">
+ <u xml:id="u-48.0" who="#PoselMazurkiewiczEugeniusz">Obywatelu Marszałku! Wysoka Izbo! Parlament nasz na przestrzeni minionych dwu lat kilkakrotnie omawiał podstawowe problemy rozwoju rolnictwa. Sprawom tym dużo uwagi poświęcały Komitet Centralny PZPR, Biuro Polityczne i Rząd Polski Ludowej.</u>
+ <u xml:id="u-48.1" who="#PoselMazurkiewiczEugeniusz">Dla większości społeczeństwa jest dziś rzeczą oczywistą, że rolnictwo zajmuje ważne miejsce w nowej strategii społeczno-gospodarczego rozwoju kraju i szybkiego wzrostu stopy życiowej społeczeństwa. Wiele tego dowodów przedstawili posłowie w dzisiejszej debacie. Wyniki produkcyjne rolnictwa mają bowiem duży wpływ na ogólną sytuację naszej gospodarki, a zwłaszcza na sytuację rynkową, gdyż wydatki ludności miejskiej na zakup produktów żywnościowych stanowią dość dużą pozycję w budżetach rodzin.</u>
+ <u xml:id="u-48.2" who="#PoselMazurkiewiczEugeniusz">Zadaniem rolnictwa jest tak rozwijać produkcję, aby w maksymalnym stopniu sprostać wzrostowi popytu ludności na żywność. Możemy z satysfakcją stwierdzić, że pogrudniowa polityka rolna partii, prowadzona wspólnie z ZSL, wzmocniła sojusz robotniczo-chłopski i wzmogła zainteresowanie rolników wzrostem produkcji.</u>
+ <u xml:id="u-48.3" who="#PoselMazurkiewiczEugeniusz">W rolnictwie oraz w sferze usług produkcyjnych dla rolnictwa pracuje około 6 mln osób. Jest to wielka armia ludzi i umiejętne ich wykorzystanie w społeczno-produkcyjnej działalności na rzecz rozwoju produkcji rolnej ma ogromne znaczenie dla harmonijnego rozwoju gospodarki narodowej. W latach 1971 — 1972 w odniesieniu do rolnictwa podjęto decyzje, które dotyczyły podstawowych zagadnień ekonomicznych, społecznych i organizacyjno-technicznych. Jak wykazuje dotychczasowa praktyka sprzyjają one zarówno modernizacji produkcji rolnej, jak i szybszym przemianom społecznym. Na podkreślenie zasługuje polepszenie warunków ekonomicznych produkcji i zapewnienie odpowiedniego tempa wzrostu dochodów ludności rolniczej, zwiększenie dostaw środków produkcji, wprowadzenie powszechnej opieki lekarskiej dla rolników i ich rodzin, nowy układ zbiorowy pracy dla pracowników państwowych gospodarstw rolnych, stworzenie dogodnych warunków dla rozwoju kooperacji i specjalizacji w rolnictwie, zwiększenie oddziaływania gospodarstw uspołecznionych na wyniki całego rolnictwa.</u>
+ <u xml:id="u-48.4" who="#PoselMazurkiewiczEugeniusz">Zabezpieczenie opłacalności produkcji rolnej jest wielkim bodźcem dla rolników do dalszego jej rozwoju.</u>
+ <u xml:id="u-48.5" who="#PoselMazurkiewiczEugeniusz">Rolnictwo otrzymało też więcej środków produkcji. Przykładem może być wyższe o 20% zużycie nawozów mineralnych pod zbiory 1972 roku w porównaniu z 1970 rokiem, wzrost sprzedaży pasz treściwych o 17%, maszyn i narzędzi rolniczych — o 38%, cementu i materiałów ściennych — o 27%. Dostawy tych środków nie pokrywają jeszcze w pełni potrzeb rolnictwa. Z tej sytuacji wynikają wnioski dla przemysłów maszynowego, chemicznego i materiałów budowlanych, dotyczące wzrostu produkcji tych środków i dalszego przyspieszenia zaopatrzenia w nie rolnictwa. Poprawa zaopatrzenia rolnictwa w środki produkcji wytwarzane przez przemysł w decydującej mierze wpływa na postęp produkcyjny i wzrost wydajności pracy w tej sferze produkcji.</u>
+ <u xml:id="u-48.6" who="#PoselMazurkiewiczEugeniusz">Produkcja globalna rolnictwa w 1972 roku była o prawie 12% wyższa niż w roku 1970.</u>
+ <u xml:id="u-48.7" who="#PoselMazurkiewiczEugeniusz">Szczególnie wysoki był wzrost produkcji zwierzęcej. Rolnictwo dostarczyło państwu znacznie więcej produktów żywnościowych, co pozwoliło na istotną poprawę zaopatrzenia rynku w te artykuły. Wspomnę tylko, że spożycie mięsa na 1 mieszkańca w ubiegłym roku wyniosło prawie 59 kg i było o 5,8 kg wyższe niż w 1970 roku. Potrzeby na produkty pochodzenia zwierzęcego są jednak znacznie wyższe. Jest to dla rolnictwa fakt najistotniejszy. Rolnicy muszą koncentrować swoją działalność produkcyjną na tych węzłowych problemach, jakie wyznaczają potrzeby gospodarki narodowej. Najważniejsze z nich to:</u>
+ <u xml:id="u-48.8" who="#PoselMazurkiewiczEugeniusz">— dalsze szybkie powiększanie produkcji zwierzęcej, wzrost sprzedaży zwierząt rzeźnych, mleka i drobiu, — poprawa agrotechniki produkcji zbóż i pasz oraz polepszenie warunków ich przechowywania, — dbałość o racjonalne wykorzystanie ziemi użytkowanej rolniczo, czemu sprzyjają uchwalone przez Sejm ustawy w dniu 26 października 1971 r. i wydane na ich podstawie decyzje rządowe, — umacnianie ekonomiczno-produkcyjnych funkcji kontraktacji płodów rolnych, która stała się podstawowym instrumentem organizacji produkcji rolnej potrzebnej gospodarce narodowej, — specjalizowanie produkcji w gospodarstwach rolnych i organizowanie kooperacji produkcyjnej między gospodarstwami chłopskimi oraz między nimi i gospodarstwami uspołecznionymi. Sprzyja temu także ekonomiczna i finansowa polityka państwa. Kooperacja produkcyjna pozwala bowiem na znaczne zwiększenie wydajności produkcji rolnej, poprawę efektywności, zwiększa dochody producentów oraz racjonalizuje procesy wytwórcze w rolnictwie.</u>
+ <u xml:id="u-48.9" who="#PoselMazurkiewiczEugeniusz">W uchwale Sejmu o planie 5-letnim społeczno-gospodarczego rozwoju kraju w latach 1971 — 1975 określono dla rolnictwa jako podstawowe zadanie szybki wzrost i intensyfikację produkcji rolnej, a zwłaszcza produkcji zwierzęcej — w celu pełniejszego pokrycia zapotrzebowania społeczeństwa na artykuły spożywcze. Chociaż rolnictwo realizuje te zadania z nadwyżką, pragnę zwrócić uwagę kolegów posłów na dwie grupy zagadnień, które będą miały decydujący wpływ na dalszy wzrost produkcji zwierzęcej i poprawę jej efektywności.</u>
+ <u xml:id="u-48.10" who="#PoselMazurkiewiczEugeniusz">Po pierwsze — osiągnięcie trwałego postępu we wzroście produkcji pasz gospodarskich oraz polepszenie ich konserwacji i przechowalnictwa. Chodzi tu o zwiększenie uprawy bardziej wydajnych roślin zbożowych, zwłaszcza jęczmienia, buraków cukrowych na paszę, traw i motylkowych oraz o intensywną gospodarkę na użytkach zielonych. Opłacalność chowu bydła i produkcji mleka powinna ułatwiać gminnej służbie rolnej i przodującym rolnikom stosowanie wyższego nawożenia łąk i pastwisk, trzykrotnego koszenia łąk oraz organizowania w sposób planowy wypasu pastwisk. Z użytków zielonych można bowiem uzyskać bardzo dużo tanich pasz dla bydła.</u>
+ <u xml:id="u-48.11" who="#PoselMazurkiewiczEugeniusz">Zmiany w konserwacji pasz powinny zmierzać przede wszystkim do powszechnego zakiszania roślin zielonych i traw na okres zimowy. Stosowanie kiszonek i tak zwanych sianokiszonek w żywieniu bydła ułatwiać będzie racjonalizację chowu zwierząt i obniżenie kosztów produkcji zwierzęcej.</u>
+ <u xml:id="u-48.12" who="#PoselMazurkiewiczEugeniusz">Po drugie — modernizacja pomieszczeń inwentarskich i przystosowanie ich do określonej specjalizacji gospodarstwa w chowie zwierząt. Pomocą instruktażową w tym zakresie powinni służyć rolnikom gminni instruktorzy rolni i budownictwa wiejskiego, zaś pomocą techniczną — gminne spółdzielnie — „Samopomoc Chłopska” oraz kółka rolnicze i ich związki. Jest to niezbędny warunek, aby prace te wykonać w możliwie krótkim czasie i wykorzystać wiele materiałów i surowców lokalnych.</u>
+ <u xml:id="u-48.13" who="#PoselMazurkiewiczEugeniusz">Intensyfikacja produkcji w rolnictwie musi następować przy równoczesnym zmniejszaniu się zasobów siły roboczej. Powoduje to konieczność szybkiego postępu w mechanizacji procesów produkcyjnych i szerszego wykorzystania w rolnictwie energii elektrycznej. Jest to nieodzowny warunek technicznej rekonstrukcji rolnictwa, rozstrzygający o dalszym wzroście produkcji roślinnej i zwierzęcej, a w wielu wypadkach przesądzający też o decyzji młodzieży wiejskiej — pracy w rolnictwie. Plan 5-letni przewiduje duży wzrost dostaw maszyn i urządzeń dla rolnictwa. Biuro Polityczne KC naszej partii i Rząd podjęły decyzje, aby osiągnąć wyższe wskaźniki postępu w tym zakresie. Jak ważny jest to problem dla gospodarstw rolnych, wskazuje fakt zakupu przez rolników w 1972 roku maszyn i urządzeń technicznych wartości o około 29% wyższej w porównaniu z 1971 rokiem, przy czym poziom sprzedaży limitowany był często wielkością dostaw maszyn z przemysłu.</u>
+ <u xml:id="u-48.14" who="#PoselMazurkiewiczEugeniusz">Konieczne jest przede wszystkim przyspieszenie produkcji maszyn do zmechanizowania prac, takich jak:</u>
+ <u xml:id="u-48.15" who="#PoselMazurkiewiczEugeniusz">— rozsiew nawozów mineralnych, ładowanie i roztrząsanie obornika, — sprzęt zbóż i roślin okopowych, — koszenie i sprzęt traw i roślin zielonych, — przyrządzanie pasz i dojenie krów, a w PGR, RSP także zadawanie pasz i pojenie zwierząt. Pilną rzeczą jest także masowa produkcja wielu maszyn i urządzeń, odbiorników energii elektrycznej.</u>
+ <u xml:id="u-48.16" who="#PoselMazurkiewiczEugeniusz">W debacie plenarnej dużo uwagi koledzy posłowie poświęcili sprawom funkcjonowania zaplecza technicznego rolnictwa. Najbardziej uciążliwe są niedobory części zamiennych. Klub Poselski PZPR wyraża opinię, że Rząd podejmie środki, aby ten problem w pełni rozwiązać. Dobra organizacja wykorzystania maszyn i urządzeń zależy od resortu rolnictwa, kółek rolniczych i ich związków, od branżowej spółdzielczości wiejskiej. Doświadczenia ubiegłego dość trudnego roku w rolnictwie wskazują na istnienie znacznych rezerw w stopniu wykorzystania maszyn. Zmiana tego stanu zależy od wielu zespołów ludzi, od kierowniczych służb fachowych i organizacji samorządu chłopskiego. Jest jeszcze czas, aby w każdym kółku rolniczym, we wsi, państwowym gospodarstwie rolnym, rolniczej spółdzielni produkcyjnej dokładnie ocenić stan wykorzystania sprzętu i określić zasady, których przestrzeganie poprawi stopień mechanizacji prac w rolnictwie.</u>
+ <u xml:id="u-48.17" who="#PoselMazurkiewiczEugeniusz">Rolnictwo oczekuje, że inne przemysły zwiększą także dostawy środków produkcji ponad wskaźnik planu 5-letniego. Odnosi się to zwłaszcza do przemysłu chemicznego oraz budownictwa i przemysłu materiałów budowlanych. Chodzi o większą produkcję skoncentrowanych nawozów mineralnych, nowych asortymentów środków chemicznych ochrony roślin, materiałów budowlanych i o dobrą ich jakość.</u>
+ <u xml:id="u-48.18" who="#PoselMazurkiewiczEugeniusz">Znaczne przyspieszenie tempa rozwoju produkcji zwierzęcej w porównaniu do założeń planu 5-letniego zwiększa wydatnie zapotrzebowanie producentów na pasze treściwe.</u>
+ <u xml:id="u-48.19" who="#PoselMazurkiewiczEugeniusz">Trzeba podkreślić, że przewidywana produkcja zwierząt rzeźnych w 1973 roku osiągnie prawie rozmiary określone w planie 5-let- nim na rok 1975.</u>
+ <u xml:id="u-48.20" who="#PoselMazurkiewiczEugeniusz">Wyrażam przekonanie, że Rząd podejmie działania, aby odpowiednio zwiększyć produkcję przemysłową pasz treściwych oraz tworzyć nowe moce produkcyjne, w tym także w celu wzrostu produkcji koncentratów wysokobiałkowych, pasz mlekozastępczych, dodatków mineralnych do pasz. Doświadczenia przodujących krajów świata wskazują, że są to bardzo efektywne przedsięwzięcia we wdrażaniu postępu do produkcji zwierzęcej.</u>
+ <u xml:id="u-48.21" who="#PoselMazurkiewiczEugeniusz">Rolnicy intensyfikując produkcję, zgłaszają coraz większe potrzeby na sprawne usługi produkcyjne. Dla wzrostu produkcji rolnej ważne znaczenie ma poprawa obsługi gospodarstw, które osiągają wysoką produkcję towarową. Chodzi o szybkie, pewne usługi w produkcji polowej i transporcie rolniczym, o terminowe załatwianie spraw rolników. Musimy także znacznie częściej stosować odbiór płodów rolnych bezpośrednio z gospodarstw, a także dowożenie do gospodarstw środków produkcji.</u>
+ <u xml:id="u-48.22" who="#PoselMazurkiewiczEugeniusz">Z rolnictwem są integralnie związane kółka rolnicze i ich zrzeszenia branżowe, spółdzielczość zaopatrzenia i zbytu, mleczarska, ogrodnicza, oszczędnościowo-pożyczkowa. Każda z nich spełnia w gospodarce narodowej ważne wielorakie funkcje społeczno-gospodarcze.</u>
+ <u xml:id="u-48.23" who="#PoselMazurkiewiczEugeniusz">Kółka rolnicze i spółdzielczość wiejska są inicjatorami różnych zespołowych przedsięwzięć produkcyjnych rolników w uprawie roślin, chowie zwierząt, mechanizacji prac w rolnictwie. Działalność tę powinniśmy aktywnie wspierać i pomagać rolnikom osiągać jak najlepsze wyniki. Spotyka się ona także z coraz szerszym zainteresowaniem rolników, jest głównym zadaniem polityki rolnej PZPR, prowadzonej wspólnie z ZSL, oraz sprzyja przemianom społecznym na wsi.</u>
+ <u xml:id="u-48.24" who="#PoselMazurkiewiczEugeniusz">Kółka rolnicze i ich związki — wyciągając wnioski z krytyki rolników odnośnie do sprawności usług produkcyjnych — podejmują pracę mającą na celu organizowanie w gminach spółdzielni kółek rolniczych. Spółdzielnie te, posiadając dobrze przygotowane pod względem organizacyjnym i technicznym kadry kierownicze, będą udzielały różnorodnej pomocy w pracy kółek rolniczych, będą organizować usługi techniczne i remontowe, podejmować produkcję i usługi budowlane, będą także rozszerzać zespołową gospodarkę rolną. Jest to wielka, a zarazem nowa organizacyjnie działalność związków kółek rolniczych. Powinna się ona spotkać z pełnym poparciem i niezbędną pomocą terenowych rad narodowych, instytucji, organizacji PZPR i ZSL.</u>
+ <u xml:id="u-48.25" who="#PoselMazurkiewiczEugeniusz">Z rolnictwem ściśle związany jest przemysł spożywczy, który rozpoczął obecnie okres intensywnego rozwoju i nadrabiania wieloletnich opóźnień. W roku ubiegłym oddano do użytku wiele nowych obiektów produkcyjnych, a ogólna wartość nakładów inwestycyjnych w resorcie przemysłu spożywczego i skupu była prawie dwukrotnie wyższa niż w 1971 roku.</u>
+ <u xml:id="u-48.26" who="#PoselMazurkiewiczEugeniusz">Nakłady inwestycyjne w przemyśle spożywczym, spółdzielczości mleczarskiej i ogrodniczej wzrastają w 1973 r. o około 50% w porównaniu do roku ubiegłego. Znacznie zwiększy się także liczba nowych obiektów produkcyjnych, które podejmując produkcję znacznie zwiększą dostawy artykułów żywnościowych na rynek.</u>
+ <u xml:id="u-48.27" who="#PoselMazurkiewiczEugeniusz">Duże zainteresowanie społeczeństwa rozwojem przemysłu spożywczego sprzyja także licznym inicjatywom podejmowanym przez jego załogi, mającym na celu wzrost produkcji i poprawę jakości żywności, sprzyjającym jednocześnie dobrej realizacji wielu małych, ale bardzo istotnych dla wzrostu produkcji rynkowej obiektów inwestycyjnych.</u>
+ <u xml:id="u-48.28" who="#PoselMazurkiewiczEugeniusz">Wysoka Izbo! Wzrost dostaw dla rolnictwa środków produkcji wytwarzanych przez przemysł i lepsze techniczne uzbrojenie rolnictwa, stwarzają także warunki szerszego uruchamiania rezerw produkcyjnych. Liczymy, że przodujący rolnicy, aktywiści kółek rolniczych, spółdzielczości wiejskiej i urzędy gminne wykorzystają wszystkie lokalne możliwości, aby już w okresie zbliżających się prac wiosennych wykorzystać je lepiej i utrzymać w 1973 roku wysokie tempo wzrostu produkcji rolnej.</u>
+ <u xml:id="u-48.29" who="#PoselMazurkiewiczEugeniusz">Mając to na uwadze, Sekretariat KC PZPR i Prezydium Rządu zwróciły się z apelem do komitetów gminnych i podstawowych organizacji partyjnych w rolnictwie, rad i urzędów gminnych o rozwijanie wśród producentów i w ogniwach obsługi rolnictwa szerokiego ruchu doskonalenia pracy i zwiększania produkcji rolnej. I Sekretarz KC PZPR Edward Gierek na krajowej naradzie aktywu partyjnego i gospodarczego powiedział: — „O rozwoju kraju i dalszej poprawie warunków życia decyduje praca i postawa każdego obywatela. Postęp ogólny jest sumą postępu w każdej fabryce i każdej wsi, w każdym zakładzie naukowym i w każdej instytucji... Zwracamy się szczególnie gorąco do robotników i rolników, pracowników techniki i nauki, organizatorów produkcji i życia społecznego, do wszystkich, którzy w najlepszym rozumieniu potrzeb ojczyzny i narodu torują drogę postępowi, są jego nosicielami”.</u>
+ <u xml:id="u-48.30" who="#PoselMazurkiewiczEugeniusz">Takie właśnie rozumienie potrzeb rolnictwa i troskę całego narodu o jego rozwój wyrażali koledzy posłowie w dzisiejszej debacie parlamentarnej.</u>
+ <u xml:id="u-48.31" who="#PoselMazurkiewiczEugeniusz">W życiu wsi wielkie znaczenie mieć będzie ośrodek władzy gminnej. Urzędy gminne mają za sobą zaledwie parę tygodni pracy. Z konieczności dominowały w tym okresie sprawy organizacyjne. Gminy posiadają wiele nowych uprawnień, pozostających dotychczas w gestii władz powiatowych. Gminy stają się głównym ośrodkiem kierowania rozwojem rolnictwa.</u>
+ <u xml:id="u-48.32" who="#PoselMazurkiewiczEugeniusz">Rozwój produkcji rolniczej, postęp w doskonaleniu form organizacji i wytwarzania będzie także głównym kryterium oceny wyników pracy gminnej rady narodowej, urzędu gminnego, naczelnika gminy, służby rolnej oraz instytucji i organizacji obsługujących rolnictwo.</u>
+ <u xml:id="u-48.33" who="#PoselMazurkiewiczEugeniusz">W gminach, w okresie najbliższych tygodni; będą organizowane narady aktywu społeczno-gospodarczego, na których szczegółowo omówione zostaną zadania i metody dalszego wzrostu produkcji rolnej i rozwoju usług produkcyjnych — na podstawie wytycznych Sekretariatu KC PZPR z grudnia 1972 r. Narady te będą zarazem pierwszym spotkaniem naczelnika gminy z tak licznym aktywem społeczno-gospodarczym. Zwracam się w imieniu Klubu Poselskiego PZPR do kolegów posłów o bezpośredni i aktywny udział w tych naradach.</u>
+ <u xml:id="u-48.34" who="#PoselMazurkiewiczEugeniusz">Urzędom gminnym powinniśmy udzielać wielorakiej pomocy, zwłaszcza poprawiać sprawność działania fachowych pracowników, rozszerzać zakres uprawnień, aby istotnie gmina stała się podstawowym, sprawnym ogniwem władzy ludowej, należycie organizującym postęp w warunkach życia i pracy jej mieszkańców. Pomoc ta od wyższych ogniw władzy ludowej jest stale potrzebna. Jest ona wręcz niezbędna w pierwszych miesiącach pracy urzędów gminnych.</u>
+ <u xml:id="u-48.35" who="#PoselMazurkiewiczEugeniusz">Gminy będą posiadały liczny zespół fachowców rolnych. Pracując już bezpośrednio z rolnikami zdobyli sobie oni duże uznanie. Gdy powszechnie podejmujemy sprawy specjalizacji i kooperacji produkcyjnej, gdy poziom umiejętności zawodowych producentów rozstrzyga o dalszym szybszym postępie produkcyjnym i społecznym — niepomiernie wzrasta rola terenowych instruktorów rolnych. Powinniśmy wszyscy dbać, aby praca specjalistów rolnych była możliwie najefektywniej wykorzystywana w produkcji rolnej i w działalności instruktażowej.</u>
+ <u xml:id="u-48.36" who="#PoselMazurkiewiczEugeniusz">Posłowie Klubu Poselskiego PZPR nie będą szczędzić sił, aby stwarzać dla rolnictwa jak najlepsze warunki rozwoju. Wyrażam przekonanie, że wszyscy posłowie będą popierać te działania.</u>
+ <u xml:id="u-48.37" who="#komentarz">(Oklaski).</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-49">
+ <u xml:id="u-49.0" who="#Marszalek">Udzielam głosu Prezesowi Rady Ministrów obywatelowi Piotrowi Jaroszewiczowi w celu złożenia oświadczenia rządowego w sprawię polityki zagranicznej Polski, a także w związku z debatą Sejmową o zadaniach rolnictwa.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-50">
+ <u xml:id="u-50.0" who="#PiotrJaroszewicz">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Pragnę podnieść pewne zagadnienia z dziedziny polityki zagranicznej na tle doniosłych wydarzeń międzynarodowych ostatniego okresu i w stosunku do niektórych z nich określić stanowisko Rządu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej.</u>
+ <u xml:id="u-50.1" who="#PiotrJaroszewicz">Cały świat, a z nim i naród polski, z ulgą i głębokim zadowoleniem przyjął perspektywę rychłego zakończenia wojny w Wietnamie. Rząd Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej z zadowoleniem wita fakt uzgodnienia i parafowania oraz zapowiedź podpisania w ciągu najbliższych dni porozumienia o przerwaniu wojny i przywróceniu w Wietnamie sprawiedliwego pokoju.</u>
+ <u xml:id="u-50.2" who="#komentarz">(Oklaski).</u>
+ <u xml:id="u-50.3" who="#PiotrJaroszewicz">Naród polski od lat oczekiwał tej chwili. Zawsze byliśmy solidarni z bohaterskim narodem wietnamskim i udzielaliśmy mu wszechstronnej pomocy w jego słusznej walce przeciwko agresji, o prawo do niepodległości, jedności i pokoju.</u>
+ <u xml:id="u-50.4" who="#PiotrJaroszewicz">Wreszcie zamilkną działa i przestaną spadać bomby na umęczoną wietnamską ziemię. Bohaterski naród wietnamski, narody całego świata, wszystkie postępowe siły naszego globu święcą tym samym swój tryumf. Jest to zwycięstwo pokoju nad wojną, ogromny sukces realizmu i zdrowego rozsądku.</u>
+ <u xml:id="u-50.5" who="#PiotrJaroszewicz">Rząd i cały naród polski dawały wielokrotnie wyraz głębokiemu przekonaniu, że konflikt wietnamski może być uregulowany jedynie drogą rozwiązań politycznych, zapewniających prawo narodów do samostanowienia i trwały pokój na półwyspie Indochińskim.</u>
+ <u xml:id="u-50.6" who="#PiotrJaroszewicz">Polska polityka zagraniczna konsekwentnie działała w kierunku przyjęcia takich właśnie rozwiązań. Jesteśmy przekonani, że przywrócenie pokoju w Wietnamie korzystnie wpłynie na dalszy rozwój sytuacji międzynarodowej i stworzy sprzyjające warunki rozwiązywania wielu istniejących jeszcze międzynarodowych problemów.</u>
+ <u xml:id="u-50.7" who="#PiotrJaroszewicz">Kraj nasz, biorąc czynny udział w procesach odprężenia, aktywnie angażując się w umacnianie pokoju światowego, również i w tym wypadku wyraża gotowość wniesienia swego wkładu do przywrócenia trwałego pokoju w Wietnamie. Państwa uczestniczące w konflikcie wietnamskim zwróciły się do naszego Rządu z prośbą o udział przedstawicieli Polski w Nowej Międzynarodowej Komisji Nadzoru i Kontroli. Wyraziliśmy gotowość udziału w tej Komisji, traktując to jako nasz obowiązek wobec sprawy pokojowego rozwoju stosunków międzynarodowych.</u>
+ <u xml:id="u-50.8" who="#komentarz">(Oklaski).</u>
+ <u xml:id="u-50.9" who="#PiotrJaroszewicz">Obywatele Posłowie! Polska Rzeczpospolita Ludowa rozwija szeroką działalność, zmierzającą do utrwalania pokoju i bezpieczeństwa międzynarodowego. Naczelną zasadą naszej polityki jest umacnianie jedności i siły wspólnoty państw socjalistycznych. Tylko taka polityka może nam zagwarantować bezpieczeństwo i stać się podstawą pokoju światowego. Podstawową siłą wspólnoty socjalistycznej jest Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich. Obchody 50-lecia powstania Związku Radzieckiego zadokumentowały jedność państw wspólnoty socjalistycznej oraz wykazały, iż państwa socjalistyczne są decydującą siłą w walce o pokojowy rozwój współczesnego świata.</u>
+ <u xml:id="u-50.10" who="#PiotrJaroszewicz">Rozmowy, jakie z okazji obchodów 50-lecia odbyły się pomiędzy I Sekretarzem Komitetu Centralnego PZPR tow. Edwardem Gierkiem i Sekretarzem Generalnym Komitetu Centralnego Komunistycznej Partii Związku Radzieckiego tow. Leonidem Breżniewem, stanowią wyraz trwałych i głębokich stosunków przyjaźni i braterstwa między naszymi krajami. Wytyczyły one kierunki dalszej wszechstronnej i stale pogłębiającej się współpracy między Polską Zjednoczoną Partią Robotniczą i Komunistyczną Partią Związku Radzieckiego, między, naszymi państwami.</u>
+ <u xml:id="u-50.11" who="#PiotrJaroszewicz">W najbliższym czasie przewidujemy odbycie rozmów z przywódcami bratniej Czechosłowacji. Spotkanie to będzie dobitnym wyrazem pogłębiania się stosunków przyjaźni oraz woli dalszego rozwoju wszechstronnej współpracy z naszymi czechosłowackimi sąsiadami.</u>
+ <u xml:id="u-50.12" who="#PiotrJaroszewicz">Takie formy bezpośrednich kontaktów pragniemy rozwijać ze wszystkimi bratnimi krajami socjalistycznymi. Jesteśmy przekonani, że służą one jak najlepiej interesom całej wspólnoty socjalistycznej, każdemu z naszych krajów.</u>
+ <u xml:id="u-50.13" who="#PiotrJaroszewicz">Umacnianiu światowej pozycji wspólnoty socjalistycznej służy międzynarodowe uznanie Niemieckiej Republiki Demokratycznej. Dzięki konsekwentnej walce państw naszej wspólnoty Niemiecka Republika Demokratyczna jest dzisiaj powszechnie uznawanym podmiotem prawa międzynarodowego.</u>
+ <u xml:id="u-50.14" who="#PiotrJaroszewicz">Polska Rzeczpospolita Ludowa nadal będzie rozwijać intensywną działalność na rzecz tworzenia w Europie trwałych stosunków bezpieczeństwa i rozwoju szerokiej współpracy, wolnej od wszelkiego rodzaju dyskryminacji. Służą temu m.in. nasze działania mające na celu przygotowanie Europejskiej Konferencji Bezpieczeństwa i Współpracy. Polska, Związek Radziecki i inne kraje socjalistyczne zgłosiły swoje konstruktywne propozycje w sprawię porządku dziennego konferencji. Szerokie zainteresowanie naszymi propozycjami utwierdza nas w przekonaniu, że działamy w interesie ogólnym. Sądzimy, że istnieją już realne warunki, by Europejska Konferencja Bezpieczeństwa i Współpracy mogła się rozpocząć w czerwcu bieżącego roku.</u>
+ <u xml:id="u-50.15" who="#PiotrJaroszewicz">Naszą działalność na rzecz odprężenia i współpracy prowadzimy również przez szeroką aktywizację stosunków dwustronnych z wieloma państwami zachodnioeuropejskimi. Jak wiadomo — w ostatnim okresie w wyniku owocnej wizyty I Sekretarza Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej tow. Edwarda Gierka pogłębiamy naszą współpracę z Francją. Chcemy poważnie rozszerzyć zakres naszych stosunków ze Szwecją. W tym samym duchu rozwijamy stosunki ze Stanami Zjednoczonymi, Kanadą, Japonią i innymi krajami. Oczekujemy, że również nasze stosunki z Federalną Republiką Niemiec rozwijać się będą w kierunku konkretnej realizacji postanowień układu z 7 grudnia 1970 r.</u>
+ <u xml:id="u-50.16" who="#PiotrJaroszewicz">Przed kilkoma dniami złożyłem wizytę państwową w zaprzyjaźnionych Indiach. W wyniku wszechstronnej wymiany poglądów przyjęta została wspólna deklaracja o przyjaźni i współpracy między Polską Rzecząpospolitą Ludową a Republiką Indii, w której obie strony dały wyraz woli dalszego rozwijania stosunków w oparciu o zasady pokojowego współistnienia oraz wyraziły gotowość szerokiego rozwoju współpracy politycznej, gospodarczej i naukowo-technicznej. Podpisaliśmy protokół w sprawie długofalowych programów współpracy gospodarczej i naukowo-technicznej oraz protokół handlowy na lata 1973 — 1975.</u>
+ <u xml:id="u-50.17" who="#PiotrJaroszewicz">Pragnę dać wyraz memu przekonaniu, że wyniki tej wizyty przyniosą wymierne korzyści obu naszym państwom.</u>
+ <u xml:id="u-50.18" who="#PiotrJaroszewicz">Wysoka Izbo! Wydarzenia, które zaszły ostatnio w świecie są korzystne dla odprężenia i pokojowej współpracy wszystkich narodów i państw bez względu na różnice ustrojowe.</u>
+ <u xml:id="u-50.19" who="#PiotrJaroszewicz">Jest to rezultat niestrudzonych dążeń pokojowej polityki krajów socjalistycznych, ich rosnącej roli i autorytetu we współczesnym świecie, poparcia wszystkich postępowych sił społecznych i politycznych świata dla tej polityki. Jest to nowy sukces polityki zagranicznej Związku Radzieckiego, Polski i całej socjalistycznej wspólnoty.</u>
+ <u xml:id="u-50.20" who="#PiotrJaroszewicz">Polska Ludowa jest i pozostanie aktywnym uczestnikiem rozwoju międzynarodowych stosunków zgodnie z interesami naszego narodu, ideami socjalizmu i zasadami pokoju.</u>
+ <u xml:id="u-50.21" who="#komentarz">(Oklaski).</u>
+ <u xml:id="u-50.22" who="#PiotrJaroszewicz">Obecnie przechodzę do tematyki pierwszego punktu porządku dziennego.</u>
+ <u xml:id="u-50.23" who="#PiotrJaroszewicz">Wysoka Izbo! Dzisiejsza debata wskazała dobitnie na wzrastającą wagę rolnictwa w realizacji naszej polityki społeczno-gospodarczej oraz na coraz ściślejszy związek rolnictwa z rozwojem całej gospodarki. W swych wystąpieniach obywatele posłowie dokonali przeglądu wszystkich podstawowych problemów całościowo ujętego agregatu żywnościowego, obejmującego rolnictwo, przemysł spożywczy i przemysł obsługujący rolnictwo, usługi agrotechniczne, zaopatrzenie rolnictwa w środki produkcji, a także skup i przetwórstwo płodów rolnych.</u>
+ <u xml:id="u-50.24" who="#PiotrJaroszewicz">Uchwały VI Zjazdu partii oraz decyzje Biura Politycznego partii i Prezydium NK ZSL stały się podstawą wielostronnej pracy Rządu nad przyspieszeniem wzrostu produkcji w całym rolnictwie.</u>
+ <u xml:id="u-50.25" who="#PiotrJaroszewicz">W ciągu dwu lat poprawiono warunki ekonomiczne produkcji rolnej, zniesiono reglamentację tam, gdzie to było możliwe, powiększono dostawy nawozów, materiałów budowlanych i maszyn, wprowadzono ubezpieczenie zdrowotne, rozbudowano służby fachowe i wreszcie utworzono nowoczesną administrację na szczeblu gminy, głównie z myślą o rozwoju rolnictwa. Ten zespół korzystnych rozwiązań pobudził siły społeczne i produkcyjne wsi i przyniósł dobre wyniki.</u>
+ <u xml:id="u-50.26" who="#PiotrJaroszewicz">Rząd z należytą wnikliwością odnosi się do rosnących potrzeb inwestycyjnych rolnictwa i przemysłu spożywczego. Łącznie nakłady na całą gospodarkę żywnościową w latach 1971 i 1972 wyniosły ponad 100 mld zł. Obecnie średniorocznie inwestujemy w dziedzinie rolnictwa i przemysłu spożywczego ok. 3O°/o więcej niż w latach 1966—1970. Oba te działy łącznie uczestniczyły w latach 1971—1972 w tworzeniu dochodu narodowego wielkością przekraczającą 35%. Już ten wskaźnik daje świadectwo wysokiej pozycji rolnictwa i przemysłu spożywczego. Gospodarka żywnościowa dostarcza na rynek 44% towarów. Dlatego wszelkie, choćby przejściowe wahania i niedostatki w dostawach żywności są dotkliwie odczuwane przez społeczeństwo.</u>
+ <u xml:id="u-50.27" who="#PiotrJaroszewicz">Z faktów tych musi wyciągnąć wnioski nie tylko rolnictwo i przemysł spożywczy. Rozwój rolnictwa leży w interesie całej gospodarki i stanowi jeden z najważniejszych celów naszej polityki społeczno-gospodarczej.</u>
+ <u xml:id="u-50.28" who="#PiotrJaroszewicz">Na efekty produkcyjne rolnictwa składa się obecnie wysiłek chłopów i pracowników rolnych oraz w coraz większym stopniu także robotników przemysłowych, uczonych i konstruktorów. Wzrasta bowiem poważnie znaczenie środków produkcji wytwarzanych dla rolnictwa przez przemysł. Sprawą coraz ważniejszą staje się asortyment i niezawodność maszyn rolniczych, ilość i jakość nawozów sztucznych oraz środków ochrony roślin, skuteczniejsza ochrona zdrowotna zwierząt hodowlanych, terminowość usług produkcyjnych wykonywanych przez kółka rolnicze, sprawność transportu, punktów skupu i magazynów, właściwy instruktaż, sprawny, uczciwy handel i dobry system kredytowo-oszczędnościowy.</u>
+ <u xml:id="u-50.29" who="#PiotrJaroszewicz">Prezentowano z tej trybuny oceny wyników ostatnich lat. Nie zachodzi więc potrzeba powtarzania tego, co jest już znane. Sprawą najważniejszą jest obecnie stwarzanie warunków do podtrzymania wysokiego wzrostu produkcji rolnej, zarówno w bieżącym roku, jak i w latach następnych. Mając to na uwadze Rząd pragnie oświadczyć, że wszystkie nakłady i działania w rolnictwie, w przemyśle spożywczym i w obsłudze rolnictwa, które przyspieszają wzrost produkcji traktowane będą pierwszoplanowo. Dotyczy to szczególnie inwestycji — zarówno państwowych, jak i realizowanych w gospodarstwach indywidualnych. Na tym odcinku nastąpiła już pewna poprawa. Na podkreślenie zasługuje fakt, że podstawowa część rosnących dochodów rolników kierowana jest na zakup środków produkcji, a przede wszystkim na budownictwo inwentarskie i zakup maszyn. Istniejące trudności inwestycyjne będą stopniowo usuwane, zwłaszcza jeśli chodzi o poprawę zaopatrzenia w materiały budowlane. Potrzebne jest równocześnie dalsze doskonalenie budownictwa w rolnictwie. Chodzi zwłaszcza o lżejsze, oszczędniejsze rozwiązania projektowe, rozwój prefabrykacji oraz coraz szersze wdrażanie mechanizacji.</u>
+ <u xml:id="u-50.30" who="#PiotrJaroszewicz">Wysoki Sejmie! Dotychczasowe osiągnięcia w rolnictwie i przemyśle spożywczym, podobnie jak sukcesy uzyskane w całej gospodarce nie mogą rodzić błogiego spokoju. Obok osiągnięć występuje jeszcze wiele braków — mówiono dziś o nich — niedbalstwa i niedołęstwa. Przed nami ogrom nowych zadań.</u>
+ <u xml:id="u-50.31" who="#PiotrJaroszewicz">Węzłowym problemem w rolnictwie jest i będzie nadal szybki rozwój produkcji zwierzęcej. Decyduje on w głównej mierze o wzroście dostaw artykułów mięsnych na rynek, a tym samym o dalszym powiększaniu dochodów ludności rolniczej.</u>
+ <u xml:id="u-50.32" who="#PiotrJaroszewicz">Powtarzam: koncepcja rozwojowa naszego rolnictwa w roku 1973 i w latach następnych, podporządkowana być musi maksymalizacji produkcji towarowej żywca. Wymaga tego konieczność skutecznego usuwania nadal istniejących dysproporcji między wzrostem popytu na mięso i jego przetwory a dynamiką ich podaży.</u>
+ <u xml:id="u-50.33" who="#PiotrJaroszewicz">Rozwojowi hodowli podporządkowana jest produkcja roślinna. Dlatego powiększanie produkcji zbóż i pasz będzie nadal pierwszoplanowym zadaniem wszystkich sektorów rolnictwa, kadry fachowej i nauk rolniczych. Tę prawdę zrozumieć muszą wszyscy rolnicy i wszyscy wytwórcy środków produkcji dla rolnictwa. Chodzi zwłaszcza o nawozy i sprzęt, a więc środki, które łącznie pozwolą szybko wyzwolić rezerwy, jakie tkwią w produkcji i nowoczesnych metodach konserwacji pasz gospodarskich.</u>
+ <u xml:id="u-50.34" who="#PiotrJaroszewicz">Przy podtrzymywaniu wysokiego tempa przyrostu pogłowia trzody — baczniejszą uwagę zwrócić musimy na wzrost pogłowia bydła. Jest zjawiskiem pozytywnym, że w latach 1971 — 1972 zrealizowaliśmy w połowie zadania planu 5-letniego w tej dziedzinie. Jednakże dotychczas osiągnięty postęp nie może nas zadowalać, tym bardziej że w pogłowiu krów zamiast planowanego wzrostu notujemy stagnację, a w niektórych regionach — nawet dalszy spadek. Jest to zjawisko niepokojące — oznacza bowiem zmniejszanie bazy biologicznej, co już obecnie ogranicza w wielu województwach dynamikę wzrostu pogłowia bydła i produkcji mięsa wołowego.</u>
+ <u xml:id="u-50.35" who="#PiotrJaroszewicz">Trudności związane z postępem w hodowli i mleczności krów oraz w produkcji żywca wołowego będą nieustannie analizowane przez Rząd, przez prezydia rad narodowych, aby dzięki dalszym kompleksowym usprawnieniom uzyskiwać lepsze efekty.</u>
+ <u xml:id="u-50.36" who="#PiotrJaroszewicz">Myślę także o pilnej potrzebie budowy wokół wielkich ośrodków miejskich, wysoko wydajnych obór, aby zabezpieczyć rytmiczne dostawy mleka przez cały rok i ograniczyć kosztowne jego przewozy.</u>
+ <u xml:id="u-50.37" who="#PiotrJaroszewicz">W roku 1973 uczynić musimy dalszy postęp w rozwoju produkcji sadowniczej i warzywniczej. Zamierzamy szybko rozwijać w gospodarstwach państwowych, położonych wokół aglomeracji miejskich, bazy produkcji warzyw w oparciu o budowę dużych szklarni. Będziemy równocześnie sprzyjać i pomagać specjalizacji w tej dziedzinie w gospodarstwach indywidualnych, gdzie na szerszą skalę zakłada się uprawę sadów zblokowanych w zwartych kompleksach, co ułatwia mechanizację i ochronę przed szkodnikami i chorobami.</u>
+ <u xml:id="u-50.38" who="#PiotrJaroszewicz">Przyspieszymy modernizację obrotu warzywami i owocami.</u>
+ <u xml:id="u-50.39" who="#PiotrJaroszewicz">Dotychczasowe wyniki i ocena tendencji produkcyjnych w rolnictwie wskazują na możliwość przyspieszenia realizacji zadań ustalonych w planie na rok 1975. Z tą myślą Rząd podjął w latach 1971 — 1972 szereg dodatkowych decyzji, zwiększając nakłady inwestycyjne — w stosunku do planu 5-letniego — o ponad 40 mld zł, w tym dla rolnictwa o 10 mld zł, dla przemysłu spożywczego o 30 mld zł.</u>
+ <u xml:id="u-50.40" who="#PiotrJaroszewicz">Równocześnie wprowadzono elastyczne zasady umożliwiające zakup za granicą linii technologicznych lub zespołów maszyn do przetwórstwa rolnego.</u>
+ <u xml:id="u-50.41" who="#PiotrJaroszewicz">Dodatkowe środki przeznaczamy głównie na budowę nowych zakładów przemysłu spożywczego, rozbudowę przemysłowych ferm produkcji zwierzęcej, szklarni oraz zakładów prefabrykatów budowlanych dla rolnictwa.</u>
+ <u xml:id="u-50.42" who="#PiotrJaroszewicz">Zwiększenie środków inwestycyjnych wymaga wzmożenia wysiłków przez wszystkich partnerów na rzecz pełnej realizacji programu, który zapewni uzyskanie oczekiwanych efektów produkcji rolniczej i przemysłu spożywczego.</u>
+ <u xml:id="u-50.43" who="#PiotrJaroszewicz">Trzeba wyrazić uznanie inwestorom i pracownikom budownictwa za dobre wykonanie zadań inwestycyjnych rolnictwa i przemysłu spożywczego w roku 1972. Oczekujemy, że zwiększone zadania roku 1973 będą terminowo i jeszcze lepiej realizowane. Rząd zaliczył nowe obiekty przemysłu spożywczego do rzędu priorytetowych. Tak też powinny one być traktowane przez wszystkich w codziennej praktyce.</u>
+ <u xml:id="u-50.44" who="#PiotrJaroszewicz">Polska ma szansę zdobyć mocną pozycję światową w dziedzinie przemysłu rolno-spożywczego. Nakłada to na nas obowiązek przyspieszenia postępu w dziedzinie jakości i rozwoju produkcji nowych wyrobów tego przemysłu. Jest to jednocześnie warunek wzrostu kultury żywienia w Polsce.</u>
+ <u xml:id="u-50.45" who="#PiotrJaroszewicz">Wysoka Izbo! W toku dzisiejszej debaty wiele krytycznych uwag i postulatów skierowano pod adresem przemysłu maszyn rolniczych. Problematyka ta była i pozostaje w centrum uwagi Rady Ministrów. Decyzje, jakie podejmujemy i będziemy podejmować w sprawie mechanizacji rolnictwa, muszą być rozpatrywane nie tylko na tle aktualnie występujących braków. Prognozy demograficzne wskazują, iż w ciągu 20 najbliższych lat odejdzie z rolnictwa około 3 milionów ludzi, przy zakładanym ponad 70-procentowym wzroście produkcji rolnej. Ludzi zastąpić muszą dobre i niezawodne maszyny. To zaś wymagać będzie nowych metod i form ich produkcji. Sprawy związane z rozwojem przemysłu maszyn rolniczych były omówione na dzisiejszym posiedzeniu w referacie rządowym tow. Tejchmy.</u>
+ <u xml:id="u-50.46" who="#PiotrJaroszewicz">Pragnę jeszcze podkreślić, że zaległości i opóźnienia w tej dziedzinie były wyjątkowo duże, zaś ich likwidacja wymaga czasu i bardzo dużych nakładów. Jest to problem o tyle trudniejszy, że w budowie maszyn rolniczych występują bardzo złożone zagadnienia technologiczne i konstrukcyjne, biorąc pod uwagę trudne i zróżnicowane warunki ich pracy.</u>
+ <u xml:id="u-50.47" who="#PiotrJaroszewicz">Przykład nowego kombajnu zbożowego — „Bizon” wskazuje jednak, że możemy osiągać wyniki na światowym poziomie. Fabryka Maszyn Żniwnych w Płocku powinna nadal rozwijać się w kierunku stworzenia systemu maszyn do pełnej, kompleksowej mechanizacji zbioru zbóż.</u>
+ <u xml:id="u-50.48" who="#PiotrJaroszewicz">Pamiętamy przy tym, że duży ciężar prac w rolnictwie spoczywa na barkach kobiet. Chcemy ulżyć ich pracy, oszczędzać ich siły. Dlatego rozszerzymy znacznie produkcję sprzętu do mechanizacji prac podwórzowych i hodowlanych.</u>
+ <u xml:id="u-50.49" who="#PiotrJaroszewicz">Rada Ministrów jest w pełni świadoma, iż rozwój przemysłu maszyn rolniczych jest na obecnym etapie jednym z kluczowych warunków zapewnienia dalszego wzrostu produkcji rolnej i jest czynnikiem postępu agrotechnicznego, który wymaga wykonania prac w odpowiednich terminach w okresie ich szczytowego spiętrzenia.</u>
+ <u xml:id="u-50.50" who="#PiotrJaroszewicz">W szczególności zaś modernizacja gospodarki paszowej, upowszechnianie nowoczesnych metod konserwacji zebranych plonów i gromadzenie niezbędnych rezerw pasz na okres zimowy wymaga odpowiedniego sprzętu i jeszcze raz sprzętu, urządzeń i materiałów.</u>
+ <u xml:id="u-50.51" who="#PiotrJaroszewicz">Rząd zwiększa w szybkim tempie nakłady inwestycyjne na przemysł maszyn rolniczych. Do programów modernizacyjnych włączyliśmy zakup licencji zagranicznych. W sprawie uruchomienia produkcji nowych traktorów podjęliśmy tę decyzję przy uwzględnieniu wszystkich czynników, nie tyle konstrukcyjnych, gdyż tutaj posiadamy dobre osiągnięcia, ale i technologicznych. Chcemy wygrać na czasie i możliwie najszybciej uruchomić produkcję ciągników. Sprawy te były bardzo wnikliwie rozpatrywane i dyskutowane wspólnie z dyrekcją i zapleczem naukowo-badawczym Zakładów — „Ursus”. Decyzja ta wypływa z poczucia odpowiedzialności za zaopatrzenie rolnictwa w nowoczesne, znacznie bardziej niezawodne traktory dostosowane do potrzeb wszystkich sektorów rolnictwa. Mówił o tym w bardzo ciekawy sposób poseł Gabriel Filipczak z Olsztyna — zgadzam się z jego rozumowaniem. Wysoka unifikacja poszczególnych typów traktorów pozwoli także na sprawniejsze zaopatrzenie w części zamienne. We właściwym czasie Rząd udzieli Sejmowi bardziej wyczerpującej informacji w tej ważnej sprawie.</u>
+ <u xml:id="u-50.52" who="#PiotrJaroszewicz">Umacniamy się w przekonaniu, że niezbędne będą odpowiednie decyzje o wydzieleniu silnej, centralnej organizacji gospodarczej, która wzmocniłaby wydatnie przemysł maszyn rolniczych i urządzeń dla przemysłu spożywczego.</u>
+ <u xml:id="u-50.53" who="#PiotrJaroszewicz">Sprawy te są dyskutowane. Jeśli okaże się to celowe, zostaną może nawet w najbliższym czasie przedstawione Wysokiej Izbie w formie projektów ustawowych, w czasie umożliwiającym nie nazbyt pospieszne rozpatrzenie projektów przez Sejm — co podkreślam, mając w pamięci uwagi, jakie padały z tej trybuny.</u>
+ <u xml:id="u-50.54" who="#PiotrJaroszewicz">Są to tylko niektóre problemy związane z mechanizacją rolnictwa. Wymieniłem je po to, aby wskazać, że Biuro Polityczne KC partii i Rząd przywiązują wielką wagę do modernizacji procesów produkcyjnych w rolnictwie. Skuteczność i efektywność mechanizacji rolnictwa zależy od racjonalnego wykorzystania sprzętu. W gospodarce maszynami rolniczymi mamy olbrzymie rezerwy, wskazywali na nie obywatele posłowie. Ciągniki kółek rolniczych pracują często prawie cały rok w transporcie pozarolniczym. Nie spotyka się to ze zdecydowanym przeciwdziałaniem, a przynosi przecież poważne straty rolnictwu.</u>
+ <u xml:id="u-50.55" who="#PiotrJaroszewicz">Niski jeszcze poziom technologiczny niektórych maszyn rolniczych, złe, a czasami barbarzyńskie metody eksploatacji, skracają okres ich eksploatacji i powodują nadmierny wzrost zużycia części zamiennych, a tym samym podrażają koszty mechanizacji.</u>
+ <u xml:id="u-50.56" who="#PiotrJaroszewicz">Musimy więc zasadniczo poprawić gospodarkę rolniczym sprzętem maszynowym. Proces ten postępuje.</u>
+ <u xml:id="u-50.57" who="#PiotrJaroszewicz">Trzeba pozyskiwać do pracy przy obsłudze sprzętu ludzi młodych, wykwalifikowanych, związanych z rolnictwem.</u>
+ <u xml:id="u-50.58" who="#PiotrJaroszewicz">Ważnym elementem poprawy gospodarki maszynami rolniczymi w kółkach rolniczych i MBM jest zespołowe wykorzystanie tych maszyn przez grupy użytkowników oraz tworzenie w gospodarstwach chłopskich bloków uprawowych. Zamiast obsiewania drobnych działek różnymi odmianami zbóż, można łączyć te poletka w jeden lub dwa bloki, na których zasiejemy najlepsze odmiany. Wtedy zbiór będzie łatwiejszy i tańszy, a plon wysoki.</u>
+ <u xml:id="u-50.59" who="#PiotrJaroszewicz">Jest to prosty przykład kooperacji, która niesie postęp produkcyjny. Praktyka wskazuje na możliwość stosowania z dobrym skutkiem podobnych form w uprawie użytków zielonych, roślin okopowych, w chowie bydła i trzody. Prowadzą one do wzrostu produkcji, obniżenia jej kosztów, podnoszą dochodowość rolnictwa. Wielkie pole do działania mają w rozwijaniu tych form kółka rolnicze.</u>
+ <u xml:id="u-50.60" who="#PiotrJaroszewicz">Obywatele Posłowie! Zgodnie z uchwałą VI Zjazdu partii popierać będziemy rozwój produkcji rolnej we wszystkich sektorach, tworząc im coraz lepsze warunki ekonomiczne. Podejmujemy decyzje zapewniające rozwój PGR, które osiągają coraz lepsze wyniki i wpływają na postęp całego rolnictwa, wypracowują i rozszerzają nowoczesne technologie produkcyjne. Ulepszać także będziemy warunki zmierzające do uspołeczniania procesów produkcyjnych poprzez współdziałanie produkcyjne między poszczególnymi sektorami, co jest już praktykowane np. w produkcji drobiu, żywca wołowego i wieprzowego.</u>
+ <u xml:id="u-50.61" who="#PiotrJaroszewicz">Rozwijać się będą przeobrażenia społeczne wsi, rozpowszechniać różne formy kooperacji, przy utrzymaniu możliwości produkcyjnych gospodarstw indywidualnych, osiągających dobre wyniki. Gospodarstwa te mogą liczyć na pomoc państwa. Nie będziemy natomiast przyglądać się biernie tym, którzy marnują dobro społeczne, jakim jest ziemia. Nie stać nas ani na jej ugorowanie, ani na ekstensywne wykorzystanie. Na jednego mieszkańca przypada w Polsce zaledwie 57 arów użytków rolnych. Państwo będzie korzystać z przysługującego mu prawa przejmowania źle zagospodarowanej ziemi i przekazywania jej użytkownikom, którzy zapewnią intensywną produkcję. Zasady naszej polityki w tej dziedzinie są obywatelom posłom znane i nie ma potrzeby ich rozwijania.</u>
+ <u xml:id="u-50.62" who="#PiotrJaroszewicz">Z dniem 1 stycznia rozpoczęły pracę gminne rady narodowe i urzędy gminne. W związku z tym uległa reorganizacji praca służby rolnej. Oczekujemy, iż w praktyce wyrażać się ona będzie lepszą organizacją nowoczesnej produkcji rolnej. Służbie rolnej stawiamy jako zadanie pierwszoplanowe — szerokie wdrażanie do praktyki w każdej wsi nowocześniejszej agrotechniki i bardziej precyzyjnego nawożenia nowych wysokopiennych odmian roślin uprawnych, upowszechnianie racjonalnych metod żywienia i ochrony zwierząt przed chorobami, pomoc w organizowaniu gospodarstw specjalistycznych, programowanie i rozwijanie kooperacji gospodarstw chłopskich z państwowymi gospodarstwami rolnymi i przedsiębiorstwami przemysłu rolno-spożywczego.</u>
+ <u xml:id="u-50.63" who="#PiotrJaroszewicz">Wśród zadań, które przekazujemy do realizacji przemysłowi spożywczemu chciałbym zaakcentować:</u>
+ <u xml:id="u-50.64" who="#PiotrJaroszewicz">— konieczność przyspieszania tempa inwestycji, a więc szybsze oddawanie obiektów do użytku i szybsze dochodzenie nowych zakładów do pełnych zdolności produkcyjnych, — śmielsze sięganie po nowe technologie własne i licencyjne, i poszerzanie programu nowych uruchomień, — większą troskę o rozwój produkcji surowców rolniczych. Przemysł musi uczestniczyć w procesie organizacji gospodarstw specjalistycznych. Musi wchodzić z nimi w integracyjne związki produkcyjne.</u>
+ <u xml:id="u-50.65" who="#PiotrJaroszewicz">Ważnym zadaniem jest poprawa jakości produkcji i poprawa estetyki opakowań. Od przemysłu spożywczego oczekujemy także poprawy gospodarki surowcami, wzrostu produktywności środków trwałych, zmniejszenia tzw. strat nadzwyczajnych i wzrostu wydajności pracy.</u>
+ <u xml:id="u-50.66" who="#PiotrJaroszewicz">Obywatele Posłowie! Dzisiejsza wszechstronna i wnikliwa debata sejmowa w pełni potwierdziła słuszność dokonanych w ostatnich 2 latach zmian w naszej polityce rolnej. Pozytywnie ocenione zostały dotychczasowe przedsięwzięcia organizacyjne i wysiłki Rządu zmierzające do przyspieszenia wzrostu produkcji rolnej i społeczno-technicznych przeobrażeń rolnictwa. Wiele propozycji i wniosków przedstawionych przez obywateli posłów wzbogaca i uzupełnia dotychczasowe poczynania i wskazuje Rządowi na celowość i konieczność ich przeanalizowania i odpowiednio do narastających możliwości wykorzystania dla dalszego rozwoju rolnictwa i przemysłu spożywczego.</u>
+ <u xml:id="u-50.67" who="#PiotrJaroszewicz">Wysoka Izbo! Uzyskane w latach 1971 i 1972 dobre wyniki rolnictwa i przemysłu spożywczego pozwoliły nie tylko odczuwalnie poprawić zaopatrzenie ludności naszego kraju w żywność, lecz umożliwiły także podjęcie decyzji o utrzymaniu w roku 1973 stabilności cen podstawowych artykułów żywnościowych. Społeczeństwo wysoko ceni ten wysiłek i oczekuje, że w nadchodzącym roku rolnicy i pracownicy przemysłu spożywczego pracować będą jeszcze ofiarniej.</u>
+ <u xml:id="u-50.68" who="#PiotrJaroszewicz">Jesteśmy przekonani, że przyjęte na 1973 r. zadania w dziedzinie rolnictwa i przemysłu spożywczego zostaną w pełni wykonane. Wyrażając to przekonanie, zwracam się z tej trybuny do wszystkich rolników o wygranie roku bieżącego dla zapewnienia dalszego wysokiego wzrostu produkcji rolniczej w Polsce.</u>
+ <u xml:id="u-50.69" who="#komentarz">(Oklaski).</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-51">
+ <u xml:id="u-51.0" who="#Marszalek">Dziękuję Obywatelowi Premierowi.</u>
+ <u xml:id="u-51.1" who="#Marszalek">Lista mówców została wyczerpana. Zamykam dyskusję.</u>
+ <u xml:id="u-51.2" who="#Marszalek">Z upoważnienia Konwentu Seniorów proponuję, aby Wysoki Sejm podjął — w wyniku zakończonej debaty nad informacją Rządu o zadaniach rolnictwa i przemysłu spożywczego w 1973 r. — następująca uchwałę Sejmu PRL:</u>
+ <u xml:id="u-51.3" who="#Marszalek">„Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej po wysłuchaniu informacji wiceprezesa Rady Ministrów o zadaniach rolnictwa i przemysłu spożywczego w roku 1973, przeprowadzonej dyskusji i wystąpieniu Premiera Rządu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej stwierdza z uznaniem, że podjęte w latach 1971 i 1972 decyzje polityczne i ekonomiczne stworzyły rolnictwu dogodne warunki rozwoju i wpłynęły na wzmożoną aktywność społeczno-produkcyjną rolników, pracowników PGR, spółdzielców i pracowników przemysłu spożywczego.</u>
+ <u xml:id="u-51.4" who="#Marszalek">Prawidłowa i konsekwentnie realizowana polityka państwa oraz ofiarny trud pracowników rolnictwa przyniosły w latach 1971 — 1972 duży, wynoszący około 12% wzrost produkcji rolnej.</u>
+ <u xml:id="u-51.5" who="#Marszalek">W roku 1972 osiągnięto dobre plony i wysoki poziom produkcji podstawowych ziemiopłodów, zwłaszcza zbóż, ziemniaków, siana łąkowego i roślin pastewnych. Pogłowie bydła w 1972 roku w porównaniu z 1970 rokiem wzrosło o 5,6%, trzody chlewnej — o 29%. Zwiększone nakłady inwestycyjne stworzyły warunki do rozbudowy i modernizacji zakładów przemysłu spożywczego. W rezultacie znacznego wzrostu skupu surowców rolnych i zaangażowania załóg — przemysł spożywczy zwiększył produkcję i dostawy artykułów żywnościowych (w tym mięsa i mleka) na rynek o 20% i eksport — o 24%.</u>
+ <u xml:id="u-51.6" who="#Marszalek">Sejm PRL aprobuje przedstawione w informacji Rady Ministrów zadania mające na celu dalszy wzrost produkcji rolnej i przemysłu spożywczego w roku 1973. Najważniejsze z nich to: wzrost produkcji zwierzęcej, lepsze zagospodarowanie wszystkich użytków rolnych, intensyfikacja produkcji pasz gospodarskich, upowszechnianie specjalizacji produkcji, rozszerzanie uprawy i kontraktacji roślin przemysłowych oraz warzyw i owoców, rozwijanie zespołowych form gospodarowania oraz porządkowanie spraw własnościowych w rolnictwie.</u>
+ <u xml:id="u-51.7" who="#Marszalek">Sejm PRL wyraża opinię, że dla przyspieszenia technicznej i społecznej modernizacji rolnictwa oraz pełniejszego wykorzystania jego rezerw nieodzowne jest zwiększanie produkcji i dostaw dla rolnictwa: ciągników i nowoczesnych maszyn rolniczych, środków transportu i materiałów budowlanych, nowych asortymentów nawozów mineralnych i środków ochrony roślin, koncentratów i mieszanek paszowych; aktywizacja i rozszerzanie usług; szybsze przezwyciężanie deficytu wody i energii elektrycznej oraz rozbudowa dróg i modernizacja rynku rolniczego. Problemy te wymagają opracowania przez Rząd odpowiednich programów działania.</u>
+ <u xml:id="u-51.8" who="#Marszalek">Sejm podkreśla konieczność szybkiej poprawy przez zainteresowane resorty jakości dostarczanych rolnictwu środków produkcji, a zwłaszcza niezawodności i trwałości maszyn, narzędzi rolniczych i sprzętu gospodarskiego, nawozów mineralnych w formach ułatwiających rozsiew oraz niezbędność pełnego zaspokojenia potrzeb rolnictwa w części zamienne do maszyn rolniczych, ciągników i kombajnów.</u>
+ <u xml:id="u-51.9" who="#Marszalek">Sejm zwraca się:</u>
+ <u xml:id="u-51.10" who="#Marszalek">— do rad narodowych, w tym do gminnych rad narodowych i ich organów o ulepszanie pracy wszystkich ogniw współpracujących z rolnictwem;</u>
+ <u xml:id="u-51.11" who="#Marszalek">— do organizacji spółdzielczych, kółek rolniczych i ich związków o rozwijanie usług produkcyjnych, zapewnianie sprawnej obsługi rolników i stwarzanie warunków, sprzyjających dalszemu dynamicznemu rozwojowi rolnictwa;</u>
+ <u xml:id="u-51.12" who="#Marszalek">— do placówek naukowo-badawczych o przyspieszanie prac, zmierzających do wyhodowania wysokopiennych odmian zbóż, okopowych i innych roślin uprawnych, do poprawy jakości i wydajności pogłowia zwierząt domowych, do uzyskania wieloskładnikowych i bardziej dostosowanych do jakości naszych gleb nawozów mineralnych i mniej szkodliwych dla naturalnego środowiska środków ochrony roślin;</u>
+ <u xml:id="u-51.13" who="#Marszalek">— do biur konstrukcyjnych i technologicznych o unowocześnianie konstrukcji i podnoszenie efektywności wieloczynnościowych maszyn rolniczych oraz o ulepszanie i doskonalenie technologii i techniki przetwórstwa rolno-spożywczego i opakowań dla jego produktów;</u>
+ <u xml:id="u-51.14" who="#Marszalek">— do pracowników szkolnictwa, specjalistów rolnych i aktywu społecznego o usprawnienie kształcenia rolniczego oraz upowszechnianie wiedzy, oświaty i kultury rolnej.</u>
+ <u xml:id="u-51.15" who="#Marszalek">Sejm PRL zobowiązuje komisje sejmowe do systematycznego i wszechstronnego rozpatrywania realizacji ustalonych zadań, a posłów — do udzielania w terenowej działalności pilnej uwagi zagadnieniom dalszego rozwoju rolnictwa i przetwórstwa rolno-spożywczego.</u>
+ <u xml:id="u-51.16" who="#Marszalek">Sejm wyraża przekonanie, że rolnicy, załogi państwowych gospodarstw rolnych, członkowie rolniczych spółdzielni produkcyjnych, pracownicy ośrodków rolnych kółek rolniczych i fachowych służb rolnych, robotnicy, technicy i inżynierowie zakładów przemysłu spożywczego oraz kolektywy pracownicze fabryk i instytucji produkujących lub świadczących usługi dla rolnictwa — racjonalnie i z gospodarską troską wykorzystają wszystkie rezerwy, środki i możliwości, aby przekroczyć zadania określone w społeczno- gospodarczym planie rozwoju kraju na rok 1973”.</u>
+ <u xml:id="u-51.17" who="#Marszalek">Czy w sprawie projektu tej uchwały ktoś z Obywateli Posłów pragnie zabrać głos?</u>
+ <u xml:id="u-51.18" who="#Marszalek">Nikt się nie zgłasza.</u>
+ <u xml:id="u-51.19" who="#Marszalek">Jeżeli nie usłyszę sprzeciwu, będę uważał, że Sejm proponowaną przez Konwent Seniorów uchwałę przyjmuje.</u>
+ <u xml:id="u-51.20" who="#Marszalek">Sprzeciwu nie słyszę, a więc stwierdzam, że uchwała została przez Sejm podjęta.</u>
+ <u xml:id="u-51.21" who="#Marszalek">Przystępujemy do punktu 2 porządku dziennego: Interpelacje i zapytania poselskie.</u>
+ <u xml:id="u-51.22" who="#Marszalek">Informuję Wysoką Izbę, że do Prezydium Sejmu wpłynęły: zapytanie posła Tadeusza Myślika do Ministra Finansów oraz zapytania posła Sylwestra Zawadzkiego do Prezesa Rady Ministrów.</u>
+ <u xml:id="u-51.23" who="#Marszalek">Prezydium Sejmu skierowało te zapytania do adresatów.</u>
+ <u xml:id="u-51.24" who="#Marszalek">Zapytanie posła Tadeusza Myślika do Ministra Finansów ma następujące brzmienie:</u>
+ <u xml:id="u-51.25" who="#Marszalek">„Jakie skutki budżetowe spowodowały uchwalone przez Sejm w dniu 29 marca 1972 r. ustawy o zmianie w strukturze naczelnych organów administracji państwowej?” Zapytania posła Sylwestra Zawadzkiego do Prezesa Rady Ministrów mają brzmienie następujące:</u>
+ <u xml:id="u-51.26" who="#Marszalek">„1. Jaka jest przewidywana wielkość budżetu gminnych rad narodowych w 1973 roku (w mld zł), jaki będzie jego wzrost w porównaniu z rokiem 1972 i w jakim stopniu ulegnie zmianie jego udział procentowy w budżecie terenowym?</u>
+ <u xml:id="u-51.27" who="#Marszalek">2. Jak będzie się kształtować w roku 1973 przeciętny budżet gminnej rady narodowej? Jaka będzie jego struktura? Interesuje mnie przede wszystkim wysokość wydatków na cele administracyjne w budżecie gminnej rady narodowej (w związku z podwyżką płac) oraz na gospodarkę narodową (a zwłaszcza na rolnictwo). W jakim stopniu struktura budżetu będzie odpowiadać roli nowej gminy jako nie tylko jednostki administracyjnej, a przede wszystkim organizatora życia społeczno-gospodarczego?” Odpowiedzi na powyższe pytania udzieli Minister Finansów obywatel Stefan Jędrychowski.</u>
+ <u xml:id="u-51.28" who="#Marszalek">Minister Finansów</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-52">
+ <u xml:id="u-52.0" who="#StefanJedrychowski">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! W związku z dokonaną w roku ubiegłym reorganizacją naczelnych organów administracji państwowej oraz w związku z planowanymi na rok 1973 budżetami gminnych rad narodowych otrzymałem zapytania, które odczytał obywatel Marszałek Sejmu.</u>
+ <u xml:id="u-52.1" who="#StefanJedrychowski">W pierwszej kolejności odpowiem na zapytanie obywatela posła Tadeusza Myślika.</u>
+ <u xml:id="u-52.2" who="#StefanJedrychowski">Reorganizacja naczelnych organów administracji państwowej — jak to m.in. uzasadniał w marcu ubiegłego roku w swoim oświadczeniu obywatel Premier Piotr Jaroszewicz, przedstawiając rządowy program działania i omawiając proponowane zmiany w organizacji niektórych ministerstw i urzędów centralnych — ma na celu usprawnienie organizacji zarządzania gospodarką i państwem, udoskonalenie i unowocześnienie organizacji administracji centralnej i terenowej, aby w ten sposób stworzyć lepsze warunki do realizacji zadań działalności Rządu, podnieść sprawność i efektywność pracy.</u>
+ <u xml:id="u-52.3" who="#StefanJedrychowski">Pozwolę sobie przypomnieć, że reorganizacja spowodowała likwidację 10 ministerstw i urzędów centralnych oraz utworzenie na ich miejsce 7 nowych jednostek. Nie były to tylko zmiany ilościowe. Równocześnie bowiem z przejęciem zadań dotychczas wykonywanych przez zniesione ministerstwa i urzędy centralne, ustawy oraz wydane na ich podstawie rozporządzenia określające szczegółowy zakres działania ustalały dla nowo tworzonych jednostek nowe lub dodatkowe zadania.</u>
+ <u xml:id="u-52.4" who="#StefanJedrychowski">Reorganizacja administracji nie miała więc na celu, jak to niekiedy bywało w latach poprzednich, mechanicznej komasacji urzędów i redukcji etatów oraz wydatków budżetowych, lecz stworzenie dla niej możliwości efektywnego działania w nowych warunkach, wynikających z sukcesywnie wprowadzanych zgodnie z uchwałami VI Plenum KC PZPR reform społeczno-gospodarczych oraz wyzwolenie środków na realizację nowych zadań, stojących przed administracją państwową.</u>
+ <u xml:id="u-52.5" who="#StefanJedrychowski">Uwzględniając takie założenia i cele przeprowadzanych zmian w naczelnych organach administracji państwowej w pierwszym etapie kształtowania i stabilizowania się wewnętrznych struktur organizacyjnych ministerstw i urzędów centralnych przejmujących dotychczasowe funkcje jednostek likwidowanych, nie były wprowadzane poważniejsze zmiany w wysokości planowanych wydatków z budżetu centralnego. Nowo utworzonym jednostkom przekazano środki finansowe odpowiadające przejmowanym zadaniom, ograniczając jedynie w kilku resortach etaty o 83 i odpowiednio zmniejszając fundusz płac. Na przykład Ministerstwo Handlu Wewnętrznego i Usług zmniejszyło liczbę etatów centrali o 40 w porównaniu z łączną liczbą etatów byłego Ministerstwa Handlu Wewnętrznego i Komitetu Drobnej Wytwórczości. Ministerstwo Oświaty i Wychowania zmniejszyło swój stan o 18 etatów, a Polski Komitet Normalizacji i Miar o 25 etatów — w porównaniu z łączną liczbą etatów, pierwotnie przewidzianych dla działalności, która została przez te resorty przejęta. W roku 1973 nastąpiło dalsze zmniejszenie o 15 stanu etatów w Komitecie Normalizacji i Miar.</u>
+ <u xml:id="u-52.6" who="#StefanJedrychowski">Zwolnione etaty wykorzystano do zwiększenia obsady kadrowej tych nowo utworzonych resortów, których poszerzony zakres zadań tego wymagał. Państwowej Radzie Gospodarki Materiałowej przyznano dodatkowo 78 etatów ponad liczbę przejętą od jednostek przekazujących Radzie część swej działalności. Sądzę, że nie ma potrzeby szeroko uzasadniać, jak niesłychanie ważną dziedziną jest gospodarka materiałowa, jak pilnym zadaniem jest jej usprawnienie. Zadania w tej dziedzinie dotyczą tak istotnych problemów, jak obniżenie zużycia surowców, energii i materiałów, wygospodarowanie znacznych oszczędności środków materialnych przez obniżenie dynamiki przyrostu zapasów, prawidłową organizację obrotu i handlu środkami produkcji oraz zaopatrzenia materiałowego. W tej dziedzinie tkwią jedne z najpoważniejszych rezerw, które powinniśmy obecnie mobilizować ze szczególną energią. Zadania koordynacyjne Rady są więc — jak z tego wynika — doniosłe i wymagały stworzenia jej możliwości właściwego działania.</u>
+ <u xml:id="u-52.7" who="#StefanJedrychowski">Ze względu na dodatkowe zadania, zwiększona została również o 45 liczba etatów Ministerstwa Pracy, Płac i Spraw Socjalnych. Pozwolę sobie przypomnieć fragment wypowiedzi Prezesa Rady Ministrów, podkreślający nową rolę tego resortu. — „Zdania tego resortu dotyczą spraw najważniejszych dla społeczeństwa i obywatela. Olbrzymie wydatki państwa na podniesienie bezpieczeństwa i higieny pracy, na urządzenia socjalne w zakładach i poza nimi, na wypoczynek załóg i ich rodzin — nie mogłyby być optymalnie wykorzystane bez umocnienia koordynacji i nadzoru przez Rząd”. Realizacja tych zadań wymagała więc zwiększenia zatrudnienia.</u>
+ <u xml:id="u-52.8" who="#StefanJedrychowski">Reorganizację administracji centralnej, przy poważnym wzroście istniejących i podjęciu nowych zadań, przeprowadzono w drugim kwartale ubiegłego roku, dokonując przede wszystkim przesunięć w planowanych stanach etatów. Per saldo zwiększenie wyniosło 25 etatów i wzrosły odpowiednio wydatki w budżecie.</u>
+ <u xml:id="u-52.9" who="#StefanJedrychowski">Pomimo, że zapytanie obywatela posła Myślika dotyczy zmian wprowadzonych ustawami marcowymi, w celu pełnego scharakteryzowania zmian organizacyjnych przeprowadzonych w 1972 roku pragnę poinformować, że również kadra pracownicza powołanego w czerwcu ubiegłego roku urzędu Ministra d/s Kombatantów utworzona została w części w drodze przesunięć etatowych. Urząd ten przejął 43 etaty z organizacji społecznych, a dodatkowo przyznano mu 40 etatów. Środki finansowe na działalność urzędu wygospodarowano przede wszystkim ograniczając dotacje dla niektórych organizacji społecznych, a w części — zostały przydzielone z rezerwy budżetu centralnego.</u>
+ <u xml:id="u-52.10" who="#StefanJedrychowski">Wysoki Sejmie! Miesiąc temu został uchwalony plan gospodarczy i budżet na rok 1973. W budżecie tym zreorganizowanym resortom i urzędom centralnym zapewnione zostały środki na realizację zadań założonych do wykonania w bieżącym roku. Wielkość tych środków pozostaje jednak w podobnej proporcji, jak w 1972 roku w stosunku do całego budżetu.</u>
+ <u xml:id="u-52.11" who="#StefanJedrychowski">Udział wydatków na administrację centralną w ogólnej sumie wydatków bieżących budżetu państwa wynosi prawie 1,5%, a więc tyle, ile w roku 1972. Utrzymanie w uchwalonym budżecie tego wskaźnika świadczy o skuteczności założeń przeprowadzonej reorganizacji, która dała względne oszczędności. W przeciwnym razie podjęcie bowiem przez administrację nowych zadań spowodowałoby wyższy od zrealizowanego w 1972 roku i przyjętego w planie na 1973 rok wzrost zatrudnienia, funduszu płac i innych wydatków budżetowych.</u>
+ <u xml:id="u-52.12" who="#StefanJedrychowski">Z kolei przystąpię do udzielenia odpowiedzi na pytania obywatela posła prof. dr. Sylwestra Zawadzkiego, dotyczące budżetów gminnych rad narodowych na 1973 r. Posła Zawadzkiego — jak stwierdza — interesuje przede wszystkim wysokość wydatków na cele administracyjne w budżecie GRN (w związku z podwyżką płac), na gospodarkę narodową (a zwłaszcza na rolnictwo) oraz — „w jakim stopniu struktura budżetu będzie odpowiadać roli nowej gminy jako nie tylko jednostki administracyjnej, a przede wszystkim organizatora życia społeczno-gospodarczego”.</u>
+ <u xml:id="u-52.13" who="#StefanJedrychowski">Szeroki zakres zadań, jakie znalazły się w gestii gmin, wymagał stworzenia im dobrych podstaw finansowych i zapewnienia elastyczności w gospodarce budżetowej. Temu celowi służy przede wszystkim oparcie budżetów gminnych rad narodowych na własnych źródłach dochodów, związanych bezpośrednio z ich gospodarką. Na wysokość i dynamikę tych dochodów gminne rady narodowe będą mogły same oddziaływać. Tego rodzaju dochodami są wpływy z podatku gruntowego i innych zobowiązań pieniężnych wsi oraz wpływy z podatków od gminnych spółdzielni — „Samopomoc Chłopska” i kółek rolniczych, które na mocy ustawy budżetowej na 1973 rok zostały przekazane z powiatów do gmin jako dochody własne. Budżety gmin są uchwalane na sesjach rad, które odbywają się w styczniu i w lutym br.</u>
+ <u xml:id="u-52.14" who="#StefanJedrychowski">Należy wspomnieć, że w trakcie prac komisji sejmowych rozpatrujących projekty przepisów dotyczących utworzenia gmin, nie można było podać obywatelom posłom ścisłych kwot budżetów gmin. Podano więc tylko wielkości szacunkowe. Ministerstwo Finansów zebrało wstępne dane o projektach budżetów gmin i miast-gmin na 1973 rok — opracowanych zgodnie z przyjętym trybem przez prezydium PRN. Z danych tych wynika, że przeprowadzona reorganizacja administracji na wsi, połączona z przekazaniem gminom dodatkowych zadań — wpłynęła na znaczny wzrost budżetów i zmianę struktury ich dochodów.</u>
+ <u xml:id="u-52.15" who="#StefanJedrychowski">Budżety gmin i miast-gmin na 1973 r. zamykają się kwotą ok. 12 mld zł, tj. o 2,9 mld zł (ok. 32%) wyższą od uchwalonych na rok 1972 budżetów gromad i miast połączonych obecnie z gminami. Przeciętny budżet najniższego ogniwa władzy terenowej wzrósł o 1,9 mln zł w 1972 roku do 5 mln zł na 1973 r., co odzwierciedla nie tylko zmianę wielkości najniższej jednostki terytorialnej, ale i nowe państwowe funkcje gospodarczo-kulturalne i administracyjne gminy. Wzrósł również udział budżetów gmin w wydatkach zbiorczych województw z 7,4% do 8,1%.</u>
+ <u xml:id="u-52.16" who="#StefanJedrychowski">Ustalone na 1973 rok wydatki budżetów gmin znajdują pokrycie w ich dochodach własnych w 62,3%, podczas gdy pokrycie dochodami własnymi ogółu wydatków budżetów terenowych wynosi w 1973 r. — 35,7%.</u>
+ <u xml:id="u-52.17" who="#StefanJedrychowski">Podstawowymi źródłami dochodów własnych gmin są — jak powiedziałem — dochody z gospodarki nie uspołecznionej i od ludności — stanowiące 76,3%, przede wszystkim z podatku gruntowego, oraz dochody z przedsiębiorstw i jednostek gospodarczych — stanowiące 22,3%, głównie z podatków od gminnych spółdzielni — „Samopomoc Chłopska” i jednostek rolnictwa.</u>
+ <u xml:id="u-52.18" who="#StefanJedrychowski">Z ogólnej kwoty wydatków bieżących objętych budżetami gmin ponad 69% wydatków przeznacza się na finansowanie urządzeń i zadań socjalno-kulturalnych, około 15% — na zadania gospodarki narodowej i około 15% — na administrację, przy czym udział wydatków na administrację jest niższy o 1,5 punkta od analogicznego wskaźnika dla gromad w roku 1972.</u>
+ <u xml:id="u-52.19" who="#StefanJedrychowski">Na finansowanie zadań gospodarczych (urządzeń rolnych, gospodarki komunalnej, dróg lokalnych) przeznacza się kwotę 1,5 mld zł, tj. o ok. 400 mln zł wyższą niż w roku 1972. Połowę tej kwoty przeznacza się na rolnictwo — utrzymanie gminnej służby rolnej, popieranie produkcji roślinnej i zwierzęcej, zwalczanie chorób zwierzęcych, ochronę roślin. Zapewne w przyszłych latach środki gmin przeznaczone na rozwój gospodarki, szczególnie rolnictwa, będą nadal wzrastać. Środki przewidziane na 1973 rok w budżetach gmin, na realizację zadań socjalno-kulturalnych wynoszą 7,2 mld zł i przeznaczone są głównie (5,7 mld zł) na utrzymanie szkół podstawowych, zasadniczych szkół rolniczych i szkół przysposobienia rolniczego, a także liceów ogólnokształcących i techników w miastach połączonych z gminami. Są tu też środki na finansowanie świetlic dziecięcych oraz przedszkoli i dziecińców. W niektórych województwach (bydgoskim, kieleckim, krakowskim, poznańskim, wrocławskim, rzeszowskim, warszawskim) budżetami gmin na 1973 r. objęto wydatki osobowe szkół podstawowych, które w większości pozostałych województw finansowane są nadal z budżetów powiatowych. Jeśli w przyszłości — w miarę tworzenia zbiorczych szkół gminnych — województwa te także przekażą płace nauczycieli do gmin, to budżety gmin wzrosną o ok. 3 mld zł. Wydatki na administrację wyniosą 1,6 mld zł i będą wyższe od wydatków ustalonych na ten cel w roku 1972 — w budżetach gromad i zintegrowanych miastach — o około 24%. Wzrost ten wynika głównie z zapewnienia środków na podwyżkę wynagrodzeń pracowników urzędów gminnych. Na regulację płac w gminach przeznaczono dodatkowo kwotę ok. 257 mln zł, w związku z czym kwota osobowego funduszu płac w budżecie na rok 1973 wynosi 977 mln zł. Poza tym zwiększono również wydatki rzeczowe o około 60 mln zł w celu zapewnienia lepszego wyposażenia i utrzymania pomieszczeń biurowych gmin.</u>
+ <u xml:id="u-52.20" who="#StefanJedrychowski">W rezultacie reorganizacji władz administracji na wsi wzrosły przeciętne wydatki administracyjne przypadające na jedną gminę 1 miasto-gminę. Obecnie wydatki te kształtują się w wysokości około 700 tys. zł, podczas gdy w gromadach wynosiły około 300 tys. zł, a w małych miastach — 500 tys. zł. Te sumy preliminowanych wydatków nie obejmują jeszcze dalszych środków, które zostały zarezerwowane na ewentualne sfinansowanie dodatkowych zadań.</u>
+ <u xml:id="u-52.21" who="#StefanJedrychowski">Liczba etatów administracyjnych w byłych gromadach oraz osiedlach i miastach włączonych do gmin wynosiła 37 147, a kwota osobowego funduszu płac brutto — około 720 mln zł, co w przeliczeniu na fundusz płac netto — po potrąceniu podatku od wynagrodzeń — stanowi około 691 mln zł. Przeciętna płaca miesięczna netto wynosiła 1 550 zł. Natomiast w nowo powstałych gminach lub miastach- gminach liczba etatów wyniesie mniej, bo 33 606, a kwota osobowego funduszu płac — 977 mln zł, co pozwoli na ukształtowanie przeciętnej płacy miesięcznej netto na poziomie 2 423 zł. Zmniejszenie etatów wynosi więc 3 541, czyli o 9,53% mniej. W planie i budżecie na 1973 r. została utworzona wspomniana wyżej rezerwa 1 500 etatów i osobowego funduszu płac w kwocie 40 mln zł, przeznaczona na ewentualne korekty dokonanych dotychczas ustaleń. Zgodnie z decyzją Rządu uruchomienie tej rezerwy będzie mogło nastąpić po przedstawieniu przez zainteresowane prezydia WRN planu zmniejszenia w ciągu 1973 r. etatów w administracji powiatowych rad narodowych z tytułu przekazania zadań do gmin i z tytułu zniesienia obowiązkowych dostaw.</u>
+ <u xml:id="u-52.22" who="#StefanJedrychowski">Należy dodać, że z tytułu zniesienia obowiązkowych dostaw dokonano w 1972 r. częściowego zmniejszenia zatrudnienia w administracji terenowej o około 1 000 etatów, jednakże zaoszczędzony fundusz płac pozostawiono do dyspozycji prezydiów WRN.</u>
+ <u xml:id="u-52.23" who="#StefanJedrychowski">Wstępne dane o budżetach gmin wskazują, że — mimo zaleceń — w niektórych województwach zakres przekazanych przez prezydia WRN zadań i środków do budżetów gmin nie jest jeszcze zadowalający. Będziemy więc dążyć, by prezydia wojewódzkich rad narodowych przeanalizowały sytuację na swoim terenie i podjęły w porozumieniu z resortami odpowiednie działania w kierunku poprawy tego stanu w perspektywie najbliższych lat.</u>
+ <u xml:id="u-52.24" who="#StefanJedrychowski">Oprócz środków budżetowych gminne rady narodowe będą dysponowały środkami funduszu gminnego — zwiększonymi w związku z ustaleniami w nowej ustawie o funduszu gminnym wyższych stawek świadczeń państwowych gospodarstw rolnych i leśnych, a także spółdzielczości. Ponadto, w wyniku utworzenia wspólnych rad narodowych dla małych miast i gmin, nastąpi tam połączenie funduszu miejskiego z funduszem gminnym w jeden fundusz gminy.</u>
+ <u xml:id="u-52.25" who="#StefanJedrychowski">Ocenia się, że w skali kraju środki funduszu gminnego wyniosą ok. 2 mld zł i będą wyższe o ok. 200 mln zł od środków tych funduszy w roku 1972. Suma ta pozwoli gminnym radom narodowym na realizację wielu zadań o charakterze lokalnym, zaspokajających potrzeby mieszkańców wsi i miasteczek.</u>
+ <u xml:id="u-52.26" who="#StefanJedrychowski">Wysoki Sejmie! Sprawność i efektywność działania administracji państwowej — centralnej i terenowej — zależy od wykorzystania w pełni tych możliwości, które tkwią w nowych formach organizacyjnych powołanych jednostek, w racjonalnym wykorzystaniu środków rzeczowych i finansowych, przekazanych do ich dyspozycji, a przede wszystkim w kwalifikacjach i umiejętnościach kadry pracowniczej wszystkich szczebli administracji. Można oczekiwać, że będzie ona doskonaliła styl pracy odpowiednio do wymagań, jakie stawia nasze społeczeństwo. Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-52.27" who="#komentarz">(Oklaski).</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-53">
+ <u xml:id="u-53.0" who="#Marszalek">Dziękuję. Sprawę zapytań posłów Tadeusza Myślika i Sylwestra Zawadzkiego uważam za wyczerpaną.</u>
+ <u xml:id="u-53.1" who="#Marszalek">Marszałek</u>
+ <u xml:id="u-53.2" who="#Marszalek">Na tym kończymy rozpatrywanie zapytań poselskich, a tym samym punkt 2 porządku dziennego.</u>
+ <u xml:id="u-53.3" who="#Marszalek">Przystępujemy do punktu 3 porządku dziennego: Projekt uchwały w sprawie zamknięcia sesji Sejmu (druk nr 86).</u>
+ <u xml:id="u-53.4" who="#Marszalek">Konwent Seniorów przedstawia Wysokiemu Sejmowi propozycję podjęcia uchwały, zamieszczonej w doręczonym Obywatelom Posłom druku sejmowym nr 86, w sprawie zamknięcia drugiej sesji Sejmu z dniem dzisiejszym.</u>
+ <u xml:id="u-53.5" who="#Marszalek">Czy są uwagi w tej sprawie?</u>
+ <u xml:id="u-53.6" who="#Marszalek">Nikt się nie zgłasza.</u>
+ <u xml:id="u-53.7" who="#Marszalek">Jeżeli nie usłyszę sprzeciwu, będę uważał, że Sejm przyjął proponowaną przez Konwent Seniorów uchwałę.</u>
+ <u xml:id="u-53.8" who="#Marszalek">Sprzeciwu nie słyszę.</u>
+ <u xml:id="u-53.9" who="#Marszalek">Stwierdzam, że Sejm podjął uchwałę w sprawie zamknięcia drugiej sesji Sejmu z dniem dzisiejszym.</u>
+ <u xml:id="u-53.10" who="#Marszalek">Porządek dzienny dzisiejszego posiedzenia został wyczerpany.</u>
+ <u xml:id="u-53.11" who="#Marszalek">Informuję Wysoką Izbę, że do Prezydium Sejmu wpłynęła interpelacja posła Stanisława Rostworowskiego do Ministra Komunikacji w sprawie przyznania ulg na przejazdy kolejowe członkom Zjednoczonego Związku Emerytów, Rencistów i Inwalidów.</u>
+ <u xml:id="u-53.12" who="#Marszalek">Interpelacja ta, zgodnie z art. 79 ust. 1 regulaminu Sejmu, została przesłana adresatowi.</u>
+ <u xml:id="u-53.13" who="#Marszalek">Informuję również, że do Prezydium Sejmu wpłynęła odpowiedź Ministra Komunikacji na tę interpelację i została przekazana interpelantowi.</u>
+ <u xml:id="u-53.14" who="#Marszalek">Proszę Obywatela Sekretarza Posła Henryka Pawłowskiego o odczytanie komunikatu.</u>
+ <u xml:id="u-53.15" who="#Marszalek">Sekretarz poseł</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-54">
+ <u xml:id="u-54.0" who="#HenrykPawlowski">W piątek, dnia 26 stycznia 1973 r. odbędą się posiedzenia komisji według następującego planu:</u>
+ <u xml:id="u-54.1" who="#HenrykPawlowski">1) Komisja Drobnej Wytwórczości, Spółdzielczości Pracy i Rzemiosła — o godz. 9, w sali nr 67, Dom Poselski;</u>
+ <u xml:id="u-54.2" who="#HenrykPawlowski">2) Komisja Gospodarki Morskiej i Żeglugi — o godz. 10, w sali nr 101;</u>
+ <u xml:id="u-54.3" who="#HenrykPawlowski">3) Komisja Rolnictwa i Przemysłu Spożywczego — o godz. 9, w sali nr 118.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-55">
+ <u xml:id="u-55.0" who="#Marszalek">Na tym kończymy 9 posiedzenie Sejmu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej.</u>
+ <u xml:id="u-55.1" who="#Marszalek">Protokół posiedzenia będzie wyłożony do przejrzenia w Biurze Prac Sejmowych.</u>
+ <u xml:id="u-55.2" who="#Marszalek">Zamykam posiedzenie.</u>
+ <u xml:id="u-55.3" who="#komentarz">(Koniec posiedzenia o godz. 19 min. 10)</u>
+ <u xml:id="u-55.4" who="#Marszalek">Tekst interpelacji i odpowiedzi na interpelacje</u>
+ <u xml:id="u-55.5" who="#Marszalek">Interpelacja do Ministra Komunikacji w sprawie przyznania ulg na przejazdy kolejowe członkom Zjednoczonego Związku</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-56">
+ <u xml:id="u-56.0" who="#EmerytowRencistowiInwalidow">Zgodnie z Regulaminem Sejmu PRL art. 75 zgłaszam interpelację w sprawie wprowadzenia określonych ulg na przejazdy kolejowe dla około 460 tys. członków Zjednoczonego Związku Emerytów, Rencistów i Inwalidów. Do wniesienia tej interpelacji zostałem zobowiązany przez IV zjazd wojewódzki delegatów tego Związku, który obradował w Lublinie.</u>
+ <u xml:id="u-56.1" who="#EmerytowRencistowiInwalidow">Uzasadnieniem wniesionej interpelacji jest przekonanie, iż zasłużonym w pracy zawodowej, a znajdującym się obecnie na rencie byłym pracownikom, przy ich obecnym zaopatrzeniu emerytalnym, należy stworzyć pewne określone ułatwienia odbywania podróży. Przy swym obecnym zaopatrzeniu emerytalnym często nie są oni w stanie pokrywać kosztów podróży, związanych z odwiedzinami najbliższych krewnych, udaniem się na wakacje lub ważną uroczystość rodzinną. Stwarza to przykre okoliczności wyizolowania się ich z kręgu najbliższej rodziny. Po przejściu na emeryturę lub rentę tracą oni uprawnienia do zniżek kolejowych, z których korzystali, będąc lepiej uposażeni podczas wielu lat swej pracy zawodowej. Nie korzystają również z powszechnego uprawnienia wszystkich pracowników gospodarki uspołecznionej do pobierania raz w roku bezpłatnego biletu na powrót z miejscowości, gdzie pracownik przebywał w sanatorium, na wczasach lub na urlopie.</u>
+ <u xml:id="u-56.2" who="#EmerytowRencistowiInwalidow">Wyraźne zróżnicowanie uprawnień w tym zakresie między pracownikami aktywnymi zawodowo a rencistami nie wydaje się uzasadnione — Zdaję sobie sprawę z tego, że obecnie nie zamierza się poszerzać zakresu zniżek na przejazdy kolejowe dla różnych grup pracowniczych. Niemniej jednak, znając aktualną sytuację materialną poważnej części rencistów i emerytów w naszym kraju, uprzejmie zapytuję Obywatela Ministra — czy nie jest rzeczą możliwą udzielenie na okres przejściowy Zjednoczonemu Związkowi Emerytów, Rencistów i Inwalidów prawa do wystawiania od 1 — 3 blankietów rocznie dla jednej osoby, upoważniających PKP do sprzedaży ze zniżką 50% biletów na jednorazowe przejazdy tam i z powrotem na trasie zgłoszonej przez zainteresowanego członka Związku. Blankiety te, łącznie z legitymacją członkowską Związku, stanowiłyby upoważnienie do nabywania w kasach biletowych PKP zniżkowych biletów. Przekazanie uprawnień oddziałom ZZERilnw. do wystawiania wspomnianych blankietów stwarzałoby warunki właściwej kontroli sposobu korzystania z ulg kolejowych przez emerytów, rencistów i inwalidów. W okolicznościach zaś, gdy zaistniałyby możliwości efektywnego zwiększenia rent i emerytur — wyżej wspomniane świadczenie społeczne zostałoby wliczone w skład stałego zabezpieczenia rentalnego lub emerytalnego.</u>
+ <u xml:id="u-56.3" who="#EmerytowRencistowiInwalidow">Poseł Stanisław Rostworowski Lublin, dnia 5 grudnia 1972 r.</u>
+ </div>
+ </body>
+ </text>
+ </TEI>
+</teiCorpus>
diff --git a/1972-1976/sejm/posiedzenia/pp/197276-sjm-ppxxx-00010-01/header.xml b/1972-1976/sejm/posiedzenia/pp/197276-sjm-ppxxx-00010-01/header.xml
new file mode 100644
index 0000000..4c46458
--- /dev/null
+++ b/1972-1976/sejm/posiedzenia/pp/197276-sjm-ppxxx-00010-01/header.xml
@@ -0,0 +1,121 @@
+<?xml version='1.0' encoding='UTF-8'?>
+<teiHeader xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude" xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0" xml:id="PPC-197276-sjm-ppxxx-00010-01">
+ <fileDesc>
+ <titleStmt>
+ <title>10 posiedzenie Sejmu PRL</title>
+ </titleStmt>
+ <publicationStmt>
+ <p>Prosimy o zapoznanie się z nagłówkiem korpusu (PPC_header.xml).</p>
+ </publicationStmt>
+ <sourceDesc>
+ <bibl>
+ <title>10 posiedzenie Sejmu PRL</title>
+ <publisher>Kancelaria Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej</publisher>
+ <note type="system">PRL</note>
+ <note type="house">Sejm</note>
+ <note type="termNo">6</note>
+ <note type="type">Posiedzenie Plenarne</note>
+ <note type="sessionNo">10</note>
+ <note type="dayNo">1</note>
+ <date>1973-04-12</date>
+ </bibl>
+ </sourceDesc>
+ </fileDesc>
+ <profileDesc>
+ <particDesc>
+ <person xml:id="komentarz" role="speaker">
+ <persName>Komentarz</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="Marszalek" role="speaker">
+ <persName>Marszałek</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PiotrJaroszewicz" role="speaker">
+ <persName>Piotr Jaroszewicz</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselBafiaJerzy" role="speaker">
+ <persName>Poseł Bafia Jerzy</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselBartosiewiczDanuta" role="speaker">
+ <persName>Poseł Bartosiewicz Danuta</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselCiosekStanislaw" role="speaker">
+ <persName>Poseł Ciosek Stanisław</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoseldeFiumelHenryk" role="speaker">
+ <persName>Poseł de Fiumel Henryk</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselDychtowiczZenon" role="speaker">
+ <persName>Poseł Dychtowicz Zenon</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselGrendysMichal" role="speaker">
+ <persName>Poseł Grendys Michał</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselKabatMarek" role="speaker">
+ <persName>Poseł Kabat Marek</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselKaczmarekJerzy" role="speaker">
+ <persName>Poseł Kaczmarek Jerzy</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselLopatkoMaria" role="speaker">
+ <persName>Poseł Łopatko Maria</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselMackowskiRoman" role="speaker">
+ <persName>Poseł Maćkowski Roman</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselMiesowiczMarian" role="speaker">
+ <persName>Poseł Mięsowicz Marian</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselMilczarekMaria" role="speaker">
+ <persName>Poseł Milczarek Maria</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselRakowskiMieczyslaw" role="speaker">
+ <persName>Poseł Rakowski Mieczysław</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselRostworowskiStanislaw" role="speaker">
+ <persName>Poseł Rostworowski Stanisław</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselRudolfTadeusz" role="speaker">
+ <persName>Poseł Rudolf Tadeusz</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselSkowronJan" role="speaker">
+ <persName>Poseł Skowron Jan</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselSkubalaTeresa" role="speaker">
+ <persName>Poseł Skubała Teresa</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselStommaStanislaw" role="speaker">
+ <persName>Poseł Stomma Stanisław</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselSzczepanskiJan" role="speaker">
+ <persName>Poseł Szczepański Jan</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselSzczepanskiMaciej" role="speaker">
+ <persName>Poseł Szczepański Maciej</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselSzymanekJerzy" role="speaker">
+ <persName>Poseł Szymanek Jerzy</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselZaluskiZbigniew" role="speaker">
+ <persName>Poseł Załuski Zbigniew</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselZandarowskiZdzislaw" role="speaker">
+ <persName>Poseł Żandarowski Zdzisław</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PrezesRadyMinistrow" role="speaker">
+ <persName>Prezes Rady Ministrów</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="SekretarzposelStanislawaKarna" role="speaker">
+ <persName>Sekretarz poseł Stanisława Karna</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="WicemarszalekAndrzejBenesz" role="speaker">
+ <persName>Wicemarszałek Andrzej Benesz</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="WicemarszalekAndrzejWerblan" role="speaker">
+ <persName>Wicemarszałek Andrzej Werblan</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="WicemarszalekHalinaSkibniewska" role="speaker">
+ <persName>Wicemarszałek Halina Skibniewska</persName>
+ </person>
+ </particDesc>
+ </profileDesc>
+</teiHeader>
diff --git a/1972-1976/sejm/posiedzenia/pp/197276-sjm-ppxxx-00010-01/text_structure.xml b/1972-1976/sejm/posiedzenia/pp/197276-sjm-ppxxx-00010-01/text_structure.xml
new file mode 100644
index 0000000..bc4ad57
--- /dev/null
+++ b/1972-1976/sejm/posiedzenia/pp/197276-sjm-ppxxx-00010-01/text_structure.xml
@@ -0,0 +1,953 @@
+<?xml version='1.0' encoding='UTF-8'?>
+<teiCorpus xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude" xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">
+ <xi:include href="PPC_header.xml"/>
+ <TEI>
+ <xi:include href="header.xml"/>
+ <text>
+ <body>
+ <div xml:id="div-1">
+ <u xml:id="u-1.0" who="#komentarz">Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej</u>
+ <u xml:id="u-1.1" who="#komentarz">Kadencja VI — Sesja III</u>
+ <u xml:id="u-1.2" who="#komentarz">Sprawozdanie Stenograficzne z 10 posiedzenia Sejmu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej w dniu 12 kwietnia 1973 r.</u>
+ <u xml:id="u-1.3" who="#komentarz">Warszawa 1973</u>
+ <u xml:id="u-1.4" who="#komentarz">(Początek posiedzenia o godz. 9 min. 05)</u>
+ <u xml:id="u-1.5" who="#komentarz">(Na posiedzeniu przewodniczą Marszałek Sejmu Stanisław Gucwa oraz wicemarszałkowie Andrzej Benesz, Halina Skibniewska i Andrzej Werblan)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-2">
+ <u xml:id="u-2.0" who="#Marszalek">Wysoki Sejmie! W dniu 17 marca 1973 r. Rada Państwa podjęła uchwałę w sprawie zwołania sesji Sejmu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej.</u>
+ <u xml:id="u-2.1" who="#Marszalek">Uchwała ta brzmi:</u>
+ <u xml:id="u-2.2" who="#Marszalek">„Na podstawie art. 25 ust. 1 pkt 2 Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej Rada Państwa postanawia zwołać trzecią sesję Sejmu VI kadencji z dniem 26 marca 1973 r.</u>
+ <u xml:id="u-2.3" who="#Marszalek">Przewodniczący Rady Państwa Henryk Jabłoński</u>
+ <u xml:id="u-2.4" who="#Marszalek">Sekretarz Rady Państwa</u>
+ <u xml:id="u-2.5" who="#komentarz">Ludomir Stasiak”</u>
+ <u xml:id="u-2.6" who="#Marszalek">Na podstawie powyższej uchwały Prezydium Sejmu — zgodnie z art. 44 regulaminu Sejmu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej — ustaliło termin posiedzenia Sejmu na dzień dzisiejszy.</u>
+ <u xml:id="u-2.7" who="#Marszalek">Otwieram posiedzenie.</u>
+ <u xml:id="u-2.8" who="#Marszalek">Powołuję na sekretarzy posłów Stanisławę Karną i Czesława Woj terę.</u>
+ <u xml:id="u-2.9" who="#Marszalek">Protokół i listę mówców prowadzić będzie poseł Czesław Wojtera.</u>
+ <u xml:id="u-2.10" who="#Marszalek">Proszę Posłów Sekretarzy o zajęcie miejsc przy stole prezydialnym.</u>
+ <u xml:id="u-2.11" who="#Marszalek">Protokół 9 posiedzenia Sejmu uważam za przyjęty wobec niewniesienia przeciwko niemu zastrzeżeń.</u>
+ <u xml:id="u-2.12" who="#Marszalek">Wysoki Sejmie! W dniu 28 lutego br. zmarł śmiercią tragiczną Wiesław Ociepka — poseł na Sejm, Minister Spraw Wewnętrznych, członek Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, zasłużony działacz partyjny, państwowy i społeczny.</u>
+ <u xml:id="u-2.13" who="#komentarz">(Zebrani wstają)</u>
+ <u xml:id="u-2.14" who="#Marszalek">Wiesław Ociepka urodził się w Sosnowcu w rodzinie górniczej. W okresie okupacji pracował jako robotnik w sosnowieckiej fabryce lin i drutu, gdzie nawiązał pierwsze kontakty z działającą w konspiracji Polską Partią Robotniczą. Po wyzwoleniu w 1945 r. wstąpił w szeregi Polskiej Partii Robotniczej i organizował na terenie Zagłębia Dąbrowskiego Związek Walki Młodych, w którym piastował m.in. funkcję członka Zarządu Głównego. W 1950 r. został sekretarzem Zarządu Głównego Związku Młodzieży Polskiej.</u>
+ <u xml:id="u-2.15" who="#Marszalek">Wiesław Ociepka pełnił szereg odpowiedzialnych stanowisk partyjnych. Był sekretarzem Komitetu Wojewódzkiego PZPR w Szczecinie, zastępcą kierownika, a następnie — od marca 1971 r. — kierownikiem Wydziału Administracyjnego Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej. Na IV Zjeździe Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej został wybrany zastępcą członka Komitetu Centralnego, na VI Zjeździe — członkiem KC PZPR. W marcu ubiegłego roku wybrany został posłem na Sejm w okręgu wyborczym Gliwice. Od grudnia 1971 r. piastował stanowisko Ministra Spraw Wewnętrznych.</u>
+ <u xml:id="u-2.16" who="#Marszalek">Wiesław Ociepka pozostanie na zawsze w naszej pamięci jako oddany sprawie socjalizmu, zaangażowany i ofiarny działacz partyjny i państwowy.</u>
+ <u xml:id="u-2.17" who="#Marszalek">Obywatele Posłowie! Proponuję, aby Sejm uczcił pamięć posła Wiesława Ociepki chwilą ciszy.</u>
+ <u xml:id="u-2.18" who="#komentarz">(Chwila ciszy)</u>
+ <u xml:id="u-2.19" who="#Marszalek">Uważam, że Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej — zgodnie z art. 76 ust. 3 Ordynacji wyborczej — stwierdził wygaśnięcie mandatu posła Wiesława Ociepki z dniem 28 lutego 1973 r.</u>
+ <u xml:id="u-2.20" who="#Marszalek">Ustalony przez Prezydium Sejmu porządek dzienny dzisiejszego posiedzenia został Obywatelom Posłom doręczony.</u>
+ <u xml:id="u-2.21" who="#Marszalek">Czy ktoś z Obywateli Posłów pragnie zabrać głos w sprawie porządku dziennego?</u>
+ <u xml:id="u-2.22" who="#Marszalek">Nikt się nie zgłasza.</u>
+ <u xml:id="u-2.23" who="#Marszalek">Uważam, że Sejm porządek dzienny posiedzenia, przedstawiony przez Prezydium Sejmu, zatwierdził.</u>
+ <u xml:id="u-2.24" who="#Marszalek">Marszałek</u>
+ <u xml:id="u-2.25" who="#Marszalek">Przystępujemy do punktu 1 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Nauki i Postępu Technicznego oraz Komisji Oświaty i Wychowania o rządowym projekcie uchwały o zadaniach narodu i państwa w wychowaniu młodzieży i jej udziale w budowie socjalistycznej Polski (druki nr 93 i 94).</u>
+ <u xml:id="u-2.26" who="#Marszalek">Głos ma sprawozdawca poseł Stanisław Ciosek.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-3">
+ <u xml:id="u-3.0" who="#PoselCiosekStanislaw">Wysoki Sejmie! Mało jest problemów o tak doniosłym znaczeniu dla przyszłości kraju, jak wychowanie młodego pokolenia. Za wychowanie młodzieży odpowiedzialny jest cały naród. Nikt nie może czuć się zwolniony z wykonania tego zadania. Nikt nie może wobec niego pozostawać obojętny.</u>
+ <u xml:id="u-3.1" who="#PoselCiosekStanislaw">W programie przyspieszonego rozwoju Polski, który skutecznie jest realizowany wysiłkiem całego społeczeństwa, wśród najważniejszych problemów społecznych i ekonomicznych zawarte zostały również sprawy młodzieży. Świadectwem tej wielkiej troski socjalistycznego państwa o zapewnienie jak najlepszych warunków kształcenia, wychowania i wprowadzenia w życie społeczno-zawodowe młodego pokolenia są liczne decyzje partyjno-rządowe, podejmowane na przestrzeni ostatnich lat. W ramach nowej strategii rozwoju kraju powstały możliwości rozwiązywania problemów o kluczowym znaczeniu dla przyszłości społeczeństwa, dla najżywotniejszych interesów jego młodszej części. Z inspiracji partii i Rządu sformułowany został program budownictwa mieszkaniowego, zapowiadający w perspektywie lat osiemdziesiątych mieszkanie dla każdej polskiej rodziny. W przygotowaniu jest śmiała i dalekosiężna reforma socjalistycznego systemu edukacji narodowej. Wiele postanowień socjalno-ekonomicznych podjęto z myślą o ułatwieniu startu życiowego młodej rodzinie.</u>
+ <u xml:id="u-3.2" who="#PoselCiosekStanislaw">Doceniając wagę problemów młodzieży i wychodząc naprzeciw oczekiwaniom społeczeństwa, partia zainspirowała przed VII Plenum Komitetu Centralnego szeroką dyskusję nad sprawami wychowania młodego pokolenia i zadaniami państwa w tej dziedzinie. W rezultacie sformułowany został wszechstronny, kompleksowy i perspektywiczny program, który spotkał się z powszechną aprobatą całego narodu. Młodzież polska z ogromnym zainteresowaniem i satysfakcją przyjęła ten program, widząc w nim konkretną wizję swej przyszłości i przyszłości Polski.</u>
+ <u xml:id="u-3.3" who="#PoselCiosekStanislaw">Dorobek teoretyczny i praktyczny VII Plenum mieć będzie zasadnicze znaczenie dla pracy partii, państwa i społeczeństwa z młodzieżą. Wytyczone zostały podstawowe kierunki sejmowej uchwały i program działania Rządu, które znalazły się dziś w centrum zainteresowania Sejmu i całego narodu. Na szczególne podkreślenie zasługuje fakt, iż tak szeroko zakreślony i ambitny program wniesiony został po raz pierwszy pod obrady polskiego parlamentu. Stąd też ogromna historyczna ranga debaty nad tą uchwałą — dla przyszłości kraju, dla młodzieży i następnych pokoleń, dla ukierunkowania pracy Rządu w konkretnym wprowadzeniu jej w życie.</u>
+ <u xml:id="u-3.4" who="#PoselCiosekStanislaw">Socjalizm rozwiązał zasadnicze problemy młodzieży, zapewniając całemu młodemu pokoleniu możliwości rozwoju na skalę nieznaną dotąd w historii.</u>
+ <u xml:id="u-3.5" who="#PoselCiosekStanislaw">Zagwarantowana została młodym praca, stanowiąca podstawowy czynnik realizacji życiowych dążeń. Stworzone zostały lepsze niż kiedykolwiek w przeszłości warunki kształcenia się i zdobywania kwalifikacji. Młodzież ucząca się korzysta z opieki i pomocy materialnej państwa. Funkcjonuje państwowa sieć placówek i organizacji, powołanych dla rozwijania uzdolnień i zainteresowań młodzieży. Właściwe przygotowanie młodzieży do oczekujących ją zadań uznane zostało w naszym ustroju za jeden z podstawowych obowiązków narodu.</u>
+ <u xml:id="u-3.6" who="#PoselCiosekStanislaw">Zawarte w projekcie uchwały Sejmu wskazania dotyczą wszystkich dziedzin wychowania młodzieży i dają wyraz potrzebie koordynacji frontu wychowawczego, obejmującego dom, szkołę, zakład pracy, wojsko, instytucje kulturalno-oświatowe, sport i turystykę, radio, telewizję i wydawnictwa, organizacje młodzieżowe i społeczne. Jednolity program realizowany harmonijnie przez instytucje socjalistycznego państwa i ogniwa szerokiego frontu społecznego jest najważniejszym warunkiem wychowania i samowychowania młodzieży.</u>
+ <u xml:id="u-3.7" who="#PoselCiosekStanislaw">Wychowanie młodzieży jest sprawą całego narodu i każdego Polaka. Mają w nim udział rodzice, którzy tak gorąco pragną szczęścia swych dzieci, wychowawcy i nauczyciele odpowiedzialni w szkołach, uczelniach za kształcenie i przysposobienie młodzieży do życia, a także olbrzymia rzesza społecznych wychowawców. Słowem wszyscy, którzy w kategoriach współodpowiedzialności za dalsze losy ojczyzny, świadomi są obowiązków i zadań w kształtowaniu umiejętności, poglądów i postaw młodego pokolenia.</u>
+ <u xml:id="u-3.8" who="#PoselCiosekStanislaw">Młodzi Polacy, stanowiący niemal połowę narodu, którzy dziś uczą się, studiują, podejmują pierwszą w życiu pracę, wejdą w pełni twórczych sił w rok dwutysięczny. Temu pokoleniu przypadnie w udziale porywające, ambitne, a zarazem niezwykle trudne zadanie przeprowadzenia rewolucji naukowo-technicznej, pomnożenia dorobku Polski, wprowadzenia jej do rzędu najbardziej rozwiniętych krajów. Miejsce i autorytet naszego kraju w świecie, tempo przeobrażeń społeczno-ekonomicznych, dostatek i szczęście jego obywateli zależeć więc będą od tego, w jakie ideały, umiejętności i cechy charakteru wyposażone zostanie młode pokolenie. Dla sprostania wymogom przyszłości i zrealizowania wizji rozwoju socjalistycznej Polski powinniśmy wychowywać, inspirować i organizować młodzież do uporczywej, niezłomnej, konsekwentnej walki o postęp, nowoczesność, socjalistyczne stosunki międzyludzkie. Wymóg ten dotyczy całego społeczeństwa, które ciągle przekształca i rozwija swą świadomość, a wychowując młodzież — samo się wychowuje.</u>
+ <u xml:id="u-3.9" who="#PoselCiosekStanislaw">Szczytnym celom i wysokim ambicjom narodu sprosta jedynie taka młoda generacja, która będzie dobrze przygotowana do stałego samodoskonalenia się, do permanentnego rozwoju gospodarki, kultury, do walki o pełny triumf idei sprawiedliwości społecznej. Pragniemy wychować młodego Polaka o wysokich walorach ideowo-moralnych, aktywnego i twórczego w pracy, w działaniu społecznym znajdującego potwierdzenie swej osobowości, przez pracę spełniającego swe marzenia i ambicje. Chcemy ukształtować pokolenie ludzi o możliwie najwyższych kwalifikacjach, o najpełniej rozwiniętej osobowości, przepojonych najszlachetniejszymi, humanistycznymi dążeniami, zdolnych wytrwale, z pełną konsekwencją pracować dla ich urzeczywistnienia. Temu celowi służyć będzie kompleksowy program działań zawarty w projekcie uchwały i zamierzeniach Rządu.</u>
+ <u xml:id="u-3.10" who="#PoselCiosekStanislaw">Ważna rola i doniosłe zadania w jego realizacji przypadają systemowi oświaty, nauczycielom i pedagogom. Na nich spoczywa społeczny obowiązek wychowania i wykształcenia młodych Polaków na ludzi socjalizmu, w duchu patriotyzmu i internacjonalizmu, w duchu umacniania wspólnoty krajów socjalistycznych z jej przewodnią siłą — Związkiem Radzieckim, akceptujących i rozwijających pryncypia ideowe, zdolnych do tworzenia socjalistycznych wartości we wszystkich dziedzinach naszego życia i pomnażania dziedzictwa narodu. Szkoły i uczelnie muszą przygotować kadry odpowiednio do potrzeb gospodarki i kultury, do nowych zadań zawodowych właściwych czasom rewolucji naukowo-technicznej. Dlatego też, zarówno w projekcie uchwały Sejmu, jak i w doręczonym obywatelom posłom programie działania Rządu zadania szkolnictwa zostały szczególnie wyeksponowane. Zawarta w obu dokumentach formuła o dojrzewaniu warunków do stopniowego wprowadzania powszechnego kształcenia na poziomie szkoły średniej odzwierciedla realne możliwości systemu oświaty. Zanim to jednak nastąpi należy systematycznie wdrażać niezbędne zmiany, które pozwolą stwarzać nowoczesny system edukacji narodowej.</u>
+ <u xml:id="u-3.11" who="#PoselCiosekStanislaw">Zgodnie z zapowiedzią zawartą w programie Rządu w latach 1973 — 1974 w szkołach i placówkach oświatowo-wychowawczych wdrażany będzie do praktyki jednolity program wychowania socjalistycznego oparty na zasadach tworzenia zgodnego frontu wychowawczego szkoły, rodziny, zakładu pracy, organizacji młodzieżowych, środków masowego przekazu i pozostałych instytucji wychowawczych, wychowania młodzieży przez pracę, upowszechniania kultury wśród młodzieży, wychowania przez sztukę, przez aktywny udział w amatorskim ruchu artystycznym, upowszechniania kultury pedagogicznej w społeczeństwie oraz przygotowania młodzieży do życia we współczesnej rodzinie.</u>
+ <u xml:id="u-3.12" who="#PoselCiosekStanislaw">Bogaty jest również program zamierzeń Rządu dotyczący szkolnictwa wyższego, jego pełniejszego dostosowania do potrzeb rozwoju nauki, gospodarki, kultury. Służyć mają temu zapowiedziane — i częściowo już realizowane — zmiany w programach oraz strukturze szkół wyższych. Zakrojona na szeroką skalę modernizacja programów, nauczania oraz procesu dydaktycznego wraz z rozbudową bazy dydaktycznej i socjalnej uczelni oraz wydatnym uzupełnieniem ich wyposażenia umożliwi, zgodnie z postulatami społecznymi, dostęp do studiów wyższych większej liczbie młodzieży.</u>
+ <u xml:id="u-3.13" who="#PoselCiosekStanislaw">Doniosła rola w kształtowaniu postaw i charakterów młodzieży oraz w doskonaleniu przez nią umiejętności zawodowych przypada zakładom pracy. Młodzi w swoim środowisku pracy uczestnicząc w procesie produkcji, uczą się współżycia w kolektywie. Uczą się kojarzyć interes własny z interesem ogólnospołecznym, cenić i szanować pracę — swoją i innych.</u>
+ <u xml:id="u-3.14" who="#PoselCiosekStanislaw">Z samej istoty socjalizmu, traktującego pracę jako jedną z wartości naczelnych, wynika uznanie wychowania przez pracę za fundament kształtowania osobowości — stwierdza się w projekcie uchwały. Oznacza to, iż na administracji zakładów, na majstrach, brygadzistach i kierownikach produkcji, na organizacji partyjnej, związkowej czy młodzieżowej w przedsiębiorstwach spoczywają poważne obowiązki wychowawcze. Oznacza to również konieczność stałej troski o odpowiednią atmosferę wśród załogi, o stwarzanie klimatu przychylności dla nowo przyjmowanych do pracy, zatrudnianie ich zgodnie z wyuczonym zawodem, ukazywanie możliwości i perspektyw dalszego kształcenia się i awansu, rozbudzanie twórczej inwencji i zdrowych ambicji przodownictwa w pracy.</u>
+ <u xml:id="u-3.15" who="#PoselCiosekStanislaw">Od tego, jakie w środowisku pracy młodzież zastanie stosunki międzyludzkie, jak organizuje się pracę, jakie stwarza się pracującym warunki socjalno-bytowe — zależeć będzie w poważnej mierze jej stosunek do pracy, zdyscyplinowanie, inicjatywa.</u>
+ <u xml:id="u-3.16" who="#PoselCiosekStanislaw">Technika, organizacja pracy i warunki produkcji ulegają dziś szybkim zmianom. Należy stwarzać młodym pracownikom warunki do jak najpełniejszego uczestnictwa w tych zmianach, zachęcać do innowacji technicznych, dbać o wdrażanie udanych pomysłów do praktyki, propagować idee kształcenia ustawicznego.</u>
+ <u xml:id="u-3.17" who="#PoselCiosekStanislaw">Młodzież skłonna jest do zmian, do innowacji. Należy wychodzić temu naprzeciw, a jednocześnie konsekwentnie stawiać młodym wysokie wymagania zawodowe i społeczne, uczyć dyscypliny pracy i poszanowania swego warsztatu oraz współodpowiedzialności za rozwój zakładu produkcyjnego.</u>
+ <u xml:id="u-3.18" who="#PoselCiosekStanislaw">Właściwe wykorzystanie umiejętności młodzieży wiąże się także z porządkowaniem i doskonaleniem spraw zatrudnienia. Zamierzone są przez Rząd zmiany w zasadach zatrudnienia, wynagradzania i nauki młodzieży, mające na celu lepsze przygotowanie do zawodu.</u>
+ <u xml:id="u-3.19" who="#PoselCiosekStanislaw">Kluczowym ogniwem w wychowaniu młodzieży jest rodzina. Wpływ matki i ojca, ich poglądy i postawy najmocniej trafiają do wyobraźni dziecka, najsilniej kształtują osobowość młodego człowieka. Stąd tak wielką wagę przywiązuje się w projekcie uchwały i programie Rządu do umacniania i rozwijania wychowawczych funkcji rodziny, do stwarzania optymalnych warunków do jej rozwoju i wypełnienia obowiązków rodzicielskich. A zarazem zmierzać się będzie coraz bardziej do harmonijnej spójności wychowania w duchu rodzinnym z pozostałymi działaniami wychowawczymi, do ugruntowywania wśród młodzieży szacunku dla rodziców i ludzi starszych.</u>
+ <u xml:id="u-3.20" who="#PoselCiosekStanislaw">Ważne znaczenie dla rozwoju i zdrowia, wartościowego wypełniania wolnego czasu młodzieży, wzbogacania jej charakterów przypadnie — zgodnie z zamierzeniami rządowymi — instytucjom odpowiedzialnym za sport, wychowanie fizyczne i turystykę. Zwiększone zadania ideowo-wychowawcze stoją również przed ważnymi ośrodkami kształtowania postaw, poglądów i zainteresowań młodego pokolenia, a mianowicie przed prasą, radiem i telewizją, instytucjami kulturalno-oświatowymi.</u>
+ <u xml:id="u-3.21" who="#PoselCiosekStanislaw">Wysoki Sejmie! Przedstawiona wyżej charakterystyka projektu uchwały oraz programu Rządu w dziedzinie wychowania młodzieży wskazuje na kompleksowe, wszechstronne podejście do zagadnień wychowania młodzieży oraz przygotowania jej do życia społecznego i zawodowego. Cechą obydwu dokumentów jest potraktowanie młodego pokolenia jako integralnej części naszego społeczeństwa. Młodzież jest aktywnym współtwórcą naszej rzeczywistości i przyszłości. Do prawidłowego, zgodnego z oczekiwaniami narodu spełnienia tego zadania młode pokolenie musi być dobrze przygotowane. Dlatego też uchwała sejmowa adresowana jest również do młodzieży, wychodząc z tego oczywistego założenia, że właśnie młode pokolenie będzie codzienną pracą i nauką współuczestniczyć w realizacji postanowień rozpatrywanej dziś przez Sejm uchwały. Taki właśnie kierunek myślenia znajduje odzwierciedlenie w jednym z najbardziej wyrazistych sformułowań projektu: — „Pamiętać należy, że w ustroju socjalistycznym pojęcie — „otrzymać”, — „mieć” — oznacza w istocie rzeczy — wypracować i stworzyć samemu”.</u>
+ <u xml:id="u-3.22" who="#PoselCiosekStanislaw">Istotnym czynnikiem rozwoju społecznej aktywności młodzieży, jej uczestnictwa w rozwiązywaniu podstawowych spraw pokolenia — są organizacje młodzieżowe. Trafiają one ze swym programem do licznych kręgów młodzieży, wywierają na nią poważny wpływ wychowawczy, pomagają rozwiązywać praktyczne, życiowe problemy młodych ludzi.</u>
+ <u xml:id="u-3.23" who="#PoselCiosekStanislaw">Organizacje młodzieżowe podjęły i wykonały wiele trudnych, nieraz pionierskich zadań. Wypracowały ciekawe, godne upowszechnienia formy pobudzania twórczej aktywności młodzieży. Wyższą formą rozwoju naszego ruchu młodzieżowego jest utworzona wczoraj Federacja Socjalistycznych Związków Młodzieży Polskiej.</u>
+ <u xml:id="u-3.24" who="#PoselCiosekStanislaw">Osiągnięcie tej wyższej formy zorganizowania polskiej młodzieży było niezbędne dla lepszej realizacji zadań, jakie stanęły przed młodymi Polakami w dziele szybkiego rozwoju kraju. Powstanie Federacji stwarza ruchowi młodzieżowemu warunki do poprawy skuteczności działania, szerszego uczestnictwa w rozwiązywaniu problemów młodego pokolenia i reprezentowania jego interesów.</u>
+ <u xml:id="u-3.25" who="#PoselCiosekStanislaw">W wychowaniu młodzieży poważną rolę spełnia kształtowanie poczucia więzi pokoleń. Polski ruch młodzieżowy nawiązuje do postępowych tradycji — historii narodu, do chlubnego dorobku polskiej myśli naukowej i społecznej, do pięknych rewolucyjnych tradycji klasy robotniczej, niezłomnej siły w walce o wyzwolenie narodowe i społeczne. Mamy wreszcie — jeśli mówić o czasach najnowszych — wspaniały przykład hartu, odwagi i ofiarności ze strony naszych ojców i matek. Tych, którzy walką zbrojną torowali drogę ku Polsce Ludowej i budowali zręby socjalizmu.</u>
+ <u xml:id="u-3.26" who="#PoselCiosekStanislaw">Zadania stojące przed współczesnym młodym pokoleniem, nazywane hasłowo budową drugiej Polski są równie trudne i równie ambitne, jak te, które wykonywała młodzież w pierwszych latach Polski Ludowej. Wymagają wcale nie mniejszej dozy zaangażowania, ofiarności i patriotyzmu.</u>
+ <u xml:id="u-3.27" who="#PoselCiosekStanislaw">Mamy jasno zarysowaną, śmiałą i realną zarazem wizję przyszłości, nakreśloną tak, by zdolna była zawładnąć wyobraźnią młodych, pobudzić, wyzwalać ich twórczą energię. Wizja ta — to konkretny program rozwoju naszej ojczyzny.</u>
+ <u xml:id="u-3.28" who="#PoselCiosekStanislaw">Korzystając z sejmowej trybuny nie jako sprawozdawca z prac komisji, a jako współodpowiedzialny za pracę ruchu młodzieżowego — pragną was zapewnić obywatele posłowie, że polskie organizacje młodzieżowe zrobią wszystko, by udział młodzieży w urzeczywistnieniu pięknej wizji rozwoju naszego kraju, w realizacji uchwalonego przez Sejm programu społeczno-gospodarczego rozwoju Polski był jak największy.</u>
+ <u xml:id="u-3.29" who="#PoselCiosekStanislaw">Mamy do czynienia z tymi, którzy w życie dopiero wchodzą. Wywierać więc będziemy znaczniejszy wpływ na kształtowanie i rozwijanie twórczych, ideowych postaw młodego człowieka, tak by stał się dobrym obywatelem socjalistycznej Polski. Będziemy wyraźniej zaznaczać swą obecność w społecznym i gospodarczym życiu kraju przez lepsze, pełniejsze wyzwalanie energii, pomysłowości, talentów i wiedzy młodzieży.</u>
+ <u xml:id="u-3.30" who="#PoselCiosekStanislaw">Obywatele Posłowie! Łączenie w jedność wizji przyszłości i dzisiejszych potrzeb kształcenia i wychowania jest fundamentalną cechą naszego programu wychowawczego. Program ten, jakby klamrą spinający dzień dzisiejszy i horyzonty jutra, poddany został pod powszechną dyskusję przed VI Zjazdem partii, przed VII Plenum Komitetu Centralnego PZPR i, jak wiadomo, spotkał się z powszechną aprobatą. Uchwała Sejmu, której projekt przedstawiony został obywatelom posłom, będzie odzwierciedleniem tej aprobaty i przedstawieniem jej w formie ogólnie obowiązującego dokumentu, zawierającego wytyczne postępowania dla Rządu i poszczególnych resortów, dla centralnych i terenowych ogniw administracji państwowej, dla instytucji oświatowo-wychowawczych, zakładów pracy, organizacji młodzieżowych i społecznych, dla rodziców i wychowawców.</u>
+ <u xml:id="u-3.31" who="#PoselCiosekStanislaw">Każdy, kto ma do czynienia z młodzieżą — a mają wszyscy — jest jej wychowawcą. Tak więc, do każdego z obywateli PRL adresowana jest uchwała, której projekt przedstawiony został obywatelom posłom.</u>
+ <u xml:id="u-3.32" who="#PoselCiosekStanislaw">Wysoki Sejmie! Podstawą dzisiejszej debaty jest przedłożenie rządowe. Projekt uchwały, który otrzymali obywatele posłowie powstawał w ścisłym i bezpośrednim współdziałaniu Rządu z Sejmem. Komisje Oświaty i Wychowania oraz Nauki i Postępu Technicznego, pracujące przy udziale innych zainteresowanych komisji, nie tylko zgłaszały wnioski i wypowiadały uwagi, ale uczestniczyły bezpośrednio w redagowaniu projektu dyskutowanej dziś uchwały.</u>
+ <u xml:id="u-3.33" who="#PoselCiosekStanislaw">Spożytkowane więc zostały w pracy sejmowej zarówno doświadczenia licznego grona posłów, jak również wnioski płynące z ich spotkań z wyborcami.</u>
+ <u xml:id="u-3.34" who="#PoselCiosekStanislaw">Pragnę poinformować Wysoki Sejm, że współdziałanie naszych komisji z przedstawicielami Rządu przy opracowywaniu projektu uchwały było jak najlepsze, nacechowane dążeniem do wspólnego celu, przy całkowitej zgodności poglądów. Naszą myślą przewodnią było dążenie, by w przedłożonym obywatelom posłom projekcie uchwały dać jak najlepszy wyraz zasadom i zadaniom wychowania młodych generacji socjalistycznej Polski. Uważamy, że wspomniany wyżej tryb pracy stanowić może nowe, pozytywne doświadczenia w dziedzinie współdziałania Sejmu i Rządu.</u>
+ <u xml:id="u-3.35" who="#PoselCiosekStanislaw">Ten wspólny tryb pracy Rządu i komisji sejmowych sprawił, że w przedstawionym projekcie uchwały uwzględnione zostały wszystkie propozycje, uzupełnienia i uwagi zgłoszone w toku pracy Komisji Oświaty i Wychowania oraz Nauki i Postępu Technicznego. Komisje występują z jednomyślnym wnioskiem, by Sejm powziął uchwałę o zadaniach narodu i państwa w wychowaniu młodzieży i jej udziale w budowie socjalistycznej Polski — w brzmieniu zawartym w druku nr 94.</u>
+ <u xml:id="u-3.36" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-4">
+ <u xml:id="u-4.0" who="#Marszalek">Otwieram dyskusję. Głos ma poseł Zdzisław Żandarowski.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-5">
+ <u xml:id="u-5.0" who="#PoselZandarowskiZdzislaw">Obywatelu Marszałku! Wysoka Izbo! W imieniu Klubu Poselskiego PZPR mam zaszczyt wystąpić w dyskusji o doniosłej sprawie, jaką są zadania państwa i narodu w wychowaniu młodzieży i jej udział w budowie socjalistycznej Polski. Zawarte są one w będącym przedmiotem dzisiejszej debaty projekcie uchwały sejmowej.</u>
+ <u xml:id="u-5.1" who="#PoselZandarowskiZdzislaw">We współczesnej Europie naród Polski wyróżnia się dużym potencjałem młodości i szczególnie wysokim udziałem młodych roczników w składzie społeczeństwa. Zadanie polega na tym, aby ten potencjalny czynnik dynamiki rozwojowej przekształcić w prężną i nośną siłę postępu we wszystkich dziedzinach życia. Zależy to od odpowiedniego przygotowania milionów chłopców i dziewcząt do działalności zawodowej i społecznej oraz od planowego tworzenia warunków sprzyjających optymalnemu wykorzystaniu energii i uzdolnień młodych pokoleń. Od samej młodzieży oczekujemy wytrwałej pracy nad sobą, dobrej nauki i wydajnej pracy, ścisłego przestrzegania zasady jedności praw i obowiązków, czynnego zaangażowania w ogólnonarodowe dzieło budowy wysoko rozwiniętej socjalistycznej Polski.</u>
+ <u xml:id="u-5.2" who="#PoselZandarowskiZdzislaw">VI Zjazd, a następnie VII Plenum Komitetu Centralnego naszej partii wskazały taką mobilizującą perspektywę, która zdolna jest uruchomić zasoby energii, zapału, patriotycznej pasji twórczej młodego pokolenia, precyzując zarazem to wszystko od czego zależy (dobre przygotowanie młodzieży do wypełniania tych powinności.</u>
+ <u xml:id="u-5.3" who="#PoselZandarowskiZdzislaw">Realizując uchwałę VII Plenum KC, Rząd Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej wniósł pod obrady Sejmu program stworzenia jednolitego i wszechstronnego systemu wychowawczego, którego głównym organizatorem i wykonawcą stanie się przy współudziale całego społeczeństwa — nasze socjalistyczne państwo. Fakt, że Sejm kompleksowo rozpatruje problemy młodego pokolenia najlepiej świadczy o ich ogólnonarodowej doniosłości.</u>
+ <u xml:id="u-5.4" who="#PoselZandarowskiZdzislaw">W ciągu prawie 30 lat swego istnienia Polska Ludowa w radykalny sposób zmieniła sytuację młodzieży. Zapewniliśmy powszechność oświaty na szczeblu podstawowym, zaś w szkołach średnich i zasadniczych szkołach zawodowych kształci się dziś w skali kraju, ponad 85% absolwentów szkół podstawowych. Bardzo poważnie rozwinęło się szkolnictwo wyższe. Każdy młody człowiek ma zagwarantowaną pracę, która w naszym ustroju jest zarówno źródłem bogactwa narodowego, jak i najważniejszą wartością społeczną, prawem i powinnością obywatelską.</u>
+ <u xml:id="u-5.5" who="#PoselZandarowskiZdzislaw">W ostatnim okresie wyraźnie przyspieszyliśmy tempo budownictwa mieszkaniowego, chcemy bowiem jak najszybciej odrobić opóźnienia i w miarę rosnących możliwości skracać okres oczekiwania młodych rodzin na własne mieszkania.</u>
+ <u xml:id="u-5.6" who="#PoselZandarowskiZdzislaw">Wielkie środki przeznaczone przez państwo na potrzeby młodego pokolenia i ogromny wysiłek wychowawców przyniosły efekty. Młodzi robotnicy i inżynierowie naszego przemysłu reprezentują wysokie kwalifikacje, ambicję zawodową, postawy obywatelskie, nacechowane poczuciem obowiązku wobec społecznych i zawodowych powinności. Dzięki temu wnoszą duży wkład do postępu technologicznego i rozwoju produkcyjnego swych zakładów. Tysiące młodych rolników daje przykład nowoczesnego gospodarowania. Ideowe zaangażowanie i zmysł nowatorski przejawia młodzież we wszystkich dziedzinach życia społecznego — w kształtowaniu stosunków międzyludzkich, w czynach społecznych, działalności kulturalnej i w ruchu sportowym.</u>
+ <u xml:id="u-5.7" who="#PoselZandarowskiZdzislaw">Nie ukrywamy, iż wśród młodzieży występują również trudności i zjawiska ujemne. W niektórych środowiskach mamy do czynienia z przejawami jednostronnego zafascynowania materialnymi aspektami cywilizacji i z konsumpcyjną postawą wobec społeczeństwa. Obserwujemy u niektórych niedostatek dyscypliny społecznej, natrafiamy na przypadki demoralizacji. Nie lekceważymy tych ujemnych zjawisk i stanowczo im przeciwdziałamy. Zasięg tych zjawisk jest jednak stosunkowo wąski i w opinii społeczeństwa nie powinny one zniekształcać wizerunku młodzieży jako całości. Nie one też są powodem, dla którego sprawę wychowania młodzieży czynimy dziś głównym przedmiotem naszej uwagi. Wręcz przeciwnie — to wzmożone zainteresowanie sprawami młodzieży wynika z pozytywnych przesłanek, wiąże się najściślej z treścią nakreślonego na VI Zjeździe programu rozwoju Polski, z optymistyczną perspektywą najbliższych lat i dziesięcioleci.</u>
+ <u xml:id="u-5.8" who="#PoselZandarowskiZdzislaw">Młodzież dzisiaj kształcona i wychowywana będzie aktywna w życiu społeczno-zawodowym jeszcze po 2-tysięcznym roku. Od jej kwalifikacji i postawy w coraz większej mierze zależeć będzie zarówno dynamika społeczno-gospodarczego rozwoju kraju, tempo niwelowania dzielącego nas jeszcze od krajów wysoko rozwiniętych dystansu technologicznego i osiągania wysokiej społecznej wydajności pracy, jak i poziom społecznej świadomości i moralności oraz kształt stosunków międzyludzkich.</u>
+ <u xml:id="u-5.9" who="#PoselZandarowskiZdzislaw">O rozwoju Polski w nadchodzących dziesięcioleciach decydować będzie zespolenie walorów społecznych i ideowych socjalizmu z rewolucją naukowo-techniczną. Do tych zadań musimy przede wszystkim przygotować naszą młodzież. Wymagają zaś one zarówno nowoczesnej wiedzy i wysokich kwalifikacji, ustawicznego kształcenia się i dokształcania, jak też świadomej aprobaty i realizacji socjalistycznych wartości społecznych, którym w naszych warunkach służy postęp gospodarczy i naukowo-techniczny.</u>
+ <u xml:id="u-5.10" who="#PoselZandarowskiZdzislaw">Dzięki takiemu dalekosiężnemu spojrzeniu konstruowany przez nas program pobudza ambicję tworzenia rzeczy wielkich, otwiera perspektywy i szanse dorastającemu pokoleniu.</u>
+ <u xml:id="u-5.11" who="#PoselZandarowskiZdzislaw">Wysoka Izbo! Podstawowe kierunki wychowania młodzieży wynikają w naszym kraju z ideowych zasad socjalizmu. To one określają bowiem istotę ustroju, formy życia społecznego oraz treść polityki partii i państwa, to one stanowią podstawę kształtowania stosunków międzyludzkich. Doświadczenie 30 już blisko lat Polski Ludowej dowiodło, że w socjalizmie naród nasz znalazł jedynie słuszną drogę rozwiązania problemów swego życia i rozwoju, że urzeczywistniając socjalistyczny program partii najlepiej buduje swą przyszłość.</u>
+ <u xml:id="u-5.12" who="#PoselZandarowskiZdzislaw">Na obecnym etapie, którego treścią jest przechodzenie ku wyższej fazie socjalistycznego rozwoju państwa i społeczeństwa, nowe zadania dyktują potrzebę szybkiego podnoszenia kwalifikacji, aktywizowania zaangażowanych społecznie postaw. To właśnie mamy na myśli, podkreślając jedność ideologii, polityki i gospodarki, uwypuklając decydującą rolę czynnika ludzkiego w rozwiązywaniu złożonych problemów nauki i produkcji, techniki i organizacji, cywilizacji i kultury.</u>
+ <u xml:id="u-5.13" who="#PoselZandarowskiZdzislaw">Przepojenie ideami socjalizmu całego procesu formowania młodych pokoleń odpowiada zarazem głównym we współczesnym świecie tendencjom rozwojowym. Ideologia socjalizmu wyznacza dziś klimat ideowy i moralny, wyznacza sposób myślenia i cele działania postępowych sił całej ludzkości. Niezależnie od trudności i powikłań w procesie rewolucyjnych przeobrażeń świata — to socjalizm wyznacza kierunek ku narodowemu i społecznemu wyzwoleniu, ku trwałemu pokojowi, ku wykorzystaniu osiągnięć geniuszu ludzkiego w interesie człowieka i ludzkości.</u>
+ <u xml:id="u-5.14" who="#PoselZandarowskiZdzislaw">Jest przedmiotem naszej dumy, że socjalistyczna Polska należy do awangardy światowego postępu, że w nierozerwalnym sojuszu z naszym wypróbowanym przyjacielem Związkiem Radzieckim i pozostałymi krajami wspólnoty socjalistycznej wytrwale umacnia potencjał tej wielkiej idei XX wieku. Tożsamość naszych interesów narodowych z międzynarodowymi dążeniami sił postępu, pokoju i socjalizmu leży u podstaw świadomości i postawy internacjonalistycznej, nieodłącznej od współczesnego patriotyzmu polskiego i współokreślającej jego treść ideową.</u>
+ <u xml:id="u-5.15" who="#PoselZandarowskiZdzislaw">Wychowanie w duchu zasad socjalizmu ma decydujące znaczenie dla przyszłości narodu jako całości, otwiera zarazem perspektywę każdemu młodemu człowiekowi, którego aspiracje tylko wtedy mogą znaleźć urzeczywistnienie, gdy powiązane zostaną z dążeniami społeczeństwa i dominującym nurtem ogólnoludzkiego postępu.</u>
+ <u xml:id="u-5.16" who="#PoselZandarowskiZdzislaw">Socjalistyczne wychowanie wymaga przyswojenia naukowej wiedzy o społeczeństwie, o pięknych postępowych tradycjach naszego narodu, o jego historycznych doświadczeniach i perspektywach, o prawidłowościach współczesnego rozwoju ludzkości. Polega ono równocześnie na kształtowaniu emocjonalnego związku z klasą robotniczą, z ludźmi pracy oraz na krzewieniu socjalistycznych zasad współżycia.</u>
+ <u xml:id="u-5.17" who="#PoselZandarowskiZdzislaw">Oznacza to zarazem odgradzanie młodzieży od destrukcyjnego wpływu sprzecznych z socjalizmem poglądów i tendencji, wywodzących się z kapitalistycznej przeszłości lub narzucanych przez imperialistyczną dywersję. O młodzież we współczesnym świecie, i w naszym kraju, toczy się ostra walka. Jest to w istocie walka o przyszłość. O jej rezultatach decydować będzie nasza ofensywność w krzewieniu socjalistycznych wartości wychowawczych.</u>
+ <u xml:id="u-5.18" who="#PoselZandarowskiZdzislaw">Jedność w pojmowaniu podstawowych racji socjalistycznej Polski stanowi źródło naszej siły, jest gwarancją pomyślnej realizacji ogólnonarodowego programu przyspieszenia społeczno-ekonomicznego rozwoju kraju. Te właśnie racje czynimy podstawą całego systemu wychowania młodzieży. Pozostaje on otwarty na potrzeby życia, na nowe inicjatywy i rozwiązania, musi być jednak jednolity pod względem zawartości ideowej. Tylko pod tym warunkiem można go pomyślnie realizować z korzyścią dla każdego młodego człowieka, każdej rodziny i całego narodu. Szkodę Polsce i krzywdę jej młodzieży wyrządzaliby ci, którzy kurs wychowania wstępującej w życie generacji chcieliby wyznaczać nie według socjalistycznego kompasu.</u>
+ <u xml:id="u-5.19" who="#PoselZandarowskiZdzislaw">Wychowanie młodzieży jest sprawą całego narodu. Jednolity program wychowawczy powinien stać się najszerszą patriotyczną platformą aktywności wszystkich Polaków. Chodzi o naczelną powinność narodu, o jego obowiązek nie tylko wobec młodzieży, lecz i przede wszystkim wobec siebie.</u>
+ <u xml:id="u-5.20" who="#PoselZandarowskiZdzislaw">Tak rozumie to zadanie nasza partia. — „Za wychowanie młodego pokolenia — mówił ostatnio tow. Edward Gierek — odpowiedzialny jest cały naród. Nikt nie może pozostawać wobec tego zadania obojętnym. W realizacji programu wychowawczego jest miejsce dla wszystkich patriotów, dla członków partii i bezpartyjnych, dla każdego, kogo ożywia troska o pomyślność ojczyzny.” Ogólnonarodowy charakter zadań, które dziś rozpatrujemy wiąże się również z tym, że w procesie wychowania, bardziej może niż w jakiejkolwiek innej sferze, decydujące znaczenie ma oddziaływanie rzeczywistości i siła przykładu. Wychowujemy nie tylko ucząc określonych norm i zasad, lecz przede wszystkim stwarzając pozytywne, pożądane społecznie wzorce i taki układ stosunków, który sprzyja ich upowszechnianiu. A to właśnie zależy od nas wszystkich — od każdego ogniwa władzy, od wszystkich organizacji społecznych, od ogółu pracujących i od każdego obywatela.</u>
+ <u xml:id="u-5.21" who="#PoselZandarowskiZdzislaw">Wysoki Sejmie! Naczelną, rosnącą rolę w kształtowaniu i realizacji jednolitych założeń polityki wychowawczej ma do spełnienia nasze socjalistyczne państwo. Dysponuje ono bowiem rozległymi i nie w pełni jeszcze wykorzystywanymi możliwościami, kieruje rozbudowanym systemem instytucji, które bądź bezpośrednio zajmują się wychowaniem, bądź kształtują uwarunkowania, w których proces wychowawczy przebiega. W zakresie jego działalności leży odpowiedzialność za warunki życia, nauki, pracy i wypoczynku młodzieży. Nasza partia stoi na stanowisku, że nasilenie i doskonalenie pedagogiczno-wychowawczych funkcji państwa jest prawidłowością obecnego etapu socjalistycznego budownictwa.</u>
+ <u xml:id="u-5.22" who="#PoselZandarowskiZdzislaw">W przedstawionym przez Rząd programie, w wynikających z tego działaniach — istotne miejsce zajmują problemy szkoły i nauczyciela. Przygotowujemy kompleksowy program rozwoju oświaty; od dłuższego czasu trwają prace nad unowocześnieniem systemu oświatowego z myślą o tym, aby szkoła dawała jak najlepszą wiedzę młodzieży, rozwijała pasję poznawczą, rozmiłowywała w technice szeroko rozumianej, a nieodłącznej dzisiejszemu życiu społeczno-ekonomicznemu. Aktualnie prace nad reformą systemu oświatowego wkraczają w nową bardzo ważną fazę. Komitet Ekspertów przedłożył swoje propozycje konfrontowane obecnie w szerokiej dyskusji społecznej z opinią nauczycieli i innych zainteresowanych środowisk.</u>
+ <u xml:id="u-5.23" who="#PoselZandarowskiZdzislaw">Na tej podstawie jesienią br. Komitet Centralny partii rozpatrzy kompleksowe założenia dalszego rozwoju szkoły polskiej, które następnie w formie projektu odpowiednich decyzji zostaną przez Rząd przedłożone Sejmowi. W związku z tą wielką pracą nad dalszym rozwojem systemu edukacji narodowej trzeba już dziś podejmować wszechstronne wysiłki dla doskonalenia szkoły polskiej, a także dla zespalania wokół niej szerokich rzesz przyjaciół i sojuszników: rodziców i organizacji społecznych.</u>
+ <u xml:id="u-5.24" who="#PoselZandarowskiZdzislaw">Istotnym warunkiem uczynienia szkoły rzeczywiście skutecznym centralnym ogniwem socjalistycznego kształcenia i wychowania młodzieży jest intensyfikacja działań, które powinny jeszcze wyżej podnieść rangę zawodu nauczycielskiego, zapewnić, aby do tej pięknej pracy szli najlepsi i najzdolniejsi, znajdując w niej radość i satysfakcję.</u>
+ <u xml:id="u-5.25" who="#PoselZandarowskiZdzislaw">Szczególną rolę w systemie wychowania ma rodzina. Od niej zaczyna się wychowanie człowieka, w niej dziecko otrzymuje podstawy późniejszego rozwoju intelektualnego i moralnego oraz pierwszą wiedzę obywatelską. Chcemy, aby dzieci polskie miały dobre, szczęśliwe dzieciństwo. Dlatego troszczymy się o umocnienie roli rodziny i poprawę warunków materialnych, o powszechny szacunek dla rodziny. Zdaniem naszej partii jest to jeden z naczelnych celów społecznej polityki państwa.</u>
+ <u xml:id="u-5.26" who="#PoselZandarowskiZdzislaw">Ważną rolę w wychowaniu spełnia zakład pracy. Jest on zawsze pierwszą szkołą samodzielnego życia. Chodzi o to, aby nasze zakłady pracy kształciły u młodych poczucie dyscypliny, umiejętność dobrej organizacji pracy, poszanowanie porządku i czasu, etykę zawodową i kulturę osobistą, podporządkowanie socjalistycznym stosunkom międzyludzkim, zasady koleżeństwa i współodpowiedzialności.</u>
+ <u xml:id="u-5.27" who="#PoselZandarowskiZdzislaw">Najświętszym obowiązkiem młodego człowieka jest obrona ojczyzny. Służba wojskowa umacnia poczucie patriotyzmu i internacjonalizmu, rozwija odwagę i wytrwałość, uczy zdyscyplinowania i umiejętności decyzji, poszanowania porządku i współżycia w kolektywie.</u>
+ <u xml:id="u-5.28" who="#PoselZandarowskiZdzislaw">Coraz większy wpływ na życie społeczeństwa i proces wychowania wywierają środki masowego przekazu. Z zadowoleniem obserwujemy aktywną działalność prasy, radia i telewizji po VII Plenum KC partii na rzecz propagowania socjalistycznych wzorców osobowych młodego Polaka.</u>
+ <u xml:id="u-5.29" who="#PoselZandarowskiZdzislaw">Wysoka Izbo! Szczególnie ważnym elementem wychowania świadomego obywatela i budowniczego socjalizmu — jest praca. Organizacje młodzieżowe od lat głoszą i realizują zasadę wychowania przez działanie. Metoda ta okazała się atrakcyjnym i skutecznym środkiem do samowychowania, przemawia bowiem możliwością konkretnej oceny, wymiernością dokonań.</u>
+ <u xml:id="u-5.30" who="#PoselZandarowskiZdzislaw">Kształtować na wszystkich etapach procesu wychowawczego szacunek do pracy i ludzi, którzy dobrze ją wykonują, od najmłodszych lat wyrabiać przekonanie, że podstawowym miernikiem wartości każdego człowieka, podstawą jego dobrobytu i społecznego szacunku są efekty pracy — to zadanie, w którym ogniskują się najistotniejsze treści socjalistycznego wychowania.</u>
+ <u xml:id="u-5.31" who="#PoselZandarowskiZdzislaw">Ambicja przodowania i równania do najlepszych — to naturalne pragnienie młodych. Wychodząc im na spotkanie można i trzeba w szkołach i uczelniach nadać odpowiednią rangę ruchowi przodownictwa w nauce, w przemyśle, w budownictwie i w gospodarstwach rolnych, rozwijać i doskonalić współzawodnictwo pracy, otaczać opieką ruch młodych nowatorów — mistrzów techniki i urodzaju.</u>
+ <u xml:id="u-5.32" who="#PoselZandarowskiZdzislaw">Nie traktujemy młodych jedynie jako przedmiotu działalności wychowawczej, widzimy w nich twórczą siłę tego procesu, zdolną do samodzielności w myśleniu i w pracy, do współodpowiedzialności za swój los i swoje czyny. W imieniu Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej VII Plenum Komitetu Centralnego oznajmiło milionom młodych Polek i Polaków: traktujemy was jako partnerów, zwiększamy wasze możliwości samodzielnego rozwiązywania zadań, zapewniamy w tym naszą pomoc i sprawiedliwą ocenę.</u>
+ <u xml:id="u-5.33" who="#PoselZandarowskiZdzislaw">Istotne zmiany w sytuacji społeczno-gospodarczej kraju w ostatnich dwóch latach wywarły korzystny wpływ na aktywność młodzieży w życiu i rozwoju kraju. Duża w tym zasługa socjalistycznych organizacji młodzieżowych, z których każda — posługując się właściwymi w swym środowisku metodami działania — wnosi cenny wkład do ogólnonarodowego dorobku. Niedawno zjazdy krajowe wszystkich pięciu organizacji ideowo-wychowawczych były tego potwierdzeniem i dobrą zapowiedzią na przyszłość.</u>
+ <u xml:id="u-5.34" who="#PoselZandarowskiZdzislaw">Powołanie Federacji Socjalistycznych Związków Młodzieży Polskiej odpowiada tej ogólnej tendencji, tworzy bowiem szeroką płaszczyznę integracji działania całej młodzieży w szczególnie ważnych dziedzinach życia kraju, zwiększa potencjał wychowawczy socjalistycznych związków młodzieży, zapewnia lepsze rozwiązywanie problemów ogólnomłodzieżowych i skuteczne reprezentowanie ich wobec władz państwowych. Nasza partia, która poparła tę słuszną inicjatywę wyraża przekonanie, że Federacja dobrze wypełni swoje odpowiedzialne zadania.</u>
+ <u xml:id="u-5.35" who="#PoselZandarowskiZdzislaw">Jak wiadomo, po obecnym posiedzeniu Wysokiej Izby odbędą się sesje wojewódzkich i powiatowych rad narodowych. Podstawowe pytanie, na jakie powinny one odpowiedzieć brzmi: co można zrobić dla młodzieży i wespół z nią ponadto, co zawiera dotychczasowy plan województwa czy powiatu? Ocena sytuacji, w jakiej żyję, uczy się i pracuje młodzież w poszczególnych regionach pozwoli na lepsze sprecyzowanie zadań, pełniejsze określenie wzajemnych obowiązków organów władzy państwowej, młodzieży i całego społeczeństwa. Pragnę wyrazić przekonanie, że w dorobku tych sesji znajdziemy również wiele cennych propozycji wzbogacenia ogólnopaństwowej praktyki wychowawczej.</u>
+ <u xml:id="u-5.36" who="#PoselZandarowskiZdzislaw">Wysoki Sejmie! Projekt uchwały o zadaniach narodu i państwa w wychowaniu młodzieży i jej udziale w budowie socjalistycznej Polski, jak również przedłożony przez Rząd program działania pozwalają sądzić, że potrafimy rozwiązać ten rozległy kompleks problemów z pożytkiem dla młodzieży, narodu i państwa.</u>
+ <u xml:id="u-5.37" who="#PoselZandarowskiZdzislaw">Klub Poselski Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej będzie głosować za przyjęciem uchwały Sejmu, a ogniwa organizacyjne i członkowie naszej partii uczynią wszystko, aby wcielić ją w życie tak, jak wymaga tego dobro i pomyślny rozwój Polski, jej przyszłość, którą wespół z nami kształtować będą miliony młodych patriotów — godna zmiana starszej generacji budowniczych socjalizmu.</u>
+ <u xml:id="u-5.38" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-6">
+ <u xml:id="u-6.0" who="#Marszalek">Głos ma poseł Jerzy Szymanek.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-7">
+ <u xml:id="u-7.0" who="#PoselSzymanekJerzy">Obywatelu Marszałku! Wysoka Izbo! Po raz pierwszy w historii polskiego parlamentu pragniemy w sposób kompleksowy określić zadania narodu i państwa w wychowaniu młodego pokolenia, a jednocześnie ustalić obowiązki młodzieży wobec ojczyzny. Rozpatrujemy dokument wielkiej wagi dla całego społeczeństwa na dziś i na jutro.</u>
+ <u xml:id="u-7.1" who="#PoselSzymanekJerzy">Potrzeba podjęcia rozważanej przez Sejm uchwały wywodzi się z idei zawartych w dokumentach VI Zjazdu partii, skonkretyzowanych w odniesieniu do młodzieży w decyzjach VII Plenum KC PZPR.</u>
+ <u xml:id="u-7.2" who="#PoselSzymanekJerzy">Urzeczywistnienie celów wynikających z nowego, wyższego etapu budownictwa socjalistycznego wymaga — jak stwierdził tow. Edward Gierek na VII Plenum KC PZPR — — „rozwinięcia wszystkich naszych sił, a w pierwszym rzędzie pełnego wykorzystania wielkiego potencjału talentów, energii i zapału, jaki wnosić będzie do zbiorowego życia i zbiorowej pracy młode pokolenie Polaków”.</u>
+ <u xml:id="u-7.3" who="#PoselSzymanekJerzy">Państwo zapewnia temu pokoleniu wszechstronną pomoc w przygotowaniu do życia i do zawodu, w zajęciu należnego miejsca w społeczeństwie, zgodnie z osobistymi zdolnościami oraz indywidualnym wkładem pracy. Równocześnie społeczeństwo oczekuje od każdego młodego Polaka pracowitości i rzetelności, aktywności i pełnego zaangażowania w budowę socjalistycznej Polski.</u>
+ <u xml:id="u-7.4" who="#PoselSzymanekJerzy">Sprawy, o których mówimy, były jednym z głównych tematów zakończonego przed tygodniem VI Kongresu Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego. W czasie jego obrad podkreślano, że wypracowana przez VI Zjazd Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, a podjęta przez nasz Kongres perspektywa Polski przyszłych dziesięcioleci przemawia szczególnie do wyobraźni młodzieży, że perspektywa nowoczesnej wsi absorbuje umysły młodych jej mieszkańców, że pragną oni aktywnie uczestniczyć w tworzeniu wsi, w której warunki pracy i życia będą zbliżone do warunków pracy i życia w mieście.</u>
+ <u xml:id="u-7.5" who="#PoselSzymanekJerzy">Uchwała Sejmu wychodzi naprzeciw problemom teraźniejszości i przyszłości. Podkreślając potrzebę samodzielności myślenia i postępowania młodzieży, uznając jej prawo głosu i współdecydowania w podstawowych dziedzinach życia politycznego, gospodarczego i społecznego, określa ona jednocześnie wiele istotnych spraw związanych z dalszym rozwojem oświaty, nauki, kultury.</u>
+ <u xml:id="u-7.6" who="#PoselSzymanekJerzy">Szczególne znaczenie mieć będzie tworzenie jednolitego systemu wychowawczego, harmonijnego wewnętrznie, przygotowującego młodzież nie tylko do życia, ale i do ciągłego przeobrażania i doskonalenia zastanej rzeczywistości, do odpowiedzialności za przyszłość ojczyzny. Zapowiedzią takiego traktowania spraw wychowawczych jest przygotowany przez Komitet Ekspertów raport o stanie oświaty, będący efektem doświadczeń i dorobku ludzi nauki, specjalistów, najlepszych wychowawców.</u>
+ <u xml:id="u-7.7" who="#PoselSzymanekJerzy">Obywatele Posłowie! Polska jest krajem ludzi młodych. Połowę naszego społeczeństwa stanowią ludzie urodzeni i wychowani w Polsce Ludowej. Fakt ten oznacza, że siły witalne naszego społeczeństwa teraz właśnie, gdy do produkcji wkraczają najliczniejsze roczniki młodzieży, gwarantują nam pomyślną realizację ambitnego programu rozwoju naszego kraju.</u>
+ <u xml:id="u-7.8" who="#PoselSzymanekJerzy">Właśnie młodzież dysponuje szczególnymi cechami stanowiącymi przywilej młodości, które właściwie wykorzystane, są potężnymi czynnikami dynamizującymi ten rozwój.</u>
+ <u xml:id="u-7.9" who="#PoselSzymanekJerzy">Sprawą niezwykłej wagi jest jednak szybkie podnoszenie wiedzy i kwalifikacji zawodowych młodzieży, dołożenie maksimum wysiłku do tego, by jej naturalne zdolności, predyspozycje i dążenie do zyskania odpowiadającej ambicjom pozycji w społeczeństwie zostały w pełni wykorzystane. Dotyczy to także rolnictwa. Wprowadzanie techniki do rolnictwa, rozwój nowoczesnych form produkcji wymaga wszechstronnego przygotowania zawodowego, głębokiej wiedzy, gdyż ta będzie decydować o postępie społecznym, produkcyjnym i cywilizacyjnym wsi. W tej sytuacji szczególne zadania przypadają szkole wiejskiej, do której obowiązków należy kształcenie światłych, myślących nowoczesnymi kategoriami obywateli. Tym pilniejsza staje się potrzeba zespalania przedsięwzięć wychowawczych i opiekuńczych szkoły i przedszkola z rodziną, ze środowiskiem, z organizacjami politycznymi i społecznymi — ponieważ tylko wtedy będzie można mówić o w pełni pozytywnym i owocnym wychowywaniu młodego pokolenia wsi.</u>
+ <u xml:id="u-7.10" who="#PoselSzymanekJerzy">Sprawa ta jest szczególnie ważna również z tego powodu, że w wyniku zwiększającego się zapotrzebowania na siłę roboczą pozarolniczych działów gospodarki narodowej oraz zmian demograficznych zmniejszać się będzie systematycznie liczba zatrudnionych w rolnictwie. Już w przyszłym pięcioleciu zmniejszy się liczba młodzieży wchodzącej w wiek produkcyjny. Przyrost netto zasobów siły roboczej wynoszący w bieżącym pięcioleciu 1,8 mln osób, w latach 1986 — 1990 wyniesie zaledwie około 300 000 osób. Przyrost ten nie pokryje zapotrzebowania pozarolniczych działów gospodarki narodowej na siłę roboczą. Wymagać to będzie przesunięcia części jej zasobów z rolnictwa do innych działów gospodarki. Oznaczać to będzie zmniejszenie liczby zatrudnionych w rolnictwie prawie o połowę, to znaczy do około 3 mln osób w 1990 roku. W takiej sytuacji, za 17 lat, jeden rolnik będzie musiał — „zastawić stół” dla około 15 osób zatrudnionych poza rolnictwem.</u>
+ <u xml:id="u-7.11" who="#PoselSzymanekJerzy">Te zmiany struktury zatrudnienia ludności i migracji na wsi pociągną za sobą ważkie skutki społeczne. Znaczna część ludzi urodzonych i wychowanych na wsi, na wsi zdobywających podstawowe wykształcenie, na wsi kształtujących swój stosunek do społeczeństwa, do pracy, na wsi budujących podstawy swego światopoglądu — zmieni potem środowisko. Ludzie ci w znacznej mierze będą decydować o przyszłym obliczu kraju. Muszą więc być odpowiednio przygotowani do tych zmian w swoim życiu i do oczekujących ich nowych zadań.</u>
+ <u xml:id="u-7.12" who="#PoselSzymanekJerzy">Dziecko wiejskie powinno więc uczęszczać do szkoły, w której poziom nauczania nie będzie niższy niż w mieście, wpływ zaś rodziny i środowiska kształtować musi w człowieku od dzieciństwa poczucie własnej wartości, chęć zdobywania społecznego uznania poprzez wiedzę i pracę przydatną dla innych.</u>
+ <u xml:id="u-7.13" who="#PoselSzymanekJerzy">Wieś polska wykształciła na przestrzeni wielu lat pozytywne wartości społeczne, które przetransponowane na inny grunt mogą mieć korzystny wpływ na kształtowanie postaw, obyczajów i kultury pracy. Praca traktowana jest przez rolnika jako wartość najwyższa. Mocno zakorzenione są na wsi tradycje wspólnego społecznego działania, wpływające na integrację środowisk wiejskich, mocno zakorzeniło się w świadomości ludzkiej przekonanie, że wiele wspólnie wykorzystywanych dóbr materialnych, jak na przykład obiekty kulturalne i socjalne, komunikacyjne i produkcyjne trzeba budować własnymi rękami. W ten sposób kształtuje się na wsi socjalistyczna świadomość. Jej umacnianiu służy także rozwój społecznych form produkcji i powiększanie się zasobów społecznego majątku. Te składowe elementy życia dzisiejszej wsi, które będą się stale potęgować, stanowią ważny czynnik edukacji narodowej.</u>
+ <u xml:id="u-7.14" who="#PoselSzymanekJerzy">W kształtowaniu człowieka, rozwoju jego osobowości i świadomości równie ważną rolę spełnia rodzina. Zespolenie rodziny wiejskiej z warsztatem produkcyjnym, jakim jest gospodarstwo rolne, scementowanie jej pracą i związanie z ziemią wykształciło nierozerwalną łączność między jej członkami, utrwaliło takie wartości, jak uznanie autorytetu rodzicielskiego, podporządkowanie interesów poszczególnych jej członków interesom gospodarstwa będącego podstawą bytu i koncentrującego w sobie największą wartość człowieka, jaką jest jego praca.</u>
+ <u xml:id="u-7.15" who="#PoselSzymanekJerzy">W tym kontekście z zadowoleniem należy przyjąć zawarte w programie działania Rządu zapowiedzi poszerzania poparcia i pomocy rodzinie.</u>
+ <u xml:id="u-7.16" who="#PoselSzymanekJerzy">Trzeba dbać o to, żeby przemiany demograficzne nie dezintegrowały ludzi i nie powodowały zaniku pozytywnych cech wiejskiego środowiska. Stapiając się ze społecznymi, humanistycznymi walorami klasy robotniczej, powinny one służyć pozytywnym przeobrażeniom ludzkiej mentalności.</u>
+ <u xml:id="u-7.17" who="#PoselSzymanekJerzy">Wysoki Sejmie! Korzystnym zmianom, które nastąpiły na wsi polskiej, towarzyszy wzrost społecznego autorytetu zawodu rolnika. W konsekwencji coraz większa liczba młodzieży decyduje się na trwałe wiązanie swej przyszłości ze wsią i pracą w rolnictwie. Młodzieży rolniczej, a zwłaszcza tym, którzy rozpoczynają samodzielne gospodarowanie, trzeba zapewnić szczególnie dużą pomoc i opiekę. Ta pomoc i opieka powinny zapobiegać popełnianiu błędów przez początkujących rolników, błędów wynikających z braku doświadczenia, powinny ułatwiać im przez różnorodne preferencje start w zawodzie. W tej dziedzinie większe zadania należy stawiać przed służbą rolną, która pełnienie funkcji doradczych w odniesieniu do młodych gospodarzy powinna traktować jako jeden ze swych głównych obowiązków.</u>
+ <u xml:id="u-7.18" who="#PoselSzymanekJerzy">Mało wykorzystaną formą w upowszechnianiu dobrych metod gospodarowania są również spotkania z mistrzami urodzajów i przodującymi rolnikami. Należy dążyć, aby spotkania te zatraciły odświętny charakter, a stały się szeroką płaszczyzną wymiany dobrych doświadczeń.</u>
+ <u xml:id="u-7.19" who="#PoselSzymanekJerzy">Coraz bardziej powszechna wśród młodzieży wiejskiej staje się świadomość, że dalszy, szybszy rozwój rolnictwa nie może się odbywać w ramach tradycyjnych metod gospodarowania.</u>
+ <u xml:id="u-7.20" who="#PoselSzymanekJerzy">Potrzebne jest zatem — obok doskonalenia struktury agrarnej — kształtowanie nowych stosunków społecznych w rolnictwie, wprowadzanie i upowszechnianie bardziej racjonalnej organizacji produkcji, ustawiczne doskonalenie kwalifikacji zawodowych. Nowoczesny młody rolnik musi być człowiekiem umiejącym w pełni wykorzystywać technikę. Zatem wszyscy podejmujący ten zawód powinni umieć obsługiwać maszyny. Występuje więc pilna potrzeba upowszechniania szkolenia w tym zakresie na przykład w ramach służby wojskowej, w szkołach lub w pozaszkolnych formach szkolenia rolniczego.</u>
+ <u xml:id="u-7.21" who="#PoselSzymanekJerzy">Młodzież wiejska coraz bardziej zdaje sobie także sprawę, że w realizacji celów i zadań stojących przed wsią wiele zależy od kształtowania właściwych stosunków międzyludzkich, wytwarzania atmosfery wzajemnej życzliwości, solidnej pracy, popierania ludzi dobrej roboty, rozwijania ambicji naśladowania najlepszych rolników, przodowania we wdrażaniu nowoczesnych metod gospodarowania. W swoich środowiskach młodzi ludzie powinni aktywniej przeciwstawiać się sobkostwu i niegospodarności, odważniej krytykować jednostki łamiące zasady socjalistycznego współżycia społecznego, utrudniające solidarne działanie wsi na rzecz środowiska. Taką postawę powinni oni zachowywać również w stosunku do tych swoich rówieśników, którzy źle wywiązują się z ciążących na nich obowiązków.</u>
+ <u xml:id="u-7.22" who="#PoselSzymanekJerzy">Ważną rolę w życiu wsi spełnia Związek Socjalistycznej Młodzieży Wiejskiej. Organizacja ta od przeszło 16 lat jednocząc młode pokolenie wokół programu PZPR i ZSL wciela w życie idee wsi socjalistycznej, wychowując swych członków poprzez świadome działanie, czyli celową, dobrze zorganizowaną pracę i naukę. Obecnie ten kierunek wychowania w jeszcze większym stopniu będzie decydował o wkładzie młodzieży i jej organizacji w rozwój kraju.</u>
+ <u xml:id="u-7.23" who="#PoselSzymanekJerzy">Bogaty dorobek ZSMW, na który składa się m.in. lepsze przygotowanie młodzieży do pracy zawodowej, zaangażowany współudział w rozwijaniu produkcji rolniczej, aktywne uczestnictwo jej członków w pracy i inicjatywach samorządu wiejskiego, szeroka działalność kulturalna i sportowo-turystyczna — zyskał mu wśród mieszkańców wsi wysoki autorytet i uznanie.</u>
+ <u xml:id="u-7.24" who="#PoselSzymanekJerzy">Odbyte niedawno krajowe zjazdy związków młodzieży potwierdziły, że młodzież widzi konieczność skuteczniejszego wypełnienia funkcji ideowo-wychowawczych przez cały ruch młodzieżowy.</u>
+ <u xml:id="u-7.25" who="#PoselSzymanekJerzy">Klub Poselski ZSL wyraża przekonanie, że powołanie Federacji Socjalistycznych Związków Młodzieży Polskiej przyczyni się do lepszej konsolidacji programowej ruchu młodzieżowego, do pełniejszego i szybszego kształtowania ideowo zaangażowanych postaw wszystkich członków organizacji młodzieżowych.</u>
+ <u xml:id="u-7.26" who="#PoselSzymanekJerzy">Zjednoczone Stronnictwo Ludowe popiera ideę Federacji, uważając, że służy to pełniejszemu włączeniu się młodego pokolenia do realizacji ambitnych zadań wynikających z programu społeczno-gospodarczego rozwoju naszego kraju.</u>
+ <u xml:id="u-7.27" who="#PoselSzymanekJerzy">Obywatele Posłowie! Określenie zadań w sprawie wychowania młodzieży i jej udziału w budowie socjalistycznej Polski poprzedziły szerokie badania socjologiczne. Opierano się na doświadczeniach praktyki życia społecznego, na doświadczeniu pedagogów i organizacji młodzieżowych. Z badań tych wynika, że wśród potrzeb młodego pokolenia na plan pierwszy wysuwa się dążenie do wydatnej poprawy stopy życiowej. W następnej zaś kolejności wymieniają młodzi rozwój i unowocześnienie rolnictwa, rozwój przemysłu, następnie większe szanse udostępnienia zdobyczy socjalnych, m.in. likwidowanie różnic w warunkach życia i pracy w mieście i na wsi. Są to dane uzyskane na podstawie mającej szeroki zasięg ankiety pt. — „Młodzież o sobie i swoich dążeniach”. W tej ankiecie wypowiadają się młodzi na temat głównych zjawisk hamujących postęp i negatywnie wpływających na umacnianie się socjalistycznych stosunków społecznych. Te negatywne cechy to: marnotrawstwo i brak poszanowania własności społecznej, biurokracja, tłumienie krytyki, bierność, brakoróbstwo i zła praca. Zjawiska te występujące jeszcze w naszym społeczeństwie nie są jedynie udziałem starszych, ale także części młodego pokolenia.</u>
+ <u xml:id="u-7.28" who="#PoselSzymanekJerzy">Wpajając młodzieży podstawowe pryncypia socjalizmu musimy konsekwentnie ograniczać i likwidować wszelkie rozbieżności między teorią i praktyką. Ambitni młodzi ludzie chcą się angażować w rozwiązywanie trudnych i konfliktowych sytuacji w społeczeństwie. Trzeba stwarzać młodym coraz szersze możliwości wywierania wpływu na funkcjonowanie wielu naszych instytucji i organizacji, angażować ich do działalności społecznej w samorządzie, radach narodowych, organizacjach społecznych.</u>
+ <u xml:id="u-7.29" who="#PoselSzymanekJerzy">Wysoka Izbo! Na katowickim Zlocie Przodowników Pracy i Nauki I Sekretarz KC PZPR tow. Edward Gierek przypomniał młodym, że są pierwszym od dwóch wieków pokoleniem Polaków, którzy wchodząc w życie określają swoją postawę wobec własnego narodu nie zbrojną walką i nie ofiarą krwi, pokoleniem, które niepodległość uzyskało jako wiano od swoich rodziców. Jest to wielka szansa dla młodych i dla Polski.</u>
+ <u xml:id="u-7.30" who="#PoselSzymanekJerzy">Przez dwa wieki młody Polak musiał być przede wszystkim żołnierzem, obrońcą, teraz zaś musi być budowniczym, twórcą nowych wartości materialnych i duchowych. Ich tworzeniu stale musi towarzyszyć świadomość proporcji ważności między wartościami materialnymi i duchowymi, świadomość, że istotą ustroju socjalistycznego jest zaspokajanie różnorodnych ludzkich potrzeb i aspiracji.</u>
+ <u xml:id="u-7.31" who="#PoselSzymanekJerzy">Dwa ostatnie lata utwierdziły nas w przekonaniu, że siłą swych talentów, pracą i rozumem, zespoleni wokół programu kierowniczej siły narodu Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, potrafimy zapewnić sobie coraz lepszy byt. Dbać jednak trzeba, by po okresie niedostatku rzeczy ułatwiających i umilających życie nie nastąpił okres kultu rzeczy. Kształtować więc musimy zrozumienie nadrzędności potrzeb społecznych nad indywidualnymi, kultywować aktywność zawodową i równocześnie społeczną, wraz z poczuciem patriotyzmu i umiłowania ojczyzny wpajać poczucie internacjonalistycznej solidarności i nierozerwalności więzi łączącej każdego Polaka Z narodami bratnich krajów socjalizmu, z ludźmi radzieckimi, których pomoc i przyjaźń jest dla nas gwarancją bezpieczeństwa i pokojowej pracy.</u>
+ <u xml:id="u-7.32" who="#PoselSzymanekJerzy">W naszym systemie wychowawczym splatać się musi w logiczną całość, w wyważonych proporcjach, kształtowanie postaw w oparciu o wizję przyszłości kraju oraz w oparciu o tradycję historyczną, o obywatelskie wzory cnót zaczerpnięte z przeszłości.</u>
+ <u xml:id="u-7.33" who="#PoselSzymanekJerzy">Słusznie wpajamy młodym poczucie dumy narodowej poprzez afirmację czynu zbrojnego i utrwalanie pamięci bohaterów walk o polskość, niepodległość i socjalizm. Częściej jednak powinniśmy sięgać także do tradycji pracy, wkładu Polaków w tworzenie ogólnoludzkich wartości przez rozwój poszczególnych dyscyplin nauki, odkrycia, tworzenie dzieł trwale świadczących o naszych talentach, walorach intelektualnych, pasji odkrywczej.</u>
+ <u xml:id="u-7.34" who="#PoselSzymanekJerzy">Upowszechnianie wzorców osobowych zaczerpniętych z przeszłości, jak również stawianie jako wzór naszych współczesnych — wybitnych uczonych i ludzi utalentowanych, bohaterów wyrastających w pracowitej codzienności i kreowanych przez niezwykłe i dramatyczne sytuacje powinno być ważnym -elementem wychowania. Uosobione w konkretnym człowieku wartości, godne naśladowania cechy osobowe mają większą siłę atrakcyjną i motywację, silniej przemawiają do wyobraźni młodego człowieka niż skodyfikowany zbiór zasad postępowania.</u>
+ <u xml:id="u-7.35" who="#PoselSzymanekJerzy">W tym miejscu należy jednak podkreślić, że na młodzież oddziaływują różne, często przeciwstawne wzory osobowe. Nie możemy być wobec tego faktu obojętni i lansując ideał człowieka urzeczywistniającego wartości marksistowskiego humanizmu, zważać musimy na to, co w środkach masowego przekazu, w prasie, literaturze, sztuce i rozrywce jest serwowane masowemu odbiorcy.</u>
+ <u xml:id="u-7.36" who="#PoselSzymanekJerzy">Wysoka Izbo! Zjednoczone Stronnictwo Ludowe z uznaniem odnosi się do projektu uchwały Sejmu o zadaniach narodu i państwa w wychowaniu młodzieży i jej udziale w budowie socjalistycznej Polski. Popieramy tę uchwałę w pełni, biorąc współodpowiedzialność za jej realizację, za wcielanie w życie jednolitego systemu wychowawczego. Akceptujemy także przedstawiony Sejmowi program działania Rządu dotyczący realizacji uchwały.</u>
+ <u xml:id="u-7.37" who="#PoselSzymanekJerzy">Klub Poselski Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego — w imieniu którego mam zaszczyt przemawiać — będzie głosować za przyjęciem uchwały.</u>
+ <u xml:id="u-7.38" who="#PoselSzymanekJerzy">Jednocześnie pragnę zapewnić, że Zjednoczone Stronnictwo Ludowe będzie aktywnie współuczestniczyć w kształtowaniu zaangażowanych postaw młodego pokolenia wsi, w upowszechnianiu podstawowych treści socjalistycznego wychowania.</u>
+ <u xml:id="u-7.39" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-8">
+ <u xml:id="u-8.0" who="#Marszalek">Głos ma poseł Henryk de Fiumel.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-9">
+ <u xml:id="u-9.0" who="#PoseldeFiumelHenryk">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Klub Poselski Stronnictwa Demokratycznego z uznaniem wita inicjatywę wniesienia pod obrady najwyższego organu przedstawicielskiego projektu uchwały sejmowej o zadaniach narodu i państwa w wychowaniu młodzieży i jej udziale w budowie socjalistycznej Polski. Widzimy w tym dalszy krok w konsekwentnej realizacji programu zapoczątkowanego uchwałą VI Zjazdu partii, a rozwiniętego i pogłębionego w dokumentach VII Plenum KC PZPR z listopada ubiegłego roku.</u>
+ <u xml:id="u-9.1" who="#PoseldeFiumelHenryk">Fakt, iż właśnie Sejm na dzisiejszym posiedzeniu zajmuje się sprawą wychowania młodzieży ma swoją głęboką wymowę. Świadczy on o wielkim znaczeniu, jakie przywiązujemy do tego problemu i jego właściwego uregulowania, o jego ogólnopaństwowym i ogólnonarodowym charakterze. Postawienie sprawy wychowania młodzieży w centrum uwagi społeczeństwa jest wyrazem doceniania i zrozumienia podstawowej roli czynnika ludzkiego w procesie budownictwa socjalistycznego, zrozumienia niezaprzeczalnego związku, jaki istnieje między realizacją gospodarczego rozwoju kraju a stopniem świadomości tych, którzy ten rozwój mają realizować.</u>
+ <u xml:id="u-9.2" who="#PoseldeFiumelHenryk">Socjalizm zakłada postawę aktywną, stałe dążenie do przekształcania i doskonalenia otaczającej rzeczywistości w kierunku kształtowania optymalnych warunków rozwoju społecznego i gospodarczego. Wszelka bierność i indyferentyzm nie dają się pogodzić z założeniami socjalizmu. Tow. Edward Gierek mówił na VII Plenum KC PZPR, że „socjalizm to dążenie do przodowania, do kroczenia w awangardzie”.</u>
+ <u xml:id="u-9.3" who="#PoseldeFiumelHenryk">Rozwój współczesnego państwa socjalistycznego, przebiegający w dobie rewolucji naukowo-technicznej, wymaga ludzi na miarę tych czasów i przemian, ludzi wszechstronnie wykształconych, o wysokich kwalifikacjach zawodowych, a jednocześnie głęboko zaangażowanych ideowo w realizację założeń socjalizmu.</u>
+ <u xml:id="u-9.4" who="#PoseldeFiumelHenryk">To zaangażowanie nie może być tylko werbalne. Na jego istotę składają się postawy młodych ludzi, budzenie w nich potrzeby wysuwania się ponad przeciętność w nauce, w pracy, w uzyskiwaniu coraz lepszych efektów swego działania. Wyniki nauki, wyrażające się przecież nie tylko w wysokich ocenach, lecz także i w zwiększeniu możliwości stypendialnych, wyniki pracy, znajdujące swój wyraz nie tylko w poprawności jej wykonywania, lecz także w dążeniu do stworzenia wartości nieprzemijających w nauce, technice, sztuce, kulturze, architekturze, ochronie zdrowia, tworzeniu prawa — w różnorodnych dziedzinach życia naszego narodu powinny być wytyczną działania młodego pokolenia, w którego ręce przekażemy odpowiedzialność za przyszłość narodu. Nasza ojczyzna może pochlubić się znakomitymi tradycjami wychowawczymi. Jesteśmy pierwszym w świecie krajem, który w dążeniu do postępu określił potrzebę powszechnej edukacji narodowej. Tradycje wychowawcze tworzyły się w walce o wolność narodową, o sprawiedliwość społeczną, krzepły wobec zagrożonego bytu narodowego. Dziś, gdy ustrój nasz spełnia marzenia i nadzieje wielu pokoleń Polaków, szczególna uwaga zwrócona być musi na problemy wychowania naszych młodych obywateli dla przyszłości, dla rozwoju naszego kraju i pomnażania dorobku Polski Ludowej, dla budowy socjalizmu.</u>
+ <u xml:id="u-9.5" who="#PoseldeFiumelHenryk">Dyskutowany projekt uchwały słusznie wychodzi z założenia, że socjalistyczne wychowanie młodzieży jest wspólną sprawą zarówno całego narodu, całego społeczeństwa, jak i państwa jako prawno-politycznej organizacji tego narodu. Takie właśnie podejście uzasadnione jest istniejącą w warunkach naszego ustroju jednością celów i interesów społeczeństwa i państwa.</u>
+ <u xml:id="u-9.6" who="#PoseldeFiumelHenryk">Warunkiem skuteczności działania na froncie wychowawczym jest z jednej strony istnienie przemyślanego i dobrze opracowanego kompleksowego programu w tym zakresie, oraz konsekwentna i skoordynowana działalność wszystkich głównych ogniw tego frontu. Zwraca na to wyraźnie uwagę projekt uchwały sejmowej. W swej końcowej części nawiązuje on do przedłożonego już przez Rząd programu działania w zakresie wychowania młodzieży, w którym sprawy wychowania są ściśle powiązane z zamierzeniami w dziedzinie oświaty i nauki.</u>
+ <u xml:id="u-9.7" who="#PoseldeFiumelHenryk">Podstawowymi ogniwami frontu wychowania młodzieży są rodzina, szkoła, organizacje młodzieżowe, zakład pracy. Chociaż niewątpliwie największe praktyczne znaczenie w dziedzinie wychowania mają rodzina i szkoła, w związku z czym występuje konieczność szczególnie ścisłego między nimi współdziałania, to byłoby dużym błędem niedocenianie możliwości skutecznego oddziaływania wychowawczego zakładu pracy, jak również organizacji młodzieżowych. Dotyczy to zwłaszcza młodzieży starszej i to zarówno już pracującej zawodowo, jak i jeszcze uczącej się.</u>
+ <u xml:id="u-9.8" who="#PoseldeFiumelHenryk">Realizując zadania w zakresie socjalistycznego wychowania młodzieży, ważną rzeczą jest dotarcie do jej świadomości tej prawdy, że stanowi ona integralną część całego społeczeństwa i że w związku z tym, podobnie jak wszyscy obywatele, korzysta nie tylko z wielu praw, ale że ciąży na niej także szereg obowiązków wobec swego kraju. Powinniśmy przy tym podkreślać fakt, iż w początkowym okresie swego życia młodzież głównie korzysta z wielu dobrodziejstw, które zapewnia jej państwo socjalistyczne, a jej zasadniczym obowiązkiem jest sumienna i efektywna nauka. Trzeba mocniej uświadamiać młodzieży, jak olbrzymie nakłady świadczy państwo na naukę i oświatę. Stąd wszelkie zaniedbania w nauce stanowią faktycznie marnotrawienie wysiłku całego społeczeństwa i naruszanie podstawowych obowiązków młodzieży uczącej się wobec państwa i narodu.</u>
+ <u xml:id="u-9.9" who="#PoseldeFiumelHenryk">Projekt uchwały sejmowej bardzo słusznie akcentuje konieczność wyrabiania u młodzieży właściwego stosunku do pracy, wychowywania przez pracę. Odpowiada to naszej zasadzie konstytucyjnej, że — „Praca jest prawem, obowiązkiem i sprawą honoru każdego obywatela”.</u>
+ <u xml:id="u-9.10" who="#PoseldeFiumelHenryk">Należy uświadomić naszej młodzieży fakt, że uzyskiwana wraz z pełnoletnością pełnia praw obywatelskich wiąże się nierozerwalnie z czynnym włączeniem się do pracy zawodowej, a więc pracy na rzecz społeczno-gospodarczego rozwoju kraju. Dopiero w toku tej pracy sprawdza się człowiek i jego stosunek do socjalistycznej ojczyzny; okazuje się, czy kapitał uzyskany w toku nauki nie został zmarnowany, czy kredyt zaciągnięty wobec państwa został spłacony. Naszemu społeczeństwu, w tym także młodzieży, unaoczniać powinniśmy rolę rodziny, jej znaczenie dla sprawności społecznej, należytego wychowania młodzieży, kształtowania jej postaw, których wdrażanie dokonywać się powinno w rodzinie przez dobre nawyki, szacunek dla pracy, miłość ojczyzny, nowoczesność pojmowania otaczających zjawisk, a także współodpowiedzialności rodziny za to, jakie będą nasze młode pokolenia.</u>
+ <u xml:id="u-9.11" who="#PoseldeFiumelHenryk">Podkreślenie znaczenia czynnika pracy w procesie wychowawczym wymaga równocześnie znacznie bardziej energicznego działania w celu skutecznego eliminowania z naszego życia społecznego wszelkich objawów lekceważącego stosunku do pracy i uchylania się od jej podejmowania, a w szczególności podjęcia energicznej i skutecznej walki z objawami tzw. pasożytnictwa społecznego. Tolerowanie i wszelka pobłażliwość wobec tego zjawiska przynosi olbrzymie straty nie tylko w sferze naszej gospodarki narodowej, ale przede wszystkim w dziedzinie kształtowania moralności socjalistycznej, w sferze wychowania całego społeczeństwa. Szczególnie szkodliwy wpływ wywierają tego rodzaju negatywne zjawiska na kształtowanie się właściwych postaw i charakteru młodzieży. Dlatego też widzimy konieczność wydatnego przyspieszenia prowadzonych już prac przygotowawczych w zakresie wydania odpowiedniego aktu prawnego o zwalczaniu pasożytnictwa.</u>
+ <u xml:id="u-9.12" who="#PoseldeFiumelHenryk">Należy także unaoczniać społeczeństwu wzorce znakomitej naszej młodzieży, pełnej oddania i zaangażowania w życie naszego narodu. Może to być jednym z ważkich przeciwdziałań obserwowanej czasami jeszcze obojętności, frustracji, konsumpcyjnemu stosunkowi do życia, osiągania jedynie korzyści osobistych bez własnego wkładu w realizację ogólnospołecznych zadań.</u>
+ <u xml:id="u-9.13" who="#PoseldeFiumelHenryk">Stronnictwo Demokratyczne, koncentrując swoją działalność na problematyce usług zarówno bytowych, jak i ogólnospołecznych, poświęcało zawsze wiele uwagi problemowi oświaty i nierozłącznie z nim związanym problemom wychowania młodzieży.</u>
+ <u xml:id="u-9.14" who="#PoseldeFiumelHenryk">Sprawy te były szeroko dyskutowane na X Kongresie Stronnictwa Demokratycznego w lutym br. i znalazły swój wyraz w uchwale kongresowej, która podkreśla rosnącą rolę wychowania młodzieży i konieczność ścisłej koordynacji działań w tym zakresie.</u>
+ <u xml:id="u-9.15" who="#PoseldeFiumelHenryk">Praca w zakresie usług ma swoją szczególną specyfikę. Charakteryzuje ją bezpośrednie zetknięcie się na szerokiej płaszczyźnie osób wykonujących usługi z ich odbiorcami. Dlatego tak istotną rzeczą jest właściwy stosunek pracowników usług do wykonywanych zadań.</u>
+ <u xml:id="u-9.16" who="#PoseldeFiumelHenryk">W naszej działalności na tym odcinku widzimy potrzebę szczególnego zwrócenia uwagi na sprawy wychowania młodzieży rzemieślniczej i to zarówno tej uczącej się jeszcze, jak i już pracującej zawodowo. Podejmując pracę w różnych dziedzinach usług, młodzież ta spotyka się nie zawsze z najlepszymi przykładami właściwego stosunku do swych obowiązków osób wykonujących usługi. Chodzi więc o to, by u tej młodzieży wyrabiać właściwą postawę obywatelską, rzetelność w wykonywaniu pracy i właściwy stosunek do ludzi. Będziemy więc wykazywać stałą troskę o te sprawy i odpowiednio inspirować w tym kierunku organizacje i instytucje odpowiedzialne za rozwój usług.</u>
+ <u xml:id="u-9.17" who="#PoseldeFiumelHenryk">Widzimy też potrzebę zwrócenia szczególnej uwagi na problemy wychowania młodzieży zamieszkującej w małych miastach. Ośrodki te są często pozbawione zorganizowanych form życia kulturalnego. Stąd szczególne jest znaczenie rozwoju różnych form aktywności kulturalnej w oparciu o takie w szczególności placówki, jak domy kultury i świetlice.</u>
+ <u xml:id="u-9.18" who="#PoseldeFiumelHenryk">Kończąc, pragnę oświadczyć, Wysoki Sejmie, że Klub Poselski Stronnictwa Demokratycznego będzie głosować za przyjęciem projektu uchwały o zadaniach narodu i państwa w wychowaniu młodzieży i jej udziale w budowie socjalistycznej Polski, a wszyscy członkowie SD włączą się czynnie do jej realizacji.</u>
+ <u xml:id="u-9.19" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-10">
+ <u xml:id="u-10.0" who="#Marszalek">Głos ma poseł Zenon Dychtowicz.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-11">
+ <u xml:id="u-11.0" who="#PoselDychtowiczZenon">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Jako mieszkaniec zagłębia miedziowego, chcę w dzisiejszej dyskusji nad sprawami młodzieży podzielić się kilkoma uwagami i zgłosić kilka wniosków. Region, który reprezentuję posiada dwa wielkie bogactwa: złoża miedzi i wspaniałe młode społeczeństwo. Ponad 70% ogółu zatrudnionych w przemyśle i budownictwie nie przekroczyło 35 roku życia, np. w kopalni — „Lubin” średnia wieku załogi wynosi 31 lat, a w kopalni — „Polkowice” — 29 lat.</u>
+ <u xml:id="u-11.1" who="#PoselDychtowiczZenon">Zagłębie miedziowe od pierwszych lat jego budowy, postawiło na młodzież, która przyjeżdżała tutaj z całego kraju. Nie ma przesady w tym, że właśnie młodzi budowniczowie i górnicy zbudowali pierwsze nowoczesne kopalnie miedzi. Nie brakowało ich na najtrudniejszych odcinkach inwestycyjnego frontu. Od początku patronat nad tym jednym z największych w naszym kraju placów budowy sprawował Związek Młodzieży Socjalistycznej. Romantyzm i patriotyzm młodych, wsparty doświadczeniem i solidną wiedzą starszych, sprawiły, że młodzieżowe brygady górnicze uporały się w trakcie budowy kopalni z wszelkimi przeciwnościami natury, a szczególnie ze zdradliwą wodą i kurzawkami.</u>
+ <u xml:id="u-11.2" who="#PoselDychtowiczZenon">Tak jak przed kilkoma laty, również i dziś młodzieżowe brygady pracy socjalistycznej przedsiębiorstw inwestycyjnych wznoszą w rekordowym czasie trzecią największą kopalnię rudy miedzi w Europie — kopalnię „Rudna”. Nie przypadkowo o tym mówię, bo właśnie praca młodzieży w zagłębiu miedziowym dobitnie świadczy, że na młodzież można liczyć, że można jej powierzać najbardziej odpowiedzialne zadania.</u>
+ <u xml:id="u-11.3" who="#PoselDychtowiczZenon">Sprawą honoru budowniczych kopalni — „Rudna” jest, aby maksymalnie skrócić 4,5-letni cykl budowy zakładu górniczego w zakresie 25% zdolności produkcyjnej. Dzięki podjętym zobowiązaniom już dziś daje się zaobserwować poważne przyspieszenie robót górniczych i budowlano-montażowych, co daje gwarancję, że zakład ten wejdzie do wstępnej eksploatacji co najmniej w połowie przyszłego roku, tj. 6 miesięcy przed planowanym terminem.</u>
+ <u xml:id="u-11.4" who="#PoselDychtowiczZenon">Młodzi radzą sobie bardzo dobrze także w już wybudowanych kopalniach miedzi — „Lubin” i — „Polkowice”. Niemały jest w tym udział młodzieżowych brygad wydobywczych i tworzonych początkowo niechętnie całych oddziałów młodzieżowych, które w obu kopalniach osiągają najlepsze wyniki i nadają produkcyjny ton pozostałym oddziałom.</u>
+ <u xml:id="u-11.5" who="#PoselDychtowiczZenon">Miarą tych sukcesów może być fakt, że właśnie kolektywy młodzieżowe najszybciej osiągnęły światowe wskaźniki wydajności pracy, poważną obniżkę kosztów własnych itp.</u>
+ <u xml:id="u-11.6" who="#PoselDychtowiczZenon">Podstawę tych sukcesów tworzy dobra atmosfera oraz klimat wzajemnego zaufania i współodpowiedzialności. Stanowiska kierownicze, jak i w dozorze pełnią często młodzi, którzy potrafią dobrze porozumieć się z całą załogą. Z tych oddziałów wypływa stosunkowo najmniej skarg, nie ma tam najczęściej sytuacji konfliktowych. Nic dziwnego, że właśnie oddziałom tym kierownictwo zakładów powierzyło wdrażanie nowoczesnych metod eksploatacji złóż rud miedzi i wszystkich nowości technicznych.</u>
+ <u xml:id="u-11.7" who="#PoselDychtowiczZenon">Nie chcę, by ktoś posądził mnie o chęć kokietowania młodych, mówię o tym z tego powodu, że właśnie w oddziałach młodzieżowych widzę zespoły pracownicze, najbardziej zbliżone do wzorców socjalistycznych kolektywów zakładowych, w których dobra i wydajna praca wiąże się z dobrymi stosunkami międzyludzkimi. Chciałbym też odpowiedzieć tym, co jeszcze nierzadko nie dowierzają młodym, chcą w nich tylko widzieć wykonawców, boją się powierzać im odpowiedzialne stanowiska.</u>
+ <u xml:id="u-11.8" who="#PoselDychtowiczZenon">Młode zagłębie miedziowe stwarza wielką szansę ludziom młodym, a że nie są to słowa bez pokrycia niech świadczy fakt, że nierzadko powierza się im najbardziej odpowiedzialne stanowiska, tak w produkcji, jak i w zarządzie kopalni, w administracji państwowej i gospodarczej, i jak na razie nie zawiedli w pracy.</u>
+ <u xml:id="u-11.9" who="#PoselDychtowiczZenon">Mimo to w niektórych zakładach pracy i instytucjach w całej Polsce można zaobserwować pewne niedowierzanie młodym pracownikom, niewłączanie ich do kadry rezerwowej itp.</u>
+ <u xml:id="u-11.10" who="#PoselDychtowiczZenon">W dalszym ciągu w wielu jednostkach stosuje się wobec młodych pracowników sporo mentorstwa i pouczeń, zamiast konkretnej pracy wychowawczej. Za mało propaguje się osiągnięcia brygad młodzieżowych, nie zawsze dąży się do popularyzacji i upowszechniania dobrych wzorców wypracowanych przez młode kolektywy.</u>
+ <u xml:id="u-11.11" who="#PoselDychtowiczZenon">Uczmy młodych dobrej roboty nie tylko na przykładzie ich ojców. Nie umniejszając zasług starszych ludzi, uczmy tej najważniejszej powinności wobec ojczyzny na przykładzie ich rówieśników i kolegów.</u>
+ <u xml:id="u-11.12" who="#PoselDychtowiczZenon">Trzeba o tym myśleć właśnie teraz, gdy zmierzamy do upowszechnienia kultu dobrej roboty, gdy popularyzujemy przodujących pracowników i całe kolektywy robotnicze. Wśród nich nie może zabraknąć młodych.</u>
+ <u xml:id="u-11.13" who="#PoselDychtowiczZenon">Jest to czynnik o dużym znaczeniu wychowawczym i psychologicznym. Wyrabia on u młodego człowieka przeświadczenie, iż w zakładzie ocenia się każdego pracownika, zarówno tego ze stażem wieloletnim, jak i kilkunastomiesięcznym, że docenia się pracownika niezależnie od wieku, lecz według włożonego wysiłku i uzyskanych efektów. A to najczęściej nakazuje solidnie pracować od pierwszego dnia pobytu w zakładzie lub przedsiębiorstwie.</u>
+ <u xml:id="u-11.14" who="#PoselDychtowiczZenon">Niezmiernie istotnym problemem społecznym w nowo powstających aglomeracjach przemysłowych, w tym m.in. w zagłębiu miedziowym, jest sprawa adaptacji społeczno-zawodowej młodych pracowników i zahamowania nadmiernej fluktuacji. Pochodną młodego wieku jest nie tylko dynamizm produkcyjny, ale także i ruchliwość, skłonność do częstej zmiany. Zadaniem najważniejszym jest, aby rozwijając ten pierwszy walor eliminować równocześnie tę drugą, na ogół negatywną cechę.</u>
+ <u xml:id="u-11.15" who="#PoselDychtowiczZenon">Ważną rolę ma tu do spełnienia szczególnie zakład pracy. O rozmiarach tego problemu niech świadczą liczby, jakie zebrałem w największych zakładach naszego zagłębia miedziowego. Są one bardzo interesujące i wielce znamienne, stąd pozwolę sobie je przytoczyć.</u>
+ <u xml:id="u-11.16" who="#PoselDychtowiczZenon">W 1972 roku w kopalni — „Polkowice” zmieniła się 1/2 załogi, a w Zakładzie Górniczym — „Lubin” — 1/3. W tym ostatnim zakładzie, jak stwierdziłem, wśród zwalniających się — 72% wywodziło się z podstawowych oddziałów produkcyjnych, tj. z pionu górniczego i maszyn dołowych, które to decydują o wielkości produkcji i ciągłości ruchu kopalni.</u>
+ <u xml:id="u-11.17" who="#PoselDychtowiczZenon">Zwalniający się byli w 65% ludźmi bardzo młodymi, bo w wieku do 25 roku życia, w 50% nie obarczonymi obowiązkami rodzinnymi, w 63% — pracownikami, dla których kopalnia była już drugim lub trzecim miejscem pracy, a tylko dla 20% — pierwszym zakładem. Znamienne, że połowa z nich mieszkała w hotelu robotniczym, bądź w kwaterach prywatnych, 37% dojeżdżało do pracy z okolic Lubina, często dość odległych, 71% spośród zwalniających się pracowało w zakładzie do jednego roku, w tym 46% — tylko do 6 miesięcy.</u>
+ <u xml:id="u-11.18" who="#PoselDychtowiczZenon">Interesujące są motywy skłaniające tych pracowników do podjęcia pracy w zakładzie górniczym. Otóż 40% twierdziło, że liczyło na dobre lub wyższe niż w poprzednim zakładzie zarobki, a 22% — na otrzymanie w szybkim czasie mieszkania.</u>
+ <u xml:id="u-11.19" who="#PoselDychtowiczZenon">Natomiast podawaną i stawianą na pierwszym miejscu przyczyną zwalniania się z pracy w kopalni były — w ich odczuciu — zbyt niskie zarobki w pierwszym okresie w stosunku do pracowników o wieloletnim stażu pracy. Podało ten powód 30% pracowników. Na dalszym miejscu stawiano sprawy osobiste, rodzinne i konflikty z dozorem. Wśród innych powodów zwalniania się z pracy wymieniali pracownicy np. zatrudnienie niezgodne z kwalifikacjami, uciążliwe warunki dojazdu do pracy, konieczność powrotu do gospodarstwa, ciężkie warunki pracy, brak szansy na szybkie uzyskanie mieszkania.</u>
+ <u xml:id="u-11.20" who="#PoselDychtowiczZenon">Wśród przyczyn zwolnień, ponad 65% pracowników odchodzących z kopalni podało przyczyny zależne od zakładu, natomiast niespełna 34% — niezależne. Aczkolwiek wysondowane powody zwolnień z pracy przedstawione przez pracowników są w dużej mierze subiektywne i odnoszą się do jednego zakładu pracy, tym niemniej wynikają z nich dość wyraźnie zadania dla administracji i związków zawodowych.</u>
+ <u xml:id="u-11.21" who="#PoselDychtowiczZenon">Dane te świadczą z jednej strony, że wśród części załóg brak jest nawyków podporządkowania się dyscyplinie pracy, z drugiej zaś, że pracownicy nowo przyjmowani nie uzyskują wyczerpujących indywidualnych i zrozumiałych dla nich informacji na temat warunków przyszłej pracy, płacy itp.</u>
+ <u xml:id="u-11.22" who="#PoselDychtowiczZenon">Wydaje się, że wyraźny wpływ na zmniejszenie fluktuacji i absencji powinny mieć bardziej unowocześnione i dopracowane formy przyjmowania pracownika do pracy. Wymaga to m.in. wzmocnienia działów osobowych i podniesienia rangi i roli pracownika personalnego, a także zmiany stylu i metod pracy. W komórkach tych powinny działać sekcje socjologiczne, psychologiczne i pedagogiczne. Pracować w nich powinni ludzie o wysokich kwalifikacjach zawodowych, politycznych i moralnych. Uważam, że pracownicy tych działów winni się znaleźć w grupie ekonomicznej, a nie, jak to jest dotychczas, administracyjnej.</u>
+ <u xml:id="u-11.23" who="#PoselDychtowiczZenon">Należałoby również szerzej patrzeć na problem Wprowadzenia nowo przyjmowanego pracownika do zakładu pracy. Proces ten wg mnie powinien obejmować trzy etapy. Pierwszy — już na terenie szkoły, drugi — na płaszczyźnie oddziaływania administracji zakładu, trzeci — na stanowisku pracy.</u>
+ <u xml:id="u-11.24" who="#PoselDychtowiczZenon">Program adaptacji powinien obejmować m.in. przystosowanie programów nauczania przedmiotów zawodowych do potrzeb konkretnego zakładu pracy, odbywanie praktyk w zakładzie, organizowanie spotkań z przedstawicielami kierownictwa społeczno-gospodarczego, zapoznawanie uczniów ze strukturą organizacyjną zakładu i organizacją pracy, wprowadzenie odznak — „wzorowego ucznia”, wiążących się z pewnymi przywilejami w trakcie podjęcia pracy zawodowej w zakładzie — np. wyższa stawka zaszeregowania itp.</u>
+ <u xml:id="u-11.25" who="#PoselDychtowiczZenon">Wysoki Sejmie! Uchwała VII Plenum KC PZPR dużo uwagi poświęca sprawom zapewnienia stabilizacji życiowej młodych rodzin. Jak wykazały szczegółowe rozważania i analizy, przeprowadzane we wspomnianej już kopalni — „Lubin”, a podobna sytuacja jest także gdzie indziej, najbardziej płynną grupę stanowią pracownicy nie posiadający własnych rodzin, którzy nie mają szansy na szybkie uzyskanie mieszkania.</u>
+ <u xml:id="u-11.26" who="#PoselDychtowiczZenon">Mówiąc o zapewnieniu właściwych warunków młodym rodzinom, mam na myśli m.in. potrzebę przydzielania im mieszkań o większym metrażu.</u>
+ <u xml:id="u-11.27" who="#PoselDychtowiczZenon">Sądzę, że dość istotnym czynnikiem wiążącym na stałe młodego pracownika z zakładem oraz ułatwiającym życiowy start rodzinie byłoby przyznawanie przez zakłady pracy długoterminowych pożyczek na zagospodarowanie się. Uważam, że spłata pierwszej raty powinna nastąpić nie wcześniej niż po kilku latach, zaś częściowe umarzanie pożyczki w miarę powiększania się rodziny, preferowałoby jednocześnie rodziny wielodzietne i stabilizację życiową ludzi.</u>
+ <u xml:id="u-11.28" who="#PoselDychtowiczZenon">Można postawić pytanie, czy proponowana forma udzielania pomocy młodym nie stanowiłaby nadmiernego obciążenia finansowego zakładów pracy oraz budżetu państwa? Jestem przekonany, że nie. Źródło pokrycia wydatków finansowych stanowiłoby zwiększenie efektywności produkcyjno-ekonomicznej zakładów oraz całej naszej gospodarki narodowej przez zmniejszanie społecznych i ekonomicznych skutków nadmiernej fluktuacji. Przykładowo podam, że odejście z kopalni jednego górnika przynosi dla kopalni straty ok. 40 tys. złotych. Składają się na to między innymi straty związane z niewykorzystaniem maszyn i sprzętu, koszty wstępnego przyuczenia do zawodu nowo przyjmowanego pracownika itp.</u>
+ <u xml:id="u-11.29" who="#PoselDychtowiczZenon">Przedstawione w moim wystąpieniu problemy wiążące się z oddziaływaniem zakładów pracy zagłębia miedziowego na wychowanie młodego pokolenia odnoszą się niewątpliwie również do wielu zakładów pracy w Polsce.</u>
+ <u xml:id="u-11.30" who="#PoselDychtowiczZenon">Jestem przekonany o tym, że podjęta przez Wysoką Izbę uchwała zapewni m.in. wszechstronny rozwój funkcji opiekuńczo-wychowawczych zakładów pracy nad młodzieżą.</u>
+ <u xml:id="u-11.31" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-12">
+ <u xml:id="u-12.0" who="#Marszalek">Głos ma poseł Zbigniew Załuski. Poseł Załuski jest nieobecny. Wobec tego o zabranie głosu poprosimy posła Jerzego Kaczmarka.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-13">
+ <u xml:id="u-13.0" who="#PoselKaczmarekJerzy">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Nie ma przesady w tym stwierdzeniu, że życie człowieka, jego pomyślność i sukcesy zależą od sumy mądrych i dalekowzrocznych decyzji.</u>
+ <u xml:id="u-13.1" who="#PoselKaczmarekJerzy">W życiu młodego pokolenia Polaków — ta umiejętność podejmowania słusznych i owocujących przez wiele lat decyzji jest szczególnie ważna. Z latami, które nadejdą, ludzie młodzi wiążą wiele osobistych planów i marzeń. Są one zgodne z tym, do czego zmierzamy, jako cały naród.</u>
+ <u xml:id="u-13.2" who="#PoselKaczmarekJerzy">Kiedy nowe kierownictwo partii zwróciło się do całego społeczeństwa, w tym i do młodzieży, z apelem o lepszą pracę, o danie z siebie więcej — wierzyliśmy, że ten dodatkowy wysiłek służyć będzie nam wszystkim.</u>
+ <u xml:id="u-13.3" who="#PoselKaczmarekJerzy">Młodzieżowe inicjatywy produkcyjne pomogły naszej gospodarce w zrealizowaniu nowych, ambitnych zadań i były zarazem lekcją społecznego myślenia i autentycznego zaangażowania. Dla przykładu podam, że młodzież Dolnego Śląska do ogólnokrajowych zobowiązań produkcyjnych w ramach akcji 20 miliardów wniosła wkład pracy w roku 1972 o wartości ponad 200 mln złotych.</u>
+ <u xml:id="u-13.4" who="#PoselKaczmarekJerzy">Dyskutując dzisiaj nad projektem uchwały sejmowej w sprawie wychowania młodego pokolenia powinniśmy się zastanowić nad tym, jak pomóc młodzieży w podejmowaniu takich mądrych i dalekowzrocznych decyzji, które przybliżą realizację tych wspólnych ogólnokrajowych zamierzeń.</u>
+ <u xml:id="u-13.5" who="#PoselKaczmarekJerzy">Zdajemy sobie sprawę z tego, że taka będzie Polska, jaka będzie nasza praca. Chcemy, by młodzież tę świadomość umiała jak najlepiej przekuć w czyn. W aktywności młodych załóg wiele jest autentycznego poświęcenia i codziennych wyrzeczeń. W ogóle nauczyliśmy się dawać z siebie więcej głównie wtedy, gdy trzeba pomóc w sytuacji trudnej, wyjątkowej. Wówczas też najczęściej odwołuje się do młodzieży. Myślę jednak, że w toku realizacji długofalowej koncepcji budowy drugiej Polski coraz mniej powinno być ratowania zagrożonych sytuacji, a coraz więcej działania w warunkach normalnych, coraz więcej dobrej organizacji i przemyślanej kalkulacji. Wzór młodzieżowej pomocy, która polega na przedłużeniu czasu pracy czy pracy w niedzielę powinien być zamieniony na inny, polegający na wykorzystywaniu energii i nowatorstwa młodych w całym, dobrze przemyślanym systemie organizacyjnym.</u>
+ <u xml:id="u-13.6" who="#PoselKaczmarekJerzy">Konkretne sukcesy produkcyjne młodzieżowych oddziałów i wydziałów, ich efekty ekonomiczne są najlepszym poparciem dla tej tezy. W wielu zakładach, szczególnie tych najbardziej nowoczesnych, gdzie szczegółowo zorganizowany proces technologiczny nie stwarza okazji ani miejsca dla obecnych form pracy organizacyjnej, istnieje konieczność wspólnego działania nad wypracowaniem nowej koncepcji udziału młodzieży w rozwiązywaniu spraw produkcyjnych.</u>
+ <u xml:id="u-13.7" who="#PoselKaczmarekJerzy">W przemyśle i rolnictwie jest wiele możliwości powierzania ludziom młodym określonych odcinków produkcji, uczenia pełnej odpowiedzialności za powierzone zadanie, oceny skuteczności organizatorsko-politycznej pracy organizacji młodzieżowej. W rolnictwie i przemyśle rolno-spożywczym teza ta także wielokrotnie została w sposób pozytywny sprawdzona. Młodzież wiejska staje się coraz powszechniej specjalistyczną kadrą polskiej wsi. Prawdziwa inwazja młodych wpłynęła na znaczne odmłodzenie załóg w gospodarce narodowej.</u>
+ <u xml:id="u-13.8" who="#PoselKaczmarekJerzy">Problemy właściwego zatrudnienia absolwentów, pełnej adaptacji ludzi młodych w nowym miejscu pracy, ich płac, awansów, przeszeregowań, ochrony zdrowia i wypoczynku są dziś sprawami życiowymi znacznej części zatrudnionych. Młodzi pracownicy pragną szerzej zaznajamiać się ze sprawami swoich zakładów, pełniej uczestniczyć w organach przedstawicielskich i naradach, na których decyduje się o sprawach produkcji, socjalno-bytowych, bhp, nagrodach i wyróżnieniach, problemach kultury i wypoczynku.</u>
+ <u xml:id="u-13.9" who="#PoselKaczmarekJerzy">Istnieje odczucie, że mimo wzrostu liczbowego, reprezentacja młodych w terenowych organach władzy, w instytucjach społecznych, w związkach zawodowych i samorządzie robotniczym nie jest proporcjonalna do liczby młodzieży i jej udziału w tworzeniu dochodu narodowego.</u>
+ <u xml:id="u-13.10" who="#PoselKaczmarekJerzy">Realizacji wymaga wiele słusznych postulatów dotyczących rozwoju fizycznego, ochrony zdrowia i warunków pracy młodzieży. Konieczny jest rozwój badań profilaktycznych i usprawnienie dożywiania pracujących i uczących się. Kultura fizyczna stanowi ciągle margines w procesie wychowania. Komisje poborowe są często jedyną powszechną formą weryfikacji stanu fizycznego młodych, a z ich danych wynika, że zbyt duża liczba młodzieży ma wady fizyczne.</u>
+ <u xml:id="u-13.11" who="#PoselKaczmarekJerzy">Cechą charakterystyczną ostatnich lat jest narastający wyścig w zdobywaniu kwalifikacji. Dotyczy to głównie młodzieży, stwarzając problemy właściwego przygotowania zawodowego w przemyśle i rolnictwie, a następnie pełnego wykorzystania w pracy zdobytej wiedzy i umiejętności. Dzisiaj nie chodzi tylko o tradycyjnie pojmowany awans — robotnik — technik — inżynier, ale o to, by każdy dążył do mistrzostwa w swoim zawodzie.</u>
+ <u xml:id="u-13.12" who="#PoselKaczmarekJerzy">Ciągle aktualne są postulaty nowelizacji przepisów normujących sytuację uczących się pracowników oraz zmiany statusu uczniów szkół przyzakładowych, którzy nie korzystają ani z pełni uprawnień pracowniczych, ani z ulg przysługujących młodzieży uczącej się. Zrozumiałe, że przez wskazanie braków i przeszkód nie należy rozumieć, że trudności same znikną lub, że ktoś rozwiąże je za młodzież. Ma ona pole do działania np. w zakresie podnoszenia standardu domów młodego robotnika, domów studenckich, internatów, stwarzania niezbędnych warunków do pracy i wypoczynku. Jednak nie załatwione jeszcze sprawy krępują swobodę społecznego działania.</u>
+ <u xml:id="u-13.13" who="#PoselKaczmarekJerzy">Najlepszym przykładem takich własnych samodzielnych inicjatyw są formy pracy organizacji młodzieżowych w zakresie adaptacji nowo zatrudnionych, dzięki którym można przeciwdziałać zatrudnianiu pracowników niezgodnie z ich kwalifikacjami, a także stworzyć system opieki nad nowo przyjętymi. Wielu stażystów i praktykantów wymaga w pierwszych miesiącach pracy bardzo konkretnej pomocy, serdecznego stosunku. Mamy wiele przykładów pozytywnej współpracy z rodzicami, szkołami i administracją zakładów. Tam jednak, gdzie młodzieżowe poczynania nie znajdują sojusznika w kierownictwie zakładu ciągle aktualny jest problem wysokiej fluktuacji kadr. Część kadry technicznej zakładów jest niedostatecznie zainteresowana opiekuństwem nad młodymi i traktuje płynące stąd obowiązki jako dodatkowy kłopot. A przecież właśnie w chwili startu do samodzielnej pracy zawodowej rozstrzyga się najwięcej problemów wychowawczych, sprawdza się światopogląd i charakter człowieka, kształtują się jego nawyki ii potwierdza się postawa ideowa.</u>
+ <u xml:id="u-13.14" who="#PoselKaczmarekJerzy">W pracy ideowo-wychowawczej organizacja młodzieżowa w zakładach potrzebuje sojusznika głównie w tym momencie, gdy zajmuje się nowo zatrudnionymi. Przychodzą oni do zakładu pełni najlepszych dążeń, pełni optymizmu, uzbrojeni jedynie w wiedzę teoretyczną o świecie. W pierwszych zmaganiach z dorosłym życiem możemy człowieka stracić albo bez reszty pozyskać. Młodzi krytycznie i wnikliwie obserwują otaczającą ich rzeczywistość. W kształtowaniu socjalistycznej świadomości młodego pokolenia musimy realizować warunek podstawowy, by słowa miały zawsze pokrycie w czynach. Kształtowanie socjalistycznych postaw, to upowszechnienie kultu solidnej i użytecznej społecznie pracy, tworzenie atmosfery szacunku dla ludzi dobrej roboty, fachowych i obowiązkowych, a klimatu potępienia w wypadku łamania zasad współżycia społecznego, niechlujstwa w pracy, lekceważenia dyscypliny, marnotrawstwa i egoizmu.</u>
+ <u xml:id="u-13.15" who="#PoselKaczmarekJerzy">W praktyce codziennego działania ludzie młodzi podejmują decyzje. Wszyscy jesteśmy odpowiedzialni za stworzenie takich warunków i za konkretną pracę ideowo-polityczną, które sprawią, że te pierwsze ważące często w całym życiu decyzje będą zgodne z naszą ideologią, zgodne z interesem społecznym i indywidualnym, zgodne z potrzebami dnia dzisiejszego i potrzebami czasów, które nadejdą.</u>
+ <u xml:id="u-13.16" who="#PoselKaczmarekJerzy">Młodzież jest tym pokoleniem, dla którego przyszłość, ta bardziej wymagająca i skomplikowana, jest kategorią kształtującą życie już od dzisiaj, w każdej chwili, w momencie wyboru zawodu, i w chwili, gdy myśli się o najintymniejszych planach i marzeniach.</u>
+ <u xml:id="u-13.17" who="#PoselKaczmarekJerzy">Realizując program uchwalony na VI Zjeździe i skonkretyzowany w materiałach VII Plenum Komitetu Centralnego PZPR młodzież znalazła ogromną pomoc przez szerokie i ambitne określenie celów jej socjalistycznego wychowania.</u>
+ <u xml:id="u-13.18" who="#PoselKaczmarekJerzy">Stawianie zadań ambitnych — choćby najtrudniejszych — zawsze mobilizuje.</u>
+ <u xml:id="u-13.19" who="#PoselKaczmarekJerzy">Młodzież odczytała w programie partii konkretny katalog takich ambitnych zadań i rosnących wymogów stawianych przed każdym, kto poważnie myśli nad tym, jak przyjdzie mu żyć na przełomie XX i XXI wieku.</u>
+ <u xml:id="u-13.20" who="#PoselKaczmarekJerzy">Młodzież bez reszty identyfikuje swoją życiową drogę z pracą nad rozwojem socjalistycznej ojczyzny. To co obecnie najważniejsze — to nauczanie tego, jak swą ideowość i żarliwość urzeczywistnić w konkretnym i coraz trudniejszym działaniu. Chodzi o solidną pracę, która wymaga od każdego wysokich kwalifikacji i umiejętności. Chodzi o takie ideowe oddziaływanie, które stawia konkretne zadania i zmusza do angażowania się w sprawy trudne, wymagające odwagi i ofiarności. Dlatego tak wielki akcent należy położyć na uczenie młodzieży ideologii marksistowsko-leninowskiej będącej naszym drogowskazem w przetwarzaniu rzeczywistości, naszym nowym, bardziej wymagającym i najbardziej ludzkim kodeksem społecznym i moralnym.</u>
+ <u xml:id="u-13.21" who="#PoselKaczmarekJerzy">Pełne wykorzystanie młodzieńczej pasji, żarliwości, sumienności i fachowości, wszystkiego co najlepsze w umysłach, w sercach, planach i marzeniach młodych Polaków, jest szansą nie tylko młodzieży, ale i szansą Polski.</u>
+ <u xml:id="u-13.22" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-14">
+ <u xml:id="u-14.0" who="#Marszalek">Głos ma poseł Maria Łopatko.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-15">
+ <u xml:id="u-15.0" who="#PoselLopatkoMaria">Obywatelu Marszałku! Wysoka Izbo! Czas mojego wystąpienia krótki, a temat — wychowanie młodzieży — szeroki i złożony jak samo życie. Dlatego wybrałam z gąszcza problemów tylko te najtrudniejsze w realizacji.</u>
+ <u xml:id="u-15.1" who="#PoselLopatkoMaria">W projekcie uchwały słusznie żądano od młodzieży bezkompromisowości w walce ze złem, twierdząc, iż powinno to być codziennym obowiązkiem każdego młodego człowieka — świadomego obywatela.</u>
+ <u xml:id="u-15.2" who="#PoselLopatkoMaria">Co nam może przeszkadzać w przygotowaniu młodzieży do tego zadania? Myślę, że do takich przewidywanych przeszkód zaliczyć można to wszystko, co pomija lub pomniejsza, opóźnia doskonalenie rzeczywistości, to co właśnie ukazujemy, a co zostało dzięki ogromnym wysiłkom ludzkim przezwyciężone, usunięte. Tymczasem pokazywany jest zazwyczaj sam finał osiągnięć: rozruch wielkiego pieca, bryzgi szampana na dziobie wodowanego statku, gminna szkoła, która ma magistrów i autobus. A przecież do tego wszystkiego dochodzimy przez niepokoje, kłopoty, konflikty. Ścierają się racje, namiętności, postawy. I to właśnie tworzy postęp.</u>
+ <u xml:id="u-15.3" who="#PoselLopatkoMaria">Do nas, posłów, przychodzą ludzie z różnymi trudnymi sprawami. Wiemy jak niełatwo je rozwiązywać i jak duże znaczenie mają one dla każdego konkretnego człowieka. Wczoraj otrzymałem list od rolnika, który pisze, iż uwierzył w sprawiedliwość i że będzie, ile ma sił, pracował z całym przekonaniem dla Polski Ludowej.</u>
+ <u xml:id="u-15.4" who="#PoselLopatkoMaria">To spontaniczne, szczere oświadczenie zostało spowodowane naprawieniem wyrządzonej krzywdy. Ministerstwo uchyliło bowiem niesłuszną decyzję wojewódzkiej rady narodowej na podstawie wyników resortowej inspekcji. Nawet najatrakcyjniejsza lekcja wychowania obywatelskiego w szkole, do której dzieci tego rolnika chodzą, nie zdziałałaby tyle, co ta jedna konkretnie załatwiona sprawa. My, pedagodzy, musimy mieć odpowiednie tworzywo życiowe, oprócz podręcznikowego, żeby skutecznie kształtować postawy młodzieży.</u>
+ <u xml:id="u-15.5" who="#PoselLopatkoMaria">Nasz socjalistyczny świat podjął najtrudniejszą z walk, która przebiega przez umysły i serca ludzi, co zostało podkreślone na VII Plenum KC PZPR i na XI Plenum NK ZSL, poświęconych wychowaniu. Musimy zdawać sobie sprawę z tego, że młodzież w tej walce jest stroną słabszą. To my, dorośli, dzierżymy głównie władzę rodzicielską, nauczycielską, administracyjną. Domagając się od młodzieży odwagi, jednocześnie wielu z nas w praktyce premiuje u niej tylko to, co odpowiada naszym poglądom, co wchodzi w zakres identyfikacji i posłuszeństwa. Czy rzeczywiście szeroko notujemy w rodzinach uznanie dla szczerości dziecka pytającego dlaczego tata inaczej mówi, a inaczej postępuje? Czy we wszystkich szkołach i uczelniach dominuje atmosfera kształtowania kultury dyskusji, kontrargumentami, poszanowania w niej stron przeciwnych?</u>
+ <u xml:id="u-15.6" who="#PoselLopatkoMaria">Unika się także czasem w pracy wychowawczej z młodzieżą tak zwanych tematów drażliwych, trudnych, otwierając tym samym szczeliny, w których natychmiast osadza się wroga naszym celom interpretacja zaistniałych lub spreparowanych fikcyjnie spraw.</u>
+ <u xml:id="u-15.7" who="#PoselLopatkoMaria">A przecież, podejmując trud uczłowieczenia ludzi nie mamy powodu pomniejszania w ocenie zjawisk ujemnych, mobilizując i stwarzając warunki do ich eliminowania. Zmiany ustrojowe, usunęły bardzo istotne przeszkody w kształtowaniu stosunków międzyludzkich. Ale pozostały przeszkody tkwiące w samym człowieku. I tu nie wolno nam być utopistami. Odkażenie rzeczywistości z wszelkiego zła jest niemożliwe. Ma ono bowiem różne źródła: namiętności, głupota, słabość, niedorozwój uczuć, choroba. Nie pozbędziemy się tego całkowicie. Majakowski w poetyckiej rozmowie z Leninem skarżył się:</u>
+ <u xml:id="u-15.8" who="#PoselLopatkoMaria">„Wzdłuż naszej ziemi, a i wokół, chodzi bardzo dużo wszelkiej kanalii (...) My ukrócimy ich, to się rozumie, ale wszystkich ukrócić okropnie trudno Towarzyszu Leninie”.</u>
+ <u xml:id="u-15.9" who="#PoselLopatkoMaria">Majakowski rozsądnie użył słowa — „ukrócić”, a nie — „wyeliminować z życia”. Owo — „ukrócenie” to nic innego jak niedopuszczenie do triumfowania ludzi działających z pobudek aspołecznych. Młodzież musi być przekonana o tym, że jakkolwiek niełatwe jest zmaganie się z podłością, to ostateczną przewagę zdobędą ludzie ideowi, wspierani skutecznie przez społeczeństwo i ogniwa państwowe. Dlatego doniesienia prasowe mówiące o takich zwycięstwach mają duże znaczenie wychowawcze. Bywa bowiem, że godzący w nasze cele dorośli przestrzegają przy pomocy starej formuły młodych zapalonych działaczy terenowych, angażujących się w sprawy trudne: — „z nim nie zaczynaj, nie wygrasz on ma kogoś w Warszawie”. I jakkolwiek Warszawa posiada ponad milion mieszkańców i zawsze można kogoś znajomego mieć, co nie koniecznie musi o czymś świadczyć, to przecież magia tego powiedzenia ma swoją zakażającą nośność. Tego typu przestrogi i inne w rodzaju: — „nie posmarujesz nie pojedziesz”, — „robota głupich lubi”, — „śmierć frajerom” puszczają w obieg ci, którzy hołdują konsumpcyjnemu modelowi życia, zwalczają wartości niewygodne im, godzące w sobkostwo, nieróbstwo, nieuczciwość. Dobierają do tego celu metody chwytliwe, wykorzystujące wszystkie słabe strony młodości.</u>
+ <u xml:id="u-15.10" who="#PoselLopatkoMaria">W przeciwdziałaniu naszym zaś za mało liczymy się z psychologiczną stroną propagowania pożądanych celów. Jeśli np. chcemy ukazać młodzieży humanistyczny sens pracy, to nie wmawiajmy jej, że powinna się czuć szczęśliwa ze zrobienia stutysięcznej z kolei takiej samej śrubki. Dopiero ukazanie owej śrubki, czyli czynności nie zawsze atrakcyjnej w całokształcie spraw produkcji i życia, ich powiązania może dać założony efekt. Jeśli np. chcemy pogłębiać u dziewcząt i chłopców treści ideowe, to nie nadużywajmy wielkich słów. Treść określenia — socjalistyczny powinna być przede wszystkim treścią działania, a werbalny jej wyraz powinien być tym oszczędniej używany im jest droższy, tak jak ojczyzna, miłość, dobro.</u>
+ <u xml:id="u-15.11" who="#PoselLopatkoMaria">Uchwała, słusznie obarczająca nas dorosłych odpowiedzialnością za wychowanie, powinna stać się podstawą do rozliczania nas z prawidłowości naszych poczynań i postaw, co nie umniejsza odpowiedzialności samej młodzieży za jej postępowanie, o czym również mówi uchwała. Słusznie również w jej tekście zaznaczono rolę rodziny oraz pomocy dla niej niesionej przez państwo i społeczeństwo. Sprawy te tym bardziej wzajemnie się warunkują im wcześniej i im dłużej dziecko codziennie przebywa poza domem. Coraz pilniejsza staje się potrzeba zróżnicowania i ukonkretnienia pomocy rodzinie. Ale pomoc tę trzeba rozumieć szeroko także jako walkę z rodzicami o kształt osobowości dziecięcej lub przeciwnie — jako sojusz z rodzicami w trudnym zmaganiu się z dorastającymi dziećmi wybierającymi bezdroża. Rozszerzający się w czasie obowiązek szkolny ma z jednej strony ten walor, że daje większe możliwości neutralizowania złych wpływów rodzicielskich przez wychowawców, z drugiej zaś przez zwielokrotnienie kontaktów rówieśniczych i oddalenie od domu (dojazdy do szkół, stancje, internaty) zwiększa niebezpieczeństwo utraty dobrych wpływów rodzicielskich. Kilka zatem słów o rodzinach pozytywnych, mających tzw. trudne dzieci.</u>
+ <u xml:id="u-15.12" who="#PoselLopatkoMaria">Z racji naszych funkcji poselskich przychodzi do nas wiele spraw interwencyjnych, które bardziej wypadałoby nazwać sprawami ludzkich dramatów, bo interwencja nasza w takich przypadkach nie zawsze ma adresata. Kiedy widzę przed sobą spłakane oczy matek, kiedy wydobywam z pozrywanych zdań wciąż to samo: — „nie wiem co się z moją córką stało, od kilku miesięcy nie to samo dziecko”, — „z synem zawsze mieliśmy kłopoty, ale dopóki był młodszy dawaliśmy radę, a teraz...”, — „pracujemy, porządnie żyjemy, kochamy go i wychowujemy, jak umiemy, a on” — myślę wtedy, że nie mamy moralnego prawa obarczać winą takich rodziców za ich niepowodzenia wychowawcze. Odpowiedzialność rodziców za dzieci musi być mierzona kategoriami ich wysiłków, dobrych chęci i miłości, a nie mistrzostwem pedagogicznym, które jest udziałem nawet nie wszystkich profesjonalistów studiujących latami wiedzę o człowieku. Sądzę jednak, że znalazłoby się w kraju tylu utalentowanych wychowawców, by obsadzić nimi specjalistyczne placówki pomocy rodzinie, pomocy nie werbalnej a konkretnej, współdziałającej, fachowej, takiej, która nie zdejmuje obowiązków z rodziców, ale wspiera ich, ratuje. Nie ma obecnie takich placówek. W tych zaś, które istnieją, dominuje charakter socjalno-opiekuńczy.</u>
+ <u xml:id="u-15.13" who="#PoselLopatkoMaria">Szkoła natomiast zaabsorbowana procesem dydaktycznym, bez działających poza jej terenem wyspecjalizowanych sojuszników, nie jest w stanie rozwiązywać wszystkich trudnych problemów wychowawczych. Nie załatwią tego też poradnie, bo nie tylko o poradę tu chodzi. Toteż na podkreślenie zasługuje to sformułowanie zawarte w projekcie uchwały, które wskazuje, iż obowiązkiem państwa i społeczeństwa jest udzielanie rodzinie wszechstronnej pomocy. Wszechstronna, znaczyć powinno skuteczna, żeby wspólnie móc ocalić młodzieńczy wiek przed takim zagubieniem, które przekreśla szczęście własne i najbliższych osób.</u>
+ <u xml:id="u-15.14" who="#PoselLopatkoMaria">Ale w tym działaniu, wbrew woli samej młodzieży świadomie wybierającej łatwość spadania, nie osiągniemy pożądanych rezultatów. Świat współczesny obok wartości ma coraz więcej pokus, złudnych uroków, możliwości pozarodzinnych wpływów. Jeśli oprócz tego weźmiemy pod uwagę predyspozycje wrodzone, mikrouszkodzenia mózgu, różne typy wrażliwości, temperamentów — wówczas widzimy jak rozległa jest skala potrzeb wychowawczych, ale i możliwości. Praktyka pedagogiczna notuje jednostki nie wychowalne na skutek psychicznego kalectwa. Psychologia mówi o psychopatii, o charakteropatii, ale nie podaje na nie recept.</u>
+ <u xml:id="u-15.15" who="#PoselLopatkoMaria">Codzienność ukazuje nam ludzi o tak słabej woli, ambiwalentnych i tak uzależnionych od nastrojów, że ich częste upadki w życiu są nieomal zaprogramowane losem. I odwrotnie, mamy przykłady ludzi, którzy bez mała od żłobka począwszy, aż po kres starości są wciąż wzorem dla innych. Po środku zaś są ci przeciętni, ani zbyt trudni, ani zbyt łatwi. Ich jest najwięcej. Szkoła i rodzina muszą tak zjednoczyć swe wysiłki, by ową przeciętność czynić nieprzeciętną, twórczą, zaangażowaną, umiejącą przeciwstawić się negatywnym wpływom. By tzw. zwyczajny człowiek nie obrastał w małą stabilizację, w obojętność na cudzy los. By wchodząc w dorosłość nie sprzedawał młodzieńczych marzeń o doskonaleniu rzeczywistości za samochód, szczebel w karierze czy konto bankowe. By zdobywał coraz wyższe stopnie wiedzy, ale nie po to, żeby w trosce o egoistyczne interesy wykorzystywał ją przeciwko innym ludziom. By był dobry, ale nie tą dobrocią, która, jak mówi poeta „gotowa kamień sprzed nogi złodziejowi odjąć, by się nie połknął, idąc w ciemnej ulicy”.</u>
+ <u xml:id="u-15.16" who="#PoselLopatkoMaria">Uchwała mówi o kształtowaniu poczucia odpowiedzialności za losy ludzkości bez wojen. Dwudziesty wiek dobitnie nam wykazał do czego może doprowadzić miliony zwyczajnych ludzi stosunkowo przecież nieliczna grupa faszystów pozbawionych moralnych zasad. I wykazał nam również do jakich niezwyczajnych bohaterskich czynów zdolne są miliony zwyczajnych ludzi idących bez rozkazu do walki. Niezmierzone są pokłady dobra i zła w człowieku. Wychowanie powinno jednoczyć wszystkich ludzi dobrej woli na świecie w trosce o wyzwolenie tego pierwszego. Polskie nauczycielki w Ravensbrück uczyły nielegalnie na terenie obozu dzieci nie tylko po to, aby dostarczyć im wiedzy, ale przede wszystkim, by nie pozwolić im i sobie w tym piekle cierpień na utratę wiary w człowieka. Jeszcze nigdy młodzież nie czekała na pomoc wychowawców, jak wtedy, kiedy zdawał się walić świat, kiedy strach i rozpacz nie szczędziły żadnego dnia. Nauczycielki nasze nie zawiodły tych oczekiwań.</u>
+ <u xml:id="u-15.17" who="#PoselLopatkoMaria">Na polskim pomniku ku czci ofiar w Ravensbrück widnieje napis: — „Jeśli echo ich głosów zamilknie — zginiemy.” Nie może zamilknąć pamięć tych dni. Nie wolno nam wytchnąć w trudzie jednoczenia ogólnoludzkich wysiłków wychowania człowieka. Dotąd bowiem, dopóki ludzkość nie przestanie odmierzać czasu wojnami, nie będzie miała prawa wpisywać na swym koncie stwierdzeń o postępie moralnym, o urzeczywistnieniu odwiecznych marzeń mieszkańców naszego globu. Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-15.18" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-16">
+ <u xml:id="u-16.0" who="#Marszalek">Proszę Posła Sekretarza Stanisławę Karną o odczytanie komunikatu.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-17">
+ <u xml:id="u-17.0" who="#SekretarzposelStanislawaKarna">Bezpośrednio po zarządzeniu pierwszej przerwy w obradach Sejmu odbędą się posiedzenia:</u>
+ <u xml:id="u-17.1" who="#SekretarzposelStanislawaKarna">1. Komisji Budownictwa i Gospodarki Komunalnej oraz Komisji Planu Gospodarczego Budżetu i Finansów — W sali nr 118.</u>
+ <u xml:id="u-17.2" who="#SekretarzposelStanislawaKarna">2. Prezydium polsko-belgijskiej grupy parlamentarnej — w sali Klubu Poselskiego ZSL.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-18">
+ <u xml:id="u-18.0" who="#Marszalek">Dziękuję. Ogłaszam 30-minutową przerwę.</u>
+ <u xml:id="u-18.1" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu od godz. 11 min. 05 do godz. 11 min. 40)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-19">
+ <u xml:id="u-19.0" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Wznawiamy obrady. Głos ma poseł Stanisław Rostworowski.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-20">
+ <u xml:id="u-20.0" who="#PoselRostworowskiStanislaw">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Parlamentowi polskiemu został przedstawiony wielki program wychowawczy narodu. Aby ocenić skalę dokonanego przedsięwzięcia trzeba wskazać na trzy aspekty charakteryzujące dokonane dzieło. A więc aspekt organizacyjny, którego wyrazem jest powołanie Federacji Socjalistycznych Związków Młodzieży Polskiej, aspekt diagnostyczny i prognostyczny, zawarty w Raporcie o stanie oświaty i wreszcie aspekt ideologiczny, który decyduje o wymowie wprowadzanego programu.</u>
+ <u xml:id="u-20.1" who="#PoselRostworowskiStanislaw">Podjęcie tego dzieła musiało wynikać z uświadomienia sobie faktu, iż w zakresie wychowania społecznego w ojczyźnie naszej pojawiły się zjawiska dysharmonii ideowej, brakowało jasności celów, panowała płynność ideałów. Zjawiska świadomościowe są trudno uchwytne, lecz ogólna ich ocena mogła prowadzić do wniosku, że dotychczasowy system wychowawczy nie preferuje tych sił społecznych, które mogłyby w następnych pokoleniach przyjąć na siebie odpowiedzialność za przyszłość Polski.</u>
+ <u xml:id="u-20.2" who="#PoselRostworowskiStanislaw">Jakkolwiek ocena ta może być wyjaskrawieniem panującej sytuacji, to jednak nasuwa się pytanie: co sprawiło, że współczesna młoda generacja Polski Ludowej nie nadążała za tym pokoleniem, które w latach minionych dwukrotnie odniosło zwycięstwo — uratowało byt narodu w wojnie światowej i zbudowało podwaliny socjalizmu? Odpowiedź moja brzmi tak: nowa generacja nie znalazła w sobie dostatecznych sił żywotnych, aby stać się podmiotem w wielkim procesie przemian, jaki był udziałem jej pokolenia. Przyczynę tego upatruję w swoistej alienacji, która w zasadzie występuje w warunkach kapitalistycznych, lecz może — trzeba zdawać sobie z tego sprawę — pojawiać się w każdym systemie społecznym. Źródła owej alienacji młodego pokolenia sprowadzam do czterech przyczyn. Pierwsza z nich wyraża się w nieuświadomieniu sobie rangi procesów ustrojowo-politycznych, jakie zaszły w kraju w ciągu już niemal 30 lat. Procesy te realizowały pokolenia starsze. Młodzieży jakby została dana rewolucja, jej osiągnięcia i skutki. Drugą z przyczyn są procesy laicyzacji, przebiegające w życiu publicznym. Sprawiły one, że młodzi ludzie w środowisku społecznym niejednokrotnie nie znajdowali akceptacji dla części swych ideałów wyniesionych z domu rodzinnego, dla części swej wcześniej ukształtowanej osobowości.</u>
+ <u xml:id="u-20.3" who="#PoselRostworowskiStanislaw">Odrębną przyczynę należy upatrywać w ruchach migracyjnych, w swoistym wykorzenieniu się młodzieży, która w poszukiwaniu nauki i pracy opuszczała swe rodzinne środowisko, a w nowym stykała się z nieznaną sobie obyczajowością, stawała wobec wymogów technicyzującej się cywilizacji.</u>
+ <u xml:id="u-20.4" who="#PoselRostworowskiStanislaw">Ostatnią wreszcie przyczynę upatruję w funkcjach samego państwa, które wobec społeczeństwa, lecz w szczególności wobec nowej generacji, przyjęło na siebie wszechstronne funkcje opiekuńcze. Byliśmy przyzwyczajeni całą tradycją pozytywizmu czy nawet neoromantyzmu, całym dramatycznym doświadczeniem minionych pokoleń do wizji Janka Muzykanta, którego talent zaginie, jeśli przez stworzenie wszelkich możliwych warunków dla jego rozwoju — nie zdołamy go ocalić. Przy stosowaniu tej praktyki w szerokich grupach współczesnej młodzieży zanikła podmiotowa energia, wola współodpowiedzialności, siła twórcza, zrodził się niemal egzystencjalny kompleks — „sługi, lecz sługi nie wezwanego”, okaleczonego z wizji horyzontów działania.</u>
+ <u xml:id="u-20.5" who="#PoselRostworowskiStanislaw">W tym świetle zasadniczą kwestią jest pytanie: o ile zaprezentowany program wychowawczy jest skuteczną kontrakcją wobec ujawniających się zjawisk.</u>
+ <u xml:id="u-20.6" who="#PoselRostworowskiStanislaw">U źródeł programu leży tak słuszne dążenie do wyrobienia w nadchodzącym pokoleniu identyfikacji ze strukturami ustroju, który zbudowało poprzednie pokolenie. Chodzi o powiązanie losu jednostkowego ze sprawą socjalizmu. Ukazanie perspektywy dziejowej, która domagała się powołania systemu sprawiedliwości społecznej. Ukazanie jego odrębności, jego alternatywności wobec dotychczasowych doświadczeń wielu społeczeństw. W dążeniu do wyrobienia poczucia identyfikacji słusznie, że nie wykluczono perspektywy krytycyzmu z pozycji współtwórczych. Siłą duchową zaangażowania młodzieży ma być patriotyzm, uczucie, a nawet powiedziałbym — moc tak trwała i nieodstępna Polakom. Ma to być patriotyzm wyrwany z abstrakcji, utożsamiony z konkretem rzeczywistości polskiej, z socjalizmem. I co więcej rozszerzony świadomością internacjonalistycznej solidarności z innymi narodami, odpowiedzialnością za los całej rodziny ludzkiej. Patriotyzm wreszcie sprawdzalny konkretną pracą na rzecz państwa, lecz także uprzywilejowany wezwaniem do samorządności, do kształcenia w młodym pokoleniu poczucia partnerstwa wobec celów budownictwa socjalistycznego.</u>
+ <u xml:id="u-20.7" who="#PoselRostworowskiStanislaw">Wybrana droga jest więc słuszna. Gdy chodzi z kolei o krąg zagadnień światopoglądowych, to przyjmujemy słuszną zasadę kształtowania założeń wychowawczych państwa w duchu świeckim. Nie rozstrzyga to wszystkich zagadnień. Siła polityczna bowiem, na której ciąży obowiązek spełnienia roli wychowawczej wobec całości narodu nie może być neutralnym narzędziem sprawującym swe funkcje. Jednocześnie zadaniem siły politycznej, kierowniczej wobec całości społeczeństwa w wymiarach państwa, nie jest lansowanie religii, bądź ateizmu oraz kształtowanie ogólnie dostępnego dla młodych pokoleń systemu wychowawczego głównie w aspekcie weryfikowania jego postaw religijnych bądź antyreligijnych. Szczególnie w warunkach polskich istniała konieczność znalezienia odmiennego rozwiązania, które by z jednej strony nie dopuszczało do tworzenia się postaw indyferentnych, a z drugiej strony — dawało jednolitą wizję wartości duchowych i materialnych, angażujących całokształt osobowości człowieka. I tu właśnie państwo, jako czynnik wychowawczy społeczeństwa, dokonało właściwego wyboru, stawiając na całokształt wartości ideologicznych i politycznych socjalizmu, stanowiących podstawę dla jednolitego systemu dążeń wychowawczych, zgodnych z poczuciem patriotycznym narodu. Decyzja ta ma znaczenie generalne, gdyż konsekwentnie umacnia ona współpracę wierzących i niewierzących. Dziś w społeczeństwie naszym nie należy szukać odrębności wynikających z czynników wyznaniowych, ale umacniać organiczną jedność, konieczną dla realizacji wielkich celów stojących przed całym narodem. Myślę, że przyjdzie czas, kiedy w kręgach ludzi wierzących założenia marksizmu-leninizmu pocznie się poznawać nie dla celów wyłącznie polemicznych, ale zacznie się je konfrontować ze współczesnymi osiągnięciami społecznymi i politycznymi socjalizmu, z tym co rewolucja społeczna, kierowana przez ruch robotniczy, przyniosła ludzkości. Analogicznie też trzeba wysoko cenić dorobek naukowy tych polskich teoretyków marksizmu, którzy w oparciu o źródłową znajomość myśli Karola Marksa potrafią wskazać, jak jego ocena funkcji społecznej religii w wielu wypadkach była dodatnia i właściwie wyważona. Dotykam tutaj zarazem sprawy tak istotnego dla harmonijnego rozwoju społeczeństwa ducha tolerancji. Myślę, że szkolnictwo nasze w stosunkach wzajemnych pomiędzy wierzącymi i niewierzącymi wychowankami powinno kształtować poczucie świadomego szacunku dla ludzkiej godności osób o odmiennych przekonaniach. Bogaci to kapitał szacunku dla godności człowieka, który jest wielką wartością kulturową. Obowiązuje to również w innym zakresie na tym polu wychowawczym, gdzie pełnią swą rolę kościół katolicki i inne kościoły chrześcijańskie. W ich pracy ta sama świadomość szacunku z kolei dla poglądów niewierzących jest czymś koniecznym. Chrześcijaństwo dysponuje wielkim potencjałem moralnym, zawartym w przykazaniach odwołujących się do podstawowych norm natury ludzkiej. Wychodzimy z założenia, że gdyby ludzie wierzący stosowali w praktyce te zasady, dobrze służyliby także i świeckim dążeniom państwa socjalistycznego. Istotne jest tylko to, aby wykładnię moralną kościoła ściślej związać z kontekstem polskiej rzeczywistości. Aby gromadzić ten kapitał zasad etycznych, który odpowiada założeniom ustroju o cechach wspólnotowych, aby po prostu budować etykę zawodową, użyteczną dla konkretnego organizmu Polski socjalistycznej.</u>
+ <u xml:id="u-20.8" who="#PoselRostworowskiStanislaw">Wysoka Izbo! Podkreślam szczególną wagę tych zagadnień, gdyż patriotyzm wierzących, związany z ideologią socjalistyczną w naszym kraju stanowi bardzo ważny czynnik kapitału sił narodowych. Powszechność programu socjalistycznego wychowania nie może prowadzić do migracji duchowej tej licznej części młodego pokolenia, w którego życiu przekonania religijne kształtują moralność i obyczajowość.</u>
+ <u xml:id="u-20.9" who="#PoselRostworowskiStanislaw">Założenia etyczne, proponowanego programu wychowawczego, który będzie także przeciwdziałać wykorzenieniu środowiskowemu wielu młodych, w odczuciach ludzi wierzących dają obraz wartości bliskich im duchowo. Diagnostyka społeczna poszła po linii ożywienia struktur organicznych i instytucji służących bądź mogących pełnić funkcje wychowawcze. Na pierwszym miejscu uwzględniono zadania rodziny. Wiąże się z tym kompleks spraw bardzo złożonych. W rodzinach często utrzymują się nastawienia obronne wobec tych wartości, które członkowie tych samych rodzin akceptują, uczestnicząc już w życiu publicznym. Tu kryje się źródło owej rozbieżności, o której często mówimy, wskazując jednocześnie na odmienne skutki wychowawcze rodziny, szkoły i kościoła. Z pożytkiem dla formacji współczesnego młodego Polaka byłoby to, aby nie podlegał on presjom odmiennych nastawień wychowawczych. Aktualnie dyskutowany przez nas jednolity program wychowawczy w swym podłożu etycznym powinien znaleźć zrozumienie i aprobatę wśród najszerszego grona rodziców, ojców i matek polskich, którzy przyjmują na siebie obowiązki wychowawcze wobec swych dzieci. Jednakże świadomość jedności moralnej nie przeczy temu, iż jedne z rodzin mogą swe dzieci skłaniać ku wierze, inne ku orientacji pozbawionej pierwiastków religijnych. Czynniki kościelne znów powinny właściwie docenić wysiłek państwa zmierzający do podjęcia problematyki etycznej w wymiarze ogólnospołecznym. Rodzina współczesna zarazem narażona jest na skutki przemian cywilizacyjnych. I słuszną jest rzeczą, że pragniemy kształtować wiele modeli aktywnych instytucji pedagogicznych i oddziaływania środków masowego przekazu, które mogłyby nieść pomoc rodzicom w ich najbardziej odpowiedzialnej roli życiowej. Ogromne znaczenie będzie miało wprowadzenie w życie programu socjalnego w zakresie pomocy materialnej rodzinom wielodzietnym, który może rozwiązać wiele trudności, z jakimi borykają się kobiety pracujące. Państwo domaga się również wypełniania funkcji wychowawczych przez kierowników produkcji w zakładach pracy, przez świadomych swej roli nauczycieli, system sądownictwa, a także podnosi wysoką rangę kształtowania ducha patriotycznego w szeregach wojska polskiego.</u>
+ <u xml:id="u-20.10" who="#PoselRostworowskiStanislaw">Przez zespolenie wysiłków wszystkich instytucji państwo ludowe w wymiarze organizacyjnym zakreśliło jednolity program wychowania społecznego. W swoim czasie, gdy uczestniczyłem w debacie nad kartą praw nauczyciela, postulowałem wprowadzenie jednolitego systemu wychowawczego w aspekcie etycznym. Dziś, gdy czytamy w projekcie uchwały: — „Należy rozwijać u młodzieży takie cechy, jak prawość charakteru, rzetelność i odwagę przekonań, wrażliwość społeczną, szacunek dla starszych, uznanie dla zasłużonych, poczucie piękna i zamiłowanie do porządku, uczciwość, odpowiedzialność za siebie i innych, poczucie godności własnej i poszanowanie godności cudzej” — to wówczas w odczuciach naszych współgrają wielkie ideały ludzkości, do których chrześcijaństwo także wniosło swój niebagatelny wkład. Jesteśmy również związani formacją duchową naszych przekonań z takim określeniem ideału socjalistycznego, który podają tezy VII Plenum KC, iż — „nie oznacza on krzewienia ascetyzmu, nie skłania do rezygnacji z wartości materialnych i ubiegania się o nie w drodze pożytecznego społecznie wysiłku. Wartości te są jednak środkiem wzbogacającym życie, nie zaś jego celem i kryterium oceny i pozycji człowieka, o których decyduje rozwijanie jego zainteresowań, poszerzanie aspiracji, znajdujących ujście i zaspokojenie w ideowości i zaangażowaniu społecznym”. Poznając zatem dokumenty świeckiej pedagogiki społecznej, opracowane pod kierownictwem partii, Stajemy się spokojni o wyczulenie na hierarchię wartości materialnych i duchowych u nadchodzących pokoleń.</u>
+ <u xml:id="u-20.11" who="#PoselRostworowskiStanislaw">Obywatele Posłowie! Trzykrotnie udzieliliśmy pozytywnej odpowiedzi na postawione na wstępie zapytania. Gdy chodzi zaś o ograniczenie niewłaściwego przekonania, że opiekuńcze państwo socjalistyczne rozwiąże wszystkie problemy stojące przed nową generacją, to nie jesteśmy pewni, czy zastosowana pedagogika okazała się dostatecznie konsekwentna. Przysłuchując się dyskusjom zjazdowym młodzieżowych organizacji odczuwaliśmy stały ton: deklarujemy pomoc i prosimy zarazem, domagajmy się... Deklarujemy — „harcerską wartę zieleni”, budowę autostrady, ale prosimy o obniżkę kosztów sprzętu turystycznego, podwyżkę stypendiów, tańsze kolonie letnie. Powstaje pytanie — czy w niektórych wypadkach władze państwowe nie uległy temu trendowi. Rozporządzenie Rady Ministrów w sprawie pomocy materialnej dla studentów uczelni wyższych wprowadza aż trzy typy nagród pieniężnych za uzyskane oceny egzaminacyjne. Czy więc uzyskanie dodatkowej noty egzaminacyjnej jest sprawą nagrody pieniężnej czy honoru?</u>
+ <u xml:id="u-20.12" who="#PoselRostworowskiStanislaw">Jest i druga kwestia. Przed młodym pokoleniem stawiamy mobilizującą wizję drugiej Polski, kraju ciągów urbanistycznych, autostrad, zmodernizowanych szkół i ośrodków sportowych. Ale jest jeszcze wizja bliższa — pierwszej Polski. Jest stan powiatów, w których 27% osad ludzkich nie ma elektryczności, są wczesne ranki, kiedy rolnicy polscy na plecach donoszą do szosy bańki z mlekiem, bo drogi dojazdowej do wsi nie przebędzie żaden samochód. Są zatem dwie wizje Polski. Jedna świetlana, którą da państwo socjalistyczne, i druga, która na dziś wymaga pracy, wszędzie, na każdym kroku. Czy nie należy skojarzyć razem tych dwóch wizji? I tu domagać się samorządności, wyboru celów działania od młodych — po prostu domagać się ich pracy. Powiadamy: w ustroju socjalistycznym — „osiągnąć”, — „mieć” — znaczy wypracować, samemu stworzyć. I to jest właściwa droga, droga zwiększonych wymagań. Podmiotowości bowiem ludzkiej nie obudzimy inaczej, jak tylko w trudzie tworzenia.</u>
+ <u xml:id="u-20.13" who="#PoselRostworowskiStanislaw">Wysoka Izbo! Na drodze, którą przebyliśmy, mamy już za sobą wiele etapów. Był etap społecznego radykalizmu, etap omnipotencji teoretyczno-filozoficznej marksizmu, etap praktycznego materializmu, dziś dochodzimy do selektywnej syntezy tego, co było dobre — do jedności ideologicznej socjalizmu. Ludzie wierzący, których radykalizm skłonił do wyboru postaw socjalistycznych — w tym minionym czasie historii byli na tej samej drodze, co partia. Mieliśmy okresy trudne. Szczególnie wówczas, gdy ostrze konfrontacji światopoglądowej wydawało się nieuchronne. W dalszym okresie, kiedy postawy utajonych wrogów socjalizmu w konsekwencji lansowały zwykłe ideały konsumpcyjne, byliśmy w sojuszu z tymi siłami partii, które były świadome wielkiego, służebnego i twórczego powołania socjalizmu. Dziś, kiedy dyskutowany program przynosi jedność wartości materialnych i duchowych, dążeń narodowych i internacjonalnych, możemy spokojnie spojrzeć w oczy wszystkim naszym braciom chrześcijanom, którzy nie zawsze nas dostatecznie rozumieli, i powiedzieć im, że wybór ideowy, jaki dawno już dokonaliśmy — był słuszny.</u>
+ <u xml:id="u-20.14" who="#PoselRostworowskiStanislaw">Chrześcijańskie Stowarzyszenie Społeczne, w którego imieniu mam zaszczyt przemawiać, ceni sobie wysoko naczelne hasło partii, mówiące o tym, że „Polska i socjalizm to wartości nierozłączne”. Pójdziemy tą samą drogą, będziemy wspierali strategię polityczną partii. Zyskaliśmy już w szerokich środowiskach świeckich chrześcijan i duchowieństwa poważny autorytet. Prowadząc pracę w 14 oddziałach wojewódzkich naszej organizacji, będziemy prezentowali ten jednolity program ideowy, który zmierza do pogłębienia ducha samoświadomości narodu. Wierzymy, że na tej wielkiej drodze kościół katolicki i inne kościoły chrześcijańskie będą nadal wnosiły swój cenny wkład w kształtowanie formacji etycznej ludzi zdolnych służyć dobru wspólnemu. Dołożymy wszelkich starań, aby czynniki kościelne właściwie zrozumiały dążenia prowadzące do pogłębienia jedności narodowej.</u>
+ <u xml:id="u-20.15" who="#PoselRostworowskiStanislaw">Wierzymy, że w Polsce będzie się dokonywała rewolucja ideologiczna, która pomnoży prace i ofiarność młodego pokolenia, te siły duchowe i materialne, które przybliżą wizję urzeczywistnienia drugiej Polski. Dlatego też Koło Posłów Chrześcijańskiego Stowarzyszenia Społecznego będzie głosowało za przedłożoną uchwałą. Jakkolwiek uważamy, że w zdaniu proponowanej uchwały, mówiącym: — „Silna gospodarka, rozkwitająca nauka i bogata kultura staną się współczesnym źródłem naszej godności narodowej i pozwolą nam zyskać szacunek innych narodów” — powinno być powiedziane: — „pozwolą nam zachować szacunek innych narodów”.</u>
+ <u xml:id="u-20.16" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-21">
+ <u xml:id="u-21.0" who="#Marszalek">Głos ma poseł Zbigniew Załuski.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-22">
+ <u xml:id="u-22.0" who="#PoselZaluskiZbigniew">Obywatelu Marszałku! Wysoka Izbo! Co skłoniło nas, aby tak wielki nacisk położyć teraz na wychowanie? Czy sytuacja wśród młodzieży jest alarmująca? Czy notujemy narastanie niebezpiecznych procesów zagrażających obliczu młodego pokolenia? Obserwacja zachowań, rejestr sukcesów, a nawet statystyki przestępczości raczej nie potwierdzają tej tezy.</u>
+ <u xml:id="u-22.1" who="#PoselZaluskiZbigniew">Nie ulega jednak wątpliwości, iż przyspieszony rozwój społeczeństwa, zwłaszcza intensywna urbanizacja i uprzemysłowienie, kryją w sobie pewne niebezpieczeństwa, a doświadczenie krajów, które przeszły już przez tę fazę rozwoju nakazuje mieć się na baczności. Tym bardziej, iż w mocy socjalizmu jest właśnie zawczasu zapobiec negatywnym skutkom postępu materialnego, których nie uniknęły kraje kapitalistyczne.</u>
+ <u xml:id="u-22.2" who="#PoselZaluskiZbigniew">Sądzę jednak, iż podstawową przyczyną, dla której stawiamy w takiej rozciągłości problemy wychowania jest fakt, iż ogromny wzrost liczebności młodego pokolenia daje naszemu społeczeństwu niezmierzone możliwości rozwojowe, nowe zaś potrzeby dynamicznego przyspieszenia kroku wymagają najpełniejszego wykorzystania tych możliwości. Chodzi więc o to, alby jak najlepiej przygotować naszą młodzież do społecznie użytecznego wykorzystania swoich możliwości. Chodzi również o to, aby tej młodzieży ułatwić pełne i intensywnie spełnienie się w życiu — aby to życie było bogate, ciekawe i twórcze, aby warto było je przeżyć, by to co najcenniejsze nie przesypało się bezużytecznie jak suchy piasek przez rozstawione palce.</u>
+ <u xml:id="u-22.3" who="#PoselZaluskiZbigniew">Tezy VII Plenum KC PZPR najpełniej rysują kształt socjalistycznego programu wychowawczego. Projekt uchwały sejmowej kreśli ogólny kształt zaleceń dla Rządu i formułuje wezwanie pod adresem społeczeństwa. Ogrom zadań wychowawczych sprawia, iż kwestia ta nie może być przez Sejm inaczej potraktowana. Programy rządowe mówiące o tym, co dać młodzieży i jak uregulować jej sprawy, rozwiązują tylko część problemu.</u>
+ <u xml:id="u-22.4" who="#PoselZaluskiZbigniew">Niezbędne są wezwania, apele i zalecenia zarówno pod adresem samej młodzieży, jak i całego dorosłego społeczeństwa, ponieważ ich własna postawa stanowić będzie o powodzeniu zasadniczego postulatu VII Plenum, postulatu utworzenia jednolitego frontu wychowawczego.</u>
+ <u xml:id="u-22.5" who="#PoselZaluskiZbigniew">Jednolity front wychowawczy nie powstanie na skutek najdokładniejszej nawet koordynacji kilkunastu resortowych programów rządowych. Albowiem jednolity front wychowawczy to przede wszystkim jedność poglądów rodziców, nauczycieli, aktywistów młodzieżowych, twórców, pracowników kultury na sprawy wychowawcze. W tej zaś dziedzinie — i to trzeba powiedzieć wyraźnie — panuje w naszym społeczeństwie niemały rozgardiasz. Nie tylko w teorii, lecz w głowach rodziców i w praktyce wychowawczej walczą ze sobą koncepcje wychowania surowego, tradycyjnego oraz nowomodne koncepcje pełnej wolności dla dziecka i młodzieży. Odwieczne antynomie: egoizm i altruizm, obowiązek i prawo, indywidualizm i kolektywizm — nie są bynajmniej jednoznacznie rozstrzygnięte w świadomości i praktyce społecznej. Stąd uderzająca skala odmienności w mentalności grup naszej młodzieży, a także w jej postawach moralnych.</u>
+ <u xml:id="u-22.6" who="#PoselZaluskiZbigniew">Wychowawcami jesteśmy wszyscy. Tworzenie jednolitego frontu wychowawczego rozpocząć należy od wychowania wychowawców, nas samych. Lecz i tu przecież, wśród — „wychowawców — ” — a więc pedagogów, publicystów, pracowników kultury i oświaty dla dorosłych, pracowników masowych środków przekazu, brak dotychczas jedności poglądów na te podstawowe kwestie. Wybuchają raz po raz spory między rodzicami o jednakie czy odmienne traktowanie swojego i cudzego dziecka, wybuchają spory również między rodzicami a szkołą, między szkołą a prasą, między działaczami społecznymi, wychowawcami a telewizją. Dowodzi to za każdym razem głębokiej rozbieżności poglądów na praktyczne kwestie wychowawcze.</u>
+ <u xml:id="u-22.7" who="#PoselZaluskiZbigniew">Myślę więc, że uchwała Sejmu zobliguje — „wychowawców” do ujednolicenia poglądów na sprawy wychowawcze, decyzje rządowe zaś pozwolą raz ustalony jednolity pogląd stosować, propagować i zaszczepiać bez odchyleń. Spójność wewnętrzna i konsekwencja koncepcji wychowawczej jest warunkiem uzyskania przez społeczeństwo i każdego jego dorosłego członka przekonania o słuszności własnych racji pedagogicznych, co jest warunkiem realizacji oddziaływań wychowawczych, warunkiem niezbędnym moralnego prawa do ingerencji wychowawczej w domu i na ulicy, w zakładzie pracy i w miejscu publicznym. Społeczeństwo wychowujące, które postuluje raport ekspertów jest przecież społeczeństwem wychowawczo-aktywnym, a więc społeczeństwem ingerującym.</u>
+ <u xml:id="u-22.8" who="#PoselZaluskiZbigniew">Społeczną bazą procesu wychowawczego jest u nas socjalizm i fundamentem ideologicznym programu wychowawczego może być tylko ideologia socjalizmu. Nasz program wychowawczy będzie programem klasowym, tak jak klasowym w mniej lub bardziej określony sposób był każdy z dotychczasowych programów wychowawczych. Jestem działaczem PZPR, komunistą i Wysoka Izba znajdzie niewątpliwie zrozumienie dla tych, może nieco twardych, ale jasnych sformułowań. Wychowanie dla przyszłości musi być wychowaniem socjalistycznym, bowiem przyszłość jest socjalistyczna.</u>
+ <u xml:id="u-22.9" who="#PoselZaluskiZbigniew">Klasa robotnicza Polski Ludowej wnosi do programu wychowawczego swoje ukształtowane przez lata szczególne właściwości klasowe — najwyższy szacunek dla ludzkiej pracy, ambicję dobrego pracownika, robotniczą solidarność, kolektywizm i proletariacki internacjonalizm. Te właściwości postaw robotniczych stać się powinny trzonem, wokół którego kształtować się będzie charakter młodego pokolenia Polaków. Jednakże klasa robotnicza Polski, jak i klasa robotnicza Europy, dawno już wyszła ze swego swoistego dziewiętnastowiecznego, przyfabrycznego zaścianka. Naturalnym biegiem historii klasa robotnicza w drugiej połowie dwudziestego wieku stała się klasą wiodącą współczesnych społeczeństw, a więc i dziedzicem całego dorobku kulturalnego wielu dziesiątków pokoleń ludzkości, dorobku porzuconego już przez poprzednie klasy wiodące, klasy posiadające. Stała się zwłaszcza — jak to z dużym naciskiem podkreślają tezy VII Plenum KC PZPR — dziedzicem dorobku moralnego ludzkości, a zarazem realizatorem odwiecznego humanistycznego snu o człowieku, który umiałby i mógłby żyć mądrze, dobrze, szlachetnie i pożytecznie. W bagażu ideologicznym socjalistycznej klasy robotniczej znajdują się nie tylko tomy Marksa, Engelsa i Lenina, lecz także myśli i wskazania najświatlejszych umysłów minionych epok — od dziesięciorga przykazań — poprzez rzymskie kodeksy, Wielką Kartę Wolności, aż po myśli Encyklopedystów i wskazania wielkich moralistów i pedagogów ostatnich dwu stuleci. Wskazania tylekroć cynicznie wykorzystywane i tylekroć cynicznie deptane przez dotychczasowych przewodników społeczeństwa, przez klasy posiadające.</u>
+ <u xml:id="u-22.10" who="#PoselZaluskiZbigniew">W Polsce klasa robotnicza jest ponadto dziedzicem całej naszej tak pięknej, humanistycznej i wolnościowej tradycji narodowej, ponieważ to właśnie klasa robotnicza ostatecznie rozstrzygnęła dylematy, nad którymi biedził się naród przez wieki swojej historii.</u>
+ <u xml:id="u-22.11" who="#PoselZaluskiZbigniew">Nie trzeba tu raz jeszcze przypominać szczególnych właściwości demokratycznych i rewolucyjnych postaw przez wieki wytyczających główny nurt polskiej historii. Chcę przypomnieć tylko, że z fundamentów socjalistycznego programu wychowawczego wywodzi partia robotnicza i klasa robotnicza Polski zarówno własny klasowy dorobek, jak całe humanistyczne dziedzictwo myśli ludzkiej, jak i polskiej tradycji. Dzięki temu właśnie sformułowany na VII Plenum program wychowawczy staje się programem ogólnohumanistycznym i ogólnonarodowym.</u>
+ <u xml:id="u-22.12" who="#PoselZaluskiZbigniew">Polska i socjalizm to dzisiaj jedno, również w zakresie wychowania. Ideologia wychowawcza współczesnej Polski jest orężem partii w walce o zbudowanie socjalizmu, w walce klasowej. Jakże słusznie podkreślają tezy VII Plenum, iż w szczególnych warunkach Polski Ludowej walka ta toczy się nie frontalnie: klasa przeciwko klasie, lecz na płaszczyźnie moralnej i ideowej w umysłach i sercach ludzkich.</u>
+ <u xml:id="u-22.13" who="#PoselZaluskiZbigniew">Jest to walka dwóch światopoglądów, dwóch koncepcji losu ludzkiego, dwóch postaw wobec życia, wobec siebie, społeczeństwa, ojczyzny i ludzkości. Jest to walka między sobkostwem a uczynnością, egocentryzmem a uspołecznieniem, hedonizmem a ideą służby społecznej. Opowiadając się zdecydowanie po jednej stronie w tym sporze, nie twierdzimy, iż człowiek socjalizmu ma wyrzec się troski o los własny, przekształcić w mrówkę instynktownie tylko budującą wspólne życie. Alternatywa brzmi inaczej. Brzmi ona: żyć wraz ze społeczeństwem czy też żyć ze społeczeństwa jego kosztem?</u>
+ <u xml:id="u-22.14" who="#PoselZaluskiZbigniew">W tej walce o koncepcję sensu życia i stylu życia, prócz sprzecznych sił osobowości ludzkiej, prócz przeciwstawnych oddziaływań społecznych, płynących ze złożoności klasowej i kulturalnej naszego społeczeństwa, zderzają się również oddziaływania zewnętrzne, brzmi w tej walce nie echo, lecz główny tenor jednego z najważniejszych może frontów walki dwóch obozów w skali światowej. Świat kapitalizmu samym swym istnieniem i stylem życia, a nieraz i planowo, dywersyjnie, ingeruje w tę walkę, podsuwając przykłady i wzorce, wątpliwości i możliwości, neurotyczne smutki i tanie radości z innych niż życie polskie zrodzone warunków, a dla naszej przyszłości nieobojętne, najczęściej szkodliwe.</u>
+ <u xml:id="u-22.15" who="#PoselZaluskiZbigniew">W trosce o przezwyciężenie tych wpływów, w trosce o ukształtowanie się modelu człowieka przyszłości, ukoronowania wiekowych marzeń o doskonałości człowieczej zjednoczyć się powinny dążenia wszystkich sił naszego społeczeństwa, naszej partii i stronnictw sojuszniczych, organizacji społecznych i jednostek ludzkich bez względu na filozoficzne źródła ich humanistycznych dążeń, bez względu na różnice w poglądach, na prapoczątek życia i jego sens pozaziemski. Takie jest stanowisko wyrażone w tezach VII Plenum. Cokolwiek bowiem robicie dla wychowania wartościowego człowieka, robicie to dla socjalizmu, cokolwiek zaś robicie dla ugruntowania i udoskonalenia socjalizmu — robicie dla wychowania człowieka wartościowego, o szlachetne oblicze i pożyteczne życie którego walczyli humaniści przez stulecia.</u>
+ <u xml:id="u-22.16" who="#PoselZaluskiZbigniew">Epoka, w którą wkraczamy dostarczać będzie coraz więcej okazji do bezpośredniej konfrontacji wkraczającego w życie młodego człowieka, z nie znanym mu i obcym światem odmiennego modelu, światem kapitalizmu. Rozumiemy, iż musi on do tej konfrontacji być należycie przygotowany. Sądzę, iż nie powinno to być jedynie przygotowanie obronne, że chodzi nie o to głównie, aby potrafił zachować krytycyzm. Myślę, że najważniejsze jest przygotowanie ofensywne, aby potrafił z tej konfrontacji wynieść jak najwięcej pozytywnych wartości dla siebie, dla społeczeństwa, dla socjalizmu. W tradycji polskiej od wieków leży swoista otwartość kulturowa, która w nieustannym kontakcie z innymi, odmiennymi światami zarówno u zarania naszych dziejów, jak w dobie renesansu czy w wieku osiemnastym i dziewiętnastym, pozwalała nam wchłaniać z dorobku innych to co najlepsze, przetwarzać na swój sposób i pożytek, i z czasem asymilować jako integralną część wzbogacającej się własnej kultury. Ani złoto, ani żelazo, ani przekupstwo, ani przemoc, a i jednego i drugiego nie brakło w minionych epokach wielkich konfrontacji, nie pozbawiły jednak Polaków poczucia duchowej odrębności, godności własnej, duchowej suwerenności.</u>
+ <u xml:id="u-22.17" who="#PoselZaluskiZbigniew">Socjalistyczna rzeczywistość i socjalistyczna ideologia wzmagają jeszcze zwartość wewnętrzną społeczeństwa polskiego. Poczucie dumy narodowej, wzmożone poczucie społecznej satysfakcji, poczucie podmiotowości, własnej wartości współtwórcy życia swego kraju, w sumie więc poczucie godności ludzkiej i narodowej, spotęgowane przez socjalizm jako poczucie godności gospodarza własnego kraju, pozwolą młodym obywatelom Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej współczesną wielką konfrontację ustrojów, ludzi i idei obrócić na naszą socjalistyczną korzyść.</u>
+ <u xml:id="u-22.18" who="#PoselZaluskiZbigniew">Za nie mniej ważną uważam jednak konfrontację, która odbywa się codziennie: w domu, szkole i we własnym zakładzie pracy, konfrontację pokoleń. Z miłością, troską, a nieraz i z niepokojem patrzymy na nasze dzieci i dorastającą młodzież. Pamiętajmy: dzieci i młodzież ze swej strony patrzą na nas. Odrzucamy teorię walki pokoleń. Nie zamierzamy jednak kwestionować odmienności, poważnych różnic pomiędzy dzisiejszymi nastolatkami a nami. Świat ich dzieciństwa jakże jest odmienny od świata naszych lat szczenięcych. Krąg faktów i idei, w których się obracaliśmy był przecież zupełnie inny. Cóż z tego, że dzisiaj żyjemy w tym samym świecie? Widzimy go inaczej i z różnych punktów widzenia. Nie zwykle szybka przemiana świata w drugiej połowie XX wieku, zmiany technologii, warunków socjalnych, sposobu życia, powiększają ogromnie i z każdym dniem tę odmienność pokoleń. W niektórych społeczeństwach prowadzi to do zamykania się odrębnych kręgów kulturowych, świata starych i świata młodych. Wszystkie elementy tego układu, wszystkie elementy subkultury młodzieżowej zarysowują się i u nas. Składają się na nią w mniejszym jeszcze stopniu produkty autentycznej rzeczywistości społecznej Polski. W większej zaś mierze — wpływy zewnętrzne, wzorce, a nawet planowo propagowane hasła przeniesione ze świata w pełni rozwiniętej subkultury młodzieżowej — ze świata kapitalistycznego.</u>
+ <u xml:id="u-22.19" who="#PoselZaluskiZbigniew">Nasuwa się pytanie, czy mamy akceptować ten sposób wyodrębniania się „świata młodzieży”, czy mamy powtarzać ciąg rozwojowy, tę drogę, którą poszły przed kilku, czy kilkunastu laty wysoko rozwinięte kraje kapitalistyczne?</u>
+ <u xml:id="u-22.20" who="#PoselZaluskiZbigniew">Charakterystyczne jest, że subkultura młodzieżowa wciąga w swoją orbitę coraz więcej ludzi dojrzałych i starszych, dostarcza wzorców bardziej obowiązujących społecznie, niż stałe wzorce dawnej kultury dorosłych. I my sami coraz częściej chcemy jak najdłużej być młodzi, aktywni, otwarci na świat, ruchliwi, staramy się nadążyć za wszystkimi przemianami świata i pełną garścią -czerpać z coraz to nowych możliwości, jakie przed nami otwiera.</u>
+ <u xml:id="u-22.21" who="#PoselZaluskiZbigniew">Jest to model niewątpliwie odmienny od dawnego modelu, rozważnej, doświadczonej i statecznej dorosłości. Może więc ową subkulturę młodzieżową rozbić należy na części składowe, wydobyć z niej to, co istotnie wyraża dynamikę młodości i zmienność współczesnego świata i to właśnie uczynić trzonem nie jakiejś socjalistycznej subkultury młodzieżowej, lecz po prostu socjalistycznej kultury przyszłości — modelu dla wszystkich, którzy kroczą w nogę z historią. Resztę zaś — te wzorce, infiltrację i wpływy obcych światów oraz wszelkie — „opaki” nie zamierzone, wtórne skutki naszego dynamicznego rozwoju, to wszystko odrzucić, przezwyciężyć a nawet — nie waham się tego powiedzieć — tępić.</u>
+ <u xml:id="u-22.22" who="#PoselZaluskiZbigniew">Nie ulega przy tym wątpliwości, iż warunkiem budowy modelu człowieka socjalizmu, warunkiem jego zaszczepienia w świadomości dziecka czy młodzieży jest postawa nasza, postawa dorosłych. Wskazania moralne i wzorce wychowawcze nie mogą przecież być kanonem ustalonym specjalnie dla młodzieży, nie mogą być zalecone tylko do lat 18, muszą to być kanony moralne, nasze własne, dorosłe, jednako obowiązujące, a przede wszystkim nas obowiązujące i przez nas w rzeczywistości stosowane.</u>
+ <u xml:id="u-22.23" who="#PoselZaluskiZbigniew">Moralne wychowanie młodzieży to przede wszystkim moralne zachowanie dorosłych.</u>
+ <u xml:id="u-22.24" who="#PoselZaluskiZbigniew">I znacznie większą rolę odegra tu właśnie zachowanie dorosłych wobec siebie i wobec świata, niż specjalne wychowawcze postępowanie z dziećmi, i młodzieżą, niż owo słynne dawanie jej wszystkiego co do życia i ukształtowania potrzebne.</u>
+ <u xml:id="u-22.25" who="#PoselZaluskiZbigniew">Oczywiście, bardzo wiele spraw zaległych, nabolałych bądź nowych, a niezbędnych załatwiać będą sukcesywnie nowe decyzje rządowe, zapowiedziane w zarysie programu prac rządowych w dziedzinie oświaty i wychowania. Jednakże godzi się przypomnieć o tym, czego nie załatwi żaden rządowy program, żadna inwestycja, żadna dotacja rządowa czy ojcowska. Chodzi o własną postawę młodzieży, o własne wewnętrzne motory jej postępowania. Chodzi o obowiązki młodzieży. Obowiązki wobec społeczeństwa oraz — co jak sądzę, należy z całą mocą podkreślić — obowiązki wobec siebie.</u>
+ <u xml:id="u-22.26" who="#PoselZaluskiZbigniew">Wychowujemy przecież młodzież nie dla naszej własnej przyjemności. W istocie rzeczy jest to pomoc dla samej młodzieży. Trzeba, aby każdy młody człowiek rozumiał, iż nie powinien być mniej czy bardziej wdzięcznym obiektem naszych zabiegów, lecz że jest podmiotem, samodzielnie — w ramach, stworzonych mu przez dorosłych — przygotowującym się do życia, dążącym do celów, które są jego własne, bo stanowią o jego własnym życiu, w jego własnym przyszłym społeczeństwie.</u>
+ <u xml:id="u-22.27" who="#PoselZaluskiZbigniew">Niejeden młodzieniec, a co gorsza i niejeden dojrzały myśliciel powiada — jeśli z młodzieżą jest coś nie w porządku to winne jest pokolenie dorosłych. — „Nie wychowaliście mnie” — albo — — „taka jest młodzież, jaką żeśmy sobie wychowali”. Twierdzenie to nie w pełni prawdziwe, ani w pełni nieużyteczne. Dziecko oczywiście jest całkowicie uzależnione od zewnętrznych wpływów kształtujących, jednakże młodzież nie może być już jedynie biernym odbiorcą. Młodzież może i powinna dokonywać autokorekty swych postaw, samokorelacji wychowawczych treści. Tego jednak przede wszystkim musi chcieć. Musi chcieć samemu być czymś, do czegoś dążyć.</u>
+ <u xml:id="u-22.28" who="#PoselZaluskiZbigniew">Żadnym aktem prawnym, żadnym przepisem nie można zadekretować powszechnej chęci dążenia naprzód i dynamicznego pragnienia jak najlepszego przygotowania się do życia. Te właściwości, te motory uruchamiać w sobie muszą sami młodzi ludzie. Wzmożona opieka rodziny, wzmożona opieka szkoły, pomoc organizacji młodzieżowych, troska całego dorosłego społeczeństwa obrócić się łatwo mogą w system wychowania cieplarnianego. W tym kontekście przypomnieć warto zarówno o samodzielności i rzetelnej współodpowiedzialności, jakimi należy obarczać młodzież jak najszybciej, na co kładą duży nacisk tezy VII Plenum KC PZPR, jak również na potrzebę wyrabiania w młodzieży hartu, siły woli, charakteru. Oprócz znanej, wypróbowanej roli organizacji młodzieżowych, zwłaszcza harcerstwa, pragnę przypomnieć tutaj tradycyjnie niemałą u nas rolę wychowawczą wojska, służby wojskowej.</u>
+ <u xml:id="u-22.29" who="#PoselZaluskiZbigniew">Tezy VII Plenum KC PZPR przypominają właśnie o doniosłej roli wychowawczej powszechnego obowiązku obrony socjalistycznej ojczyzny, który jest najplastyczniejszą, najłatwiej dostrzegalną formą obowiązku jednostki wobec społeczeństwa, wobec międzynarodowej wspólnoty socjalistycznej i wobec naszej ideologii internacjonalistycznej.</u>
+ <u xml:id="u-22.30" who="#PoselZaluskiZbigniew">Trzeba pamiętać również, iż sam tok spełniania obowiązku obronnego kryje w sobie ogromne możliwości wychowania ludzi sprawnych, zdyscyplinowanych, zahartowanych, silnych duchem, a nade wszystko oddanych wspólnej, jednoczącej idei wyższej, a więc wychowania człowieka zespołowego działania, człowieka socjalizmu.</u>
+ <u xml:id="u-22.31" who="#PoselZaluskiZbigniew">Rozwój sytuacji międzynarodowej, narastanie elementów odprężenia w stosunkach między obozami — z jednej strony, a szczególnie właściwości rozwoju współczesnego, coraz to bardziej technicznego wojska — z drugiej, mogą spowodować osłabienie zainteresowania społecznego dla spraw obronności i wojska. Tezy VII Plenum KC PZPR przestrzegają przed tym. Baczmy, abyśmy nie utracili tu również czegoś bardzo ważnego dla właściwego wychowania człowieka również dla pokoju — tego poczucia obowiązku wobec społeczeństwa, którego wyrazem przez wiele, wiele lat była właśnie służba wojskowa.</u>
+ <u xml:id="u-22.32" who="#PoselZaluskiZbigniew">Reasumując — przypomnę: jest rzeczą pewną, że dziecko bez należytej dawki witaminy M — miłości i troski rodzicielskiej — na wartościowego człowieka ukształtować się nie może. Jest również rzeczą pewną, iż młodzieży naszej jest potrzebna dawka witaminy G — witaminy godności człowieczej, godności narodowej, godności socjalistycznej i internacjonalistycznej. Jestem również przekonany, iż wkraczający w życie młody człowiek powinien otrzymać ostatni szlif swego charakteru i osobowości — dawkę witaminy H — hartu, siły woli, które warunkują karność wewnętrzną i dynamikę motywacji własnego postępowania. Jestem przekonany również, iż jedność poglądów społeczeństwa na te sprawy jest podstawowym warunkiem funkcjonowania jednolitego frontu wychowawczego.</u>
+ <u xml:id="u-22.33" who="#PoselZaluskiZbigniew">I na koniec — ceterum censeo — w moim przekonaniu głębokie przestudiowanie zamierzeń rządowych z okazji opracowania owych przedstawionych nam w zarysie programów branżowych w zakresie wychowania i oświaty, unaoczni nam wszystkim potrzebę dokonania poważnych korekt w podziale dochodu narodowego, bez których należyte zwiększenie wydatków na inwestycje w człowieka nie będzie możliwe. Również to — jak sądzę — powinno być powiedziane tutaj dzisiaj, z tej trybuny.</u>
+ <u xml:id="u-22.34" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-23">
+ <u xml:id="u-23.0" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Głos ma poseł Stanisław Stomma.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-24">
+ <u xml:id="u-24.0" who="#PoselStommaStanislaw">Wysoka Izbo! Zagadnienie, które dzisiaj dyskutujemy ma wiele aspektów. Zdajemy sobie w pełni sprawę z jego wielkiej doniosłości. Ale właśnie zważywszy na wagę sprawy, przykuwa uwagę szereg problemów z nią związanych.</u>
+ <u xml:id="u-24.1" who="#PoselStommaStanislaw">Ograniczone ramy przemówienia poselskiego nakazują wybrać problematykę najistotniejszą. Ograniczę się więc do paru zagadnień, które z naszego punktu widzenia w sposób szczególny zasługują na podniesienie w tej debacie.</u>
+ <u xml:id="u-24.2" who="#PoselStommaStanislaw">Pierwszą sprawą — jest kwestia właściwego ustalenia społecznych podstaw pracy wychowawczej. Uważamy za bardzo ważne określenie roli czynników, które mają pełnić główną funkcję wychowawczą. Wydaje się nam oczywiste, że najważniejszymi czynnikami, które działać mają wychowawczo, są państwo i rodzina.</u>
+ <u xml:id="u-24.3" who="#PoselStommaStanislaw">Nie można w danym wypadku ujmować państwa abstrakcyjnie. Chodzi o organy państwowe, zaangażowane w dzieło wychowania. Jest jasne, że głównym takim organem jest szkoła. U nas szkolnictwo jest państwowe i przeto państwo działa przez szkołę.</u>
+ <u xml:id="u-24.4" who="#PoselStommaStanislaw">Otóż rzeczą bardzo ważną jest określenie zadań wychowawczych rodziny i szkoły.</u>
+ <u xml:id="u-24.5" who="#PoselStommaStanislaw">W przedłożonej nam uchwale na temat wychowania, znajdujemy sformułowanie, że społeczeństwo i państwo spełniają ważne funkcje opiekuńcze i wychowawcze wobec całej młodzieży, zapewniają jej wykształcenie i pracę. Nie może to jednak oznaczać osłabienia odpowiedzialności rodziców za losy własnych dzieci, za ich przygotowanie do życia.</u>
+ <u xml:id="u-24.6" who="#PoselStommaStanislaw">Zadaniem państwa jest udzielanie wszechstronnej pomocy rodzinie, umacnianie autorytetu rodziców w procesie wychowania dzieci i młodzieży, przy równoczesnym zwiększaniu wymagań wobec rodziców i ich odpowiedzialności za wypełnianie obowiązków rodzicielskich. Zostaje więc tutaj stwierdzona bardzo ważna wychowawcza rola rodziny.</u>
+ <u xml:id="u-24.7" who="#PoselStommaStanislaw">Dawno minęły te czasy, gdy pochopnie formułowane teorie socjologiczne uważały rodzinę za przeżytek i twór ulegający zanikowi. Dziś rozumiemy, że rodzina jest konieczną instytucją wychowawczą. Przepowiadano, że rozwój cywilizacji wysoko przemysłowej prowadzić będzie do obumierania rodziny. Obecnie stwierdzić możemy, że rzeczywiście w cywilizacji technicznej występują pewne czynniki, które utrudniają funkcjonowanie rodziny. Ale stwierdzenie tych zakłóceń prowadzi dzisiaj do jakże odmiennych wniosków. Konsekwencją dokonanych obserwacji są postulaty zmierzające do przezwyciężania tych zakłóceń, do umacniania więzi rodzinnej i jej funkcji społecznych.</u>
+ <u xml:id="u-24.8" who="#PoselStommaStanislaw">Doświadczenie wykazuje, że rodzina jest niezbędnym czynnikiem humanizacji wychowania.</u>
+ <u xml:id="u-24.9" who="#PoselStommaStanislaw">W ramach społecznej struktury rodzinnej najłatwiej i najnaturalniej wytwarzają się więzy międzyludzkie zabarwione uczuciem, co ma przecież tak ważne znaczenie wychowawcze.</u>
+ <u xml:id="u-24.10" who="#PoselStommaStanislaw">Psychologowie podkreślają też bardzo ważny fakt w rozwoju dziecka — darzenia go uczuciem, co również poza rodziną jest nie do pomyślenia. Jak również doświadczenie poucza, że postawę moralną najmocniej kształtują normy wpajane od najwcześniejszych lat przez osoby stanowiące autorytet w oczach dziecka.</u>
+ <u xml:id="u-24.11" who="#PoselStommaStanislaw">Oczywiście mówimy tu o dobrej rodzinie, o rodzinie oddziałującej twórczo na proces wychowawczy. Nie zawsze rodzina jest na należytym poziomie i nie zawsze jest w stanie twórczo kształtować postawę moralną dziecka. Ale fakt, że występują tu zakłócenia nie podważa samej zasady, że instytucja rodziny jest absolutnie niezbędnym elementem wychowawczym. Skoro zaś tak jest, że są dwa główne elementy: szkoła i rodzina, to niezmiernie ważnym zadaniem jest zharmonizowanie działania tych czynników. Należy najstaranniej unikać takich sytuacji, w których czynniki te utrudniałyby sobie pracę. Chcę stwierdzić, że czytając proponowaną uchwałę sejmową w sprawie wychowania nie znajdujemy tam sformułowań, które by zapowiadały tego rodzaju kolizje. W praktyce jednak niebezpieczeństwa takie mogą stać się aktualne. Istnieją tendencje do daleko idącego rozbudowania funkcji szkoły, co mogłoby w konsekwencji prowadzić do atrofii życia rodzinnego u dziecka. Mam na myśli na przykład bardzo dzisiaj upowszechnione i lansowane projekty popołudniowych zajęć szkolnych, w czasie których dzieci miałyby odrabiać zadania przez szkołę wyznaczone. Oznaczałoby to w praktyce utrzymywanie dziecka niemal przez cały dzień poza domem, przez cały dzień w tej samej atmosferze szkolnej, w ramach tych samych szkolnych murów, tych samych szkolnych rygorów, w otoczeniu tych samych ludzi. Dziecko potrzebuje zmiany, odprężenia i w dobrej rodzinie takie odprężenie znajduje.</u>
+ <u xml:id="u-24.12" who="#PoselStommaStanislaw">Zastrzegam się, nie chcę tej sprawy upraszczać, wiem, że niejednokrotnie, projekty tego rodzaju rozwiązań, projekty godzin popołudniowych są wynikiem po prostu trudnej sytuacji rodziców pracujących, którzy nie są w stanie należycie opiekować się dzieckiem. Wypływają one z pewnych konieczności. Niemniej traktować to należy jako zło konieczne. W żadnym razie nie jest to model właściwego uregulowania spraw wychowawczych. Obawy narzucać też mogą koncepcje tak zwanych szkół zbiorczych. Doskonale zdaję sobie sprawę z argumentów, które można wypowiedzieć na rzecz tych szkół. Będą tam lepsze lokale, można zapewnić lepsze siły nauczające, lepsze pomoce szkolne itd. Z drugiej jednak strony — ujemnym zjawiskiem jest, że dziecko będzie tak ogromny kawał czasu znajdowało się poza domem, w separacji od rodziny. Dlatego też sądzę, że także i te projekty wymagają starannej, krytycznej oceny.</u>
+ <u xml:id="u-24.13" who="#PoselStommaStanislaw">Należy mieć na uwadze, że podstawowe znaczenie wychowawcze ma rodzina. Właśnie to jest komórka społeczna najistotniejsza w dziele wychowania. I dlatego w ramach problematyki wychowawczej wracamy raz jeszcze do sprawy pomocy rodzinie.</u>
+ <u xml:id="u-24.14" who="#PoselStommaStanislaw">Posłowie naszego Koła wielokrotnie do tej sprawy powracali, wciąż podkreślaliśmy postulat takiej polityki zatrudnienia i takiego organizowania pracy, aby kobieta — nawet jeśli pracuje — miała czas na zajęcie się rodziną. Postulat ten jest nie przedawniony i sądzę, że powinien być troską Rządu i społeczeństwa.</u>
+ <u xml:id="u-24.15" who="#PoselStommaStanislaw">Druga sprawa, którą muszę tu podnieść, ma znaczenie, w naszym przekonaniu, ogromne. Jest to sprawa pluralizmu w dziedzinie wychowania. Zagadnienie to ze względu na swoją szczególną wagę wykracza nawet poza ramy dyskutowanego dziś problemu.</u>
+ <u xml:id="u-24.16" who="#PoselStommaStanislaw">Wysoka Izbo! My, posłowie Koła — „Znak” jesteśmy w tej Izbie na zasadzie Frontu Jedności Narodu. Jesteśmy dlatego, że łączy nas z reprezentantami partii rządzącej i dwóch stronnictw, wiele spraw wspólnych. Dla ich realizacji solidarnie chcemy się angażować w urzeczywistnianie daleko sięgających celów humanizacji życia w ramach socjalistycznego porządku społecznego.</u>
+ <u xml:id="u-24.17" who="#PoselStommaStanislaw">Stwierdzając tę zbieżność w wielu sprawach bardzo istotnych i stwierdzając wspólność dobra narodowego, nie ukrywamy naszej odrębności ideowej. Wynika ona z odrębnego filozoficznie światopoglądu.</u>
+ <u xml:id="u-24.18" who="#PoselStommaStanislaw">Podkreślaliśmy zawsze, że nie uzurpujemy sobie uprawnienia do reprezentowania kościoła, czy też całości katolickiego społeczeństwa. Niemniej jesteśmy tutaj zgodnie z wolą szerokich kręgów społeczeństwa wierzącego i uważamy za swój obowiązek, aby być rzecznikami licznych rzesz obywateli przyznających się do kościoła i kościołowi szczerze oddanych.</u>
+ <u xml:id="u-24.19" who="#PoselStommaStanislaw">Nakłada to trudne obowiązki i stwarza rzeczywiście wielką odpowiedzialność. Stwarza to dla nas konieczność podwójnego zaangażowania: w ramach Frontu Jedności Narodu, a także na rzecz kościoła jako społeczeństwa wiernych. Od wielu lat bierzemy udział w życiu politycznym i zasiadamy w tej Izbie. Zasiadamy w niej w założeniu, że powstające z tego tytułu zobowiązania oraz nasze — jak to określiłem — podwójne zaangażowanie nie stwarza kwadratury koła.</u>
+ <u xml:id="u-24.20" who="#PoselStommaStanislaw">Słyszymy nieraz pesymistyczną ocenę naszej działalności i naszej postawy, słyszymy przepowiednie, że działalność ta nieuchronnie skazana jest na niepowodzenie. Rozumiemy przesłanki takiego rozumowania, bo — trudno tu zaprzeczyć, że rzeczywiście sytuacja wyjściowa jest trudna. Może będzie to brzmiało paradoksalnie, ale stwierdzić chcę, że przed pesymizmem ratowało nas zawsze poczucie realizmu. Tak właśnie przekonanie, że jesteśmy realistami, realistami podwójnie — w sensie prawidłowej oceny logiki faktów, a po wtóre w sensie mocnej wiary w zwycięstwo rozsądnych rozwiązań w procesie historycznym.</u>
+ <u xml:id="u-24.21" who="#PoselStommaStanislaw">Otóż właśnie analiza rzeczywistości polskiej prowadziła nas i prowadzi do wniosku, że nasze podwójne zaangażowanie nie jest jednak kwadraturą koła, gdyż odpowiada logice rozwoju społecznego.</u>
+ <u xml:id="u-24.22" who="#PoselStommaStanislaw">Spekulacje teoretyczne mogły łatwo prowadzić do pesymizmu, ale odwoływaliśmy się do faktów tworzących sens rzeczywistości polskiej.</u>
+ <u xml:id="u-24.23" who="#PoselStommaStanislaw">Zróbmy krótki zestaw podstawowych faktów.</u>
+ <u xml:id="u-24.24" who="#PoselStommaStanislaw">1. Mamy w Polsce ustrój socjalistyczny. Bardzo istotnym elementem faktycznym tego ustroju jest władza partii rządzącej i jej kierownicza rola w państwie.</u>
+ <u xml:id="u-24.25" who="#PoselStommaStanislaw">Ten fakt kierownictwa partii jest następstwem ogromnych przemian społecznych i politycznych po II wojnie światowej. Były one koniecznym następstwem dostosowania się Polski do nowych warunków międzynarodowych niezbędnych dla dalszego rozwoju w nowej rzeczywistości.</u>
+ <u xml:id="u-24.26" who="#PoselStommaStanislaw">Wyznając określoną ideologię, partia uważa za swoje zadanie w jej duchu urabiać społeczeństwo. Zdajemy sobie z tego w pełni sprawę, ale zarazem partia ma bardzo konkretne zadania budowy Polski silnej ekonomicznie i politycznie «na gruncie realnych, rzeczywiście istniejących warunków polskich.</u>
+ <u xml:id="u-24.27" who="#PoselStommaStanislaw">2. Partia u nas rządząca sprawuje władzę nad społeczeństwem, które jest światopoglądowo zróżnicowane. Szczególnie mocno wybija się bardzo oczywisty fakt powiązania dużej części społeczeństwa z kościołem katolickim i ideowe przyznawanie się do chrześcijaństwa.</u>
+ <u xml:id="u-24.28" who="#PoselStommaStanislaw">Jak wiadomo, w naszych spisach statystycznych nie ma rubryki „wyznanie”, stąd trudne jest ustalenie procentu obywateli przyznających się do przynależności do kościoła katolickiego.</u>
+ <u xml:id="u-24.29" who="#PoselStommaStanislaw">Sądzę, że na podstawie procentu dzieci chrzczonych i przystępujących do pierwszych sakramentów można w przybliżeniu ustalić procent liczby obywateli — katolików. Otóż wiadomo, że są to cyfry bardzo wysokie. To też jest fakt konkretny naszej rzeczywistości.</u>
+ <u xml:id="u-24.30" who="#PoselStommaStanislaw">Podany zestaw faktów nie jest przez nas wymyślony. Mówi to jak bardzo sytuacja jest szczególna i złożona. Wnioski, które stąd trzeba wyciągnąć są trudne w realizacji, choć z drugiej strony w ujęciu swoim są prostej natury.</u>
+ <u xml:id="u-24.31" who="#PoselStommaStanislaw">Wniosek natury najbardziej generalnej jest ten, że trzeba szukać rozwiązań własnych, odpowiadających temu swoistemu układowi faktów społecznych, jakie u nas mamy. Szczególny układ narzuca szczególne rozwiązania. Mówiąc merytorycznie: nie jest w Polsce możliwa jedność społeczna uzyskana na drodze konsekwentnie realizowanej formuły doktrynalnej narzuconej jednej części społeczeństwa przez drugą. Istniejący stan faktów uniemożliwia odgórne realizowanie doktrynalnej jedności.</u>
+ <u xml:id="u-24.32" who="#PoselStommaStanislaw">Jak wykazały doświadczenia historyczne, taka doktrynalnie uporządkowana jedność okazywała się tylko fikcją i to fikcją bardzo nietrwałą. Nakazy życia zmuszają do szukania innych podstaw jedności. W naszych warunkach jedność prawdziwa, jedność realna — to siłą rzeczy jedność w wielości. Nie jest to pomysł abstrakcyjny. To są konsekwencje faktów, a wymowa faktów jest przecież nieubłagana.</u>
+ <u xml:id="u-24.33" who="#PoselStommaStanislaw">Mówimy jedność w wielości, bo bez respektowania wielości nie osiągnie się rzeczywistej jedności. Rozumowanie to wyznaczało zawsze naszą postawę wobec najważniejszych zagadnień życia narodowego. I także przez ten pryzmat popatrzeć chcemy na kluczowe problemy wychowania.</u>
+ <u xml:id="u-24.34" who="#PoselStommaStanislaw">W proponowanej uchwale wymienione są liczne cele słuszne, moralne, dobre, które mają wychowawczo mobilizować. Sformułowane też zostały niektóre bezwarunkowo słuszne reguły postępowania społecznego. Tak na przykład pozytywny sens ma teza, że praca i wkład twórczy decydować powinny o sytuacji społecznej obywatela, że stanowić mają kryterium jego znaczenia społecznego. Podobnie twierdzenie, że wzrost konsumpcji następować powinien w miarę wypracowywania przez samo społeczeństwo większych zasobów materialnych.</u>
+ <u xml:id="u-24.35" who="#PoselStommaStanislaw">Słuszny jest postulat wychowania patriotycznego, które jednak ma być zharmonizowane z nakazami współpracy twórczej między narodami, co określane jest terminem internacjonalizmu.</u>
+ <u xml:id="u-24.36" who="#PoselStommaStanislaw">Wymieniam tu przykładowo tezy, które tworzą w naszym przekonaniu słuszny zrąb społecznej pedagogiki. Ale to sprawy nie wyczerpuje. Nie znaczy, że nie mamy w dyskusji tej podnieść także pytań i zastrzeżeń. Otóż, skoro zgłasza się do dyskusji publicznej program wychowawczy, to staje się naturalne, że społeczeństwo przeprowadza krytyczną ocenę i stawia swoje pytania.</u>
+ <u xml:id="u-24.37" who="#PoselStommaStanislaw">Na postawione tezy wychowawcze musimy popatrzeć także oczami naszych wyborców. Oni pytają nas o sprawę żywotnie ich obchodzącą, o sprawę wychowania religijnego. W deklaracji kwestia ta jest przemilczana, co w naszym pojęciu oznacza nieliczenie się z bardzo istotnym faktem.</u>
+ <u xml:id="u-24.38" who="#PoselStommaStanislaw">Natomiast w uchwale podkreślona zostaje z dużym naciskiem potrzeba jednolitości zasad wychowania. Jednolitość może być rozmaicie rozumiana. Mogą zachodzić obawy, że chodzi o doktrynalną integrację wychowania w sensie narzucenia jednego światopoglądu.</u>
+ <u xml:id="u-24.39" who="#PoselStommaStanislaw">Przed chwilą pułkownik Załuski włączył się tak interesująco i dopingujące do polemiki: wyliczał wartości, które stały się dziś własnością zdobywczej klasy robotniczej, która będzie kształtowała przyszłość kultury europejskiej. Wśród tych wartości, które zostały — jak mówił — przejęte, wyliczył niektóre nazwiska myślicieli i zostało nawet powiedziane — „twórcy dekalogu”. O właśnie, tu leży sedno rzeczy, o które nam chodzi. My twierdzimy, że w tym dorobku i w tym nowym skarbie kulturalnym znajdą się wielkie myśli chrześcijańskie i — powiem bez ogródek — znajdzie się w ogóle religia. I o to chodzi. Upominamy się o to nie z pozycji w naszym przekonaniu przegranych i zacofanych, ale upominamy się w poczuciu dalekiej perspektywy historycznej, w której jesteśmy przekonani, że będą wpisane w nowe społeczeństwa stare dawne wartości chrześcijańskie, nieprzedawnione i ogromne. Choć może nawet nie jutro, ale pojutrze. Chodzi o to, aby wartości tych dziś nie zlekceważyć. Dlatego o nie się upominamy, dlatego dyskutując nad problemami wychowawczymi o wartościach tych mówić uważamy za swój obowiązek.</u>
+ <u xml:id="u-24.40" who="#PoselStommaStanislaw">Rodzicom wierzącym chodzi o pełne zagwarantowanie religijnego wychowania ich dzieci. Należy im się to pełne zapewnienie, bo odpowiada to ich uprawnieniom społecznym i ma oparcie w Konstytucji. Postulat ten ma stronę pozytywną i stronę negatywną. Strona pozytywna wygląda w ten sposób, że chodzi o niekrępowany rozwój wychowania religijnego, nauczania religijnego. Postulat tak oczywisty, że udawadniać tu go nie potrzebuję.</u>
+ <u xml:id="u-24.41" who="#PoselStommaStanislaw">Obecnie — jak wiadomo — katecheza odbywa się u nas poza szkołą i kościół nie zgłasza pretensji wprowadzenia tego w obręb szkoły. Nie ma więc żadnego zakwestionowania z tej strony zasady świeckości szkoły.</u>
+ <u xml:id="u-24.42" who="#PoselStommaStanislaw">Sprawa nauczania religii jest przedmiotem długotrwałych rozmów między przedstawicielami Rządu PRL i Episkopatu. Należałoby życzyć, aby rozmowy te były owocne i ażeby doprowadziły do jakiegoś dwustronnego aktu normującego tę sprawę. Aspekt negatywny rysuje się nam w jeden sposób jako sprzeciw przeciwko angażowaniu się szkoły w jakiejkolwiek formie w antyreligijne oddziaływanie na dzieci. Dziecko nie może spotkać się w szkole z propagandą tez antyreligijnych. Gdy usuwano religię ze szkoły, wówczas był podawany argument motywacyjny, że chodzi o równouprawnienie rodzin niewierzących. Propagowanie ateizmu przez szkołę byłoby naruszeniem uprawnienia ludzi wierzących i naruszeniem prawa rodziców do swobodnego decydowania o kierunku wychowania ich dzieci, co jest prawem niepozbywalnym w stosunku do żadnego czynnika także do czynnika państwowego.</u>
+ <u xml:id="u-24.43" who="#PoselStommaStanislaw">Wysoka Izbo! Dyskutując nad sprawą tak istotną, mówiłem o tym, co uważam za najważniejsze, co nam głęboko na sercu leży. Kończąc, odwołuję się raz jeszcze do zasady, którą w naszych warunkach uważamy za konieczną i niesłychanie ważną. To jest jedność w wielości, jedność działania na rzecz wspólnego interesu narodowego w ramach ustroju socjalistycznego, ale zarazem jedność szanująca odrębność światopoglądową i odrębność postaw kulturowych. Tylko jedność w wielości zapewnić może pomyślny rozwój kraju, mobilizując wszystkie siły narodowe do zgodnego wysiłku.</u>
+ <u xml:id="u-24.44" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-25">
+ <u xml:id="u-25.0" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Głos ma poseł Jan Szczepański.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-26">
+ <u xml:id="u-26.0" who="#PoselSzczepanskiJan">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Powiedział w czasie przerwy jeden z naszych dowcipnych kolegów, że dokument, nad którym dyskutujemy powstał ze skrzyżowania tez VII Plenum i — „Ody do młodości”. Jest w tym dowcipnym powiedzeniu trochę prawdy, gdyż w dokumencie tym odczuwamy rzeczywiście powiew wielkiego romantyzmu i wielkiej polskiej tradycji romantycznej. Jest to program nakreślony bardzo szeroko, mierzący siły na zamiary i rzeczywiście bardzo szeroko ustalający odpowiedzialność.</u>
+ <u xml:id="u-26.1" who="#PoselSzczepanskiJan">Ja chciałbym, z pozycji realistycznego badacza, zapytać skąd mamy wziąć tę czarodziejską różdżkę, która program ten zmieni w rzeczywistość i wprowadzi go w życie? Czyli mówiąc bardziej prozaicznie chciałbym rozważyć problem warunków, które muszą być spełnione, żeby program ten mógł być optymalnie zrealizowany zgodnie z jego podstawowymi intencjami.</u>
+ <u xml:id="u-26.2" who="#PoselSzczepanskiJan">Chciałbym więc najpierw zwrócić uwagę na kilka spraw ogólnych. Każdy dokument tego rodzaju opiera się na pewnych założeniach socjologicznych i psychologicznych, przyjmuje milcząco (gdyż nie jest to dokument naukowy, lecz dokument polityczny) pewne podstawowe określenia dotyczące natury zjawisk i procesów, które ta polityka ma kształtować. Mamy tu więc najpierw, jak gdyby milcząco przyjętą definicję młodzieży oraz założenia dotyczące natury procesu wychowania. Mamy założenia dotyczące instytucji wychowujących, ich roli i wzajemnych powiązań. Nad tymi zagadnieniami chciałbym się krótko zastanowić.</u>
+ <u xml:id="u-26.3" who="#PoselSzczepanskiJan">Co rozumiemy przez termin młodzież? W znaczeniu statystycznym jest to kilka roczników między 14 i 15 oraz 20 i 24 rokiem życia, pewien zestaw roczników młodych ludzi, znajdujących się w określonej sytuacji chronologicznej. Lecz przecież nie o to nam chodzi.</u>
+ <u xml:id="u-26.4" who="#PoselSzczepanskiJan">Idzie o pewien zestaw cech psychologicznych, o młodzież w znaczeniu psychologicznym oraz o młodzież w znaczeniu socjologicznym, jako uczestników zbiorowego życia społecznego i rolę, którą w tym życiu spełniają.</u>
+ <u xml:id="u-26.5" who="#PoselSzczepanskiJan">Wydaje się, że byłoby nieporozumieniem i zbyt wielkim chyba uproszczeniem, gdybyśmy przyjmowali, że tylko młodzież jest przedmiotem naszych zabiegów wychowawczych. Nie jest bowiem tak, że można w młodości wychować na całe życie, że można między pierwszymi latami życia a 18 czy 24 rokiem życia wpoić pewien zasób postaw, sposobów zachowania, poglądów, które pozostają w człowieku przez całe życie i wyznaczają jego zachowanie przez całe życie. Gdybyśmy tak sądzili, byłoby to zbyt daleko idącym uproszczeniem i pozostawałoby w jaskrawej sprzeczności z zasadami dialektyki, która podkreśla, że każdy z nas zmienia się przecież w każdej sytuacji życiowej. Przedmiotem wychowania jest więc nie tylko młodzież, lecz jest nim obywatel. Każdy z nas zmienia się, kształci sam siebie, doskonali aż do wieku poprodukcyjnego.</u>
+ <u xml:id="u-26.6" who="#PoselSzczepanskiJan">Chciałbym wreszcie podkreślić, że nie możemy traktować młodzieży — mówiąc znów w uproszczeniu — jako biernego materiału do mechanicznej niejako obróbki. Już Florian Znaniecki w — „Socjologii wychowania” napisanej przed 45 laty podkreślał z całym naciskiem doniosłość aktywnej koncepcji wychowania, wskazywał, że wychowanie jest tylko wtedy skuteczne i efektywne, jeżeli jest połączone z samowychowaniem, co podkreślali tu zresztą przedmówcy. Nasi wybitni uczeni, którzy w przeszłości zajmowali się zagadnieniami wychowania i kształtowania osobowości ludzkiej stwierdzali z naciskiem, że podstawowy i ostateczny rozwój indywidualności ludzkiej dokonuje się nie przez wychowanie, lecz przez samowychowanie, przez samokształcenie. I to właśnie należy mocno podkreślić.</u>
+ <u xml:id="u-26.7" who="#PoselSzczepanskiJan">Trzeba więc nauczyć młodzież zdolności stawiania sobie celów życiowych, zdolności kierowania swoimi aspiracjami. Już wstępne sondaże wykazują bowiem, że znaczny odsetek naszej młodzieży, która odbiega od normy czy popada w konflikty ze społeczeństwem, czyni to dlatego, że nie umie sobie poradzić ze swoim życiem, nie umie sobie postawić celów życiowych, nie umie sama sobą pokierować i trzeba ją tego nauczyć.</u>
+ <u xml:id="u-26.8" who="#PoselSzczepanskiJan">Idzie przez świat fala zjawisk niepokojących, które na szczęście do nas jeszcze nie docierają. Ale nie oznacza to, że w naszym społeczeństwie nie ma napięć, które mogłyby doprowadzić do niepokojów obserwowanych w innych krajach. Francja np. jest obecnie wstrząsana rewoltą licealistów. Nigdy jeszcze w dziejach ludzkości nie było tego, żeby młodzież na znak protestu przeciwko szkole paliła budynki szkolne, w których się uczy. Są to zjawiska, które powinniśmy obserwować z całą uwagą i śledzić źródła, jakie mogą wystąpić także w naszym społeczeństwie i mogą spowodować, że ta fala niepokojów może ogarnąć i nasz kraj. Nasz ustrój nie daje bowiem mechanicznej czy automatycznej gwarancji przeciwko takim wystąpieniom.</u>
+ <u xml:id="u-26.9" who="#PoselSzczepanskiJan">Chciałbym wreszcie zwrócić na to uwagę, że w tak charakterystycznym procesie odrodzenia się zdolności twórczych kapitalizmu, jakie obserwowaliśmy w ostatnich dziesięcioleciach, dużą rolę odegrała właśnie młodzież, co broń Boże nie znaczy, że zachwalam kapitalizm. Na czele wielkich przedsiębiorstw amerykańskich i potężnych koncernów spotyka się ludzi, którzy mają 31 — 32 lata. Na czele wielkich przedsięwzięć rządowych spotyka się ludzi, którzy mają 28 lat i w ich ręce oddaje się potężne środki i ogromne majątki. Tego właśnie chciałbym, żebyśmy się nauczyli od nich — zaufania do naszej młodzieży, i żebyśmy nie obawiali się powierzania jej odpowiedzialności. Trzeba ją tylko do tej odpowiedzialności przygotować w sposób równie efektywny.</u>
+ <u xml:id="u-26.10" who="#PoselSzczepanskiJan">Chciałbym z kolei zastanowić się nad problemem wychowania, nad tym co rozumiemy przez proces wychowania i chciałbym przestrzec przed jego uproszczonym pojmowaniem. Wychowanie jest wyznaczone przez treść codziennego życia, co już podkreślano wielokrotnie w dyskusji. Osobowość człowieka ostatecznie kształtują rzeczywiste sposoby traktowania go przez wszystkie instytucje, z którymi się styka, a przede wszystkim sposób traktowania go przez zakłady pracy.</u>
+ <u xml:id="u-26.11" who="#PoselSzczepanskiJan">Stawiając zagadnienie jak ortodoksyjny marksista, powiem, że tak jak ostateczne oblicze człowieka kapitalizmu kształtowało przedsiębiorstwo kapitalistyczne, tak ostateczne oblicze człowieka socjalizmu zostanie ukształtowane przez przedsiębiorstwo uspołecznione, bo ono jest w naszych warunkach najpotężniejszą instytucją wychowawczą. Nie znaczy to, że chciałbym zdejmować odpowiedzialność ze szkoły. Nie, lecz chciałbym podkreślić granice szkolnego wychowania oraz to, że zakład pracy może w ciągu kilku tygodni, a nawet w krótszym czasie zniwelować cały wpływ wychowawczy szkoły, jeżeli w rzeczywistej praktyce traktowania człowieka stosuje odmienne zasady niż te, które młodemu człowiekowi wpojono w szkole.</u>
+ <u xml:id="u-26.12" who="#PoselSzczepanskiJan">Na ostatnim zjeździe harcerskim wystąpiła mała dziewczynka, 12- czy 15-letnia, jedyna zresztą, która przemawiała bez kartki, to znaczy, która zachowała jeszcze tę zdolność i świeżość umysłu, by przemawiać bez kartki. I powiedziała mniej więcej tak: my, dzieci — bo to było przecież jeszcze dziecko — chciałybyśmy być prawdomówne, chciałybyśmy robić to co myślimy, tylko że dorośli jakoś inaczej na to patrzą. Pomyślałem sobie, no nie kochana, na to już wam dorośli nie pozwolą, bo rzeczywiście życie społeczne ma swoje nieodwołalne prawa. Proces wychowania musi więc być procesem realistycznym. A wiele z tych wzniosłych haseł głoszonych z tej trybuny i zawartych nawet w dokumencie, nad którym dyskutujemy, nie bierze dostatecznie pod uwagę realiów życia codziennego.</u>
+ <u xml:id="u-26.13" who="#PoselSzczepanskiJan">Odwołujemy się do ideologii jako do potężnej siły wychowującej. Wydaje mi się, że jest to rzecz powszechnie znana, że ideologia działa wychowawczo jako wizja przyszłości wtedy, kiedy jest ideologią rewolucyjną, walczącą o władzę. Wówczas mobilizuje ona i działa na ludzi swoją wizją ideową. A wtedy, kiedy ideologia jest już ideologią państwa rządzącego i władzy, i partii rządzącej, wówczas działa ona oczywiście także jako wizja, ale przede wszystkim oddziaływuje przez realia, w które została wcielona. I jeżeli te realia są pełnym odbiciem ideologii, wtedy nadają jej moc największą.</u>
+ <u xml:id="u-26.14" who="#PoselSzczepanskiJan">Kilka słów na temat szkoły i rodziny. W całym świecie obserwuje się zanik efektywności wychowawczej szkoły, spadek skuteczności pedagogicznej i dydaktycznej szkoły. I dlatego nasz raport Komitetu Ekspertów proponuje, aby szkołę oprzeć na skoordynowanym systemie kształcenia i wychowania, ażeby uwzględniany był cały system instytucji, które wpływają na osobowość człowieka, a kształtują ją i żeby współdziałały one w zharmonizowany sposób ze szkołą, wzmacniając ją w jej oddziaływaniu.</u>
+ <u xml:id="u-26.15" who="#PoselSzczepanskiJan">Wiąże się to także z propozycją nauczyciela-wychowawcy, o którym może za mało mówiono w dyskusji. Ale przecież czeka nas jeszcze dyskusja nad naszym systemem edukacji narodowej i wtedy będzie można obszernie pomówić zarówno o wadze szkoły, jak też o ważności nauczyciela.</u>
+ <u xml:id="u-26.16" who="#PoselSzczepanskiJan">I jeszcze kilka słów na temat rodziny. Chciałbym może przy okazji dać kilka wyjaśnień mojemu przedmówcy, posłowi Stommie, który podnosił pewne wątpliwości pod adresem dyskutowanego dziś dokumentu. Ponieważ podzielam poglądy, wyrażone z tym dokumencie, a znajdują się one także w Raporcie o stanie oświaty — dlatego kilka słów wyjaśnienia na ten temat.</u>
+ <u xml:id="u-26.17" who="#PoselSzczepanskiJan">Z całym naciskiem podkreślamy w Raporcie wagę rodziny, bo rzeczywiście pierwsze lata życia dziecka są niezwykle doniosłe. Chciałem jednak zwrócić uwagę na to, że rodziców trzeba przygotować do ich funkcji wychowawczych. Potwierdza to w pełni statystyka, z której wynika, że na każdą matkę z wyższym wykształceniem przypada w naszym kraju 1,3 dziecka (czy dzieci — nie wiem, jak to będzie poprawnie gramatycznie). Natomiast na każdą matkę z wykształceniem średnim czy podstawowym przypada 2,5 dzieci, a na każdą matkę bez wykształcenia podstawowego — 3,6 dzieci. A zatem większość dzieci, stanowią dzieci matek, które nie mają nawet podstawowego wykształcenia.</u>
+ <u xml:id="u-26.18" who="#PoselSzczepanskiJan">Chodzi właśnie, żeby dać każdej matce i każdemu ojcu przede wszystkim wiedzę o tym, jak powinni wychowywać swoje dzieci.</u>
+ <u xml:id="u-26.19" who="#PoselSzczepanskiJan">Mamy przecież w naszym kraju znaczny odsetek dzieci defektywnych, z winy i niewiedzy rodziców. Mówiła o tym poseł Łopatko, wskazywała, jak wielkim problemem jest opieka nad dzieckiem upośledzonym, chorym czy kalekim. O tym także będziemy na jesieni szczegółowo dyskutowali.</u>
+ <u xml:id="u-26.20" who="#PoselSzczepanskiJan">Wydaje się, że ten element wiedzy i przygotowania rodziców do ich funkcji wychowawczych powinien być wmontowany w system szkolny i to m.in. projektujemy w Raporcie.</u>
+ <u xml:id="u-26.21" who="#PoselSzczepanskiJan">Niesłychanie złożony jest problem przedłużenia godzin pobytu dziecka w szkole. Kol. Stomma ma rację, że trzeba na to patrzeć jako na zjawisko złożone. Ale przecież Raport właśnie dlatego postuluje ten przedłużony pobyt dziecka w szkole, żeby podnieść efektywność wpływu rodziny na dziecko. Dziecko wracając ze szkoły do rodziny zasiada do wielogodzinnego odrabiania lekcji, w którym rodzice nie mogą mu często dopomóc. Dowodzi tego fakt, że 60% dzieci w szkołach podstawowych musi korzystać z korepetycji. Jest to zjawisko bardzo niedobre. Przez przedłużony pobyt dziecka w szkole chcielibyśmy spowodować rozwiązanie kilku spraw: zlikwidować korepetycje, dać każdemu dziecku możność korzystania z pomocy w odrabianiu lekcji, zlikwidować noszenie teczek, od których 30% dzieci ma wady postawy.</u>
+ <u xml:id="u-26.22" who="#PoselSzczepanskiJan">Prof. Górnicki z kliniki pediatrycznej w Warszawie, który opracował ekspertyzę dla Komitetu Ekspertów na temat zdrowia dziecka, stwierdził, że dzieci ze szkół podstawowych są kategorią pracowników ciężko pracujących, pozbawioną jakiejkolwiek ochrony pracy. Jest to chyba stwierdzenie zupełnie słuszne. Dlatego chcemy zlikwidować to noszenie teczek o wadze ok. 4,5 kg przez 7-letnie dzieci, a równocześnie zapewnić dzieciom pełny udział w życiu rodziny.</u>
+ <u xml:id="u-26.23" who="#PoselSzczepanskiJan">Raport z całym naciskiem wypowiada się za szkołami zbiorczymi. Jest to podstawowy warunek demokratyzacji naszego systemu szkolnego. Dopóki nie zlikwidujemy tych zacofanych, drobnych, źle wyposażonych i nisko zorganizowanych szkółek wiejskich, których mamy jeszcze bardzo dużo, nie ma mowy o równym starcie młodzieży. Jeżeli na matkę bez podstawowego wykształcenia przypada 3,6 dzieci, to są to dzieci, które od samego początku dyskryminowane są przez to, że rodzina nie daje im ani Wprowadzenia do słownictwa, ani rozbudzenia intelektualnego, ani przygotowania do szkoły. Jeżeli jeszcze takie dziecko trafi do marnej, nędznej szkółki, to utwierdza się jego opóźnienie kulturalne i pozostaje ono na niskim poziomie przez całe życie, nie osiągnie nigdy tych samych szans i tego samego startu, jakie ma każde dziecko inteligenckie. Dlatego Komitet Ekspertów w pełni popiera inicjatywę Ministerstwa Oświaty i Wychowania tworzenia szkoły zbiorczej i bez żadnych zastrzeżeń wypowiada się za siecią szkół wysoko zorganizowanych, które powinny zapewnić demokratyzację szkolnictwa, zlikwidować podstawowe źródło dyskryminacji i nierówność szans życiowych młodzieży w naszym kraju. Okazja do dyskusji o tym będzie również na jesieni, kiedy debatować będziemy nad wielkim programem edukacji narodowej.</u>
+ <u xml:id="u-26.24" who="#PoselSzczepanskiJan">Jeszcze kilka słów o tym, jak rozwiązać problemy wychowania i jak realizować program działania w tym zakresie. Konieczne będzie niewątpliwie wzmożenie udziału nauk społecznych w tych przedsięwzięciach i w związku z tym kilka słów, jako przedstawiciel profesorów w Sejmie. Było wprawdzie kiedyś takie powiedzenie o parlamencie, w którym było za dużo profesorów. Brzmiało ono: 45 Professoren — Vaterland du bist verloren, czyli, gdy za dużo profesorów w parlamencie, to zguba ojczyzny nieunikniona. Ale miejmy nadzieję, że u nas nie będzie takiej sytuacji, że liczba profesorów — posłów na Sejm nie jest tak duża, by miało to zagrażać bytowi naszego narodu.</u>
+ <u xml:id="u-26.25" who="#PoselSzczepanskiJan">Dla realizacji tego programu, trzeba będzie sporo pogłębionych badań w dziedzinie procesów wychowania, układu instytucjonalnego, a przede wszystkim metod wychowania oraz metod wdrażania do praktyki studiów koniecznych dla harmonizowania skoordynowanego frontu ideologicznego i skonsolidowania frontu wychowawczego, łączącego wszystkie instytucje, których wpływ kształtuje osobowość ludzi w Polsce.</u>
+ <u xml:id="u-26.26" who="#PoselSzczepanskiJan">Przy okazji chciałbym nawiązać do pluralizmu, o którym mówił mój przedmówca, kolega Stomma. Wydaje się, że sprawa została przez kolegę nieco uproszczona, że nie jest to sprawa dualizmu: marksizm i światopogląd chrześcijański. Mamy przecież także w tej chwili, wskutek rozwoju środków masowego przekazu, wielką interwencję trzeciego — powiedziałbym — układu kulturowego, mianowicie skosmopolityzowanej kultury masowej, która do nas dociera. A jednocześnie wysycha w naszym kraju potężny nurt spontanicznej kultury ludowej, która była wielokrotnie podstawą regeneracji naszej kultury. Kultura ludowa jest stopniowo zastępowana przez skosmopolityzowaną kulturę masową. Musimy zdawać sobie z tego sprawę, że mamy ten trzeci układ, który także musimy brać pod uwagę. Następuje konfrontacja socjalizmu i katolicyzmu czy, szerzej mówiąc, światopoglądu chrześcijańskiego, uwzględniając także inne wyznania chrześcijańskie z tą potężną falą kultury masowej, wytworzonej w wysoko rozwiniętych społeczeństwach. I wydaje się, że jeżeli gdziekolwiek katolicyzm był przez coś poważnie zagrożony, to bardziej przez tę kulturę, niż przez marksizm.</u>
+ <u xml:id="u-26.27" who="#PoselSzczepanskiJan">Sprawy są więc bardzo skomplikowane i na to właśnie chciałbym zwrócić uwagę, popierając w pełni dokument, nad którym dyskutujemy. Podkreślając jego wielką wagę, wielką wizję, którą kreśli przed nami, chciałbym jednocześnie spojrzeć realistycznie nań i wskazać, że wiele trzeba będzie jeszcze pracy, bardzo konsekwentnej i bardzo uciążliwej pracy zanim dokument ten stanie się rzeczywistością. Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-26.28" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-27">
+ <u xml:id="u-27.0" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Głos ma poseł Jerzy Bafia.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-28">
+ <u xml:id="u-28.0" who="#PoselBafiaJerzy">Obywatelu Marszałku! Obywatele Posłowie! Zabieram głos jako kolejny profesor po oświadczeniu tu złożonym przez prof. Szczepańskiego, ale ponieważ do wymienionej liczby została jeszcze tak duża różnica, więc mogę chyba ze spokojem przemawiać.</u>
+ <u xml:id="u-28.1" who="#PoselBafiaJerzy">Chciałbym w dzisiejszej debacie nad rządowym projektem uchwały o zadaniach narodu i państwa w wychowaniu młodzieży i jej udziale w budowie socjalistycznej Polski podjąć pewien temat, który nie był w sposób — powiedziałbym — całościowy, kompleksowy poruszony.</u>
+ <u xml:id="u-28.2" who="#PoselBafiaJerzy">Przedmiotem swojego wystąpienia chciałbym uczynić to, co podobnie, jak uprzemysłowienie, nauka, technika składa się i znamionować będzie nowoczesność PRL, a mianowicie — treść socjalistycznej praworządności, jej znaczenie dla społecznego postępu, konieczność kierowania się tą zasadą w stosunkach międzyludzkich i w działalności organów państwowych.</u>
+ <u xml:id="u-28.3" who="#PoselBafiaJerzy">Określona w Konstytucji PRL ustrojowa zasada praworządności oznacza oparcie funkcjonowania naszej socjalistycznej państwowości, stosunków między obywatelem a organami władzy oraz stosunków między samymi obywatelami — na normach prawnych. Treścią więc socjalistycznej praworządności jest ścisłe przestrzeganie prawa i jednolita jogo interpretacja.</u>
+ <u xml:id="u-28.4" who="#PoselBafiaJerzy">Sejm PRL powołuje do życia ludowe prawo jako wyraz woli ludu pracującego miast i wsi, jako podstawowy środek porządkujący nasze życie społeczne i utrwalający założenia ustrojowe socjalizmu. Prawo spełnia więc różne funkcje — narzędzia ochrony ustroju, instrumentu rozwoju społeczno-gospodarczego i regulatora stosunków między ludźmi.</u>
+ <u xml:id="u-28.5" who="#PoselBafiaJerzy">Społeczeństwa tworzą prawa na swoją miarę, stąd gdy akcentujemy rolę naszego prawa nie wolno nam nigdy zapominać o socjalistycznej bazie, o etapie rozwoju sił wytwórczych oraz stosunków produkcji, jak i układzie stosunków społecznych. W tym leży gwarancja postępowości prawa oraz jego adekwatności do potrzeb społecznych, jego służebna społecznie rola.</u>
+ <u xml:id="u-28.6" who="#PoselBafiaJerzy">Z punktu widzenia roli jaką ma do spełnienia zasada ludowej praworządności w wychowaniu młodzieży, w kształtowaniu postaw młodych oraz warunków ich udziału w życiu publicznym, istotny jest stopień zgodności interesów młodego pokolenia z interesami, które reprezentują i na straży których stoją przepisy naszego ludowego prawa.</u>
+ <u xml:id="u-28.7" who="#PoselBafiaJerzy">Socjalizm zniósł źródła sprzeczności pomiędzy interesem ogólnym, społecznym a indywidualnym, prywatnym. Nie ma dziś podstaw do istnienia rozbieżności pomiędzy interesami państwa i młodzieży w naszym kraju, gdy rozbieżności te jako przejawy sprzeczności klasowych w świecie kapitalistycznym przybierają niejednokrotnie tak drastyczny wyraz. Eliminacja tych rozbieżności była możliwa dzięki oparciu naszego ustroju na zasadach sprawiedliwości społecznej, a także dzięki ogólnemu postępowi gospodarczemu; stworzyło to niezbędne przesłanki wprowadzenia prawnej równości każdego młodego człowieka we wszystkich dziedzinach aktywności ludzkiej. Bez tej równości nie istniałyby warunki równego startu młodzieży w życiu społecznym i politycznym, gospodarczym i kulturalnym. Idea równości znalazła wyraz w konstytucyjnym zagwarantowaniu młodzieży prawa do nauki, kultury, wychowania fizycznego i wypoczynku.</u>
+ <u xml:id="u-28.8" who="#PoselBafiaJerzy">Dla naszego prawa rodzinnego i opiekuńczego ideą przewodnią jest zabezpieczenie dziecku wzrastania w warunkach przygotowanej do spełniania swoich społecznych funkcji rodziny. Temat ten został w dzisiejszej debacie już wielokrotnie i wszechstronnie podjęty. Chciałbym tylko dodać, że w wypadkach, gdy rodzina zawodzi, prawo nasze zabezpiecza wówczas możliwość ingerencji w obronie dziecka, w obronie młodzieży, przewidując stosowanie szeregu środków zaradczych w sferze materialnego zabezpieczenia sytuacji dziecka oraz w sferze opieki nad nim i wychowania, środków, w których nacisk położony jest na niesienie rodzinie, a szczególnie dziecku wszechstronnej pomocy, a w sytuacjach krańcowych dopuszcza ono pozbawienie praw rodzicielskich lub ukaranie za doprowadzenie do demoralizacji dziecka.</u>
+ <u xml:id="u-28.9" who="#PoselBafiaJerzy">Okresowi wejścia młodych w wiek produkcyjny odpowiada prawo najważniejsze, gwarantowane wysokim poziomem gospodarki i planowaniem zatrudnienia, konstytucyjne prawo do pracy traktowanej równocześnie jako obowiązek i sprawa honoru każdego obywatela.</u>
+ <u xml:id="u-28.10" who="#PoselBafiaJerzy">Prawa te, jak również i przede wszystkim prawo do zrzeszania się i udziału w wyborach do Sejmu i rad narodowych zapewniają młodzieży współdecydowanie o kształcie polityki, gospodarki i kultury.</u>
+ <u xml:id="u-28.11" who="#PoselBafiaJerzy">Zabezpiecza nasza Konstytucja wolność sumienia i wyznania, a w praktyce pilnujemy, aby normy te były ściśle przestrzegane i ściśle stosowane. Stwarza to naszej młodzieży warunki rozwoju wolne od nacisków i dyskryminacji z powodu bezwyznaniowości lub wyboru wyznania.</u>
+ <u xml:id="u-28.12" who="#PoselBafiaJerzy">Stanowi to wielkie osiągnięcie naszego społeczeństwa, które żyło przecież przez wieki w warunkach nietolerancji, a wynika to w szczególności z konsekwentnie przeprowadzanej zasady rozdziału kościoła od państwa.</u>
+ <u xml:id="u-28.13" who="#PoselBafiaJerzy">Przedstawiłem te podstawowe może i znane prawa, i znane zasady ustrojowe, ale wydaje się, że warto je przypominać choćby w świetle niektórych elementów dzisiejszej dyskusji. Warto je przypominać sobie choćby z tego punktu widzenia, że w historii naszego społeczeństwa tendencje do nietolerancji nie tkwiły w szkole, jak to tutaj dziś obawiamy się, dość szeroko ten temat był poruszony przez posła Stommę, i nie w innych organach funkcjonowania państwa, a przeważnie tkwiły gdzie indziej. Historia pokazuje nam, że bardzo często tkwiły one właśnie w hierarchii kościelnej. Zastrzeżenia do szkoły jako niebezpieczeństwa niosącego nietolerancję wydaje się, że są nieuzasadnione i między innymi z punktu widzenia naszych zasad ustroju i przestrzegania naszego prawa nie powinniśmy mieć w tym zakresie żadnych obaw.</u>
+ <u xml:id="u-28.14" who="#PoselBafiaJerzy">Chciałbym ponadto podkreślić, że wszystkie prawa, które nasza Konstytucja i nasze ustawy zabezpieczają młodzieży, są zsynchronizowane, towarzyszy im równocześnie wszechstronna ochrona prawna młodzieży. Znajduje ona m.in. bardzo istotny i tak dobitny wyraz w prawie pracy, które, statuując równe prawa dorosłego i młodego pracownika, stwarza równocześnie dla ludzi młodych szereg preferencji w dziedzinie łączenia pracy zawodowej z nauką, dokształcania zawodowego, urlopu i opieki socjalnej; dla modelu tego jest charakterystyczna dążność do stworzenia młodym stanowisk pracy z uwzględnieniem zainteresowań, kwalifikacji i uzdolnień.</u>
+ <u xml:id="u-28.15" who="#PoselBafiaJerzy">Suma tych preferencji układa się w konstruktywny społecznie status prawny młodego pracownika.</u>
+ <u xml:id="u-28.16" who="#PoselBafiaJerzy">Słuszne kierunki i korzystny stan praktyki społecznej inicjowanej przez PZPR stworzyły przesłanki identyfikowania przez młode pokolenie swoich interesów i aspiracji z interesami socjalistycznego państwa oraz dostrzegania zależności własnej pozycji od społecznego postępu w naszym kraju, od osiągnięć społeczno-gospodarczych Polski. Wyznacza to kierunek wychowania obywatelskiego i stwarza podatny grunt dla zajmowania postaw praworządnych.</u>
+ <u xml:id="u-28.17" who="#PoselBafiaJerzy">Praworządność socjalistyczna wymaga aktywnej postawy obywatelskiej, pełnej wrażliwości i wyczulenia na przypadki nieprzestrzegania prawa, a także przeciwstawiania się naruszeniom prawa. Kto bowiem dziś, jako młody obywatel, zrozumie znaczenie poszanowania prawa, jutro będzie je również doceniał jako dojrzały członek społeczności lub jako osoba reprezentująca organy stosujące prawa.</u>
+ <u xml:id="u-28.18" who="#PoselBafiaJerzy">Dla osiągnięcia celu obywatelskiego wychowania opartego na zasadzie praworządności niepodobna przecenić znaczenia sprzężenia zwrotnego istniejącego między uprawnieniami a obowiązkami, sprzężenia, które stanowi istotę prawa i oznacza, że uprawnieniom odpowiadają obowiązki i że realizacja własnych uprawnień jest z zasady zależna od zrozumienia i podporządkowania się obowiązkom wobec społeczeństwa, w którym się żyję i pracuje, w którym chcę się odnosić sukcesy i osiągnąć wyobrażaną pozycję.</u>
+ <u xml:id="u-28.19" who="#PoselBafiaJerzy">Niezbędne jest też zrozumienie przez młode pokolenie, że w warunkach współczesnego państwa socjalistycznego ideał wolności realizowany być może tylko na gruncie zasady praworządności. Wolność jest w konsekwencji tym większa im głębsze jest rozumienie sytuacji osobistej, interesu społecznego i więzi między wolnością a odpowiedzialnością, im bardziej rozwinięta jest zdolność przewidywania konsekwencji każdej postawy i decyzji, im większe jest zaangażowanie w życie publiczne.</u>
+ <u xml:id="u-28.20" who="#PoselBafiaJerzy">Słuszna jest idea wychowania, która przypomina młodzieży, że socjalizm zapewnił jej, by sukcesy życiowe i pozycje, którą przyjdzie w przyszłości zająć w społeczeństwie, mogły być zdobywane tylko osobistym wkładem pracy i zawdzięczane osobistym zdolnościom. Trawestując modną kiedyś tezę, można by powiedzieć, że socjalizm zlikwidował dziedziczenie przywilejów, lecz — nie hołdując przeciętności — pozwala każdemu młodemu człowiekowi zdobywać je własną pracą, a następnie dyskontować w interesie narodu, państwa i swoim własnym.</u>
+ <u xml:id="u-28.21" who="#PoselBafiaJerzy">Każdemu stwarzamy dziś i w przyszłości perspektywę dojścia do tego, co daje mu zadowolenie i satysfakcję z dokonanego wysiłku. Poważne też znaczenie ma fakt, że socjalizm służy coraz pełniejszej jedności życia i ideałów, jedności spajającej marzenia z rzeczywistością i stwarzającej jednolity system wartości, kształtujący motywację postępowania zgodnego z prawem i przepojonego twórczym działaniem. Jest to właśnie możliwe, ponieważ nie przyjmujemy pluralistycznej koncepcji zasad wychowania.</u>
+ <u xml:id="u-28.22" who="#PoselBafiaJerzy">Człowiek rozwija się, idzie naprzód tylko przez naukę samodyscypliny. Stąd uzasadnione oczekiwanie, że każdy młody człowiek wykorzysta swoje zdolności, umiejętności i siłę dla pomnażania społecznego dorobku. Postawa obywatelska nie powinna więc przyjmować programu minimum w zakresie obowiązków, gdyż marnotrawstwem byłoby wymaganie od siebie mniej, aniżeli jest się w stanie dać z siebie społeczeństwu.</u>
+ <u xml:id="u-28.23" who="#PoselBafiaJerzy">Dla stworzenia społeczeństwa coraz doskonalszego istotne znaczenie ma wyczulenie młodych ludzi na wszelkie przejawy patologii w działaniu instytucji i organizacji społecznych, a szczególnie w życiu jednostek.</u>
+ <u xml:id="u-28.24" who="#PoselBafiaJerzy">Idea twórczego niepokoju, o której mówił I Sekretarz KC PZPR tow. Edward Gierek, jest szczególnie bliska młodym jako siła napędowa rozwoju, jako siła naszego życia — jest szczególnie bliska młodym, którzy są naturalnie podatni na to, by robić szybciej i lepiej. Wszyscy zaangażowani w doskonalenie życia społecznego w naszym kraju mają w młodych dobrego sojusznika, krytycznie nastawionego do niezaradności organizacyjnej, do przejawów biurokratyzmu i braku kompetencji, do nieszanowania czasu innych i niegospodarnego stosunku do mienia społecznego oraz do atmosfery pijaństwa i ordynarności, do wszelkich przejawów niskiej kultury.</u>
+ <u xml:id="u-28.25" who="#PoselBafiaJerzy">Dowody pozytywnych postaw są różne i liczne. Młodzi — przez swoje organizacje — są obecni we wszystkich instytucjach szczególnie ściśle związanych ze stosowaniem prawa — w radach narodowych i ich komisjach, aktywnie uczestniczą w działalności na rzecz poprawy stanu bezpieczeństwa i porządku publicznego oraz na rzecz zapobiegania demoralizacji i wykolejaniu się młodzieży, tworzą specyficzne dla form swojej działalności zinstytucjonalizowane ramy organizacyjne: własne oddziały Ochotniczej Rezerwy Milicji Obywatelskiej czy ośrodki pomocy społeczno-prawnej zapoczątkowane przez ZMS. Dbają o zachowanie młodych zgodne z zasadami współżycia społecznego i dyscypliny społecznej, w szkole, na uczelni i w organizacji, uczestnicząc w działalności szczególnie kształcącej postawy praworządne młodych, w sądownictwie koleżeńskim.</u>
+ <u xml:id="u-28.26" who="#PoselBafiaJerzy">Po VII i VIII Plenum naszej partii wśród wielu ważkich dyrektyw działania znalazła się dyrektywa kluczowa, zobowiązująca każdego obywatela, organy terenowe władzy i administracja, instancje i ogniwa zarządzające do myślenia kategoriami państwa. Nie ulega wątpliwości, że prawo, porządek publiczny, to efekt myślenia kategoriami państwa. Dlatego w edukacji młodego pokolenia tak wielką wagę powinniśmy przykładać do upowszechniania zasad współżycia społecznego, do podnoszenia świadomości obywatelskiej, do postępowania zgodnego z wymaganiami socjalistycznej praworządności.</u>
+ <u xml:id="u-28.27" who="#PoselBafiaJerzy">Wysoki Sejmie! Przekształcanie życia społecznego, podnoszenie go na wyższy poziom zgodnie z ideałami socjalizmu — to zadanie trudne i na miarę pokoleń. Tworzenie społeczeństwa o wyższym poziomie dyscypliny, większej gospodarności, pełniej rozumiejącego racje społeczne i decyzje władzy państwowej wymaga m.in. prowadzenia stałego rachunku społecznych kosztów nieszanowania prawa lub wręcz jego łamania. Koszty te są znaczne tak w sferze gospodarczej, jak i społecznej. Wynika stąd zadanie konsekwentnego ich ograniczania. Wynika stąd konieczność wychowywania nie tylko młodego pokolenia, ale i wszystkich obywateli w świadomości tych kosztów.</u>
+ <u xml:id="u-28.28" who="#PoselBafiaJerzy">Szczególny problem stanowi tu — „młodzieżowy” margines życia społecznego, który, choć nie zmienia ogólnie pozytywnego bilansu naszych dotychczasowych poczynań, wymaga obserwacji i skutecznego zwalczania, bo jest dostatecznie szeroki, by ważyć na nastrojach społeczeństwa i efektach jego ogromnego wysiłku.</u>
+ <u xml:id="u-28.29" who="#PoselBafiaJerzy">Postawom marginesu społecznego przeciwdziałamy przy wykorzystaniu różnego rodzaju metod przede wszystkim przy wykorzystaniu społecznych metod zapobiegania, przez rozwijanie działalności profilaktycznej, jak i przy użyciu prawem przewidzianych nawet rygorystycznych środków.</u>
+ <u xml:id="u-28.30" who="#PoselBafiaJerzy">Wszyscy ludzie marginesu dopuszczający się szczególnie groźnych i potępianych przestępstw, jak gwałty, rozboje, włamania i napaści chuligańskie, ale także wszyscy ci, którzy demoralizują młodzież wciągając ją do przestępstwa, muszą się liczyć stosownie do obowiązującego w Polsce prawa z surową karą wymierzaną w imieniu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej.</u>
+ <u xml:id="u-28.31" who="#PoselBafiaJerzy">W tym kontekście chciałbym zwrócić także uwagę na istotne znaczenie, jakie w procesie wychowania przywiązujemy do wzorów przedstawianych młodzieży przez dorosłych. Podkreślał to w swoim wystąpieniu tow. Edward Gierek, kiedy mówił: — „Młody człowiek w każdym środowisku zastaje określony układ stosunków, do którego się adaptuje. Jeżeli spotka ideowych wartościowych ludzi, właściwe stosunki międzyludzkie, wysoką dyscyplinę i dobrą organizację, łatwiej dostosuje własne postępowanie do tych pozytywnych wzorów.” Jest to myśl, którą powinniśmy wielokrotnie powtarzać i wprowadzać konsekwentnie w życie.</u>
+ <u xml:id="u-28.32" who="#PoselBafiaJerzy">Naszym celem powinno być doprowadzenie też do sytuacji, w której powszechnie zapanuje przekonanie wynikające z socjalistycznej praworządności, iż postępowanie sprzeczne z prawem i zasadami współżycia społecznego w państwie socjalistycznym ma swoje dotkliwe konsekwencje, jest — ze strony osób, które na taką drogę wkroczyły — aktem świadomej rezygnacji z obywatelskich praw. Świadomość tych konsekwencji powinna w równym stopniu towarzyszyć osobom zbaczającym z drogi praworządnego postępowania, jak i organom państwowym oraz pozostałym członkom społeczności, którzy poza dezaprobatą powinni w życiu prywatnym, społecznym i publicznym konsekwencje te jak najpełniej egzekwować.</u>
+ <u xml:id="u-28.33" who="#PoselBafiaJerzy">Obywatele Posłowie! Z padających z tej trybuny postulatów dotyczących kształtowania postaw młodych wynikają ważne wnioski również dla poselskiej działalności w procesie tworzenia prawa. Warunkiem odgrywania przez nasze ludowe prawo konstruktywnej roli w kształtowaniu praworządnych postaw młodzieży jest stanowienie takich norm, których przydatność społeczna będzie maksymalna i autorytet wysoki, jest kształtowanie jednoznacznych reguł postępowania, jasność motywacji stanowienia takich a nie innych reguł, zbieżność zawartych w nim rozwiązań z uzasadnionymi oczekiwaniami społecznymi, przede wszystkim jednak działanie na rzecz stabilności prawa.</u>
+ <u xml:id="u-28.34" who="#PoselBafiaJerzy">Rozpatrywany ostatnio przez Komisję Prac Ustawodawczych rządowy projekt programu porządkowania prawa wskazuje na poważne osiągnięcia w realizacji wskazań VI Zjazdu PZPR. Świadczy o tym uchylenie tysięcy, można nawet powiedzieć — dziesiątek tysięcy resortowych aktów prawnych, ograniczenie tak zwanego prawa powielaczowego, uporządkowanie obowiązujących aktualnie przepisów wykonawczych, podnoszenie rangi ustawy uchwalanej przez Sejm oraz przedstawienie cennych propozycji w zakresie kodyfikacji prawa.</u>
+ <u xml:id="u-28.35" who="#PoselBafiaJerzy">Z dyrektyw VI Zjazdu PZPR odczytujemy znaczenie takich wymagań odnoszących się do działalności prawotwórczej, jak właściwe rozeznanie społeczno-gospodarczych treści przedmiotu regulacji prawnej i sprecyzowanie jej społecznych konsekwencji, dbałość o jasny i zrozumiały język przepisów, niezbędność konsultacji w okresie konstruowania norm prawnych oraz konieczność ich popularyzacji wśród obywateli. Oznacza to również potrzebę szerszego niż dotychczas włączenia organizacji młodzieżowych w prace konsultacyjne i popularyzatorskie nad tymi aktami prawnymi, które w całości lub w istotnej części dotyczą młodzieży i jej problemów.</u>
+ <u xml:id="u-28.36" who="#PoselBafiaJerzy">Wysoki Sejmie! Kształtowany program zadań narodu i państwa w wychowaniu młodzieży i jej udziału w budownictwie socjalistycznej Polski ma na uwadze i te elementy, które stanowią nieodzowny warunek umacniania socjalistycznej praworządności, będącej dorobkiem wydarzeń rozgrywających się na oczach młodego pokolenia, który przyjdzie temu pokoleniu pomnażać. Powinniśmy stale mieć na uwadze, że rozwój demokracji socjalistycznej, umacnianie władzy ludowej, postępować będzie stosownie do wzrostu kultury prawnej społeczeństwa i szacunku młodego pokolenia dla socjalistycznej praworządności oraz proporcjonalnie do umiejętności korzystania z uprawnień i pełnego przestrzegania obowiązków obywatelskich.</u>
+ <u xml:id="u-28.37" who="#PoselBafiaJerzy">Obywatele Posłowie! Projektowana uchwała sejmowa, w moim przekonaniu, służyć będzie dobrze rozwojowi naszego kraju, powinniśmy więc przyjąć ją jednomyślnie.</u>
+ <u xml:id="u-28.38" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-29">
+ <u xml:id="u-29.0" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Głos ma poseł Danuta Bartosiewicz.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-30">
+ <u xml:id="u-30.0" who="#PoselBartosiewiczDanuta">Obywatelu Marszałku! Wysoka Izbo! Z wielką satysfakcją zabieram głos w dzisiejszej dyskusji, ponieważ jestem nauczycielką i sprawy młodzieży i jej wychowania są mi bardzo bliskie.</u>
+ <u xml:id="u-30.1" who="#PoselBartosiewiczDanuta">Dzisiejsza debata sejmowa to problem ludzi młodych. Mamy dziś podjąć uchwałę o zadaniach narodu i państwa w wychowaniu młodzieży i jej udziale w budowie socjalistycznej Polski. Po raz pierwszy podejmiemy uchwałę, która mówi, że za wychowanie młodego pokolenia jest odpowiedzialny cały naród i państwo, uchwałę, która w sposób jednoznaczny określa jakie obowiązki ciążą na młodzieży i jaki ma być jej udział w budowie socjalistycznej Polski. Z zadowoleniem należy przyjąć działania partii i Rządu w dziedzinie wychowania młodego pokolenia.</u>
+ <u xml:id="u-30.2" who="#PoselBartosiewiczDanuta">Program jednolitego systemu wychowawczego zgodny z nakreślonymi tezami przez VI Zjazd i VII Plenum KC PZPR był już Wdrażany od roku 1968 w woj. katowickim, które mam zaszczyt reprezentować.</u>
+ <u xml:id="u-30.3" who="#PoselBartosiewiczDanuta">Nasza wojewódzka organizacja partyjna, w pełni doceniając potrzebę pracy ideowo-wychowawczej wśród młodzieży, opracowała — „Program i plan patriotycznego wychowania społeczeństwa województwa katowickiego” obejmujący system działania wychowawczego organizacji młodzieżowych, szkoły, domu rodzicielskiego i zakładu pracy.</u>
+ <u xml:id="u-30.4" who="#PoselBartosiewiczDanuta">Program ten był uzupełniany dalszymi decyzjami i dokumentami. W r. 1970 opracowany został przez KW PZPR — „Program jednolitego systemu wychowania”, a w maju 1972 r. — „Program pracy ideowo-wychowawczej wśród młodzieży, nauczycieli i społecznej kadry wychowawczej województwa katowickiego po VI Zjeździe PZPR”. Programy te realizowane są w szkołach i placówkach oświatowo-wychowawczych w naszym województwie.</u>
+ <u xml:id="u-30.5" who="#PoselBartosiewiczDanuta">Podniesiona na VI Zjeździe i VII Plenum KC PZPR zasada jednolitego systemu wychowania, zakłada wszechstronne rozwinięcie młodego obywatela światłego, dobrego fachowca, twórczego w rozwiązywaniu problemów życia społecznego, politycznie zaangażowanego w budownictwo socjalizmu oraz biorącego aktywny udział w życiu kraju. Do realizacji tak pojętego zadania nie wystarczy praca samej szkoły, ale potrzebne jest świadome współdziałanie tych środowisk, w których nasza młodzież żyję i działa. Szczególnie istotne jest współdziałanie domu rodzicielskiego i zakładu pracy ze szkołą.</u>
+ <u xml:id="u-30.6" who="#PoselBartosiewiczDanuta">Wysoka Izbo! Zasadniczą rolę w wychowaniu młodych odgrywa dom rodzicielski, rodzina. Taka będzie Polska przełomu XX i XXI wieku, jaką młodzież wychowamy dziś, przede wszystkim w domu, jak przygotujemy ją do życia. Przyszłość naszego narodu, ta najbliższa, uwarunkowana jest tym, jakie warunki stworzymy dzisiejszej rodzinie, by mogła wychowywać dzieci dla dobra ogólnospołecznego.</u>
+ <u xml:id="u-30.7" who="#PoselBartosiewiczDanuta">Dzieci — to radość w rodzinie i nasza przyszłość. Stosunki w rodzinie — to kształt przyszłych pokoleń. Tezy VII Plenum KC PZPR mówią, — „że wartości wyniesione z domu rodzinnego, wpojone przez ojca, matkę i rodzeństwo są najtrwalsze i decydują o rezultatach całego procesu wychowawczego”.</u>
+ <u xml:id="u-30.8" who="#PoselBartosiewiczDanuta">I Sekretarz KC naszej partii tow. Edward Gierek powiedział: — „od dziecka każdy Polak winien być tak wychowywany, aby wszędzie i zawsze godnie reprezentował swój naród, jego wielkie humanistyczne ideały, jego bogatą kulturę i dorobek cywilizacyjny, jego szczytne socjalistyczne wartości ideowe”.</u>
+ <u xml:id="u-30.9" who="#PoselBartosiewiczDanuta">Już w rodzinie, tej maleńkiej komórce wychowawczej, dziecko może się uczyć uspołecznienia, niesienia pomocy innym. Rodzice powinni wyznaczać dzieciom zajęcia domowe, bowiem każde dziecko ma naturalne pragnienie zamanifestowania swej wartości przez użyteczność innym. Trzeba przyzwyczajać i uczyć dziecko w porę przyjemności dawania bliskim, a nie tylko brania.</u>
+ <u xml:id="u-30.10" who="#PoselBartosiewiczDanuta">Jeśli dziecko otaczane jest przez rodziców należytą opieką, rozwija się w dobrym klimacie wychowawczym, jest darzone mądrą i rozumną miłością, znajduje u rodziców zrozumienie i niezbędną pomoc — wówczas łatwiej i szybciej znajduje porozumienie ze społeczeństwem i mniej nastręcza trudności wychowawczych w szkole, miejscu zamieszkania, zakładzie pracy. W wielu jednak rodzinach sprawy wychowania dzieci są zaniedbywane. Rodzice — „nie mają czasu” na zajęcie się swoimi dziećmi. Często w rozmowie z nauczycielem mówią: — „jest ubrany, nie jest głodny, to czego mu jeszcze potrzeba? Ja nie mam czasu się nim zajmować”. Tak. To prawda, jest ubrany i nie jest głodny, ale brak mu moralnej opieki, często dobrego przykładu i troski o jego wychowanie, nikt nie interesuje się jego problemami, bo w wielu rodzinach cała uwaga skupiona jest na podnoszeniu standardu życiowego, z krzywdą dziecka. Jak wynika z badań Głównego Urzędu Statystycznego na zajęcie się dziećmi przeznacza pracująca kobieta ... 82 minuty dziennie. Nie pracująca zawodowo nieco więcej, ale też nie dużo, bo ... 125 minut. Ale czy tylko kobieta, matka ma zajmować się wychowaniem dziecka? To także obowiązek ojca.</u>
+ <u xml:id="u-30.11" who="#PoselBartosiewiczDanuta">Czasu naprawdę na wszystko nie starcza. Rzecz jednak w tym, jak jest dzielony. Dzieciom poświęca się dwukrotnie mniej czasu niż przyrządzaniu posiłków, mniej niż sprzątaniu i praniu. Układ ten wynika nie tylko z konieczności, ale i z wyboru. Ze wszystkich obowiązków najłatwiej ograniczać obowiązki wychowawcze i w tej dziedzinie najchętniej szuka się zastępstwa z zewnątrz.</u>
+ <u xml:id="u-30.12" who="#PoselBartosiewiczDanuta">Często przerzuca się cały ciężar wychowania na szkołę. Bywa i tak, że dziecko znajduje się w zasięgu zainteresowania rodziców dopiero wtedy, gdy weszło w konflikt ze szkołą lub co gorsza z prawem. Są jednak i tacy rodzice, którzy nawet i w takiej sytuacji nie zainteresują się dzieckiem.</u>
+ <u xml:id="u-30.13" who="#PoselBartosiewiczDanuta">Trzeba na wszelkie zaniedbania wychowawcze rodziców reagować natychmiast, nim rezultaty tych zaniedbań ujawnią się w naruszaniu przez dziecko norm współżycia lub przepisów prawa.</u>
+ <u xml:id="u-30.14" who="#PoselBartosiewiczDanuta">Nikt, komu leży na sercu przyszłość dzieci zaniedbanych, dzieci którymi rodzice nie interesują się, a często dają zły przykład — nie może przejść obok tych spraw obojętnie. To nie są sprawy wewnętrzne jednej rodziny, w które nie należy się wtrącać, to są sprawy, które muszą interesować nas wszystkich.</u>
+ <u xml:id="u-30.15" who="#PoselBartosiewiczDanuta">Rodzice zobowiązani są do opieki nad dziećmi i muszą się z tego podstawowego swojego obowiązku wywiązywać. Musimy rodzicom głośno powiedzieć, jakie obowiązki ciążą na nich i z tych obowiązków ich rozliczać.</u>
+ <u xml:id="u-30.16" who="#PoselBartosiewiczDanuta">Należy wytworzyć poczucie odpowiedzialności w pokoleniu żyjącym za wychowanie i przyszłość młodego pokolenia. Ale zdarza się także, że rodzice często nie bardzo wierzą w skuteczność własnego oddziaływania. Nie wiedzą jak pomoc dziecku w jego problemach. I dlatego z pomocą musi pospieszyć nie tylko szkoła, ale także środki masowego przekazu, a przede wszystkim telewizja. Konieczne są audycje telewizyjne mówiące o wychowaniu dzieci, o kształtowaniu w młodym człowieku właściwych postaw. Trzeba rozszerzyć sieć poradnictwa wychowawczego.</u>
+ <u xml:id="u-30.17" who="#PoselBartosiewiczDanuta">W zakresie pedagogizacji rodziców dużo robi szkoła, a przede wszystkim uniwersytety dla rodziców. Np. w województwie katowickim są szkoły, w których uniwersytety dla rodziców cieszą się uznaniem rodziców. Niektóre z placówek stały się ostoją wiedzy, popularyzacji kultury i sztuki oraz szerokiej akcji wychowawczej. Stosowane są różne formy pracy. Pomaga się rodzinie w rozwiązywaniu trudnych problemów wychowawczych. Tutaj dyskutuje się nad filmami, książkami o tematyce wychowawczej i psychologicznej. Ukazuje się wzorzec młodego bohatera, podejmuje się dyskusje światopoglądowe.</u>
+ <u xml:id="u-30.18" who="#PoselBartosiewiczDanuta">Nauczyciel z tytułu swego przygotowania zawodowego ma wiele możliwości wywierania bezpośredniego wpływu na kształtowanie się nowego modelu rodziny — rodziny socjalistycznej.</u>
+ <u xml:id="u-30.19" who="#PoselBartosiewiczDanuta">Warto zastanowić się, czy nie należałoby uruchomić przy uniwersytetach dla rodziców i szkołach punktów konsultacyjnych w sprawach wychowawczych.</u>
+ <u xml:id="u-30.20" who="#PoselBartosiewiczDanuta">Wysoki Sejmie! Centralnym ogniwem wychowawczym powinna być szkoła i nauczyciel i dlatego dla zwiększenia efektu wychowania młodzieży niezbędne jest również wzmocnienie funkcji wychowawczej szkoły, stałego doskonalenia metod wychowawczych, jak również podnoszenia kwalifikacji zawodowych nauczycieli.</u>
+ <u xml:id="u-30.21" who="#PoselBartosiewiczDanuta">W kształtowaniu pozytywnych postaw młodzieży olbrzymią rolę spełnia osobowość nauczyciela, jego autorytet, własna postawa, zaangażowanie społeczne oraz umiejętność wskazania godnych naśladowania wzorców.</u>
+ <u xml:id="u-30.22" who="#PoselBartosiewiczDanuta">Bardzo ważną rzeczą w procesie wychowania jest pozyskanie całkowitego zaufania uczniów, stworzenie atmosfery szczerości, która bardzo uaktywnia wychowanków, pozwala na swobodną wymianę myśli.</u>
+ <u xml:id="u-30.23" who="#PoselBartosiewiczDanuta">To nasza praca, praca pedagogów, ma sprawić, aby młodzi ludzie wkroczyli w dorosłe życie pełni zapału i zaangażowania w dalszą budowę socjalistycznej Polski. To właśnie przed kadrą pedagogów VI Zjazd partii postawił olbrzymie zadanie. Nauczanie w szkole było i będzie najważniejszym zadaniem, ale szkoła ma nie tylko uczyć, ma wychowywać.</u>
+ <u xml:id="u-30.24" who="#PoselBartosiewiczDanuta">My, nauczyciele, czujemy się odpowiedzialni za wychowanie młodzieży. A nie jest to wcale sprawa prosta. Wychowanie nie należy do rzeczy łatwych. Wyniki nauczania można sprawdzić stosunkowo łatwo, ale sprawdzić pracę wychowawczą jest znacznie trudniej. Szybciej można nauczyć tabliczki mnożenia, reguł gramatycznych, ale przygotować prawidłowo do życia, ukształtować zaangażowaną postawę jest bardzo trudno.</u>
+ <u xml:id="u-30.25" who="#PoselBartosiewiczDanuta">W toku naszej pracy wyposażamy młodzież w niezbędną wiedzę, uczymy krytycyzmu, samodzielnego myślenia, socjalistycznego stosunku do pracy i mienia społecznego, życia w kolektywie.</u>
+ <u xml:id="u-30.26" who="#PoselBartosiewiczDanuta">Zaszczepiamy młodym przeświadczenie, że tylko dobrą i solidną pracą możemy zbudować drugą Polskę. Umacniamy świadomość, że ojczyźnie naszej potrzebny jest obywatel prawy, o wielkich wartościach humanistycznych, taki który będzie gotowy w każdej chwili służyć krajowi tak, jak potrafi najlepiej.</u>
+ <u xml:id="u-30.27" who="#PoselBartosiewiczDanuta">Wychowujemy w duchu ideologii socjalistycznej i naukowego światopoglądu. Wiele szkół w naszym województwie stosuje szereg form świeckiej obrzędowości — pasowanie na ucznia szkoły podstawowej i średniej, uroczyste promowanie wchodzących w życie maturzystów.</u>
+ <u xml:id="u-30.28" who="#PoselBartosiewiczDanuta">W pracy naszej wykorzystuje się również tak ważny atut, jakim jest wychowanie przez pracę. W dziedzinie czynów społecznych szkoły mogą się pochwalić wieloma osiągnięciami, ale nie można ukrywać, że prace te mają jeszcze często charakter okazjonalny, dorywczy. Działanie to nie zawsze jest poprzedzane odpowiednią pracą wyjaśniającą. Stąd też młodzież nie zawsze rozumie sens czynu społecznego, działania na rzecz rodzinnego miasta czy dzielnicy. Nie zawsze też te czyny są należycie przygotowane i zorganizowane. Aby dawały satysfakcję i zadowolenie, aby stały się cennym i pouczającym doświadczeniem, powinny być szkołą dobrej i efektywnej pracy pozostawiającej zarówno w pamięci uczniów, jak i w mieście trwały i pozytywny ślad.</u>
+ <u xml:id="u-30.29" who="#PoselBartosiewiczDanuta">W szkole wykształciły się również inne formy wychowawcze: godziny wychowania obywatelskiego, zajęcia pozalekcyjne, spotkania z weteranami ruchu robotniczego, z przodującymi robotnikami, racjonalizatorami pracy.</u>
+ <u xml:id="u-30.30" who="#PoselBartosiewiczDanuta">Wśród naszych wychowanków kształtujemy i rozwijamy pojęcie patriotyzmu i internacjonalizmu.</u>
+ <u xml:id="u-30.31" who="#PoselBartosiewiczDanuta">Każda lekcja programowa, obok przekazu wiedzy, posiada poważny ładunek wychowawczy. Oddziaływanie wychowawcze ma przeważnie charakter naturalny, wynika z treści nauczania. Na bazie realizowanego materiału, uczący kształtuje uczucia patriotyczne, poczucie godności i dumy narodowej przez ukazywanie postępowych tradycji w przeszłości oraz trudu budownictwa Polski Ludowej.</u>
+ <u xml:id="u-30.32" who="#PoselBartosiewiczDanuta">Dzisiejszy patriotyzm łączy się nierozerwalnie z proletariackim internacjonalizmem. Nie jest patriotą ten, komu obce i obojętne są losy państw naszego obozu, losy narodów walczących o wolność i sprawiedliwość.</u>
+ <u xml:id="u-30.33" who="#PoselBartosiewiczDanuta">Należy młodzieży wyjaśnić, jaka jest różnica między patriotyzmem z okresu niewoli, wojen a patriotyzmem powszedniego dnia realizowanym wszędzie przez tysiące, miliony Polaków.</u>
+ <u xml:id="u-30.34" who="#PoselBartosiewiczDanuta">Przejawem patriotyzmu tego małego, na miarę dziecka, jest przywiązanie i duma ze swojej szkoły. Drugim etapem jest duma z osiągnięć swojego miasta czy wsi.</u>
+ <u xml:id="u-30.35" who="#PoselBartosiewiczDanuta">A osiągnięcia Polski Ludowej? Są one widoczne i niezaprzeczalne, trudno ich nie dostrzec. Ogromne zmiany zachodzą na oczach wszystkich, dokonują ich ludzie, którzy pracują, uczą się rzetelnie. Uczymy więc swoich wychowanków szacunku dla ludzkiej pracy jako podstawy rozwoju naszego kraju, jego piękna i przeobrażeń.</u>
+ <u xml:id="u-30.36" who="#PoselBartosiewiczDanuta">Ale uczyć patriotyzmu, uczyć zaangażowanej postawy nie może tylko szkoła. Pierwszą szkołą patriotyzmu jest dom rodzinny.</u>
+ <u xml:id="u-30.37" who="#PoselBartosiewiczDanuta">Zdarzają się również postawy domu sprzeczne z założeniami patriotyzmu. Inne zdania i opinie słyszy dziecko w szkole, zupełnie inne w domu. W jego osobowości występuje wtedy dramatyczna walka o rozstrzygnięcie wątpliwości — „gdzie leży prawda”. Dlatego ważną sprawą jest jednolitość wychowania szkoły i domu.</u>
+ <u xml:id="u-30.38" who="#PoselBartosiewiczDanuta">Ścisłe, codzienne, rozumne współdziałanie szkoły z rodzicami — przy zaangażowaniu obu stron — przyniesie efekty wychowawcze. Rodzice muszą współdziałać ze szkołą. Bez tego trudno mówić o sukcesach wychowawczych.</u>
+ <u xml:id="u-30.39" who="#PoselBartosiewiczDanuta">W intensyfikacji procesu wychowania szczególnie istotną rolę spełniają organizacje ideowo-wychowawcze — sojusznicy szkoły w jednolitym systemie wychowawczym. Mają one potencjalne możliwości wzmocnienia swojego wpływu na młodzież, gdyż dysponują konkretnym programem i zespołem form kształtowania obywatelskich i socjalistycznych postaw młodego pokolenia.</u>
+ <u xml:id="u-30.40" who="#PoselBartosiewiczDanuta">Poważnym sojusznikiem w pracy ideowo-wychowawczej szkoły jest działalność drużyn harcerskich oparta na zasadach samowychowania, legitymująca się bogatym zasobem metod pracy i form dostosowanych do różnych grup i wieku młodzieży.</u>
+ <u xml:id="u-30.41" who="#PoselBartosiewiczDanuta">Wielkie walory wychowawcze miała akcja harcerska — „Frombork”, która udowodniła, że młodzież polska może zrobić bardzo wiele. Jak dużo pracy wkładają harcerze przy organizowaniu obozów harcerskich. Ileż oni mają wtedy inwencji i zapału. Ale czy wszędzie on jest wykorzystany? Przykładem wychowania przez pracę, pracy dla środowiska mogą się poszczycić harcerze sosnowieccy, którzy wnieśli bardzo duży wkład w organizowanie obozu harcerskiego w Centurii. Spotkało ich olbrzymie wyróżnienie, gdyż ich placówka uznana została za najlepszą w ogólnopolskim konkursie w roku 1972. Za wzorowo zorganizowany obóz oraz za najlepsze formy pracy otrzymali nagrodę Centralnej Rady Związków Zawodowych i Ministerstwa Oświaty i Wychowania.</u>
+ <u xml:id="u-30.42" who="#PoselBartosiewiczDanuta">Biorąc pod uwagę dotychczasowe osiągnięcia i doświadczenia w zakresie inicjatyw młodzieżowych, postuluję, aby na szerszą skalę wciągać młodzież do pracy ogólnonarodowej. Można siłami młodych budować ośrodki harcerskie, sportowe, place gier i zabaw. Mogą też powstawać większe inwestycje młodzieżowe.</u>
+ <u xml:id="u-30.43" who="#PoselBartosiewiczDanuta">Sojusznikiem szkoły w wychowaniu młodego pokolenia może i powinien być zakład pracy. Można przecież ocenić pracownika w zakładzie pracy nie tylko jako pracownika danego zakładu, ale i jako ojca — wychowawcę swojego dziecka. A więc ocena powinna również dotyczyć wywiązania się przez niego z funkcji opiekuńczo-wychowawczych, albowiem dobre wychowanie dzieci nie jest tylko sprawą prywatną i osobistą, jest również sprawą społeczną. Do tego potrzebny jest stały kontakt rad zakładowych z podopiecznymi szkołami i placówkami oświatowo-wychowawczymi.</u>
+ <u xml:id="u-30.44" who="#PoselBartosiewiczDanuta">Ciekawą formą współpracy szkoły z zakładem pracy mogą stać się listy pochwalne dyrekcji szkoły, przesyłane do zakładu pracy dla tych rodziców, których dzieci wyróżniają się w nauce i pracy społecznej — na wzór listów przesyłanych rodzicom przez jednostki wojskowe.</u>
+ <u xml:id="u-30.45" who="#PoselBartosiewiczDanuta">Inną ciekawą formą podjętą ostatnio w naszym województwie jest odwiedzanie przodujących robotników przez władze partyjne i administracyjne, dyrektorów zakładów pracy oraz młodzież. Takie spotkania są bodźcem do pracy i dobrym przykładem dla młodych, którzy widzą jak jest oceniana dobra i solidna praca, mają wzór współczesnego obywatela patrioty, a równocześnie zobowiązują przodujących pracowników do należytej opieki nad swoimi dziećmi.</u>
+ <u xml:id="u-30.46" who="#PoselBartosiewiczDanuta">Wysoka Izbo! Wytyczne VI Zjazdu i VII Plenum Komitetu Centralnego oraz projekt uchwały sejmowej zawierają wspaniałe założenia wychowawcze młodego pokolenia. Czy założenia te zrealizujemy, czy wychowamy młodzież na prawych Polaków, zależy od nas wszystkich i od samej młodzieży, od naszych wspólnych działań wychowawczych, od sumiennego i konsekwentnego realizowania programu partii, Rządu oraz uchwały sejmowej. Od tego zależy przyszłość naszej ojczyzny.</u>
+ <u xml:id="u-30.47" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-31">
+ <u xml:id="u-31.0" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Ogłaszam przerwę w obradach do godz. 15.</u>
+ <u xml:id="u-31.1" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu od godz. 13 min. 50 do godz. 15 min. 05)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-32">
+ <u xml:id="u-32.0" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Wznawiam posiedzenie. Głos ma poseł Mieczysław Rakowski.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-33">
+ <u xml:id="u-33.0" who="#PoselRakowskiMieczyslaw">Obywatelko Marszałku! Wysoki Sejmie! Przedstawiony nam dzisiaj projekt uchwały Sejmu o zadaniach narodu i państwa w wychowaniu młodzieży i jej udziale w budowie socjalistycznej Polski, po przyjęciu przez Wysoką Izbę będziemy na pewno określać dziś, jutro i w dalszej przyszłości jako dokument wielkiej wagi. Jego treść, w moim przekonaniu, jest organicznie związana z koncepcją rozwojową Polski, którą partia przedstawiła w ubiegłym roku na VI Zjeździe.</u>
+ <u xml:id="u-33.1" who="#PoselRakowskiMieczyslaw">Dokument, który mamy dziś zatwierdzić, mógł się zrodzić tylko w atmosferze krytycznego i twórczego spojrzenia na rzeczywistość, którą współtworzyliśmy i którą nadał współtworzymy. Chodzi teraz o to, aby młodzi Polacy — dziewczęta i chłopcy lepiej znali cele, do których zmierzamy, oraz aby na gruncie tej znajomości lepiej służyli Polsce.</u>
+ <u xml:id="u-33.2" who="#PoselRakowskiMieczyslaw">Jakkolwiek za wychowanie młodzieży — co już niejednokrotnie podkreślano dziś z tej trybuny — odpowiada cały naród, odpowiadają przede wszystkim rodzice, szkoła, kierownictwo zakładów pracy i instytucji, to zrozumiałe jest, że wśród sił społecznych szczególnie wielka odpowiedzialność za wychowanie młodzieży spoczywa na partii — kierowniczej sile narodu.</u>
+ <u xml:id="u-33.3" who="#PoselRakowskiMieczyslaw">Lecz partia — to przecież nie tylko instancje partyjne, ale dwumilionowa armia ludzi. Uchwała nasza zawisłaby w powietrzu, gdyby członkowie partii nie stali się głównymi propagatorami tej uchwały, oraz jej konsekwentnymi realizatorami. Nie chodzi oczywiście o deklaracje, bo deklaracji mamy dużo na temat tego, jak wielkie znaczenie przywiązujemy do młodzieży, ani też o deklaracje, że widzimy wielką rolę młodzieży w budownictwie socjalistycznej Polski. Chodzi o praktykę.</u>
+ <u xml:id="u-33.4" who="#PoselRakowskiMieczyslaw">Nie zamierzam oczywiście schlebiać młodzieży ani też umizgać się do niej. Traktuję ją jako młodszego partnera. Nie więcej i nie mniej. Nie wszyscy oczywiście — o czym dobrze wiemy — młodzi ludzie dobrze pracują, nie wszyscy dobrze się uczą i nawet nie wszyscy dobrzy aktywiści są rzeczywiście dobrymi aktywistami.</u>
+ <u xml:id="u-33.5" who="#PoselRakowskiMieczyslaw">Młodzi zazwyczaj, kiedy formułujemy pod ich adresem krytyczne uwagi, odpowiadają także sumą krytycznych uwag pod naszym adresem. Wydaje się, że jest to zrozumiałe, ale sądzę, że w tych krytycznych uwagach, jakie słyszymy, są tego typu postulaty, tego typu wnioski płynące z obserwacji, które powinniśmy uważnie rozpatrzeć i wyciągać z nich odpowiednie wnioski.</u>
+ <u xml:id="u-33.6" who="#PoselRakowskiMieczyslaw">Weźmy dla przykładu sprawę zapewnienia młodzieży właściwego startu w życiu. Podkreślam — właściwego. Jest prawdą, że socjalizm stworzył młodzieży takie warunki startu, o jakich młodzież w systemie kapitalistycznym nie mogła marzyć. Społeczne i materialne podstawy rewolucja oświatowej i kulturalnej w socjalizmie nie mają sobie równych w świecie. Gdzież więc tkwi problem? Problem tkwi — według mego przekonania — w praktyce.</u>
+ <u xml:id="u-33.7" who="#PoselRakowskiMieczyslaw">Każda redakcja w Polsce dysponuje sporą ilością wiedzy na temat tego, na jakie trudności napotyka młodzież, która rozpoczyna pierwszą pracę w życiu. Zbyt często jeszcze ci młodzi ludzie spotykają się z reakcją, którą można by określić w ten sposób: Chcecie nas zepchnąć z tej ławki, na której siedzimy? Zobaczymy. Z tego powstają różnorodne konflikty, a przede wszystkim dochodzi do tego, iż pierwsza praca w życiu, która powinna być wspaniałą przygodą, wspaniałym przeżyciem, staje się niekiedy koszmarem.</u>
+ <u xml:id="u-33.8" who="#PoselRakowskiMieczyslaw">Niejednokrotnie obliczamy, staramy się obliczyć, ile tracimy na skutek złej organizacji pracy, ile tracimy na skutek takich czy innych biurokratycznych nawyków. Byłoby chyba interesujące, gdyby dało się obliczyć, ile tracimy energii i talentów na skutek tego, że wśród nas starszych znajdują się niejednokrotnie ludzie, którzy — powiedziałbym — lekko blokują możliwości spożytkowania w sposób właściwy wiedzy, z którą młodzi ludzie przychodzą do pracy. To nie są, powtarzam, obserwacje wzięte z powietrza. Jest ich sporo i każdy chyba mógłby je przytoczyć.</u>
+ <u xml:id="u-33.9" who="#PoselRakowskiMieczyslaw">Postaw ludzkich nie zadekretuje oczywiście żadna uchwała ani ustawa. Powinniśmy jednak starać się w miarę możliwości o to, by do minimum ograniczyć niewłaściwe reakcje starszych. A to znaczy, że potrzebny jest proces wychowawczy obejmujący nie tylko młodych ludzi, ale obejmujący całe społeczeństwo, Przede wszystkim tę część społeczeństwa, która kieruje mniej lub bardziej ważnymi, mniejszymi lub większymi jednostkami gospodarczymi czy też społecznymi.</u>
+ <u xml:id="u-33.10" who="#PoselRakowskiMieczyslaw">Rzecz polega przecież na tym, że mamy piekielnie mało czasu. Świat nie będzie na nas czekał. Problem polega na maksymalnym wykorzystaniu energii tkwiącej w młodych ludziach, gdyż jest to problem przyspieszenia rozwoju Polski.</u>
+ <u xml:id="u-33.11" who="#PoselRakowskiMieczyslaw">Widzimy oczywiście te sprawy, ale wydaje mi się, że niejednokrotnie zanadto jeszcze tkwimy w pewnych uwarunkowaniach czy doświadczeniach przeszłości, które nie pozwalają zrealizować w pełni tego hasła.</u>
+ <u xml:id="u-33.12" who="#PoselRakowskiMieczyslaw">Wielokrotnie już podkreślano w naszych dokumentach partyjnych i w wystąpieniach przywódców, że wszystko zależy od nas, od pracy naszych rąk i działalności naszych mózgów. I dlatego wydaje mi się, że warto w przyszłości zwrócić większą uwagę na warunki, które są potrzebne dla pełnego wykorzystania energii tkwiącej w młodzieży, energii, z którą młody człowiek przychodzi do pracy.</u>
+ <u xml:id="u-33.13" who="#PoselRakowskiMieczyslaw">Wysoki Sejmie! Skoro już czynię pewne krytyczne uwagi na temat stosunku do młodzieży, to chciałbym się podzielić spostrzeżeniem, które nasunęło mi się przy studiowaniu projektu uchwały. Otóż wydaje mi się, że zbyt słabo akcentujemy przy tej okazji (a czasem i przy innych) to, iż młodzież nasza powinna być krytyczna wobec tego co robimy. Wydaje mi się, że nie wystarczy powiedzieć, że młodzież powinna być śmiała i odważna. Jest to postulat słuszny, potrzebny, ale sądzę, że istnieje konieczność uzupełnienia go przez ten, o którym wspomniałem.</u>
+ <u xml:id="u-33.14" who="#PoselRakowskiMieczyslaw">Uważam, że powinniśmy utwierdzać młodzież w przekonaniu, że ma ona prawa i obowiązek poddawania krytycznej ocenie — w swoich organizacjach, w swojej prasie — zjawisk, faktów, postaw, które uważa za fałszywe czy też za konserwatywne. Przecież tylko z krytycznego stosunku do rzeczywistości oraz do ludzi, którzy ją tworzą powstają wartościowe impulsy. Zresztą cała działalność naszej partii w ostatnich latach polega na krytycznym stosunku do rzeczywistości i wyciąganiu właściwych wniosków.</u>
+ <u xml:id="u-33.15" who="#PoselRakowskiMieczyslaw">Może ktoś powiedzieć, że w tej krytyce, której powinniśmy się domagać od młodych ludzi może być sporo przesady. Na pewno tak. Przesada jest właściwa każdemu młodemu pokoleniu. Jest to w pewnym sensie prawem młodzieży. My jesteśmy od tego, żeby jej powiedzieć o tym i przekonać ją, że nie ma racji. Używam sformułowania młodzi i my, mając na myśli starszych, ale nie po to, aby wprowadzać antagonistyczne podziały. Takich podziałów między pokoleniami w socjalizmie nie ma. Są różnice zdań, są różnice w ocenach i one muszą być.</u>
+ <u xml:id="u-33.16" who="#PoselRakowskiMieczyslaw">Przyznam się zresztą, że w sprawozdaniach, które czytałem z ostatnich zjazdów organizacji młodzieżowych brakowało mi krytycznych akcentów. Może to jest wina moich kolegów dziennikarzy, którzy nie uchwycili wszystkich najistotniejszych momentów?</u>
+ <u xml:id="u-33.17" who="#PoselRakowskiMieczyslaw">Rzecz polega na tym, że my w naszej działalności opieramy się na pewnych założeniach sprawdzonych przez życie. A przecież i my, przy słusznym założeniu generalnym, nieraz wątpimy w słuszność wyboru tej czy innej metody. Chciałoby się, żeby to twórcze wątpienie stanowiło także stałą cechę naszej młodzieży, a przede wszystkim tej części młodzieży, która jest najbardziej aktywna. Bo nie wyobrażamy sobie, że cała młodzież będzie na tym samym poziomie aktywności. Społeczeństwa nie możemy porównać do pszczół.</u>
+ <u xml:id="u-33.18" who="#PoselRakowskiMieczyslaw">Może nie mam racji, ale rozpatrując ten problem wydaje mi się, że w sprawach perspektywy Polski, jej dynamicznego rozwoju, jej socjalistycznego rozwoju nie powinniśmy mieć — nazwijmy to tak — żadnych kłopotów z młodzieżą, ponieważ plany te są oparte na naszym rozeznaniu i uwzględniają nasze ambicje narodowe. Natomiast w sprawach dnia co dziennego, naszej praktyki codziennej takie — „kłopoty” możemy mieć i powinniśmy je usuwać poprzez twórcze dyskusje.</u>
+ <u xml:id="u-33.19" who="#PoselRakowskiMieczyslaw">Słusznie domagamy się od młodzieży zwiększonego poczucia odpowiedzialności za kraj, za obecne d przyszłe losy naszego narodu. Ale nie może to oznaczać, że młodzi Polacy będą patrzeć na świat dokładnie tak, jak np. ja, już trochę doświadczony i wyćwiczony przez życie. Obawiam się w związku z tym ludzi, którzy w imię tzw. świętego spokoju — a nie łudźmy się, są i tacy w społeczeństwie — każdą poważniejszą krytykę wychodzącą od młodzieży gotowi są uznać za przejaw nieprawomyślności.</u>
+ <u xml:id="u-33.20" who="#PoselRakowskiMieczyslaw">Wysoki Sejmie! Młodzież jest niewątpliwie wdzięcznym tematem. Młodzi ludzie prowokują do różnych uwag mniej lub bardziej krytycznych. Powstrzymuję się od nich, by nie być uznanym za malkontenta. Ale o jednej sprawie chciałbym jeszcze powiedzieć. W projekcie uchwały wskazuje się na internacjonalistyczne obowiązki młodzieży polskiej. I słusznie jest to wskazane. Chodzi jednak o to, aby młodzi Polacy byli głęboko przekonani o tym, że w zakresie współżycia między narodami nie ma piękniejszej idei niż ta, którą stworzyła walcząca klasa robotnicza. Przekonanie to nie przychodzi sarno, automatycznie. Rodzi się ono w wyniku świadomego działania i kierowania procesami wychowawczymi. I dlatego — w moim przekonaniu — słuszne jest wysunięcie pod adresem wychowawców młodzieży żądania, by wyraźniej i energiczniej wpajali młodemu pokoleniu Polski Ludowej tę prawdę i tę piękną zasadę.</u>
+ <u xml:id="u-33.21" who="#PoselRakowskiMieczyslaw">Polityka internacjonalizmu wymaga aktywnego popierania wszystkich ruchów postępowych na świecie, rozszerzania kontaktów z postępową młodzieżą na całym świecie, uwalniania tych kontaktów od biurokratycznych naleciałości.</u>
+ <u xml:id="u-33.22" who="#PoselRakowskiMieczyslaw">Jest rzeczą wiadomą, że wzmożone kontakty, zwłaszcza w epoce, w której żyjemy, oznaczają także rozszerzenie płaszczyzny konfrontacji. Osobiście nie obawiam się skutków tej konfrontacji. Wierzę po prostu w mądrość polskiej młodzieży, w jej przywiązanie do ludowej ojczyzny, do socjalizmu. Wierzę wreszcie w jej wychowawców, od rodziców poczynając, którzy potrafią na gruncie realnych ocen rzeczywistości uznać to, co jest dorobkiem Polski Ludowej i socjalizmu i co w związku z tym — jest przyszłością świata.</u>
+ <u xml:id="u-33.23" who="#PoselRakowskiMieczyslaw">Ale internacjonalizm rozumiem również jako kategorię polityczną i moralną, ściśle związaną z postępem społecznym.</u>
+ <u xml:id="u-33.24" who="#PoselRakowskiMieczyslaw">Świat zdążający do socjalizmu, to przecież nie ulega wątpliwości, ciągle jeszcze potrzebuje wielkiej armii śmiałych, zaangażowanych wyznawców światopoglądu materialistycznego. Jest naszym, nie waham się użyć tego określenia, historycznym zadaniem wychować jak największą liczbę młodych Polek i Polaków w duchu filozofii materialistycznej. Zbliżając się do tego celu, będziemy wzmacniać nie tylko pozycję Polski, w świecie, ale będziemy jednocześnie szybciej unowocześniać kraj.</u>
+ <u xml:id="u-33.25" who="#PoselRakowskiMieczyslaw">Od tego celu komuniści polscy nie odstąpią i nie mogą odstąpić. Nie dlatego, żebyśmy byli nie tolerancyjni, nie dlatego, że jesteśmy wyznawcami tej filozofii, ale dlatego, że w grę wchodzą podstawowe interesy narodu i państwa, dlatego, że w grę wchodzi ten kierunek rozwojowy świata, którego sobie życzy każdy, kto się uważa za postępowego człowieka.</u>
+ <u xml:id="u-33.26" who="#PoselRakowskiMieczyslaw">W związku z tym opowiadam się za ożywieniem pracy ideologicznej z młodzieżą, za poważnymi i ostrymi dysputami. Musimy — moim zdaniem — nasze zadania w tej dziedzinie rzucić na tło ogólnych kierunków politycznych i ideologicznych, jakie obserwujemy w świecie.</u>
+ <u xml:id="u-33.27" who="#PoselRakowskiMieczyslaw">Nie ulega wątpliwości, że w krajach kapitalistycznych występuje na nowo żywe zainteresowanie ideologią marksistowską, Marksem, słowem tym, co dał światu obóz lewicy społecznej. W ubiegłym roku uczestniczyłem w spotkaniu polsko-amerykańskim w Stanach Zjednoczonych. Podczas dyskusji na temat eksportu i importu towarów jeden z profesorów, zresztą znany antykomunista żartobliwie powiedział: Jeżeli na uniwersytetach amerykańskich sytuacja będzie się nadal tak rozwijała jak dzisiaj, zwłaszcza w zakresie wzrostu zainteresowania Marksem i marksizmem, to będziemy musieli od was importować profesorów marksizmu. Wydaje mi się, że w tej dziedzinie nie będziemy popierać eksportu!</u>
+ <u xml:id="u-33.28" who="#PoselRakowskiMieczyslaw">Wniosek jest oczywisty. Młodzi ludzie w epoce rozszerzającej się konfrontacji między systemami społecznymi powinni być zdolni nie tylko do dyskusji i obrony wartości, które uważamy za trwałe, ale również do tego, by podejmować dyskusję z tymi, którzy w różny sposób szukają drogi do tego, co w sumie określamy jako koncepcję lewicy czy też koncepcję socjalistycznego rozwoju świata.</u>
+ <u xml:id="u-33.29" who="#PoselRakowskiMieczyslaw">W związku z tym nasuwa się jeszcze jedna uwaga, swego rodzaju samokrytyka. My, myślę o działaczach frontu ideologicznego, także jesteśmy w pewnym stopniu defensywni w podejmowaniu pewnych problemów ideologicznych. Bardzo często można spotkać taki pogląd — co tu można powiedzieć jeszcze nowego? A w moim przekonaniu, w tym procesie wychowawczym, w działalności polegającej na przedstawianiu wartości marksizmu nie zawsze trzeba powiedzieć coś nowego. Inaczej mówiąc, uważam, że konieczne jest przypominanie pewnych prawd oczywistych. Chodzi o to, żeby było to przypominanie takie, by młody człowiek mógł je przyjąć. A zdaje mi się, że każdemu kolejnemu pokoleniu, które wchodzi w życie trzeba pewne podstawowe prawdy przypominać, i nie bać się zarzutów, że jest to powtarzanie.</u>
+ <u xml:id="u-33.30" who="#PoselRakowskiMieczyslaw">Ponieważ poświęcam nieco uwagi problemom ideologicznym, chciałbym również się wypowiedzieć na temat pewnej myśli, którą przedstawił poseł Stomma. Poseł Stomma, tak jak go zrozumiałem, określił swój pogląd czy swoje stanowisko stwierdzając, że jest przeciwko antyreligijnej działalności w szkołach (cytuję, chyba dobrze zapisałem). Otóż wydaje mi się, że jeżeli takie stanowisko zostało tutaj przedstawione (taki pogląd, nie stanowisko), to należałoby zapytać, co rozumiemy pod tym zarzutem. Takiej działalności, która polegałaby na obrażaniu uczuć religijnych, nie ma w ogóle w naszym systemie -szkolnym, nie ma w polskich szkołach i nikt takiej działalności nie zamierza prowadzić.</u>
+ <u xml:id="u-33.31" who="#PoselRakowskiMieczyslaw">Natomiast wydaje mi się, że byłoby ogromnym cofnięciem wstecz całego procesu wychowawczego nie tylko z punktu widzenia komunistycznej ideologii czy materialistycznego światopoglądu, gdybyśmy np. odstąpili od wyjaśniania młodzieży socjologicznych aspektów religii, czy przedstawiania w ogóle religii jako wyrazu określonych ruchów moralnych czy społecznych. Osobiście uważam, że w wielu przypadkach jesteśmy jeszcze za mało ofensywni na tym polu, za mało jeszcze tkwimy w przyszłości — albo mówiąc inaczej — za mało ciągle mamy ludzi postępowych w Polsce. Powinniśmy tę grupę ludzi postępowych rozszerzać. Wiąże się to z określonym wychowaniem, z przypominaniem tych faktów, które rzeczywiście zdarzyły się w historii. Gdybyśmy dzisiaj zrezygnowali z przedstawiania różnych aspektów religii, prezentowania skąd się wzięły religie, dlaczego, jak itd., to cofnęlibyśmy się o kilkaset lat wstecz. Tak mi się wydaje.</u>
+ <u xml:id="u-33.32" who="#PoselRakowskiMieczyslaw">Wysoki Sejmie! Kończąc, chciałbym wskazać jeszcze na jeden element. Już niedługo bardzo uroczyście obchodzić będziemy 30-lecie Polski Ludowej. Prawie 30 lat żyjemy w warunkach pokoju. Kiedyś, w przeszłości energia młodzieży kolejnych pokoleń Polaków znajdowała ujście na polach bitew o wolność i niepodległość, o wyzwolenie społeczne klas i całego narodu.</u>
+ <u xml:id="u-33.33" who="#PoselRakowskiMieczyslaw">Pokolenia Polski Ludowej są szczęśliwsze od swoich poprzedników. Nie muszą się wykrwawiać. Pokojowy rozwój Polski zapewnia sojusz naszego kraju ze Związkiem Radzieckim, z krajami tworzącymi wspólnotę socjalistyczną; zapewnia taki rozwój Polski, układ sił w świecie korzystny dla sił socjalizmu i pokoju. Przedłożony projekt uchwały rozumiem po prostu jako dążenie starszych, bardziej doświadczonych Polaków do stworzenia warunków, w których ogromna energia i dynamizm młodzieży zgromadzone w powojennych pokoleniach, będą mogły być w pełni wykorzystane w pokojowej i twórczej pracy dla naszej ojczyzny.</u>
+ <u xml:id="u-33.34" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-34">
+ <u xml:id="u-34.0" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Głos ma poseł Jan Skowron.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-35">
+ <u xml:id="u-35.0" who="#PoselSkowronJan">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Ogólnonarodowa dyskusja nad sprawami młodzieży, nad jej miejscem w naszym życiu, zapoczątkowana na VII Plenum KC PZPR oraz hasło budowy drugiej Polski, stwarzają nowe szanse dla młodych. Jest to również wielka szansa dla młodzieży wiejskiej, szansa dla jej ponad milionowej organizacji — ZSMW, ponieważ zdajemy sobie sprawę z tego, że właśnie kolektywne działanie, ujęte w ramy i program związku, może przynieść spodziewane owoce.</u>
+ <u xml:id="u-35.1" who="#PoselSkowronJan">Przyjęta przez V Krajowy Zjazd ZSMW uchwała określa ambitne zadania młodych ze środowiska wiejskiego. Jako jeden z członków młodej społeczności wiejskiej, jestem przekonany, że młodych rolników i młodą inteligencję stać na wiele więcej. Mówi się nierzadko o wyłącznie konsumpcyjnym stosunku młodych do życia. Zgadzam się z tym, że istnieje i taka grupa młodzieży. Ale uważam, że generalizowanie sprawy jest niesłuszne i krzywdzące dla większości młodzieży, w tym również tej ze środowiska wiejskiego. Bo jeżeli włączamy się do poczynań mających na celu zmianę oblicza wsi polskiej, jeżeli jesteśmy często inspiratorami tych poczynań, wiedząc, że to co robimy, to robimy dla siebie i całego społeczeństwa, czyli że nie tylko żądamy.</u>
+ <u xml:id="u-35.2" who="#PoselSkowronJan">Wielu z nas, właśnie przynależność do ZSMW, jego hasło — „wychowanie przez działanie” uczyniły takimi, jakimi obecnie jesteśmy — wrażliwymi i niecierpliwymi, pracującymi dla lepszego jutra naszej ojczyzny.</u>
+ <u xml:id="u-35.3" who="#PoselSkowronJan">Wysoki Sejmie! PZPR i stronnictwa sojusznicze, całe społeczeństwo, pragną widzieć w młodzieży ludzi ideowych, patriotycznych, wychowanych na zasadach marksizmu-leninizmu, umiejących w takich kategoriach oceniać zjawiska dnia codziennego, poglądy własne i innych ludzi.</u>
+ <u xml:id="u-35.4" who="#PoselSkowronJan">Rozumiemy, że wychowanie każdego z nas zaczyna się w domu, w którym kształtują się pierwsze cechy osobowości człowieka. A tymczasem obecnie rodzice dziecka, szczególnie wiejskiego nie zawsze jeszcze mogą przekazać dziecku to co powinni, bo nie mają podstawowych wiadomości z dziedziny pedagogiki w ogóle, a tym bardziej pedagogiki socjalistycznej. Wprawdzie oddziaływanie na środowisko wiejskie środków masowej informacji jest już duże, jednak nie są one w stanie dać podstawowej wiedzy w tym zakresie.</u>
+ <u xml:id="u-35.5" who="#PoselSkowronJan">Dlatego uważam, że niezbędne jest kształcenie rodziców, przede wszystkim młodych małżeństw wiejskich m.in. przez organizowanie uniwersytetów dla rodziców również w środowisku wiejskim, w których zajęcia prowadziliby odpowiednio przygotowani pedagodzy ze szkół wiejskich. Niezbędne jest szersze wkroczenie do środowiska wiejskiego Towarzystwa Krzewienia Kultury Świeckiej, którego działalność, sądząc na przykładzie mojej gminy, nie wyszła jeszcze poza granice miasta powiatowego.</u>
+ <u xml:id="u-35.6" who="#PoselSkowronJan">Następnym ogniwem procesu wychowawczego jest dla dziecka wiejskiego przede wszystkim szkoła, a w nielicznych jeszcze wypadkach przedszkole. Tworzymy obecnie zbiorcze szkoły gminne, z którymi wiążemy duże nadzieje zarówno w zakresie kształcenia, jak i wychowania. Dobrze wiemy jak nauczyciel-wychowawca oddziaływa na ucznia szkoły podstawowej. Jest on dla niego (zwłaszcza w pierwszych latach nauki) wzorem do naśladowania, wzorem osobowości człowieka. Dlatego uważam, że w chłonnym i wrażliwym na bodźce zewnętrzne środowisku wiejskim powinna być kadra pedagogiczna o najwyższych kwalifikacjach.</u>
+ <u xml:id="u-35.7" who="#PoselSkowronJan">Tymczasem do różnego typu szkół pedagogicznych trafia wielu tych, którzy nie dostali się na inne kierunki studiów. A wydaje się, że wykonywanie zawodu nauczyciela — wychowawcy powinno być zaszczytem. Zawód ten powinny obierać jednostki zdolne i inteligentne, mające powołanie i staranne przygotowanie do pełnienia funkcji pedagoga.</u>
+ <u xml:id="u-35.8" who="#PoselSkowronJan">Nie są to sprawy do załatwienia od zaraz, ale musimy o nich myśleć na co dzień i podejmować stałe wysiłki na rzecz ich stopniowej realizacji.</u>
+ <u xml:id="u-35.9" who="#PoselSkowronJan">W szkole podstawowej dziecko po raz pierwszy spotyka się również ze Związkiem Harcerstwa Polskiego i często właśnie w tej organizacji zaczyna uczyć się wspólnego działania, wspólnej pracy i zabawy.</u>
+ <u xml:id="u-35.10" who="#PoselSkowronJan">Ze Związku Harcerstwa Polskiego, po ukończeniu szkoły podstawowej trafia często do Związku Socjalistycznej Młodzieży Wiejskiej. Z tego względu obydwie organizacje młodzieżowe powinny odgrywać na terenie wsi doniosłą rolę w wychowaniu ideowym młodzieży.</u>
+ <u xml:id="u-35.11" who="#PoselSkowronJan">Młodzież chcę być samodzielna, ale nie samotna. Obecnie zostały powołane urzędy gminne. Związek Socjalistycznej Młodzieży Wiejskiej powołał zarządy gminne. Jeżeli chcemy tworzyć wspólny front działania w wychowaniu młodzieży — to uważam, że powinniśmy to czynić właśnie na terenie wsi. Zarządy gminne ZSMW powinny więc być traktowane przez urzędy gminne jako partnerzy w pracy nad rozwojem społeczno-gospodarczym rejonu. Tymczasem często jeszcze my, młodzi, odsuwani jesteśmy od wielu spraw, nasze postulaty i wnioski nie zawsze traktowane są poważnie, co nierzadko doprowadza do zniechęcenia. Na pewno nieraz błądzimy, cechuje nas niekiedy zbyt wielka niecierpliwość, a może i to, co nazywamy fantazją. Ale jeżeli postępujemy nie tak jak powinniśmy, to starsi — i na tym polega ich rola w procesie wychowania — powinni, moim zdaniem, w umiejętny sposób poprawiać nasze poczynania. Przecież młodość, zapał i wiedza, to siły napędowe budowy drugiej Polski, Polski ludzi ambitnych, śmiałych, odważnych na miarę socjalistycznego państwa.</u>
+ <u xml:id="u-35.12" who="#PoselSkowronJan">Wysoki Sejmie! Mówiąc o treściach wychowawczych rodziny, szkoły, organizacji młodzieżowych, nie sposób jest pominąć sprawy wychowania fizycznego, sportu i turystyki. W środowisku wiejskim działają Ludowe Zespoły Sportowe jako część ZSMW. W rezultacie wieloletnich wysiłków i realnego poparcia ze strony państwa warunki pracy LZS znacznie się polepszyły. W wielu z nich jednak sytuacja jest jeszcze niezadowalająca.</u>
+ <u xml:id="u-35.13" who="#PoselSkowronJan">Młodzi ze środowiska wiejskiego, tak jak i ich rówieśnicy z miasta chcą być sprawni fizycznie i mają własne ambicje sportowe.</u>
+ <u xml:id="u-35.14" who="#PoselSkowronJan">Tymczasem iluż to zabiegów niejednokrotnie kosztuje uzyskanie miejsca pod budowę prostego boiska sportowego, na którym można by pograć w piłkę, zrobić bieżnię i skocznię. A jeżeli już takie boisko zostanie wybudowane, najczęściej w czynie społecznym przez młodzież, jeżeli zacznie się na nim trenować, często bez fachowej opieki i osiągać jakieś wyniki, jeżeli w końcu zechce się zmierzyć w sportowej rywalizacji z rówieśnikami z innego środowiska, to wtedy okazuje się, że brak jednolitego stroju sportowego. Zdobycie tego stroju oznacza, że zaczyna się na nowo otwierać zaczarowany krąg chodzenia od instytucji do instytucji.</u>
+ <u xml:id="u-35.15" who="#PoselSkowronJan">W środowisku miejskim działają potężne kluby sportowe, mające swych opiekunów w zakładach przemysłowych. W środowisku wiejskim możliwości te są bardzo ograniczone. Dlatego należy w systemie wychowawczym środowiska wiejskiego przywiązywać większą wagę do sportu i turystyki, a w tym także do działalności LZS.</u>
+ <u xml:id="u-35.16" who="#PoselSkowronJan">Wysoki Sejmie! Jestem przekonany, że podjęcie przez Sejm dyskutowanej dzisiaj uchwały przyczyni się do polepszenia warunków wychowania młodego pokolenia i zwiększenia jego udziału w nowym okresie budowy socjalistycznej Polski.</u>
+ <u xml:id="u-35.17" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-36">
+ <u xml:id="u-36.0" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Głos ma poseł Marek Kabat.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-37">
+ <u xml:id="u-37.0" who="#PoselKabatMarek">Obywatelko Marszałku! Wysoki Sejmie! Zadaniem naszym jest podjęcie uchwały, która wskaże sposoby rozwiązywania zasadniczego problemu ideologicznego i politycznego, jakim jest wychowanie młodego pokolenia dla przyszłości. Mówiąc o tym na konferencji partyjnej Pomorskiego Okręgu Wojskowego, I Sekretarz KC PZPR — Edward Gierek stwierdził: „Za wychowanie młodego pokolenia odpowiedzialny jest cały naród. Nikt nie może pozostać wobec tego zadania obojętny. W realizacji programu wychowawczego jest miejsce dla wszystkich patriotów, dla członków partii i bezpartyjnych, dla każdego, kogo ożywia troska o przyszłość ojczyzny.” Wysoka Izbo! Polska roku 2000 będzie krajem, którego potencjał gospodarczy zostanie co najmniej podwojony. W wyniku coraz większego i aktywnego udziału w rewolucji naukowo-technicznej zrealizowany zostanie zarysowany przez VI Zjazd PZPR wszechstronny — społeczny, kulturalny i gospodarczy rozwój naszego państwa.</u>
+ <u xml:id="u-37.1" who="#PoselKabatMarek">Uchwała VII Plenum KC PZPR stanowi ideologiczne uzupełnienie tego programu rozwoju i posiada ogromne znaczenie dla zadań wychowania obywatelskiego młodego pokolenia Polaków. Nakreślona na tym Plenum wizja ambitnych zadań perspektywicznych adresowanych do całego młodego pokolenia uwidacznia zarówno wagę aktywnej postawy i pracy indywidualnej, jak też postaw i działania obywatelskiego i zbiorowego.</u>
+ <u xml:id="u-37.2" who="#PoselKabatMarek">Socjalizm w naszym kraju został przedstawiony nie tylko jako rzeczywistość, którą młodzi zastają gotową, ale jako rzeczywistość w rozwoju, jako rzeczywistość, którą należy przekształcać w coraz lepszą i doskonalszą. Młodzi stają w obliczu zadań innych co prawda niż ich ojcowie, lecz równie ambitnych i rozległych. Zadanie dokończenia budowy socjalizmu oznacza Polskę wysoko rozwiniętą gospodarczo, oznacza wysoki standard życia jej obywateli. Oznacza także, a może przede wszystkim, zwycięstwo zasad socjalizmu w stosunkach międzyludzkich, rozkwit wszystkich humanistycznych wartości naszego ustroju, rozkwit osobowości ludzkiej w harmonii z coraz doskonalszymi stosunkami społecznymi.</u>
+ <u xml:id="u-37.3" who="#PoselKabatMarek">Z tego punktu widzenia, uchwała VII Plenum rysuje przed młodym pokoleniem Polaków obowiązki, które mogą być z powodzeniem wykonywane tylko przez ludzi ofiarnych, ideowych i kompetentnych. Pełny rozwój cywilizacyjny, społeczny i humanistyczny naszego kraju możliwy jest tylko wtedy, gdy uruchomimy wszystkie wartości ideowo-moralne i intelektualne naszego narodu.</u>
+ <u xml:id="u-37.4" who="#PoselKabatMarek">Wkraczamy w okres rewolucji naukowo-technicznej. Opanowanie energii atomowej, rozwój kosmonautyki, elektroniki, automatyzacji rodzić będzie nowe, nie spotykane dotychczas problemy moralne, społeczne i polityczne. A umiejętność ich rozwiązywania będzie decydowała o tempie naszego rozwoju i o pozycji Polski w świecie. To trudne zadanie w coraz większym stopniu będzie realizowane i rozwiązywane właśnie przez młodzież. Ona będzie twórcą wartości nowych i kontynuatorem już osiągniętego dorobku. Musimy więc zadbać o to, aby świadomość szacunku dla przeszłości i zobowiązanie wobec przyszłości było udziałem całej młodzieży.</u>
+ <u xml:id="u-37.5" who="#PoselKabatMarek">Młodzież ma zawsze krytyczny stosunek do otaczającej ją rzeczywistości, chcę zmieniać to, co uważa za złe, chcę przyspieszyć proces zmian. W swoim krytycznym stosunku do otoczenia nie dostrzega jednak często wielu spraw, mających wpływ na taki właśnie a nie inny kształt tego otoczenia. Nie uwzględnia wielu czynników, które uwzględnić by należało. Jej krytyczna, ale równocześnie aktywna postawa płynie przede wszystkim z jej ideowego entuzjazmu, który wyraża się chęcią walki o zmianę świata, o jego doskonalenie. Ten entuzjazm jest ogromną wartością i należy dbać, aby wydawał on owoce jak najlepsze dla narodu i państwa.</u>
+ <u xml:id="u-37.6" who="#PoselKabatMarek">Starsze pokolenie dostrzega uwarunkowanie zmian, widzi złożoność procesów społecznych, gospodarczych i kulturalnych. Zdolność widzenia złożoności otaczającego nas świata wypływa ze zdobytego w trakcie pracy doświadczenia ideowo-politycznego. Dla zachowania łączności międzypokoleniowej decydujące znaczenie ma takie działanie wychowawcze, które prowadzić będzie do wzbogacenia młodzieńczego entuzjazmu doświadczeniem starszych.</u>
+ <u xml:id="u-37.7" who="#PoselKabatMarek">Jest to realne tylko wtedy, kiedy starsze pokolenie potrafi doświadczenia ideowo-polityczne nabyte w toku pracy łączyć z ideowością, gdyż tylko taka postawa jest autentyczna w odczuciu młodych i stanowi wzór do naśladowania. Płynie to z tej oczywistej, prawie banalnej prawdy, że osobisty przykład ma ogromne i decydujące znaczenie w procesie wychowawczym. Zarówno osobisty przykład, jak i przykład postawy całego pokolenia. Dlatego dołączam się do wszystkich głosów, które podkreślały rangę wychowawczą rodziny.</u>
+ <u xml:id="u-37.8" who="#PoselKabatMarek">Wysoki Sejmie! Socjalizm w Polsce budowany jest przez wierzących i niewierzących obywateli naszego kraju. Państwo nasze jest świeckie, stąd nie leży w ramach jego obowiązków troska o wychowanie religijne młodzieży. Odpowiedzialność za to wychowanie spada na wierzących rodziców. Kościół zaś pełni swą misję duszpasterską w stosunku do młodego pokolenia w punktach katechetycznych. Rodzice w naszym państwie mają i będą mieli faktyczną możność kierowania lub nie kierowania swoich dzieci do punktów katechetycznych w celu ich religijnego wychowania.</u>
+ <u xml:id="u-37.9" who="#PoselKabatMarek">Jedną z największych zdobyczy Polski Ludowej jest to, że przy zróżnicowaniu światopoglądowym społeczeństwa stworzona została i stale się umacnia jego jedność polityczna. Z naszego doświadczenia, z doświadczenia Polski Ludowej wynika, że ta jedność polityczna wierzących i niewierzących Polaków jest warunkiem szybkiego tempa budownictwa socjalistycznego i jednym ze źródeł naszych sukcesów.</u>
+ <u xml:id="u-37.10" who="#PoselKabatMarek">W młodym pokoleniu również występują dwa rodzaje zaangażowania światopoglądowego. Czegokolwiek byśmy na ten temat nie mówili, rzeczywistość będzie wyglądała tak, że większość młodych Polaków znać będzie założenia materializmu filozoficznego i równocześnie założenia światopoglądu chrześcijańskiego. Nie widzimy w tym ani zagrożenia dla wiary, ani dla poziomu świadomości ideowej naszej młodzieży. Na podstawie znajomości zasad obu światopoglądów młody obywatel dokonuje i dokonywać będzie wyboru w tej ważnej dla każdego człowieka sprawie. W młodym pokoleniu nie występuje zjawisko nietolerancji w sprawach światopoglądowych, które często charakteryzowało starsze pokolenie.</u>
+ <u xml:id="u-37.11" who="#PoselKabatMarek">Tolerancja i szacunek dla odmiennych przekonań światopoglądowych, przy równoczesnym, wspólnym zaangażowaniu socjalistycznym w sprawy społeczno-gospodarcze i polityczne jest jednym z największych osiągnięć młodego pokolenia Polski Ludowej. Idzie teraz o to, aby zapewniać takie warunki polityczne i społeczne, w których na gruncie głębokiego zaangażowania socjalistycznego młody człowiek będzie dokonywał suwerennego humanistycznie wyboru światopoglądu. Wymagać to będzie takiego oddziaływania wychowawczego, które, pogłębiając jedność ideowo-polityczną Polaków, pogłębiać będzie jednocześnie i umacniać poczucie szacunku i tolerancji dla autentycznego zaangażowania światopoglądowego.</u>
+ <u xml:id="u-37.12" who="#PoselKabatMarek">Wysoka Izbo! Żyjemy w okresie umacniania się pokojowego współistnienia państw o różnych ustrojach. Z faktu tego wynika, że poszerzają się i będą poszerzać kontakty między obywatelami Polski a innych krajów, w tym również kontakty międzynarodowe młodzieży polskiej. Młodzież ta, jak wskazuje dyskutowany dzisiaj projekt uchwały, musi być przygotowana do tej międzynarodowej wymiany. Musi umieć odrzucić to wszystko, co jest obce socjalizmowi i sprzeczne z ogólnoludzkimi wartościami kulturalnymi i cywilizacyjnymi, a przyjmować to wszystko, co jest autentycznym wzbogaceniem tych wartości.</u>
+ <u xml:id="u-37.13" who="#PoselKabatMarek">W stosunkach międzynarodowych szczególne znaczenie ma rozwijanie kontaktów ze Związkiem Radzieckim i krajami obozu socjalistycznego. Kontakty te powinno cechować poczucie wspólnej walki o socjalistyczne ideały. W świadomości młodego pokolenia Polaków umacniać się powinna prawda, że nasza przyszłość i nasze bezpieczeństwo związane są z przyszłością i bezpieczeństwem całego obozu socjalistycznego, a przede wszystkim z sojuszem ze Związkiem Radzieckim.</u>
+ <u xml:id="u-37.14" who="#PoselKabatMarek">Istnieje potrzeba stałego kształtowania umiejętnego wiązania ambicji narodowych z internacjonalizmem i zasadą solidarności ze Związkiem Radzieckim, z całym obozem socjalistycznym. Młode pokolenie przez to, że urodziło się w Polsce Ludowej, jest lepiej przygotowane do spełnienia tej roli niż pokolenie starsze. Chodzi o to, aby to młode pokolenie miało świadomość tego wielkiego zadania i aby stworzone zostały dla jego realizacji właściwe warunki.</u>
+ <u xml:id="u-37.15" who="#PoselKabatMarek">Młodzież nasza wychowywana jest przez nas w określonych polskich warunkach. Jej sposób myślenia i bycia świadczy o nas, o naszym systemie wychowawczym. Powinniśmy stworzyć taki klimat wychowawczy, by młodzi Polacy w kontaktach międzynarodowych byli wzorem dla młodzieży zarówno ze Wschodu, jak i z Zachodu.</u>
+ <u xml:id="u-37.16" who="#PoselKabatMarek">Wysoki Sejmie! Sprawą dużej wagi jest problem wychowania państwowego. Zagadnienie to jest złożone i nie czas, aby je tu wszechstronnie i wyczerpująco przedstawiać. Z konieczności upraszczając zatem sprawę można stwierdzić na podstawie znajomości historii Polski ostatnich 200 lat nieprzerwaną dążność do zachowania jedności narodowej w okresie zaborów, dążność wymagającą m.in. walki z aparatem państwowym zaborców. Powstały wówczas pewne nawyki społeczne, które później w okresie okupacji hitlerowskiej podniesione zostały do rangi najważniejszych cnót patriotycznych. Nakazywały one obejść, przechytrzyć zarządzenia władzy, przeciwstawić się aparatowi wrogiego państwa. Taka postawa zapadła w podświadomość społeczną i zbyt długo była warunkiem przetrwania, aby historia Polski Ludowej mogła ją natychmiast wykorzenić. Skutki tego stanu rzeczy dają znać o sobie nawet jeszcze dzisiaj.</u>
+ <u xml:id="u-37.17" who="#PoselKabatMarek">Naszą szansą, szansą pokolenia Polski Ludowej i naszym zadaniem jest ukształtowanie właściwego stosunku Polaków do własnego państwa. Powinien się on wyrażać w nadrzędności myślenia kategoriami państwowymi o sprawach wspólnych naszego narodu, w poszanowaniu praw i obowiązków, w dyscyplinie społecznej oraz wysokiej kulturze współżycia. Musimy, kształtując odpowiednie nawyki, upowszechniać instynkt państwowy w całym społeczeństwie. I taki punkt widzenia musimy przekazać młodemu pokoleniu przez zastosowanie odpowiednich systemów wychowawczych oraz tworzenie właściwych warunków społeczno-politycznych.</u>
+ <u xml:id="u-37.18" who="#PoselKabatMarek">Wysoki Sejmie! Posłowie Koła Poselskiego — „Pax”, w imieniu których mam zaszczyt przemawiać, będą głosowali za przyjęciem uchwały o zadaniach narodu i państwa w wychowaniu młodzieży i jej udziale w budowie socjalistycznej Polski.</u>
+ <u xml:id="u-37.19" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-38">
+ <u xml:id="u-38.0" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Głos ma poseł Maria Milczarek.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-39">
+ <u xml:id="u-39.0" who="#PoselMilczarekMaria">Obywatelko Marszałku! Wysoki Sejmie! Niezwykle korzystne zjawiska występujące w ciągu ostatnich dwóch lat w życiu społeczno-politycznym i gospodarczym kraju, w tempie polepszania warunków życia społeczeństwa i rodziny — stworzyły podstawę śmiałych przedsięwzięć i inicjatyw sprzyjających unowocześnianiu kraju, przyspieszaniu jego socjalistycznego rozwoju.</u>
+ <u xml:id="u-39.1" who="#PoselMilczarekMaria">Świadomi jesteśmy, że źródłem tych pozytywnych przemian i osiągnięć była i jest myśl polityczno-programowa naszej partii.</u>
+ <u xml:id="u-39.2" who="#PoselMilczarekMaria">W sposobach kierowania i w metodach rozwiązywania problemów społecznych i gospodarczych zdecydowanie zwycięża zasada kompleksowości jako jedynie słuszna i skuteczna. Charakter uchwały VI Zjazdu partii oraz efekty jej wszechstronnej i konsekwentnej realizacji są tego wyraźnym dowodem.</u>
+ <u xml:id="u-39.3" who="#PoselMilczarekMaria">Kompleksowe spojrzenie na problemy współczesnego świata podniosło też do rangi najwyższej rolę czynnika ludzkiego. Od człowieka, od jego wiedzy, umiejętności i zaangażowania, od jego postawy moralno-etycznej zależy powodzenie w urzeczywistnieniu zarysowanej wizji naszej ojczyzny.</u>
+ <u xml:id="u-39.4" who="#PoselMilczarekMaria">Nowe trudne wymogi postawione społeczeństwu determinują konieczność rozległych działań. Obszarem tych działań szczególnie istotnym jest — dyskutowany dziś w tej sali i w całym kraju — model socjalistycznego wychowania.</u>
+ <u xml:id="u-39.5" who="#PoselMilczarekMaria">Tezy programowe VII Plenum KC partii, odpowiadające społecznemu zapotrzebowaniu wzbudziły szerokie zainteresowanie, a nawet konkretne działanie w ich duchu wielu środowisk, wielu grup społecznych, wielu instytucji i organizacji. Przyjęcie dziś przez Sejm uchwały o zadaniach narodu i państwa w wychowaniu młodzieży i jej udziale w budowie socjalistycznej Polski słusznie nada więc uchwałom partii charakter ogólnopaństwowego programu wychowania młodego pokolenia.</u>
+ <u xml:id="u-39.6" who="#PoselMilczarekMaria">Kraj nasz ma prawo do szczególnej dumy z osiągnięć Polski Ludowej w sferze oświaty i wychowania. Równocześnie jednak występujące w tej dziedzinie niedostatki, a zwłaszcza brak konsekwencji i powiązania działań w tworzeniu jednolitego systemu wychowawczego przygotowującego młodzież do życia i pracy, z największą troską dyskutowano od dawna w wielu środowiskach.</u>
+ <u xml:id="u-39.7" who="#PoselMilczarekMaria">Nie jest też rzeczą przypadku, że problem partnerstwa młodzieży, samowychowania, jej współudziału w doskonaleniu systemu wychowawczego jest szczególnie aktywnie podejmowany w dyskusji przez środowiska młodzieżowe. Dyskusja ta świadczy o konieczności tworzenia autentycznych warunków dla rozwijania inicjatyw młodzieży, którą stać na wiele dobrego. Jest ona poważnym współorganizatorem celów wychowawczych i ich współrealizatorem i stać ją na to, aby być jeszcze lepszą.</u>
+ <u xml:id="u-39.8" who="#PoselMilczarekMaria">Wysoki Sejmie! W procesie wychowania rodzina stanowiła i stanowi ogniwo decydujące. Mówiono dzisiaj już o tym wielokrotnie z tej trybuny. To właśnie rodzina kształtuje pierwsze pojęcia i nawyki dziecka, jego stosunek do otoczenia społecznego i środowiska, tak ważne w jego późniejszym, dojrzałym życiu. Od systemu uznawanych i praktykowanych przez nią wartości, od osobistego przykładu rodziców, atmosfery życia rodzinnego, od ładu i porządku w istotnej mierze zależy powodzenie w osiąganiu wyników wychowawczych.</u>
+ <u xml:id="u-39.9" who="#PoselMilczarekMaria">Są to prawdy dawno znane, choć nie zawsze z całą konsekwencją realizowane. Jeśli więc słusznie tak dużą wagę przywiązujemy do rodziny, która w harmonijnym współdziałaniu ze szkołą stanowi podstawowe środowisko wychowawcze, to przede wszystkim z myślą o niezbędnej pomocy dla niej, weryfikowanej i doskonalonej zgodnie z ewolucją, jaka dokonuje się we współczesnej rodzinie polskiej. Znaczenie i skuteczność tej pomocy w połączeniu ze wzrostem odpowiedzialności rodziców uwarunkowane są głęboką wiedzą o rodzinie.</u>
+ <u xml:id="u-39.10" who="#PoselMilczarekMaria">Warunkiem sterowania procesami zachodzącymi w rodzinie i jej gospodarstwie domowym są kompleksowe badania naukowe. Dotychczasowe badania w kraju, rozproszone i przyczynkarskie, nie spełniają tego postulatu. Dlatego też wydaje się, aby rozważyć sprawę włączenia do zamierzeń Rządu stworzenia interdyscyplinarnej placówki stanowiącej centrum informacji o rodzinie. Placówki, która zakładając współdziałanie wielu różnych dyscyplin naukowych, podejmie w sposób skorelowany badania, określające potrzeby rodzin, ich trendy rozwojowe, a wyniki tych badań stanowić będą naukową podstawę dla polityki społecznej, dla umacniania funkcji wychowawczej rodziny.</u>
+ <u xml:id="u-39.11" who="#PoselMilczarekMaria">Bardzo pozytywnie ocenić należy inicjatywę Ministerstwa Pracy, Płac i Spraw Socjalnych i jego instytutu, które kilka dni temu zorganizowało sympozjum naukowe w sprawach rodziny. Bogate materiały dostarczone przez teoretyków i praktyków przedmiotu stanowią cenną pomoc w prowadzonych obecnie pracach nad perspektywicznym programem w sprawach rodziny i kobiet pracujących.</u>
+ <u xml:id="u-39.12" who="#PoselMilczarekMaria">Aktywność zawodowa kobiet, występująca już jako zjawisko masowe i trwałe, wydaje się zasadniczym czynnikiem ewolucja i zmian zachodzących w rodzinie. Nie jest prawdą, że aktywność zawodowa kobiet przeszkadza w umacnianiu funkcji wychowawczych matki czy rodziny. Fakty dowodzą, że efekty pracy wychowawczej rodziców nie zależą od czasu poświęconego dziecku, ale od wiedzy i umiejętności rodzicielskich, nade wszystko zaś od zasad, jakie się dziecku wpaja. Niezbędne jest oczywiście tworzenie nadal coraz lepszych warunków dla godzenia przez kobiety wielorakich funkcji oraz łagodzenie utrudnień występujących w łączeniu przez nie pracy zawodowej z funkcjami społecznymi, funkcjami macierzyństwa.</u>
+ <u xml:id="u-39.13" who="#PoselMilczarekMaria">Tradycyjny system prowadzenia gospodarstwa domowego, jego niesłychana uciążliwość i pracochłonność powodują z pewnością w wielu rodzinach wiele rozgoryczeń, frustracji, a nawet kryzysów. Dopracowaliśmy się już ogólnokrajowego programu rozwoju usług, uwzględniającego zadania w dziedzinie rozwoju usług na rzecz rodziny. Odczuwamy poprawę w handlu i zaopatrzeniu. Realizujemy ambitny program budownictwa mieszkaniowego.</u>
+ <u xml:id="u-39.14" who="#PoselMilczarekMaria">Wieloletnie zaległości trudno jednak nadrobić w szybkim tempie. Trudności te pogłębia fakt, że linia podziału zadań w rodzinie jest wyraźnie niekorzystna dla pracującej kobiety. Kształtowanie w naszym kraju postawy partnerskiej zarówno w życiu zawodowym, jak i w życiu rodzinnym wymaga w dalszym ciągu daleko idących przemian w tradycyjnej obyczajowości i w świadomości społecznej. Toteż z ogromnym aplauzem przyjęliśmy zapowiedziane przez Ministerstwo Oświaty i Wychowania wprowadzenie do szkół nowego przedmiotu — — „przysposobienia do życia w socjalistycznej rodzinie”. Istnieje jednak potrzeba korelacji tego przedmiotu z innymi, zwłaszcza zaś z zajęciami praktyczno-technicznymi.</u>
+ <u xml:id="u-39.15" who="#PoselMilczarekMaria">Wiedza i umiejętności praktyczne związane z racjonalnym, nowoczesnym prowadzeniem domu powinny stanowić integralną część programu przysposobienia młodzieży do życia w rodzinie. One to bowiem decydują w znacznym stopniu o poziomie i kulturze codziennego życia rodziny, o jej wewnętrznej spójności. Zadania w tym zakresie wymagają oczywiście prawidłowego i skutecznego oddziaływania nie tylko szkoły, ale i organizacji młodzieżowych, ośrodków kulturalno-oświatowych, publikatorów i wreszcie samej rodziny.</u>
+ <u xml:id="u-39.16" who="#PoselMilczarekMaria">Dlatego wychowanie dzieci musi iść w parze z wychowywaniem rodziców. Postulat ten ma liczne, ważne społecznie determinanty, których celem jest — z jednej strony — odciążenie pracującej kobiety przez zwiększony udział w pracy domowej pozostałych zdolnych do tego członków rodziny — z drugiej strony zaś — przygotowanie dziewcząt i chłopców do wspólnego, nowoczesnego gospodarowania we własnym domu rodzinnym.</u>
+ <u xml:id="u-39.17" who="#PoselMilczarekMaria">Powstała w związku z tym konieczność szerszego rozwoju różnych form kształcenia kadr pedagogicznych dla szkolnictwa i dla oświaty pozaszkolnej, które będą powszechnie i skutecznie wdrażać w życie ten program.</u>
+ <u xml:id="u-39.18" who="#PoselMilczarekMaria">Z doświadczeń w realizacji różnych inicjatyw rozwijanych wśród rodziców przez polski ruch kobiecy — takich np. jak konkurs — „rodzina w klubie”, a także z naszych kontaktów z młodą rodziną — wynika pilna potrzeba zweryfikowania programu wydawniczego na korzyść literatury na potrzeby rodziny.</u>
+ <u xml:id="u-39.19" who="#PoselMilczarekMaria">Zorganizowaliśmy w lutym br. z udziałem czasopism kobiecych i poszczególnych wydawnictw Klub Książki dla Rodziny, w ramach którego zaproponowano wydanie 45 tytułów, zakładając, że obejmie on około 10 tys. członków. Zaproponowane tytuły obejmują problematykę życia rodzinnego, rozwiązywania konfliktów w rodzinie, wychowania dzieci, prowadzenia domu itd. Tymczasem z pobieżnych obliczeń wynika, że wpłynęło już ponad 40 tys. zgłoszeń do tego klubu. Wydawnictwa planujące nakłady klubowych książek nie brały w rachubę takich ilości, a jest to przecież dopiero początek zgłoszeń. Powinniśmy być zainteresowani nie tylko pełnym pokryciem tego zapotrzebowania, ale rozbudzaniem potrzeb samokształceniowych, zwłaszcza wśród zwiększonej obecnie liczby młodych małżeństw i młodych rodzin.</u>
+ <u xml:id="u-39.20" who="#PoselMilczarekMaria">Pragnę podnieść jeszcze jedną kwestię mającą istotne znaczenie dla rodziny. Chodzi mi o stan ilościowy, ściśle powiązany z jakościowym, instytucjonalnych form opiekuńczo-wychowawczego działania — żłobków, przedszkoli, świetlic, zwłaszcza tych z dożywianiem. Niedobór wszystkich tych placówek jest powszechnie znany i odczuwany. Zrodziło się nawet wiele inicjatyw tworzenia zastępczych form działania, uzupełniających program państwa w tej dziedzinie i to zarówno w mieście, jak i na wsi. Jest to z całą pewnością słuszne i przez wiele lat jeszcze będziemy rozwijać społeczne inicjatywy nie tylko na rzecz organizacji wolnego czasu dzieci i młodzieży, ale także na rzecz rozwijania różnych form działania opiekuńczo-wychowawczego.</u>
+ <u xml:id="u-39.21" who="#PoselMilczarekMaria">Nie sposób jednak godzić się z faktami niewykonywania na bieżąco programu inwestycyjnego i budżetu państwa na odcinkach tak społecznie ważnych. Plan w tej dziedzinie na 1972 r. nie został wykonany. Nadal oddaje się do użytku niekompletne osiedla mieszkaniowe bez niezbędnych inwestycji socjalno-usługowych i kulturalnych, mimo przewidzianych na nie środków.</u>
+ <u xml:id="u-39.22" who="#PoselMilczarekMaria">Sądzę, iż problem zasługuje na głębszą analizę. Stan ten jest nie do pogodzenia z apelami i dyrektywami naszej partii, jej kierownictwa, uchwałami Sejmu i decyzjami Rządu. Nieskuteczność działania w tej dziedzinie wymaga chyba zastanowienia się nad odpowiednimi preferencjami, zastosowanie których zagwarantowałoby radykalniejszą poprawę.</u>
+ <u xml:id="u-39.23" who="#PoselMilczarekMaria">Kończąc, wyrażam przekonanie, że tak doniosłej wagi uchwała Sejmu, którą dziś przyjmiemy, obliguje również nas, posłów, nie tylko do jej urzeczywistniania w ramach naszych prac poselskich, ale także do aktywności zawodowej i w środowiskach społecznych, w których żyjemy i w których działamy. Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-39.24" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-40">
+ <u xml:id="u-40.0" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Głos ma poseł Teresa Skubała.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-41">
+ <u xml:id="u-41.0" who="#PoselSkubalaTeresa">Obywatelko Marszałku! Wysoka Izbo! Dobitne i konkretne, a zarazem pełne obywatelskiej troski stwierdzenia przedłożonego projektu uchwały o wychowaniu młodzieży zawierają myśli, do których chciałabym z tego miejsca nawiązać. Przedłożona uchwała nie tylko podkreśla znaczenie wychowania aktywizującego postawy obywatelskie młodzieży — uchwała ta jednocześnie wskazuje na wielorakie zadania stojące przed młodym pokoleniem, precyzując je tak dalece, że nie wydają się one abstrakcyjnymi, wzniosłymi ideałami, lecz zrozumiałymi dla współczesnego człowieka konkretami naszej polskiej teraźniejszości i przyszłości narodowej. W harmonijny sposób wiąże się tu obowiązki i cele o zasięgu ogólnonarodowym z obowiązkami i celami o charakterze regionalnym, dążąc do wychowania Polaka świadomego także celów najbliższych, najbardziej codziennych, zmieniających na lepsze nie tylko życie całego kraju, lecz także życie jego wsi czy małego miasteczka.</u>
+ <u xml:id="u-41.1" who="#PoselSkubalaTeresa">Znajomość praw społecznego i gospodarczego rozwoju naszego społeczeństwa uczy nas bowiem, że i te węższe cele aktywności społecznej nie mogą być pomijane w pracy wychowawczej. Obecnie w małych miastach i miasteczkach naszego kraju mieszka około 5 mln obywateli, a miejscowości te skupiają ok. 20% całej ludności miejskiej. Warunki życia w tych małych miastach są różne w zależności od różnych czynników. Najbardziej upośledzone pod względem rozwojowym są miasta, liczące mniej niż 20 tys. mieszkańców, o charakterze rolniczym, które nie mają większych zakładów przemysłowych ani też nie są ośrodkami administracyjnymi. Warunki życia młodzieży w tych ośrodkach są inne niż na wsi lub w większych miastach, stwarzają też odmienne problemy wychowawcze.</u>
+ <u xml:id="u-41.2" who="#PoselSkubalaTeresa">Jednym z najpoważniejszych problemów w wychowaniu tej młodzieży jest właściwe ukształtowanie jej aktywności życiowej. Idzie o to żeby — z jednej strony — nie zahamować siły witalnej i ambicji tej młodzieży, z drugiej zaś — by stworzyć jej właściwe ujście i nie dopuścić do marnotrawienia w niezdyscyplinowanych grupach rówieśniczych, trwoniących młodzieńczą energię na prymitywne niekiedy i pospolite rozrywki.</u>
+ <u xml:id="u-41.3" who="#PoselSkubalaTeresa">Wybitna polska pisarka Maria Dąbrowska, doskonała znawczyni życia polskiej prowincji, jeszcze niedawno stwierdzała w swoich — „Dziennikach” przytłaczający konserwatyzm i bezwład tego życia. Dziś jest inaczej. Badania wykazują, że mieszkańcy małych miast, a zwłaszcza tych małych osiedli rolniczych, przejawiają niezadowolenie z faktu zamieszkiwania w takim małym mieście. Zaledwie co dziesiąty mieszkaniec chciałby w nim pozostać na stałe, a przeważająca większość ludzi starszych nie chciałaby, by ich dzieci mieszkały w nim stale. W małych miastach najczęstsze są narzekania na brak atrakcyjnych miejsc pracy, na brak rozrywek i szerszych możliwości kształcenia się. Blisko ^3^/4 mieszkańców odczuwa te potrzeby. Nieco niższe też — w porównaniu z dużymi miastami — są dochody przypadające na jednego członka rodziny (o ok. 200 zł).</u>
+ <u xml:id="u-41.4" who="#PoselSkubalaTeresa">W związku z tym należy obawiać się dalszego odpływu z tych miast ambitniejszych jednostek, chyba że się je upodobni do większych ośrodków, zmieniając nie tylko warunki gospodarcze przez rozwój przemysłu terenowego, rozbudowę turystyki czy rozwój instytucji usługowych, ale zmieniając także styl życia. Raport o stanie oświaty Komitetu Ekspertów stwierdza, że nie należy się wszakże spodziewać, iż w większości małych miast w Polsce zwiększać się będzie liczba mieszkańców i że zamienią się one w prężne centra przemysłowe. Jednakże stabilizacja małego miasta nie może być równoznaczna ze stagnacją. Każde małe miasto ma swoje niepowtarzalne funkcje społeczno-gospodarcze i kulturalne, ma sobie właściwe miejsce w życiu regionu, województwa i każdemu trzeba pomóc w rozwinięciu tych funkcji.</u>
+ <u xml:id="u-41.5" who="#PoselSkubalaTeresa">Stronnictwo Demokratyczne wielokrotnie inspirowało taką właśnie działalność, podnosząc, że tylko tam gdzie będą perspektywy awansu młodzi ludzie będą chcieli pozostać i tworzyć swoją pracą nowe wartości. Rozbudzenie swoistego patriotyzmu lokalnego i przywiązania do regionu spowoduje korzystniejsze warunki powrotu młodej inteligencji do małego miasta. A to ona właśnie staje się potem twórczym zaczynem aktywizacja choćby poprzez pracę społeczną w towarzystwach regionalnych i innych miejscowych ośrodkach.</u>
+ <u xml:id="u-41.6" who="#PoselSkubalaTeresa">Programując jednolity front wychowawczy, projektowana uchwała zwraca uwagę na szczególną rolę sztuki w procesie wszechstronnej edukacji kulturalnej naszego społeczeństwa. Trzeba przyznać, że stanowi to problem pierwszoplanowy w życiu małego miasta, które cierpi niekiedy na brak odpowiedniej pożywki kulturalnej. Centralne ośrodki karmią mieszkańców tzw. prowincji marginesowymi imprezami kulturalnymi, tzw. dni organizuje się — „pod turystów”. Ale mieszkańcy małych miast, w tym także młodzież, mają prawo do wartości kulturalnych najwyższej klasy, zwłaszcza, że rozwój telewizji wartości te przybliżył, rozbudził apetyty. Należy przyspieszyć tworzenie powiatowych ośrodków kultury, koordynujących działalność bibliotek, kin i domów kultury, a muzea, teatry, szkoły artystyczne i inne placówki kulturalne powinny objąć patronatem małe miasta.</u>
+ <u xml:id="u-41.7" who="#PoselSkubalaTeresa">Zamiłowania artystyczne i umiejętności współtworzenia wartości kulturalnych należy w takim samym stopniu kształcić i wychowywać, jak dyspozycje intelektualne młodego człowieka. Jedno spotkanie z wybitnym twórcą organizowane w małym mieście, w prowincjonalnym liceum czy domu kultury potrafi wyżłobić w świeżej młodzieńczej wyobraźni niezatarty ślad.</u>
+ <u xml:id="u-41.8" who="#PoselSkubalaTeresa">Nie można też zapominać o konieczności budowy boisk, stadionów sportowych i kąpielisk, które by można metaforycznie nazwać częścią bazy materialnej procesu wychowawczego. Odczuwamy pod tym względem duże i niezaspokojone potrzeby, o czym mówił już przede mną poseł Stomma.</u>
+ <u xml:id="u-41.9" who="#PoselSkubalaTeresa">Chociaż badania wskazują na to, że w małym ośrodku miejskim, podobnie jak na wsi, tradycyjnym miejscem kontaktów towarzyskich pozostaje najczęściej rodzina, dom prywatny, to jednak życie społeczne i gospodarcze małego miasta toczy się między dwoma biegunami — izolacją i wyrywaniem się w szeroki świat. W związku z tym pierwszym domem kultury staje się często szkoła. Dobrze zorganizowana szkoła pełni funkcję centrum oddziaływania ideowego i wychowawczego, a wpływ światłego wychowawcy na kształtujące się charaktery młodzieży odczuwa się tu szczególnie silnie. Od wpływu tego nieraz zależą dalsze drogi życiowe wychowanków, wybór kierunku studiów i zawodu, a także orientacji światopoglądowej. Jest rzeczą jasną, iż współczesny wychowawca prezentuje młodzieży poglądy postępowe.</u>
+ <u xml:id="u-41.10" who="#PoselSkubalaTeresa">Nawiązując do przemówienia posła Stommy, chciałabym również podkreślić fakt, że istnieje u nas rozdział kościoła od państwa. Nie ma pluralizmu, jest dualizm światopoglądowy. Na terenie szkoły prezentowane są przez wychowawców postawy postępowe.</u>
+ <u xml:id="u-41.11" who="#PoselSkubalaTeresa">Wychowawca szkoły w mniejszym mieście — jak już mówiłam przed chwilą — może skutecznie kształtować charakter i przyszłość swego wychowanka. Ma on pod tym względem o wiele szersze możliwości niż nauczyciel w większym mieście. Wpływ jego obejmuje także sferę unowocześniania naszego życia przez wprowadzanie postępu technicznego, propagandę ściślejszego powiązania z innymi bardziej rozwiniętymi ośrodkami w kraju czy poza krajem.</u>
+ <u xml:id="u-41.12" who="#PoselSkubalaTeresa">Wprawdzie łatwiej jest uczyć niż wychowywać, ale prawdą jest też, że tylko wysoko kwalifikowany nauczyciel może mieć autorytet wychowawczy. Dobór pełno kwalifikowanej kadry nauczającej w małych ośrodkach stanowi więc ważny czynnik umacniający wychowawczą rolę szkoły.</u>
+ <u xml:id="u-41.13" who="#PoselSkubalaTeresa">Z ostatnich obserwacji wynika, że poziom nauczania w prowincjonalnej szkole systematycznie, aczkolwiek powoli wzrasta. Świadczą o tym chociażby dane statystyczne z ostatnich egzaminów wstępnych na wyższe uczelnie, które wskazują na zwiększanie się udziału kandydatów pochodzących z powiatowych szkół średnich oraz na stopniowe wyrównywanie się poziomu przygotowania. Wyniki wstępnych egzaminów sygnalizują jednak, że największe kłopoty mają uczniowie tych szkół przy zdawaniu egzaminów z przedmiotów ścisłych i języków obcych.</u>
+ <u xml:id="u-41.14" who="#PoselSkubalaTeresa">Resortom nauki i oświaty należą się wyrazy uznania za projekt wprowadzania odpowiednich bodźców zachęcających zdolnych absolwentów wyższych uczelni do podejmowania pracy w małych ośrodkach. Nie trzeba dodawać, że najważniejszym bodźcem materialnym byłaby tu możliwość szybkiego uzyskania mieszkania dla młodej rodziny nauczycielskiej, o czym wielokrotnie mówi się na spotkaniach wyborczych.</u>
+ <u xml:id="u-41.15" who="#PoselSkubalaTeresa">W celu zrównania możliwości awansu młodzieży z małych i dużych ośrodków miejskich należałoby może szerzej jeszcze rozwijać akcję tzw. drzwi otwartych na uczelnie, kierować właściwą preorientacją zawodową na poziomie szkoły średniej i szeroko stosować okresową wymianę kadry nauczającej, choćby przez staże pedagogiczne. Ważne miejsce zajmuje też rozbudowa studiów podyplomowych i zaocznych dla nauczycieli o niepełnych kwalifikacjach.</u>
+ <u xml:id="u-41.16" who="#PoselSkubalaTeresa">Oczekujemy zasadniczej reformy ulepszającej studia dla pracujących nauczycieli, co zdają się zapowiadać tezy programowe resortu oświaty. Jakże często zdobycie upragnionego awansu dla nauczyciela z tzw. prowincji, niemłodego przecież i obarczonego innymi jeszcze obowiązkami, połączone jest z wysiłkiem przerastającym jego fizyczne możliwości.</u>
+ <u xml:id="u-41.17" who="#PoselSkubalaTeresa">Nie uprzedzając szczegółowych rozwiązań organizacyjnych w tej mierze, które niewątpliwie nastąpią po dyskusji nad Raportem o stanie oświaty w Polsce, troska o właściwe wychowanie młodego pokolenia każę nam stworzyć największe preferencje dla tych pełnych samozaparcia, skromnych i ideowych przewodników młodzieży. Ich żarliwość społeczna i hart charakteru stanowią bowiem istotną rękojmię pomyślnej realizacji procesu wychowawczego.</u>
+ <u xml:id="u-41.18" who="#PoselSkubalaTeresa">Wysoki Sejmie! Wszystkie momenty współtworzące osobowość współczesnego, młodego Polaka, które starałam się poprzednio poruszyć, zawarte są zwłaszcza w III części tego doniosłego aktu prawnego, jakim jest przedłożona uchwała o wychowaniu młodzieży. Globalnie ujęte są one przede wszystkim w zdaniu mówiącym o tym, że nasz system oświatowy „powinien zapewnić wszystkim środowiskom wyrównany poziom przygotowania i jednakowe szanse startu zawodowego i społecznego”. Teza ta zasługuje na pełne poparcie.</u>
+ <u xml:id="u-41.19" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-42">
+ <u xml:id="u-42.0" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Głos ma poseł Maciej Szczepański.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-43">
+ <u xml:id="u-43.0" who="#PoselSzczepanskiMaciej">Obywatelko Marszałku! Wysoki Sejmie! Proszę pozwolić, że swoje wystąpienie rozpoczną od przywołania elementarnej prawdy, która jednak na tej właśnie sali, gdzie ogniskuje się całość spraw państwowych nieustannie powinna być obecna.</u>
+ <u xml:id="u-43.1" who="#PoselSzczepanskiMaciej">Troszczymy się tu o państwo, o jego rozwój, pomyślność i bezpieczeństwo, o sprawiedliwy ład społeczny, który w nim panuje i o humanistyczne stosunki międzyludzkie. Stanowi to treść naszej pracy oraz istotę naszego mandatu. Ale czymże jest nasze państwo współczesne, faktycznie istniejące, to któremu nadajemy miano Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej? Czy jest tworem niehistorycznym i nieklasowym, unoszącym się ponad konfliktami ustrojowymi współczesnego świata i ponad wyrażającymi te konflikty ideologiami? Nie — nie jest ono takim tworem.</u>
+ <u xml:id="u-43.2" who="#PoselSzczepanskiMaciej">Państwo nasze — Polska Rzeczpospolita Ludowa — stanowi formę bytu i organizacji narodu na określonym etapie jego dziejowego rozwoju, kiedy, drogą rewolucyjnych przeobrażeń we wszystkich dziedzinach zbiorowego życia, buduje on socjalizm. Hegemonem naszego państwa jest polska klasa robotnicza. Strategię państwowego rozwoju określa i realizacją tej strategii kieruje — awangarda polskiej klasy robotniczej, czołowa siła polityczna całego społeczeństwa, Polska Zjednoczona Partia Robotnicza.</u>
+ <u xml:id="u-43.3" who="#PoselSzczepanskiMaciej">Po raz pierwszy jednak w historii Polski współczesne socjalistyczne państwo, reprezentując ideologię klasy robotniczej zaakceptowaną przez przygniatającą większość społeczeństwa, reprezentuje jednocześnie interesy ludzi pracy i całego narodu. Tym bardziej więc nie jest ono i nie może być ideologicznie neutralne.</u>
+ <u xml:id="u-43.4" who="#PoselSzczepanskiMaciej">Przypominam tę elementarną prawdę, aby z całą mocą podkreślić, że myśl o klasowej, socjalnej, ideowej neutralności państwa jest w najlepszym wypadku tylko złudzeniem. Taka neutralność obecnie nie istnieje i nie istniała nigdy. Od chwili, do której sięga utrwalona w przekazach pamięć ludzkości, od chwili kiedy organizacja życia zbiorowego przybrała formy państwowe — we wszystkich społeczeństwach, we wszystkich formacjach ustrojowych — państwo nigdy nie było ideologicznie neutralne. Zawsze w interesie klasy panującej regulowało stosunki własności, tworzyło swoje instytucje, określało normy prawne, a także — co szczególnie doniosłe — wywierało wpływ na kształtowanie przekonań i postaw swych obywateli.</u>
+ <u xml:id="u-43.5" who="#PoselSzczepanskiMaciej">Przypomnijmy jakikolwiek system edukacji kiedykolwiek i gdziekolwiek istniejący. Kto podejmie ryzyko twierdzenia, że był on ideologicznie neutralny, że nie starał się wpajać określonego światopoglądu, określonej hierarchii wartości, określonych wzorów osobowych, korzystnych dla aktualnego układu społecznego lub nawet — bezpośrednio — aktualnie panujących sił politycznych?</u>
+ <u xml:id="u-43.6" who="#PoselSzczepanskiMaciej">Nie inaczej jest i dziś. W szkolnym i pozaszkolnym burżuazyjnym systemie wychowawczym nie naucza się marksizmu, nie kształtuje się materialistycznego poglądu na świat, nie tłumaczy naukowych podstaw konieczności rewolucyjnej walki przeciw władzy wielkiego kapitału. Uczeń szkoły amerykańskiej, student amerykańskiego college'u zna z obowiązkowych lektur podstawy Emersona i ekonomii Keynes'a, ale nie zna „Manifestu Komunistycznego”. Czyż nie przejawia się w tym klasowy cel wychowania i nauczania? Czy nie okazuje się z całą oczywistością to, jaką fikcją jest postulat ideologicznej neutralności państwa, w odniesieniu do systemu edukacyjnego?</u>
+ <u xml:id="u-43.7" who="#PoselSzczepanskiMaciej">Nasze państwo — państwo socjalistyczne nie może więc się zrzec swoich zasadniczych funkcji i aspiracji wychowawczych. Powstałą próżnię zapełniłyby natychmiast treści obce, sprzeczne z dziejowymi potrzebami społeczeństwa, z klasowym charakterem ustroju, z racjonalnymi wymaganiami miejsca w świecie i w rodzinie krajów socjalistycznych, jakie Polska zajmuje dziś i chcę zająć w przyszłości. Światopogląd, w którym wówczas wyrastałaby polska młodzież, nie byłby ideologicznie neutralny, byłby ideologicznie określony — tyle, że nie byłby to nasz światopogląd.</u>
+ <u xml:id="u-43.8" who="#PoselSzczepanskiMaciej">Mój szanowny przedmówca — obywatel poseł Stomma — postulował jedność w wielości. Można by się z tym zgodzić, jeśli miałby on na myśli jednoczenie wszystkich patriotycznych sił narodu dla realizacji programu socjalistycznego budownictwa. Taką właśnie jedność nasza partia buduje konsekwentnie, a jej platfortmą jest program Frontu Jedności Narodu.</u>
+ <u xml:id="u-43.9" who="#PoselSzczepanskiMaciej">Jeśli natomiast ową jedność w wielości rozumieć jako pluralizm koncepcji ideowych, pluralizm koncepcji rozwoju społecznego, tworzony na zasadzie kompromisów ideologicznych — byłby to wtedy postulat cofnięcia naszego kraju wstecz, rozmywania podstaw naszej siły i skuteczności naszego rozwoju wbrew intencjom naszego narodu, który w zasadach ideologii socjalistycznej znalazł podstawy swej moralno-politycznej jedności.</u>
+ <u xml:id="u-43.10" who="#PoselSzczepanskiMaciej">Wysoki Sejmie! Jeśli my, marksiści, z taką konsekwencją traktujemy socjalistyczną ideologię jako bazę wychowania całego społeczeństwa, a zwłaszcza młodzieży, nie jest to jedynie kwestią naszych przekonań i naszej świadomej partyjnej dyscypliny.</u>
+ <u xml:id="u-43.11" who="#PoselSzczepanskiMaciej">30 bez mała lat rozwoju Polski, dotychczasowe rezultaty trudu całego narodu uwierzytelniły słuszność koncepcji programowych naszej partii, wyrastających właśnie z ideologii socjalistycznej. Podobne wnioski wynikają z 50-lecia Kraju Rad czy z faktu, że Europa przeżywa obecnie najdłuższy bez mała w swojej historii okres bez wojny. Faktem jest bowiem, że wszystko co w sensie społecznego postępu i rozwiązywania konfliktów i napięć współczesnego świata uzyskuje pozytywny kształt, wszystko co na świecie dobre, bezpośrednio lub pośrednio ma swe źródło w socjalistycznej ideologii. Ten dziejowy proces umacniania się ideologii socjalistycznej na pozycjach jedynego systemu zdolnego przedstawić realne i sprawdzalne propozycje rozwiązywania aktualnych i przyszłych problemów ludzkości uznawany jest również przez te siły, które z tą ideologią nic wspólnego nie mają.</u>
+ <u xml:id="u-43.12" who="#PoselSzczepanskiMaciej">VII Plenum Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej wyznaczyło podstawową treść zadań państwa i narodu w wychowaniu młodego pokolenia. Są to zadania doniosłe, których znaczenie wykracza poza chwilę bieżącą i sięga dalekiej przyszłości naszej ojczyzny. Ich celem jest zabezpieczenie historycznej ciągłości trwania narodu, historycznej ciągłości jego pracy, historycznego nawarstwiania się wysiłku kolejnych generacji, rozstrzygającego o materialnym i niematerialnym dorobku państwa, a więc i o jego sile, znaczeniu, pozycji we współczesnym i przyszłym świecie.</u>
+ <u xml:id="u-43.13" who="#PoselSzczepanskiMaciej">Dzieje Polski — z winy przeszłych klas panujących — rwały się w sposób tragiczny i dla takiej ciągłości niszczycielski. Ideologia naszej partii, ideologia polskiej klasy robotniczej, ideologia i polityka naszego ludowego państwa, sprzężona z ideologią i polityką całej wspólnoty socjalistycznej — stworzyły i nam, i przede wszystkim naszym dzieciom wielką szansę. Szansę tego, że nic co wypracowane, co zdobyte, osiągnięte pokojowym trudem rąk i umysłów, nie ulegnie zatracie wśród kataklizmów historii. Po raz pierwszy od stuleci może się kształtować i narastać dobra tradycja służby państwowej, tradycja sprawności organizacyjnej, kultury produkcyjnej. Do takiej właśnie sytuacji chcemy młodzież polską wszechstronnie i głęboko przysposobić. Niech w pełni wykorzysta tę ogromną szansę, którą jej zapewniły poprzednie pokolenia.</u>
+ <u xml:id="u-43.14" who="#PoselSzczepanskiMaciej">Uchwały VII Plenum Komitetu Centralnego postawiły przed narodem cele jeszcze rozleglejsze, a mianowicie kształtowanie człowieka socjalizmu. Sama bowiem wiedza zawodowa. choćby najpełniejsza, najbardziej nowoczesna, samo wyrobienie zdolności choćby najsprawniejsze i najbardziej efektywne — nie wyzwala pełni ludzkich sił i możliwości. Człowiek musi być jeszcze głęboko, intelektualnie i emocjonalnie związany z sensem życia własnej zbiorowości, musi wyrastać z postępowego jej dziedzictwa, musi swą osobistą przyszłość utożsamiać z jej przyszłością. Nie ma człowieka socjalizmu bez socjalistycznego patriotyzmu. Jest to patriotyzm wolny od nacjonalistycznej ciasnoty, otwarty ku wszystkim narodom, przeniknięty duchem internacjonalizmu, kształtujący postawy braterstwa wobec całej socjalistycznej wspólnoty i wobec ostoi tej Wspólnoty — Związku Radzieckiego. Jest to także patriotyzm krytyczny, rozumnie oceniający przeszłość i rozumnie odrzucający z niej wszystko, co przebrzmiałe lub nawet zgubne, a wydobywający te nurty, te wartości, które służyć mogą interesom przyszłości narodu. Jest to patriotyzm oświecony, wsparty na socjalistycznym światopoglądzie, na naukowym pojmowaniu i formowaniu historii społeczeństwa oraz samej jednostki, na laickich normach moralnych i zasadach współżycia. Jedynie ten patriotyzm może dziś skutecznie służyć rzeczywistym interesom Polski, jedynie on potrafi wyposażyć osobowość człowieka w pełnię wrażliwości na los narodowy, na narodową kulturę, na język ojczysty i ojczysty krajobraz. Wychowanie młodych pokoleń w tak właśnie pojętym patriotycznym duchu stanowi fundament narodowej edukacji.</u>
+ <u xml:id="u-43.15" who="#PoselSzczepanskiMaciej">Od obowiązku jego umacniania państwo nasze, jestem głęboko przekonany, nigdy nie odstąpi.</u>
+ <u xml:id="u-43.16" who="#PoselSzczepanskiMaciej">Wysoki Sejmie! Obywatel poseł Stomma wypowiedział dzisiaj szereg opinii skłaniających do refleksji. Dlatego też mimo, iż wysoko cenię pozycję mego szanownego przedmówcy jako działacza społecznego z kręgów katolickich, nie mogę powstrzymać się od wyrażenia moich wątpliwości na temat jednej tezy przez niego sformułowanej.</u>
+ <u xml:id="u-43.17" who="#PoselSzczepanskiMaciej">Zdziwienie musi budzić deklaracja o podwójnym zaangażowaniu posłów Koła „Znak”, która tutaj na tej sali chyba po raz pierwszy została sformułowana. Dla rzeczywistej troski o sprawy Polski nie widzę przesłanek dla podwójnego zaangażowania. Co więcej, właśnie w ramach zaangażowania na rzecz realizacji programu Frontu Jedności Narodu mogą być spełnione nasze wszystkie poselskie powinności i autentycznie zabezpieczone wszystkie rzeczywiste interesy naszego kraju i prawa naszego społeczeństwa, łącznie z gwarantowaną przez Konstytucję wolnością wierzeń religijnych.</u>
+ <u xml:id="u-43.18" who="#PoselSzczepanskiMaciej">Nasze ludowe państwo realizuje bowiem konstytucyjnie utwierdzoną zasadę swobody wierzeń i przekonań religijnych.</u>
+ <u xml:id="u-43.19" who="#PoselSzczepanskiMaciej">Tolerancja religijna jest głęboko zakorzeniona w przeszłości i teraźniejszości naszego narodu. Natomiast źródłem nietolerancji światopoglądowej bywają ośrodki, które usiłują wykorzystać religię dla politycznych i tylko politycznych celów sprzecznych z interesami i potrzebami narodu budującego w Polsce socjalizm. Stąd też laickość polskiej szkoły wynika z zasady oddzielenia kościoła od państwa, co jest stanem rzeczy od lat niekwestionowanym w cywilizowanych krajach świata.</u>
+ <u xml:id="u-43.20" who="#PoselSzczepanskiMaciej">Polska szkoła, cały nasz system wychowawczy opiera się na wewnętrznej spójności i jednolitym charakterze założeń programowych oraz metod i form ich realizacji. Potrzebna jest jednak w związku z tym jednoznaczna odpowiedź na pytanie — co jest głównym wyznacznikiem, co jest podstawowym kryterium owej wewnętrznej spójności i jedności naszego systemu wychowawczego? Jest nim interes, są nim potrzeby i dążenia naszego budującego socjalizm narodu. Z tych nadrzędnych celów wywodzą się kryteria spójności i jednolitości naszego systemu społecznej edukacji.</u>
+ <u xml:id="u-43.21" who="#PoselSzczepanskiMaciej">Nie trzeba w związku z tym szerzej uzasadniać konieczności wychowywania młodzieży w duchu socjalistycznym, skoro ona z naturalnych powodów będzie kontynuowała pracę współczesnych generacji, mającą na celu nie tylko utrzymanie aktualnego wysokiego tempa socjalistycznego rozwoju Polski, ale jego przyspieszanie na miarę aspiracji i dążeń naszego narodu.</u>
+ <u xml:id="u-43.22" who="#PoselSzczepanskiMaciej">Dysponujemy koncepcją rozwiniętego — wobec aktualnych i przyszłych potrzeb — programu pracy ideowo-wychowawczej. Kształtowanie naszej młodzieży na miarę czasów, w których żyjemy, na miarę naszych dążeń jest zadaniem ogólnonarodowym. Jestem przekonany, że w jego urzeczywistnieniu każdy odnajdzie swe miejsce kto kieruje się podstawowym wyznacznikiem patriotyzmu, obowiązującym wszystkich Polaków, bez względu na przekonania światopoglądowe, wyznacznikiem, jakim jest dobro socjalistycznej Rzeczypospolitej.</u>
+ <u xml:id="u-43.23" who="#PoselSzczepanskiMaciej">Wysoki Sejmie! W ogólnonarodowym froncie wychowawczym doniosłą rolę pełnią masowe środki przekazu, a zwłaszcza radio i telewizja. Ich wpływ na osobowość młodzieży jest ogromny i nieustannie rośnie. Wysuwają one się stopniowo na miejsce naczelne również jako jedna z form spędzania wolnego czasu, a zakresem swojego oddziaływania obejmują sferę nie tylko świadomości, lecz i podświadomości. Tym większa zatem występuje konieczność pełnego oddania tych potężnych środków w służbę jednolitego systemu społecznej edukacji. Z głośników i ekranów płynąć muszą te same wychowawcze treści, którymi żyć będzie polska szkoła, polski ruch młodzieżowy, polska rodzina. W harmonii z ich dążeniami, w całkowitym współbrzmieniu musimy proponować młodemu człowiekowi wzory życia, wzory kultury, wzory rozrywki, które będą zgodne z naszymi socjalistycznymi ideałami, a równocześnie barwne, bogate i atrakcyjne. Jest to zadanie tym pilniejsze, że właśnie tutaj znajdujemy się częstokroć pod ciśnieniem napływających do nas różnorodnych a obcych subkultur adresowanych do młodzieży. Powstają one na ogół z komercjalnej inspiracji, niesione z krajów kapitalistycznych przez falę bezkrytycznej mody, nie zawsze są obojętne z wychowawczego punktu widzenia. Zawarte w nich tendencje potrafią nawet w niektórych wąskich ugrupowaniach młodzieży zapoczątkować procesy najzupełniej rzeczywistej degradacji socjalnej. Nie należy tych procesów nie dostrzegać ozy też lekceważyć, mimo ich ograniczonych ilościowo rozmiarów.</u>
+ <u xml:id="u-43.24" who="#PoselSzczepanskiMaciej">I tutaj zatem toczy się walka. Jest to walka o zdrowy rozwój talentów, umiejętności oraz wiedzy młodego pokolenia. O jego nowoczesne i zarazem pryncypialne postawy i orientacje życiowe, o jego socjalistyczny patriotyzm. Patriotyzm czynu i wysoko kwalifikowanej pracy, patriotyzm walki ze złem, patriotyzm stałego dążenia do postępu. Tutaj również toczy się walka o racjonalny, ale wrażliwy i osobiście przeżyty stosunek do tradycji i kultury narodowej. O głębokie poczucie więzi z przeszłością, a przede wszystkim z przyszłością Polski. O takie ukierunkowanie zainteresowań, a także zrozumienie współczesnego świata, które najlepiej i najpełniej będzie służyć tej przyszłości w socjalistycznej wspólnocie narodów.</u>
+ <u xml:id="u-43.25" who="#PoselSzczepanskiMaciej">Wraz ze wszystkimi ogniwami frontu wychowawczego radio i telewizja będą w tej walce brać udział coraz skuteczniejszy. Będą rozbudowywać swe możliwości techniczne i będą rozwijać swą inicjatywę programową. Oprzemy te nasze starania na konkretnym długofalowym planie pracy. Pragniemy i w tej dziedzinie stać Się możliwie niezawodnym narzędziem urzeczywistnienia programu partii. Jest to ambicją ogółu dziennikarzy, całego zespołu Polskiego Radia i Telewizji.</u>
+ <u xml:id="u-43.26" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-44">
+ <u xml:id="u-44.0" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Głos ma poseł Roman Maćkowski.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-45">
+ <u xml:id="u-45.0" who="#PoselMackowskiRoman">Obywatelko Marszałku! Wysoka Izbo! Istnieje obecnie szczególnie dogodny klimat społeczny i polityczny dla formułowania programu wychowawczego. Wyrazem jego jest przyspieszona realizacja uchwalonego na VI Zjeździe PZPR programu socjalistycznego rozwoju Polski, będąca wynikiem społecznego zaangażowania, chęci pracy, ludzkiej solidności i optymizmu. Źródłem tej aktywności społecznej jest zrozumienie, słuszności programu kierownictwa politycznego kraju, jako odpowiadającego najżywotniejszym interesom osobistym każdego obywatela. Stanowi to solidną bazę do prowadzenia szerokich działań wychowawczych.</u>
+ <u xml:id="u-45.1" who="#PoselMackowskiRoman">Fakt, że nasza polityka wychowawcza jest wsparta programem w zakresie płac, budownictwa, zabezpieczeń socjalnych podnosi jej realność i skuteczność. Obecnie chodzi o to, żeby cały potencjał społecznego zaangażowania i dążenia do przeobrażenia naszego środowiska wykorzystać w procesie wychowawczym do tego, by młodzież od najwcześniejszych lat wyrastała w świadomości, że będzie kontynuować i doskonalić dzieło starszych. Świadomość ta łączyć się musi z przekonaniem o możliwości materializowania się marzeń młodości, o realności pragnień, które wyrastają z poczucia młodzieńczej siły i nowatorskich dążeń.</u>
+ <u xml:id="u-45.2" who="#PoselMackowskiRoman">Dlatego dziś tak ważne jest zespolenie wysiłków wychowawczych podejmowanych przez szkołę, przez ideowo-wychowawcze organizacje młodzieży, z wychowaniem w domu rodzinnym, z pozytywnym wpływem najbliższego otoczenia na sposób myślenia i kształtowania dążeń młodzieży.</u>
+ <u xml:id="u-45.3" who="#PoselMackowskiRoman">Jeśli bowiem rodzice mają świadomość pożyteczności i efektywności swego codziennego trudu, jeśli wnoszą w atmosferę domu rodzinnego optymizm i radość z codzienności, to siłą rzeczy stosunek dzieci do otoczenia, do naszej rzeczywistości opierać się będzie na mocno ukształtowanym przeświadczeniu, że ich przyszłym obowiązkiem będzie kontynuacja tych dobrych, przynoszących zadowolenie wzorców życia i pracy, jakim hołdują ich rodzice.</u>
+ <u xml:id="u-45.4" who="#PoselMackowskiRoman">Dlatego też z uznaniem odnoszę się do stwierdzenia zawartego w projekcie uchwały Sejmu zalecającego opracowanie i wcielenie w życie jednolitego systemu wychowawczego, przygotowującego młodzież do życia i pracy. Systemu opartego na programie Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, szeroko uwzględniającego perspektywiczne i obecne potrzeby rozwojowe naszego społeczeństwa, zawierającego również pozytywne wartości, jakie naród polski wypracował w swej pełnej chwały historii. Jest w tym programie miejsce dla ambicji, aspiracji, dążeń i coraz większych możliwości młodego pokolenia.</u>
+ <u xml:id="u-45.5" who="#PoselMackowskiRoman">Jak jednak pogodzić to bezkonfliktowe wchodzenie w dorosłość z naszymi wezwaniami do młodzieży, aby przeobrażała zastaną rzeczywistość? Wbrew pozorom nie ma tu jakiejkolwiek sprzeczności.</u>
+ <u xml:id="u-45.6" who="#PoselMackowskiRoman">Jeśli bowiem, dla przykładu, w Związku Młodzieży Wiejskiej kształtowaliśmy wzór młodego rolnika doskonalącego swe gospodarstwo, a jednocześnie działającego społecznie w interesie wsi — to byliśmy przekonani o tym, że ten młody, przodujący rolnik łączyć będzie tradycyjne wzory rodzinne: pracowitości, nawyku wzajemnego pomagania sobie, pieczołowitej troski o ziemię z nowatorstwem w organizacji i technologii produkcji rolnej i aktywnością społeczną. Byliśmy przekonani, że niezadowolenie z zastanego stanu rzeczy wyzwoli w młodych potrzebę doskonalenia metod pracy, poszukiwania możliwości lepszego życia, stwarzającego im warunki pełniejszego kształtowania swej osobowości. Dzięki temu też możliwe będzie realizowanie programu przeobrażeń społeczno-ekonomicznych na wsi wraz z jednoczesnym stałym wzrostem produkcji rolnej.</u>
+ <u xml:id="u-45.7" who="#PoselMackowskiRoman">Jest to więc proces wychowawczy skierowany na pobudzenie wśród młodych pasji tworzenia nowych wartości duchowych i materialnych.</u>
+ <u xml:id="u-45.8" who="#PoselMackowskiRoman">Z satysfakcją trzeba stwierdzić, że młoda generacja Polaków zwrócona jest myślami i dążeniami w przyszłość, że traktuje dotychczasowy dorobek socjalizmu jako punkt startowy do nowych osiągnięć. Pozytywnym rysem obecnej sytuacji są coraz liczniejsze dowody rosnącego optymizmu, ugruntowującej się ufności w socjalistyczną przyszłość kraju. I w tę przyszłość młodzież coraz śmielej wpisuje swe osobiste, ambitne cele życiowe.</u>
+ <u xml:id="u-45.9" who="#PoselMackowskiRoman">Podzielając ten optymizm, nie można nie dostrzegać negatywnych zjawisk w wychowaniu. Zarówno obserwacja życia, jak też wyniki badań socjologicznych wskazują na to, że w naszej pracy wychowawczej powinniśmy poświęcić wiele uwagi walce z marginalnymi, lecz nie mającymi tendencji zanikających, zjawiskami patologii społecznej w środowiskach młodzieżowych. Dla pewnych, na szczęście nielicznych kręgów i mikrośrodowisk młodzieżowych charakterystyczny jest brak norm moralnych i wyznawanie ideału życia bez pracy, bez obowiązków, życia na marginesie społeczeństwa. Część młodzieży trzeba też uznać za zagrożoną alkoholizmem. Ze zjawiskami tymi prowadzimy intensywną walkę. Uwzględnia to również przedstawiony projekt programu działania Rządu. Nie wystarczą jednak działania administracyjne, wzmożenie wysiłków organów ścigania i nasilanie represji, choć są to kroki niezbędne. W ramach jednolitego frontu socjalistycznego wychowania niezastąpioną rolę w kształtowaniu postaw młodzieży mają do spełnienia prasa, radio i telewizja. Zwłaszcza telewizja powinna przede wszystkim popularyzować to, co służy wychowaniu, a nie odwrotnie. Wystąpienie mego przedmówcy posła Szczepańskiego traktuję jako zapowiedź takiego właśnie działania. Konieczne jest stworzenie takich warunków, w których margines społeczny nie miałby możliwości rozwoju. Konieczne jest powszechne, społeczne potępienie młodych i starczych pijaków, amatorów życia bez pracy — nie może być dla nich tolerancji.</u>
+ <u xml:id="u-45.10" who="#PoselMackowskiRoman">Musimy pamiętać, że niektóre negatywne zjawiska występujące wśród młodzieży są efektem transponowanych na nasz grunt prądów miodnych na Zachodzie, kolportowanych przez naszych rodzimych hippisów, i znajdujących mecenasów w pewnych kręgach towarzyskich.</u>
+ <u xml:id="u-45.11" who="#PoselMackowskiRoman">Przenikanie z Zachodu wrogiej propagandy, lansowanie obcych nam wzorów ideowych, kulturowych i obyczajowych jest jednym z elementów walki ideologicznej wymierzonej przeciwko naszemu ustrojowi i mającej na celu osłabienie naszego potencjału gospodarczego oraz rozbrojenie ideologiczne. Dlatego też powinniśmy czuwać nad wszystkimi dziedzinami życia, organizować sposób spędzania przez młodzież wolnego czasu, dbać o właściwą rozrywkę i rekreację, aby nie było miejsca na działalność rozmijającą się z realizowanym przez nas programem wychowawczym.</u>
+ <u xml:id="u-45.12" who="#PoselMackowskiRoman">Cel taki odczytujemy w przedstawionym Sejmowi projekcie prac Rządu. Program ten z konieczności ma charakter ogólny i wymaga szczegółowego rozpracowania przez resorty i organy władzy niższych szczebli.</u>
+ <u xml:id="u-45.13" who="#PoselMackowskiRoman">W woj. kieleckim przygotowujemy szczegółowy program działania w tym zakresie. Będzie on w najbliższych dniach przedmiotem obrad sesji WRN. Jest to program szybkiego usuwania dysproporcji, jakie występują na Kielecczyźnie w dziedzinie bazy materialnej oświaty, służby zdrowia, kultury, sportu i wypoczynku. Możliwości realizacji programu upatrujemy nie tylko w środkach państwowych, ale opieramy się również na ofiarności społeczeństwa Kielecczyzny.</u>
+ <u xml:id="u-45.14" who="#PoselMackowskiRoman">Dlatego też realizację programu traktujemy również jako działalność wychowawczą nie tylko wśród młodzieży, ale także w stosunku do całego społeczeństwa. Traktując pracę jako podstawową formę wychowania, duży nacisk kładziemy na kształtowanie umiejętności współdziałania, dyscypliny i intensywności pracy, od których zależy realizacja wielkiego programu modernizacji Polski.</u>
+ <u xml:id="u-45.15" who="#PoselMackowskiRoman">Intensywnie przygotowujemy się do reorganizacji szkolnictwa, a przede wszystkim do wprowadzenia szkoły zbiorczej na wsi. Widzimy w tym bowiem drogę do podniesienia poziomu nauczania na wsi, stworzenia młodzieży wiejskiej możliwości kształcenia się na takim poziomie, jaki ma młodzież miejska. Tego domaga się od nas społeczeństwo i o tym mówią przede wszystkim wyborcy na spotkaniach poselskich, a nie o nauczaniu religii, bo w tej dziedzinie nikt nie widzi żadnego problemu. Na ponad 20 spotkaniach, jakie odbyłem nigdzie tej sprawy nie podnoszono.</u>
+ <u xml:id="u-45.16" who="#PoselMackowskiRoman">Pan poseł Stomma, powołując się na opinię ze spotkań, był tu raczej w wyjątkowej sytuacji. Ale zdaje mi się, że sedno tkwi nie w tym, czego domagają się wyborcy, a w tym z czym się do nich wychodzi i jakie problemy poddaję się dyskusji.</u>
+ <u xml:id="u-45.17" who="#PoselMackowskiRoman">Podstawowe znaczenie dla efektu wychowania ma świeckość naszej szkoły. Dzięki niej udało się uniknąć swarów religijnych na jej terenie. Wprowadzając gminną szkołę zbiorczą odrzucamy jednocześnie koncepcje i tradycje religianckiej szkółki parafialnej oraz koncepcję patronatu księży nad wychowaniem dzieci i młodzieży szkolnej.</u>
+ <u xml:id="u-45.18" who="#PoselMackowskiRoman">Jako jedną z głównych spraw traktujemy stworzenie sieci placówek opieki nad małym dzieckiem. Program rad narodowych jest wzbogacany przez inicjatywy zakładów pracy. M.in. przyjęliśmy zasadę, że większe zakłady pracy wybudują własne przedszkola, a zakłady zatrudniające powyżej 500 kobiet wybudują własne żłobki.</u>
+ <u xml:id="u-45.19" who="#PoselMackowskiRoman">W najbliższym czasie zamierzamy wprowadzić powszechne dożywianie dzieci we wszystkich szkołach, placówkach kulturalno-oświatowych i sportowych.</u>
+ <u xml:id="u-45.20" who="#PoselMackowskiRoman">Wychodząc z założenia, że dla młodego pokolenia wchodzącego w wiek produkcyjny bardzo ważny jest okres adaptacji zawodowej w zakładzie pracy, podjęliśmy działanie związane z poprawą warunków pracy i mieszkania oraz z możliwością dokształcania się.</u>
+ <u xml:id="u-45.21" who="#PoselMackowskiRoman">Podobny program pomocy obejmuje młodzież rolniczą. Polega on na objęciu przez służbę rolną bezpośrednią opieką około 3 tys. gospodarstw młodych przodujących rolników. W ramach tej opieki zabezpieczony będzie fachowy nadzór nad gospodarstwami młodych, stworzone będą możliwości podnoszenia kwalifikacji zawodowych oraz dostarczanie wysokopiennych odmian zbóż, sadzeniaków i materiału zarodowego.</u>
+ <u xml:id="u-45.22" who="#PoselMackowskiRoman">Jestem przekonany, że w realizacji tego programu, tak istotnego dla rozwoju kraju, nie zabraknie również sił i zapału wszystkich młodych obywateli.</u>
+ <u xml:id="u-45.23" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-46">
+ <u xml:id="u-46.0" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Zarządzam 30-minutową przerwę w obradach.</u>
+ <u xml:id="u-46.1" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu od godz. 16 min. 55 do godz. 17 min. 30)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-47">
+ <u xml:id="u-47.0" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Wznawiam posiedzenie. Głos ma poseł Tadeusz Rudolf.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-48">
+ <u xml:id="u-48.0" who="#PoselRudolfTadeusz">Obywatelu Marszałku! Wysoka Izbo! W proponowanej uchwale Sejmu o zadaniach narodu i państwa w wychowaniu młodzieży i jej udziale w budowie socjalistycznej Polski słusznie wyeksponowano doniosłą rolę zakładów pracy w kształtowaniu postaw i charakterów młodzieży. Podkreślano już z tej wysokiej trybuny wielką rangę i duże znaczenie zakładów pracy w procesie wychowania młodzieży. Uzasadnia to wymownie fakt, że już obecnie w gospodarce uspołecznionej pracuje ponad 4 mln pracowników w wieku do lat 30, z których co najmniej 2 mln nie przekroczyło jeszcze 25 roku życia. A w obecnym 5-leciu, jak wiadomo, aż 3,5 mln młodych osiągnie wiek produkcyjny.</u>
+ <u xml:id="u-48.1" who="#PoselRudolfTadeusz">W tym roku gospodarka narodowa przyjmie 430 tys. absolwentów różnych szkół ponadpodstawowych.</u>
+ <u xml:id="u-48.2" who="#PoselRudolfTadeusz">Cieszy nas wszystkich fakt, że tak liczne zastępy młodzieży zwiększające szeregi klasy robotniczej i inteligencji są lepiej niż kiedykolwiek przedtem przygotowane do pracy tak pod względem zawodowym i intelektualnym, jak też fizycznym. Charakterystyczną cechą młodych ludzi podejmujących pracę zawodową po raz pierwszy w życiu jest zapał i ambicja, zainteresowanie nowatorstwem i postępem. Są oni naturalnym sojusznikiem licznej kadry doświadczonych starszych robotników i kierowników produkcji, dążących do zwiększania efektywności gospodarowania, do dynamizowania procesów wytwarzania.</u>
+ <u xml:id="u-48.3" who="#PoselRudolfTadeusz">To zespolenie walorów młodości i wiedzy z cennym doświadczeniem zawodowym, solidnością i wytrwałością starszych może i powinno przynosić coraz większe efekty społeczno-ekonomiczne w całej naszej gospodarce narodowej. Niestety, w wielu zakładach pracy proces adaptacji młodych pracowników nie przebiega jeszcze właściwie. Zbyt wiele jest jeszcze na tej drodze trudności i konfliktów. Często brak pomocnej ręki, niezbędnej opieki ze strony kierownictwa zakładu, organizacji związkowej, młodzieżowej, ze strony współtowarzyszy pracy. A właśnie pierwsze zetknięcie się z fabryką, z załogą, pierwsze kroki w zakładzie decydują o stosunku młodego pracownika do kolektywu zakładowego, do społecznych i zawodowych obowiązków. Niepowodzenia na tej drodze są bardzo często ważną przyczyną dużej fluktuacji wśród młodej części załóg, powodującej przecież negatywne skutki społeczne, ekonomiczne i wychowawcze i to znacznych rozmiarów. Nie przypadkowo najwyższa płynność kadr występuje właśnie wśród młodych pracowników o krótkim stażu pracy. Bardzo wymowne przykłady na tę okoliczność przytaczał w dyskusji z tej trybuny poseł Dychtowicz z Lubina.</u>
+ <u xml:id="u-48.4" who="#PoselRudolfTadeusz">Sprawy te poddaliśmy krytycznej ocenie na ostatnim plenarnym posiedzeniu Centralnej Rady Związków Zawodowych i sprecyzowaliśmy konkretne zadania dla ogniw związkowych. Współdziałamy także w tej dziedzinie ze Związkiem Młodzieży Socjalistycznej. Niezbędne jest tu jednak skoordynowane działanie wszystkich zainteresowanych, a przede wszystkim, uwzględniając dotychczasowe dobre doświadczenia w tym względzie niektóry h zakładów pracy, niezbędne jest określenie przez władze państwowe zwiększonych obowiązków administracji przedsiębiorstw. W rezultacie powstać powinien jednolity, kompleksowy system zatrudniania i adaptacji społeczno-zawodowej młodzieży. Zadania z tym związane powinny być uwzględnione w programie działania Rządu.</u>
+ <u xml:id="u-48.5" who="#PoselRudolfTadeusz">W gospodarce narodowej następuje stały, chociaż ciągle niewspółmierny do potrzeb, wzrost poziomu kwalifikacji pracowników. Nie świadczy jednak dobrze o stopniu wykorzystania kadr fakt, że około 16% pracowników z wyższym wykształceniem i 22% pracowników ze średnim wykształceniem zawodowym nie pracuje zgodnie ze swoim przygotowaniem fachowym, a około 30% absolwentów wszystkich typów szkół nie podejmuje pracy w wyuczonym zawodzie. Obok oczywistych strat ekonomicznych, które z tego tytułu ponosi gospodarka narodowa, ponosimy tu także znaczne straty społeczno-wychowawcze związane z nie wykorzystanymi możliwościami, zawiedzionymi nadziejami i aspiracjami młodych fachowców.</u>
+ <u xml:id="u-48.6" who="#PoselRudolfTadeusz">Sprawa ta wiąże się z niezmiernie ważnym problemem ogólniejszej natury, ze sprawą lepszego niż dotychczas planowania potrzeb gospodarki narodowej w zakresie kwalifikowanych kadr oraz dostosowania do tych potrzeb profilu szkolnictwa tak w skali całego kraju, jak też poszczególnych regionów. Kompleksowymi perspektywicznymi rozwiązaniami w tym względzie zajmie się — jak wiadomo — plenarne posiedzenie Komitetu Centralnego PZPR.</u>
+ <u xml:id="u-48.7" who="#PoselRudolfTadeusz">Aktualna sytuacja dyktuje konieczność bardziej operatywnego, bieżącego działania resortów i rad narodowych. Doświadczenie uczy bowiem, że odpowiednio wczesna inicjatywa i zgodne działanie szkół i zakładów pracy, władz oświatowych i organów zatrudnienia może znacznie złagodzić trudności i ułatwić szybkie, racjonalne zatrudnienie absolwentów. Jest to tym bardziej ważne, że — jak wiemy — na rynku pracy występuje w skali całego kraju rosnący deficyt siły roboczej, szczególnie męskiej.</u>
+ <u xml:id="u-48.8" who="#PoselRudolfTadeusz">Właściwa polityka kadrowa w zakładzie pracy musi uwzględniać także konieczność stałego dokształcania i doskonalenia zawodowego załóg. W dobie rewolucji naukowo-technicznej i stale rosnących wymagań w zakresie wiedzy i kwalifikacji kadr niezbędne jest łączenie kształcenia załóg i pełnego wykorzystywania kwalifikacji zawodowych ze zwiększaniem efektywności gospodarowania. Plany i programy kształcenia pracujących powinny być dostosowane do przewidywanych potrzeb rozwojowych danej branży i przedsiębiorstwa.</u>
+ <u xml:id="u-48.9" who="#PoselRudolfTadeusz">Podnoszenie poziomu wiedzy i kwalifikacji kadr nie może więc być traktowane wyłącznie jako prywatna sprawa pracownika. Konieczne jest tu świadome i planowe działanie, polegające m.in. na kierowaniu kandydatów na studia, do szkół, na kursy dla pracujących, na przyznawaniu przez zakład pracy określonych ulg i świadczeń uczącym się.</u>
+ <u xml:id="u-48.10" who="#PoselRudolfTadeusz">Szczególną opieką zakładu pracy powinny być otaczane dzieci zasłużonych, kadrowych robotników, podejmujące pracę zgodnie z kultywowaną od lat, zawodową tradycją robotniczą.</u>
+ <u xml:id="u-48.11" who="#PoselRudolfTadeusz">Aktywną rolę w tym względzie powinny odegrać rady zakładowe, ZMS oraz SZSP.</u>
+ <u xml:id="u-48.12" who="#PoselRudolfTadeusz">W ramach działania na rzecz doskonalenia systemu dokształcania kadr należy także podjąć prace rządowe, zmierzające do uporządkowania szkolenia wewnątrzzakładowego.</u>
+ <u xml:id="u-48.13" who="#PoselRudolfTadeusz">Podstawowym warunkiem realizacji zadań i celów wychowawczych zakładów pracy; jest przede wszystkim ład i porządek, wysoka dyscyplina, atmosfera życzliwości i pomocy oraz sprawiedliwe ocenianie i wynagradzanie każdego członka załogi za rzeczywisty wkład pracy i uzyskane wyniki. Na tej płaszczyźnie powstają sprzyjające warunki wychowawcze, powszechny szacunek dla rzetelnego wysiłku i dla ludzi dobrej roboty.</u>
+ <u xml:id="u-48.14" who="#PoselRudolfTadeusz">Dlatego też kierujemy uwagę aktywu społeczno-gospodarczego, aktywu związkowego właśnie na eliminowanie tych wszystkich ujemnych zjawisk, które wypaczają prawidłowy przebieg procesów wychowawczych w stosunku do młodych pracowników. Kształtowaniu właściwej postawy młodzieży w toku pracy sprzyjać powinny w większym niż dotychczas stopniu współzawodnictwo pracy, inicjatywy produkcyjne, ruch racjonalizacji i wynalazczości, działalność samorządu robotniczego.</u>
+ <u xml:id="u-48.15" who="#PoselRudolfTadeusz">Szczególne zadania i obowiązki wychowawcze ciążą na brygadzistach, na mistrzach, a więc na bezpośrednich organizatorach produkcji, mających niewątpliwie duży wpływ na postawę młodzieży w procesie pracy. Wychowaniu młodzieży w pełni też służyć powinna prowadzona przez związki zawodowe i organizacje młodzieżowe działalność kulturalno-oświatowa, organizacja wypoczynku, sportu i turystyki.</u>
+ <u xml:id="u-48.16" who="#PoselRudolfTadeusz">Wysoka Izbo! Przedstawiony Sejmowi projekt uchwały o zadaniach narodu i państwa w wychowaniu młodzieży i jej udziale w budowie socjalistycznej Polski prezentuje nowe, twórcze podejście do problemów młodego pokolenia, w przeciwieństwie do fragmentarycznego traktowania tych problemów w przeszłości. Projekt uchwały sejmowej — podobnie jak tezy programowe VII Plenum KC PZPR — kompleksowo ujmuje sprawy młodego pokolenia na tle ogólnonarodowych perspektyw, celów budowy socjalistycznej Polski, będących wielką historyczną szansą pokolenia młodych Polaków. Zadanie ich szybkiego urzeczywistnienia nałożono nie tylko na młodzież, ale także na całe społeczeństwo, na cały naród i na państwo.</u>
+ <u xml:id="u-48.17" who="#PoselRudolfTadeusz">Jednolite cele wychowawcze, zgodne z socjalistyczną i humanistyczną ideą sprawiedliwości społecznej, szeroko z tej trybuny motywowane, rozwinięte są i bardzo słusznie formułowane w uchwale sejmowej pod adresem całego, szerokiego frontu wychowawczego, a więc pod adresem rodziny, szkoły, organizacji młodzieżowych, wojska, zakładów pracy, instytucji państwowych, organizacji społecznych, związków zawodowych, administracji gospodarczej i wszystkich organów władzy. W takim właśnie, wszechstronnym traktowaniu spraw młodego pokolenia zainteresowany jest każdy młody obywatel, zainteresowany jest na pewno każdy ojciec i matka, każdy Polak, któremu na sercu leży dobro i szczęście swoich dzieci i przyszłych pokoleń, dobro socjalistycznej ojczyzny.</u>
+ <u xml:id="u-48.18" who="#PoselRudolfTadeusz">Dlatego jestem głęboko przekonany, że przyjęcie przez Sejm uchwały o zadaniach narodu i państwa w wychowaniu młodzieży i jej udziale w budowie socjalistycznej Polski spotka się z powszechną aprobatą społeczeństwa.</u>
+ <u xml:id="u-48.19" who="#PoselRudolfTadeusz">Ruch zawodowy wraz ze wszystkimi ogniwami szerokiego frontu wychowawczego będzie konsekwentnie realizował zadania, zawarte w uchwałach VII Plenum Komitetu Centralnego PZPR oraz w uchwale Sejmu PRL.</u>
+ <u xml:id="u-48.20" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-49">
+ <u xml:id="u-49.0" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Dziękuję. Obecnie głos zabierze Prezes Rady Ministrów, obywatel Piotr Jaroszewicz.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-50">
+ <u xml:id="u-50.0" who="#PiotrJaroszewicz">Obywatelu Marszałku! Wysoka Izbo! W toku debaty obywatele posłowie omówili zadania państwa w wychowaniu młodzieży oraz powinności wchodzących w życie pokoleń w dalszej budowie socjalistycznej Polski. W ten sposób dobiegł końca pierwszy etap realizacji postanowień VII Plenum Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej.</u>
+ <u xml:id="u-50.1" who="#PiotrJaroszewicz">W minionych miesiącach problematyka młodzieży znalazła się w centrum uwagi partii, Rządu i opinii społecznej. Tezy programowe VII Plenum spotkały się z pozytywnym oddźwiękiem, pobudziły zainteresowanie sprawami młodego pokolenia, podkreśliły złożoność problemów jego wychowania i przygotowania do pracy dla ojczyzny. W projekcie uchwały przedstawionej przez Rząd zawarte zostały cele, problemy, postulaty i doświadczenia wysuwane od dłuższego czasu w środowisku robotniczym i chłopskim, wśród wychowawców, naukowców i twórców kultury, działaczy partyjnych i aktywistów FJN.</u>
+ <u xml:id="u-50.2" who="#PiotrJaroszewicz">Obywatele posłowie podkreślali doniosłe znaczenie uchwał VII Plenum KC i ważną rolę, jaką spełnia nasza obecna debata, pierwsza tego rodzaju w praktyce ludowego Sejmu.</u>
+ <u xml:id="u-50.3" who="#PiotrJaroszewicz">Główny motyw debaty wynika z treści i właściwości obecnego etapu socjalistycznego budownictwa, w który wkroczyliśmy realizując uchwały VI Zjazdu PZPR, a który szczególnie podnosi znaczenie człowieka-obywatela, jego roli w obecnej fazie budownictwa socjalistycznego.</u>
+ <u xml:id="u-50.4" who="#PiotrJaroszewicz">Złożone zadania, które określono mianem wychowania dla przyszłości, zwiększają znaczenie zaangażowanych ideowo postaw społecznych, świadomości i inicjatywy, dyscypliny i odpowiedzialności obywateli Rzeczypospolitej. Wszystkie te treści łączą się w jedność w procesie socjalistycznego wychowania młodych Polaków, przygotowania ich do pracy i życia, do przyszłej odpowiedzialności za Polskę. Milionowe rzesze młodzieży — to szansa rozwojowa Polski, ale i ogromne zadanie wychowawcze państwa i narodu.</u>
+ <u xml:id="u-50.5" who="#PiotrJaroszewicz">Oto dlaczego partia, która przewodzi naszemu narodowi i państwu, nadając decyzjom VII Plenum KC dalekosiężny, programowy charakter, zespoliła w nich wizję drugiej Polski z określeniem dzisiejszych zadań w wychowaniu młodzieży, w urzeczywistnianiu przez młodą generację swoich obowiązków w rozwoju nauki, techniki i kultury, w przyspieszonym rozwoju kraju.</u>
+ <u xml:id="u-50.6" who="#PiotrJaroszewicz">Obywatele Posłowie! Polska Ludowa ma wielki dorobek w wychowaniu młodzieży i jej przygotowaniu do życia i pracy. Socjalizm zmienił w zasadniczy sposób pozycję młodych pokoleń Polaków. Rosną one i kształtują się w lepszych niż poprzednie generacje warunkach, są lepiej rozwinięte, znacznie lepiej wykształcone, mają nieporównanie szerszy dostęp do wiedzy i kultury. Korzystają z rozbudowanej działalności społeczno-wychowawczej, a także z rozległych możliwości poznawania Polski i innych krajów. Dysponują więc znacznie większym niż poprzednicy zasobem sił duchowych i energii intelektualnej.</u>
+ <u xml:id="u-50.7" who="#PiotrJaroszewicz">Są to osiągnięcia ogromne, historyczne, których nie powinien przesłaniać margines zjawisk patologii społecznej, nieporównanie mniejszy zresztą w Polsce niż w każdym z kapitalistycznych krajów Europy. Nie może ich także pomniejszać świadomość istnienia problemów dotychczas nie w pełni rozwiązanych w sposób odpowiadający nowym potrzebom.</u>
+ <u xml:id="u-50.8" who="#PiotrJaroszewicz">Przysłowie słusznie jednak powiada, że komu wiele dano, od tego wiele trzeba wymagać. Byłoby zatem błędem sprowadzać problem powinności społeczeństwa wobec młodzieży tylko do tego, co powinno ono dać.</u>
+ <u xml:id="u-50.9" who="#PiotrJaroszewicz">Jest oczywiście naszym obowiązkiem zapewnić młodzieży jak najlepszy start, przygotować możliwości kształcenia, pracy i awansu zawodowego, tworzyć coraz lepsze warunki materialne i kulturalne. Nie zmienia to jednak faktu, że sama młodzież, której w procesie wychowania wyznaczamy również miejsce podmiotowe może i powinna bardzo wiele stworzyć dla siebie własną pracą, inicjatywą, współdziałaniem w czynach społecznych. Przyszłość każdego zależy również od jego własnej postawy, od energii, z jaką urzeczywistnia swoje ambicje, w których pobudzaniu i prawidłowym kształtowaniu jesteśmy zainteresowani.</u>
+ <u xml:id="u-50.10" who="#PiotrJaroszewicz">Każdy kolejny etap rozwoju społecznego wyznacza nowe cele i potrzeby. W międzynarodowym współzawodnictwie liczą się przede wszystkim te państwa i narody, które uparcie dążą naprzód, mierzą wysoko, optymalnie mobilizują swoje siły i energię.</u>
+ <u xml:id="u-50.11" who="#PiotrJaroszewicz">Wymogi współczesności oraz wysoki pułap socjalistycznych ambicji społecznych wymagają kształtowania młodych pokoleń Polaków w duchu surowych wymagań i śmiałych celów, hartu i wytrwałości, rzetelności i pracowitości, dyscypliny, uporu i aktywności w przezwyciężaniu przeszkód.</u>
+ <u xml:id="u-50.12" who="#PiotrJaroszewicz">Obywatele posłowie akcentowali te założenia jako punkt wyjścia całej naszej wychowawczej koncepcji. Stanowczo opowiadamy się przeciw płyciźnie i jednostronności postawy konsumpcyjnej, jak również przeciw koncepcjom rozpieszczania młodzieży, sztucznego uwalniania jej od trudności, stwarzania jej cieplarnianych warunków.</u>
+ <u xml:id="u-50.13" who="#PiotrJaroszewicz">Chcemy, aby młodzi wyrastali otoczeni nie tylko serdeczną, lecz i rozumną troską rodziców, społeczeństwa i państwa. Troska rozumna oznacza zaś sprzężenie wychowania z samowychowaniem, bezwzględną współzależność tego, co młodzi od społeczeństwa otrzymują i tego co społeczeństwu dają, ścisłą jedność praw i powinności, przywilejów i obowiązków.</u>
+ <u xml:id="u-50.14" who="#PiotrJaroszewicz">Zadania, które ujmujemy w myślowym skrócie budowy drugiej Polski, mieszczą w sobie wielki ładunek emocjonalny, wzbogacony wszakże o nowe składniki jakościowe w postaci dyscypliny społecznej, umiejętności zespołowego działania, o wytrwałość.</u>
+ <u xml:id="u-50.15" who="#PiotrJaroszewicz">Wielkim przeżyciem pokolenia ZWM, OMTUR i Wici była budowa fundamentów Polski Ludowej, epopeja odbudowy kraju i zagospodarowania Ziem Zachodnich. Pasją ZMP stała się Nowa Huta i inne przedsięwzięcia pierwszej fazy socjalistycznego rozwoju kraju. Program, który obecnie realizujemy, obejmuje dziesiątki podobnych przedsięwzięć — i to na nieporównanie wyższym poziomie techniki.</u>
+ <u xml:id="u-50.16" who="#PiotrJaroszewicz">Zadania te, choć rozwiązywane w innych niż kiedyś warunkach, innymi środkami i metodami, są bardziej rozległe, a pod wielu względami trudniejsze od dawnych. Mają więc nie mniejszy od nich potencjalny walor wielkiego przeżycia, wielkiego celu społecznego i osobistego polskiej młodzieży.</u>
+ <u xml:id="u-50.17" who="#PiotrJaroszewicz">Obywatele Posłowie! Trzy składniki wysuwają się na czoło w wielkim zespole treści ideowo-wychowawczych.</u>
+ <u xml:id="u-50.18" who="#PiotrJaroszewicz">Pierwszy — to rosnące znaczenie wiedzy i kwalifikacji, równoznaczne z obowiązkiem nauki, kształcenia, wytrwałego przygotowywania się do pracy w warunkach współczesnego postępu nauki, techniki i organizacji.</u>
+ <u xml:id="u-50.19" who="#PiotrJaroszewicz">Naszym zadaniem jest zapewnienie młodzieży możliwie najlepszych warunków zdobywania wiedzy, a jednocześnie stałe podnoszenie wymagań i wyrabianie dyspozycji do kształcenia ustawicznego. Wysokie kwalifikacje zespolone z zaangażowaniem ideowym i pasją poznawczą stanowią o kształtowaniu postawy twórczej, która decyduje o pomyślnej realizacji zadań budownictwa socjalistycznego.</u>
+ <u xml:id="u-50.20" who="#PiotrJaroszewicz">Czynnik druga — to praca, dobrze i odpowiedzialnie wykonywana, nacechowana świadomością wagi każdego zawodu i każdej funkcji w wielkim zespole obowiązków, na których opiera się nasze życie zbiorowe, rozwój gospodarczy, wydajność pracy, postęp społeczny i awans kulturalny.</u>
+ <u xml:id="u-50.21" who="#PiotrJaroszewicz">Praca jest zarówno podstawowym prawem i obowiązkiem społecznym, jak i drogą rozwoju osobowości ludzkiej. Oto dlaczego tak mocny akcent w całym procesie kształtowania młodego pokolenia kłaść trzeba na wychowanie do pracy, w pracy i przez pracę.</u>
+ <u xml:id="u-50.22" who="#PiotrJaroszewicz">Chodzi więc o to, aby każdy młody człowiek i przyjmujący go do siebie kolektyw dołożył maksimum starań, aby uczynić pracę nie tylko dobrze spełnianym obowiązkiem, ale i polem do innowacji i ulepszeń, ujściem dla inicjatywy, sprawdzianem ambicji, umiejętności i uzdolnień.</u>
+ <u xml:id="u-50.23" who="#PiotrJaroszewicz">Trzeba więc czynić wszystko, i tak czynić będziemy, aby cechy, takie jak krytycyzm, wrażliwość młodzieży na przejawy zła i zaniedbań nie przeradzały się w rozczarowanie, i bierność, lecz stawały się bodźcem doskonalenia własnej pracy, siłą napędową zbiorowej inicjatywy — „dobrej roboty”.</u>
+ <u xml:id="u-50.24" who="#PiotrJaroszewicz">Nie wolno dopuścić do tego, aby rozbudzone w tym kierunku dążenia natrafiały na postawy konserwatywne i minimalistyczne, nacechowane zamiłowaniem do świętego spokoju, rutyną i niezaradnością organizacyjną.</u>
+ <u xml:id="u-50.25" who="#PiotrJaroszewicz">Czynnik trzeci — to wysoka dyscyplina zawodowa, społeczna i państwowa, określająca socjalistyczną postawę obywatela. Współczesna produkcja i cywilizacja, rosnąca cena czasu — wymagają z natury rzeczy wysokiej dyscypliny jako drugiej natury człowieka, zasadniczej cechy jego postawy względem kolektywu pracy, środowiska i państwa. Świadome zdyscyplinowanie musi być zatem podstawowym walorem współczesnego Polaka.</u>
+ <u xml:id="u-50.26" who="#PiotrJaroszewicz">W praktyce oznacza to kształtowanie powszechnego poszanowania państwa i instytucji życia zbiorowego oraz gotowości codziennego z nimi współdziałania, zapewnienie pełnego poszanowania własności społecznej, respektowanie zasad ładu i porządku. Przeszłość pozostawiła nam pod tym względem fałszywe schematy myślenia, przeciwstawiające sobie często wolność i dyscyplinę, twórczość i żmudną pracę wykonawczą, dyskusję i solidarne wykonywanie podejmowanych decyzji.</u>
+ <u xml:id="u-50.27" who="#PiotrJaroszewicz">Są one zdecydowanie sprzeczne z potrzebami czasów, w których żyjemy. Wolność wymaga bowiem ścisłego podporządkowania się normom życia zbiorowego; twórczy charakter pracy kształtuje się na fundamencie dobrze wykonywanych codziennych zadań; dyskusje wtedy tylko przynoszą pożytek, jeśli przebiegają w atmosferze bezwarunkowej gotowości do przestrzegania i wykonywania ustaleń i decyzji.</u>
+ <u xml:id="u-50.28" who="#PiotrJaroszewicz">Należy stale zatem tworzyć i upowszechniać wzorce dyscypliny i odpowiedzialności, zwalczania partykularyzmu, budzić podporządkowanie się jednolitym normom prawa, konsekwentnego przestrzegania zasad polityki państwa.</u>
+ <u xml:id="u-50.29" who="#PiotrJaroszewicz">Ugruntowanie w społeczeństwie myślenia kategoriami interesów państwowych oznacza zarówno konieczność doskonalenia socjalistycznego państwa i pogłębiania jego demokratyzmu, jak i budowania jego siły, umacniania jego autorytetu, zdecydowanego egzekwowania zasad dyscypliny.</u>
+ <u xml:id="u-50.30" who="#PiotrJaroszewicz">Wysoka Izbo! Historyczną misją naszej młodzieży w sztafecie pokoleń Polski Ludowej jest wprowadzić kraj na wyżyny współczesnego rozwoju, uczynić go jeszcze silniejszym ogniwem socjalistycznej wspólnoty, jeszcze aktywniejszym współtwórcą ogólnoludzkiego postępu.</u>
+ <u xml:id="u-50.31" who="#PiotrJaroszewicz">Ta właśnie perspektywa określa treści socjalistycznego patriotyzmu naszych dni, ponieważ socjalistyczna jest ojczyzna, socjalistyczne cele jej rozwoju, socjalistyczne treści i uwarunkowania miejsca Polski we współczesnym świecie. Miłość do kraju ojczystego, gotowość do poświęceń dla jego dobra, przywiązanie do kultury narodu mieszczą w sobie równocześnie uczucie zasłużonej dumy z polskiego wkładu w postęp międzynarodowy, z tradycji walk — „Za Waszą wolność i naszą”, a także wyprowadzenie wniosków z klęsk i dramatów przeszłości, których doznał nasz naród z winy klas reakcyjnych i wstecznych sił społecznych.</u>
+ <u xml:id="u-50.32" who="#PiotrJaroszewicz">Treść dzisiejszej debaty wyraża zasadniczą prawdę o tożsamości naszych interesów i dążeń narodowych z międzynarodową sprawą socjalizmu, o nierozerwalnej więzi i głębokiej spójni współczesnego patriotyzmu polskiego z socjalistycznym internacjonalizmem. Przyszłość, pomyślność i bezpieczeństwo Polski zależą od jedności i współdziałania ze Związkiem Radzieckim oraz innymi państwami socjalistycznymi, ze wszystkimi siłami postępu wolności i pokoju na świecie.</u>
+ <u xml:id="u-50.33" who="#PiotrJaroszewicz">Kształtowanie internacjonalistycznej świadomości stanowi zasadniczą, integralną część składową procesów socjalistycznego wychowania. Jest to niezbędne, aby prawidłowo i dalekowzrocznie określać interesy kraju, rozumieć międzynarodowe uwarunkowanie naszego narodowego życia i rozwoju.</u>
+ <u xml:id="u-50.34" who="#PiotrJaroszewicz">Walka o socjalistyczne jutro przebiega dziś w rosnącej mierze przez umysły i serca młodzieży. Siły antysocjalistyczne — co jest zrozumiałe — starają się docierać do młodzieży, licząc na jej brak życiowego i politycznego doświadczenia.</u>
+ <u xml:id="u-50.35" who="#PiotrJaroszewicz">Tym większe znaczenie ma więc takie oświetlenie problemów kraju i świata, które pomagałoby młodzieży odróżnić, kto jest przyjacielem, a kto wrogiem, co pomaga, a co szkodzi ojczyźnie, co jest nowe, wartościowe i przyszłościowe, co zaś przeżyte i odchodzące w przeszłość.</u>
+ <u xml:id="u-50.36" who="#PiotrJaroszewicz">Nabiera to szczególnej wagi teraz, kiedy nasila się konfrontacja ideologiczna dwóch systemów w warunkach rozwoju współpracy międzynarodowej.</u>
+ <u xml:id="u-50.37" who="#PiotrJaroszewicz">Obywatele Posłowie! Głównym organizatorem wychowania obejmującego zarówno procesy wychowawcze dla przyszłości, jak i przekształcenie ich efektów w dokonania nauki i techniki, pracy, aktywności społecznej — jest nasze socjalistyczne państwo. Spełnia ono funkcje organizacyjno-wychowawcze zgodnie ze swoją ideologią i klasową istotą. Wynikające stąd obowiązki dotyczą państwa i jego aparatu w dwojakim sensie. Z jednej strony bowiem dysponuje ono zespołem instytucji, kadr i środków rzeczowych, pozwalających na stałe, bezpośrednie działania wychowawcze, z drugiej zaś, codzienne czynności ogniw władzy, administracji, gospodarki, różnorodnych instytucji socjalistycznych tworzą i określają socjalistyczną rzeczywistość, oddziałującą na młodzież.</u>
+ <u xml:id="u-50.38" who="#PiotrJaroszewicz">Wynika z tego jasno, jak wiele mogą i powinny zdziałać w kształtowaniu poglądów i postaw młodzieży nie tylko te ogniwa państwa i administracji, których funkcje bezpośrednio dotyczą wychowania, lecz także wszyscy działacze i pracownicy państwowi i gospodarczy, od których zależy sprawność mechanizmów zarządzania, układ stosunków międzyludzkich, jakość więzi między władzą i obywatelem.</u>
+ <u xml:id="u-50.39" who="#PiotrJaroszewicz">Istota wychowawczej funkcji socjalistycznego państwa wyraża się w kompleksowym, jednolitym i wewnętrznie spójnym określeniu celów, zasad i form wychowania, w jednoczeniu — na gruncie wspólnego działania — rodziny, szkoły, środków masowego przekazu, organizacji społecznych i zawodowych w szeroki front wychowawczy.</u>
+ <u xml:id="u-50.40" who="#PiotrJaroszewicz">Konstruując program działania Rządu w dziedzinie wychowania młodzieży, staraliśmy się, aby przed wszystkimi resortami i ogniwami administracji państwowej stawiał on jasne zadania, obejmujące sprawy związane z młodym pokoleniem, poczynając od ochrony macierzyństwa i rodziny przez pomoc rodzinom wielodzietnym o niskich dochodach — aż po pracę zawodową młodych robotników, rolników i inteligentów.</u>
+ <u xml:id="u-50.41" who="#PiotrJaroszewicz">Szczególną wagę przywiązujemy do spraw kształcenia. Dlatego przed dwoma laty powołano Komitet Ekspertów dla przygotowania Raportu o stanie oświaty. Obecnie Raport ten jest przedmiotem szerokiej dyskusji, której plon znajdzie wyraz w projekcie uchwały Sejmu o systemie oświaty i wychowania. Zamierzamy przedłożyć go Wysokiej Izbie na sesji jesiennej.</u>
+ <u xml:id="u-50.42" who="#PiotrJaroszewicz">W Raporcie o stanie oświaty na czoło wysuwa się powszechność wykształcenia średniego w naszym kraju. Jest to krok konieczny. Szybka zmienność sposobów wytwarzania, szybkie następstwo coraz doskonalszych technologii, powstawanie nowych specjalności, rzutują silnie na charakter wykształcenia. Przestaje ono być czymś, co człowiek osiąga jednorazowo. Wymaga więc kontynuacji, nieustannego uzupełniania. Wykształcenie na poziomie szkoły średniej stanowiłoby niezbędny do tego punkt wyjściowy.</u>
+ <u xml:id="u-50.43" who="#PiotrJaroszewicz">Rozpoczęliśmy stopniowe wdrażanie do życia szkół szeregu zmian, które sprzyjać będą wykonaniu tego wielkiego zadania edukacji narodowej.</u>
+ <u xml:id="u-50.44" who="#PiotrJaroszewicz">O powodzeniu przedsięwzięć w dziedzinie oświaty zdecyduje wysiłek kadrowy, zapewnienie wystarczającej liczebnie kadry nauczycieli o wysokim poziomie przygotowania zawodowego. Mówiliśmy o tym, wnosząc na Sejm ustawę Karta Praw i Obowiązków Nauczyciela.</u>
+ <u xml:id="u-50.45" who="#PiotrJaroszewicz">Chciałbym w tym miejscu przypomnieć najważniejsze już realizowane kierunki działania. Pierwszy — to zapewnienie uczelniom kształcącym nauczycieli dopływu młodzieży najzdolniejszej i wykazującej zamiłowanie do zawodu nauczycielskiego.</u>
+ <u xml:id="u-50.46" who="#PiotrJaroszewicz">Drugi — to zapewnienie każdemu, kto do tego zawodu przychodzi, właściwego przygotowania, zarówno w obranej specjalizacji, jak i do pracy wychowawczej z młodzieżą. Wymaga to przeprowadzenia reformy programu studiów nauczycielskich, zorientowanej na powszechne przejście do wykształcenia magisterskiego.</u>
+ <u xml:id="u-50.47" who="#PiotrJaroszewicz">Wreszcie kierunek trzeci — to stworzenie zawodowo czynnym nauczycielom możliwości uzupełnienia wykształcenia do stopnia magistra.</u>
+ <u xml:id="u-50.48" who="#PiotrJaroszewicz">Generalnym celem programu Rządu jest stworzenie jednolitego, spójnego systemu wychowania. Dotychczas w procesie wychowawczym dominuje funkcjonalizm. Dom, szkoła, organizacje społeczne, środowisko pracy, każde z wielu ogniw systemu wychowania działa często w oderwaniu od innych. Próby koordynacji mają charakter doraźny. Oczekujemy, że każde ogniwo systemu wychowania sformułuje program, którym sprecyzuje przypadającą mu cząstkę całości procesu wychowawczego. Powołana została Rada do spraw Wychowania, której praca powinna przyczynić się do sformułowania skutecznych metod koordynacji działań wychowawczych państwa i organizacji społecznych.</u>
+ <u xml:id="u-50.49" who="#PiotrJaroszewicz">Jednolity front wychowawczy, rozwinięty we wszystkich ogniwach życia społecznego ma swój fundament w socjalistycznej ideologii. Stanowi ona czynnik integracji narodu na gruncie jego najlepszych tradycji i programu na przyszłość.</u>
+ <u xml:id="u-50.50" who="#PiotrJaroszewicz">Zakłada również potrzebę przestrzegania, jak czynimy dotychczas, w stosunkach między ludźmi zasady tolerancji i życzliwości jako zasady, która jest dorobkiem naszej kultury i warunkiem dobrego współżycia.</u>
+ <u xml:id="u-50.51" who="#PiotrJaroszewicz">Główną rolę w jednolitym systemie socjalistycznego wychowania odgrywa szkoła. Najściślejsze związki powinny łączyć szkołę i rodzinę, tu bowiem zgodność ideałów i metod wychowawczych decyduje o solidności fundamentu, na którym kształtuje się charakter, osobowość i światopogląd młodego człowieka.</u>
+ <u xml:id="u-50.52" who="#PiotrJaroszewicz">Przywiązujemy dużą wagę do wydatnego zwiększenia udziału rodziców w pracy szkoły. Niezbędne jest także zwiększenie pomocy szkoły dla domu wyrażającej się nie tylko w pedagogizacji rodziców, co ma znaczenie ogromne, ale także we wzmocnieniu obowiązku ingerencji szkoły, wtedy gdy próby pedagogizacji nie dadzą pożądanych wyników. W takich przypadkach szkole zostanie zapewnione współdziałanie ze strony władz państwowych i organizacji społecznych.</u>
+ <u xml:id="u-50.53" who="#PiotrJaroszewicz">Rząd pragnie raz jeszcze podkreślić odpowiedzialności niezastąpioną rolę rodziny w wychowaniu dzieci i młodzieży. Wiemy z doświadczenia, że wiele trudnych problemów związanych z rozwojem dziecka i jego postawą, życiem uczuciowym, ma swoje źródło w niemoralnych niekiedy stosunkach w rodzinie.</u>
+ <u xml:id="u-50.54" who="#PiotrJaroszewicz">Stwarzamy i będziemy stwarzać rodzinie coraz lepsze warunki trwałości rozwoju i wychowania dzieci. Uczyniliśmy już wiele, zwłaszcza dla rodzin wielodzietnych i pracujących matek. Nasza polityka społeczna stanowi wyraz rzeczywistej troski o matkę, rodzinę i dziecko, o prężny biologiczny rozwój naszego narodu.</u>
+ <u xml:id="u-50.55" who="#PiotrJaroszewicz">Ważne ogniwo w procesie wychowania stanowią organizacje młodzieży. Z satysfakcją podkreślić trzeba owocny przebieg zjazdów wszystkich socjalistycznych organizacji młodzieżowych, które skonkretyzowały swoje cele, zadania i metody pracy, jednocześnie odniosły się z aprobatą do koncepcji powołania Federacji jako płaszczyzny integracji programowej i zespolenia działalności ruchu młodzieżowego w naszym kraju.</u>
+ <u xml:id="u-50.56" who="#PiotrJaroszewicz">Federacja Socjalistycznych Związków Młodzieży Polskiej została powołana — jak obywatelom posłom wiadomo — w dniu wczorajszym.</u>
+ <u xml:id="u-50.57" who="#PiotrJaroszewicz">Rząd widzi w Federacji ważnego sojusznika w sprawach związanych z kształtowaniem postaw obywatelskich młodzieży i będzie zasięgał jej opinii w rozległej problematyce dotyczącej młodego pokolenia.</u>
+ <u xml:id="u-50.58" who="#PiotrJaroszewicz">Doniosłą rolę w procesie wychowania spełnia nasze ludowe wojsko, otoczone miłością i szacunkiem narodu, szkoła patriotycznych postaw i wysokich kwalifikacji. Jest więc — jak podkreślano z tej trybuny — obowiązkiem państwa i społeczeństwa troska zarówno o stałe doskonalenie warunków pełnienia zaszczytnej służby wojskowej, jak i o ideowo wychowawcze treści tej służby.</u>
+ <u xml:id="u-50.59" who="#PiotrJaroszewicz">Wszystkie siły i instytucje naszego kraju mają możliwość i obowiązek wychowawczego oddziaływania na młodzież w kierunku umacniania elementarnych norm moralnych, rozwijania poczucia obowiązku wobec socjalistycznej ojczyzny.</u>
+ <u xml:id="u-50.60" who="#PiotrJaroszewicz">Mówiąc o jednolitym systemie wychowawczym, chciałbym — w imieniu Rządu — podkreślić wagę opracowania skutecznych metod zapobiegania demoralizacji młodzieży. Nie jest to sprawa związana wyłącznie z młodzieżą. Opinia publiczna niejednokrotnie postulowała uwolnienie naszych miast od tych, którzy, pasożytując na pracy uczciwych ludzi, utrudniają nam życie. Rząd przygotowuje projekt ustawy, która umożliwi skuteczne zwalczanie tego zjawiska. Konieczne jest także zwiększenie troski o te nieliczne grupy młodzieży, które z różnych przyczyn uległy procesowi demoralizacji, a które można przywrócić społeczeństwu i wychować na ludzi uczciwych i pożytecznych.</u>
+ <u xml:id="u-50.61" who="#PiotrJaroszewicz">Wysoka Izbo! Młode pokolenie Polaków wyżej niż wiele innych kwestii stawia zespół wartości, obejmowanych mianem — „ciekawej pracy”. Ten postulat młodego pokolenia, jeśli pojmowany jest realistycznie i rzeczowo, współbrzmi z nakreślonym przez VI Zjazd partii programem modernizacji technicznej i rekonstrukcji całej naszej gospodarki.</u>
+ <u xml:id="u-50.62" who="#PiotrJaroszewicz">Otwiera to ogromne pole do działania dla ludzi z inicjatywą, pełnych inwencji technicznej i organizatorskiej. Tu właśnie, niezależnie od wykonywanego zawodu, tkwią wielkie możliwości urzeczywistnienia owej „ciekawej pracy”. Jest to w dużym stopniu zależne od samej młodzieży.</u>
+ <u xml:id="u-50.63" who="#PiotrJaroszewicz">Od pewnego czasu mamy do czynienia ze zrastaniem się szkoły i zakładu pracy w formie szkół przyzakładowych. Prawidłowe wykorzystanie tych szkół w jednolitym systemie wychowania jest ważne dlatego, że szkoły przyzakładowe obejmują wielką liczbę uczniów i że tu właśnie mamy do czynienia z wychowaniem przez pracę, z kształtującym charakter młodego człowieka oddziaływaniem kolektywu robotniczego. Wychowanie przez pracę powinno, przy zachowaniu zróżnicowania jego form, ogarnąć całą młodzież.</u>
+ <u xml:id="u-50.64" who="#PiotrJaroszewicz">Zakłady pracy będą w coraz większym stopniu brać na siebie obowiązek stałego szkolenia również robotników już pracujących, przede wszystkim zaś najmłodszej części załogi, a także — zwłaszcza po upowszechnieniu wykształcenia średniego — kierowania na studia wyższe robotników, którzy w pracy wykazali swe uzdolnienia.</u>
+ <u xml:id="u-50.65" who="#PiotrJaroszewicz">Zasady wychowania przez pracę będziemy przekładać na język niezbędnych działań wspartych odpowiednimi decyzjami. Pilną potrzebą staje się uporządkowanie systemu zatrudniania absolwentów szkół i uczelni zgodnie ze zdobytymi kwalifikacjami. Wiąże się to ze stopniowym wprowadzaniem niezbędnych zmian w zasadach wynagradzania i dalszej nauki młodocianych, których przyjmują zakłady pracy. Ta liczna grupa dziewcząt i chłopców nie może pozostać poza zasięgiem narastającej tendencji do doskonalenia zawodowego i kształcenia ustawicznego.</u>
+ <u xml:id="u-50.66" who="#PiotrJaroszewicz">Istotny kierunek działań Rządu — to zapewnienie takiego przygotowania młodzieży do wyboru zawodu, który dostosuje profil jej kwalifikacji do obecnych i przyszłych potrzeb gospodarki, tworząc zarazem możliwość godzenia wykonywanej pracy z osobistymi predyspozycjami.</u>
+ <u xml:id="u-50.67" who="#PiotrJaroszewicz">Uporządkowania wymaga rozległa sfera oddziaływań wychowawczych zakładu pracy. Doświadczenia przodujących w tym względzie zakładów dowodzą, że doskonalenie procesów adaptacji młodych pracowników wymaga wyraźnego określenia kwalifikacji i obowiązków pedagogicznych pracowników dozoru, mistrzów i brygadzistów.</u>
+ <u xml:id="u-50.68" who="#PiotrJaroszewicz">Nie wszystkie zakłady pracy, a także kombinaty, zjednoczenia, i resorty gospodarcze przezwyciężyły deklaratywny stosunek do młodzieżowego współzawodnictwa pracy, a także do wielu cennych inicjatyw organizacji młodzieżowych, w rozwijaniu innowacji technicznych, racjonalizacji, konkursów — „dobrej roboty” i mistrzostwa w zawodzie.</u>
+ <u xml:id="u-50.69" who="#PiotrJaroszewicz">Wiele do życzenia pozostawia tryb rozpatrywania i wykorzystywania wniosków młodzieży, dotyczących usprawnienia produkcji i zarządzania w zakładach. Są to problemy, które powinny stać się przedmiotem codziennego zainteresowania administracji i aktywu przedsiębiorstw.</u>
+ <u xml:id="u-50.70" who="#PiotrJaroszewicz">Jest naturalne i społecznie cenne, że młodzież pragnie widzieć przed sobą perspektywę awansu, mieć świadomość postępu, posuwania się naprzód. Możliwość taką stwarza ciągłe, przyjęte jako reguła wprowadzanie postępu technicznego we wszystkich działach produkcji.</u>
+ <u xml:id="u-50.71" who="#PiotrJaroszewicz">W całej rozciągłości dotyczy to również wsi. Nowoczesność obejmuje całą sferę produkcji. Rolnictwo nie może pod tym względem stanowić wyjątku. Przeciwnie, ze względu na opóźnienie, procesy modernizacyjne muszą przebiegać tu znacznie intensywniej.</u>
+ <u xml:id="u-50.72" who="#PiotrJaroszewicz">Młody człowiek rozważający decyzję pozostania na wsi powinien widzieć przed sobą przemiany w jej życiu nie w odległej perspektywie, lecz w realiach lat najbliższych — w inwestycjach produkcyjnych, mieszkaniowych i komunalnych, w zaopatrzeniu wsi w nowoczesne środki produkcji i urządzenia służące życiu kulturalnemu.</u>
+ <u xml:id="u-50.73" who="#PiotrJaroszewicz">Perspektywy postępu technicznego i strukturalnych przemian społecznych w rolnictwie ukazują główny kierunek wychowania i kształcenia młodzieży wiejskiej. Wiąże się on z umasowieniem i doskonaleniem szkolnictwa rolniczego, z rozwojem przedsięwzięć w rodzaju konkursów na — „Mistrzów urodzaju”, z nieporównanie szerszą, bardziej nowoczesną politechnizacją młodzieży wiejskiej.</u>
+ <u xml:id="u-50.74" who="#PiotrJaroszewicz">Już dziś potrzebuje rolnictwo — wszystkie jego sektory — dziesiątek tysięcy mistrzów techniki. Jutro określonym zasobem umiejętności technicznych będzie musiał dysponować każdy rolnik.</u>
+ <u xml:id="u-50.75" who="#PiotrJaroszewicz">W programie rządowym wiele uwagi poświęcamy młodzieży akademickiej. Młodzież zdobywająca wyższe wykształcenie stosunkowo najpóźniej wkracza w okres samodzielności zawodowej. Dlatego też przechodzi ona w pracy skomplikowany, niekiedy trudny okres adaptacji. Będziemy go skracać i ułatwiać, unowocześniając w tym celu programy nauczania oraz doskonaląc praktyki wakacyjne.</u>
+ <u xml:id="u-50.76" who="#PiotrJaroszewicz">Chodzi o to, aby student czynnie uczestniczył w procesie dydaktyczno-wychowawczym. Chodzi o to, aby czuł się członkiem uczelnianego kolektywu naukowo-badawczego, podejmującego badania poznawcze i stosowane, a także prace wdrożeniowe we współpracy z różnymi ogniwami gospodarki. Mamy w tej dziedzinie dobre tradycje studenckiego ruchu naukowego. Trzeba je kultywować, rozwijać i unowocześniać.</u>
+ <u xml:id="u-50.77" who="#PiotrJaroszewicz">Zarówno w mieście, jak i na wsi, w zakładzie pracy, w szkole i na uczelni stawka na młodzież jest stawką na jej współodpowiedzialność. Znajduje to coraz częściej wyraz w praktyce. Zbyt nieśmiało gdzieniegdzie powierzamy młodym ludziom odpowiedzialne stanowiska pracy, przyciągamy najzdolniejszych, najlepszych młodych ludzi do współudziału w kierowaniu życiem gospodarczym i kulturalnym. Rząd będzie stosował taką politykę kadrową, która umożliwi szybszy awans młodych.</u>
+ <u xml:id="u-50.78" who="#PiotrJaroszewicz">W szerszej sikali wiąże się z tym konieczność przyspieszania życiowego usamodzielniania się młodych. Nie sprzyjają temu częste warunki mieszkaniowe. Polepszymy je, realizując i przekraczając program budownictwa mieszkaniowego.</u>
+ <u xml:id="u-50.79" who="#PiotrJaroszewicz">W najbliższej przyszłości zamierzamy sukcesywnie wprowadzać system pożyczek mieszkaniowych dla studentów, umożliwiając tym samym absolwentom szkół wyższych poprawę warunków startu zawodowego.</u>
+ <u xml:id="u-50.80" who="#PiotrJaroszewicz">Obywatele Posłowie! Nie sposób przeoczyć, że dotkliwa luka wychowawcza występuje tam, gdzie młodzież spędza czas wolny od nauki i pracy, szukając wyżycia się, rozrywki i zabawy. Trzeba, niestety, stwierdzić, iż wiele do życzenia pozostawia wychowanie fizyczne dzieci i młodzieży. Zbyt mało mamy szkół, w których wychowanie fizyczne stoi na zadowalającym poziomie.</u>
+ <u xml:id="u-50.81" who="#PiotrJaroszewicz">Niektóre ogniwa sportowe koncentrują się niemal wyłącznie na pracy ze szczególnie utalentowanymi jednostkami, wyłanianymi z niewysportowanych rzesz młodzieży, wprowadzając tym samym kult wyczynu oraz ograniczając udział mas w sporcie do kibicowania. Nie możemy się z tym dłużej godzić. Rząd będzie zdążał do tego, aby młodzież mogła w rosnącej mierze czynnie korzystać ze sportu i urządzeń sportowych.</u>
+ <u xml:id="u-50.82" who="#PiotrJaroszewicz">Wiele mamy do zrobienia w dziedzinie rozrywki. Dysponując rozbudowaną siecią klubów, domów kultury, radiem, telewizją i estradą — Stajemy ciągle wobec zjawiska niskiego poziomu niektórych programów rozrywkowych i często ich nie najwyższych walorów wychowawczych. Choć nic nie stoi na przeszkodzie realizowaniu nowych propozycji — wciąż mamy do czynienia z formami monotonnymi, ubogimi, a przy tym nie zawsze wartościowymi w sensie wychowawczym.</u>
+ <u xml:id="u-50.83" who="#PiotrJaroszewicz">W znacznej mierze odnosi się to również do sfery życia kulturalnego. Wciąż niedostatecznie są wykorzystywane możliwości, jakie stworzyliśmy w minionych latach. Musimy uczynić zdecydowany krok naprzód w doskonaleniu organizacyjno-programowej działalności domów kultury. Trzeba lepiej dostosować ją zarówno do zainteresowań młodego odbiorcy, jak i do potrzeb wychowawczych. W krótkim czasie opracujemy program działalności placówek kulturalnych dla dzieci i młodzieży w powiatach oraz w gminach. Mamy nadzieję, że staną się one żywymi ogniskami rozwoju i upowszechnienia kultury.</u>
+ <u xml:id="u-50.84" who="#PiotrJaroszewicz">Działa w naszym kraju wiele regionalnych towarzystw kulturalnych. Powinny one także, przyciągając młodzież, stać się płaszczyzną rozwijania jej aktywnego uczestnictwa w życiu kulturalnym. Jeśli zaś chodzi o twórczość artystyczną, to chociaż Powstaje wiele dzieł cennych, ciągle odczuwamy brak przekonywujących wzorców osobowych, które pomagałyby w wyborze ideałów i drogi życiowej, w rozstrzyganiu konfliktów, jakich nie brakuje w życiu. Chodzi zatem o głębsze zrozumienie przez ogół twórców ich społecznej misji, o umocnienie poczucia współodpowiedzialności za rozwój kultury i sztuki, które stanowią szczególnie ważny czynnik kształtowania postaw młodego pokolenia.</u>
+ <u xml:id="u-50.85" who="#PiotrJaroszewicz">Wysoki Sejmie! Przedłożony obywatelom posłom program działania Rządu obejmuje również inne ważkie problemy ujęte bądź w formie wstępnych założeń, bądź też bardziej szczegółowych propozycji. W sumie zawiera on zespół pilnych i odpowiedzialnych zadań, w których realizacji sprawdzać się będzie stopień zrozumienia myśli przewodnich VII Plenum KC partii i obecnego posiedzenia Sejmu przez resorty i instytucje centralne, rady narodowe, wszystkie ogniwa aparatu władzy i administracji, przez kadry państwowe i gospodarcze wszystkich szczebli od brygadzisty do ministra. Przygotowanie młodego pokolenia do przypadającej mu roli w budowie wysoko rozwiniętej socjalistycznej Polski, wychowanie go na godnych kontynuatorów dzieła ojców, to zadanie narodu i państwa, które ogniskuje w sobie najważniejsze treści ideowe, założenia społeczno-gospodarcze i wartości moralne naszego życia i pracy.</u>
+ <u xml:id="u-50.86" who="#PiotrJaroszewicz">Dzisiejsze posiedzenie Wysokiego Sejmu jest doniosłym ogniwem w podjętym, ogólnonarodowym wysiłku na rzecz wychowania młodego pokolenia Polek i Polaków.</u>
+ <u xml:id="u-50.87" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ <u xml:id="u-50.88" who="#PiotrJaroszewicz">Obywatelu Marszałku! Wysoka Izbo! Pragnę zaproponować do rządowego projektu uchwały dwie autopoprawki.</u>
+ <u xml:id="u-50.89" who="#PiotrJaroszewicz">Na str. 5 projektu uchwały proszę o skreślenie w wierszu 17 od góry następującego fragmentu zdania: — „Pozwolą nam zyskać szacunek innych narodów”. Proponuję nadać następujące brzmienie całemu zdaniu, którego dotyczy wymieniona wyżej poprawka: — „Silna gospodarka, rozkwitająca nauka, bogata kultura staną się współczesnym źródłem naszej godności narodowej i rosnącego autorytetu wśród innych narodów”.</u>
+ <u xml:id="u-50.90" who="#PiotrJaroszewicz">Druga poprawka odnosi się do strony 11, gdzie w wierszu 13 proponuję wprowadzenie do zdania, mówiącego o wypełnianiu obowiązków obywatelskich, uzupełniających słów: — „służby wojskowej”. Proszę o przyjęcie tych poprawek redakcyjnych, które tłumaczą się same przez się. Dziękuję bardzo.</u>
+ <u xml:id="u-50.91" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-51">
+ <u xml:id="u-51.0" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Dziękuję Obywatelowi Premierowi. Lista mówców została wyczerpana. Zamykam dyskusję.</u>
+ <u xml:id="u-51.1" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Proponowany przez Komisje Nauki i Postępu Technicznego oraz Oświaty i Wychowania tekst projektu uchwały o zadaniach narodu i państwa w wychowaniu młodzieży i jej udziale w budowie socjalistycznej Polski jest zamieszczony w doręczonym Obywatelom Posłom druku sejmowym nr 94.</u>
+ <u xml:id="u-51.2" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Przystępujemy do głosowania.</u>
+ <u xml:id="u-51.3" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem w całości powyższego projektu uchwały w brzmieniu proponowanym przez Komisję Nauki i Postępu Technicznego oraz Komisję Oświaty i Wychowania wraz z poprawkami redakcyjnymi zgłoszonymi przed chwilą przez Prezesa Rady Ministrów — zechce podnieść rękę.</u>
+ <u xml:id="u-51.4" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-51.5" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Kto z Obywateli Posłów jest przeciwny? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-51.6" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Kto z Obywateli Posłów wstrzymał się od głosowania? Trzech posłów wstrzymało się od głosu.</u>
+ <u xml:id="u-51.7" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Stwierdzam, że Sejm podjął uchwałę o zadaniach narodu i państwa w wychowaniu młodzieży i jej udziale w budowie socjalistycznej Polski.</u>
+ <u xml:id="u-51.8" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ <u xml:id="u-51.9" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Wicemarszałek Werblan</u>
+ <u xml:id="u-51.10" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Obywatele Posłowie! Przystępujemy do punktu 2 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Prac Ustawodawczych oraz Komisji Spraw Wewnętrznych i Wymiaru Sprawiedliwości o przedstawionym przez Radę Państwa projekcie ustawy konstytucyjnej o przedłużeniu kadencji rad narodowych (druki nr 92 i 95).</u>
+ <u xml:id="u-51.11" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Udzielam głosu posłowi sprawozdawcy Michałowi Grendysowi.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-52">
+ <u xml:id="u-52.0" who="#PoselGrendysMichal">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! W dniu 29 listopada ub. roku Wysoki Sejm uchwalił ustawę o utworzeniu gmin i zmianie ustawy o radach narodowych. Stanowiła ona podstawę prawną reformy podziału administracyjnego i reformy systemu organów władzy i administracji państwowej na wsi i w małych miastach.</u>
+ <u xml:id="u-52.1" who="#PoselGrendysMichal">Z dniem 1 stycznia bieżącego roku reforma weszła w życie. Miała ona złożony, wielokierunkowy charakter, wprowadziła nowy układ podziału administracyjnego wsi, zapewniający nowo utworzonym organom władzy realne możliwości skutecznego oddziaływania na tworzenie lepszych warunków długofalowego postępu wsi i rozwoju produkcji rolnictwa. Dokonała zmian w strukturze organów gminnej rady narodowej, sprzyjających dalszemu wzrostowi samorządności w działaniu rad i — równocześnie — usprawnieniu i unowocześnieniu administracji państwowej na szczeblu gminy. Rozszerzyła w sposób bardzo istotny zakres zadań, odpowiedzialności i środków najniższych ogniw w systemie rad narodowych, stanowiąc tym samym ważny krok w procesie słusznie pojętej decentralizacji zadań. Wprowadziła wreszcie szereg nowych zasad w dziedzinie zadań koordynacyjnych, przedsiębranych przez gminne rady narodowe wobec nie podporządkowanych jej jednostek. Wprowadzenie w życie reformy było sprawą niełatwą, zwłaszcza, że musiało następować równolegle z istotnymi zmianami w obsadzie osobowej. Poważny wkład pracy administracji centralnej i terenowej oraz aktywu społeczno-politycznego, wniesiony w toku przygotowań organizacyjnych, pozwolił na sprawne przeprowadzenie reorganizacji władz terenowych na wsi i w małych miastach.</u>
+ <u xml:id="u-52.2" who="#PoselGrendysMichal">W chwili obecnej byłoby przedwczesne dokonywanie bardziej analitycznej oceny pracy gminnych rad narodowych. Najogólniej rzecz ujmując — wypada stwierdzić, że mimo pewnych trudności lokalnych, pierwszy etap pracy gminnych rad narodowych, tzn. przejęcie zadań przebiegał zadowalająco. Warto również podkreślić, że na ogół autorytet nowych organów, opierający się na jakości ich pracy jest już znaczny, a ich więź z miejscową ludnością ulega systematycznemu umocnieniu. Trzeba wszakże mieć na uwadze, że optymalnego poziomu pracy w tak krótkim okresie czasu gminne rady narodowe jeszcze osiągnąć nie mogły. Znajdują się one na etapie, który można określić jako etap konsolidacji. Chodzi tu szczególnie o takie czynniki, jak pełniejsze poznanie przez radnych problematyki całej nowej jednostki podziału administracyjnego, wykształcenie i wdrożenie nowych form pracy sesji, komisji i prezydiów gminnych rad narodowych, wdrożenie nowych zasad i metod koordynacji poziomej w gminie, wypracowanie umiejętności kompleksowego rozwiązywania problemów, związanych ze społeczno-gospodarczym rozwojem terenu, które od niedawna rozstrzygane były — praktycznie rzecz biorąc — przez organy powiatowych rad narodowych. Przykłady można by oczywiście mnożyć.</u>
+ <u xml:id="u-52.3" who="#PoselGrendysMichal">W tych warunkach sprawą szczególnej wagi jest szybkie uogólnianie i wprowadzanie w życie pozytywnych doświadczeń. Temu celowi służy wytypowanie 100 gmin wzorcowych we wszystkich województwach. Ich zadaniem jest zgromadzenie niezbędnych doświadczeń dobrej pracy państwowej, społecznej i gospodarczej, szczególnie w dziedzinie postępu wsi i szybkiego rozwoju produkcji rolnej. Doświadczenia te będą mogły być wykorzystane we wszystkich gminnych radach narodowych. Nie mniej istotne znaczenie ma pomoc organom gminnych rad narodowych, a zwłaszcza naczelnikom gmin w wykonywaniu zadań. W tym zakresie — co należy skwitować z zadowoleniem — podjęto cały szereg istotnych kroków, mających na celu zapewnienie ze strony powiatowych rad narodowych stałego, fachowego instruktażu, należytej obsługi prawnej, odciążenia administracji gminnej od zbędnej sprawozdawczości i korespondencji oraz narad, wyjąwszy przypadki rzeczywiście niezbędne.</u>
+ <u xml:id="u-52.4" who="#PoselGrendysMichal">Podjęte decyzje, o których przed chwilą wspomniałem, pozwolą gminnym radom narodowym w pierwszym roku pracy na skoncentrowanie uwagi na problemach najważniejszych, na zdobycie doświadczeń i okrzepnięcie.</u>
+ <u xml:id="u-52.5" who="#PoselGrendysMichal">Wysoki Sejmie! Poprzednie wybory do rad narodowych odbyły się w dniu 1 czerwca 1969 r. Zgodnie z Konstytucją kadencja rad upływa po czterech latach, licząc od dnia wyborów.</u>
+ <u xml:id="u-52.6" who="#PoselGrendysMichal">Rada Państwa, rozpatrując sytuację organizacyjno-administracyjną, jaka powstała na wsi po wejściu w życie ustawy o utworzeniu gmin i zmianie ustawy o radach narodowych, doszła do przekonania, że celowe byłoby kilkumiesięczne przedłużenie kadencji rad narodowych. Rada Państwa stanęła na stanowisku, iż zarządzenie wyborów w połowie br. byłoby w tej sytuacji przedwczesne.</u>
+ <u xml:id="u-52.7" who="#PoselGrendysMichal">Szybkie tempo wdrażania się gminnych rad narodowych w całokształt swych zadań daje pełną podstawę do przekonania, że już w końcu br. nastąpi utrwalenie organizacyjne nowych organów władzy i administracji państwowej, stwarzające warunki do prawidłowego przygotowania i przebiegu wyborów do rad narodowych. Rada Państwa miała również na uwadze to, że w II połowie roku odbędzie się krajowa konferencja Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej. Uchwały tej konferencji będą miały niewątpliwie zasadnicze znaczenie dla całokształtu problemów społeczno-ekonomicznych społeczeństwa i państwa, dotyczy to zwłaszcza postanowień, jakie zapadną w przedmiocie zadań planu 5-letniego. Jest wysoce uzasadnione, aby uchwały konferencji stały się istotnym elementem treści kampanii wyborczej.</u>
+ <u xml:id="u-52.8" who="#PoselGrendysMichal">Przedstawiony przez Radę Państwa Wysokiemu Sejmowi projekt ustawy konstytucyjnej o przedłużeniu kadencji rad narodowych przewiduje jednorazową prolongatę 6-miesięczną.</u>
+ <u xml:id="u-52.9" who="#PoselGrendysMichal">Projekt tej ustawy nie zmierza do wydłużenia kadencji rad narodowych w ogóle, nadal trwałaby ona 4 lata. Projekt zmierza do przedłużenia jedynie kadencji bieżącej z przyczyn, które pozwoliłem sobie przed chwilą przedstawić.</u>
+ <u xml:id="u-52.10" who="#PoselGrendysMichal">Sejmowe Komisje Prac Ustawodawczych oraz Spraw Wewnętrznych i Wymiaru Sprawiedliwości, rozpatrując projekt na wspólnym posiedzeniu, podzieliły całkowicie stanowisko Rady Państwa. Komisje w toku dyskusji podkreśliły, że przedłużenie kadencji będzie korzystne dla działalności gminnych rad narodowych, wzbogaci treści społeczno-polityczne kampanii wyborczej, a w konsekwencji sprzyjać będzie zacieśnieniu więzi społeczeństwa z terenowymi organami władzy państwowej.</u>
+ <u xml:id="u-52.11" who="#PoselGrendysMichal">W imieniu komisji wnoszę o przyjęcie projektu ustawy konstytucyjnej o przedłużeniu kadencji rad narodowych w brzmieniu przedłożonym przez Radę Państwa.</u>
+ <u xml:id="u-52.12" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-53">
+ <u xml:id="u-53.0" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Dziękuję Obywatelowi Posłowi.</u>
+ <u xml:id="u-53.1" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Czy ktoś z Obywateli Posłów pragnie w tej sprawie zabrać głos?</u>
+ <u xml:id="u-53.2" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Nikt się nie zgłasza.</u>
+ <u xml:id="u-53.3" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">W związku z tym przystępujemy do głosowania nad zreferowanym projektem ustawy.</u>
+ <u xml:id="u-53.4" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Obywatele Posłowie! Przypominam, że uchwalenie przedstawionego projektu ustawy jako ustawy konstytucyjnej może nastąpić tylko w trybie przewidzianym dla zmiany Konstytucji, tzn. większością co najmniej ^2/3^ głosów w obecności co najmniej połowy ogólnej liczby posłów.</u>
+ <u xml:id="u-53.5" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Stwierdzam, że w dzisiejszym posiedzeniu bierze udział więcej niż połowa ogólnej liczby posłów.</u>
+ <u xml:id="u-53.6" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Zgodnie z art. 71 regulaminu Sejmu w przypadku głosowania ustawy zmieniającej Konstytucję lub ustawy konstytucyjnej zarządza się obliczanie głosów.</u>
+ <u xml:id="u-53.7" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Proszę zatem Obywateli Posłów^7^ Sekretarzy — Edwarda Chrostka, Stanisławę Karną, Marię Kotlicką, Macieja Majkuta i Czesława Woj terę, aby po zarządzaniu głosowania dokonali obliczenia głosów.</u>
+ <u xml:id="u-53.8" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Kto z Obywateli Posłów jest za uchwaleniem projektu ustawy konstytucyjnej o przedłużeniu kadencji rad narodowych w brzmieniu proponowanym przez Komisję Prac Ustawodawczych oraz Komisję Spraw Wewnętrznych i Wymiaru Sprawiedliwości — zechce podnieść rękę.</u>
+ <u xml:id="u-53.9" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Proszę Obywateli Posłów o utrzymanie podniesionych rąk przez czas umożliwiający obliczenie głosów^7^.</u>
+ <u xml:id="u-53.10" who="#komentarz">(Następuje obliczanie głosów przez powołanych posłów sekretarzy)</u>
+ <u xml:id="u-53.11" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Stwierdzam, że za ustawą głosowało 356 posłów.</u>
+ <u xml:id="u-53.12" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Kto jest przeciwko? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-53.13" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Kto się wstrzymał od głosowania? Również nikt.</u>
+ <u xml:id="u-53.14" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Stwierdzam, że Sejm uchwalił ustawę konstytucyjną o przedłużeniu kadencji rad narodowych.</u>
+ <u xml:id="u-53.15" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Przystępujemy do punktu 3 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Nauki i Postępu Technicznego o rządowym projekcie ustawy o utworzeniu Urzędu Energii Atomowej (druki nr 87 i 91).</u>
+ <u xml:id="u-53.16" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Głos ma sprawozdawca poseł Marian Mięsowicz.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-54">
+ <u xml:id="u-54.0" who="#PoselMiesowiczMarian">Obywatelu Marszałku! Wysoka Izbo! Zużycie energii, a w szczególności zużycie energii elektrycznej liczone na jednego obywatela, jest jednym z najprostszych wskaźników dochodu narodowego kraju. Program rozwoju zapotrzebowania na energię elektryczną jest jednym z najdokładniej przeanalizowanych elementów rozwoju naszego kraju.</u>
+ <u xml:id="u-54.1" who="#PoselMiesowiczMarian">Zadanie zbudowania do roku 1990 drugiej Polski wymaga 4— 5-krotnego wzrostu produkcji energii elektrycznej, tak obliczyli eksperci Ministerstwa Górnictwa i Energetyki. W tej sytuacji musimy uruchomić wszystkie formy produkcji energii, jakie tylko są możliwe.</u>
+ <u xml:id="u-54.2" who="#PoselMiesowiczMarian">Dyskusja tego zagadnienia w świecie wykazała, że jedyną znaczącą formą energii, która może w ciągu najbliższych 15 — 20 lat wnieść poważny wkład do produkcji energii elektrycznej obok energii produkowanej z paliw konwencjonalnych, takich jak węgiel, ropa i gaz — jest energia jądrowa.</u>
+ <u xml:id="u-54.3" who="#PoselMiesowiczMarian">O wprowadzeniu nowej formy produkcji energii decydują zawsze dwa zasadnicze czynniki.</u>
+ <u xml:id="u-54.4" who="#PoselMiesowiczMarian">Poseł Mięsowicz 1. Ekonomika wytwarzania energii.</u>
+ <u xml:id="u-54.5" who="#PoselMiesowiczMarian">2. — „Czystość” wytwarzania energii, którym to skrótem będziemy określać całość zagadnienia ochrony środowiska z tym związaną.</u>
+ <u xml:id="u-54.6" who="#PoselMiesowiczMarian">Te dwa czynniki są oczywiście zależne, bo ekonomika będzie zależeć od stopnia uwzględnienia potrzeb technicznych, zabezpieczających ochronę środowiska przy produkcji energii.</u>
+ <u xml:id="u-54.7" who="#PoselMiesowiczMarian">Ekonomika każdej formy produkcji energii elektrycznej, a energii jądrowej w szczególności zależy od wielkości bloków prądotwórczych, tj. turbin, jakie stosujemy. Z obecnie stosowanych bloków o mocy 200 MW musimy przejść na większe o mocy 500 MW i większej. Niezależnie zresztą od tego czy mówimy o energetyce zwykłej, czy jądrowej. Energetyka jądrowa przesądziła już o swej ekonomiczności — obok konwencjonalnej — przy tej właśnie mocy turbin.</u>
+ <u xml:id="u-54.8" who="#PoselMiesowiczMarian">Wbrew temu co mogłoby się wydawać — — „czystość” produkcji w energetyce jądrowej przewyższa energetykę konwencjonalną. Wyniki w tej dziedzinie są dobre, gdyż od początku stosowania techniki jądrowej w całym świecie bardzo starannie zajmowano się zagadnieniem ochrony przed promieniowaniem. Tym niemniej problem ten ma zasadnicze znaczenie i w całym świecie jest szczegółowo rozpatrywany i dyskutowany.</u>
+ <u xml:id="u-54.9" who="#PoselMiesowiczMarian">Pierwszą elektrownię jądrową zbudujemy, na podstawie decyzji Prezydium Rządu z 1971 r., w pierwszych latach 80-tych. Będzie to elektrownia o mocy 1500 MW, co będzie stanowić kilkuprocentowy udział w całej energetyce naszego kraju. Ale już w 1990 r. będzie ten udział wynosić kilkanaście procent, a w 2000 r. przypuszczalnie ok. 40% mocy zainstalowanej wtedy w naszym kraju.</u>
+ <u xml:id="u-54.10" who="#PoselMiesowiczMarian">Wysoka Izbo! Zacząłem moją informację od energetyki jako zagadnienia z punktu widzenia gospodarczego najważniejszego.</u>
+ <u xml:id="u-54.11" who="#PoselMiesowiczMarian">Jednak dodam jeszcze kilka słów krótkiej historii tego zagadnienia w naszym kraju.</u>
+ <u xml:id="u-54.12" who="#PoselMiesowiczMarian">W roku 1955 na pierwszej światowej konferencji pod hasłem — „Atom dla pokoju”, na podstawie ujawnionych przez wielkie mocarstwa rezultatów tajnych dotąd badań jądrowych, zainicjowano w wielkiej skali międzynarodowej badania nad pokojowym wykorzystaniem energii jądrowej i nakreślono interesujące perspektywy zastosowania tej energii w gospodarce.</u>
+ <u xml:id="u-54.13" who="#PoselMiesowiczMarian">W poszczególnych krajach, szczególnie we wszystkich krajach socjalistycznych powstały różne państwowe organizacje dla tych zagadnień. W Polsce powołano Pełnomocnika Rządu d/s Wykorzystania Energii Jądrowej.</u>
+ <u xml:id="u-54.14" who="#PoselMiesowiczMarian">Zorganizowano wielką współpracę międzynarodową koordynowaną przez Międzynarodową Agencję Energii Atomowej z siedzibą w Wiedniu, działającą jako organizacja ONZ. W Dubnie pod Moskwą zorganizowano Zjednoczony Instytut Badań Jądrowych krajów socjalistycznych, którego Polska jest członkiem. Zainstalowano w Polsce dwa duże urządzenia zakupione w Związku Radzieckim, tj. reaktor zainstalowany w Świerku pod Warszawą i cyklotron w Krakowie.</u>
+ <u xml:id="u-54.15" who="#PoselMiesowiczMarian">W chwili obecnej istnieją dwa instytuty (w Świerku i w Krakowie) podległe Pełnomocnikowi Rządu, jeden zakład produkujący aparaturę „Polon” oraz Centralne Laboratorium Ochrony Radiologicznej. Wspomniane dwa instytuty naukowe współpracują z instytutami szkolnictwa wyższego, a także z różnymi instytutami innych resortów.</u>
+ <u xml:id="u-54.16" who="#PoselMiesowiczMarian">Trzeba przyznać, że polscy naukowcy szybko stworzyli nowe dyscypliny naukowe. Poza fizyką jądrową, która w pewnych skromnych rozmiarach istniała już przed tym, powstała chemia jądrowa, inżynieria jądrowa, w szczególności inżynieria reaktorowa i będąca w tej chwili punktem wyjścia dla energetyki jądrowej — elektronika jądrowa, fizyka i technika plazmy, radiobiologia. Rozwinięto liczne formy stosowania techniki jądrowej w gospodarce narodowej.</u>
+ <u xml:id="u-54.17" who="#PoselMiesowiczMarian">Ogólnie można powiedzieć, że polscy naukowcy wnieśli do nauki światowej szereg poważnych rezultatów. Wykształciła się liczna, uzdolniona i dzisiaj już kompetentna kadra naukowa.</u>
+ <u xml:id="u-54.18" who="#PoselMiesowiczMarian">Tym niemniej zastosowanie techniki jądrowej jest u nas nie tak szeroko rozpowszechnione, jak w krajach przodujących. Jedną z głównych przyczyn był brak nowoczesnej aparatury — głównie elektronicznej — o dużej niezawodności pracy w warunkach przemysłowych.</u>
+ <u xml:id="u-54.19" who="#PoselMiesowiczMarian">Duża jest rola polityczna współpracy międzynarodowej właśnie w badaniach jądrowych. Polscy naukowcy współpracują z instytutem w Dubnej, a poza tym z odpowiednimi komisjami RWPG oraz z licznymi centralami jądrowymi zagranicznymi. Bardzo korzystnie rozwija się współpraca Polski z Międzynarodową Agencją Energii Atomowej w Wiedniu. Polska ma tu wysoką pozycję naukową, często kierownicze stanowiska obsadzane są przez Polaków, wielu Polaków jest ekspertami Agencji. Silna jest też nasza pozycja polityczna.</u>
+ <u xml:id="u-54.20" who="#PoselMiesowiczMarian">W uzasadnieniu wniosku (druk nr 87) czytamy, że kraj nasz jako jeden z pierwszych podpisał traktat o nierozprzestrzenianiu broni jądrowej, a aktywny udział Polski w pracach przygotowawczych zobowiązuje nas do realizacji postanowień wynikających z traktatu, a także do udziału w kontroli innych państw.</u>
+ <u xml:id="u-54.21" who="#PoselMiesowiczMarian">Trzeba także wspomnieć o znaczeniu badań jądrowych dla obronności kraju.</u>
+ <u xml:id="u-54.22" who="#PoselMiesowiczMarian">Ale wybaczy Wysoka Izba, że wrócę do zagadnienia energetyki jądrowej. Zrealizowanie programu, o którym mówiłem, jest najważniejszym zagadnieniem gospodarczym. Mógłby ktoś z obywateli posłów słusznie zapytać, dlaczego dopiero teraz zagadnienie to stawiamy w tak poważnej skali.</u>
+ </div>
+ </body>
+ </text>
+ </TEI>
+</teiCorpus>
diff --git a/1972-1976/sejm/posiedzenia/pp/197276-sjm-ppxxx-00011-01/header.xml b/1972-1976/sejm/posiedzenia/pp/197276-sjm-ppxxx-00011-01/header.xml
new file mode 100644
index 0000000..33db7db
--- /dev/null
+++ b/1972-1976/sejm/posiedzenia/pp/197276-sjm-ppxxx-00011-01/header.xml
@@ -0,0 +1,94 @@
+<?xml version='1.0' encoding='UTF-8'?>
+<teiHeader xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude" xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0" xml:id="PPC-197276-sjm-ppxxx-00011-01">
+ <fileDesc>
+ <titleStmt>
+ <title>11 posiedzenie Sejmu PRL</title>
+ </titleStmt>
+ <publicationStmt>
+ <p>Prosimy o zapoznanie się z nagłówkiem korpusu (PPC_header.xml).</p>
+ </publicationStmt>
+ <sourceDesc>
+ <bibl>
+ <title>11 posiedzenie Sejmu PRL</title>
+ <publisher>Kancelaria Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej</publisher>
+ <note type="system">PRL</note>
+ <note type="house">Sejm</note>
+ <note type="termNo">6</note>
+ <note type="type">Posiedzenie Plenarne</note>
+ <note type="sessionNo">11</note>
+ <note type="dayNo">1</note>
+ <date>1973-06-23</date>
+ </bibl>
+ </sourceDesc>
+ </fileDesc>
+ <profileDesc>
+ <particDesc>
+ <person xml:id="komentarz" role="speaker">
+ <persName>Komentarz</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselBalickiZdzislaw" role="speaker">
+ <persName>Poseł Balicki Zdzisław</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselDabekPawel" role="speaker">
+ <persName>Poseł Dąbek Paweł</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselFilipowiczZygmunt" role="speaker">
+ <persName>Poseł Filipowicz Zygmunt</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselGregorczykZenobia" role="speaker">
+ <persName>Poseł Gregorczyk Zenobia</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselJankowskiWitold" role="speaker">
+ <persName>Poseł Jankowski Witold</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselJanczykHieronim" role="speaker">
+ <persName>Poseł Jańczyk Hieronim</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselKomenderZenon" role="speaker">
+ <persName>Poseł Komender Zenon</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselKrengelewskiFranciszek" role="speaker">
+ <persName>Poseł Krengelewski Franciszek</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselKwasniewskiTadeusz" role="speaker">
+ <persName>Poseł Kwaśniewski Tadeusz</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselKwiecinskiZdzislaw" role="speaker">
+ <persName>Poseł Kwieciński Zdzisław</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselLesJan" role="speaker">
+ <persName>Poseł Leś Jan</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselMendalkaJan" role="speaker">
+ <persName>Poseł Mendalka Jan</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselMendelJan" role="speaker">
+ <persName>Poseł Mendel Jan</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselParolAdam" role="speaker">
+ <persName>Poseł Parol Adam</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselRudolfTadeusz" role="speaker">
+ <persName>Poseł Rudolf Tadeusz</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselSchmidtAleksander" role="speaker">
+ <persName>Poseł Schmidt Aleksander</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselStachonRoman" role="speaker">
+ <persName>Poseł Stachoń Roman</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselStawskiHenryk" role="speaker">
+ <persName>Poseł Stawski Henryk</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselSzafranskiHenryk" role="speaker">
+ <persName>Poseł Szafrański Henryk</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PrezesRadyMinistrow" role="speaker">
+ <persName>Prezes Rady Ministrów</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="WicemarszalekAndrzejBenesz" role="speaker">
+ <persName>Wicemarszałek Andrzej Benesz</persName>
+ </person>
+ </particDesc>
+ </profileDesc>
+</teiHeader>
diff --git a/1972-1976/sejm/posiedzenia/pp/197276-sjm-ppxxx-00011-01/text_structure.xml b/1972-1976/sejm/posiedzenia/pp/197276-sjm-ppxxx-00011-01/text_structure.xml
new file mode 100644
index 0000000..e35c37c
--- /dev/null
+++ b/1972-1976/sejm/posiedzenia/pp/197276-sjm-ppxxx-00011-01/text_structure.xml
@@ -0,0 +1,837 @@
+<?xml version='1.0' encoding='UTF-8'?>
+<teiCorpus xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude" xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">
+ <xi:include href="PPC_header.xml"/>
+ <TEI>
+ <xi:include href="header.xml"/>
+ <text>
+ <body>
+ <div xml:id="div-1">
+ <u xml:id="u-1.0" who="#komentarz">Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej</u>
+ <u xml:id="u-1.1" who="#komentarz">Kadencja VI — Sesja III</u>
+ <u xml:id="u-1.2" who="#komentarz">Sprawozdanie Stenograficzne z 11 posiedzenia Sejmu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej w dniu 23 czerwca 1973 r.</u>
+ <u xml:id="u-1.3" who="#komentarz">Warszawa 1973 (Na posiedzeniu przewodniczą Marszalek Sejmu Stanisław Gucwa oraz wicemarszałkowie Andrzej Benesz i Andrzej Werblan).</u>
+ <u xml:id="u-1.4" who="#komentarz">Marszałek:</u>
+ <u xml:id="u-1.5" who="#komentarz">Otwieram posiedzenie.</u>
+ <u xml:id="u-1.6" who="#komentarz">Powołuję na sekretarzy posłów Zenobię Gregorczyk i Macieja Majkuta.</u>
+ <u xml:id="u-1.7" who="#komentarz">Protokół i listę mówców prowadzić będzie poseł Zenobia Gregorczyk.</u>
+ <u xml:id="u-1.8" who="#komentarz">Proszę Posłów Sekretarzy o zajęcie miejsc przy stole prezydialnym.</u>
+ <u xml:id="u-1.9" who="#komentarz">Protokół 10 posiedzenia Sejmu uważam za przyjęty wobec nie wniesienia przeciwko niemu zastrzeżeń.</u>
+ <u xml:id="u-1.10" who="#komentarz">Ustalony przez Prezydium Sejmu porządek dzienny dzisiejszego posiedzenia został Obywatelom Posłom doręczony.</u>
+ <u xml:id="u-1.11" who="#komentarz">Czy ktoś z Obywateli Posłów pragnie zabrać głos w sprawie porządku dziennego?</u>
+ <u xml:id="u-1.12" who="#komentarz">Nikt się nie zgłasza. Uważam, że Sejm porządek dzienny posiedzenia, przedstawiony przez Prezydium Sejmu, zatwierdził.</u>
+ <u xml:id="u-1.13" who="#komentarz">Wysoki Sejmie! Informuję, że do Prezydium Sejmu wpłynęło pismo posła Romana Czuby — wybranego w okręgu wyborczym nr 76 w Wałbrzychu — o zrzeczeniu się mandatu poselskiego.</u>
+ <u xml:id="u-1.14" who="#komentarz">Prezydium Sejmu przedstawia wniosek o stwierdzenie przez Sejm wygaśnięcia mandatu posła Romana Czuby z dniem dzisiejszym.</u>
+ <u xml:id="u-1.15" who="#komentarz">Czy w tej sprawie ktoś z Obywateli Posłów pragnie zabrać głos?</u>
+ <u xml:id="u-1.16" who="#komentarz">Nikt się nie zgłasza.</u>
+ <u xml:id="u-1.17" who="#komentarz">Jeżeli nie usłyszę sprzeciwu będę uważał wniosek Prezydium Sejmu za przyjęty.</u>
+ <u xml:id="u-1.18" who="#komentarz">Sprzeciwu nie słyszę.</u>
+ <u xml:id="u-1.19" who="#komentarz">Uważam, że Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej zgodnie z art. 76 ust. 3 Ordynacji wyborczej stwierdził wygaśnięcie mandatu posła Romana Czuby z dniem 23 czerwca 1973 r. — wskutek zrzeczenia się mandatu.</u>
+ <u xml:id="u-1.20" who="#komentarz">Przystępujemy do punktu 1 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Mandatowo-Regulaminowej w sprawie obsadzenia mandatów:</u>
+ <u xml:id="u-1.21" who="#komentarz">a) w okręgu wyborczym nr 24 — Gliwice, b) w okręgu wyborczym nr 76 — Wałbrzych (druki nr 107 i 108).</u>
+ <u xml:id="u-1.22" who="#komentarz">Głos ma sprawozdawca poseł Mirosław Żurek.</u>
+ <u xml:id="u-1.23" who="#komentarz">Poseł Żurek Mirosław:</u>
+ <u xml:id="u-1.24" who="#komentarz">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Prezydium Sejmu przekazało Komisji Mandatowo-Regulaminowej do rozpatrzenia sprawę obsadzenia w trybie art. 77 Ordynacji wyborczej mandatu wygasłego wskutek śmierci posła Wiesława Ociepki, w okręgu wyborczym nr 24 w Gliwicach oraz mandatu wygasłego wskutek zrzeczenia się przez posła Romana Czubę, w okręgu wyborczym nr 76 w Wałbrzychu.</u>
+ <u xml:id="u-1.25" who="#komentarz">Jednocześnie Prezydium Sejmu zwróciło się do Komisji Mandatowo-Regulaminowej o przedłożenie Wysokiemu Sejmowi w powyższych sprawach odpowiednich wniosków.</u>
+ <u xml:id="u-1.26" who="#komentarz">Przypominam, że wygaśnięcie mandatu posła Wiesława Ociepki Sejm stwierdził na posiedzeniu w dniu 12 kwietnia br. Wygaśnięcie mandatu posła Romana Czuby Wysoki Sejm stwierdził przed chwilą.</u>
+ <u xml:id="u-1.27" who="#komentarz">Zgodnie z postanowieniami Ordynacji wyborczej do Sejmu — Wysoka Izba może obecnie podjąć uchwałę o wstąpieniu w skład Sejmu tych spośród nie wybranych posłami kandydatów, którzy uzyskali kolejno największą liczbę głosów, i nie utracili prawa wybieralności.</u>
+ <u xml:id="u-1.28" who="#komentarz">Komisja Mandatowo-Regulaminowa na posiedzeniu w dniu 22 czerwca 1973 r. rozpatrywała sprawę obsadzenia wolnych mandatów.</u>
+ <u xml:id="u-1.29" who="#komentarz">Na podstawie danych Państwowej Komisji Wyborczej — Komisja Mandatowo-Regulaminowa stwierdziła, że kandydatami do objęcia tych mandatów są:</u>
+ <u xml:id="u-1.30" who="#komentarz">— w okręgu wyborczym nr 24 (Gliwice) — obywatel Zygfryd Gołaś, zamieszkały w Zabrzu, górnik — instruktor strzałowy w kopalni „Makoszowy”, członek Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, Poseł Żurek — w okręgu wyborczym nr 76 (Wałbrzych) — obywatel Hieronim Jańczyk, brygadzista ruchu w Zakładach Przemysłu Lniarskiego — „Len” w Kamiennej Górze, członek Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej.</u>
+ <u xml:id="u-1.31" who="#komentarz">Komisja Mandatowo-Regulaminowa stwierdziła, że obaj kandydaci posiadają prawo wybieralności do Sejmu.</u>
+ <u xml:id="u-1.32" who="#komentarz">W związku z powyższym Komisja Mandatowo-Regulaminowa zgłasza wniosek o uzyskanie mandatów poselskich przez obywatela Zygfryda Gołasia oraz obywatela Hieronima Jańczyka i przedstawia Wysokiej Izbie projekty uchwał, których treść została zamieszczona w doręczonych obywatelom posłom drukach nr 107 i nr 108.</u>
+ <u xml:id="u-1.33" who="#komentarz">Marszałek:</u>
+ <u xml:id="u-1.34" who="#komentarz">Dziękuję. Czy ktoś z Obywateli Posłów pragnie zabrać głos w powyższej sprawie?</u>
+ <u xml:id="u-1.35" who="#komentarz">Nikt się nie zgłasza.</u>
+ <u xml:id="u-1.36" who="#komentarz">Wobec tego przystępujemy do głosowania.</u>
+ <u xml:id="u-1.37" who="#komentarz">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem uchwały, zamieszczonej w druku sejmowym nr 107, w sprawie obsadzenia mandatu poselskiego w okręgu wyborczym nr 24 — zechce podnieść rękę.</u>
+ <u xml:id="u-1.38" who="#komentarz">Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-1.39" who="#komentarz">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-1.40" who="#komentarz">Kto się wstrzymał od głosowania. Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-1.41" who="#komentarz">Stwierdzam, że Sejm podjął uchwałę w sprawie obsadzenia mandatu poselskiego w okręgu wyborczym nr 24, a tym samym obywatel Zygfryd Gołaś uzyskał mandat posła na Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej.</u>
+ <u xml:id="u-1.42" who="#komentarz">Przystępujemy do przegłosowania drugiego projektu uchwały.</u>
+ <u xml:id="u-1.43" who="#komentarz">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem uchwały, zamieszczonej w druku sejmowym nr 108, w sprawie obsadzenia mandatu poselskiego w okręgu wyborczym nr 76 — zechce podnieść rękę.</u>
+ <u xml:id="u-1.44" who="#komentarz">Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-1.45" who="#komentarz">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-1.46" who="#komentarz">Kto się wstrzymał od głosowania? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-1.47" who="#komentarz">Stwierdzam, że Sejm podjął uchwałę w sprawie obsadzenia mandatu poselskiego w okręgu wyborczym nr 76, a tym samym obywatel Hieronim Jańczyk uzyskał mandat posła na Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej.</u>
+ <u xml:id="u-1.48" who="#komentarz">Posłowie Zygfryd Gołaś i Hieronim Jańczyk zgłosili się do złożenia ślubowania poselskiego.</u>
+ <u xml:id="u-1.49" who="#komentarz">Proszę wymienionych Obywateli Posłów o zbliżenie się do Prezydium w celu złożenia ślubowania.</u>
+ <u xml:id="u-1.50" who="#komentarz">Proszę wszystkich obecnych o powstanie z miejsc.</u>
+ <u xml:id="u-1.51" who="#komentarz">(Wszyscy wstają) (Czyta rotę ślubowania) „Ślubuję uroczyście jako poseł na Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej pracować dla dobra narodu polskiego i pogłębiać jego jedność, przyczyniać się do umacniania więzi władzy państwowej z ludem pracującym miast i wsi, czynić wszystko dla utrwalenia niepodległości i suwerenności, dla pomyślnego, socjalistycznego rozwoju Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej.” Poseł Golas Zygfryd:</u>
+ <u xml:id="u-1.52" who="#komentarz">Ślubuję.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-2">
+ <u xml:id="u-2.0" who="#PoselJanczykHieronim">Ślubuję.</u>
+ <u xml:id="u-2.1" who="#PoselJanczykHieronim">Marszałek:</u>
+ <u xml:id="u-2.2" who="#PoselJanczykHieronim">Stwierdzam, że posłowie Zygfryd Gołaś i Hieronim Jańczyk złożyli ślubowanie poselskie.</u>
+ <u xml:id="u-2.3" who="#PoselJanczykHieronim">Przystępujemy do punktu 2 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów o sprawozdaniach Rządu z wykonania narodowego planu gospodarczego i budżetu państwa wraz z wnioskiem Najwyższej Izby Kontroli w przedmiocie absolutorium dla Rządu za okres od 1 stycznia 1972 r. do 31 grudnia 1972 r. (druki nr 100, 101, 102 i 106).</u>
+ <u xml:id="u-2.4" who="#PoselJanczykHieronim">Głos zabierze Prezes Najwyższej Izby Kontroli obywatel Mieczysław Moczar.</u>
+ <u xml:id="u-2.5" who="#PoselJanczykHieronim">Prezes Najwyższej Izby Kontroli</u>
+ <u xml:id="u-2.6" who="#PoselJanczykHieronim">Mieczysław Moczar:</u>
+ <u xml:id="u-2.7" who="#PoselJanczykHieronim">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Najwyższa Izba Kontroli przedstawiła Wysokiemu Sejmowi uwagi do sprawozdań rządowych z wykonania narodowego planu gospodarczego i budżetu państwa za 1972 rok, w których omówiono szereg zjawisk pozytywnych, stanowiących osiągnięcia, a także przedstawiono trudności, jakie napotykaliśmy w realizacji zadań rozwoju społeczno-gospodarczego kraju.</u>
+ <u xml:id="u-2.8" who="#PoselJanczykHieronim">Oceniając ogólne wyniki działalności gospodarczej w 1972 roku, należy stwierdzić, że był to rok dla kraju dobry. Pomyślnie realizowano program społeczno-gospodarczego rozwoju określony w uchwale VI Zjazdu partii, przyspieszając realizację zadań planu 5-letniego. W roku 1972 uzyskaliśmy znacznie wyższy niż planowano wzrost gospodarczy i na tej podstawie dalszą wydatną poprawę warunków bytowych ludności.</u>
+ <u xml:id="u-2.9" who="#PoselJanczykHieronim">Na podkreślenie zasługuje fakt, że we wszystkich działach produkcji materialnej wykonano z nadwyżką planowe zadania produkcyjne. Osiągnięto korzystniejsze od planowanych rezultaty w handlu zagranicznym, zacieśniono współpracę gospodarczą z krajami RWPG, szerzej korzystano z kredytów zagranicznych.</u>
+ <u xml:id="u-2.10" who="#PoselJanczykHieronim">Zachodziły również pozytywne zmiany strukturalne w gospodarce, wyrażające się wzrostem udziału w ogólnej produkcji nowoczesnych gałęzi przemysłu oraz lepszym i pełniejszym dostosowaniem wyrobów do potrzeb odbiorców.</u>
+ <u xml:id="u-2.11" who="#PoselJanczykHieronim">Dobre wyniki 1972 roku umożliwiły zaspokojenie potrzeb społecznych w stopniu wyższym od planowanego, a także wydatne przyspieszenie wzrostu inwestycji, służących dalszemu rozwojowi bazy materialnej kraju, przy zachowaniu, a nawet umocnieniu równowagi gospodarczej.</u>
+ <u xml:id="u-2.12" who="#PoselJanczykHieronim">Na korzystniejsze od planowanych wyniki niewątpliwie wpłynął wzrost aktywności społecznej i produkcyjnej ludzi pracy — będący odpowiedzią na wezwanie partii. Znajdowało to wyraz w wykrywaniu rezerw produkcyjnych, realizowaniu dodatkowej produkcji oraz we wzroście wydajności pracy.</u>
+ <u xml:id="u-2.13" who="#PoselJanczykHieronim">Obywatele Posłowie! Moje wystąpienie, jako przedstawiciela Najwyższej Izby Kontroli, wymaga skierowania uwagi na fakt, że w toku realizacji zadań narodowego planu gospodarczego 1972 roku w niedostatecznej jeszcze mierze wykorzystane zostały możliwości dalszego wzrostu gospodarczego, występowały w tym zakresie znaczne rezerwy, a zwłaszcza w gospodarowaniu zasobami siły roboczej, wykorzystaniu majątku produkcyjnego oraz w gospodarce surowcowo-materiałowej. Sprawy te są szerzej omówione w przedstawionych Wysokiej Izbie — „Uwagach”.</u>
+ <u xml:id="u-2.14" who="#PoselJanczykHieronim">Jak już stwierdziłem — rok ubiegły był dla nas, dla naszej gospodarki, rokiem pomyślnym, osiągnęliśmy wysoki wzrost wytworzonego dochodu narodowego rzędu 9,5% w stosunku do roku 1971, co oznacza, że przekroczone zostało założone w planie tempo wzrostu o 3,4 punkta. Jednocześnie dochód narodowy do podziału zwiększył się o 12% wobec założonego w planie wzrostu o 8%.</u>
+ <u xml:id="u-2.15" who="#PoselJanczykHieronim">Przekroczone zostały zadania planowe w zakresie tempa wzrostu spożycia ogółem, a w tym i spożycia z dochodów osobistych ludności.</u>
+ <u xml:id="u-2.16" who="#PoselJanczykHieronim">Płace realne wzrosły w 1972 roku o 6,5%, co oznacza znaczne wyprzedzenie założeń planu 5-letniego na lata 197 — 1975, w którym ustalono średnioroczny wzrost płac realnych na poziomie 3,4%. Znaczne zwiększenie dochodów ludności w warunkach stabilizacji kosztów utrzymania umocniło społeczne odczucie poprawy warunków bytowych.</u>
+ <u xml:id="u-2.17" who="#PoselJanczykHieronim">Szybkiemu wzrostowi przychodów pieniężnych ludności towarzyszyła poprawa zaopatrzenia rynku. Wartość dostaw towarów na rynek była wyższa o 11,5% w porównaniu z 1971 rokiem i o 6% wyższa niż planowano.</u>
+ <u xml:id="u-2.18" who="#PoselJanczykHieronim">Umocniła się globalna równowaga rynkowa i nastąpiła poprawa na poszczególnych odcinkach zaopatrzenia. Przyczynił się do tego także wzrost importu konsumpcyjnego, uzupełniającego zaopatrzenie rynku w wiele poszukiwanych towarów. Występowały jednak niedobory niektórych artykułów spożywczych i wyrobów przemysłowych.</u>
+ <u xml:id="u-2.19" who="#PoselJanczykHieronim">Wartość usług świadczonych ludności przez jednostki gospodarki uspołecznionej wzrosła o 12,3% w porównaniu z 1971 r. i przekroczyła zadania NPG o 3,5%. Mimo to pełne i właściwe zaspokojenie potrzeb na usługi jest nadal problemem wymagającym właściwego rozwiązania.</u>
+ <u xml:id="u-2.20" who="#PoselJanczykHieronim">W roku ubiegłym z dużą troską i przy poważnym nakładzie środków uzyskano wydatną poprawę w zakresie świadczenia usług socjalnych. Bezpłatną opieką lekarską objęto ludność rolniczą — co jest wydarzeniem dużej wagi — rozszerzono uprawnienia kobiet w zakresie opieki nad chorym dzieckiem oraz przedłużono płatne urlopy macierzyńskie, przystąpiono również do zrównania uprawnień pracowników fizycznych i umysłowych do świadczeń chorobowych. Wydatki z budżetu państwa na cele socjalno-kulturalne wzrosły w 1972 roku o 14,5% w porównaniu z rokiem poprzednim, w tym na ochronę zdrowia — o 15,6%.</u>
+ <u xml:id="u-2.21" who="#PoselJanczykHieronim">Postępująca rozbudowa zakładów służby zdrowia oraz liczebny wzrost kadr fachowych spowodowały wyraźną poprawę stanu opieki zdrowotnej nad ludnością, zwłaszcza na wsi. Jednakże mimo istotnych osiągnięć w tym zakresie występują jeszcze nadal trudności w dziedzinie szpitalnictwa, zwłaszcza ze względu na dość częste opóźnienia w przekazywaniu do użytku obiektów lecznictwa zamkniętego oraz przedłużające się remonty szpitali.</u>
+ <u xml:id="u-2.22" who="#PoselJanczykHieronim">Pomyślnie zrealizowano zadania planowe w uspołecznionym budownictwie mieszkaniowym, osiągając najwyższe efekty w okresie ostatnich lat i przekraczając założone na 1972 r. wskaźniki wzrostu. Mniej sprawnie natomiast przebiegała realizacja indywidualnego budownictwa mieszkaniowego ze względu na opóźnienia w wyznaczaniu terenów i przydzielaniu działek budowlanych, a zwłaszcza trudności materiałowe.</u>
+ <u xml:id="u-2.23" who="#PoselJanczykHieronim">Wysoka Izbo! Utrwalanie w 1972 r. pozytywnych przemian w podejściu do problemów społecznych, nacechowanych troską o lepsze zabezpieczenie interesów ludzi pracy, zaktywizowało społeczeństwo w kierunku realizowania dodatkowej produkcji i zwiększenia wydajności pracy.</u>
+ <u xml:id="u-2.24" who="#PoselJanczykHieronim">Rozwój przemysłu w 1972 r. — jak już wcześniej mówiłem — osiągnął wysokie tempo i znacznie przekroczył założenia planu. Wzrost sprzedaży w stosunku do poprzedniego roku wyniósł 10,7% i był najwyższy w ciągu ostatnich 5 lat. Na podkreślenie zasługuje fakt, że zadania planowe zostały wykonane z nadwyżką przez wszystkie resorty przemysłowe. Wartość sprzedaży własnej produkcji i usług była wyższa o 5% niż zaplanowana, w tym na cele rynkowe — o 3,5%.</u>
+ <u xml:id="u-2.25" who="#PoselJanczykHieronim">Zgodnie z kierunkiem wytyczonym w uchwale VI Zjazdu partii wzrost produkcji artykułów konsumpcyjnych był szybszy o 1,3 punkta niż środków produkcji, co przyczyniło się do umocnienia równowagi rynkowej.</u>
+ <u xml:id="u-2.26" who="#PoselJanczykHieronim">W produkcji przemysłowej nastąpił dalszy wzrost udziału przemysłu elektromaszynowego i chemicznego, tj. branż decydujących o postępie i rekonstrukcji technicznej gospodarki narodowej. W produkcji przemysłowej wzrósł również udział artykułów przeznaczonych na eksport.</u>
+ <u xml:id="u-2.27" who="#PoselJanczykHieronim">Pozytywne wyniki działalności przemysłowej w 1972 r. osiągane były jednak w warunkach nie dość racjonalnej gospodarki siłą roboczą, a także przy niepełnym wykorzystaniu mocy produkcyjnych. Nie wszędzie przy tym osiągnięto poprawę w dziedzinie jakości i nowoczesności produkcji.</u>
+ <u xml:id="u-2.28" who="#PoselJanczykHieronim">W roku ubiegłym odnotowaliśmy również znaczny postęp w dziedzinie rozwoju rolnictwa, a więc w dziale, który w poważnym stopniu decyduje o efektywności całej naszej gospodarki i wzroście poziomu stopy życiowej społeczeństwa. Dzięki rzetelnej pracy naszych rolników i stworzeniu przez państwo lepszych warunków ekonomicznych dla rozwoju gospodarki rolnej wzrosła wydatnie wartość produkcji rolniczej, kształtując się o 8,1% wyżej niż w roku 1971 i przekraczając zadania planowe o 5,1%.</u>
+ <u xml:id="u-2.29" who="#PoselJanczykHieronim">Zwiększenie produkcji roślinnej nastąpiło głównie w wyniku wzrostu plonów i zbiorów zbóż, buraków cukrowych i ziemniaków. Decydujący wpływ na wzrost produkcji zwierzęcej miało zwiększenie się pogłowia trzody chlewnej i wyższej produkcji żywca wieprzowego.</u>
+ <u xml:id="u-2.30" who="#PoselJanczykHieronim">Wyższa opłacalność produkcji rolniczej zwiększyła zainteresowanie jej intensyfikacją. Pomoc państwa w tym zakresie przejawiała się w zwiększonych dostawach nawozów sztucznych, maszyn i sprzętu rolniczego, pasz oraz materiałów budowlanych. Mimo znacznego wzrostu dostaw zapotrzebowanie rolników na środki produkcji nie było jednak w pełni zaspokojone.</u>
+ <u xml:id="u-2.31" who="#PoselJanczykHieronim">Stworzono bardziej dogodne dla rolników warunki do odbioru produktów rolnych w punktach skupu. Rozbudowano sieć punktów skupu oraz poprawiono ich wyposażenie techniczne. Występowało jednak wiele niedociągnięć w działalności niektórych fachowych służb rolnych, a zwłaszcza w upowszechnianiu racjonalnych metod nawożenia i prawidłowej agrotechniki oraz w sprawowaniu opieki zootechnicznej i weterynaryjnej. Nie wszędzie odpowiednie też było przygotowanie do kampanii żniwnej.</u>
+ <u xml:id="u-2.32" who="#PoselJanczykHieronim">Jednym z ważniejszych i trudniejszych problemów gospodarczych, którym Rząd poświęcił w 1972 r. wiele uwagi było dalsze usprawnienie działalności inwestycyjnej.</u>
+ <u xml:id="u-2.33" who="#PoselJanczykHieronim">Nakłady inwestycyjne osiągnęły bardzo wysoki poziom, przekraczając o 33 mld zł kwotę ustaloną w NPG i o 23,4% — nakłady poniesione w 1971 r. Wydatne zwiększenie nakładów wystąpiło we wszystkich działach gospodarki narodowej, jednakże zgodnie z założeniami VI Zjazdu partii preferowano przemysł wytwarzający przedmioty spożycia, przemysł materiałów budowlanych oraz dziedziny decydujące o unowocześnianiu całej gospodarki narodowej.</u>
+ <u xml:id="u-2.34" who="#PoselJanczykHieronim">Nastąpiły korzystne zmiany w strukturze technicznej nakładów inwestycyjnych; zmniejszył się udział robót budowlano-montażowych w nakładach ogółem na korzyść udziału maszyn i urządzeń.</u>
+ <u xml:id="u-2.35" who="#PoselJanczykHieronim">Wartość kosztorysowa inwestycji przekazanych do użytku w gospodarce uspołecznionej była o 24% wyższa niż w 1971 r. W całości wykonano plan oddawania do eksploatacji inwestycji szczególnie ważnych dla gospodarki narodowej, przyspieszając realizację niektórych z tych obiektów niekiedy o kilka miesięcy. Jest to zjawisko bardzo pozytywne. Równocześnie jednak wystąpiły pewne opóźnienia w przekazywaniu inwestycji do użytku w handlu, oświacie i ochronie zdrowia.</u>
+ <u xml:id="u-2.36" who="#PoselJanczykHieronim">Ogólnie pozytywnym wynikom w działalności inwestycyjnej towarzyszyły jednak nadal pewne napięcia wynikające z szerokiego frontu robót oraz niedostatecznego zbilansowania planu inwestycyjnego z potencjałem wykonawczym, zaopatrzeniem materiałowym i dostawami maszyn i urządzeń. Dodatkowe utrudnienie powodowały niedociągnięcia w przygotowaniu dokumentacji, projektowej oraz w organizacji wykonawstwa budowlano-montażowego.</u>
+ <u xml:id="u-2.37" who="#PoselJanczykHieronim">W 1972 r. handel zagraniczny poważnie wpłynął na realizację zwiększonych zadań inwestycyjnych i produkcyjnych oraz na zaspokajanie potrzeb rynku krajowego, przyczyniając się m.in. do umocnienia ogólnej równowagi gospodarczej.</u>
+ <u xml:id="u-2.38" who="#PoselJanczykHieronim">Obroty handlu zagranicznego w porównaniu z 1971 rokiem wzrosły o 19,3%, to jest w tempie nie notowanym od 1957 roku i przekroczyły o około 5% skorygowane zadania NPG. W stosunku do założeń planu skorygowanego nastąpiło większe przekroczenie zadań w eksporcie (7%) niż w imporcie (3%). Przy szybkim wzroście obrotów nie osiągnięto jednak poprawy ich struktury towarowej.</u>
+ <u xml:id="u-2.39" who="#PoselJanczykHieronim">Dochody budżetu państwa, po uwzględnieniu zmian dokonanych na podstawie ustawowych upoważnień, zrealizowano osiągając nadwyżkę dochodów nad wydatkami w wysokości 9,6 mld zł, w tym w budżecie centralnym — 2,9 mld zł.</u>
+ <u xml:id="u-2.40" who="#PoselJanczykHieronim">Wysoki Sejmie! Podejmowane przez Rząd decyzje i środki poparte aktywną postawą społeczeństwa zapewniły osiągnięcie pozytywnych rezultatów w realizacji NPG i budżetu państwa na rok 1972. Stworzyło to warunki do przyspieszenia tempa wzrostu gospodarczego i odczuwalnej poprawy sytuacji bytowej społeczeństwa.</u>
+ <u xml:id="u-2.41" who="#PoselJanczykHieronim">Podejmowano decyzje dotyczące doskonalenia systemów płacowych i ściślejszego ich wiązania z wynikami pracy. Przeprowadzono regulacje płac w szeregu dziedzinach gospodarki uspołecznionej oraz administracji.</u>
+ <u xml:id="u-2.42" who="#PoselJanczykHieronim">W trosce o poprawę warunków socjalnych rozszerzono zakres świadczeń w dziedzinie rent i emerytur oraz ubezpieczeń i odszkodowań. W dalszym ciągu ulepszano warunki socjalno-bytowe w zakładach pracy, szczególnie w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy oraz obsługi żywieniowej, sanitarnej i wypoczynkowej.</u>
+ <u xml:id="u-2.43" who="#PoselJanczykHieronim">W celu zapewnienia sprawnej realizacji zadań gospodarczych oraz przeciwdziałania wyłaniającym się trudnościom Rząd podejmował w ubiegłym roku — wykorzystując do tego celu między innymi ustalenia kontroli — wiele decyzji organizacyjnych i ekonomicznych.</u>
+ <u xml:id="u-2.44" who="#PoselJanczykHieronim">Podejmowane były przez Rząd działania zmierzające do usprawnienia produkcji przemysłowej i podnoszenia wydajności pracy, obniżania materiałochłonności produkcji, unowocześnienia technologii produkcji i dostosowania jej struktury asortymentowej do potrzeb rynku wewnętrznego i eksportu.</u>
+ <u xml:id="u-2.45" who="#PoselJanczykHieronim">W celu zapewnienia lepszych warunków do wzrostu i intensyfikacji produkcji rolniczej oraz poprawy zaopatrzenia ludności wiejskiej wydano decyzje dotyczące między innymi efektywniejszego zagospodarowania gruntów, zwiększenia ochrony roślin uprawnych, rozbudowy sieci skupu, ubezpieczenia ziemiopłodów i zwierząt gospodarskich, zwiększenia dostaw nawozów sztucznych, maszyn rolniczych i materiałów budowlanych.</u>
+ <u xml:id="u-2.46" who="#PoselJanczykHieronim">Dla usprawnienia działalności inwestycyjnej i uczynienia jej bardziej efektywną podejmowano środki zmierzające do lepszego przygotowania inwestycji, skracania cykli realizacji, szybkiego osiągania projektowanych zdolności produkcyjnych i innych efektów ekonomicznych działalności inwestycyjnej. Nadal zwiększano środki na przygotowanie i realizację programu budownictwa mieszkaniowego. Stwarzano lepsze warunki organizacyjne i ekonomiczne do rozwoju indywidualnego budownictwa mieszkaniowego i rolniczego.</u>
+ <u xml:id="u-2.47" who="#PoselJanczykHieronim">W dziedzinie nauki i techniki podejmowano decyzje zmierzające do dalszej integracji działalności placówek naukowo-badawczych z działalnością i potrzebami jednostek gospodarczych.</u>
+ <u xml:id="u-2.48" who="#PoselJanczykHieronim">Rząd kontynuował również zapoczątkowane w 1971 roku prace nad usprawnieniem planowania i zarządzania gospodarką narodową.</u>
+ <u xml:id="u-2.49" who="#PoselJanczykHieronim">Wysoki Sejmie! Najwyższa Izba Kontroli — na podstawie wyników kontroli oraz oceny wykonania zadań rzeczowych i finansowych — stwierdza, że działalność Rządu była zgodna z uchwałą o narodowym planie gospodarczym i ustawą budżetową państwa na rok 1972 oraz, że węzłowe zadania społeczno-ekonomiczne rozwoju kraju, wynikające z uchwał VI Zjazdu partii, zostały pomyślnie wykonane i przekroczone.</u>
+ <u xml:id="u-2.50" who="#PoselJanczykHieronim">W związku z powyższym Najwyższa Izba Kontroli wnosi o udzielenie Rządowi absolutorium za działalność w okresie od 1 stycznia 1972 r. do 31 grudnia 1972 r.</u>
+ <u xml:id="u-2.51" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ <u xml:id="u-2.52" who="#PoselJanczykHieronim">Marszałek:</u>
+ <u xml:id="u-2.53" who="#PoselJanczykHieronim">Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-2.54" who="#PoselJanczykHieronim">Głos ma sprawozdawca Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów poseł Zdzisław Balicki.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-3">
+ <u xml:id="u-3.0" who="#PoselBalickiZdzislaw">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Z upoważnienia Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów mam zaszczyt przedstawić Wysokiej Izbie uwagi do rządowych sprawozdań z wykonania narodowego planu gospodarczego i budżetu państwa w 1972 r., a także ustosunkować się do wniosku Najwyższej Izby Kontroli w sprawie udzielenia absolutorium Rządowi za okres od 1 stycznia do 31 grudnia 1972 r.</u>
+ <u xml:id="u-3.1" who="#PoselBalickiZdzislaw">Przedstawione przez Rząd i Najwyższą Izbę Kontroli materiały stanowiły przedmiot wszechstronnej dyskusji na posiedzeniach wszystkich komisji sejmowych. Pozwolę sobie wyrazić przekonanie, że uwagi i wnioski poszczególnych komisji oraz liczne i cenne opinie poselskie wyrażone w tej dyskusji będą należycie wykorzystane przez organy rządowe.</u>
+ <u xml:id="u-3.2" who="#PoselBalickiZdzislaw">W toku debaty wszystkie komisje wysoko oceniły działalność Rządu w roku 1972. Za taką oceną przemawiają fakty i jest ona zgodna z odczuciem całego społeczeństwa. Nastąpiło przekroczenie zasadniczych ustaleń uchwały Sejmu z 22 grudnia 1971 r. o narodowym planie gospodarczym na 1972 r. Dokonał się szybszy niż zakładano postęp na drodze urzeczywistniania podstawowych celów strategii społeczno-gospodarczego rozwoju kraju, wytyczonej przez VI Zjazd PZPR.</u>
+ <u xml:id="u-3.3" who="#PoselBalickiZdzislaw">Znacznie wzrosły dochody ludności, nastąpiła poprawa świadczeń socjalnych, jak również warunków pracy, wypoczynku i opieki zdrowotnej. Dochody realne ludności utrzymującej się z pracy i świadczeń społecznych wzrosły o 11,2%. W ciągu dwu ostatnich lat wzrost płacy realnej wyniósł 12,4%, wyprzedzając znacznie założenia planu 5-letniego na ten okres. Bardzo wydatnie, bo o 9,3%, wzrosły też w roku 1972 dochody realne ludności rolniczej przeznaczone na konsumpcję i inwestycje nieprodukcyjne.</u>
+ <u xml:id="u-3.4" who="#PoselBalickiZdzislaw">Doniosłe znaczenie miał fakt, że poprawa poziomu życia miała charakter powszechny oraz zapoczątkowała znany w strukturze zamożności społeczeństwa: zmniejszanie liczebności rodzin o niższych dochodach na rzecz zwiększania liczby rodzin o dochodach stosunkowo wyższych. W 1972 r. z samych tylko regulacji płac skorzystały blisko 2 mln osób, w tym nauczyciele, służba zdrowia, pracownicy leśnictwa, łączności, niektórych gałęzi przemysłu i niektórzy pracownicy budownictwa.</u>
+ <u xml:id="u-3.5" who="#PoselBalickiZdzislaw">Przy tak wysokiej dynamice dochodów ludności utrzymana została równowaga pieniężno-rynkowa i w wielu dziedzinach poprawiło się zaopatrzenie społeczeństwa. Znacznie zwiększono dostawy podstawowych artykułów żywnościowych, takich jak drób i przetwory, masło i mleko, sery i twarogi, wyroby czekoladowe, napoje bezalkoholowe itd. Wydatnie wzrosła też podaż mięsa i jego przetworów. Nie mogło to jednak całkowicie zaspokoić wysokiego i ciągle rosnącego popytu na artykuły mięsne.</u>
+ <u xml:id="u-3.6" who="#PoselBalickiZdzislaw">Osiągnięto dalszą poprawę na rynku konsumpcyjnych artykułów przemysłowych. Zaopatrzenie sklepów w wyroby włókiennicze było lepsze niż w latach ubiegłych. Wzrosły też dostawy obuwia skórzanego i skóropodobnego, występowały jednak nadal uciążliwe braki w strukturze asortymentowej. Zwiększyła się i uległa urozmaiceniu produkcja rynkowa przemysłu elektromaszynowego, chemicznego i drzewnego.</u>
+ <u xml:id="u-3.7" who="#PoselBalickiZdzislaw">Podjęty został duży wysiłek dla poprawy zaopatrzenia chłonnego rynku wiejskiego. Na przykład dostawy maszyn i narzędzi rolniczych wzrosły o 13,9%, a materiałów budowlanych — o 7,8%. Nie pokryły one jednak rosnących potrzeb rolnictwa.</u>
+ <u xml:id="u-3.8" who="#PoselBalickiZdzislaw">Niestety, za wzrostem dostaw towarów nadal nie nadążał rozwój detalicznej i hurtowej sieci handlowej, o czym z niepokojem mówiono na posiedzeniu Komisji Handlu Wewnętrznego.</u>
+ <u xml:id="u-3.9" who="#PoselBalickiZdzislaw">W roku 1972 przełamany został wieloletni impas w budownictwie mieszkaniowym. Mimo niemożliwej do zlikwidowania w krótkim okresie czasu ograniczoności środków, szczególnie materiałowych, plan budownictwa uspołecznionego zrealizowano w 104,8%, przekazując do użytku prawie o 15% powierzchni użytkowej więcej niż w roku ubiegłym. Zwiększyły się rozmiary budownictwa indywidualnego, chociaż ze względu na trudności materiałowe i opóźnienia w wyznaczaniu terenów nie osiągnęło ono jeszcze stanu pożądanego. Uzyskano też pewną, chociaż nie wystarczającą, poprawę w realizacji towarzyszących budowie osiedli urządzeń socjalno-kulturalnych. Nastąpiło poważne zwiększenie nakładów inwestycyjnych i remontowych na gospodarkę komunalną, szczególnie zaś na uzbrojenie terenów pod budownictwo mieszkaniowe, co pozwoli na rozszerzenie w najbliższych latach tego — „wąskiego gardła” budownictwa.</u>
+ <u xml:id="u-3.10" who="#PoselBalickiZdzislaw">W roku 1972 zapoczątkowano na szerszą skalę realizację programu ochrony środowiska. Dość powiedzieć, że nakłady inwestycyjne na ochronę wód wzrosły o 24,5%, a na ochronę powietrza atmosferycznego — o 20,3%. Preliminowano nawet wyższe wydatki na te cele, jednakże gospodarka nasza okazała się niezdolna, ze względu na brak specjalistycznej mocy przerobowej i niektórych urządzeń, do pełnego wykorzystania tak znacznego wzrostu funduszy. Niepokojącym zjawiskiem, wywołującym krytykę posłów, było permanentne przekraczanie przez wiele zakładów dopuszczalnych norm emisji zanieczyszczeń i stosunkowo niewielka liczba zastosowanych w związku z tym sankcji.</u>
+ <u xml:id="u-3.11" who="#PoselBalickiZdzislaw">Wysoki Sejmie! Warto podkreślić, że silny wzrost spożycia w roku 1972 nie odbył się kosztem ograniczeń inwestycyjnych, a więc kosztem przyszłej konsumpcji, co miało przecież miejsce w praktyce ubiegłych lat. Jest to szczególne dobrodziejstwo nowej strategii rozwojowej partii. Wysoka dynamika dochodu narodowego pozwoliła na równoległe dynamizowanie inwestycji. Wzrosły one o 27%. Rząd podjął wiele dodatkowych decyzji inwestycyjnych o ważkim strategicznym znaczeniu dla rynku i postępu technicznego, takich jak budowa fabryki samochodów małolitrażowych, zakładu produkcji kabli, kombinatów mięsnych w Ełku i Kole itp. Wyasygnowano poważne dodatkowe środki na zakup maszyn rolniczych, na realizację importowanych kombinatów szklarniowych oraz ferm młodego bydła rzeźnego. Były to decyzje odważne w warunkach istnienia pewnych napięć, jednakże odniosły one sukces przede wszystkim dlatego, że równocześnie podjęte zostały na szerokim froncie działania w celu usprawnienia procesu inwestycyjnego i podniesienia jego efektywności. W rezultacie w roku 1972 nastąpił wyraźny postęp w oddawaniu inwestycji do użytku. Po raz pierwszy od wielu lat plan oddawania do eksploatacji inwestycji szczególnie ważnych dla rozwoju gospodarki narodowej został w pełni wykonany. Nastąpiła także dalsza poprawa w skracaniu cykli inwestycyjnych.</u>
+ <u xml:id="u-3.12" who="#PoselBalickiZdzislaw">Zrealizowane inwestycje zaczynają już dobrze procentować społeczeństwu i gospodarce. Na przykład uruchomione w latach 1971 — 1972 fabryki domów i wytwórnie poligonowe dadzą 130 tys. izb rocznie.</u>
+ <u xml:id="u-3.13" who="#PoselBalickiZdzislaw">Wysoka Izbo! Decydującą rolę w osiągnięciu dobrych wyników roku 1972 miał przemysł, którego produkcja sprzedana wzrosła o 10,7%, przekraczając wysoko założenia planu. Wszystkie podstawowe resorty wykonały z nadwyżką zadania planowe, przy czym największe przyspieszenie tempa wzrostu produkcji odnotował przemysł lekki — 3,5 punkt a i przemysł spożywczy — 2,5 punkta, a więc gałęzie mające zasadniczy wpływ na zaopatrzenie rynku. Nastąpił też dalszy rozwój nowoczesnych branż przemysłu oraz wydatne zwiększenie produkcji licencyjnej. Przemysł pracował bardziej efektywnie, osiągając ponadplanową obniżkę kosztów własnych, zwiększenie produktywności środków trwałych oraz 6,5-procentowy wzrost wydajności pracy, przy założonym w planie — o 5,7%. Zostało też wykonane trudne zadanie — wyraźnie zmniejszono tempo przyrostu zapasów materiałowych.</u>
+ <u xml:id="u-3.14" who="#PoselBalickiZdzislaw">Rok 1972 był pomyślny dla rolnictwa. Wartość jego produkcji globalnej wzrosła o 8,1%, znacznie przewyższając założenia narodowego planu gospodarczego. Mieliśmy wyższe plony i zbiory zbóż. Produkcja zwierzęca wzrosła nawet o 9,5%, chociaż nadal utrzymywała się stagnacja w pogłowiu krów. Nastąpiła pewna, jakkolwiek niedostateczna poprawa w zagospodarowaniu ziemi gospodarstw zaniedbanych i gruntów Państwowego Funduszu Ziemi. Był to pierwszy rok funkcjonowania nowych relacji między rolnictwem indywidualnym a rynkiem. Zniesione zostały obowiązkowe dostawy i reglamentacja węgla. Praktyka udowodniła słuszność tych decyzji. Miały one wpływ na pogłębienie się wysokiego zainteresowania intensyfikacją produkcji rolnej. Uległy dalszemu umocnieniu i rozwojowi państwowe gospodarstwa rolne i spółdzielnie produkcyjne. Osiągnęły one szybszy niż sektor indywidualny wzrost produkcji. Transport podołał, chociaż z dużym trudem, potrzebom przewozowym, wykonując swoje plany z nadwyżką. Jednak jego baza techniczna nie nadążała za dynamicznym rozwojem całej gospodarki.</u>
+ <u xml:id="u-3.15" who="#PoselBalickiZdzislaw">Istotny dla gospodarki narodowej był fakt, że budownictwo uniosło znacznie zwiększony ciężar inwestycji, uzyskując nie notowane od lat prawie 16-procentowe przyspieszenie dynamiki robót budowlano-montażowych. Nastąpiło to dzięki wyraźnemu postępowi w uprzemysłowieniu i mechanizacji robót oraz dzięki istotnym zmianom systemowym, ekonomicznym i organizacyjnym. Handel zagraniczny uzyskał wzrost obrotów o ponad 19%. Takiej dynamiki obrotów nie mieliśmy od 1957 roku, wyprzedzała ona znacznie tempo wzrostu produkcji i dochodu narodowego. Podjęto wiele praktycznych przedsięwzięć w realizacji programu współpracy i integracji socjalistycznej, przyjętego w roku 1971 na XXV sesji RWPG w Bukareszcie. Z uznaniem należy podkreślić aktywną i wielce konstruktywną działalność Rządu polskiego na rzecz wypełniania tego programu. Zawarto szereg wieloletnich umów i porozumień w zakresie specjalizacji i kooperacji ze Związkiem Socjalistycznych Republik Radzieckich — naszym najważniejszym sojusznikiem i partnerem. Dokonał się istotny postęp we współpracy gospodarczej z Niemiecką Republiką Demokratyczną. Po przyjacielskiej wizycie I Sekretarza KC PZPR i Prezesa Rady Ministrów w NRD, której nadzwyczaj owocne wyniki witamy z dużym zadowoleniem, przed współpracą tą otwierają się nowe horyzonty.</u>
+ <u xml:id="u-3.16" who="#PoselBalickiZdzislaw">Pomyślne rezultaty gospodarcze roku 1972 znalazły też odbicie w umocnieniu równowagi finansowej państwa. Planowane dochody budżetowe przekroczone zostały o 8,4%, natomiast wydatki — o 6,4%, a budżet zamknął się nadwyżką około 10 mld zł. Uzyskane ponadplanowe fundusze wydatkowane zostały rozsądnie, przede wszystkim na sfinansowanie rozwoju gospodarki narodowej i cele socjalno-bytowe. Mieliśmy prawidłową sytuację płatniczą w stosunkach zagranicznych. Pomyślny był stan finansów w radach narodowych. Pod wpływem silnego wzrostu dochodów ludności umocniła się tendencja do oszczędzania zasobów pieniężnych.</u>
+ <u xml:id="u-3.17" who="#PoselBalickiZdzislaw">Wysoki Sejmie! W toku dyskusji w komisjach sejmowych posłowie wskazywali też na liczne jeszcze słabości i niedomagania gospodarki, które występowały w roku sprawozdawczym i ciągle jeszcze dają o sobie znać w roku bieżącym. W ich usunięciu, czego nie da się zrobić w ciągu jednego roku, kryją się duże rezerwy dalszego rozwoju gospodarki i poprawy stopy życiowej społeczeństwa. Chciałbym zwrócić uwagę na kilka najistotniejszych zagadnień z tego zakresu.</u>
+ <u xml:id="u-3.18" who="#PoselBalickiZdzislaw">Szybki wzrost zatrudnienia pogłębiający deficyt siły roboczej, uwidocznił istotne słabości w naszej gospodarce zasobami ludzkimi. W roku 1972 bardziej ewidentne stały się takie negatywne zjawiska, jak osłabienie dyscypliny pracy, wzrost fluktuacji i absencji. Nie znaleźliśmy dotąd wystarczająco skutecznych środków przeciwdziałania tym zjawiskom. Jest to zresztą zaledwie część szerokiego problemu racjonalnej gospodarki zasobami ludzkimi i polityki zatrudnienia, problemu, którego doniosłe i narastające znaczenie w naszej gospodarce doceniła Polska Zjednoczona Partia Robotnicza, poświęcając jego omówieniu wczorajsze posiedzenie plenarne Komitetu Centralnego.</u>
+ <u xml:id="u-3.19" who="#PoselBalickiZdzislaw">Nie można uznać za zadowalającą poprawę, która dokonała się w gospodarce surowcami i materiałami. Wynikała ona najczęściej z wykorzystania rezerw najprostszych. Nadal wysokie były straty przemysłu z tytułu wybrakowanej produkcji. Niewielki jeszcze postęp osiągnęliśmy w zagospodarowaniu wartościowych odpadów i surowców wtórnych. Największe, szerokie możliwości racjonalizowania gospodarki materiałowej — co podkreślali posłowie, podając wiele przykładów — tkwią w likwidowaniu przestarzałych konstrukcji i nienowoczesnych technologii.</u>
+ <u xml:id="u-3.20" who="#PoselBalickiZdzislaw">W roku 1972 zaznaczył się godny uwagi postęp w wykorzystaniu osiągnięć nauki i techniki w gospodarce narodowej, zwiększył się zwłaszcza udział szkół wyższych w rozwiązywaniu zadań badawczych i rozwojowych ujętych w NPG. Po raz pierwszy większość prac badawczych (68%) realizowano w pełnych cyklach rozwojowych. Wciąż jeszcze jednak liczba zakończonych prac badawczych niewspółmiernie przewyższała liczbę przyjętych wdrożeń, a liczba tych ostatnich była znacznie wyższa niż liczba wdrożeń dokonanych.</u>
+ <u xml:id="u-3.21" who="#PoselBalickiZdzislaw">Nie nastąpiła dostateczna poprawa w unowocześnianiu i zwiększaniu asortymentu wyrobów rynkowych, jak również w dziedzinie ich jakości. Dotyczy to zwłaszcza artykułów trwałego użytku produkcji przemysłu maszynowego, obuwia i mebli. Mimo pewnego przyspieszenia dynamiki niewystarczający w stosunku do szybko rosnącego popytu okazał się wzrost niektórych usług dla ludności, szczególnie usług budowlanych.</u>
+ <u xml:id="u-3.22" who="#PoselBalickiZdzislaw">Pomimo wielkiego postępu w dziedzinie inwestycji występowały jeszcze liczne słabości w realizowaniu inwestycji średnich i mniejszych. Największe opóźnienia w przekazywaniu obiektów do użytku miały miejsce w ochronie zdrowia, handlu i oświacie.</u>
+ <u xml:id="u-3.23" who="#PoselBalickiZdzislaw">Znajdujemy się u progu sezonu letniego. Godzi się więc przypomnieć o pewnych negatywnych doświadczeniach roku ubiegłego z tego okresu, kiedy to np. wartość produkcji w lipcu zmniejszyła się o 11 mld zł w porównaniu z czerwcem. Nie wolno dopuścić do zakłócenia rytmu produkcji wskutek osłabienia dyscypliny i nieodpowiedniego planowania urlopów. Będzie to też gorący okres żniw, wymagający skoncentrowanego i niezwykle sprawnego działania nie tylko rolników, ale także rad narodowych, licznych służb rolnych, handlu itp. Liczymy na ofiarną pomoc młodzieży.</u>
+ <u xml:id="u-3.24" who="#PoselBalickiZdzislaw">Wysoki Sejmie! Poszczególne komisje zgłosiły ponadto wiele wniosków o ważkim, ogólniejszym charakterze, z których pewne chciałbym krótko wymienić.</u>
+ <u xml:id="u-3.25" who="#PoselBalickiZdzislaw">Komisja Górnictwa, Energetyki i Chemii zwraca przede wszystkim uwagę na potrzebę osiągnięcia pełnej produkcji węgla energetycznego bez półproduktów oraz poprawy jego jakości. Postuluje podniesienie poziomu technicznego zakładów naprawczych. Wskazuje na pogorszenie się wskaźnika dyspozycyjności bloków energetycznych 120 MW, pracujących na węglu brunatnym oraz wzrost wskaźnika strat sieciowych. Komisja widzi konieczność wzmożenia wysiłków resortu przemysłu chemicznego w celu poprawy jakości produkcji oraz podniesienia poziomu projektów konstrukcyjnych i technologicznych.</u>
+ <u xml:id="u-3.26" who="#PoselBalickiZdzislaw">Komisja Przemysłu Ciężkiego i Maszynowego kładzie, nacisk na zwiększenie odpowiedzialności za terminowe dochodzenie nowych i modernizowanych obiektów do projektowanych zdolności produkcyjnych; stwierdza niepełne wykonanie planu asortymentowego przez resort przemysłu maszynowego, niepokojąc się szczególnie faktem kolejnego niewykonania planów produkcji odlewów.</u>
+ <u xml:id="u-3.27" who="#PoselBalickiZdzislaw">Komisja Przemysłu Lekkiego postuluje poprawę dostaw na rynek w zakresie ich rytmiczności i struktury asortymentowej.</u>
+ <u xml:id="u-3.28" who="#PoselBalickiZdzislaw">Komisja Drobnej Wytwórczości, Spółdzielczości Pracy i Rzemiosła akcentuje konieczność większego zainteresowania się rad narodowych realizacją inwestycji usługowych oraz zaopatrzeniem materiałowym placówek usługowych, w tym także rzemiosła.</u>
+ <u xml:id="u-3.29" who="#PoselBalickiZdzislaw">Komisja Budownictwa i Gospodarki Komunalnej uważa za niezbędne dalsze doposażanie budownictwa w nowoczesne maszyny i urządzenia oraz środki transportu, szczególnie zaś podnosi sprawę przyspieszenia mechanizacji robót instalacyjnych i inżynierskich. Zwraca uwagę na tendencję wzrostu cen jednostkowych oraz ciągle aktualne zadanie poprawy jakości budownictwa mieszkaniowego. Domaga się usprawnienia zarządu zasobami mieszkaniowymi.</u>
+ <u xml:id="u-3.30" who="#PoselBalickiZdzislaw">Komisja Rolnictwa i Przemysłu Spożywczego zwraca się o wykorzystanie wszelkich możliwości na rzecz zwiększenia dostaw ciągników i maszyn rolniczych do zbioru zbóż, zielonek i roślin okopowych oraz dostaw materiałów budowlanych. Postuluje przyspieszenie realizacji programu zaopatrzenia rolnictwa w wodę oraz usprawnienie budowy i konserwacji urządzeń melioracyjnych. Widzi konieczność zwiększenia w sektorze państwowym udziału pogłowia krów w stadzie. Zwraca uwagę, że przy osiągniętym poziomie nawożenia coraz większego znaczenia nabiera koordynacja dostaw asortymentowych oraz ich korelacja z zasobnością gleb.</u>
+ <u xml:id="u-3.31" who="#PoselBalickiZdzislaw">Komisja Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego jest zaniepokojona opóźnianiem prac pielęgnacyjnych, co odbija się na stanie sanitarnym i produktywności lasów.</u>
+ <u xml:id="u-3.32" who="#PoselBalickiZdzislaw">Komisja Handlu Wewnętrznego stwierdza przede wszystkim niedorozwój sieci handlowej oraz kładzie nacisk na dalsze urozmaicanie form sprzedaży i doskonalenie, przy pomocy placówek naukowych, wspólnych badań rynku przez przemysł i handel.</u>
+ <u xml:id="u-3.33" who="#PoselBalickiZdzislaw">Komisja Handlu Zagranicznego, zwracając uwagę na wciąż jeszcze nieproporcjonalny udział Polski w światowych obrotach w stosunku do jej potencjału gospodarczego, akcentuje przede wszystkim konieczność uzyskiwania szybszego postępu na polu specjalizacji i kooperacji produkcji, zwłaszcza z krajami socjalistycznymi, oraz potrzebę bardziej organicznego wiązania gospodarki z handlem i kooperacją międzynarodową. Na tym tle proponuje opracowanie wieloletniego programu dynamizowania eksportu.</u>
+ <u xml:id="u-3.34" who="#PoselBalickiZdzislaw">Komisja Komunikacji i Łączności wysuwa kwestię przyspieszenia tempa dostaw nowych wagonów osobowych i towarowych, jak również modernizacji zaplecza technicznego i transportu. Zwraca uwagę na nie osiągnięcie planowanego poziomu niektórych wskaźników eksploatacyjnych PKP oraz pewne pogorszenie dyscypliny ładunkowej.</u>
+ <u xml:id="u-3.35" who="#PoselBalickiZdzislaw">Komisja Nauki i Postępu Technicznego akcentuje przede wszystkim nienadążanie wdrożeń za rozwojem prac badawczych oraz zwraca uwagę na niepełne wykonanie planu inwestycyjnego w szkolnictwie wyższym. Wyraża swój niepokój z powodu niewystarczającego postępu studiów podyplomowych (zamierzenia w tym zakresie zrealizowano zaledwie w 60%).</u>
+ <u xml:id="u-3.36" who="#PoselBalickiZdzislaw">Komisja Oświaty i Wychowania podnosi również kwestię niewykorzystania planowanych nakładów inwestycyjnych w resorcie. Zwraca uwagę na konieczność szybszej poprawy opieki zdrowotnej i stanu sanitarno-higienicznego w placówkach oświatowych oraz wskazuje na niedostatek bazy sportowo-rekreacyjnej w szkolnictwie.</u>
+ <u xml:id="u-3.37" who="#PoselBalickiZdzislaw">Komisja Pracy i Spraw Socjalnych wskazuje na liczne jeszcze rezerwy wzrostu wydajności pracy, tkwiące w racjonalnym zatrudnieniu, zmniejszeniu absencji, umacnianiu dyscypliny w zakładach, prawidłowym doborze kadry kierowniczej itp., podkreślając potrzebę udoskonalenia całej gospodarki siłą roboczą w kraju. Uznaje za niezbędne opracowanie programu pomocy rodzinie, głównie rodzinom wielodzietnym i znajdującym się w trudniejszych warunkach materialnych.</u>
+ <u xml:id="u-3.38" who="#PoselBalickiZdzislaw">Komisja Zdrowia i Kultury Fizycznej postuluje dalsze zmiany w warunkach finansowania szpitali i sanatoriów, umożliwiające intensyfikację procesu leczenia. Zwraca uwagę na konieczność szybszego dopływu kadr medycznych do wiejskich ośrodków zdrowia. Uznaje za celowe opracowanie programu rozwoju krajowego przemysłu medycznego.</u>
+ <u xml:id="u-3.39" who="#PoselBalickiZdzislaw">Wysoka Izbo! Całą dyskusję nad sprawozdaniami Rządu cechowała głęboka troska o dalszy pomyślny rozwój kraju, pozytywna, ale oparta jednocześnie o krytyczną analizę i konstruktywne uwagi ocena działalności Rządu. Wyniki osiągnięte w roku 1972 znalazły syntetyczny wyraz w dochodzie narodowym: dochód narodowy wytworzony wzrósł o 9,5%, wobec założonego wzrostu o 6,1%, zaś dochód narodowy do podziału — o 12%, wobec planowanego wzrostu o 8%. Znacznie wyprzedzono ustalenia planu 5-letniego, stwarzając podstawy do jego korekty w górę. Nastąpiło uwierzytelnienie nowej strategii społeczno-gospodarczego rozwoju kraju, zapoczątkowanej decyzjami VII i VIII Plenum KC PZPR, a w drugim roku realizacji pełniej uwydatniły się jej zalety.</u>
+ <u xml:id="u-3.40" who="#PoselBalickiZdzislaw">Rząd energicznie i sprawnie sterował realizacją zadań, podejmował decyzje sprzyjające rozwojowi gospodarki i w porę korygował tok procesów gospodarczych. Poświęcał dużo uwagi problemom i rozwojowi poszczególnych regionów kraju.</u>
+ <u xml:id="u-3.41" who="#PoselBalickiZdzislaw">Równocześnie w roku 1972 nasiliły się prace nad doskonaleniem funkcjonowania gospodarki i określaniem przyszłości kraju, co znalazło szczególne podkreślenie w dyskusji poselskiej. Wprowadzono wiele zmian w kierowaniu inwestycjami i handlem zagranicznym, uelastyczniono politykę płac, czyniąc z niej mocniejszy instrument stymulowania wzrostu produkcji.</u>
+ <u xml:id="u-3.42" who="#PoselBalickiZdzislaw">Przygotowano nowe zasady systemu ekonomiczno-finansowego w organizacjach gospodarczych oraz nowy tryb opracowywania narodowych planów gospodarczych, obowiązujący przy pracach nad projektem planu na rok bieżący. W roku 1972 zostały sformułowane wstępne założenia planu perspektywicznego rozwoju kraju oraz planu jego przestrzennego zagospodarowania do roku 1990. Wypracowano ponad 30 programów obejmujących problemy o strategicznym znaczeniu dla przyszłości kraju, takie jak rozwój bazy paliwowo-energetycznej, przemysłu mieszkaniowego, motoryzacji, informatyki, ochrona środowiska naturalnego itp.</u>
+ <u xml:id="u-3.43" who="#PoselBalickiZdzislaw">Dzięki tym wszystkim czynnikom polityka partii i Rządu cieszyła się niesłabnącym poparciem klasy robotniczej i całego społeczeństwa. Znalazło ono wyraz w aktywności produkcyjnej i społecznej ludzi pracy, w uzyskaniu wysokiej produkcji dodatkowej i poprawie gospodarności. To swoiste sprzężenie zwrotne stało się potężną dźwignią ubiegłorocznych sukcesów i wystawia najlepsze świadectwo patriotycznej postawie naszego narodu.</u>
+ <u xml:id="u-3.44" who="#PoselBalickiZdzislaw">Wysoki Sejmie! Zgodnie z wnioskami komisji sejmowych w imieniu Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów zgłaszam projekt następującej uchwały:</u>
+ <u xml:id="u-3.45" who="#PoselBalickiZdzislaw">1. Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej zatwierdza sprawozdanie Rządu z wykonania narodowego planu gospodarczego za rok 1972.</u>
+ <u xml:id="u-3.46" who="#PoselBalickiZdzislaw">2. Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej zatwierdza sprawozdanie Rządu z wykonania budżetu państwa za okres od 1 stycznia do 31 grudnia 1972 roku.</u>
+ <u xml:id="u-3.47" who="#PoselBalickiZdzislaw">3. Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej — zgodnie z wnioskiem Najwyższej Izby Kontroli — udziela Rządowi absolutorium za okres od 1 stycznia do 31 grudnia 1972 roku.</u>
+ <u xml:id="u-3.48" who="#PoselBalickiZdzislaw">Dziękuję za uwagę.</u>
+ <u xml:id="u-3.49" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ <u xml:id="u-3.50" who="#PoselBalickiZdzislaw">Marszałek:</u>
+ <u xml:id="u-3.51" who="#PoselBalickiZdzislaw">Otwieram dyskusję. Głos ma poseł Henryk Stawski.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-4">
+ <u xml:id="u-4.0" who="#PoselStawskiHenryk">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! W toku dzisiejszej debaty, poprzedzonej licznymi analizami dokonanymi na posiedzeniach komisji sejmowych, mamy ocenić czy Rząd i podległe mu organy administracyjne oraz gospodarcze zrobiły wszystko, aby w pełni, najkorzystniej wykonać w 1972 r. zadania planu gospodarczego i budżetu państwa, a zwłaszcza czy społeczno-ekonomiczny rozwój kraju w roku ubiegłym przebiegał zgodnie ze strukturą narodowego programu nakreśloną przez VI Zjazd Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej.</u>
+ <u xml:id="u-4.1" who="#PoselStawskiHenryk">Klub Poselski Stronnictwa Demokratycznego, w imieniu którego przemawiam, starał się szczególnie wnikliwie przeprowadzić konfrontację odczuć i nastrojów, z którymi spotykamy się w naszej działalności z rozpatrywanym dzisiaj sprawozdaniem z wykonania NPG w ubiegłym roku.</u>
+ <u xml:id="u-4.2" who="#PoselStawskiHenryk">Wniosek pierwszy z tej konfrontacji — to istnienie w społeczeństwie stale rosnącego zaufania do kierownictwa politycznego i państwowego kraju. Wraz z faktami bezspornego zaufania i poparcia występują także głosy rzeczowej i trafnej krytyki licznych przecież jeszcze niedostatków.</u>
+ <u xml:id="u-4.3" who="#PoselStawskiHenryk">Fakty zaufania, o których wspomniałem, jakie spotyka się w wielu wypowiedziach, określiłbym jako przeświadczenie większości społeczeństwa, że w sposób mądry i konstruktywny budujemy Polskę socjalistyczną — Polskę nowoczesną, która liczy się konkretnie i realnie w występujących w Europie i na świecie układach sił — Polskę silną sojuszem z ZSRR i innymi krajami socjalistycznymi.</u>
+ <u xml:id="u-4.4" who="#PoselStawskiHenryk">Nawiązując do przedstawionych materiałów, należy stwierdzić, że rok 1972 był okresem, w którym stawiając w dalszym ciągu na pierwszym miejscu warunki socjalno-bytowe ludności — osiągnęliśmy wydatne przyspieszenie postępu gospodarczego oraz konkretnie utrwaliliśmy równowagę rynkową, a także w sposób istotny i korzystny rozwinęliśmy współpracę gospodarczą z zagranicą.</u>
+ <u xml:id="u-4.5" who="#PoselStawskiHenryk">Na podstawie materiałów z krajowej narady aktywu partyjnego i gospodarczego z 8 stycznia oraz wyników za pierwsze 5 miesięcy br. można przewidywać również korzystne osiągnięcia w roku bieżącym.</u>
+ <u xml:id="u-4.6" who="#PoselStawskiHenryk">Oczywiście, wnikając głębiej w sprawozdania ubiegłoroczne — trzeba wskazać na pewne fakty wymagające uwagi w roku bieżącym i latach następnych. Mianowicie wzrost dochodów pieniężnych ludności w roku ubiegłym do poziomu 718,5 mld zł, czyli o około 154 mld zł więcej w porównaniu do 1970 r. — przy jednoczesnej utrzymującej się już drugi rok stabilizacji kosztów utrzymania — spowodował wzmożony popyt na takie towary i usługi, które nie zawsze mogliśmy dostarczyć na rynek w odpowiednich ilościach.</u>
+ <u xml:id="u-4.7" who="#PoselStawskiHenryk">Po zapoznaniu się ze szczegółami tego problemu uważamy, że wysoko należy ocenić starania Rządu, dzięki którym utrwalono globalną równowagę rynku, choć podaż niektórych towarów nie odpowiadała szybko wzrastającemu popytowi.</u>
+ <u xml:id="u-4.8" who="#PoselStawskiHenryk">Zjawisko to identycznie kształtowało się w pierwszym półroczu br., mimo dużego wysiłku Rządu, polegającego na dostarczeniu na rynek dodatkowych ilości wielu artykułów z importu. Celem tego działania było i jest poszerzenie równowagi cząstkowej w poszczególnych asortymentach. Stąd wniosek, że trzeba dostarczyć na rynek więcej niż w 1972 r. atrakcyjnych, o wysokiej jakości towarów przemysłowych, które pokryłyby szybko wzrastającą siłę nabywczą ludności.</u>
+ <u xml:id="u-4.9" who="#PoselStawskiHenryk">Wartość np. tych artykułów, które nazywamy nowościami rynkowymi wyniosła na planowane 17 mld zł — 13 mld zł. Artykułów po raz pierwszy wprowadzonych w ubiegłym roku na rynek było 2 347.</u>
+ <u xml:id="u-4.10" who="#PoselStawskiHenryk">Z zamierzeń Rządu na bieżący rok wynika, że na ogólną wartość 63 mld zł dodatkowej produkcji — nowości powinno być aż za 42 mld zł. Realizacja tych zamierzeń w dużej mierze powinna poprawić sytuację rynkową, ponieważ jakość artykułów-nowości jest z reguły wysoka, same zaś artykuły — atrakcyjne.</u>
+ <u xml:id="u-4.11" who="#PoselStawskiHenryk">Rozpatrując rezultaty roku ubiegłego, trzeba podkreślić fakt olbrzymiego wysiłku klasy robotniczej, która na apel kierownictwa partii i Rządu dostarczyła na rynek dodatkową produkcję, znacznie przekraczając podjęte zobowiązania w ramach akcji — „20 miliardów”.</u>
+ <u xml:id="u-4.12" who="#PoselStawskiHenryk">Temu wysiłkowi towarzyszył wzrost poczucia gospodarności, wzrost świadomości obywatelskiej. Często słyszymy żądania wyczerpujących odpowiedzi, czy wyciągane są należyte konsekwencje wobec tych, którzy lekceważeniem swoich obowiązków zawodowych, niedbalstwem, niedokładnością, lenistwem i pijaństwem, obniżają nasze osiągnięcia. Szczególnie dotyczy to przypadków nieudolności ludzi zajmujących kierownicze stanowiska. Możemy dzisiaj stwierdzić, że coraz częściej ludzie nieudolni bezpowrotnie opuszczają te stanowiska. Umacnia to w społeczeństwie przekonanie o konsekwencji, z jaką realizowany jest nasz program społeczno-gospodarczy.</u>
+ <u xml:id="u-4.13" who="#PoselStawskiHenryk">Odczucia, o których wspomniałem, świadczą o zaostrzającej się kontroli społecznej, świadczą o zrozumieniu przez większość społeczeństwa zależności między osobistym dążeniem do dobrobytu a interesem ogółu, interesem socjalistycznego państwa.</u>
+ <u xml:id="u-4.14" who="#PoselStawskiHenryk">Pragnę z kolei nawiązać do tej części sprawozdania za rok 1972, w której omawia się wykonanie zadań w zakresie usług, a szczególnie usług świadczonych na rzecz ludności. Ta właśnie kategoria usług świadczonych przez zakłady gospodarki uspołecznionej wzrosła w relacji roku 1972 — 1971 o 12,3%, a usługi rzemieślnicze — o 0,7%.</u>
+ <u xml:id="u-4.15" who="#PoselStawskiHenryk">Jeżeli chodzi jednak o usługi rzemieślnicze — to dopiero rok 1973 i lata następne mogą wykazać skutki działania ustawy z 8 czerwca ubiegłego roku, która spowodować powinna uruchomienie wielu nowych warsztatów rzemieślniczych, pracujących wyłącznie na rzecz ludności.</u>
+ <u xml:id="u-4.16" who="#PoselStawskiHenryk">W usługach rzemieślniczych pozytywny był niewątpliwie fakt, że budowlane zakłady rzemieślnicze na wyraźne polecenia władz terenowych podejmowały remonty wielu szkół, przedszkoli, żłobków, domów kultury, ośrodków zdrowia i innych drobnych obiektów użyteczności publicznej, zapobiegając w ten sposób ich dekapitalizacji.</u>
+ <u xml:id="u-4.17" who="#PoselStawskiHenryk">Rzemiosło w roku bieżącym podjęło cenną inicjatywę zorganizowania ekip remontowych, które będą naprawiały narzędzia i maszyny rolnicze w okresie akcji żniwnej.</u>
+ <u xml:id="u-4.18" who="#PoselStawskiHenryk">Na tle aktualnej sytuacji w usługach i w nawiązaniu do — „Programu rozwoju i doskonalenia usług dla ludności” przyjętego na krajowej naradzie w lipcu ubiegłego roku — można wyprowadzić pewne wnioski. Mianowicie najbardziej dotkliwy deficyt usług występował w województwach wysoko uprzemysłowionych, a także w niektórych województwach zachodnich. Jednocześnie w województwach tych poszukiwano mężczyzn do pracy w zakładach przemysłowych, w budownictwie i w innych działach gospodarki narodowej. A zatem wobec braku męskiej siły roboczej w tych województwach — i chyba w całym kraju — należy do pracy w sferze usług w większym stopniu angażować kobiety.</u>
+ <u xml:id="u-4.19" who="#PoselStawskiHenryk">Jest wiele zawodów usługowych, w których warunki pracy nie są uciążliwe i nie wymagają specjalnych predyspozycji fizycznych. Do takich zawodów można zaliczyć m.in. optykę, zegarmistrzostwo, mechanikę precyzyjną, tele- i radiomechanikę, oraz usługi w zakresie naprawy zmechanizowanego sprzętu gospodarstwa domowego i wiele podobnych.</u>
+ <u xml:id="u-4.20" who="#PoselStawskiHenryk">Udział kobiet w ogólnym przyroście zatrudnienia w kraju w ubiegłym roku był bardzo wysoki, bo wyniósł aż 60% — czyli około 288 tys. kobiet na 463 tys. przyrostu zatrudnienia ogółem. Mimo to w wielu miastach, zwłaszcza małych, istnieje w dalszym ciągu nadwyżka kobiecej siły roboczej — najczęściej bez kwalifikacji zawodowych.</u>
+ <u xml:id="u-4.21" who="#PoselStawskiHenryk">Trzeba podkreślić, że są jeszcze takie zakłady pracy, które niechętnie zatrudniają kobiety. Kierownictwo tych zakładów uzasadnia swoje stanowisko tym, że kobiety częściej niż mężczyźni korzystają ze zwolnień lekarskich, a zwiększona absencja chorobowa utrudnia — zdaniem kierownictwa tychże zakładów — rytmikę produkcji i powoduje wiele innych komplikacji.</u>
+ <u xml:id="u-4.22" who="#PoselStawskiHenryk">Tym mocniej należy więc podkreślić wysiłki Rządu i rad narodowych, dzięki którym w ubiegłym roku w ramach akcji tworzenia tanich miejsc pracy przekazano kosztem 640 mln zł — 12 tys. nowych stanowisk pracy dla kobiet, a także systematycznie zwiększano możliwość zatrudnienia kobiet w chałupnictwie.</u>
+ <u xml:id="u-4.23" who="#PoselStawskiHenryk">Powracając jednak do postulatu zwiększenia zatrudnienia kobiet w sferze usług, uważamy, że warto część funduszu aktywizacji małych miast oraz funduszu interwencyjnego przeznaczyć na szkolenie kobiet w zawodach usługowych i następnie zatrudnić je w warsztatach usługowych, uruchamianych przez spółdzielczość pracy, a także spółdzielczość rzemieślniczą — na zasadach prowizyjnego systemu wynagrodzenia. Wiodącymi jednostkami szkoleniowymi powinny być Zakłady Doskonalenia Zawodowego — dysponujące odpowiednią bazą i fachowcami. Tą drogą rozwiązać można najistotniejszy problem w dziedzinie usług, jakim są fachowe kadry.</u>
+ <u xml:id="u-4.24" who="#PoselStawskiHenryk">Oczywiście równolegle powinny być rozwiązywane inne problemy usług, jak lokale, zaopatrzenie w maszyny i urządzenia oraz w części zamienne.</u>
+ <u xml:id="u-4.25" who="#PoselStawskiHenryk">Propozycje, które tutaj przedstawiam mogą być konkretnym krokiem naprzód w rozwiązywaniu problemu usług w sposób odpowiadający obecnemu tempu rozwoju całej gospodarki socjalistycznej.</u>
+ <u xml:id="u-4.26" who="#PoselStawskiHenryk">Wysoki Sejmie! Z przedstawionego sprawozdania wynika, że w roku ubiegłym bardzo pomyślne były rezultaty uzyskane w zakresie budownictwa mieszkaniowego, bowiem prawie o 2% przekroczono zadania planowe, oddając ludności dodatkowo 3 800 mieszkań.</u>
+ <u xml:id="u-4.27" who="#PoselStawskiHenryk">Nastąpiła też wyraźna poprawa jakości i standardu oddawanych mieszkań. Krytyczne uwagi nasuwa natomiast niezrealizowanie zadań w zakresie budownictwa szpitalnego, aczkolwiek i tutaj Rząd podjął już wiele decyzji, które powinny w najbliższym czasie przyczynić się do poprawy istniejącego stanu.</u>
+ <u xml:id="u-4.28" who="#PoselStawskiHenryk">Ważną częścią programu mieszkaniowego jest budownictwo jednorodzinne. W miastach stanowić ma ono około 16% ogólnej liczby mieszkań, które zamierzamy wybudować do 1990 r., czyli co szóste mieszkanie budowane w miastach — to domek jednorodzinny.</u>
+ <u xml:id="u-4.29" who="#PoselStawskiHenryk">W roku ubiegłym budownictwo jednorodzinne stanowiło około 13,5% ogólnej liczby oddanych mieszkań. Zatem w latach następnych musimy stworzyć warunki, aby uzyskać wyższą dynamikę wzrostu budownictwa jednorodzinnego. Oczywiście w małych miastach, gdzie często budownictwo jednorodzinne jest jedyną szansą uzyskania nowego mieszkania, zagadnienie to ma szczególną wagę i wymaga większej troski ze strony władz terenowych, szczególnie przygotowania i uzbrojenia odpowiedniej liczby działek budowlanych.</u>
+ <u xml:id="u-4.30" who="#PoselStawskiHenryk">W roku ubiegłym w budownictwie indywidualnym wykonano zadania średnio w kraju w 95,1%, ale w kilku województwach, jak zielonogórskie czy rzeszowskie, wykonanie wynosi poniżej 70%. W miastach, obok takich przyczyn, jak brak materiałów budowlanych i wykonawców, spowodowane jest to także tym, że rady narodowe nie posiadają w swoich budżetach wystarczających środków, aby zgodnie z obowiązującą w tej mierze ustawą uzbroić tereny, tzn. aby do wytypowanych działek doprowadzić światło, wodę i zbudować drogi. Ta sytuacja jest jeszcze bardziej niekorzystna w roku bieżącym. Na przykład w Zielonogórskiem brak na ten cel w 1973 roku — 19 mln zł, w Opolskiem — 20 mln zł itd. Dlatego należy rozważyć, czy istnieją możliwości, aby najbardziej potrzebującym miastom przydzielić dodatkowe środki na uzbrojenie działek pod budownictwo jednorodzinne. Należy także rozważyć możliwości uruchomienia w kraju, jeżeli nie wcześniej — to choćby w przyszłej pięciolatce, kilku wytwórni elementów ściennych, z których domki jednorodzinne byłyby po prostu montowane.</u>
+ <u xml:id="u-4.31" who="#PoselStawskiHenryk">Wysoki Sejmie! Na tle ogólnie bardzo korzystnego wykonania planu i budżetu za 1972 r. pozwoliłem sobie zgłosić kilka uwag i propozycji z myślą, że będą one pomocne w realizacji kolejnego decydującego roku bieżącego planu 5-letniego.</u>
+ <u xml:id="u-4.32" who="#PoselStawskiHenryk">Kończąc, pragnę oświadczyć, że Klub Poselski Stronnictwa Demokratycznego będzie głosował za udzieleniem Rządowi absolutorium za ubiegły rok w głębokim przekonaniu, że był to rok rzetelnej pracy i rok konkretnego postępu społeczno-gospodarczego w naszym kraju.</u>
+ <u xml:id="u-4.33" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ <u xml:id="u-4.34" who="#PoselStawskiHenryk">Marszalek:</u>
+ <u xml:id="u-4.35" who="#PoselStawskiHenryk">Głos ma poseł Zenon Komender.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-5">
+ <u xml:id="u-5.0" who="#PoselKomenderZenon">Obywatelu Marszałku! Wysoka Izbo! O rezultatach gospodarowania w roku 1972 można śmiało powiedzieć, że stanowią one pierwsze praktyczne potwierdzenie słuszności śmiałych i na naszym gruncie w pełni nowych koncepcji rozwoju społeczno-gospodarczego kraju nakreślonych w uchwale VI Zjazdu partii.</u>
+ <u xml:id="u-5.1" who="#PoselKomenderZenon">Dokonane już w ciągu roku 1971, ale przede wszystkim w roku 1972 posunięcia antydeflacyjne były wiązane z założeniem dynamicznego wzrostu gospodarczego, nastawionego na planowe rozwijanie produkcji na potrzeby rynku wewnętrznego, inwestycji i wymiany międzynarodowej. Cały ten proces jest prostą konsekwencją stosowania w życiu słusznej zasady, mówiącej o tym, że możliwie pełne zaspokajanie szeroko rozumianych potrzeb społeczeństwa w powiązaniu ze wzrostem zarobków stanowią jeden z najważniejszych czynników pobudzających aktywność społeczną i że właśnie przede wszystkim tą drogą należy stymulować wzrost ogólnospołecznej wydajności pracy.</u>
+ <u xml:id="u-5.2" who="#PoselKomenderZenon">Chodzi tu przede wszystkim o pełniejszą realizację podstawowego założenia systemu socjalistycznego — o jedność celów społecznych i gospodarczych, tak rażąco zachwianą w poprzednim okresie. Stąd też sprawą pierwszoplanową w pierwszych dwóch latach obecnej pięciolatki musiało być nadrobienie wielu zaniedbań w polityce społecznej, a trzeba powiedzieć, że zrobiono w tej dziedzinie niepomiernie więcej niż to w pierwszej fazie zakładało kierownictwo.</u>
+ <u xml:id="u-5.3" who="#PoselKomenderZenon">Rok 1972 był rokiem szczególnej aktywności w tej dziedzinie. Zreformowano systemy płacowe wielu grup społeczno-zawodowych, w wyniku czego osiągnięta została nie spotykana dotychczas u nas dynamika wzrostu płac realnych. Równocześnie wzrósł fundusz spożycia zbiorowego, czego przykładem może być chociażby fakt, że wydatki bieżące budżetu państwa na cele socjalno-kulturalne wyniosły w 1972 roku 76,3 mld zł, tj. o 14,5% więcej niż w 1971 r. Zgodnie z dyrektywami Sekretariatu KC PZPR znacznej rozbudowie i modernizacji poddano również zakładowe zaplecze socjalno-bytowe we wszystkich działach gospodarki narodowej.</u>
+ <u xml:id="u-5.4" who="#PoselKomenderZenon">Tak więc generalnie można stwierdzić, że od dwóch lat podstawą konstrukcji planów i wytyczną w ich realizacji jest zasada stałego zwiększania dochodów pieniężnych ludności, przy równoczesnym stałym zwiększaniu funduszu spożycia zbiorowego. Efektem realizacji tej zasady był wzrost w 1972 r. pieniężnych przychodów ludności o 93,5 mld zł, tj. o 15% w porównaniu do r. 1971. Dokonało się to w warunkach zamrożenia cen na podstawowe artykuły spożywcze i przy ogólnej stabilizacji kosztów utrzymania. Stąd wskaźnik kosztów utrzymania w 1972 r. wyniósł 99,5% w stosunku do poziomu z 1970 roku.</u>
+ <u xml:id="u-5.5" who="#PoselKomenderZenon">Wysoka dynamika wzrostu indywidualnego i zbiorowego funduszu spożycia wyłania wiele problemów, które trzeba będzie rozwiązywać w codziennej praktyce, mając przy tym zawsze na uwadze ogólne prawidłowości i wymogi socjalistycznego postępu ideowo-moralnego i społeczno-gospodarczego.</u>
+ <u xml:id="u-5.6" who="#PoselKomenderZenon">Kluczową sprawą w tym względzie jest na pewno pilna konieczność dopracowania właściwego socjalizmowi wzorca konsumpcji. Proces rozwoju konsumpcji nie może bowiem przebiegać w sposób żywiołowy, niekontrolowany. Dziś, w Roku Nauki Polskiej, trzeba wyraźnie powiedzieć, że jednym z podstawowych problemów do rozpracowania przez niemal wszystkie piony nauki jest opracowanie przesłanek filozoficznych, społecznych, ekologicznych, techniczno-produkcyjnych i ekonomicznych właśnie takiego wzorca. Wiadomo, że wiele z tych prac jest w toku czy to w ramach badań prowadzonych przez Komitet PAN „Polska-2000”, czy też w zespołach przygotowujących projekt planu perspektywicznego do 1990 roku. Chodziłoby o to, aby problemy te były możliwie szeroko dyskutowane w różnych środowiskach społecznych, gdyż umożliwi to przeciwstawianie się upowszechnianiu wzorców konsumpcji wysoko rozwiniętych społeczeństw burżuazyjnych, tak pozornie atrakcyjnych, a które w rezultacie końcowym prowadzą przecież do wykształcenia nieracjonalnego, antyhumanistycznego typu społeczeństwa konsumpcyjnego, nacechowanego egoizmem i sobkostwem, pozbawionego poczucia sensu życia i jego celu.</u>
+ <u xml:id="u-5.7" who="#PoselKomenderZenon">Krytyka takich postaw i tendencji powinna stać się ważnym elementem całego procesu wychowawczego w Polsce. Mówi o tym szczegółowo niezwykle bogata w treści ideowo-moralne, socjalistyczne i patriotyczne uchwała VII Plenum KC PZPR.</u>
+ <u xml:id="u-5.8" who="#PoselKomenderZenon">Działacze ruchu społecznie-postępowego — „Pax” od lat działają na rzecz kształtowania właściwych socjalizmowi postaw społecznych i odpowiedniej kondycji ideowo-moralnej, przeciwstawiając się indyferentyzmowi moralnemu, wygodnictwu i wynaturzonym postawom konsumpcyjnym, mającym swe źródło w mentalności burżuazyjnej. Możemy w tym działaniu nawiązać do tych wszystkich stwierdzeń Soboru Watykańskiego II, które wyrażają dezaprobatę dla kapitalistycznych egoistycznych wzorców konsumpcji.</u>
+ <u xml:id="u-5.9" who="#PoselKomenderZenon">Wysoka Izbo! Rok 1972 był rokiem szczególnym i dlatego, że po raz pierwszy od wielu lat udało się osiągnąć jednocześnie wysoką dynamikę wzrostu konsumpcji i nie spotykane dotychczas przyspieszenie tempa inwestowania, a więc i akumulacji. Na podstawie szeroko dawniej u nas popularyzowanej wykładni procesów wzrostu gospodarczego wiadomo było, że istnieje prosta i konfliktowa zależność między konsumpcją i akumulacją. Jest to na pewno istotne wówczas, gdy gospodarka narodowa wydobywa się ze stanu zacofania i kiedy powiększa się gwałtownie wielkość inwestycji ze środków wewnętrznych, i to przy stosunkowo niskim spożyciu. Gdy jednak utrwali się już wysoka stopa inwestycji i osiąga się taką strukturę i efektywność, że widać ich bezpośredni i szybki wpływ na wysokie tempo wzrostu produkcji towarów i usług, zanika coraz bardziej ostre napięcie wyboru: inwestować czy konsumować.</u>
+ <u xml:id="u-5.10" who="#PoselKomenderZenon">Nasza gospodarka na pewno osiągnęła już taki poziom, że nie tylko możemy sobie pozwolić, a nawet musimy utrzymać wysokie tempo inwestowania w pełnym powiązaniu ze wzrostem ogólnej skali spożycia i wymiany międzynarodowej. Taki właśnie kierunek rozwoju nakreślony został w uchwałach VI Zjazdu partii. Początkiem realizacji takiego modelu wzrostu gospodarczego i postępu społecznego był rok 1972.</u>
+ <u xml:id="u-5.11" who="#PoselKomenderZenon">Wyraźną i w pełni pozytywną cechą nowej polityki inwestycyjnej jest oparcie realizacji wielu dużych, o kluczowym znaczeniu dla rozwoju kraju, modernizacyjnych zadań inwestycyjnych o kredyty zagraniczne, co się zresztą łączy z zakupem licencji na nowe wyroby i technologie, umożliwiającym dalszy rozwój międzynarodowej kooperacji przemysłowej.</u>
+ <u xml:id="u-5.12" who="#PoselKomenderZenon">Wiadomo, że rzeczywista modernizacja gospodarki wymaga szybkiego inwestowania. Szybkość wprowadzania nowych technologii decyduje często o powodzeniu i efektywności ekonomicznej całego zamierzenia. Rok 1972 jest również początkiem przełomu w tej dziedzinie. Po raz pierwszy w pełni wykonano plan oddawania do eksploatacji inwestycji szczególnie ważnych dla gospodarki narodowej, przyspieszając realizację niektórych z tych obiektów niekiedy o kilka miesięcy.</u>
+ <u xml:id="u-5.13" who="#PoselKomenderZenon">Niestety, ciągle jeszcze — była o tym mowa — występowały opóźnienia w realizacji inwestycji w handlu, służbie zdrowia, usługach i obiektach socjalnych. Nie w pełni wykorzystano również nakłady na ochronę środowiska. Wiadomo, że Rząd i rady narodowe podejmują energiczne działania zmierzające do poprawy tego stanu. Szczególnie ważna jest tu rozbudowa bazy budowlano-montażowej i zapewnienie zaopatrzenia materiałowo-technicznego dla tych zadań inwestycyjnych.</u>
+ <u xml:id="u-5.14" who="#PoselKomenderZenon">Rok 1972 przyniósł również wiele pozytywnych posunięć w dziedzinie modernizacji funkcjonowania gospodarki. Opracowania odpowiedniej komisji partyjno-rządowej pozwoliły na wdrożenie z początkiem 1973 roku nowego systemu finansowo-ekonomicznego w wybranych przedsiębiorstwach gospodarki narodowej.</u>
+ <u xml:id="u-5.15" who="#PoselKomenderZenon">Jak wiemy, w pracach tej komisji nie chodzi o stworzenie jakiegoś idealnego modelu funkcjonowania gospodarki, ale o określenie zasad systemu, który poprawia stale stan istniejący, a równocześnie stwarza możliwości dalszego rozwoju i przeobrażeń. Zasadniczym celem tego działania jest to, aby wszelkie wprowadzane zmiany służyły umocnieniu socjalistycznego charakteru naszej gospodarki i umożliwiały coraz bardziej efektywne wykorzystanie podstawowych walorów socjalizmu.</u>
+ <u xml:id="u-5.16" who="#PoselKomenderZenon">Konieczne jest więc dalsze umacnianie roli centralnego, planowego sterowania głównymi elementami postępu społecznego i wzrostu gospodarczego, przy równoczesnym tworzeniu takich stosunków społecznych, w których motywacje ideowo-moralne i zachęta materialna będą działać w tym samym kierunku — na rzecz przyspieszenia rozwoju społeczno-gospodarczego kraju. Rozwój ten jest uwarunkowany oczywiście tworzeniem podstaw pełnego uczestnictwa Polski w rewolucji naukowej i technicznej. W praktyce wymaga to systematycznych działań na rzecz pogłębienia współpracy naukowo-technicznej ze Związkiem Radzieckim i z pozostałymi krajami wspólnoty socjalistycznej. W ostatnich dwóch latach wiele zrobiono na tym polu. Okazją do ogólnospołecznego poparcia tych działań były m.in. bezpośrednie kontakty przywódców państw socjalistycznych, a szczególnie wizyta Leonida Breżniewa w Polsce, I Sekretarza KC PZPR Edwarda Gierka i Prezesa Rady Ministrów Piotra Jaroszewicza w NRD.</u>
+ <u xml:id="u-5.17" who="#PoselKomenderZenon">Wysoka Izbo! Bardzo istotne i trafne jest stwierdzenie wniosku Najwyższej Izby Kontroli o udzielenie absolutorium dla Rządu, mówiące o tym, że — „korzystne rezultaty gospodarcze w r. 1972 zostały osiągnięte w warunkach większego zaangażowania społecznego”. Ta narastająca aktywność społeczna i produkcyjna cechowała również ludzi pracy wyznających światopogląd chrześcijański. Wynika to przede wszystkim z tego, że niezależnie od I wszelkich trudności programem współżycia ludzi wierzących i niewierzących w Polsce, obywateli, których łączy wspólne zaangażowanie patriotyczne i socjalistyczne — nie może być tylko współistnienie z konieczności, ale programem tym powinno być kształtowanie postawy współdziałania jako postawy łączącej wszystkie pokolenia Polaków, współdziałania w imię odpowiedzialności za rozwój narodu i socjalistycznego państwa polskiego.</u>
+ <u xml:id="u-5.18" who="#PoselKomenderZenon">Fakt, iż owa postawa współdziałania motywowana jest racjami patriotycznymi i socjalistycznymi zakłada od dawna, także i dla katolika w Polsce, uznawanie ogólnonarodowej kierowniczej roli partii. W warunkach polskich ogólnonarodowy charakter kierowniczej roli partii oznacza, że wierzący obywatele, chrześcijanie, uznają w zakresie ideowo-politycznym kierowniczą rolę partii. Jednocześnie pozostają oni w zakresie filozoficznym, światopoglądowym na odrębnych własnych pozycjach. Dzięki temu rozróżnieniu, które w rzeczywistości polskiej jest niezbędne, można ze ścisłością powiedzieć, że kierownicza rola partii ma charakter powszechny, ogólnonarodowy. Rozumowanie to jest realistyczne i odpowiada stanowi świadomości społecznej.</u>
+ <u xml:id="u-5.19" who="#PoselKomenderZenon">Przemawiając dziś w imieniu Koła Poselskiego — „Pax”, podkreślam to dlatego, że można się niekiedy spotkać z dogmatycznym zdziwieniem, gdy człowiek wierzący akcentuje swe zaangażowanie socjalistyczne z inspiracji światopoglądu chrześcijańskiego, gdy zabiera głos w sprawach społeczno-ekonomicznych i politycznych, mówiąc to samo co marksista. A trzeba przecież wiedzieć, bo tak wygląda prawda społeczna, że fakt angażowania się katolików w Polsce w program partii klasy robotniczej jest dowodem nie tylko na to, iż współcześnie podziały światopoglądowe nie pokrywają się w świecie z podziałami klasowymi i że religia nie jest częścią składową ideologii burżuazyjnej, ale i na to, że socjalizm jako ideologiczna wizja i program przebudowy świata ma i będzie mieć charakter uniwersalny o niezawężonym światopoglądowo adresie.</u>
+ <u xml:id="u-5.20" who="#PoselKomenderZenon">Świadomość tego jest szczególnie istotna obecnie, kiedy następuje szybkie przesuwanie akcentu z płaszczyzny konfrontacji siły, określanej przez stan równowagi militarnej utrzymywanej przez wyścig zbrojeń, na płaszczyznę konfrontacji idei w warunkach pokojowego współistnienia i gospodarczej oraz naukowo-technicznej wymiany. W tej nowej sytuacji musimy umieć wygrywać walkę ideologicznie. W konfrontacji ideologicznej między socjalizmem a kapitalizmem uniwersalny charakter socjalistycznej koncepcji przekształcania świata może stać się argumentem wzmagającym atrakcyjność socjalistycznej alternatywy, argumentem przyczyniającym się do zwycięstwa w konfrontacji ideologicznej. W tej to sytuacji ludzie wierzący w Polsce także tworzą fakty ukazujące wyższość ideowo-moralną i społeczno-gospodarczą socjalizmu nad kapitalizmem.</u>
+ <u xml:id="u-5.21" who="#PoselKomenderZenon">Wysoka Izbo! Przedstawione Sejmowi sprawozdania Rządu z wykonania zadań wynikających z planu i budżetu w roku 1972, jak i uwagi Najwyższej Izby Kontroli oraz posła sprawozdawcy generalnego pozwalają na stwierdzenie, że był to rok wielkiego wysiłku, ale i dużych osiągnięć całego naszego społeczeństwa. Za właściwe organizowanie i spożytkowanie tej społecznej aktywności należą się kierownictwu państwa wyrazy niekonwencjonalnego uznania. W tym też przeświadczeniu Koło Poselskie — „Pax”, w którego imieniu mam zaszczyt przemawiać, będzie głosowało za udzieleniem Rządowi absolutorium za rok 1972.</u>
+ <u xml:id="u-5.22" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ <u xml:id="u-5.23" who="#PoselKomenderZenon">Marszałek:</u>
+ <u xml:id="u-5.24" who="#PoselKomenderZenon">Głos ma poseł Aleksander Schmidt.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-6">
+ <u xml:id="u-6.0" who="#PoselSchmidtAleksander">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Rządowe sprawozdania z wykonania NPG i budżetu państwa za 1972 rok stanowią dokumenty optymistyczne. Przegląd podstawowych wyników osiągniętych w 1972 r. w rozwoju społeczno-gospodarczym naszego kraju przynosi generalnie korzystne przekroczenia głównych zadań NPG zarówno w przemyśle, jak i w rolnictwie, handlu zagranicznym, jak i w sferze poczynań służących zaspokojeniu najważniejszych potrzeb socjalno-bytowych ludności. Szczególnie ważne są tu wyniki, które przyspieszyły tempo wzrostu spożycia i płac realnych ludności, a także rezultaty w dziedzinie zatrudnienia nowych roczników wchodzących w wiek produkcyjny.</u>
+ <u xml:id="u-6.1" who="#PoselSchmidtAleksander">Wszystkie te dobre i bardzo dobre wyniki są jeszcze jednym potwierdzeniem słuszności i realności programu społeczno-gospodarczego rozwoju kraju, programu określonego przez VI Zjazd PZPR i utrwalonego w sejmowej uchwale o planie 5-letnim. A że program ten znalazł powszechną aprobatę i konkretne poparcie społeczeństwa — świadczą nie tylko wskaźniki przekroczenia planów, lecz również ogólnie dobra atmosfera i zaangażowanie się ludzi pracy w podejmowaniu i rozwiązywaniu poszczególnych problemów społeczno-gospodarczych kraju. Ludzie pracy udowodnili, że mając dobry i realny program oraz dobre i operatywne kierownictwo potrafią lepiej pracować, potrafią racjonalniej gospodarować posiadanymi zasobami i umiejętniej organizować swoją działalność.</u>
+ <u xml:id="u-6.2" who="#PoselSchmidtAleksander">Dlatego już w tej chwili pragnę oświadczyć, iż Klub Poselski Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego, z którego upoważnienia zabieram głos, w całej rozciągłości będzie głosować za przyjęciem sprawozdań rządowych z wykonania narodowego planu gospodarczego i budżetu państwa w 1972 r. oraz wniosku Najwyższej Izby Kontroli o udzielenie Rządowi absolutorium.</u>
+ <u xml:id="u-6.3" who="#PoselSchmidtAleksander">Wysoki Sejmie! Wśród zadań, z których pomyślnej realizacji w sposób szczególny cieszy się społeczeństwo, poczesne miejsce zajmują niewątpliwie zadania rolnictwa, przemysłu rolno-spożywczego oraz zadania w dziedzinie zaopatrzenia wsi.</u>
+ <u xml:id="u-6.4" who="#PoselSchmidtAleksander">Zjednoczone Stronnictwo Ludowe zainteresowane było przez cały ubiegły rok przede wszystkim prawidłową realizacją podstawowych zadań na wymienionych odcinkach, ponieważ tu przede wszystkim wprowadzone były w życie zasady i decyzje polityki rolnej PZPR i ZSL.</u>
+ <u xml:id="u-6.5" who="#PoselSchmidtAleksander">Trzeba z olbrzymią satysfakcją stwierdzić, że wyniki rolnictwa przedstawione w sprawozdaniu rządowym znacznie wyprzedziły zamierzenia, że rezultaty 1972 r. bardzo zbliżyły nas do zaplanowanych na 1975 r. W r. 1972 wartość produkcji globalnej rolnictwa wzrosła o 8,1%, w tym produkcji zwierzęcej — o 9,5%. Plony podstawowych roślin uprawnych w całym rolnictwie były wyższe niż w latach poprzednich. Poważny postęp uzyskano w produkcji zwierzęcej. W wyniku tych korzystnych tendencji znacznie wzrósł skup artykułów zwierzęcych, zwłaszcza mięsa i mleka, bo o ok. 21% w porównaniu z 1971 r. Nie ulega wątpliwości, iż zwiększone zainteresowanie tak znaczną intensyfikacją produkcji rolniczej było wynikiem decyzji rządowych, decyzji ukierunkowanych na polepszenie warunków ekonomicznych produkcji rolnej. Poprawiło się znacznie zaopatrzenie rolnictwa w środki produkcji, m.in. w nawozy mineralne, kwalifikowane ziarno siewne, pasze treściwe.</u>
+ <u xml:id="u-6.6" who="#PoselSchmidtAleksander">Wobec odczuwanego i podkreślanego nieraz mocno braku ciągników i maszyn rolniczych wypada podkreślić, że wartość ich dostaw była o 23% wyższa niż w 1971 r. i o 10% wyższa od założeń narodowego planu gospodarczego. Dowodzi to, że w ubiegłym roku podjęte były liczne i efektywne działania dla złagodzenia dotkliwości braku wielu maszyn, dla przyspieszenia procesu mechanizacji rolnictwa.</u>
+ <u xml:id="u-6.7" who="#PoselSchmidtAleksander">Sprawą godną uwagi jest też lepsza gospodarka gruntami Państwowego Funduszu Ziemi. Ogólne ożywienie produkcyjne w rolnictwie przyczyniło się do większego zainteresowania zagospodarowaniem tych właśnie gruntów.</u>
+ <u xml:id="u-6.8" who="#PoselSchmidtAleksander">Odnotować należy też fakt osiągnięcia przez przemysł spożywczy jednego z najwyższych wskaźników przyspieszenia tempa wzrostu produkcji. Plan produkcji wielu wyrobów o szczególnym znaczeniu dla zaopatrzenia ludności został znacznie przekroczony, m.in. mięsa — o 186 tys. ton, mleka — o 46 mln litrów, masła — o 25 tys. ton. W 1972 roku podjęto duży wysiłek dla poprawy zaopatrzenia rynku wiejskiego zarówno w środki produkcji, jak też w inne artykuły konsumpcyjne i niekonsumpcyjne.</u>
+ <u xml:id="u-6.9" who="#PoselSchmidtAleksander">Wszystkie te i inne zawarte w sprawozdaniu rządowym dane wskazują niezbicie, że rolnictwo i przemysł rolno-spożywczy uczyniły w 1972 r. widoczny postęp, który traktować należy jako rezultat konsekwentnej realizacji udoskonalonych zasad polityki rolnej oraz jako efekt konkretnych, bardzo operatywnych działań Rządu na rzecz realizacji tej polityki.</u>
+ <u xml:id="u-6.10" who="#PoselSchmidtAleksander">Klub Poselski Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego pragnie więc wyrazić pogląd, iż uchwała Biura Politycznego KC PZPR i Prezydium NK ZSL z kwietnia 1971 roku w sprawie polityki rolnej znalazła w 1972 roku swoje pełne odbicie zarówno w działaniach, jak i wynikach rolnictwa.</u>
+ <u xml:id="u-6.11" who="#PoselSchmidtAleksander">Wysoka Izbo! Podkreślając prawidłowość, konkretność i efektywność działania Rządu na rzecz rozwoju rolnictwa i polepszenia warunków życia ludności wsi — nie mogę oczywiście, pominąć wysiłków i aktywności produkcyjnej samych rolników — zarówno pracowników PGR, jak i członków rolniczych spółdzielni produkcyjnych oraz rolników zrzeszonych w większości w kółkach rolniczych.</u>
+ <u xml:id="u-6.12" who="#PoselSchmidtAleksander">Na dobre wyniki rolnictwa w 1972 r. składa się również praca służb rolnych, pracowników spółdzielczości wiejskiej, mleczarskiej, ogrodniczej, oszczędnościowo-pożyczkowej. Składa się działalność pracowników POM, międzykółkowych i kółkowych baz maszynowych oraz wielu instytucji obsługujących rolnictwo. Nie można pominąć też wysiłków produkcyjnych robotniczych załóg przedsiębiorstw przemysłowych, przedsiębiorstw pracujących w oparciu o produkty rolnictwa i na rzecz rolnictwa, a więc załóg zakładów przemysłu rolno-spożywczego oraz przemysłu maszynowego i chemicznego. W tej intensywnej pracy chłopów i robotników znalazła swój wyraz konkretna realizacja sojuszu robotniczo-chłopskiego, fundamentu władzy ludowej i gwaranta przykładnego wykonywania zasad obecnej polityki rolnej.</u>
+ <u xml:id="u-6.13" who="#PoselSchmidtAleksander">Tak więc wyniki naszego rolnictwa w 1972 roku ukazały z całą ekspresją inicjatywy i zaangażowanie milionów ludzi pracy miast i wsi, którzy z wiarą we własne siły i pomoc państwa podjęli skutecznie wyznaczone w uchwale VI Zjazdu PZPR zadanie polepszenia warunków życia społeczeństwa.</u>
+ <u xml:id="u-6.14" who="#PoselSchmidtAleksander">Godny podkreślenia jest obiektywizm, z jakim w sprawozdaniu rządowym z wykonania NPG wskazano na pewne ujemne zjawiska i niedostatki, które występowały jeszcze w toku realizacji planu gospodarczego, szczególnie w rolnictwie i zaopatrzeniu wsi. Z całą otwartością podkreślono, że — pomimo znacznego wzrostu dostaw — występowały niedobory wielu maszyn i narzędzi rolniczych, szczególnie ciągników, kombajnów, kolumn parnikowych, maszyn do zbioru zielonek, że dostawy niektórych asortymentów maszyn były niższe od planowanych, że niedostateczne były dostawy części zamiennych. Na tle tych niedostatków jeszcze raz uwydatnił się fakt, że mechanizacja pracy w rolnictwie stała się głównym czynnikiem warunkującym dalszy rozwój i podstęp w produkcji rolniczej. Trzeba więc z wielkim zadowoleniem przyjąć postanowienia Biura Politycznego KC PZPR oraz ostatnie uchwały rządowe, regulujące w sposób zasadniczy sprawy postępu w dziedzinie dalszej mechanizacji rolnictwa. Są one zapowiedzią istotnych i pozytywnych zmian, jakie nastąpią w tej dziedzinie w ciągu najbliższych już lat.</u>
+ <u xml:id="u-6.15" who="#PoselSchmidtAleksander">Jak wynikało z analizy niedawno dokonanej na wspólnym posiedzeniu Komisji Rolnictwa i Przemysłu Spożywczego oraz Komisji Budownictwa i Gospodarki Komunalnej niewystarczające dostawy materiałów i urządzeń były przyczyną niewykonania w ubiegłym roku planu budowy ujęć wodnych i sieci wodociągowej na wsi. Podkreślam ten fakt z tych względów, że w 6 tysiącach wsi występuje nadal stały lub okresowy brak wody, a 25% ogółu gospodarstw nie posiada w zagrodzie źródeł pobierania wody. Zrozumiałe, że ten stan rzeczy w znacznym stopniu hamuje rozwój produkcji zwierzęcej, nie mówiąc już o warunkach sanitarnych. Tak więc sprawa zaopatrzenia rolnictwa i wsi w wodę urasta również do poważnego problemu oczekującego pilnego rozwiązania.</u>
+ <u xml:id="u-6.16" who="#PoselSchmidtAleksander">Wśród zjawisk ujemnych należy wymienić także niewykonanie w 1972 roku zadań w produkcji i skupie bydła rzeźnego. Jak się wydaje, jedną z przyczyn niezadowalającego tempa wzrostu pogłowia bydła był niedobór pasz, spowodowany nieracjonalną gospodarką na większości trwałych użytków zielonych. Postęp w przechodzeniu na trzykośne użytkowanie łąk i na intensywną gospodarkę pastwiskową jest stanowczo za wolny. Dla rozwiązania narastającego problemu paszowego konieczne jest opracowanie kompleksowego programu, który powinien m.in. uwzględnić wydatny wzrost produkcji pasz niezbożowych, zwiększenie dostaw maszyn do zbiorów zielonek i siana oraz powszechne zaktywizowanie działalności służby rolnej oraz spółek wodnych i kółek rolniczych w tej dziedzinie.</u>
+ <u xml:id="u-6.17" who="#PoselSchmidtAleksander">Gdy w dniach 15 i 16 grudnia ubiegłego roku Wysoka Izba debatowała nad projektem uchwały o planie społeczno-gospodarczego rozwoju kraju w 1973 roku, Klub Poselski ZSL miał już okazję wskazać, że usunięcie pewnych braków i niedostatków rolnictwa, występujących w 1972 roku, zostało w odpowiednich rozmiarach uwzględnione w zadaniach na 1973 r.</u>
+ <u xml:id="u-6.18" who="#PoselSchmidtAleksander">Również na posiedzeniu w dniu 25 stycznia br. Prezes Rady Ministrów tow. Piotr Jaroszewicz poinformował nas szczegółowo o podjętych pracach i przedsięwzięciach służących dalszemu rozwojowi rolnictwa i przemysłu spożywczego w 1973 r. Przedsięwzięcia te są — według rozeznania Klubu Poselskiego ZSL — konsekwentnie przeprowadzane. Dowodzą tego dotychczasowe wyniki i tendencje w realizacji tegorocznych zadań rolnictwa i przemysłu spożywczego. Pozwala to nam patrzeć również z dużym optymizmem na wyniki bieżącego, 1973 roku.</u>
+ <u xml:id="u-6.19" who="#PoselSchmidtAleksander">Wysoka Izbo! W uchwale sejmowej, precyzującej nasze zamierzenia na 1973 rok, poprzeczka wskaźników planu rolnictwa podniesiona została na wielu odcinkach powyżej poziomu założeń bieżącej pięciolatki. Dokonanie tej korekty w górę nie było jednak dowolnym zabiegiem planistycznym, lecz wynikało z głębokiej analizy naszej rzeczywistości społeczno-gospodarczej, która kształtuje się pomyślniej niż przewidywano. Uzyskane przyspieszenie rozwojowe stworzyło realne przesłanki do zwiększenia zadań i wymogów.</u>
+ <u xml:id="u-6.20" who="#PoselSchmidtAleksander">Klub Poselski ZSL reprezentuje pogląd, że podobnie pomyślne, a nawet jeszcze bardziej pomyślne wykonanie tegorocznych zwiększonych zadań stworzyłoby szansę znacznego przekroczenia zadań rolnictwa przewidzianych na obecną pięciolatkę. Temu wielkiemu zadaniu może z całym powodzeniem sprostać wieś polska. Dał temu wyraz zarówno Kongres ZSL, jak i Krajowy Zjazd Delegatów Kółek Rolniczych. Wsi polskiej tworzono i tworzy się nadal korzystne warunki do zwiększenia i przyspieszenia produkcji, ale polityka rolna, której prawidłowość potwierdza życie, wymaga w kolejnej fazie wysokiej kultury realizacyjnej.</u>
+ <u xml:id="u-6.21" who="#PoselSchmidtAleksander">O tę wysoką kulturę realizacyjną należy w tej chwili — zdaniem Klubu Poselskiego ZSL — zwrócić się do wszystkich realizatorów zadań rolnictwa. Do zainteresowanych resortów i instytucji — o przykładne wykonanie uchwał rządowych, do przemysłu pracującego dla rolnictwa — o pełne wykonanie przyjętych zadań, do producentów rolnych — o wykazanie maksymalnej gospodarności i zapobiegliwości w zwiększaniu skali i jakości produkcji rolniczej.</u>
+ <u xml:id="u-6.22" who="#PoselSchmidtAleksander">Klub Poselski ZSL, aprobując w pełni sprawozdania rządowe z realizacji narodowego planu gospodarczego i budżetu państwa w 1972 roku, wyraża jednocześnie przekonanie, że rok 1973 będzie trzecim z kolei pomyślnym rokiem dla całej naszej gospodarki narodowej, a także rokiem pomyślnym dla rolnictwa i dla całej polskiej wsi.</u>
+ <u xml:id="u-6.23" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ <u xml:id="u-6.24" who="#PoselSchmidtAleksander">Marszałek:</u>
+ <u xml:id="u-6.25" who="#PoselSchmidtAleksander">Proszę Obywatela Sekretarza Posła Macieja Majkuta o odczytanie komunikatu.</u>
+ <u xml:id="u-6.26" who="#PoselSchmidtAleksander">Sekretarz poseł Maciej Majkut:</u>
+ <u xml:id="u-6.27" who="#PoselSchmidtAleksander">Bezpośrednio po zarządzeniu przerwy w obradach Sejmu odbędzie się wspólne posiedzenie Komisji Drobnej Wytwórczości, Spółdzielczości Pracy i Rzemiosła oraz Komisji Pracy i Spraw Socjalnych — w sali nr 118.</u>
+ <u xml:id="u-6.28" who="#PoselSchmidtAleksander">Marszałek:</u>
+ <u xml:id="u-6.29" who="#PoselSchmidtAleksander">Dziękuję. Zarządzam 30-minutową przerwę.</u>
+ <u xml:id="u-6.30" who="#PoselSchmidtAleksander">(Przerwa w posiedzeniu od godz. 10 min. 55 do godz. 11 min. 35) Wicemarszałek Andrzej Benesz:</u>
+ <u xml:id="u-6.31" who="#PoselSchmidtAleksander">Wznawiam posiedzenie. Głos ma poseł Zygmunt Filipowicz.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-7">
+ <u xml:id="u-7.0" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Przedmiotem naszych rozważań jest wykonanie przez Rząd narodowego planu gospodarczego i budżetu państwa za rok 1972. Moim zdaniem, sprawozdawca poseł Zdzisław Balicki i moi przedmówcy dali już w swych wypowiedziach pełną analizę i dobrą ocenę obu sprawozdań rządowych. Oświadczam przeto, że Koło Posłów Chrześcijańskiego Stowarzyszenia Społecznego głosować będzie za zatwierdzeniem sprawozdań rządowych i za udzieleniem Rządowi — zgodnie z wnioskiem Najwyższej Izby Kontroli — absolutorium za okres od 1 stycznia do 31 grudnia 1972 roku.</u>
+ <u xml:id="u-7.1" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Wysoki Sejmie! Za najważniejsze zadania polityczne obecnego okresu uważamy pogłębianie procesów scalania społeczeństwa wokół realizacji zadań nakreślonych przez Polską Zjednoczoną Partię Robotniczą w uchwale jej VI Zjazdu. Przyjęliśmy z głęboką satysfakcją zawarte w tej uchwale sformułowania, dotyczące kształtowania się właściwych stosunków między władzą a obywatelami, zwiększenia udziału bezpartyjnych w życiu publicznym, obywatelskiego wychowania społeczeństwa oraz normalizacji stosunków między państwem a kościołem rzymskokatolickim.</u>
+ <u xml:id="u-7.2" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Udział ludzi wierzących w życiu publicznym określamy wielokrotnie przyjętym już stwierdzeniem, że w ramach Frontu Jedności Narodu i na gruncie jego programu rozwijają działalność członkowie partii, członkowie stronnictw politycznych i bezpartyjni, ludzie wierzący i niewierzący. Wynika z tego przyjęcie jako podstawowego kryterium oceny obywateli ich zaangażowania na rzecz Polski socjalistycznej, a więc niezależnie od przekonań religijnych. Zwłaszcza, że — jak to zostało wielokrotnie podkreślone — partia, sprawując w państwie kierowniczą rolę, docenia i uznaje walor pracy i twórczość obywateli wierzących, współbudowniczych Polski Ludowej. Jest to dla nas niezwykle ważkie sformułowanie — jest ono bowiem wyrazem przeświadczenia, że chrześcijaństwo może wnieść i wnosi własne autentyczne, twórcze wartości w kształtowanie się nowoczesnego społeczeństwa socjalistycznego. Nie ma bowiem przeszkód doktrynalnych, które by utrudniały katolikom angażowanie się — z przesłanek patriotycznych — w budownictwo socjalistyczne we własnym kraju.</u>
+ <u xml:id="u-7.3" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Naszym zdaniem — pełne wykorzystanie wiedzy i talentów bezpartyjnych ludzi wierzących leży przecież w interesie społecznym i warunkuje rozwój gospodarki narodowej. Z zadowoleniem stwierdzamy, że o konieczności stosowania takich kryteriów w polityce kadrowej mówili wielokrotnie przedstawiciele partii i Rządu.</u>
+ <u xml:id="u-7.4" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Uznaliśmy i uznajemy za słuszne stwierdzenie, że państwo ludowe stwarza swą polityką niezbędne warunki zaspokajania religijnych potrzeb ludzi wierzących i że będzie ono nadal dążyć do pełnego unormowania stosunków z kościołem katolickim. Społeczność katolicka przyjęła z uznaniem to sformułowanie. Były to bowiem i są dla niej zagadnienia o węzłowym znaczeniu.</u>
+ <u xml:id="u-7.5" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Nasze środowisko stwierdza, że osiągnięcie pełnego sukcesu w procesie normalizacji wymaga obopólnego wysiłku. Chodzi przecież o normalizację trwałą. Z jednej strony ma ona zapewnić kościołowi swobodne i odpowiadające potrzebom warunki do pełnienia jego misji duszpasterskiej, z drugiej — ułatwić pogłębianie się i rozszerzanie świadomości socjalistycznej polskiej społeczności katolickiej.</u>
+ <u xml:id="u-7.6" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Wysoki Sejmie! Dziesięć lat temu, w dniu 3 czerwca 1963 r., po niespełna 5 latach pontyfikatu, zmarł papież Jan XXIII. Ten syn chłopa włoskiego, w dniu wyboru mający już 77 lat, kochał wszystkich ludzi, ale Polskę darzył uczuciem nadzwyczajnym. Jan XXIII był człowiekiem na miarę dziejów. Za Jego krótkiego pontyfikatu zaszło w życiu kościoła bardzo wiele.</u>
+ <u xml:id="u-7.7" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Wybrany papieżem 28 października 1958 r. już 25 stycznia 1959 r. podejmuje decyzję o zwołaniu Soboru, który rozpoczął obrady 11 października 1962 r. Program Soboru stanowiły: odnowa kościoła, zmiana jego stosunku do świata i współczesności, do rodziny ludzkiej i walka o realizację celów dobrych, wypełnianych przez wszystkich ludzi dobrej woli.</u>
+ <u xml:id="u-7.8" who="#PoselFilipowiczZygmunt">W toku przygotowań do Soboru Jan XXIII ogłosił m.in. encyklikę — „Pacem in terris”. Encyklika ta odrzuciła treść zimnej wojny i nienawiści, nakładając na katolików obowiązek współpracy z wszystkimi ludźmi i dążenia do osiągnięcia pokoju oraz rozszerzenie sprawiedliwości i pomocy społecznej dla milionów potrzebujących, chorych, bezdomnych i głodujących.</u>
+ <u xml:id="u-7.9" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Dzieło Jego życia jest w pełnym toku realizacji. Procesowi dalszych przemian — już od 10 lat — przewodzi papież Paweł VI. Nie rozwijam zasięgu jego prac. Muszę jednak podkreślić zasadnicze przemiany, jakie wystąpiły w stosunku kościoła do krajów socjalistycznych. W encyklice „Populorum progressio” papież Paweł VI wyraził swoją aprobatę dla przemian struktur społecznych jako środków zmierzających do likwidacji niesprawiedliwości społecznej i zarzewia wojen.</u>
+ <u xml:id="u-7.10" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Wobec doprowadzenia przez ZSRR i Polskę do ratyfikacji układów z NRF w roku 1972 — papież Paweł VI nadał nowy status organizacyjny diecezjom na Ziemiach Zachodnich i Północnych po wiekach odzyskanych. Odzyskanych mocą układu poczdamskiego, dzięki skutecznej pomocy Związku Radzieckiego.</u>
+ <u xml:id="u-7.11" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Można powiedzieć, że dzieło Jana XXIII nadal owocuje. Ilustrację tego owocowania stanowi podpisanie w ostatnich dniach w Moskwie porozumienia pomiędzy kościołem rzymskokatolickim i cerkwią prawosławną, w którym to porozumieniu znajdujemy między innymi takie stwierdzenia: — „Istnieje konieczność współpracy pomiędzy chrześcijanami oraz tymi wszystkimi, którzy nie akceptują kościelnego sposobu patrzenia na życie. Istnieją szerokie dziedziny, w których jest możliwa skuteczna współpraca po to, aby uczynić życie bardziej sprawiedliwym, bardziej ludzkim, bardziej odpowiadającym aspiracjom człowieczym. Konkretnymi przykładami takiej współpracy może być wspólna działalność na rzecz pokoju między ludźmi i pomiędzy narodami w celu przezwyciężenia dyskryminacji rasowej dla rozwoju gospodarczego społeczeństw i narodów”.</u>
+ <u xml:id="u-7.12" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Wysoka Izbo! Polska polityka zagraniczna znajduje w naszym społeczeństwie i w naszym środowisku pełną aprobatę i wielki szacunek. Szczególny jej akcent stanowią granice Polski z jej sąsiadami, z którymi jesteśmy w sojuszu i przyjaźni. Po raz pierwszy w naszych dziejach jesteśmy w takiej sytuacji. Granice te stanowią bezcenny skarb. Polska chroni go jak źrenicy oka.</u>
+ <u xml:id="u-7.13" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Podejmujemy inicjatywy pokojowe i dążymy do ich realizacji. Przykładem jest tutaj rola współinicjatora i udział Polski w przygotowaniu europejskiej konferencji bezpieczeństwa i współpracy. Szereg lat działaliśmy bardzo intensywnie na rzecz zwołania tej konferencji i w sposób konkretny przyczyniliśmy się do stworzenia tak potrzebnej światu atmosfery politycznego odprężenia.</u>
+ <u xml:id="u-7.14" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Wysoki Sejmie! Przedmiotem zasadniczym w naszych dzisiejszych rozważaniach są jednak sprawy ekonomiczne i społeczne. Wiemy, że mocą uchwały VI Zjazdu potrzeby społeczne uznane zostały jako bezpośrednie cele, które zabezpieczyć powinna gospodarka narodowa. Sprawy człowieka pracy otrzymały należne im pierwsze miejsce.</u>
+ <u xml:id="u-7.15" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Drugim współczynnikiem uchwały jest jej orientacja przyszłościowa.</u>
+ <u xml:id="u-7.16" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Trzecim rysem zasadniczym jest postawa otwarta, jaką zajęto w tworzeniu programu i w rozmowie ze społeczeństwem. Dialog ten wyzwolił wiele cennych inicjatyw. Przyczynił się do wzrostu społecznej aktywności. Do tej rozmowy — trzeba to wyraźnie podkreślić — włączyły się szerokie kręgi ludzi wierzących, w poczuciu współodpowiedzialności za losy kraju i narodu.</u>
+ <u xml:id="u-7.17" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Jest tu miejsce, by stwierdzić, że ostatnie dwa i pół roku charakteryzowało się szczególnie silnym przyspieszeniem wzrostu we wszystkich podstawowych dziedzinach gospodarki narodowej. Jest to niewątpliwie zasługa nowego podejścia Rządu do strategii ekonomicznej, odrzucenia w wielu wypadkach niesłusznych formuł ekonomicznych stanowiących uprzednio podstawę gospodarowania.</u>
+ <u xml:id="u-7.18" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Wysoka Izbo! Sprawą, która zasługuje na specjalną naszą uwagę jest pełne wykorzystanie czasu pracy i efektywność wysiłku, jak też prawidłowe użytkowanie nowoczesnych maszyn i urządzeń.</u>
+ <u xml:id="u-7.19" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Przyspieszony rytm życia społecznego i gospodarczego, będący wyrazem modernizacji przemysłu i rolnictwa oraz kwalifikacje kadry oznaczają, że czas pracy żywej i uprzedmiotowionej ma coraz większą cenę. Każdego dnia roboczego produkujemy obecnie dobra wartości rzędu miliardów złotych. Każda nawet minuta przestoju lub niedbalstwa przynosi pomniejszenie możliwości wytwórczych. Każda stracona godzina — to zabieranie człowiekowi pracy tego czasu, który mógłby być przeznaczony na regenerację jego sił fizycznych i psychicznych, na wypoczynek, życie rodzinne czy na naukę lub rozrywkę.</u>
+ <u xml:id="u-7.20" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Wykorzystanie tego czasu pracy przez lepszą organizację i prawidłowe zarządzanie stanowi poważne źródło rezerw na drodze przyspieszenia naszego rozwoju. Posiadamy przecież nowoczesną strukturę społeczeństwa, dużą liczbę wartościowej młodzieży i wyjątkowo wysoki stopień aktywności zawodowej. Opóźnieni jednak jesteśmy w dziedzinie wydajności pracy.</u>
+ <u xml:id="u-7.21" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Dokonaliśmy już wiele w dziedzinie technicznego uzbrojenia pracy. Nie zawsze jednak wprowadzaniu nowoczesnej technologii i umaszynowienia towarzyszy dobra organizacja, zgodna z wymogami współczesnego postępu naukowo-technicznego.</u>
+ <u xml:id="u-7.22" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Tak przeto oceniając sytuację — z zadowoleniem i uznaniem za słuszną stosowaną politykę — zapoznałem się z uchwałą Rady Ministrów z dnia 26 maja 1973 r. w sprawie opracowania projektu narodowego planu społeczno-gospodarczego i budżetu państwa na r. 1974.</u>
+ <u xml:id="u-7.23" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Uchwała precyzuje zadania, które plan powinien zapewnić, a w szczególności:</u>
+ <u xml:id="u-7.24" who="#PoselFilipowiczZygmunt">— wzmocnienie równowagi rynkowej przez zwiększenie dostaw towarów konsumpcyjnych, przy jednoczesnym dostosowywaniu struktury ich podaży do potrzeb ludności, do potrzeb wynikających ze zwiększonych dochodów;</u>
+ <u xml:id="u-7.25" who="#PoselFilipowiczZygmunt">— wydatny wzrost eksportu, przy jednoczesnej poprawie jego struktury i opłacalności;</u>
+ <u xml:id="u-7.26" who="#PoselFilipowiczZygmunt">— utrzymanie równowagi inwestycyjnej, przy dalszej koncentracji nakładów inwestycyjnych i ograniczeniu frontu inwestycyjnego.</u>
+ <u xml:id="u-7.27" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Wysoka Izbo! Wysoka dynamika społeczno-gospodarczego rozwoju kraju w latach 1971 — 1973 oraz aktywność i zaangażowanie całego społeczeństwa w procesie tego rozwoju stanowią realną możliwość zapewnienia w jubileuszowym roku 30-lecia Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej równie dobrych wyników gospodarczych.</u>
+ <u xml:id="u-7.28" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Idziemy drogą właściwą. Ekspansji towarzyszy przezorność dobrych gospodarzy. Stąd też wynika nasze przekonanie, że dzięki dotychczasowym osiągnięciom stworzone zostały przesłanki do coraz lepszego zaspokajania potrzeb ludzi pracy i ich rodzin. Wymaga to dalszego rozwiązania palących problemów społecznych. Rozwiązania te warunkowane są dalszym, wysoce dynamicznym rozwojem społecznym i gospodarczym naszego kraju, a taki rozwój zależy od nas.</u>
+ <u xml:id="u-7.29" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ <u xml:id="u-7.30" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Wicemarszałek Andrzej Benesz:</u>
+ <u xml:id="u-7.31" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Głos ma poseł Henryk Szafrański.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-8">
+ <u xml:id="u-8.0" who="#PoselSzafranskiHenryk">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Dokonujemy dziś oceny wyników roku ubiegłego. Sprawozdania rządowe z wykonania narodowego planu gospodarczego i budżetu państwa za rok 1972 oraz uwagi Najwyższej Izby Kontroli potwierdzają w całości ocenę dokonaną w styczniu bieżącego roku na krajowej naradzie aktywu partyjnego i gospodarczego.</u>
+ <u xml:id="u-8.1" who="#PoselSzafranskiHenryk">Sprawozdanie z wykonania narodowego planu gospodarczego w 1972 r. wykazuje, że rok ten był pomyślny dla gospodarki. Podstawowe zadania zostały przekroczone. Utrwalono pozytywne osiągnięcia 1971 r., nadano szybsze tempo procesom rozwojowym życia społeczno-gospodarczego kraju.</u>
+ <u xml:id="u-8.2" who="#PoselSzafranskiHenryk">Osiągnęliśmy więcej niż zamierzaliśmy zarówno w dziedzinie produkcji, jak i spożycia. Zyskaliśmy w związku z tym kilkumiesięczne wyprzedzenie w realizacji zadań wytyczonych w uchwale VI Zjazdu i ustalonych uchwałą Sejmu na bieżące pięciolecie. Realizując koncepcję polegającą na dynamizowaniu sił materialnych kraju, pełniej rozwiązywaliśmy jednocześnie istotne zadania z zakresu polityki społecznej. W roku tym usunięto najbardziej dokuczliwe dysproporcje w płacach, wydatnie podnosząc płace najniższe, przeprowadzono reformy systemów płacowych grup społeczno-zawodowych w przemyśle, transporcie, łączności, budownictwie i leśnictwie. Przeznaczono poważne kwoty na podwyżki wynagrodzeń w oświacie, szkolnictwie wyższym, służbie zdrowia.</u>
+ <u xml:id="u-8.3" who="#PoselSzafranskiHenryk">Pomyślnie rozwiązano problem pełnego zatrudnienia w skali całego kraju, znacznie zwiększono liczbę miejsc pracy dla kobiet tam, gdzie występowały lokalne nadwyżki kobiecej siły roboczej.</u>
+ <u xml:id="u-8.4" who="#PoselSzafranskiHenryk">Dokonano poważnego postępu w upowszechnianiu lecznictwa otwartego, obejmując nim mieszkańców wsi, rozszerzając przemysłową służbę zdrowia, osiągnięto dalszy postęp w szkolnictwie, opiece nad dzieckiem oraz w upowszechnieniu kultury.</u>
+ <u xml:id="u-8.5" who="#PoselSzafranskiHenryk">Wykonano z nadwyżką plan budownictwa mieszkaniowego, dokonano w poszczególnych regionach kraju dalszego postępu w uprzemysłowieniu budownictwa, a Rząd, opierając się na programie mieszkaniowym, przyjętym przez V Plenum KC i skonkretyzowanym w uchwale Sejmu, podjął wiele przedsięwzięć, warunkujących jego skuteczną realizację.</u>
+ <u xml:id="u-8.6" who="#PoselSzafranskiHenryk">Pomyślnie realizowano rozszerzone plany inwestycyjne, osiągnięto znaczną poprawę w przekazywaniu obiektów do eksploatacji, zakończono przed terminem szereg ważnych obiektów dla gospodarki narodowej.</u>
+ <u xml:id="u-8.7" who="#PoselSzafranskiHenryk">Doświadczenia ubiegłego roku w pełni potwierdzają, że istnieje możliwość jednoczesnego rozwiązywania problemów inwestycji i problemów spożycia, problemów pełnego racjonalnego zatrudnienia i wzrostu płac realnych.</u>
+ <u xml:id="u-8.8" who="#PoselSzafranskiHenryk">Ta społeczno-gospodarcza polityka państwa spotkała się z uznaniem całego społeczeństwa, które odpowiedziało na apel Sekretariatu Komitetu Centralnego PZPR i Prezydium Rządu o podjęcie dodatkowych zadań produkcyjnych na sumę 20 miliardów złotych licznymi inicjatywami produkcyjnymi. W rezultacie plan produkcji przemysłowej w roku ubiegłym został przekroczony o ponad 60 miliardów złotych.</u>
+ <u xml:id="u-8.9" who="#PoselSzafranskiHenryk">Takie wyniki mogły być osiągnięte w atmosferze zaufania całego społeczeństwa do realizowanego przez Rząd programu partii uchwalonego przez VI Zjazd, do programu, który stał się faktycznie programem Frontu Jedności Narodu.</u>
+ <u xml:id="u-8.10" who="#PoselSzafranskiHenryk">Pogłębia się proces świadomości ludzi pracy w miastach, zakładach pracy, na wsi, coraz szerzej narasta przekonanie, że lepsza praca jest możliwa na każdym odcinku, że jest to niezbędny warunek pełniejszego zaspokajania potrzeb ludzi pracy i dalszej dynamizacji rozwoju naszego kraju.</u>
+ <u xml:id="u-8.11" who="#PoselSzafranskiHenryk">W 1972 r. dokonany został istotny krok naprzód w realizacji zapoczątkowanej w 1971 roku strategii rozwoju społeczno-ekonomicznego Polski. Umocniła się więź władzy ludowej z ludźmi pracy, wzrosła odpowiedzialność klasy robotniczej, chłopstwa pracującego i inteligencji za losy i rozwój kraju.</u>
+ <u xml:id="u-8.12" who="#PoselSzafranskiHenryk">Jedność celów społecznych i gospodarczych zapoczątkowana przez VIII Plenum staje się drogowskazem gwarantującym dobre efekty przyspieszonego tempa rozwoju kraju. Zasługą organów rządowych jest to, że potrafiły umiejętnie wykorzystać klimat i warunki, jakie powstały po VI Zjeździe naszej partii. W efekcie nastąpiło znaczne przyspieszenie tempa wzrostu gospodarczego.</u>
+ <u xml:id="u-8.13" who="#PoselSzafranskiHenryk">Przyrost wytworzonego dochodu narodowego wyniósł 9,5%, a więc 3,4% więcej niż określał plan na rok 1972.</u>
+ <u xml:id="u-8.14" who="#PoselSzafranskiHenryk">Przekroczenie planu nastąpiło we wszystkich podstawowych działach produkcji. Wymagało to wykorzystania istniejących rezerw w naszej gospodarce, lepszego wykorzystania posiadanych mocy i oddawanych przedterminowo obiektów do eksploatacji.</u>
+ <u xml:id="u-8.15" who="#PoselSzafranskiHenryk">W wyniku osiągnięcia ponadplanowej produkcji w podstawowych działach produkcji materialnej uzyskano wyższy dochód narodowy wytworzony, co pozwoliło zaspokoić potrzeby społeczne w większym stopniu niż planowano, jak również zwiększyć tempo inwestycji służących dalszemu rozwojowi bazy materialnej i gospodarki narodowej. Szybszy niż planowano przyrost dochodów ludności i polityka płac uwzględniająca interesy rodzin i grup zawodowych o niższych dochodach zapoczątkowały zmiany w strukturze zamożności społeczeństwa, zwiększenie liczby rodzin o wyższych dochodach, jak również trzeba podkreślić, że zwiększonym dochodom towarzyszyła stabilizacja kosztów utrzymania, co umocniło społeczne odczucie tego wzrostu.</u>
+ <u xml:id="u-8.16" who="#PoselSzafranskiHenryk">Przy wykraczającym poza plan wzroście dochodów ludności, rynek otrzymał większe niż w 1971 roku dostawy towarów; dzięki przyspieszeniu wzrostu produkcji rynkowej w przemyśle, zwiększonemu skupowi artykułów rolnych, jak też zwiększeniu importu towarów konsumpcyjnych została utrzymana równowaga rynkowa, zwiększono dostawy wielu podstawowych artykułów żywnościowych, jak mięso, przetwory, drób, sery.</u>
+ <u xml:id="u-8.17" who="#PoselSzafranskiHenryk">Lepsze było zaopatrzenie rynku w wyroby przemysłu elektromaszynowego, choć udział w dostawach nowoczesnych wyrobów był jeszcze daleki od potrzeb.</u>
+ <u xml:id="u-8.18" who="#PoselSzafranskiHenryk">Zniesienie reglamentacji sprzedaży węgla kamiennego znacznie usprawniło i uprościło zaopatrzenie ludności w opał.</u>
+ <u xml:id="u-8.19" who="#PoselSzafranskiHenryk">Sprawozdanie Rządu przedstawia szeroki zakres wprowadzonych zmian w celu poprawienia warunków socjalnych pracy kobiet, świadczeń chorobowych i innych świadczeń socjalnych dla ludności.</u>
+ <u xml:id="u-8.20" who="#PoselSzafranskiHenryk">Te odczuwalne zmiany warunków socjalnych na lepsze spotykają się z uznaniem całego społeczeństwa. Rzecz w tym, by uznanie to wyrażało się zwiększoną obowiązkowością, zwiększoną dyscypliną pracy, mniejszą liczbą opuszczonych godzin pracy.</u>
+ <u xml:id="u-8.21" who="#PoselSzafranskiHenryk">W uwagach NIK do sprawozdań Rady Ministrów z wykonania NPG i budżetu państwa za rok 1972 jest wspomniane, że w niektórych jednostkach gospodarki uspołecznionej stwierdzono — „zwiększoną absencję, w tym również nieusprawiedliwioną”.</u>
+ <u xml:id="u-8.22" who="#PoselSzafranskiHenryk">Również w sprawozdaniu rządowym wskazuje się, że — „obok zjawisk pozytywnych wystąpiły w przemyśle pewne tendencje negatywne, a mianowicie:</u>
+ <u xml:id="u-8.23" who="#PoselSzafranskiHenryk">— nadmierny, wyższy niż zakładano w planie, wzrost zatrudnienia oraz duża fluktuacja pracowników fizycznych, — gorsze wykorzystanie czasu pracy i niedostateczna dyscyplina pracy”.</u>
+ <u xml:id="u-8.24" who="#PoselSzafranskiHenryk">Sprawy te były szeroko omawiane zarówno w referacie Premiera, jak i w dyskusji na krajowej naradzie aktywu partyjnego i gospodarczego w styczniu br. Omówiono je z załogami, zwłaszcza w zakładach, gdzie te ujemne zjawiska i tendencje wystąpiły.</u>
+ <u xml:id="u-8.25" who="#PoselSzafranskiHenryk">Kształtowanie w procesie produkcji aktywnej postawy załóg w eliminowaniu zjawisk opóźniających i zmniejszających ich efekty pracy staje się nieodłączną formą pracy zakładowych kolektywów — a trzeba podkreślić — jest ono ważnym osiągnięciem obecnego okresu przyspieszonego rozwoju naszej gospodarki, szkołą rzetelnego stosunku do pracy, do obowiązków, szkołą obywatelskiego wychowania, bez której nie moglibyśmy mieć tak pozytywnych osiągnięć.</u>
+ <u xml:id="u-8.26" who="#PoselSzafranskiHenryk">Tempo wzrostu produkcji podstawowych gałęzi przemysłu było szybsze niż w 1971 roku i niż założono w NPG. Lepsza była rytmiczność produkcji przemysłowej, korzystne zmiany w organizacji pracy.</u>
+ <u xml:id="u-8.27" who="#PoselSzafranskiHenryk">Dobre rezultaty uzyskało hutnictwo, które, obok przysporzenia gospodarce setek tysięcy ton dodatkowej produkcji o wartości 5,7 mld zł, znacznie wzbogaciło asortyment swoich wyrobów ze stali i metali nieżelaznych.</u>
+ <u xml:id="u-8.28" who="#PoselSzafranskiHenryk">Przemysł chemiczny, dzięki oddawanym nowym oddziałom, zwłaszcza przemysłu rafineryjno-petrochemicznego, nawozów sztucznych, produkcji tworzyw sztucznych i nawozów mineralnych, znacznie zwiększył dostawy w porównaniu z 1971 rokiem, choć jest jeszcze daleko od zaspokojenia szybko rosnącego zapotrzebowania naszej gospodarki na coraz wyższej jakości produkty tego przemysłu.</u>
+ <u xml:id="u-8.29" who="#PoselSzafranskiHenryk">Wystąpił dalszy wzrost udziału nowoczesnych gałęzi przemysłu w całej produkcji przemysłowej.</u>
+ <u xml:id="u-8.30" who="#PoselSzafranskiHenryk">Na podkreślenie zasługują zmiany zachodzące w przemyśle elektromaszynowym, a zwłaszcza w branżach określających tempo rekonstrukcji technicznej gospodarki narodowej. Dotyczy to głównie przemysłu elektronicznego, automatyki i aparatury pomiarowej. Szczególnej uwagi wymaga dalszy przyspieszony i odpowiednio ukierunkowany rozwój elektroniki profesjonalnej, która ma coraz większą rolę w pokonywaniu dystansu, jaki nas jeszcze ciągle dzieli w organizacji produkcji od czołówki światowej w wielu ważnych gałęziach naszej gospodarki.</u>
+ <u xml:id="u-8.31" who="#PoselSzafranskiHenryk">Uzyskano pewien, choć w dalszym ciągu niedostateczny postęp w dziedzinie poprawy jakości produkcji przemysłowej. Coraz bogatszy asortyment dostaw wyższej jakości materiałów wyjściowych, półfabrykatów, zarówno z dostaw krajowych, jak i z importu, szczególnie zobowiązuje do wytwarzania produktów o wysokiej jakości.</u>
+ <u xml:id="u-8.32" who="#PoselSzafranskiHenryk">Wartość wyrobów, w odniesieniu do których uznane zostały reklamacje jakościowe wyniosła w 1972 r. w ośmiu podstawowych resortach 20,9 mld zł, a straty przemysłu z tytułu wybrakowanej produkcji wyniosły 8,6 mld zł. Są to liczby obrazujące rezerwy, jakie istnieją i mogą być lepiej wykorzystane w br., jeżeli realizować będziemy hasło rzetelnej pracy na każdym stanowisku.</u>
+ <u xml:id="u-8.33" who="#PoselSzafranskiHenryk">Na pomyślne rezultaty osiągnięte w 1972 r. przez naszą gospodarkę miały duży wpływ wyniki uzyskane w rolnictwie — zarówno w uprawach, jak i w hodowli.</u>
+ <u xml:id="u-8.34" who="#PoselSzafranskiHenryk">Pomyślne wyniki produkcyjne oraz polepszenie warunków ekonomicznych poprawiły sytuację finansową rolnictwa i spowodowały zwiększenie zainteresowania intensyfikacją produkcji rolnej.</u>
+ <u xml:id="u-8.35" who="#PoselSzafranskiHenryk">Nastąpiła poprawa zaopatrzenia rolnictwa w środki produkcji i zwiększyła się ich sprzedaż, ale znacznie też wzrosły wymagania i potrzeby wsi. Dotyczy to urządzeń do mechanizacji prac w gospodarce zagrodowej i na polu, a szczególnie ujęć wody i jej rozprowadzania w gospodarstwie, znacznej poprawy w transporcie wiejskim przy zwózce plonów z pola i odstawie ich do punktów skupu, sprzętu i urządzeń do małej mechanizacji, wyładunku i załadunku, odbioru plonów i żywca z zagrody itp.</u>
+ <u xml:id="u-8.36" who="#PoselSzafranskiHenryk">W pomyślnej sytuacji gospodarczej można było przeznaczyć dodatkowe środki na pilne inwestycje związane z rozwojem produkcji artykułów konsumpcyjnych przemysłu rolno-spożywczego, przemysłu materiałów budowlanych i budownictwa oraz na inwestycje związane z uruchomieniem w krótkim czasie produkcji wyrobów nowoczesnych — przy udziale licencji i kredytów zagranicznych.</u>
+ <u xml:id="u-8.37" who="#PoselSzafranskiHenryk">Znacznie usprawniono procesy inwestycyjne, skracając cykle budowy, oddając ważne obiekty dla gospodarki przed terminem — elektrownie w Ostrołęce i Kozienicach, kopalnię Lubin-Polkowice, walcownię aluminium w Koninie, kompleks baterii koksowniczych w Hucie im. Lenina i Kombinacie Petrochemicznym w Płocku.</u>
+ <u xml:id="u-8.38" who="#PoselSzafranskiHenryk">Zwiększone tempo rozwoju naszej gospodarki postawiło przed handlem zagranicznym zadanie zapewnienia dodatkowych dostaw materiałów i urządzeń. Z zadań tych handel zagraniczny wywiązał się dobrze, rozporządzając w większym zakresie dodatkowo wykonaną produkcją oferowaną odbiorcom, jak również wykorzystując odpowiednio układ cen na rynku światowym.</u>
+ <u xml:id="u-8.39" who="#PoselSzafranskiHenryk">Wyniki osiągnięte w 1972 r. w przyspieszaniu tempa rozwoju eksportu powinny stać się dobrym przyczółkiem do rozwinięcia w roku bieżącym i w latach następnych działań, zapewniających w sposób trwały wysoką dynamikę obrotów naszego handlu zagranicznego.</u>
+ <u xml:id="u-8.40" who="#PoselSzafranskiHenryk">Obywatele Posłowie! W roku ubiegłym rozwój społeczno-gospodarczy stworzył lepsze przesłanki do rozszerzenia współpracy gospodarczej z zagranicą, zwłaszcza z krajami RWPG. Realizując kompleksowy program współpracy i integracji socjalistycznej przyjęty przez kraje RWPG w 1971 r., podjęto szereg przedsięwzięć koordynujących programy w wielu dziedzinach gospodarki krajów wspólnoty socjalistycznej, w tym programy rozwoju bazy surowcowej, specjalizacji i kooperacji produkcji, rozwoju badań naukowych i techniki. Szczególne miejsce w całokształcie tych przedsięwzięć zajmuje pogłębiająca się współpraca ze Związkiem Socjalistycznych Republik Radzieckich — naszym głównym partnerem i sojusznikiem. Dokonał się także istotny postęp we współpracy gospodarczej z innymi krajami socjalistycznymi.</u>
+ <u xml:id="u-8.41" who="#PoselSzafranskiHenryk">Realizując zadania społeczno-ekonomiczne, umacniając osiągniętymi wynikami gospodarczymi socjalistyczne państwo, konsekwentnie realizowaliśmy zasady naszej polityki zagranicznej. Polska polityka zagraniczna odznaczała się w 1972 r. wyjątkową aktywnością na forum międzynarodowym. Główny kierunek i wysiłki naszej polityki zagranicznej skierowane były na dalsze zacieśnienie sojuszu i pogłębianie przyjaźni ze Związkiem Radzieckim i pozostałymi bratnimi państwami socjalistycznymi.</u>
+ <u xml:id="u-8.42" who="#PoselSzafranskiHenryk">Realizując politykę pokojowego współistnienia, wspólnie z krajami socjalistycznymi rozwijaliśmy wielostronne kontakty z krajami o odmiennych ustrojach społeczno-politycznych, wnosząc nasz wkład w odprężenie i utrwalenie światowego pokoju, co przysporzyło naszemu krajowi uznanie i szacunek na arenie międzynarodowej.</u>
+ <u xml:id="u-8.43" who="#PoselSzafranskiHenryk">Wysoki Sejmie! Uzyskane efekty w całej gospodarce pozwalają na wyrażenie uznania i podziękowania załogom w zakładach przemysłowych i na budowach, rolnikom, kadrze inżynieryjno-technicznej, pracownikom nauki i oświaty, wszystkim ludziom rzetelnej pracy za ich efektywny trud, lepsze wykorzystanie osiągnięć nauki, techniki, wdrażanie nowych metod organizacji i zarządzania.</u>
+ <u xml:id="u-8.44" who="#PoselSzafranskiHenryk">Reasumując, można powiedzieć, że 1972 rok dzięki polityce partii, wytyczonej na VI Zjeździe, dzięki prawidłowej i operatywnej działalności Rządu, wspartych codzienną twórczą pracą klasy robotniczej, rolników i ogółu ludzi pracy zaznaczył się wydatnym postępem w rozwoju kraju. Powinniśmy rozwijać działanie, aby ten postęp utrwalić i rozszerzyć w roku bieżącym. Będzie to uzależnione przede wszystkim od szybszego eliminowania tych wszystkich słabości, które uwidoczniły się w roku ubiegłym, oraz od pełniejszego wykorzystania licznych jeszcze rezerw naszej gospodarki.</u>
+ <u xml:id="u-8.45" who="#PoselSzafranskiHenryk">Szczególną uwagę powinniśmy poświęcić działaniom, które zapewniłyby osiągnięcie wyższej społecznej wydajności pracy, dalsze skracanie okresu przygotowania i realizacji inwestycji oraz zagospodarowanie nowych zdolności produkcyjnych, sprawom związanym z obniżką kosztów materiałowych produkcji, przy równoczesnej poprawie jej jakości, co warunkuje dalszy szybki rozwój naszej wymiany towarowej z zagranicą i lepsze zaopatrzenie rynku wewnętrznego.</u>
+ <u xml:id="u-8.46" who="#PoselSzafranskiHenryk">Czas, który nas dzieli od krajowej konferencji PZPR, o zwołaniu której w IV kwartale br. podjęło uchwałę w dniu wczorajszym IX Plenum KC PZPR — pozwala dokonać zakładom pracy i organizacjom gospodarczym przeglądu własnego dorobku i inicjatyw w realizacji zadań społeczno-ekonomicznych po VI Zjeździe, określić warunki i zadania pozwalające przyspieszyć wykonanie programu uchwalonego na VI Zjeździe PZPR.</u>
+ <u xml:id="u-8.47" who="#PoselSzafranskiHenryk">Klub Poselski PZPR, w imieniu którego zabieram głos, będzie głosował za wnioskiem w sprawie zatwierdzenia sprawozdań Rządu z wykonania narodowego planu gospodarczego i budżetu państwa oraz wnioskiem NIK o udzielenie Rządowi absolutorium za okres od 1 stycznia do 31 grudnia 1972 roku.</u>
+ <u xml:id="u-8.48" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ <u xml:id="u-8.49" who="#PoselSzafranskiHenryk">Wicemarszałek Andrzej Benesz:</u>
+ <u xml:id="u-8.50" who="#PoselSzafranskiHenryk">Lista mówców została wyczerpana.</u>
+ <u xml:id="u-8.51" who="#PoselSzafranskiHenryk">Zamykam dyskusję.</u>
+ <u xml:id="u-8.52" who="#PoselSzafranskiHenryk">Przystępujemy do głosowania.</u>
+ <u xml:id="u-8.53" who="#PoselSzafranskiHenryk">Proponowany przez Komisję Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów projekt uchwały w sprawie zatwierdzenia sprawozdań Rządu z wykonania narodowego planu gospodarczego i budżetu państwa oraz przyjęcia wniosku Najwyższej Izby Kontroli w przedmiocie udzielenia Rządowi absolutorium — za okres od 1 stycznia do 31 grudnia 1972 roku — jest przedstawiony Obywatelom Posłom w sprawozdaniu Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów, druk nr 106.</u>
+ <u xml:id="u-8.54" who="#PoselSzafranskiHenryk">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem proponowanej uchwały — zechce podnieść rękę.</u>
+ <u xml:id="u-8.55" who="#PoselSzafranskiHenryk">Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-8.56" who="#PoselSzafranskiHenryk">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-8.57" who="#PoselSzafranskiHenryk">Kto się wstrzymał od głosowania? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-8.58" who="#PoselSzafranskiHenryk">Stwierdzam, że Sejm zatwierdził sprawozdania Rządu z wykonania narodowego planu gospodarczego i budżetu państwa za okres od 1 stycznia do 31 grudnia 1972 r. oraz za powyższy okres udzielił Rządowi absolutorium.</u>
+ <u xml:id="u-8.59" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ <u xml:id="u-8.60" who="#PoselSzafranskiHenryk">Przystępujemy do punktu 3 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów oraz Komisji Pracy i Spraw Socjalnych o rządowym projekcie ustawy o zasadach tworzenia i podziału zakładowego funduszu: nagród, socjalnego i mieszkaniowego (druki nr 96 i 105).</u>
+ <u xml:id="u-8.61" who="#PoselSzafranskiHenryk">Głos ma sprawozdawca poseł Roman Stachoń.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-9">
+ <u xml:id="u-9.0" who="#PoselStachonRoman">Obywatelu Marszałku! Wysoka Izbo! Pragnę przedstawić Wysokiej Izbie wyniki prac Ko misji sejmowych: Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów, Pracy i Spraw Socjalnych oraz Prac Ustawodawczych nad projektem ustawy o zasadach tworzenia i podziału zakładowego funduszu: nagród, socjalnego i mieszkaniowego.</u>
+ <u xml:id="u-9.1" who="#PoselStachonRoman">Projekt tej ustawy został rozpatrzony dwukrotnie — na wspólnym posiedzeniu wspomnianych komisji, jak również był przedmiotem pracy podkomisji powołanej dla zebrania i przeanalizowania wszystkich zgłoszonych uwag i poprawek.</u>
+ <u xml:id="u-9.2" who="#PoselStachonRoman">W pracach komisji uwzględniono również wyniki konsultacji w tym zakresie przeprowadzonych z aktywem społeczno-gospodarczym w 184 zakładach pracy, Reprezentujących najważniejsze branże przemysłu, transportu, obrotu towarowego i gospodarki komunalnej.</u>
+ <u xml:id="u-9.3" who="#PoselStachonRoman">Dyskusja, tak w sejmowych komisjach, jak i w zakładach pracy, przebiegała w atmosferze rzeczowej i gospodarskiej troski o to, aby nowe zasady umożliwiały prawidłowe i społecznie słuszne kształtowanie i podział zakładowych funduszy przeznaczonych na nagrody roczne oraz na działalność socjalną i potrzeby mieszkaniowe załóg.</u>
+ <u xml:id="u-9.4" who="#PoselStachonRoman">Z pozytywną oceną i poparciem spotkały się generalne założenia zmian zmierzające w następujących kierunkach.</u>
+ <u xml:id="u-9.5" who="#PoselStachonRoman">1. Utworzenie trzech odrębnych funduszów w miejsce dotychczasowego jednego funduszu zakładowego oraz uproszczenie i stabilizacja zasad tworzenia tych funduszów.</u>
+ <u xml:id="u-9.6" who="#PoselStachonRoman">Według dotychczas obowiązujących przepisów z całości naliczonego funduszu zakładowego przeznaczona kwota łącznie na indywidualne nagrody roczne oraz zaspokajanie potrzeb socjalno-bytowych nie może przekroczyć 8,5% funduszu płac. Takie rozwiązanie wywoływało niejednokrotnie kontrowersje, ponieważ przeznaczenie większych sum na nagrody pomniejszało automatycznie środki na cele socjalno-bytowe i odwrotnie.</u>
+ <u xml:id="u-9.7" who="#PoselStachonRoman">Przyjęte w projekcie ustawy założenie tworzenia trzech odrębnych funduszów eliminuje te zjawiska, a uniezależnienie ich odpisów od wyników finansowych przedsiębiorstwa i wliczanie w ciężar kosztów upraszcza dotychczas złożony i nie zawsze zrozumiały system naliczania funduszu zakładowego.</u>
+ <u xml:id="u-9.8" who="#PoselStachonRoman">Wyeliminowana zostaje także coroczna niepewność, czy i w jakiej wysokości będą uruchamiane środki na nagrody, cele socjalne i mieszkaniowe. Pozwoli to samorządowi robotniczemu lepiej planować działalność socjalną i zaspokajanie potrzeb mieszkaniowych.</u>
+ <u xml:id="u-9.9" who="#PoselStachonRoman">2. Upowszechnienie funduszu socjalnego i mieszkaniowego i wyrównanie dysproporcji.</u>
+ <u xml:id="u-9.10" who="#PoselStachonRoman">Obecnie z funduszu mieszkaniowego nie korzysta 36% zatrudnionych w gospodarce uspołecznionej, a z funduszu socjalnego — kilkaset tysięcy pracowników oraz członków ich rodzin. Środki na te cele w większości zakładów pracy korzystających z funduszu socjalnego są jeszcze bardzo zróżnicowane, co w konsekwencji stwarza znaczne dysproporcje w zakresie zaspokajania potrzeb socjalnych poszczególnych grup pracowniczych. Projekt ustawy zakłada sukcesywne wyrównywanie tych dysproporcji przez dochodzenie do docelowych wielkości funduszów: socjalnego — do 2% i mieszkaniowego — do 1% funduszu płac.</u>
+ <u xml:id="u-9.11" who="#PoselStachonRoman">3. Zapewnienie sukcesywnego corocznego wzrostu zakładowego funduszu nagród, aż do wysokości miesięcznego wynagrodzenia.</u>
+ <u xml:id="u-9.12" who="#PoselStachonRoman">Obecne zasady podziału funduszu zakładowego takich możliwości nie stwarzały, bowiem, jak już wspomniałem, po wyłączeniu ustawowej wielkości (25%) na budownictwo mieszkaniowe, pozostała część funduszu przeznaczona łącznie na nagrody i cele socjalno-bytowe nie mogła przekroczyć 8,5% osobowego funduszu płac.</u>
+ <u xml:id="u-9.13" who="#PoselStachonRoman">4. Wiązanie nagród indywidualnych z dyscypliną pracy.</u>
+ <u xml:id="u-9.14" who="#PoselStachonRoman">Projekt ustawy określa jasne i zobiektywizowane kryteria, których spełnienie gwarantuje każdemu pracownikowi pełną nagrodę roczną. Tak więc uzyskanie nagrody rocznej zależy wyłącznie od solidnej pracy i przestrzegania szeroko pojętej dyscypliny przez każdego pracownika.</u>
+ <u xml:id="u-9.15" who="#PoselStachonRoman">5. Oddziaływanie zasad uzyskiwania prawa do nagrody i jej wysokości na stabilizację załóg.</u>
+ <u xml:id="u-9.16" who="#PoselStachonRoman">Czynnikami wpływającymi na stabilizację załóg są postanowienia projektu ustawy mówiące o wymogu przepracowania pełnego roku oraz nabyciu przez nowo zatrudnionych pracowników prawa do nagrody po przepracowaniu trzech lat w danym zakładzie pracy. Także perspektywa corocznego wzrostu rocznej nagrody aż do docelowej wysokości stanowić będzie bodziec do stabilizacji załóg.</u>
+ <u xml:id="u-9.17" who="#PoselStachonRoman">Jednocześnie w toku dyskusji i konsultacji zgłoszono wiele uwag do projektu tej ustawy i propozycji zmian. Po gruntownym rozważeniu tych propozycji, po konsultacji z odpowiednimi organami rządowymi wspomniane przeze mnie komisje sejmowe uznały jednomyślnie za słuszne i uzasadnione uwzględnienie w projekcie ustawy poprawek i uzupełnień zawartych w przedłożonym obywatelom posłom sprawozdaniu Komisji: Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów oraz Pracy i Spraw Socjalnych (druk nr 105).</u>
+ <u xml:id="u-9.18" who="#PoselStachonRoman">W swoim wystąpieniu pragnę omówić najważniejsze z nich.</u>
+ <u xml:id="u-9.19" who="#PoselStachonRoman">1. Za podstawę naliczania zakładowego funduszu nagród oraz zakładowych funduszów socjalnego i mieszkaniowego przyjąć planowany osobowy fundusz płac, skorygowany z tytułu bankowej korekty — w miejsce zakładanego w projekcie ustawy planowanego osobowego funduszu płac (w jednostkach inicjujących oznacza to tzw. dyspozycyjny fundusz płac). Wzmocni to bodźcowy charakter tych funduszy, bowiem korekta funduszu płac związana jest z wykonaniem dodatkowych zadań i większym wysiłkiem załóg. Mówi o tym art. 2, 14 i 17.</u>
+ <u xml:id="u-9.20" who="#PoselStachonRoman">2. Włączyć do podstawy naliczania indywidualnej nagrody wynagrodzenie za pracę w godzinach nadliczbowych bez 50% i 100% dodatków.</u>
+ <u xml:id="u-9.21" who="#PoselStachonRoman">Uzyskane wynagrodzenie za dodatkowy wkład pracy wniesiony w godzinach nadliczbowych uzasadnia włączenie tej części wynagrodzenia do naliczania wspomnianej nagrody. Natomiast wspomniane dodatki są dostatecznym ekwiwalentem za podjęcie pracy w godzinach nadliczbowych i w dni wolne od pracy.</u>
+ <u xml:id="u-9.22" who="#PoselStachonRoman">3. Wymogu przepracowania co najmniej sześciu miesięcy dla uzyskania prawa do nagrody nie stosować w wypadkach:</u>
+ <u xml:id="u-9.23" who="#PoselStachonRoman">a) przejścia na emeryturę lub rentę inwalidzką, b) przeniesienia służbowego, c) przerwy w pracy w związku z odbyciem czynnej służby wojskowej, d) przebywania na bezpłatnym urlopie macierzyńskim, e) rozwiązania przez zakład pracy umowy o pracę bez wypowiedzenia, bez winy pracownika, 4. Wprowadzić przepis stwarzający możliwość przeznaczenia części zakładowego funduszu nagród, stanowiącej różnicę pomiędzy naliczonym funduszem nagród a sumą wypłaconych indywidualnych nagród — na finansowanie działalności umożliwiającej szersze korzystanie przez dzieci pracowników z urządzeń socjalnych, wypoczynkowych i opiekuńczo-wychowawczych, a nie, jak dotychczas projekt przewidywał, tylko na dodatkową pomoc dla rodziców dzieci korzystających z tych urządzeń.</u>
+ <u xml:id="u-9.24" who="#PoselStachonRoman">Ponadto niezbędne jest wprowadzenie przepisu umożliwiającego wydatkowanie omawianych kwot i na inne cele ustalone przez Radę Ministrów i CRZZ (art. 10).</u>
+ <u xml:id="u-9.25" who="#PoselStachonRoman">5) W art. 13 pkt 6 wyraz — „usług” socjalnych zastąpić wyrazem „działalności” socjalnej. Pozwoli to na szersze niż to jest sformułowane w przedłożonym projekcie prowadzenie działalności socjalnej. Wprowadzono również przepis stanowiący o tym, że zakładowy fundusz socjalny może być przeznaczony na inne cele niż wymienione w ustawie.</u>
+ <u xml:id="u-9.26" who="#PoselStachonRoman">6) Wprowadzić przepis stanowiący, iż w jednostkach organizacyjnych, w których w roku 1973 odpisy na cele socjalne wynosiłyby więcej jak 2%, a na cele mieszkaniowe — powyżej 1% funduszu płac, odpisów na dalsze lata dokonywać można w wysokości środków uzyskanych w roku, w którym były one najwyższe z lat 1970, 1971, 1972 i 1973. Gwarantuje to wspomnianym zakładom pracy możliwość wybrania najwyższych kwot z lat 1970, 1971, 1972 i 1973, którymi dysponowały na działalność socjalną oraz na potrzeby mieszkaniowe. Do kwoty tej zalicza się nie tylko odpisy z funduszu zakładowego, ale także wszelkie dotacje, jakie w danym roku zakład otrzymał na te cele z zewnątrz.</u>
+ <u xml:id="u-9.27" who="#PoselStachonRoman">Kwotami o takich wielkościach zakłady dysponować będą w każdym roku do czasu, kiedy w związku ze stale rosnącym funduszem płac wyniosą one odpowiednio 2% i 1% tych funduszów. Od tego momentu dalsze tempo wzrostu środków na działalność socjalną i potrzeby mieszkaniowe będzie proporcjonalne do tempa wzrostu funduszu płac.</u>
+ <u xml:id="u-9.28" who="#PoselStachonRoman">7) Ustalić, że w nowo uruchomionych zakładach pracy wysokość procentowego odpisu zakładowych funduszów ustala się na poziomie średniego odpisu w danej branży, z tym — że odpisy te nie mogą przekroczyć: na zakładowy fundusz socjalny — 2%, a na fundusz mieszkaniowy — 1% funduszu płac (art. 18).</u>
+ <u xml:id="u-9.29" who="#PoselStachonRoman">8) W art. 1 ust. 1 stwierdzić, że fundusz nagród tworzy się w państwowych jednostkach organizacyjnych, które dotychczas tworzyły fundusz zakładowy, fundusz za osiągnięcia ekonomiczne załóg lub fundusz za osiągnięcia techniczne i ekonomiczne.</u>
+ <u xml:id="u-9.30" who="#PoselStachonRoman">Równocześnie komisje sejmowe uznały za niezbędne i celowe wprowadzenie do tekstu projektu ustawy szeregu poprawek o charakterze formalno-redakcyjnym, które zostały zamieszczone w przedłożonym obywatelom posłom sprawozdaniu.</u>
+ <u xml:id="u-9.31" who="#PoselStachonRoman">Ponadto niektóre wnioski i propozycje — zdaniem komisji sejmowych — powinny być uwzględnione w aktach wykonawczych.</u>
+ <u xml:id="u-9.32" who="#PoselStachonRoman">Wysoki Sejmie! Przedstawiony projekt ustawy o zasadach tworzenia i podziału zakładowego funduszu: nagród, socjalnego i mieszkaniowego wraz z przedstawionymi poprawkami i uzupełnieniami — zdaniem komisji sejmowych — stanowić będzie istotny krok w realizacji programu społeczno-gospodarczego rozwoju naszego kraju, w dążeniu do dalszej poprawy warunków bytowych, socjalnych i kulturalnych ludzi pracy i ich rodzin.</u>
+ <u xml:id="u-9.33" who="#PoselStachonRoman">Proponowane rozwiązania zabezpieczają interesy załóg zakładów i wszystkich ludzi pracy w Polsce, wychodzą na przeciw oczekiwaniom i wysuniętym postulatom przez załogi i ich przedstawicielstwa w zakresie tworzenia i gospodarowania zakładowym funduszem: nagród, socjalnym i mieszkaniowym.</u>
+ <u xml:id="u-9.34" who="#PoselStachonRoman">Biorąc powyższe pod uwagę, Komisje: Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów oraz Pracy i Spraw Socjalnych postanowiły jednomyślnie rekomendować Wysokiej Izbie uchwalenie ustawy o zasadach tworzenia i podziału zakładowego funduszu nagród oraz zakładowych funduszów socjalnego i mieszkaniowego (druk nr 96) wraz z poprawkami zawartymi w przedłożonym obywatelom posłom sprawozdaniu Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów oraz Komisji Pracy i Spraw Socjalnych (druk nr 105). Dziękuję za uwagę.</u>
+ <u xml:id="u-9.35" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ <u xml:id="u-9.36" who="#PoselStachonRoman">Wicemarszałek Andrzej Benesz:</u>
+ <u xml:id="u-9.37" who="#PoselStachonRoman">Otwieram dyskusję. Jako pierwszy głos zabierze poseł Tadeusz Rudolf.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-10">
+ <u xml:id="u-10.0" who="#PoselRudolfTadeusz">Obywatelu Marszałku! Wysoka Izbo! W imieniu Klubu Poselskiego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej pragnę wyrazić poparcie dla przedstawionego Sejmowi przez Rząd projektu ustawy o zasadach tworzenia i podziału zakładowego funduszu: nagród, socjalnego i mieszkaniowego wraz z poprawkami opracowanymi przez Komisję Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów oraz Komisję Pracy i Spraw Socjalnych, uzasadnionymi przez posła Romana Stachonia.</u>
+ <u xml:id="u-10.1" who="#PoselRudolfTadeusz">Rozpatrywany dziś przez Wysoki Sejm projekt ustawy ma bardzo doniosłe znaczenie ekonomiczne i społeczne. Dotyczy on bowiem milionów ludzi pracy w Polsce.</u>
+ <u xml:id="u-10.2" who="#PoselRudolfTadeusz">Projekt ten w sposób zasadniczy zmienia obowiązujące od piętnastu lat zasady tworzenia i podziału zakładowych funduszy przeznaczonych na nagrody za roczne wyniki pracy, a także na cele socjalne oraz potrzeby mieszkaniowe załóg zakładów pracy.</u>
+ <u xml:id="u-10.3" who="#PoselRudolfTadeusz">Proponowane zmiany w zasadach tworzenia i podziału funduszy zakładowych stanowią ważny element ogólnego procesu doskonalenia polityki społecznej w naszym kraju. Są one także wyrazem konsekwentnie realizowanej polityki wytyczonej na VI Zjeździe partii, zmierzającej do stałego podnoszenia poziomu życia ludzi pracy.</u>
+ <u xml:id="u-10.4" who="#PoselRudolfTadeusz">Wysoki Sejmie! Wprowadzony w 1958 roku w przedsiębiorstwach fundusz zakładowy pomyślany był jako system zbiorowej zachęty załóg do podnoszenia efektywności gospodarowania. Fundusz ten spełnił określoną, pozytywną rolę. Wpłynął na zwiększenie zainteresowania załóg zakładów pracy działalnością ekonomiczną przedsiębiorstw, stwarzał dodatkowe możliwości wynagrodzenia załóg oraz zaspokajania ich potrzeb socjalnych i mieszkaniowych. Jednak na skutek wielu przyczyn, w ostatnich latach fundusz zakładowy zaczął stopniowo tracić charakter bodźca, a więc tracić swoją podstawową funkcję ekonomiczno-społeczną.</u>
+ <u xml:id="u-10.5" who="#PoselRudolfTadeusz">Dotychczasowe zasady tworzenia funduszu zakładowego i jego podziału poddawane były wielokrotnie krytyce, szczególnie w trakcie dyskusji przed VI Zjazdem naszej partii oraz dyskusji przed VII Kongresem Związków Zawodowych, a także na samym Kongresie.</u>
+ <u xml:id="u-10.6" who="#PoselRudolfTadeusz">Krytyka ta wynikała z następujących przesłanek.</u>
+ <u xml:id="u-10.7" who="#PoselRudolfTadeusz">1. Aktualnie wielkość odpisów na fundusz zakładowy w przedsiębiorstwie zależy od szeregu czynników, na które przedsiębiorstwa i ich załogi nie zawsze mają bezpośredni wpływ, jak np. zmiany struktury asortymentowej wyrobów, zmiany cen i jakości surowców i materiałów użytych do produkcji, zmiany cen produktów gotowych, rozszerzenie zakresu działalności usługowej itp.</u>
+ <u xml:id="u-10.8" who="#PoselRudolfTadeusz">W wypadku, gdy wpływ tych czynników był dla zakładów pracy niekorzystny formułowano postulaty do jednostek nadrzędnych w sprawie dofinansowania funduszu zakładowego, przynajmniej do poziomu roku poprzedniego.</u>
+ <u xml:id="u-10.9" who="#PoselRudolfTadeusz">Na przykład przy naliczaniu funduszu zakładowego za wyniki roku 1972 nastąpił spadek odpisów w przemyśle lekkim, spowodowany w głównej mierze zmianą struktury asortymentowej produkcji, a w przemyśle tartacznym — spowodowany nieosiągnięciem planowanych cen tarcicy na skutek otrzymania do jej produkcji surowca niższej jakości.</u>
+ <u xml:id="u-10.10" who="#PoselRudolfTadeusz">Podobne zjawiska występowały również w innych przemysłach, a także w wielu zakładach pracy tej samej branży. Powodowało to konieczność dofinansowania funduszu zakładowego ze strony zjednoczeń i ministerstw, a nawet podejmowania specjalnych decyzji rządowych w tej sprawie.</u>
+ <u xml:id="u-10.11" who="#PoselRudolfTadeusz">W ten sposób fundusz zakładowy, który pomyślany był jako system zbiorowej zachęty całych załóg na rzecz optymalizacji wyników gospodarowania, tracił coraz bardziej charakter bodźca. Tracił także ten charakter w stosunku do poszczególnych członków załogi, bowiem w świadomości pracownika związek między jego indywidualnym wkładem pracy a wielkością naliczonego funduszu był mało widoczny, a odległa w czasie wypłata rocznej nagrody (często w II kwartale następnego roku) jeszcze bardziej ten związek zaciemniała.</u>
+ <u xml:id="u-10.12" who="#PoselRudolfTadeusz">2. Istotną słabością obecnego systemu jest także nadmierne zróżnicowanie zasad i wysokości odpisów na fundusz zakładowy, wynikające zarówno z przyjęcia niejednolitych zasad jego tworzenia oraz rozmaitej wysokości procentowych stawek odpisów, jak również z różnych możliwości poszczególnych przedsiębiorstw w zakresie poprawy dyrektywnych wskaźników finansowych.</u>
+ <u xml:id="u-10.13" who="#PoselRudolfTadeusz">Wszystko to powodowało narastające z biegiem lat dysproporcje między gałęziami i branżami gospodarki narodowej, a także poszczególnymi przedsiębiorstwami w zakresie wysokości odpisów, a w ślad za tym — znaczne różnice w możliwościach wypłacania w odpowiedniej wysokości nagród rocznych oraz rozwijania działalności socjalnej, zabezpieczenia potrzeb mieszkaniowych załóg.</u>
+ <u xml:id="u-10.14" who="#PoselRudolfTadeusz">3. Poważnym mankamentem dotychczasowych zasad jest też ograniczony zasięg prawa do tworzenia funduszu socjalnego i mieszkaniowego. Stosunkowo duże liczebnie grupy pracownicze nie posiadają w ogóle funduszów na cele socjalne lub korzystają z nieznacznych tylko środków, a fundusz na cele mieszkaniowe tworzony jest w przedsiębiorstwach, które zatrudniają tylko ok. 64% ogółu pracowników gospodarki uspołecznionej.</u>
+ <u xml:id="u-10.15" who="#PoselRudolfTadeusz">W toku krytycznych rozważań na temat funduszu zakładowego postulowano więc przede wszystkim:</u>
+ <u xml:id="u-10.16" who="#PoselRudolfTadeusz">— ustalenie powszechnie zrozumiałych zasad tworzenia i podziału funduszy zakładowych, — wyrównywanie dysproporcji w poziomie uzyskiwanych środków w ramach funduszy zakładowych na nagrody za wyniki roczne, na cele socjalne i mieszkaniowe, — upowszechnienie prawa do tworzenia funduszy na cele socjalne i mieszkaniowe.</u>
+ <u xml:id="u-10.17" who="#PoselRudolfTadeusz">Obok omówionych przyczyn uzasadniających reformę funduszu zakładowego niezwykle istotną przyczynę stanowią zachodzące zmiany w systemie funkcjonowania i zarządzania gospodarką narodową, które całkowicie eliminują pojęcie dyrektywnej rentowności, a więc podstawy dotychczasowego systemu naliczania funduszu zakładowego.</u>
+ <u xml:id="u-10.18" who="#PoselRudolfTadeusz">W wyniku zwiększania się od stycznia 1973 r. grona tzw. jednostek inicjujących upowszechnia się coraz szerzej nowa zasada kształtowania funduszu płac w przedsiębiorstwach w zależności od przyrostu produkcji dodanej. Zaś przedsiębiorstwa nie działające jeszcze w ramach nowego systemu — przy tworzeniu planów produkcyjno-ekonomicznych nie otrzymują już od jednostek nadrzędnych dyrektywnych wskaźników dotyczących wyników finansowych.</u>
+ <u xml:id="u-10.19" who="#PoselRudolfTadeusz">Wszystko to stawia na porządku dziennym konieczność generalnej zmiany obecnych zasad tworzenia i podziału funduszu zakładowego, począwszy już od bieżącego roku.</u>
+ <u xml:id="u-10.20" who="#PoselRudolfTadeusz">Wysoka Izbo! Przedstawiony obywatelom posłom projekt nowych zasad tworzenia i podziału zakładowego funduszu nagród oraz zakładowych funduszów socjalnego i mieszkaniowego wraz z poprawkami opracowanymi w wyniku szerokiej konsultacji z aktywem społeczno-gospodarczym 184 czołowych przedsiębiorstw oraz prac komisji sejmowych, a także współpracy z zainteresowanymi organami Rządu — uwzględnia w pełni dotychczasowe doświadczenia związane z długoletnim funkcjonowaniem funduszu zakładowego w Polsce. Rozwiązuje on w sposób prawidłowy zarówno zasady tworzenia, jak i podziału środków na nagrody roczne, działalność socjalną i gospodarkę mieszkaniową. Uwzględnia aktualne i perspektywiczne potrzeby w tym zakresie, kojarząc je z możliwościami ich realizacji.</u>
+ <u xml:id="u-10.21" who="#PoselRudolfTadeusz">Proponowana reforma funduszu zakładowego wychodzi naprzeciw postulatom zgłoszonym przez załogi, ponieważ:</u>
+ <u xml:id="u-10.22" who="#PoselRudolfTadeusz">1. Czyni ona system tworzenia i gospodarowania poszczególnymi funduszami jasny, przejrzysty i stabilny, bowiem wszystkie trzy fundusze naliczane będą w odpowiednich proporcjach w stosunku do funduszu płac i wliczane w ciężar kosztów przedsiębiorstwa. Fundusz nagród będzie corocznie powiększał się o odpowiednie wielkości tak, aby najpóźniej w 1981 roku we wszystkich zakładach, w których jest tworzony, stanowił 8,5% funduszu płac. Oznaczać to będzie możliwość wypłacania pełnej 13 pensji, rosnącej wraz z sukcesywnym wzrostem płac. Należy zauważyć, że przyjęcie minimalnego wskaźnika rocznego przyrostu funduszu na nagrody roczne — 0,2% oznacza, że wiele zakładów osiągnie docelową wysokość — 8,5% przed rokiem 1981. Fundusz socjalny wzrastać będzie do wysokości docelowej 2%, a mieszkaniowy — do wysokości 1% funduszu płac w 1978 r. Tu również tempo dalszego wzrostu środków będzie wprost proporcjonalne do tempa wzrostu funduszu płac w przedsiębiorstwie. Umożliwi to prowadzenie właściwej polityki kadrowej, umacnianie dyscypliny pracy, stabilizację zatrudnienia, rozwijanie planowej działalności socjalnej oraz stałą poprawę sytuacji mieszkaniowej załóg.</u>
+ <u xml:id="u-10.23" who="#PoselRudolfTadeusz">2. Reforma ustala zasadę sukcesywnego wyrównywania narosłych dysproporcji w poziomie środków przeznaczonych na nagrody roczne, cele socjalne i mieszkaniowe poszczególnych grup pracowniczych. I — co bardzo istotne — wyrównuje te dysproporcje w górę, ponieważ rozszerza krąg zakładów pracy upoważnionych do tworzenia funduszów socjalnych i mieszkaniowych, zapewnia odpowiednią dynamikę ich wzrostu, a zakładom pracy, które już osiągnęły wysokie kwoty środków na fundusz socjalny i mieszkaniowy — gwarantuje ich utrzymanie oraz, w perspektywie, możliwość dalszego wzrostu.</u>
+ <u xml:id="u-10.24" who="#PoselRudolfTadeusz">3. Ważnym walorem nowych zasad tworzenia omawianych funduszy jest upowszechnienie zakładowych funduszów socjalnych i mieszkaniowych na wszystkie państwowe jednostki organizacyjne. Oznacza to spełnienie postulatu wielokrotnie wysuwanego w zakładach pracy, które dotąd takich uprawnień nie posiadały.</u>
+ <u xml:id="u-10.25" who="#PoselRudolfTadeusz">Projekt ustawy upoważnia także Rząd do rozszerzenia kręgu zakładów uprawnionych do tworzenia zakładowego funduszu nagród rocznych.</u>
+ <u xml:id="u-10.26" who="#PoselRudolfTadeusz">Trzeba nadmienić, że reforma angażuje znaczne środki finansowe państwa. Oblicza się, że pociągnie za sobą do roku 1981 skutki finansowe rzędu 7 miliardów złotych.</u>
+ <u xml:id="u-10.27" who="#PoselRudolfTadeusz">Wysoki Sejmie! Trzeba wyraźnie podkreślić, że odejście od dotychczasowej zasady bezpośredniego łączenia funduszu zakładowego z rentownością nie oznacza rezygnacji ze stosowania zachęt materialnych do podnoszenia efektów działalności gospodarczej przedsiębiorstwa. Zachęty te zawarte są zarówno w nowym, coraz szerzej wprowadzanym systemie tworzenia funduszu płac, jak i w nowych zasadach wynagradzania za pracę. Zachęty te wynikają z całokształtu polityki płacowej ustalonej na VI Zjeździe partii.</u>
+ <u xml:id="u-10.28" who="#PoselRudolfTadeusz">Polityka ta zakłada systematyczny wzrost płac w powiązaniu z poprawą wyników ekonomicznych przedsiębiorstw oraz kształtowanie poziomu indywidualnych wynagrodzeń w zależności od prawidłowo mierzonych efektów pracy każdego członka załogi. Jest ona — jak wiadomo — realizowana konsekwentnie i ze znacznym wyprzedzeniem w stosunku do planu 5-letniego.</u>
+ <u xml:id="u-10.29" who="#PoselRudolfTadeusz">W przedsiębiorstwach, które przeszły na nowy system planowania i zarządzania — w tzw. jednostkach inicjujących — w metodach kształtowania funduszu płac wprowadzone są istotne zmiany polegające na tworzeniu wielkości funduszu płac w zależności od wielkości produkcji dodanej, wytworzonej w danym przedsiębiorstwie.</u>
+ <u xml:id="u-10.30" who="#PoselRudolfTadeusz">Tak więc efektywność pracy całego przedsiębiorstwa odzwierciedlona będzie przez tempo przyrostu funduszu płac w przedsiębiorstwie, a wkład pracy każdego członka załogi — przez indywidualną pracę pracownika. Wysokość zaś nagrody rocznej i prawo do jej otrzymania zależeć będą w nowym systemie bezpośrednio od osobistej pracy, od przestrzegania przez pracownika zasad dobrej roboty, zasad dyscypliny pracy i poszanowania mienia społecznego. Charakter bodźca tych nagród wzmacniają jasne i przejrzyste kryteria ich przyznawania. Określony w projekcie ustawy system nagród rocznych będzie miał niewątpliwie korzystny wpływ na kształtowanie gospodarskiej postawy załóg oraz właściwe kojarzenie interesów społecznych i osobistych.</u>
+ <u xml:id="u-10.31" who="#PoselRudolfTadeusz">Przyjęte w projekcie ustawy zasady i kryteria tworzenia i gospodarowania zakładowymi funduszami: nagród, socjalnym i mieszkaniowym — stwarzają w warunkach wzrostu produkcji, wydajności pracy i ogólnej poprawy efektów gospodarowania trwałą podstawę i stale rosnące źródło pokrywania zbiorowych i indywidualnych potrzeb załóg zakładów pracy.</u>
+ <u xml:id="u-10.32" who="#PoselRudolfTadeusz">Stabilność odpisów na fundusz socjalny i mieszkaniowy stworzy praktyczną możliwość realizowania od lat wysuwanego postulatu z zakresu planowania społecznego, mianowicie opracowywania i przyjmowania przez KSR zakładowych planów rozwoju działalności socjalnej i kulturalnej. Plany takie, zarówno długofalowe — 5-letnie, jak i operatywne — roczne, powinien posiadać każdy zakład pracy.</u>
+ <u xml:id="u-10.33" who="#PoselRudolfTadeusz">Tak więc w nowym systemie ważną rolę w prawidłowym gospodarowaniu funduszem nagród, socjalnym i mieszkaniowym przypisuje się samorządowi robotniczemu. Otrzymuje on skuteczne instrumenty oddziaływania na sprawiedliwy podział wspólnie wytworzonych efektów, możliwość kształtowania zasad polityki socjalnej oraz mieszkaniowej w przedsiębiorstwie.</u>
+ <u xml:id="u-10.34" who="#PoselRudolfTadeusz">Oznacza to jeszcze większą odpowiedzialność organów samorządu robotniczego oraz rad zakładowych za takie gospodarowanie zakładowymi funduszami, aby były one dzielone zgodnie z zasadą sprawiedliwości społecznej, aby wpływały na umacnianie dyscypliny pracy, stabilizację załóg, wzrost wydajności, poprawę efektów działalności ekonomicznej zakładów pracy.</u>
+ <u xml:id="u-10.35" who="#PoselRudolfTadeusz">Jesteśmy przekonani, że reforma funduszu zakładowego przyczyni się do pełnej realizacji wskazań zawartych w liście Sekretariatu KC PZPR, Prezydium Rządu i Prezydium CRZZ w sprawie szerokich i wszechstronnych działań na rzecz poprawy warunków pracy i warunków socjalnych załóg.</u>
+ <u xml:id="u-10.36" who="#PoselRudolfTadeusz">Przedstawione Wysokiej Izbie propozycje zmian w dziedzinie tworzenia i podziału funduszy zakładowych są zgodne z wczorajszymi postanowieniami IX Plenum KC PZPR, mającymi na celu stwarzanie bardziej sprzyjających warunków do pełniejszego zaangażowania wszystkich twórczych sił narodu w rozwoju socjalistycznej Polski.</u>
+ <u xml:id="u-10.37" who="#PoselRudolfTadeusz">Klub Poselski Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej z pełnym przekonaniem o doniosłej roli ustawy o zasadach tworzenia i podziału zakładowego funduszu: nagród, socjalnego i mieszkaniowego głosował będzie za jej uchwaleniem.</u>
+ <u xml:id="u-10.38" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ <u xml:id="u-10.39" who="#PoselRudolfTadeusz">Wicemarszałek Andrzej Benesz:</u>
+ <u xml:id="u-10.40" who="#PoselRudolfTadeusz">Głos ma poseł Zenobia Gregorczyk.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-11">
+ <u xml:id="u-11.0" who="#PoselGregorczykZenobia">Obywatelu Marszałku! Wysoka Izbo! Wniesiony pod obrady Wysokiej Izby projekt ustawy o zasadach tworzenia i podziału funduszu: nagród, socjalnego i mieszkaniowego łączy się również z rolniczymi i wiejskimi uspołecznionymi zakładami pracy. Dotyczy także, milionowych rzesz ludności zamieszkałej na wsi i dojeżdżającej codziennie do pracy w uspołecznionych pozarolniczych zakładach produkcyjnych i usługowych. Sądzę więc, że warto rozpatrzyć skutki tej ustawy także w aspekcie warunków rozwoju rolnictwa i ludności wiejskiej. Zagadnieniu temu wiele uwagi poświęciła również uchwała VI Kongresu ZSL.</u>
+ <u xml:id="u-11.1" who="#PoselGregorczykZenobia">Otóż najbardziej bezpośrednim skutkiem ustawy powinno być wyższe niż dotąd zdyscyplinowanie wobec uspołecznionych zakładów tej części ludności wiejskiej, która, mieszkając na wsi, pracuje codziennie w rolniczych i poza rolniczych uspołecznionych zakładach produkcyjnych i usługowych. Wiele uspołecznionych zakładów pracy uskarża się na niedostateczne zdyscyplinowanie części dwuzawodowej ludności. Tak więc można sądzić, że uzależnienie nagrody indywidualnej od właściwego stosunku do pracy przyniesie pozytywne rezultaty.</u>
+ <u xml:id="u-11.2" who="#PoselGregorczykZenobia">Poprawa społecznego zdyscyplinowania w procesie produkcji nastąpić powinna jednak nie tylko dlatego, że źle wykonujący swe obowiązki pracownik nie będzie mógł otrzymać nagrody indywidualnej z funduszu nagród, ale także dlatego, że projekt ustawy ma duży walor wychowawczy. Określa bowiem konkretne warunki, które muszą być spełnione, aby praca i postawa pracownika w zakładzie pracy mogły być nazwane nienagannymi. W nowym systemie nagród silniej akcentowana jest indywidualna ocena każdego pracownika. Sprzyjać to będzie likwidacji takich sytuacji, gdy wydajna praca większości załogi ukrywała niejako mało wydajną pracę pewnej części pracowników.</u>
+ <u xml:id="u-11.3" who="#PoselGregorczykZenobia">Nieotrzymanie nagrody oznaczać będzie w świetle ustawowych kryteriów, że praca i postawa pracownika w produkcji zasługują na naganę. Otrzymanie nagrody będzie dowodem nienaganności pracy. Liczba osób nie otrzymujących nagrody będzie równoznaczna z liczbą osób zasługujących na naganę bądź za niezdyscyplinowanie społeczne, bądź też za niesumienną, względnie nawet nieumiejętną pracę. Projekt ustawy wprowadza więc pewien system corocznego poddawania ocenie stopnia sumienności pracy osób zatrudnionych oraz stopnia ich umiejętności z punktu widzenia ustawowych kryteriów, wśród których jakość produkcji, uzależniona także od jakości pracy, spełniać ma szczególną rolę.</u>
+ <u xml:id="u-11.4" who="#PoselGregorczykZenobia">Nie ulega wątpliwości, iż w tym nowym systemie ocen sprawdzać się będą również postawy i umiejętności ludności dwuzawodowej. Intencją projektu ustawy jest, aby oceniane były zarówno postawy, jak i poziom kwalifikacji oraz sposób przygotowywania ludności rolniczej i wiejskiej, która przechodzi do pozarolniczych zawodów nie ze szkół, a bezpośrednio z gospodarstwa rolnego.</u>
+ <u xml:id="u-11.5" who="#PoselGregorczykZenobia">Fundusze zakładowe w państwowych przedsiębiorstwach resortu rolnictwa stanowiły istotne uzupełnienie funduszu płac. Taką samą, a stopniowo nawet coraz większą rolę będzie spełniał fundusz nagród. Jednakże w świetle założeń przedłożonego projektu ustawy fundusz nagród oprócz funkcji poprawy jakości prący oraz nagradzania za zdyscyplinowanie będzie także wpływał dodatnio na stabilizację kadr. W niektórych przedsiębiorstwach rolnych, np. w melioracyjnych, występuje bowiem zjawisko nadmiernej płynności załóg. Ustawa stwarza przesłanki zmierzające do zwiększenia zainteresowania pracownika pracą w jednym zakładzie.</u>
+ <u xml:id="u-11.6" who="#PoselGregorczykZenobia">Od paru lat systematycznie polepszają się warunki życia i pracy w państwowych gospodarstwach rolnych. Niedostatecznie szybko poprawiają się te warunki w pozostałych państwowych przedsiębiorstwach rolnych i obsługujących rolnictwo oraz wykonujących inwestycje rolne. Przedstawiony projekt ustawy będzie stwarzał warunki i pobudzał rady zakładowe wszystkich jednostek gospodarczych do prowadzenia skutecznej działalności mającej na celu polepszenie warunków życia zatrudnionych. Omawiany projekt ustawy stworzy także pewien wzór rozwiązań problemów socjalnych w innych zakładach.</u>
+ <u xml:id="u-11.7" who="#PoselGregorczykZenobia">Państwowe gospodarstwa rolne, a także przedsiębiorstwa państwowe wykonujące inwestycje rolne nie tworzyły dotychczas funduszu mieszkaniowego. Ustanowienie zasady, że we wszystkich państwowych jednostkach, a więc także w budżetowych tworzy się fundusz mieszkaniowy — otwiera możliwości udzielenia pomocy zakładowej dla tych członków załóg, którzy udowodnią swoją stabilizację pracy w rolnictwie lub w obsłudze rolnictwa podjęciem budownictwa mieszkaniowego w rejonie działania uspołecznionego zakładu pracy. Może to z czasem stać się jednym z czynników wywołania potrzebnego na wsi ruchu spółdzielczości mieszkaniowej. W niejednej bowiem wsi i gminie istnieje kilka jednostek państwowych. Fundusz mieszkaniowy tych jednostek razem wzięty może być bodźcem do zapoczątkowania działalności wiejskiej spółdzielczości mieszkaniowej lub innych zorganizowanych form budownictwa. Można mieć nadzieję, że inne zakłady pracy uznają fundusz mieszkaniowy za jeden ze wzorów perspektywicznych rozwiązań problemu mieszkaniowego swych pracowników. Od dawna np. sprawa rozwiązania problemu mieszkaniowego jest podnoszona jako istotny warunek stabilizacji kadr traktorzystów w kółkach rolniczych.</u>
+ <u xml:id="u-11.8" who="#PoselGregorczykZenobia">Projekt ustawy przewiduje stopniowe, ale określone konkretnymi wskaźnikami, powiększanie funduszu nagród, funduszu socjalnego oraz funduszu mieszkaniowego. To zobowiązanie się państwa do stopniowego powiększania funduszów uzupełniających wynagrodzenia pracowników ma szczególnie korzystną wymowę. U podstaw tego ustawowego zobowiązania leży bowiem założenie, że kraj nasz będzie coraz szybciej się rozwijał, że istnieć będą coraz lepsze warunki życia i rozwoju naszego społeczeństwa. Ponadto wprowadza to większą przejrzystość w systemie wynagrodzeń za pracę. Zmniejsza przede wszystkim ryzyko uzyskania nagrody — będzie ona uzależniona wyłącznie od samego pracownika, a nie od wyniku finansowego przedsiębiorstwa.</u>
+ <u xml:id="u-11.9" who="#PoselGregorczykZenobia">Projekt ustawy będzie jednym z istotnych czynników mobilizacji społecznej oraz wykorzystania ludzkich umiejętności i możliwości — na ten temat debatowało wczoraj Plenum Komitetu Centralnego PZPR. Wyrażam przekonanie, że miliony ludzi pracy, których dotyczy omawiany projekt ustawy, odpowiedzą na nią dalszą poprawą jakości pracy oraz dalszym postępem w zdyscyplinowaniu w procesie produkcji. Wyrażam przekonanie, że będzie ona jednym ze źródeł dalszej poprawy systemu zarządzania gospodarką narodową.</u>
+ <u xml:id="u-11.10" who="#PoselGregorczykZenobia">Treść projektu ustawy kojarzy dążenia partii i Rządu do stałej poprawy sytuacji materialnej ludności z troską o kształtowanie nowych wartości społecznych. Projekt ustawy wychodzi naprzeciw wymogom obecnej fazy rozwoju naszej gospodarki — to znaczy wymogom przejścia do bardziej intensywnych metod gospodarowania, również w rolnictwie. Sprzyjać będzie osiągnięciu lepszych wskaźników wzrostu wydajności pracy, poprawie jakości produkowanych artykułów i świadczonych usług oraz lepszemu wykorzystaniu zdolności produkcyjnych zakładów, a także gospodarności materiałowej.</u>
+ <u xml:id="u-11.11" who="#PoselGregorczykZenobia">Wysoka Izbo! Upoważniona zostałam do oświadczenia, że Klub Poselski Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego będzie głosować za projektem ustawy.</u>
+ <u xml:id="u-11.12" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ <u xml:id="u-11.13" who="#PoselGregorczykZenobia">Wicemarszałek Andrzej Benesz:</u>
+ <u xml:id="u-11.14" who="#PoselGregorczykZenobia">Głos ma poseł Adam Parol.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-12">
+ <u xml:id="u-12.0" who="#PoselParolAdam">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Od dwóch lat realizujemy z powodzeniem strategię rozwojową kraju wyrażoną w uchwale VI Zjazdu Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej. Troska o coraz lepsze zaspokojenie potrzeb człowieka — to podstawowa cecha realizowanej polityki społeczno-gospodarczej. Przynosi ona nader pomyślne wyniki w sferze produkcji, jak też w zakresie poprawy warunków życia. Ma to szczególne znaczenie zwłaszcza dla stosunków w zakładach przemysłowych, w których konsekwentne rozwiązywanie wszystkich problemów, zwłaszcza socjalno-bytowych, stwarza dobrą atmosferę społeczną i polityczną. Rozwiązywanie spraw socjalnych ma również bezpośredni, wysoce dodatni wpływ na społeczną wydajność pracy.</u>
+ <u xml:id="u-12.1" who="#PoselParolAdam">Wyrazem konsekwentnej polityki społecznej partii, zmierzającej do zapewnienia stałej poprawy warunków bytowych, socjalnych i kulturalnych załogom oraz ograniczenia powstałych w tym zakresie dysproporcji — jest przedłożony Wysokiemu Sejmowi projekt ustawy o zasadach tworzenia i podziału zakładowego funduszu nagród, socjalnego i mieszkaniowego.</u>
+ <u xml:id="u-12.2" who="#PoselParolAdam">Projekt ustawy zawiera rozwiązania, które w porównaniu z poprzednio obowiązującymi zasadami uznać należy jako słuszne i korzystne dla ogółu załóg pracowniczych. Przejawia się to zwłaszcza w zagwarantowaniu w skali wieloletniej środków na potrzeby socjalno-bytowe załóg. Na szczególną uwagę ze społecznego punktu widzenia zasługuje spełnienie zasady powszechności uprawnień do tworzenia środków przeznaczonych na zaspokajanie potrzeb socjalnych i mieszkaniowych ludzi pracy.</u>
+ <u xml:id="u-12.3" who="#PoselParolAdam">W pełni słuszna i powszechnie akceptowana jest idea przewodnia projektu ustawy, która obok powszechności korzystania z funduszu nagród, funduszu socjalnego i mieszkaniowego przewiduje również likwidację dysproporcji między poszczególnymi zakładami pracy w zakresie bazy socjalnej i mieszkaniowej, zwłaszcza że likwidacja występujących dysproporcji następować będzie przez — „równanie w górę”.</u>
+ <u xml:id="u-12.4" who="#PoselParolAdam">Bardzo ważne jest to, że projekt ustawy przewiduje odejście od dotychczasowych zasad wiązania funduszu zakładowego z rocznym wynikiem ekonomicznym przedsiębiorstwa i tworzenie funduszu nagród, funduszu socjalnego i mieszkaniowego — jako procentowego odpisu od funduszu płac. Oznacza to odejście od skomplikowanych, niezrozumiałych dla ogółu zatrudnionych, mechanizmów naliczania funduszu zakładowego i daje załogom gwarancję otrzymania nagrody rocznej w oczekiwanej, z góry przewidywanej wysokości. Zapewniony jest przy tym stały wzrost wysokości nagród w kolejnych latach aż do osiągnięcia pełnej wysokości pensji. Tworzenie funduszu nagród jako odpisu od funduszu płac zwiększy siłę jego oddziaływania jako bodźca do dobrej roboty, do wyzwalania inicjatyw produkcyjnych i podnoszenia gospodarności załóg. System ten, będąc bowiem częścią ogólnego nowego systemu ekonomicznego przedsiębiorstwa, w którym tempo wzrostu funduszu płac będzie ściśle uzależnione od tempa wzrostu efektywności gospodarowania, stwarza warunki do zdyscyplinowania całego systemu powiązań człowieka z zakładem pracy. Jest bodźcem do wzrostu wydajności, będzie wpływał na zmniejszenie absencji, zwłaszcza nieusprawiedliwionej, będzie powodował zmniejszanie wszelkich przejawów łamania dyscypliny pracy.</u>
+ <u xml:id="u-12.5" who="#PoselParolAdam">Wysoki Sejmie! Pracuję w Zrzeszeniu Przemysłu Ciągnikowego — „Ursus”, w przedsiębiorstwie zatrudniającym ponad 20 tysięcy osób. Z satysfakcją mogę stwierdzić, że projekt ustawy stwarza naszej załodze perspektywy systematycznego wzrostu nagród, gdyż aktualny ich poziom wynosi 75% miesięcznego zarobku.</u>
+ <u xml:id="u-12.6" who="#PoselParolAdam">W przedsiębiorstwie naszym od kilku lat przywiązujemy dużą uwagę do problemów poprawy warunków bytowych i socjalnych załogi. Na te cele przeznaczaliśmy systematycznie, w maksymalnej wysokości, środki z funduszu zakładowego, uzyskując zawsze aprobatę konferencji samorządu robotniczego i załogi. Dokonując podziału funduszu zakładowego wypracowanego w roku 1972, przeznaczyliśmy na sprawy socjalne ponad 7 milionów złotych, co powoduje, że razem ze środkami budżetowymi przeznaczanymi na ten cel w 1973 roku wydatkujemy kwotę stanowiącą 2,2% funduszu płac. Środki te wykorzystywaliśmy i wykorzystujemy głównie na rozwój bazy wypoczynkowej, poprawę warunków socjalnych w przedsiębiorstwie oraz w dużej mierze na dofinansowanie kolonii letnich dla dzieci zwłaszcza rodzin niżej uposażonych. Od lat wszystkie dzieci naszych pracowników, nie tylko tych, którzy chcą, ale również te, których rodzice nie przejawiają zainteresowania, zachęcamy i stwarzamy im warunki do wyjazdu na kolonie, finansując w części ich pobyt. W roku bieżącym na koloniach i obozach będzie wypoczywało 2 tysiące dzieci naszych pracowników. Natomiast w zakładowych ośrodkach wypoczynkowych z różnych form wypoczynku skorzysta około 7 tysięcy pracowników, głównie robotników i ich rodzin.</u>
+ <u xml:id="u-12.7" who="#PoselParolAdam">Osiągana systematyczna, stała poprawa warunków pracy i warunków socjalno-bytowych naszej załogi jest poważnym czynnikiem wzrostu jej zaangażowania w realizację coraz trudniejszych zadań. Efektem tego jest osiąganie dobrych wyników produkcyjnych, przekraczających zadania planowe, oraz dobre efekty ekonomiczne. Plan roku 1972 przekroczyliśmy, produkując o ponad 1000 ciągników więcej i osiągając obniżkę jednostkowych kosztów produkcji średnio o 8%.</u>
+ <u xml:id="u-12.8" who="#PoselParolAdam">W roku bieżącym również dobrze realizujemy zadania. Pierwsze półrocze zakończymy ponadplanową produkcją 800 ciągników o mocy 30 KM, tych najbardziej poszukiwanych przez rolników.</u>
+ <u xml:id="u-12.9" who="#PoselParolAdam">Równolegle z poprawą wyników gospodarowania następował systematyczny wzrost odpisu na fundusz zakładowy, którego poważną, maksymalnie możliwą część przeznaczaliśmy na zaspokojenie potrzeb socjalnych załogi. Na przykład odpis na fundusz zakładowy za r. 1972 był wyższy o ponad 32% od odpisu za r. 1971. Sytuacja taka pozwalała kierownictwu przedsiębiorstwa, a zwłaszcza organom samorządu robotniczego wykorzystywać możliwość wypracowania coraz większych środków na nagrody i cele socjalne — jako jeden z ważniejszych argumentów w angażowaniu całej załogi do coraz efektywniejszej i wydajniejszej pracy. Bardzo pomocny był w tym zakresie wewnętrzny regulamin podziału funduszu zakładowego. Surowy, ale sprawiedliwy w odniesieniu do łamiących społeczną dyscyplinę pracy, natomiast preferujący dobrą, solidną długoletnią pracę w przedsiębiorstwie.</u>
+ <u xml:id="u-12.10" who="#PoselParolAdam">Opierając się na własnych doświadczeniach uważam, że sprawą bardzo ważną jest, by kierownictwo każdego przedsiębiorstwa, zwłaszcza organy samorządu robotniczego, potrafiły w pełni wykorzystać możliwości, jakie daje omawiany projekt ustawy dla najmocniejszego utrwalania wśród załóg pracowniczych świadomości, że tylko dobra praca i wykonywanie zadań gospodarczych, efektywne gospodarowanie dają gwarancję osiągania systematycznej poprawy warunków życia. Pomyślne wyniki uzyskane w skali gospodarki narodowej w r. 1972, a więc osiągnięcie dość wysokiego poziomu środków przeznaczonych na cele socjalne, stwarzają gwarancję takich odpisów również w latach następnych.</u>
+ <u xml:id="u-12.11" who="#PoselParolAdam">Wysoki Sejmie! Uważam, że projekt ustawy stwarza możliwości zabezpieczenia stałej poprawy warunków socjalnych ogółu pracujących w ramach aktualnych możliwości gospodarki narodowej. Stwarza on warunki, w których każdy pracujący będzie mógł osiągać pełną satysfakcję z wyników i efektów pracy. Jest to kolejne posunięcie, które powodować będzie pozytywne skutki gospodarcze i społeczne, a w sumie polityczne, bowiem załogi wielkich przedsiębiorstw, wielkoprzemysłowa klasa robotnicza decyduje o klimacie politycznym panującym w kraju. Klimat ten w przedsiębiorstwie, w którym pracuję jest dobry. Wyraża się on powszechnym poparciem załogi dla polityki konsekwentnie realizowanej przez naszą partię. Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-12.12" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ <u xml:id="u-12.13" who="#PoselParolAdam">Wicemarszałek Andrzej Benesz:</u>
+ <u xml:id="u-12.14" who="#PoselParolAdam">Proszę Sekretarza Posła Macieja Majkuta o odczytanie komunikatu.</u>
+ <u xml:id="u-12.15" who="#PoselParolAdam">Sekretarz poseł Maciej Majkut:</u>
+ <u xml:id="u-12.16" who="#PoselParolAdam">Bezpośrednio po zarządzeniu przerwy obiadowej w obradach Sejmu odbędą się posiedzenia:</u>
+ <u xml:id="u-12.17" who="#PoselParolAdam">Komisji Gospodarki Morskiej i Żeglugi — w sali nr 101,</u>
+ <u xml:id="u-12.18" who="#PoselParolAdam">Komisji Handlu Wewnętrznego oraz Komisji Przemysłu Lekkiego — w sali nr 118.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-13">
+ <u xml:id="u-13.0" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Zarządzam przerwę w obradach do godz. 15.</u>
+ <u xml:id="u-13.1" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">(Przerwa w posiedzeniu od godz. 13 min. 05 do godz. 15 min 05) Wicemarszałek Andrzej Werblan:</u>
+ <u xml:id="u-13.2" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Wysoka Izbo! Kontynuujemy dyskusję nad 3 punktem porządku dziennego: sprawozdaniem Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów oraz Komisji Pracy i Spraw Socjalnych o rządowym projekcie ustawy o zasadach tworzenia i podziału zakładowego funduszu: nagród, socjalnego i mieszkaniowego.</u>
+ <u xml:id="u-13.3" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Głos ma poseł Witold Jankowski.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-14">
+ <u xml:id="u-14.0" who="#PoselJankowskiWitold">Obywatelu Marszałku! Wysoka Izbo! Mamy dziś uchwalić ustawę o dużej doniosłości społecznej. O doniosłości tej decyduje przede wszystkim fakt, że postanowienia projektu ustawy dotyczą w sposób najbardziej bezpośredni interesów wielomilionowej rzeszy pracowników gospodarki narodowej. Istota zamierzonej reformy polega na przekształceniu dotychczasowego funduszu zakładowego i funduszów pokrewnych, z których korzystała tylko część zakładów pracy, w trzy odrębne fundusze: zakładowy fundusz nagród oraz zakładowe fundusze socjalny i mieszkaniowy, których wzrost i wielkość zostały ściśle określone w powiązaniu z funduszem płac i które docelowo powinny objąć wszystkie państwowe jednostki organizacyjne i inne uspołecznione zakłady pracy.</u>
+ <u xml:id="u-14.1" who="#PoselJankowskiWitold">Intencją projektu ustawy jest zniwelowanie dysproporcji istniejących dotąd w uprawnieniach poszczególnych grup pracowniczych w różnych resortach i branżach, systematyczne polepszanie warunków bytowych, socjalnych i kulturalnych załóg pracowniczych, dążenie do zapewnienia lepszej dyscypliny pracy, trzeźwości w pracy, wyższej jakości produkcji i stabilizacji załóg. Należy niewątpliwie poprzeć solidarnie takie intencje projektu ustawy jako wyraz realizacji polityki społecznej, sprężonej ściśle z polityką przyspieszonego rozwoju gospodarczego kraju.</u>
+ <u xml:id="u-14.2" who="#PoselJankowskiWitold">Zabierając, w imieniu Koła Poselskiego — „Pax”, głos w toczącej się dyskusji, chciałbym zwrócić szczególniejszą uwagę na niektóre tylko elementy ustawy.</u>
+ <u xml:id="u-14.3" who="#PoselJankowskiWitold">Przedstawiony nam projekt przewiduje w rozdziale III art. 12 pkt 1 finansowanie z zakładowego funduszu socjalnego działalności socjalnej na rzecz pracowników i ich rodzin, głównie w dziedzinie rekreacji i wypoczynku. Fundusz ten osiągnąć ma, jak wiemy, do 1978 roku — 2% funduszu płac.</u>
+ <u xml:id="u-14.4" who="#PoselJankowskiWitold">Niezależnie od tego, art. 10 proponowanego projektu ustawy przeznacza część zakładowego funduszu nagród, stanowiącą różnicą pomiędzy naliczonym funduszem nagród a sumą wypłaconych indywidualnych nagród, na dodatkowe finansowanie działalności umożliwiającej korzystanie w szerszym zakresie przez dzieci pracowników ze żłobków, przedszkoli, innych zakładów opiekuńczych, obozów, kolonii, zimowisk oraz na finansowanie urządzeń komunalnych i środowiskowych z zakresu opieki nad dzieckiem, z których korzystają dzieci pracowników. Ten dodatkowy element pomocy rodzinie, a przede wszystkim rodzinie wielodzietnej należy powitać ze szczególnym uznaniem. W sumie z obu tych źródeł, jak też i innych jeszcze kwot przeznaczonych na działalność o charakterze socjalnym powstaną w zakładach, pracy poważne fundusze, których rozumne i racjonalne zagospodarowanie powinno być przedmiotem szczególnej troski.</u>
+ <u xml:id="u-14.5" who="#PoselJankowskiWitold">Art. 20 projektu ustawy przewiduje, że Rada Ministrów w porozumieniu z Centralną Radą Związków Zawodowych określi w rozporządzeniach szczegółowe zasady tworzenia i gospodarowania zakładowymi funduszami: nagród, socjalnym i mieszkaniowym oraz zasady prowadzenia zakładowej działalności socjalnej. Właśnie w związku z tymi rozporządzeniami, które się mają ukazać chciałbym zgłosić kilka uwag i sugestii do rozpatrzenia.</u>
+ <u xml:id="u-14.6" who="#PoselJankowskiWitold">Wysoki Sejmie! Jest oczywiste i nieuniknione, że przyspieszony rozwój gospodarczy kraju, wyrażający się przede wszystkim wzrostem przemysłu, powodować będzie dalszy poważny wzrost urbanizacji oraz koncentracji ludności w wielkich aglomeracjach miejsko-przemysłowych. Korzystnym efektem tej koncentracji będzie stwarzanie warunków do stosowania optymalnych rozwiązań technicznych w gospodarce. Z drugiej jednak strony z rozwojem aglomeracji miejsko-przemysłowych wiążą się również zagrożenia dla warunków zdrowotnych mieszkańców. Zagrożenia te mogą być w dużym stopniu eliminowane, a siły człowieka regenerowane przez właściwie zorganizowany wypoczynek urlopowy, świąteczny i codzienny. Musimy się więc liczyć z tym, że zaspokojenie słusznych potrzeb wypoczynku ludzi pracy, dziś jeszcze dalekie od doskonałości, będzie wymagało szybkiej realizacji właśnie ze względu na przewidywany rozwój aglomeracji miejsko-przemysłowych. Dojdzie do tego nowy jeszcze element, a mianowicie przewidywany wzrost czasu wolnego. Pod tym kątem widzenia rozpatrując postanowienia projektu ustawy odnośnie do zakładowego funduszu socjalnego, można stwierdzić, że stwarzają one możliwości do podjęcia tych nowych oczekujących nas zadań.</u>
+ <u xml:id="u-14.7" who="#PoselJankowskiWitold">Co prawda otwarty pozostaje problem, czy środki proponowane przez ustawę w postaci limitowanego do 2% funduszu płac zakładowego funduszu socjalnego, choćby z uwagi na istniejące dziś zaległości i zaniedbania, będą wystarczające do osiągnięcia potrzebnego przyspieszenia. Być może na pytanie to dziś jest jeszcze trudno w sposób bardziej precyzyjny odpowiedzieć. Tym niemniej trzeba przewidywać możliwość, a nawet konieczność, dokonania w przyszłości określonego manewru korygującego. W każdym razie proponowana dziś w projekcie ustawy wielkość funduszu na cele socjalne może już mieć strategiczne znaczenie dla prawidłowego kształtowania krajowej infrastruktury wypoczynku urlopowego i świątecznego mieszkańców naszego kraju. Dotychczasowa realizacja tej infrastruktury w wyniku działalności socjalnej poszczególnych zakładów budzi niejednokrotnie zastrzeżenia. Z jednej bowiem strony tworzone są ośrodki prowizoryczne o złych warunkach sanitarnych, szybko dekapitalizujące się, które nie spełniają należycie swych funkcji, a są jednocześnie marnotrawstwem społecznych pieniędzy. Z drugiej zaś strony budowane są często obiekty o godnych pozazdroszczenia wysokich parametrach, które przez swój koszt zmniejszają jednak efekty ilościowe miejsc wypoczynku potencjalnie możliwych do zrealizowania na obecnym etapie. Inną wadą dotychczasowych realizacji jest ich niekompleksowość i rozproszenie, powodujące marnotrawstwo nakładów na indywidualne urządzenia infrastruktury technicznej, która realizowana w sposób skojarzony dla kilku czy kilkunastu ośrodków byłaby i tańsza, i bardziej sprawna.</u>
+ <u xml:id="u-14.8" who="#PoselJankowskiWitold">Jedną z większych wad tych realizacji jest także ich nieprzemyślane przestrzenne rozmieszczenie i zagospodarowanie, które w nieracjonalny sposób zmniejsza i ogranicza na przyszłość wielkość terenów nadających się do celów rekreacyjno-wypoczynkowych. Degradacja, a nawet dewastacja środowiska naturalnego przede wszystkim przez niewłaściwe odprowadzanie ścieków i nienależytą gospodarkę odpadami jest skutkiem działalności niejednego ośrodka wypoczynkowego.</u>
+ <u xml:id="u-14.9" who="#PoselJankowskiWitold">Również z punktu widzenia społecznego wydaje się dyskusyjna tworząca się dysproporcja pomiędzy standardem i jakością świadczonych usług w ośrodkach wypoczynkowych różnych zakładów pracy.</u>
+ <u xml:id="u-14.10" who="#PoselJankowskiWitold">Szczególnie ostro występuje ta dysproporcja pomiędzy zakładami dużymi i małymi albo inaczej mówiąc — bogatymi i biednymi.</u>
+ <u xml:id="u-14.11" who="#PoselJankowskiWitold">Doceniając pozytywne wartości dyskutowanego projektu ustawy, w rozdziale dotyczącym zakładowego funduszu socjalnego, należy — wydaje się — zwrócić uwagę na to, że postanowienia projektu ustawy mogą stanowić zasadniczy oręż do zapewnienia właściwego wypoczynku pod warunkiem, że realizacja przebiegać będzie w sposób odmienny od dotychczasowego, który bliższy jest działalności żywiołowej, że będzie ona mianowicie w jakiś sposób sterowana, uwzględniająca kompleksowość rozwiązań, odpowiedni standard oraz najbardziej racjonalne rozmieszczenie przestrzenne obiektów.</u>
+ <u xml:id="u-14.12" who="#PoselJankowskiWitold">Pewne elementy takiego kompleksowego rozwiązywania odnaleźć można np. w uchwale Rządu o zagospodarowaniu Bieszczadów albo w projektach budowy II Zakopanego.</u>
+ <u xml:id="u-14.13" who="#PoselJankowskiWitold">Wydaje się więc bardzo istotne, aby przewidziane w art. 20 projektu ustawy rozporządzenia precyzujące szczegółowe zasady gospodarowania zakładowym funduszem socjalnym opracowane były, oczywiście w proporcji do wielkości zadania, podobnie jak inne strategiczne zadania kraju, np. kompleks gospodarki rolnej czy program budownictwa mieszkaniowego, w powiązaniu z przestrzennym zagospodarowaniem kraju.</u>
+ <u xml:id="u-14.14" who="#PoselJankowskiWitold">Mogłyby się w tych rozporządzeniach znaleźć takie elementy, jak:</u>
+ <u xml:id="u-14.15" who="#PoselJankowskiWitold">1) właściwe dostosowanie klimatyczne i krajobrazowe miejsc wypoczynkowych do potrzeb zdrowotnych pracownika, potrzeb zależnych przecież także od jego specjalności zawodowej;</u>
+ <u xml:id="u-14.16" who="#PoselJankowskiWitold">2) realizowanie obiektów wypoczynkowych w zasadzie przez inwestorów zastępczych, wyspecjalizowanych w tej działalności, co miałoby znaczenie w szczególności dla zakładów małych, stymulowało podnoszenie standardu ośrodków wypoczynkowych i niwelowało dysproporcje w warunkach wypoczynku, a także zapewniało kompleksowość rozwiązań;</u>
+ <u xml:id="u-14.17" who="#PoselJankowskiWitold">3) możliwość powiązania środków finansowych pochodzących z dotacji państwowych z funduszami zakładów pracy. Stworzyłoby to podstawy do stosowania w perspektywie słusznej chyba zasady pełnej rentowności placówek wypoczynkowych, przy jednoczesnym refundowaniu pracownikowi kosztów wypoczynku w tych ośrodkach. Zapewniłoby to wyższy standard usług wczasowych, gdyż działająca w tym układzie zasada handlowa zmuszałaby do większego liczenia się z życzeniami klienta. Innym walorem tej zasady byłoby wyrównywanie standardu świadczeń we wszystkich ośrodkach oraz możliwość szerokiej wymiany wypoczywających między poszczególnymi ośrodkami, a przez to — pełniejszej eksploatacji miejsc wypoczynkowych.</u>
+ <u xml:id="u-14.18" who="#PoselJankowskiWitold">Wysoka Izbo! Dyskutowany przez nas projekt ustawy jest bezsprzecznie ważnym elementem polityki społecznej realizowanej i rozwijanej konsekwentnie od dwóch i pół lat. Utworzenie zakładowego funduszu nagród, zakładowego funduszu socjalnego i funduszu mieszkaniowego może i powinno stać się skutecznym instrumentem polityki społecznej w środowisku pracy, polityki uzupełniającej komplementarnie politykę społeczną rad narodowych. Umacnia się w szczególności funkcja społeczna socjalistycznego przedsiębiorstwa.</u>
+ <u xml:id="u-14.19" who="#PoselJankowskiWitold">W związku z tym pojawia się przed nami szerszy problem, który chciałbym tu tylko zasygnalizować.</u>
+ <u xml:id="u-14.20" who="#PoselJankowskiWitold">Jak wiadomo, jeśli chodzi o duże zakłady pracy, w sąsiadujących z nami państwach socjalistycznych, mianowicie w Związku Radzieckim i Niemieckiej Republice Demokratycznej, od szeregu lat traktowane są one nie tylko jako jednostki gospodarcze, lecz także jako podmioty polityki społecznej, posługujące się systemem zakładowego planowania społecznego. W naszym kraju uchwałą Rady Ministrów nr 296 z 23 grudnia 1971 r. w sprawie analizy sytuacji gospodarczej i warunków socjalno-bytowych wielkich przedsiębiorstw wprowadzono tytułem eksperymentu niektóre elementy planowania społecznego na terenie 164 wielkich przedsiębiorstw.</u>
+ <u xml:id="u-14.21" who="#PoselJankowskiWitold">Wydaje się, że doświadczenia tego eksperymentu oraz fakt stworzenia trzech funduszów zakładowych aktualizują wyraźnie potrzebę, aby w najbliższej przyszłości uregulować na drodze ustawowej całokształt zadań socjalnych przedsiębiorstwa włącznie z modelem administracji socjalnej, z metodą zakładowego planowania społecznego oraz z systemem koordynacji poziomej spraw społecznych pomiędzy radami narodowymi a przedsiębiorstwami. W szerszym ujęciu chodzić będzie o skonstruowanie spójnego modelu terenowej polityki społecznej, która realizować się będzie w trójkącie:</u>
+ <u xml:id="u-14.22" who="#PoselJankowskiWitold">samorząd mieszkańców w osiedlu, o którym mówi uchwała Rady Państwa z 21 maja br. — zakład pracy — rada narodowa. Jest to jednak już zagadnienie wykraczające poza treść dyskutowanej dziś ustawy.</u>
+ <u xml:id="u-14.23" who="#PoselJankowskiWitold">Wysoka Izbo! W imieniu Koła Poselskiego — „Pax” chciałbym oświadczyć, że będziemy głosowali za projektem ustawy o zasadach tworzenia i podziału zakładowego funduszu: nagród, socjalnego i mieszkaniowego wraz z poprawkami wniesionymi przez Komisje Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów oraz Pracy i Spraw Socjalnych. Mamy też nadzieję, że zawarte w ustawie delegacje dla Rady Ministrów wykorzystane zostaną do optymalnego zrealizowania w praktyce postulatów projektu ustawy, zgodnie z jej intencjami i dla dobra zainteresowanych rzesz pracowniczych.</u>
+ <u xml:id="u-14.24" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ <u xml:id="u-14.25" who="#PoselJankowskiWitold">Wicemarszałek Andrzej Werblan:</u>
+ <u xml:id="u-14.26" who="#PoselJankowskiWitold">Głos ma poseł Jan Mendel.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-15">
+ <u xml:id="u-15.0" who="#PoselMendelJan">Obywatelu Marszałku! Wysoka Izbo! Założone w uchwale VI Zjazdu PZPR kierunki zmian w systemie zarządzania gospodarką narodową zmierzają przede wszystkim do usprawnienia działalności przedsiębiorstw produkcyjnych, uzyskania przez nie lepszych wyników ekonomiczno-produkcyjnych oraz wprowadzenia nowych mierników oceny ich działalności.</u>
+ <u xml:id="u-15.1" who="#PoselMendelJan">Dokonywany od niedawna proces doskonalenia istniejącego systemu zarządzania ma charakter kompleksowy, gdyż obejmuje zarówno problemy dotyczące finansowania działalności eksploatacyjnej, jak i inwestycyjnej, a także kształtowanie płac i nagród.</u>
+ <u xml:id="u-15.2" who="#PoselMendelJan">Wspomniane idee uchwały VI Zjazdu zostały skonkretyzowane we wprowadzonym nowym systemie planowania i zarządzania w jednostkach inicjujących. Istota tego systemu polega na zwiększeniu samodzielności i odpowiedzialności gospodarowania — na podstawie konsekwentnego rachunku ekonomicznego. Jak wiadomo, w systemie tym osiągane efekty, a także płace, zależą w dużym stopniu od postawy i świadomości załogi.</u>
+ <u xml:id="u-15.3" who="#PoselMendelJan">System ten wiąże ściślej interes pracownika z interesami przedsiębiorstwa, zapewnia wydajniejszą pracę, która będzie się opłacała, pozwala na szybszy wzrost zarobków, stwarza warunki do najlepszego wykorzystania sił twórczych człowieka.</u>
+ <u xml:id="u-15.4" who="#PoselMendelJan">Fundamentalnym czynnikiem tego systemu jest zagadnienie prowadzenia prawidłowego gospodarowania zasobami ludzkimi. Generalne kierunki tej polityki, proporcje zatrudnienia, podstawowe problemy systemu oświatowego, polityka płacowa i socjalna muszą być kształtowane decyzjami ogólnopańswowymi.</u>
+ <u xml:id="u-15.5" who="#PoselMendelJan">Przykładem doceniania roli czynnika ludzkiego w dynamizowaniu rozwoju kraju oraz jego decydującego znaczenia w poprawie efektywności gospodarowania są wczorajsze obrady Plenum KC PZPR. Za szczególnie ważne zagadnienie uznano na tym Plenum lepsze wykorzystanie rezerw ludzkich poprzez spożytkowanie kwalifikacji i umiejętności, organizację pracy i postęp techniczny, wzrost wydajności pracy, wzmocnienie dyscypliny oraz stosowanie takich czynników oddziaływania materialnego i moralnego, które kształtować będą zaangażowane postawy zawodowe i społeczne załóg pracowniczych.</u>
+ <u xml:id="u-15.6" who="#PoselMendelJan">Oznacza to, że niezbędna jest troska o taki system płac, wyróżnień i nagród członków i kolektywów pracowniczych, który by preferował indywidualny wkład rzetelnego wysiłku i dobrej jakości. Oznacza to również, że potrzebny jest dalszy wysiłek w dziedzinie szerokiego oddziaływania m.in. na rzecz poprawy dyscypliny i organizacji pracy, przeciwdziałania fluktuacji i nieuzasadnionej absencji, gdyż podnoszenie wydajności pracy jest jedyną prawidłową drogą podnoszenia efektywności całej gospodarki i poszczególnych przedsiębiorstw. To równocześnie najskuteczniejszy sposób wypracowania materialnych warunków do wzrostu płac indywidualnych i nagród.</u>
+ <u xml:id="u-15.7" who="#PoselMendelJan">Wysoki Sejmie! Założenia projektu ustawy o zasadach tworzenia i podziału zakładowego funduszu: nagród, socjalnego i mieszkaniowego mają duże znaczenie dla dynamizowania ludzkiego działania, a ponadto są wyrazem polityki partii, której głównym celem jest zapewnienie stałej odczuwalnej poprawy warunków bytowych i socjalnych klasy robotniczej i całego społeczeństwa.</u>
+ <u xml:id="u-15.8" who="#PoselMendelJan">Projekt ustawy eksponuje miernik dobrej i rzetelnej pracy, która powinna być odpowiednio nagradzana, co zgodne jest z duchem zachodzących zmian w metodach zarządzania i gospodarowania w naszym kraju.</u>
+ <u xml:id="u-15.9" who="#PoselMendelJan">Założone w projekcie ustawy uzależnienie wypłaty 13 pensji z jednej strony — od stażu pracy, rzetelności i dobrej jakości, z drugiej zaś — ograniczenie jej uzyskiwania przy nieusprawiedliwionej absencji, będzie miało poważny wpływ na wzrost odpowiedzialności za swoją pracę. Tym samym doprowadzi do wzrostu społecznej wydajności pracy i wyeliminowania ludzi nie zainteresowanych dobrą i rzetelną pracą z udziału w wypracowanej nagrodzie.</u>
+ <u xml:id="u-15.10" who="#PoselMendelJan">Na nowo uregulowano w projekcie ustawy sprawy zakładowego funduszu socjalnego i mieszkaniowego. W konsekwencji rozszerzone zostaną na wszystkie jednostki gospodarki uspołecznionej uprawnienia do tworzeni tych funduszy. Projektowane zasady i wysokości tworzenia funduszu doprowadzą do stopniowego zniwelowania nieuzasadnionych dysproporcji w wysokości odpisów zarówno na zakładowy fundusz socjalny, jak i mieszkaniowy w poszczególnych branżach i przedsiębiorstwach, co będzie miało wielkie znaczenie m.in. dla stabilizacji załóg, gdyż stwarza jednakowe przesłanki dla wszystkich jednostek gospodarczych w naliczaniu tych funduszów, pozwoli udzielić pomocy pracownikom starającym się o poprawę swoich warunków mieszkaniowych, a legitymujących się dobrą, zdyscyplinowaną pracą. Środki, które w myśl projektu ustawy zakład będzie mógł przeznaczyć na ten cel będą poważną pomocą również dla absolwentów szkół zawodowych i wyższych — stworzą ich trwały związek z danym przedsiębiorstwem. Pozwoli to na lepsze wykorzystanie ich sił twórczych w realizacji podstawowych zadań gospodarczych zakładu.</u>
+ <u xml:id="u-15.11" who="#PoselMendelJan">Po wprowadzeniu przedmiotowego projektu ustawy znacznie wzrośnie rola samorządu robotniczego, którego zadaniem będzie ustalanie polityki socjalnej i, mieszkaniowej w zakładach pracy oraz racjonalne gospodarowanie przeznaczonymi na te cele funduszami. Otrzyma on wielkiej wagi instrument oddziaływania na rzecz lepszego, pełniejszego i społecznie sprawiedliwego rozdziału środków na cele socjalne oraz na poprawienie sytuacji mieszkaniowej załóg.</u>
+ <u xml:id="u-15.12" who="#PoselMendelJan">Wynika stąd również zwiększona odpowiedzialność samorządu robotniczego za prawidłowe gospodarowanie tymi funduszami, zgodnie z ich społecznym przeznaczeniem oraz za umocnienie dyscypliny pracy, podnoszenie efektywności produkcyjno-ekonomicznej przedsiębiorstw.</u>
+ <u xml:id="u-15.13" who="#PoselMendelJan">Wysoki Sejmie! W odczuciu szerokich rzesz pracowników jednostek gospodarki uspołecznionej — będący przedmiotem debaty projekt ustawy stanowi dalszy krok naprzód w konsekwentnej realizacji postanowień VI Zjazdu partii. Uzasadnia tezę, że tylko wzmożonym wysiłkiem i wyższą jakością pracy mogą odpowiedzieć miliony pracujących na słuszną i dalekowzroczną politykę partii, politykę uwzględniającą, jak nigdy dotąd, interesy wszystkich pracujących. Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-15.14" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ <u xml:id="u-15.15" who="#PoselMendelJan">Wicemarszałek Andrzej Werblan:</u>
+ <u xml:id="u-15.16" who="#PoselMendelJan">Głos ma poseł Jan Mendalka.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-16">
+ <u xml:id="u-16.0" who="#PoselMendalkaJan">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Przedstawiony projekt ustawy o zasadach tworzenia i podziału zakładowego funduszu: nagród, socjalnego i mieszkaniowego jest dalszym krokiem konsekwentnej realizacji programu rozwoju społeczno-gospodarczego naszego kraju, sformułowanego na VI Zjeździe partii.</u>
+ <u xml:id="u-16.1" who="#PoselMendalkaJan">Jest rzeczą bezsporną, że dynamiczniej niż kiedykolwiek rozwija się nasza gospodarka, odczuwalne są zmiany w warunkach życiowych, poprawiły się warunki pracy i warunki socjalne załóg. Dokonujemy tego dzięki wytworzonemu klimatowi, stworzonej perspektywie rozwoju kraju i wierze w realizację powszechnie aprobowanych celów polityki partii, u których podstaw jest człowiek, jego potrzeby i aspiracje.</u>
+ <u xml:id="u-16.2" who="#PoselMendalkaJan">Zachodzące w życiu społeczno-gospodarczym zmiany wywołały potrzebę doskonalenia czynników pobudzania załóg pracowniczych do dalszej intensyfikacji produkcji. Przedstawiony projekt ustawy wychodzi temu naprzeciw, ponieważ dotychczas obowiązujące przepisy o zasadach tworzenia i podziału funduszu zakładowego w znacznej swej części nie odpowiadają aktualnemu i dynamicznemu rozwojowi kraju, utraciły charakter zachęty materialnej dla załóg pracowniczych, co zostało podkreślone w prowadzonych konsultacjach w zakładach pracy województwa gdańskiego.</u>
+ <u xml:id="u-16.3" who="#PoselMendalkaJan">Mówiąc o słabościach dotychczas istniejącego systemu funduszu zakładowego podkreślono, że istniało duże zróżnicowanie wysokości rzeczywistych odpisów zarówno między branżami, jak i zakładami wewnątrz danych branż. Wynikało to zarówno z niejednolitych zasad tworzenia funduszu zakładowego, jak również z wysokości stawek odpisów. Równocześnie przy istniejących zasadach podziału funduszu zakładowego, wprawdzie nie zawsze i nie we wszystkich zakładach, istniała tendencja do zwiększania podziału funduszu na nagrody indywidualne.</u>
+ <u xml:id="u-16.4" who="#PoselMendalkaJan">Słabością dotychczasowego systemu była też jego ograniczona skuteczność jako instrumentu zachęty do maksymalizacji wyników ekonomicznych przedsiębiorstw, tym bardziej, że w świadomości pracownika związek między jego wysiłkiem a kształtowaniem się syntetycznych wskaźników finansowych i innych czynników określających wielkość funduszu zakładowego i wielkość nagrody indywidualnej jest bardzo odległy.</u>
+ <u xml:id="u-16.5" who="#PoselMendalkaJan">W ramach prowadzonych konsultacji nad projektem ustawy odbyły się dwustopniowe spotkania i dyskusje z aktywem społeczno-politycznym i gospodarczym w przedsiębiorstwach resortu przemysłu ciężkiego i żeglugi naszego województwa. Należy podkreślić, że konsultacje poprzedzone były pracą zespołów lub komisji, których zadaniem było przygotowanie materiałów porównywalnych. W dyskusji wyjaśniono wiele problemów dotyczących kierunków i intencji wprowadzenia zmian. Dyskutowano rzeczowo i z pełną odpowiedzialnością, a zgłoszone liczne uwagi i wnioski zostały uwzględnione i przedstawione Wysokiemu Sejmowi w projekcie.</u>
+ <u xml:id="u-16.6" who="#PoselMendalkaJan">W trakcie dyskusji podkreślono powszechność projektu ustawy dzięki uwzględnieniu wszystkich państwowych jednostek organizacyjnych, co np. w tworzeniu zakładowego funduszu socjalnego i mieszkaniowego pozwoli prowadzić właściwą i perspektywiczną działalność przedsiębiorstw na rzecz dalszego zaspokojenia socjalnych i bytowych potrzeb załogi.</u>
+ <u xml:id="u-16.7" who="#PoselMendalkaJan">Niezmiernie istotnym, nowym elementem w tworzeniu zakładowego funduszu nagród jest preferencja pracy dobrej jakości, a przede wszystkim podnoszenia poziomu dyscypliny pracy, co uznano za rzecz ważną i prawidłową. W wyniku prowadzonych konsultacji i dyskusji w sposób bardzo wyraźny stwierdzono, że przedstawiony projekt ustawy o tworzeniu i podziale funduszu: nagród, socjalnego i mieszkaniowego reguluje pozytywnie wiele zagadnień w tym zakresie i porządkuje całokształt spraw związanych z działalnością socjalną, mieszkaniową i nagradzaniem pracowników we wszystkich przedsiębiorstwach, pomimo że w niektórych dużych zakładach naszego regionu nastąpi przez pewien okres utrzymanie funduszu socjalnego i mieszkaniowego na już osiągniętym poziomie.</u>
+ <u xml:id="u-16.8" who="#PoselMendalkaJan">Uznano również, że jest to dalszy krok w kierunku dalszej i wydatnej poprawy warunków bytowych i socjalnych załóg pracowniczych.</u>
+ <u xml:id="u-16.9" who="#PoselMendalkaJan">Przedstawiciele załóg pracowniczych wybrzeża gdańskiego akceptują podstawowe kierunki zmian, a w szczególności powszechność funduszy, ich gwarantowany charakter, uzależnienie nagród od indywidualnej postawy i pracy oraz perspektywę ich wzrostu — z pełnym przekonaniem, że zasady ustawy stwarzają warunki udziału w funduszu nagród dla każdego solidnego pracownika i rozwinięcia działalności socjalnej i budownictwa mieszkaniowego dla każdego zakładu pracy.</u>
+ <u xml:id="u-16.10" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ <u xml:id="u-16.11" who="#PoselMendalkaJan">Wicemarszałek Andrzej Werblan:</u>
+ <u xml:id="u-16.12" who="#PoselMendalkaJan">Głos ma poseł Franciszek Krengelewski.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-17">
+ <u xml:id="u-17.0" who="#PoselKrengelewskiFranciszek">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Rozpatrujemy dziś niezmiernie ważny projekt aktu ustawodawczego, będący konsekwentnym wyrazem polityki społecznej partii i Rządu w procesie stałej poprawy warunków socjalno-bytowych i kulturalnych ludzi pracy. Dotyczy on reformy dotychczasowego system funduszu zakładowego, który w ciągu 15-letniej historii swego istnienia ulegał różnym przekształceniom i modyfikacjom w zależności od specyfiki zadań i warunków działalności poszczególnych zakładów pracy.</u>
+ <u xml:id="u-17.1" who="#PoselKrengelewskiFranciszek">Tworzenie funduszu zakładowego miało w swym założeniu stwarzać zbiorową zachętę do uzyskiwania przez załogi pracownicze optymalnych wyników gospodarczych. W tym zakresie zarówno fundusz zakładowy, jak i fundusze o podobnym charakterze spełniały w przeszłości niewątpliwie bardzo poważną rolę.</u>
+ <u xml:id="u-17.2" who="#PoselKrengelewskiFranciszek">Niemniej jednak na przestrzeni wielu lat powstało duże zróżnicowanie wysokości odpisów podstawowych i całkowitych w poszczególnych branżach, gałęziach i resortach. Bardzo znaczne zróżnicowanie odpisów na fundusze zakładowe ograniczyło poważnie ich rolę jako instrumentu zbiorowej zachęty materialnej załóg.</u>
+ <u xml:id="u-17.3" who="#PoselKrengelewskiFranciszek">Dokonane w latach 1971 i 1972 zmiany finansowania gospodarki narodowej oraz doskonalenie systemów płacowych stworzyły możliwość nowego ustawowego uregulowania ważnego odcinka życia w zakładzie pracy.</u>
+ <u xml:id="u-17.4" who="#PoselKrengelewskiFranciszek">Projekt ustawy o zasadach tworzenia i podziału zakładowego funduszu: nagród, socjalnego i mieszkaniowego zmierza do kompleksowego i jednolitego przystosowania roli i funkcjonowania tego instrumentu do zmian przeprowadzanych w systemie zarządzania naszą gospodarką narodową.</u>
+ <u xml:id="u-17.5" who="#PoselKrengelewskiFranciszek">Odpowiada on równocześnie społecznemu zamówieniu w zakresie:</u>
+ <u xml:id="u-17.6" who="#PoselKrengelewskiFranciszek">— upowszechnienia zasad tworzenia zakładowych funduszów;</u>
+ <u xml:id="u-17.7" who="#PoselKrengelewskiFranciszek">— stabilizacji źródeł i wysokości odpisów;</u>
+ <u xml:id="u-17.8" who="#PoselKrengelewskiFranciszek">— racjonalnego rozdziału uzyskiwanych środków na wyodrębnione cele nagrodowe, socjalne i mieszkaniowe;</u>
+ <u xml:id="u-17.9" who="#PoselKrengelewskiFranciszek">— oddziaływania na kształtowanie świadomej postawy nienagannej, rzetelnej i wydajnej pracy.</u>
+ <u xml:id="u-17.10" who="#PoselKrengelewskiFranciszek">Wprowadzenie przepisów ustawy pozwoli na objęcie działaniem funduszów — socjalnym i mieszkaniowym — dodatkowo kilkuset tysięcy pracowników i ich rodzin m.in. w instytucjach bankowych, finansowych, organach wymiaru sprawiedliwości i innych.</u>
+ <u xml:id="u-17.11" who="#PoselKrengelewskiFranciszek">Projekt ustawy wprowadza jednolitą zasadę tworzenia funduszów zakładowych w formie procentowego odpisu od osobowego funduszu płac, niezależnie — jak to było dotychczas — od osiągnięć techniczno-ekonomicznych i wykonania czy przekroczenia dyrektywnych wskaźników finansowych. Stwarza to możliwość wszystkim zakładom, w tym zwłaszcza małym, uzyskiwania proporcjonalnie do wielkości funduszu płac — niezbędnych środków na zaspokojenie podstawowych potrzeb załóg.</u>
+ <u xml:id="u-17.12" who="#PoselKrengelewskiFranciszek">Projekt ustawy przewiduje przekształcenie dotychczasowego funduszu zakładowego i funduszów o podobnym charakterze na 3 odrębne fundusze ściśle określone i sukcesywnie podwyższane do górnej granicy docelowej. Są to:</u>
+ <u xml:id="u-17.13" who="#PoselKrengelewskiFranciszek">— fundusz nagród;</u>
+ <u xml:id="u-17.14" who="#PoselKrengelewskiFranciszek">— fundusz socjalny;</u>
+ <u xml:id="u-17.15" who="#PoselKrengelewskiFranciszek">— fundusz mieszkaniowy.</u>
+ <u xml:id="u-17.16" who="#PoselKrengelewskiFranciszek">W myśl założeń ustawy jedynym kryterium uzyskania nagrody będzie rzetelna, sumienna i ciągła praca. Docelowo nagrodą tą będzie 13 pensja za przepracowany cały rok, a w społecznie uzasadnionych wypadkach — proporcjonalną częścią w stosunku do przepracowanego niepełnego roku.</u>
+ <u xml:id="u-17.17" who="#PoselKrengelewskiFranciszek">Równocześnie projektowana ustawa przewiduje pozbawienie pracownika prawa do nagrody w części lub w całości w wypadku każdego zawinionego naruszenia regulaminu pracy, zwłaszcza w postaci nieusprawiedliwionej absencji. Jest to wymóg ze wszech miar konieczny w celu skutecznego zwalczania bumelanctwa, pijaństwa i naruszania zasad dyscypliny pracy. Wpłynąć to powinno na ukształtowanie świadomej postawy każdego pracownika, a pośrednio także — całych załóg w rzetelnym, sumiennym i wydajnym wypełnianiu obowiązków.</u>
+ <u xml:id="u-17.18" who="#PoselKrengelewskiFranciszek">Dodatkowym czynnikiem wychowawczym jest fakt, że środki z funduszu nagród nie wypłacone z powodu dokonanych potrąceń — będą przeznaczane na dodatkową pomoc socjalną pracownikom, zgodnie z przepisami ustawy.</u>
+ <u xml:id="u-17.19" who="#PoselKrengelewskiFranciszek">Całkowite wyłączenie z finasowania środkami zakładowego funduszu socjalnego — zakładowych żłobków, przedszkoli, zakładowych sanatoriów i temu podobnych urządzeń, sprzyjać będzie rozwojowi działalności socjalnej zakładów pracy szczególnie w zakresie wczasów pracowniczych i rodzinnych oraz różnych innych form czynnego wypoczynku i turystyki. Nie uprzedzając szczegółowych rozwiązań, które zostaną zawarte w zapowiedzianych przepisach wykonawczych — ustawowe określenie stałego i w zasadzie tylko jednego źródła finansowania działalności socjalnej — skłoni wszystkich dysponentów zakładowych funduszów socjalnych do zwiększenia troski o racjonalne gospodarowanie nimi i osiąganie optymalnych efektów tej działalności.</u>
+ <u xml:id="u-17.20" who="#PoselKrengelewskiFranciszek">W analogiczny sposób jak zakładowy fundusz socjalny został rozszerzony i ustabilizowany zakładowy fundusz mieszkaniowy, stanowiący instrument polityki mieszkaniowej państwa. Jest to szczególnie istotne dla zakładów małych, a także średniej wielkości, zlokalizowanych na terenie małych miast, a które nie prowadzą własnego budownictwa przyzakładowego. W tej sytuacji dominującą formą uzyskania własnego mieszkania jest powszechne budownictwo spółdzielcze bądź indywidualne. Rozszerzenie podmiotowego zakresu zakładów pracy tworzących fundusze mieszkaniowe — umożliwia ich pracownikom uzyskanie pomocy finansowej, z której dotychczas mogli korzystać jedynie dzięki kredytom PKO.</u>
+ <u xml:id="u-17.21" who="#PoselKrengelewskiFranciszek">Wysoki Sejmie! Zawarte w projekcie ustawy generalne kierunki reformy zakładowych funduszów pozwolą na ujednolicenie zasad tworzenia tych funduszów w stosunku do wszystkich zakładów pracy, zarówno dużych, jak i małych, oraz na sukcesywne likwidowanie powstałych w przeszłości dysproporcji w poziomie i systemie rozdziału środków na poszczególne cele.</u>
+ <u xml:id="u-17.22" who="#PoselKrengelewskiFranciszek">Projektowana ustawa jest jednym z ważnych czynników porządkowania systemu naszej gospodarki narodowej i systemu uprawnień socjalnych oraz dostosowywania tych systemów do współczesnych wymogów i potrzeb klasy robotniczej i innych warstw ludzi pracy. Należy wyrazić przekonanie, że w praktycznym swym działaniu ustawa ta stwarzać będzie również warunki do dalszego doskonalenia systemu socjalnych osiągnięć świata pracy, zgodnych z postępującymi procesami i sukcesami rozwiniętego budownictwa socjalistycznego w naszym kraju.</u>
+ <u xml:id="u-17.23" who="#PoselKrengelewskiFranciszek">Posłowie Stronnictwa Demokratycznego — mając to głębokie przeświadczenie — będą głosowali za uchwaleniem przedłożonego projektu ustawy.</u>
+ <u xml:id="u-17.24" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ <u xml:id="u-17.25" who="#PoselKrengelewskiFranciszek">Wicemarszałek Andrzej Werblan:</u>
+ <u xml:id="u-17.26" who="#PoselKrengelewskiFranciszek">Głos ma poseł Jan Leś.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-18">
+ <u xml:id="u-18.0" who="#PoselLesJan">Obywatelu Marszałku! Wysoka Izbo! Górniczy aktyw społeczny przywiązuje dużą wagę do przedłożonego pod obrady Sejmu projektu ustawy o zasadach tworzenia i podziału funduszu: nagród, socjalnego i mieszkaniowego. Chodzi tu bowiem o akt prawny, który stanowić będzie o czynnikach mających istotny wpływ na systematyczną poprawę bytu i warunków pracy ogółu zatrudnionych, ich rodzin oraz na wzrost efektywności gospodarczej przedsiębiorstw.</u>
+ <u xml:id="u-18.1" who="#PoselLesJan">Koncepcja tej ustawy jest odzwierciedleniem polityki społeczno-socjalnej partii, Rządu i ruchu zawodowego, sformułowanej w programowych założeniach VI Zjazdu.</u>
+ <u xml:id="u-18.2" who="#PoselLesJan">Omawiana ustawa, jako dokument prawa państwowego dotyczący bezpośrednio żywotnych interesów ludzi pracy, była konsultowana w 23 górniczych zakładach. Z dużą uwagą i zrozumieniem celów górnicze załogi dyskutowały nad projektem ustawy. W dyskusji podkreślano takie walory, jak powszechność tworzenia zakładowego funduszu socjalnego i mieszkaniowego, uproszczenie zasad tworzenia funduszu rocznych nagród, likwidacja nieuzasadnionych zróżnicowań i dysproporcji. Wskazywano, że sposób powstawania i podziału tych funduszy stanowi przykład realizowania polityki socjalnej według zasady — „równania w górę”.</u>
+ <u xml:id="u-18.3" who="#PoselLesJan">Podkreślano, iż w obecnych warunkach, kiedy dokonuje się zmian jakościowych systemu ekonomicznego i zasad zarządzania, istnieje również potrzeba uruchamiania odpowiadających tym przemianom mechanizmów materialnego zainteresowania wysoko wydajną, zdyscyplinowaną pracą i poprawą warunków socjalnych załóg. Służyć temu celowi mają proponowane w ustawie fundusze oraz zasady ich tworzenia i podziału. Dlatego też ustalenie w projekcie ustawy dla wszystkich przedsiębiorstw przemysłowych i innych jednostek organizacyjnych zrozumiałego dla ogółu pracowników, jednolitego wskaźnika obliczeniowego, jakim jest fundusz płac, jest społecznie i ekonomicznie uzasadnione.</u>
+ <u xml:id="u-18.4" who="#PoselLesJan">Za szczególnie ważne gospodarczo i społecznie uważamy postanowienia projektu ustawy określające zasady nabywania uprawnienia do świadczenia z funduszu nagród. Mam tu na uwadze art. 4, 6 i 9 ustawy, które uzależniają otrzymanie indywidualnej nagrody od sumiennej, zdyscyplinowanej pracy w danym przedsiębiorstwie w ciągu całego roku.</u>
+ <u xml:id="u-18.5" who="#PoselLesJan">W górnictwie fluktuacja i absencja dają się szczególnie dotkliwie we znaki. Za przykład rozmiarów tego zjawiska mogą posłużyć kopalnie Katowickiego Zjednoczenia Przemysłu Węglowego, gdzie w I kwartale br. przyjęto do pracy 3 120 osób, zwolniło się natomiast 3 550, z czego około 65% samowolnie porzuciło pracę.</u>
+ <u xml:id="u-18.6" who="#PoselLesJan">Są nawet takie kopalnie i inne zakłady górnicze, w których w ciągu roku wymienia się połowa, a nawet i więcej pracowników. Nie trzeba uzasadniać jak dezorganizująco wpływa to na produkcję, zmusza do pracy w czasie ponadnormatywnym, godzi w żywotne interesy dobrze i ofiarnie pracujących górników.</u>
+ <u xml:id="u-18.7" who="#PoselLesJan">Wypowiadają się oni zatem zdecydowanie przeciwko tolerowaniu sytuacji, w której jednostki niezdyscyplinowane, lekceważące obowiązki wynikające z zasad współżycia społecznego, korzystały z owoców pracy na równi z rzetelnie i sumiennie pracującymi. Poczucie współodpowiedzialności za nasze wspólne dobro, podniesienie społecznej dyscypliny pracy, żądanie rzetelnej i solidnej roboty warunkują bowiem ponadplanową realizację zadań wytyczonych przez partię i Rząd.</u>
+ <u xml:id="u-18.8" who="#PoselLesJan">Stąd też właściwe stosowanie nowych przepisów powinno stanowić w rękach administracji, organów samorządu i aktywu związkowego ważki argument oddziaływania na ograniczenie fluktuacji i umocnienie dyscypliny pracy.</u>
+ <u xml:id="u-18.9" who="#PoselLesJan">Nie zamierzam fetyszyzować wpływu wymienionych przepisów ustawy na likwidację fluktuacji i nadmiernej absencji, jednak w przekonaniu górniczego aktywu społeczno-politycznego postanowienia te powinny spełnić istotną rolę w wydatnym ograniczeniu rozmiarów tych wielce niekorzystnych zjawisk w naszych zakładach.</u>
+ <u xml:id="u-18.10" who="#PoselLesJan">Mówiąc o zasadach tworzenia i podziału funduszu nagród w brzmieniu proponowanym przez komisję sejmową, pragnę podkreślić, że uwagi i szczegółowe ich uzasadnienia zgłoszone do artykułów projektu ustawy przekazane zostały Centralnej Radzie Związków Zawodowych. Z satysfakcją stwierdzam, że uwagi te generalnie zostały uwzględnione przez komisję sejmową.</u>
+ <u xml:id="u-18.11" who="#PoselLesJan">Należy podkreślić, że najdoskonalsze nawet przepisy nie działają jednak samoczynnie. Spełnią one wówczas swoją pozytywną funkcję, jeśli będą właściwie interpretowane i stosowane.</u>
+ <u xml:id="u-18.12" who="#PoselLesJan">Ważną rolę ma tutaj do spełnienia samorząd robotniczy. Chodzi bowiem o to, aby w odczuciu załóg przyznawanie nagród indywidualnych było społecznie sprawiedliwe. Stąd nieodzowność współdziałania z administracją zakładów w konsekwentnym stosowaniu tych zasad i sprawowaniu społecznej kontroli nad prawidłową, zgodną z duchem i literą prawa, interpretacją postanowień ustawy o zakładowym funduszu nagród.</u>
+ <u xml:id="u-18.13" who="#PoselLesJan">Ekonomicznie i społecznie uzasadniony jest także projekt tworzenia i podziału funduszu socjalnego i mieszkaniowego. Działanie tych funduszy powinno sprzyjać przyspieszeniu wzrostu poziomu warunków socjalno-bytowych i kulturalnych ludzi pracy.</u>
+ <u xml:id="u-18.14" who="#PoselLesJan">W trakcie konsultacji z górniczym aktywem społecznym wskazywano na korzyści płynące z faktu powszechności funduszu socjalnego i mieszkaniowego, bowiem wiele jednostek gospodarczych i placówek naukowo-badawczych w górnictwie nie posiadało dotychczas funduszu zakładowego.</u>
+ <u xml:id="u-18.15" who="#PoselLesJan">Przeznaczenie funduszu socjalnego i mieszkaniowego na określone w projekcie ustawy dziedziny nakłada na zakładowe organizacje społeczne, instancje związkowe i administrację gospodarczą obowiązek zintensyfikowania wielokierunkowej działalności socjalno-bytowej i kulturalno-oświatowej.</u>
+ <u xml:id="u-18.16" who="#PoselLesJan">Rozwój wczasów pracowniczych, masowego wypoczynku świątecznego, rekreacji fizycznej i sportu, kolonii dziecięcych, pomoc w rozwijaniu różnych form budownictwa mieszkaniowego, upowszechnienie socjalistycznej kultury i pracy ideowo-wychowawczej w środowisku górniczym — to główne dziedziny, na których koncentrować się będzie działalność organów samorządu i naszego Związku w gospodarowaniu funduszem socjalnym i mieszkaniowym.</u>
+ <u xml:id="u-18.17" who="#PoselLesJan">Chodzi tutaj o aktywny udział w społecznie sprawiedliwym rozdziale środków z tych funduszy, o społeczną kontrolę nad właściwą, zgodną z intencją ustawy gospodarką tymi funduszami, o utrwalenie w świadomości załóg górniczych przekonania, że fundusze te, stanowiąc istotną pomoc materialną i socjalną, służyć powinny zarazem lepszej, wydajniejszej i zdyscyplinowanej pracy oraz podnoszeniu efektywności produkcyjno-ekonomicznej przedsiębiorstwa.</u>
+ <u xml:id="u-18.18" who="#PoselLesJan">Uważamy przy tym, że trzeba nieustannie dążyć, by przeznaczane na cele socjalne i mieszkaniowe środki finansowe wykorzystywane były racjonalnie. Organizacje związkowe zaś wyzwalać będą inicjatywę społeczną załóg górniczych, inicjować czyny społeczne, przyczyniając się tym do pomnożenia efektywności tych funduszy.</u>
+ <u xml:id="u-18.19" who="#PoselLesJan">Obywatelu Marszałku! Wysoka Izbo! Załogi górnicze, które mam zaszczyt reprezentować, dają w codziennym trudzie dowody zdecydowanej woli budowania socjalizmu w naszym kraju. Jesteśmy świadomi tego, że gospodarce narodowej potrzebna jest nasza aktywność społeczna, rzetelna robota, dyscyplina, ład i porządek.</u>
+ <u xml:id="u-18.20" who="#PoselLesJan">Wyrażamy poparcie dla nowej ustawy, ponieważ wychodzi ona naprzeciw konieczności doskonalenia gospodarowania, polepszania dyscypliny i wyników pracy — nieodzownym elementom warunkującym coraz pełniejsze zaspokajanie potrzeb społeczeństwa i poprawę warunków bytowych ludzi pracy.</u>
+ <u xml:id="u-18.21" who="#PoselLesJan">Będziemy dokładać starań, by tym zadaniom i społecznym obowiązkom sprostać jak najlepiej. Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-18.22" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ <u xml:id="u-18.23" who="#PoselLesJan">Wicemarszałek Andrzej Werblan:</u>
+ <u xml:id="u-18.24" who="#PoselLesJan">Proszę obecnie o zabranie głosu Prezesa Rady Ministrów, obywatela Piotra Jaroszewicza.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-19">
+ <u xml:id="u-19.0" who="#PrezesRadyMinistrow">Piotr Jaroszewicz:</u>
+ <u xml:id="u-19.1" who="#PrezesRadyMinistrow">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Znajdujemy się na półmetku planu 5-letniego na lata 1971 — 1975, który stanowi podstawowy instrument realizacji nowej polityki społeczno-gospodarczej wytyczonej przez VI Zjazd partii. Polityka ta — konsekwentnie urzeczywistniana — przyniosła nam w ciągu 2,5 lat wyniki o dużym znaczeniu dla rozwoju gospodarki, co umożliwiło zaspokojenie wielu istotnych potrzeb ludzi pracy w stopniu znacznie wyższym niż to zakładaliśmy.</u>
+ <u xml:id="u-19.2" who="#PrezesRadyMinistrow">Nowa polityka społeczno-ekonomiczna stała się jednocześnie instrumentem wydatnego zwiększenia dynamiki rozwoju gospodarki. Uczyniła ona z rosnącej stopy życiowej i wydatnej poprawy sytuacji socjalnej niezwykle ważny stymulator ogólnego podnoszenia społecznej wydajności pracy, a tym samym dalszego dynamizowania wzrostu gospodarczego.</u>
+ <u xml:id="u-19.3" who="#PrezesRadyMinistrow">Rezultaty uzyskane w ciągu minionych 2,5 lat są najlepszym dowodem słuszności tej polityki.</u>
+ <u xml:id="u-19.4" who="#PrezesRadyMinistrow">Ważnym czynnikiem urzeczywistniania programu społeczno-gospodarczego stała się polityka płac — jako jedna z głównych dźwigni podnoszenia dochodów ludności i poprawy jej warunków życiowych.</u>
+ <u xml:id="u-19.5" who="#PrezesRadyMinistrow">Stale doskonaląc i rozwijając system funkcjonowania gospodarki, wzmacniamy te wszystkie elementy, które przyczyniają się do lepszej i skuteczniejszej organizacji wysiłku naszego społeczeństwa.</u>
+ <u xml:id="u-19.6" who="#PrezesRadyMinistrow">Pomyślne wyniki gospodarcze sprawiły, że możemy osiągać szybszy niż zakładaliśmy postęp w regulacji płac i podnoszeniu zarobków.</u>
+ <u xml:id="u-19.7" who="#PrezesRadyMinistrow">w latach 1971 — 1972 płace realne wzrosły o 12,4%. Godzi się przypomnieć, że w latach 1966 — 1970, a więc w okresie całego poprzedniego planu 5-letniego, wzrost płacy realnej wyniósł 10,5%. Mamy już dziś podstawy, aby stwierdzić, że na koniec roku 1973, a więc łącznie za pierwsze 3 lata bieżącego pięciolecia zrealizujemy z nadwyżką 2 — 3 punktów cały program wzrostu płac realnych na pięciolecie 1971 — 1975, założony zrazu na 18%. Jednocześnie dynamiczny rozwój gospodarki uczyni zapewne realną perspektywę dalszej poprawy płac i warunków bytowych ludności w latach 1974 — 1975.</u>
+ <u xml:id="u-19.8" who="#PrezesRadyMinistrow">W sposób równie odczuwalny wzrastają dochody ludności rolniczej, co jest z jednej strony następstwem aktywizacji rolnictwa i stworzenia pomyślnych warunków do jego rozwoju, a z drugiej — nową skuteczną zachętą do dalszego rozwijania tak bardzo potrzebnej nam produkcji rolnej.</u>
+ <u xml:id="u-19.9" who="#PrezesRadyMinistrow">W okresie 1971 — 1973 przeznaczyliśmy na regulację płac, licząc jej koszt w skali rocznej, ogromną kwotę 20,6 mld zł, obejmując nowymi ustaleniami płacowymi ponad 6,6 mln osób. W stosunku do przyjętego programu regulacji płac przyspieszyliśmy wiele decyzji przewidzianych pierwotnie na lata 1974 — 1976 — kosztem blisko 6 mld zł.</u>
+ <u xml:id="u-19.10" who="#PrezesRadyMinistrow">Jednocześnie w ciągu pierwszych 3 lat, według szacunku, zatrudnienie w gospodarce uspołecznionej wzrosło o 1 250 tys. osób — to jest o ponad 220 tys. więcej w stosunku do ustaleń planu 5-letniego. Zapewniliśmy więc pracę nie tylko dla całego przyrostu ludności w wieku produkcyjnym. Stworzyliśmy tym samym dodatkowe możliwości zarobków dla wielkiej liczby ludności i wielu rodzin. Musimy jednak powiedzieć otwarcie i szczerze, że ponadplanowy wzrost zatrudnienia nie wszędzie jest uzasadniony i odbywa się często kosztem nadmiernego dopływu ludności rolniczej ze wsi oraz kosztem rozwoju usług. Dlatego z całym naciskiem postawiliśmy na wczorajszym IX Plenum Komitetu Centralnego PZPR problem racjonalnego zatrudnienia, podkreślając konieczność uzyskania w drodze prawidłowej gospodarki zasobami ludzkimi znacznie wyższej niż dotychczas dynamiki produkcji oraz efektów ekonomicznych w gospodarce; oraz problem zdecydowanie lepszego niż do tej pory spożytkowania tej najcenniejszej społeczno-ekonomicznej wartości, jaką jest człowiek dobrze przygotowany do zawodu, właściwie wykorzystywany i wydajnie pracujący.</u>
+ <u xml:id="u-19.11" who="#PrezesRadyMinistrow">Ulepszamy stale politykę prawidłowego opłacania przyrostu wydajności pracy. Przeznaczyliśmy na ten cel w ciągu omawianych trzech lat środki daleko większe niż przewidywał plan, podobnie jak i na przeszeregowania do wyższych grup zarobkowych. Przyczyniło się to do uzyskania znacznego ponadplanowego wzrostu wydajności pracy zwłaszcza w przemyśle, budownictwie i transporcie.</u>
+ <u xml:id="u-19.12" who="#PrezesRadyMinistrow">Przy założonym w planie 5-letnim średniorocznym wzroście wydajności pracy w przemyśle o 5,4%, uzyskaliśmy faktycznie w 1972 roku — 5,8%, a w okresie pięciu miesięcy bieżącego roku — 7,5% przyrostu.</u>
+ <u xml:id="u-19.13" who="#PrezesRadyMinistrow">W budownictwie, przy założeniu w planie 5-letnim średniorocznego tempa wzrostu wydajności pracy również o 5,4%, uzyskaliśmy w 1972 roku wzrost o 8,9%, a w okresie pięciu miesięcy br. wynosił on około 13%.</u>
+ <u xml:id="u-19.14" who="#PrezesRadyMinistrow">Istotą naszej nowej polityki jest stałe doskonalenie instrumentów płacowych i przetwarzanie ich w podstawowy stymulator wyższego tempa wzrostu produkcji i wydajności pracy.</u>
+ <u xml:id="u-19.15" who="#PrezesRadyMinistrow">Kierując się tą zasadą coraz lepiej wiążemy ze sobą wyniki ekonomiczne oraz ich opłacalność. Stąd też w toku regulacji płac radykalnie podnosimy rolę płacy zasadniczej, likwidujemy narosłe w ciągu lat liczne dodatki i skomplikowane w nazwie systemy premiowe, dążąc do tego, aby płaca zasadnicza stała się głównym miernikiem kwalifikacji zawodowych i przydatności w pracy, zachętą do podnoszenia kwalifikacji oraz doskonalenia procesu produkcji i usług. Udział premii w płacy zasadniczej sprowadzamy do 7% — 15%, nadając jej tym samym charakter nagrody tylko za konkretne i wymierne rezultaty związane z inicjatywą i dodatkowym wysiłkiem pracownika lub grupy pracowników. Likwidujemy premie sięgające 40%— 60% płacy zasadniczej. Przekształcały się one bowiem w stałą część wynagrodzenia, w istocie rzeczy przyznawaną niezależnie od wysiłku.</u>
+ <u xml:id="u-19.16" who="#PrezesRadyMinistrow">Wprowadzamy dodatki za staż pracy z myślą o związaniu pracownika z jego zakładem i stworzeniu warunków stabilizacji załóg. Regulując systemy płacowe, przechodzimy jednocześnie na płace netto, dokonując w ten sposób zrozumiałych i jasnych dla każdego pracownika uproszczeń. Likwidujemy stopniowo — stosownie do posiadanych możliwości — niepożądane zjawiska wywołane przez system progresji podatkowej od zarobków, która wpływa hamująco na przekraczanie norm i wzrost wydajności pracy.</u>
+ <u xml:id="u-19.17" who="#PrezesRadyMinistrow">Dążymy do urzeczywistniania socjalistycznej zasady — „każdemu według jego pracy”, a rosnący dochód narodowy właściwie dzielimy na dalszą poprawę zarobków, warunków socjalnych oraz na dalsze przyspieszanie rozwoju gospodarki i jej modernizacji.</u>
+ <u xml:id="u-19.18" who="#PrezesRadyMinistrow">Z całą wnikliwością podchodzimy do problemu narosłych w poprzednich latach dysproporcji i nieprawidłowości w systemach płacowych. Łagodzimy te nierównomierności i usuwamy je w miarę pozyskiwania środków. Jednocześnie zwiększamy stale nakłady na cele socjalne.</u>
+ <u xml:id="u-19.19" who="#PrezesRadyMinistrow">Wydatki państwa na cele socjalne, a w tym na ochronę zdrowia, szkolnictwo wszystkich szczebli, kulturę, sport, turystykę i wypoczynek, które zgodnie z uchwałą VI Zjazdu partii miały być zwiększone w bieżącym pięcioleciu o 30% — to jest w tempie średnio rocznym o 5,4%, wzrosły faktycznie w warunkach porównywalnych w 1971 r. o ok. 6%, a w 1972 r. — o ponad 9%.</u>
+ <u xml:id="u-19.20" who="#PrezesRadyMinistrow">Obywatele Posłowie! Utrzymanie narastającej dynamiki rozwoju kraju stawia przed nami z całą ostrością konieczność wykorzystania rezerw tkwiących w środkach produkcji, w materiałach, surowcach, w organizacji pracy, w rozwoju nauki i techniki, a także w stosunku każdego obywatela do pracy i do jego obowiązków.</u>
+ <u xml:id="u-19.21" who="#PrezesRadyMinistrow">Ogólnie rzecz biorąc, osiągamy wysoki przyrost dynamiki produkcji i wzrost wydajności pracy. Ale wiemy, że na tę dobrą średnią składają się rezultaty wybitne, przeciętne, mierne i złe. Tak jest we wszystkich dziedzinach naszej działalności gospodarczej. Nie wszystkie bowiem maszyny w naszej gospodarce są w pełni i należycie wykorzystane, nie wszędzie zużycie surowców, materiałów i energii jest racjonalne i oszczędne, nie zawsze organizacja pracy i rozwój techniki nas zadowala, nie wszyscy pracownicy pracują należycie i wydajnie, nie wszystkie ogniwa kierownicze w gospodarce pracują z pełnym zaangażowaniem, inicjatywą, samodzielnością, nie wszędzie dyscyplina jest jeszcze odpowiednia. Występują przy tym dotkliwe zjawiska nadużywania uprawnień socjalnych, o czym mówili obywatele posłowie w dyskusji.</u>
+ <u xml:id="u-19.22" who="#PrezesRadyMinistrow">Dlatego w ocenie rezultatów kierowania przez Rząd gospodarką nie zadowala nas dobra średnia — sięgamy i sięgać będziemy tam, gdzie za parawanem dobrej średniej nie wykonuje się szeregu zadań, a także tam, gdzie wykonuje się zadania tak tylko, aby formalnie o jedną lub parę dziesiątych procent przekroczyć plan dla spokoju, od niechcenia, choć możliwości zakładów są znacznie większe.</u>
+ <u xml:id="u-19.23" who="#PrezesRadyMinistrow">Podobnie jest z oceną pracy i wzrostu wydajności pracy załogi. Nie możemy zadowalać się średnimi wynikami i płacić za pracę niejako uśrednioną lub z gruba uśrednioną, każdemu mniej więcej po równo, choć wiemy, że nie wszyscy pracowali jednakowo wydajnie i ofiarnie. Dlatego ostro stoi przed nami problem indywidualnej oceny każdego pracownika, a przede wszystkim wyników jego pracy, a także postawy społecznej i moralnej, znajdującej swój syntetyczny wyraz w dyscyplinie pracy, w socjalistycznym stosunku do pracy, do kolektywu, w wysokim poczuciu odpowiedzialności. Dlatego dobrą, ofiarną, zdyscyplinowaną pracę będziemy wyróżniać, podnosić do najwyższej rangi w naszym socjalistycznym państwie, notować w opiniach o pracowniku oraz właściwie opłacać i nagradzać.</u>
+ <u xml:id="u-19.24" who="#PrezesRadyMinistrow">Mając to na uwadze, Rząd zwrócił się do Wysokiej Izby, aby w systemie nagród z funduszu zakładowego wprowadzić ustawowy przepis, który prawo do nagrody uzależni od osobistej pracy, od jej wydajności, od osiąganych rezultatów, od troski o ład i porządek w swoim zakładzie, na swoim stanowisku pracy, od osobistej dyscypliny.</u>
+ <u xml:id="u-19.25" who="#PrezesRadyMinistrow">Z przedstawionych generalnych założeń naszej polityki kadrowej, polityki płac i socjalno-bytowej wynika podstawowa idea rozpatrywanego przez Wysoki Sejm projektu ustawy o zakładowym funduszu: nagród, socjalnym i mieszkaniowym. Jest to akt o dużym znaczeniu polityczno-społecznym i ekonomicznym. W swej istocie zachęca on do dobrej, coraz wydajniejszej pracy każdego pracownika na każdym stanowisku, pracy tak bardzo potrzebnej krajowi, a zarazem służy dalszej poprawie warunków materialnych ludzi pracy.</u>
+ <u xml:id="u-19.26" who="#PrezesRadyMinistrow">Oddziałując bowiem w ten sposób na wzrost wydajności pracy każdego pracownika, tworzymy nowe realne możliwości przyspieszonej modernizacji gospodarki, zwiększania dynamiki jej rozwoju i podnoszenia na tej podstawie stopy życiowej ludności. Tym samym u podstaw przedstawionego Wysokiej Izbie projektu ustawy spoczęła generalna zasada stapiania w organiczną całość społecznych i ekonomicznych treści naszej polityki.</u>
+ <u xml:id="u-19.27" who="#PrezesRadyMinistrow">Czego spodziewamy się po nowym projekcie ustawy? Upatrujemy możliwość istotnej poprawy jakości i solidności pracy każdego członka załogi. Mamy przecież w przeważającej większości załogi doskonale rozumiejące swoje obowiązki i zadania, a także osiągające przez dobrą robotę coraz wyższe wyniki i zarobki. Założeniem omawianego projektu ustawy jest zasada równania do wyników, które osiąga przeważająca większość ofiarnie i efektywnie pracujących. Dla tych zaś, którzy nie przykładają się do pracy musi być w pełni jasne i oczywiste, że uzyskanie nagrody z funduszu zakładowego, a w bliskiej już perspektywie pełnej 13 płacy miesięcznej co roku będzie jedynie możliwe wówczas, kiedy będą również i oni pracowali solidnie.</u>
+ <u xml:id="u-19.28" who="#PrezesRadyMinistrow">Nie uzyskają nagrody z funduszu zakładowego ci, którzy drastycznie naruszają dyscyplinę pracy, zakłócają płynność, rytmiczność, ciągłość produkcji i funkcjonowania zakładu. Nie można bowiem będzie w warunkach, jakie stworzy nowa ustawa nagradzać wszystkich bez względu na jakość i solidność ich pracy, na ich postawę i obowiązkowość.</u>
+ <u xml:id="u-19.29" who="#PrezesRadyMinistrow">W projekcie ustawy kładziemy nacisk na dalsze wzmocnienie poczucia odpowiedzialności dyrekcji i kierownictwa zakładów, oddziałów i brygad za całość sytuacji produkcyjnej i ekonomicznej w zakładzie, za wykonanie przez cały zakład zadań produkcyjnych, zadań technicznych i ekonomicznych.</u>
+ <u xml:id="u-19.30" who="#PrezesRadyMinistrow">Kierownictwo załóg i zakładów wiedząc, że spoczywa na nich rosnąca odpowiedzialność, znajdzie zapewne w nowej ustawie o funduszu zakładowym solidne oparcie dla egzekwowania i osiągania lepszych wyników.</u>
+ <u xml:id="u-19.31" who="#PrezesRadyMinistrow">Projekt ustawy tworzy równocześnie społecznie ważne zasady zagwarantowania środków na działalność socjalną i budownictwo mieszkaniowe.</u>
+ <u xml:id="u-19.32" who="#PrezesRadyMinistrow">Dla tych zaś branż i zakładów, gdzie powstały wyraźne dysproporcje stwarzamy możliwości ich wyrównania w ciągu najbliższych 4 lat. Dzięki temu zapewniamy warunki do bardziej sprawiedliwego rozwijania działalności socjalnej i rozwiązywania problemów mieszkaniowych. I pod tym względem więc lepiej uwzględniamy interesy wszystkich załóg oraz wysuwane od lat postulaty związków zawodowych.</u>
+ <u xml:id="u-19.33" who="#PrezesRadyMinistrow">Zasada ustalania wielkości wskaźników i odpisów na szereg lat stwarza dyrekcjom i radom zakładowym warunki do podejmowania ustabilizowanej wieloletniej działalności oraz programowania rozwoju świadczeń socjalnych dla załóg.</u>
+ <u xml:id="u-19.34" who="#PrezesRadyMinistrow">Wysoka Izbo! Liczymy, że nowa ustawa przyjęta zostanie z zadowoleniem przez klasę robotniczą i wszystkich pracujących — jako wyraz intencji i działania partii i Rządu na rzecz poprawy sytuacji materialnej ludzi pracy, wyrównywania istniejących w tej mierze dysproporcji, a także sukcesywnego tworzenia jasnych, prostych, zrozumiałych dla każdego konstrukcji w sferze uprawnień płacowych i socjalnych.</u>
+ <u xml:id="u-19.35" who="#PrezesRadyMinistrow">W pełni odpowiada ona postulatom i uchwałom IX Plenum KC partii, tworząc warunki do realizacji niezwykle ważnego zadania, przed jakim obecnie stoimy — wzmożenia wysiłków na rzecz uruchomienia rezerw związanych z lepszym wykorzystaniem i obiektywną oceną ludzkiej pracy, kwalifikacji, inicjatywy i pomysłowości. Pełne zaangażowani twórczych sił narodu, racjonalne gospodarowanie zasobami ludzkimi łącznie z optymalnym wykorzystaniem rosnącego potencjału wytwórczego kraju — to podstawowy czynnik dynamicznego, socjalistycznego rozwoju Polski Ludowej.</u>
+ <u xml:id="u-19.36" who="#PrezesRadyMinistrow">W przekonaniu, że temu celowi służyć będzie rozpatrywany projekt ustawy — Rząd prosi Wysoki Sejm o jej uchwalenie.</u>
+ <u xml:id="u-19.37" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ <u xml:id="u-19.38" who="#PrezesRadyMinistrow">Wicemarszałek Andrzej Werblan:</u>
+ <u xml:id="u-19.39" who="#PrezesRadyMinistrow">Dziękuję Obywatelowi Premierowi. Lista mówców została wyczerpana. Zamykam dyskusję.</u>
+ <u xml:id="u-19.40" who="#PrezesRadyMinistrow">Przystępujemy do głosowania.</u>
+ <u xml:id="u-19.41" who="#PrezesRadyMinistrow">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem w całości projektu ustawy o zasadach tworzenia i podziału zakładowego funduszu: nagród, socjalnego i mieszkaniowego wraz z poprawkami proponowanymi przez Komisję Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów oraz Komisję Pracy i Spraw Socjalnych — zechce podnieść rękę.</u>
+ <u xml:id="u-19.42" who="#PrezesRadyMinistrow">Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-19.43" who="#PrezesRadyMinistrow">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-19.44" who="#PrezesRadyMinistrow">Kto się wstrzymał od głosowania? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-19.45" who="#PrezesRadyMinistrow">Stwierdzam, że Sejm uchwalił ustawę o zasadach tworzenia i podziału zakładowego funduszu nagród oraz zakładowych funduszów socjalnego i mieszkaniowego.</u>
+ <u xml:id="u-19.46" who="#PrezesRadyMinistrow">Zarządzam obecnie 15-minutową przerwę.</u>
+ <u xml:id="u-19.47" who="#PrezesRadyMinistrow">(Przerwa w posiedzeniu od godz. 16 min. 15 do godz. 16 min. 40) Marszałek:</u>
+ <u xml:id="u-19.48" who="#PrezesRadyMinistrow">Wznawiam posiedzenie.</u>
+ <u xml:id="u-19.49" who="#PrezesRadyMinistrow">Przystępujemy do punktu 4 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego o rządowym projekcie ustawy o zmianie ustawy o hodowli, ochronie zwierząt łownych i prawie łowieckim (druki nr 89 i 97).</u>
+ <u xml:id="u-19.50" who="#PrezesRadyMinistrow">Głos ma sprawozdawca poseł Tadeusz Kwaśniewski.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-20">
+ <u xml:id="u-20.0" who="#PoselKwasniewskiTadeusz">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Ustawa z roku 1959 o hodowli, ochronie zwierząt łownych i prawie łowieckim najbardziej nowoczesna w owym czasie w Europie stworzyła niewątpliwie korzystne warunki do rozwoju gospodarki łowieckiej, rozwoju organizacyjnego Polskiego Związku Łowieckiego, jak również przyczyniła się i do ekonomicznego rozwoju łowiectwa, czego wyrazem jest stały wzrost wpływów z eksportu zwierzyny bitej i żywej oraz coraz lepsze efekty z polowań dewizowych, pozwalające na poprawę bilansu gospodarki łowieckiej. Niemniej jednak dziś, po kilkunastu latach jej obowiązywania, zarysowała się wyraźnie potrzeba innego uregulowania niektórych spraw, a w szczególności całej grupy zagadnień związanych z kwestią odszkodowań za straty ponoszone w płodach rolnych, a wyrządzone przez zwierzynę łowną. Również problem prowadzenia gospodarki hodowlanej w obwodach leśnych przez użytkowników obwodów domagał się innego rozwiązania, a mianowicie ponoszenia kosztów hodowli przez dzierżawców, a nie przez wydzierżawiającego; słuszną bowiem jest rzeczą, aby dzierżawca łożył na koszty hodowli, tak jak w innych rodzajach dzierżaw ponosi koszty związane z nakładami. Z drugiej jednak strony przy obciążaniu dzierżawcy kosztami hodowli należało stworzyć mu lepsze warunki ekonomiczne, a przede wszystkim zwolnić od opłat za pozyskaną zwierzynę (tzw. strzałowego), które stanowią przyczynę poważnych obciążeń finansowych dzierżawców.</u>
+ <u xml:id="u-20.1" who="#PoselKwasniewskiTadeusz">Uproszczenia wymagały również niektóre struktury organizacyjne, mam tu na myśli proponowane zniesienie w projekcie noweli mało żywotnych i dublujących swe uprawnienia z uprawnieniami innych organów wojewódzkich i powiatowych komisji łowieckich na rzecz umocnienia wojewódzkich i powiatowych rad łowieckich oraz przekazania szeregu uprawnień nowym powstałym w międzyczasie organom administracji państwowej na szczeblu gminy.</u>
+ <u xml:id="u-20.2" who="#PoselKwasniewskiTadeusz">Rządowy projekt omawianej noweli do ustawy z roku 1959 był przedmiotem obrad Komisji Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego oraz Komisji Prac Ustawodawczych na posiedzeniach w dniach 11 kwietnia i 9 maja br. z udziałem przedstawicieli Komisji Rolnictwa i Przemysłu Spożywczego. W toku prac obu Komisji została również powołana wspólna podkomisja dla szczegółowej analizy projektu i przedłożenia ewentualnych propozycji poprawek. Sprawozdanie tego zespołu zostało złożone na posiedzeniu obu komisji w dniu 9 maja br. Wynikiem prac komisji są poprawki zawarte w druku sejmowym nr 97.</u>
+ <u xml:id="u-20.3" who="#PoselKwasniewskiTadeusz">Pragnę przedstawić obecnie Wysokiej Izbie główne propozycje zawarte w projekcie nowelizacyjnym (druk nr 89), jak również w zgłoszonych przez komisje poprawkach.</u>
+ <u xml:id="u-20.4" who="#PoselKwasniewskiTadeusz">Pierwszą z nich jest zmiana dotychczasowych zasad szacowania i wypłaty odszkodowań łowieckich, polegająca przede wszystkim na tym, że odszkodowania będą wypłacane poczynając już od wartości szkody wynoszącej w gospodarstwach nie stanowiących własności państwa — 200 zł przy jednorazowym oszacowaniu.</u>
+ <u xml:id="u-20.5" who="#PoselKwasniewskiTadeusz">Zgodnie z projektem rządowym Rada Ministrów określi w drodze rozporządzenia zarówno zasady i tryb wypłaty odszkodowań, jak również procent kwot, które dzierżawcy obwodów łowieckich, zrzeszeni w PZŁ będą zwracać przedsiębiorstwom lasów państwowych.</u>
+ <u xml:id="u-20.6" who="#PoselKwasniewskiTadeusz">Przewiduje się uproszczenie trybu szacowania szkód, wypłaty odszkodowań jak i trybu odwoławczego. Przy tym ostatnim zwiększa się uprawnienia naczelników gmin. Odszkodowania będą wypłacane przez organy administracji lasów państwowych. Dolna granica wartości szkód dotyczy jednego gospodarstwa rolnego, a nie jednej uprawy, co stwarza pełniejszą rekompensatę dla rolników za szkody w plonach.</u>
+ <u xml:id="u-20.7" who="#PoselKwasniewskiTadeusz">Ustalenie dolnej granicy szkód dla wypłaty odszkodowań gospodarstwom państwowym pozostawia się rozporządzeniu Rady Ministrów. Zniesione zostaną przepisy wykonawcze dotychczas obowiązujące, według których potrącano 20% wartości szkody odliczanej z tytułu zaoszczędzonych kosztów zbioru, które dotychczas potrącano poszkodowanym, ponieważ koszty sprzętu uprawy uszkodzonej są często wyższe niż uprawy nie uszkodzonej.</u>
+ <u xml:id="u-20.8" who="#PoselKwasniewskiTadeusz">Odszkodowania będą ustalane za ziemiopłody nie zakontraktowane według cen płaconych przez państwo w skupie rynkowym po zbiorach, a za ziemiopłody zakontraktowane — według cen umownych, płaconych przez uspołeczniony aparat skupu, i wypłacane w terminach skupu.</u>
+ <u xml:id="u-20.9" who="#PoselKwasniewskiTadeusz">Omówione postanowienia stwarzają warunki rozwiązania nabrzmiałych, zwłaszcza w niektórych rejonach kraju, spraw odszkodowawczych, co jest przedmiotem skarg ludności wiejskiej, tak często zgłaszanych na spotkaniach z posłami na Sejm lub na sesjach rad narodowych. Uregulowanie przez nowelę i zarządzenia wykonawcze tych problemów przyczyni się do złagodzenia konfliktów występujących dotychczas między gospodarką rolną a gospodarką łowiecką.</u>
+ <u xml:id="u-20.10" who="#PoselKwasniewskiTadeusz">Dzierżawcy obwodów łowieckich, zrzeszeni w Polskim Związku Łowieckim, będą zwracać przedsiębiorstwom lasów państwowych — zgodnie z projektem rozporządzenia Rady Ministrów — połowę wypłaconych kwot, a dzierżawcy nie zrzeszeni w PZŁ, a więc urzędy, instytucje i organizacje — pełne odszkodowanie.</u>
+ <u xml:id="u-20.11" who="#PoselKwasniewskiTadeusz">Finansowe obciążenie kół Polskiego Związku Łowieckiego wymagać będzie z jednej strony maksymalnej ich gospodarności, z drugiej strony powinno przyczynić się do ich zainteresowania koniecznością obniżania szkód. Drogą prowadzącą do tego celu będzie w okresie całego roku systematyczne ulepszanie zabiegów hodowlanych oraz pełne wykonywanie zatwierdzonych i obowiązujących planów pozyskania zwierzyny. Jest to zadanie ważne, choć trudne, zwłaszcza w miesiącach od wiosny do jesieni, a wtedy właśnie nasilenie szkód jest największe.</u>
+ <u xml:id="u-20.12" who="#PoselKwasniewskiTadeusz">Dla pełniejszego obrazu pragnę dodać, że te koła łowieckie, dla których łowiecki plan hodowlany dla danego obwodu nie przewiduje pozyskania zwierzyny łownej wyrządzającej szkody, zwolnione będą z obowiązków zwrotu odszkodowań. Jest to poprawka komisji przedstawiona w druku nr 97.</u>
+ <u xml:id="u-20.13" who="#PoselKwasniewskiTadeusz">Przejęcie przez koła łowieckie Polskiego Związku Łowieckiego gospodarki hodowlanej w lasach powinno spowodować pełne zainteresowanie kół zagadnieniami hodowli, w tym również hodowli zwierzyny grubej i drobnej. Wyrazić należy przekonanie, że konsekwentne od lat dążenie Polskiego Związku Łowieckiego do tego, aby koła poszerzały swe składy przede wszystkim o członków zamieszkałych w terenie, szczególnie zaś o robotników i chłopów, znajdzie w obecnej sytuacji pełne zrozumienie kół. Tylko dzięki pomocy myśliwych zamieszkałych na wsi i w małych miasteczkach koła łowieckie będą mogły podołać zwiększonym potrzebom i obowiązkom. A trzeba tu dodać, że koła łowieckie gospodarują w chwili obecnej na powierzchni terenów rolnych przekraczającej 72% ogólnego areału obwodów łowieckich w kraju i na powierzchni wynoszącej blisko 90% gruntów leśnych. Zostają więc stworzone warunki do ilościowego i jakościowego wzrostu pogłowia zwierzyny, bo pojemność naszych łowisk może być wyższa niż ta, którą obecnie się przyjmuje, pod warunkiem maksymalnego ograniczenia szkód w rolnictwie. Całkowite uniknięcie szkód jest niemożliwe, chodzi jednak o utrzymanie ich w znośnych ekonomicznie granicach.</u>
+ <u xml:id="u-20.14" who="#PoselKwasniewskiTadeusz">Dla zabezpieczenia wykonania planów hodowlanych, których ważną częścią składową są plany pozyskania zwierzyny, projekt rządowy przewiduje możliwość stosowania odstrzału zastępczego w wypadku, gdy dzierżawca obwodu nie wykonuje planu odstrzału dzików i spowoduje tym dotkliwe szkody w rolnictwie. Projekt rządowy postanawia, że zasady zlecania odstrzałów zastępczych ustali Minister Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego w porozumieniu z Ministrem Rolnictwa i po zasięgnięciu opinii Polskiego Związku Łowieckiego. Obaj ministrowie ustalą podobnie w drodze rozporządzenia zasady i tryb redukcji zajęcy i dzikich królików na terenach baz sadowniczych oraz ogrodzonych sadów i szkółek.</u>
+ <u xml:id="u-20.15" who="#PoselKwasniewskiTadeusz">Zniesienie opłat za pozyskaną zwierzynę odciąży w znacznym stopniu budżety kół łowieckich i pozwoli wygospodarowane środki przeznaczyć na hodowlę względnie partycypację w odszkodowaniach. Koła łowieckie Polskiego Związku Łowieckiego, które wytwarzają dość poważną masę towarową przeznaczoną na cele eksportowe — w roku 1971 o wartości ok. 20,5 mln zł dewizowych — oczekują, że ich zwiększone wydatki rekompensowane będą (niezależnie od zniesienia opłat za zwierzynę) również w znacznej mierze przez podwyżkę cen skupu dziczyzny, w maksymalnych granicach, wynikających z rachunku ekonomicznego przedsiębiorstw dokonujących obrotu i eksportu zwierzyny. Oczekują też, że w szczególnie trudnych ekonomicznie sytuacjach korzystać będą mogli z dotacji budżetowych na zabezpieczenie hodowli. Zniesienie opłat za pozyskaną zwierzynę i dotacja budżetowa — to łącznie kwoty rzędu około 40 mln zł.</u>
+ <u xml:id="u-20.16" who="#PoselKwasniewskiTadeusz">Zarówno w projekcie noweli, jak i w poprawkach przedłożonych przez Komisję znajdujemy przepisy zwiększające uprawnienia dla organizacji PZŁ niezależnie od już istniejących. PZŁ jest uprawniony do wnioskowania o wydzierżawianie obwodów poszczególnym kołom, do opiniowania decyzji administracyjnych w przedmiocie rozwiązania umów z kołami nie dotrzymującymi warunków umowy, do opiniowania projektów podziału na obwody lub zmian granic obwodów, do opiniowania rozporządzeń regulujących łowieckie plany hodowlane, zasad ustalania czynszu dzierżawnego i przepisów regulujących sprawę odstrzałów zastępczych.</u>
+ <u xml:id="u-20.17" who="#PoselKwasniewskiTadeusz">Część uprawnień administracji szczebla powiatowego (prezydiów PRN i ich organów) zostaje według projektu noweli lub zarządzeń wykonawczych przekazana naczelnikom gmin, a wśród nich wymienić należy przede wszystkim te, które wiążą się ze sprawą szkód łowieckich. Tak więc naczelnicy gmin będą rozpatrywali w drugiej instancji odwołania rolników i wydawali ostateczne decyzje, będą ustalali, jaka jest przeciętna wydajność z 1 ha dla danej wsi i dla klasy gruntu, na których powstała szkoda; będą też uznawali przy szacowaniu szkód, które z nich wymagają zaorania i wprowadzenia nowej uprawy.</u>
+ <u xml:id="u-20.18" who="#PoselKwasniewskiTadeusz">Pragnę zwrócić uwagę Wysokiej Izby na dwa przepisy, a mianowicie na postanowienia zaproponowane przez Komisję w art. 2 i 5 (druk nr 97). W art. 2 wprowadza się przepis o charakterze przejściowym, w myśl którego dotychczasowemu dzierżawcy obwodu wolno odstąpić od umowy w terminie jednego roku od dnia wejścia w życie ustawy. Komisja stanęła na stanowisku, że 1 rok obowiązywania ustawy — pierwszy rok — będzie okresem doświadczeń, okresem sprawdzenia, czy dane koło łowieckie jest w stanie podołać nowym obowiązkom. Jeśli w okresie tego roku sprawdzian wypadnie dla koła negatywnie, trzeba mu dać możność wycofania się z umowy.</u>
+ <u xml:id="u-20.19" who="#PoselKwasniewskiTadeusz">W art. 5 proponuje się, aby ustawa weszła w życie w terminie ściśle określonym, a mianowicie 1 sierpnia br. Termin ten uwzględnia bowiem, zdaniem Komisji, zarówno interesy rolnictwa, bo umożliwia regulowanie większości szkód tegorocznych już według nowych przepisów, z drugiej zaś strony daje wystarczający okres czasu władzom centralnym do wydania przewidzianych ustawą rozporządzeń wykonawczych oraz innych aktów i decyzji.</u>
+ <u xml:id="u-20.20" who="#PoselKwasniewskiTadeusz">Dokumenty te umożliwią kołom łowieckim stworzenie warunków pewnego rodzaju adaptacji do nowego systemu gospodarowania. Wreszcie w propozycjach Komisji traktujących o sankcjach karnych redakcję przepisów dostosowano — jeśli chodzi o rodzaj kar — do przepisów kodeksu karnego.</u>
+ <u xml:id="u-20.21" who="#PoselKwasniewskiTadeusz">W imieniu Komisji wnoszę, aby Wysoki Sejm zechciał uchwalić projekt nowelizacji ustawy z 17 czerwca 1959 r. w brzmieniu projektu rządowego (druk nr 87) z poprawkami Komisji w druku nr 97. Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-20.22" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ <u xml:id="u-20.23" who="#PoselKwasniewskiTadeusz">Marszałek:</u>
+ <u xml:id="u-20.24" who="#PoselKwasniewskiTadeusz">Czy ktoś z Obywateli Posłów pragnie zabrać głos w tej sprawie?</u>
+ <u xml:id="u-20.25" who="#PoselKwasniewskiTadeusz">Nikt się nie zgłasza.</u>
+ <u xml:id="u-20.26" who="#PoselKwasniewskiTadeusz">Marszałek przystępujemy do głosowania.</u>
+ <u xml:id="u-20.27" who="#PoselKwasniewskiTadeusz">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem w całości projektu ustawy o zmianie ustawy o hodowli, ochronie zwierząt łownych i prawie łowieckim wraz z poprawkami proponowanymi przez Komisję Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego — zechce podnieść rękę.</u>
+ <u xml:id="u-20.28" who="#PoselKwasniewskiTadeusz">Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-20.29" who="#PoselKwasniewskiTadeusz">Kto jest przeciwny? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-20.30" who="#PoselKwasniewskiTadeusz">Kto się wstrzymał od głosowania? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-20.31" who="#PoselKwasniewskiTadeusz">Stwierdzam, że Sejm uchwalił ustawę o zmianie ustawy o hodowli, ochronie zwierząt łownych i prawie łowieckim.</u>
+ <u xml:id="u-20.32" who="#PoselKwasniewskiTadeusz">Przystępujemy do punktu 5 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Spraw Wewnętrznych i Wymiaru Sprawiedliwości o rządowym projekcie ustawy o opłatach w sprawach karnych (druki nr 99 i 103).</u>
+ <u xml:id="u-20.33" who="#PoselKwasniewskiTadeusz">Głos ma sprawozdawca poseł Paweł Dąbek.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-21">
+ <u xml:id="u-21.0" who="#PoselDabekPawel">Obywatele Posłowie! W ostatnich latach występuje pozytywne zjawisko spadku przestępczości. Jest ono zarówno rezultatem dokonanych w naszym kraju przemian społecznych, jak i coraz sprawniejszego działania organów ścigania i wymiaru sprawiedliwości. Niektóre groźne przestępstwa nadal poważnie niepokoją opinię publiczną, a społeczeństwo oczekuje dalszej poprawy w tym zakresie. Istnieje zatem potrzeba dalszego doskonalenia środków walki z przestępczością, w tym również środków typu ustawodawczego.</u>
+ <u xml:id="u-21.1" who="#PoselDabekPawel">Podstawowe zagadnienia regulują oczywiście kodyfikacje karne, ustalające zasady karania i wykonywania kar i środków resocjalizacyjnych. Dla skuteczności systemu walki z przestępczością nie bez znaczenia są również i inne elementy. Jednym z nich jest system opłat w sprawach karnych.</u>
+ <u xml:id="u-21.2" who="#PoselDabekPawel">Opłaty w sprawach karnych powinny jednocześnie spełniać określoną funkcję społeczną i finansową oraz przeciwdziałać szkodliwemu pieniactwu i bezzasadnemu przewlekaniu postępowania karnego. Opłaty powinny również chociaż w pewnej części rekompensować ponoszone przez państwo wydatki na utrzymanie aparatu ścigania i wymiaru sprawiedliwości.</u>
+ <u xml:id="u-21.3" who="#PoselDabekPawel">Przedstawiony pod obrady Sejmu rządowy projekt ustawy przewiduje uchylenie wydanego w 1947 roku dekretu o opłatach sądowych w sprawach karnych. Choć ten dekret był kilka razy nowelizowany, w chwili obecnej jednak nie odpowiada wprowadzonemu w obowiązujących od 1 stycznia 1970 roku kodyfikacjach karnych systemowi kar i środków probacyjnych.</u>
+ <u xml:id="u-21.4" who="#PoselDabekPawel">Ostatnia poważniejsza regulacja wysokości opłat w sprawach karnych miała miejsce w 1958 r. Od tego czasu — jeżeli nie liczyć drobnych korektur dokonanych w 1969 r. — opłaty utrzymały się w ustalonej wówczas wysokości, mimo że w ciągu tych 15 lat koszty działania aparatu wymiaru sprawiedliwości zwiększyły się. Zmienił się też system cen i innych opłat. Doprowadziło to w konsekwencji do osłabienia społecznej i finansowej funkcji, jaką powinny spełniać opłaty w sprawach karnych.</u>
+ <u xml:id="u-21.5" who="#PoselDabekPawel">Wysokość opłat w sprawach karnych powinna być przy tym dostosowana do wysokości opłat w innych sprawach sądowych. Podyktowane rozwiązanie pozostaje w związku z dokonaną na podstawie rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 18 maja br. regulacją wysokości wpisów w sprawach cywilnych.</u>
+ <u xml:id="u-21.6" who="#PoselDabekPawel">Istniejący obecnie system opłat w sprawach karnych sprzyja uruchamianiu postępowania sądowego przez osoby zainteresowane bez rzeczywistej potrzeby. Powoduje to, że sądy dokonują wielu zbędnych czynności.</u>
+ <u xml:id="u-21.7" who="#PoselDabekPawel">Mimo spadku liczby skazań, na odcinku wykonywania prawomocnych orzeczeń notuje się od wielu lat stały wzrost różnorodnych próśb i wniosków. Wnioski i prośby, jako wolne dotychczas od jakichkolwiek opłat, składane są przez skazanych mimo świadomości, że podnoszone na ich uzasadnienie argumenty są bezpodstawne. O wielkości tego problemu świadczą przykładowo następujące dane: w 1972 r. wpłynęło do sądów 10 483 wnioski o udzielenie przerwy w odbywaniu kary pozbawienia wolności. Sądy przychyliły się do wniosków 2 920 skazanych, tj. przeszło 27%. Jeszcze niższy był odsetek uwzględnionych wniosków o odroczenie wykonania kary, a zupełnie nikły procent uwzględnionych próśb o ułaskawienie.</u>
+ <u xml:id="u-21.8" who="#PoselDabekPawel">Podobna sytuacja występuje w zakresie spraw z oskarżenia prywatnego. W 1972 r. wpłynęło do sądu 69 607 spraw z oskarżenia prywatnego, tj. około jednej czwartej ogółu spraw karnych. W sprawach tych doszło do osądzenia 42 277 osób, skazanych zostało natomiast tylko 10 121 osób, tj. ok. 24% ogółu osądzonych. W stosunku do 32 156 oskarżonych zapadły orzeczenia o uniewinnieniu lub umorzeniu postępowania. Z oskarżenia prywatnego ściganych jest przecież tylko kilka przestępstw a zawsze, jeżeli wymaga tego interes społeczny, prokurator obejmuje ściganie z urzędu. W 1972 r. uczynił to wobec 5 453 sprawców przestępstw prywatno-skargowych.</u>
+ <u xml:id="u-21.9" who="#PoselDabekPawel">Pokrzywdzeni mają prawo domagać się ukarania przez sąd sprawców przestępstw. W praktyce okazuje się jednak, że większość tych spraw ma charakter pieniaczy, strony oskarżają się wzajemnie, rzekomo pokrzywdzony jest w równym stopniu krzywdzicielem. Tego rodzaju spory i nieporozumienia powinny i mogą być likwidowane z dużym powodzeniem i bez żadnych opłat przed sądami społecznymi.</u>
+ <u xml:id="u-21.10" who="#PoselDabekPawel">Wysokość opłaty zależna jest od rodzaju i wymiaru kary. Ustalenie tych opłat wymienione jest w art. 2 i 3 projektu ustawy, które obywatelom posłom są znane. Dlatego chcę zwrócić uwagę na zagadnienia związane ze społecznymi uwarunkowaniami oraz nowymi przepisami, jak też na uprawnienia stron procesowych w zakresie zwolnień od tych opłat.</u>
+ <u xml:id="u-21.11" who="#PoselDabekPawel">Nowa opłata w wysokości 600 zł przewidziana w art. 4 projektu ustawy wymierzana będzie w razie warunkowego umorzenia postępowania, skazania na samoistną karę dodatkową albo orzeczenia zamiast kary środka wychowawczego lub poprawczego. W tym ostatnim wypadku opłata obciążać będzie sprawcę, względem którego, z uwagi na okoliczności sprawy oraz właściwości i warunki osobiste sprawcy kary, sąd zastosuje środki wychowawcze albo poprawcze.</u>
+ <u xml:id="u-21.12" who="#PoselDabekPawel">W wypadku, gdy postępowanie karne zostanie zakończone orzeczeniem o warunkowym umorzeniu postępowania wydanym przez prokuratora, zgodnie z treścią art. 6, opłatę wymierza prokurator, z tym, że ewentualne zażalenie na orzeczenie w przedmiocie opłaty będzie rozpoznawane przez sąd — co wynika z art. 18 projektu ustawy.</u>
+ <u xml:id="u-21.13" who="#PoselDabekPawel">W porównaniu do obowiązującego dotychczas dekretu projekt ustawy w art. 8, 9, 11 zmienia na korzyść skazanego zasady pobierania opłat za postępowanie odwoławcze. W razie bowiem uwzględnienia rewizji wniesionej na korzyść oskarżonego i złagodzenia wymierzonej kary, oplata nie może przekroczyć wysokości opłaty określonej przez sąd pierwszej instancji, a często będzie od niej znacznie niższa. Unormowanie zawarte w art. 9 nie pociągnie więc dla oskarżonego obowiązku uiszczenia dodatkowej opłaty, jeżeli tylko wniesiona rewizja okaże się chociażby częściowo zasadna.</u>
+ <u xml:id="u-21.14" who="#PoselDabekPawel">Znacznie niższa opłata będzie pobierana wówczas, gdy rewizja nie będzie zwrócona przeciwko rozstrzygnięciu o winie lub karze zasadniczej. Z mocy art. 11, w razie uwzględnienia takiej rewizji, opłata wynosić będzie tylko 300 zł, a jeżeli rewizja oskarżonego okaże się bezzasadna opłata zamknie się w wysokości 1 200 zł.</u>
+ <u xml:id="u-21.15" who="#PoselDabekPawel">Zgodnie z treścią art. 8 nie uwzględniona rewizja oskarżyciela nie pociągnie dla oskarżonego obowiązku uiszczenia jakiejkolwiek opłaty za postępowanie odwoławcze.</u>
+ <u xml:id="u-21.16" who="#PoselDabekPawel">W odniesieniu do oskarżyciela prywatnego i posiłkowego wymaga podkreślenia to, że oplata przewidziana w art. 11 ust. 1 pobierana będzie tylko i wyłącznie w razie wydania wyroku uniewinniającego i tylko wówczas, gdy skarga okaże się w całości lub w części bezzasadna. Po stronie oskarżyciela posiłkowego obowiązek uiszczenia opłaty powstanie dopiero wtedy, gdy będzie popierał oskarżenie mimo odstąpienia prokuratora od oskarżenia, czyli wówczas, gdy w ocenie oskarżyciela publicznego odpadły podstawy do podtrzymywania oskarżenia. W razie, gdy skazany nie został uniewinniony od wszystkich zarzucanych czynów, zgodnie z wprowadzoną przez Komisję Spraw Wewnętrznych i Wymiaru Sprawiedliwości do rządowego projektu poprawką, sąd będzie mógł wymierzyć opłatę nawet poniżej 500 zł albo też w ogóle odstąpić od jej wymierzenia. Wymienieni oskarżyciele nie będą ponosić żadnej opłaty, jeżeli oskarżony zostanie uniewinniony od popełnienia zarzucanych mu czynów z powodu stwierdzonej u niego niepoczytalności.</u>
+ <u xml:id="u-21.17" who="#PoselDabekPawel">Jeżeli się nadto zważy, że oskarżyciel prywatny i posiłkowy nie będzie ponosił żadnych opłat w razie umorzenia postępowania, a w tym z uwagi na przedawnienie ścigania lub stwierdzenie przez sąd, że stopień społecznego niebezpieczeństwa zarzucanego czynu jest znikomy oraz, że mogą oni korzystać ze zwolnienia od opłat na zasadach ogólnych — to można z całym przekonaniem stwierdzić, iż podwyższenie opłat przewidzianych w art. 13 ust. 1 nie będzie zamykać pokrzywdzonemu drogi do wnoszenia i popierania przed sądem zasadnego oskarżenia.</u>
+ <u xml:id="u-21.18" who="#PoselDabekPawel">Wymaga podkreślenia, że opłaty pobierane w postępowaniu wykonawczym na podstawie art. 15 odnoszą się tylko do części próśb i wniosków składanych w tej fazie postępowania. Wolne od opłat pozostaną m.in. wnioski o zawieszenie i umorzenie w całości lub w części postępowania wykonawczego, zwolnienie od dozoru i obowiązków nałożonych w związku z warunkowym zawieszeniem wykonania kary lub warunkowym przedterminowym zwolnieniem, zmiana rodzaju wykonywanej pracy w ramach orzeczonej kary ograniczenia wolności oraz wnioski o umorzenie grzywny lub kosztów postępowania, zaliczenie tymczasowego aresztowania na poczet kary itp. Wolna od opłaty będzie również pierwsza prośba o łaskę, a nadto wszelkie wnioski składane przez prokuratora albo inny organ wykonujący orzeczenie, jeżeli przepis szczególny uprawnia te organy do złożenia określonego wniosku lub prośby. Nie będą pobierane żadne dodatkowe opłaty od zażaleń na wydane w tej fazie postępowania postanowienia.</u>
+ <u xml:id="u-21.19" who="#PoselDabekPawel">Obowiązek uiszczenia opłat przewidzianych w art. 15 powstaje wprawdzie z chwilą złożenia wniosku lub prośby, wymaga jednak podkreślenia, że projekt ustawy, odsyłając w art. 17 do przepisów Kodeksu postępowania karnego, stwarza w szerokim zakresie możliwość zwolnienia skazanego w uzasadnionych wypadkach od obowiązku uiszczenia opłaty. Zgodnie bowiem z treścią art. 545 i 556 Kodeksu postępowania karnego, sąd może na wniosek skazanego, a nawet z urzędu, zwolnić go od należnej opłaty, zarówno wówczas, gdy z uwagi na sytuację rodzinną, majątkową i wysokość dochodów nie będzie on w stanie jej uiścić, jak również, gdy uiszczenie jej byłoby z podanych przyczyn zbyt uciążliwe. Z mocy samego prawa korzystał będzie ze zwolnienia od każdej opłaty przewidzianej w ustawie żołnierz odbywający zasadniczą służbę wojskową lub pełniący służbę w charakterze kandydata na żołnierza zawodowego. Reguluje to art. 17 ust. 1 projektu ustawy w związku z art. 547 § 3 Kodeksu postępowania karnego.</u>
+ <u xml:id="u-21.20" who="#PoselDabekPawel">Te same zasady w przedmiocie zwolnienia z mocy samego prawa, z urzędu lub na wniosek oskarżonego, lub oskarżyciela będą miały zastosowanie do opłat przewidzianych w pozostałych przepisach projektu ustawy.</u>
+ <u xml:id="u-21.21" who="#PoselDabekPawel">Z art. 14 wynika natomiast, że instytucje państwowe i społeczne, jeżeli wystąpią w charakterze oskarżyciela prywatnego lub posiłkowego, nie będą ponosiły żadnych opłat.</u>
+ <u xml:id="u-21.22" who="#PoselDabekPawel">W odniesieniu do opłat kancelaryjnych określonych w art. 19 wymaga podkreślenia, że zgodnie z treścią art. 143 Kodeksu postępowania karnego oskarżony będzie otrzymywał bezpłatnie jeden uwierzytelniony odpis każdego wydanego orzeczenia. Opłata kancelaryjna będzie więc pobierana od oskarżonego lub skazanego dopiero wówczas, gdy zażąda on wydania mu dalszych egzemplarzy orzeczenia lub zaświadczeń albo odpisów innych dokumentów.</u>
+ <u xml:id="u-21.23" who="#PoselDabekPawel">W przedmiocie ściągania zasądzonych opłat projekt ustawy w art. 22 odsyła do trybu ustalonego w Kodeksie karnym wykonawczym. Opłaty nie uiszczone w terminie 14 dni od daty wezwania do zapłaty ściągane będą w drodze egzekucji sądowej. Nadto art. 22 projektu ustawy stwierdza, że do ściągania należnych opłat będzie miał zastosowanie art. 150 Kodeksu karnego wykonawczego. Oznacza to, że jeżeli skazany odbywający karę pozbawienia wolności nie uiści dobrowolnie opłaty, będzie ją można ściągnąć z otrzymywanego przez niego w zakładzie karnym wynagrodzenia za pracę. W przeciwieństwie do grzywny, w razie nie- uiszczenia należności Skarbu Państwa z tytułu opłat nie orzeka się kary zastępczej. Skazani, jak wskazuje na to praktyka, nie zawsze poczuwali się do obowiązku uiszczenia opłat, licząc na to, że po zapłaceniu grzywny opłaty ulegną umorzeniu. Z przytoczonych względów art. 22 ust. 2 projektu ustawy wprowadza zasadę, że w postępowaniu wykonawczym przy zbiegu należności Skarbu Państwa z tytułu grzywny i opłat, opłaty będą miały pierwszeństwo w zaspokojeniu przed grzywną. W ten sposób zwolnienie od opłat obejmuje tylko tych skazanych, którym stan rodzinny i majątkowy rzeczywiście uniemożliwi lub znacznie utrudni uiszczanie opłat.</u>
+ <u xml:id="u-21.24" who="#PoselDabekPawel">Wnioski i prośby, o których mowa w art. 15, złożone przed dniem wejścia w życie ustawy będą wolne od opłat. Opłaty wg zasad przewidzianych w pozostałych przepisach będą wymierzane dopiero w tych sprawach, w których po wejściu w życie ustawy dojdzie do rozpoczęcia rozprawy głównej przed sądem pierwszej instancji.</u>
+ <u xml:id="u-21.25" who="#PoselDabekPawel">W art. 23 przewidziana jest delegacja upoważniająca Radę Ministrów do zmiany ustalonych obecnie w ustawie opłat, jak również do wprowadzenia, w razie konieczności, nowych opłat w sprawach karnych.</u>
+ <u xml:id="u-21.26" who="#PoselDabekPawel">Proponowana treść art. 23 znajduje uzasadnienie w tym, że ustawa określa zasady i tryb wymierzania i zwalniania od opłat. Może się jednak okazać, że ustalone stawki opłat powinny ulec obniżeniu lub podwyższeniu, jednakże bez potrzeby zmiany tych zasad. Z tych samych względów może zachodzić konieczność wprowadzenia nowych opłat, w szczególności od innych wniosków składanych w postępowaniu wykonawczym. Opłaty w sprawach karnych, aby spełniły swój cel, powinny być odpowiednio korygowane, a to powinno następować już nie w akcie prawnym o randze ustawy, lecz w drodze rozporządzenia Rady Ministrów. Uprawnienia do zmiany wysokości opłat w obowiązującym dekrecie przyznane były Ministrowi Sprawiedliwości, natomiast projekt ustawy przekazuje je Radzie Ministrów.</u>
+ <u xml:id="u-21.27" who="#PoselDabekPawel">Podwyższenie i wprowadzenie nowych opłat będzie niewątpliwie stanowić dla osób skazanych dolegliwość ekonomiczną. Obciążenie opłatą powinno być jedną z dalszych konsekwencji popełnionego przestępstwa, a w odniesieniu do oskarżyciela posiłkowego lub prywatnego — przestrogą przed wnoszeniem do sądu i popieraniem bezzasadnego oskarżenia. Ocena wysokości i zasad dotyczących wymierzania opłat oraz odpowiednio rozbudowany system możliwości zwolnienia od opłaty w całości lub w części wskazuje, że rządowy projekt ustawy z wniesionymi przez Komisję Spraw Wewnętrznych i Wymiaru Sprawiedliwości poprawkami zachowuje odpowiednie proporcje w systemie opłat sądowych, jak również spełnia określone funkcje społeczne.</u>
+ <u xml:id="u-21.28" who="#PoselDabekPawel">Jak z powyższych uwag wynika, przedstawiony dziś Wysokiej Izbie projekt ustawy opiera się na trzech podstawowych założeniach.</u>
+ <u xml:id="u-21.29" who="#PoselDabekPawel">1. Przede wszystkim projekt wiąże się z zasadą, że koszty działania aparatu wymiaru sprawiedliwości powinien przynajmniej w części ponosić ten, czyje postępowanie, z reguły zawinione, spowodowało uruchomienie tego aparatu. Przede wszystkim będą one obciążały sprawcę przestępstwa. Nie ma bowiem uzasadnienia do przerzucania skutków finansowych przestępstwa wyłącznie na społeczeństwo, które swą uczciwą pracą pomnaża dochód narodowy. Koszty te będą obciążały w pewnym stopniu również inne osoby, bezpodstawnie powodujące wszczęcie postępowania sądowego.</u>
+ <u xml:id="u-21.30" who="#PoselDabekPawel">2. Proponowany system opłat uwzględnia pracochłonność spraw, mierzoną wysokością orzeczonej kary. Jest rzeczą słuszną, aby wysokość opłat dostosowana była do wysokości ponoszonych przez państwo nakładów w poszczególnych rodzajach spraw. Ma to w konsekwencji i ten skutek, że na sprawców przestępstw poważniejszych nakładane będą wyższe opłaty niż na sprawców przestępstw drobniejszych.</u>
+ <u xml:id="u-21.31" who="#PoselDabekPawel">3. Projekt chroni osoby, które ze względu na swój stan majątkowy nie byłyby w stanie ponieść projektowanych opłat.</u>
+ <u xml:id="u-21.32" who="#PoselDabekPawel">Projekt zawiera również wiele nowych rozwiązań, uwzględniających doskonalenie praktyki i usuwających luki dotychczasowych uregulowań ustawowych.</u>
+ <u xml:id="u-21.33" who="#PoselDabekPawel">W imieniu Komisji Spraw Wewnętrznych i Wymiaru Sprawiedliwości wnoszę o przyjęcie przez Sejm ustawy o opłatach w sprawach karnych, według treści zamieszczonego projektu w druku nr 99, z poprawkami — w druku nr 103.</u>
+ <u xml:id="u-21.34" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ <u xml:id="u-21.35" who="#PoselDabekPawel">Marszałek:</u>
+ <u xml:id="u-21.36" who="#PoselDabekPawel">Czy ktoś z Obywateli Posłów pragnie zabrać głos w tej sprawie?</u>
+ <u xml:id="u-21.37" who="#PoselDabekPawel">Nikt się nie zgłasza.</u>
+ <u xml:id="u-21.38" who="#PoselDabekPawel">Przystępujemy do głosowania.</u>
+ <u xml:id="u-21.39" who="#PoselDabekPawel">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem w całości projektu ustawy o opłatach w sprawach karnych wraz z poprawkami proponowanym przez Komisję Spraw Wewnętrznych i Wymiaru Sprawiedliwości — zechce podnieść rękę.</u>
+ <u xml:id="u-21.40" who="#PoselDabekPawel">Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-21.41" who="#PoselDabekPawel">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-21.42" who="#PoselDabekPawel">Kto się wstrzymał od głosowania? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-21.43" who="#PoselDabekPawel">Stwierdzam, że Sejm uchwalił ustawę o opłatach w sprawach karnych.</u>
+ <u xml:id="u-21.44" who="#PoselDabekPawel">Przystępujemy do punktu 6 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Obrony Narodowej o rządowym projekcie ustawy zmieniającej ustawę o powszechnym obowiązku obrony Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej (druk i nr 98 i 104).</u>
+ <u xml:id="u-21.45" who="#PoselDabekPawel">Głos ma sprawozdawca poseł Zdzisław Kwieciński.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-22">
+ <u xml:id="u-22.0" who="#PoselKwiecinskiZdzislaw">Obywatelu Marszałku! Wysoka Izbo! Z upoważnienia Komisji Obrony Narodowej mam zaszczyt przedstawić Wysokiej Izbie wniosek o uchwalenie ustawy zmieniającej ustawę o powszechnym obowiązku obrony Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej.</u>
+ <u xml:id="u-22.1" who="#PoselKwiecinskiZdzislaw">Ustawa o powszechnym obowiązku obrony przewiduje spełnianie przez młodych obywateli obowiązku służby wojskowej w różnych formach. Podstawową z tych form jest odbywanie zasadniczej służby wojskowej. Do tej służby nie powołuje się jednak studentów szkół wyższych. Odbywają oni wojskowe szkolenie studentów mające na celu przygotowanie kandydatów do uzupełniania rezerw oficerskich sił zbrojnych, które wymagają ciągłego odnawiania. Szkolenie to jest z jednej strony obowiązkowym przedmiotem nauki w szkołach wyższych, a z drugiej strony — formą odbywania służby wojskowej przez studentów zdolnych do niej pod względem fizycznym.</u>
+ <u xml:id="u-22.2" who="#PoselKwiecinskiZdzislaw">Wojskowe szkolenie studentów szkół wyższych polega na odbywaniu zajęć wojskowych w studium wojskowym szkoły wyższej oraz przeszkolenia w jednostkach wojskowych w czasie wolnym od zajęć w szkole lub po zakończeniu ostatniego roku nauki. Przez wiele ostatnich lat zajęcia w studium wojskowym prowadzone były w wymiarze 450 — 500 godzin w ciągu 6 — 7 semestrów, a przeszkolenie w jednostkach wojskowych — w wymiarze do 3 miesięcy.</u>
+ <u xml:id="u-22.3" who="#PoselKwiecinskiZdzislaw">W marcu 1972 r., na wniosek Ministra Obrony Narodowej, Prezydium Rządu zaakceptowało nową koncepcję wojskowego i obronnego szkolenia studentów i studentek szkół wyższych. Założeniem tej koncepcji jest przeniesienie ciężaru przygotowania rezerw oficerskich sił zbrojnych ze studiów wojskowych szkół wyższych do jednostek wojskowych w celu nauczenia ich należytego wykorzystania uzbrojenia i sprzętu wojskowego w działaniu, praktycznej umiejętności dowodzenia w skomplikowanych i dynamicznie zmieniających się sytuacjach bojowych oraz umiejętności organizowania i kierowania! działalnością określonych zespołów organizacyjnych w wojsku. Dla uzyskania tych efektów stało się konieczne przedłużenie stosownie do upoważnienia zawartego w art. 84 ust. 2, ustawy o powszechnym obowiązku obrony Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej okresu odbywania przez studentów niektórych szkół wyższych przeszkolenia wojskowego w jednostkach wojskowych do 12 miesięcy po zakończeniu ostatniego roku studiów. Decyzję taką podjęła Rada Ministrów w uchwale nr 240 z dnia 8 września 1972 r.</u>
+ <u xml:id="u-22.4" who="#PoselKwiecinskiZdzislaw">Z punktu widzenia potrzeb sił zbrojnych pozytywnym aspektem tej decyzji jest skoncentrowanie specjalistycznego programu szkolenia wojskowego tak teoretycznego, jak i praktycznego w zwartym okresie czasu, przy pełnym wykorzystaniu wszystkich możliwości, jakie daje baza szkoleniowa wojska i bezpośredni dłuższy kontakt z oddziałami i pododdziałami wojskowymi.</u>
+ <u xml:id="u-22.5" who="#PoselKwiecinskiZdzislaw">Przy wysokim poziomie technicznym wyposażenia naszej armii dłuższy okres przeszkolenia wojskowego, odbywanego w zasadzie po ukończeniu studiów, pozwoli, zwłaszcza absolwentom studiów technicznych różnych specjalności, przejść w toku przeszkolenia praktyczną próbę zastosowania nabytej na uczelni wiedzy zawodowej.</u>
+ <u xml:id="u-22.6" who="#PoselKwiecinskiZdzislaw">W związku z przedłużeniem okresu odbywania przeszkolenia w jednostkach wojskowych ulega skróceniu czas odbywania zajęć wojskowych w studiach wojskowych szkół wyższych do 180 godzin w ciągu 2 — 3 semestrów. Odciąży to w poważnym stopniu program nauczania w wyższych uczelniach.</u>
+ <u xml:id="u-22.7" who="#PoselKwiecinskiZdzislaw">Równocześnie w uchwale z dnia 8 września 1972 r. Rada Ministrów postanowiła wprowadzić dla studentów nie objętych szkoleniem wojskowym i studentek we wszystkich szkołach wyższych szkolenie obronne — jako obowiązkowy przedmiot nauki, który poza zajęciami teoretycznymi obejmować będzie szkolenie praktyczne na obozach lub zgrupowaniach organizowanych podczas wakacji lub w innym czasie wolnym od zajęć w szkole. Zajęcia teoretyczne ze szkolenia obronnego prowadzone będą także w wymiarze 180 godzin w ciągu 2 — 3 semestrów.</u>
+ <u xml:id="u-22.8" who="#PoselKwiecinskiZdzislaw">Przedłużenie czasu trwania przeszkolenia wojskowego wymaga określenia w ustawie o powszechnym obowiązku obrony Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej uprawnień, jakie w związku z powołaniem na to przeszkolenie i odbywaniem go mają przysługiwać absolwentom szkół wyższych i członkom rodzin pozostającym na ich utrzymaniu. Przedstawiony Wysokiej Izbie projekt ustawy zmieniającej ustawę o powszechnym obowiązku obrony określa te uprawnienia.</u>
+ <u xml:id="u-22.9" who="#PoselKwiecinskiZdzislaw">Szczegółowe określenie uprawnień związanych ze stosunkiem pracy tych absolwentów szkół wyższych powołanych na roczne przeszkolenie wojskowe, którzy podjęli pracę przed powołaniem, oraz omówienie sposobów zabezpieczenia warunków bytowych członków rodzin pozostających na ich utrzymaniu zawiera uzasadnienie rządowego projektu ustawy. Dodatkowe wyjaśnienia w tej sprawie zostały przedstawione przez Ministerstwo Obrony Narodowej — Komisji Obrony Narodowej i doręczone obywatelom posłom.</u>
+ <u xml:id="u-22.10" who="#PoselKwiecinskiZdzislaw">Skoro już mowa o uprawnieniach absolwentów szkół wyższych, powołanych do odbycia rocznego przeszkolenia wojskowego, wypada wspomnieć, że niektóre z tych uprawnień zostały już określone w uchwale nr 240 Rady Ministrów z dnia 8 września 1972 r. Uchwała ta przewiduje w szczególności:</u>
+ <u xml:id="u-22.11" who="#PoselKwiecinskiZdzislaw">— wliczenie okresu odbytego przeszkolenia do okresu pracy, którą po ukończeniu studiów absolwent jest obowiązany podjąć z tytułu korzystania ze stypendium fundowanego, zawarcia umowy przedwstępnej albo skierowania do pracy — zgodnie z ustawą o zatrudnieniu absolwentów szkół wyższych;</u>
+ <u xml:id="u-22.12" who="#PoselKwiecinskiZdzislaw">— uznanie odbytego przeszkolenia wojskowego w specjalnościach odpowiadających wyuczonemu zawodowi lub praktycznie przydatnych w wykonywaniu tego zawodu — za odbycie przez absolwenta wstępnego stażu pracy;</u>
+ <u xml:id="u-22.13" who="#PoselKwiecinskiZdzislaw">— zagwarantowanie absolwentom podejmującym pracę po odbyciu przeszkolenia wojskowego wynagrodzenia w takiej kwocie, w jakiej przysługuje na danym stanowisku pracownikowi, który odbył wstępny staż pracy.</u>
+ <u xml:id="u-22.14" who="#PoselKwiecinskiZdzislaw">Zapewnienie absolwentom szkół wyższych powołanym na roczne przeszkolenie wojskowe szczególnych uprawnień przewidzianych w projekcie przedłożonej ustawy i w uchwale Rady Ministrów z dnia 8 września 1972 r. oraz odpowiedniego uposażenia wojskowego i innych należności wynikających z pełnienia służby wojskowej, jak umundurowanie, wyżywienie, zakwaterowanie, a także troska o pozostające na ich utrzymaniu rodziny — będzie stanowić zachętę do należytego wykonywania przez nich zaszczytnego obowiązku służby wojskowej, która sprzyja kształtowaniu tak cennych cech osobistych, jak zdyscyplinowanie i samodzielność oraz umiejętności wychowawcze i kierownicze, niezbędnych również w pracy zawodowej, którą po odbyciu przeszkolenia wojskowego będą wykonywać w gospodarce narodowej lub administracji państwowej.</u>
+ <u xml:id="u-22.15" who="#PoselKwiecinskiZdzislaw">Wszystkie te czynniki będą także stanowić podstawę do pełniejszego zrozumienia przez młodych obywateli współodpowiedzialności za sprawy obronności socjalistycznej ojczyzny.</u>
+ <u xml:id="u-22.16" who="#PoselKwiecinskiZdzislaw">Uwzględniając przedstawione Wysokiej Izbie momenty — w imieniu Komisji Obrony Narodowej — wnoszę o uchwalenie projektowanej ustawy w brzmieniu przedłożenia rządowego.</u>
+ <u xml:id="u-22.17" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ <u xml:id="u-22.18" who="#PoselKwiecinskiZdzislaw">Marszałek:</u>
+ <u xml:id="u-22.19" who="#PoselKwiecinskiZdzislaw">Kto z Obywateli Posłów pragnie zabrać głos w tej sprawie?</u>
+ <u xml:id="u-22.20" who="#PoselKwiecinskiZdzislaw">Nikt się nie zgłasza.</u>
+ <u xml:id="u-22.21" who="#PoselKwiecinskiZdzislaw">Przystępujemy do głosowania.</u>
+ <u xml:id="u-22.22" who="#PoselKwiecinskiZdzislaw">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem w całości projektu ustawy zmieniającej ustawę o powszechnym obowiązku obrony Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej w brzmieniu proponowanym przez Komisję Obrony Narodowej — zechce podnieść rękę.</u>
+ <u xml:id="u-22.23" who="#PoselKwiecinskiZdzislaw">Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-22.24" who="#PoselKwiecinskiZdzislaw">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-22.25" who="#PoselKwiecinskiZdzislaw">Kto się wstrzymał od głosowania? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-22.26" who="#PoselKwiecinskiZdzislaw">Stwierdzam, że Sejm uchwalił ustawę zmieniającą ustawę o powszechnym obowiązku obrony Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej.</u>
+ <u xml:id="u-22.27" who="#PoselKwiecinskiZdzislaw">Przystępujemy do punktu 7 porządku dziennego: Zmiany w składzie osobowym komisji sejmowych (druk nr 109).</u>
+ <u xml:id="u-22.28" who="#PoselKwiecinskiZdzislaw">Wniosek Konwentu Seniorów w tej sprawie został Obywatelom Posłom doręczony.</u>
+ <u xml:id="u-22.29" who="#PoselKwiecinskiZdzislaw">Czy ktoś z Obywateli Posłów pragnie w tej sprawie zabrać głos?</u>
+ <u xml:id="u-22.30" who="#PoselKwiecinskiZdzislaw">Nikt się nie zgłasza.</u>
+ <u xml:id="u-22.31" who="#PoselKwiecinskiZdzislaw">Czy są jakieś sprzeciwy w sprawie proponowanych zmian w komisjach sejmowych?</u>
+ <u xml:id="u-22.32" who="#PoselKwiecinskiZdzislaw">Jeżeli nie usłyszę sprzeciwu będę uważał, że proponowana przez Konwent Seniorów uchwała w sprawie zmian w składzie osobowym komisji sejmowych została przyjęta.</u>
+ <u xml:id="u-22.33" who="#PoselKwiecinskiZdzislaw">Sprzeciwu nie słyszę.</u>
+ <u xml:id="u-22.34" who="#PoselKwiecinskiZdzislaw">Stwierdzam, że Sejm proponowaną uchwałę przyjął.</u>
+ <u xml:id="u-22.35" who="#PoselKwiecinskiZdzislaw">Przystępujemy do punktu 8 porządku dziennego: Interpelacje i zapytania poselskie.</u>
+ <u xml:id="u-22.36" who="#PoselKwiecinskiZdzislaw">Informuję Wysoką Izbę, że do Prezydium Sejmu wpłynęło zapytanie posła Zenona Dychtowicza do Ministra Sprawiedliwości w sprawach dotyczących realizacji obowiązków alimentacyjnych przez osoby zobowiązane.</u>
+ <u xml:id="u-22.37" who="#PoselKwiecinskiZdzislaw">Prezydium Sejmu skierowało to zapytanie do adresata.</u>
+ <u xml:id="u-22.38" who="#PoselKwiecinskiZdzislaw">Zapytanie posła Zenona Dychtowicza ma następujące brzmienie:</u>
+ <u xml:id="u-22.39" who="#PoselKwiecinskiZdzislaw">„W mojej pracy poselskiej często spotykam się z zażaleniami dotyczącymi realizacji obowiązku alimentacyjnego przez osoby zobowiązane. W związku z tym zapytuję Obywatela Ministra, jakie kroki zamierza się podjąć, aby prawomocne wyroki sądowe przyznające uprawnionym alimenty gwarantowały im comiesięczny, terminowy przychód środków niezbędnych dla zaspokojenia podstawowych potrzeb życiowych”.</u>
+ <u xml:id="u-22.40" who="#PoselKwiecinskiZdzislaw">Odpowiedzi na powyższe zapytanie udzieli Minister Sprawiedliwości obywatel Włodzimierz Berutowicz.</u>
+ <u xml:id="u-22.41" who="#PoselKwiecinskiZdzislaw">Minister Sprawiedliwości</u>
+ <u xml:id="u-22.42" who="#PoselKwiecinskiZdzislaw">Włodzimierz Berutowicz:</u>
+ <u xml:id="u-22.43" who="#PoselKwiecinskiZdzislaw">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Zapytanie posła Zenona Dychtowicza dotyczy ważnego społecznie problemu alimentacji, a więc dostarczania środków utrzymania, a w miarę potrzeby także środków wychowania, osobom, które same tych środków zapewnić sobie nie mogą i nie otrzymują ich od osób do tego zobowiązanych. Wówczas bowiem zachodzi konieczność przedsięwzięcia środków prawnych, za pomocą których osoby zobowiązane do alimentacji byłyby przymuszone do wykonywania swego obowiązku. Z reguły zachodzi to w wypadkach stwierdzenia takiego obowiązku przez sąd, co może być rezultatem bezpośredniego dochodzenia roszczeń alimentacyjnych lub ich przyznania w wyrokach orzekających rozwód.</u>
+ <u xml:id="u-22.44" who="#PoselKwiecinskiZdzislaw">Spośród wyroków, orzekających o obowiązku alimentacyjnego z innych przyczyn, ilości komorników w ostatnim okresie wpływa około 68 tys. spraw rocznie.</u>
+ <u xml:id="u-22.45" who="#PoselKwiecinskiZdzislaw">W związku z tym, że egzekucje świadczeń alimentacyjnych prowadzi się do czasu osiągnięcia przez uprawnionych zdolności samodzielnego utrzymania się lub wygaśnięcia obowiązku alimentacyjnego z innych przyczyn, ilość spraw prowadzonych przez komorników równocześnie jest znacznie większa i w ostatnim roku wyniosła ponad 280 tys.</u>
+ <u xml:id="u-22.46" who="#PoselKwiecinskiZdzislaw">W 75% tych spraw egzekucja była skuteczna całkowicie, natomiast w 10% — tylko częściowo, a w 15% — nie doprowadziła do żadnego rezultatu. Podstawową przyczyną tego było uchylanie się dłużników przez niepodejmowanie pracy, częste jej porzucanie i zmiany miejsca pobytu, przy równoczesnym braku u nich mienia, z którego świadczenie alimentacyjne mogłoby być egzekwowane.</u>
+ <u xml:id="u-22.47" who="#PoselKwiecinskiZdzislaw">Trzeba podkreślić, że przy zmianie zatrudnienia zobowiązanych sprzyja im w uchylaniu się od alimentacji nie zawsze należyte wykonywanie przez niektóre zakłady pracy obowiązku, tak w zakresie wypłaty alimentów z wynagrodzenia, jak i umieszczania wzmianki w świadectwie pracy o prowadzonej egzekucji oraz przekazywania nowemu zakładowi pracy dokumentacji związanej z egzekucją.</u>
+ <u xml:id="u-22.48" who="#PoselKwiecinskiZdzislaw">Również i komornicy w tych sytuacjach nie zawsze dość konsekwentnie realizują swoje obowiązki przeprowadzania z urzędu dochodzeń w celu ustalenia zarobków i stanu majątkowego dłużnika oraz miejsca jego zamieszkania. Nie wykorzystują odpowiednio do tych celów w niezbędnym zakresie pomocy organów Milicji Obywatelskiej i organów prezydiów rad narodowych właściwych do sprawowania opieki społecznej.</u>
+ <u xml:id="u-22.49" who="#PoselKwiecinskiZdzislaw">W stosunku do opornych dłużników alimentacyjnych nasze prawo przewiduje również określone sankcje karne, w związku z czym corocznie do sądu wpływa ponad 10 tys. spraw, w wyniku których stosowane są kary do pozbawienia wolności włącznie.</u>
+ <u xml:id="u-22.50" who="#PoselKwiecinskiZdzislaw">Wśród osób przebywających w zakładach karnych, zobowiązanych do alimentacji są oczywiście również skazani za inne przestępstwa. Od wszystkich tych osób w ostatnich trzech latach ściągnięto następujące kwoty: w 1970 r. — 21 mln 400 tys. zł, w 1971 r. — 33 mln 600 tys. zł, w 1972 r. — 51 mln 300 tys. zł. Ten wzrost kwot wypłaconych na poczet alimentów od osób odbywających karę pozbawienia wolności jest rezultatem podjęcia środków zmierzających do tego, aby każdy skazany obowiązany do alimentacji z mocy orzeczenia sądowego był bezwzględnie zatrudniany przy pracach odpłatnych.</u>
+ <u xml:id="u-22.51" who="#PoselKwiecinskiZdzislaw">Niepokojące nasze społeczeństwo trudności w uzyskaniu przez uprawnionych należnych im świadczeń alimentacyjnych, o czym mówi w swym zapytaniu obywatel poseł Dychtowicz, są przedmiotem szczególnego zainteresowania ze strony naszego resortu i podległych mu organów. W związku z tym podjęto już wiele kroków i zastosowano wiele środków, aby usuwać przyczyny bezskuteczności egzekucji świadczeń alimentacyjnych i w ten sposób zjawisko to ograniczyć do minimum.</u>
+ <u xml:id="u-22.52" who="#PoselKwiecinskiZdzislaw">Przede wszystkim podjęto środki zmierzające do zwiększenia efektywności działalności komorników w tych sprawach. Wprawdzie instytucja komorników aktualnie boryka się z dużymi trudnościami kadrowymi, wynikającymi z niepopularności tego zawodu, ale podjęte środki mają i tę przeszkodę przezwyciężyć. Wprowadzono szereg zmian organizacyjnych dla odciążenia komorników od pracy biurowo dokumentacyjnej, zwiększono o 50 etaty komornicze, rozwinięto akcję naboru i przeszkolenia kandydatów na komorników, a ponadto, poszukując nowych, lepszych form organizacyjnych, uruchomiono w tym roku w niektórych sądach powiatowych eksperymentalne zespoły komornicze. Dochodzimy bowiem do wniosku, że w naszych warunkach ustrojowych dotychczasowa forma pracy komorników musi ulec radykalnej zmianie.</u>
+ <u xml:id="u-22.53" who="#PoselKwiecinskiZdzislaw">Do zmniejszenia liczby poszukiwanych niesolidnych dłużników alimentacyjnych przyczyni się również realizacja zarządzenia Ministra Pracy, Płac i Spraw Socjalnych oraz Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z 7 lipca 1972 r., w którym nałożono na zakłady pracy obowiązek żądania od wszystkich kandydatów do pracy przedstawienia dowodu osobistego w celu sprawdzenia adnotacji o poprzednim zatrudnieniu oraz złożenia świadectwa pracy z poprzedniego miejsca zatrudnienia — m. in. w celu stwierdzenia istnienia lub nieistnienia obowiązku alimentacyjnego. Coraz skuteczniejszemu egzekwowaniu alimentów od osób pozbawionych wolności służyć będzie praktyka pełnego ich zatrudnienia.</u>
+ <u xml:id="u-22.54" who="#PoselKwiecinskiZdzislaw">Wszystkie te środki, choć przyczyniają się do ograniczenia bezskutecznej egzekucji alimentów — to jednak zjawiska tego nie są w stanie zlikwidować całkowicie. Dlatego też przygotowuje się szereg zmian ustawodawczych, które mają służyć wzmocnieniu tych praktycznych poczynań. Między innymi proponuje się:</u>
+ <u xml:id="u-22.55" who="#PoselKwiecinskiZdzislaw">— dodanie przepisu zobowiązującego dłużników do powiadamiania komorników o każdorazowej zmianie miejsca pobytu i pracy pod rygorem grzywny, —uściślenie pojęcia uporczywego uchylania się od alimentów, które podlega karze w myśl przepisów karnych, — upoważnienie komornika do zgłoszenia wniosku o ściganie dłużnika za przestępstwo uchylania się od płacenia świadczeń alimentacyjnych, — urealnienie egzekucji z wkładów oszczędnościowych przez przyjęcie, że ograniczenie egzekucji z wkładu do 5 tys. zł nie ma zastosowania przy egzekucji świadczeń alimentacyjnych oraz, że PKO ma w tych sprawach obowiązek udzielania informacji dotyczących wkładów oszczędnościowych dłużników, — usprawnienie egzekucji świadczeń alimentacyjnych od dłużników odbywających karę pozbawienia wolności przez możliwość złożenia wniosku w tym przedmiocie wraz z tytułem wykonawczym bezpośrednio administracji zakładu karnego oraz poprzez zwiększenie części zarobku skazanego przeznaczonego na pokrycie zobowiązań alimentacyjnych.</u>
+ <u xml:id="u-22.56" who="#PoselKwiecinskiZdzislaw">Trzeba jednak stwierdzić, że mimo tych środków pozostanie pewna liczba spraw, w których osoby uprawnione alimentów nie otrzymają lub nie otrzymają ich we właściwym rozmiarze i czasie. Wynika stąd troska o znalezienie sposobu zabezpieczenia środków utrzymania i wychowania zwłaszcza małoletnim, niezależnie od trudności ściągania alimentów od osób zobowiązanych.</u>
+ <u xml:id="u-22.57" who="#PoselKwiecinskiZdzislaw">Wychodząc naprzeciw dezyderatom podnoszonym na łamach prasy i w telewizji, w lipcu 1972 r. zorganizowano w Urzędzie Rady Ministrów konferencję dla przedyskutowania tego zagadnienia, w wyniku której powołano międzyresortowy zespół dla opracowania programu udoskonalania systemu opieki nad dziećmi i rodzinami wielodzietnymi, znajdującymi się w szczególnie trudnej sytuacji życiowej. Rezultaty prac tego zespołu w postaci projektu instytucjonalnego rozwiązania kwestii zapewnienia minimum środków utrzymania dla osób, które nie otrzymują należnych im świadczeń alimentacyjnych, były przedmiotem wstępnej dyskusji Prezydium Rządu w dniu 15 czerwca br.</u>
+ <u xml:id="u-22.58" who="#PoselKwiecinskiZdzislaw">Na posiedzeniu tym zaaprobowano projekty zmian ustawodawczych, zmierzające do zwiększenia skuteczności dochodzenia świadczeń alimentacyjnych od osób zobowiązanych, jak również podjętych w tym zakresie środków praktycznych, oraz zlecono przeprowadzenie dokładnych badań nad ustaleniem warunków i zakresu niezbędnej pomocy finansowej ze strony państwa dla rozwiązania w nadchodzących latach tego zagadnienia — przez stworzenie odpowiedniego funduszu i form organizacyjnych jego wykorzystania.</u>
+ <u xml:id="u-22.59" who="#PoselKwiecinskiZdzislaw">Rozstrzygnięcie tego problemu nie jest jednak łatwe. Nie można bowiem dopuścić przy tym do rozluźnienia poczucia odpowiedzialności określonych osób za utrzymanie i wychowanie swych dzieci oraz osób nie mogących utrzymać się samodzielnie. Pociągnęłoby to za sobą nie tylko znaczne wydatki państwa, na które aktualnie brak pokrycia, ale wyrządziłoby również wielkie szkody moralne i wychowawcze. Trzeba więc stworzyć taki system środków, którego realizacja, przy poparciu szerokich mas społeczeństwa, uniemożliwiałaby dłużnikom alimentacyjnym uchylanie się od swych obowiązków.</u>
+ <u xml:id="u-22.60" who="#PoselKwiecinskiZdzislaw">Po przeprowadzeniu pogłębionych badań w tym zakresie, zostaną przedstawione przez zainteresowane resorty odpowiednie wnioski.</u>
+ <u xml:id="u-22.61" who="#PoselKwiecinskiZdzislaw">Wysoka Izbo! Wyrażamy przy tym przekonanie że dla poczynań zmierzających do ochrony interesów osób alimentowanych możemy liczyć na pełne poparcie naszego społeczeństwa, a ze strony obywateli posłów, organizacji politycznych i społecznych — na pomoc w rozwiązaniu tego trudnego problemu.</u>
+ <u xml:id="u-22.62" who="#PoselKwiecinskiZdzislaw">Marszałek:</u>
+ <u xml:id="u-22.63" who="#PoselKwiecinskiZdzislaw">Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-22.64" who="#PoselKwiecinskiZdzislaw">Sprawę zapytania posła Zenona Dychtowicza uważam za wyczerpaną.</u>
+ <u xml:id="u-22.65" who="#PoselKwiecinskiZdzislaw">Na tym kończymy rozpatrywanie sprawy zapytań poselskich, a tym samym punkt 8 porządku dziennego.</u>
+ <u xml:id="u-22.66" who="#PoselKwiecinskiZdzislaw">Przystępujemy do punktu 9 porządku dziennego: Projekt uchwały w sprawie zamknięcia sesji Sejmu (druk nr 110).</u>
+ <u xml:id="u-22.67" who="#PoselKwiecinskiZdzislaw">Konwent Seniorów przedstawia Wysokiemu Sejmowi propozycję podjęcia uchwały, zamieszczonej w doręczonym Obywatelom Posłom druku sejmowym nr 110, w sprawie zamknięcia trzeciej sesji Sejmu z dniem dzisiejszym.</u>
+ <u xml:id="u-22.68" who="#PoselKwiecinskiZdzislaw">Czy są uwagi w tej sprawie?</u>
+ <u xml:id="u-22.69" who="#PoselKwiecinskiZdzislaw">Nikt się nie zgłasza.</u>
+ <u xml:id="u-22.70" who="#PoselKwiecinskiZdzislaw">Jeśli nie usłyszę sprzeciwu, będę uważał, że Sejm przyjął proponowaną przez Konwent Seniorów uchwałę.</u>
+ <u xml:id="u-22.71" who="#PoselKwiecinskiZdzislaw">Sprzeciwu nie słyszę.</u>
+ <u xml:id="u-22.72" who="#PoselKwiecinskiZdzislaw">Stwierdzam, że Sejm powziął uchwałę w sprawie zamknięcia trzeciej sesji Sejmu z dniem dzisiejszym.</u>
+ <u xml:id="u-22.73" who="#PoselKwiecinskiZdzislaw">Porządek dzienny dzisiejszego posiedzenia został wyczerpany.</u>
+ <u xml:id="u-22.74" who="#PoselKwiecinskiZdzislaw">Na tym kończymy 11 posiedzenie Sejmu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej.</u>
+ <u xml:id="u-22.75" who="#PoselKwiecinskiZdzislaw">Protokół posiedzenia będzie wyłożony do przejrzenia w Biurze Prac Sejmowych.</u>
+ <u xml:id="u-22.76" who="#PoselKwiecinskiZdzislaw">Zamykam posiedzenie.</u>
+ <u xml:id="u-22.77" who="#PoselKwiecinskiZdzislaw">(Koniec posiedzenia o godz. 17 min. 40)</u>
+ </div>
+ </body>
+ </text>
+ </TEI>
+</teiCorpus>
diff --git a/1972-1976/sejm/posiedzenia/pp/197276-sjm-ppxxx-00012-01/header.xml b/1972-1976/sejm/posiedzenia/pp/197276-sjm-ppxxx-00012-01/header.xml
new file mode 100644
index 0000000..47dcb7c
--- /dev/null
+++ b/1972-1976/sejm/posiedzenia/pp/197276-sjm-ppxxx-00012-01/header.xml
@@ -0,0 +1,91 @@
+<?xml version='1.0' encoding='UTF-8'?>
+<teiHeader xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude" xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0" xml:id="PPC-197276-sjm-ppxxx-00012-01">
+ <fileDesc>
+ <titleStmt>
+ <title>12 posiedzenie Sejmu PRL</title>
+ </titleStmt>
+ <publicationStmt>
+ <p>Prosimy o zapoznanie się z nagłówkiem korpusu (PPC_header.xml).</p>
+ </publicationStmt>
+ <sourceDesc>
+ <bibl>
+ <title>12 posiedzenie Sejmu PRL</title>
+ <publisher>Kancelaria Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej</publisher>
+ <note type="system">PRL</note>
+ <note type="house">Sejm</note>
+ <note type="termNo">6</note>
+ <note type="type">Posiedzenie Plenarne</note>
+ <note type="sessionNo">12</note>
+ <note type="dayNo">1</note>
+ <date>1973-09-27</date>
+ </bibl>
+ </sourceDesc>
+ </fileDesc>
+ <profileDesc>
+ <particDesc>
+ <person xml:id="komentarz" role="speaker">
+ <persName>Komentarz</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="Marszalek" role="speaker">
+ <persName>Marszałek</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="MieczyslawJagielski" role="speaker">
+ <persName>Mieczysław Jagielski</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselBejmTadeusz" role="speaker">
+ <persName>Poseł Bejm Tadeusz</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselJankowskiWitold" role="speaker">
+ <persName>Poseł Jankowski Witold</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselKociemskiFranciszek" role="speaker">
+ <persName>Poseł Kociemski Franciszek</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselLipskiWitold" role="speaker">
+ <persName>Poseł Lipski Witold</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselLubienskiKonstanty" role="speaker">
+ <persName>Poseł Łubieński Konstanty</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselMlynczakTadeusz" role="speaker">
+ <persName>Poseł Młyńczak Tadeusz</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselPrzydatekAlfred" role="speaker">
+ <persName>Poseł Przydatek Alfred</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselPykaTadeusz" role="speaker">
+ <persName>Poseł Pyka Tadeusz</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselRostworowskiStanislaw" role="speaker">
+ <persName>Poseł Rostworowski Stanisław</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselSerwinskiMieczyslaw" role="speaker">
+ <persName>Poseł Serwiński Mieczysław</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselSielanczukFranciszek" role="speaker">
+ <persName>Poseł Sielańczuk Franciszek</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselStarosciakJerzy" role="speaker">
+ <persName>Poseł Starościak Jerzy</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselZukrowskiWojciech" role="speaker">
+ <persName>Poseł Żukrowski Wojciech</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="RWPG" role="speaker">
+ <persName>RWPG.</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="SekretarzposelWaligorskiBogdan" role="speaker">
+ <persName>Sekretarz poseł Waligórski Bogdan</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="WicemarszalekAndrzejWerblan" role="speaker">
+ <persName>Wicemarszałek Andrzej Werblan</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="WicemarszalekHalinaSkibniewska" role="speaker">
+ <persName>Wicemarszałek Halina Skibniewska</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="WiceprezesRadyMinistrow" role="speaker">
+ <persName>Wiceprezes Rady Ministrów</persName>
+ </person>
+ </particDesc>
+ </profileDesc>
+</teiHeader>
diff --git a/1972-1976/sejm/posiedzenia/pp/197276-sjm-ppxxx-00012-01/text_structure.xml b/1972-1976/sejm/posiedzenia/pp/197276-sjm-ppxxx-00012-01/text_structure.xml
new file mode 100644
index 0000000..dc5b9f6
--- /dev/null
+++ b/1972-1976/sejm/posiedzenia/pp/197276-sjm-ppxxx-00012-01/text_structure.xml
@@ -0,0 +1,562 @@
+<?xml version='1.0' encoding='UTF-8'?>
+<teiCorpus xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude" xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">
+ <xi:include href="PPC_header.xml"/>
+ <TEI>
+ <xi:include href="header.xml"/>
+ <text>
+ <body>
+ <div xml:id="div-1">
+ <u xml:id="u-1.0" who="#komentarz">Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej</u>
+ <u xml:id="u-1.1" who="#komentarz">Kadencja VI — Sesja IV</u>
+ <u xml:id="u-1.2" who="#komentarz">Sprawozdanie Stenograficzne z 12 posiedzenia Sejmu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej w dniu 27 września 1973 r.</u>
+ <u xml:id="u-1.3" who="#komentarz">Warszawa 1973</u>
+ <u xml:id="u-1.4" who="#komentarz">(Początek posiedzenia o godz. 9 min. 05)</u>
+ <u xml:id="u-1.5" who="#komentarz">(Na posiedzeniu przewodniczą Marszałek Sejmu Stanisław Gucwa oraz wicemarszałkowie Halina Skibniewska i Andrzej Werblan)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-2">
+ <u xml:id="u-2.0" who="#Marszalek">Wysoki Sejmie! W dniu 13 września 1973 r. Rada Państwa podjęła następującą uchwałę w sprawie zwołania sesji Sejmu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej:</u>
+ <u xml:id="u-2.1" who="#Marszalek">„Na podstawie art. 25 ust. 1 pkt 2 Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej Rada Państwa postanawia zwołać czwartą sesję Sejmu VI kadencji z dniem 20 września 1973 r.</u>
+ <u xml:id="u-2.2" who="#Marszalek">Przewodniczący Rady Państwa Henryk Jabłoński</u>
+ <u xml:id="u-2.3" who="#Marszalek">Sekretarz Rady Państwa</u>
+ <u xml:id="u-2.4" who="#komentarz">Ludomir Stasiak”.</u>
+ <u xml:id="u-2.5" who="#Marszalek">Na podstawie tej uchwały Prezydium Sejmu — zgodnie z art. 44 regulaminu Sejmu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej — ustaliło termin posiedzenia na dzień dzisiejszy.</u>
+ <u xml:id="u-2.6" who="#Marszalek">Otwieram posiedzenie.</u>
+ <u xml:id="u-2.7" who="#Marszalek">Powołuję na sekretarzy posłów Edwarda Chrostka i Bogdana Waligórskiego.</u>
+ <u xml:id="u-2.8" who="#Marszalek">Protokół i listę mówców prowadzić będzie poseł Edward Chrostek.</u>
+ <u xml:id="u-2.9" who="#Marszalek">Proszę Posłów Sekretarzy o zajęcie miejsc przy stole prezydialnym.</u>
+ <u xml:id="u-2.10" who="#Marszalek">Protokół 11 posiedzenia Sejmu uważam za przyjęty wobec nie wniesienia przeciwko niemu zastrzeżeń.</u>
+ <u xml:id="u-2.11" who="#Marszalek">Ustalony przez Prezydium Sejmu porządek dzienny dzisiejszego posiedzenia został Obywatelom Posłom doręczony.</u>
+ <u xml:id="u-2.12" who="#Marszalek">Do Prezydium Sejmu wpłynął rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy o powszechnym obowiązku obrony Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej.</u>
+ <u xml:id="u-2.13" who="#Marszalek">Druk tego projektu ustawy został Obywatelom Posłom doręczony.</u>
+ <u xml:id="u-2.14" who="#Marszalek">W związku z tym Prezydium Sejmu — po porozumieniu z Konwentem Seniorów — proponuje uzupełnienie przedstawionego Obywatelom Posłom porządku dziennego posiedzenia przez dodanie nowego punktu, z kolei czwartego, w brzmieniu następującym:</u>
+ <u xml:id="u-2.15" who="#Marszalek">4. Sprawozdanie Komisji Obrony Narodowej o rządowym projekcie ustawy o zmianie ustawy o powszechnym obowiązku obrony Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej (druki nr 120 i 121).</u>
+ <u xml:id="u-2.16" who="#Marszalek">Wobec tego numeracja następnego punktu porządku dziennego zostanie odpowiednio zmieniona.</u>
+ <u xml:id="u-2.17" who="#Marszalek">Jednocześnie — w porozumieniu z Konwentem Seniorów — proponuję, aby Sejm na podstawie art. 60 regulaminu Sejmu skrócił postępowanie przy rozpatrywaniu sprawozdania Komisji Obrony Narodowej i rozpatrzył je w dniu dzisiejszym.</u>
+ <u xml:id="u-2.18" who="#Marszalek">Jeżeli nie usłyszę sprzeciwu, będę uważał, że moje propozycje zostały przyjęte.</u>
+ <u xml:id="u-2.19" who="#Marszalek">Sprzeciwu nie słyszę.</u>
+ <u xml:id="u-2.20" who="#Marszalek">Czy ktoś z Obywateli Posłów pragnie zabrać głos w sprawie porządku dziennego?</u>
+ <u xml:id="u-2.21" who="#Marszalek">Nikt się nie zgłasza.</u>
+ <u xml:id="u-2.22" who="#Marszalek">Uważam zatem, że Sejm porządek dzienny posiedzenia, przedstawiony przez Prezydium Sejmu, zatwierdził.</u>
+ <u xml:id="u-2.23" who="#Marszalek">Przystępujemy do punktu 1 porządku dziennego: Informacja Rządu o działalności Polski wynikającej z jej udziału w Radzie Wzajemnej Pomocy Gospodarczej.</u>
+ <u xml:id="u-2.24" who="#Marszalek">Proszę o zabranie głosu Wiceprezesa Rady Ministrów, Przewodniczącego Komisji Planowania przy Radzie Ministrów, Obywatela Mieczysława Jagielskiego.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-3">
+ <u xml:id="u-3.0" who="#MieczyslawJagielski">Wysoki Sejmie! Szybko rosnące, a zarazem kluczowe znaczenie rozwoju naszej współpracy ekonomicznej i naukowo-technicznej z krajami Rady Wzajemnej Pomocy Gospodarczej w realizacji programu społeczno-gospodarczego rozwoju kraju, wytyczonego przez VI Zjazd Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, uzasadnia potrzebę kompleksowego omówienia tej problematyki na forum Sejmu.</u>
+ <u xml:id="u-3.1" who="#MieczyslawJagielski">Pragnę przeto poinformować Wysoką Izbę o działalności Rządu w ramach Rady Wzajemnej Pomocy Gospodarczej, o osiągnięciach i problemach związanych z uczestnictwem Polski w procesach socjalistycznej integracji gospodarczej. Zagadnienia te mają szeroki i wszechstronny charakter, jeśli zważyć zarówno gospodarczą, jak i polityczną funkcję spełnianą przez RWPG w stanowieniu i umacnianiu socjalistycznej wspólnoty, której niezłomnym ogniwem jest Polska Rzeczpospolita Ludowa. Rola tej właśnie dziedziny naszych stosunków zewnętrznych wzrasta zarówno na płaszczyźnie gospodarczej, jak i w całokształcie polskiej polityki zagranicznej. Wymaga to szczególnego podkreślenia, wiąże się bowiem z konsekwentną wolą dalszego umacniania związków ekonomicznych i jedności naszej polityki ze Związkiem Radzieckim oraz innymi krajami naszej wspólnoty, w czym wyraża się praktyczna realizacja socjalistycznego internacjonalizmu, zasad leninowskich, na których opierają się stosunki nowego typu między bratnimi państwami. Jest to dziedzina, w której szczególnie dobitny wyraz znajduje jedność ideologii, polityki i ekonomiki, w której przejawia się ścisły związek wewnętrznej i zewnętrznej sfery działania partii i państwa.</u>
+ <u xml:id="u-3.2" who="#MieczyslawJagielski">Na nowym, obecnym etapie rozwojowym, w jaki wkraczają kraje członkowskie RWPG, rola ich wzajemnej, dwu- i wielostronnej współpracy gospodarczej wydatnie wzrasta. Dyktują ją wymogi rewolucji naukowo-technicznej, wzmagają potrzeby unowocześnienia i umocnienia potencjału gospodarczego i zapewnienia — na tej podstawie — wyższej dynamiki wzrostu poziomu życia społeczeństwa.</u>
+ <u xml:id="u-3.3" who="#MieczyslawJagielski">Oto dlaczego Rząd uważa za konieczne poinformować obywateli posłów o udziale Polski w pracach RWPG, o stanowisku, jakie strona polska zajmowała i zajmuje w sprawie podstawowych problemów współpracy gospodarczej i naukowo-technicznej w ramach RWPG oraz o najważniejszych zamierzeniach w kierunku dalszego rozwoju tej współpracy.</u>
+ <u xml:id="u-3.4" who="#MieczyslawJagielski">Obecny stan i kształtujące się dziś perspektywy są wytworem blisko 25-letniej już historii rozwoju RWPG — organizacji, którą europejskie państwa socjalistyczne powołały do życia w styczniu 1949 roku. Był to krok głęboko umotywowany gospodarczo i politycznie. Powołanie tej organizacji wyszło naprzeciw najżywotniejszym potrzebom państw, znajdujących się w okresie budowy fundamentów socjalizmu, a zarazem w okresie szczytowego nasilenia zimnej wojny.</u>
+ <u xml:id="u-3.5" who="#MieczyslawJagielski">We współpracy gospodarczej krajów RWPG znalazła w tym okresie pełny wyraz braterska, wzajemna pomoc — jedna z podstawowych zasad, na jakich oparta została działalność Rady. Pomoc gospodarcza świadczona krajom słabiej rozwiniętym ekonomicznie, podejmującym dopiero dzieło socjalistycznej industrializacji — przez kraje zasobniejsze, rozporządzające większym potencjałem przemysłowym i technicznym, a przede wszystkim przez Związek Radziecki — miała wyjątkowe znaczenie, tworząc jedyne w ówczesnych warunkach możliwości budowy od podstaw nowych gałęzi przemysłu, a dzięki temu dokonywania głębokich przeobrażeń strukturalnych.</u>
+ <u xml:id="u-3.6" who="#MieczyslawJagielski">Dostawy podstawowych surowców i sprzętu inwestycyjnego, pomoc techniczna i kadrowa, a także szerokie możliwości zbytu, jakie tworzył kształtujący się rynek krajów RWPG — stały się ważkim czynnikiem uprzemysłowienia Polski i innych krajów-członków Rady. W naszym wypadku dotyczyło to na przykład hutnictwa żelaza i przemysłu maszynowego, energetyki, a także tak podstawowych branż, jak przemysł obrabiarkowy, lotniczy, motoryzacyjny, okrętowy i inne.</u>
+ <u xml:id="u-3.7" who="#MieczyslawJagielski">Ów pierwszy etap współpracy — to już dzisiaj historia. Trzeba jednak do niej powracać dla wykazania integralnego związku między awansem gospodarczym Polski a współpracą w ramach RWPG. Tworzone w tamtych latach podstawy tej współpracy wyznaczały główne kierunki powiązań Polski z gospodarką światową, nadając tym samym rozwojowi naszego kraju kształt i tendencje kontynuowane, rozszerzane i pogłębiane współcześnie.</u>
+ <u xml:id="u-3.8" who="#MieczyslawJagielski">W latach pięćdziesiątych ukształtowały się również te podstawowe zasady i mechanizmy współdziałania, które potwierdził i rozwinął statut RWPG, przyjęty w grudniu 1959 roku. Jego zasady stanowią wyraz międzynarodowych stosunków gospodarczych nowego typu pomiędzy państwami socjalistycznymi, które posiadają jednorodny ustrój polityczny i bazę ekonomiczno-społeczną w postaci ogólnonarodowej własności środków produkcji oraz kierują się wspólną ideologią. Zbieżność założeń ustrojowych dała możliwość oparcia współpracy gospodarczej na fundamencie planowego rozwoju. Niemal od pierwszych lat istnienia RWPG koordynacja planów rozwoju gospodarczego stała się podstawową metodą współpracy krajów członkowskich. Jest to jedna z cech różniących integrację socjalistyczną od innych form integracji gospodarczej.</u>
+ <u xml:id="u-3.9" who="#MieczyslawJagielski">Zgodnie z leninowskimi zasadami internacjonalizmu, działalność RWPG opiera się na współpracy samodzielnych i równoprawnych organizmów gospodarczych, na zasadach gwarantujących pełną ochronę interesów każdego z krajów członkowskich.</u>
+ <u xml:id="u-3.10" who="#MieczyslawJagielski">Logiczną konsekwencją tych zasad stał się od początków istnienia RWPG jej otwarty charakter, wyrażający dążenie do rozwoju międzynarodowych stosunków gospodarczych w sposób wolny od barier i sztywnych linii podziału. Wymaga to szczególnego podkreślenia w porównaniu z praktyką rozwiniętych państw kapitalistycznych, z ich tendencjami do tworzenia zamkniętych ugrupowań gospodarczych i do wygrywania tendencji integracyjnych na rzecz ekspansywnych celów politycznych.</u>
+ <u xml:id="u-3.11" who="#MieczyslawJagielski">Osiągnięcia rozwoju społeczno-ekonomicznego krajów RWPG, a przede wszystkim wzrost ich potencjału gospodarczego, wywierały zasadniczy wpływ na rozszerzenie i pogłębienie ich współpracy.</u>
+ <u xml:id="u-3.12" who="#MieczyslawJagielski">Jednocześnie wraz z umacnianiem i doskonaleniem systemu funkcjonowania gospodarki krajów członkowskich podlegały ewolucji formy i mechanizmy tej współpracy. Decydującym momentem w tym procesie stał się przełom lat sześćdziesiątych i siedemdziesiątych. Nieodparte potrzeby dalszego rozwoju krajów członkowskich podyktowały konieczność wykorzystania międzynarodowego podziału pracy jako jednego z podstawowych źródeł tego rozwoju. Dla rozwiniętych struktur przemysłowych krajów RWPG nie był już wystarczający udział w tym podziale pracy za pośrednictwem tradycyjnej wymiany handlowej.</u>
+ <u xml:id="u-3.13" who="#MieczyslawJagielski">W programach rozwojowych krajów RWPG zagadnieniami pierwszej wagi stało się rozszerzenie międzynarodowej kooperacji przemysłowej, pogłębienie współpracy w badaniach naukowo-technicznych, wspólne rozwiązanie złożonych problemów surowcowych o strategicznym znaczeniu dla rozwoju gospodarczego krajów wspólnoty, podnoszenie na wyższy poziom koordynacji planów rozwoju. Spełnienie tych postulatów wręcz warunkuje dzisiaj wysoką dynamikę i efektywność rozwoju produkcji materialnej, postęp naukowo-techniczny i wzrost stopy życiowej.</u>
+ <u xml:id="u-3.14" who="#MieczyslawJagielski">Wysoka Izbo! Nowy etap współpracy krajów-członków RWPG otworzyła XXV sesja Rady, która w roku 1971 jednomyślnie przyjęła kompleksowy program socjalistycznej integracji gospodarczej jako drogę przyspieszenia dynamiki rozwoju społeczno-ekonomicznego naszych krajów i podniesienia efektywności tego rozwoju.</u>
+ <u xml:id="u-3.15" who="#MieczyslawJagielski">Ten obszerny program, nacechowany konkretnością szczegółowych ustaleń, zmierza do następujących celów podstawowych:</u>
+ <u xml:id="u-3.16" who="#MieczyslawJagielski">— po pierwsze — możliwie pełnego i korzystnego dla wszystkich krajów zaspokajania perspektywicznego zapotrzebowania na podstawowe surowce przemysłowe;</u>
+ <u xml:id="u-3.17" who="#MieczyslawJagielski">— po drugie — tworzenia warunków rozwoju wysoko efektywnej produkcji poprzez rozszerzenie i pogłębienie współpracy w przemysłach przetwórczych na zasadach specjalizacji i kooperacji;</u>
+ <u xml:id="u-3.18" who="#MieczyslawJagielski">— po trzecie — skuteczniejszego łączenia sił i środków w wykorzystaniu badań naukowych i prac techniczno-rozwojowych jako źródła postępu społeczno-gospodarczego.</u>
+ <u xml:id="u-3.19" who="#MieczyslawJagielski">Realizację wynikających z tego zadań zaplanowaliśmy wspólnie na kolejne lata bieżącego pięciolecia i następne okresy 5-letnie.</u>
+ <u xml:id="u-3.20" who="#MieczyslawJagielski">Osiąganie tych celów, na coraz wyższym jakościowo poziomie, wymaga oczywiście sprawniejszych, pogłębionych form i mechanizmów współpracy, doskonalenia dotychczasowych i tworzenia nowych — odpowiednio do skomplikowanych problemów, jakie niesie rozwój kooperacji przemysłowej — wspólnych badań naukowo-technicznych i wspólnych przedsięwzięć inwestycyjnych. Kompleksowy program zawiera w tym względzie istotne uzgodnienia wprowadzane stopniowo w życie.</u>
+ <u xml:id="u-3.21" who="#MieczyslawJagielski">Rozszerzono i pogłębiono na przykład założenia metodyczne dotyczące planowania powiązań gospodarczych krajów RWPG, wychodząc poza dotychczasową koordynację planów rozwoju gospodarczego, obejmującą jedynie okresy 5-letnie. W tym celu ustalono zasady koordynacji planów perspektywicznych obejmujących okres do roku 1990 i dalej — zasady współpracy w prognozowaniu rozwoju gospodarki, nauki i techniki jako podstawy dla koordynacji planów gospodarczych. Określono również elementy wspólnego planowania rozwoju wybranych rodzajów produkcji.</u>
+ <u xml:id="u-3.22" who="#MieczyslawJagielski">Uzgodniono ogólne wytyczne w sprawie nawiązania głębszych, bezpośrednich kontaktów przedsiębiorstw i organizacji handlowo-produkcyjnych, powoływania wspólnych przedsiębiorstw i organizacji międzynarodowych. Podjęto prace nad doskonaleniem towarowo-pieniężnych instrumentów współpracy. Wszystko to stanowi nieodzowny warunek osiągnięcia szerokiego współdziałania przemysłowego krajów-członków Rady na zasadach wszechstronnej kooperacji produkcyjnej i technicznej.</u>
+ <u xml:id="u-3.23" who="#MieczyslawJagielski">Dwa lata realizacji programu pozwalają na ocenę pierwszych doświadczeń wdrażania przedsięwzięć integracyjnych. Na dwóch kolejnych sesjach RWPG z udziałem premierów rządów krajów członkowskich — ostatnia odbyła się w czerwcu bieżącego roku — dokonano generalnej oceny realizacji przedsięwzięć integracyjnych, stwierdzając, że przebiega ona zgodnie z założonymi celami.</u>
+ <u xml:id="u-3.24" who="#MieczyslawJagielski">Jest rzeczą zrozumiałą — z uwagi na długofalowy charakter celów wytyczonych w kompleksowym programie, obliczonych przecież na okres do lat 15 — że znajdujemy się dopiero w początkowym etapie ich realizacji. Uzyskane rezultaty są jednak godne podkreślenia, gdyż stwarzają dobre podstawy do dalszego pomyślnego rozwoju procesów integracyjnych.</u>
+ <u xml:id="u-3.25" who="#MieczyslawJagielski">Trzeba zwłaszcza odnotować nowe doświadczenia w rozwiązywaniu problemów surowcowo-paliwowych. W wyniku wielostronnych prac nad ustaleniem form udziału zainteresowanych krajów-członków RWPG w rozwoju na terytorium ZSRR wydobycia i produkcji niektórych surowców na zaspokojenie potrzeb innych krajów, w tym również Polski — uzgodniono i podpisano porozumienia w sprawie budowy kombinatu celulozowego i azbestowego. Analogiczne prace prowadzone aktualnie w RWPG dotyczą wydobycia i produkcji niklu i miedzi oraz wysokoprocentowych koncentratów rudy żelaza, dostaw gazu ziemnego i ropy naftowej, a także budowy huty, w której wykorzysta się zasoby rud z tzw. kurskiej anomalii magnetycznej.</u>
+ <u xml:id="u-3.26" who="#MieczyslawJagielski">W celu rozszerzenia bazy kooperacji i specjalizacji produkcji w przemyśle maszynowym opracowano i zawarto kilkanaście porozumień wielostronnych. Objęły one m.in. produkcję niektórych typów samochodów ciężarowych, statków morskich i ich wyposażenia, maszyn rolniczych, maszyn dla przemysłu ceramicznego i szklarskiego, specjalnych obrabiarek oraz innych urządzeń dla przemysłu samochodowo-ciągnikowego, aparatów do sterowania przemysłowymi procesami technologicznymi. Podpisano porozumienia o wspólnym planowaniu rozwoju produkcji obrabiarek sterowanych numerycznie i rozwoju bazy technicznej kontenerowego systemu transportowego. W dziedzinach tych uzgodniono także szeroki program wspólnych prac naukowych i techniczno-rozwojowych.</u>
+ <u xml:id="u-3.27" who="#MieczyslawJagielski">Przedmiotem tych porozumień są zarówno ustalone rozmiary wzajemnych dostaw wyrobów objętych specjalizacją, jak i zobowiązania dotyczące ich parametrów techniczno-ekonomicznych. Tak więc porozumienia te niosą dwojakiego rodzaju korzyści. Z jednej strony stymulują postęp i nowoczesność wyrobów produkowanych przez nasze przemysły, a dzięki rozszerzeniu zbytu tworzą warunki obniżania kosztów produkcji. Z drugiej strony, zapewniając dostawy wyrobów o wysokich cechach jakościowych, produkowanych przez naszych partnerów — przynoszą oszczędności nakładów społecznych, pozwalając na rezygnację z uruchamiania produkcji tam, gdzie jej skala nie zapewnia dość wysokiej efektywności. Istotą specjalizacji międzynarodowej jest bowiem realizowanie korzyści wzajemnych, a więc przypadających w określonym stopniu każdemu z partnerów tych porozumień.</u>
+ <u xml:id="u-3.28" who="#MieczyslawJagielski">Mając na uwadze perspektywy tych wzajemnych korzyści, branżowe komisje Rady w toku przygotowań do koordynacji planów gospodarczych na lata 1976 — 1980 pracują nad dalszymi porozumieniami specjalizacyjnymi i kooperacyjnymi. Oprócz wyrobów przemysłu maszynowego obejmą one wyroby przemysłu elektrotechnicznego, elektronicznego i chemicznego.</u>
+ <u xml:id="u-3.29" who="#MieczyslawJagielski">Realizując ustalenia kompleksowego programu, zmierzamy do zagęszczenia sieci kontaktów i powiązań placówek naukowo-badawczych krajów-członków Rady. Jest to podstawa do szybszego przepływu informacji naukowo-technicznej, ściślejszej koordynacji prac badawczych i rozwoju wspólnych badań. Na tej drodze kształtujemy wspólnie zespół warunków koniecznych do integracji rozwoju nauki i techniki krajów-członków RWPG.</u>
+ <u xml:id="u-3.30" who="#MieczyslawJagielski">Dla skuteczniejszego koordynowania rozwoju prac badawczych powołano ponad 40 ośrodków i zespołów uczonych w wielu dziedzinach badań podstawowych i rozwojowych. Ich zakres obejmuje kwestie tak istotne, jak zasoby mineralne dna morskiego, problemy ochrony naturalnego środowiska człowieka, cybernetyczne problemy zarządzania, syntezy nowych mas plastycznych i nowe technologie ich produkcji, nowe metody utylizacji węgla, efektywne zastosowanie gazu ziemnego, technologię wytwarzania nowych półprzewodników i metali czystych oraz wiele innych zadań.</u>
+ <u xml:id="u-3.31" who="#MieczyslawJagielski">Rozwój i ugruntowanie tych nowych form powinny stać się źródłem poważnych oszczędności czasu, lepszego wykorzystania bazy materialnej i kadrowej, potencjałów badawczych, a więc czynnikiem wydatnego przyspieszenia rewolucji naukowo-technicznej i pomnożenia jej dorobku.</u>
+ <u xml:id="u-3.32" who="#MieczyslawJagielski">Inny, ważny rozdział procesów integracyjnych stanowi dalszy rozwój powołanych w latach sześćdziesiątych międzynarodowych organizacji branżowych, takich jak — „Organizacja Współpracy Przemysłów Łożyskowych”, „Intermetall”, — „Wspólny Park Wagonów Towarowych”, Połączone Systemy Energetyczne — „Pokój” i — „Centralny Zarząd Dyspozycji Mocy”; szerokie perspektywy rozwoju mają także utworzone w ostatnim okresie nowe organizacje, takie jak — „Interchim” — dla współpracy w dziedzinie chemii małotonażowej, — „Interelektro”, — „Interatominstrument”. Trwają także prace nad powołaniem dalszych organizacji tego typu, obejmujących współdziałania w różnych dziedzinach gospodarki.</u>
+ <u xml:id="u-3.33" who="#MieczyslawJagielski">Notujemy również postęp w tworzeniu wspólnych przedsiębiorstw produkcyjnych. Polska i NRD spełniły tu pionierską rolę, podejmując budowę wspólnej przędzalni bawełny w Zawierciu.</u>
+ <u xml:id="u-3.34" who="#MieczyslawJagielski">W ramach doskonalenia systemu walutowo-kredytowego powołano do życia Międzynarodowy Bank Inwestycyjny. Już w dwu pierwszych latach swej działalności udzielił on krajom, członkom RWPG 316 mln rubli kredytów na budowę 28 obiektów związanych z realizacją przedsięwzięć integracji gospodarczej.</u>
+ <u xml:id="u-3.35" who="#MieczyslawJagielski">Wszystkim tym przedsięwzięciom towarzyszy ożywienie kontaktów kadr gospodarczych, naukowych i technicznych na różnych szczeblach, w tym również — zjednoczeń i przedsiębiorstw. Jest to wielkiej wagi czynnik przyspieszający procesy integracyjne o dużym znaczeniu zarówno merytorycznym, jak również ideowym i wychowawczym.</u>
+ <u xml:id="u-3.36" who="#MieczyslawJagielski">W myśl założeń kompleksowego programu integracji, jego urzeczywistnianiu towarzyszy rozwój dwustronnej współpracy między krajami członkowskimi. Jeśli chodzi o Polskę — zawarliśmy ostatnio wiele poważnych porozumień dwustronnych, dotyczących specjalizacji i kooperacji produkcji oraz współpracy naukowo-technicznej przede wszystkim ze Związkiem Radzieckim, NRD, Czechosłowacją i Ludową Republiką Bułgarii. Orientacyjna wartość związanej z nimi wymiany w latach 1971 — 1975 oceniana jest na około 2,4 mld rubli.</u>
+ <u xml:id="u-3.37" who="#MieczyslawJagielski">Miarą osiągnięć w rozwoju powiązań gospodarczych z krajami-członkami RWPG jest również wzrost obrotów handlowych. W ostatnich dwóch latach obroty polskiego handlu zagranicznego z całym obszarem RWPG wzrosły o około 24%, przy czym poziom wymiany ustalony w wieloletnich umowach handlowych z poszczególnymi krajami jest w kolejnych latach poważnie przekraczany.</u>
+ <u xml:id="u-3.38" who="#MieczyslawJagielski">Trzeba jednak powiedzieć, że udział obrotów towarami specjalizowanymi oraz udział wymiany kooperacyjnej w ogólnych obrotach handlu zagranicznego są jeszcze skromne, zaś osiągnięta dynamika nie wyczerpuje możliwości rozwoju współpracy Polski z socjalistycznymi partnerami. Do kwestii tej odnosimy się jednak z optymizmem. Uzasadnia go fakt, że szybkie tempo modernizacji naszej gospodarki realizowane w myśl uchwały VI Zjazdu systematycznie tworzy nowe potrzeby i możliwości intensyfikowania współpracy Polski z krajami-członkami RWPG z coraz większą wzajemną korzyścią.</u>
+ <u xml:id="u-3.39" who="#MieczyslawJagielski">Wielkie znaczenie mają tu zakupy licencji, urządzeń i aparatury technologicznej o najwyższym poziomie technicznym. Nie jest to oczywiście i nie może być proces jednostronny. Uruchamianie w kraju nowej produkcji o podobnych cechach jakościowych pozwoli także skutecznie zwiększać nasz eksport i pomnażać płynące stąd korzyści.</u>
+ <u xml:id="u-3.40" who="#MieczyslawJagielski">Postępująca specjalizacja i kooperacja produkcji w określonych dziedzinach i wyrobach przemysłu przetwórczego — to niezbędna przesłanka zwiększania udziału Polski w międzynarodowym podziale pracy. W ten jedynie sposób możemy zapewnić naszemu eksportowi zdolność do konkurencji na rynkach zagranicznych.</u>
+ <u xml:id="u-3.41" who="#MieczyslawJagielski">Nie jest to wszakże zadanie proste ani łatwe. Pod względem ilościowym i jakościowym dotychczasowy stopień powiązania naszej gospodarki z gospodarką światową jest stosunkowo niski. Na tym polu spory dystans dzieli nas nie tylko od rozwiniętych krajów Zachodu, lecz i od niektórych krajów RWPG, o czym świadczą wskaźniki obrotów handlu zagranicznego, przypadające na jednego mieszkańca u nas i u najbliższych sąsiadów.</u>
+ <u xml:id="u-3.42" who="#MieczyslawJagielski">To trudne zadanie wymaga stałej uwagi i wysiłków. Rosnący udział wymiany z zagranicą jest bowiem niezbędnym warunkiem osiągnięcia przez Polskę poziomu cechującego kraje najbardziej rozwinięte. Kierunek, o którym mowa, stanowi nakaz obecnych czasów, w których rozwijanie wysoko wyspecjalizowanej produkcji branż i dziedzin silnie związanych z wymianą międzynarodową staje się po prostu kluczem do dynamicznego i efektywnego rozwoju gospodarczego i do społecznego dobrobytu.</u>
+ <u xml:id="u-3.43" who="#MieczyslawJagielski">Wysoki Sejmie! Dotychczasowy dorobek — to dopiero wstępny etap procesów socjalistycznej integracji gospodarczej. Przed nami jest cały złożony kompleks związanych z nią przedsięwzięć.</u>
+ <u xml:id="u-3.44" who="#MieczyslawJagielski">Opracowanie i przyjęcie kompleksowego programu nastąpiło na przełomie dwu okresów 5-letnich, gdy wieloletnie plany gospodarcze naszych krajów były już w zasadniczych założeniach zamknięte. W związku z tym do planów na lata 197 1— 1975 nie udało się włączyć wielu istotnych przedsięwzięć integracyjnych.</u>
+ <u xml:id="u-3.45" who="#MieczyslawJagielski">Nasilającym się obecnie pracom nad planami na pięciolecie 1976 — 1980 towarzyszy ich wzajemna koordynacja. Prowadzi to do organicznego powiązania przedsięwzięć integralnych z zamierzeniami poszczególnych krajów w nadchodzącym okresie.</u>
+ <u xml:id="u-3.46" who="#MieczyslawJagielski">Szczególną wagę tych działań podkreślono z mocą w toku obrad XXVII sesji RWPG, która obradowała przed trzema miesiącami w Pradze. Centralne organy planowania zostały zobowiązane do podjęcia niezbędnych kroków w planowaniu inwestycji, produkcji i zespołu innych środków warunkujących włączenie realizacji uzgodnionych przedsięwzięć integracyjnych do narodowych planów gospodarczych. W związku z tym opracowywane są obecnie metody i formy wzmocnienia planistycznych instrumentów współpracy oraz przygotowywany szczegółowy plan realizacji przedsięwzięć integracyjnych na lata 1976 — 1980.</u>
+ <u xml:id="u-3.47" who="#MieczyslawJagielski">Rząd PRL w pełni uwzględnia ten postulat w pracach nad projektami planu na następne pięciolecie oraz planu społeczno-ekonomicznego rozwoju kraju do roku 1990. Kierujemy się przekonaniem, że przyszła dynamika socjalistycznego budownictwa w wielkiej mierze zależy od wykorzystania możliwości, jaką tworzą procesy integracji gospodarczej. Gospodarcza i naukowo-techniczna tematyka kompleksowego programu integracji ze wszech miar odpowiada temu założeniu.</u>
+ <u xml:id="u-3.48" who="#MieczyslawJagielski">Rząd, Komisja Planowania i ministerstwa skupiają w związku z tym uwagę przede wszystkim na kilku podstawowych kierunkach o rosnącym stale znaczeniu.</u>
+ <u xml:id="u-3.49" who="#MieczyslawJagielski">Pierwszym kierunkiem o strategicznym znaczeniu jest zapewnienie naszej gospodarce niezbędnych dostaw surowców i materiałów, których nie posiadamy w ogóle lub — w niedostatecznej skali. Waga rozwiązania tego problemu wzrasta wobec wysokiej dynamiki rozwoju naszej gospodarki, a także wobec zaostrzających się trudności zaopatrzenia się na międzynarodowych rynkach w podstawowe surowce. Dostawy z krajów RWPG, głównie ze Związku Radzieckiego nabierają w tych warunkach coraz większego znaczenia.</u>
+ <u xml:id="u-3.50" who="#MieczyslawJagielski">Ze swej strony Polska uczestniczy i będzie uczestniczyć na miarę swych możliwości w rozwiązywaniu problemów surowcowych bratnich krajów. Wyrazem tego są nie tylko dostawy paliw stałych, lecz i wyrażona w kompleksowym programie gotowość do udostępnienia ich zasobów zainteresowanym krajom.</u>
+ <u xml:id="u-3.51" who="#MieczyslawJagielski">Przeprowadzone już w ramach koordynacji planów rozmowy pozwalają przewidywać, iż poważna część naszych potrzeb surowcowych, łącznie z rudami żelaza i innych metali, ropą naftową i gazem ziemnym będzie nadal pokrywana dostawami z obszaru RWPG w ramach wieloletnich umów i porozumień. Przewidujemy, iż realizacja tych porozumień będzie od nas wymagać inwestycyjnego zaangażowania w rozwój bazy wydobywczo-produkcyjnej rud, paliw płynnych i gazu ziemnego. Nastąpi to na warunkach kredytowych. wyniki dotychczasowych rozmów i konsultacji kształtują przekonanie, że koordynacja planów rozwoju bazy surowcowej zapewni pomyślne rozwiązanie tego strategicznego problemu w najbliższym pięcioleciu i dalszej perspektywie.</u>
+ <u xml:id="u-3.52" who="#MieczyslawJagielski">Drugi konsekwentnie rozwijany kierunek współpracy — to specjalizacja i kooperacja w przemysłach przetwórczych. W przyszłej pięciolatce chcemy doprowadzić w tym względzie do zasadniczych zmian. Ministerstwa i zjednoczenia są obecnie w trakcie licznych rozmów i konsultacji na temat przedmiotu, zakresu i techniczno-ekonomicznych warunków wieloletnich porozumień specjalizacyjnych i kooperacyjnych. Ich tematyka może objąć praktycznie wszystkie gałęzie przemysłu i większość branż produkcyjnych, przede wszystkim przemysł elektromaszynowy i chemiczny. Nie zapominamy też o przemyśle lekkim i spożywczym, zamierzając unowocześniać ich bazę produkcyjną. Współpraca ta znajduje się dopiero na etapie początkowym. Będziemy ją konsekwentnie rozszerzać zgodnie z potrzebami odczuwanymi coraz mocniej we wszystkich krajach RWPG.</u>
+ <u xml:id="u-3.53" who="#MieczyslawJagielski">Przyspieszenie rozwoju międzynarodowej specjalizacji i kooperacji przemysłowej jest w koordynacji planów rozwoju gospodarki Polski z planami innych krajów RWPG jednym — powiedziałbym — z głównych tematów. Wszechstronne wykorzystanie zalet specjalizacji i kooperacji jest warunkiem szybkiego i skutecznego rozwiązania przez nasz przemysł wielu problemów technicznych i produkcyjnych, którym nie bylibyśmy w stanie podołać bądź ich rozwiązanie wymagałoby nakładów niewspółmiernych do efektów. Przykładem jest produkcja urządzeń dla energetyki jądrowej, którą planujemy rozwijać pod koniec lat siedemdziesiątych. Uzgadniane obecnie koncepcje powinny otworzyć naszemu przemysłowi możliwość kooperacji produkcji i pomnożenia jej wyników w oparciu o bogate doświadczenia naukowe i techniczne Związku Radzieckiego.</u>
+ <u xml:id="u-3.54" who="#MieczyslawJagielski">Tworzenie powiązań kooperacyjnych — to jedna z dróg wzrostu opłacalności i technicznego poziomu produkcji poszczególnych wyrobów. Warunki ku temu tworzy wielka skala produkcji, zapewniająca obniżenie kosztów i umożliwiająca stosowanie najbardziej nowoczesnych rozwiązań technicznych. Dotyczy to np. wielu dziedzin przemysłu maszynowego, jak przemysł motoryzacyjny, obrabiarkowy, elektroniczny i inne.</u>
+ <u xml:id="u-3.55" who="#MieczyslawJagielski">Będziemy rozwijać i pogłębiać specjalizację i kooperację produkcji w przemyśle stoczniowym, produkcję silników wysokoprężnych, silników okrętowych, maszyn budowlanych i drogowych, niektórych kompletnych zakładów przemysłowych i urządzeń technologicznych oraz w innych dziedzinach, w których zdobyliśmy już mocną pozycję na rynkach krajów RWPG. Dobra renoma wielu polskich maszyn i urządzeń otwiera szersze perspektywy ich eksportu, zwłaszcza tych wyrobów, na które zapotrzebowanie wzrasta w związku z ożywioną działalnością inwestycyjną w bratnich krajach — budową wielkich obiektów przemysłowych, rurociągów przesyłowych, autostrad. Zwiększa to perspektywy naszego eksportu takich dóbr inwestycyjnych, jak np. maszyny budowlane i drogowe, fabryki kwasu siarkowego, wytwórnie płyt pilśniowych i wiórowych i wielu innych.</u>
+ <u xml:id="u-3.56" who="#MieczyslawJagielski">Rachunek korzyści z udziału w socjalistycznej integracji gospodarczej wiązać trzeba z charakterem i rozmiarami całego rynku krajów RWPG. Jest to bowiem — z jednej strony — rynek maksymalnie dla nas otwarty, na którym jesteśmy obecni od dziesięcioleci, z drugiej zaś — rynek ogromny i szybko rosnący, o wielkich możliwościach rozwojowych, chłonny na nowoczesne wyroby wysokiej jakości. Przyjmując te fakty za rzecz niejako naturalną, nie zawsze je doceniamy i wykorzystujemy. Sprawą wszystkich szczebli zarządzania i jednostek gospodarczych jest zatem coraz lepsze wykorzystanie tych walorów rynku krajów RWPG.</u>
+ <u xml:id="u-3.57" who="#MieczyslawJagielski">Trzeci podstawowy kierunek — to współdziałanie z krajami RWPG na polu nauki i techniki. Podstawowym naszym zadaniem jest wykorzystanie sprzyjających warunków, jakie tworzą zawarte już porozumienia. Trzeba wypełnić je konkretną treścią, coraz szybciej przechodzić do efektywnych działań. Jest to bowiem dziedzina, w której czynnik czasu ma szczególną rolę. Wynika stąd wiele poważnych zadań dla zaplecza badawczo-rozwojowego naszego przemysłu, jak i innych ośrodków naukowych.</u>
+ <u xml:id="u-3.58" who="#MieczyslawJagielski">Wysoki Sejmie! Czołową rolę w socjalistycznej wspólnocie gospodarczej ma Związek Radziecki. Potencjał ekonomiczny, naukowy i techniczny, doświadczone kadry, zasoby bogactw naturalnych i wielki rynek wewnętrzny Związku Radzieckiego stanowią potężne czynniki rozwoju ekonomiki krajów RWPG i ich wzajemnej współpracy. Wkład Związku Radzieckiego miał w dotychczasowym rozwoju RWPG zasadniczą rolę. Nie inaczej jest dziś i będzie w przyszłości.</u>
+ <u xml:id="u-3.59" who="#MieczyslawJagielski">Pełniejsze wykorzystanie socjalistycznego podziału pracy i wszechstronny rozwój współpracy gospodarczej z krajami RWPG należą do podstawowych wytycznych polityki Kraju Rad. — „Praktyka doprowadziła nas do wyciągnięcia wspólnego wniosku — mówił z trybuny XXIV Zjazdu KPZR jej Sekretarz Generalny tow. Leonid Breżniew — że jest rzeczą konieczną pogłębianie specjalizacji i kooperacji produkcji, ściślejsze wiązanie ze sobą planów gospodarki narodowej, jednym słowem — posuwanie się po drodze integracji gospodarczej państw socjalistycznych.” Liczne inicjatywy i działania dowodzą, że dążenie do integracji stało się w polityce ekonomicznej Związku Radzieckiego kierunkiem o jeszcze większym niż poprzednio znaczeniu. Pomnaża to szanse powodzenia obecnych zamierzeń RWPG, zwiększa rachunek wzajemnych korzyści, płynących z socjalistycznego podziału pracy.</u>
+ <u xml:id="u-3.60" who="#MieczyslawJagielski">Jeśli chodzi o nasz kraj, narastający udział w procesach socjalistycznej integracji gospodarczej uważamy za podstawę naszych powiązań z gospodarką światową. Z tych pozycji rozszerzamy stosunki gospodarcze ze wszystkimi krajami, niezależnie od ich ustroju społecznego. Jesteśmy zdecydowani rozszerzać międzynarodowe stosunki gospodarcze w oparciu o długofalowe porozumienia, nadawać im konkretną i coraz bogatszą treść w codziennej współpracy. Stoimy bowiem na wspólnym z naszymi socjalistycznymi partnerami stanowisku, z mocą potwierdzonym przez ostatnie spotkanie na Krymie, że rozwój szerokich stosunków gospodarczych i naukowo-technicznych między krajami przynależnymi do różnych systemów ustrojowych, a także i ugrupowaniami ekonomicznymi tych krajów, jest zarówno naturalną cechą i konsekwencją pokojowego współistnienia, jak i siłą napędową dalszego umacniania jego zasad.</u>
+ <u xml:id="u-3.61" who="#MieczyslawJagielski">Rząd kieruje się przy tym przekonaniem, że nasze stosunki gospodarcze z krajami całej Europy i świata będą tym korzystniejsze, im szybciej rosnąć będzie nasz własny potencjał i umacniać się pozycje ekonomiczne. Droga do tego celu prowadzi zaś bezpośrednio przez pogłębianie związków gospodarczych Polski z krajami RWPG.</u>
+ <u xml:id="u-3.62" who="#MieczyslawJagielski">Osiągnięcia w realizacji programu VI Zjazdu PZPR, rosnący potencjał kadrowy i techniczny naszego kraju upoważniają Rząd do stwierdzenia, że Polska z korzyścią dla siebie i całej socjalistycznej wspólnoty staje się coraz silniejszym jej ogniwem.</u>
+ <u xml:id="u-3.63" who="#MieczyslawJagielski">O zależności pomiędzy rozwojem kraju a postępami socjalistycznej integracji, o pełnej zgodności naszych interesów narodowych z dążeniami całej socjalistycznej wspólnoty mówił I Sekretarz KC PZPR tow. Edward Gierek, występując na XXIV Zjeździe KPZR: — „Nasze wysiłki na rzecz umocnienia Polski Ludowej i bardziej dynamicznego jej rozwoju są nierozdzielnie zespolone z dążeniem do konsekwentnego budowania zorientowanej ku przyszłości socjalistycznej integracji ekonomicznej i naukowo-technicznej w ramach RWPG”.</u>
+ <u xml:id="u-3.64" who="#MieczyslawJagielski">Stwierdzenie to stanowi zasadniczą wytyczną dla działań Rządu, jest skondensowanym wyrazem patriotycznych i internacjonalistycznych zasad, którymi kierujemy się w realizacji programu socjalistycznej integracji gospodarczej.</u>
+ <u xml:id="u-3.65" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-4">
+ <u xml:id="u-4.0" who="#Marszalek">Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-4.1" who="#Marszalek">Otwieram dyskusję. Głos ma poseł Tadeusz Pyka.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-5">
+ <u xml:id="u-5.0" who="#PoselPykaTadeusz">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Omawiamy na forum parlamentu doniosły problem działalności naszego kraju w związku z udziałem w Radzie Wzajemnej Pomocy Gospodarczej. Nasze członkostwo w Radzie wywiera niezmiernie ważki wpływ zarówno na umacnianie pozycji Polski w Europie i świecie, jak i na realizację celów społecznych i gospodarczych określonych w uchwale VI Zjazdu.</u>
+ <u xml:id="u-5.1" who="#PoselPykaTadeusz">Dzisiaj, w dobie burzliwego rozwoju nauki i techniki, żaden kraj nie jest w stanie nadążyć za nieustannie wzrastającymi potrzebami społeczeństwa i sprostać współzawodnictwu z innymi krajami bez aktywnego włączenia się w międzynarodowy podział pracy. Podstawową formułą udziału Polski w międzynarodowym podziale pracy jest konsekwentne dążenie do realizacji kompleksowego programu socjalistycznej integracji gospodarczej, który uchwalony został w 1971 roku na XXV sesji Rady Wzajemnej Pomocy Gospodarczej.</u>
+ <u xml:id="u-5.2" who="#PoselPykaTadeusz">„W międzynarodowej współpracy krajów wspólnoty socjalistycznej — stwierdził na VI Zjeździe I Sekretarz KC PZPR tow. Edward Gierek — na pierwsze miejsce wysuwa się zacieśnienie wzajemnych więzi gospodarczych, których wyższą formą jest socjalistyczna integracja gospodarcza. Doniosły krok naprzód w tym kierunku stanowi przyjęty na niedawnej XXV sesji Rady Wzajemnej Pomocy Gospodarczej kompleksowy program rozszerzenia współpracy naukowo-technicznej, kooperacji produkcyjnej, pogłębienia międzynarodowego, socjalistycznego podziału pracy. Polska będzie ze swej strony czynić wszystko, aby program ten konsekwentnie realizować.” Wystąpienie wicepremiera Rządu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej obywatela Mieczysława Jagielskiego dobitnie scharakteryzowało znaczenie, jakie nasz Rząd przywiązuje do realizacji kompleksowego programu, przyjętego na tej sesji.</u>
+ <u xml:id="u-5.3" who="#PoselPykaTadeusz">W imieniu Klubu Poselskiego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej chciałbym stwierdzić, że zgodnie z uchwałą VI Zjazdu — Rząd nasz realizuje konsekwentnie, krok za krokiem zadania, jakie przypadają Polsce w związku z naszym udziałem w Radzie Wzajemnej Pomocy Gospodarczej w nowym okresie współpracy. Wyrazem tego jest przechodzenie do bardziej ścisłych związków we wszystkich fazach reprodukcji rozszerzonej, jak również w sferze bezpośrednich kontaktów naszych społeczeństw.</u>
+ <u xml:id="u-5.4" who="#PoselPykaTadeusz">To, że cele społeczno-gospodarcze bieżącego pięciolecia realizujemy w sposób przyspieszony i sprawniej, skutecznie rozwiązując zadania związane z szybszym niż planowano tempem wzrostu dochodów ludności i nakładów inwestycyjnych jest — obok trudu własnego — rezultatem pełniejszego korzystania z możliwości socjalistycznego podziału pracy. Osiągnięta przez nasz kraj w ciągu trzech lat wysoka dynamika rozwoju gospodarczego jest zarazem naszym wkładem w umacnianie łącznej siły wspólnoty socjalistycznej.</u>
+ <u xml:id="u-5.5" who="#PoselPykaTadeusz">Nie chcemy jednak stworzyć wrażenia, że rozruch procesów integracyjnych można już obecnie uznać za wystarczający.</u>
+ <u xml:id="u-5.6" who="#PoselPykaTadeusz">Mamy za sobą okres za krótki dla uzyskania docelowych rezultatów w tak bezprecedensowym przedsięwzięciu, jak przejście od wymiany i współpracy do integracji, obejmującej cały proces reprodukcji, a więc naukę i technikę, sferę inwestycji, produkcji i wymiany towarowej. Powstają bowiem wciąż nowe możliwości, do których trzeba dostosować formy współpracy, metody planowania i koordynacji planów. Im głębiej sięga podział pracy i integracja, tym więcej Powstaje problemów, wymagających podjęcia decyzji i nowych rozwiązań.</u>
+ <u xml:id="u-5.7" who="#PoselPykaTadeusz">Musimy więc stosować dwie miary dla oceny bezspornie osiągniętych rezultatów. W ciągu trzech ostatnich lat postęp jest ogromny. Odnosząc jednak ocenę do nowych potrzeb i do nowych możliwości, które otwierają postępy integracji, nie możemy i nie chcemy być w pełni zadowoleni. Jest to normalna postawa, odpowiadająca marksistowsko-leninowskiej metodzie oceny nowych procesów, które dopiero powstają, wymagają przezwyciężenia zaściankowości w myśleniu i w działaniu, tworzenia nowych form organizacyjnych i ekonomicznych. Tym bardziej należy ją stosować w początkowej fazie realizacji historycznego celu, jakim jest proces integracji socjalistycznej, obliczony na perspektywę.</u>
+ <u xml:id="u-5.8" who="#PoselPykaTadeusz">Chciałbym w związku z tym podkreślić, że koncentracja działalności Rządu na rozwiązywaniu w ramach współpracy wielkich, węzłowych problemów, takich jak problemy bazy surowcowej i energetycznej, współpracy naukowo-technicznej i kooperacji w produkcji, a w związku z tym położenie wielkiego nacisku na koordynację planów wieloletnich i perspektywicznych w okresie ich tworzenia — w pełni odpowiada potrzebom współczesnego etapu współpracy i rozwoju.</u>
+ <u xml:id="u-5.9" who="#PoselPykaTadeusz">W przyszłym pięcioleciu mamy szansę dokonania dalszego postępu przez wykorzystanie wielkiego oręża socjalistycznego planowania, uzgodnienie kierunków specjalizacji produkcji i skoordynowania zamierzeń inwestycyjnych.</u>
+ <u xml:id="u-5.10" who="#PoselPykaTadeusz">Pomyślna realizacja polityki gospodarczej, nakreślonej uchwałami VI Zjazdu Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, determinuje bowiem potrzebę przyspieszenia tempa rozwoju wymiany handlowej z zagranicą, a przede wszystkim pogłębienia i rozszerzenia współpracy gospodarczej z krajami socjalistycznymi.</u>
+ <u xml:id="u-5.11" who="#PoselPykaTadeusz">Podstawowe znaczenie ma dla nas wszechstronna współpraca ze Związkiem Radzieckim. Jest to wiodący kierunek naszego udziału w integracji socjalistycznej. Współpraca i pomoc Związku Radzieckiego miała zawsze u swych podstaw nie tylko partnerstwo gospodarcze, lecz była wyrazem braterskiego, internacjonalistycznego stosunku do naszego kraju, do naszego narodu.</u>
+ <u xml:id="u-5.12" who="#PoselPykaTadeusz">Wysoka Izbo! Rozwijając i pogłębiając naszą wszechstronną współpracę z bratnimi krajami Rady Wzajemnej Pomocy Gospodarczej, zgodnie z założeniami generalnej linii polityki naszej partii i zasadami przyjętymi w kompleksowym programie integracji socjalistycznej, rozwijamy i będziemy nadal rozwijać handel, kooperację przemysłową i współpracę gospodarczą ze wszystkimi krajami, niezależnie od ich systemów społeczno-politycznych. Sprzyja to bowiem ugruntowaniu odprężenia międzynarodowego, utrwalaniu zasad pokojowego współistnienia krajów o różnych systemach polityczno-gospodarczych.</u>
+ <u xml:id="u-5.13" who="#PoselPykaTadeusz">W Europie współżyją kraje różniące się kardynalnie pod względem ideologicznym, ustrojowym, a także pod względem metod i form sterowania rozwojem gospodarczym i naukowo-technicznym. Od różnic tych nie można abstrahować, odwrotnie, należy je traktować jako realny punkt wyjścia do poszukiwania właściwych form współpracy.</u>
+ <u xml:id="u-5.14" who="#PoselPykaTadeusz">Praktyka ostatnich zwłaszcza lat wykazała, że mimo różnic Europa jako całość stoi przed licznymi problemami, których skuteczne rozwiązanie jest uwarunkowane wielostronnym, ogólnoeuropejskim współdziałaniem. Wchodzą tu w grę problemy doskonalenia infrastruktury ogólnoeuropejskiej, a więc przede wszystkim ochrona naturalnego środowiska człowieka, sprawy europejskiego systemu transportu, komunikacji — jak budowa ogólnoeuropejskiego systemu autostrad, żeglugi śródlądowej, problemy energetyczne, np. budowa ropociągów i gazociągów oraz rozwój turystyki. Te naturalne więzy nabierają szczególnego znaczenia właśnie w Europie, ze względu na zagęszczenie ludności, wysoki stopień urbanizacji i koncentrację aglomeracji miejsko-przemysłowych.</u>
+ <u xml:id="u-5.15" who="#PoselPykaTadeusz">W Europie, w wyniku znanych faktów ostatniego okresu, kształtuje się korzystna dla współpracy gospodarczej sytuacja polityczna. Stanowi ona niewątpliwie klucz do współdziałania w nauce, produkcji i handlu.</u>
+ <u xml:id="u-5.16" who="#PoselPykaTadeusz">Lecz poprawa warunków politycznych nie stanowi sama przez się wystarczającej podstawy do zaktywizowania handlu. Decydującą sprawą jest uznanie i zrozumienie, że korzyści płynące z handlu są wzajemne, mimo różnic ustrojowych.</u>
+ <u xml:id="u-5.17" who="#PoselPykaTadeusz">Konsekwentna realizacja programu integracji gospodarczej krajów socjalistycznych nie oznacza, że rezygnujemy z rozwoju współpracy z innymi krajami. Rada Wzajemnej Pomocy Gospodarczej jest, co wielokroć podkreślaliśmy, organizacją o charakterze otwartym. Dążąc do pogłębienia socjalistycznej integracji ekonomicznej, kraje Rady Wzajemnej Pomocy Gospodarczej nie zamierzają jej bynajmniej opierać na koncepcji blokowej autarkii gospodarczej. Rada Wzajemnej Pomocy Gospodarczej nie zamyka swym członkom drogi do wzajemnie korzystnej współpracy gospodarczej, handlowej i naukowo-technicznej z innymi krajami, niezależnie od ich ustroju społeczno-ekonomicznego, co więcej, istnienie Rady Wzajemnej Pomocy Gospodarczej takiej współpracy sprzyja. Członkowie Rady — to, poza Związkiem Radzieckim, kraje średnie lub małe, toteż dopiero uczestnictwo w socjalistycznym podziale pracy, specjalizacja produkcji, otwiera im na oścież drogę do udziału w międzynarodowym, w szczególności zaś ogólnoeuropejskim podziale pracy. Mówił zresztą o tym obszernie wicepremier Mieczysław Jagielski.</u>
+ <u xml:id="u-5.18" who="#PoselPykaTadeusz">Podkreślałem już, że różnice społeczno-polityczne traktować należy jako realny punkt wyjścia do poszukiwań możliwości pokojowej koegzystencji. Za jeden z takich punktów wyjścia uważamy m.in. istnienie Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej i Rady Wzajemnej Pomocy Gospodarczej. Nie od dziś utrzymujemy kontakty gospodarcze z poszczególnymi członkami Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej.</u>
+ <u xml:id="u-5.19" who="#PoselPykaTadeusz">Osiągnęliśmy taki poziom rozwoju ekonomicznego, na którym handel zagraniczny, aktywne uczestnictwo w międzynarodowym podziale pracy stają się coraz poważniejszymi czynnikami wzrostu gospodarczego naszych krajów. Zwiększone zainteresowanie europejską współpracą gospodarczą wynika także z naszej strategii rozwoju społeczno-ekonomicznego.</u>
+ <u xml:id="u-5.20" who="#PoselPykaTadeusz">Są jednak, naszym zdaniem, liczne problemy, które wymagają rozstrzygnięcia nie tylko w trybie stosunków dwustronnych. Publiczną tajemnicą są np. silne tendencje prohibicyjne i praktyki dyskryminacyjne stosowane wobec naszych towarów przez zachodnioeuropejskich partnerów. Nie rozwiązuje problemu klauzula najwyższego uprzywilejowania, która dotyczy tylko preferencji celnych. Kraje Wspólnego Rynku stosują dla naszych towarów ograniczenia ilościowe. Liczba pozycji objętych ograniczeniami ilościowymi ulega co prawda zmniejszeniu, ale jest to proces postępujący bardzo powoli i niekonsekwentnie.</u>
+ <u xml:id="u-5.21" who="#PoselPykaTadeusz">Ostatnie kilka lat przyniosło z zachodniej Europy szybszy odzew na politykę, którą kraje socjalistyczne prowadzą konsekwentnie od dawna. Pomyślne zwiastuny polityczne to dużo, ale i nie wszystko. Jedno jest pewne. Jeżeli współpraca między krajami Rady Wzajemnej Pomocy Gospodarczej i krajami Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej ma się rozwijać zgodnie ze społecznym i ekonomicznym potencjałem obu grup krajów, Zachód musi przejść energiczniej od słów do czynów. Krajom socjalistycznym należy dać możliwość sprzedaży zarówno tradycyjnych towarów eksportowych, jak i coraz większej ilości towarów przemysłowych. Krajom Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej świat socjalistyczny z kolei oferuje potężny i niezwykle chłonny rynek zbytu, rynek solidny i stabilny, gdzie popytu nie deformują wahania koniunkturalne.</u>
+ <u xml:id="u-5.22" who="#PoselPykaTadeusz">Nasze stosunki z krajami Wspólnego Rynku zależeć więc będą od tego, w jakim stopniu one, a więc te kraje, uznają tę rzeczywistość, jaka powstała w krajach Rady Wzajemnej Pomocy Gospodarczej.</u>
+ <u xml:id="u-5.23" who="#PoselPykaTadeusz">Wzajemnie korzystna współpraca gospodarcza uczynić więc może z Europy kontynent pokojowego współżycia narodów. Dziś istnieją ku temu szanse większe niż kiedykolwiek. Byłoby błędem Europy, gdyby te szanse zaprzepaściła.</u>
+ <u xml:id="u-5.24" who="#PoselPykaTadeusz">Wysoka Izbo! Określającym czynnikiem w kształtowaniu naszych zewnętrznych związków ekonomicznych jest pełniejsze wykorzystanie walorów socjalistycznego podziału pracy. Podział pracy i specjalizacja w ramach Rady Wzajemnej Pomocy Gospodarczej oznaczają, że w zaopatrzeniu rynku wewnętrznego, w zaopatrzeniu przemysłu, rośnie udział dostaw od naszych partnerów. Również nasze dostawy na rynki krajów Rady Wzajemnej Pomocy Gospodarczej w coraz większym stopniu wywierają wpływ na rozwój gospodarczy i przebieg realizacji planów bratnich krajów.</u>
+ <u xml:id="u-5.25" who="#PoselPykaTadeusz">Dlatego też zadania wynikające ze współpracy w ramach Rady Wzajemnej Pomocy Gospodarczej stanowią integralną część naszych planów gospodarczych.</u>
+ <u xml:id="u-5.26" who="#PoselPykaTadeusz">Linia polityki naszej partii skierowana na wszechstronny rozwój stosunków gospodarczych z bratnimi krajami Rady Wzajemnej Pomocy Gospodarczej, realizowana, jak to wynika z wystąpienia wicepremiera Mieczysława Jagielskiego, w sposób konsekwentny przez Rząd Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej znajduje pełne zrozumienie i poparcie w całym naszym społeczeństwie. Ma to ogromne znaczenie, ponieważ proces integracji socjalistycznej ogarnia już obecnie miliony pracowników naszej gospodarki, którzy bezpośrednio uczestniczą w jego realizacji. Jest to więc nie tylko sprawa gospodarcza, wynikająca z porozumień i umów, lecz w równej mierze podstawowa zasada polityczna, wynikająca z idei proletariackiego internacjonalizmu.</u>
+ <u xml:id="u-5.27" who="#PoselPykaTadeusz">Klub Poselski PZPR, w imieniu którego przemawiam, aprobuje w pełni politykę i działalność Rządu PRL, wynikającą z udziału Polski w Radzie Wzajemnej Pomocy Gospodarczej. Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-5.28" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-6">
+ <u xml:id="u-6.0" who="#Marszalek">Głos ma poseł Mieczysław Serwiński:</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-7">
+ <u xml:id="u-7.0" who="#PoselSerwinskiMieczyslaw">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Bieżący, 5-letni plan społeczno-gospodarczego rozwoju Polski zmierza do poprawy warunków materialnych, socjalnych i kulturalnych ludności, jak również zakłada dynamiczny i harmonijny rozwój poszczególnych dziedzin gospodarki narodowej i poszczególnych regionów kraju.</u>
+ <u xml:id="u-7.1" who="#PoselSerwinskiMieczyslaw">Plan ten, jak również zamierzenia na dalsze lata, zostały sprecyzowane w uchwale VI Zjazdu Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej. Perspektywy zarysowujące się na okres najbliższych 10 — 15 lat przewidują dalszy, szybki wzrost produkcji — około trzykrotny globalny wzrost wydobycia surowców, dziesięciokrotny wzrost wydobycia miedzi i kilkunastokrotny wzrost produkcji sprzętu elektronicznego.</u>
+ <u xml:id="u-7.2" who="#PoselSerwinskiMieczyslaw">Dla urzeczywistnienia tej wizji rozwoju społecznego i gospodarczego kraju niezbędna jest realizacja programu prac naukowo-badawczych i naukowo-technicznych.</u>
+ <u xml:id="u-7.3" who="#PoselSerwinskiMieczyslaw">Kierunki rozwoju naszej nauki — „jako jednego z głównych czynników kształtujących oblicze kraju” wytyczył na okres najbliższych 10 — 15 lat II Kongres Nauki Polskiej w czerwcu bieżącego roku.</u>
+ <u xml:id="u-7.4" who="#PoselSerwinskiMieczyslaw">Musimy rozwiązywać nowe, złożone zadania, wynikające z rozwoju kraju — rozwoju rozumianego między innymi jako modernizacja bazy materialnej, jako przygotowywanie wysoko wykwalifikowanych kadr, w tym i kadr naukowych, przy równoczesnym zagwarantowaniu w systemie kształceniowo-wychowawczym ideowej łączności między naukowcami i klasą robotniczą i przy maksymalnie trafnym wyborze problemów naukowych, stanowiących podstawę nowoczesnego rozwoju socjalistycznego państwa.</u>
+ <u xml:id="u-7.5" who="#PoselSerwinskiMieczyslaw">Prowadzenie badań w zakresie ważkich problemów jest związane z wydatkowaniem wielkich nakładów finansowych. Dlatego trzeba dokonywać wyboru problemów najważniejszych, węzłowych, o podstawowym znaczeniu dla gospodarki narodowej.</u>
+ <u xml:id="u-7.6" who="#PoselSerwinskiMieczyslaw">W tej sytuacji rozwój nauki — rozwój szeroko pojmowany — może następować tylko wtedy, gdy organizowana jest współpraca międzynarodowa w skali dwu lub wielu państw, w skali regionu lub w skali światowej. Przede wszystkim będzie jednak nam chodzić o wykorzystanie tych możliwości, jakie stwarza integracja badań krajów socjalistycznych w Radzie Wzajemnej Pomocy Gospodarczej. Zwłaszcza współpraca ze Związkiem Radzieckim pozwala nam brać udział w wielu ważnych kierunkach prac badawczych, wymagających bardzo kosztownej aparatury.</u>
+ <u xml:id="u-7.7" who="#PoselSerwinskiMieczyslaw">O potrzebie tworzenia wielkich zespołów naukowych dla rozwiązywania poszczególnych problemów niech świadczy przykład przytoczony przez Prezesa PAN w referacie na II Kongresie Nauki Polskiej: — „W opracowaniu syntezy witaminy B~12~ brało udział 99 uczonych z 19 krajów, którzy to uczeni przez 11 lat zajmowali się tym zagadnieniem”.</u>
+ <u xml:id="u-7.8" who="#PoselSerwinskiMieczyslaw">Dlatego w olbrzymiej większości wypadków musimy zaniechać prób rozwiązywania dużych i skomplikowanych zagadnień przez pojedynczych naukowców lub przez małe i stosunkowo słabo wyposażone zespoły, choć — podkreślam — szanujemy i wysoko cenimy inwencję twórczą i wiedzę poszczególnych pracowników nauki.</u>
+ <u xml:id="u-7.9" who="#PoselSerwinskiMieczyslaw">Jakkolwiek stwierdzenia podane tu przyjmowane są na ogół bez zastrzeżeń, wiemy dobrze, ile trzeba w naszym kraju rzetelnego wysiłku, aby następowała wyraźna koncentracja środków i tematyki badawczej, pozwalająca na szybsze osiąganie liczących się w kraju i w świecie wyników.</u>
+ <u xml:id="u-7.10" who="#PoselSerwinskiMieczyslaw">Jeżeli rzeczywiście chcemy stosować osiągnięcia nauki bezpośrednio w procesach produkcyjnych, jeżeli chcemy, aby tempo rozwoju naukowego i techniki wyprzedzało tempo rozwoju ekonomicznego, tzn. innymi słowy: jeżeli chcemy wprowadzać w życie istotę rewolucji naukowo-technicznej, musimy obok własnych, krajowych osiągnięć współtworzyć w obozie krajów socjalistycznych takie warunki, które przyśpieszą rozwój naszych krajów.</u>
+ <u xml:id="u-7.11" who="#PoselSerwinskiMieczyslaw">Ta międzynarodowa współpraca w dziedzinie badań naukowych i rozwoju technicznego musi być nierozerwalnie związana z założonymi celami społecznego i gospodarczego rozwoju naszego kraju. Równocześnie jednak powinna:</u>
+ <u xml:id="u-7.12" who="#PoselSerwinskiMieczyslaw">— prezentować polskie osiągnięcia naukowo-techniczne za granicą i wzmacniać autorytet naszego kraju, — przyczyniać się do międzynarodowego podziału problematyki naukowo-technicznej zgodnie z uchwałą XXV sesji RWPG z lipca 1971 roku, — kształcić i doskonalić własną kadrę za granicą oraz kształcić w określonych dziedzinach u nas w kraju naukowców z krajów współpracujących, w wyniku realizacji — „Kompleksowego programu dalszego pogłębiania i doskonalenia współpracy i rozwoju socjalistycznej integracji krajów członkowskich RWPG”.</u>
+ <u xml:id="u-7.13" who="#PoselSerwinskiMieczyslaw">W wyniku tej współpracy w ramach RWPG w latach 1971—1973 kraje członkowskie (w tym i Polska) zawarły 39 porozumień wielo-i dwustronnych w zakresie 18 wybranych problemów naukowych. Powołanych zostało 35 ośrodków koordynacyjnych (w tym 5 w Polsce), 2 międzynarodowe zespoły uczonych oraz 2 zjednoczenia naukowo-produkcyjne (w tym 1 w Polsce — — „Inter- autoinstrument”). Warto podać, że w ramach 5 ośrodków koordynacyjnych w Polsce zajmujemy się:</u>
+ <u xml:id="u-7.14" who="#PoselSerwinskiMieczyslaw">— opracowaniem nowych skutecznie i selektywnie działających pestycydów — w Instytucie Ochrony Roślin w Poznaniu, — socjalno-ekonomicznymi oraz organizacyjno-prawnymi aspektami ochrony przyrody — w Instytucie Gospodarki Wodnej w Warszawie, — nowymi metodami utylizacyjnymi węgla — w Głównym Instytucie Górnictwa w Katowicach, — opakowaniami w przemyśle spożywczym — w Instytucie Przemysłu Fermentacyjnego w Warszawie, — opracowaniem optymalnych warunków techniczno-eksploatacyjnych na kolei — w Centralnym Ośrodku Badań i Rozwoju Techniki Kolejnictwa w Warszawie.</u>
+ <u xml:id="u-7.15" who="#PoselSerwinskiMieczyslaw">W pracy tych ośrodków koordynacyjnych uczestniczy około 170 polskich placówek badawczych. Chciałbym podkreślić, że współpraca naukowo-techniczna opiera się zarówno na porozumieniach, w których uczestniczą wszystkie państwa członkowskie RWPG, jak również zawierane są umowy dwustronne. Dla przykładu, chciałbym wspomnieć o współpracy w zakresie przemysłu lekkiego, tak mocno reprezentowanego w Łodzi, w mieście, w którym pracuję.</u>
+ <u xml:id="u-7.16" who="#PoselSerwinskiMieczyslaw">W zakresie włókiennictwa, na podstawie porozumienia wielostronnego w ramach RWPG, Polska zajmuje się wiodącą technologią włókien, a w zakresie przemysłu maszyn włókienniczych — maszynami dla przemysłu wełnianego, natomiast w zakresie porozumień dwustronnych Polska kooperuje ze Związkiem Radzieckim w opracowaniu i wdrożeniu krosien chwytakowych, a z Niemiecką Republiką Demokratyczną podjęła budowę opartą na najnowocześniejszej technologii — jak słyszeliśmy w wystąpieniu wicepremiera Mieczysława Jagielskiego — przędzalni bawełny — „Przyjaźń” w Zawierciu.</u>
+ <u xml:id="u-7.17" who="#PoselSerwinskiMieczyslaw">Na podstawie osiągniętych wyników i doświadczeń w zakresie współpracy naukowo-technicznej krajów socjalistycznych w ramach RWPG nasuwają się następujące uwagi.</u>
+ <u xml:id="u-7.18" who="#PoselSerwinskiMieczyslaw">1. Należy wypracowane i ustalone formy współpracy naukowo-technicznej umacniać i rozszerzać, widząc w tym współdziałaniu wielostronne i liczne wzajemne korzyści.</u>
+ <u xml:id="u-7.19" who="#PoselSerwinskiMieczyslaw">2. Pierwszy okres współpracy naukowo-technicznej charakteryzował się wzajemnym informowaniem w zakresie wybranej i wspólnie interesującej tematyki badawczej. Dyskusje te doprowadziły do ustalenia podstaw organizacyjnych oraz zasad szkolenia, specjalizowania i doskonalenia kadr naukowych i technicznych. Próby koordynacji najważniejszych badań podjęto przed dziesięciu laty, co prowadziło do ograniczania i eliminowania dublowania tych samych badań we współpracujących ze sobą krajach.</u>
+ <u xml:id="u-7.20" who="#PoselSerwinskiMieczyslaw">3. Na drugim etapie nastąpiło utworzenie ośrodków koordynacyjnych w poszczególnych krajach — członkach RWPG. Podjęto konkretną tematykę naukowo-badawczą zarówno w zakresie prac teoretyczno-podstawowych, jak i naukowo-technicznych w celu wdrożenia pozytywnych wyników tych badań.</u>
+ <u xml:id="u-7.21" who="#PoselSerwinskiMieczyslaw">4. Wydaje się, że na etapie trzecim, który powinien dopiero nastąpić, pracownicy naukowi z różnych państw-członków RWPG grupowani powinni być w ośrodkach koordynacyjnych, w celu rozwiązywania (w danym ośrodku koordynacyjnym) tematyki naukowo-technicznej wspólnymi siłami uczonych z kilku krajów.</u>
+ <u xml:id="u-7.22" who="#PoselSerwinskiMieczyslaw">5. Wydaje się, że większe efekty międzynarodowej współpracy naukowo-technicznej będzie można osiągnąć wtedy, gdy do ośrodków koordynacyjnych będą kierowani pracownicy o dużym doświadczeniu naukowym, z obszerną znajomością naukową przedmiotu, natomiast nie powinny odgrywać roli podziały administracyjno-instytucjonalne, a więc miejsce pracy naukowców, np.: zakłady PAN, wyższe uczelnie, instytuty naukowo-badawcze resortów gospodarczych. Decydujący jest bowiem problem naukowy a nie sprawy o charakterze administracyjno-instytucjonalnym.</u>
+ <u xml:id="u-7.23" who="#PoselSerwinskiMieczyslaw">6. Przyjęte do wykonania zadania naukowo-techniczne należy wykonywać z całą skrupulatnością i jeśli to tylko merytorycznie możliwe z punktualnością. Powinno to stanowić podstawę do wysuwania przez naszą stronę dezyderatów, aby każda ze stron przyjęła ten sam sposób współpracy — pełnowartościowe partnerstwo.</u>
+ <u xml:id="u-7.24" who="#PoselSerwinskiMieczyslaw">7. Należałoby przyjąć, jako sprawę uzasadnioną, potrzebę daleko posuniętej specjalizacji naukowo-technicznej w poszczególnych państwach-członkach RWPG. W takich wypadkach będzie można mówić o naukowym, wartościowym współpartnerstwie w pracy naukowo-technicznej nawet przy dużych różnicach w potencjałach surowcowych, gospodarczych czy technicznych poszczególnych państw współpracujących.</u>
+ <u xml:id="u-7.25" who="#PoselSerwinskiMieczyslaw">8. W skali światowej powstają obecnie wielkie aglomeracje naukowe (RWPG, Europa zachodnia, Stany Zjednoczone, Japonia i inne). Wydaje się, że postępujące odprężenie w polityce światowej i rosnące tendencje pokojowe stwarzać będą większą możliwość współpracy między tymi wielkimi ośrodkami badawczo-naukowymi.</u>
+ <u xml:id="u-7.26" who="#PoselSerwinskiMieczyslaw">Są bowiem takie problemy naukowo-techniczne, jak szeroko pojęta obrona naturalnego środowiska człowieka, gospodarcze wykorzystanie zasobów mórz i oceanów, zagadnienia meteorologii w skali światowej, zagadnienia geologiczne i wiele innych, które mogą być rozwiązywane tym bardziej efektywnie i z pożytkiem dla ludzkości, im bardziej szeroko będą traktowane — a więc nie tylko w skali jednego państwa, grupy państw czy regionów świata, ale wręcz w skali światowej.</u>
+ <u xml:id="u-7.27" who="#PoselSerwinskiMieczyslaw">Tak szeroko pojęta współpraca międzynarodowa w dziedzinie naukowo-technicznej, w tym przede wszystkim współpraca państw socjalistycznych — członków RWPG — prowadzić będzie do uzyskiwania konkretnych, ważkich wyników badawczych, stanowiących podstawę do prac wdrożeniowych, a następnie kooperacyjno-produkcyjnych, aby w końcu w drodze ożywionej wymiany handlowej przyczyniać się do podniesienia poziomu gospodarczego, naukowego i kulturalnego każdego z naszych socjalistycznych, współpracujących krajów.</u>
+ <u xml:id="u-7.28" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-8">
+ <u xml:id="u-8.0" who="#Marszalek">Głos ma poseł Konstanty Łubieński:</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-9">
+ <u xml:id="u-9.0" who="#PoselLubienskiKonstanty">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Dziewięć krajów zrzeszonych w Radzie Wzajemnej Pomocy Gospodarczej stanowi potężny blok polityczny i gospodarczy, którego znaczenie w skali światowej stale rośnie. Ludność krajów RWPG wynosi około 360 mln, co stanowi około 9% ludności świata, natomiast w produkcji przemysłowej udział tych krajów przekracza 30%. Świadczy to, że kraje RWPG należą do czołówki krajów uprzemysłowionych. Niestety, ten rozwój gospodarczy nie idzie w parze z rozwojem handlu zagranicznego. W eksporcie i w imporcie wskaźniki wzrostu tej grupy krajów pozostają poniżej poziomu światowego. Niższy jest również w krajach RWPG poziom obrotów zagranicznych w przeliczeniu na jednego mieszkańca w porównaniu z krajami kapitalistycznymi o. podobnym poziomie rozwoju gospodarczego.</u>
+ <u xml:id="u-9.1" who="#PoselLubienskiKonstanty">W celu zabezpieczenia dalszego, dynamicznego rozwoju krajów RWPG nieuniknione jest włączenie się ich w międzynarodowy podział pracy i intensyfikacja wymiany międzynarodowej w ramach własnego obozu, a także z krajami kapitalistycznymi.</u>
+ <u xml:id="u-9.2" who="#PoselLubienskiKonstanty">Polska w ciągu 2 ostatnich lat osiągnęła silne tempo wzrostu handlu zagranicznego, w dużej mierze w wyniku nowej funkcji handlu zagranicznego w gospodarce narodowej. Handel zagraniczny według tej nowej funkcji, to — jak pisze Minister Olechowski — stymulator ogólnego wzrostu gospodarczego i czynnik, który poprzez specjalizację i kooperację produkcji oraz poprzez impulsy nowej technologii sprowadzonej z zagranicy podnosi efektywność krajowych czynników produkcji — i dodajmy, że w związku z tym — dynamiczny wzrost dochodu narodowego. W 1972 r. eksport wzrósł o ponad 17%, osiągając wartość ok. 18 mld zł dewizowych, a import — o ponad 21%, co oznaczało uzyskanie wartości importu ponad 20 mld zł dewizowych. W roku bieżącym eksport wykazuje podobną dynamikę co w ubiegłym roku, a import nawet ją przekracza.</u>
+ <u xml:id="u-9.3" who="#PoselLubienskiKonstanty">Kraje, z którymi jesteśmy zrzeszeni w RWPG odgrywają w naszym handlu zagranicznym bardzo poważną rolę. Udział tych krajów w globalnym eksporcie polskim wyniósł w 1972 roku ok. 60%, a w globalnym imporcie — ok. 57%.</u>
+ <u xml:id="u-9.4" who="#PoselLubienskiKonstanty">Zwrócić trzeba też uwagę na koncentrację tego handlu zarówno geograficzną, jak i branżową. Głównym partnerem PRL z krajów — członków RWPG jest Związek Radziecki (w 1972 r. udział Związku Radzieckiego w globalnym eksporcie wynosił prawie 37%, w globalnym imporcie — ponad 20%). Dwaj następni partnerzy — to NRD oraz Czechosłowacja. Te trzy kraje w 1972 roku uczestniczyły w globalnym eksporcie w ponad 52%, a w globalnym imporcie w ponad 48%.</u>
+ <u xml:id="u-9.5" who="#PoselLubienskiKonstanty">Wprawdzie dynamika wzrostu w 1972 roku była znacznie większa w obrotach polskich z krajami kapitalistycznymi rozwiniętymi aniżeli z krajami RWPG — wzrost importu Polski z krajów kapitalistycznych rozwiniętych wyniósł aż 50%, wobec wzrostu importu z krajów RWPG tylko o 10%, lecz trzeba wyjaśnić, że to wysokie tempo wzrostu importu z krajów kapitalistycznych rozwiniętych było spowodowane odprężeniem międzynarodowym i operacjami kredytowymi, ale wynikało także z faktu niskiego poziomu bezwzględnej wartości importu z tego obszaru przed 1972 rokiem.</u>
+ <u xml:id="u-9.6" who="#PoselLubienskiKonstanty">Koncentracja branżowa na rzecz RWPG jest także bardzo znaczna, niekiedy dominująca. Oto kilka przykładów importu w 1972 roku z krajów RWPG w stosunku do globalnego importu Polski: 100% ropy naftowej, gazu ziemnego i tarcicy, 85% rudy żelaznej i rudy manganu, 62% tlenku aluminium, 75% łożysk tocznych, 93% nawozów potasowych, 60% obrabiarek. Jednocześnie udział naszego eksportu do krajów RWPG w 1972 roku w całości eksportu Polski jest następujący: całość eksportu węgla brunatnego, 80% koksu, 67% obrabiarek, 100% wagonów osobowych, 98% samochodów ciężarowych, 75% tkanin wełnianych, 85% odzieży, 60% obuwia itd.</u>
+ <u xml:id="u-9.7" who="#PoselLubienskiKonstanty">Wymieniam te dane, aby uzmysłowić jak wielką rolę mają obroty handlu zagranicznego z krajami RWPG w naszej gospodarce. Ta sytuacja jest dość oczywista, biorąc pod uwagę położenie geograficzne głównych partnerów z RWPG, którzy są naszymi sąsiadami, daleko idące podobieństwa w systemach gospodarczo-społecznych, a także sojusz polityczny między PRL a członkami RWPG. W związku z tym istnieje niezwykle ważny problem stałego usprawniania i rozwijania handlu zagranicznego i stosunków gospodarczych PRL z krajami RWPG, tym bardziej, że występują na tym odcinku różne czynniki hamujące.</u>
+ <u xml:id="u-9.8" who="#PoselLubienskiKonstanty">Chcę zwrócić uwagę tylko na niektóre. Najogólniej rzecz ujmując, da się zauważyć zjawisko niewystarczającego dostosowania struktury podaży do popytu we wzajemnych obrotach krajów RWPG tak pod względem asortymentu, jak i jakości, i poziomu technicznego. Występuje to między innymi w obrotach maszynami, urządzeniami, a zwłaszcza wyrobami przemysłu elektromaszynowego.</u>
+ <u xml:id="u-9.9" who="#PoselLubienskiKonstanty">Początkową formą współpracy była przede wszystkim koordynacja planów gospodarczych za pośrednictwem planów wymiany towarowej. Obecnie przechodzi się do bezpośredniej koordynacji planów produkcji. Wynikło to z potrzeby rozwoju kooperacji i specjalizacji. Jest to problem zasadniczy.</u>
+ <u xml:id="u-9.10" who="#PoselLubienskiKonstanty">Obecny etap rozwoju rewolucji naukowo-technicznej w świecie, jak również główne tendencje w dziedzinie współpracy produkcyjnej pomiędzy przodującymi gospodarczo krajami wskazują, że kooperacja i specjalizacja produkcji stały się niezbędnymi formami sprostania wymogom współczesnego postępu technicznego. Specjalizacja w zakresie kooperacji w sferze produkcji określonych zespołów, podzespołów i części wyrobów finalnych przynosi korzyści wynikające z dużej skali produkcji, a więc obniżanie kosztów, wzrost wydajności pracy i wreszcie zapewnienie warunków do szybkiego postępu technicznego i podniesienia jakości wyrobów. Rozwój specjalizacji wyrobów finalnych prowadzi do analogicznych efektów, o czym zresztą mówili moi przedmówcy.</u>
+ <u xml:id="u-9.11" who="#PoselLubienskiKonstanty">W obrotach pomiędzy krajami RWPG decydującą rolę odgrywają wyroby gotowe, natomiast słabsza jest wymiana części maszyn i urządzeń zespołów i podzespołów.</u>
+ <u xml:id="u-9.12" who="#PoselLubienskiKonstanty">Jednakże rozwój światowej techniki i nauki oraz form współpracy i wymiany szczególnie między rozwiniętymi krajami kapitalistycznymi powoduje, że kraje RWPG muszą podjąć jeszcze bardziej aktywne wysiłki w celu dynamizacji i unowocześnienia wzajemnych obrotów.</u>
+ <u xml:id="u-9.13" who="#PoselLubienskiKonstanty">Polska, jako kraj średniej wielkości, nie jest w stanie podjąć zbyt szerokiego frontu badań naukowo-technicznych i wdrażać osiągnięcia nauki do produkcji. Posiadamy bowiem ograniczone zasoby ludzkie i kapitałowe. Dla nas koniecznością staje się więc specjalizacja, skoncentrowanie całego wysiłku gospodarczego i naukowo-badawczego na wybranych dziedzinach nauki, techniki i produkcji w celu osiągnięcia wysokiego poziomu technicznego wyrobów, tak aby osiągnęły one standard światowy.</u>
+ <u xml:id="u-9.14" who="#PoselLubienskiKonstanty">Do końca 1972 r. Polska zawarła z krajami RWPG 90 porozumień dwustronnych, dotyczących wzajemnych dostaw kooperacyjnych i specjalizacyjnych. Głównymi partnerami Polski w tym zakresie są ZSRR, NRD i Czechosłowacja.</u>
+ <u xml:id="u-9.15" who="#PoselLubienskiKonstanty">Od 1971 r. Polska zawarła również z krajami RWPG analogiczne umowy wielostronne, m.in. umowę o koordynacji i specjalizacji produkcji w przemyśle samochodowym. Te wielostronne umowy stają się obecnie bardzo ważnym czynnikiem współpracy i wymiany handlowej pomiędzy krajami RWPG.</u>
+ <u xml:id="u-9.16" who="#PoselLubienskiKonstanty">Hamulcem w rozwoju kooperacji i specjalizacji w ramach RWPG są szczególne trudności w ocenie kosztów i efektów ekonomicznych specjalizacji określonych wyrobów finalnych. Dają tu znać o sobie różne systemy cen w krajach RWPG.</u>
+ <u xml:id="u-9.17" who="#PoselLubienskiKonstanty">W końcu problemem mającym podstawowe znaczenie — w moim przekonaniu — dla zdynamizowania obrotów w ogóle, jak i kooperacji, jest brak wymienialności walut.</u>
+ <u xml:id="u-9.18" who="#PoselLubienskiKonstanty">W rezultacie rozwój powiązań kooperacyjnych z krajami RWPG jest niezadowalający, stwierdził to też wicepremier Jagielski. Dostawy Polski do krajów RWPG w ramach kooperacji i specjalizacji stanowią zaledwie 4% naszego eksportu, a import tego rodzaju z tych krajów wynosi 7%.</u>
+ <u xml:id="u-9.19" who="#PoselLubienskiKonstanty">Na marginesie chciałbym wspomnieć jeszcze o turystyce, bowiem także szerszy jej rozwój może być, wprawdzie nie bezpośrednim, lecz pośrednim poważnym czynnikiem integrującym wspólnotę Rady Wzajemnej Pomocy Gospodarczej.</u>
+ <u xml:id="u-9.20" who="#PoselLubienskiKonstanty">Wysoki Sejmie! Wiadomo, że rozwijając i doskonaląc nasze stosunki z RWPG przywiązujemy też niemałą wagę do rozszerzania naszej wymiany z rozwiniętymi krajami kapitalistycznymi, w szczególności z krajami Europy zachodniej zrzeszonymi w Europejskiej Wspólnocie Gospodarczej. Narzuca się pytanie, czy istnieje jakaś sprzeczność w tej polityce. Wydaje się, że nabiera tu coraz większego znaczenia, to co nazwałbym sprzężeniem zwrotnym. Istnieje wpływ rozwoju integracji krajów RWPG na wzrost obrotów tego ugrupowania z rozwiniętymi gospodarczo krajami i na coraz silniejsze powiązania w sferze handlu i produkcji, oraz z drugiej strony — zachodzi oddziaływanie rozwoju stosunków gospodarczych RWPG z rozwiniętymi krajami kapitalistycznymi na procesy integracyjne, przebiegające w krajach RWPG. Mechanizm ten sprowadza się do tego, że ścisła współpraca produkcyjna między krajami RWPG, a przede wszystkim rozwinięta specjalizacja i kooperacja produkcji przynosi ten skutek, że towar, jaki w efekcie Powstaje, jest wytwarzany niższym kosztem, ma lepszą jakość, a więc stanowi taki produkt, którego sprzedaż jest opłacalna dla krajów RWPG, a jednocześnie jego poziom i jakość odpowiadają zapotrzebowaniu krajów kapitalistycznych rozwiniętych gospodarczo. Z kolei rozwój współpracy z krajami kapitalistycznymi powoduje, że napływ nowoczesnej technologii przynosi wzrost poziomu produkcji w krajach RWPG. W ten sposób kraje przynależne do różnych wspólnot mogą ofiarować sobie towary o poziomie coraz bardziej odpowiadającym standardom światowym. A zatem nie tylko wspólnoty socjalistyczne i kapitalistyczne — ściślej RWPG i poszerzona EWG — nie wykluczają się, lecz osiągając wzajemne korzyści przez współpracę, torują w dalszej przyszłości drogę dla nieuniknionych procesów integracyjnych w skali całej Europy.</u>
+ <u xml:id="u-9.21" who="#PoselLubienskiKonstanty">Wysoki Sejmie! Z zainteresowaniem wysłuchałem informacji wicepremiera Jagielskiego, a w szczególności informacji o aktualnych założeniach polityki Rządu PRL w RWPG. Zaopatrzenie w surowce i w związku z tym wzajemne uczestniczenie krajów RWPG w rozwoju tej bazy, specjalizacja kooperacji w przemyśle przetwórczym, koordynacja długofalowych planów, współdziałanie w zakresie naukowym — to rzeczywiście najpilniejsze zadania. Ale nie tylko politykę w zakresie tych zadań należy zaakceptować i popierać. Od samego początku istnienia RWPG występował twórczy wkład PRL w rozwój tej wspólnoty. Był to wkład nie tylko twórczy, ale nawet — powiedziałbym — awangardowy, w szczególności, o ile moje informacje są dokładne, na odcinku problematyki finansowej.</u>
+ <u xml:id="u-9.22" who="#PoselLubienskiKonstanty">Wyrażam przekonanie, że te hamulce, które istnieją jeszcze, i o których mówiłem, będą w wyniku działalności naszego Rządu stopniowo usuwane dla dobra naszego kraju i wszystkich krajów zrzeszonych w RWPG.</u>
+ <u xml:id="u-9.23" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-10">
+ <u xml:id="u-10.0" who="#Marszalek">Zarządzam 20-minutową przerwę.</u>
+ <u xml:id="u-10.1" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu od godz. 10 min. 35</u>
+ <u xml:id="u-10.2" who="#komentarz">do godz. 11 min. 05)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-11">
+ <u xml:id="u-11.0" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Wznawiam posiedzenie. Głos ma poseł Tadeusz Młyńczak.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-12">
+ <u xml:id="u-12.0" who="#PoselMlynczakTadeusz">Wysoki Sejmie! Na wstępie pragnę podkreślić, że posłowie Stronnictwa Demokratycznego z dużą uwagą wysłuchali przedstawionej w dniu dzisiejszym Sejmowi rządowej informacji o działalności Polski w Radzie Wzajemnej Pomocy Gospodarczej. Z zadowoleniem przyjmujemy dowody aktywności Rządu PRL, poszczególnych resortów i jednostek gospodarczych na rzecz realizacji kompleksowego programu socjalistycznej integracji gospodarczej krajów RWPG, przyjętego w roku 1971 przez XXV sesję Rady Wzajemnej Pomocy Gospodarczej.</u>
+ <u xml:id="u-12.1" who="#PoselMlynczakTadeusz">Świadomi jesteśmy doniosłego znaczenia kompleksowego programu, polegającego przede wszystkim na tym, iż stanowi on po raz pierwszy sformułowaną ogólną wizję długofalowej współpracy ekonomicznej krajów członkowskich, przy założeniu, że wiele instrumentów tej współpracy zostanie wypracowanych i wdrożonych w ustalonych etapach realizacji w oparciu o środki określone w programie. Rola kompleksowego programu, obok znaczenia międzynarodowego, wyraża się także w aspekcie wewnętrzno-gospodarczym krajów RWPG. Aspekt ten można zilustrować przykładem planów rozwojowych tych krajów na bieżącą pięciolatkę, które uwzględniają zadania wstępnego etapu realizacji kompleksowego programu.</u>
+ <u xml:id="u-12.2" who="#PoselMlynczakTadeusz">Uwarunkowania wynikające z rozwoju i przemian strukturalnych krajów RWPG, a także innych krajów europejskich oraz sposobów i dynamiki kształtowania mechanizmu integracji socjalistycznej, stanowić będą przesłankę rozwoju gospodarki polskiej. Aktualny stopień wzajemnego powiązania ekonomicznego Polski ze wszystkimi krajami RWPG jest jednak niższy niż, odpowiednio, krajów Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej między sobą, pomimo że udział wymiany wzajemnej w globalnych obrotach handlu zagranicznego krajów EWG w 1970 r. osiągnął poziom 50%. Wynika to z niższego udziału handlu zagranicznego w gospodarce polskiej niż w gospodarce krajów Wspólnego Rynku. Rozwój wymiany z bratnim Związkiem Radzieckim, stanowiącym podstawowe ogniwo RWPG, i innymi krajami członkowskimi pozwoli rozwiązywać nasze problemy gospodarcze zarówno doraźne, jak i perspektywiczne.</u>
+ <u xml:id="u-12.3" who="#PoselMlynczakTadeusz">Pomyślny rozwój współpracy w ramach RWPG ułatwia przystosowywanie się krajów członkowskich do wymogów współczesnej rewolucji naukowo-technicznej. Muszą więc być podejmowane różne przedsięwzięcia zarówno wielostronne, jak i dwustronne w celu rozwiązywania poszczególnych naukowych, technicznych i ekonomiczno-organizacyjnych problemów będących pochodną rewolucji naukowo-technicznej.</u>
+ <u xml:id="u-12.4" who="#PoselMlynczakTadeusz">Istotnym elementem kompleksowego programu jest rozwój wymiany i produkcji artykułów konsumpcyjnych pochodzenia przemysłowego między krajami RWPG. Mówił o tym w swoim wystąpieniu wicepremier Mieczysław Jagielski. Dlatego też pojawienie się tej problematyki w działalności Rządu budzi zrozumiałe zainteresowanie społeczeństwa. Także rządy pozostałych krajów RWPG sporo miejsca poświęcają rozwojowi wymiany i produkcji artykułów konsumpcyjnych trwałego użytku. Znalazło to wyraz na odbywających się obecnie w Poznaniu Międzynarodowych Targach Konsumpcyjnych — „Takon 73”. W pawilonie RWPG zorganizowano specjalną ekspozycję wyrobów trwałego użytku. Ukazuje ona zakres wymiany tych artykułów między krajami RWPG, a równocześnie rosnące możliwości w tej dziedzinie. Zainteresowanie to potwierdzają również analizy specjalistyczne planów rozwojowych poszczególnych krajów RWPG. Zakładają one wzrost możliwości wyboru towarów na rynku dla indywidualnego konsumenta. Oznacza to zasadniczy wzrost nie tylko ilościowy, ale i asortymentowy masy towarowej. W konsekwencji musi się to wiązać ze zmianami strukturalnymi w obrębie produkcji. Zresztą w planach rozwoju gospodarczego w większości krajów RWPG zakłada się dość istotne zmiany proporcji w tempie wzrostu grupy „A” i grupy — „B” produkcji przemysłowej. Najbardziej ogólna zmiana polega na zmniejszeniu różnic w tempie wzrostu. Jedynie w Związku Radzieckim tempo wzrostu grupy — „B” ma być szybsze niż grupy — „A”.</u>
+ <u xml:id="u-12.5" who="#PoselMlynczakTadeusz">Z analiz wynika, że w strukturze produkcji nastąpią zmiany polegające na przesunięciu ilościowym i jakościowym na dobra konsumpcyjne trwałego użytku. Wskazuje to, że w ciągu pięciolecia będą następowały istotne przekształcenia w samej strukturze konsumpcji. Ale z tego wynika także, że przesunięcie spożycia w dłuższym okresie na dobra trwałego użytku wywrze przeobrażający wpływ na strukturę produkcji. Konsumpcja zaczyna stymulować określone kierunki wzrostu produkcji, uściśla związki między produkcją a spożyciem.</u>
+ <u xml:id="u-12.6" who="#PoselMlynczakTadeusz">Wraz z przyspieszeniem procesów integracyjnych związanych z realizacją kompleksowego programu należałoby rozważyć możliwość rozszerzenia wymiany niekontyngentowanej zwłaszcza w dziedzinie konsumpcyjnych wyrobów trwałego użytku. Rozluźnienie nadmiernej, planistycznej reglamentacji w zakresie towarów rynkowych jest niezbędne do lepszego, pełniejszego i bardziej elastycznego dostosowania struktury podaży do preferencji konsumentów.</u>
+ <u xml:id="u-12.7" who="#PoselMlynczakTadeusz">Omawiając sprawy rozwoju konsumpcji w krajach RWPG chciałbym jeszcze zwrócić uwagę na problem rozwoju usług w tych krajach. Pozwolę sobie przypomnieć i podkreślić, że niezależnie od poziomu rozwoju usług w poszczególnych krajach stanowią one wszędzie barierę wzrostu konsumpcji. W dotychczasowym rozwoju krajów socjalistycznych występowała znaczna dysproporcja między ogólnym rozwojem materialnym a rozwojem sfery usług. Wpływało to niekorzystnie na zaspokajanie potrzeb społecznych. Specjaliści zwracają uwagę na fakt, że na pewnym szczeblu rozwoju gospodarczego znaczenie sfery usług w zaspokajaniu potrzeb społecznych gwałtownie rośnie. W pewnych przypadkach tempo wzrostu popytu na usługi jest większe niż na dobra materialne, a ponadto cały zestaw nowoczesnych dóbr trwałego użytku: samochody osobowe, telewizory, elektryczny sprzęt domowy i inny nie mogą być w pełni wykorzystane bez rozwiniętych nowoczesnych usług. Istotną sprawą jest także organizowanie w poszczególnych krajach odpowiedniego serwisu. Inaczej mówiąc, na pewnym szczeblu rozwoju społeczno-ekonomicznego dalszy wzrost stopy życiowej oraz lepsze wykorzystanie produkcyjnego majątku narodowego — poważnie zależą od stopnia rozwoju sfery usług zarówno produkcyjnych, jak i nieprodukcyjnych. Stąd bierze się troska poszczególnych krajów RWPG o przyspieszenie rozwoju sfery usług.</u>
+ <u xml:id="u-12.8" who="#PoselMlynczakTadeusz">Z planów na lata 1971 — 1975 większości tych krajów wynika, że założona stopa wzrostu usług jest duża. Przykładem niech będzie Związek Radziecki, gdzie przewidziano wyjątkowo szybki rozwój usług — średnioroczny wzrost wyniesie około 15% z tym, że na wsi usługi mają wzrastać w tempie około 23%.</u>
+ <u xml:id="u-12.9" who="#PoselMlynczakTadeusz">Obywatele Posłowie! Jak już podkreślał jeden z moich przedmówców, poseł Tadeusz Pyka, dynamiczny rozwój naszej gospodarki, w tym rozwój konsumpcji, zależny jest w znacznym stopniu od aktywizacji współpracy gospodarczej z zagranicą, w szczególności z krajami RWPG. Rozwój ten zależy od zwiększenia udziału naszego kraju w międzynarodowym podziale pracy.</u>
+ <u xml:id="u-12.10" who="#PoselMlynczakTadeusz">W tej sytuacji współpraca gospodarcza musi mieć charakter działalności czynnej, co oznacza, że czynniki zewnętrzne — kierunki rozwoju gospodarki światowej — w coraz większym stopniu wpływać powinny na decyzje inwestycyjne, kształtujące rozmiary i strukturę handlu zagranicznego.</u>
+ <u xml:id="u-12.11" who="#PoselMlynczakTadeusz">W takim układzie w zakres importu wchodzić powinny przede wszystkim towary, których nie zamierza się wytwarzać w kraju. Importować powinno się artykuły będące przedmiotem specjalizacji naszych partnerów. Import oddziaływuje na podniesienie efektywności inwestycji i produkcji przez umożliwienie krajowym producentom rozwoju produkcji innych artykułów w długich seriach, a więc produkcji taniej i nowoczesnej. Importować powinno się nie dlatego, że nie ma jeszcze określonych towarów własnej produkcji, lecz — jak już wspomniałem — dlatego, że nie zamierza się ich produkować. W wielu wypadkach importować trzeba towary dla wzbogacenia asortymentu na rynku krajowym artykułami innymi gatunkowo niż oferuje dostawca krajowy.</u>
+ <u xml:id="u-12.12" who="#PoselMlynczakTadeusz">W zakres eksportu wchodzić powinny towary będące przedmiotem specjalizacji wewnętrznej. Eksport umożliwia zatem rozwój produkcji wielkoseryjnej, taniej i nowoczesnej, produkcji jednolitej dla rynku krajowego i zagranicznego. Obejmuje on towary, których poszukuje zagranica. Nie zawsze są to towary pochodzące z nadwyżek ilościowych w stosunku do potrzeb gospodarki wewnętrznej. Rozwój eksportu pod kątem wymagań rynku międzynarodowego stwarza warunki do likwidacji barier handlu zagranicznego.</u>
+ <u xml:id="u-12.13" who="#PoselMlynczakTadeusz">Rozwijaniu produkcji wielkoseryjnej towarzyszyć musi rozwój specjalizacji. Potrzeba specjalizacji wynika m.in. ze zbyt małego, w stosunku do wymagań długiej serii produkcji, rynku wewnętrznego. Specjalizacja nie oznacza we współczesnym międzynarodowym podziale pracy rezygnacji z rozbudowy podstawowych gałęzi produkcji. Jej sens tkwi w rezygnacji z produkcji niektórych wyrobów podzespołów, zespołów i części. Specjalizacji towarzyszyć musi jednak rozwój kooperacji, czyli produkcji na zamówienie, całkowicie dostosowanej do technologicznych i konstrukcyjnych wymogów określonego procesu produkcyjnego. Prowadzi ona do wydłużenia serii produkcji. Stwarza więc możliwości podniesienia jakości i obniżki kosztów produkcji.</u>
+ <u xml:id="u-12.14" who="#PoselMlynczakTadeusz">W stosunkach Polski z krajami RWPG zaznaczył się widoczny postęp w rozwoju kooperacji przemysłowej. Ostatnio została zapoczątkowana wyższa forma współpracy — kooperacja kapitałowa. Dalszy szybki rozwój wymienionych form współpracy zależny jest od pełnego rozwiązania w skali RWPG — zgodnie z ustaleniami kompleksowego programu — problemów ekonomiczno-finansowych, między innymi ustalenia ekwiwalentnych przeliczników i wymienialności walut.</u>
+ <u xml:id="u-12.15" who="#PoselMlynczakTadeusz">Wysoki Sejmie! Na zakończenie pragnę wyrazić przekonanie, że dalsza aktywność Rządu w realizacji kompleksowego programu socjalistycznej integracji powiększy dotychczasowy wkład Polski w rozwój współpracy między krajami — członkami RWPG.</u>
+ <u xml:id="u-12.16" who="#PoselMlynczakTadeusz">Klub Poselski Stronnictwa Demokratycznego wyraża pełne poparcie dla poczynań podejmowanych przez Rząd na rzecz rozwoju RWPG.</u>
+ <u xml:id="u-12.17" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-13">
+ <u xml:id="u-13.0" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Głos ma poseł Stanisław Rostworowski.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-14">
+ <u xml:id="u-14.0" who="#PoselRostworowskiStanislaw">Obywatelko Marszałku! Wysoka Izbo! Gdy zastanawiamy się nad rolą Polski w Radzie Wzajemnej Pomocy Gospodarczej, Stajemy przed całą gamą problemów trudnych i wysoce złożonych. Chodzi nam przede wszystkim o dobro naszego kraju. A ujęcie go we właściwych wymiarach w świecie ulegającym tak poważnym przemianom — nie jest bynajmniej rzeczą łatwą. Przemiany te wywierają swój wpływ zarówno na nasz kraj, jak i na szerszą wspólnotę państw stowarzyszonych w RWPG. Kraje rozwinięte, do których należy też Polska, wkraczają w okres, w którym decydującą rolę spełniać będą następujące czynniki: postęp naukowo-techniczny, wyczerpywanie się zasobów i surowców, zmniejszanie rezerw siły roboczej i wzrastające zanieczyszczenie naturalnego środowiska życia człowieka. Wkraczamy coraz bardziej w dobę cywilizacji postprzemysłowej, w której dawne kryteria rozwoju mogą okazać się zawodne. To, co dotąd wydawało się oczywiste — postulat stałego wzrostu produkcji, który stawał się podstawą przyrostu dochodu narodowego, w niedługim czasie może stać się kryterium względnym. Wyłącznie ilościowy wzrost produkcji może prowadzić do nadmiernego wyczerpania surowców i rezerw siły roboczej, może zwiększać kapitałochłonność przy stawianych coraz większych wymogach technicznych współczesnej produkcji, może wreszcie nie znajdować popytu na rynku, którego wymogi są coraz bardziej zróżnicowane. Trafne może okazać się spostrzeżenie, że ten sam samochód, wyprodukowany w krajach o różnej infrastrukturze cywilizacyjnej, może zostać uznany za dobro konsumpcyjne wysokiej lub znikomej wartości. W kraju o zatłoczonych do ostateczności drogach może już nie warto go nabywać, w innych może być użytecznym środkiem przewozowym. Przykład ten wskazuje jak istotnym czynnikiem kontrolującym produkcję w krajach rozwiniętych gospodarczo staje się obecnie rynek konsumenta. Można więc słusznie przewidywać, że w niedługim czasie o wartości dochodu narodowego decydować będzie nie sama wielkość produkcji, ale jej jakość, zdolność do zaspokajania potrzeb odbiorców. Jednocześnie drugim czynnikiem ważącym na szali społecznego spożycia staną się w coraz większej mierze usługi — czyli cały kompleks świadczeń umożliwiających korzystanie z produkowanych dóbr.</u>
+ <u xml:id="u-14.1" who="#PoselRostworowskiStanislaw">Uwagi te z pozoru mają znaczenie tylko teoretyczne. Jednak w poważnej mierze dotyczą one także perspektyw rozwoju ekonomicznego państw wspólnoty socjalistycznej. Przyjmowany przez długi czas model gospodarki ekstensywnej, prościej mówiąc — produkcji nastawionej na efekty ilościowe, model handlu zagranicznego, traktowanego jako środek równoważenia nadprodukcji i niedoborów na rynku krajowym, wydajność zwiększana drogą zatrudnienia, czy wreszcie ograniczona funkcjonalność rynku — okazują się coraz mniej skuteczne. Zjawiska te przeszło 10 lat temu zostały zaobserwowane przez ekspertów RWPG. Odtąd rozpoczyna się proces przekształcania struktury tej najważniejszej organizacji gospodarczej świata socjalistycznego. RWPG była poprzednio nastawiona niemal wyłącznie na ułatwianie bezpośredniej wymiany towarowej pomiędzy państwami członkowskimi. Momentem zwrotnym staje się natomiast często wspominany w toku dzisiejszej debaty kompleksowy program integracji gospodarczej krajów RWPG, który został przyjęty przed dwoma laty na sesji bukareszteńskiej.</u>
+ <u xml:id="u-14.2" who="#PoselRostworowskiStanislaw">Wyzwanie czasu współczesnego, wyzwanie konkurencyjnie nastawionego świata kapitalistycznego, a przede wszystkim dobro krajów stowarzyszonych wymaga właśnie przyjęcia programu integracji. Zakłada on koordynację prognozowania, koordynację planów 5-letnich oraz wspólnotę gospodarki surowcami.</u>
+ <u xml:id="u-14.3" who="#PoselRostworowskiStanislaw">Wbrew bezpośredniemu znaczeniu słowa integracja, zmierza on do wytworzenia warunków do rzeczywistego podziału pracy pomiędzy stowarzyszonymi państwami. Akcent szczególny stanowi określenie podmiotów życia gospodarczego, a więc central, zjednoczeń, przedsiębiorstw. Chodzi też o wdrożenie form kooperacji i specjalizacji, wyrażających się w angażowaniu kapitałów, myśli naukowo-technicznej i surowców w inwestycje podejmowane przez co najmniej dwóch członków RWPG. Zasadą obowiązującą jest to, aby uzyskana produkcja zaspokajała potrzeby rynkowe współpracujących ze sobą krajów. W efekcie stanowi to negację wszelkiej autarkii gospodarczej, która w dzisiejszych warunkach wzrastających wymogów postępu technicznego nie ma po prostu ekonomicznego uzasadnienia. Tworzeniu warunków do pogłębienia podziału pracy powinien także służyć handel zagraniczny. Jego podstawowym zadaniem w zakresie importu powinno być uzyskiwanie takich towarów, jakich w danym kraju nie opłaca się produkować.</u>
+ <u xml:id="u-14.4" who="#PoselRostworowskiStanislaw">Z drugiej strony produkcja krajowa przy dobrze opracowanej analizie potrzeb rynkowych krajów RWPG powinna wytwarzać towary nadające się na eksport, który z ewentualną nadwyżką pozwalałby na zrównoważenie wartości importowanych produktów. W relacji stosunków wymiennych import-eksport czołowe miejsce zajmuje pozycja czy rola rynku, jego znajomości, gdy chodzi o kraje stowarzyszone. A dalej — kwestia opłacalności produkcji przewidywanej na eksport oraz importu ocenianego z punktu widzenia korzystnego dla nas układu cen. Oczywiście produkcja na eksport powinna uwzględniać własne koszty produkcji i stwarzać warunki do pełnej ich porównywalności z kosztami produkcji krajów, z którymi prowadzi się wymianę, a także brać pod uwagę relacje do cen światowych. Każdy z tych elementów w ramach tworzącego się zintegrowanego rynku państw socjalistycznych ma swą istotną wagę. Nieuwzględnienie własnych kosztów krajowych wymagałoby stałych dopłat ze strony państwa do produkcji przewidywanej na eksport. Należy również brać pod uwagę koszty produkcji kraju, z którego importujemy i cenę sprzedaży, by wartość i cena importu były dla nas korzystniejsze od własnej produkcji. Nieuwzględnianie wreszcie cen światowych, gdyby kształtowały się one korzystniej, mogłoby prowadzić do dość częstego poszukiwania kontrahentów dla wymiany towarowej poza rynkiem socjalistycznym. W konsekwencji powstawałyby trudności w zrównoważeniu sald przeprowadzonych już transakcji pomiędzy krajami RWPG.</u>
+ <u xml:id="u-14.5" who="#PoselRostworowskiStanislaw">Wysoka Izbo! Złożoność problemów, o których tu mowa, wskazuje na to, iż coraz trudniejsze będzie ich rozstrzyganie w sposób scentralizowany. Wymogi specjalizacji, prowadzenie własnego rachunku ekonomicznego przez przedsiębiorstwa, złożone aspekty koprodukcji z kontrahentami zagranicznymi, obowiązek znajomości potrzeb rynku socjalistycznego i jego relacji z rynkiem kapitalistycznym — wszystko to wymaga inicjatywy wielopodmiotowej. Musi być ona udziałem nie tylko rządów państw uczestniczących w RWPG, ale w poważnym stopniu także zjednoczeń, a nawet przedsiębiorstw w poszczególnych krajach. Etap rozwoju intensywnego pogłębiania się międzynarodowego podziału pracy w warunkach integracji gospodarczej socjalistycznych państw w ramach RWPG musi prowadzić do polaryzacji odpowiedzialności za uzyskanie właściwych efektów gospodarczych. Odpowiedzialność ta niejednokrotnie będzie obciążała same przedsiębiorstwa. Tu jednak staje przed nami bardzo trudny problem kwalifikowanych kadr. Postawmy sobie pytanie — czy wśród naszych 650 tys. ludzi z wyższym wykształceniem, zatrudnionych w gospodarce uspołecznionej, jest wiele jednostek zdolnych do podjęcia śmiałych decyzji o poważnych konsekwencjach ekonomicznych? Czy nasze studia ekonomiczne nie kształcą najczęściej ludzi zdolnych do funkcjonowania w ramach ściśle określonych, przekazywanych z góry nakazów? I tu właśnie postulat autorów — „Raportu o stanie oświaty”, mówiący o potrzebie kształcenia jednostek zdolnych do uczestnictwa we współpracy międzynarodowej, zdaje się wymagać pilnej realizacji.</u>
+ <u xml:id="u-14.6" who="#PoselRostworowskiStanislaw">Obywatele Posłowie! Obserwując naszych rodaków za granicą możemy często być pełni podziwu dla ich znajomości praw podaży i popytu rynków odwiedzanych przez nich prywatnie krajów. Nasuwa się jednak wątpliwość, czy te zdolności narodowe są wykorzystywane na potrzeby całości gospodarki państwowej. Istnieją jak gdyby dwa światy. Przedsiębiorstwa państwowe handlują środkami produkcji, maszynami, natomiast poszczególni obywatele — sweterkami, koszulkami czy futrami. Na ogół istnieje opinia, że oficjalna wymiana dóbr konsumpcyjnych na rynku krajów RWPG stanowi niezbyt wysoki procent. Jednocześnie zdajemy sobie sprawę z chłonności tego rynku. Słusznie mówimy, że rynek radziecki i rynki innych krajów socjalistycznych otwierają przed nami wielkie perspektywy. O ile jednak łatwiej jest określić plan wymiany środków produkcji, o tyle wymiana dóbr konsumpcyjnych domaga się elastyczności i lepszej znajomości konkretnych potrzeb rynku. Słuszna wydaje się teza, że rozmiary wymiany towarowej na rynku krajów socjalistycznych powinny być określane przez państwo tylko ogólnymi wskaźnikami wartościowymi. Natomiast konkretyzacja powinna być przedmiotem zainteresowania samych już przedsiębiorstw, zobowiązanych do stałej analizy rynku. Zmuszałoby to je do produkcji asortymentów bardziej zróżnicowanych ze względu na opłacalność lepszego jakościowo nasycenia rynku, będącego celem eksportu. Ponadto, aby lepiej ocenić potrzeby rynku, wymagana byłaby większa jego penetracja, lepsze zastosowanie środków reklamowych, a przede wszystkim głębsza znajomość psychiki, wzorców kulturowych, umiłowań estetycznych narodów, z którymi chcemy zacieśniać więzy wymiany handlowej. Mimo rozwijającej się turystyki w zasadzie bliżej nie znamy gustów i prywatnych potrzeb mieszkańców z Kujbyszewa, Konstancy czy Drezna.</u>
+ <u xml:id="u-14.7" who="#PoselRostworowskiStanislaw">Obywatele Posłowie! Związkowi Radzieckiemu zawdzięczamy odzyskanie niepodległości, z krajami socjalistycznymi jesteśmy związani politycznie w ramach Układu Warszawskiego i wspólnymi założeniami ideologicznymi. Prawdziwa integracja wymaga jednak większej więzi społecznej, większego zainteresowania obywateli jednego kraju życiem mieszkańców innego kraju. Prasa nasza często ukazuje nam sylwetki wielkich przedstawicieli wielu narodów. Uważam, że należałoby częściej pokazywać zwykłego Rosjanina, Czecha, Węgra, ukazywać jego wzorzec osobowy, zainteresowania, model konsumpcyjny. Chodzi m.in. i o to, abyśmy naprawdę mogli zdawać sobie sprawę, czym jest rynek produkcji i usług w zaprzyjaźnionych z nami krajach.</u>
+ <u xml:id="u-14.8" who="#PoselRostworowskiStanislaw">Ogólnie rzecz biorąc uważam, że o przebiegu i sukcesach integracyjnych w naszym obozie zadecyduje człowiek. Powiem nawet więcej — zadecyduje siła biologiczna narodu. Po Związku Radzieckim, który dysponuje 95% surowców w ramach RWPG, Polska ma największe ich złoża. Natomiast wyprzedzamy nieco ZSRR, a bardzo wyraźnie inne kraje, gdy chodzi o przewidywany procentowy przyrost siły roboczej. Właśnie to jest naszym wielkim kapitałem w ramach socjalistycznej wspólnoty gospodarczej. W latach 70-tych ponad 60% ludności będzie czynnej zawodowo. Jednocześnie jednak w naszym społeczeństwie obserwujemy wiele zjawisk depopulacyjnych. Co piąta kobieta z wyższym wykształceniem jest bezdzietna; 72% ogółu kobiet ma jedno lub dwoje dzieci. W Bułgarii, Czechosłowacji i na Węgrzech taka właśnie dzietność obejmuje już ponad 80% kobiet. Jeśli podobne tendencje zniżkowe utrzymają się w Polsce, to w połowie przyszłego wieku nastąpi u nas ujemny przyrost naturalny. A przecież wiemy, co to znaczy. Bez siły roboczej trudno jest utrzymać tempo wzrostu produkcji. Przykładowo w NRF, w której przyrost własnej siły roboczej jest wyjątkowo znikomy, dziś już pracuje 1800 tys. robotników innych narodowości. Przewiduje się, że w niedługim czasie Francja, w której dostrzegalny jest właśnie przyrost własnej, młodej siły roboczej, prześcignie gospodarczo Niemiecką Republikę Federalną.</u>
+ <u xml:id="u-14.9" who="#PoselRostworowskiStanislaw">W Polsce polityka populacyjna wymaga także odpowiednich decyzji. Istnieje potrzeba: szybkiego stworzenia bodźców populacyjnych, krytycznego spojrzenia na założenia ustawy w sprawie usuwania ciąży, ustawy o negatywnym wpływie na sferę moralną, wprowadzenia, wzorem innych krajów socjalistycznych zasad oszczędnego gospodarowania siłą roboczą. Poradnictwo pracy w Związku Radzieckim, Czechosłowacji, na Węgrzech jest lepiej niż u nas zorganizowane i bardziej rozbudowane. Obowiązują ścisłe zarządzenia antyfluktuacyjne oraz zarządzenia określające werbunek siły roboczej dla dziedzin priorytetowych. Wypłaca się wiele zasiłków dla przemieszczanych, jak też subwencji i pożyczek. Trzeba przyznać, że u nas znaczny postęp nastąpił w tej dziedzinie dzięki uchwale Rady Ministrów w sprawie przyjmowania pracowników do pracy oraz racjonalizacji zatrudnienia. Trudno jest jednak powiedzieć, czy jednocześnie istnieją dostateczne środki dla faktycznego zabezpieczenia realizacji tej uchwały, przykładowo w zakresie doskonalenia kadr.</u>
+ <u xml:id="u-14.10" who="#PoselRostworowskiStanislaw">Wysoka Izbo! Papież Paweł VI w encyklice — „Populorum Progressio” słusznie powiedział: — „Narody, będące twórcami własnego rozwoju pierwsze ponoszą zań odpowiedzialność. Ale nie zdołają go osiągnąć w odosobnieniu”. Jest to głęboka i trafna synteza współczesnych dążeń społecznych. Nic też dziwnego, że społeczeństwo naszego kraju, w tym również ludzie wierzący, z głębokim zainteresowaniem obserwują dążenia integracyjne na polu gospodarczym w ramach RWPG. Nie trzeba tego ukrywać, że obywatele oczekują także korzystnego wpływu tych dążeń integracyjnych na podniesienie poziomu życia ludności. Dziś wiemy, że najbliższą przyjaciółką i powiernicą polityki gospodarczej jest polityka społeczna. RWPG działa w zasadzie w kręgu polityki gospodarczej. Niemniej jednak zawierane umowy gospodarcze mają niekiedy wyraźne odniesienie w sferze polityki społecznej. Do takich np. należy działalność polsko-czechosłowackiej komisji dla kompleksowej współpracy w budownictwie mieszkaniowym. Istotne znaczenie mają również umowy w dziedzinie ochrony zdrowia i nauk medycznych, zawarte z odnośnymi ministerstwami ZSRR, CSRS i NRD. Stwarzają one warunki do kompleksowych badań chorób serca, chorób nowotworowych. Przyjęto także wspólny program w zakresie prowadzenia epidemiologicznej rejestracji zawałów serca. Umowy tego typu przekraczają już jednak ramy RWPG, w której składzie, jak dotąd, nie ma żadnej stałej komisji o wyraźnym profilu socjalnym. Powołanie jej byłoby chyba uzasadnionym uzupełnieniem funkcji RWPG. Swymi ramami mogłaby ona obejmować sprawy zdrowia, ochrony macierzyństwa, politykę zatrudnienia, turystykę, ochronę środowiska ludzkiego. Człowiek walczący o swój dobrobyt, gromadzący produkty i zasoby, szuka jednak zawsze szczęścia w ochronie tych wartości, które kształtują jego osobowość, dają szansę rozwoju jemu właściwej kultury materialnej i duchowej. Mając na uwadze właśnie te wartości, Koło Posłów Chrześcijańskiego Stowarzyszenia Społecznego aprobuje kierunek dążeń Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, Poseł Rostworowski pospolitej Ludowej, prowadzących do głębszej integracji gospodarki naszego kraju w ramach RWPG.</u>
+ <u xml:id="u-14.11" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-15">
+ <u xml:id="u-15.0" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Głos ma poseł Tadeusz Bejm.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-16">
+ <u xml:id="u-16.0" who="#PoselBejmTadeusz">Wysoka Izbo! Nowy okres współpracy państw — członków Rady Wzajemnej Pomocy Gospodarczej wytycza poważne zadania przed całą gospodarką narodową. Oznacza to konieczność właściwego uszeregowania tych gałęzi produkcji i usług, które już obecnie bądź też w najbliższej przyszłości mogą wnieść liczący się wkład w kooperację krajów naszego obozu. Bez wątpienia należy do nich również szeroko pojęta gospodarka morska.</u>
+ <u xml:id="u-16.1" who="#PoselBejmTadeusz">Możliwości przeładunkowe naszych portów, zdolność przewozowa floty, osiągnięcia produkcyjne przemysłu okrętowego i działania Polski na rzecz ochrony naturalnych zasobów Bałtyku już obecnie stanowią istotną pozycję naszej współpracy międzynarodowej. W najbliższym czasie pozycja ta może być rozszerzona, a jej ekonomiczna efektywność powinna wydatnie wzrosnąć. Wymaga to jednak kompleksowego potraktowania określonych zadań, głębszej koordynacji programów inwestycyjnych i przedsięwzięć organizacyjnych, a także ściślejszego i bardziej operatywnego wiązania tych gałęzi produkcji i usług, które w skali całej gospodarki narodowej pracują na rzecz portów, żeglugi i budownictwa okrętowego. Wybrzeże bowiem oraz jego funkcje produkcyjne nie są terytorialnie i przedmiotowo zamknięte, lecz w wielu dziedzinach stanowią przedłużenie i finalną postać tego, co wykonywane jest w obrębie innych działów gospodarki.</u>
+ <u xml:id="u-16.2" who="#PoselBejmTadeusz">Udział branż morskich w rozwijaniu współpracy państw naszego obozu określają dwa czynniki: dogodne położenie Polski z punktu widzenia tranzytowych potrzeb krajów RWPG oraz stale rosnące zainteresowanie tych krajów sprawnymi usługami morskimi i wyrobami przemysłu okrętowego. Dotyczy to zarówno wymiany wewnętrznej na rynku RWPG, jak i bilateralnych stosunków gospodarczych z państwami kapitalistycznymi i rozwijającymi się, jakie utrzymują kraje naszej wspólnoty.</u>
+ <u xml:id="u-16.3" who="#PoselBejmTadeusz">Już obecnie 70% światowego transportu towarowego odbywa się drogą morską. Sporządzone prognozy przewidują, że w przyszłości odsetek ten wzrośnie, co przed portami, żeglugą i przemysłem stoczniowym otwiera nowe możliwości. Nad sposobem ich wykorzystania pracują wszystkie państwa o rozwiniętej gospodarce morskiej. Istnieją więc oczywiste powody, dla których kraje RWPG powinny odpowiednio wcześnie zadbać o zapewnienie sobie skutecznego udziału w korzyściach gospodarczych wynikających z istniejącej koniunktury.</u>
+ <u xml:id="u-16.4" who="#PoselBejmTadeusz">Odpowiedni udział w tym zadaniu ma również polska gospodarka morska. Według danych statystycznych Organizacji Narodów Zjednoczonych, w dziesięcioleciu 1961 — 1971 światowe przewozy towarów suchych (z wyłączeniem ropy naftowej) uległy podwojeniu. W tym samym czasie obrót tranzytowy w portach polskich odznaczał się stagnacją — pomimo faktu, że nasi kontrahenci z Czechosłowacji, Węgier i Niemieckiej Republiki Demokratycznej, zwiększyli wartość swoich obrotów z zagranicą. Korzystali oni jednak w coraz większej mierze z portów Europy zachodniej i Jugosławii. Tylko w okresie lat 1969 — 1972 ilość towarów czechosłowackich i węgierskich przeładowywanych w tych portach wzrosła o 16%, podczas gdy w portach polskich ich przeładunek zmalał o prawie 25%.</u>
+ <u xml:id="u-16.5" who="#PoselBejmTadeusz">Relatywnie największe korzyści z tego stanu rzeczy uzyskał w latach 1969 — 1972 port hamburski, gdzie wielkość przeładunku towarów czechosłowackich zwiększyła się o 34%, oraz porty Niemieckiej Republiki Demokratycznej, w których wzrost tranzytu czechosłowackiego wyniósł aż 74%. Podobnie zmienił się kierunek tranzytu węgierskiego. Prowadził on do portów Jugosławii i Niemieckiej Republiki Demokratycznej, gdzie średnio przeładunek towarów węgierskich zwiększył się o 225%, podczas gdy w portach polskich wzrósł on tylko o 29%.</u>
+ <u xml:id="u-16.6" who="#PoselBejmTadeusz">Przyczyną tej niekorzystnej sytuacji jest wyczerpanie przez naszą gospodarkę morską rezerw transportowo-przeładunkowych. Zmusiło to nas do ograniczenia tej wysoce opłacalnej działalności ekonomicznej. Szczególne znaczenie miało w tej mierze odkładanie budowy nowego portu i specjalistycznych baz przeładunkowych, brak głębokich nabrzeży i niedostatki mechanizacji, brak odpowiedniej liczby składów i chłodni portowych, niska wydajność obsługi statków oraz brak baz do przeładunku kontenerów. Na domiar złego, systematycznie pogłębiała się niewydolność transportu lądowego, powodowana deficytem wagonów i samochodów.</u>
+ <u xml:id="u-16.7" who="#PoselBejmTadeusz">Dzięki znanym decyzjom Biura Politycznego i Rządu, otwierającym nowe perspektywy przed gospodarką morską, znajdujemy się obecnie w sytuacji umożliwiającej nadrobienie powstałych zaległości. Budowa portu północnego, rozbudowa Świnoujścia, rozwój floty i budowa baz specjalistycznych stosunkowo szybko pozwolą rozwinąć nasze możliwości tranzytowe i wykorzystać je dla obsługi ładunków należących do krajów RWPG. Wymaga to jednak szczególnie precyzyjnego synchronizowania zdolności tranzytowej z polityką akwizycyjną. Niezbędne są w tym zakresie nowe formy działania i zwiększona operatywność decyzji w skali wszystkich zainteresowanych państw naszej wspólnoty. Powinniśmy usilnie dążyć do tego, aby rachunek ekonomiczny i nadrzędne cele przyświecające współpracy krajów — członków RWPG, określały charakter naszych działań w zakresie rozwoju i wykorzystywania realnych i potencjalnych możliwości Polski — jako obszaru tranzytowego.</u>
+ <u xml:id="u-16.8" who="#PoselBejmTadeusz">Poważne znaczenie dla wszystkich państw należących do RWPG mają nasze doświadczenia w dziedzinie budowy statków morskich. Polska, której produkcja wyniosła w ubiegłym roku ponad 700 tys. DWT, znajduje się pod tym względem na 12 miejscu w świecie. Nie licząc Japonii wytwarzającej połowę światowego tonażu, lecz porównując naszą produkcję z rozwiniętymi krajami europejskimi, uzyskujemy podstawę do stwierdzenia, że znajdujemy się pod tym względem na stosunkowo dobrej pozycji. O ile jednak w światowej produkcji statków uczestniczymy wskaźnikiem 2%, o tyle w eksporcie osiągnęliśmy 3,5%, co zapewnia nam szóste miejsce na świecie.</u>
+ <u xml:id="u-16.9" who="#PoselBejmTadeusz">Od wielu lat w budownictwie okrętowym występuje korzystna koniunktura. Można przewidywać, że będzie się ona utrzymywać również w przyszłości. Wynika to ze stałej tendencji do wzrostu obrotów w światowej wymianie towarowej, których struktura obejmuje rosnącą ilość produktów szczególnie kwalifikujących się do transportu drogą morską. Najbardziej poszukiwane są na rynku światowym statki duże oraz takie, które odznaczają się wyspecjalizowanymi funkcjami przewozowymi. Uwzględniając te czynniki, wieloletni program rozwoju polskiego przemysłu okrętowego przewiduje zwiększenie naszego udziału w produkcji światowej do 6%.</u>
+ <u xml:id="u-16.10" who="#PoselBejmTadeusz">Głównym odbiorcą polskich statków pozostaje Związek Radziecki, którego zamówieniom zawdzięczamy obecny poziom naszego budownictwa okrętowego. Jednak w ogólnej strukturze geograficznej naszego eksportu udział Związku Radzieckiego systematycznie maleje. O ile w latach 1966 — 1970 wyniósł on 78%, to w bieżącym pięcioleciu osiągnie tylko 46%. Stwarza to konieczność zwiększenia ekspansji eksportowej na innych rynkach. Pomyślnie układa się współpraca z armatorami norweskimi i francuskimi. Mamy coraz lepsze perspektywy sprzedaży statków w Szwecji i Islandii. Rozwijamy akwizycję w Wielkiej Brytanii, Meksyku, Iranie, Maroko, NRF, Peru i wielu innych krajach.</u>
+ <u xml:id="u-16.11" who="#PoselBejmTadeusz">Opłacalność eksportu statków jest ostatnio bardzo wysoka, toteż ma on duże znaczenie dla bilansu płatniczego kraju. Stanowi on około 6% wartości eksportu ogółem i 16% wartości eksportu przemysłu elektromaszynowego. W latach 1971 — 1972 połowę przyrostu eksportu wyrobów tego przemysłu do krajów kapitalistycznych zapewnił wzrost eksportu statków i wyposażenia okrętowego.</u>
+ <u xml:id="u-16.12" who="#PoselBejmTadeusz">Polski przemysł okrętowy, uwzględniając wymogi koniunktury na rynku światowym, specjalizuje się w produkcji jednostek złożonych technicznie, które gwarantują wysoki stopień opłacalności. Pod względem doboru typów przyjęta została słuszna zasada oferowania statków nie wytwarzanych przez czołowych potentatów budownictwa okrętowego. Wymaga to jednak stałego rozwoju współpracy międzynarodowej w ramach RWPG, tak, aby pozyskiwać możliwie najwięcej elementów wyposażenia odpowiadającego wysokim standardom, a jednocześnie znajdującego serwis techniczny we wszystkich portach świata. Efektywność współpracy na tym polu może być zapewniona między innymi przez ściślejszą koordynację programów naukowo-badawczych i polityki licencyjnej krajów RWPG.</u>
+ <u xml:id="u-16.13" who="#PoselBejmTadeusz">Możliwości w dziedzinie kooperacji produkcyjnej nie są dotąd w pełni wykorzystywane, choć porozumienia zawarte w ramach branżowej komisji mieszanej RWPG stwarzają odpowiednie warunki instytucjonalne. Istniejące fakty pozytywne pozwalają stwierdzić, jak doniosłą rolę może mieć zacieśnienie współpracy krajów socjalistycznych w dziedzinie przemysłu okrętowego. Świadczą o tym np. praktyczne wyniki wymiany doświadczeń między stoczniami Szczecina, Gdańska i Gdyni a stoczniami w Leningradzie i Rostoku, które utrzymują ze sobą kontakty dwustronne. Wartościowe wyniki przynosi również współpraca naszego przemysłu okrętowego ze stoczniami bułgarskimi. Bułgaria rozpoczęła budowę serii dużych masowców na podstawie polskiej dokumentacji. Część tych jednostek zwiększy naszą flotę w zamian za dostawę do Bułgarii produkowanego przez nas wyposażenia okrętowego.</u>
+ <u xml:id="u-16.14" who="#PoselBejmTadeusz">Rozległy program inwestycyjny polskiego przemysłu okrętowego, a przede wszystkim budowa drugiego suchego doku w Stoczni im. Komuny Paryskiej oraz pierwszego suchego doku w Stoczni im. Lenina stworzą nowe możliwości nie tylko dla budownictwa statków, lecz również dla współpracy na tym polu krajów RWPG.</u>
+ <u xml:id="u-16.15" who="#PoselBejmTadeusz">Problem ten już obecnie nabiera rosnącego znaczenia, ponieważ statki najbliższej przyszłości — jeżeli mają znajdować nabywców i właściwie spełniać swoje zadania — muszą być coraz doskonalsze pod względem technicznym. To zaś, z uwagi na różnorodność ich funkcji i poziom wymagań użytkowników, może być skutecznie realizowane tylko przy zaangażowaniu zaplecza naukowego i potencjału produkcyjnego całej wspólnoty. Powinno się to odbywać na podstawie wcześniej ustalonych planów, tak jak dzieje się w innych dziedzinach produkcji będących nośnikami postępu technicznego.</u>
+ <u xml:id="u-16.16" who="#PoselBejmTadeusz">Coraz większe znaczenie ma również wspólne działanie państw — członków RWPG na polu ochrony żywych zasobów Bałtyku, zagrożonych w poważnym stopniu przez wielkie aglomeracje miejskie i zakłady przemysłowe położone u jego wybrzeży. Niezależnie od porozumień międzynarodowych o szerszym zasięgu, wśród których szczególną rolę spełnia podpisana ostatnio Konwencja Gdańska, zagadnienie to dotyczy w określonej mierze wszystkich państw naszej wspólnoty polityczno-gospodarczej. Określa to charakter Bałtyku jako obszaru żeglugi i pozyskiwania ryb.</u>
+ <u xml:id="u-16.17" who="#PoselBejmTadeusz">Dotychczasowa współpraca, zapoczątkowana przed 10 laty, ogranicza się prawie wyłącznie do czynności konsultacyjno-informacyjnych w dziedzinie badań nad zasobami ryb i możliwościami połowowymi. Obecnie zakres tej współpracy nie jest już wystarczający, toteż coraz ważniejsza staje się koordynacja metod i środków, które mogłyby stanowić nasz wspólny wkład w historyczne dzieło zachowania i rozwoju życia biologicznego Bałtyku, za co odpowiedzialne są wszystkie państwa-sygnatariusze Konwencji Gdańskiej.</u>
+ <u xml:id="u-16.18" who="#PoselBejmTadeusz">Polska gospodarka morska dzięki swojemu potencjałowi produkcyjno-usługowemu oraz jasno określonym perspektywom rozwoju może i powinna stać się terenem ożywionej i wszechstronnie korzystnej współpracy wszystkich państw — członków Rady Wzajemnej Pomocy Gospodarczej. Dla osiągnięcia tego celu niezbędne jest przede wszystkim powszechne uznanie doniosłości przedstawionego problemu i stworzenie polityczno-ekonomicznego programu działań zmierzających do jego rozwiązania.</u>
+ <u xml:id="u-16.19" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-17">
+ <u xml:id="u-17.0" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Głos ma poseł Witold Jankowski.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-18">
+ <u xml:id="u-18.0" who="#PoselJankowskiWitold">Obywatelko Marszałku! Wysoka Izbo! Problematyka zawarta w przedstawionej Wysokiej Izbie przez obywatela wicepremiera Jagielskiego informacji Rządu należy bezsprzecznie do centralnych zagadnień związanych z pomyślną realizacją zadania przyspieszonego rozwoju społeczno-gospodarczego naszego kraju.</u>
+ <u xml:id="u-18.1" who="#PoselJankowskiWitold">Podkreślając, w imieniu Koła Poselskiego — „Pax”, wysoką rangę, jaką wszyscy tutaj przywiązujemy słusznie do aktywnego uczestnictwa Polski w przedsięwzięciach Rady Wzajemnej Pomocy Gospodarczej, a przede wszystkim w realizacji kompleksowego programu socjalistycznej integracji gospodarczej, który jest dzisiaj wytyczną działania dla każdego kraju socjalistycznego i wspólnoty socjalistycznej jako całości, trzeba także stwierdzić, że konsekwentna realizacja tego programu nabiera szczególnego znaczenia, zwłaszcza obecnie. W okresie bowiem, kiedy zasady pokojowego współistnienia stają się, a mamy nadzieję, że w wyniku pomyślnego zakończenia prac europejskiej konferencji w sprawie bezpieczeństwa i współpracy staną się ostatecznie powszechnie obowiązującą normą stosunków międzynarodowych, przede wszystkim na froncie społeczno-gospodarczym rozgrywać się będzie współzawodnictwo między socjalizmem a kapitalizmem w skali światowej. Socjalistyczna integracja gospodarcza będzie podstawowym warunkiem naszego powodzenia w tym współzawodnictwie.</u>
+ <u xml:id="u-18.2" who="#PoselJankowskiWitold">Oczywiście, dążąc do pogłębienia swej integracji ekonomicznej, kraje RWPG bynajmniej nie mają zamiaru opierać się na koncepcji autarkii blokowej. Przeciwnie — chcą one jednocześnie rozwijać szerokie stosunki współpracy także z krajami trzecimi. Dotyczy to m.in. zachodnioeuropejskiego Wspólnego Rynku. Jesteśmy przekonani, że obustronnie korzystna współpraca może i powinna towarzyszyć procesowi odprężenia w stosunkach politycznych Wschód-Zachód, i proces ten umacniać.</u>
+ <u xml:id="u-18.3" who="#PoselJankowskiWitold">Obywatele Posłowie! Przyjęta na VI Zjeździe PZPR strategia dynamicznego rozwoju kraju położyła między innymi nacisk na znacznie szersze niż dotychczas wykorzystanie handlu zagranicznego i współpracy gospodarczej z zagranicą jako istotnych czynników intensyfikujących rozwój gospodarczy. Wymagało to oczywiście zasadniczego przyspieszenia tempa wzrostu zarówno eksportu, jak i importu.</u>
+ <u xml:id="u-18.4" who="#PoselJankowskiWitold">O skali tego zadania może m.in. świadczyć fakt, że mimo corocznego, znacznego i systematycznego wzrostu obrotów w handlu zagranicznym, w tym także z krajami wspólnoty socjalistycznej, Polska należy wśród uczestników RWPG do krajów najmniej zaangażowanych w międzynarodowym podziale pracy. Wskazuje na to zarówno niski eksport, jak i import w przeliczeniu na jednego mieszkańca, jak i dwukrotnie niższy udział naszego eksportu w handlu światowym w stosunku do udziału Polski w produkcji przemysłowej świata. W 1971 r. udział Polski w eksporcie świata wynosił 1,13%, a w imporcie — 1,16%, podczas gdy udział Polski w produkcji przemysłowej świata przekraczał 2%. W latach 1960 —1971 wartość eksportu Polski na jednego mieszkańca wzrosła co prawda z 45 dolarów do 118 dolarów, a importu — z 50 dolarów do 123 dolarów. Wzrost ten nie przyniósł jednak zmniejszenia dystansu dzielącego Polskę od czołówki światowej, a nieznaczne tylko zmniejszenie w stosunku do krajów RWPG. Wartość eksportu przypadająca na jednego mieszkańca wynosiła przykładowo w 1970 r. dla Węgier — 224 dolary, dla NRD — 268 dolarów, dla Czechosłowacji 262 dolary, dla Francji — 349 dolarów, a dla NRF — 563 dolary.</u>
+ <u xml:id="u-18.5" who="#PoselJankowskiWitold">Przytoczone przeze mnie niektóre tylko porównania wskazują na istniejącą wciąż znaczną lukę między faktycznym a potencjalnym zaangażowaniem naszego kraju w międzynarodową współpracę gospodarczą. Co więcej, odrobienie dystansu dzielącego Polskę od czołówki światowej pod względem rozwoju handlu zagranicznego wymagać będzie znacznie większej dynamiki od tej, która założona została w bieżącym planie 5-letnim. Stąd budzącym optymizm faktem jest, że zarówno w 1971, 1972, jak i w roku bieżącym, założone wskaźniki są znacznie przekraczane. Niewątpliwie także wiele podjętych już u nas decyzji dynamizujących eksport, których efekty odczuwane są już obecnie, a spotęgują się jeszcze w najbliższych latach, zapewni szybszy wzrost globalnych obrotów zagranicznych.</u>
+ <u xml:id="u-18.6" who="#PoselJankowskiWitold">Zdaniem ekspertów, na których chciałbym się tutaj powołać, konieczne jest dążenie do zbliżenia udziału eksportu Polski w eksporcie światowym do udziału, jaki w 1980 r. osiągnie prawdopodobnie produkcja przemysłowa Polski w produkcji światowej, to jest 2,5%. W tym wypadku relacja udziału Polski w eksporcie do udziału w produkcji światowej wyniosłaby 1, to znaczy osiągnęłaby przeciętny poziom krajów uprzemysłowionych z 1970 r. W tym celu należałoby jednak uzyskać w latach 1973 —1980 średnioroczne tempo wzrostu eksportu w wysokości 16,9%. Wartość eksportu przypadająca na jednego mieszkańca wyniosłaby wówczas w 1980 r. 450 dolarów. Nie ulega wątpliwości, że warto pokusić się o osiągnięcie takiego rezultatu.</u>
+ <u xml:id="u-18.7" who="#PoselJankowskiWitold">Jest sprawą oczywistą, że zwiększając rolę handlu zagranicznego i specjalizacji międzynarodowej w naszym rozwoju gospodarczym, szczególny nacisk powinniśmy i będziemy kłaść, tak jak i dotychczas, na rozwój i doskonalenie współpracy gospodarczej z krajami RWPG. Kraje socjalistyczne pozostaną bowiem dla nas najważniejszym kierunkiem zarówno importu, jak i eksportu z przeszło 60-procentowym udziałem w naszych globalnych obrotach zagranicznych.</u>
+ <u xml:id="u-18.8" who="#PoselJankowskiWitold">Dotychczasowy rozwój współpracy między krajami RWPG, niezależnie od tego czy dokonywał się on w sposób wielostronny w ramach RWPG i jej branżowych organizacji, czy też przez układy dwustronne, miał na pewno zasadnicze znaczenie dla wzrostu gospodarczego, a zwłaszcza dla uprzemysłowienia Polski i krajów RWPG. To są fakty bezsporne. Do najważniejszych osiągnięć dotychczasowej współpracy zaliczyć można: rozwój wzajemnej wymiany handlowej, rozwój wzajemnej współpracy i pomocy naukowo-technicznej, podjęcie wielu wspólnych przedsięwzięć, stworzenie wyspecjalizowanych organizacji gospodarczych oraz wykształcenie systemu mechanizmów wzajemnej współpracy.</u>
+ <u xml:id="u-18.9" who="#PoselJankowskiWitold">Mimo tego pozytywnego w sumie bilansu, obecny stopień rozwoju i integracji oceniany jest zgodnie jako niewystarczający i nie odpowiadający potrzebom.</u>
+ <u xml:id="u-18.10" who="#PoselJankowskiWitold">Przede wszystkim niezadowalający jest stan rozwoju podziału pracy między krajami RWPG. Na konieczność szybszego postępu w tej dziedzinie zwrócił uwagę Premier Jaroszewicz na XXVII sesji RWPG w Pradze. „Międzynarodowa kooperacja przemysłowa — stwierdził — stanowi podstawowy nurt pogłębienia procesów socjalistycznej integracji gospodarczej, jest jednym z głównych czynników umocnienia gospodarki Polski i wszystkich krajów RWPG w międzynarodowym podziale pracy, ważną przesłanką ich rozwoju społeczno-gospodarczego. Poszerzenie i pogłębienie powiązań specjalizacyjnych i kooperacyjnych z krajami RWPG stanowi jeden z ważniejszych problemów bieżącej działalności resortów przemysłowych PRL w pracach nad planami perspektywicznego rozwoju.” Efektem niedorozwoju podziału pracy było m.in. niezadowalające tempo wzrostu handlu między krajami RWPG w porównaniu z tempem wzrostu ich dochodu narodowego. Relacja ta była znacznie niższa aniżeli w wielu krajach zachodnich, w tym zwłaszcza w krajach Wspólnego Rynku. Co więcej — tempo wzrostu obrotów między krajami RWPG wykazywało pewną tendencję do spadku i dopiero w 1971 r. tendencja ta została zahamowana.</u>
+ <u xml:id="u-18.11" who="#PoselJankowskiWitold">Wysoka Izbo! Uchwalenie przed dwoma laty na jubileuszowej sesji RWPG kompleksowego programu socjalistycznej integracji gospodarczej miało bezsprzecznie zasadnicze znaczenie dla nadania dynamiki rozwojowi wzajemnie korzystnej współpracy, a tym samym dla przyspieszonego wzrostu gospodarczego każdego z krajów — członków RWPG i podnoszenia standardu życia obywateli.</u>
+ <u xml:id="u-18.12" who="#PoselJankowskiWitold">Spośród wielu istotnych, już podjętych w wyniku tej uchwały decyzji, chciałbym podkreślić wagę tylko niektórych.</u>
+ <u xml:id="u-18.13" who="#PoselJankowskiWitold">Duże znaczenie ma przede wszystkim utworzenie komitetu do spraw współpracy w dziedzinie planowania i to nie tylko bieżącego, ale i perspektywicznego. W toku dotychczasowej współpracy krajów RWPG w dziedzinie planowania dokonywano już pewnych prób koordynacji planów perspektywicznych. W praktyce jednak podejmowano jedynie oderwane przedsięwzięcia, które mają na celu zbadanie możliwości takiej współpracy oraz ewentualne wypracowanie jej celów i metod. Wynikiem dotychczasowych doświadczeń w tej dziedzinie są właśnie postanowienia kompleksowego programu. I tak przedmiotem wielostronnej koordynacji planów perspektywicznych na najbliższe 15 — 20 lat mają być w szczególności tak kapitalne tematy, jak paliwa i energia, łącznie z energią atomową, surowce dla hutnictwa i metalurgii kolorowej, przemysłu chemicznego i celulozowo-papierniczego, masowe wyroby hutnictwa żelaza i metali kolorowych, petrochemia, kompleksowe systemy maszyn i urządzeń mających zasadniczy wpływ na rozwój techniki, podstawowe rodzaje transportu.</u>
+ <u xml:id="u-18.14" who="#PoselJankowskiWitold">Wiadomo np., że kompleks zagadnień paliwowo-surowcowych jest dziś problemem szczególnie palącym zarówno w skali światowej, jak i europejskiej, w tym także dla obszaru socjalistycznego. Zarówno Polska, jak i Związek Radziecki — jako główni eksporterzy paliw i surowców na rynku socjalistycznym — są przede wszystkim zainteresowani takimi rozwiązaniami, które by angażowały wspólny wysiłek całej wspólnoty.</u>
+ <u xml:id="u-18.15" who="#PoselJankowskiWitold">Z kolei przewóz olbrzymich mas paliw i surowców stwarza poważne problemy transportowe w skali całej wspólnoty, ale zwłaszcza dla Polski — jako kraju tranzytowego. Wymaga to podjęcia wspólnych wysiłków dla przystosowania szlaków komunikacyjnych, a także w dziedzinie rozwoju zunifikowanych, uniwersalnych i specjalnych kontenerów oraz systemu ich transportu.</u>
+ <u xml:id="u-18.16" who="#PoselJankowskiWitold">Istotne znaczenie ma także podjęcie prac nad udoskonaleniem systemu rozliczeń, kredytów i cen w obrotach między krajami RWPG.</u>
+ <u xml:id="u-18.17" who="#PoselJankowskiWitold">Przyspieszenie rozwoju wzajemnej specjalizacji i wymiany handlowej wymaga oparcia wzajemnej współpracy w większej mierze niż dotychczas na udoskonalonych instrumentach ekonomicznych, takich jak ekonomicznie uzasadnione ceny handlu zagranicznego, urealnienie kursów walutowych i wymienialność walut, jak wdrożenie wielostronnego bilansowania obrotów i szersze wykorzystanie kredytu międzynarodowego.</u>
+ <u xml:id="u-18.18" who="#PoselJankowskiWitold">Istnieje zgodny pogląd zarówno wśród ekonomistów polskich, jak i radzieckich, że np. obecny system cen wewnętrznych i stosowanych w handlu zagranicznym jest daleki od doskonałego i że w związku z tym nie sprzyja on aktywizacji procesu integracji. Trudno bowiem ustalić, dla którego kraju specjalizowanie się w takiej czy innej produkcji byłoby najbardziej opłacalne. Podobnie hamującą rolę spełnia dominująca wciąż praktyka bilateralnego równoważenia obrotów między poszczególnymi krajami RWPG.</u>
+ <u xml:id="u-18.19" who="#PoselJankowskiWitold">Choć rozwiązanie wymienionych tu i innych jeszcze problemów przysparzać będzie niewątpliwie sporo trudności, nie można ich rozwiązania odkładać na odległą przyszłość. Fakt, że zostały one postawione obecnie na porządku dziennym jest optymistyczny dla perspektywy. przyspieszonego rozwoju współpracy krajów RWPG. Zrozumiałe, że fundamentalne znaczenie zarówno dla Polski, jak i innych krajów socjalistycznych będzie miała w przyszłości, tak jak i dotychczas, a może nawet w jeszcze większej mierze — współpraca i kooperacja ze Związkiem Radzieckim, z którym łączą nasz kraj trwałe więzy sojuszu i przyjaźni.</u>
+ <u xml:id="u-18.20" who="#PoselJankowskiWitold">Związek Radziecki spełnił zasadniczą rolę w dziele uprzemysłowienia krajów socjalistycznych. Współczesny potencjał ekonomiczny tego kraju, chłonność jego rynku oraz fakt, że w szeregu istotnych fragmentach swej gospodarki realizuje on z powodzeniem rewolucję naukowo-techniczną, stwarzają szczególnie korzystne przesłanki dla nowego wyższego etapu wzajemnych stosunków. Etapu, który charakteryzować będą coraz bardziej świadczenia wzajemne, takie choćby, jak realizowana wspólnym wysiłkiem wszystkich zainteresowanych rozbudowa bazy surowcowo-paliwowej na terenie ZSRR czy uczestnictwo w osiągnięciach radzieckiej nauki i techniki.</u>
+ <u xml:id="u-18.21" who="#PoselJankowskiWitold">Wysoka Izbo! W informacji Rządu o działalności Polski, wynikającej z jej udziału w Radzie Wzajemnej Pomocy Gospodarczej, zawarta została obszerna lista inicjatyw, decyzji i perspektywicznych celów, które stawia sobie nasz kraj, realizując program dynamicznego rozwoju społeczno-gospodarczego Polski i umacniania wspólnoty socjalistycznej.</u>
+ <u xml:id="u-18.22" who="#PoselJankowskiWitold">Są to sprawy niezmiernie żywo interesujące nie tylko środowiska fachowców, a więc ludzi bezpośrednio zaangażowanych, ale także — i to jest zrozumiałe — szeroką opinię społeczną. Otóż w odbiorze społecznym w Polsce proces przyspieszonej integracji w ramach RWPG czyni aktualne dwie przede wszystkim refleksje.</u>
+ <u xml:id="u-18.23" who="#PoselJankowskiWitold">Pierwsza dotyczy miejsca, jakie nasz kraj zajmie w tej nowej tworzącej się strukturze produkcyjno-konsumpcyjnej wspólnoty socjalistycznej. Jakie miejsce zajmie w podziale produkcji, które decydować będzie o potencjałach gospodarczych poszczególnych krajów, o ich nowoczesności i jakości? Dotyczy to oczywiście trafności wyboru w tym podziale pracy z punktu widzenia naszych potrzeb perspektywicznych. Refleksja ta Powstaje ze zdrowych i uzasadnionych ambicji patriotycznych, które chciałyby widzieć Polskę wśród krajów przodujących pod względem zasobności i nowoczesności.</u>
+ <u xml:id="u-18.24" who="#PoselJankowskiWitold">Druga refleksja dotyczy zachowania i rozwijania własnej osobowości i żywotności kulturowej i humanistycznej narodu w warunkach nowoczesnej cywilizacji przemysłowej i naukowo-technicznej, która przecież nie tylko zbliża narody, ale także je unifikuje.</u>
+ <u xml:id="u-18.25" who="#PoselJankowskiWitold">Perspektywa integracji, zarówno socjalistycznej, jak i ogólnocywilizacyjnej w Europie, musi być dostrzegana i oceniana pozytywnie, równolegle z wykazywaniem woli formowania współczesnego obyczaju narodowego. Obyczaj ten z jednej strony zachować powinien tradycyjne wartości kulturowe narodu, z drugiej zaś strony należy wzbogacać go o elementy nowoczesności. Jedno i drugie dążenie jest słuszne, ale ich pogodzenie wymaga twórczości, wymaga wielkiej dynamiki kulturalnej.</u>
+ <u xml:id="u-18.26" who="#PoselJankowskiWitold">Obie refleksje powinny więc być, jak się wydaje, szczególnie mobilizujące, aby właśnie w sposób aktywny i twórczy, a nie bierny, współkształtować tworzącą się nową jakość wspólnoty socjalistycznej.</u>
+ <u xml:id="u-18.27" who="#PoselJankowskiWitold">Wysoka Izbo! W imieniu Koła Poselskiego — „Pax” chciałbym wyrazić nasze przekonanie, że rozwój RWPG i aktywność Polski na rzecz pogłębiania integracji socjalistycznej, a także podejmowane inicjatywy, zmierzające do usprawnienia wzajemnej współpracy, kooperacji i doskonalenia ich form zasługują na szerokie społeczne poparcie.</u>
+ <u xml:id="u-18.28" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-19">
+ <u xml:id="u-19.0" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Głos ma poseł Witold Lipski.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-20">
+ <u xml:id="u-20.0" who="#PoselLipskiWitold">Pani Marszałku! Wysoka Izbo! Rezultaty osiągnięte w rolnictwie i w przemyśle rolno-spożywczym w ciągu niespełna 3 lat realizacji programu społeczno-gospodarczego rozwoju Polski, zapoczątkowanego przez VIII Plenum, a następnie zatwierdzonego przez VI Zjazd PZPR i popartego przez Zjednoczone Stronnictwo Ludowe i wszystkie siły skupione we Froncie Jedności Narodu — dowodzą w sposób pozytywny, jak wielkie jest znaczenie gospodarki żywnościowej. Ścisły związek występujący na obecnym etapie między możnością podnoszenia płac realnych a wzrostem produkcji rolnej sprawia, że rola tej gospodarki będzie nadal niezwykle ważna.</u>
+ <u xml:id="u-20.1" who="#PoselLipskiWitold">Kryzysowa sytuacja żywnościowa na świecie, gwałtowny, bezprecedensowy wzrost cen surowców rolnych, zwłaszcza pasz treściwych i zbóż, skłaniający specjalistów zachodnich do jednogłośnej deklaracji o końcu ery taniej żywności, dowodzi w sposób negatywny, jak groźne są w wymiarze światowym konsekwencje polityki nie uwzględniającej kontekstu społecznego, polityki determinowanej przez pogoń za zyskiem, wykorzystywanej często jako narzędzie presji. Apel dyrektora generalnego FAO — doktora Boermy w sprawie konieczności podjęcia środków zaradczych w ramach ONZ jest dramatycznym przypomnieniem powagi sytuacji.</u>
+ <u xml:id="u-20.2" who="#PoselLipskiWitold">Sądzę, że w tym kontekście należy rozpatrywać problem współpracy krajów socjalistycznych w dziedzinie rolnictwa i przemysłu rolno-spożywczego. Korzyści wynikające ze specjalizacji, kooperacji i integracji gospodarczej nie wymagają tutaj uzasadnienia. Zostały one podane w kompleksowy sposób w informacji wiceprezesa Rady Ministrów, obywatela Mieczysława Jagielskiego.</u>
+ <u xml:id="u-20.3" who="#PoselLipskiWitold">Warto jednak przypomnieć, że istota rolnictwa, jego ciągła zależność od warunków naturalnych, sprawiają, że istnieją dodatkowe jeszcze argumenty przemawiające za celowością i potrzebą rozwijania wyższych form współpracy.</u>
+ <u xml:id="u-20.4" who="#PoselLipskiWitold">Z zadowoleniem więc należy stwierdzić, że podobnie jak w innych dziedzinach gospodarki narodowej, także w rolnictwie, przemyśle rolno-spożywczym oraz leśnictwie współpraca krajów socjalistycznych realizowana jest w wymiarze wielostronnym — poprzez stałe komisje branżowe — w ramach umów dwustronnych oraz poprzez działalność mieszanych komisji rządowych. Z zadowoleniem należy również odnotować fakt, że i w tej dziedzinie kraje socjalistyczne uzyskały, zwłaszcza w ostatnich latach, poważne osiągnięcia. Biorąc jednak pod uwagę ogromne znaczenie gospodarki żywnościowej, wypada stwierdzić, że możliwości, jakie stwarza Rada Wzajemnej Pomocy Gospodarczej, są daleko większe i podjęcie odpowiednich decyzji, prowadzących do aktywizacji i pogłębienia współdziałania na tym polu jest jak najbardziej wskazane.</u>
+ <u xml:id="u-20.5" who="#PoselLipskiWitold">W problematyce będącej w gestii Ministerstwa Rolnictwa na podkreślenie zasługuje zawarcie w ramach stałej komisji rolnej dwóch wielostronnych umów w zakresie specjalizacji produkcji, a mianowicie specjalizacji produkcji kwalifikowanych materiałów siewnych i sadzeniaków oraz specjalizacji produkcji preparatów weterynaryjnych.</u>
+ <u xml:id="u-20.6" who="#PoselLipskiWitold">W ramach tej komisji zawarto 8 porozumień dotyczących współpracy naukowej, przewidującej prowadzenie w oparciu o istniejący ośrodek koordynacji długofalowych badań w kluczowych dziedzinach uprawy roślin, hodowli i leśnictwa.</u>
+ <u xml:id="u-20.7" who="#PoselLipskiWitold">Podobnie w ramach stałej komisji przemysłu spożywczego i jej grup roboczych, jak również w ramach stałej komisji maszynowej zajmującej się specjalizacją i kooperacją produkcji maszyn dla przemysłu spożywczego — zawarto dotychczas korzystne umowy roczne i wielostronne.</u>
+ <u xml:id="u-20.8" who="#PoselLipskiWitold">Ważną formą współdziałania jest koordynacja planów wieloletnich i perspektywicznych, prowadzona przez grupy robocze centralnych organów planowania poszczególnych krajów — członków RWPG.</u>
+ <u xml:id="u-20.9" who="#PoselLipskiWitold">Za prawidłowe i słuszne należy uznać to, że grupy te zajmują się nie tylko ustalaniem propozycji w zakresie obrotów towarowych, lecz również pracują nad realizacją wyższych form współpracy, a mianowicie specjalizacji i kooperacji produkcji.</u>
+ <u xml:id="u-20.10" who="#PoselLipskiWitold">Rozpoczęło już pracę 7 dwustronnych grup roboczych do spraw rolnictwa i przemysłu rolno-spożywczego, w tym grupa robocza zajmująca się koordynacją planów gospodarczych, złożona z przedstawicieli polskiego Ministerstwa Przemysłu Spożywczego i Skupu oraz Ministerstwa Przemysłu Spożywczego i Ministerstwa Przemysłu Mięsnego i Mleczarskiego ze Związku Radzieckiego. Zakres współpracy dwustronnej między krajami -członkami RWPG jest bardzo szeroki i obejmuje przykładowo w wypadku naszego głównego partnera — Związku Radzieckiego, m.in. następujące tematy: opracowanie podstaw naukowych i zespołów przedsięwzięć dotyczących oczyszczania wód ściekowych w przemyśle spożywczym i powtórnego efektywnego ich wykorzystania; opracowanie na podstawie współczesnych osiągnięć naukowych nowoczesnych technologii produkcji wyrobów w przemyśle konserwowym oraz metod kontroli; doskonalenie technologii zwiększania asortymentów i polepszania jakości artykułów spożywczych przeznaczonych na odżywianie dzieci i odżywianie dietetyczne; doskonalenie sposobów składowania buraka cukrowego i dalszej automatyzacji i mechanizacji pracochłonnych robót; wykorzystanie ubocznych produktów przy produkcji cukru.</u>
+ <u xml:id="u-20.11" who="#PoselLipskiWitold">To są tylko wybrane przykłady.</u>
+ <u xml:id="u-20.12" who="#PoselLipskiWitold">Wiadomo, że w dotychczasowej współpracy w ramach RWPG najbardziej zaawansowany jest wspólny program nasienny, realizowany z powodzeniem od kilku lat. W ramach tego programu niezwykle istotne jest doskonalenie międzynarodowego systemu oceny odmian roślin. Umożliwia to optymalne wykorzystanie kwalifikowanego materiału siewnego, sprawdzonego wszechstronnie w różnych warunkach naturalnych.</u>
+ <u xml:id="u-20.13" who="#PoselLipskiWitold">Również duże znaczenie w dobie szybkiej mechanizacji rolnictwa ma skoordynowany system oceny efektywności sprzętu i maszyn prowadzony przez kraje członkowskie już na etapie prób technicznych.</u>
+ <u xml:id="u-20.14" who="#PoselLipskiWitold">Mówiąc o korzyściach współpracy w ramach RWPG, wypada podkreślić rolę państwowych gospodarstw rolnych i spółdzielni produkcyjnych, które mają najlepsze warunki wykorzystania doświadczeń innych krajów socjalistycznych. Najnowszym przykładem tego są uprzemysłowione formy produkcji: przemysłowe tuczarnie, bukaciarnie, szklarnie itp. Trzeba jednak z całą mocą stwierdzić, że ze względu na jednorodny charakter procesów produkcyjnych oraz jednorodność produkcji roślinnej i zwierzęcej całe nasze rolnictwo może w pełni korzystać z dobrodziejstw specjalizacji i kooperacji oraz włączać się do współpracy jako cenny oferent.</u>
+ <u xml:id="u-20.15" who="#PoselLipskiWitold">W informacji rządowej słusznie podkreślono, że coraz większego znaczenia nabiera współdziałanie w zakresie rozwoju nauki i techniki. Są to dziedziny niezwykle istotne w dobie rewolucji naukowo-technicznej, która obejmuje swoim zasięgiem także rolnictwo i przemysł rolno-spożywczy.</u>
+ <u xml:id="u-20.16" who="#PoselLipskiWitold">Chroniczny niedobór białka w skali światowej wysuwa na czołowe miejsce sprawę chemii środków paszowych, jak: premiksy paszowe, aminokwasy syntetyczne, fosforany paszowe, biosyntetyczne drożdże pastewne. Zdaniem specjalistów, mieć one będą coraz większą rolę w rozwiązywaniu problemu racjonalnego żywienia zwierząt i zmniejszania deficytu białkowego. Wydaje się, że w tej wielkiej sprawie powinny być podjęte bardziej energiczne kroki w celu przyspieszenia współpracy między krajami socjalistycznymi. Wykorzystanie możliwości, jakie daje w tym zakresie szybko rozwijająca się chemia, zmusza wprost do skoordynowania działań w zakresie wspólnych przedsięwzięć inwestycyjnych, a tam, gdzie to jest niezbędne — do wspólnego zakupu licencji. Jest to nieodzowne do podjęcia produkcji syntetycznych premiksów, jak również witamin, gdyż nie mogą tego osiągnąć własnymi siłami kraje średniej wielkości. Istnieje również konieczność dalszego pogłębienia specjalizacji w zakresie produkcji maszyn rolniczych i sprzętu oraz środków ochrony roślin i preparatów weterynaryjnych.</u>
+ <u xml:id="u-20.17" who="#PoselLipskiWitold">Wysoka Izbo! ZSL popiera w całej rozciągłości zasadę przedstawioną w informacji rządowej, wg której rozwijając współpracę w ramach RWPG, Polska będzie kontynuować korzystną wymianę z krajami o odmiennych ustrojach — zgodnie z założeniami polityki pokojowego współistnienia.</u>
+ <u xml:id="u-20.18" who="#PoselLipskiWitold">Jest rzeczą zrozumiałą, że dalsze powodzenie współpracy krajów członkowskich RWPG zależy przede wszystkim od tego, jak potrafimy w najlepszy sposób wykorzystać i rozwinąć istniejące już instrumenty wspólnego działania zgodnie z kompleksowym programem ustalonym na XXV sesji RWPG. Jest to czynnik decydujący.</u>
+ <u xml:id="u-20.19" who="#PoselLipskiWitold">Tym niemniej chciałbym zwrócić uwagę na jeszcze inny aspekt zagadnienia, a mianowicie na konieczność dalszego ugruntowywania odpowiedniego klimatu na każdym szczeblu działalności gospodarczej i naukowej, sprzyjającego zacieśnianiu współpracy w ramach Rady Wzajemnej Pomocy Gospodarczej. Chodzi o pogłębienie społecznego przekonania, że specjalizacja i integracja jest obiektywną koniecznością każdej rozwijającej się gospodarki, że w obliczu postępującego szybko procesu umacniania ugrupowania gospodarczego w Europie zachodniej, przynależność Polski do RWPG jest naszą wielką szansą.</u>
+ <u xml:id="u-20.20" who="#PoselLipskiWitold">Wysoka Izbo! Polityka pogrudniowa daje powszechnie odczuwalne rezultaty. Chodzi o to, aby równocześnie z rozwojem wewnętrznych czynników postępu w pełni wykorzystywać możliwości stwarzane przez dalszą specjalizację, kooperację gospodarczą i naukowo-techniczną w skali wspólnoty socjalistycznej.</u>
+ <u xml:id="u-20.21" who="#PoselLipskiWitold">Przedstawiony program rządowy daje podstawę do stwierdzenia, że Rada Wzajemnej Pomocy Gospodarczej może być jeszcze skuteczniejszym narzędziem realizacji naszych ambitnych zamierzeń gospodarczych i społecznych na najbliższą przyszłość i w dalszej perspektywie. Fundamentalną sprawą jest to, że współpraca w ramach RWPG w omawianej przeze mnie sferze sprzyja realizacji równocześnie dwóch członów naszej polityki rolnej — szybkiemu wzrostowi produkcji oraz socjalistycznej rekonstrukcji rolnictwa.</u>
+ <u xml:id="u-20.22" who="#PoselLipskiWitold">Na podstawie tych przesłanek, w imieniu Klubu Poselskiego ZSL, wyrażam uznanie dla dotychczasowych działań Rządu zmierzających do pełnego wykorzystania współpracy w ramach Rady Wzajemnej Pomocy Gospodarczej oraz poparcie dla programu dalszej jej aktywizacji w interesie naszej ojczyzny i całej wspólnoty socjalistycznej.</u>
+ <u xml:id="u-20.23" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-21">
+ <u xml:id="u-21.0" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Głos ma poseł Franciszek Kociemski:</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-22">
+ <u xml:id="u-22.0" who="#PoselKociemskiFranciszek">Obywatelko Marszałku! Wysoki Sejmie! Przedłożona Sejmowi informacja o działalności Polski w RWPG jest jeszcze jednym potwierdzeniem znaczenia i aktywnej roli Polski w tej organizacji. Jest ona równocześnie dowodem, iż przyjęty program działania Rządu w zakresie integracji gospodarczej krajów RWPG jest zgodny z interesami gospodarki polskiej, odpowiada uchwałom VI Zjazdu PZPR i zmierza w kierunku umacniania związków gospodarczych między krajami socjalistycznymi.</u>
+ <u xml:id="u-22.1" who="#PoselKociemskiFranciszek">Troska naszego Rządu, jak również rządów wszystkich państw — członków RWPG o szybki rozwój społeczno-ekonomiczny i kulturalny naszych krajów, o stałe podnoszenie dobrobytu narodów — jest podstawą systematycznie rozwijanej, pogłębianej i rozszerzanej współpracy gospodarczej.</u>
+ <u xml:id="u-22.2" who="#PoselKociemskiFranciszek">Społeczno-gospodarcza polityka Polski w ostatnich 3 latach stwarza szczególnie korzystne warunki dla wzmożenia aktywności oraz wnoszenia zarówno na forum RWPG, jak i dwustronnych komitetów współpracy gospodarczej i naukowo-technicznej, inicjatyw dotyczących jakościowo wyższych form współpracy, których rezultaty będą korzystne zarówno dla Polski, jak i jej partnerów. Dotyczy to zwłaszcza kooperacji przemysłowej, której wartość w ciągu 3 lat bieżącej pięciolatki wzrosła w eksporcie do krajów RWPG 6,5-krotnie, a w imporcie — 2,4 razy. Tak więc dynamika dostaw kooperacyjnych była w latach 1971 — 1973 dużo wyższa od dynamiki całego handlu zagranicznego.</u>
+ <u xml:id="u-22.3" who="#PoselKociemskiFranciszek">Trzeba jednocześnie podkreślić dominujący udział w kooperacji przemysłu maszynowego i ciężkiego, sięgający powyżej 90% ogólnej kooperacji przemysłowej z krajami</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-23">
+ <u xml:id="u-23.0" who="#RWPG">Tak poważny udział dwu przodujących w rozwoju kooperacji resortów gospodarczych daje niewątpliwie dużą satysfakcję. Ale jednocześnie ilustruje, jak wielkie są możliwości i rezerwy tkwiące w pozostałych gałęziach i branżach przemysłowych, legitymujących się niewielkim udziałem w kooperacji.</u>
+ <u xml:id="u-23.1" who="#RWPG">Przyczyn tego stanu należy dopatrywać się między innymi w nie dość powszechnym przekonaniu i nieugruntowaniu się opinii, że specjalizacja i kooperacja produkcji, będąc obok wymiany handlowej podstawowymi czynnikami trwałego i stabilnego międzynarodowego podziału pracy, pozwalają na:</u>
+ <u xml:id="u-23.2" who="#RWPG">— wzrost i optymalną koncentrację produkcji;</u>
+ <u xml:id="u-23.3" who="#RWPG">— wzbogacenie i powiększenie masy towarowej zbywalnej na rynkach zagranicznych;</u>
+ <u xml:id="u-23.4" who="#RWPG">— korzystną zmianę struktury produkcji;</u>
+ <u xml:id="u-23.5" who="#RWPG">— przyspieszenie postępu technicznego, przy racjonalnym wykorzystaniu sił i zasobów oraz zdobyczy rewolucji naukowo-technicznej;</u>
+ <u xml:id="u-23.6" who="#RWPG">— obniżkę kosztów własnych produkcji.</u>
+ <u xml:id="u-23.7" who="#RWPG">Jak wynika z przedłożonej Sejmowi informacji, Polska aktywnie uczestniczy we wszystkich wielostronnych i dwustronnych pracach zmierzających do stworzenia trwałych powiązań specjalizacyjnych i kooperacyjnych w ramach wspólnoty socjalistycznej.</u>
+ <u xml:id="u-23.8" who="#RWPG">Jak podał wiceprezes Rady Ministrów, tow. Mieczysław Jagielski, Polska zawarła do tej pory z krajami RWPG kilkanaście wielostronnych i wiele dwustronnych umów o specjalizacji i kooperacji produkcji, obejmujących lata 1971 — 1975, a także i dalsze.</u>
+ <u xml:id="u-23.9" who="#RWPG">Z podpisanych dwustronnych umów na szczególną uwagę zasługują umowy zawarte ze Związkiem Radzieckim, najpoważniejszym odbiorcą naszych wyrobów kooperacyjnych Polski do krajów RWPG przypadło na Związek Radziecki.</u>
+ <u xml:id="u-23.10" who="#RWPG">Umowy te obejmują kooperację w produkcji — o czym mówił tow. wicepremier Mieczysław Jagielski — między innymi: maszyn budowlanych, samochodów osobowych, sprzęgieł elektromagnetycznych, elektronicznej techniki obliczeniowej.</u>
+ <u xml:id="u-23.11" who="#RWPG">Oceniając dotychczasowy stan powiązań kooperacyjnych Polski z krajami RWPG, należy stwierdzić, iż mimo znacznych osiągnięć w ostatnich 3 latach udział kooperacji w ogólnym eksporcie Polski do krajów RWPG stanowił w 1972 r. zaledwie 2,3%. Obecny stan, jak również zakładany dalszy dynamiczny wzrost kooperacji przemysłowej i osiągnięcie w 1975 roku prawie 15% udziału w eksporcie, nie w pełni jeszcze odpowiada aktualnym potrzebom i możliwościom gospodarczym Polski. Dlatego też wydaje się konieczne uaktualnienie długofalowej polityki kooperacyjnej powiązanej z planami społeczno-ekonomicznego rozwoju kraju.</u>
+ <u xml:id="u-23.12" who="#RWPG">Opracowane rok temu programy rozwoju kooperacji wymagają już dziś weryfikacji pod kątem potrzeb kraju i eksportu, jak stwierdzono na Komisji Handlu Zagranicznego.</u>
+ <u xml:id="u-23.13" who="#RWPG">W celu wydatnego rozszerzenia zakresu i podniesienia wartości kooperacji zachodzi potrzeba objęcia powiązaniami kooperacyjny mi większej niż dotychczas liczby przedsiębiorstw przemysłowych, zarówno z przemysłu maszynowego, ciężkiego, jak i podległych pozostałym resortom gospodarczym. Zainteresowane resorty i zjednoczenia powinny w szerszym zakresie wychodzić naprzeciw inicjatywom załóg, stwarzać warunki umożliwiające podjęcie kooperacji oraz ułatwiać bezpośrednie kontakty przedsiębiorstw kooperujących.</u>
+ <u xml:id="u-23.14" who="#RWPG">Istotnym czynnikiem pobudzającym podejmowanie i rozwój kooperacji przemysłowej powinny stać się systematycznie doskonalone i prawidłowo stosowane bodźce ekonomiczne.</u>
+ <u xml:id="u-23.15" who="#RWPG">Wkraczanie w etap szerokiej aktywizacji powiązań kooperacyjnych, prowadzonych dotychczas często odrębnie przez różne jednostki organizacyjne przemysłu i handlu zagranicznego — wymaga prowadzenia przez Ministerstwo Handlu Zagranicznego bieżącej analizy rozwoju kooperacji przemysłowej oraz koordynacji działalności poszczególnych resortów i jednostek gospodarczych.</u>
+ <u xml:id="u-23.16" who="#RWPG">Wydaje się również słuszne dalsze inicjowanie przez Polskę działania zmierzającego do usuwania czynników hamujących intensywny rozwój kooperacji oraz oparcia wzajemnej współpracy o udoskonalone instrumenty ekonomiczne — o czym również mówili moi przedmówcy.</u>
+ <u xml:id="u-23.17" who="#RWPG">Jednym z węzłowych problemów jest osiągnięcie dalszego postępu w koordynacji planów rozwoju gospodarczego tak, by stworzona została możliwość organicznego powiązania przedsięwzięć integracyjnych z wieloletnimi planami poszczególnych krajów socjalistycznych.</u>
+ <u xml:id="u-23.18" who="#RWPG">Wysoki Sejmie! Podejmowanie przez kraje RWPG wspólnych przedsięwzięć inwestycyjnych i produkcyjnych w przemysłach surowcowych i przetwórczych jest obok rozwoju specjalizacji i kooperacji produkcji podstawowym czynnikiem rozwoju socjalistycznej integracji gospodarczej. Należy pozytywnie ocenić dotychczasowy dorobek Polski w tym zakresie.</u>
+ <u xml:id="u-23.19" who="#RWPG">Partycypując w kosztach budowy wielu obiektów przemysłowych oraz w dostawach maszyn i urządzeń, Polska zapewniła sobie wieloletnie dostawy surowców pochodzących z wybudowanych obiektów. Również na terenie Polski, przy udziale kredytowym poszczególnych państw-członków RWPG, zbudowano nowe kopalnie, takie jak: miedzi, węgla brunatnego, siarki, węgla energetycznego, a także rurociąg ropy naftowej.</u>
+ <u xml:id="u-23.20" who="#RWPG">Otrzymane kredyty zmniejszyły wysiłek inwestycyjny Polski i pozwoliły na stworzenie optymalnych zdolności wydobywczych surowców, potrzebnych gospodarce narodowej i opłacalnych w eksporcie.</u>
+ <u xml:id="u-23.21" who="#RWPG">Niezależnie od zrealizowanych inwestycji w oparciu o strategiczne założenia społeczno-gospodarczego rozwoju, Polska wraz z innymi krajami członkowskimi RWPG uczestniczy w budowie wielu obiektów przemysłowych na terytorium ZSRR i w innych krajach.</u>
+ <u xml:id="u-23.22" who="#RWPG">Nowe formy współpracy w ramach RWPG, przewidujące udział zainteresowanych krajów w wydobyciu i produkcji niektórych rodzajów surowców na terytorium innych krajów członkowskich, głównie na terytorium Związku Radzieckiego, pozwalają na kapitalne rozwiązanie najistotniejszego obecnie problemu w świecie, jakim jest sprawa surowców, paliw i energii.</u>
+ <u xml:id="u-23.23" who="#RWPG">Zaspokojenie zapotrzebowania Polski i pozostałych członków RWPG na podstawowe rodzaje surowców stwarza gwarancje dalszego szybkiego rozwoju gospodarczego naszego kraju, a jednocześnie efektywnie przyczynia się do pogłębienia integracji krajów socjalistycznych.</u>
+ <u xml:id="u-23.24" who="#RWPG">Poza wymienionymi przedsięwzięciami, w oparciu o dotychczasowe doświadczenia w prowadzeniu wspólnych przedsiębiorstw, słusznie nasz kraj uczestniczy w pracach nad tworzeniem dalszych międzynarodowych przedsiębiorstw i zjednoczeń gospodarczych. Zadaniem tych zjednoczeń będzie maksymalne zabezpieczenie krajom RWPG przodującej techniki i rozwoju jej eksportu do krajów rozwijających się — poprzez wspólną działalność inwestycyjną, a także organizację kooperacji i specjalizacji produkcji.</u>
+ <u xml:id="u-23.25" who="#RWPG">Kraj nasz jest żywo zainteresowany tego rodzaju organizacjami, które powinny przyczynić się swoją działalnością do rozwiązania takich problemów, jak np.: zwiększenie produkcji i dostaw wysoko wydajnych urządzeń technologicznych dla przemysłu włókienniczego, umacnianie współdziałania przy budowie i wyposażeniu elektrowni atomowych, zwiększenie produkcji wyrobów elektrotechnicznych.</u>
+ <u xml:id="u-23.26" who="#RWPG">Oceniając pozytywnie dotychczasowy dorobek w zakresie przedstawionych przedsięwzięć, zachodzi niezbędna potrzeba skoncentrowania prac nad rozwiązaniami systemowymi, sprzyjającymi tworzeniu warunków do szerszego niż dotychczas podejmowania tego rodzaju zadań.</u>
+ <u xml:id="u-23.27" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-24">
+ <u xml:id="u-24.0" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Lista mówców została wyczerpana.</u>
+ <u xml:id="u-24.1" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Zamykam dyskusję.</u>
+ <u xml:id="u-24.2" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Obywatele Posłowie! Przedstawiony Wysokiej Izbie program działania Rządu, wynikający z udziału naszego kraju w RWPG, spotkał się z pełnym poparciem wszystkich wypowiadających się w dyskusji posłów. Realizacja tego programu stanowić będzie doniosły czynnik dalszego, szybkiego rozwoju gospodarczo-społecznego Polski, służącego poprawie warunków życia naszych obywateli. Włączając się coraz szerzej w międzynarodowy podział pracy, państwo nasze szczególne znaczenie przywiązuje do zacieśniania związków ze zrzeszonymi w RWPG bratnimi krajami socjalistycznymi, z którymi zespala nas wspólnota celów, wspólnota ideologii. Stąd też waga, jaką przywiązujemy do rozwoju procesów integracyjnych w ramach RWPG.</u>
+ <u xml:id="u-24.3" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Na szczególne podkreślenie zasługuje rola Związku Radzieckiego, którego potencjał ekonomiczno-techniczny, zasoby surowcowe i rozległy rynek w decydujący sposób dynamizują stosunki gospodarcze między krajami RWPG. Współpraca i współdziałanie Polski Ludowej ze Związkiem Radzieckim odgrywały w minionym 30-leciu i odgrywać będą nadal szczególnie doniosłą rolę w rozwoju naszego kraju.</u>
+ <u xml:id="u-24.4" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">W dyskusji Sejm dał wyraz pełnego poparcia dla przedstawionego przez Rząd programu stanowiącego konkretyzację i rozwinięcie przyjętego na XXV sesji Rady kompleksowego programu socjalistycznej integracji gospodarczej. Sejm wyraził przekonanie, że integracja ta dobrze służyć będzie naszym interesom narodowym oraz interesom całej wspólnoty socjalistycznej.</u>
+ <u xml:id="u-24.5" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Wicemarszałek Skibniewska</u>
+ <u xml:id="u-24.6" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Wysoki Sejmie! Konwent Seniorów proponuje, aby Wysoki Sejm podjął uchwałę o następującej treści:</u>
+ <u xml:id="u-24.7" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">„Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej przyjmuje informację Rządu o działalności Polski wynikającej z jej udziału w Radzie Wzajemnej Pomocy Gospodarczej do aprobującej wiadomości”.</u>
+ <u xml:id="u-24.8" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Jeżeli nie usłyszę sprzeciwu, będę uważała, że Sejm zgodził się z tą propozycją.</u>
+ <u xml:id="u-24.9" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ <u xml:id="u-24.10" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Sprzeciwu nie słyszę.</u>
+ <u xml:id="u-24.11" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Stwierdzam, że Sejm podjął uchwałę.</u>
+ <u xml:id="u-24.12" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Zarządzam 20-minutową przerwę.</u>
+ <u xml:id="u-24.13" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu od godz. 12 min. 35 do godz. 13 min. 10)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-25">
+ <u xml:id="u-25.0" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Wznawiam posiedzenie.</u>
+ <u xml:id="u-25.1" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Przystępujemy do punktu 2 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Prac Ustawodawczych oraz Komisji Spraw Wewnętrznych i Wymiaru Sprawiedliwości o przedstawionych przez Radę Państwa projektach ustaw:</u>
+ <u xml:id="u-25.2" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">a) o zmianie art. 34 Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej (druki nr 114 i 116), b) o zmianie Ordynacji wyborczej do rad narodowych (druki nr 115 i 117).</u>
+ <u xml:id="u-25.3" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Głos ma sprawozdawca poseł Jerzy Starościak.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-26">
+ <u xml:id="u-26.0" who="#PoselStarosciakJerzy">Wysoki Sejmie! Obywatelu Marszałku! Podejmując z upoważnienia Komisji Prac Ustawodawczych oraz Komisji Spraw Wewnętrznych i Wymiaru Sprawiedliwości przedstawienie projektów dwu ustaw, a mianowicie: projektu ustawy o zmianie art. 34 Konstytucji PRL i ustawy o zmianie Ordynacji wyborczej do rad narodowych, pozwolę sobie rozpocząć od przypomnienia, że program rozwoju naszego państwa, zawarty w uchwale VI Zjazdu partii, został następnie przez przedstawicieli wszystkich, podkreślam, wszystkich organizacji politycznych i społecznych zgrupowanych we Froncie Jedności Narodu uznany za program ogólnonarodowy. Przypomnienie to jest potrzebne, potrzebne dlatego, że w programie tym zawarte zostały dyrektywy, z którymi konfrontować należy projekty ustawodawcze — dla ustalenia stanowiska co do ich przyjęcia lub odrzucenia.</u>
+ <u xml:id="u-26.1" who="#PoselStarosciakJerzy">W zakresie objętym przedstawionymi projektami ustaw dyrektywy te charakteryzują się stwierdzeniami o potrzebie podniesienia autorytetu radnego, podniesienia rangi kontroli społecznej, umocnienia pozycji rad narodowych.</u>
+ <u xml:id="u-26.2" who="#PoselStarosciakJerzy">Jeśli chodzi o przepisy prawa, należy to zrobić w taki sposób, aby „prawo było jasne i zrozumiałe dla wszystkich” oraz aby w jego postanowieniach nie pomieszczać rozwiązań, których nie można praktycznie zrealizować. Na postulat realizmu prawa pozwalam sobie zwrócić szczególną uwagę.</u>
+ <u xml:id="u-26.3" who="#PoselStarosciakJerzy">Jeśli z punktu widzenia tych założeń rozpatrywać zgłoszone z inicjatywy Rady Państwa propozycje zmian, to można w nich stwierdzić wyraźne występowanie dwu nurtów:</u>
+ <u xml:id="u-26.4" who="#PoselStarosciakJerzy">— dostosowania procesu wyborczego do nowej organizacji rad, — nowych rozwiązań ustrojowo-politycznych.</u>
+ <u xml:id="u-26.5" who="#PoselStarosciakJerzy">O tych dwu nurtach należało wspomnieć z tego względu, że jakkolwiek bezpośrednią przyczyną propozycji zmian Konstytucji i Ordynacji wyborczej była konieczność wyciągnięcia wniosków z nowej organizacji gmin, to jednak projekty te nie ograniczyły się do zmian technicznych, ale podjęły wdrażanie określonych wcześniej założeń programowych w nowe instytucje prawne.</u>
+ <u xml:id="u-26.6" who="#PoselStarosciakJerzy">Jeśli chodzi o propozycję zmiany w Konstytucji, to sprowadza się ona do następującej sprawy. Prowadzone są eksperymenty w zakresie tworzenia wspólnego aparatu administracyjnego dla powiatów i niektórych większych miast. Ze względu na skomplikowanie tej sprawy nie może ona być rozwiązywana mechanicznie. Ale też nie trzeba wykluczać możliwości rozszerzenia tego rodzaju organizacji. Odchodząc od schematyzmu organizacyjnego, projekt noweli do Konstytucji przewiduje upoważnienie Rady Państwa do dopuszczenia do powoływania w tego rodzaju sytuacjach wspólnego organu przedstawicielskiego, tj. wspólnej rady narodowej.</u>
+ <u xml:id="u-26.7" who="#PoselStarosciakJerzy">Jeśli chodzi o projekt noweli do obowiązującej od 1957 r., a w międzyczasie już 3-krotnie nowelizowanej Ordynacji wyborczej, to obok wielu zmian typu technicznego, wynikających z utworzenia gmin w miejsce gromad i osiedli, szczególną uwagę zwrócić należy na te zmiany, które charakteryzują podstawowe tendencje noweli.</u>
+ <u xml:id="u-26.8" who="#PoselStarosciakJerzy">Pierwsza z tego rodzaju zmian — to postanowienia zmierzające do ustawowego sprecyzowania pozycji Frontu Jedności Narodu. Rozwiązania te stwierdzają, że wybory odbywać się będą w oparciu o program Frontu Jedności Narodu i że komitety Frontu Jedności Narodu są organizatorami publicznych dyskusji nad problemami społeczno-gospodarczego rozwoju terenu.</u>
+ <u xml:id="u-26.9" who="#PoselStarosciakJerzy">Na rzecz komitetów Frontu Jedności Narodu zastrzega też projekt noweli wyłączność zgłaszania list kandydatów na radnych. Propozycja ta odpowiada dotychczasowej praktyce i eliminuje rozwiązania ustawowe, które nie były w ciągu wielu kampanii wyborczych ani razu wykorzystane.</u>
+ <u xml:id="u-26.10" who="#PoselStarosciakJerzy">W stosunku do praktyki nie ma więc w rozwiązaniach dotyczących Frontu Jedności Narodu istotnych zmian. Sformułowania te są jednak niezmiernie ważne jako punkt wyjścia do zapowiedzianego wprowadzenia tej tematyki do przyszłych rozwiązań konstytucyjnych. A to zgodnie z zasadą, by nic, co ważne w praktyce życia społecznego, nie pozostało poza zasięgiem ustawy zasadniczej.</u>
+ <u xml:id="u-26.11" who="#PoselStarosciakJerzy">Druga ze spraw dużej wagi podjęta przez zgłoszony projekt noweli Ordynacji wyborczej — to zwiększenie kontroli społecznej nad przebiegiem procesu wyborczego i nad pracą radnych. To założenie najlepiej charakteryzują dwa rozwiązania.</u>
+ <u xml:id="u-26.12" who="#PoselStarosciakJerzy">Pierwsze — to stworzenie dla komitetów Frontu Jedności Narodu ustawowego obowiązku przedstawiania kandydatów do wstępnej opinii wyborców, to jest przedstawiania ich do zaopiniowania na zebraniach wiejskich, zebraniach w zakładach pracy itd. I to rozwiązanie jest zgodne z praktyką. Ustawowe uregulowanie tej sprawy ma jednak istotne znaczenie dla szczególnie ważnego etapu kampanii wyborczej, a mianowicie etapu wysuwania kandydatów odpowiadających opinii wyborców.</u>
+ <u xml:id="u-26.13" who="#PoselStarosciakJerzy">Drugie rozwiązanie ustawowe, prowadzące do podniesienia rangi kontroli społecznej, dotyczy radnych już wybranych i wiąże się ze zmianami regulacji prawnej odwoływania radnych. Rozwiązania dotychczasowe były tak skomplikowane, że w praktyce ten tryb odwoływania nie był ani razu zastosowany. Nowela proponuje tu zmiany. Przede wszystkim prawo odwoływania radnego przez samą radę w sytuacjach, gdy rada ma oceniać działalność radnego, zostaje w stosunku do stanu obecnego poważnie ograniczone. Poza skazaniem za przestępstwo popełnione w celu osiągnięcia korzyści majątkowej lub odmową złożenia ślubowania, pozostaje jedynie sytuacja sprzeniewierzenia się radnego złożonemu ślubowaniu. I tu jednak komisje sejmowe w stosunku do złożonego projektu zaproponowały pewne dopełnienie, a mianowicie, aby od uchwały rady pozbawiającej radnego mandatu. przysługiwało radnemu odwołanie do rady narodowej wyższego stopnia.</u>
+ <u xml:id="u-26.14" who="#PoselStarosciakJerzy">Pozbawienie radnego mandatu we wszystkich innych sytuacjach negatywnej oceny jego pracy należy wyłącznie do samych wyborców. Głosowanie w sprawie odwołania obejmuje okręg wyborczy. Biorąc jednak pod uwagę, że w gminach lub mniejszych miastach okręgi wyborcze będą mniejsze niż obwody głosowania, że będą pokrywać się z jednym lub najwyżej kilkoma sołectwami, głos decydujący w sprawach np. radnych gminnych może należeć do zebrań wiejskich. Jeśli wziąć pod uwagę, że głosowanie w sprawach odwoławczych może być, stosownie do woli zebranych, jawne lub tajne, to wydaje się, że w zakresie uregulowania sprawy odwoływania radnych projekt noweli można uznać za zawierający rozwiązania nowe i bardziej realne.</u>
+ <u xml:id="u-26.15" who="#PoselStarosciakJerzy">Wśród charakterystyki proponowanych zmian nie może też zabraknąć uwagi o zwiększeniu uprawnień niższych ogniw mechanizmu wyborczego. Przykładami tych rozwiązań może być przekazanie powiatowym radom narodowym uprawnień do ustalania liczby radnych w radach miast nie stanowiących powiatów — dotychczas robiły to rady wojewódzkie — i powołanie dla przeprowadzenia wyborów w każdej gminie osobnych komisji wyborczych. Podstawowe czynności wyborcze odnoszące się do gromad wykonywała dotychczas komisja szczebla powiatowego.</u>
+ <u xml:id="u-26.16" who="#PoselStarosciakJerzy">Tego rodzaju rozwiązania odpowiadają ogólnym tendencjom decentralizacyjnym w funkcjonowaniu państwa.</u>
+ <u xml:id="u-26.17" who="#PoselStarosciakJerzy">Projekt noweli podejmuje także sprawę dostosowania rozwiązań wyborczych do zasady zwiększonej elastyczności organizacyjnej aparatu państwowego. Szczególnie godne są tu zwrócenia uwagi rozwiązania regulujące przechodzenie radnych do nowych rad w wypadku dokonywania zmian w podziale terytorialnym, co jest ważne w związku z procesami urbanizacyjnymi kraju; organizacji wyborów w sytuacji, gdy gmina lub mniejsze miasto zostały wyłączone spod nadzoru powiatu i poddane nadzorowi miejskiej rady narodowej większego miasta; organizacji wyborów do rad narodowych dwu jednostek posiadających wspólną radę narodową.</u>
+ <u xml:id="u-26.18" who="#PoselStarosciakJerzy">Proponowana nowela przewiduje też zwiększenie liczby radnych w poszczególnych radach narodowych, orientacyjnie o ok. 20%, z myślą umożliwienia im bardziej samodzielnego rozwiązywania coraz bardziej zróżnicowanych spraw terenowych. Proponowany jest też nowy przepis, że dla prawomocności wyboru radnego niezbędne jest uczestnictwo w wyborach przynajmniej 50% wyborców.</u>
+ <u xml:id="u-26.19" who="#PoselStarosciakJerzy">Jeśli chodzi o rady gminne, to nowela wyraźnie sugeruje, aby każde sołectwo miało w gminnej radzie narodowej swych przedstawicieli.</u>
+ <u xml:id="u-26.20" who="#PoselStarosciakJerzy">W stosunku do obecnej sytuacji prawnej nowela eliminuje możliwość przeprowadzenia wyborów w tzw. okręgach przemysłowych. Eliminacja ta trafnie podkreśla sytuację, że reprezentatywność rad narodowych jest uzależniona od kryteriów terytorialnych.</u>
+ <u xml:id="u-26.21" who="#PoselStarosciakJerzy">Wedle koncepcji projektowanych ustaw wybory przeprowadzałyby komisje wyborcze wraz z centralną komisją wyborczą. Nie zostają zmienione inne podstawowe założenia wyborów przewidziane w dotychczasowych rozwiązaniach, a więc wielomandatowość okręgów wyborczych, głosowanie w obwodach, organizacja pracy komisji itd. Utrzymanie tych zasad powoduje, że pomimo proponowanych zmian nie zostają naruszone dotychczasowe podstawowe założenia przebiegu wyborów.</u>
+ <u xml:id="u-26.22" who="#PoselStarosciakJerzy">Przedstawione rozwiązania proponowane w projekcie ustawy nowelizacyjnej wydają się najważniejsze dla scharakteryzowania głównych zmian, jakie wynikają z noweli. Jeśli jest ona tak obszerna, bo zawiera w sumie ok. 50 poprawek to dlatego, że obok rozwiązywania spraw zasadniczych musiała po nowemu uregulować również wiele spraw wykonawczych i technicznych, związanych z przeprowadzeniem wyborów. Te jednak nie wymagają bliższej charakterystyki.</u>
+ <u xml:id="u-26.23" who="#PoselStarosciakJerzy">Przedkładana nowela była rozpatrywana przez obie komisje. Uchwalenie jej powinno być traktowane jako pilne, gdyż wkrótce upływa przedłużona już kadencja rad narodowych. Od uchwalenia noweli zależy więc opracowanie kalendarza wyborczego i zorganizowanie samego procesu wyborczego według nowych zasad.</u>
+ <u xml:id="u-26.24" who="#PoselStarosciakJerzy">Sama nowela na pewno nie zmieni w sposób istotny pozycji rad narodowych. Pierwszorzędne znaczenie dla określenia ich pozycji ma bowiem ustalenie ich kompetencji merytorycznych, umiejętność wykorzystywania tych kompetencji i odpowiadający politycznej kulturze społeczeństwa układ stosunków między organami przedstawicielskimi i wykonawczymi. Ale i Ordynacja wyborcza nie jest dla kształtowania się pozycji rad sprawą obojętną. Przedłożona nowela zmierza z tego punktu widzenia w pożądanym kierunku.</u>
+ <u xml:id="u-26.25" who="#PoselStarosciakJerzy">Dlatego biorąc pod uwagę podaną charakterystykę projektów, w imieniu obu komisji wnoszę o przyjęcie:</u>
+ <u xml:id="u-26.26" who="#PoselStarosciakJerzy">1) noweli do Konstytucji PRL w przedłożeniu Rady Państwa, bez jakichkolwiek zmian ze strony komisji, tj. w formie podanej w drukach sejmowych nr 114 i 116, 2) zgłoszonego przez Radę Państwa projektu zmian Ordynacji wyborczej do rad narodowych z poprawkami zgłoszonymi przez komisje, tj. w brzmieniu wynikającym z druków sejmowych nr 115 i 117.</u>
+ <u xml:id="u-26.27" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-27">
+ <u xml:id="u-27.0" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Czy ktoś z Obywateli Posłów pragnie zabrać głos w tej sprawie?</u>
+ <u xml:id="u-27.1" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Nikt się nie zgłasza.</u>
+ <u xml:id="u-27.2" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Przystępujemy do głosowania nad zreferowanymi projektami ustaw.</u>
+ <u xml:id="u-27.3" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Obywatele Posłowie! Chcę przypomnieć, że uchwalenie projektu ustawy o zmianie art. 34 Konstytucji PRL może nastąpić tylko w trybie przewidzianym dla zmiany Konstytucji, to znaczy większością co najmniej 2/3 głosów w obecności co najmniej połowy ogólnej liczby posłów.</u>
+ <u xml:id="u-27.4" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Stwierdzam, że w dzisiejszym posiedzeniu bierze udział więcej niż połowa ogólnej liczby posłów.</u>
+ <u xml:id="u-27.5" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Zgodnie z art. 71 regulaminu Sejmu w przypadku głosowania nad projektem ustawy zmieniającej Konstytucję zarządza się obliczanie głosów.</u>
+ <u xml:id="u-27.6" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Proszę zatem Obywateli Posłów Sekretarzy: Edwarda Chrostka, Marię Kotlicką, Macieja Majkuta, Bogdana Waligórskiego i Czesława Wojterę, aby po zarządzeniu głosowania dokonali obliczenia głosów.</u>
+ <u xml:id="u-27.7" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Kto z Obywateli Posłów jest za uchwaleniem projektu ustawy o zmianie art. 34 Konstytucji PRL w brzmieniu proponowanym przez Komisję Prac Ustawodawczych oraz Komisję Spraw Wewnętrznych i Wymiaru Sprawiedliwości — zechce podnieść rękę.</u>
+ <u xml:id="u-27.8" who="#komentarz">(Następuje obliczanie głosów przez powołanych posłów sekretarzy)</u>
+ <u xml:id="u-27.9" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Za ustawą głosowało 358 posłów.</u>
+ <u xml:id="u-27.10" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-27.11" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Kto wstrzymał się od głosowania? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-27.12" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Stwierdzam, że Sejm uchwalił ustawę o zmianie art. 34 Konstytucji PRL.</u>
+ <u xml:id="u-27.13" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Przystępujemy do głosowania nad następnym projektem ustawy.</u>
+ <u xml:id="u-27.14" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem w całości projektu ustawy o zmianie Ordynacji wyborczej do rad narodowych wraz z poprawkami proponowanymi przez Komisje: Prac Ustawodawczych oraz Spraw Wewnętrznych i Wymiaru Sprawiedliwości — zechce podnieść rękę.</u>
+ <u xml:id="u-27.15" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-27.16" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-27.17" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Kto wstrzymał się od głosowania? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-27.18" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Stwierdzam, że Sejm uchwalił ustawę o zmianie Ordynacji wyborczej do rad narodowych.</u>
+ <u xml:id="u-27.19" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Przystępujemy do punktu 3 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Kultury</u>
+ <u xml:id="u-27.20" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">i Sztuki oraz Komisji Pracy i Spraw Socjalnych o rządowym projekcie ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym twórców i ich rodzin (druki nr 111 i 118).</u>
+ <u xml:id="u-27.21" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Głos ma sprawozdawca poseł Wojciech Żukrowski.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-28">
+ <u xml:id="u-28.0" who="#PoselZukrowskiWojciech">Obywatelu Marszałku! Wysoka Izbo! Przypadł mi obowiązek omówienia doręczonego obywatelom posłom projektu ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym twórców i ich rodzin. Sprawa ciągnie się dostatecznie długo, by ją wreszcie doprowadzić do zadowalającego zakończenia. W roku 1958 został opracowany pierwszy projekt tej ustawy, był omawiany na sejmowej Komisji Kultury i Sztuki i znowu powrócił do Ministerstwa Kultury i Sztuki, by po 15 latach pojawić się przed nami w kształcie ostatecznym.</u>
+ <u xml:id="u-28.1" who="#PoselZukrowskiWojciech">Sprawa tak ważna, mogła się komuś wydawać nie nagląca, dotyczyła stosunkowo niewielkiej liczby osób, bo zaledwie paru tysięcy. Jako budżetowa pozycja też jest niewielka i, jak rozwiązanie ekonomiczne przewiduje, wydatki na te świadczenia emerytalne będą nieznaczne.</u>
+ <u xml:id="u-28.2" who="#PoselZukrowskiWojciech">Wielu twórców doznawało życzliwej opieki ze strony państwa, oczywiście w zmiennym natężeniu, jednak przejawiał się wyraźnie mecenat w postaci zakupu dzieł, stypendiów, przydziałów dewiz na wyjazdy zagraniczne, a także dowodem uznania bywały liczne odznaczenia i nagrody. Tworzyli, więc mieli za co żyć, lepiej lub gorzej, a gdy osiągnęli wiek emerytalny zwracali się z prośbą do Premiera i nie pamiętam, żeby spotkali się z odmową, otrzymywali renty specjalne.</u>
+ <u xml:id="u-28.3" who="#PoselZukrowskiWojciech">Jednak uregulowanie ustawą tych świadczeń nie jest wyłącznie problemem z zakresu ekonomii, pozycją wniesioną do państwowego budżetu. Jest przede wszystkim od dawna postulowanym przez środowisko twórcze jawnym dowodem uznania przez państwo społecznej rangi twórców i ich zasług dla kultury narodowej.</u>
+ <u xml:id="u-28.4" who="#PoselZukrowskiWojciech">Prosiłbym, Wysoka Izbo, byśmy nie sugerowali się bardzo niską liczbą tych twórców, którzy już ze względu na wiek z praw ustawy skorzystają, nie ma ich nawet tysiąca. Gdyby wziąć pod rozwagę wartości, jakie tworzyli, często o charakterze trwałym, które przez lata całe służyć będą naszej kulturze i rozwojowi socjalizmu, sądzę, że przyszła pora potraktować twórców nie gorzej niż pracowników innych zawodów.</u>
+ <u xml:id="u-28.5" who="#PoselZukrowskiWojciech">Ci spośród twórców, którzy w pełni sił zaczynali odbudowę naszej ojczyzny, właśnie tej ludowej, nie myśleli o zaopatrzeniu na starość, bo wydawała się ona im tak odległa, że prawie nie brali jej w rachubę. Ale oto mija 30 lat, wcale nie łatwych, a więc i skronie oszroniały, stali się o trzy krzyżyki bogatsi w swój dorobek i twarde doświadczenia. Mimo pełnej jeszcze sprawności umysłowej odczuwają brzemię lat. Ustawa prawnie regulująca ich zasłużoną rentę stała się sprawą naglącą.</u>
+ <u xml:id="u-28.6" who="#PoselZukrowskiWojciech">Twórcy, jak się ich w przedłożonym dziś projekcie określa, na szczęście nie próbując zbyt ciasno definiować, kogo ma się na myśli, nie muszą być członkami związków twórczych, przeszedłszy przez ich sita kwalifikacyjne. Wiemy dobrze, że i pośród wykonujących inne zawody trafiają się prawdziwe talenty artystyczne, znamy owych twórców ludowych, których chlubnie wydzielić przyjdzie z rzeszy rzemieślników powielających swoje prace na zamówienie Cepelii. Jakże więc bliżej określać, czym charakteryzuje się twórczość? Próżno by szukać definicji w encyklopedii. Pod tym hasłem można znaleźć tylko informację o miesięczniku redagowanym przez posła Jarosława Iwaszkiewicza. To też cenne, ale norm określających podmiot ustawy nie przybliża.</u>
+ <u xml:id="u-28.7" who="#PoselZukrowskiWojciech">Kto jest twórcą ma ustalić komisja powołana przez Ministra Kultury i Sztuki, a złożona z rzeczoznawców dyscyplin artystycznych dostatecznie różniących się — mam nadzieję — w swych gustach i ocenach estetycznych, by nie ulegli okresowej modzie i nie odtrącili nowatorów sztuki, utalentowanych odmieńców. Bo twórca z istoty swojej jest odmieńcem dla otoczenia. Gdy wszyscy dziś chcą działać, mieć udział w polityce, szukają oparcia w gromadzie, on dobrowolnie szuka samotności i skupienia, zamyka się w swoim pokoju nad czystym arkuszem papieru. Chcę coś wyrazić inaczej. Często tym poszukiwaniem nowego i nieznanego może stwarzać kłopoty. Bywa jednak, że staje się chlubą, ściąga na cały naród odblask sławy, jaką uzyskać zdołał w świecie. Ale nie zdarza się to w każdym roku budżetowym ani może nie zdarzy się za naszej kadencji.</u>
+ <u xml:id="u-28.8" who="#PoselZukrowskiWojciech">Choć często twórcy zastrzegają się, że chcą mówić wyłącznie we własnym imieniu, nie znoszą podpowiadaczy, to jednak im większa indywidualność i uczciwszy charakter, tym większe poczucie odpowiedzialności za każde słowo i większa świadomość służby spełnianej poprzez twórczość.</u>
+ <u xml:id="u-28.9" who="#PoselZukrowskiWojciech">A nie da się ona sprowadzić wyłącznie do szeroko pojętej rozrywki, bywa czasem wstrząsem, ukazuje sytuacje tragiczne, powodując catharsis, a więc owo oczyszczenie, budzi tęsknotę za wzlotem. Twórcy karmią naród pięknem tworzonym w kamieniu i barwie o kształcie zmiennym i zaskakującym, w dźwięku i słowie. Stale podsuwając nam zwierciadło swej sztuki, żądają sądu o nas samych, przypominają wartości moralne, mówią o celach czynnego życia, o konieczności przysparzania dobra na świecie.</u>
+ <u xml:id="u-28.10" who="#PoselZukrowskiWojciech">To, co jest niezaprzeczoną wartością twórczości pośrednio służy innym w ich powszednich pracach, wzbogaca umysły i uczłowiecza, budząc wrażliwość serca. Są społecznie o wiele bardziej użyteczni, niż mogłoby się to niejednemu zdawać. Naglą także tych, którzy chcą im towarzyszyć, dobrze rozumieć, do trudnej pracy współtworzenia. Oczywiście też są różni. Na szczęście są różni. Działają i tworzą inspirowani różnymi światopoglądami. Ale cel ostateczny ich zbliża, jeśli tylko myślą więcej o innych niż o sobie.</u>
+ <u xml:id="u-28.11" who="#PoselZukrowskiWojciech">Skoro w technice wprowadzenie nowości uważa się za nadążanie, za konieczność doskonalenia, czemu w sztuce nowy kształt piękna budzi tyle sprzeciwów? — „Jeśli nie rozumiemy tej mowy, on chyba nie ma nic do powiedzenia?” — tak potrafią powiedzieć i krytycy. A może tam jest odkrywcza prawda tylko wypowiedziana w innym języku i trzeba się go będzie nauczyć?</u>
+ <u xml:id="u-28.12" who="#PoselZukrowskiWojciech">Proszę mi wybaczyć tę dygresję, która jednak w naszych rozważaniach może okazać się przydatna. Mamy już za sobą gorzkie doświadczenia wynikające z monoreceptury, dlatego z góry nie przesądzajmy, co jest w sztuce dobre, a co złe. Czas jest najsprawiedliwszym sędzią. Siła państwa socjalistycznego pozwala na wyrozumiałość i cierpliwe przeczekanie niejednej drażniącej, a chwilowej mody.</u>
+ <u xml:id="u-28.13" who="#PoselZukrowskiWojciech">Wierzcie Obywatele Posłowie, że talent jest darem niezasłużonym, wspaniałym, ale zawsze kłopotliwym. Twórca nie ma go w swym władaniu przez całe życie. Może mu być odjęty, źródło nagle przestaje bić i zostaje tylko sprawność rzemieślnicza. Talent może być roztrwoniony lub zmarnowany. Talent wymaga nieustannej pracy, szlifowania, by rozbłysnął jak klejnot w godnej oprawie. Tej pracy na ogół się nie dostrzega, widoczny jest tylko wynik końcowy, który zachwyca lub budzi rozczarowanie. Każde dzieło jest wielką przygodą dla twórcy i swoistym wydarzeniem losowym. Szczytowy okres twórczości nie trwa długo, może jednak dać dzieła, które nie tylko się liczą w biografii twórcy, ale dla nas wszystkich stanowią źródło radości.</u>
+ <u xml:id="u-28.14" who="#PoselZukrowskiWojciech">Dlatego projekt ustawy przewiduje, że zasiłek emerytalny może być obliczony na podstawie dwóch najurodzajniejszych lat wybranych przez samego twórcę, lub wystarczy 12 kolejnych miesięcy od daty wejścia ustawy w życie. Należy jednak płacić 3-procentową składkę.</u>
+ <u xml:id="u-28.15" who="#PoselZukrowskiWojciech">Do podstawowej renty dolicza się dodatek od przepracowanych lat i za otrzymane odznaczenia. Rentę przyznaje się kobietom po sześćdziesiątce bez względu, czy się do tego przyznają, a mężczyznom o pięć lat później. Chyba, że mamy do czynienia z chorobą lub inwalidztwem. Są w ustawie przewidziane wszelkie świadczenia lecznicze i zabiegowe, aż po ostatni zasiłek, pogrzebowy. A to czeka każdego z twórców, nawet tych, już dziś zaliczanych do nieśmiertelnych.</u>
+ <u xml:id="u-28.16" who="#PoselZukrowskiWojciech">Dochody uzyskane z twórczości powstałej po przekroczeniu wieku emerytalnego nie wpływają na wypłacanie renty. Jest to zachęta do mądrego spożytkowania doświadczenia życiowego, do tworzenia w dniach darowanych.</u>
+ <u xml:id="u-28.17" who="#PoselZukrowskiWojciech">Ustawa o zasiłku emerytalnym obejmuje i rodziny twórców. Ustawa przychodzi późno, ale jest stosunkowo najprzychylniejsza twórcom, jeśli zestawimy ją z analogicznymi próbami rozwiązań w innych krajach. W czasie pracy obu komisji sejmowych spotkaliśmy się z dużą życzliwością i zrozumieniem ze strony kierownictwa resortu. Przeprowadziliśmy konsultacje z zarządami głównymi wszystkich związków twórczych i wspólnie z nimi oraz z ministerstwem pracowaliśmy, aby ustawa spełniła możliwie najlepiej swoje zadanie. Była to droga owocna. Ministerstwo Kultury i Sztuki postuluje, aby ustawa weszła w życie z dniem 1 stycznia 1974 r., gdyż ułatwiłoby to przygotowanie samego jej wykonywania. Myślę, że możemy udzielić tego trzymiesięcznego kredytu zaufania, skoro już tyle lat czekaliśmy.</u>
+ <u xml:id="u-28.18" who="#PoselZukrowskiWojciech">W imieniu sejmowych Komisji Kultury i Sztuki oraz Komisji Pracy i Spraw Socjalnych wnoszę, aby Wysoki Sejm przedłożoną ustawę o zaopatrzeniu emerytalnym twórców i ich rodzin uchwalić raczył.</u>
+ <u xml:id="u-28.19" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-29">
+ <u xml:id="u-29.0" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Czy ktoś z Obywateli Posłów pragnie zabrać głos w tej sprawie?</u>
+ <u xml:id="u-29.1" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Nikt się nie zgłasza.</u>
+ <u xml:id="u-29.2" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Proponuję przystąpić do głosowania.</u>
+ <u xml:id="u-29.3" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem w całości projektu ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym twórców i ich rodzin w brzmieniu proponowanym przez Komisje Kultury i Sztuki oraz Pracy i Spraw Socjalnych — zechce podnieść rękę.</u>
+ <u xml:id="u-29.4" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-29.5" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-29.6" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Kto wstrzymał się od głosowania? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-29.7" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Stwierdzam, że Sejm uchwalił ustawę o zaopatrzeniu emerytalnym twórców i ich rodzin.</u>
+ <u xml:id="u-29.8" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Przystępujemy do punktu 4 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Obrony Narodowej o rządowym projekcie ustawy o zmianie ustawy o powszechnym obowiązku obrony Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej (druki nr 120 i 121).</u>
+ <u xml:id="u-29.9" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Głos ma poseł sprawozdawca Franciszek Sielańczuk.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-30">
+ <u xml:id="u-30.0" who="#PoselSielanczukFranciszek">Obywatelu Marszałku! Wysoka Izbo! Z upoważnienia Komisji Obrony Narodowej mam zaszczyt przedstawić projekt ustawy o zmianie ustawy o powszechnym obowiązku obrony Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, który przewiduje wprowadzenie w Ludowym Wojsku Polskim stopnia generała armii.</u>
+ <u xml:id="u-30.1" who="#PoselSielanczukFranciszek">W okresie 30-lecia swego istnienia nasze siły zbrojne przechodziły i nadal przechodzą ciągłą modernizację i unowocześnianie — zgodnie z postępem technicznym i rozwojem wojskowej myśli naukowej. Wiąże się z tym ściśle stałe doskonalenie struktury organizacyjnej sił zbrojnych, odpowiadającej współczesnym i perspektywicznym potrzebom nowoczesnej armii. Wyrazem tej struktury są również stopnie wojskowe.</u>
+ <u xml:id="u-30.2" who="#PoselSielanczukFranciszek">Złożoność procesu kierowania i zarządzania na najwyższych szczeblach dowodzenia siłami zbrojnymi wymaga obecnie szerszego niż dotychczas zróżnicowania stopni generalskich. To zróżnicowanie wynika ze struktury organizacyjnej współczesnej armii oraz uwarunkowane jest potrzebami zarządzania siłami zbrojnymi i kierowania wielkimi związkami operacyjnymi na odpowiednich szczeblach dowodzenia — zarówno w okresie pokoju, jak i w wypadku zagrożenia.</u>
+ <u xml:id="u-30.3" who="#PoselSielanczukFranciszek">Z powyższych względów jest w pełni uzasadnione wprowadzenie kolejnego, czwartego stopnia generalskiego o nazwie generał armii. Stopień ten byłby najwyższym stopniem w korpusie generałów.</u>
+ <u xml:id="u-30.4" who="#PoselSielanczukFranciszek">Troska, jaką partia, sojusznicze stronnictwa i cały naród udzielają sprawie obronności kraju — sprawiła, że współczesne Wojsko Polskie wyrosło na armię pod każdym względem nowoczesną. Wykształciło znakomitą kadrę dowódczą, ukształtowało nowoczesny system wychowania, szkolenia żołnierzy i obywateli przygotowanych do obrony ojczyzny.</u>
+ <u xml:id="u-30.5" who="#PoselSielanczukFranciszek">Ustanowienie stopnia generała armii, będzie także wyrazem szczególnego uznania w związku z 30-leciem Ludowego Wojska Polskiego dla zasług sił zbrojnych w wyzwoleniu ojczyzny, w odbudowie kraju, oraz ich roli w systemie obronnym wspólnoty państw socjalistycznych.</u>
+ <u xml:id="u-30.6" who="#PoselSielanczukFranciszek">Komisja Obrony Narodowej, zasięgnąwszy opinii Komisji Prac Ustawodawczych, wnosi o przyjęcie projektu ustawy w brzmieniu przedłożenia rządowego (druki nr 120 i 121).</u>
+ <u xml:id="u-30.7" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-31">
+ <u xml:id="u-31.0" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Czy ktoś z Obywateli Posłów pragnie zabrać głos w tej sprawie?</u>
+ <u xml:id="u-31.1" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Nikt się nie zgłasza.</u>
+ <u xml:id="u-31.2" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Przystępujemy do głosowania.</u>
+ <u xml:id="u-31.3" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem w całości projektu ustawy o zmianie ustawy o powszechnym obowiązku obrony Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej — w brzmieniu proponowanym przez Komisję Obrony Narodowej — zechce podnieść rękę.</u>
+ <u xml:id="u-31.4" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-31.5" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-31.6" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Kto się wstrzymał od głosowania? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-31.7" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Stwierdzam, że Sejm uchwalił ustawę o zmianie ustawy o powszechnym obowiązku obrony Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej.</u>
+ <u xml:id="u-31.8" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Przystępujemy do punktu 5 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Pracy</u>
+ <u xml:id="u-31.9" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">i Spraw Socjalnych o dekrecie z dnia 14 lipca 1973 r. o dodatkowych dniach wolnych od pracy. (Dz. U. nr 29, poz. 160), (druk nr 119).</u>
+ <u xml:id="u-31.10" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Głos ma sprawozdawca poseł Alfred Przydatek.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-32">
+ <u xml:id="u-32.0" who="#PoselPrzydatekAlfred">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! W okresie między trzecią a czwartą sesją Sejmu Rada Państwa uchwaliła dekret z dnia 14 lipca 1973 r.</u>
+ <u xml:id="u-32.1" who="#PoselPrzydatekAlfred">o dodatkowych dniach wolnych od pracy. Dekret ten został rozpatrzony przez sejmową Komisję Pracy i Spraw Socjalnych oraz zaopiniowany przez sejmową Komisję Prac Ustawodawczych i z upoważnienia Komisji Pracy i Spraw Socjalnych mam zaszczyt przedstawić go Wysokiej Izbie.</u>
+ <u xml:id="u-32.2" who="#PoselPrzydatekAlfred">Realizacja zapowiedzianego w uchwale VI Zjazdu partii długofalowego programu skracania czasu pracy została zapoczątkowana dekretem Rady Państwa z dnia 20 lipca 1972 r. o dodatkowych dniach wolnych od pracy. Przepisy tego dekretu były jednak mało elastyczne i nie spełniały oczekiwań wielu załóg zakładów pracy, szczególnie ze względu na to, że wyłącznym warunkiem udzielenia dodatkowych dni wolnych było ich uprzednie odpracowanie. Z tych względów nie wszyscy uprawnieni skorzystali w 1972 r. z dodatkowych dni wolnych, wynikających z realizacji dekretu.</u>
+ <u xml:id="u-32.3" who="#PoselPrzydatekAlfred">Zasadniczą różnicą przedstawionego dekretu w stosunku do dekretu z roku ubiegłego jest upoważnienie Rady Ministrów do ustalenia dodatkowych dni wolnych od pracy w poszczególnych latach, przewidujące zasadę udzielania tych dni zarówno przez odpowiednią zmianę wymiaru czasu pracy w okresie poprzedzającym dodatkowe dni wolne od pracy, jak też bez obowiązku odpowiedniego odpracowania. Konieczność zapewnienia zgodności interesów pracowników z ogólnymi interesami społeczno-gospodarczymi wymaga, aby w obecnej sytuacji gospodarczej co najmniej część dodatkowych dni wolnych od pracy była kompensowana odpowiednim przedłużeniem czasu pracy w innych dniach.</u>
+ <u xml:id="u-32.4" who="#PoselPrzydatekAlfred">Najbardziej racjonalne byłoby zastosowanie w tym celu 8-godzinnego dnia pracy w sobotę. Toteż dekret przewiduje taką możliwość. Biorąc jednak pod uwagę, że w niektórych zakładach właściwsze może się okazać przedłużenie czasu pracy w inne dni tygodnia, czas pracy — zgodnie z postanowieniami dekretu — może być przedłużony w inne dni, nie dłużej jednak niż łącznie 9 godzin na dobę. Dekret postanawia, że przedłużany czas pracy w granicach ustalonych norm — oczywiście mających zastosowanie tylko w ramach wyrównywania dodatkowych dni wolnych od pracy — jest normalnym czasem pracy, za który nie przysługują dodatki z tytułu pracy nadliczbowej.</u>
+ <u xml:id="u-32.5" who="#PoselPrzydatekAlfred">Warunkiem udzielenia dodatkowych dni wolnych dla pracowników danego zakładu pracy jest wykonanie zadań planowych lub usługowych, osiągnięcie ustalonych wskaźników ekonomicznych oraz nieprzekroczenie planowanego funduszu płac.</u>
+ <u xml:id="u-32.6" who="#PoselPrzydatekAlfred">Takie uwarunkowanie wynika z potrzeby zapewnienia utrzymania założonej dynamiki rozwoju gospodarczego oraz zaspokojenia codziennych potrzeb społeczeństwa. Przyczyni się to w wielu zakładach pracy do usprawnienia organizacji umożliwiającej wzrost wydajności pracy w stopniu zapewniającym pełną realizację zadań planowych bez wzrostu zatrudnienia z tego tytułu.</u>
+ <u xml:id="u-32.7" who="#PoselPrzydatekAlfred">Omawiany dekret stwarza zatem podstawy do kontynuowania, zgodnie z postulatami społeczeństwa, programu skracania czasu pracy w drodze udzielania dodatkowych dni wolnych bez obowiązku odpracowania. Z możliwości tych w okresie najbliższych lat korzystać będzie Rada Ministrów, która w porozumieniu z Centralną Radą Związków Zawodowych udzielać może w drodze uchwał dodatkowych dni wolnych pod warunkiem utrzymania wysokiej dynamiki rozwoju kraju.</u>
+ <u xml:id="u-32.8" who="#PoselPrzydatekAlfred">Komisje: Pracy i Spraw Socjalnych oraz Prac Ustawodawczych stwierdziły w toku dyskusji, że omawiany dekret jest ściśle związany z nową polityką społeczną, prowadzoną od początku roku 1971, a zmierzającą do stałej poprawy warunków pracy, życia i wypoczynku społeczeństwa. Ta aktywna i ofensywna polityka społeczna wciela coraz pełniej w życie uchwały VI Zjazdu partii, dotyczące szerokiego programu zaspokajania potrzeb materialnych i socjalnych społeczeństwa. W programie tym zawarte są również zadania w dziedzinie skracania czasu pracy oraz lepszej organizacji wypoczynku i rekreacji.</u>
+ <u xml:id="u-32.9" who="#PoselPrzydatekAlfred">Należy podkreślić, że w sferze polityki socjalnej, obok dalekosiężnych kompleksowych programów, podejmuje się działania odcinkowe, etapowego zaspokajania potrzeb ludzi pracy. Stosownie do takiej polityki uchwalony dekret zezwala na uwzględnianie aktualnych i przyszłych możliwości korygowania i skracania czasu pracy.</u>
+ <u xml:id="u-32.10" who="#PoselPrzydatekAlfred">Dekret w efekcie stworzył możliwość zwiększenia czasu przeznaczonego na wypoczynek, czasu przeznaczonego na załatwianie swoich spraw osobistych, jak również zwiększył zainteresowanie lepszym wykorzystaniem czasu pracy. Spełnia on doniosłą rolę w procesie tworzenia klimatu poprawy warunków wypoczynku, wychodząc naprzeciw oczekiwaniom ludzi pracy i wykracza poza literalne brzmienie poszczególnych artykułów dekretu. Potwierdza bowiem zasady działalności państwa socjalistycznego, głoszącego jedność spraw produkcji, bytu i wypoczynku — jako jedyną słuszną drogę do zaspokajania potrzeb społecznych.</u>
+ <u xml:id="u-32.11" who="#PoselPrzydatekAlfred">Pragnę w zakończeniu podkreślić, że w toku dyskusji posłowie zwracali uwagę na potrzebę podjęcia przez zakłady pracy, rady narodowe, związki zawodowe działań na rzecz zapewnienia warunków atrakcyjnego wykorzystania przez załogi wolnych od pracy dni. Słusznie wskazywano również na konieczność takiego przygotowania organizacyjnego we wszystkich dziedzinach życia, aby w dniach, w których odpracowuje się wolny dzień, przedłużony wymiar godzin pracy nie powodował trudności przy wykonywaniu obowiązków domowych i rodzinnych.</u>
+ <u xml:id="u-32.12" who="#PoselPrzydatekAlfred">Wysoki Sejmie! Komisja Pracy i Spraw Socjalnych, w imieniu której mam zaszczyt występować, po przeprowadzeniu dyskusji i zapoznaniu się z pozytywną opinią Komisji Prac Ustawodawczych o dekrecie oraz wysłuchaniu wyjaśnień ze strony Rady Państwa i Rządu podjęła uchwałę wnoszącą o zatwierdzenie przez Wysoki Sejm dekretu Rady Państwa z dnia 14 lipca 1973 roku o dodatkowych dniach wolnych od pracy — jako aktu słusznego, celowego i uzasadnionego.</u>
+ <u xml:id="u-32.13" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-33">
+ <u xml:id="u-33.0" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Czy ktoś z Obywateli Posłów pragnie zabrać głos?</u>
+ <u xml:id="u-33.1" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Nikt się nie zgłasza.</u>
+ <u xml:id="u-33.2" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Przystępujemy do głosowania.</u>
+ <u xml:id="u-33.3" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Kto z Obywateli Posłów jest za zatwierdzeniem dekretu z dnia 14 lipca 1973 r. o dodatkowych dniach wolnych od pracy — zechce podnieść rękę.</u>
+ <u xml:id="u-33.4" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-33.5" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-33.6" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Kto się wstrzymał od głosowania? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-33.7" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Stwierdzam, że Sejm zatwierdził dekret z dnia 14 lipca 1973 r. o dodatkowych dniach wolnych od pracy.</u>
+ <u xml:id="u-33.8" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Obywatele Posłowie! Wyczerpaliśmy porządek dzienny dzisiejszego posiedzenia.</u>
+ <u xml:id="u-33.9" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Proszę Obywatela Posła Sekretarza Bogdana Waligórskiego o odczytanie komunikatu.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-34">
+ <u xml:id="u-34.0" who="#SekretarzposelWaligorskiBogdan">W dniu dzisiejszym — bezpośrednio po zakończeniu posiedzenia Sejmu — odbędą się posiedzenia:</u>
+ <u xml:id="u-34.1" who="#SekretarzposelWaligorskiBogdan">1) Komisji Budownictwa i Gospodarki Komunalnej oraz Komisji Rolnictwa i Przemysłu Spożywczego — w sali kolumnowej, 2) Komisji Zdrowia i Kultury Fizycznej — w sali nr 67, Dom Poselski; o godz. 16:</u>
+ <u xml:id="u-34.2" who="#SekretarzposelWaligorskiBogdan">1) Komisji Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego — w sali nr 118, 2) Komisji Prac Ustawodawczych — w sali nr 118, 3) Komisji Przemysłu Lekkiego — w Sali nr 101.</u>
+ <u xml:id="u-34.3" who="#SekretarzposelWaligorskiBogdan">W dniu 28 września br. (piątek) odbędą się posiedzenia:</u>
+ <u xml:id="u-34.4" who="#SekretarzposelWaligorskiBogdan">1) Komisji Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego, o godz. 9 min. 30 — w sali nr 67, Dom Poselski.</u>
+ <u xml:id="u-34.5" who="#SekretarzposelWaligorskiBogdan">2) Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów, o godz. 9 — w sali nr 118.</u>
+ <u xml:id="u-34.6" who="#SekretarzposelWaligorskiBogdan">W dniu 2 października br. (wtorek) odbędą się posiedzenia:</u>
+ <u xml:id="u-34.7" who="#SekretarzposelWaligorskiBogdan">1) Komisji Gospodarki Morskiej i Żeglugi, o godz. 10 — w sali nr 67, Dom Poselski, 2) Komisji Nauki i Postępu Technicznego oraz Komisji Oświaty i Wychowania, o godz. 10 — w sali kolumnowej.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-35">
+ <u xml:id="u-35.0" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Na tym kończymy 12 posiedzenie Sejmu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej.</u>
+ <u xml:id="u-35.1" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Protokół będzie wyłożony do przejrzenia w Biurze Prac Sejmowych.</u>
+ <u xml:id="u-35.2" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">O terminie następnego posiedzenia Sejmu zostaną Obywatele Posłowie powiadomieni.</u>
+ <u xml:id="u-35.3" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Zamykam posiedzenie.</u>
+ <u xml:id="u-35.4" who="#komentarz">(Koniec posiedzenia o godz. 14)</u>
+ </div>
+ </body>
+ </text>
+ </TEI>
+</teiCorpus>
diff --git a/1972-1976/sejm/posiedzenia/pp/197276-sjm-ppxxx-00013-01/header.xml b/1972-1976/sejm/posiedzenia/pp/197276-sjm-ppxxx-00013-01/header.xml
new file mode 100644
index 0000000..db5b014
--- /dev/null
+++ b/1972-1976/sejm/posiedzenia/pp/197276-sjm-ppxxx-00013-01/header.xml
@@ -0,0 +1,115 @@
+<?xml version='1.0' encoding='UTF-8'?>
+<teiHeader xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude" xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0" xml:id="PPC-197276-sjm-ppxxx-00013-01">
+ <fileDesc>
+ <titleStmt>
+ <title>13 posiedzenie Sejmu PRL</title>
+ </titleStmt>
+ <publicationStmt>
+ <p>Prosimy o zapoznanie się z nagłówkiem korpusu (PPC_header.xml).</p>
+ </publicationStmt>
+ <sourceDesc>
+ <bibl>
+ <title>13 posiedzenie Sejmu PRL</title>
+ <publisher>Kancelaria Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej</publisher>
+ <note type="system">PRL</note>
+ <note type="house">Sejm</note>
+ <note type="termNo">6</note>
+ <note type="type">Posiedzenie Plenarne</note>
+ <note type="sessionNo">13</note>
+ <note type="dayNo">1</note>
+ <date>1973-10-13</date>
+ </bibl>
+ </sourceDesc>
+ </fileDesc>
+ <profileDesc>
+ <particDesc>
+ <person xml:id="JerzyKuberski" role="speaker">
+ <persName>Jerzy Kuberski</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="komentarz" role="speaker">
+ <persName>Komentarz</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="Marszalek" role="speaker">
+ <persName>Marszałek</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PiotrJaroszewicz" role="speaker">
+ <persName>Piotr Jaroszewicz</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselAuleytnerWaclaw" role="speaker">
+ <persName>Poseł Auleytner Wacław</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselBrodzkiWladyslaw" role="speaker">
+ <persName>Poseł Brodzki Władysław</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselFilipowiczZygmunt" role="speaker">
+ <persName>Poseł Filipowicz Zygmunt</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselHaladajTadeusz" role="speaker">
+ <persName>Poseł Haładaj Tadeusz</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselKlimowiczMieczyslaw" role="speaker">
+ <persName>Poseł Klimowicz Mieczysław</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselKosowskaStanislawa" role="speaker">
+ <persName>Poseł Kosowska Stanisława</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselKotlickaMaria" role="speaker">
+ <persName>Poseł Kotlicka Maria</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselKusBernard" role="speaker">
+ <persName>Poseł Kus Bernard</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselLochEugenia" role="speaker">
+ <persName>Poseł Łoch Eugenia</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselLopatkoMaria" role="speaker">
+ <persName>Poseł Łopatko Maria</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselMaciszewskiJarema" role="speaker">
+ <persName>Poseł Maciszewski Jarema</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselPiaseckiBoleslaw" role="speaker">
+ <persName>Poseł Piasecki Bolesław</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselRiemenMaria" role="speaker">
+ <persName>Poseł Riemen Maria</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselRoziewiczStanislaw" role="speaker">
+ <persName>Poseł Roziewicz Stanisław</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselSawajnerJozef" role="speaker">
+ <persName>Poseł Sawajner Józef</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselStefanskiPiotr" role="speaker">
+ <persName>Poseł Stefański Piotr</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselSzczepanskiJan" role="speaker">
+ <persName>Poseł Szczepański Jan</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselSzlachcicFranciszek" role="speaker">
+ <persName>Poseł Szlachcic Franciszek</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselSzymanekJerzy" role="speaker">
+ <persName>Poseł Szymanek Jerzy</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselZielinskiHenryk" role="speaker">
+ <persName>Poseł Zieliński Henryk</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PrezesRadyMinistrow" role="speaker">
+ <persName>Prezes Rady Ministrów</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="SekretarzposelHenrykPawlowski" role="speaker">
+ <persName>Sekretarz poseł Henryk Pawłowski</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="WicemarszalekAndrzejBenesz" role="speaker">
+ <persName>Wicemarszałek Andrzej Benesz</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="WicemarszalekAndrzejWerblan" role="speaker">
+ <persName>Wicemarszałek Andrzej Werblan</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="WicemarszalekHalinaSkibniewska" role="speaker">
+ <persName>Wicemarszałek Halina Skibniewska</persName>
+ </person>
+ </particDesc>
+ </profileDesc>
+</teiHeader>
diff --git a/1972-1976/sejm/posiedzenia/pp/197276-sjm-ppxxx-00013-01/text_structure.xml b/1972-1976/sejm/posiedzenia/pp/197276-sjm-ppxxx-00013-01/text_structure.xml
new file mode 100644
index 0000000..22eab02
--- /dev/null
+++ b/1972-1976/sejm/posiedzenia/pp/197276-sjm-ppxxx-00013-01/text_structure.xml
@@ -0,0 +1,784 @@
+<?xml version='1.0' encoding='UTF-8'?>
+<teiCorpus xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude" xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">
+ <xi:include href="PPC_header.xml"/>
+ <TEI>
+ <xi:include href="header.xml"/>
+ <text>
+ <body>
+ <div xml:id="div-1">
+ <u xml:id="u-1.0" who="#komentarz">Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej</u>
+ <u xml:id="u-1.1" who="#komentarz">Kadencja VI — Sesja IV</u>
+ <u xml:id="u-1.2" who="#komentarz">Sprawozdanie Stenograficzne z 13 posiedzenia Sejmu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej w dniu 13 października 1973 r.</u>
+ <u xml:id="u-1.3" who="#komentarz">Warszawa 1973</u>
+ <u xml:id="u-1.4" who="#komentarz">(Początek posiedzenia o godz. 9 min. 05)</u>
+ <u xml:id="u-1.5" who="#komentarz">(Na posiedzeniu przewodniczą Marszałek Sejmu Stanisław Gucwa oraz wicemarszałkowie Andrzej Benesz, Halina Skibniewska i Andrzej Werblan)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-2">
+ <u xml:id="u-2.0" who="#Marszalek">Otwieram posiedzenie.</u>
+ <u xml:id="u-2.1" who="#Marszalek">Powołuję na sekretarzy posłów Marię Kotlicką i Henryka Pawłowskiego.</u>
+ <u xml:id="u-2.2" who="#Marszalek">Protokół i listę mówców prowadzić będzie poseł Maria Kotlicka.</u>
+ <u xml:id="u-2.3" who="#Marszalek">Proszę Posłów Sekretarzy o zajęcie miejsc przy stole prezydialnym.</u>
+ <u xml:id="u-2.4" who="#Marszalek">Protokół 12 posiedzenia Sejmu uważam za przyjęty wobec niewniesienia przeciwko niemu zastrzeżeń.</u>
+ <u xml:id="u-2.5" who="#Marszalek">Ustalony przez Prezydium Sejmu porządek dzienny dzisiejszego posiedzenia został Obywatelom Posłom doręczony.</u>
+ <u xml:id="u-2.6" who="#Marszalek">Czy ktoś z Obywateli Posłów pragnie zabrać głos w sprawie porządku dziennego?</u>
+ <u xml:id="u-2.7" who="#Marszalek">Nikt się nie zgłasza. Uważam, że Sejm porządek dzienny posiedzenia, przedstawiony przez Prezydium Sejmu, zatwierdził.</u>
+ <u xml:id="u-2.8" who="#Marszalek">Przystępujemy do rozpatrzenia projektu uchwały Sejmu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej w sprawie systemu edukacji narodowej (druki nr 122 i 122-A), przedstawionego pod obrady Sejmu przez Komisje: Oświaty i Wychowania oraz Nauki i Postępu Technicznego.</u>
+ <u xml:id="u-2.9" who="#Marszalek">Udzielam głosu posłowi Janowi Szczepańskiemu, który w imieniu komisji przedstawi projekt uchwały.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-3">
+ <u xml:id="u-3.0" who="#PoselSzczepanskiJan">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Połączone Komisje Oświaty i Wychowania oraz Nauki i Postępu Technicznego rozpatrzyły, przygotowany przez podkomisję oświaty, projekt uchwały Sejmu, który przedstawiamy dzisiaj — w rocznicę powołania Komisji Edukacji Narodowej — Wysokiemu Sejmowi.</u>
+ <u xml:id="u-3.1" who="#PoselSzczepanskiJan">Projekt uchwały powstał na podstawie Raportu o stanie oświaty w PRL, opracowanego przez Komitet Ekspertów, oraz na podstawie wyników dyskusji nad tym Raportem przeprowadzonej w szkołach, przez środki masowego przekazu, w środowiskach naukowych, organizacjach młodzieżowych, społecznych i w innych środowiskach. Projekt uchwały powstał w wyniku ścisłej współpracy z przedstawicielami Rządu i został on sformułowany przez podkomisję, a następnie przedyskutowany w obu komisjach i ostateczny tekst zaaprobowany przez komisję przedstawiam dzisiaj Sejmowi. Projekt uchwały składa się z trzech części.</u>
+ <u xml:id="u-3.2" who="#PoselSzczepanskiJan">W pierwszej podkreślamy wagę Komisji Edukacji Narodowej w dziejach naszego narodu. Lecz przypominamy również w tym dniu rolę ówczesnego Sejmu i mądrość tych jego członków, którzy podjęli i przeprowadzili decyzję o przeznaczeniu ogromnych środków właśnie na cele oświaty. Sejm ówczesny mógł przecież te środki obrócić na inne, bezpośrednio produkcyjne cele, a jednak dostrzegł, że oświata jest najtrwalszym fundamentem Rzeczypospolitej i najważniejszym czynnikiem bytu narodu. I późniejsze dzieje narodu w pełni przyznały mu rację, bo bez podstaw położonych przez działalność oświatową Komisji, bez jej szkół, ksiąg elementarnych, wychowanków, a przede wszystkim bez zasobu idei patriotycznych i oświeconych zawartych w jej piśmiennictwie naród nasz nie zachowałby swojej identyczności i ciągłości kulturalnej w czasie zaborów. Składamy więc hołd mądrości politycznej i dalekowzrocznej polityce ówczesnego Sejmu, że decyzją powołania Komisji Edukacji Narodowej położył trwałe podstawy do utrzymania istotnych wartości narodu, znajdującego się w krytycznej sytuacji. I chociaż zdajemy sobie w pełni sprawę, że z kryzysu Rzeczpospolitą mogły wyprowadzić tylko reformy ustroju społeczno-gospodarczego i systemu politycznego, i wiemy, że te przyszły zbyt późno, by mogły uratować państwo polskie, to jednak widzimy obecnie doskonale rolę, jaką w tych wysiłkach odegrali ludzie wychowani przez działalność Komisji Edukacji Narodowej, przyczyniając się do utrzymania Polski jako narodu.</u>
+ <u xml:id="u-3.3" who="#PoselSzczepanskiJan">Proponowana uchwała z czcią i szacunkiem wspomina dzieło Komisji Edukacji Narodowej. Komisja ta bowiem musiała dopiero stwarzać metody i sposoby swojego działania, nie mogła naśladować niczyich wzorów, była bowiem pierwszą tego rodzaju instytucją w Europie. Podkreślamy, że Komisja odegrała wielką rolę, wypracowując nie tylko zasady urzędowania nowego ministerstwa, ale przede wszystkim wypracowując ogólną teorię pedagogiczną i pobudzając licznych autorów do pracy nad zasadami kształcenia i rozwijania myśli, nad jej rolą w rozwoju społeczeństwa. Pisma Ignacego Potockiego, Franciszka Bielińskiego, Antoniego Popławskiego i innych są tego przykładem. Podkreślamy także ogromny zakres działalności Komisji Edukacji Narodowej. Powołana w zasadzie do organizowania szkolnictwa dla — „młodzi narodowej szlacheckiej” zajęła się również szkołami parafialnymi.</u>
+ <u xml:id="u-3.4" who="#PoselSzczepanskiJan">Prowadziła więc nie tylko pracę administracyjną, lecz także organizatorską, a przede wszystkim pedagogiczną, reformowała Akademię Krakowską i Akademię Wileńską, organizowała kształcenie nauczycieli, przygotowywała podręczniki, podkreślmy, że zorganizowała także — „wizytacje” kontrolujące stale działalność szkół. Po dziesięciu latach swoich prac mogła wydać — „Ustawy Komisji Edukacji Narodowej dla Stanu Akademickiego i na Szkoły w Krajach Rzeczypospolitej Przepisane”. Ona to wprowadziła podział szkół na — „główne”, czyli wyższe, średnie i parafialne, czyli podstawowe. Ona ustaliła zakres zadań każdej z nich, a ten podział na trzy stopnie tak się utrwalił w świadomości społeczeństwa, że zaproponowanie odejścia od niego wywołuje dzisiaj takie same niezrozumienie i opory, jak wówczas jego wprowadzenie. Zwłaszcza oświata dla ludu była pociągnięciem rewolucyjnym i opracowany w Komisji — „Przepis dla szkół elementarnych” z roku 1774 jest jej trwałym dorobkiem.</u>
+ <u xml:id="u-3.5" who="#PoselSzczepanskiJan">Projekt uchwały składa hołd tej wielkiej tradycji oświatowej, jaka się łączy z powołaniem i działalnością Komisji, chociaż patrząc z perspektywy 200 lat dostrzegamy także i jej słabości. Ale przecież w ocenie dziejów uznać musimy, że było to dzieło wielkie i na trwale zapisane na kartach chlubnych i znaczących dzieł naszego narodu. Podkreślamy także wagę jej tradycji w walkach o utrzymanie kulturalnego i politycznego bytu narodu w czasie rozbiorów, wskazujemy, że tradycja ta stała się zobowiązaniem dla wszystkich kolejnych pokoleń Polaków.</u>
+ <u xml:id="u-3.6" who="#PoselSzczepanskiJan">W części drugiej projekt uchwały ocenia, w jaki sposób pierwsze pokolenie budujące Polskę Ludową wywiązało się z tego zobowiązania do troski o oświatę jako podstawę bytu narodu. Projekt uchwały wskazuje więc i eksponuje dorobek oświatowy państwa socjalistycznego, zlikwidowanie analfabetyzmu, rozbudowę sieci szkół podstawowych, potężny rozwój szkolnictwa ponadpodstawowego ogólnokształcącego i zawodowego. Podkreślamy zwłaszcza wyniki kształcenia zawodowego, które miało istotną rolę w uprzemysłowieniu kraju i stworzeniu współczesnej gospodarki. Eksponujemy rozbudowę szkolnictwa wyższego kształcącego kadry kierownicze, kadry nauki i techniki, organizacji, przygotowujące do twórczego rozwijania kulturalnego dziedzictwa narodowego. Szkolnictwo nasze uczyniło ogromny krok w kierunku modernizacji, upowszechniania, zapewnienia równych szans wszystkim dzieciom i dorosłym obywatelom naszego kraju. Stworzona została sieć szkolnictwa dla dorosłych i formy kształcenia ludzi pracujących, które odegrało poważną rolę w naukowym, technicznym i kulturalnym awansie ludności. Projekt uchwały z szacunkiem ocenia rolę nauczycielstwa, które zdziesiątkowane przez Okupację, zostało odnowione, rozwinięte i z honorem wykonało swoje wielkie zadanie. Jest więc ta uchwała Sejmu, podejmowana w rocznicę wielkiego dzieła Komisji Edukacji Narodowej, także uczczeniem zasług kontynuatorów tego dzieła w naszych czasach, zasług polityków tworzących system oświaty, zasług nauczycieli realizujących jego cele i uczczeniem ludzi pracy, którzy stworzyli środki konieczne do jej rozwoju.</u>
+ <u xml:id="u-3.7" who="#PoselSzczepanskiJan">Tradycja Komisji Edukacji Narodowej nakłada jednak na współczesne pokolenie troskę o oświatę, zapewniającą pomyślny rozwój narodu także w przyszłości. Trzecia część naszej uchwały mówi zatem o ogólnych propozycjach takiej reformy oświaty w naszym kraju, by pod koniec naszego wieku społeczeństwo, jego gospodarka i kultura mogły w tym systemie oświaty znaleźć mocne oparcie. Sądzimy bowiem, że spośród wszystkich idei i tradycji Komisji Edukacji Narodowej nakaz troski o oświatę zapewniającą przyszłość narodu jest jej przekazem najważniejszym. Chcemy także z tradycji Komisji Edukacji Narodowej przejąć jej radykalną śmiałość poczynań i odwagę innowacji. Chcemy przejąć postawy przełamujące konserwatyzm myślenia pedagogicznego, utrwalającego wyobrażenie o przeszłości. Konserwatyzm jest postawą najłatwiejszą, odwołuje się bowiem do tego, co zostało sprawdzone w przeszłości. Właśnie w przeszłości, to znaczy w innych czasach i w innych warunkach. Jest przecież rzeczą jasną, że człowiek dorosły nie może nosić ubrań, które były dla niego dobre w dzieciństwie, bo z nich po prostu wyrósł. Tak samo społeczeństwa wyrastają z form instytucjonalnych, które były dla nich dobre w przeszłości. Chcemy więc z tradycji Komisji Edukacji Narodowej zaczerpnąć odwagi Kołłątaja, Piramowicza i Popławskiego, ich odwagę wizji przyszłości i poglądów, odwagę tworzenia nowych form, wymaganych przez przyszłość, odwagę opartą na zaufaniu w twórczą siłę umysłu ludzkiego, który nie musi się trzymać niewolniczo kształtów przeszłości.</u>
+ <u xml:id="u-3.8" who="#PoselSzczepanskiJan">Podkomisja pracująca nad zaleceniami dotyczącymi przyszłych reform systemu oświaty wykorzystała nie tylko Raport Komitetu Ekspertów i dyskusję nad nim prowadzoną, ale także wyniki prac Komisji Prognozowania Oświaty, pracującej w Ministerstwie Oświaty i Wychowania, program prac tego Ministerstwa oraz Ministerstwa Nauki, Szkolnictwa Wyższego i Techniki. Do komisji sejmowych wpłynęło także wiele listów, pism i memoriałów pisanych przez osoby prywatne, instytucje i organizacje społeczne. Chciałbym stwierdzić, że wszystkie wnioski skierowane do obu komisji zostały skrupulatnie rozpatrzone.</u>
+ <u xml:id="u-3.9" who="#PoselSzczepanskiJan">Projekt uchwały kreśli ogólne zarysy wizji reformy systemu oświaty w Polsce. Z Raportu o stanie oświaty podejmuje ideę skoordynowanego systemu oświaty, podkreśla, że jest ona sprawą nie jednego czy kilku ministerstw, lecz sprawą całego narodu, że za przyszłe wyniki kształcenia i wychowania odpowiedzialne są wszystkie ministerstwa, urzędy, instytucje, organizacje i formy życia zbiorowego, wywierające wpływ na kształtowanie osobowości obywateli.</u>
+ <u xml:id="u-3.10" who="#PoselSzczepanskiJan">Projekt uchwały rysuje ogólne zarysy nowej organizacji szkolnictwa, przyjmując jako jego podstawę szkołę dziesięcioletnią, dającą wykształcenie średnie. Przedstawia także zarys systemu kształcenia zawodowego oraz nową koncepcję szkolnictwa wyższego. Komisje uważają ten zarys za realny i optymalny w naszych warunkach. Przy opracowaniu zarysów tej koncepcji wykorzystano zasady jednego wariantu proponowanego przez Komitet Ekspertów, modyfikując jego ujęcie. Wykorzystano także dyskusje przeprowadzone nad proponowaną dzisiaj koncepcją i konsultacje w środowiskach nauczycielskich i działaczy oświatowych. Komisje stwierdzają, że Komitet Ekspertów wykonał swoje zadanie, jednakże przygotowanie nowej ustawy o systemie szkolnictwa w naszym kraju jest zadaniem Rządu i Rząd musi decydować o kształcie szkolnictwa, proponując jego formy, które w ramach swojej polityki uważa za optymalne. Rząd bowiem — a nikt inny — jest powołany do kierowania polityką oświatową, koordynującą wysiłki wychowawcze całego narodu.</u>
+ <u xml:id="u-3.11" who="#PoselSzczepanskiJan">Projekt uchwały podkreśla wagę nie tylko form organizacyjnych szkolnictwa, ale przede wszystkim — wagę treści kształcenia i wychowania. Wskazuje na niezmiernie ważną rolę rodziny w wychowaniu młodego pokolenia, zarówno w okresie przedszkolnym, szkolnym i poszkolnym. Kładzie nacisk na konieczność modernizacji treści i metod nauczania. Szczególną wagę przywiązuje do wychowania moralnego i patriotycznego. Wszechstronny rozwój osobowości obywatela jest podstawowym warunkiem przyspieszenia rozwoju społeczeństwa, gospodarki i kultury narodowej. Podkreślamy konieczność podniesienia skuteczności metod wychowania i koordynacji działań wychowawczych całego społeczeństwa w celu zwalczania ujemnych zjawisk, takich jak przestępczość, alkoholizm i inne.</u>
+ <u xml:id="u-3.12" who="#PoselSzczepanskiJan">Istotą tej polityki szkolnej jest idea upowszechniania wykształcenia średniego. Tym wszystkim, którzy przez wykształcenie średnie rozumieją typ szkół elitarnych, ukształtowanych wtedy, gdy zaledwie kilkanaście procent każdego rocznika młodzieży do nich uczęszczało, trzeba także powiedzieć wyraźnie, że powszechne wykształcenie średnie jest pojęciem o odmiennej treści. Nie jest to kształcenie średnie, jakie występowało w koncepcjach Komisji Edukacji Narodowej ani w koncepcjach szkół średnich wieku XIX czy pierwszej połowy w. XX. Jest to typ kształcenia powszechnego, obejmującego prawie cały każdy rocznik młodzieży, cały naród, a więc spełniającego zupełnie inne funkcje niż kształcenie elity, zatem szkoła średnia w każdej gminie musi mieć inny zakres pracy, treść kształcenia i wychowania niż miały ją elitarne gimnazja w przeszłości, chociaż może stać się dla swoich czasów szkołą równie wartościową. Projekt uchwały nie przesądza w szczegółach przyszłego ustroju szkolnictwa, kreśli tylko pewną jego koncepcję ogólną, zalecając Rządowi, aby w ciągu dwóch lat przygotował i przedstawił Sejmowi projekt ustawy precyzującej w szczegółach kształt przyszłego szkolnictwa.</u>
+ <u xml:id="u-3.13" who="#PoselSzczepanskiJan">Podkreślić trzeba także wyrażone w projekcie uchwały przekonanie o konieczności ściślejszego powiązania szkoły z życiem, wrastania szkoły w życie społeczeństwa. Projekt uchwały przekreśla resortowe pojmowanie oświaty, natomiast kreśli wizję szkoły związanej coraz głębiej z życiem zakładów pracy, szkoły odmiennej od tradycyjnych wyobrażeń o klasach uczących się w zrutynizowany sposób. Sądzimy, że będzie to oświata wychowująca dla życia i przez życie, rozszerzająca zakres uczestnictwa dzieci i młodzieży w realnym życiu dorosłych.</u>
+ <u xml:id="u-3.14" who="#PoselSzczepanskiJan">Przyjmujemy zasadę jedności szkoły i życia, kształcenia i pracy, gdyż uważamy ją za zasadę przyszłości. Oświata jest siłą produkcyjną bez względu na to, czy wszyscy to widzą czy też widzieć nie chcą. Lecz w pełni może działać tylko wtedy, gdy w gospodarce i polityce istnieją warunki pozwalające wykorzystać jej wszystkie możliwości. Reforma oświaty może w pełni przekształcać naród dopiero wtedy, gdy jest dopełnieniem modernizacji gospodarki i administracji. Jest to także lekcja dziejów zademonstrowana losami Komisji Edukacji Narodowej i ta lekcja powinna być dzisiaj przypomniana.</u>
+ <u xml:id="u-3.15" who="#PoselSzczepanskiJan">Z drugiej jednak strony każdy projekt reformy, a więc i ten, który został przedstawiony w uchwale, musi być realny, liczyć się z realiami polityki, gospodarki, przeciętnym poziomem kulturalnym narodu. Projekt uchwały zobowiązuje Rząd, by inspirując się tradycja czasów Komisji Edukacji Narodowej zapewnił środki konieczne do skutecznego zrealizowania reformy oświatowej, która z konieczności musi być bardzo kosztowna i nie może być pokryta budżetem tylko jednego czy dwóch ministerstw.</u>
+ <u xml:id="u-3.16" who="#PoselSzczepanskiJan">Komisje sejmowe, a wraz z nimi cały Sejm, zwracają się nie tylko do Rządu, ale do całego społeczeństwa, do nauczycieli, rodziców, organizacji młodzieżowych, pracowników kultury, działaczy społecznych, pracowników nauki, zwracając uwagę, że podejmowane dzieło reformy systemu oświatowego nie zostanie przeprowadzone pomyślnie do końca bez ich udziału, bez ich współpracy, bez zrozumienia wagi tej sprawy i bez poparcia jej całą dobrą wolą. Podkreślamy, że młodzież nie jest przedmiotem oddziaływań wychowawczych, lecz jest aktywnym podmiotem w procesie wychowania, a więc także w procesie reformy systemu oświaty.</u>
+ <u xml:id="u-3.17" who="#PoselSzczepanskiJan">Projekt uchwały określa także warunki, jakie muszą być spełnione zanim reformy zostaną podjęte, a więc konieczne inwestycje, przygotowanie programów, podręczników, zorganizowanie całego przemysłu środków nauczania niezbędnych do modernizacji. Za najważniejszy warunek uważamy jednak zorganizowanie nowego systemu kształcenia nauczycieli oraz doprowadzenie do pomyślnego zakończenia wielkiej pracy nad dokształcaniem nauczycieli, gdyż nauczycielstwo jest decydującym ogniwem, w podejmowanej reformie. Wizja przyszłego systemu oświaty śmiało wybiega w przyszłość. Wiemy jednak, że nie zrealizuje jej żaden cud tylko twarda i uciążliwa praca całego narodu.</u>
+ <u xml:id="u-3.18" who="#PoselSzczepanskiJan">Projekt uchwały zobowiązuje także Rząd, aby zostały przeprowadzone systematyczne studia nad wszystkimi możliwymi — nie tylko tymi, które są pożądane i oczywiste, lecz także i tymi, które są niepożądane lecz możliwe — skutkami upowszechnienia wykształcenia średniego. Proponując kształtowanie przyszłości przez upowszechnione średnie wykształcenie, musimy sobie wyraźnie zdać sprawę z tego, jakie ta przyszłość nosi w sobie możliwości.</u>
+ <u xml:id="u-3.19" who="#PoselSzczepanskiJan">Obywatele Posłowie! W imieniu Komisji Oświaty i Wychowania oraz Nauki i Postępu Technicznego wnoszę o podjęcie przez Wysoki Sejm uchwały o systemie edukacji narodowej w brzmieniu zawartym w drukach sejmowych nr 122 i 122-A.</u>
+ <u xml:id="u-3.20" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-4">
+ <u xml:id="u-4.0" who="#Marszalek">Dziękuję. Obecnie proszę o zabranie głosu Ministra Oświaty i Wychowania Obywatela Jerzego Kuberskiego.</u>
+ <u xml:id="u-4.1" who="#Marszalek">Minister Oświaty i Wychowania</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-5">
+ <u xml:id="u-5.0" who="#JerzyKuberski">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Dzisiejsza debata ma doniosłe znaczenie dla rozwoju naszego narodu i przyszłości kraju. Przedstawiony projekt uchwały Sejmu w sprawie systemu edukacji narodowej po jej podjęciu przez Wysoką Izbę będzie podstawą do dalszych prac nad ukształtowaniem takiego systemu edukacji, który zapewni wzrastającym pokoleniom powszechne wykształcenie średnie. W ogólnonarodowej dyskusji nad Raportem o stanie oświaty uznane ono zostało zarówno przez specjalistów, jak i szeroką opinię społeczną za niezbędny warunek przygotowania młodzieży do życia i pracy, do twórczej, kulturalnej i społecznej aktywności w wysoko rozwiniętym socjalistycznym społeczeństwie Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej.</u>
+ <u xml:id="u-5.1" who="#JerzyKuberski">Projekt uchwały określa kierunki przebudowy systemu oświatowego oraz założenia reformy szkolnej. Ich konkretyzacja nastąpi w ustawie, jaką Rząd przedłoży Wysokiej Izbie w roku 1975. Założenia reformy określone w projekcie uchwały pozwalają już jednak na wyrażenie opinii o wielkiej wadze i znaczeniu reformy dla podniesienia na wyższy poziom edukacji narodowej.</u>
+ <u xml:id="u-5.2" who="#JerzyKuberski">Proponowany system edukacji narodowej oparty jest na powszechnej, bezpłatnej, obowiązkowej i jednolitej pod względem programowym w mieście i na wsi — szkole średniej, zapewniającej realizację obowiązku szkolnego od lat 7, z możliwością przyjmowania do szkoły dzieci 6-letnich, jeśli odpowiadać będą normie dojrzałości szkolnej i rodzice wyrażą chęć wcześniejszego skierowania ich do szkoły.</u>
+ <u xml:id="u-5.3" who="#JerzyKuberski">Przedstawiony Wysokiej Izbie kierunek reform jest rezultatem pracy szerokiego kręgu naukowców, nauczycieli, uwzględnia też postulaty rodziców, zakładów pracy, różnych instytucji i szerokich warstw społeczeństwa.</u>
+ <u xml:id="u-5.4" who="#JerzyKuberski">Proponowane rozwiązania wynikają z badań i analiz Komitetu Ekspertów, z uogólnień pochodzących z eksperymentów pedagogicznych i przodującej praktyki oświatowej, prac i studiów prognostycznych Ministerstwa Oświaty i Wychowania oraz dyskusji ogólnospołecznej, w której zabrało głos tysiące obywateli naszego kraju ze wszystkich środowisk.</u>
+ <u xml:id="u-5.5" who="#JerzyKuberski">Propozycje rozwiązań modelowych były przedmiotem dyskusji i oceny Rady Ministrów i uzyskały z jej strony pełną akceptację.</u>
+ <u xml:id="u-5.6" who="#JerzyKuberski">Wszystkim światłym ludziom w Polsce zależy na tym, aby młode pokolenia uzyskiwały gruntowne wykształcenie i dobre wychowanie. W ogólnospołecznej dyskusji nad Raportem o stanie oświaty uznana została w pełni potrzeba upowszechnienia wykształcenia średniego oraz rozwinięcia szerokich działań wychowawczych, w których aktywnie uczestniczyć będą szkoły i rodzice, zakłady pracy i organizacje młodzieżowe, środki masowego przekazu, wojsko i inne środowiska wychowawcze.</u>
+ <u xml:id="u-5.7" who="#JerzyKuberski">Zapewnienie młodym pokoleniom gruntownego wykształcenia i dobrego wychowania jest możliwe jedynie przez wprowadzenie nowoczesnych rozwiązań systemu szkolnego, opartego na podstawach naukowych i przodującej praktyce pedagogicznej przy -rosnącym oddziaływaniu wychowawczym całego społeczeństwa, a w szczególności rodziny.</u>
+ <u xml:id="u-5.8" who="#JerzyKuberski">Na potrzebę kształtowania takiej właśnie szkoły, jako głównego ogniwa w upowszechnieniu wykształcenia średniego, zwracał uwagę VI Zjazd PZPR. „Szkoła — stwierdza uchwała VI Zjazdu PZPR — powinna przekazywać młodzieży gruntowną wiedzę, rozbudzać zainteresowania, wyrabiać umiejętności samodzielnego uczenia się, dostrzegania i rozwiązywania problemów. Kształtować powinna postawę współuczestnictwa w rozwoju nowoczesnej gospodarki, kultury społeczeństwa, dawać umiejętności praktycznego i zawodowego działania. Zadaniem szkoły jest również wpajanie wartości ideologii socjalistycznej — patriotyzmu i internacjonalizmu, socjalistycznego stosunku do pracy i mienia społecznego, kształtowania wrażliwości moralnej, postawy humanizmu i poczucia dyscypliny społecznej.” Kształcenie i wychowanie na wszystkich szczeblach szkoły powinny zapewnić naszym wychowankom szerokie podstawy wiedzy o przyrodzie, społeczeństwie, kulturze i technice, pozwalające na uczestnictwo w życiu zawodowym i społecznym, w skomplikowanych warunkach cywilizacji technicznej, na harmonijne współżycie z innymi ludźmi, wzorowe wykonywanie obowiązków zawodowych, bezinteresowną pracę społeczną, wykonywaną w interesie ogółu oraz na aktywny udział w ochranianiu naturalnego środowiska człowieka.</u>
+ <u xml:id="u-5.9" who="#JerzyKuberski">Przyszła szkoła średnia może i powinna być szkołą o wysokim poziomie nauczania, stawiającą zatem przed uczniami wysokie wymagania, ale jednocześnie dostępną dla całej młodzieży i zawierającą treści programowe możliwe do opanowania przez ogół uczniów.</u>
+ <u xml:id="u-5.10" who="#JerzyKuberski">Towarzysz Edward Gierek na VII Plenum KC PZPR określił zadania nowoczesnej szkoły w sposób następujący: — „Szkołę trzeba uczynić instytucją szeroko otwartą na wszystko co nowe i twórcze, co wynika z rozwoju techniki, technologii, organizacji produkcji oraz co niesie postęp społeczny. Należy konsekwentnie umacniać kształcącą i wychowawczą rolę szkoły oraz podnosić jej funkcje głównego ośrodka krzewienia kultury”.</u>
+ <u xml:id="u-5.11" who="#JerzyKuberski">Społeczna przydatność wiedzy wyniesionej ze szkoły i nabyte umiejętności stosowania jej w życiu i pracy zawodowej — powinny pobudzać motywację uczenia się i rozwijać twórcze aspiracje chłopców i dziewcząt.</u>
+ <u xml:id="u-5.12" who="#JerzyKuberski">Kształcenie średnie powinno zapewnić naszemu społeczeństwu wysoką kulturę techniczną jako podstawową przesłankę w realizacji dynamicznej strategii społeczno-gospodarczego rozwoju Polski.</u>
+ <u xml:id="u-5.13" who="#JerzyKuberski">Gruntowne opanowanie niezbędnych wiadomości z przedmiotów matematyczno-fizycznych i przyrodniczych oraz rozwinięcie wśród młodzieży pasji poznawania praw rządzących przyrodą i nowoczesną techniką umożliwi jej pełne uczestnictwo w dokonywającej się rewolucji naukowo-technicznej, ściśle związanej z celami budownictwa socjalizmu w naszym kraju. Wraz z procesem tej rewolucji wzrastać będzie we wszystkich grupach zawodowych konieczność ustawicznego kształcenia się.</u>
+ <u xml:id="u-5.14" who="#JerzyKuberski">Kształcenie ustawiczne, to inaczej uczenie się przez całe życie. Wyznacza ono szkole odpowiedzialne zadania w przygotowaniu wychowanków do kontynuowania nauki po ukończeniu szkoły. Oznacza zaszczepianie młodzieży odpowiednich dyspozycji, nawyków i umiejętności niezbędnych do samodzielnej pracy nad sobą, a co najważniejsze — ukształtowanie trwałej potrzeby pogłębiania i aktualizowania swej wiedzy i doskonalenia metod pracy.</u>
+ <u xml:id="u-5.15" who="#JerzyKuberski">Nowoczesne wykształcenie średnie musi też zapewnić taki stopień opanowania nowożytnych języków obcych, który będzie pozwalał na posługiwanie się nimi zarówno w toku studiów nad literaturą obcojęzyczną, jak i w bezpośrednich kontaktach z obywatelami innych krajów.</u>
+ <u xml:id="u-5.16" who="#JerzyKuberski">Zreformowanej szkole średniej przypadnie w udziale doniosłe zadanie zapewnienia gruntownej wiedzy o sprawach kraju i świata, wiedzy zgodnej z naukowym socjalizmem, a także kształtowania postaw i emocjonalnych związków młodych pokoleń z budownictwem socjalizmu, pokoleń zaangażowanych w realizację jego ideałów łączących postawę ideową w życiu publicznym z wysokimi walorami moralnymi w życiu osobistym. Szkoła będzie wykonywać te zadania w ścisłej współpracy z rodziną i innymi środowiskami wychowawczymi.</u>
+ <u xml:id="u-5.17" who="#JerzyKuberski">Realizacja treści programowych zreformowanej szkoły powinna zapewnić wychowanie pokoleń związanych intelektualnie i uczuciowo z postępowymi tradycjami przeszłości, z dniem dzisiejszym i przyszłością narodu oraz umacniających przyjaźń i braterstwo między narodami wspólnoty socjalistycznej, której podstawą jest ZSRR, solidaryzujących się z walką ludzi pracy całego świata o ich lepsze jutro.</u>
+ <u xml:id="u-5.18" who="#JerzyKuberski">Tak rozumiane zadania szkoły średniej mogą być urzeczywistniane tylko w warunkach pełnej integracji procesu kształcenia i wychowania. Proces dydaktyczno-wychowawczy uczyni ze szkoły teren wielostronnej aktywności młodzieży, zapewni zarówno przygotowanie do wzorowego spełniania przez młodzież obowiązków wobec narodu i państwa, jak również zaspokajania jej własnych potrzeb, dążeń i aspiracji. Oto główne założenia wychowawcze i programowe przyszłej szkoły średniej.</u>
+ <u xml:id="u-5.19" who="#JerzyKuberski">Cała koncepcja reformy, zgodnie z tezami Raportu Komitetu Ekspertów, zmierza do urzeczywistnienia optymalnych rozwiązań i to zarówno w dziedzinie kształcenia, jak i wychowania. Jest to koncepcja trudna, wymagająca mobilizacji wszystkich dostępnych nam sił i środków. Dlatego w projekcie uchwały Sejmu znalazły się słowa: — „Przeobrażenia systemu oświaty są sprawą całego narodu, całego wychowującego społeczeństwa i wszystkich jego instytucji. Muszą być traktowane w nierozerwalnym i wzajemnym związku z całością życia i rozwoju społecznego”.</u>
+ <u xml:id="u-5.20" who="#JerzyKuberski">Obywatele Posłowie! Koncepcja reformy szkolnej w naszym kraju we wszystkich jej częściach składowych jest niewątpliwie poważnym dorobkiem polskich środowisk oświatowych. Uwzględnia ona nasze najlepsze tradycje oświatowe, doświadczenia pedagogiczne krajów wspólnoty socjalistycznej, teraźniejsze i przyszłe potrzeby rozwojowe naszego społeczeństwa, gospodarki i kultury narodowej.</u>
+ <u xml:id="u-5.21" who="#JerzyKuberski">Koncepcja ta jest również wynikiem wielostronnych analiz różnorodnych sytuacji wychowawczych. Spożytkowano w niej w szerokim zakresie wnioski wynikające ze studiów nad procesami rozwojowymi dzieci i młodzieży. Przyszła powszechna szkoła średnia, traktując wychowanków jako główny podmiot swych oddziaływań, nie może ani na chwilę zapominać, że u młodzieży narasta coraz silniejsze dążenie do szybszego usamodzielniania się oraz budzą się aspiracje pełnienia w dalszym życiu twórczych ról społecznych bez względu na wykonywany zawód i rodzaj pracy. Ażeby sprostać tym potrzebom młodzieży, proces przysposobienia do życia w szkole powinien być intensywny i tak prowadzony, aby aktywnie wspomagał i rozwijał te szlachetne aspiracje i dążenia młodzieży. Te zadania będą musiały towarzyszyć pracom programowym i założeniom wychowania pozaszkolnego w rodzinie i w środowisku życia naszych wychowanków. Nasze socjalistyczne społeczeństwo stwarza dla twórczej działalności młodzieży szczególnie dobre warunki i liczy na jej aktywność w życiu społecznym.</u>
+ <u xml:id="u-5.22" who="#JerzyKuberski">Projekt rozwiązań modelowych stwarza bardzo poważną szansę ukształtowania szkoły o wysokim poziomie nauczania, nowoczesnej i socjalistycznej, wywierającej decydujący wpływ na rozwój osobowości twórczej wychowanków; szkoły, która włączy w proces kształcenia osobiste zainteresowania i uzdolnienia młodzieży, wzmacniając w ten sposób motywację jej aktywnego uczestnictwa w zdobywaniu wiedzy.</u>
+ <u xml:id="u-5.23" who="#JerzyKuberski">Dlatego też zakładamy, że w zreformowanej szkole obowiązywać będzie zasada indywidualizacji w pracy z młodzieżą. Pełne i należyte stosowanie tej zasady zapewni zarówno rozwój młodzieży utalentowanej, wyrównanie braków uczniów opóźnionych z różnych przyczyn w rozwoju, jak również kształcenie i wychowywanie podstawowej części młodzieży — zgodnie z jej intelektualnymi i fizycznymi możliwościami.</u>
+ <u xml:id="u-5.24" who="#JerzyKuberski">Tym założeniom będą odpowiadać też nowe programy szkolne. Zostaną one opracowane na podstawie uprzednio dokonanej konfrontacji między stanem poszczególnych nauk a zakresem wiedzy udzielanej w ramach poszczególnych przedmiotów. Pozwoli to na zasadnicze zmniejszenie dystansu występującego dziś pomiędzy dynamicznym rozwojem nauki i techniki a zakresami wiedzy przedmiotowej dawanej przez szkołę. Przyjęcie liniowego układu w budowaniu programów szkolnych pozwoli na optymalne zaprojektowanie treści, osiągnięcie spójnej i zintegrowanej ich struktury oraz wyeliminowanie materiałów zbędnych lub przestarzałych. Integracja treści poszczególnych przedmiotów nauczania umożliwi poznawanie przez wychowanków scalonego obrazu świata.</u>
+ <u xml:id="u-5.25" who="#JerzyKuberski">Przygotowanie do zawodu realizowane będzie przez formy szkolne, kursowe oraz instytucjonalne rozwiązania rozwiniętego kształcenia ustawicznego. Oparcie nauki zawodu na wyższej podbudowie programowej ogólnokształcącej pozwoli na skupienie uwagi nauczycieli przede wszystkim na treściach kształcenia zawodowego i nauczaniu praktycznych umiejętności. System kształcenia zawodowego zapewni więc możliwość przygotowania wysokiej klasy specjalistów dla wszystkich dziedzin gospodarki i kultury. Elastyczność tego systemu, wynikająca także z krótszego okresu kształcenia, pozwoli szkole skuteczniej reagować na zmiany zachodzące w potrzebach gospodarki narodowej, jak również w technologii i w technikach wytwarzania.</u>
+ <u xml:id="u-5.26" who="#JerzyKuberski">Także dwuletnia szkoła o specjalizacji kierunkowej, przygotowująca do studiów wyższych i niektórych zawodów, projektowana jako wstępna do dalszego kształcenia na poziomie wyższym — na skutek swojego monoprofilowego charakteru stworzy niewątpliwie lepsze szanse dobrego przygotowania kandydatów do studiów wyższych.</u>
+ <u xml:id="u-5.27" who="#JerzyKuberski">Zasadniczą właściwością projektowanej reformy jest dalsza demokratyzacja oświaty. Reforma stwarza możliwość wyrównania w stosunkowo krótkim okresie startu szkolnego i osiągnięcia należytego poziomu przebiegu kształcenia w szkołach zlokalizowanych w osiedlach, małych miastach i na wsiach. Sprzyjać temu będzie także upowszechnienie przedszkoli, zwłaszcza dla dzieci znajdujących się na rok przed rozpoczęciem obowiązku szkolnego.</u>
+ <u xml:id="u-5.28" who="#JerzyKuberski">Dodajmy, że będziemy dążyć do zapewnienia średniego wykształcenia również młodzieży upośledzonej fizycznie — przez zastosowanie metod uwzględniających poszczególne kategorie upośledzeń. Dla młodzieży upośledzonej umysłowo rozwinięty zostanie specjalny system kształcenia, łączący w harmonijną całość treści kształcenia ogólnego i przygotowania do wykonywania różnych prostych zawodów. Takie rozwiązanie uczyni z procesu przygotowania zawodowego skuteczne zajęcia terapeutyczne.</u>
+ <u xml:id="u-5.29" who="#JerzyKuberski">Przedstawione kierunki reformy wytyczają podstawy szkoły nowoczesnej. Stworzenie takiej szkoły jest jednak uzależnione od spełnienia wielu istotnych warunków. Podstawowym jest przygotowanie odpowiedniej liczby wysoko wykwalifikowanych nauczycieli i wychowawców. Prace zmierzające do podniesienia kwalifikacji nauczycieli zostały już rozpoczęte.</u>
+ <u xml:id="u-5.30" who="#JerzyKuberski">Dzięki stworzeniu przez Rząd warunków, przy jednoczesnym dużym wysiłku Ministerstwa Nauki, Szkolnictwa Wyższego i Techniki oraz zrozumieniu wykazanemu przez kierownictwo wyższych uczelni, w lipcu br. 23 tysiące nauczycieli rozpoczęło 4-letnie studia magisterskie. Przewidujemy, że wyższe wykształcenie powinno zdobyć w najbliższych latach około 150 tysięcy spośród obecnie pracujących nauczycieli.</u>
+ <u xml:id="u-5.31" who="#JerzyKuberski">Z początkiem bieżącego roku akademickiego podjęto także decyzję o zmianach w systemie kształcenia kandydatów na nauczycieli. W całym systemie szkolnym — z wyjątkiem przedszkoli — zatrudniani są już obecnie nauczyciele wyłącznie z wyższym wykształceniem.</u>
+ <u xml:id="u-5.32" who="#JerzyKuberski">W następstwie wykonywanych przez Rząd uchwał VI Zjazdu PZPR po raz pierwszy w historii polskiej oświaty realizowany jest postulat — podnoszony w przeszłości przez postępowe kręgi polskich nauczycieli i działaczy oświatowych i ZNP, by ten piękny i wielce użyteczny zawód był wykonywany przez ludzi posiadających wyższe wykształcenie.</u>
+ <u xml:id="u-5.33" who="#JerzyKuberski">Wysoki Sejmie! W dzisiejszej debacie, ze zrozumiałych względów, myśli nasze zwracają się ku światłym tradycjom naszego narodu, w których Komisja Edukacji Narodowej zajmuje miejsce poczesne. Zapoczątkowała ona rozwój stanu nauczycielskiego, a jej sąd o wadze wykształcenia i doskonalenia nauczycieli jest i dziś aktualny: — „Chcąc mieć uczniów gruntownie uczonych trzeba, żeby nimi nauczyciele byli, a ci, choć nawet takimi się stali, zaniedbawszy pracować nad samymi sobą i nie mając wsparcia od obcych, ich wiadomości przy wzroście ustawicznym umiejętności, pokażą się nie wiadomością”.</u>
+ <u xml:id="u-5.34" who="#JerzyKuberski">Wysoki Sejm, uchwalając w kwietniu 1972 r. Kartę Praw i Obowiązków Nauczyciela, nawiązał do tej światłej myśli — na innym, wyższym poziomie rozwoju i w innych o wiele bardziej demokratycznych uwarunkowaniach klasowo-społecznych — i ustawą określił obowiązki w dziedzinie kształcenia i doskonalenia nauczycieli. Zbudowaliśmy terenowy system instytutów kształcenia nauczycieli i badań oświatowych, który w powiązaniu z wyższymi uczelniami i środkami masowego przekazu zapewni kształcenie ustawiczne nauczycieli. Z dniem 1 stycznia 1974 r. rozpocznie działalność Nauczycielski Uniwersytet Radiowo-Telewizyjny. Jest to kolejny krok na drodze podnoszenia poziomu kwalifikacji nauczycieli.</u>
+ <u xml:id="u-5.35" who="#JerzyKuberski">Ważnym czynnikiem pomyślnego zrealizowania proponowanego w projekcie uchwały Sejmu modelu systemu szkolnego jest ukształtowanie właściwej sieci szkół średnich i zawodowych. Powszechna szkoła średnia organizowana będzie w warunkach wsi i małych miasteczek w oparciu o gminne szkoły zbiorcze. Od należytej organizacji tych szkół uzależniona będzie zatem możliwość powołania powszechnej 10-letniej szkoły średniej.</u>
+ <u xml:id="u-5.36" who="#JerzyKuberski">Zorganizowanie racjonalnej sieci 10-letnich szkół średnich wymaga koncentracji wysiłków wszystkich resortów i instytucji, władz terenowych i całego społeczeństwa dla działania na rzecz wykonania tego bardzo odpowiedzialnego i trudnego zadania. Zadanie to wykonamy pomyślnie i na czas, jeśli po roku 1975 nastąpi dalsza koncentracja środków na zrealizowanie nowoczesnej koncepcji rozmieszczenia szkół w układzie przestrzennym państwa.</u>
+ <u xml:id="u-5.37" who="#JerzyKuberski">Rząd przy wnoszeniu — w odpowiednim czasie — pod obrady Sejmu założeń następnego planu 5-letniego, sprawę stworzenia właściwej sieci szkół uczyni przedmiotem szczególnie wnikliwych i wszechstronnych przygotowań.</u>
+ <u xml:id="u-5.38" who="#JerzyKuberski">Jak obywatelom posłom wiadomo, Komitet Ekspertów ocenił wielkość nakładów finansowych na zreformowanie systemu oświaty. Przy zwiększaniu nakładów na potrzeby oświaty i wychowania — co znajdzie swój wyraz także w planie wydatków roku 1974 — musimy konsekwentnie zadbać o właściwą gospodarkę tymi środkami. W polityce finansowania oświaty niezbędne będzie dalsze koncentrowanie nakładów na określone cele. Jest to istotny warunek osiągnięcia harmonijnej realizacji tak wielkiego zadania, jakim jest dokonanie przemian w edukacji.</u>
+ <u xml:id="u-5.39" who="#JerzyKuberski">Pomyślna realizacja reformy zależy też w dużym stopniu od równomiernego wyposażenia szkół w nowoczesne pomoce naukowe. Do ważnych zadań, podejmowanych w programowaniu reformy, należeć będzie odpowiednie zaprojektowanie i podjęcie przez przemysł na szeroką skalę produkcji nowoczesnych pomocy naukowych, pozwalających na intensywne prowadzenie procesu nauczania.</u>
+ <u xml:id="u-5.40" who="#JerzyKuberski">Istotnym warunkiem zapewniającym powodzenie realizacji reformy, jest opracowanie nowoczesnego modelu zarządzania oświatą, zgodnie z postulatem zawartym w projekcie uchwały Sejmu.</u>
+ <u xml:id="u-5.41" who="#JerzyKuberski">Wysoki Sejmie! W doręczonym obywatelom posłom programie zawarte są kierunki prac resortu, zapewniające przeprowadzenie reformy systemu edukacji.</u>
+ <u xml:id="u-5.42" who="#JerzyKuberski">Rząd zdaje sobie sprawę z potrzeby ciągłego doskonalenia tego programu, dlatego przedstawia go w formie otwartej. Uważamy, że powinien być on dalej doskonalony i wzbogacany o nowe inicjatywy i propozycje. Dystans, jaki dzieli nas jeszcze od momentu pełnego wdrożenia reformy, w pełni uzasadnia taki stosunek do przedstawionego programu.</u>
+ <u xml:id="u-5.43" who="#JerzyKuberski">W projekcie uchwały Sejmu zostały określone dwa etapy realizacji reformy.</u>
+ <u xml:id="u-5.44" who="#JerzyKuberski">Pierwszy — etap przygotowawczy, w którym opracowane zostaną programy szkolne oraz organizacyjne założenia przebiegu reformy, a także przeprowadzone zostaną niezbędne eksperymenty i wstępne wdrożenia. Na czoło zadań tego etapu wybijają się prace programowe.</u>
+ <u xml:id="u-5.45" who="#JerzyKuberski">Zamiarem Ministerstwa Oświaty i Wychowania jest wykorzystanie do tych prac wiedzy i doświadczeń polskich uczonych i specjalistów oraz przodujących nauczycieli praktyków. Pozyskanie do prac programowych wszystkich, których wiedza i doświadczenie mogą być wykorzystane przy opracowaniu programów, podręczników i środków dydaktycznych, będzie ważnym zadaniem zaplecza naukowo-badawczego Ministerstwa Oświaty i Wychowania, przy udziale wyższych uczelni i placówek Polskiej Akademii Nauk oraz innych resortów.</u>
+ <u xml:id="u-5.46" who="#JerzyKuberski">Przewidziany w drugim etapie początek wdrożeń powszechnych wyznaczono na rok 1978.</u>
+ <u xml:id="u-5.47" who="#JerzyKuberski">Na obu etapach realizacji reformy uwaga szkół i nadzoru pedagogicznego będzie skoncentrowana na doskonaleniu obecnego systemu oświaty i wychowania. Jest to sprawa o podstawowym znaczeniu dla pomyślnego zrealizowania projektowanej reformy. Na tę drogę już weszliśmy, lecz powinniśmy w całym systemie oświaty zintensyfikować działania w tym kierunku.</u>
+ <u xml:id="u-5.48" who="#JerzyKuberski">Wysoki Sejmie! Decyzje Biura Politycznego Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej i Rządu po VII Plenum Komitetu Centralnego stworzyły warunki do podjęcia prac przygotowujących reformę systemu oświaty i wychowania.</u>
+ <u xml:id="u-5.49" who="#JerzyKuberski">Wyniki prac Komitetu Ekspertów, wiele decyzji kierunkowych Rządu, realizowany przez Ministerstwo Oświaty i Wychowania program działania na lata 1972 —1975 i podjęte przez Sejm uchwały stanowią podstawę, na której budować będziemy kolejne ogniwa projektowanego systemu.</u>
+ <u xml:id="u-5.50" who="#JerzyKuberski">Dyskusja nad wynikami prac Komitetu Ekspertów i programem upowszechniania szkoły średniej, opracowanym przez Ministerstwo Oświaty i Wychowania, dostarczyła wiele propozycji, a zarazem unaoczniła — jak żywe są zainteresowania całego społeczeństwa sprawami kształcenia i wychowania młodego pokolenia.</u>
+ <u xml:id="u-5.51" who="#JerzyKuberski">Jest rzeczą oczywistą, że przyspieszenie rozwoju Polski wiąże się bezpośrednio z pracą szkół. W atmosferze powszechnego zainteresowania społeczeństwa sprawami oświaty i wychowania oraz w świetle decyzji Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej o konieczności przemian w systemie oświaty, przy okazji dzisiejszej debaty, która odbywa się w 200-setną rocznicę powołania Komisji Edukacji Narodowej — zwracamy się do wszystkich, których wiedza i doświadczenie mogą być przydatne przy pracach nad realizacją uchwały Sejmu, o udzielenie pomocy przy realizacji reformy systemu oświaty.</u>
+ <u xml:id="u-5.52" who="#JerzyKuberski">„Edukacja narodowa jest interesem publicznym” — pisali twórcy Komisji Edukacji Narodowej. Szkoła, wychowanie młodego pokolenia decydują — jak wykazuje historia — o świadomości narodowej, o tempie rozwoju społecznego, ekonomicznego i kulturalnego narodu.</u>
+ <u xml:id="u-5.53" who="#JerzyKuberski">W budowie zatem nowej szkoły, stwarzaniu systemu oświatowego — jaki zarysowany został w przedstawionym Sejmowi projekcie uchwały — powinny wziąć aktywny udział wszystkie grupy społeczne, wszyscy ludzie pracy w naszym kraju.</u>
+ <u xml:id="u-5.54" who="#JerzyKuberski">Zwracamy się zatem do świata nauki, kultury i techniki o aktywny udział w pracach programowych i w zapewnieniu przyszłej szkole nowoczesnych podręczników, środków dydaktycznych i funkcjonalnych obiektów szkolnych.</u>
+ <u xml:id="u-5.55" who="#JerzyKuberski">Zwracamy się do twórców kultury i sztuki o nowe dzieła dla młodych odbiorców, wzmagające ich rozwój intelektualny, wzbogacające świat uczuć i zainteresowań literaturą, poezją i sztuką.</u>
+ <u xml:id="u-5.56" who="#JerzyKuberski">Zwracamy się do wielkoprzemysłowej klasy robotniczej o udzielenie pełnego wsparcia szkołom zawodowym w realizacji przez nie praktyk produkcyjnych i przygotowania zawodowego do pracy w nowoczesnym przemyśle. Obok szkoły bowiem, zakład pracy w projektowanym systemie edukacji będzie spełniał rolę podstawowego środowiska wychowawczego w przygotowaniu młodych pokoleń do życia.</u>
+ <u xml:id="u-5.57" who="#JerzyKuberski">Zwracamy się do rodziców o współdziałanie ze szkołą i nauczycielami w rozwijaniu opieki wychowawczej nad dziećmi i młodzieżą w szkole, w miejscu jej zamieszkania i w całym środowisku życia dziecka.</u>
+ <u xml:id="u-5.58" who="#JerzyKuberski">Na rolę rodziny w naszym systemie wychowawczym chcielibyśmy zwrócić specjalną uwagę. — „Niezbywalne są obowiązki rodziny w wychowaniu młodego pokolenia (...) — mówił na Kongresie Związków Zawodowych I Sekretarz KC PZPR tow. Edward Gierek — współdziałanie rodziny i systemu oświatowego będzie decydować o poziomie wypełniania przez nasz naród swej podstawowej powinności, jaką jest właściwe pokierowanie losem młodego pokolenia Polaków.” Ze szczególnie serdecznym apelem zwracamy się do nauczycieli i wychowawców, do pracowników frontu oświatowego, do wszystkich członków Związku Nauczycielstwa Polskiego. Jest naszą nauczycielską dumą, że od pierwszych dni istnienia władzy ludowej nauczyciele stanęli do gigantycznej pracy nad odbudową naszego szkolnictwa ze zniszczeń wojennych, do budowy życia społecznego na nowych zasadach, że w dotychczasowym rozwoju systemu oświatowego, który Komitet Ekspertów zalicza do największych osiągnięć Polski Ludowej — był tak poważny nasz nauczycielski udział.</u>
+ <u xml:id="u-5.59" who="#JerzyKuberski">Zadania, jakie stoją dziś przed szkolnictwem, jakie wynikają z treści uchwały sejmowej — wymagać będą zwielokrotnienia wysiłków nad doskonaleniem pracy szkoły, wyrównywaniem istniejących dysproporcji przy jednoczesnym rozwijaniu twórczości pedagogicznej, wychodzącej naprzeciw projektowanym zmianom modelowym. Wszyscy zdajemy sobie sprawę, że realizacja założeń reformy oświatowej zależeć będzie przede wszystkim od kadr nauczycielskich, tj. od poziomu ich wykształcenia i kwalifikacji pedagogicznych, wartości ideowych i moralnych, od ich — „serca i rozumu”, jak to pięknie zapisane jest w ustawach Komisji Edukacji Narodowej.</u>
+ <u xml:id="u-5.60" who="#JerzyKuberski">Wysoki Sejmie! Podjęte w dniu dzisiejszym decyzje będą miały niewątpliwie w dziejach polskiej oświaty znaczenie historyczne. Pragniemy wszyscy, aby dały one w efekcie wyniki godne wielkich tradycji Komisji Edukacji Narodowej i równocześnie odpowiadały potrzebom socjalistycznej Polski, którą tworzymy trudem rąk i umysłów ludzi pracy naszego kraju.</u>
+ <u xml:id="u-5.61" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-6">
+ <u xml:id="u-6.0" who="#Marszalek">Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-6.1" who="#Marszalek">Otwieram dyskusję. Głos ma poseł Franciszek Szlachcic.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-7">
+ <u xml:id="u-7.0" who="#PoselSzlachcicFranciszek">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Dzisiejsze obrady Sejmu poświęcone są sprawie o niezwykłej doniosłości dla przyszłości kraju. Sejm zadecyduje o kierunku rozwoju oświaty w socjalistycznej Polsce.</u>
+ <u xml:id="u-7.1" who="#PoselSzlachcicFranciszek">Nie jest rzeczą przypadku, iż decyzje te podejmujemy, czcząc równocześnie 200-lecie Komisji Edukacji Narodowej.</u>
+ <u xml:id="u-7.2" who="#PoselSzlachcicFranciszek">Działalność Komisji Edukacji Narodowej, powołanej 14 października 1773 roku, należy bowiem do najpiękniejszych postępowych tradycji w dziejach naszego narodu. Koncepcje oświatowe Komisji Edukacji Narodowej zajmują poczesne miejsce wśród szczytowych osiągnięć postępowej myśli społecznej epoki rodzącego się kapitalizmu. Przenika je głęboki patriotyzm i wola ratowania ojczyzny w dobie upadku.</u>
+ <u xml:id="u-7.3" who="#PoselSzlachcicFranciszek">W XVIII-wiecznej Polsce zamierzenia Komisji Edukacji Narodowej i idee najwybitniejszych jej działaczy, takich jak Hugo Kołłątaj, Grzegorz Piramowicz lub Andrzej Zamoyski pozostały w większości jedynie postulatami. Znamienne jest to, że nie znalazły one urzeczywistnienia również w całym okresie kapitalizmu polskiego. Burżuazja polska w założeniach i w praktyce polityki oświatowej nigdy nie osiągnęła horyzontów zakreślonych przez Komisję Edukacji Narodowej. Horyzonty te zostały osiągnięte i przekroczone dopiero w warunkach Polski Ludowej za sprawą polskiej partii klasy robotniczej, za sprawą ogółu ludzi pracy.</u>
+ <u xml:id="u-7.4" who="#PoselSzlachcicFranciszek">Aczkolwiek znajdujemy się dziś na innym etapie rozwoju i podejmujemy niepomiernie szersze zadania oświatowe — sięgamy do tradycji Komisji Edukacji Narodowej. Jesteśmy tej tradycji, jak wszystkich postępowych tradycji naszego narodu, spadkobiercami i kontynuatorami.</u>
+ <u xml:id="u-7.5" who="#PoselSzlachcicFranciszek">Przywiązujemy do tradycji Komisji Edukacji Narodowej wagę szczególną, dlatego również, że nie była to nigdy tradycja martwa. Żyła ona i wzbogacała się w postępowym nurcie polskiej myśli oświatowej i polskiej praktyki oświatowej.</u>
+ <u xml:id="u-7.6" who="#PoselSzlachcicFranciszek">Ogromny wkład do rozwoju polskiej postępowej myśli oświatowej, do praktycznych doświadczeń na polu oświaty wniósł ruch robotniczy, ruch komunistyczny, wnieśli lewicowi socjaliści, radykalni ludowcy, wszystkie postępowe siły naszego narodu.</u>
+ <u xml:id="u-7.7" who="#PoselSzlachcicFranciszek">Lewica polska zawsze uważała demokrację oświatową i wysoki poziom szkoły za niezbędny warunek wyzwolenia człowieka. Lewica konsekwentnie walczyła o powszechność szkoły i równość szans oświatowych. W działalności uniwersytetów robotniczych i ludowych tworzyła ona zręby oświaty pozaszkolnej i torowała drogę idei kształcenia ustawicznego.</u>
+ <u xml:id="u-7.8" who="#PoselSzlachcicFranciszek">Chlubnie zapisali się w dziejach Polski i polskiej oświaty Ludwik Krzywicki i Karol Klimek, Władysław Spasowski, Stefania Sempołowska, Jan Hempel i Ignacy Solarz, Stanisław Kalinowski i Janusz Korczak.</u>
+ <u xml:id="u-7.9" who="#PoselSzlachcicFranciszek">Obywatele Posłowie! Do całości postępowego dorobku w myśli oświatowej i praktyce oświatowej nawiązała nasza partia w swoim programie oświatowym, wówczas gdy w okresie okupacji wytyczała drogę ku Polsce Ludowej.</u>
+ <u xml:id="u-7.10" who="#PoselSzlachcicFranciszek">Pod koniec tego miesiąca upłynie 30 lat, kiedy to PPR opracowała swoją deklarację ideową — „O co walczymy”. Sformułowano w niej zadania wyzwolenia narodowego i społecznego. PPR właśnie w rewolucji oświatowej widziała integralną i podstawową część całokształtu rewolucyjnych przeobrażeń społeczno-ekonomicznych.</u>
+ <u xml:id="u-7.11" who="#PoselSzlachcicFranciszek">W 30-leciu Polski Ludowej szkolnictwo wykonało zadania, które przerastają wszystko, co w dziejach Polski zrobiono w tej dziedzinie kiedykolwiek przedtem. W dorobku oświatowym Polski Ludowej znajdują się takie dokonania, jak likwidacja analfabetyzmu, odbudowa zniszczonej przez wojnę bazy materialnej szkolnictwa, przygotowanie nowych kadr nauczycielskich, upowszechnienie szkoły podstawowej, szeroki rozwój szkoły średniej i wyższej, stworzenie prawie od podstaw szkolnictwa zawodowego, które stało się kuźnią kwalifikowanych kadr dla naszego rozwijającego się przemysłu. Każde z tych dokonań miało wymiar historyczny, przeobrażało nasz naród, dźwigało jego poziom cywilizacyjny i kulturalny.</u>
+ <u xml:id="u-7.12" who="#PoselSzlachcicFranciszek">Dziś, w całym rozwoju naszego kraju, w poziomie naszego narodu zbieramy owoce wieloletnich wysiłków na polu oświaty, wysiłków naszej partii, władzy ludowej, pracy setek tysięcy nauczycieli i działaczy oświaty.</u>
+ <u xml:id="u-7.13" who="#PoselSzlachcicFranciszek">VI Zjazd naszej partii, wykorzystując dorobek całego powojennego okresu, otworzył nowy etap socjalistycznego rozwoju Polski. Jego cechą charakterystyczną jest przyspieszenie dynamiki rozwojowej oraz organiczne zespolenie walorów ustroju socjalistycznego z socjalistycznym postępem naukowo-technicznym, pełne wykorzystanie jakościowych czynników postępu, a wśród nich przede wszystkim nauki i techniki, kwalifikacji, umiejętności oraz inicjatywy wszystkich ludzi pracy.</u>
+ <u xml:id="u-7.14" who="#PoselSzlachcicFranciszek">Uchwały VI Zjazdu wyznaczyły przed naszym państwem i narodem szczególnie rozległe zadania w dziedzinie oświaty. Są one realizowane konsekwentnie. Rząd podjął wiele decyzji o dużym znaczeniu dla rozwoju oświaty i szkolnictwa, opracował jasny program dalszego działania. Przedstawił go tu Minister Kuberski.</u>
+ <u xml:id="u-7.15" who="#PoselSzlachcicFranciszek">Partia nasza pozytywnie ocenia działania Rządu w zakresie oświaty i wychowania, szczególnie aktywność Ministerstwa Oświaty i Wychowania.</u>
+ <u xml:id="u-7.16" who="#PoselSzlachcicFranciszek">Cenny wkład do rozwoju oświaty i wychowania wnosi Związek Nauczycielstwa Polskiego, a także Związek Harcerstwa Polskiego.</u>
+ <u xml:id="u-7.17" who="#PoselSzlachcicFranciszek">Zrozumieniu dla spraw oświaty w polityce naszego państwa sprzyja i to, że wielu działaczy naszej partii i stronnictw politycznych, działaczy państwowych było w przeszłości pedagogami, doświadczonymi działaczami oświatowymi.</u>
+ <u xml:id="u-7.18" who="#PoselSzlachcicFranciszek">Obywatele Posłowie! Głęboka reforma naszego systemu edukacji narodowej jest nie tylko potrzebą. Jest koniecznością. Wypływa ona z nowego etapu rozwoju Polski, na którym decydujące znaczenie ma rewolucja naukowo-techniczna, przechodzenie od ekstensywnych do intensywnych czynników wzrostu gospodarczego, jakościowy postęp we wszystkich dziedzinach życia. Wymaga to nowocześnie przygotowanych kadr, podniesienia ogólnego cywilizacyjnego i kulturalnego poziomu społeczeństwa.</u>
+ <u xml:id="u-7.19" who="#PoselSzlachcicFranciszek">Pragniemy, aby Polska nie tylko nadążała za postępem, ale także, by znalazła się w jego czołówce. I to także jest nie tylko potrzebą. Jest koniecznością, wypływającą z najżywotniejszych interesów naszego narodu.</u>
+ <u xml:id="u-7.20" who="#PoselSzlachcicFranciszek">Oto dlaczego musimy dokonać reformy systemu edukacji narodowej. Oświata powszechna jest jedną z głównych sił socjalistycznego rozwoju. Pragniemy, aby stała się siłą dynamizującą ten rozwój, ona decyduje o poziomie życia społecznego i kulturalnego.</u>
+ <u xml:id="u-7.21" who="#PoselSzlachcicFranciszek">Głównym ogniwem reformy oświatowej, którą podejmujemy i której kierunek wytycza projekt uchwały Sejmu, jest upowszechnienie szkoły średniej. Całokształt reformy ma jednak zasięg znacznie szerszy i głębszą treść. Podkreślił to mój przedmówca prof. Szczepański. Przewiduje ona zasadnicze unowocześnienie całego systemu oświaty i na tej podstawie — radykalne podniesienie poziomu kształcenia i wychowania. Reformę tę wśród wszystkich poprzednich reform oświatowych w naszym kraju wyróżnia kompleksowość. Zmierza ona do stworzenia jednolitego systemu wychowania i kształcenia oraz opieki nad dziećmi i młodzieżą. Chodzi tu o system, którego najistotniejszymi cechami są:</u>
+ <u xml:id="u-7.22" who="#PoselSzlachcicFranciszek">— powszechność średniego wykształcenia ogólnokształcącego;</u>
+ <u xml:id="u-7.23" who="#PoselSzlachcicFranciszek">— powszechność nowoczesnego przygotowania do zawodu;</u>
+ <u xml:id="u-7.24" who="#PoselSzlachcicFranciszek">— ustawiczność kształcenia;</u>
+ <u xml:id="u-7.25" who="#PoselSzlachcicFranciszek">— aktywny związek szkoły ze społeczeństwem, z jego pracą i życiem oraz elastyczne dostosowanie systemu szkolnego do zmieniających się potrzeb społecznych.</u>
+ <u xml:id="u-7.26" who="#PoselSzlachcicFranciszek">Proponowana reforma szkolna realizuje generalne wytyczne sformułowane przez VII Plenum KC naszej partii o tym, że wychowanie młodych pokoleń jest obowiązkiem całego narodu i państwa. Mówił o tym na VII Plenum i wielokrotnie powtarza tę prawdę, którą wszyscy powinni sobie przyswoić, nasz I Sekretarz tow. Edward Gierek. Wychodzimy z założenia, że socjalistyczne społeczeństwo — to społeczeństwo wychowujące.</u>
+ <u xml:id="u-7.27" who="#PoselSzlachcicFranciszek">Nasz system oświaty i wychowania wynika z demokracji socjalistycznej i demokracji socjalistycznej służy. Lenin, wytyczając bezpośrednio po Rewolucji Październikowej zadania radzieckiej szkoły, przewidywał, iż oświata publiczna w państwie socjalistycznym stanie się ważnym narzędziem całkowitego zniesienia podziału społeczeństwa na klasy. Kierujemy się tą leninowską zasadą.</u>
+ <u xml:id="u-7.28" who="#PoselSzlachcicFranciszek">System oświatowy, który proponuje projekt uchwały sejmowej, będzie skuteczniej niż dotychczas sprzyjał zasadzie równości szans oświatowych, rozwojowi talentów, a równocześnie zapewni należytą opiekę i pomoc wychowawczą tej części młodzieży, która takiej opieki i pomocy w szczególnym stopniu potrzebuje.</u>
+ <u xml:id="u-7.29" who="#PoselSzlachcicFranciszek">Zreformowana szkoła oznaczać będzie wielki krok naprzód w zrównaniu oświaty na wsi z oświatą w mieście i przyniesie wszystkie z tym związane pozytywne konsekwencje. Stanie się ona ważnym czynnikiem integracji narodu w budowie socjalizmu.</u>
+ <u xml:id="u-7.30" who="#PoselSzlachcicFranciszek">Nasza partia zawsze opowiadała się za demokratyzmem systemu oświaty. Jesteśmy przeciwni szkole elitarnej. Dlatego m.in. nie uważamy za słuszne organizowania specjalnych szkół dla tzw. wybitnie utalentowanej młodzieży. Obawiamy się, że takie szkoły dla wybitnie utalentowanej młodzieży mogłyby się stać szkołami dla uprzywilejowanych. Sądzimy, że można i należy tworzyć taki system szkolny, w którym nowoczesne i zindywidualizowane metody kształcenia będą sprzyjać właściwemu rozwojowi wszystkich zdolności i talentów młodego pokolenia.</u>
+ <u xml:id="u-7.31" who="#PoselSzlachcicFranciszek">Projekt uchwały Sejmu słusznie włącza w całokształt zadań reformy oświatowej sprawy szkolnictwa wyższego — jako integralną część systemu edukacji narodowej. Szkolnictwo wyższe w naszym kraju ma wielkie osiągnięcia i wielkie zasługi w przygotowaniu kadr socjalistycznej inteligencji.</u>
+ <u xml:id="u-7.32" who="#PoselSzlachcicFranciszek">Klub Poselski Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej uważa jednak, że system kształcenia w szkołach wyższych wymaga stałego doskonalenia. Trzeba ten system dostosować do potrzeb rozwojowych kraju zarówno z punktu widzenia podnoszenia poziomu zawodowego, fachowego przygotowania absolwentów, jak też z punktu widzenia socjalistycznego wychowania. Dużą wartość dla doskonalenia szkolnictwa wyższego i wiązania go z potrzebami kraju mają ustalenia i postulaty II Kongresu Nauki Polskiej. Należy je systematycznie i konsekwentnie wcielać w życie.</u>
+ <u xml:id="u-7.33" who="#PoselSzlachcicFranciszek">Wysoka Izbo! O treści i sprawności kształcenia i wychowania decydują i decydować będą nauczyciele. Spełniali oni zawsze wielką rolę w życiu narodu. To, że Polska przetrwała najgorsze okresy, że nie zginęła, że żyję i rozwija się, jest zasługą nauczycieli. Szkoła polska była zawsze szkołą patriotyzmu, kształtowała przywiązanie do ziemi rodzinnej i mowy ojczystej.</u>
+ <u xml:id="u-7.34" who="#PoselSzlachcicFranciszek">Aby nie sięgać daleko, Wspomnijmy potężny system tajnej oświaty w warunkach okupacji naszej ojczyzny — nie było nigdzie na świecie podobnego systemu. Nauczyciele wnieśli ważki wkład w dzieło odbudowy i rozbudowy Polski. Im to przede wszystkim Polska zawdzięcza posiadanie największego skarbu — coraz lepiej i wszechstronniej wykształconych ludzi, świadomych budowniczych socjalistycznej ojczyzny.</u>
+ <u xml:id="u-7.35" who="#PoselSzlachcicFranciszek">Partia nasza, władza ludowa stwarzała i będzie stwarzać niezbędne warunki pracy i bytu dla półmilionowej armii nauczycieli, wychowawców i budować ich autorytet. Nauczyciel musi stawać się, w całym tego słowa znaczeniu, osobą godną zaufania i szacunku społecznego.</u>
+ <u xml:id="u-7.36" who="#PoselSzlachcicFranciszek">Postęp w oświacie, jak i w ogóle wszelki postęp społeczny, napotykał zawsze opory sił konserwatywnych i wstecznych. Również w przeszłości naszego narodu rzecznicy postępu mieli wielu przeciwników. Postęp — to właśnie pokonywanie konserwatyzmu. Nasze obecne zamiary mają również przeciwników. Można byłoby powiedzieć, że siły postępowe w Polsce przeważnie nie miały szczęścia do przeciwników, bowiem nie grzeszyli oni mądrością. Niestety, nie wybieramy sobie przeciwników, mamy takich jakich mamy. Ale, prawdę mówiąc, wolelibyśmy mieć mądrych, rozsądniejszych i bardziej dalekowzrocznych. Kierujemy się bowiem żywotnymi interesami narodu i ojczyzny — tak podstawowymi, że każdy powinien być w stanie je zrozumieć.</u>
+ <u xml:id="u-7.37" who="#PoselSzlachcicFranciszek">Nasza partia i władza ludowa są silne swoim patriotyzmem, wiarą w postęp socjalizmu i zwycięstwo słusznej sprawy. To poczucie słuszności naszej sprawy pozwala nam na cierpliwość i wyrozumiałość. Stanowią one cechę naszego działania. Jesteśmy pryncypialni w sprawach zasadniczych, a jednocześnie tolerancyjni w postępowaniu. Nastawiamy się w wielu dziedzinach na zdobywanie zwolenników i przyjaciół naszej sprawy. Nie chcemy przysparzać sobie przeciwników i wrogów, chodzi nam bowiem o dobro narodu, dobro Polski. Kto kieruje się troską o naród, ten powinien być z nami i powinien dobrze rozumieć nasze cele.</u>
+ <u xml:id="u-7.38" who="#PoselSzlachcicFranciszek">W czasie dyskusji nad programem oświaty padało wiele propozycji odbiegających nawet od głównego nurtu oświaty. Naszym zdaniem projekt uchwały sejmowej uwzględnia wszystkie propozycje, których motywacją jest interes naszego kraju. Daje też podstawę do właściwego regulowania problemów, co do których pozostają mimo wszystko różnice opinii.</u>
+ <u xml:id="u-7.39" who="#PoselSzlachcicFranciszek">Słusznie mówiono wielokrotnie z tej trybuny o walce idei i walce o ideały. W dobie współczesnej ideologia przenika wszystkie dziedziny życia. Głównym przedmiotem tej walki jest człowiek. Konkretnie, w naszych warunkach — Polak, obywatel Polski Ludowej. Celem socjalizmu, celem naszej ideologii jest człowiek bogaty wewnętrznie, zdrowy moralnie, twórczy, człowiek prawdziwy. Komuniści zgadzają się ze słowami księdza Hugo Kołłątaja, że człowiek jest skarbem najwyższym.</u>
+ <u xml:id="u-7.40" who="#PoselSzlachcicFranciszek">Wszystko to, co służy tak pojmowanej sprawie jest postępowe. O to właśnie — o dobro człowieka, dobro Polaków, prowadzimy walkę ideologiczną i będziemy ją z całym zdecydowaniem i konsekwencją prowadzić we wszystkich dziedzinach życia. W wychowaniu, tak jak we wszystkich innych dziedzinach, widzimy nie tylko to co dobre, pozytywne, ale również i negatywne. Przykro, niestety, jest, że zbyt wielu młodych ludzi żyję bez ambicji, lekceważy pracę i naukę. Musimy zdawać sobie w pełni sprawę, że funkcję wychowawczą, pozytywną lub negatywną, spełnia całe życie społeczne. Nasze życie społeczne powinno współkształtować ludzi w duchu socjalistycznym. Jeśli nasze społeczeństwo socjalistyczne ma być społeczeństwem wychowującym, musimy usuwać wszystko co antywychowawcze, a więc demoralizację, nadużycia, pasożytnictwo, nieróbstwo, alkoholizm. Musimy umacniać front wychowania socjalistycznego, który obejmuje całą naszą działalność, całe życie społeczne.</u>
+ <u xml:id="u-7.41" who="#PoselSzlachcicFranciszek">Wielką wagę przywiązujemy do wychowania obywatelskiego. Pojęcie „obywatel” miało różne znaczenie w naszej historii. W przeszłości ograniczano je do wąskich warstw społeczeństwa. Dziś jest kategorią powszechną. Powinniśmy we wszystkich szkołach i uczelniach podnosić poziom obywatelskiej kultury. Ma to zasadnicze znaczenie dla socjalistycznej demokracji, która obywatelami odpowiedzialnymi za sprawy kraju czyni cały naród, a przede wszystkim ludzi pracy. Tworzyć, rozwijać socjalistyczne społeczeństwo obywateli — to umacniać socjalistyczny system wartości. Kształtować takie społeczeństwo — to także krzewić głębokie poczucie internacjonalistycznej więzi z narodami wspólnoty socjalistycznej, ze wszystkimi ludźmi postępu na całym świecie.</u>
+ <u xml:id="u-7.42" who="#PoselSzlachcicFranciszek">Wysoki Sejmie! Ważnym wydarzeniem w naszym działaniu społeczno-państwowym było powołanie przez Rząd z inicjatywy KC naszej partii Komitetu Ekspertów. Przewodniczenia Komitetowi Ekspertów podjął się prof. Szczepański, poseł na Sejm. Był to wybór — jak pokazały dojrzałe owoce prac Komitetu — trafny i dobry.</u>
+ <u xml:id="u-7.43" who="#PoselSzlachcicFranciszek">Myślę, że dziś mamy prawo powiedzieć, że koncepcja oświaty zaproponowana w Raporcie Komitetu odpowiada potrzebom narodu, przedstawia słuszne idee i zasady, zakreśla szerokie perspektywy rozwojowe szkolnictwa. Odpowiada ona obecnemu etapowi rozwoju ekonomiczno-społecznego naszego kraju.</u>
+ <u xml:id="u-7.44" who="#PoselSzlachcicFranciszek">Wysoki Sejmie! Ponad 70% żyjących obecnie Polaków uczestniczyć będzie aktywnie w życiu narodu, kiedy to Polska Ludowa obchodzić będzie 50-lecie swego istnienia, a świat wejdzie w rok 2000. Stanęło więc przed nami pytanie — jak mamy wyposażyć młode pokolenia na przyszłość. Jak je przygotować do pracy i życia za 10, 20, 30 lat. Nasze pokolenie nie musi i nie będzie wstydzić się swej przeszłości. Chodzi o to, aby również następne pokolenia miały satysfakcję, mogły się szczycić, że Polskę dźwignęły wzwyż.</u>
+ <u xml:id="u-7.45" who="#PoselSzlachcicFranciszek">Słusznie mówi się, że kształcenie jest inwestycją. Jest to w istocie najbardziej odpowiedzialna inwestycja. Musimy kształtować pokolenia ludzi wykształconych, mądrych, odpowiedzialnych i silnych moralnie, pokolenia patriotów i internacjonalistów, którzy wprowadzą Polskę w wiek XXI. Tym właśnie wymogom, największym potrzebom naszego kraju podporządkowany jest program, który ujmuje projekt uchwały sejmowej. Rozpatrujemy więc dziś program o wielkiej wadze dla naszej ojczyzny. Czynimy zeń sprawę całego narodu.</u>
+ <u xml:id="u-7.46" who="#PoselSzlachcicFranciszek">Obywatelu Marszałku! Obywatele Posłowie! Klub Poselski PZPR — w imieniu którego mam zaszczyt występować — popiera projekt uchwały, który zapisze się w historii naszego państwa jako śmiały i ambitny akt naszych czasów. Dziękuję za uwagę.</u>
+ <u xml:id="u-7.47" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-8">
+ <u xml:id="u-8.0" who="#Marszalek">Głos ma poseł Jerzy Szymanek.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-9">
+ <u xml:id="u-9.0" who="#PoselSzymanekJerzy">Obywatelu Marszałku! Wysoka Izbo! Podejmujemy dziś postanowienia niezwykle ważne dla przyszłości naszego narodu, postanowienia, które będą wywierały decydujący wpływ na rozwój życia społecznego, gospodarki i kultury w ciągu wielu następnych lat.</u>
+ <u xml:id="u-9.1" who="#PoselSzymanekJerzy">Zasób wiedzy Polaka, chęć ciągłego rozwijania i doskonalenia swej osobowości, ambicja równania do poziomu tych, którzy wiedzą więcej, umiejętność praktycznego wykorzystania swej wiedzy do tworzenia duchowych i materialnych dóbr wzbogacających cały naród — oto czynniki, które decydować będą o tempie rozwoju naszego kraju. Trzeba więc zmobilizować wszystkie wrodzone talenty obywateli, wszystkie pozytywne cechy charakteru, jakie są naszą spuścizną narodową i tradycją klasową robotników, chłopów, inteligencji pracującej, trzeba umieć je twórczo wykorzystywać, a oprócz tego dać każdemu obywatelowi zasób wiedzy stale odnawianej i uzupełnianej, która przysporzy krajowi dobrobytu i będzie doskonalić socjalistyczne stosunki społeczne.</u>
+ <u xml:id="u-9.2" who="#PoselSzymanekJerzy">Jest to zadanie niezwykłej historycznej wagi, zadanie trudne. Wiele czynników decyduje o tym, że we wszechstronnym kształtowaniu człowieka na miarę aktualnych i przyszłych potrzeb kraju mamy szansę osiągnąć zamierzone cele.</u>
+ <u xml:id="u-9.3" who="#PoselSzymanekJerzy">Żyjemy w ustroju socjalistycznym, odpowiadającym w pełni żywotnym interesom naszego narodu. Społeczno-polityczna i ekonomiczna myśl marksistowsko-leninowska, sprawdzona w ponad pół wieku liczącej praktyce budownictwa socjalistycznego i stale twórczo rozwijana jest podstawą wszystkich koncepcji rozwojowych. Coraz ściślejsza integracja państw obozu socjalistycznego, wzajemnie świadczona wszechstronna, obopólnie korzystna pomoc, przyjaźń krajów socjalistycznych, a zwłaszcza przyjaźń i pomoc Związku Radzieckiego — oto szczególnie liczące się czynniki działające na korzyść naszego narodu. Nasze szanse potęgowane są dzięki sukcesom pokojowej polityki bloku socjalistycznego służącym zmniejszeniu napięcia międzynarodowego i rozwijaniu współpracy państw o różnych systemach politycznych.</u>
+ <u xml:id="u-9.4" who="#PoselSzymanekJerzy">Ta korzystna sytuacja kraju na arenie międzynarodowej łączy się z korzystną sytuacją wewnętrzną. Pomyślnie realizujemy program rozwoju kraju uchwalony przez VI Zjazd Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, program zaakceptowany przez cały naród. Wyrazem tej akceptacji, wyrazem traktowania tego programu jako celu, którego osiągnięcie jest osobistą ambicją każdego obywatela, są już wypracowane wyniki w wielu dziedzinach, w tym także w rolnictwie, gdzie osiągnięto, a nawet przekroczono niektóre wskaźniki zamierzone na koniec pięciolatki. Słowo „przyspieszenie” dużo dziś u nas znaczy. Oznacza szybsze zwiększanie produkcji i szybsze podnoszenie stopy życiowej, wydajniejszą pracę i zwiększone spożycie, pełniejszy rozwój ludzkiej osobowości i szybsze zaspokojenie ludzkich aspiracji. Takie są nasze polskie realia w dniu, w którym podejmujemy decyzję o historycznym znaczeniu — uchwałę w sprawie systemu edukacji narodowej.</u>
+ <u xml:id="u-9.5" who="#PoselSzymanekJerzy">Na II Kongresie Nauki Polskiej I Sekretarz KC PZPR Edward Gierek stwierdził: — „Po raz pierwszy w dziejach polskiej myśli społecznej i pracy państwowej wypracowujemy kompleksową koncepcję kształcenia i wychowania młodych pokoleń (...) rozważyliśmy, co należy czynić, aby każdy Polak umiał, mógł i chciał coraz lepiej pracować dla swojego kraju, aby dowodząc pracą swego umiłowania ojczyzny, pełnią sił twórczych uczestniczył w realizacji ogólnonarodowych zadań. Realizujemy wielki program przeobrażeń, w wyniku którego zmieni się Polska i zmieniać się będą Polacy”.</u>
+ <u xml:id="u-9.6" who="#PoselSzymanekJerzy">Występuję z tej trybuny jako reprezentant Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego i mogę — w imieniu wszystkich członków naszego Stronnictwa — wyrazić udokumentowane ich pracą przekonanie, że w realizację tego programu wielkich przeobrażeń kraju i ludzi członkowie ZSL włożą maksimum wysiłku i poświęcenia, zgodnie z tradycją wiejskiej pracowitości i patriotycznego zaangażowania.</u>
+ <u xml:id="u-9.7" who="#PoselSzymanekJerzy">Dyskutowany dziś projekt uchwały otwiera przed nami realną perspektywę, że wykształcenie powszechne będzie wykształceniem średnim, w oparciu o które można będzie rozwijać sprawny, elastyczny, w miarę rozwoju doskonalony system kształcenia zawodowego i akademickiego, odpowiadający potrzebom doby rewolucji naukowo-technicznej. Można także oczekiwać, że umożliwi on zmianę składu socjalnego studiujących na wyższych uczelniach odpowiednio do klasowej struktury naszego społeczeństwa.</u>
+ <u xml:id="u-9.8" who="#PoselSzymanekJerzy">Chodzi także o stworzenie takiego systemu edukacji całego społeczeństwa, aby ludzie nie tylko umieli tworzyć materialno-techniczną bazę cywilizacji, ale także umieli z niej korzystać, wyzyskując ją do pomnażania ogólnospołecznych walorów życia naszego narodu.</u>
+ <u xml:id="u-9.9" who="#PoselSzymanekJerzy">Wybiegający w przyszłość program edukacji narodowej opiera się na istniejących realiach, na dorobku dotychczasowego systemu oświatowego, dzięki któremu w latach powojennych odrobiliśmy wiekowe zacofanie, stworzyliśmy każdemu człowiekowi możliwość kształcenia i skutecznie egzekwowaliśmy obowiązek szkolny.</u>
+ <u xml:id="u-9.10" who="#PoselSzymanekJerzy">Mówimy słusznie, że Polska jest krajem ludzi uczących się. I również ten fakt każę nam stwarzać coraz lepsze warunki kształcenia, zakreślać coraz szersze horyzonty wiedzy powszechnej, rozbudowywać bazę materialną szkół i uczelni, kształcić liczne kadry pedagogów. Duże są nakłady materialne państwa na rozwój oświaty, lecz muszą być jeszcze większe, bowiem inwestowanie w oświatę jest niezwykle opłacalne. Procentuje ono w postaci efektywniejszej, wysoko wydajnej, ze zrozumieniem wykonywanej pracy, w postaci postępu naukowo-technicznego, nowatorstwa — przyczynia się więc do rozwoju sił wytwórczych i doskonalenia organizacji produkcji.</u>
+ <u xml:id="u-9.11" who="#PoselSzymanekJerzy">Spośród licznej rzeszy ludzi wykształconych tym łatwiej jest wyławiać różnorodne talenty, stymulować ich rozwój i stwarzać im możliwości twórczych poszukiwań.</u>
+ <u xml:id="u-9.12" who="#PoselSzymanekJerzy">Przygotowany przez Komitet Ekspertów z inicjatywy Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej Raport o stanie oświaty jest świadectwem doceniania przez kierowniczą siłę narodu i władze państwowe wagi tego problemu, który tak wszechstronnie i wnikliwie przeanalizowali ludzie różnych dyscyplin nauki, doświadczeni pedagodzy i specjaliści z, dziedziny oświaty i wychowania.</u>
+ <u xml:id="u-9.13" who="#PoselSzymanekJerzy">Wysoki Sejmie! Szczególne są względy, dla których społeczeństwo wiejskie, a wraz z nim Zjednoczone Stronnictwo Ludowe, przywiązuje tak wielką wagę do reformy i doskonalenia systemu oświatowego. — „Przyszłość naszej oświaty rozstrzygnie się na wsi” — napisał niedawno Minister Kuberski w swym opracowaniu na temat aktualnych problemów polityki oświatowej i dzisiaj ten pogląd potwierdził. W tym lapidarnym stwierdzeniu wyraża się słuszne widzenie przyszłości i właściwa koncentracja uwagi resortu oświaty i wychowania. Prognoza demograficzna wskazuje bowiem, że już po 1976 r. 60% młodzieży będzie mieszkać na wsi. Wieś będzie zasilać kadrami przemysł, handel, usługi i wszystkie inne działy gospodarki narodowej. Od tego więc, jak szkoła wiejska przygotuje młodzież do życia, zależeć będzie nie tylko przyszły kształt wsi i rolnictwa, ale także w znacznym stopniu poziom wiedzy i kwalifikacje klasy robotniczej, inteligencji pracującej, poziom całego społeczeństwa.</u>
+ <u xml:id="u-9.14" who="#PoselSzymanekJerzy">Nasze zdobycze w zakresie upowszechniania oświaty nie zacierają nam realistycznego spojrzenia na występujące jeszcze trudności. W rolnictwie pracuje obecnie około 700 tys. osób w wieku do 45 lat, które nie ukończyły szkoły podstawowej. Fakt ten wiązać należy z tym, że do minionego roku aż ponad połowę szkół podstawowych na wsi stanowiły placówki o 1 — 5 nauczycielach, a nauka w tych szkołach odbywała się w klasach łączonych. W takich nisko zorganizowanych szkołach, słabo wyposażonych, dysponujących niżej kwalifikowaną kadrą pedagogiczną trudno w pełni realizować program nauczania, nowocześnie organizować proces dydaktyczny, rozwijać funkcje wychowawcze i opiekuńcze szkoły. Na wyniki nauczania młodzieży wiejskiej wpływa także nadmierna często praca dzieci w gospodarstwach rolnych, niedostateczny ich udział w zorganizowanym wypoczynku i rekreacji, zacofanie cywilizacyjne niektórych środowisk, a także nader rzadka sieć placówek wychowania przedszkolnego, zapewniająca zaledwie co dziesiątemu dziecku wiejskiemu stałą opiekę przedszkolną.</u>
+ <u xml:id="u-9.15" who="#PoselSzymanekJerzy">W tej sytuacji ogromną szansą dla rozwoju i udoskonalenia systemu oświaty na wsi są gminne szkoły zbiorcze. Rozwijaniu i umacnianiu tych szkół poświęcamy szczególnie wiele uwagi, gdyż z jednej strony umożliwiają one znacznie efektywniejsze, zgodne ze współczesnymi potrzebami kształcenie podstawowe, z drugiej zaś zbliżać będą moment urzeczywistnienia przyszłościowego celu, jakim jest powszechne kształcenie całej młodzieży na poziomie średnim. Łączenie obu tych idei w obecnych i przyszłych działaniach na rzecz doskonalenia systemu szkolnego jest myślą przewodnią naszej strategii oświatowej.</u>
+ <u xml:id="u-9.16" who="#PoselSzymanekJerzy">Urzeczywistnianie koncepcji szkoły gminnej następuje tuż po okresie przeprowadzania reformy administracji na wsi. Utworzenie gmin i ustanowienie wyposażonej w szerokie kompetencje gminnej władzy administracyjnej dało już wyniki w zakresie lepszej organizacji procesów produkcyjnych w rolnictwie, wykorzystania w racjonalny sposób środków produkcji, integrowania działalności inwestycyjnej, koordynacji poczynań organizacji i instytucji społeczno-gospodarczych działających na terenie gminy. Dowodem tego jest m.in. przebieg tegorocznych żniw i zbiór okopowych. Jesteśmy przekonani, że tak jak urząd gminny stał się sprawnym koordynatorem poczynań gospodarczych, tak szkoła gminna stanie się kolejnym ważnym czynnikiem integracji środowiska wiejskiego. Musi to być szkoła, która zniweluje różnice poziomu nauczania i wychowania w mieście i na wsi, zapewniając młodzieży wiejskiej równy start do dalszego zdobywania wiedzy i kwalifikacji zawodowych. Powinna być to zatem szkoła wysoko zorganizowana, posiadająca odpowiednią bazę materialną, dobrze wyposażona w pomoce naukowe i urządzenia techniczne. Koncepcja gminnej szkoły zbiorczej spotkała się z powszechną akceptacją w środowisku wiejskim.</u>
+ <u xml:id="u-9.17" who="#PoselSzymanekJerzy">W pełni poparło ją III Plenum Naczelnego Komitetu ZSL, które obradowało niedawno nad doskonaleniem systemu oświaty i wychowania na wsi. W koncepcji szkoły gminnej społeczeństwo wiejskie widzi szansę przyspieszenia rozwoju wsi, jej przemian społecznych, ekonomicznych, kulturowych. Jednocześnie istnieje pełna świadomość, że dzieło reorganizacji szkolnictwa wiejskiego musi być realizowane nie tylko przez władze oświatowe, lecz musi być także wspólnym zadaniem wszystkich wiejskich organizacji społeczno-politycznych i gospodarczych, rodziców, całego społeczeństwa. Tempo powoływania do życia szkół gminnych zależeć będzie od tworzenia podstawowych warunków takiego ich funkcjonowania, które umożliwiłoby osiąganie stawianych przed nimi celów. Tylko wówczas szkoły te uznane zostaną przez mieszkańców wsi za lepsze od dotychczas istniejących i będą mogły liczyć na ich pełne wsparcie. Chodzi bowiem nie tylko o to, aby społeczeństwo było przekonane o słuszności reformy, ale także było jej aktywnym współrealizatorem.</u>
+ <u xml:id="u-9.18" who="#PoselSzymanekJerzy">Jednym z najtrudniejszych do rozwiązania zadań przy organizowaniu gminnych szkół zbiorczych jest stworzenie sprawnego systemu dowożenia uczniów. Są rejony kraju nie posiadające dostatecznej sieci dróg, cierpimy na niedostatek środków transportu. Wysiłek państwa musi być więc tu wspierany społecznymi inicjatywami. Spodziewamy się również, że oprócz resortu oświaty i wychowania także inne resorty, na przykład budownictwa i komunikacji, z własnej inicjatywy albo w wyniku decyzji Rządu podejmą konkretne poczynania służące materialnemu zabezpieczeniu realizacji programu reformy oświaty.</u>
+ <u xml:id="u-9.19" who="#PoselSzymanekJerzy">I tak na przykład ważnym problemem zarówno z punktu widzenia przyszłego rozwoju gminnych centrów oświatowych, jak też z punktu widzenia przyszłych przeobrażeń szkoły gminnej w szkołę średnią — jest opracowanie typowej dokumentacji technicznej gminnej szkoły zbiorczej. Dokumentacja taka powinna uwzględniać możliwości sukcesywnego kontynuowania inwestycji budowlanych w miarę narastania środowiskowych potrzeb i uzyskiwania środków materialnych na realizowanie inwestycji.</u>
+ <u xml:id="u-9.20" who="#PoselSzymanekJerzy">W oparciu o powszechnie obowiązujące średnie wykształcenie lepiej można będzie organizować przygotowywanie do zawodu rolnika. Zawód ten stawać się będzie coraz trudniejszy i bardziej skomplikowany. Przyrost produkcji w coraz większej mierze uzyskiwany będzie dzięki stale zwiększanym przez przemysł dostawom środków produkcji. Rolnik musi umieć coraz efektywniej je wykorzystywać i nowocześnie organizować proces produkcji. To zespolenie umiejętności zawodowych i organizatorskich rolnika ze środkami wytwarzanymi przez klasę robotniczą gwarantować będzie osiąganie tych celów społeczno-gospodarczego rozwoju kraju, które wytyczył VI Zjazd PZPR. W tym wyraża się współczesna treść sojuszu robotniczo-chłopskiego.</u>
+ <u xml:id="u-9.21" who="#PoselSzymanekJerzy">Istotne jest więc, aby szkoły rolnicze — oczywiście odpowiednio urządzone i wyposażone — poza funkcjami kształcenia zawodowego młodzieży pełniły również w swym środowisku rolę ośrodków postępu rolniczego. Celem praktycznego kształcenia rolnika, kształcenia opartego na należytym przygotowaniu ogólnokształcącym, powinno być dostarczenie wiedzy, która pozwoli mu być nowatorem w produkcji, zmieniać swoje środowisko, patrzeć po gospodarsku na potrzeby swojej wsi i całego kraju. Szkoła taka powinna również kształtować przekonanie o konieczności przeobrażania struktury społeczno-ekonomicznej naszego rolnictwa. Przekonanie to wynikać musi ze znajomości nowoczesnej organizacji pracy, ze zrozumienia wyższości i znaczenia zwiększonej efektywności zespolonego wysiłku, wspartego nowoczesną, racjonalnie wykorzystywaną techniką.</u>
+ <u xml:id="u-9.22" who="#PoselSzymanekJerzy">Wysoki Sejmie! O powodzeniu wszelkich przedsięwzięć decydują ludzie, którzy są ich inicjatorami i realizatorami. Mamy bogate tradycje historyczne, pouczające nas o tym, jak postępowa myśl ludzka i mądre, przemyślane działanie torują drogę nowemu.</u>
+ <u xml:id="u-9.23" who="#PoselSzymanekJerzy">Do tradycji nawiązujemy i dziś. Nasze obrady nad systemem edukacji narodowej toczą się w 200 lat po powołaniu pierwszego w dziejach Europy ministerstwa oświaty, jakim była Komisja Edukacji Narodowej, która wypracowała nowoczesny i postępowy na owe czasy system kształcenia i wychowania młodzieży. Oddając hołd światłym umysłom tamtych, jakże odmiennych czasów, przypomnijmy myśl sformułowaną wówczas, a nic do dziś nie tracącą ze swej aktualności. — „Nauczyciel każdy powinien być o tern przekonany, że od niego prawie wszystko w edukacji zawisło. Przymioty jego rozumu i serca wpłyną w rozum i serce uczniów. Trzeba nauczycielowi być filozofem, jaśnie widzieć rzeczy, znać grunt człowieka, skłonności, namiętności, pojętność każdemu człowiekowi właściwą, związek umiejętności ludzkich; trzeba być czułym, nienaruszonym, sprawiedliwym, gorliwym o dobro uczniów i dobro narodu ludzkiego.” Nauczyciel będzie więc przede wszystkim decydował o wynikach nauczania i wychowania. Dlatego też należy podnosić społeczną rangę tego zawodu, stale doskonalić kwalifikacje kadry pedagogicznej.</u>
+ <u xml:id="u-9.24" who="#PoselSzymanekJerzy">Poczynione już zostały kroki zmierzające do systematycznej poprawy warunków pracy nauczycieli. Mając jednak na względzie trudności kadrowe szkół wiejskich, przejawiające się w niedostatku wysoko kwalifikowanych pedagogów — władze terenowe i społeczeństwo muszą tworzyć warunki zachęcające ludzi z kwalifikacjami do pracy w gminnych szkołach zbiorczych. Warunki te to przede wszystkim mieszkania i stwarzanie klimatu sprzyjającego adaptacji w środowisku.</u>
+ <u xml:id="u-9.25" who="#PoselSzymanekJerzy">Konieczne jest stworzenie nauczycielom możliwości stałego kształcenia się. Potrzeby nowoczesnej szkoły wymagają bowiem, by nauczyciel legitymował się dyplomem akademickim. Systemem dokształcania objąć należy około 150 tys. nauczycieli. Pociąga to za sobą konieczność takiego organizowania pracy w szkole i zapewnienia szkołom takiej obsady personalnej, by studiujący nauczyciele mieli dość czasu na naukę i by wskutek tego nie ucierpiała nauka ich wychowanków. Trzeba także stwarzać klimat życzliwości dla studiujących nauczycieli w wyższych uczelniach.</u>
+ <u xml:id="u-9.26" who="#PoselSzymanekJerzy">Wysoka Izbo! W rozwiniętym społeczeństwie socjalistycznym coraz bardziej wzrasta rola kształcenia i wychowania — „w życiu i przez życie”. To znaczy, że szkoły jako placówki kształcenia i wychowania muszą być silnie związane ze środowiskiem, z jego instytucjami i organizacjami, znajdując w nich pomoc w ulepszaniu warunków pracy szkoły, w tworzeniu jednolitego frontu wychowawczego, obejmującego dom rodzinny, szkołę, zakłady pracy, organizacje społeczne, instytucje i placówki kulturalne. Chodzi o to, by cały system wartości, poglądy, opinie, przekonania i wzorce osobowe docierające do młodzieży były spójne a nie rozbieżne lub wręcz przeciwstawne. Ma to tym większe znaczenie, że żyjemy w świecie podzielonym, w którym wraz z umacnianiem się tendencji i dążeń do utrwalania zasad pokojowego współistnienia trwa jednocześnie walka ideologiczna, a rozwój techniczny środków informacji i komunikacji umożliwia przenikanie obcych nam wzorców ideowych i moralnych.</u>
+ <u xml:id="u-9.27" who="#PoselSzymanekJerzy">Szkoła powinna kształtować postawy swych wychowanków zarówno na przykładach biografii ludzi szczególnie narodowi zasłużonych, jak też na przykładach otaczających nas i żyjących wraz z nami ludzi dobrej roboty, solidnych pracowników i zaangażowanych, ideowych społeczników. W ten sposób uczy się doceniania wartości codziennego trudu.</u>
+ <u xml:id="u-9.28" who="#PoselSzymanekJerzy">Szczególne znaczenie dla kształtowania pożądanych postaw ma harmonijna współpraca szkoły i rodziców. Dla osiągnięcia jedności celów wychowawczych trzeba więc tworzyć na wsi placówki upowszechniające wiedzę pedagogiczną wśród rodziców.</u>
+ <u xml:id="u-9.29" who="#PoselSzymanekJerzy">Mówiąc o problemach doskonalenia systemu naszej narodowej edukacji, pozwolę sobie przytoczyć myśl sformułowaną przez przewodniczącego Komitetu Ekspertów, prof. Jana Szczepańskiego. — „Szkolnictwo jest niezwykle czułym instrumentem działania politycznego i ideologicznego. Stąd z jego organizacją są powiązane bardzo silnie interesy polityczne i ideologiczne. Trzeba pamiętać, że są grupy, które zawsze będą broniły ustalonych schematów, bez względu na ich rzeczywistą efektywność.” W naszym interesie politycznym i ideologicznym leży wychowanie światłego obywatela, nowatora zmieniającego swoje środowisko, patriotę i internacjonalistę, związanego z ideą socjalizmu. Dlatego też, mimo oporów musimy pokonywać schematy, przeciwstawiać się wytwarzaniu wokół szkoły atmosfery politycznej i ideologicznej sprzecznej z naszymi socjalistycznymi pryncypiami ustrojowymi, bowiem gdybyśmy tego nie uczynili — byłoby to równoznaczne z wyrzeczeniem się realizacji jasno wytyczonych celów wychowawczych, jakie stawiamy przed nowoczesną polską szkołą. Z naciskiem trzeba podkreślić, że całokształt interesów klasowych ludności chłopskiej jest zbieżny z treścią podejmowanej reformy oświatowej. Reforma ta oznacza dalszy cywilizacyjny i socjalny awans wsi.</u>
+ <u xml:id="u-9.30" who="#PoselSzymanekJerzy">Wysoka Izbo! Z aktualnych i przyszłych potrzeb wsi i kraju oraz z tradycji radykalnego ruchu ludowego wynika zaangażowanie Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego w dzieło doskonalenia systemu oświaty i wychowania.</u>
+ <u xml:id="u-9.31" who="#PoselSzymanekJerzy">Klub Poselski Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego — w imieniu którego mam zaszczyt przemawiać — wyraża pełne poparcie dla projektu uchwały w sprawie systemu edukacji narodowej i będzie głosował za jej przyjęciem z głębokim przekonaniem, że zawiera ona program efektywnego podnoszenia wiedzy i świadomości społeczeństwa w pełni odpowiadający naszym narodowym potrzebom i aspiracjom.</u>
+ <u xml:id="u-9.32" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-10">
+ <u xml:id="u-10.0" who="#Marszalek">Głos ma poseł Piotr Stefański.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-11">
+ <u xml:id="u-11.0" who="#PoselStefanskiPiotr">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! W przeddzień dwóchsetnej rocznicy utworzenia Komisji Edukacji Narodowej rozpatrujemy program dalszego rozwoju i unowocześnienia oświaty w Polsce. Rozpatrujemy program wszechstronny — bo obejmujący całość rozległej dziedziny kształcenia i wychowania i zarazem całość powiązań tej dziedziny ze społeczno-gospodarczym, socjalistycznym rozwojem kraju. Jest to jednocześnie program — trzeba to sobie wyraźnie uświadomić — radykalny, bo zapowiadający przejście do powszechnego wykształcenia średniego, wykształcenia na miarę potrzeb rozwiniętego społeczeństwa socjalistycznego i na miarę zadań epoki rewolucji naukowo-technicznej. Trudno jest o lepsze i bardziej godne uczczenie doniosłej rocznicy utworzenia pierwszego w świecie ministerstwa oświaty, kierującego się przypomnianą w projekcie uchwały Sejmu zasadą, że — „Szkoła narzędziem jest i emanacją społeczeństwa, którego poparcie o sile jej stanowi”.</u>
+ <u xml:id="u-11.1" who="#PoselStefanskiPiotr">Trudno także o bardziej dobitne podkreślenie faktu, że i dziś, tak jak przed dwustu laty, Stajemy w obliczu gruntownej reformy całego systemu edukacji narodowej. Nie poprawek, nie ulepszeń, lecz właśnie reformy.</u>
+ <u xml:id="u-11.2" who="#PoselStefanskiPiotr">Wysoko oceniamy dorobek oświatowy Polski Ludowej. Na przestrzeni bez mała trzydziestu lat powstał w Polsce po raz pierwszy tak wielki kapitał wiedzy, umiejętności praktycznych i poziomu kulturalnego, kapitał, który jest jednym z głównych czynników dynamizujących rozwój kraju i który szczególnie wysoko procentuje w ostatnich trzech latach. Władza ludowa zdemokratyzowała oświatę, po 170 latach realizując czołowy postulat Komisji Edukacji Narodowej. Demokratyzacja oświaty znalazła oparcie w wielkim wysiłku państwa i społeczeństwa, w odbudowie, rozbudowie i zasadniczej modernizacji materialnej bazy szkolnictwa wszystkich szczebli, w kształceniu kadr pedagogicznych, w opiece, jaką jest otaczana szkoła. Ponad pół miliona zatrudnionych w gospodarce narodowej i działach pozaprodukcyjnych absolwentów naszych wyższych uczelni, ponad dwa miliony absolwentów średnich szkół zawodowych, ponad trzy miliony pracowników, którzy pierwsze swe umiejętności zdobyli w zasadniczych szkołach zawodowych — cała ta wielka armia wykwalifikowanych pracowników naszego przemysłu, rolnictwa i usług swą codzienną pracą zaświadcza o prężności, wydajności i możliwościach rozwiniętego w Polsce Ludowej systemu oświaty.</u>
+ <u xml:id="u-11.3" who="#PoselStefanskiPiotr">Jeżeli dziś mówimy o potrzebie gruntownej reformy, to świadomość takiej potrzeby nie płynie z krytyki niedostatków i niedomogów obecnego systemu, znanych dość dobrze i usuwanych. Świadomość ta bierze swój początek z nowej skali zadań, przed którymi staje nasz naród, a które najprościej wyraża myśl wypowiedziana przez I Sekretarza KC PZPR tow. Edwarda Gierka — myśl budowy drugiej Polski, a w ślad za tą myślą — rozwijana wizja drugiej Polski. Polski nie tylko mieszkaniowej, ale i przemysłowej, rolniczej, Polski o podwojonym potencjale cywilizacyjnym i kulturalnym. Program przyspieszenia naszego społeczno-gospodarczego rozwoju, nakreślony przez Polską Zjednoczoną Partię Robotniczą na VI Zjeździe, poparty przez bratnie stronnictwa i cały naród, przekształcony w działanie, sprawdził się już w dwuletnich efektach. Wiemy, że jako naród zdolni jesteśmy do wydłużenia kroku, wiemy też, że wydłużenie to może być większe przez lepszą pracę, doskonalenie jej organizacji, przez wyższą wydajność, przez coraz skuteczniejszy wysiłek inwestycyjny. I jednym tchem trzeba tu dodać: przez podniesienie poziomu wykształcenia ogółu obywateli.</u>
+ <u xml:id="u-11.4" who="#PoselStefanskiPiotr">W dyskusji, jaką w oparciu o tezy Raportu o stanie oświaty przeprowadziliśmy w szczególnie zainteresowanych tą problematyką środowiskach Stronnictwa Demokratycznego, na czoło wysuwał się wniosek o wielkiej, o stale rosnącej roli czynnika ludzkiego w rozwoju społeczno-gospodarczym. Inwestowanie w człowieka — w jego wiedzę i umiejętności, w jego poziom kulturalny i intelektualny, w postawę obywatelską i moralną — jest tak samo ważne jak inwestowanie w nowe obiekty przemysłowe czy modernizację rolnictwa. W tym punkcie humanizm socjalistyczny, zakładający pełny i wszechstronny rozwój ludzkiej osobowości w ustroju budowanym przez ludzi dla ludzi pokrywa się bez reszty z obiektywną koniecznością rozwojową współczesnej cywilizacji. Wiedza, kwalifikacje, umiejętności są składową częścią sił wytwórczych. Najlepsza technologia i najnowocześniejsze obiekty — to jednocześnie ludzie o wysokiej wiedzy, twórczych zdolnościach i obywatelskiej postawie. Jeżeli tych cech zabraknie — mury i maszyny nie zagwarantują postępu.</u>
+ <u xml:id="u-11.5" who="#PoselStefanskiPiotr">Im bardziej będziemy rozwijali naszą gospodarkę, im więcej zainwestujemy w przemysł, w rolnictwo, w usługi — tym więcej musimy inwestować w ludzi. Taką myśl zawiera przecież uchwała VI Zjazdu PZPR i chyba w takim przede wszystkim świetle oceniać należy przedstawiony program reformy systemu edukacji narodowej.</u>
+ <u xml:id="u-11.6" who="#PoselStefanskiPiotr">Wysoki Sejmie! Zanim sformułowane zostały konkretne założenia reformy, powołany z inicjatywy Biura Politycznego Komitet Ekspertów podjął po raz pierwszy tak gruntowne prace nad oceną obecnego systemu oświatowego, całości tego systemu i na podstawie swych prac przedstawił wariantowe propozycje rozwiązań. Trzeba powiedzieć, że Komitet nie miał łatwego zadania. Reforma — a to wynika z samej natury oświaty — swoimi skutkami sięgać będzie w odległą przyszłość, w końcowe lata naszego wieku i w pierwsze dekady XXI stulecia. Projektowanie systemu odniesionego do przyszłości wymagało poważnych studiów skorelowanych z trwającymi w Polsce pracami prognostycznymi, a nade wszystko wymagało odwagi w rozwijaniu koncepcji częściowo tylko wynikających z obecnej sytuacji. Lecz choć niektóre wnioski sformułowane przez Komitet mogą wydawać się dyskusyjne, to bezdyskusyjnie mocną stroną opracowanego przez Komitet Raportu o stanie oświaty jest właśnie owe skierowanie analizy ku czasom, które przyjdą i ku potrzebom, które się dopiero będą wyłaniać.</u>
+ <u xml:id="u-11.7" who="#PoselStefanskiPiotr">Myślę, że jest czymś bardzo ważnym, że większość wniosków zamieszczonych w Raporcie wyraźnie pokrywa się — choć wyrażone są innymi słowami i w innych kategoriach — nie tylko ze zdaniem doświadczonych oświatowców i pedagogów, lecz także — a może, trzeba by powiedzieć, przede wszystkim — z opinią działaczy społecznych zabierających głos w tej wymianie poglądów i wyrażających odczucia szerszego ogółu obywateli.</u>
+ <u xml:id="u-11.8" who="#PoselStefanskiPiotr">Chciałbym w tym miejscu po prostu dla przykładu przedstawić kilka tego rodzaju opinii zaczerpniętych z dyskusji, którą prowadziliśmy także w Stronnictwie Demokratycznym.</u>
+ <u xml:id="u-11.9" who="#PoselStefanskiPiotr">Na co przyszła szkoła powinna kłaść największy nacisk? Nie na pamięciowe, encyklopedyczne opanowanie wiadomości, które — „ulatniają się” bardzo szybko, zanim jeszcze znajdą praktyczne zastosowanie, lecz na samą umiejętność uczenia się, przyswajania sobie wiedzy — umiejętność bardzo cenną, gdy trzeba samemu zgłębić jakiś problem czy poszukać trafnego rozwiązania. Bardzo ściśle koresponduje to z całą koncepcją kształcenia ustawicznego, o której mówi Raport i o której dzisiaj z tej trybuny mówił Minister Kuberski.</u>
+ <u xml:id="u-11.10" who="#PoselStefanskiPiotr">Inny przykład, inne spostrzeżenie. Dzieci objęte wychowaniem przedszkolnym są po prostu inteligentniejsze. Niektórzy nazywają to — bystrzejsze. Łatwiej przyswajają sobie nowe pojęcia, skuteczniej je kojarzą, szybciej rozwiązują złożone zadania. I konkluzja:</u>
+ <u xml:id="u-11.11" who="#PoselStefanskiPiotr">przedszkole jest tak samo ważne jak szkoła. Komentarz odwołujący się do roli przedszkola i wychowania przedszkolnego przedstawiony w Raporcie wydaje się zbędny.</u>
+ <u xml:id="u-11.12" who="#PoselStefanskiPiotr">Sprawa rozwijania inteligencji młodzieży przez szkołę kontynuowana jest w różnych ujęciach. Były i uwagi krytyczne — chodziło o przykłady swoistej niwelacji inteligencji pod hasłem — „za dużo, mój drogi, pytasz”. Przytaczano i pozytywne przykłady, że nauczyciele nawet ze szkodą dla programu rozwijają inteligencję uczniów. Uogólniono też problem, że społeczeństwo, które tworzymy musi być przede wszystkim społeczeństwem ludzi inteligentnych, ludzi zdolnych do rozwiązywania coraz bardziej złożonych problemów, że szkoła to powinna szeroko uwzględniać. Nie mniej żywo dyskutowano problemy wychowania. Tu bardzo często padało słowo — charakter. Mówili rodzice o swoich dzieciach, o koleżankach i kolegach swoich synów i córek, że ta spotykana nieraz pewna fałszywa układność, dwulicowość — te skrzywienia zaczynają się bardzo wcześnie. I jeśli wcześnie nie dostrzegać i wspólnym wysiłkiem domu i szkoły nie prostować owych skrzywień, to mogą wyrastać ludzie — jak to się ktoś wyraził — pokręceni. Mówiono też o potrzebie usuwania narastających przez wieki i głęboko zakorzenionych pojęć związanych z tym, co moje — i nie moje.</u>
+ <u xml:id="u-11.13" who="#PoselStefanskiPiotr">Sprawy wychowania łączono często ze sprawami kształcenia. Charakterystyczna była uwaga, że zaczyna się u nas rewolucja naukowo-techniczna. Nie ewolucja, a właśnie rewolucja. Rewolucja potrzebuje przecież rewolucjonistów, ludzi o otwartych głowach, o mocnej postawie, którzy wiedzą czego chcą i gotowi są o to walczyć. Takich właśnie ludzi powinniśmy wychowywać.</u>
+ <u xml:id="u-11.14" who="#PoselStefanskiPiotr">Jak wynika z tych paru przykładów współbieżność dyskusji z wnioskami zawartymi w Raporcie jest zjawiskiem bardzo charakterystycznym. W przekonaniu Klubu Poselskiego Stronnictwa Demokratycznego, ta współbieżność jest zapowiedzią, iż podstawowe założenia reformy systemu oświaty — powszechność, ustawiczność kształcenia, szeroki front wychowania, drożność systemu i jego elastyczność, a przede wszystkim szeroki profil kształcenia — znajdą oddźwięk i poparcie w szerokich kręgach społeczeństwa.</u>
+ <u xml:id="u-11.15" who="#PoselStefanskiPiotr">Raz jeszcze przypomnę ten sam cytat: — „Szkoła narzędziem jest i emanacją społeczeństwa, którego poparcie o sile jej stanowi”. Gdybyśmy chcieli to powiedzieć bardziej współcześnie: reforma systemu oświatowego jest sprawą ogólnonarodową.</u>
+ <u xml:id="u-11.16" who="#PoselStefanskiPiotr">Wysoka Izbo! W wyniku szerokiej dyskusji nad przedstawionym w Raporcie wariantem powszechnej szkoły średniej, po zasięgnięciu opinii działających przy instancjach naszego Stronnictwa komisji doradczych do spraw nauki, oświaty i wychowania i po zajęciu stanowiska przez Prezydium Centralnego Komitetu, wypowiedzieliśmy się za 10-letnią szkołą powszechną ogólnokształcącą według zmodyfikowanego wariantu II A. Przemawia za tym największa uniwersalność tego rozwiązania, zdolność do nadążania za potrzebami, jakie niewątpliwie zarysują się w przyszłości.</u>
+ <u xml:id="u-11.17" who="#PoselStefanskiPiotr">Władze Stronnictwa i nasi posłowie zobowiązali mnie, żeby z trybuny sejmowej wyrazić Komitetowi Ekspertów, jego Przewodniczącemu, podziękowanie za pracę, która już obecnie stworzyła przesłanki do podjęcia podstawowych decyzji politycznych, a w ślad za tymi decyzjami — określenia kierunków reformy w programie przedstawionym przez Ministerstwo Oświaty i Wychowania.</u>
+ <u xml:id="u-11.18" who="#PoselStefanskiPiotr">Chcę oświadczyć, że po zapoznaniu się z tym programem posłowie Stronnictwa mieli możność stwierdzić, że znalazła w nim miejsce i zarys rozwiązania większość problemów wysuwanych od dłuższego czasu w środowiskach oświatowych i podnoszonych ostatnio w dyskusji nad Raportem o stanie oświaty. Dotyczy to zwłaszcza roli wychowania przedszkolnego, roli wychowania w rodzinie, wyrównywania poziomu szkół miejskich i wiejskich, warunków do kształcenia ustawicznego, podnoszenia poziomu kwalifikacji nauczycieli, wprowadzania systemu liniowego w programach nauczania, integracji wiedzy, wychowania politechnicznego, problematyki kształcenia zawodowego, zwłaszcza na potrzeby usług oraz rozwinięcia naukowego zaplecza oświaty. Dużo jest tych spraw, spraw podnoszonych, dyskutowanych od lat, które teraz w programie znajdują swe pełne ujęcie. Na dwóch z nich chciałbym przez krótką chwilę zatrzymać uwagę obywateli posłów. Pierwsza — to fragment bardzo szerokiego problemu szkolnictwa zawodowego, który wiąże się ze szkolnictwem na potrzeby usług.</u>
+ <u xml:id="u-11.19" who="#PoselStefanskiPiotr">W pierwszych latach naszej ludowej państwowości to kształcenie opierało się głównie na rzemiośle. W zakładach rzemieślniczych wykształconych zostało po 1945 roku 300 tys. fachowców, którzy podjęli pracę głównie w placówkach uspołecznionych. Obecnie w zakładach rzemieślniczych pobiera naukę zawodu 62 tys. uczniów. Z czasem punkt ciężkości zaczął się przenosić na zasadnicze i średnie szkoły zawodowe, zaś w wypadku uczniów rzemieślniczych — połączono odbywane w tym samym czasie szkolenie praktyczne w warsztatach ze szkoleniem teoretycznym w szkołach zawodowych. Rozwiązanie to było od samego początku przedmiotem wielu uwag krytycznych. Przygotowywana reforma powinna w sposób zasadniczy rozwiązać problem szkolenia kadr dla usług.</u>
+ <u xml:id="u-11.20" who="#PoselStefanskiPiotr">W naszym modelu systemu oświatowego kształcenie kadr dla placówek usługowych, w tym także dla rzemiosła, powinno być oparte na 10-letniej średniej szkole ogólnokształcącej, co da w efekcie podwyższenie kultury usług. Chodzi o to, że współczesny pracownik usług musi być nie tylko dobrym technikiem, ale musi być człowiekiem, który umie nawiązać kontakt, który umie współpracować z klientem. Ponadto w wielu zakładach usługowych wykształcenie ogólne na poziomie średnim jest absolutnie niezbędnym elementem samego opanowywania zawodu. W oparciu o program średniej szkoły ogólnokształcącej można będzie w przyszłości organizować kształcenie zawodowe w cyklach od pół roku do 2 lat, dostosowanych do potrzeb terenu, kształcenie powiązane z praktyką, z pracą w placówkach usługowych.</u>
+ <u xml:id="u-11.21" who="#PoselStefanskiPiotr">Należy także przewidywać, że część młodzieży będzie chciała uczyć się zawodów prostych w tzw. klasach uzawodowionych w ramach szkoły 10 letniej. Sądzimy, że są to sprawy dość złożone, dla których reforma stwarza perspektywę rozwiązania, ale które będą wymagały jeszcze uważnego dalszego przedyskutowania.</u>
+ <u xml:id="u-11.22" who="#PoselStefanskiPiotr">Z myślą o dalszej dyskusji, do której zachęca to, co mówił dzisiaj Minister Kuberski o otwartym charakterze programu oświaty — chciałbym także krótko poruszyć problem naukowego zaplecza oświaty. Program podkreśla rolę badań naukowych, ale czyni to w sposób raczej ogólny. Wydaje się, że dla powodzenia reformy istotne znaczenie powinny mieć wyniki badań: istoty uczenia się i nauczania, wciąż sporne w nauce. Z punktu widzenia efektów kształcenia ustawicznego ważne jest jak najgłębsze poznanie, a w ślad za tym — uwzględnienie w praktyce różnic pomiędzy kształceniem dzieci i młodzieży, a więc nauczaniem i wychowaniem, którego istotą powinno być sterowanie, a kształceniem ludzi dorosłych, gdzie główną rolę powinno odgrywać współdziałanie.</u>
+ <u xml:id="u-11.23" who="#PoselStefanskiPiotr">Sądzimy, że rozwinięcia będzie wymagać także obszerny problem szkolnictwa specjalnego, jak również kwestia poradnictwa, które zgłaszającym się udziela wprawdzie odpowiedzi — pozytywnych lub negatywnych — na zadawane pytania, lecz które samo najczęściej nie formułuje propozycji co do kierunku kształcenia i wyboru przyszłego zawodu.</u>
+ <u xml:id="u-11.24" who="#PoselStefanskiPiotr">Termin proponowany w projekcie uchwały Sejmu, dotyczący przedłożenia przez Rząd projektu ustawy o systemie edukacji narodowej w roku 1975, pozwala wyrazić przekonanie, że podobne — szczegółowe z punktu widzenia całości reformy, lecz przecież same w sobie ważne sprawy — znajdą do tego czasu i szczegółowe opracowanie, i właściwe rozstrzygnięcie.</u>
+ <u xml:id="u-11.25" who="#PoselStefanskiPiotr">Wysoki Sejmie! Wszystko to, co rozumiemy pod pojęciem edukacji narodowej w coraz większym stopniu wychodzi poza krąg zakreślony wielowiekową tradycją — krąg oddziaływania rodziny i szkoły. Uczą dziś i wychowują środki masowego przekazu — zwłaszcza telewizja. Uczą i wychowują środowisko miejsca pracy i środowisko miejsca zamieszkania, organizacje społeczne i wojsko, instytucje upowszechniania nauki i kultury i instytucje życia publicznego. Tak jest we wszystkich rozwiniętych krajach. W ustroju kapitalistycznym wielość tych oddziaływań i ich sprzeczne kierunki są źródłem kryzysu edukacyjnego. Kraje kapitalistyczne stać jest na lepsze czy gorsze nauczanie, ale nie stać ich na pełny, całościowy system edukacji.</u>
+ <u xml:id="u-11.26" who="#PoselStefanskiPiotr">W naszym ustroju, w ustroju socjalistycznym, w warunkach zespolonej wspólnymi celami i wspólnym programem jedności naszego narodu, owa wielość oddziaływań zawiera w sobie szczególną szansę. System — to jest całość złożona z wielu elementów. Z wielu oddziaływań mamy szansę zbudować jednolity system edukacji narodowej, zapewniający wszechstronny rozwój młodych pokoleń i ich twórczy udział w formowaniu społeczeństwa socjalistycznego.</u>
+ <u xml:id="u-11.27" who="#PoselStefanskiPiotr">Klub Poselski Stronnictwa Demokratycznego wypowiada się za przyjęciem przez Sejm przedstawionego przez Komisje Oświaty i Wychowania oraz Nauki i Postępu Technicznego projektu uchwały.</u>
+ <u xml:id="u-11.28" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-12">
+ <u xml:id="u-12.0" who="#Marszalek">Zarządzam 20-minutową przerwę.</u>
+ <u xml:id="u-12.1" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu od godz. 10 min. 55 do godz. 11 min. 25)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-13">
+ <u xml:id="u-13.0" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Wznawiam posiedzenie. Głos ma poseł Eugenia Łoch.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-14">
+ <u xml:id="u-14.0" who="#PoselLochEugenia">Obywatelko Marszałku! Wysoki Sejmie! Dzisiejsze plenarne posiedzenie Sejmu zbiega się z 200 rocznicą powołania do życia Komisji Edukacji Narodowej.</u>
+ <u xml:id="u-14.1" who="#PoselLochEugenia">Pionierskie w Europie, gdy chodzi o sprawy szkolnictwa, zrodzone z ducha patriotyzmu i postępowo-demokratycznej myśli dzieło Komisji Edukacji Narodowej zaliczamy do tych tradycji narodowych, których godnym spadkobiercą jest Polska Ludowa. Jej niezaprzeczalny dorobek w dziedzinie oświaty i wychowania, możliwy dzięki przemianom polityczno-ustrojowym i społeczno-ekonomicznym wzbogaca szacunek i hołd, jaki dziś składamy twórcom Komisji Edukacji Narodowej, a zarazem dumę z własnych dokonań naszego pokolenia, i pozwala nam sformułować dalsze, jakościowo nowe, ambitne zadania, których zarys kreśli przedstawiony pod obrady Wysokiej Izby projekt uchwały Sejmu PRL w sprawie systemu edukacji narodowej.</u>
+ <u xml:id="u-14.2" who="#PoselLochEugenia">Wyrażając pełne poparcie dla projektu uchwały i zawartych w nim założeń kierunkowych proponowanego systemu kształcenia i wychowania, a zwłaszcza zapewnienia powszechnego wykształcenia średniego w jednolitej pod względem programowym w mieście i na wsi szkole dziesięcioletniej oraz dla zreferowanego w wystąpieniu Ministra Oświaty i Wychowania programu stopniowego upowszechnienia wykształcenia średniego i reformy systemu edukacji narodowej — podkreślając z ogromną satysfakcją szeroki udział środowisk zawodowo z oświatą i wychowaniem związanych i całego społeczeństwa w poprzedzającej dzisiejszą debatę dyskusji, co pozwala nam traktować dokumenty, nad którymi dziś dyskutujemy, jako wspólną ogólnonarodową inicjatywę — chciałabym w swym wystąpieniu, parafrazując tytuł dzieła Grzegorza Piramowicza, wskazać na kontekst nowego systemu współczesnej edukacji narodowej, tworzonej w warunkach społeczeństwa socjalistycznego w zakresie powinności nie tyle nauczycieli i szkoły, co obowiązków rodziny — jako jednego z ważkich ogniw w procesie kształcenia i wychowania.</u>
+ <u xml:id="u-14.3" who="#PoselLochEugenia">Jako najmniejsza grupa społeczna o dużych możliwościach wychowawczego oddziaływania — rodzina posiada swoje determinanty natury biologicznej, tworzące podstawy jej istnienia, jak również determinanty ekonomiczne, historyczne, społeczne i kulturalne. Truizmem będzie z tej trybuny stwierdzenie, że te ostatnie warunkowały możliwość spełniania przez rodzinę jej podstawowych funkcji.</u>
+ <u xml:id="u-14.4" who="#PoselLochEugenia">Nierówność ekonomiczna i społeczna, która cechowała wszystkie przedsocjalistyczne formacje społeczno-ekonomiczne, w tym także nierówność dostępu do oświaty i możliwości kształcenia się na wszystkich szczeblach, zubożyła, jeśli nie wręcz uniemożliwiała, realizację obowiązków rodziny względem swoich dzieci. Znikoma pomoc materialna państwa mogła zaspokoić potrzeby tylko nielicznych rodzin, a społeczna działalność charytatywna była przysłowiową kroplą w morzu.</u>
+ <u xml:id="u-14.5" who="#PoselLochEugenia">Socjalizm przez sam fakt likwidacji źródeł tych nierówności, przez realizację prawa do pracy oraz przez bezpłatność i demokratyzację szkolnictwa obalił bariery nierównego startu i umożliwił awans zawodowy i społeczny dziecku każdej rodziny. Tym samym właśnie socjalizm umocnił rodzinę jako podstawową komórkę społeczną i stworzył realne możliwości wypełniania przez nią swych zadań. Właśnie społeczno-gospodarczy i oświatowo-wychowawczy program socjalistycznego państwa stwarza coraz skuteczniejsze zarówno materialne, jak i socjalne przesłanki do realizacji tych możliwości. Szczególnie znamienny pod tym względem jest okres związany z pogrudniową polityką partii, która znalazła odzwierciedlenie w uchwale VI Zjazdu.</u>
+ <u xml:id="u-14.6" who="#PoselLochEugenia">Dynamiczny rozwój gospodarki, wzrost realnych płac i dochodów ludności wiejskiej przy stabilizacji kosztów utrzymania, przedłużenie urlopów macierzyńskich i bezpłatnych urlopów dla matek wychowujących małe dzieci, możliwość pełnopłatnych zwolnień z pracy do 60 dni w ciągu roku w wypadkach koniecznej opieki nad dzieckiem chorym, rozwiązywanie daleko sprawniej i racjonalniej niż poprzednio problemu zatrudnienia młodzieży wchodzącej w wiek produkcyjny, objęcie powszechnym systemem ochrony zdrowia całej ludności wsi, rozszerzenie systemu stypendialnego studentów, sformułowanie perspektywicznego programu rozwiązania kwestii mieszkaniowej i przystąpienie do jego realizacji — oto skrótowy wykaz naszych poczynań w ciągu niespełna ostatnich 3 lat.</u>
+ <u xml:id="u-14.7" who="#PoselLochEugenia">Istnieje jeszcze inny aspekt i płaszczyzna tego zagadnienia. Rodzina jest ważkim ogniwem procesu kształcenia i wychowania. Ale nieprawdziwy jest pogląd o jej samowystarczalności wobec zagadnień współczesnego życia. Rozwój cywilizacji znacznie rozszerzył i wzbogacił świat doznań dziecka. Wiedza o świecie materii i prawach rządzących rozwojem społecznym, rozwój nauki i kultury, postęp techniczny i technologiczny, zdobycze cywilizacji — przyspieszają intelektualne dojrzewanie młodzieży, rozszerzają jej horyzonty i zainteresowania, ale jednocześnie czynią naukę trudniejszą, wymagają intensyfikacji nauczania, ciągłej weryfikacji programów i zmian w metodach pracy szkoły.</u>
+ <u xml:id="u-14.8" who="#PoselLochEugenia">Wychowanie staje się problemem złożonym, wymagającym nie tylko moralnego wartościowania, ale i znajomości coraz bardziej pogłębionej, niemal fachowej wielu dyscyplin. Nie zawsze za potrzebami z tym wszystkim związanymi nadąża szkoła i. kadra zawodowo zajmująca się kształceniem i wychowaniem.</u>
+ <u xml:id="u-14.9" who="#PoselLochEugenia">Tym bardziej nie mogą nadążyć rodzice. A czasy w jakich żyjemy, troska o przyszłość naszego kraju nie pozwalają nam czekać, wymagają, żeby kształcenie i wychowanie traktować jednoznacznie nie tylko jako obowiązek rodziny, ale jako zadanie państwa, społeczeństwa, narodu. Kilka miesięcy temu wyraziliśmy podobne stanowisko w tej Izbie, podejmując specjalną uchwałę Sejmu o zadaniach narodu i państwa w wychowaniu młodzieży i jej udziale w budowie socjalistycznej Polski.</u>
+ <u xml:id="u-14.10" who="#PoselLochEugenia">Te wszystkie przyczyny powodują, że szkoła wydłuża swój czas pracy, przeznaczając go na:</u>
+ <u xml:id="u-14.11" who="#PoselLochEugenia">— przygotowanie przez młodzież lekcji pod kierunkiem nauczyciela, a więc z pomocą, na którą nie tak znów często może liczyć w domu;</u>
+ <u xml:id="u-14.12" who="#PoselLochEugenia">— pogłębienie kierunkowych uzdolnień i zaspokojenie zainteresowań;</u>
+ <u xml:id="u-14.13" who="#PoselLochEugenia">— wychowanie kulturalne i sportowe;</u>
+ <u xml:id="u-14.14" who="#PoselLochEugenia">— organizowanie własnej aktywności młodzieży.</u>
+ <u xml:id="u-14.15" who="#PoselLochEugenia">Te same intencje, podbudowane dodatkowo przesłankami natury społecznej — wyrównania szans młodzieży, przyświecają projektowi stopniowego upowszechnienia wychowania przedszkolnego. Te same tendencje — wraz z troską o zdrowie dzieci i młodzieży — leżą u podstaw rozszerzanych z roku na rok kolonii, obozów itp.</u>
+ <u xml:id="u-14.16" who="#PoselLochEugenia">Społeczeństwo nasze widzi w tym przejaw troski socjalistycznego państwa. Powiem więcej, uważa za obowiązek państwa — podejmowany w interesie państwa i w interesie rodziny — okazanie jej pomocy w kształceniu i wychowaniu młodego pokolenia i nie sądzi, jak to usiłują niektórzy sugerować, że państwo chcę zastąpić rodzinę, osłabić rzekomo jej wpływ.</u>
+ <u xml:id="u-14.17" who="#PoselLochEugenia">W świetle tego, co powiedziałam, płaszczyzna wzajemnego współdziałania: rodzice — szkoła — rodzice wypełnia się wielostronną treścią. Mamy w tym zakresie niemałe doświadczenia. Realizują ją komitety rodzicielskie, zakładowe komitety opiekuńcze, sprawujące opiekę nad określonymi szkołami, uniwersytety powszechne dla rodziców, dość ożywiona publicystyka prasowa, cykle audycji radiowych i telewizyjnych, rozwijający się system orientacji szkolnej i poradnictwa wychowawczo-zawodowego, opiekuńczo-wychowawcze placówki dla dzieci i młodzieży, w tym również dla młodzieży trudnej, czy nawet tej, która weszła w konflikt z prawem najczęściej na skutek rozkładu rodziny lub niewykonywania przez nią, czy nieumiejętnego wykonywania swych obowiązków. Realizuje ją wreszcie sama szkoła przez bezpośrednie zaangażowanie konkretnych nauczycieli, wydzielonych zespołów czy całych kolektywów pedagogicznych. Państwo przeznacza na rozwój tej działalności coraz większe środki, rozszerza bazę materialną i wyposażenie tych placówek, kształci coraz lepiej przygotowaną, jeśli chodzi o kwalifikacje społeczno-pedagogiczne, kadrę.</u>
+ <u xml:id="u-14.18" who="#PoselLochEugenia">Sądzę, że szczególnie szerokie pole w tej sferze działalności rysuje się na wsi — ze względu na rolę, jaką w związku z zamierzoną reformą przeznaczamy szkole wiejskiej w wyrównaniu szans oświatowych i zawodowo-społecznych młodzieży chłopskiej, z uwagi na daleko szerszy niż w mieście zasięg reorganizacji szkolnictwa wiejskiego, co już rozpoczęliśmy, z powodu zrozumiałych różnic, jakie istnieją jeszcze między szeroko pojętymi warunkami pracy i życia miasta i wsi, a których zniwelowanie jest zadaniem na miarę okresu historycznego. Potrzebna jest więc bardziej aktywna pomoc rodziców okazana zbiorczej szkole gminnej i całemu szkolnictwu na wsi w jego poczynaniach. Niezbędny jest również merytoryczny i organizatorski wysiłek całych kolektywów nauczycielskich skierowany na to, co potocznie nazywamy — „pedagogizacją rodziców”, a szerzej — na poczynania związane z podnoszeniem na wyższy poziom oświaty, kultury i życia społecznego całej wsi.</u>
+ <u xml:id="u-14.19" who="#PoselLochEugenia">Jako pedagog i działaczka ruchu kobiecego mogę stwierdzić, że dla takiej działalności istnieją potencjalne możliwości i głęboko wierzę, że zostanie ona podjęta z korzyścią dla młodego pokolenia, z pożytkiem dla rodziny i szkoły, państwa i narodu.</u>
+ <u xml:id="u-14.20" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-15">
+ <u xml:id="u-15.0" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Głos ma poseł Bernard Kus.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-16">
+ <u xml:id="u-16.0" who="#PoselKusBernard">Obywatelko Marszałku! Wysoki Sejmie! Dyskutowany dzisiaj projekt rozwoju oświaty w poszczególnych regionach kraju wymagać będzie szczegółowych analiz środowiskowych.</u>
+ <u xml:id="u-16.1" who="#PoselKusBernard">Reprezentuję Śląsk Opolski, o którym ogólnie można by powiedzieć, że jest stosunkowo wysoko rozwinięty. Jednak w dziedzinie edukacji sprawa wygląda nieco inaczej. W swej wypowiedzi pragnę zatrzymać się nad sprawami wychowania przedszkolnego na wsi oraz na niektórych aspektach szkoły gminnej.</u>
+ <u xml:id="u-16.2" who="#PoselKusBernard">Na przebieg i wyniki nauki szkolnej dziecka wywiera duży wpływ okres wychowania przedszkolnego. Dla każdego z nas widoczne są przecież różnice w poziomie intelektualnym dzieci wiejskich i ich rówieśników z miasta. Dziecko z rodziny wiejskiej dysponuje wyraźnie mniejszym zasobem słów i rozumienia otaczających je zjawisk. Na tym tle właściwie i dostatecznie ostro rysują się społeczno-pedagogiczne funkcje przedszkola jako instytucji posiadającej i realizującej szeroki program oddziaływania wyrównawczego, zwłaszcza w zakresie wychowania dziecka wiejskiego. Widzieć należy przedszkole przede wszystkim jako instytucję przyspasabiającą dziecko do pracy szkolnej, kształtującą nawyki do pracy w zespole, wyrównującą braki wychowawcze środowiska, a także sprawującą opiekę nad dzieckiem w czasie zaabsorbowania rodziców pracą produkcyjną.</u>
+ <u xml:id="u-16.3" who="#PoselKusBernard">Jak tymczasem wygląda faktyczny zasięg wychowania przedszkolnego na wsi opolskiej? Podczas gdy w roku 1972 dzieci w wieku od 3 do 6 lat w miastach korzystały z przedszkoli w ponad 49%, to na wsi — tylko w 13%. Porównanie tych wskaźników należy rozpatrywać, uwzględniając następujące czynniki.</u>
+ <u xml:id="u-16.4" who="#PoselKusBernard">Po pierwsze — zainteresowanie ludności wiejskiej i jej gotowość do świadczeń na rzecz rozwoju instytucji wychowania przedszkolnego są bardzo duże, co wywodzi się z ugruntowanej w tym regionie tradycji przedszkola, mającej początek jeszcze w okresie międzywojennym.</u>
+ <u xml:id="u-16.5" who="#PoselKusBernard">Po drugie — faktem jest niższy przeciętny poziom wykształcenia ludności wiejskiej oraz to, że duża część ludności wiejskiej posługuje się w codziennych kontaktach gwarą. Słabsze posługiwanie się poprawnym językiem literackim ogranicza rozwój intelektualny dziecka.</u>
+ <u xml:id="u-16.6" who="#PoselKusBernard">Po trzecie — 70% ogółu ludności naszego regionu zamieszkałej na wsi utrzymuje się ze źródeł nierolniczych, przy równoczesnym wysokim wskaźniku zawodowej aktywizacji kobiet, które mają coraz mniej czasu na opiekę nad dzieckiem.</u>
+ <u xml:id="u-16.7" who="#PoselKusBernard">W związku z tym niepokojące są duże różnice wskaźników objęcia wychowaniem przedszkolnym dzieci zamieszkałych w miastach i na wsi. Dysproporcje w jakości przygotowania dziecka wiejskiego do nauki szkolnej niweluje w pewnym stopniu pożyteczna działalność kół gospodyń wiejskich i TPD, prowadzących ożywioną działalność wychowawczą.</u>
+ <u xml:id="u-16.8" who="#PoselKusBernard">Widzę trudności w upowszechnieniu wychowania przedszkolnego na wsi, ale żywię nadzieję, że sprawa ta będzie w najbliższych latach pomyślnie rozwiązana.</u>
+ <u xml:id="u-16.9" who="#PoselKusBernard">Druga sprawa, której pragnę poświęcić parę uwag w dyskusji — to niektóre aspekty związane z wprowadzaniem w życie koncepcji szkoły gminnej. Zasadność koncepcji reorganizacji sieci szkół wiejskich jest niewątpliwa, a zdecydowana większość społeczności wiejskiej wiąże z tym nadzieje na równe szanse swoich dzieci w późniejszym starcie życiowym. W tym duchu wypowiedziało się na przykład ostatnie Plenum Naczelnego Komitetu ZSL.</u>
+ <u xml:id="u-16.10" who="#PoselKusBernard">Dynamiczny rozwój społeczno-kulturalny wsi oraz stały wzrost produkcji rolnej wymagają od ludzi wysokich kwalifikacji zawodowych i szerokiego horyzontu myślowego. Dotychczasowy sposób nauczania w większości naszych szkół wiejskich nie sprostałby nigdy wymogom stawianym jednostce w rozwijającym się społeczeństwie socjalistycznym. Wprowadzenie w życie koncepcji wysoko zorganizowanej szkoły gminnej umożliwi młodzieży wiejskiej szersze zdobywanie kwalifikacji, a tym samym umożliwi rekrutację kadr dla rolnictwa i instytucji obsługujących rolnictwo spośród miejscowej ludności. Człowiek od dzieciństwa związany z rodzinną miejscowością po uzyskaniu odpowiedniej wiedzy włoży maksimum wysiłku w pracę dla dobra własnego środowiska.</u>
+ <u xml:id="u-16.11" who="#PoselKusBernard">Uznając wagę i doniosłość całej reformy, widzę wiele trudności, które muszą być pokonane, aby upowszechnić szkołę gminną w przewidzianym czasie.</u>
+ <u xml:id="u-16.12" who="#PoselKusBernard">Na ogólną liczbę 852 szkół wiejskich w województwie opolskim tylko 182, tj. zaledwie 21%, stanowią należycie funkcjonujące placówki, a zaledwie 23 nadają się na zbiorcze szkoły gminne. Cechą najistotniejszą, charakteryzującą bazę szkolną tego regionu, jest bowiem wiek budynku. Jedynie 35% zasobów lokalowych pochodzi z lat 1946 — 1970, a 43% — z lat 1901 — 1939, natomiast pozostała część, a więc 22% — wzniesiona została jeszcze w XIX wieku. Zasoby te charakteryzuje niska funkcjonalność, wysoki stopień zużycia, słabe wyposażenie w urządzenia techniczno-sanitarne, higieniczno-zdrowotne i sportowo-rekreacyjne. Warunki materialne szkół wiejskich są więc wyraźnie niezadowalające, a ich polepszenie wymagać będzie dużego ogólnonarodowego wysiłku.</u>
+ <u xml:id="u-16.13" who="#PoselKusBernard">W moim powiecie ani jedna gmina nie dysponuje budynkiem, który funkcję szkoły gminnej mógłby spełnić w sposób prawidłowy. Zdaję sobie sprawę z ograniczonych możliwości inwestycyjnych państwa, jednak zapewnienie w planie rocznym dla województwa tylko jednego tytułu inwestycyjnego z tego zakresu nie rozwiąże prawidłowo problemu. Wyraźna już perspektywa przekształcania szkoły gminnej w szkołę średnią wymaga nie tylko modernizacji przez dobudówki czy adaptacje.</u>
+ <u xml:id="u-16.14" who="#PoselKusBernard">Szkoły gminne powinny być nowoczesnym ośrodkiem rolniczego kształcenia zawodowego młodej generacji, podejmującej pracę na wsi. Dotychczasowy nikły na ogół prestiż SPR, a także zasadniczych szkół zawodowych jest w głównej mierze wynikiem braku funkcjonalnej dla tego typu szkół samodzielnej bazy lokalowej, a skuteczność procesu dydaktycznego jest zależna od wyposażenia szkół rolniczych w rozbudowany zestaw pomocy szkolnych i aparatury audiowizualnej. Szkoła rolnicza nie może być improwizacją, a stwierdzam, że takie mniemanie o niej w wielu środowiskach wiejskich było i jest nadal dość powszechne. Wymagania, które stawiamy młodym rolnikom obejmującym swoje gospodarstwa, muszą znaleźć odzwierciedlenie w dostrzeganiu potrzeb zasadniczego i średniego szkolnictwa rolniczego. Chcemy, by szkoła rolnicza dała jej absolwentom nie tylko minimum wiedzy agro-i zootechnicznej, ale także przekształcała nabyte w gospodarstwie rodziców nawyki indywidualizmu w organizacji toku produkcji w kierunku podjęcia zespołowych form pracy w przyszłości. Nasze nadzieje na reorganizację i szeroko pojęty postęp społeczno-produkcyjny wsi adresujemy do obejmujących ster w rolnictwie młodych ludzi. Do podjęcia tego ogromu zadań młody rolnik musi być wszechstronnie przygotowany w szkole o dużym prestiżu i randze.</u>
+ <u xml:id="u-16.15" who="#PoselKusBernard">Mając już wyraźną wizję przyszłościową szkoły wiejskiej, musimy cały wysiłek podporządkować nie tylko obecnym, ale i przyszłym potrzebom. Będziemy w naszej działalności na wsi inspirować — podobnie jak dotychczas — w szerokim zakresie czyny społeczne. Społeczeństwo rozumie potrzebę wszechstronnego własnego udziału w realizacji zadań — trzeba jednak wyjść tym inicjatywom i potrzebom naprzeciw z pomocą materialną i organizacyjną.</u>
+ <u xml:id="u-16.16" who="#PoselKusBernard">Na Opolszczyźnie, jak wykazują spostrzeżenia i przeprowadzone badania, istnieją nie tylko duże potrzeby w zakresie edukacji, lecz także w zakresie przekształcania poglądów ludzi, ich sposobów wartościowania i oceny. Ten rodzaj działalności obejmować powinien także dorosłych. Sukcesy naszej polityki oświatowej będą tym większe, im bardziej i lepiej poszczególne składniki tej polityki będą się wzajemnie uzupełniały. Podsycanie aspiracji oświatowych jest tutaj konieczne dlatego, że pewne lokalne środowiska wiejskie nie dostrzegają jeszcze dostatecznie ostro potrzeby kształcenia dzieci w szkołach średnich i wyższych. Dlatego też uważam, iż istnieje potrzeba tworzenia różnych form poradnictwa wychowawczego, zawodowego i społecznego oraz rozwijania badań naukowych w zakresie socjologii oświaty i wychowania, gdyż badania takie, szczególnie w warunkach naszego regionu, mogą okazać się kluczem do dalszych perspektywicznych rozstrzygnięć w zakresie szkolnictwa i oświaty. Dalsze wzbogacenie i coraz lepsze zaspokajanie potrzeb oświatowych ludności może mieć miejsce tylko wtedy, gdy potrzeby te będą dobrze znane, a wykonawcy będą umieli przewidzieć wymagania społeczeństwa.</u>
+ <u xml:id="u-16.17" who="#PoselKusBernard">Jestem przekonany, że projektowaną reforma systemu oświaty wychodzi naprzeciw potrzebom i aspiracjom ludności rolniczej, która ze szczególnym zadowoleniem przyjmuje program wyrównania różnic między szkołą wiejską a miejską i tworzenia szans równego startu dla młodzieży wiejskiej.</u>
+ <u xml:id="u-16.18" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-17">
+ <u xml:id="u-17.0" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Głos ma poseł Henryk Zieliński.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-18">
+ <u xml:id="u-18.0" who="#PoselZielinskiHenryk">Obywatelko Marszałku! Wysoki Sejmie! Chcę w swoim wystąpieniu poruszyć problem powiązania reformy systemu oświaty z potrzebami gospodarki narodowej.</u>
+ <u xml:id="u-18.1" who="#PoselZielinskiHenryk">Charakterystyczną cechą przemian zachodzących aktualnie w kraju jest coraz wyraźniejsze eliminowanie form gospodarki ekstensywnej i szerokie wprowadzanie form intensywnego działania. Trzeba mieć jednocześnie na uwadze, że bezprecedensowa w całej historii naszego państwa dynamika rozwoju gospodarczego ostatnich trzech lat stanowi przede wszystkim wynik wykorzystywania rezerw, czemu nie sprzyjały stosunki okresu przedgrudniowego. Uważam za celowe podkreślenie tej okoliczności, bowiem koniunktura gospodarcza i znaczne przekroczenie wielu wskaźników wzrostu ekonomicznego wywołują u poważnej części społeczeństwa wrażenie pozorów łatwości przy dalszym utrzymaniu wysokiej dynamiki rozwoju. Tym bardziej, jeżeli jest spełniony warunek dobrego klimatu ze strony władzy.</u>
+ <u xml:id="u-18.2" who="#PoselZielinskiHenryk">Dynamika dalszego rozwoju społeczno-gospodarczego w rozmiarach, jakie jeszcze tak niedawno można było uważać za mrzonkę, została już wstępnie określona przez Komitet Badań Prognoz — „Polska 2000”.</u>
+ <u xml:id="u-18.3" who="#PoselZielinskiHenryk">O tym, jak znaczny postęp mamy osiągnąć już w 1990 roku, świadczą założenia:</u>
+ <u xml:id="u-18.4" who="#PoselZielinskiHenryk">— 4-krotnego w porównaniu do 1970 roku wzrostu dochodu narodowego, — ponad 5-krotnego wzrostu produkcji przemysłowej, — około 2,5-krotnego wzrostu czystej produkcji rolnej, — około 4-krotnego wzrostu produkcji budowlanej, — około 4-krotnego wzrostu usług, — około 5-krotnego wzrostu inwestycji.</u>
+ <u xml:id="u-18.5" who="#PoselZielinskiHenryk">Takie wskaźniki wzrostu są w pełni współmierne z założeniem zbudowania w okresie kilkunastu lat drugiej Polski.</u>
+ <u xml:id="u-18.6" who="#PoselZielinskiHenryk">Wskazanym przemianom towarzyszyć będzie ponad 2-krotne podniesienie płacy realnej, a to z kolei umożliwi 3,5-krotny wzrost spożycia indywidualnego.</u>
+ <u xml:id="u-18.7" who="#PoselZielinskiHenryk">Przy takiej wizji przyszłości nie można mieć wątpliwości, że utrzymanie wysokiej dynamiki rozwoju społeczno-gospodarczego państwa warunkowane będzie szerokim stosowaniem nowoczesnej techniki, nowoczesnych metod organizacji pracy i zarządzania, wiedzy ekonomicznej i tego co w ogóle wypływa z rozwoju nauki i badań naukowych.</u>
+ <u xml:id="u-18.8" who="#PoselZielinskiHenryk">Takie stawianie sprawy jest uzasadnione przekonaniem, że podstawy przemian społeczno-gospodarczych tkwią przecież w dużej mierze w systemie oświatowym. Szkoła, uczelnie wyższe i różne formy edukacji decydują bowiem zarówno o kwalifikacjach zawodowych, jak i o postawie społecznej człowieka. Od tych czynników zależy powodzenie zamierzeń rozwojowych państwa.</u>
+ <u xml:id="u-18.9" who="#PoselZielinskiHenryk">Dyskutowana dzisiaj koncepcja reformy systemu oświaty wychodzi z zasadniczego słusznego założenia, że potrzeby kraju — rozpatrywane również w kontekście zmian zachodzących na świecie w końcu XX wieku — stawiają przed wchodzącą w twórcze życie generacją wymagania ilościowo i jakościowo znacznie wyższe aniżeli dotychczas.</u>
+ <u xml:id="u-18.10" who="#PoselZielinskiHenryk">Twórczo pracujący człowiek powinien wykazywać aktywną, patriotyczno-społeczną postawę w stosunku do losów kraju i jego społeczeństwa, szanować i cenić pracę. Powinien on posiadać nowoczesną wiedzę i wykształcony umysł, zdolny do ogarnięcia nie tylko aktualnych problemów świata, ale i trudnego obecnie do przewidzenia rozwoju nauki i postępu technicznego. Musi mieć wreszcie — a to się będzie coraz bardziej liczyć — umiejętność posługiwania się wiedzą w swojej pracy zawodowej.</u>
+ <u xml:id="u-18.11" who="#PoselZielinskiHenryk">Rozwinięciu tych wszystkich cech będzie służyć nowy system oświaty. Od systemu tego oczekuje się też wprowadzania takich intensywnych form nauczania, które bez narażania biologicznego rozwoju organizmu pozwolą, w możliwie szybkim czasie, na podjęcie produktywnej pracy dla społeczeństwa.</u>
+ <u xml:id="u-18.12" who="#PoselZielinskiHenryk">Dyskutujemy dzisiaj nad sprawą niezwykle doniosłą dla przyszłości narodu, decydującą O tym, jaki będzie przyszły obywatel Polski socjalistycznej. Dlatego niezwykle ważne jest, aby wykorzystać wszelkie możliwości kształtowania odpowiednich postaw już od najmłodszych lat. Temu celowi służyć będzie upowszechnianie wychowania przedszkolnego. Pojawiają się przy tym dwa aspekty.</u>
+ <u xml:id="u-18.13" who="#PoselZielinskiHenryk">Pierwszy posiada znaczenie społeczne, jest wyrazem głębokiego humanizmu. Powszechność przedszkola powinna zmniejszyć, jeżeli nie zlikwidować, różnice w starcie społecznym dzieci pochodzących z różnych środowisk, o różnych warunkach domowych.</u>
+ <u xml:id="u-18.14" who="#PoselZielinskiHenryk">Drugi nawiązuje do zagadnienia intensyfikacji procesów wychowawczo-dydaktycznych. Przygotowawczy rok przedszkolny bowiem, w powiązaniu ze znacznie większym aniżeli dawniej obyciem dziecka z telewizją, radiem i w ogóle z techniką, powinien pozwolić na poważne zwiększenie efektywności nauczania w szkole powszechnej.</u>
+ <u xml:id="u-18.15" who="#PoselZielinskiHenryk">Technika wywierająca silny wpływ na całe nowoczesne życie, w odpowiednim stopniu do wieku dziecka powinna być uwzględniana w programach przedszkoli. Chodzi o to, aby dziecko w przedszkolu w większym aniżeli dotychczas stopniu zaznajamiać z urządzeniami i mechanizmami świata cywilizowanego.</u>
+ <u xml:id="u-18.16" who="#PoselZielinskiHenryk">Najistotniejszą zmianą rozważaną przez projekt reformy jest wprowadzenie powszechnego 10-letniego średniego nauczania. Stanowi to jednoznaczny objaw wzrostu społeczno-gospodarczego kraju oraz dalszego podnoszenia rangi pracy kwalifikowanej.</u>
+ <u xml:id="u-18.17" who="#PoselZielinskiHenryk">Ukierunkowanie reformy w zakresie szkoły powszechnej jest jednoznaczne. Uwzględnia się w mim aspekty pracy umysłowej i manualnej, wychowawczej i dydaktycznej. Jest też — co trzeba podkreślić — słuszne założenie, że absolwent 10-letniej szkoły powszechnej powinien być lepiej przystosowany do życia, podczas gdy obecnie, po ukończeniu liceum ogólnokształcącego, jest on w zasadzie zawieszony zawodowo w próżni.</u>
+ <u xml:id="u-18.18" who="#PoselZielinskiHenryk">Rozwiązaniu tego problemu wychodzi naprzeciw wprowadzenie dwu kolejnych cykli kształcenia powszechnego, a przede wszystkim ukierunkowania fakultatywnego nauczania już od czwartej klasy. Tak przygotowany absolwent szkoły powszechnej mieć będzie więcej niż dotychczas możliwości dalszego ukierunkowania swojego życia w zależności od osobistych predyspozycji i zainteresowań.</u>
+ <u xml:id="u-18.19" who="#PoselZielinskiHenryk">Oceniając system powszechnej 10-letniej szkoły z pozycji potrzeb gospodarki narodowej, podkreślam dodatkowo elastyczność drugiego cyklu kształcenia, który pozwoli na lepsze dostosowanie programu nauczania do zmieniającej się sytuacji na rynku pracy. Dotychczasowe układy usztywniają możliwości pod tym względem.</u>
+ <u xml:id="u-18.20" who="#PoselZielinskiHenryk">Reforma ma być wprowadzana w życie stopniowo. Pozwoli to na dopracowanie szczegółów programu i, co ważne, na niektóre wyprzedzające działania. Sprawą, która powinna być traktowana pierwszoplanowo jest odpowiednie przygotowanie kadry nauczycielskiej. Chodzi tutaj zarówno o pokrycie ilościowych potrzeb, jak i dostosowanie profilu kwalifikacji do tych potrzeb. Istotne jest też, aby w zaraniu uniknąć zróżnicowania poziomów szkół wiejskich i miejskich. Spełnia ten postulat tworzenie zbiorczych szkół gminnych. Odpowiednia modyfikacja programów szkół pedagogicznych staje się więc sprawą bardzo pilną. Podkreślam jednocześnie większą potrzebę kształcenia nauczycieli wychowania technicznego i eksponowania w programach szkół pedagogicznych aspektu politechnizacji. Nie chodzi tutaj o traktowanie politechnizacji tylko jako odrębnej specjalizacji, ale również o zastosowanie jej w różnych dyscyplinach nauczania.</u>
+ <u xml:id="u-18.21" who="#PoselZielinskiHenryk">Sprawa druga dotyczy wyposażenia szkół. Wprowadzenie czynnika wychowywania przez pracę musi mieć pokrycie w odpowiednich środkach technicznych. Wiadomo, że sytuacja wygląda pod tym względem nie najlepiej. Stąd kolejny wniosek o poważne zwiększenie produkcji pomocy naukowych oraz o rozszerzenie profilu produkcji. Już w szkole powszechnej powinny być dziecku przyswojone np. pojęcia komputerów, motoryzacji, wideofonii, pisania na maszynie i innych.</u>
+ <u xml:id="u-18.22" who="#PoselZielinskiHenryk">Na uwagę zasługuje problem przystosowania do nowego systemu przyzakładowych szkół zawodowych i techników. Szkoły te w wielu wypadkach stanowią jedyne zaplecze kadrowe dla zakładu przemysłowego. Tak jest na przykład przy naborze pracowników do zawodów trudnych, jak w górnictwie czy hutnictwie. W szkołach tych najsilniej reprezentowany jest aspekt wychowywania przez pracę, ważne jest więc przenoszenie ich dobrych doświadczeń do zasadniczego nurtu szkolnictwa powszechnego. Konieczna jest też silna więź z zakładami produkcyjnymi i większymi organizacjami usługowymi klas przygotowujących do zawodu młodzież nie kończącą szkoły średniej.</u>
+ <u xml:id="u-18.23" who="#PoselZielinskiHenryk">Reforma musi te układy odpowiednio włączyć w ogólny system nauczania.</u>
+ <u xml:id="u-18.24" who="#PoselZielinskiHenryk">Niezależnie od ważności wszystkich ogniw nauczania najbardziej istotnym połączeniem gospodarki z systemem oświaty staje się przystosowanie absolwentów szkoły 10-letniej do zawodu względnie do dalszych studiów.</u>
+ <u xml:id="u-18.25" who="#PoselZielinskiHenryk">O ile praktyczne włączanie się gospodarki uspołecznionej do problematyki szkoły 10-letniej będzie miało chyba charakter fragmentaryczny, to takie włączenie się w proces specjalizacji kierunkowej trzeba uznać za bardzo potrzebne. Silne wiązanie specjalizacji ze szkołami przyzakładowymi ułatwiać będzie uczniowi wejście w konkretne środowisko, przyspieszy proces adaptacji zawodowej. Powinno też zmniejszyć stopień migracji młodzieży i stonować niezdecydowanie, jeżeli chodzi o wybór miejsca pracy. Nie obojętny jest ponadto aspekt wykorzystywania do procesu nauczania warsztatu pracy, bezpośrednio w zakładzie przemysłowym.</u>
+ <u xml:id="u-18.26" who="#PoselZielinskiHenryk">Jeżeli chodzi o propozycje reformy w zakresie studiów wyższych, to odpowiadają one w pełni duchowi czasu. Zmniejsza się fetyszyzację dyplomu, preferuje się właściwe kwalifikacje. Zmniejsza się rygory w czasie studiów, wprowadza się leżące w psychice młodzieży elementy elastycznego ukierunkowania swoich zainteresowań, a jednocześnie wprowadza się podniecający ambicje element współzawodnictwa i walki o czas. Niezwykle istotnym czynnikiem rozwijającym umiejętność posługiwania się wiedzą będzie współdziałanie studentów w procesach wdrożeniowych prac badawczych. Takie działanie pozwoli ponadto dokonywać samoselekcji ukierunkowania w przyszłej działalności badawczej względnie przemysłowej już na etapie studiów.</u>
+ <u xml:id="u-18.27" who="#PoselZielinskiHenryk">Rozwinięte organizmy gospodarcze charakteryzować się będą lawinowo narastającym postępem technicznym, a kryteria nowoczesności ulegać będą ciągłym zmianom. Wynika stąd potrzeba silnego eksponowania zagadnienia ciągłego unowocześniania i aktualizacji wiedzy w ramach studiów podyplomowych i w ośrodkach doskonalenia zawodowego.</u>
+ <u xml:id="u-18.28" who="#PoselZielinskiHenryk">W projekcie uchwały sejmowej nadano temu zagadnieniu wysoką rangę. Chodzi jednak o praktyczne wyzwolenie u pracownika szerszej motywacji dokształcania się. Dlatego m.in. uzyskanie wyższych kwalifikacji powinno znaleźć wyraźniejsze aniżeli dotychczas odbicie w systemach wynagrodzeń.</u>
+ <u xml:id="u-18.29" who="#PoselZielinskiHenryk">Na marginesie zagadnień kwalifikacji zawodowych nasuwa się jeszcze uwaga odnośnie do porównywalności systemów oświaty w układzie międzynarodowym. Jednym z symptomów nowoczesnego świata jest rosnąca międzynarodowa współpraca gospodarcza. Nas interesują przede wszystkim układy w obrębie krajów socjalistycznych i dyskutowany na ostatnim posiedzeniu Sejmu problem integracji gospodarczej naszego obozu, aczkolwiek i powiązania z innymi krajami są coraz silniejsze.</u>
+ <u xml:id="u-18.30" who="#PoselZielinskiHenryk">Rzeczą bardzo istotną staje się w tej sytuacji stosowanie wspólnego języka między porównywalnymi środowiskami technicznymi i gospodarczymi różnych krajów, a sprawą nie bez znaczenia jest wyrównywanie poziomu w aspekcie studiów zagranicznych.</u>
+ <u xml:id="u-18.31" who="#PoselZielinskiHenryk">W takim działaniu jak działalność oświatowa nie można naturalnie wprowadzać systemów powszechnej normalizacji i unifikacji, niemniej jednak zagadnienie porównywalności w układach międzynarodowych powinno być uwzględnione w roboczych programach reformy.</u>
+ <u xml:id="u-18.32" who="#PoselZielinskiHenryk">Ponieważ koncepcja reformy posiada wyraźne cechy postępu, pozostaje więc do rozważenia prowadzenie konsultacji na ten temat w ramach państw socjalistycznych. Można mieć na uwadze chociażby okoliczność, że w gruncie rzeczy zależy nam na wspólnym profilu wychowania socjalistycznego.</u>
+ <u xml:id="u-18.33" who="#PoselZielinskiHenryk">Wysoki Sejmie! W wystąpieniu chodziło mi o wskazanie niektórych powiązań projektu reformy ze sprawami gospodarczymi. Konieczne jest w związku z tym stwierdzenie, że korzyści wynikające z reformy dla gospodarki narodowej będą jednoznacznie pozytywne.</u>
+ <u xml:id="u-18.34" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-19">
+ <u xml:id="u-19.0" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Głos ma poseł Maria Kotlicka.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-20">
+ <u xml:id="u-20.0" who="#PoselKotlickaMaria">Obywatelko Marszałku! Wysoki Sejmie! W postanowieniu, aby rocznicę powstania Komisji Edukacji Narodowej uczynić datą święta nauczyciela jest głęboka i zobowiązująca pedagogów wymowa. Ze złożonych wielu problemów oświatowych postanowienie to wysuwa na czoło zagadnienie roli i znaczenie nauczyciela w całym procesie edukacji i wychowania młodzieży. Jest słuszne twierdzenie, że o powodzeniu realizacji zamierzeń dyskutowanego dzisiaj projektu uchwały zadecyduje głównie nauczyciel — wychowawca. Temu więc istotnemu problemowi chcę poświęcić kilka chwil uwagi, kilka refleksji.</u>
+ <u xml:id="u-20.1" who="#PoselKotlickaMaria">Analizując całokształt prac nad projektem uchwały, nie sposób nie podpisać się pod stwierdzeniem zawartym w uchwale VI Zjazdu Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej: — „Rozwój społeczeństwa zmierza do pełnego rozwinięcia ustroju socjalistycznego, a zatem system oświaty i wychowania powinien wykształcić kadry potrzebne w następnych dziesięcioleciach, posiadające cechy osobowości twórców rozwiniętego socjalizmu i przyszłego społeczeństwa komunistycznego”.</u>
+ <u xml:id="u-20.2" who="#PoselKotlickaMaria">To my, nauczyciele, musimy wychować młodych ludzi zdolnych do podjęcia zadań w dynamicznie zmieniających się warunkach gospodarczych i społecznych. To my, nauczyciele, jesteśmy najbardziej odpowiedzialni za wyzwalanie aktywności twórczej wychowanka, a zdolność do aktywnej koncepcyjnej pracy jest jedną z najcenniejszych wartości jednostki ludzkiej. Świadomy tego faktu wychowawca musi pielęgnować wrodzone zadatki aktywności, musi nadbudowywać je nowymi elementami, choćby takimi, jak zapał, energia działania, aż wreszcie zjawi się sukces.</u>
+ <u xml:id="u-20.3" who="#PoselKotlickaMaria">Objawem osiągnięcia zdolności tworzenia będzie umiejętność budowania nowych ujęć rzeczywistości z tych elementów, które zostały wkomponowane w tok kształcenia dziecka.</u>
+ <u xml:id="u-20.4" who="#PoselKotlickaMaria">W procesie nauczania i wychowania z całą troską i odpowiedzialnością musimy widzieć potrzebę przygotowania wszystkich przyszłych obywateli zdolnych do działalności praktycznej, ludzi, którzy potrafią dostrzegać i rozwiązywać po nowemu nowe problemy. Możliwość tworzenia nowej rzeczywistości musi mieć oparcie w umiejętności szybkiego kojarzenia, logicznego myślenia, zdolności do samodzielnej oceny faktów i zjawisk. Aby doprowadzić do tego zamierzenia nauczyciel musi pamiętać o swojej roli w tworzeniu warunków wychowawczych i środowiskowych. Praca wychowawcy polegać musi na szanowaniu samodzielnej aktywności, rozwijaniu zdolności do rozumowania, przygotowaniu do podejmowania wysiłków, uczeniu entuzjazmu dla nauki, uczeniu dążenia do osiągnięć. Wiara we własne siły, możliwość osiągnięcia sukcesu, poczucie bezpieczeństwa — to warunki niezbędne do kształtowania postawy twórczej ucznia. Mówiąc o szansie sukcesu nie wolno zapominać o potrzebie indywidualizowania wymagań, trzeba wiedzieć na co stać każdego wychowanka i z tego rozliczać każdego.</u>
+ <u xml:id="u-20.5" who="#PoselKotlickaMaria">Mając na uwadze te czynniki aktywizujące zdolności do tworzenia, działać będziemy tak, aby efektem tego działania był człowiek zdolny do samodzielnej pracy, człowiek posiadający inicjatywę i samodzielność myślenia, entuzjazm i wytrwałość w pracy, człowiek rozumiejący co znaczy dyscyplina wewnętrzna i społeczna, człowiek tworzący własne szczęście zgodne z ideałem szczęścia całego społeczeństwa, w którym działa i będzie pracować.</u>
+ <u xml:id="u-20.6" who="#PoselKotlickaMaria">Działać należy dla określonego celu, określonej sprawy, wypełniać trzeba działanie treścią rzeczywistości. Naszą rzeczywistością jest socjalistyczna Polska. Stan nauczycielski musi być głęboko przekonany o potrzebie wychowania i ukształtowania osobowości ludzi socjalizmu, głęboko patriotycznych i internacjonalistycznych. Nie mają na szczęście młodzi naszych czasów potrzeby ujawniania swoich postaw patriotycznych na wzór Konradów i Kolumbów, ich miłość do ojczyzny nie musi zawierać bohaterskich zrywów, nie wymaga decyzji typu życie lub śmierć, ale musi być oparta o żywą, autentyczną chęć wykonywania codziennej, często mozolnej pracy. Wpoić w młodego przekonanie, że praca dla ojczyzny — to systematyczne wypełnianie obowiązków, powinności w szkole, uczelni, a później w zakładzie pracy i w domu rodzinnym, wpoić zapał, wytrwałość w pracy, radość z dobrej roboty może nauczyciel, który sam jest wyznawcą tych przekonań, jest upartym zapaleńcem zmierzającym konsekwentnie do pełnego sukcesu osobowego.</u>
+ <u xml:id="u-20.7" who="#PoselKotlickaMaria">Profesja nasza z zapału wyrastać może, doskonalić w zapale się musi. W literaturze pedagogicznej spotkałam się z poglądem, że największym szczęściem dla wychowanka jest spotkać nauczyciela zapaleńca. Nauczyciel emanujący twórczym zapałem na lekcji, w czasie spotkań, na zajęciach pozalekcyjnych, na wycieczkach, nauczyciel, który zapałem podsyca każde działanie dobre, a potępiający zło, reagujący na każdą sytuację odważnie i mądrze, podejmujący trudne problemy społeczne, moralne i etyczne będzie najlepszym wzorem do naśladowania. Z obserwacji jego pracy i życia dziewczyna i młodzieniec wysnują najwięcej wniosków.</u>
+ <u xml:id="u-20.8" who="#PoselKotlickaMaria">Wychowując w oparciu o najszczytniejsze wzory osobowe i literackie przyszłych społeczników, wrażliwych na cudzą krzywdę i skłonnych do opowiadania się za prawem i sprawiedliwością w każdej dziedzinie życia, pamiętać musimy, że podporą tego działania musi być własny przykład. Nie rozbudzi społecznikowskiej pasji działania dla ludzi nauczyciel, który sam nie jest społecznikiem.</u>
+ <u xml:id="u-20.9" who="#PoselKotlickaMaria">Dobry przykład zajmuje zasadnicze miejsce w kształtowaniu postaw obywatelskich, ale poczesne miejsce w tym dziele zajmują treści przekazywane młodzieży w pracy dydaktyczno-wychowawczej. W nowym proponowanym ujęciu systemu naszej oświaty istnieje możliwość doboru tych treści przez nauczyciela, który eksponować może to, co jego zdaniem w danej sytuacji wychowawczej jest najistotniejsze, najpotrzebniejsze. Umieć znaleźć w treściach nauczania elementy najefektywniej wychowujące może ten wychowawca, który zna swoich uczniów, ich potrzeby, ich przeżycia, ich radości i troski. Poznanie ucznia i umiejętne kierowanie jego rozwojem umysłowym i społecznym jest możliwe tylko wtedy, kiedy nauczyciel jest dobrze przygotowany merytorycznie, przekonany szczerze do głoszonych idei i sam ustawicznie nadąża za najnowszymi osiągnięciami zarówno wiedzy przedmiotowej, jak i pedagogicznej. Uchwała Sejmu z kwietnia br. o socjalistycznym wychowaniu młodzieży i dzisiejszy projekt uchwały silnie akcentują te wymagania wobec nauczyciela i zapewniają możliwość ich realizacji.</u>
+ <u xml:id="u-20.10" who="#PoselKotlickaMaria">Mądrość, cierpliwość, wyrozumiałość, wysokie walory etyczno-moralne ułatwią nauczycielowi dotarcie do psychiki dziecka, czego dowodem będzie wyzwolenie samowychowania i samokształcenia. I to będzie sukces.</u>
+ <u xml:id="u-20.11" who="#PoselKotlickaMaria">Człowiek wyedukowany w naszym systemie musi śmiało wybiegać myślą w przyszłość, bo zna swoją godność, swoje możliwości i rozumie, że może osiągnąć wszystko, co zaszczytne i piękne.</u>
+ <u xml:id="u-20.12" who="#PoselKotlickaMaria">Na sesji sejmowej w 1789 r. Jan Ursyn Niemcewicz wypowiedział słowa: „Dobro powszechne jest jego — wychowanka — szczególnym dobrem, z dzieciństwa Ojczyznę mieć powinien przed oczyma, rodzice, nauczyciele, przykłady starszych, wszystko powinno go prowadzić do kochania tej Ojczyzny, do szanowania jej praw, zwyczajów, do szukania swego szczęścia, sławy, chluby i pychy nawet, że jest jej członkiem”.</u>
+ <u xml:id="u-20.13" who="#PoselKotlickaMaria">Kilka tylko refleksji związanych z postacią nauczyciela zdołałam Wysokiej Izbie przekazać. Jest to część problemów związanych z realizacją uchwały w sprawie systemu edukacji narodowej. Sądzę, że będę wyrazicielką nauczycielskiej braci mówiąc: podejmiemy działanie w nowym ujęciu z zapałem i doprowadzimy do sukcesu, którym będzie mądry polski naród, silna, licząca się w świecie socjalistyczna Polska.</u>
+ <u xml:id="u-20.14" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-21">
+ <u xml:id="u-21.0" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Głos ma poseł Władysław Brodzki.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-22">
+ <u xml:id="u-22.0" who="#PoselBrodzkiWladyslaw">Obywatelko Marszałku! Wysoki Sejmie! — „(...) ćwiczenie i edukacja młodzi jest jedynym dla państw ciągłego uszczęśliwienia warunkiem”. Cytat ten, pochodzący z — „Uniwersału” Komisji Edukacji Narodowej, który ukazał się po wstrząsie politycznym 1772 r., wyraża wiarę w siłę procesów wychowawczych, kształtujących nowe pokolenie według jednolitego systemu oświatowo-wychowawczego, organizowanego przez państwo. Konfrontacja z rzeczywistością, w połączeniu z przeobrażeniami ekonomicznymi i społecznymi w Europie, stworzyła potrzebę powiązania szkoły z życiem. Nastąpił tu zasadniczy przewrót dynamizowany przez rozwój nauk ścisłych. Praktycyzm płynący z możliwości zastosowania zdobyczy naukowych w życiu społeczeństw epoki Oświecenia narzucał konieczność reformy nie tylko struktury szkolnej, lecz także programów nauczania, metod dydaktycznych i wychowawczych. Pojawiły się hasła wychowania zgodnego z naturalnym rozwojem dziecka i z poszanowaniem jego osobowości przez nauczyciela. Szkoły i wychowanie powinny być dostępne dla wszystkich stanów bez wyjątku, również i dla dziewcząt. Wychowanie to powinno być wszechstronne: umysłowe, moralne i fizyczne. Do skutecznego działania szkoły konieczne są dobre podręczniki i kwalifikowani nauczyciele. Właśnie podjęcie wysiłku w kierunku stworzenia przygotowanych do pracy pedagogicznych kadr nauczycielskich stanowi jedno z zasadniczych i wspaniałych osiągnięć Komisji Edukacji Narodowej.</u>
+ <u xml:id="u-22.1" who="#PoselBrodzkiWladyslaw">Powiązanie nauczania z potrzebami kraju, wychowanie obywatelskie, poszanowanie osobowości ucznia, pobudzanie jego aktywności — stanowią te założenia Komisji Edukacji Narodowej, które weszły jako trwałe osiągnięcia do postępowej polskiej myśli pedagogicznej. Stanowią one o dokonanym przez Komisję Edukacji Narodowej przełomie, który rzutował na wieki następne. Ilekroć więc zastanawiamy się nad współczesną myślą pedagogiczną w Polsce nie możemy zapominać o dorobku Komisji Edukacji Narodowej. Tym bardziej więc godzi się wspomnieć o nim dziś — w przeddzień dwusetnej rocznicy powstania Komisji Edukacji Narodowej, w momencie, w którym Sejm PRL ma podjąć uchwałę generalną w sprawie systemu edukacji narodowej.</u>
+ <u xml:id="u-22.2" who="#PoselBrodzkiWladyslaw">Współczesnej polskiej myśli pedagogicznej towarzyszyła stała troska o racjonalny program wychowania. Był on zawsze wiązany z programem nauczania. Chodziło tu o takie powiązanie treści i środków, które pozwalałyby rozwijać fizyczne i psychiczne zdolności ucznia. W programie tym chodziło o takie powiązanie procesu nauczania i wychowania z praktyką społeczną, które kształtowałoby postawy wobec zasadniczych problemów politycznych, moralnych i społecznych.</u>
+ <u xml:id="u-22.3" who="#PoselBrodzkiWladyslaw">Powyższe sformułowanie implikuje konieczność kompleksowego i planowanego rozwoju systemu oświaty i wychowania. Idea planowania oświaty wypływa z faktu przemian zachodzących w naszym kraju, zgodnie z programem rozwoju społeczno-gospodarczego Polski Ludowej. Im wyższy bowiem jest poziom społeczno-ekonomiczny i naukowo-techniczny kraju, tym pilniejsza staje się potrzeba programowego kształcenia jego obywateli. I ciekawa rzecz, że ta zależność jest obustronna — jak postęp ekonomiczny i rozwój społeczny warunkuje rozwój systemu oświatowego, tak wdrażanie nowoczesnego programu oświaty i wychowania może stać się siłą napędową rozwoju gospodarczego i społecznego.</u>
+ <u xml:id="u-22.4" who="#PoselBrodzkiWladyslaw">Analiza tych współzależności uwzględniająca perspektywy rozwoju naszego państwa jest podstawą do określenia programowych założeń wychowawczych, a szczególnie do Określenia ideału wychowawczego, treści i metod wychowania, odpowiadających potrzebom społeczeństwa budującego socjalizm. Te problemy stanowią treści doniosłych dokumentów, jakimi są tezy programowe uchwalone na VII Plenum Komitetu Centralnego PZPR oraz uchwała Sejmu z 12 kwietnia bieżącego roku o zadaniach narodu i państwa w wychowaniu młodzieży i jej udziale w budowie socjalistycznej Polski. Stronnictwo Demokratyczne podkreśliło wagę tych problemów w uchwale X Kongresu.</u>
+ <u xml:id="u-22.5" who="#PoselBrodzkiWladyslaw">Dynamika rozwojowa naszego państwa stawia przed społeczeństwem polskim nowe, lecz niełatwe zadania. Od wykonania tych zadań zależy, czy staniemy się państwem nowoczesnym i społeczeństwem światłym, które jest w stanie sprostać nowym warunkom kształtowanym przez rozwój nauki i postęp techniczny. Stąd tak ważne jest przygotowanie młodych pokoleń do wykonania wspomnianych zadań. Od ich prawidłowego wychowania i wszechstronnego wykształcenia oraz pełnego udziału w budowie socjalistycznej Polski zależy przyszłość naszego narodu, rozwój społeczny, kulturalny i ekonomiczny kraju — stwierdza wyżej wymieniona uchwała Sejmu.</u>
+ <u xml:id="u-22.6" who="#PoselBrodzkiWladyslaw">Istotnym warunkiem bardziej efektywnego oddziaływania na młodzież we wszystkich fazach rozwojowych jest jednolity system wychowania.</u>
+ <u xml:id="u-22.7" who="#PoselBrodzkiWladyslaw">Szczególnie ważne jest uznanie powszechnego średniego wykształcenia za główne ogniwo w systemie oświaty i wychowania. Już 200 lat temu Komisja Edukacji Narodowej dostrzegła zasadnicze znaczenie szkolnictwa średniego, za pośrednictwem którego można skutecznie oddziaływać na społeczeństwo w sposób najbardziej planowy i efektywny. O ileż wyraźniej rysuje się nam rola szkoły średniej w jednolitym systemie oświaty i wychowania dziś, gdy na psychikę i umysł młodego człowieka wywierają nacisk zdobycze współczesnej nauki i techniki, wymagania stawiane przez nowoczesne środki wytwórcze i konieczność selekcji oraz przyjęcie bogactwa informacji dostarczanych wszelkimi nowoczesnymi środkami masowego przekazu. Dlatego szkoła średnia ma wyposażyć ucznia nie tylko w pewną sumę wiadomości i umiejętności, ale przede wszystkim rozwijać i kształtować te dyspozycje i sprawności, które w nowoczesnych warunkach ułatwiają człowiekowi orientację i wybór właściwych metod i środków.</u>
+ <u xml:id="u-22.8" who="#PoselBrodzkiWladyslaw">Świat dzisiejszy staje się coraz bardziej skomplikowany. Żyjemy w stanie napięcia i niepokoju wywołanego szybkimi przemianami we wszystkich dziedzinach życia i działania ludzkości. Istnieją wszelkie dane po temu, że nadchodzące ćwierćwiecze przyniesie ludzkości rozwój nowych badań naukowych, pojawią się nowe dyscypliny i nowe środki produkcji, myśl ludzka dozna nowych bodźców. Stan ten dyktuje konieczność kontynuowania kształcenia ustawicznego — jako środka stałego podnoszenia kwalifikacji i aktualizacji wiedzy. Należy więc już w szkole średniej wpoić człowiekowi ów twórczy stosunek do szukania właściwych dróg pozwalających mu świadomie i skutecznie kierować zachodzącymi zjawiskami i przemianami.</u>
+ <u xml:id="u-22.9" who="#PoselBrodzkiWladyslaw">O takim wychowaniu mówi kwietniowa uchwała Sejmu przedstawiająca cele wychowawcze i ideał wychowawczy zgodnie z założeniami ideologii socjalistycznej i wskazująca na cały zespół problemów, instytucji i ośrodków współdziałających w procesie kształcenia i wychowania obywatela zarówno na etapach szkolnych, jak i w okresie pozaszkolnym, w jego pracy i w życiu społecznym.</u>
+ <u xml:id="u-22.10" who="#PoselBrodzkiWladyslaw">Dlatego tak ważna rola w procesie kształcenia i wychowania przypada wszelkim przejawom kultury, która bogactwem treści i form działania staje się naturalnym sprzymierzeńcem szkoły i wychowawców. W tym zakresie niemałe zadania ma do spełnienia książka i to nie tylko ta, która jako dobrze opracowany podręcznik ułatwia uczniowi opanowanie pewnej sumy wiedzy, ale również i książka naukowa, która potrafi przyciągnąć uwagę młodego czytelnika, tematem podanym przystępnie i interesująco. Książka taka rozszerza wiedzę i horyzonty myślowe, kształtuje postawy etyczne i estetyczne i dostarcza osobistych przeżyć, które pozostawiają ślad na całe życie w psychice młodego człowieka. Wynikają stąd ważne wskazania zarówno dla państwowej polityki wydawniczej, jak i dla bibliotek, które są naturalnym sprzymierzeńcem człowieka kształcącego się i uczą go samodzielnej pracy nad swym przygotowaniem do życia.</u>
+ <u xml:id="u-22.11" who="#PoselBrodzkiWladyslaw">Funkcjonowanie nowego systemu szkolnego będzie w dużej mierze zależne od prawidłowego kierownictwa i nadzoru pedagogicznego. W tym zakresie byliśmy świadkami częstych błędów popełnianych czy to z powodu niewłaściwego doboru ludzi, czy braku odpowiednich kwalifikacji pedagogicznych, co prowadziło często do formalnej i administracyjnej działalności nadzoru pedagogicznego. Tymczasem o doborze i skutecznej roli nadzoru pedagogicznego muszą decydować wysokie kwalifikacje, doświadczenie, wartości ideowo-polityczne, walory osobiste i kultura postępowania.</u>
+ <u xml:id="u-22.12" who="#PoselBrodzkiWladyslaw">Przed resortem oświaty i wychowania stoi wielkie zadanie usprawnienia systemu zarządzania szkolnictwem i przygotowania kadr kierowniczych i wychowawczych. Waga tego zadania wzrosła ze względu na nową funkcję Ministerstwa Oświaty i Wychowania, któremu przypadła rola koordynatora oświaty szkolnej i pozaszkolnej zarówno w szkołach podległych bezpośrednio, jak i w tych, które są w gestii innych resortów. Szczególnie w zakresie szkolenia nauczycieli należy oczekiwać dodatnich skutków działalności Ministerstwa Oświaty i Wychowania, która prowadzi do ujednolicenia metod kształcenia nauczycieli i podnoszenia ich kwalifikacji. Jest to przecież jeden z zasadniczych problemów domagający się szybkiego rozwiązania, zważywszy, że około ^2/3^ nauczycieli będzie musiało uzupełnić swoje kwalifikacje w zakresie szkoły wyższej. Jest to również jeden z warunków, od spełnienia którego zależy powodzenie w realizacji nowego programu kształcenia i wychowania.</u>
+ <u xml:id="u-22.13" who="#PoselBrodzkiWladyslaw">Wysoki Sejmie! Realizując nowy system edukacji narodowej natkniemy się na wiele trudności. Chodzi tu nie tylko o trudności materialne i techniczne, ale o trudności natury merytorycznej i psychicznej. Wiele elementów programowych czeka na wyjaśnienie, zdefiniowanie i opisanie. Za postępem w nauce, za unowocześnieniem procesów produkcyjnych i stylu życia musi nadążać postęp pedagogiczny. W harmonii z powstaniem nowych warunków materialnych i stosunków społecznych chcemy stworzyć w naszym państwie nowe społeczeństwo socjalistyczne. W tym kierunku muszą iść prace nad stworzeniem systemu kryteriów i wartości, aby takie walory, jak moralność socjalistyczna, odwaga i odpowiedzialność, poczucie solidarności ze światem postępu i sprawiedliwości społecznej nie pozostały w sferze pojęć, lecz stały się realnymi wyznacznikami postaw członka społeczności socjalistycznej.</u>
+ <u xml:id="u-22.14" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-23">
+ <u xml:id="u-23.0" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Głos ma poseł Mieczysław Klimowicz.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-24">
+ <u xml:id="u-24.0" who="#PoselKlimowiczMieczyslaw">Obywatelko Marszałku! Wysoki Sejmie! Nawiązujemy obecnie do wielkiej tradycji Komisji Edukacji Narodowej. Wprowadzamy ją do świadomości społecznej, wyrażamy podziw dla nowoczesności i śmiałości myśli jej twórców, konsekwencji w działaniu oraz zdolności przewidywania przyszłości. Była to bowiem jedna z najtrwalszych instytucji spośród stworzonych w tamtym okresie, o zasadniczym znaczeniu dla dalszego rozwoju narodu polskiego.</u>
+ <u xml:id="u-24.1" who="#PoselKlimowiczMieczyslaw">Wystarczy przypomnieć, iż najwybitniejsi twórcy pierwszej połowy XIX wieku — Mickiewicz, Słowacki i ich rówieśnicy uczyli się w szkołach opartych na systemie stworzonym przez Komisję Edukacji Narodowej.</u>
+ <u xml:id="u-24.2" who="#PoselKlimowiczMieczyslaw">Początkowa część przedstawionego dziś pod obrady projektu uchwały Sejmu wylicza te zasługi, zaś dzięki wyraźnemu nawiązaniu do wielkiego programu pierwszej w dziejach Polski wielkiej reformy szkolnej, podkreśla rangę historyczną rozwiązań proponowanych na dziś dla naszej współczesności i dla potrzeb przyszłych pokoleń.</u>
+ <u xml:id="u-24.3" who="#PoselKlimowiczMieczyslaw">Postulowane przez VI Zjazd partii przyspieszenie socjalistycznego rozwoju kraju w dobie rewolucji naukowo-technicznej, stawia w centrum uwagi problemy wychowawcze kształtu przyszłej szkoły. Projekt uchwały, nad którym dyskutujemy, poprzedzony pracami nad Raportem o stanie oświaty, jest wyrazem konsekwentnej realizacji tych postulatów, zaś naczelna dyrektywa wyrażana w obu dokumentach — wprowadzenia powszechnego wykształcenia średniego — stanowi propozycję na miarę naszych czasów, która odpowiada powstającej już teraz wizji społeczeństwa pierwszej połowy XXI w.</u>
+ <u xml:id="u-24.4" who="#PoselKlimowiczMieczyslaw">Można sądzić, że wybrany jako wzór modelowy szkolnictwa średniego i zmodyfikowany w stosunku do wersji Raportu wariant IIA 10-letniej szkoły średniej wraz z 2-letnimi szkołami o specjalizacji kierunkowej i rozwinięciem sieci przedszkoli, jest na obecnym etapie rozwiązaniem najbardziej nowoczesnym i godnym poparcia. Bierze on bowiem pod uwagę fakt coraz szybszego dojrzewania młodzieży w warunkach cywilizacji miejskiej, zaś powołanie do życia gminnych szkół zbiorczych tworzy realne szanse przyspieszenia tego rozwoju również w środowisku wiejskim.</u>
+ <u xml:id="u-24.5" who="#PoselKlimowiczMieczyslaw">2-letnia szkoła natomiast, obok wykształcenia zawodowego, staje się naturalnym pomostem między wyższymi uczelniami, pomostem, którego dotychczas brakowało. Będą się mogli w niej spotkać najlepsi nauczyciele obu typów szkół, co wpłynie niewątpliwie na podniesienie poziomu uprawianej tam dydaktyki, ułatwi procesy selekcyjne na studia wyższe, doprowadzi w przyszłości do integracji merytorycznej, a nie tylko formalnej całego naszego systemu szkolnego.</u>
+ <u xml:id="u-24.6" who="#PoselKlimowiczMieczyslaw">W tej sytuacji szczególnego znaczenia nabiera problem kształcenia i dokształcania nauczycieli, bowiem od ich kwalifikacji i talentów twórczych zależy w poważnym stopniu powodzenie całej akcji.</u>
+ <u xml:id="u-24.7" who="#PoselKlimowiczMieczyslaw">Zapowiedziane w Raporcie o stanie oświaty zerwanie z encyklopedyzmem nauczania, przejście na system przysposabiający do pracy twórczej i samodzielnego myślenia stawiają przed nauczycielami coraz bardziej odpowiedzialne zadania. Przede wszystkim konieczność stałego dokształcania się i to zarówno w przedmiotach zawodowych, jak i zagadnieniach ogólnych związanych z rozumieniem praw rozwoju społecznego. Istotny krok w tej dziedzinie zrobiono. Wprowadzony został wymóg ukończenia studiów magisterskich przez nauczycieli wszystkich kierunków i przedmiotów. W roku bieżącym rozpoczęto na większą skalę realizację programu dokształcania, powołano przy kuratoriach instytuty kształcenia nauczycieli, które w porozumieniu z odpowiednimi szkołami wyższymi będą kierowały procesami doskonalenia zawodowego. W dalszej kolejności należy dążyć do uruchomienia sieci studiów podyplomowych na wszystkich kierunkach, które są przedmiotem wykładów w szkolnictwie średnim. Studia te miałyby na celu nie tylko aktualizację wiedzy fachowej, ale i zdobycie orientacji w ogólnych problemach humanistyki współczesnej, w teorii kultury, filozofii, psychologii i pedagogice.</u>
+ <u xml:id="u-24.8" who="#PoselKlimowiczMieczyslaw">Efektywność kształcenia na tych studiach można podnieść przez ścisłe ich powiązanie z systemem awansowania stosowanym w szkolnictwie. To samo dotyczy seminariów doktoranckich dla nauczycieli, którym umożliwić trzeba większy udział w tej formie kształcenia niż to miało miejsce w ostatnich latach. Warto zastanowić się również nad wprowadzeniem, niezależnie od studiów podyplomowych i doktoranckich, rocznych staży asystenckich, przede wszystkim w uniwersytetach i wyższych szkołach pedagogicznych, dla młodych i zdolnych nauczycieli, co przyczyniłoby się do stworzenia atmosfery dobrej współpracy, stałych konsultacji między obydwoma pionami szkolnictwa. W dotychczasowej bowiem praktyce wzajemne konfrontacje, nie zawsze z pozytywnymi rezultatami, miały miejsce dopiero przy egzaminach wstępnych na wyższe uczelnie, gdzie w komisjach zasiadali również nauczyciele szkoły średniej.</u>
+ <u xml:id="u-24.9" who="#PoselKlimowiczMieczyslaw">Aby zapewnić pomyślne wykonanie programu kształcenia nauczycieli, uczelnie wyższe, a zwłaszcza uniwersytety muszą bardziej intensywnie rozwijać kierunki bezpośrednio służące dydaktyce, a więc pedagogikę i psychologię. W wielu uczelniach kierunki te obciążone zbyt wielką ilością zajęć nie mogą rozwinąć na szerszą skalę działalności naukowej, kształcenia kadry pracowników, niezbędnych dla realizacji zwiększających się zadań. Dojrzała chyba właściwa sytuacja do powołania wspólnym wysiłkiem uniwersytetów i Polskiej Akademii Nauk centralnego seminarium doktoranckiego dla obu wymienionych dyscyplin, bowiem większość uczelni nie może we własnym zakresie uporać się z tymi problemami. W celu zapewnienia wysokiego poziomu całemu systemowi dokształcania nauczycieli, a zwłaszcza w studiach podyplomowych, które — jak można się spodziewać — przybiorą niedługo charakter masowy, konieczne jest już obecnie ścisłe określenie kompetencji i odpowiedzialności przy podziale czynności organizacyjnych i dydaktycznych między kuratoriami, władzami oświatowymi i szkolnictwem wyższym. Chodzi o to, aby całością szkolenia kierowały odpowiednie placówki uniwersyteckie lub wyższych szkół pedagogicznych — jako jedyne upoważnione do tego instytuty naukowo-dydaktyczne. Naruszenie tej zasady mogłoby spowodować zakłócenia w działalności studiów podyplomowych, a tym samym obniżyć ich efektywność i poziom. Warto przy tej okazji podkreślić, że głównymi realizatorami programu kształcenia i dokształcania nauczycieli są uniwersytety i wyższe szkoły pedagogiczne, co powinno znaleźć wyraz w zwiększeniu inwestycji i nakładów finansowych na rzecz tych szkół.</u>
+ <u xml:id="u-24.10" who="#PoselKlimowiczMieczyslaw">Na obecnym etapie rozwoju szkolnictwa wyższego należałoby poddać analizie cały system studiów zaocznych. Obserwuje się bowiem różne nieprawidłowości w ich funkcjonowaniu, przede wszystkim zrównanie się wieku studentów stacjonarnych i zaocznych, co jest niezgodne z podstawowymi założeniami, które przyświecały powołaniu do życia rozbudowanego systemu studiów zaocznych.</u>
+ <u xml:id="u-24.11" who="#PoselKlimowiczMieczyslaw">Konieczna wydaje się zmiana istniejących proporcji ilościowych między obydwoma typami studiów z wyraźną preferencją studiów stacjonarnych zapewniających kształcenie kadry na wysokim poziomie.</u>
+ <u xml:id="u-24.12" who="#PoselKlimowiczMieczyslaw">W związku z planowanym odejściem szkoły średniej od encyklopedyzmu w nauczaniu, celowe wydaje się opracowanie nie tylko nowych programów i podręczników, ale przygotowanie zaplecza, właśnie encyklopedii, słowników i wszelkiego rodzaju pomocy naukowych tego typu, za mało ich bowiem ukazuje się obecnie. Należałoby zachęcić instytuty PAN i wydawnictwa naukowe, aby do swoich planów perspektywicznych wstawiały więcej pozycji encyklopedycznych, gdyż potrzeby wzrosną tu niepomiernie, zaś ich całkowite zaspokojenie będzie jednym z warunków powodzenia projektowanej reformy szkolnictwa.</u>
+ <u xml:id="u-24.13" who="#PoselKlimowiczMieczyslaw">W projekcie uchwały w sprawie systemu edukacji narodowej szczególnie ważną rolę przypisuje się sprawnemu działaniu szkolnictwa wyższego. Raport o stanie oświaty określa jego nowe zadania w sposób ogólny. W tekście uchwały natomiast są już wskazane główne kierunki reformy, mające zadecydować o przyszłym kształcie szkoły wyższej. Jako zasadę naczelną przyjmuje się integrację dydaktyki wszystkich szczebli i badań naukowych powiązanych ściśle z praktyką, życiem społeczno-gospodarczym kraju i regionu. Trzeba przyznać, że zasada ta oraz wynikające z niej bardziej szczegółowe zalecenia, jak np. indywidualizacja programów dydaktycznych, wciągnięcie studentów do pracy badawczej wychodzą naprzeciw wielu inicjatywom podejmowanym ostatnio w całym kraju. Wyczuwamy powszechnie kryzys dotychczasowych struktur istniejących w szkolnictwie wyższym, spowodowany ich nienadążaniem za coraz szybciej zachodzącymi zmianami, jakie niesie rewolucja naukowo-techniczna. Uświadomiły one wszystkim zainteresowanym konieczność poczynienia dość istotnych korektur obecnego systemu, a w niektórych wypadkach — wprowadzenia zasadniczych innowacji. Na obecnym etapie poszukiwań nowych rozwiązań największe nadzieje wiąże się z odnalezieniem właściwych form współpracy szkoły wyższej, zwłaszcza typu uniwersyteckiego ze środowiskiem, z gospodarką, z kulturą narodową, przy czym najbardziej istotne wydaje się formułowanie przez szkoły wyższe zasadniczych pytań naukowych, dotyczących podstawowych problemów środowiska, na które odpowiedzi poszukiwałyby wszystkie dyscypliny uprawiane na uczelniach, dzięki czemu mogłoby dochodzić do procesów integracyjnych, wiążących wspólnym tematem nauki humanistyczne, przyrodnicze, matematyczno-fizyczno-chemiczne i techniczne. Próbuje się obecnie obejmować kompleksowymi badaniami powstające wielkie aglomeracje przemysłowe, albo tereny mające ulec całkowitemu przekształceniu, np. z przemysłowych na turystyczne itd. Zasadniczym warunkiem powodzenia tego rodzaju przedsięwzięć jest posiadanie odpowiedniego potencjału naukowego, przede wszystkim zaś rozwiniętych na światowym poziomie nauk podstawowych i teoretycznych, bez nich bowiem nie można podejmować poważniejszych programów badawczych służących praktyce. Jest oczywiste, iż formułowanie i realizacja takich programów obnaży słabości i ukaże siłę poszczególnych uczelni, zmusi do poszukiwania nowych rozwiązań strukturalnych. Zanim wykształcą się właściwe formy kooperacji międzyuczelnianej wydaje się, iż uniwersytety dysponujące całokształtem uprawianych obecnie dyscyplin są najbardziej predestynowane do podejmowania kompleksowej współpracy ze środowiskiem.</u>
+ <u xml:id="u-24.14" who="#PoselKlimowiczMieczyslaw">Powinno to wywrzeć zasadniczy wpływ na dydaktykę — poprzez powiązanie prac kół naukowych, studenckich, seminaryjnych, magisterskich, a nawet doktorskich i habilitacyjnych z głównymi programami naukowymi uczelni, co rokuje nadzieję przywrócenia w nowoczesnej formie dawnej idei universitas, nie tylko jako wspólnoty profesorów i studentów, jedności nauki, ale jako całkowitej integracji szkoły wyższej ze środowiskiem.</u>
+ <u xml:id="u-24.15" who="#PoselKlimowiczMieczyslaw">Wysoki Sejmie! Kończąc, pragnę w imieniu posłów Ziemi Dolnośląskiej stwierdzić, iż przedstawiony dziś pod obrady projekt uchwały Sejmu w sprawie systemu edukacji narodowej odpowiada zasadniczym kierunkom rozwoju społeczno-gospodarczego kraju i godzien jest całkowitego poparcia.</u>
+ <u xml:id="u-24.16" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-25">
+ <u xml:id="u-25.0" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Głos ma poseł Stanisław Roziewicz.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-26">
+ <u xml:id="u-26.0" who="#PoselRoziewiczStanislaw">Obywatelko Marszałku! Wysoki Sejmie! Zagadnieniem, które chciałbym przedstawić Wysokiej Izbie, jest rola zakładu pracy jako ogniwa systemu oświatowego i środowiska wychowawczego w przygotowaniu kadr kwalifikowanych i kształtowaniu osobowości człowieka. W gronie obecnych i przyszłych sojuszników szkoły zakładom pracy przypada szczególna rola. Jak stwierdza projektowana uchwała Sejmu — „Obok rodziny i szkoły jedną z ważnych instytucji oświatowych i wychowawczych jest zakład pracy, który powinien kontynuować działalność wychowawczą i kształceniową szkoły”.</u>
+ <u xml:id="u-26.1" who="#PoselRoziewiczStanislaw">Zanim jednak przejdę do tego tematu, chciałbym wyrazić pełne poparcie dla projektu uchwały Sejmu w sprawie systemu edukacji narodowej, szczególnie zaś dla proponowanych rozwiązań w zakresie szkolnictwa zawodowego.</u>
+ <u xml:id="u-26.2" who="#PoselRoziewiczStanislaw">Dawniej, w Polsce międzywojennej, a i dziś jeszcze w wielu nawet wysoko rozwiniętych krajach kapitalistycznych, szkolnictwo zawodowe (zwłaszcza niższych szczebli) było szkolnictwem głównie dla młodzieży wywodzącej się z rodzin robotniczych i chłopskich. Polska Ludowa zmieniła ten stan rzeczy, rozbudowując sieć szkół zawodowych na zasadach pełnej drożności programowej i organizacyjnej. Dziś czynimy dalszy krok naprzód, opierając system szkolnictwa zawodowego na powszechnej, 10-letniej średniej szkole ogólnokształcącej.</u>
+ <u xml:id="u-26.3" who="#PoselRoziewiczStanislaw">Zawarte w projekcie uchwały Sejmu propozycje rozwiązań (zróżnicowany okres nauki w szkolnictwie zawodowym, ośrodki ustawicznego kształcenia i doskonalenia zawodowego, kursy przysposobienia zawodowego, klasy przygotowujące do zawodu w szkołach ogólnokształcących i specjalnych, rozbudowa systemu orientacji szkolnej i poradnictwa wychowawczo-zawodowego) gwarantują elastyczność całego systemu szkolnictwa i kształcenia zawodowego. Stwarza to jednocześnie uczącej się młodzieży i każdemu pracującemu możliwości podwyższania swego wykształcenia i kwalifikacji, a tym samym awansu zawodowego i społecznego.</u>
+ <u xml:id="u-26.4" who="#PoselRoziewiczStanislaw">Szczególną wymowę mają zawarte w projekcie uchwały sejmowej dwie sprawy:</u>
+ <u xml:id="u-26.5" who="#PoselRoziewiczStanislaw">— po pierwsze — uznanie wychowania przez pracę i twórczej działalności praktycznej za integralną część procesu nauczania i wychowania w systemie całego szkolnictwa;</u>
+ <u xml:id="u-26.6" who="#PoselRoziewiczStanislaw">— po drugie — możliwość podjęcia studiów wyższych przez absolwentów 10-letniej szkoły średniej po co najmniej dwuletnim stażu wzorowej pracy.</u>
+ <u xml:id="u-26.7" who="#PoselRoziewiczStanislaw">Widzimy w tych zasadach istotny walor dydaktyczno-programowy i społeczno-wychowawczy socjalistycznej szkoły, a także wyraz szacunku dla pracowników fizycznych — jako bezpośrednich wytwórców majątku narodowego. Jest to również wyraz uznania dla przodującej roli klasy robotniczej w życiu naszego narodu i budownictwie socjalistycznym. Co oznacza pojęcie — „zakład pracy jako ogniwo systemu oświatowego i środowiska wychowawczego”?</u>
+ <u xml:id="u-26.8" who="#PoselRoziewiczStanislaw">Oznacza ono bardzo wielostronną działalność zakładu pracy.</u>
+ <u xml:id="u-26.9" who="#PoselRoziewiczStanislaw">Po pierwsze — jest to działalność związana z prowadzeniem tzw. szkół przyzakładowych i całym systemem szkolenia, dokształcania i doskonalenia wewnątrzzakładowego. Jest to również system poczynań o charakterze szkoleniowym, organizacyjnym i kadrowym, który powinien zapewnić w krótkim czasie jak najefektywniejszą adaptację zawodową absolwentów różnych innych szkół, podejmujących pracę w zakładzie — do konkretnych potrzeb, związanych z profilem produkcji, posiadanymi maszynami i urządzeniami oraz systemem organizacji.</u>
+ <u xml:id="u-26.10" who="#PoselRoziewiczStanislaw">Jest to, po drugie, konieczność przygotowania załogi do przyszłych planowanych zadań i perspektyw rozwojowych zakładu, a więc:</u>
+ <u xml:id="u-26.11" who="#PoselRoziewiczStanislaw">— sprecyzowanie potrzeb kadrowych w tej dziedzinie, — rekrutacja kandydatów, — skierowanie ich do odpowiednich szkół i na studia, — stworzenie im ze strony zakładu warunków do łączenia obowiązków wynikających z pracy w zakładzie z jednoczesną nauką.</u>
+ <u xml:id="u-26.12" who="#PoselRoziewiczStanislaw">Zakłady pracy powinny także zgłaszać miejscowym władzom oświatowym i radom narodowym odpowiednio wcześniej zapotrzebowanie na kadry o określonych kwalifikacjach, a równocześnie podejmować przedsięwzięcia dla pozyskania absolwentów właściwych szkół i uczelni oraz stwarzać im odpowiednie warunki socjalno-bytowe, by zredukować wciąż jeszcze dużą płynność wśród nowo zatrudnionych.</u>
+ <u xml:id="u-26.13" who="#PoselRoziewiczStanislaw">Jest to, po trzecie, działalność wynikająca z faktu, że praca zawodowa (obok sprawdzianu zdobytych w szkole kwalifikacji i umiejętności zawodowych) jest także konfrontacją ideałów, poglądów i wyobrażeń o życiu wyniesionych ze szkoły z rzeczywistością konkretnego zakładu. Nie oznacza to, że młodym należy stwarzać sztuczne — „cieplarniane” warunki.</u>
+ <u xml:id="u-26.14" who="#PoselRoziewiczStanislaw">Praktyka dnia codziennego zakładu pracy może potwierdzić wyobrażenia o pojęciach wyniesionych ze szkoły, lecz może także od nich odbiegać. Od warunków, jakie zostaną stworzone młodym pracownikom, a zwłaszcza od życzliwego stosunku do nich administracji i służb zakładowych zależeć będzie racjonalne wykorzystanie ich pracy.</u>
+ <u xml:id="u-26.15" who="#PoselRoziewiczStanislaw">Mamy coraz więcej zakładów, w których absolwent podejmujący po raz pierwszy pracę znajduje środowisko sprzyjające procesowi jego adaptacji społecznej i zawodowej. Mamy coraz liczniejszą kadrę, która potrafi wymagać, uczyć i kształtować charaktery, a jednocześnie być życzliwym doradcą i przyjacielem młodzieży. Tę stronę działalności zakładu trzeba ciągle doskonalić. Przychodzi bowiem do nas młodzież życiowo mniej doświadczona od kadry już pracującej, ale za to o wyższym poziomie ogólnego i zawodowego wykształcenia, z szerszymi horyzontami i wynikającymi stąd ambicjami i wymaganiami. W większości wypadków ułatwia to pracę, ale niekiedy może rodzić sytuacje konfliktowe. Powinny zdać sobie z tego sprawę kierownictwo zakładów, organizacje polityczne i społeczne i odpowiednio prowadzić codzienną działalność, jak i politykę kadrową.</u>
+ <u xml:id="u-26.16" who="#PoselRoziewiczStanislaw">Zakład pracy musi tak przygotować się do reformy systemu oświatowego, aby plony edukacji zostały właściwie wykorzystane do przyspieszenia tempa społeczno-gospodarczego rozwoju kraju.</u>
+ <u xml:id="u-26.17" who="#PoselRoziewiczStanislaw">Niebagatelną rolę spełnia wreszcie rozwój w zakładzie działalności oświatowo-kulturalnej i sportowo-turystycznej.</u>
+ <u xml:id="u-26.18" who="#PoselRoziewiczStanislaw">Nasze zakłady pracy mają w tych dziedzinach, o których przed chwilą mówiłem, określony dorobek. Jednakże uchwała, którą Sejm podejmie, stawia cały ten zespół zadań w nowym świetle i na nowej płaszczyźnie. Wskazuje na konieczność bardziej kompleksowych rozwiązań.</u>
+ <u xml:id="u-26.19" who="#PoselRoziewiczStanislaw">Pragnę z trybuny sejmowej zwrócić się do resortów i zjednoczeń o stworzenie warunków i pomoc w takim kompleksowym, spójnym działaniu, do rad narodowych oraz administracji oświatowej i szkolnej — o lepszy nadzór pedagogiczny nad szkolnictwem zawodowym i pomoc dla kadr nauczycielskich.</u>
+ <u xml:id="u-26.20" who="#PoselRoziewiczStanislaw">Chciałbym na zakończenie wyrazić przekonanie, że nakreślone w projekcie uchwały Sejmu założenia i rozwiązania systemu edukacji narodowej oraz przedstawiony w wystąpieniu Ministra Oświaty i Wychowania program wdrażania ich w życie służyć będą dobrze naszej młodzieży, całemu społeczeństwu i gospodarce narodowej.</u>
+ <u xml:id="u-26.21" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-27">
+ <u xml:id="u-27.0" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Głos ma poseł Stanisława Kosowska.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-28">
+ <u xml:id="u-28.0" who="#PoselKosowskaStanislawa">Pani Marszałku! Wysoki Sejmie! Rocznica powstania Komisji Edukacji Narodowej jest szczególną uroczystością, nawiązuje bowiem do najszlachetniejszych idei z przeszłości, idei edukacji narodowej. Od 200 lat naród polski ocenia Komisję Edukacji Narodowej i jej reformy — jako najwyższe osiągnięcia polskiej myśli społecznej okresu Oświecenia. Jej wszechstronna i wielokierunkowa działalność stanowi przełomowy moment w dziejach naszego szkolnictwa. Jednym z podstawowych założeń Komisji było uczynienie oświaty sprawą całego narodu. Po raz pierwszy w dziejach Polski wysunięto myśl walki o powszechne prawo do oświaty dla ludzi wszystkich stanów, a więc także dla mieszczan i ludu wiejskiego.</u>
+ <u xml:id="u-28.1" who="#PoselKosowskaStanislawa">Pionierskie założenia Komisji pozostały do dnia dzisiejszego aktualne, a w 1945 roku stały się podstawą przy tworzeniu naszego demokratycznego systemu oświaty — powszechnej, jednolitej, bezpłatnej i obowiązkowej.</u>
+ <u xml:id="u-28.2" who="#PoselKosowskaStanislawa">Od wyzwolenia do dnia dzisiejszego upłynęło prawie 30 lat. W ciągu tych lat zaszły w naszym kraju ogromne zmiany gospodarcze i polityczne, a także nastąpiły wyraźne przekształcenia systemu oświaty i wychowania. Społeczeństwo uznaje osiągnięcia na polu oświaty za największy sukces Polski Ludowej.</u>
+ <u xml:id="u-28.3" who="#PoselKosowskaStanislawa">Faktem jest, że nasz dotychczasowy system oświatowy w zasadzie wypełnił podstawowe zadania, jakie mu nakreślono, ale równocześnie faktem jest i to, że obecnie w gospodarce narodowej nadal pracuje ponad milion osób bez wykształcenia podstawowego. Ta wysoka liczba ludzi bez ukończonej szkoły podstawowej, a także spora liczba absolwentów szkół różnych typów i szczebli, którzy wykazują słabe przygotowanie do pracy zawodowej i życia społecznego świadczą o pewnych niedomogach polskiego szkolnictwa.</u>
+ <u xml:id="u-28.4" who="#PoselKosowskaStanislawa">Stworzyliśmy oświatę powszechną, ale to nie oznacza jeszcze całkiem równych szans dla wszystkich uczących się. Na rezultaty szkolne mają wpływ różne czynniki — między innymi środowisko rodzinne, warunki materialne i mieszkaniowe czy nawet sposób odżywiania się. Dlatego w obecnym systemie oświatowym powstały pewne dysproporcje w szansach i poziomach kształcenia. Dysproporcje największe i najbardziej szkodliwe społecznie występują między szkolnictwem wiejskim i miejskim. Dlatego problem ten znalazł się w centrum zainteresowania władz politycznych i państwowych, Był on przedmiotem obrad VII Plenum KC PZPR i III Plenum Naczelnego Komitetu Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego, a także szerokiej dyskusji nad Raportem o stanie oświaty.</u>
+ <u xml:id="u-28.5" who="#PoselKosowskaStanislawa">Ludność polskiej wsi pragnie mieć szkołę możliwie jak najbliżej miejsca zamieszkania, a jednocześnie oczekuje od niej dobrego przygotowania dzieci do dalszego kształcenia. W dobrej szkole wieś polska widziała zawsze główny czynnik swojego rozwoju i awansu społecznego, i tym należy tłumaczyć jej stałą gotowość do dobrowolnych świadczeń na budowę szkół i ich wyposażenie, co uwidoczniło się szczególnie w czynach społecznych w okresie Polski Ludowej.</u>
+ <u xml:id="u-28.6" who="#PoselKosowskaStanislawa">Postulat szkoły bliskiej miejsca zamieszkania został zrealizowany. Wieś otrzymała gęstą sieć szkół podstawowych, wyrażającą się liczbą Około 22 tys., ale w tej liczbie 52% — to szkoły małe, liczące od 1 do 5 nauczycieli. Niżej zorganizowane szkoły oznaczają w wielu wypadkach zajęcia prowadzone w klasach łączonych, mniejszą liczbę godzin, które nauczyciel poświęca jednej klasie, a także gorsze wyposażenie w środki dydaktyczne, brak pracowni, sal gimnastycznych i wreszcie niższy przydział środków finansowych na potrzeby szkolne.</u>
+ <u xml:id="u-28.7" who="#PoselKosowskaStanislawa">Dotychczasowa organizacja szkoły wiejskiej ma niemały wpływ na to, że dalszą naukę podejmuje około 60% absolwentów tych szkół, podczas gdy w województwie krakowskim wskaźnik ten wynosi ponad 90%. Generalnie można stwierdzić, że szkoły o niższym stopniu organizacyjnym są jednym z elementów tworzących barierę dla dziecka chłopskiego w uzyskaniu wykształcenia wyższego. W tej sytuacji obiektywną koniecznością staje się rekonstrukcja sieci szkół podstawowych i modernizacja organizacyjno-programowych koncepcji kształcenia, chodzi bowiem o to, by wszystkim dzieciom, bez względu na miejsce zamieszkania, stworzyć szansę zdobywania pełnego wykształcenia podstawowego.</u>
+ <u xml:id="u-28.8" who="#PoselKosowskaStanislawa">Poważnym czynnikiem, który wpływa i będzie wpływał na wyniki w szkole, zwłaszcza na jej najniższym szczeblu nauczania, jest problem upowszechnienia wychowania przedszkolnego. Resort oświaty i wychowania częściowo już wyszedł naprzeciw temu problemowi, zalecając w ubiegłym roku organizowanie we wszystkich wiejskich szkołach ognisk przedszkolnych. Były one organizowane na pewno nie na miarę potrzeb, a na miarę naszych możliwości, ale efekty ich działalności, jak stwierdzają nauczyciele uczący w I klasach, są dostrzegalne. Projekt uchwały, nad którym dzisiaj dyskutujemy, uwzględnia te potrzeby i postuluje objęcie wszystkich dzieci obowiązkowym wychowaniem przedszkolnym przynajmniej na 1 rok przed pójściem do szkoły.</u>
+ <u xml:id="u-28.9" who="#PoselKosowskaStanislawa">Przy rozproszeniu wiejskiej sieci osadniczej słuszna i godna poparcia całego społeczeństwa jest koncepcja zbiorczych szkół gminnych, szkół mających być silnymi i wysoko zorganizowanymi placówkami, które w niedalekiej przyszłości podejmą kształcenie na poziomie średnim. Tylko taka szkoła zapewni dzieciom wiejskim pełnowartościowe wykształcenie podstawowe, a w przyszłości średnie, opiekę wychowawczą w wieku przedszkolnym, wysoki poziom nauczania i wychowania z uwzględnieniem zainteresowań i uzdolnień ucznia. Tylko taka szkoła może dać szanse upośledzonym dzieciom wiejskim ukończenia szkoły z równoczesnym przygotowaniem ich do zawodu.</u>
+ <u xml:id="u-28.10" who="#PoselKosowskaStanislawa">I to są podstawowe argumenty przemawiające na rzecz szkoły zbiorczej, za którą opowiadają się działacze PZPR i ZSL, a z nimi prawie całe społeczeństwo wiejskie, poza nielicznymi wyjątkami. Ale i ci, na szczęście bardzo nieliczni przeciwnicy muszą zrozumieć, że szkoła zbiorcza to nie tylko wielka szansa dla dziecka wiejskiego, ale także wielka szansa dla samego środowiska. Będzie ona bowiem pełnić rolę stymulatora całego życia oświatowo-kulturalnego i cywilizacyjnego w gminie. Aby szkoła zbiorcza mogła spełnić pokładane w niej nadzieje i uzyskać aprobatę środowiska, musi być daleko lepsza od tej szkoły, którą ma wieś dzisiaj. Musi dysponować lepszymi lokalami, bogatszym zestawem pomocy dydaktycznych i lepszymi metodami działania. Ale najistotniejszą rolę w tej szkole będzie miał jednak do spełnienia nauczyciel.</u>
+ <u xml:id="u-28.11" who="#PoselKosowskaStanislawa">My, nauczyciele Polski Ludowej, zdajemy sobie w pełni sprawę, że nowe zadania stojące przed szkołą, której model nakreśla dzisiejszy projekt uchwały, wymagają od nas podnoszenia kwalifikacji zawodowych, doskonalenia metod nauczania i wychowania w pracy szkolnej. To od naszej pracy, od naszego przygotowania i zaangażowania, a także od naszej pasji zawodowej zależeć będzie w dużej mierze powodzenie nowej reformy systemu oświaty i wychowania. W tej wielkiej batalii o nowoczesną szkołę, o jednolity system wychowania naszej młodzieży nie możemy zapomnieć o trudnościach, które są do przezwyciężenia i do pokonania. Są to i będą trudności wielkiej wagi, należą do nich sprawy środków na budowę i rozbudowę szkół oraz ich wyposażenie, czasem są to też sprawy drobne, ale istotne.</u>
+ <u xml:id="u-28.12" who="#PoselKosowskaStanislawa">Gminna szkoła zbiorcza, jak już wykazało doświadczenie, wydłuża drogę dziecka do szkoły. Rozproszone osadnictwo wiejskie, nieodpowiednia jeszcze sieć dróg bitych oraz niedostępność wielu wiejskich dróg w okresie jesienno-zimowym, jak np. w województwie krakowskim, stwarzają poważne trudności w dotarciu dziecka do szkoły. Z tych względów dzieci muszą być dowożone do szkół, a w niektórych wypadkach — np. na terenach górskich — umieszczane w internatach. Zmierzamy do tego, aby wszędzie sprawnie i bez zakłóceń autobusy dowoziły dzieci do szkoły, nie jest to jednak obecnie możliwe. W aktualnej sytuacji musimy wykorzystać wszystkie możliwości, szczególnie pomoc instytucji działających na wsi. Każdy pojazd zaoferowany przez kółko rolnicze, gminną spółdzielnię czy zakład opiekuńczy musi być wykorzystany. Uzależnienie dowozu dzieci do szkoły zbiorczej od doraźnej pomocy trzeba traktować jako tymczasowe i przejściowe, a w przyszłości problem ten należy usankcjonować odpowiednimi aktami prawnymi.</u>
+ <u xml:id="u-28.13" who="#PoselKosowskaStanislawa">Wysoki Sejmie! Starałam się zwrócić uwagę na niektóre problemy towarzyszące temu na miarę historii, wielkiemu dziełu reformy oświaty. Oświaty, która ma przygotować wysoko kwalifikowane kadry do pracy w rolnictwie i w przemyśle — nie tylko na miarę chwili obecnej, ale także na przyszłość. Ma przygotować młode pokolenie do ustawicznego kształcenia się. Aby te cele osiągnąć trzeba u młodego pokolenia wyrabiać już od zarania nawyk uczenia się. Bowiem kształcić ustawicznie potrafi się tylko ten człowiek, którego nauczono się uczyć, który poznał smak wiedzy, który ma niezbędny zasób wiadomości, sprawności i umiejętności, który ma rozbudzone zainteresowania, a to wszystko może uzyskać tylko w dobrej szkole, pod kierownictwem wysoko kwalifikowanych i mądrych nauczycieli.</u>
+ <u xml:id="u-28.14" who="#PoselKosowskaStanislawa">Jestem przekonana, że wysiłki i możliwości państwa ludowego zespolone z inicjatywą i zaangażowaniem całego społeczeństwa pozwolą przezwyciężyć trudności i w niedalekiej przyszłości zrealizować podstawowe założenia dzisiaj dyskutowanego projektu uchwały w sprawie systemu edukacji narodowej.</u>
+ <u xml:id="u-28.15" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-29">
+ <u xml:id="u-29.0" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Proszę Obywatela Posła Sekretarza Henryka Pawłowskiego o odczytanie komunikatu.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-30">
+ <u xml:id="u-30.0" who="#SekretarzposelHenrykPawlowski">Posiedzenia komisji odbędą się według następującego planu.</u>
+ <u xml:id="u-30.1" who="#SekretarzposelHenrykPawlowski">Bezpośrednio po zarządzeniu przerwy obiadowej w obradach Sejmu:</u>
+ <u xml:id="u-30.2" who="#SekretarzposelHenrykPawlowski">1) wspólne posiedzenie Komisji Handlu Wewnętrznego oraz Komisji Przemysłu Lekkiego — w sali kolumnowej, 2) Komisja Zdrowia i Kultury Fizycznej — w sali nr 72, Dom Poselski.</u>
+ <u xml:id="u-30.3" who="#SekretarzposelHenrykPawlowski">W 45 minut po zarządzeniu przerwy obiadowej w obradach Sejmu:</u>
+ <u xml:id="u-30.4" who="#SekretarzposelHenrykPawlowski">wspólne posiedzenie Komisji Drobnej Wytwórczości, Spółdzielczości Pracy i Rzemiosła oraz Komisji Pracy i Spraw Socjalnych — w sali kolumnowej.</u>
+ <u xml:id="u-30.5" who="#SekretarzposelHenrykPawlowski">Ponadto: 1) Komisja Drobnej Wytwórczości, Spółdzielczości Pracy i Rzemiosła — bezpośrednio po zakończeniu wspólnego posiedzenia z Komisją Pracy i Spraw Socjalnych — w sali kolumnowej, 2) Komisja Przemysłu Lekkiego — bezpośrednio po zakończeniu wspólnego posiedzenia z Komisją Handlu Wewnętrznego — w sali nr 70, Dom Poselski.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-31">
+ <u xml:id="u-31.0" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Zarządzam przerwę w obradach do godz. 14 min. 30.</u>
+ <u xml:id="u-31.1" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu od godz. 13 do godz. 14 min. 35)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-32">
+ <u xml:id="u-32.0" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Wznawiamy obrady. Głos ma poseł Bolesław Piasecki.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-33">
+ <u xml:id="u-33.0" who="#PoselPiaseckiBoleslaw">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Zasadniczą wartością uchwały, którą mamy podjąć, jest jej siła jednocząca społeczeństwo polskie. Moc jednocząca uchwały nie wynika z tego, że jej temat dotyczy praktycznie prawie wszystkich obywateli, ale polega na tym, że uchwała głosi nierozłączność patriotyzmu i postępu. Zaangażowanie zaś patriotyczne i postępowe jest z kolei wyrazem współczesnej, zbiorowej mądrości naszego narodu.</u>
+ <u xml:id="u-33.1" who="#PoselPiaseckiBoleslaw">Blisko 30 lat istnienia Polski Ludowej — to przecież historyczny dowód na to, że jedynie Polska socjalistyczna może być we współczesnym świecie Polską niepodległą i że między socjalizmem a współczesnym patriotyzmem istnieje immanentny związek.</u>
+ <u xml:id="u-33.2" who="#PoselPiaseckiBoleslaw">Zanim przejdę do akcentów interpretujących niektóre elementy uchwały, pragnę zwrócić uwagę Wysokiej Izby na oczywiste zestawienia historyczne. Duch ożywiający zarówno treść, jak i działalność Komisji Edukacji Narodowej łączył szlachetność z postępowością w zakresie ideałów tak polskich, jak i ogólnoludzkich. Ten sam wysoki ton przebija z kart projektu uchwały, nad którym dziś dyskutujemy. Zachodzi jednak podstawowa różnica w zakresie ówczesnej i obecnej bazy społeczno-gospodarczej.</u>
+ <u xml:id="u-33.3" who="#PoselPiaseckiBoleslaw">Cokolwiek byśmy powiedzieli — i co zresztą mówimy — o niedostatkach obecnego poziomu wykształcenia w naszym kraju, musimy pamiętać, że ziarno zasiane przez Komisję Edukacji Narodowej wydało naprawdę plon najobfitszy dopiero w Polsce Ludowej.</u>
+ <u xml:id="u-33.4" who="#PoselPiaseckiBoleslaw">W dziedzinie oświaty i jej upowszechnienia dokonana została prawdziwa rewolucja, o której zasięgu świadczy choćby to, że gdy przed 30 laty naszym najpoważniejszym w tym zakresie zadaniem była likwidacja analfabetyzmu, to dziś możemy już wysunąć program powszechnej ogólnokształcącej szkoły średniej.</u>
+ <u xml:id="u-33.5" who="#PoselPiaseckiBoleslaw">Projekt uchwały zapowiada najbardziej rentującą się inwestycję, bo inwestycję w poziom intelektualny i moralny każdego obywatela. Wszyscy jednak zdajemy sobie sprawę, że rozmiar tej przyszłej inwestycji, liczony zarówno w niezbędnym wzroście funduszu płac, jak i w środkach materiałowych, jest olbrzymi.</u>
+ <u xml:id="u-33.6" who="#PoselPiaseckiBoleslaw">Bieg rzeczy sprawił, że w tym samym miesiącu, w którym zwołana została konferencja Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, państwo polskie przesądza kierunek systemu edukacji narodowej. Jak wiemy, głównym tematem konferencji partii jest nie tylko utrwalenie tego zasadniczego przełomu w naszej gospodarce, który dokonał się w grudniu 1970 roku, lecz również dalsze przyspieszenie procesów rozwojowych.</u>
+ <u xml:id="u-33.7" who="#PoselPiaseckiBoleslaw">W końcu XX wieku, jako kraj, nie moglibyśmy nawet marzyć o nowoczesnym systemie kształcenia bez liczącej się pozycji gospodarczej naszego państwa. Twórcy Komisji Edukacji Narodowej działali w okresie tragicznej sytuacji międzynarodowej. Ówczesna zaborczość zdobyła szansę nie tylko na zaplanowaną likwidację państwa polskiego, ale i na przeprowadzenie jego zagłady. Dzieło Komisji Edukacji Narodowej zostało pozbawione podstawowego warunku realizacji jego zamiarów, jakim jest niepodległość państwowa.</u>
+ <u xml:id="u-33.8" who="#PoselPiaseckiBoleslaw">Dzisiaj przystępujemy do reformy systemu edukacji narodowej z pozycji państwa, którego niepodległość jest trwale ugruntowana i zabezpieczona. Nasi sąsiedzi zainteresowani są wzrostem znaczenia i potęgi Polski, tak jak Polska Ludowa zainteresowana jest wzrostem roli każdego państwa socjalistycznej wspólnoty. Nasza reforma nie jest tylko wyrazem naszej suwerenności, ale tworzy też warunki do jej umocnienia.</u>
+ <u xml:id="u-33.9" who="#PoselPiaseckiBoleslaw">Te skrótowe refleksje historyczne prowadzą do (przypomnienia oczywistego dla nas wszystkich) wniosku, że kontynuacja dzieła Komisji Edukacji Narodowej w dzisiejszej uchwale zyskuje dzięki Polsce Ludowej cechę podstawową — realność.</u>
+ <u xml:id="u-33.10" who="#PoselPiaseckiBoleslaw">Przechodzę teraz do akcentów interpretacyjnych. Sprawa jedności kształcenia i wychowywania. Jedną z cech kultury polskiej jest optymizm etyczny i patriotyczny. Ciągnąca się przez wieki krytyka wad narodowych też jest cechą naszej tradycji. Odbywała się zawsze na tle poczucia wielkiej szansy stającej w różnych wiekach przed Rzecząpospolitą oraz na tle przekonania, że prawdziwy Polak powinien być szlachetny i moralnie wartościowy. Dlatego na podkreślenie zasługuje przeprowadzona w uchwale równowaga procesów kształcenia i wychowywania, troska o ścisły związek między postępem w zdobywaniu wiedzy przez jednostkę a jej rozwojem moralnym. Przekształcanie na lepszą zastanej rzeczywistości społecznej, kulturalnej i materialnej wymaga w naszym kraju zarówno zbiorowej pracy nad realizacją porywającego programu, jak i indywidualnego, moralnego wysiłku dla zachowania żywotnej ideowości w poszczególnym człowieku. Bez jednoczesnego działania bodźców racjonalnych i moralnych mamy, jako społeczeństwo, tendencję do wpadania w stan oczekiwania, tracenia szans na wykorzystanie posiadanych możliwości. Niezależnie od czynnika charakteru narodowego współczesność nakazuje specjalną dbałość o jedność procesu rozwoju intelektualnego i moralnego. Przecież to właśnie człowiek socjalizmu ma być zdolny, w założonych warunkach przyspieszonego postępu naukowo-technicznego, do dokonywania świadomego i samodzielnego wyboru utwierdzającego go w poczuciu indywidualnego i społecznego sensu życia. Musimy zapewnić rzeczywiście socjalistyczną interpretację popularnego powiedzenia, że po to pracujemy, aby każdemu Polakowi, a następnie i każdemu człowiekowi lepiej się żyło. Czas zapobiegać importowi kryzysu kultury zachodniej, którego wyrazem u ludzi, którym tam już bardzo dobrze się żyję w sensie materialnym, jest wolność użycia przy nieliczeniu się z kryteriami etycznymi, ponieważ rzekomo straciły one sens. Nie możemy także zapominać o przezwyciężonych, ale wymagających stałej czujności błędach naszego własnego frontu wychowawczego w ciągu 30-lecia. Bywały przecież okresy, w których dopuściliśmy, aby sączono w umysły i serca młodzieży pogardę dla dziejów ojczystych, kosmopolityzm oraz indyferentyzm.</u>
+ <u xml:id="u-33.11" who="#PoselPiaseckiBoleslaw">Ważną myślą uchwały jest zasada nieustannego kształcenia się. O tym, że przez całe życie trzeba się rozwijać moralnie — ludzie wiedzieli od dawna i są tego świadomi i dzisiaj. Natomiast cechą czasów współczesnych jest groźba rzeczywistego wtórnego analfabetyzmu zawodowego dla ludzi, którzy zatrzymali się na zdobytym kiedyś poziomie wykształcenia. W dobie niezmiernie szybkiego postępu naukowo-technicznego, w epoce głębokich przeobrażeń społecznych i kulturowych, chodzi o kształtowanie postaw otwartych na wszystko co niesie postęp, postaw aktywnych i twórczych. Chodzi o ludzi, którzy podejmą i niezmordowanie kontynuować będą trud uzupełniania kwalifikacji zawodowych, aktualizowania zasobów wiedzy nabytej w szkole i w zakładzie pracy, słowem wszechstronnego wzbogacania swej osobowości. Zasada jedności procesów kształcenia i wychowywania jest także gwarantem rozwoju demokracji. Podstawowym warunkiem rozwoju demokracji socjalistycznej pozostaje dobrobyt mas ludowych. Ale demokracja wymaga praktykowania na co dzień odwagi cywilnej. Odwaga cywilna wtedy jednak jest siłą twórczą, gdy jest wyrazem nie tylko charakteru, ale i wykształcenia.</u>
+ <u xml:id="u-33.12" who="#PoselPiaseckiBoleslaw">O sprawie świeckości szkoły. Zasadniczo świeckość szkoły w Polsce Ludowej przestała być problemem dla katolików i chrześcijan, choć w pewnych zagadnieniach pozostaje nim jeszcze w społecznym odbiorze. W wyniku przemian zachodzących w Polsce Ludowej i równoległych procesów odnowy w kościele powszechnym szeroka opinia nie stawia znaku równania między pojęciem Polak a pojęciem katolik. Olbrzymia większość duchowieństwa i obywateli religijnych jest ściśle zjednoczona całą mocą patriotyzmu z obywatelami nie wyznającymi religii. W związku z tym zrozumiałe jest, że szkolnictwo państwowe jest świeckie, gdyż gromadzi młodzież wywodzącą się zarówno z rodzin religijnych, jak i laickich.</u>
+ <u xml:id="u-33.13" who="#PoselPiaseckiBoleslaw">Jesteśmy przekonani, że realne spojrzenie na rzeczywistość socjalistycznej Polski prowadzi do stwierdzenia, że zadaniem wychowawczym szkoły nie jest ani katechizować, ani ateizować. Ten sam realizm, którego nie wahamy się nazwać niezbędnym i długofalowym, nakazuje także stwierdzić, że młodzież polska nie tylko będzie, ale powinna posiadać znajomość zasad obu światopoglądów — chrześcijańskiego i materialistycznego. Dopiero taka znajomość stanowi humanistyczną podstawę tolerancji i szacunku. W kwestiach światopoglądowych możliwe i konieczne są tylko dalekowzroczne rozwiązania na podstawie doświadczeń zdobywanych w trakcie budownictwa socjalistycznego. Według naszego głębokiego przekonania współczesnym postępowym procesem jest nie tylko praktyczne, ale i teoretyczne rozróżnienie światopoglądu od ideologii. Praktyka wykazuje, że wyznawcy tego samego światopoglądu mogą w nim znajdować motywację do zaangażowania się w różne postawy ideologiczne.</u>
+ <u xml:id="u-33.14" who="#PoselPiaseckiBoleslaw">Nasz patriotyzm jest związany z ideologią socjalistyczną. Dlatego doceniamy w pełni formułowany przez projekt uchwały postulat upowszechniania w młodym pokoleniu, zgodnie z zasadami socjalizmu naukowego, wiedzy o sprawach kraju i świata. Widzimy ze swych pozycji światopoglądowych katolickich w naukowym socjalizmie twórczą ideologię pozwalającą aktywnie wprowadzać postęp w życie naszego narodu, przy udziale wszystkich obywateli bez względu na wyznawany światopogląd.</u>
+ <u xml:id="u-33.15" who="#PoselPiaseckiBoleslaw">Trzeba stwierdzić, że tradycje postępowych ideałów Komisji Edukacji Narodowej są żywe i dzisiaj w szeregach współczesnego duchowieństwa polskiego. Nasi księża są poza tym w ogromnej większości wychowani w atmosferze Polski Ludowej i troszczą się o zapewnienie warunków do nauczania praw chrześcijańskich, których praktyczna realizacja przebiega w ramach ustroju socjalistycznego. Nauczanie zasad wiary i moralności w punktach katechetycznych służyć będzie budowaniu takich postaw wśród dzieci i młodzieży rodzin religijnych. Rozwiązanie problemów organizacyjnych, związanych z działaniem punktów katechetycznych, widzimy w skoncentrowaniu, przy nowym modelu funkcjonowania szkolnictwa w Polsce, nauczania religii w stałych dniach tygodnia, wolnych od zajęć pozalekcyjnych.</u>
+ <u xml:id="u-33.16" who="#PoselPiaseckiBoleslaw">W sprawie rodziny. W projekcie uchwały położony został akcent na wychowawcza rolę rodziny. Ramowy charakter uchwały tłumaczy potraktowanie tego Zagadnienia w sposób dość skrótowy. Sądzę, że celowe jest uzupełnienie niektórych elementów tej problematyki w trakcie naszej debaty. Funkcja wychowawcza rodziny dotyczy przede wszystkim dzieci i młodzieży. Wynika stąd, że największe obowiązki wychowawcze mają rodziny wielodzietne. Dlatego też systematyczne zwiększanie przez państwo przede wszystkim pomocy rodzinom wielodzietnym będzie praktycznym wyrazem doceniania funkcji wychowawczej rodziny.</u>
+ <u xml:id="u-33.17" who="#PoselPiaseckiBoleslaw">Konstruując kompleksowy program reformy oświaty i wychowania, mówimy o zadaniach rodziny. Jest to jednak — o czym pamiętać należy — sfera poddająca się z trudem bezpośredniemu organizacyjnemu oddziaływaniu. Państwowy program wychowawczy może być tylko pośrednio realizowany przy pomocy rodziny. W tym oddziaływaniu pośrednim chodzić powinno przede wszystkim o usunięcie dysonansów, jakie często występują pomiędzy rodziną a innymi instytucjami oświatowo-wychowawczymi. Dysonans taki powstaje, ilekroć zachodzą istotne rozbieżności pomiędzy hierarchią wartości i ocen nakazanych i zakazanych, jakie kierują pod adresem wychowanków z jednej strony rodzina, a z drugiej zaś — inne instytucje oświatowo-wychowawcze. Sytuacja taka powoduje określone zakłócenia procesu uczenia i wychowania. Jest sprawą kultury i wyrobienia intelektualnego, taktu i mądrości obowiązujących rodziców, ale także i wszelkich innych wychowawców, aby umieć wytworzyć wtedy właściwy klimat rzeczowej dyskusji i poszukiwania punktów zbieżnych, racjonalnego wyjaśniania przyczyn oraz istoty rozbieżności. W ten sposób rodzice i wychowawcy mogą przyczynić się do lepszego przygotowania wychowanków do życia, które nie będzie wszakże w przyszłości szczędzić kontrowersji, dyskusji i konfliktów.</u>
+ <u xml:id="u-33.18" who="#PoselPiaseckiBoleslaw">Najpoważniejszym tego rodzaju problemem w naszym kraju jest sprawa różnic światopoglądowych, z którymi stykają się dzieci wychowywane w rodzinach obywateli wierzących. Jeszcze raz wypowiadamy się i z tego powodu za rozróżnieniem światopoglądu od ideologii. Cała nasza młodzież powinna być patriotyczna i socjalistyczna. To jest zadaniem nas wszystkich, natomiast jest sprawą wyboru przekonań poszczególnych przedstawicieli młodego pokolenia, z jakich inspiracji światopoglądowych dojdą do takiej postawy.</u>
+ <u xml:id="u-33.19" who="#PoselPiaseckiBoleslaw">Mówiąc o wybitnych Polakach, twórcach Komisji Edukacji Narodowej, projekt uchwały wymienia dalekowzrocznych przedstawicieli władz kościelnych. Faktem jest, że nie tylko w przeszłości, ale i w Polsce Ludowej kościół pełni wobec katolików doniosłą rolę moralno-wychowawczą. Waga tej roli wyraża się m.in. w tym, że rodziny katolickie realizują swoje prawa obywatelskie przez kierowanie dzieci i młodzieży do punktów katechetycznych. Według naszego przekonania współczesna dalekowzroczność naszego kościoła występuje wtedy, gdy jego przedstawiciele akceptują ideologiczne, socjalistyczne zaangażowania wierzących, a więc ludzi wyznających światopogląd chrześcijański.</u>
+ <u xml:id="u-33.20" who="#PoselPiaseckiBoleslaw">Widzimy doniosłe zadania dla nas, działaczy ruchu społecznie postępowego, w dążeniu do rozwiązywania tych zagadnień w duchu posoborowym przez wzajemny szacunek ludzi wyznających różne światopoglądy, zmierzający, przy zachowaniu oczywistej odrębności, do akcentowania punktów stycznych. Twierdzenie, że każdy, komu bliska jest Polska, ma warunki, by wnieść swój wkład w patriotyczne wychowanie młodzieży, podkreśla, że również każda rodzina polska, bez względu, na światopogląd, powinna spełnić swój oświatowo-wychowawczy obowiązek, kierując się wskazaniami patriotycznego zaangażowania i pracą dla socjalistycznego budownictwa.</u>
+ <u xml:id="u-33.21" who="#PoselPiaseckiBoleslaw">Wysoka Izbo! Nieodzownym organicznym członem polityki rozwoju, realizowanej w sposób dynamiczny i śmiały po 1970 roku jest — obok problemu wzrostu sił produkcyjnych, unowocześnienia naszej techniki i ekonomiki oraz sprzężonego z tym zadania podnoszenia stopy życiowej ludności — wielka sprawa kształtowania człowieka, o czym znakomicie mówili w dniu dzisiejszym moi wybitni przedmówcy; człowieka, który tworzy nowe wartości i któremu z kolei osiągnięcia nauki i gospodarki mają służyć. Poczucie odpowiedzialności naszego kierownictwa politycznego nie tylko za bieżące wyniki gospodarowania, nie tylko za rezultaty na dziś i na najbliższe jutro, lecz również za to, jaka będzie Polska za pół wieku — spowodowało postawienie problemu edukacji narodowej w centrum uwagi społeczeństwa i Sejmu. Już dzisiaj w procesie wychowywania i kształcenia młodzieży i dzieci powstają zręby Polski dnia jutrzejszego.</u>
+ <u xml:id="u-33.22" who="#PoselPiaseckiBoleslaw">Poczuwając się w ramach Frontu Jedności Narodu do współodpowiedzialności za perspektywę rozwojową kraju, posłowie Koła Poselskiego — „Pax” głosować będą z pełną satysfakcją intelektualną i moralną za projektem uchwały w sprawie systemu edukacji narodowej.</u>
+ <u xml:id="u-33.23" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-34">
+ <u xml:id="u-34.0" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Głos ma poseł Maria Riemen.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-35">
+ <u xml:id="u-35.0" who="#PoselRiemenMaria">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! — „Przeobrażenia systemu oświaty są sprawą całego narodu, całego wychowującego społeczeństwa i wszystkich jego instytucji.” Stwierdza to projekt uchwały Sejmu w sprawie systemu edukacji narodowej.</u>
+ <u xml:id="u-35.1" who="#PoselRiemenMaria">Proponowane w projekcie kierunki generalnej reformy systemu szkolnego i upowszechnienia średniego szkolenia ogólnokształcącego odpowiadają wymogom, jakie w tym zakresie stawia nauczycielowi społeczeństwo.</u>
+ <u xml:id="u-35.2" who="#PoselRiemenMaria">W ostatnich latach zarysowuje się gwałtowna zmiana w poglądach całego narodu, a szczególnie ludności wiejskiej, na rangę oświaty i szkoły. Upowszechniło się przekonanie rodziców, że przyszłość dzieci, która będzie decydować o awansie i powodzeniu życiowym, leży w ich wiedzy i kwalifikacjach. Przekonania te są zgodne z polityką naszego państwa, bowiem nauka, kwalifikacje zawodowe ludzi stają się siłami wytwórczymi.</u>
+ <u xml:id="u-35.3" who="#PoselRiemenMaria">Na tle dynamicznie rozwijającego się życia społeczno-gospodarczego kraju wzrosło zainteresowanie ludności działalnością dydaktyczno-wychowawczą szkoły. Przedmiotem zainteresowań i ocen jest przede wszystkim nauczyciel, jego osobowość, poziom wiedzy ogólnej i zawodowej, stosunek do dziecka, zaangażowanie w pracy szkoły i środowiska. Koncentracja uwagi na szkole, na nauczycielu staje się czynnikiem mobilizującym każdą placówkę oświatowo-wychowawczą, administrację szkolną, instytucje współdziałające ze szkołą do bardziej obiektywnego, gruntowniejszego analizowania własnej działalności, szukania nowych rozwiązań, co w konsekwencji będzie prowadzić do polepszenia pracy tych placówek.</u>
+ <u xml:id="u-35.4" who="#PoselRiemenMaria">Zmiana systemu oświatowego, ze względu na jego ogromną wagę w całokształcie życia narodowego, wymaga wielokierunkowych przygotowań. Trzeba przede wszystkim określić treści kształcenia i wychowania kadr, aby służyły wszechstronnemu rozwojowi młodych pokoleń w budowie socjalistycznego państwa. Pilnym więc zadaniem przed podjęciem nowej reformy szkolnej jest potrzeba celowego ukierunkowania pracy samego nauczyciela, który potrafiłby kształtować u uczniów postawę twórczą, żywo reagującą na całokształt przejawów życia społecznego. Powinno zerwać się z dotychczasową praktyką akceptującą bierność nauczyciela w jego pracy zawodowej. Obowiązujące programy nastawione są jednak na pracę przeciętnego nauczyciela z przeciętnym uczniem, drobiazgowo wskazują zakres wiadomości, jakie powinni zdobyć uczniowie. Przeładowane balastem faktów programy obciążają pamięć uczniów, odbierają nauczycielom inicjatywę i samodzielność. Jeżeli ją często wykazują, to wbrew programom i podręcznikom.</u>
+ <u xml:id="u-35.5" who="#PoselRiemenMaria">Koncepcja Ministerstwa Oświaty i Wychowania, która zakłada w szkole średniej powszechnej jednolity program zawierający treści podstawowe, niezbędne do dalszego kształcenia oraz zróżnicowany program dostosowany odpowiednio do możliwości i potrzeb uczniów, a zmierzający do kształtowania ich uzdolnień i zainteresowań, jest słuszna i znajdzie powszechną aprobatę wśród nauczycieli.</u>
+ <u xml:id="u-35.6" who="#PoselRiemenMaria">Wysoka Izbo! Wszyscy zgadzamy się, że zasadniczym ogniwem systemu oświatowego jest i pozostanie nauczyciel. Od jego kwalifikacji. zaangażowania, postawy ideowo-moralnej oraz zrozumienia założeń i idei projektowanych zmian zależeć będzie ich pomyślna realizacja. Nowy system dokształcania nauczycieli pracujących, opracowany przez Ministerstwo Oświaty i Wychowania oraz Ministerstwo Nauki, Szkolnictwa Wyższego i Techniki spotkał się z pełnym zrozumieniem i zainteresowaniem całej kadry nauczycielskiej. Na przykład w województwie krakowskim zgłosiło się na studia zaoczne trzykrotnie więcej nauczycieli w stosunku do liczby miejsc. Wynika to z właściwego zrozumienia konieczności podnoszenia kwalifikacji zawodowych, które pozwolą na wprowadzenie do wszystkich szkół takich form, metod i środków nauczania oraz wychowania, aby gwarantowały pełny rozwój osobowości uczniów. Jednak już po pierwszej sesji letniej ujawniło się wiele niedociągnięć powszechnie podnoszonych przez nauczycieli studiujących. Brak nauczycielom programów studiów, skryptów, podręczników, przewodników bibliograficznych i opracowań metodycznych, aby sukcesywnie mogli oni zdobywaną wiedzę, formy i metody pracy wdrażać od zaraz do codziennej praktyki pedagogicznej. Sposób konsultacji nie zawsze jest dialogiem między praktykami i teoretykami, a przecież można by bardziej wykorzystać wieloletnie nieraz doświadczenie dydaktyczno-wychowawcze nauczycieli. Zdarza się, że pracownicy naukowi wyższych uczelni nie rozumieją konieczności przyspieszonego kształcenia nauczycieli, a równocześnie brak im poczucia współodpowiedzialności za przygotowanie kadr nauczycielskich do reformy szkolnej. Nabór kandydatów na studia wyższe nie wszędzie przebiegał zgodnie z najpilniejszymi potrzebami szkół, powiatów czy regionów. Na przykład w południowej części regionu krakowskiego jest wiele szkół sanatoryjnych, niewystarczające są jednak kwalifikacje kadr, zdolnych zapewnić opiekę nad dzieckiem, przygotować je do zawodu, a więc zagwarantować choremu dziecku miejsce w społeczeństwie.</u>
+ <u xml:id="u-35.7" who="#PoselRiemenMaria">Jeżeli chcemy zrealizować przyszłe zamierzenia w nauczaniu języków obcych, to już dzisiaj musimy podjąć przygotowania odpowiednio wyspecjalizowanych kadr, których dotkliwy brak odczuwają wszystkie okręgi szkolne.</u>
+ <u xml:id="u-35.8" who="#PoselRiemenMaria">Przy wielu szkołach podstawowych naszego województwa powstały klasy przygotowujące do zawodu rolnika oraz klasy o specjalnościach budowlanych. Klasy uzawodowione w przyszłej 10-letniej szkole muszą powstać przede wszystkim przy szkołach gminnych. Inicjatywa ta znajdzie pełne zrozumienie i poparcie wyrażone w społecznym działaniu rodziców, by móc zapewnić dzieciom kształcenie i zdobywanie zawodu w pobliżu miejsca zamieszkania. Chcąc zapewnić wysoki poziom nauczania w tych klasach, musimy już dziś przygotowywać nauczycieli nauki zawodu. Przed administracją szkolną, instytutami kształcenia nauczycieli stawia się zadania szczegółowego opracowania potrzeb i możliwości wykształcenia do 1978 roku niezbędnej liczby nauczycieli poszczególnych specjalizacji.</u>
+ <u xml:id="u-35.9" who="#PoselRiemenMaria">Wysoki Sejmie! Podstawowe znaczenie dla realizacji nowej reformy oświatowej będą miały najbliższe 2 lata. W okresie tym musimy stworzyć i utrwalić fundamenty nowego systemu edukacji narodowej. Równocześnie z pilną potrzebą wyrównywania poziomu pracy szkół należy dążyć do zapewnienia jak najlepszych warunków materialnych do wdrażania zmian modelowych.</u>
+ <u xml:id="u-35.10" who="#PoselRiemenMaria">Powszechne, choć nie zawsze prawdziwe jest odczucie ogromnych potrzeb finansowych na zabezpieczenie szkół w pomoce naukowe i sprzęt. Trzeba stwierdzić, że w wielu szkołach są kredyty na te cele i stopień wyposażenia szkół mógłby być aktualnie o wiele lepszy, gdyby racjonalniej rozwiązać produkcję pomocy naukowych i ich sprzedaż. Szkoła nie ma dostatecznej informacji o produkowanych pomocach naukowych. Resort podejmuje celowe dążenia do unowocześnienia procesu dydaktyczno-wychowawczego, poczynania te znajdują zrozumienie u aktywnych nauczycieli, jednak próby wdrażania eksperymentów do praktyki szkolnej są hamowane brakiem niezbędnych zestawów ćwiczeń, bardzo tanich i prostych w wykonaniu pomocy naukowych oraz przewodników metodycznych.</u>
+ <u xml:id="u-35.11" who="#PoselRiemenMaria">Dla przykładu podaję, że Ministerstwo Oświaty i Wychowania zobowiązało kuratoria okręgów szkolnych do wprowadzania systemu wychowawczego profesora Muszyńskiego do praktyki szkolnej, ale równocześnie od pół roku zaprzestano wydawania materiałów pomocniczo-metodycznych dla nauczycieli. Te same uwagi dotyczą trudności w upowszechnianiu systemu dydaktycznego doc. Fleminga. Niezrozumiały dla nauczycieli jest brak szkła laboratoryjnego, odczynników chemicznych niezbędnych do przeprowadzania ćwiczeń w ramach realizacji treści programowych z chemii, które powinny być przekazywane uczniom metodą ćwiczeń, a nie werbalnie. Szkoły przeznaczają ogromne sumy na środki audiowizualne, niestety, produkcja ich jest zbyt droga, są one skomplikowane w obsłudze, mało funkcjonalne, często się psują i brak do nich części zamiennych.</u>
+ <u xml:id="u-35.12" who="#PoselRiemenMaria">Takich przykładów można byłoby wyliczać więcej. Podałam je dlatego, aby zasygnalizować, że te z pozoru drobne braki wpływają jednak ujemnie na doskonalenie warsztatu pracy nauczyciela. Zniechęcają do unowocześniania metod pracy, hamują jego inicjatywę, ograniczają zapał twórczy.</u>
+ <u xml:id="u-35.13" who="#PoselRiemenMaria">Przedstawiony projekt uchwały podkreśla jasno i wyraźnie, jak ogromną rolę w procesie dydaktyczno-wychowawczym ma unowocześnienie warsztatu pracy nauczyciela. Stwierdza: — „Nowa szkoła powinna mieć zapewnione nowoczesne środki dydaktyczne, ułatwiające uczenie się i samokształcenie, środki wizualne i audiowizualne, testy ułatwiające kontrolę i samokontrolę”.</u>
+ <u xml:id="u-35.14" who="#PoselRiemenMaria">Jednocześnie przedstawiony przez Ministerstwo Oświaty i Wychowania program stopniowego upowszechniania wykształcenia średniego i systemu edukacji narodowej zakłada, że do 1990 r. nastąpi unowocześnienie dotychczas stosowanych pomocy naukowych, wycofywanie przestarzałych oraz wprowadzanie nowych pozycji.</u>
+ <u xml:id="u-35.15" who="#PoselRiemenMaria">Obywatelu Ministrze! Termin pełnej modernizacji środków dydaktycznych wydaje się zbyt odległy, zważywszy, że 17 lat — to prawie jedno młode pokolenie, to ogromna odległość czasu, który na pewno przyniesie nowe problemy i potrzeby równie trudne do rozwiązania. Jeżeli przyjąć, że w 1978 r. mamy osiągnąć stan pełnej gotowości do wprowadzenia nowej reformy szkolnej, to wydaje się rzeczą bezwzględnie konieczną, aby nowoczesne środki dydaktyczne znalazły się wcześniej w naszych szkołach.</u>
+ <u xml:id="u-35.16" who="#PoselRiemenMaria">Społeczeństwo coraz bardziej uświadamia sobie ogrom potrzeb związanych z przebudową systemu edukacji narodowej. W naszym regionie obserwujemy pełne zrozumienie przez władze polityczne i administracyjne oraz samorządy wiejskie konieczności rozbudowy bazy lokalowej, szczególnie na wsi. Opracowywane programy — to nie tylko wyliczenie żądań, ale w dużej mierze propozycje społecznych rozwiązań, ujawniające poparcie środowisk lokalnych przez podejmowanie rozbudowy, a nawet budowy szkół. Ta wartościowa inicjatywa społeczna musi iść w parze z możliwościami finansowymi rad narodowych. Zamierzenia te hamują braki typowych rozwiązań projektowo-kosztorysowych, których przygotowanie wymaga wielu zabiegów i pochłania energię, czas administracji szkolnej i społecznych komitetów budowy szkół. Zainteresowane środowiska oczekują na opracowanie typowych projektów 10-letnich szkół gminnych, które powinny uwzględniać potrzeby nie tylko dydaktyczne, ale również opiekuńczo-wychowawcze, a w naszym rejonie szczególnie rekreacyjno-sportowe.</u>
+ <u xml:id="u-35.17" who="#PoselRiemenMaria">W powiatach istnieje już pewne rozeznanie potrzeb budowy nowych dróg, uruchomienia nowych linii autobusowych i pod tym kątem opracowywane są plany, których realizacja jest niezbędna dla zapewnienia prawidłowego funkcjonowania średniej szkoły gminnej. Przyszła sieć wysoko zorganizowanych 10-letnich szkół gminnych daje gwarancję demokratyzacji szkolnictwa, stwarza pełne możliwości wyrównania szans życiowych młodzieży w naszym kraju, stwarza warunki do wychowania takiego pokolenia, które potrafi aktywnie włączyć się do budowy społeczeństwa socjalistycznego.</u>
+ <u xml:id="u-35.18" who="#PoselRiemenMaria">Wysoki Sejmie! Przedstawione przeze mnie wybrane problemy, dotyczące zadań szkoły w przygotowywaniu się do wdrożenia nowego systemu edukacji narodowej, wynikają ze spojrzenia nauczyciela-praktyka. Założenia reformy systemu oświaty zawarte w projekcie uchwały i planach resortu, opracowane w programie stopniowego upowszechniania wykształcenia średniego i reformy systemu edukacji narodowej — zgodne są z odczuciami wszystkich pedagogów, wychodzą naprzeciw wszystkim ocenom i wnioskom formułowanym w środowisku nauczycieli. Jestem przekonana, że spotkają się z czynnym i zaangażowanym poparciem w praktycznej realizacji.</u>
+ <u xml:id="u-35.19" who="#PoselRiemenMaria">Nauczyciele zdają sobie sprawę z ogromu pracy, z wielu trudności, jakie narzuci tempo przeprowadzanych zmian modelowych. Sądzę, że mogę powiedzieć — nie będziemy szczędzić sił, będziemy uparci w pokonywaniu trudności — cel bowiem jest godny tego.</u>
+ <u xml:id="u-35.20" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-36">
+ <u xml:id="u-36.0" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Głos ma poseł Wacław Auleytner.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-37">
+ <u xml:id="u-37.0" who="#PoselAuleytnerWaclaw">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Kiedy się sięga do oryginalnych tekstów twórców Komisji Edukacji Narodowej, to uderza nas wiele niezwykłych sformułowań, świadczących o patriotyzmie, postawie moralnej, wszechstronności i mądrości jej twórców — twórców ducha narodowego, który pomógł Polakom i polskości przetrwać długie lata niewoli.</u>
+ <u xml:id="u-37.1" who="#PoselAuleytnerWaclaw">„Szkoła narzędziem jest i emanacją społeczeństwa, którego poparcie o sile jej stanowi.” Ten cytat słyszeliśmy dziś już w tej sali, ale jest on tak nośny, że trzeba do niego stale powracać. A jeden z tych właśnie inicjatorów i twórców Komisji Grzegorz Piramowicz dodaje w swej „Wymowie i poezji dla szkół zawodowych”: — „Cóż tę powagę, wiarę, ufność nadać może, jeśli nie cnota nieskażona, życie nienaganne mówcy, człowieka rządzącego, prawodawcy. Nie może nikt tej prawdy większym być świadkiem i utwierdzicielem, jak własne każdego serce i uczucie”.</u>
+ <u xml:id="u-37.2" who="#PoselAuleytnerWaclaw">Wysoka Izbo! Chciałbym, aby te myśli były punktem wyjścia mojego dzisiejszego przemówienia, które wygłaszam w imieniu Koła Poselskiego „Znak”.</u>
+ <u xml:id="u-37.3" who="#PoselAuleytnerWaclaw">Cytowany przeze mnie Grzegorz Piramowicz podkreśla bardzo silnie sprawę postawy człowieka i wynikającej z niej skuteczności jego działania m.in. również na odcinku pedagogicznym, szczególnie nienagannego życia i cnoty mówcy-wychowawcy.</u>
+ <u xml:id="u-37.4" who="#PoselAuleytnerWaclaw">Skuteczność wychowania zależy od postawy osobistej wychowującego i nauczającego, a więc zależy od poziomu nie tylko umysłowego, ale i moralnego nauczyciela, rządzącego, prawodawcy.</u>
+ <u xml:id="u-37.5" who="#PoselAuleytnerWaclaw">Wielki jest dorobek Polski Ludowej w zakresie oświaty i nauki w ciągu ubiegającego w przyszłym roku 30-lecia. Mamy gęstą sieć szkół podstawowych, średnich i wyższych, ogólnokształcących i zawodowych, uniwersytety robotnicze i tysiące kursów podnoszących kwalifikacje zawodowe. Młodzież polska i starsze pokolenie chcę się uczyć i lubi się uczyć.</u>
+ <u xml:id="u-37.6" who="#PoselAuleytnerWaclaw">Jeśli istnieje nie negowany przez nikogo tak wielki dorobek w zakresie oświaty Polski Ludowej, to po cóż mówimy o reformie i to generalnej reformie.</u>
+ <u xml:id="u-37.7" who="#PoselAuleytnerWaclaw">A jednak reforma ta jest potrzebna i pilna. Żyjemy w okresie, kiedy rozwój cywilizacji współczesnej jest nieprawdopodobnie szybki, kiedy to co wczoraj było nowoczesne, dziś jest już przestarzałe, a jutro będzie należeć do historii. Oświata stoi przed bardzo trudnym problemem zaadaptowania się do tego tempa rozwoju cywilizacyjnego, przygotowania młodego i starszego również pokolenia do często niewyobrażalnych zadań i nie istniejących dziś zawodów. Będziemy formowali w latach dwutysięcznych, a przecież już dla tych lat tworzymy dzisiejszą reformę, ludzi gruntownie wykształconych, zdolnych do samodzielnej adaptacji do coraz to nowych sytuacji i zaangażowanych w zadania zawodowe stojące przed nimi oraz gotowych do ofiarnej służby narodowi i państwu polskiemu.</u>
+ <u xml:id="u-37.8" who="#PoselAuleytnerWaclaw">Wymaga to szczególnej staranności nie tylko w kształceniu intelektualnym człowieka, ale formowaniu pełnej osoby ludzkiej, jej postawy, siły woli i charakteru. Reforma dotyczy więc bardzo wielu dziedzin naszej oświaty, a więc jej struktury, programów i podręczników, całego zaplecza materialnego, które musi stać się nowoczesne i o standardzie światowym, a wreszcie kadr nauczycielskich. Musimy dokształcić, dać wykształcenie wyższe, zgodnie z założeniem reformy, przeszło 250-tysięcznej rzeszy nauczycieli. Podniosą oni niewątpliwie swoje kwalifikacje zawodowe i umiejętności dydaktyczne, ale czy sprostają wymaganiom stawianym im jako wychowawcom młodego pokolenia pod kątem widzenia proponowanym nam przez Grzegorza Piramowicza. Czy będą to ludzie uformowani na miarę — „cnoty nieskazitelnej”, silni wewnętrznie, otwarci i tolerancyjni, na miarę wzorów, które mogą stać się wzorami życiowymi dla młodzieży i tym samym spinać klamrę między starym a młodym pokoleniem?</u>
+ <u xml:id="u-37.9" who="#PoselAuleytnerWaclaw">Sądzę, że w ramach doskonalenia nauczycieli ta sprawa samowychowania świadomie uprawianego przez wychowawców oraz głębokiego zaangażowania w procesy współtworzenia wraz z wychowankiem — jego osoby ludzkiej jest sprawą niezmiernie istotną i godną największego wysiłku wychowawczego i organizacyjnego. Bo o wartości człowieka nie tylko świadczy jego wiedza, ale przede wszystkim jego postawa. Formowanie zaś postawy — to proces dłuższy niż studia, to proces, który trwa całe życie i tego powinni być świadomi nasi pedagodzy, którzy swą wiedzę i postawę będą przekazywać następnym pokoleniom. Tego powinni być szczególnie świadomi organizatorzy akcji dokształcania nauczycieli. Myślę, że przed władzami oświatowymi w Polsce stoi niełatwe zadanie wykształcenia nauczycieli o tego typu cechach i zaangażowaniu.</u>
+ <u xml:id="u-37.10" who="#PoselAuleytnerWaclaw">Ale sprawa ta dotyczy nie tylko grona pedagogów. Dotyczy ona w równej mierze rodziców, którzy są przecież pierwszymi naturalnymi twórcami osobowości swych dzieci. Istnieje pilna potrzeba z jednej strony pełnego szacunku dla rodziców i rodziny oraz ich wysiłków wychowawczych, które opierają na swych najgłębszych przekonaniach światopoglądowych, z drugiej jednak strony — stałego podnoszenia wszelkimi środkami dostępnymi nowoczesnej pedagogice społecznej kultury wychowawczej rodziców i rodzin.</u>
+ <u xml:id="u-37.11" who="#PoselAuleytnerWaclaw">Szkoła i dom rodzinny — to nierozłączne w procesie wychowawczym komórki społeczne, co zresztą podkreślono w projekcie uchwały, które muszą ze sobą współdziałać na zasadzie wzajemnego poszanowania i zaufania. Brak tych więzi musi powodować dezintegrację osobowości wychowanków.</u>
+ <u xml:id="u-37.12" who="#PoselAuleytnerWaclaw">Zaprezentowany Sejmowi w omawianej uchwale projekt reformy posiada — wydaje się — trzy podstawowe cechy dodatnie.</u>
+ <u xml:id="u-37.13" who="#PoselAuleytnerWaclaw">Po pierwsze — ma charakter wyrównawczy; po drugie — indywidualizuje możliwości kształcenia; po trzecie — jest elastyczny.</u>
+ <u xml:id="u-37.14" who="#PoselAuleytnerWaclaw">Jest wyrównawczy, to znaczy:</u>
+ <u xml:id="u-37.15" who="#PoselAuleytnerWaclaw">Dąży do wyrównania wykształcenia przeciętnego obywatela Polski Ludowej do poziomu średniego, co stanowi zjawisko bez precedensu i stwarza prawdziwe perspektywy dla rozwoju społeczeństwa polskiego w końcu X X wieku.</u>
+ <u xml:id="u-37.16" who="#PoselAuleytnerWaclaw">Dąży do wyrównania różnic startu, szczególnie między młodzieżą wiejską a miejską, wprowadzając tak potrzebny system obowiązkowych przedszkoli wyrównawczych na wsi, trwających co najmniej jeden rok przed rozpoczęciem nauki szkolnej. Ułatwi to pracę projektowanej 10-letniej szkole średniej, stwarzając warunki do rzeczywistego wyrównania poziomu i powszechnej realizacji obowiązujących programów.</u>
+ <u xml:id="u-37.17" who="#PoselAuleytnerWaclaw">Dąży do wprowadzenia systemu kształcenia ustawicznego. System ten daje możliwości stałego wyrównywania niedoborów swej wiedzy przez młodzież i osoby dorosłe w ramach bogatych możliwości stworzonych po szkole 10-letniej. Wychodzi to naprzeciw tak wyraźnym potrzebom społecznym poszerzenia swej wiedzy, uczenia się.</u>
+ <u xml:id="u-37.18" who="#PoselAuleytnerWaclaw">Proponowany system szkolny indywidualizuje kształcenie i wychowanie. Jest to zjawisko pozytywne, wielokrotnie podkreślane w projekcie uchwały, bo tylko przy troskliwej indywidualnej opiece nad uczniem można z niego wydobyć jego zdolności, rozwinąć je, w odpowiednim czasie ukierunkować wspólnie z nim i zaprezentować mu perspektywy jego życiowej kariery. Ujrzenie wizji, a więc i celów życiowych w okresie rozwojowym jest bardzo istotnym bodźcem do nauki i Sarnowychowywania i posiada wielką wartość pedagogiczną, dając możliwości właściwego, samodzielnego i pełnego rozwoju osobowości wychowanka.</u>
+ <u xml:id="u-37.19" who="#PoselAuleytnerWaclaw">Projekt uchwały proponuje indywidualizację uczniów już w klasach I — III, gdzie znosi się drugoroczność, a ocenia na zasadzie dobrej i głębokiej znajomości dziecka przez wychowawcę.</u>
+ <u xml:id="u-37.20" who="#PoselAuleytnerWaclaw">Projekt uchwały przewiduje możliwość indywidualnego wyboru dla tych dzieci, dla których program ogólny 10-letniej szkoły średniej jest za trudny, dając im możność już od klasy VII, w ramach systemu 10-latki, zdobycia podstawowych kwalifikacji zawodowych.</u>
+ <u xml:id="u-37.21" who="#PoselAuleytnerWaclaw">Projekt uchwały proponuje preferencje indywidualne dla młodzieży wybitnie zdolnej, która tym samym ma możliwości szybszego posuwania się naprzód, ku studiom wyższym. Mam tu na myśli propozycję, aby zwycięzcy olimpiad już w 16 roku życia, bezpośrednio po ukończeniu 10-latki, trafiali na wyższe studia. W projekcie uchwały podkreślono również — co jest niezmiernie ważne — konieczność wytworzenia u młodzieży twórczego stosunku do życia, pozwalającego na kształtowanie samodzielnego rozwiązywania trudnych i stale nowych zadań stojących przed młodym człowiekiem. W projekcie uchwały czytamy, że treść i metody nauczania powinny kształtować twórczą i ideową osobowość wychowanka, zapewniając mu rozwój zdolności poznawczych i zainteresowań, umożliwiać samodzielne kształtowanie celów, norm, zasad, poglądów, przekonań i postaw, rozwijać umiejętności samodzielnego rozwiązywania trudnych problemów, wreszcie stwarzać możliwości rozwoju samorządności, a także indywidualnych zamiłowań i uzdolnień, przy czym, obok rozwoju twórczej postawy wobec życia, chyba równie ważna jest sprawa zaangażowania społecznego, dlatego też problem rozwoju samorządności uczniowskiej jest tu bardzo istotny. Formuje on bowiem i pogłębia zaufanie wobec nauczycieli i kolegów i przygotowuje do społecznego działania.</u>
+ <u xml:id="u-37.22" who="#PoselAuleytnerWaclaw">Myślę, że właściwe będzie w tym miejscu zwrócić uwagę na konieczność pełnego zachowania zasady indywidualizacji Wobec tej części młodzieży, która na skutek takich czy innych upośledzeń znalazła się w szkolnictwie specjalnym. Tam tylko indywidualizacja w pełnym tego słowa znaczeniu może spowodować maksymalnie możliwy do osiągnięcia rozwój wychowanka, stwarzać mu perspektywy przyszłości i możliwość w miarę szczęśliwego życia.</u>
+ <u xml:id="u-37.23" who="#PoselAuleytnerWaclaw">Projektowany system szkolny jest elastyczny pod względem 9wej struktury, gdyż jest maksymalnie drożny we wszystkich możliwych kierunkach, pozwalając każdemu na podejmowanie kształcenia się w różnym okresie życia, w różnych szkołach i na rozmaitych kursach, gdyż nie zamyka drzwi, teoretycznie, żadnej szkoły przed nikim, oczywiście pod warunkiem utrzymania odpowiedniego poziomu. System ten jest elastyczny też dlatego, że zakłada — zgodnie z rozwojem cywilizacji i rewolucji naukowo-technicznej — stałe uzupełnianie i doskonalenie programów i podręczników. Niektóre z nich zakładać będą z góry zmiany i uzupełnienia przez wprowadzenie części stałych i zmiennych podręcznika.</u>
+ <u xml:id="u-37.24" who="#PoselAuleytnerWaclaw">Przygotowanie reformy nauczania i wychowania jest sprawą trudną i długofalową, wymagającą — jak tu już podkreślano — studiów i eksperymentów. Dlatego z uznaniem należy przyjąć to, że Rząd nie chcę działać zbyt pospiesznie i zwrócił się do Sejmu o pozostawienie mu koniecznych dwóch lat na przygotowanie szczegółowej i dojrzałej ustawy o reformie oświaty.</u>
+ <u xml:id="u-37.25" who="#PoselAuleytnerWaclaw">Wysoki Sejmie! Do truizmu już należy stwierdzenie, że przez niespełna 30 lat Polskę Ludową budowali ludzie wierzący i niewierzący, katolicy i marksiści.</u>
+ <u xml:id="u-37.26" who="#PoselAuleytnerWaclaw">Wspólnym naszym celem było nadanie jak najlepszego kształtu socjalistycznej ojczyźnie. Szkolnictwo też odbudowało się i rozwijało z udziałem ludzi wierzących i niewierzących. Całe rzesze ludzi wierzących — rodziny katolickie — posyłały masowo swe dzieci do różnego typu szkół w naszym kraju, od szkoły podstawowej zaczynając, a na wyższych uczelniach kończąc. Jednocześnie wielkie też rzesze dzieci rodzin wierzących uczęszczały na katechizację do kościołów i sal katechetycznych. Niemało było jednak konfliktów w różnych okresach Polski Ludowej, dotyczących tego zjawiska społecznego, ale zjawisko to istniało i istnieje do dziś. Problemy te poruszane były już częściowo z pozycji Koła Poselskiego — „Znak” na posiedzeniu Sejmu poświęconym uchwale o obowiązkach narodu i państwa wobec młodzieży. Przygotowywana reforma wzbudza zrozumiałe zainteresowanie katolików i kościoła katolickiego. Ludzie wierzący w Polsce włączyli się żywo w dyskusję nad reformą oświaty i wychowania oraz w jej realizację.</u>
+ <u xml:id="u-37.27" who="#PoselAuleytnerWaclaw">Posłowie Koła Poselskiego — „Znak” z zainteresowaniem uczestniczą w dzisiejszych obradach Sejmu o historycznym znaczeniu. Z wielką też uwagą wysłuchaliśmy wystąpień posła Jana Szczepańskiego i Ministra Jerzego Kuberskiego.</u>
+ <u xml:id="u-37.28" who="#PoselAuleytnerWaclaw">Chciałbym, w imieniu Koła Poselskiego — „Znak” podkreślić, że doceniamy doniosłość dokumentu, który dziś będziemy uchwalać. Ale równocześnie, jako katolicy, wyrażamy przekonanie, które też chyba będzie udziałem najwyższych władz państwowych. Wynika to z przebiegu dzisiejszej dyskusji, w której podkreślono, że w reformie weźmie udział cały naród bez wyjątku. Wobec tego wyrażam przekonanie, że po pierwsze, zreformowana szkoła, nie będąc miejscem nauczania religii, nie będzie również służyć propagowaniu ateizmu.</u>
+ <u xml:id="u-37.29" who="#PoselAuleytnerWaclaw">Po drugie, że zreformowana szkoła na wsi w formie systemu średnich szkół zbiorczych, a również szkół filialnych, nie będzie tak absorbowała czasu dzieci, aby ich związek z rodziną się rozluźnił, gdyż byłoby to wbrew założeniom o wzmacnianiu roli rodziny w naszym kraju i że tym samym rodzice wierzący będą mieli możność takiego ułożenia czasu dzieci, aby mogły one uczęszczać na lekcje religii.</u>
+ <u xml:id="u-37.30" who="#PoselAuleytnerWaclaw">Po trzecie, że projektowane zajęcia w szkole o przedłużonym czasie pracy, tak potrzebne dla pewnej kategorii dzieci pozostających przez pewną liczbę godzin dziennie bez opieki — będą masowe, ale nieobowiązkowe. Że udział w tych zajęciach będzie się odbywał na życzenie rodziców poprzedzone konsultacją z nauczycielem-wychowawcą, dla dobra dziecka. Nie przeszkodzi to zatem w posyłaniu przez rodziny wierzące dzieci na katechizację w określone dni tygodnia.</u>
+ <u xml:id="u-37.31" who="#PoselAuleytnerWaclaw">Po czwarte, że wierzący nauczyciele i pracownicy oświaty będą mogli angażować się w pracę szkolną i realizację reformy.</u>
+ <u xml:id="u-37.32" who="#PoselAuleytnerWaclaw">Po piąte, że sprawą do załatwienia jest wchodzący już oczywiście w zakres normalizacji stosunków między kościołem i państwem problem pełnego uzgodnienia zasad swobodnego nauczania religii wierzącej młodzieży w powołanych do tego celu punktach katechetycznych.</u>
+ <u xml:id="u-37.33" who="#PoselAuleytnerWaclaw">Powyższe stwierdzenia prowadzą do bardzo podstawowego zagadnienia. W swej katechizacji, w swym wychowaniu rodzinnym kościół katolicki i ludzie wierzący w Polsce formują postawę moralną, wynikającą z ich światopoglądu, która nie jest sprzeczna ze społecznymi celami reformy.</u>
+ <u xml:id="u-37.34" who="#PoselAuleytnerWaclaw">W swej deklaracji z dnia 14 września 1973 r., o której poinformował nas poseł Jarema Maciszewski na wspólnym posiedzeniu Komisji Oświaty i Wychowania oraz Nauki i Postępu Technicznego, Episkopat polski pisze: „Uczestnicząc w dyskusji nad wychowaniem młodzieży w naszym kraju doceniamy wagę podjętych starań o przeprowadzenie reformy systemu oświaty w Polsce. W naszym społeczeństwie rozwiniętym i szukającym dróg dalszego rozwoju istnieje potrzeba tej reformy. Dotyczy ona m.in. sprawy wyrównania poziomu wykształcenia, zwłaszcza dla młodzieży pochodzącej ze wsi. Istnieje także potrzeba kształtowania światopoglądu rozumnego, otwartego na wszystkie wartości kultury, także na bogactwo życia religijnego. Szczególnie w narodzie polskim, od 1000 lat kształtowanym przez chrześcijańską wiarę i moralność, postulat oparcia wychowania na zaczerpniętych z historii najcenniejszych elementach kulturalnego i społecznego życia narodu, oznacza potrzebę odwołania się do zasad wychowania chrześcijańskiego”.</u>
+ <u xml:id="u-37.35" who="#PoselAuleytnerWaclaw">Wysoka Izbo! Zasady moralne, głoszone przez chrześcijaństwo, nie są sprzeczne z etyką naturalną i dekalog spotyka się z humanistycznymi zasadami moralnymi, głoszonymi przez marksistów, wybijając oczywiście na plan pierwszy to, co jest specyficzne dla chrystianizmu — tj. miłość i życzliwość wobec każdej jednostki ludzkiej. A więc humanistyczna służba człowiekowi, narodowi, ludzkości jest wspólną postawą katolika i marksisty w naszym kraju i z tej pozycji wspólne formowanie człowieka w rodzinie, w szkole, i społeczeństwie jest wspólną sprawą nas wszystkich. Różnice zaś istniały i będą istniały na odcinku światopoglądowym, gdzie jasno zarysowany i lojalny dialog oparty na wzajemnym zrozumieniu, jest naturalny i nieunikniony.</u>
+ <u xml:id="u-37.36" who="#PoselAuleytnerWaclaw">Wracam do początku mojego przemówienia i powtarzam myśl twórców Komisji Edukacji Narodowej: — „Szkoła narzędziem jest i emanacją społeczeństwa, którego poparcie o sile jej stanowi”.</u>
+ <u xml:id="u-37.37" who="#PoselAuleytnerWaclaw">Jestem przekonany, że przy wspólnym przeprowadzaniu reformy szkolnej, którą będzie realizował cały naród polski, nie zabraknie katolików, którzy wniosą do tej pracy wartości dla nich najcenniejsze. Jestem też przekonany, że kościół katolicki w Polsce, w miarę posuwania się naprzód normalizacji stosunków państwo — kościół, będzie mógł być wciągnięty stopniowo, jako jeden z ważnych elementów formujących człowieka w naszym kraju, do konsultacji i współdziałania.</u>
+ <u xml:id="u-37.38" who="#PoselAuleytnerWaclaw">Wysoki Sejmie! Przedstawiając powyższe nasze poglądy i postulaty, mam zaszczyt oświadczyć, że Koło Poselskie — „Znak” będzie głosować za projektem uchwały w sprawie systemu edukacji narodowej.</u>
+ <u xml:id="u-37.39" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-38">
+ <u xml:id="u-38.0" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Głos ma poseł Maria Łopatko.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-39">
+ <u xml:id="u-39.0" who="#PoselLopatkoMaria">Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! W projekcie uchwały jest takie piękne określenie mówiące o posłaniu Komisji Edukacji Narodowej w naszą ludową teraźniejszość.</u>
+ <u xml:id="u-39.1" who="#PoselLopatkoMaria">Owa wiekowa łączność między ludźmi tworzącymi postęp społeczny wymaga przypomnienia w takich dniach jak dzisiejszy. Przecież dzisiaj my również ślemy posłanie w wiek dwudziesty pierwszy — wszystkim światłym ludziom w nim żyjącym.</u>
+ <u xml:id="u-39.2" who="#PoselLopatkoMaria">Nasze pokolenie zapoczątkowało erę kosmiczną, czyli zwiększyło miarę odpowiedzialności człowieka już nie tylko za ziemię, lecz i za gwiazdy, czyli nie tylko za świat, lecz za wszechświat.</u>
+ <u xml:id="u-39.3" who="#PoselLopatkoMaria">Komisja Edukacji Narodowej stwierdzając, — „iż rozumu ludzkiego moc nie jest dotychczas wysilona” nie przypuszczała, że za niespełna 200 lat ta moc wpisze do historii ludzkości dwie daty: Hiroszimę i lądowanie na księżycu. Tym bardziej więc zyskała na znaczeniu zaakcentowana przed dwoma wiekami nierozdzielność przymiotników: mądry i cnotliwy, co w tłumaczeniu na współczesność znaczy — bogaty w wiedzę i wykorzystujący ją dla a nie przeciwko człowiekowi. Idąc historyczną drogą trudu i walki od tamtych czasów do dziś urealniliśmy, dzięki przede wszystkim stworzonym socjalistycznym warunkom ustrojowym, ów ideał wychowawczy i postawiliśmy go na czele założeń programowych.</u>
+ <u xml:id="u-39.4" who="#PoselLopatkoMaria">W podejmowanej obecnie modernizacji naszego systemu edukacji nie zmieniamy celów pedagogiki socjalistycznej, są bowiem głęboko ludzkie i nic nie straciły ze swej aktualności. Zamierzamy tylko zmienić dobór treści, metody i strukturę organizacyjną szkolnictwa. Ale to — „tylko” zawiera ogrom problemów najtrudniejszych, bo próbujących znaleźć odpowiedź na pytanie — jak. Na pytanie — co — odpowiedź bywa za wiszę łatwiejsza.</u>
+ <u xml:id="u-39.5" who="#PoselLopatkoMaria">W tym poszukiwaniu odpowiedzi na — jak — projekt uchwały akcentuje zespolenie pracy szkoły z wysiłkami całego społeczeństwa i jego instytucji. Jest to główny warunek realizacji celów wychowawczych. A główna metoda? Myślę, że jest nią — z pozycji zaangażowania ideowego — permanentne, uparte porównywanie tego, co głosimy młodzieży w szkole, na uroczystościach, w referatach — z tym, jaki kształt został temu nadany w realizacji.</u>
+ <u xml:id="u-39.6" who="#PoselLopatkoMaria">Zamiana słów na czyn — to mozolne zadanie, dlatego istnieje niebezpieczeństwo rozbieżności. Nic zaś tak nie szkodzi wychowaniu jak pozostawienie młodzieży sam na sam z nieprawidłowościami życia bez pedagogicznej interpretacji, bez wykazania naszej wspólnej odpowiedzialności za wszystko, co się w kraju dzieje.</u>
+ <u xml:id="u-39.7" who="#PoselLopatkoMaria">Zdajemy sobie sprawę z tego, że łatwiej jest i będzie nam rozwiązywać problemy doskonalenia nauczania i wychowania. Łatwiej — nie znaczy jednak łatwo. Bo żeby przestawić metody nauczania z przekazywania wiedzy encyklopedycznej na uczenie uczenia się na samodzielność intelektualnych poszukiwań bogacących praktykę — musimy znieść wiele barier psychologicznych. Jedna z nich, którą w innych sytuacjach można uznać za zaletę — to przyzwyczajenie. Przyzwyczajamy się do ludzi, zwierząt, sprzętów — i to dobrze. Ale kiedy przyzwyczajamy się zbytnio do metod, zastanych struktur, do wygody, niezmienności — wtedy, użyjmy tu określenia Grzegorza Piramowicza, — „nowość wzbudza podejrzenie i trwogi”.</u>
+ <u xml:id="u-39.8" who="#PoselLopatkoMaria">Żeby móc więc w pełni, zgodnie z duchem dzisiejszego projektu uchwały, modernizować nasz system edukacji musimy przełamać u wielu ludzi niechęć i lęk przed nowością w jej twórczym pozytywnym znaczeniu. W tym celu powinniśmy zadbać bardziej niż dotąd o prawdziwą opłacalność postaw twórczych wśród nauczycieli, nadzoru pedagogicznego, młodzieży. Od postaw tych zależny jest faktyczny efekt zmian. Upowszechnianie szkoły średniej i przedłużenie obowiązku szkolnego może być bowiem dla młodzieży albo smutną koniecznością dźwigania nadmiaru wiedzy encyklopedycznej, albo intelektualną przygodą, pasją, tworzeniem, a o to ostatnie przecież nam chodzi.</u>
+ <u xml:id="u-39.9" who="#PoselLopatkoMaria">Paryski zjazd pracowników nauki zasygnalizował dziwną wieść, która jeszcze u nas nie ma potwierdzenia, iż na świecie zmalały u młodzieży dążenia do dostania się na wyższą uczelnię. Naukowcy nie znają jeszcze przyczyn tego zjawiska. Ja zaś podejrzewam, że młodzież ma dość szkoły w jej dotychczasowej postaci. Życie jest daleko bogatsze, młodości powtórzyć nie można — kalkulacja zatem prosta.</u>
+ <u xml:id="u-39.10" who="#PoselLopatkoMaria">Nasza zmodernizowana szkoła powinna dostarczyć młodzieży innej kalkulacji: powinna nauczyć ją korzystać także z tych niepowtarzalnych uroków, które są właściwe jedynie danemu okresowi istnienia człowieka. Odkładanie szczęścia na potem nie zawsze się opłaca. Dzieciństwo i młodość wcale nie są tylko okresami przygotowującymi do dojrzałości. Są także wartością samą w sobie i trzeba te dwie sprawy ze sobą umieć połączyć, czyli brać pod uwagę to, czego dziecko powinno nauczyć się ze względu na przyszłość i to, czego dziecko pragnie teraz. Szkoła dokona tego tylko wówczas, jeśli ściśle sprzymierzy się z życiem, jeśli nauczy jak je w pełni i godnie wykorzystać. A tego nie można nauczyć tylko na lekcjach i tylko na terenie szkoły. Trzeba uczniów wyprowadzić w świat — nie za rączkę, nie w parach i nie z tą wiedzą, co — jak mówi Komisja Edukacji Narodowej — — „ze szkół wyszedłszy zapomnieć ma i czego nigdy w używaniu mieć nie będzie”. Zadania te stoją także przed szkołą gminną, a w przyszłości średnią. Dyskutowano o tym w licznych środowiskach społecznych, wśród nauczycieli, na konferencjach partyjnych, mówiliśmy o tym na wrześniowym Plenum NK ZSL. Podkreślano wówczas, iż szkoła gminna może i powinna być szkołą realizującą nie spełnione od lat nadzieje rodzin wiejskich. Którzy rodzice nie marzą o dobrej szkole dla swego dziecka, nowoczesnej, wyposażonej, ze specjalistami? Urzeczywistnienie tego marzenia wiąże się z koniecznością przedłużenia pobytu dziecka w szkole, zmniejszając tym czas uczniów na pomoc w gospodarstwie. A ileż to razy z różnych trybun i szpalt prasowych biły na alarm wiadomości o przeciążeniu dziecka wiejskiego pracą. Szkoła gminna wyrównuje tylko proporcje, a nie zwalnia dzieci zupełnie z obowiązku pomocy rodzicom. Uważamy, iż pomoc ta, byle nie ze szkodą dla nauki i niezbędnego odpoczynku, jest konieczna w procesie wychowania. I tak na przykład wiejskie dzieci będą pomagały przy wykopkach czy przy żniwach, ale chcemy również, by kilka tygodni lata wygospodarować dla nich na wędrówki po kraju, na wakacyjną przygodę z górami, morzem czy jeziorami.</u>
+ <u xml:id="u-39.11" who="#PoselLopatkoMaria">Kiedy wzbogacimy życie wsi w taki los, od którego nikt nie — „umiera na ciężar rąk”, na jednostajność dni — pozostanie tam wówczas więcej młodzieży zdolnej, myślącej. A taka jest współczesnemu rolnictwu bardzo potrzebna. Wszak już Komisja Edukacji Narodowej wliczyła rolnictwo w poczet nauk filozoficznych — — „Rolnictwo trzecie miejsce pomiędzy naukami filozofii zmysłów trzymać będzie”.</u>
+ <u xml:id="u-39.12" who="#PoselLopatkoMaria">Taka też była myśl oświatowa ruchu robotniczego i ludowego. Wysoko zorganizowana szkoła nie może znaleźć się w każdej wsi, musi więc być zbiorcza, czyli oddalona. Ale to oddalenie wcale nie musi psychicznie oddalać od rodziny. Jeśli szkoła gminna stanie się rzeczywiście szkołą środowiskową, powiązaną działaniem z miejscem zamieszkania swych uczniów, jeśli wychowawca klasowy będzie w bliskim kontakcie z rodzicami, znając ich troski i radości — potrafi wówczas pogłębiać uczucia rodzinne, umacniać autorytet rodziców, być w razie potrzeby mediatorem w nieporozumieniach rodzinnych.</u>
+ <u xml:id="u-39.13" who="#PoselLopatkoMaria">Trzeba tylko tej pedagogicznej pracy z rodziną nadać odpowiednią rangę i zmienić dotychczasowe formy kontaktów. Dominująca obecnie forma — to wezwania rodziców do szkoły w razie złego zachowania się ucznia. Powoduje to, iż do rozprzestrzeniania się różnej kategorii nerwic dochodzi jeszcze nerwica na tle szkoły u tych rodziców, których los pokarał synem zbyt aktywnym jak na wytrzymałość klasowego regulaminu. Takie częste wezwania rodziców wpływają również na rozluźnienie więzi wewnątrzmałżeńskiej, albowiem powstają zasadnicze różnice zdań — do kogo wrodziło się dziecko i kto ma za to ponieść konsekwencje idąc do szkoły.</u>
+ <u xml:id="u-39.14" who="#PoselLopatkoMaria">Do tych kłopotów rodzicielskich doszła sprawa odrabiania lekcji domowych. Jak to się stało, że w opinii powszechnej, a nawet nauczycielskiej utarło się, iż rodzice powinni pomagać dzieciom w odrabianiu lekcji? Dlaczego? Przecież cały sens zadawanych do domu lekcji tkwi w tym, by dziecko samo dało sobie radę, żeby nie musiał nad nim wciąż stać ktoś z dorosłych, jest to wszak jeden ze sposobów przygotowania do samodzielności. Gdyby nauczyciel w klasie podawał wiedzę tak, że byłaby ona jasna dla każdego przeciętnego ucznia, gdyby zróżnicował zadawanie prac domowych w zależności od możliwości dziecka, gdyby w razie błędnego rozwiązania zadań uczeń nie otrzymał oceny niedostatecznej, lecz dodatkową pomoc nauczyciela po lekcjach, w ramach obowiązujących zajęć — nie mielibyśmy dzisiaj udręczonych szkołą rodziców i plagi korepetycji. Strzeżmy się natomiast takich wzorów zagranicznych niesienia pomocy rodzinie, o jakich donosiła prasa. Otóż rodzice w ramach pedagogizacji zostają ponoć doszkalani z tych przedmiotów, w których nie mogą dziecku pomóc. Obawiam się, że gdyby taki nieszczęsny pomysł zagroził wszystkim rodzicom mielibyśmy niemałe kłopoty demograficzne. Trzeba bowiem nie byle odwagi, aby mieć dziecko, z którym powtarzać się musi szkołę. Przyszłościowy model naszej edukacji odrzuca taką formę rodzicielskiej pomocy, co wcale nie zubaża odpowiedzialności domu za stworzenie dziecku warunków do pracy umysłowej.</u>
+ <u xml:id="u-39.15" who="#PoselLopatkoMaria">W czym jeszcze szkoła wraz z sojusznikami powinna pomoc rodzicom? W takim rozwijaniu miłości do ojca i matki, która przetrwa do końca ich dni. Jednym z najważniejszych przecież sprawdzianów rezultatów wychowawczych w kształtowaniu stosunków międzyludzkich jest stosunek dzieci do starych rodziców. Ostatni międzynarodowy kongres gerontologów stwierdza, iż trzeba będzie rozszerzyć budowę domów starców nie tylko dla samotnych, bo jakkolwiek starzy chcą być razem z młodymi, to młodzi tego nie chcą. Czy rzeczywiście należy się z tym pogodzić? Prawda, że starość ma inne przyzwyczajenia niż młodość. Ale być razem, może znaczyć być obok, blisko, na tej samej klatce schodowej, na tej samej ulicy. Żeby móc wieczorem przyjść z wnukiem do starej matki, żeby być przy niej kiedy jest chora, żeby uratować sens jej macierzyństwa.</u>
+ <u xml:id="u-39.16" who="#PoselLopatkoMaria">Chcemy tak wychowywać naszą młodzież, by umiała kochać ludzi nie tylko wtedy, kiedy są jej potrzebni, ale i wtedy, kiedy jej potrzebują. Szkoła nasza z całym wychowującym społeczeństwem cel ten sobie stawia i powinna go osiągnąć. Nasz naród na to stać.</u>
+ <u xml:id="u-39.17" who="#PoselLopatkoMaria">Kończąc, myślę, iż wszystkich światłych ludzi w Polsce ucieszy podjęcie przez Sejm PRL tak głęboko humanistycznej uchwały, prowadzącej w dobre lata i wieki, których nam tak serdecznie życzył poeta chilijski Pablo Neruda. Oby więc ta wielka, rozpoczęta sprawa dalszego rozwoju i unowocześnienia edukacji narodowej zaprocentowała nam szczęściem naszych dzieci, wnuków i dalszych pokoleń. Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-39.18" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-40">
+ <u xml:id="u-40.0" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Głos ma poseł Zygmunt Filipowicz.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-41">
+ <u xml:id="u-41.0" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Jan Zamoyski, Kanclerz Wielki Koronny, założył w roku 1595 Akademię Zamojską. Działała ona prawie dwa wieki, po rok 1784. Hasło wiodące tej uczelni brzmiało: — „takie będą Rzeczpospolite, jakie ich młodzieży chowanie”. Piękne to hasło podjęło grono światłych patriotów. Działając w jednym z najtrudniejszych w dziejach Polski okresów, zainicjowali oni i doprowadzili do powołania ustawą z dnia 14 października 1773 roku Komisji Edukacji Narodowej.</u>
+ <u xml:id="u-41.1" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Utworzenie tej nowej naczelnej magistratury krajowej, pierwszego w świecie ministerstwa oświaty, było wydarzeniem na miarę dziejów. Podstawowe zadanie jej postępowego programu stanowiła troska o wychowanie obywateli. Miało ono sprawić, aby obywatel był — „oświecony i cnotliwy w całym życiu, a zatem sprawiedliwy i czuły względem bliźnich”.</u>
+ <u xml:id="u-41.2" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Komisja przejęła po zlikwidowanym zakonie jezuitów całokształt spraw szkolnych. Po okresie 10 lat wytężonej pracy już w roku 1783 zaprezentowała ona stan prawny i organizacyjny ówczesnego systemu edukacji. Patriotyzm ludzi postępowych — „o dobro powszechne jedynie dbałych, zimnych w radzeniu, jasnych i rozsądnych w mówieniu, w czynieniu gorących” dał swój ofiarny trud. Komisja zasiała ziarno postępu, które dobrze owocowało w latach utraty niepodległości.</u>
+ <u xml:id="u-41.3" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Wysoki Sejm pozwoli, że przypomnę tutaj jedno wydarzenie okresu międzywojennego, a mianowicie zjazd określony mianem sejmu nauczycielskiego. Zjazd odbył się w Warszawie w kwietniu 1919 r., a więc u zarania II Rzeczypospolitej. Przedstawiono wtedy najbardziej postępowy projekt ustroju szkolnego. Jego tezy można ująć w następujących czterech punktach.</u>
+ <u xml:id="u-41.4" who="#PoselFilipowiczZygmunt">1. Szkolnictwo musi mieć jednolity charakter. Szkołę średnią należy oprzeć na 7-klasowej szkole powszechnej.</u>
+ <u xml:id="u-41.5" who="#PoselFilipowiczZygmunt">2. W celu umożliwienia kształcenia się w szkołach średnich i wyższych zdolnej a niezamożnej młodzieży, państwo powinno zapewnić jej pomoc materialną w postaci stypendiów i burs.</u>
+ <u xml:id="u-41.6" who="#PoselFilipowiczZygmunt">3. Dzieciom i młodzieży trzeba przekazywać rzetelną wiedzę opartą o wyniki badań naukowych, zapewnić właściwe wychowanie fizyczne i estetyczne, moralne i patriotyczne — w interesie ekonomicznym i społecznym młodego pokolenia oraz państwa demokratycznego.</u>
+ <u xml:id="u-41.7" who="#PoselFilipowiczZygmunt">4. Do kierowania oświatą i wychowaniem należy powołać Ministerstwo Wychowania i Oświecenia Publicznego.</u>
+ <u xml:id="u-41.8" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Stwierdzić muszę, że II Rzeczpospolita jedynie w niewielkiej mierze zrealizowała postulaty tego nauczycielskiego sejmu.</u>
+ <u xml:id="u-41.9" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Koleżanki i Koledzy Posłowie! Tysiące działaczy tajnego nauczania w latach okupacji, ofiarny trud nauczycieli okresu Polski Ludowej, wsparty troską całego zjednoczonego narodu, ludzi wierzących i niewierzących, położyło fundament pod dalszy rozwój oświaty polskiej.</u>
+ <u xml:id="u-41.10" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Szkoła polska zdała trudny egzamin. Jego uhonorowanie stanowiła nadana w 1972 roku Karta Praw i Obowiązków Nauczyciela.</u>
+ <u xml:id="u-41.11" who="#PoselFilipowiczZygmunt">W okresie Polski Ludowej przekształciliśmy Polskę w kraj ludzi kształcących się. Nauczyciele umieli i przekazali milionom swoją wiedzę i doświadczenie, swoje zaangażowanie i serdeczny patriotyzm.</u>
+ <u xml:id="u-41.12" who="#PoselFilipowiczZygmunt">W okresie zbliżającego się 30-lecia Polski Ludowej znajdujemy się w obliczu ogromnych potrzeb związanych z ambitnymi zadaniami na miarę naszych czasów, zadaniami realizowanymi w toku dokonywającej się rewolucji naukowo-technicznej. By sprostać założonym osiągnięciom musimy stworzyć nowy, doskonalszy system edukacji narodowej. Naczelną rolę spełniać będzie nadal szkoła. Nie może być zresztą inaczej.</u>
+ <u xml:id="u-41.13" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Ze wszech miar przeto słuszna była decyzja powołania w dniu 30 stycznia 1971 roku Komitetu Ekspertów dla opracowania Raportu o stanie oświaty w PRL. Dzieło nam przekazane prezentuje zasady funkcjonowania szkolnictwa w społeczeństwie rozumianym jako rodzina, środowisko i jednostka — z całą gamą jego odrębności i zróżnicowań, a także osobowości, światopoglądów, nawyków i upodobań. Raport daje podstawy do realizacji jednego z wiodących celów ogólnonarodowych.</u>
+ <u xml:id="u-41.14" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Słusznie twierdzi poseł Jan Szczepański, że reforma oświaty powinna być reformą — „wychowującego społeczeństwa”. Do realizacji tej reformy powinni być włączeni wszyscy. Jest to bowiem sprawa szczególnie trudna. Wymaga ona upartego działania. Wymaga działania ludzi świadomych celów, ludzi odważnych, światłych i wykształconych. Na szczęście posiadamy poważne zespoły takich ludzi. Niektórzy — stwierdził dalej — rozumieli reformę — „jako chęć stworzenia zunifikowanego systemu, w którym wszystkie te instytucje będą podporządkowane szkole. Tymczasem chodzi przecież o coś wręcz przeciwnego, a mianowicie o to, aby instytucje kulturalne, organizacje, środki masowego przekazu, zakłady pracy itp. wzbogacały i uzupełniały działalność szkoły, aby stała się ona bardziej interesująca, pociągająca i skuteczniejsza”.</u>
+ <u xml:id="u-41.15" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Wysoki Sejmie! Podejmując dzieło gruntownej i wszechstronnej reformy systemu oświaty, nie możemy myśleć kategoriami dnia dzisiejszego czy nawet jutrzejszego. Chodzi bowiem o taki system, który zda również egzamin w roku 2000. Uznajemy przeto za słuszne ustalenia, mocą których ostateczne rozwiązania wymagające uprzedniej pracy wybitnych specjalistów znajdą swoją treść ustawową w roku 1975. Przedtem jednak musi być opracowany szacunek naszych sił i możliwości.</u>
+ <u xml:id="u-41.16" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Nie tyle nawet w dziedzinie nakładów inwestycyjnych i organizacyjnych, ile w zakresie odpowiedniego przygotowania kadr — przede wszystkim pedagogicznych.</u>
+ <u xml:id="u-41.17" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Wysoka Izbo! W Raporcie słusznie podkreślono wagę instytucji pozaszkolnych, które współdziałać będą z systemem szkolnictwa jutrzejszego. Pierwsze miejsce zajmuje tu rodzina. Jest to bowiem podstawowa komórka społeczna. Jest to pierwsza instytucja społeczna kształcąca i wychowująca, stwarzająca podstawy przyszłego rozwoju osobowości dziecka niezależnie od tego, jaki jest stan jej wiedzy i przygotowania do wykonywania obowiązków rodzicielskich. Przez rodzinę następuje również kontakt dziecka ze środowiskiem, ze społeczeństwem. Z tych właśnie racji — czynnikiem o szczególnym znaczeniu społecznym będzie układ -stosunków i współpracy na linii rodzina — szkoła.</u>
+ <u xml:id="u-41.18" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Trzeba przyznać, że realizowana od trzech lat nowa polityka społeczna w większym niż poprzednio stopniu koncentruje swą uwagę na problematyce zabezpieczenia warunków należytego rozwoju rodzin polskich, w tym szczególnie rodzin wielodzietnych.</u>
+ <u xml:id="u-41.19" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Naszą przeto troską powinno być przygotowanie dorastającej młodzieży do funkcji, jakie narzuci im węzeł małżeński i założenie rodziny. Konieczna jest przeto odpowiednia polityka pronatalistyczna i socjalna, sprzyjająca trwałości tej instytucji społecznej. Trwałość rodziny — to podstawa wychowania dzieci, ich szczęścia i warunków ich dalszego życia. Pragnę podkreślić z pełnym zadowoleniem, że sprawy te są przedmiotem widocznej troski naszych władz politycznych i państwowych.</u>
+ <u xml:id="u-41.20" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Wysoka Izbo! Rozumiemy to dobrze, że rodzina polska zarówno miejska, jak i wiejska powinna jak najlepiej pełnić swoje funkcje wychowawcze, jak też współpracować bardzo blisko, a więc na co dzień ze szkołą. Dla osiągnięcia takiego stanu nie wystarczy tylko zabezpieczenie warunków jej egzystencji materialnej. Wiąże się z tym konieczność nabycia i stałego uzupełniania zasobu (koniecznej wiedzy rodziców i członków rodziny. Ze wszech miar słuszny wydaje się przeto postulat wprowadzenia — nie tylko w skali eksperymentalnej — nowego przedmiotu w systemie szkolnictwa ogólnokształcącego, a mianowicie wychowania rodzinnego. Wykształcenie kadry wychowawców w tej dziedzinie — rozumiemy to dobrze — wymaga koncentracji wysiłków i przeprowadzenia szeregu badań z zakresu problematyki rodzinnej.</u>
+ <u xml:id="u-41.21" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Chodzi szczególnie o to, by istniejące uniwersytety dla rodziców zwiększyły swój zasięg oddziaływania. Chodzi też o to, by poziom i treść merytoryczna przeprowadzanych w nich wykładów wydatnie się podniosły. Osiągnięcie tego celu jest możliwe jedynie przez zatrudnienie w tych uniwersytetatach kadry wyspecjalizowanej w przedmiocie problematyki rodzinnej: pedagogów, psycho-i socjologów, lekarzy, nauczycieli wychowania fizycznego i turystyki, jak też innych specjalistów.</u>
+ <u xml:id="u-41.22" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Wysoka Izbo! Wiemy dobrze, że stosunkowo niższy poziom szkół wiejskich ograniczał i ogranicza możliwości kontynuowania przez młodzież wiejską nauki w szkołach średnich i wyższych. Zmniejsza się więc możliwość jej awansu zawodowego i społecznego. Zbiorcze szkoły gminne należy więc traktować jako konieczność podyktowaną potrzebą koncentracji kadr nauczycielskich i pomocy naukowych, a także potrzebą zwiększenia oddziaływania przez szkołę, organizacje młodzieżowe i różne koła zainteresowań na młodzież wiejską w zakresie kulturalno-oświatowym. Przedłużony pobyt dziecka w szkole ma jednocześnie za zadanie zagwarantować warunki do odrabiania na miejscu lekcji, które dotychczas odrabiało się w domu. Przy częstym dosyć zatrudnianiu dzieci wiejskich w rodzinach rolniczych do prac gospodarskich, w dotychczasowym systemie — istniała, jak wiemy, naturalna tendencja do traktowania lekcji domowych po macoszemu.</u>
+ <u xml:id="u-41.23" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Koncepcja — „szkoły bez teczek” nie jest zresztą naszym oryginalnym pomysłem. W wielu krajach wysoko rozwiniętych wypróbowano ją w praktyce, w ciągu lat. Osiągnięto wyraźnie dodatnie rezultaty.</u>
+ <u xml:id="u-41.24" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Wysoka Izbo! Chrześcijańskie Stowarzyszenie Społeczne, które mam zaszczyt reprezentować, wzięło już udział w rozważaniach na temat reformy systemu edukacji narodowej. Jesteśmy w pełni zaangażowani w ten proces, jako obywatele PRL — ludzie wierzący.</u>
+ <u xml:id="u-41.25" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Istotny problem dla nas stanowi możliwość zaistnienia kolizji czasu pobytu dziecka w szkole z czasem nauczania religii w punktach katechetycznych. Mogą tu powstać trudności organizacyjne dla duchowieństwa, rodziców i nauczycieli, jak też dla szkoły i władz terenowych. W tym zakresie najważniejszy czynnik stanowi — moim zdaniem — dobra wola, chęć współdziałania, wychodzenia sobie nawzajem naprzeciw.</u>
+ <u xml:id="u-41.26" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Poważny czynnik stanowić tu będzie ponadto wzajemna tolerancja wyznaniowa i filozoficzna dominująca w naszym kraju od wieków, jak też wzajemny szacunek na co dzień, w imię wspólnego dobra, jakim jest rozwój PRL.</u>
+ <u xml:id="u-41.27" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Jest rzeczą niewątpliwą, że uczęszczająca na lekcje religii młodzież jest i będzie pod wpływem duchowieństwa kształtującego postawy moralne, społeczne i patriotyczne. Ale w naszym najgłębszym przekonaniu autentyczne chrześcijańskie postawy są spójne z tymi, jakie chcę kształtować w młodym pokoleniu nasza szkoła i dom rodzinny.</u>
+ <u xml:id="u-41.28" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Wysoki Sejmie! Zróżnicowanie światopoglądowe naszego społeczeństwa pod względem religijnym jest faktem społecznym. Nie przeszkadzało ono przez całe 30 ubiegłych lat w stałej codziennej współpracy ludzi wierzących i niewierzących na rzecz wspólnego dobra. Jest tu właściwe miejsce, by stwierdzić, że dla nas, katolików, jak również dla wszystkich chrześcijan przekazywanie każdemu z następnych pokoleń zasad naszej wiary i płynących z niej norm moralnych jest po prostu obowiązkiem. Musimy o tym pamiętać, podejmując wielką akcję związaną z reformą systemu edukacji narodowej. Przekazując najlepsze humanistyczne ideały ogólnoludzkie i poruszając problematykę światopoglądową w szkołach, w organizacjach społecznych, w domach rodzinnych, a także w punktach katechetycznych i z ambony, pamiętać powinniśmy o szczytnych tradycjach polskiej tolerancji wyznaniowej i filozoficznej. Do tych tradycji tolerancji nawiązywali przez całe wieki, przez całe pokolenia, najlepsi przedstawiciele naszej postępowej, demokratycznej myśli społeczno-politycznej. Nawiązywali do nich także najwybitniejsi przedstawiciele otwartej ku światu i człowiekowi chrześcijańskiej myśli społecznej. Kontynuowanie tych tradycji dzisiaj i w przyszłości jest rzeczą niezwykle ważną. W naszym bowiem rozumieniu nie tylko nie zachodzi żadna zasadnicza sprzeczność pomiędzy kształtowaniem postaw socjalistycznych naszej młodzieży, a w duchu II Soboru Watykańskiego pojmowaną i realizowaną misją duszpasterską kościoła katolickiego i innych kościołów chrześcijańskich w Polsce. Przeciwnie — naszym zdaniem —- powinno między nimi występować współdziałanie, współpraca na co dzień i wzajemny szacunek.</u>
+ <u xml:id="u-41.29" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Wysoka Izbo! Przedstawiony nam projekt uchwały ma charakter ramowy. Ogólnospołeczne korzyści nowego systemu widoczne będą w pełni nie wcześniej jednak jak w ostatnim 10-leciu obecnego tysiąclecia. To jest po tych latach, kiedy ukończy 10-letnią szkołę ogólnokształcącą pierwsze pokolenie jej absolwentów. Do tego jednak czasu, a także i w następnych trzech 10-leciach pełnię sił twórczych i produkcyjnych osiągać będą wcześniejsze roczniki. Te, które ukończą szkołę według dotychczasowego, zmodyfikowanego tylko systemu. To te właśnie roczniki decydować będą o życiu publicznym, gospodarce, kulturze i oświacie naszego kraju. Zachodzi wobec tego pilna konieczność przygotowania systemu powszechnego dokształcania i nieustannego podwyższania kwalifikacji zawodowych. Chodzi o to, by tym właśnie rocznikom zabezpieczyć optymalne wykształcenie i przygotowanie zawodowe na miarę potrzeb jutra.</u>
+ <u xml:id="u-41.30" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Wysoki Sejmie! W imieniu Koła Posłów Chrześcijańskiego Stowarzyszenia Społecznego wyrażam nasze pełne poparcie dla przedstawionego, znakomicie opracowanego projektu uchwały w sprawie systemu edukacji narodowej. Pragnę wyrazić nadzieję, że stanowić on będzie trwały fundament, na którym opracowane zostaną konkretne modele funkcjonowania szkoły ogólnokształcącej, zawodowej i wyższej. Wyrażam przeświadczenie, że na podstawie szeroko pojętego systemu oświaty utrwalamy zasady już przyjęte, na których organizowany będzie — przez nas i nasze dzieci — dalszy, dynamiczny rozwój naszego narodu i państwa. W służbie pokoju i socjalizmu. W służbie narodu — jak to głosiła uchwała II Kongresu Nauki Polskiej.</u>
+ <u xml:id="u-41.31" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Można zresztą powiedzieć inaczej słowa, od których zacząłem moją wypowiedź, że — „takie będzie młodzieży chowanie, jaka będzie Rzeczpospolita”. Nasza ojczyzna — Polska Rzeczpospolita Ludowa.</u>
+ <u xml:id="u-41.32" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-42">
+ <u xml:id="u-42.0" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Głos ma poseł Tadeusz Haładaj.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-43">
+ <u xml:id="u-43.0" who="#PoselHaladajTadeusz">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Współczesność nie pozostawia człowiekowi, zwłaszcza młodemu, alternatywy — kiedy kończyć edukację. Uczyć się trzeba ciągle, i to na coraz wyższym poziomie. Są to podstawowe wymogi stawiane przez życie. Jeśli dodamy do tego, że nie można sobie wyobrazić nauki, kształcenia bez wychowania, kształtowania ideowej i moralnej sylwetki uczestniczących w procesie dydaktycznym, otrzymamy wykładnię doniosłości dzisiejszej debaty i rozważanego projektu uchwały, formułującego główne kierunki reformy systemu edukacji w naszym kraju.</u>
+ <u xml:id="u-43.1" who="#PoselHaladajTadeusz">Określenie wiedzy jako ważnego czynnika dynamizowania rozwoju społeczno-gospodarczego, zwłaszcza w dobie rewolucji naukowo-technicznej, uwypukla jej praktyczne znaczenie. Ale możliwości stąd płynące w naszych warunkach możemy spotęgować wielokrotnie przez fakt emocjonalnych związków człowieka z ideałami i celami socjalizmu, które powstają w niewątpliwie wielostronnym, ale tak nierozerwalnie związanym ze szkołą, z całym systemem oświaty — procesie wychowania.</u>
+ <u xml:id="u-43.2" who="#PoselHaladajTadeusz">Przedstawioną dziś, po głębokiej analizie Komitetu Ekspertów i ogólnonarodowej dyskusji, propozycję zmian w systemie oświaty rozumiem jako konsekwentne urzeczywistnianie linii myślenia i działania, przyjętej na VI Zjeździe PZPR, której celem jest uruchomienie wszystkich możliwości dynamizujących rozwój kraju. Chodzi w tym wypadku o rezerwy podstawowe i niezmierzone, ciągle powstające, które tkwią w zdolnościach, umiejętnościach i zaangażowaniu każdego z nas, wszystkich oddanych socjalistycznej ojczyźnie obywateli.</u>
+ <u xml:id="u-43.3" who="#PoselHaladajTadeusz">Proponowane kierunki zmian systemu oświaty dyskontują i wykorzystują olbrzymie osiągnięcia i doświadczenia naszego szkolnictwa, tysięcy pedagogów w dziele tworzenia i doskonalenia powszechnej, socjalistycznej oświaty, a jednocześnie wybiegają naprzeciw wysokim wymogom przyszłości — i to jest ich walor zasadniczy. Stąd też godzi się przypomnieć, że wielkie przeobrażenia — to nie tylko nowatorskie eksperymenty, ale również codzienna, systematyczna i wciąż doskonalona praca, w tym wypadku każdej szkoły, każdego nauczyciela, każdego ogniwa oświaty.</u>
+ <u xml:id="u-43.4" who="#PoselHaladajTadeusz">Sprzyjają temu w sposób zasadniczy przyjęte w obecnej kadencji przez Sejm ważne akty normatywne, że przypomnę tylko — „Kartę Praw i Obowiązków Nauczyciela” czy uchwałę Sejmu o zadaniach narodu i państwa w wychowaniu młodzieży i jej udziale w budowie socjalistycznej Polski. Dzisiejsze posiedzenie, które określi kolejny ważny etap na drodze ciągłości działań jest dobitnym przykładem patrzenia w przyszłość, troski o młode pokolenie, doskonalenie jego wiedzy i zdolności w dziele budowy wysoko rozwiniętej socjalistycznej Polski.</u>
+ <u xml:id="u-43.5" who="#PoselHaladajTadeusz">Wysoka Izbo! Powszechność oświaty w Polsce Ludowej, likwidacja analfabetyzmu były podniesieniem godności ludzi, stanowią podstawowy element awansu społecznego najszerszych mas robotników i chłopów. Są to wartości nieocenione, trwałe i niepodważalne, tworzące mocne podstawy do dalszego rozwoju i doskonalenia narodowej edukacji. Podstawowych, społecznych wartości proponowanych zmian w systemie oświaty upatrywać należy przede wszystkim w założeniach:</u>
+ <u xml:id="u-43.6" who="#PoselHaladajTadeusz">— wyrównania startu młodzieży wszystkich środowisk, — powszechności wykształcenia średniego, — wdrożenia jednolitego programu wychowania, — wzajemnego powiązania teorii i praktyki.</u>
+ <u xml:id="u-43.7" who="#PoselHaladajTadeusz">Problem wyrównania startu w ujęciu środowiskowym dotyczy przede wszystkim młodzieży wiejskiej. Jego złożoność i wielopłaszczyznowość wymaga niewątpliwie z jednej strony konsekwentnego wdrażania, z udziałem całej społeczności wsi, podjętego programu w zakresie zbiorczych szkół gminnych, z drugiej zaś — takich działań już dziś, by szkoły te w perspektywie mogły osiągnąć stopień szkół średnich, na poziomie nie niższym niż w mieście. Fakt, że obecnie ponad 0,5 mln dzieci wiejskich uczy się w klasach łączonych wskazuje na rozmiar problemu w zakresie bazy lokalowej i kadry nauczycieli. A to przecież nie jedyne warunki odpowiedniego poziomu nauczania. Dodając do tego opóźnienia w rozwoju psychofizycznym dziecka wiejskiego już u progu szkoły podstawowej, wynikające z relatywnie niższego poziomu społeczno-kulturalnego tego środowiska oraz niewielkiego zasięgu opieki przedszkolnej, widzimy niewątpliwie znaczne rozmiary zadań w sferze inwestycji, kadr czy pedagogizacji środowiska.</u>
+ <u xml:id="u-43.8" who="#PoselHaladajTadeusz">Prognozy demograficzne, wskazujące na potrzebę odpływu ze wsi do przemysłu i innych dziedzin gospodarki kilku milionów ludzi, a także bardzo szybko rosnące wymogi wzrostu kwalifikacji w samym rolnictwie tym bardziej wyostrzają problem warunków równego startu. Rzecz w tym, by sama wieś, jej społeczeństwo, władze terenowe z całym przekonaniem wspierały wysiłki państwa w tym kierunku. Czyny społeczne na rzecz budowy szkół i przedszkoli, integrowanie sił i środków wszystkich instytucji, organizowanie dowozu dzieci — to niebagatelne problemy wiejskiej oświaty. Rzeczą niezmiernie ważną jest również tworzenie na wsi warunków życia i pracy dla nauczycieli tak, by były zachętą dla dobrych, oddanych pedagogów.</u>
+ <u xml:id="u-43.9" who="#PoselHaladajTadeusz">Widzimy tu również pole do działania dla organizacji młodzieżowych, tak w sferze tworzenia warunków, jak i zachęcania aktywu do podejmowania pracy na ważnym froncie oświaty — na wsi. Gminna szkoła zbiorcza i upowszechnienie opieki przedszkolnej — to zamierzenia rewolucjonizujące wiejską oświatę, ale rzecz w tym, by jak najszybciej zyskały one prawo powszechności, by ilość szła w parze z ciągle wyższą jakością.</u>
+ <u xml:id="u-43.10" who="#PoselHaladajTadeusz">Wysoką rangę środowiskowej szkoły, uczynienie z niej centrum społeczno-kulturalnego wsi trudno sobie wyobrazić w znaczącej dysproporcji z poziomem społeczno-gospodarczym, kulturalnym, poziomem świadomości środowiska. Dlatego tak ważny jest jednolity, społeczny front działania na rzecz reformy oświaty na wsi i jednocześnie kompleksowe spojrzenie na jej społeczno-gospodarcze uwarunkowania, a także uwzględnienie potrzeb m.in. w zakresie rolniczej oświaty szkolnej i pozaszkolnej, potrzeb kulturalnych i sportowo rekreacyjnych środowiska.</u>
+ <u xml:id="u-43.11" who="#PoselHaladajTadeusz">W debacie nad ustawą o gminach mówiłem z tej trybuny o problemach wiejskiej i rolniczej oświaty. Sprawy te są nadal aktualne i w świetle obecnych zamierzeń nabierają tym większego znaczenia. Chodzi bowiem o to, by czyniąc z gminnych szkół zbiorczych centrum oświaty na wsi, uchwycić również problemy zawodowego kształcenia na potrzeby wisi, lokalizowanego jak najbliżej nowoczesnych, socjalistycznych form gospodarowania w rolnictwie, by mocno wesprzeć sprawdzony i szeroko stosowany obecnie w działalności kółek rolniczych i ZSMW system oświaty pozaszkolnej, czyniąc z niego narzędzie permanentnego doskonalenia i wdrażania do praktyki wiedzy rolniczej, co stanowić będzie ważny czynnik rozwoju i dalszych socjalistycznych przeobrażeń rolnictwa.</u>
+ <u xml:id="u-43.12" who="#PoselHaladajTadeusz">Sprawą niezwykle istotną jest, aby w całym nowym systemie, a szczególnie na wsi, stosować zasadę równoległego wprowadzania z ilością — jakości, tak przy obecnej zbiorczej szkole 8-klasowej, jak i przyszłej 10-latce. Gdyż szczególnie dzięki tej ostatniej, można stworzyć następny próg, tyle tylko, że na wyższym poziomie. Niezmiernie ważne jest bowiem zniesienie wszystkich barier, utrudniających młodzieży wiejskiej dostęp do dalszego kształcenia, szczególnie do szkół wyższych, w których jej udział z roku na rok niepokojąco spada.</u>
+ <u xml:id="u-43.13" who="#PoselHaladajTadeusz">Równolegle z tym postępować musi działanie, a znacząca tu rola ZSMW i ZHP, w kierunku podnoszenia świadomości młodzieży, całego środowiska, o potrzebie kształcenia i ciągłego doskonalenia kwalifikacji tak, by jeszcze dość często tradycyjnie rozumiany cel życiowy — — „miasto” zastąpić powszechnie celem — — „wiedza” jako podstawy społecznego awansu i wartości jednostki. To, obok poziomu szkół, zadecydować może o wyeliminowaniu niechlubnych statystyk dotyczących nie kończących szkoły podstawowej, kończących po terminie czy nie podejmujących dalszej nauki.</u>
+ <u xml:id="u-43.14" who="#PoselHaladajTadeusz">Wysoki Sejmie! Ruch młodzieżowy od wielu lat sygnalizował potrzebę wdrożenia w praktyce tzw. ciągu wychowawczego, opartego na jednolitych treściach wychowania, w którym szkoła zająć powinna wiodącą rolę, obok rodziny i organizacji młodzieżowej w kształtowaniu socjalistycznych postaw młodzieży uczącej się. Organizacje młodzieżowe mają ambicję spełnić tu rolę aktywnego współpracownika i pomocnika szkoły w wychowaniu młodych ludzi, oddanych sprawie socjalizmu, ludzi twórczych i pracowitych, samodzielnych i odważnych, świadome współpartnerstwo i współodpowiedzialność za wychowanie objawiać się może w samorządności młodzieży, doskonaleniu wiedzy ideowej i politycznej, praktycznym działaniu na rzecz szkoły i środowiska. Jednocześnie chodzi o to, by praca wychowawcza nauczyciela pozwalała wydobywać z każdego ucznia to, co w nim najbardziej wartościowe i przydatne dla społeczeństwa.</u>
+ <u xml:id="u-43.15" who="#PoselHaladajTadeusz">Wśród podstawowych celów i zadań, jakie Federacja Socjalistycznych Związków Młodzieży Polskiej widzi na terenie szkoły, jest budzenie i rozwijanie ambicji osiągania jak najlepszych wyników w nauce i pracy społecznej, organizowanie jak najpełniejszej pomocy szkole na rzecz realizacji programów dydaktycznych. Jednocześnie sprawą niezwykle ważną jest, tak pod kątem zawodowych kwalifikacji, jak i efektów socjalistycznego wychowania, by uczącej się młodzieży nie odrywać od realiów życia, od mas pracujących, by ukazywać jej wychowawcze i twórcze wartości pracy, co uwzględniać musimy w pracy wszystkich środowiskowych organizacji. Jest to bardzo ważne w realizacji założenia wzajemnych powiązań teorii i praktyki, szkoły i miejsca pracy.</u>
+ <u xml:id="u-43.16" who="#PoselHaladajTadeusz">Przewidywana przy tym samodzielność, szczególnie studentów, w zakresie pracy naukowo-badawczej i wdrożeniowej w powszechnym zastosowaniu byłaby nowym, ważnym elementem sprzężenia zwrotnego między nauką i praktyką, mogącym istotnie przyspieszyć proces rewolucji naukowo-technicznej w naszym kraju. Zaś z punktu widzenia psychologicznego jest to możliwość dopingu i rozwoju ambicji młodych przez fakt materializowania się ich naukowo-badawczych osiągnięć. Stwarza to także dla organizacji młodzieżowych szansę dalszego rozwoju form kolektywnego działania młodzieży z jednego czy kilku środowisk.</u>
+ <u xml:id="u-43.17" who="#PoselHaladajTadeusz">Wysoka Izbo! Polski ruch młodzieżowy, będąc ważnym sojusznikiem szkoły w dziele socjalistycznego wychowania i kształcenia, w pełni popiera zarysowaną koncepcję zmian w systemie oświaty. Mamy świadomość własnej roli i zadań w jej dalszym precyzowaniu i wdrażaniu w życie. Rozumiemy, że najlepsze nawet programy najczęściej inicjują dopiero konkretne działanie, że działanie to weryfikuje same programy. Związki młodzieży w tych procesach spełnić pragną aktywną rolę.</u>
+ <u xml:id="u-43.18" who="#PoselHaladajTadeusz">Na ważnym etapie precyzowania i wdrażania nowych zamierzeń nie można formalizować roli młodzieży, lecz czynić z niej aktywny, twórczy element całego systemu dydaktyczno-wychowawczego. W działalności młodzieżowych organizacji wyzwalać będziemy pasję zgłębienia wiedzy, otwartość na to co nowe, twórcze.</u>
+ <u xml:id="u-43.19" who="#PoselHaladajTadeusz">Z kolei sam system ujmowany musi być elastycznie, zawierać niejako samoregulatory, dostosowujące go do rzeczywistości i przyszłych potrzeb. Musi konsekwentnie materializować się jego drożność programowa i organizacyjna, musi on dobrze przygotowywać do tak ważnego, ustawicznego kształcenia. Sprzyjać temu muszą środki informacji masowej, dobry system preferencji wiedzy, kwalifikacji w całej gospodarce i życiu społecznym. Ważną cechą nowego systemu, choć kształcącego w szerokim profilu, musi być powszechnie prowadzona preorientacja zawodowa, maksymalnie precyzyjne zharmonizowanie kierunków kształcenia z potrzebami gospodarki narodowej.</u>
+ <u xml:id="u-43.20" who="#PoselHaladajTadeusz">Szeroka potrzeba doskonalenia i pomnażania kadr nauczających sygnalizuje, szczególnie obecnie, zadanie zachęcania i przygotowywania najbardziej ideowych i ofiarnych działaczy młodzieżowych ze zdolnościami pedagogicznymi do szlachetnego zawodu nauczycielskiego. W naszej działalności spotykamy nauczycieli — oddanych przyjaciół, doradców młodzieży. Pragnę wyrazić z tej trybuny wszystkim pedagogom, wychowawcom — z serca płynące uznanie i podziękowanie za trud ich pracy, za aktywne wspieranie programowych poczynań organizacji młodzieżowych.</u>
+ <u xml:id="u-43.21" who="#PoselHaladajTadeusz">Wysoki Sejmie! Mamy pełną świadomość, że rozpatrywany dziś w historyczną, doniosłą rocznicę powołania Komisji Edukacji Narodowej temat posiada niezwykłą wagę. W rzeczy samej rozważamy bowiem sprawę przyszłości Polski, przyszłości jej młodego pokolenia, dla którego socjalistyczne wychowanie i jak najgłębsza wiedza stanowić muszą wartości najwyższe. Socjalistyczna oświata daje głęboko humanistyczne wartości, doskonalące i uszlachetniające człowieka. Rzecz w tym, by nasz system oświaty cechowała pełna harmonijność rezultatów jego pracy dydaktycznej i wychowawczej z aktualnymi i perspektywicznymi zadaniami i celami socjalistycznego budownictwa w naszym kraju. I taki kierunek wyznaczy mu z pewnością przyjęta dziś przez Wysoki Sejm uchwała.</u>
+ <u xml:id="u-43.22" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-44">
+ <u xml:id="u-44.0" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Głos ma poseł Józef Sawajner.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-45">
+ <u xml:id="u-45.0" who="#PoselSawajnerJozef">Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! Reforma systemu edukacji narodowej jest zagadnieniem żywo interesującym całe społeczeństwo, zagadnieniem wykraczającym poza domenę pracy -ośrodków oświatowych i zakładów naukowych.</u>
+ <u xml:id="u-45.1" who="#PoselSawajnerJozef">W zintegrowanym, pełnym systemie edukacji narodowej — jak niejednokrotnie podkreślali to moi przedmówcy — uczestniczą wszystkie środowiska i instytucje, organizacje i związki społeczne. Uczestniczy rodzina i zakład pracy, ośrodki kulturalne i cały system środków masowego przekazu. Ze środowisk ludzi wierzących uczestniczyć w niej może także duszpasterz, którego postawa sprawdzać się będzie w zaangażowaniu społecznym i obywatelskim.</u>
+ <u xml:id="u-45.2" who="#PoselSawajnerJozef">Zabierając głos w debacie nad projektem systemu edukacji narodowej, pragnę przede wszystkim wyrazić pogląd środowiska, które reprezentuję na tym wysokim forum — środowiska duchownych i świeckich działaczy Zrzeszenia Katolików — „Caritas”. Upoważnia mnie do tego nie tylko bezpośredni związek podejmowanych w tej debacie problemów z pracą, jaką „Caritas” prowadzi na odcinku wychowawczym i opiekuńczym wobec pokaźnej liczby swoich podopiecznych. Do zabrania głosu upoważnia mnie zwłaszcza społeczna, obywatelska i patriotyczna postawa zajmowana przez działaczy Zrzeszenia — „Caritas”.</u>
+ <u xml:id="u-45.3" who="#PoselSawajnerJozef">U podstaw każdego systemu oddziaływania na społeczeństwo, a u podstaw jego edukacji w szczególności, tkwić musi jasne i niedwuznaczne sprecyzowanie kierunku i kryteriów zaangażowania. Nie jest bowiem i nie może być obojętne w co zamieniać się będą szkolne efekty wychowawcze, nie jest obojętne, jaką zaowocują one dojrzałością obywatelską. Wreszcie nie jest także obojętne, czy będzie się to dokonywało z pełną konsekwencją i współdziałaniem, bez rozpraszania sił i środków, bez straty czasu historycznego i dynamiki rozwojowej.</u>
+ <u xml:id="u-45.4" who="#PoselSawajnerJozef">W ogólnonarodowym interesie nie powinno i nie może być na niwie edukacji narodowej żadnej wypadkowej rozmijających się ze sobą tendencji. Niezbędny jest wspólny wektor sił zjednoczonych jednym rozumieniem potrzeb i realiów naszej rzeczywistości. Temu służyć ma zaprezentowany dzisiaj Wysokiej Izbie projekt systemu edukacji narodowej. Temu służyć powinny wszelkie instytucje i środowiska utrwalające i kontynuujące rezultaty szkolnej pracy pedagogicznej w latach dalszej społecznej aktywności, gdy rozliczać będziemy młodzież z jej obywatelskich obowiązków.</u>
+ <u xml:id="u-45.5" who="#PoselSawajnerJozef">Na miarę możliwości i na dostępnym sobie odcinku oddziaływania zadania te podejmuje także Zrzeszenie Katolików — „Caritas”. Jest to praca wynikająca immanentnie z przystosowanego do współczesnych potrzeb, posłannictwa służby bliźniemu. Jest to praca nad kształtowaniem społecznie zaangażowanej postawy wiernych, prowadzona w parafiach, z ambony i konfesjonału, na forum rad parafialnych, podczas katechizacji i duszpasterskich wizyt. Praca osadzona w codzienności życia religijnego, angażująca autorytet kapłana i jego osobisty przykład, moralne, społecznie twórcze pierwiastki wiary, budujące cnoty obywatelskie i społeczne.</u>
+ <u xml:id="u-45.6" who="#PoselSawajnerJozef">Działalność Zrzeszenia Katolików — „Caritas”, jego kierunek zaangażowania w polską rzeczywistość, w jej treść powszednią, zjednuje naszej organizacji szerokie uznanie wśród duchowieństwa polskiego. Temu uznaniu i tej aprobacie Zrzeszenie zawdzięcza stale rosnącą dynamikę rozwojową, zarówno w oddziaływaniu na środowiska wierzących, jak i środowiska kapłańskie. Skupiając w swoich szeregach ponad dziesięć procent duchowieństwa diecezjalnego, liczne rzesze sympatyków, zwłaszcza wśród kapłanów parafialnych — organizacja — „Caritas” stanowi istotny czynnik wpływający na kształtowanie postawy ogółu duchowieństwa, na upowszechnianie się postępowych i służebnych rzeczywistym potrzebom wiernych — wzorców duszpasterskich.</u>
+ <u xml:id="u-45.7" who="#PoselSawajnerJozef">Środowiskowe oddziaływanie Zrzeszenia Katolików — „Caritas” wynika zarówno z faktu wypracowania w szeregach organizacji dogodnej i dostępnej dla stanu kapłańskiego płaszczyzny zaangażowania w polską socjalistyczną rzeczywistość, jak i z tego, że angażując się pozytywnie i twórczo w życie społeczne — „Caritas” podejmuje najpiękniejsze i najhardziej postępowe wzorce obywatelskiej pracy kapłańskiej i postawy katolickiej z przeszłości narodowej. Tradycję ustanowioną przez księży, wielkich społeczników i patriotów, którzy nie wahali się nigdy stanąć po stronie ludu i dla tego ludu pracować. Tradycję bezpośrednio wiążącą się także z naszą dzisiejszą debatą.</u>
+ <u xml:id="u-45.8" who="#PoselSawajnerJozef">Wysoki Sejmie! Jak przewijało się to przez wiele przemówień, w debacie nad projektem uchwały w sprawie systemu edukacji narodowej nie sposób pominąć symbolicznego niemal faktu, że zbiega się ona z obchodami 200-lecia powstania Komisji Edukacji Narodowej. Komisji będącej kuźnicą pokolenia, które w dramatycznym momencie narodowych dziejów pragnęło ze wszystkich sił ratować przez uzdrowienie umysłów jego największą wartość. Komisji, w której pracowali także i z której wyszli liczni kapłani — szermierze postępu w owych czasach.</u>
+ <u xml:id="u-45.9" who="#PoselSawajnerJozef">Jakże dziś czasy jednak są odmienne, jak inna rzeczywistość narodowa i perspektywy jej rozwoju. Zamysłem twórców Komisji było nadążanie za postępem światowego rozwoju i cel ten, jak i instrument obrany dla jego realizacji — utworzenie jednolitego systemu edukacji narodowej — przez wieki nie stracił na aktualności. Startujemy tylko z innych, o wiele bardziej korzystnych i nieporównywalnych pozycji, startujemy do budowy drugiej Polski, jeszcze wspanialszej i jeszcze piękniejszej, Polski, której pozycja na arenie międzynarodowej stale wzrasta, świadcząc o rzetelnym wysiłku całego narodu, wszystkich jego obywateli pragnących w pokoju kształtować byt dla współczesnych i przyszłych pokoleń.</u>
+ <u xml:id="u-45.10" who="#PoselSawajnerJozef">Pozostanie jednak niezwykłym i godnym podziwu fenomenem historii swoista zbieżność metody i założeń koncepcyjnych tamtych, sprzed 200 lat działaczy oświatowych i dzisiejszych twórców projektu systemu edukacji narodowej. W powszechnym odczuciu projekt ten stanowi bowiem prostą, przystosowaną do obecnych warunków kontynuację spuścizny Komisji Edukacji Narodowej, kontynuację pracy jej wielkich twórców i realizatorów, w tym także kapłanów takich, jak Hugo Kołłątaj, Grzegorz Piramowicz, Stanisław Staszic i wielu, wielu innych.</u>
+ <u xml:id="u-45.11" who="#PoselSawajnerJozef">Już wówczas dostrzegano konieczność uwzględnienia w programie edukacji takich zasad, jak świeckość wychowania, jedynie gwarantującą tolerancję, i poszanowanie wszelkich osobistych postaw. Już wówczas konstruowano jednolity program i jednolitą organizację szkolnictwa podległą władzy państwowej. Na naczelne miejsce wynoszono takie wartości, jak służebność ideałom sprawiedliwości, wolności i humanizmu, a przede wszystkim służebność kierunkowi rozwoju ogólnonarodowego.</u>
+ <u xml:id="u-45.12" who="#PoselSawajnerJozef">Konieczność uwzględnienia tych zasad wysuwali na forum Komisji Edukacji Narodowej właśnie przede wszystkim ci wielcy kapłani, których zasługi i nazwiska złotymi zgłoskami zapisane zostały na stałe w narodowych dziejach pracy dla postępu, kształtowania człowieka światłego, wywiązującego się z zobowiązań obywatelskich i patriotycznych. Świadomość tej obligującej spuścizny głęboko nurtuje szeregi kapłańskie Zrzeszenia Katolików — „Caritas”, jest drogowskazem, jak należy wartościować współczesne poczynania.</u>
+ <u xml:id="u-45.13" who="#PoselSawajnerJozef">Wysoka Izbo! Debata nad systemem edukacji narodowej łączy w sobie problemy daleko wykraczające poza sprawy wychowawcze i oświatowe. Zajmowane wobec tego systemu stanowisko jest jednocześnie swoistą deklaracją postawy i zaangażowania. Bo tworzą to stanowisko odpowiedzi na zasadnicze pytania dotyczące teraźniejszości i przyszłego kształtu naszej ojczyzny, dnia dzisiejszego i jutra, dynamiki rozwoju i optymalnych możliwości. Jak uczą dzieje ludzkości, dzieje najśmielszych i najpiękniejszych wzlotów jej myśli, takie optymalne możliwości rozwoju osobowości ludzkiej osiągano jedynie w systemie społecznego dóbr oby tu, w klimacie tolerancji i powszechnego oświecenia. Jak uczą dzieje najnowsze, wrogiem rozwoju osobowości ludzkiej są warunki niesprawiedliwości społecznej i nierówności, nietolerancji oraz braku pokoju.</u>
+ <u xml:id="u-45.14" who="#PoselSawajnerJozef">Opowiedzenie się za systemem edukacji narodowej, który służyć ma dalszemu podnoszeniu dobrobytu społecznego przez kształtowanie ideałów sprawiedliwości, tolerancji i humanizmu, który służyć ma formowaniu obywatela światłego, o wysokich kwalifikacjach zawodowych, zdolnego spożytkować nabytą wiedzę w pracy dla swojej ojczyzny i dla swoich bliźnich, w pracy dla pokoju — opowiedzenie się za takim systemem — jest obowiązkiem każdego obywatela i każdego środowiska, które uczciwie pragnie służyć sprawie narodowej.</u>
+ <u xml:id="u-45.15" who="#PoselSawajnerJozef">Duchowieństwo i świeccy działacze skupieni wokół kierunku zaangażowania reprezentowanego przez Zrzeszenie Katolików — „Caritas”, liczne rzesze sympatyków tego kierunku zaangażowania, na co dzień, swoją pracą społeczną potwierdzają takie rozumienie potrzeb i interesów narodowych. Powszednim trudem na dostępnym sobie odcinku i w dostępny sobie sposób działać będą na terenie swoich środowisk i wspólnot parafialnych, otwierać umysły i serca na wartości, jakim służyć będzie przedstawiony projekt systemu edukacji narodowej.</u>
+ <u xml:id="u-45.16" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-46">
+ <u xml:id="u-46.0" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Ogłaszam 15^minutową przerwę.</u>
+ <u xml:id="u-46.1" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu od godz. 16 min. 35 do godz. 16 min. 55)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-47">
+ <u xml:id="u-47.0" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Wznawiam posiedzenie. Głos ma poseł Jarema Maciszewski.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-48">
+ <u xml:id="u-48.0" who="#PoselMaciszewskiJarema">Towarzyszu Marszałku! Wysoki Sejmie! Mamy wszyscy — jak Polska długa i szeroka — głębokie przekonanie, że podejmujemy dziś dzieło olbrzymie, historycznej miary. Projekt uchwały stanowiący przedmiot obrad Wysokiej Izby jest — mówiąc słowami Adama Mickiewicza — — „Arką przymierza między dawnymi i nowymi laty”. Dajemy w tej uchwale wyraz czci, pamięci i szacunku dla dokonań minionych pokoleń Polaków, dla śmiałości myśli i czynów, dla poczucia odpowiedzialności za losy narodu twórców Komisji Edukacji Narodowej, aby równocześnie wybiec myślami i programem działania daleko w przyszłość, w nadchodzące lata i dziesięciolecia. Towarzyszy naszym pracom, staraniom i poczynaniom troska o zapewnienie przyszłym pokoleniom naszego narodu najbardziej optymalnych warunków życia i rozwoju.</u>
+ <u xml:id="u-48.1" who="#PoselMaciszewskiJarema">Trudno w tym miejscu powstrzymać się od refleksji. Oto zamierzamy upowszechnić wykształcenie średnie w kraju, który — po rządach obcych zaborców i rodzimej burżuazji — odziedziczył blisko 3 mln analfabetów, który przez wiele lat kształcenie podstawowe dużej części dzieci opierał na 4-klasowej szkółce o jednym nauczycielu, który u progu swych nowych dziejów dysponował zalążkiem jedynie szkolnictwa zawodowego. Spojrzenie na tę niedawną przecież — chociaż należącą już do innej epoki historycznej przeszłości — budzi uczucie dumy z osiągniętych wyników działania władzy ludowej na polu oświaty, rezultatów tak ilościowych, jak i jakościowych. Budzi też otuchę i nadzieję, że plany, które kreślimy, wykonując postanowienia VI Zjazdu PZPR w zakresie edukacji narodowej, są realne, choć wymagające niemałego wysiłku.</u>
+ <u xml:id="u-48.2" who="#PoselMaciszewskiJarema">Oświata, dzięki socjalizmowi, dzięki historycznemu awansowi mas pracujących, stała się dziś jedną z podstawowych potrzeb społecznych. Popyt na rozmaite formy kształcenia przewyższa dziś podaż, mimo ogromnego ilościowego i jakościowego rozwoju szkolnictwa. I to jest również przesłanka optymistyczna dla programu, który dziś omawiamy. Wszystko to, co robimy i robić będziemy dla rozwoju oświaty i wychowania, spotyka się i spotykać się będzie z pełnym zrozumieniem, poparciem i aktywną pomocą ludzi pracy w naszym kraju. Nie tylko wszak organy władzy ludowej, organizacje polityczne i społeczne, instytucje gospodarcze będą realizatorami reformy szkolnej — przebudowy i modernizacji systemu oświatowego dokonywać będzie cały naród. Nie ma wątpliwości, że na czynne zaangażowanie społeczeństwa w dzieło reformy oświatowej można liczyć. Nie zdoła osłabić go ani uświadomiony lub nieuświadomiony konserwatyzm, ani też płynąca z nieporozumień, a czasem ze złej woli dezinformacja o celach i zamierzeniach przygotowywanej reformy oświaty. Dezinformacja taka może się np. przejawiać również w formie czynienia problemu ze spraw wystarczająco precyzyjnie określanych prawem i praktyką, jak gdyby intencją uchwały było ich podważanie.</u>
+ <u xml:id="u-48.3" who="#PoselMaciszewskiJarema">Proponowany model systemu oświaty poddany był licznym dyskusjom. Wzięło w nich udział ponad 200 tys. obywateli. Dowodzi to ogromnego zainteresowania społecznego problemem, dowodzi to również rangi sprawy. Każda konstruktywna myśl, podyktowana rzeczywistą troską o sprawę, została uwzględniona.</u>
+ <u xml:id="u-48.4" who="#PoselMaciszewskiJarema">Owocną pracę wykonały sejmowe Komisje Oświaty i Wychowania oraz Nauki i Postępu Technicznego w ścisłym współdziałaniu z Rządem, działaczami oświaty, teoretykami i praktykami. Dorobek naszych prac — to nie tylko projekt uchwały, to również wiele przemyśleń i wniosków szczegółowych, to klimat społecznej, serdecznej troski i współodpowiedzialności wyborców, który pracom naszym towarzyszył.</u>
+ <u xml:id="u-48.5" who="#PoselMaciszewskiJarema">Przyjęte rozwiązania kierunkowe wydają się być optymalne. Spełniają w miarę możliwości najpełniej wszystkie niezbędne warunki, liczą się z realiami społecznymi i ekonomicznymi. Są to rozwiązania, które w sposób możliwie najpełniejszy spełniają postulat maksymalnego zbliżenia szkoły do dziecka, do środowiska rodzinnego i społecznego, w którym żyję i wychowuje się, zabezpieczają możliwość ścisłego powiązania oddziaływania wychowawczego szkoły, rodziny, środowiska społecznego i rówieśniczego. Z drugiej strony skutecznie przeciwdziałają nadmiernej dekoncentracji wysiłku szkolnego, odbijającej się negatywnie na poziomie nauczania, zwłaszcza w małych, nisko zorganizowanych szkołach na wsi i stanowiącej istotny czynnik podnoszący nieefektywnie koszty kształcenia.</u>
+ <u xml:id="u-48.6" who="#PoselMaciszewskiJarema">Proponowane rozwiązania modelowe łączą w harmonijną całość dążenie do wyrównania w górę poziomu nauczania na wszystkich szczeblach kształcenia z troską o zapewnienie rzeczywistego równego startu młodzieży miast i wsi. Powiedzmy wyraźnie: nie ma innej drogi do podniesienia poziomu nauczania na wsi bez stworzenia silnej, wysoko zorganizowanej szkoły w gminie, a więc stosunkowo najbliżej miejsca zamieszkania ucznia i jego rodziny.</u>
+ <u xml:id="u-48.7" who="#PoselMaciszewskiJarema">Zarysowany w projekcie uchwały kształt naszego szkolnictwa jest elastyczny, dający się stosunkowo łatwo dostosować do rosnących potrzeb społecznych i ekonomicznych, do zmieniających się warunków życia i pracy, do stałego postępu technicznego i cywilizacyjnego. Jest nastawiony na ciągłe doskonalenie się, na szybki i dynamiczny postęp we wszystkich dziedzinach życia.</u>
+ <u xml:id="u-48.8" who="#PoselMaciszewskiJarema">Wchodzimy w okres historyczny, który cechuje się przyspieszeniem rozwoju technicznego, społecznego, ekonomicznego. Ta ogólna prawidłowość powoduje konieczność nie tylko dorównania przez oświatę procesowi rozwojowemu, ale także działań wyprzedzających. Jest bowiem naszym dążeniem, by rewolucję naukowo-techniczną przesycić socjalistycznymi treściami, nadawać jej kształt zgodny z ideą socjalizmu, tworzyć wszystkie warunki harmonijnego, a więc wszechstronnego rozwoju każdej jednostki ludzkiej i społeczeństwa jako całości. Proponowany kierunek przeobrażeń naszego systemu oświatowego wychodzi tym tendencjom naprzeciw.</u>
+ <u xml:id="u-48.9" who="#PoselMaciszewskiJarema">Istotną rolę spełnia nie tylko proponowany kształt organizacyjny systemu szkolnego, nie tylko struktura kształcenia, nie tylko czas trwania nauki na poszczególnych szczeblach. Istotną rolę odegra tu treść kształcenia i wychowania reformowanej szkoły, która powinna wyzwalać wszystkie możliwości intelektualne jednostki, wpajać umiejętności i nawyki samodzielnego myślenia i aktywnego działania, wykorzystywania w praktyce życiowej i zawodowej wiadomości i umiejętności nabytych w toku kształcenia. Musi to być szkoła otwarta dla nowości i postępu naukowego, technicznego, społecznego. Troskę o wysoki poziom intelektualny, twórczą i aktywną postawę ucznia i absolwenta szkoła przyszłości musi połączyć ze staraniem o właściwe jego oblicze ideowo-moralne, być kuźnią charakterów.</u>
+ <u xml:id="u-48.10" who="#PoselMaciszewskiJarema">Osiągnięcia nauki będą musiały szybko przenikać z warsztatów badawczych uczonych, z książek i czasopism naukowych do programów nauczania wszystkich typów szkół. Zawsze bowiem podstawą programów nauczania w naszym systemie szkolnym są i muszą być zdobycze nauki, wiedzy, praktyki. One to są głównym wyznacznikiem treści programowych.</u>
+ <u xml:id="u-48.11" who="#PoselMaciszewskiJarema">Wysoka Izbo! Po to, aby zarysowany w projekcie uchwały model naszego systemu oświatowego został zrealizowany musimy wykonać wiele prac przygotowawczych, muszą zostać spełnione określone warunki, które zadecydują o pomyślnej realizacji naszych zamierzeń. Na plan pierwszy wysuwa się tu ogrom prac programowych, które zarówno naukowcy — specjaliści z różnych dziedzin wiedzy, jak i pedagodzy praktycy, będą musieli wykonać. Pracom tym towarzyszyć muszą eksperymenty pedagogiczne, tak w zakresie form i metod, jak i treści nauczania. Przypomnieć w tym miejscu wypada, że każde nowe rozwiązanie w zakresie systemu szkolnego poprzedzone było u nas gruntownymi badaniami i rzetelnie przeprowadzonym eksperymentem. Tak było np. w zakresie zbiorczych szkół gminnych.</u>
+ <u xml:id="u-48.12" who="#PoselMaciszewskiJarema">Przygotować trzeba nowe podręczniki. Liniowy układ programów — jedynie nowoczesny, zapewniający optymalizację procesu nauczania — wymagać będzie innych ujęć podręcznikowych, innych metod przekazywania i utrwalania wiedzy. Mamy tę świadomość, że jeszcze nie wszystkie nasze podręczniki odpowiadają wymogom współczesności, chociaż postęp na tym polu jest widoczny. Mamy również świadomość, że — aczkolwiek w ostatnich latach sytuacja poprawiła się znacznie — ciągle jeszcze jest za mała ilość podręczników. Tym bardziej więc musimy szybko i skutecznie doprowadzić do radykalnej poprawy w tym zakresie.</u>
+ <u xml:id="u-48.13" who="#PoselMaciszewskiJarema">Olbrzymiej wagi problemem jest kształcenie, dokształcanie i doskonalenie zawodowe nauczycieli. Jest to klucz do reformy szkolnej. Nauczyciele wszystkich szczebli kształcenia muszą być lepiej przygotowani, wyposażeni w nowoczesną wiedzę i równocześnie w umiejętności dydaktyczne i metodyczne odpowiadające naszej epoce. Czasy, w których kreda i tablica były wystarczającymi północami naukowymi przechodzą do przeszłości. Do przeszłości też przejdzie model nauczyciela, zwracającego uwagę tylko na pamięciowe opanowanie materiału przez ucznia.</u>
+ <u xml:id="u-48.14" who="#PoselMaciszewskiJarema">Stąd — ogromna rola placówek programujących i realizujących kształcenie, dokształcanie i doskonalenie zawodowe nauczycieli. Jest optymistyczną przesłanką, że nauczycielskie kierunki w uniwersytetach i innych uczelniach cieszą się popularnością młodzieży, że zawód nauczycielski zyskuje w oczach społeczeństwa coraz wyższą rangę. Jest również optymistycznym faktem, że w bieżącym roku 23 tys. czynnych zawodowo nauczycieli rozpoczęło zaoczne studia magisterskie w szkołach wyższych.</u>
+ <u xml:id="u-48.15" who="#PoselMaciszewskiJarema">Ustaliwszy dziś główne zasady nowego modelu oświaty rozumiemy doskonale, że wiele kwestii szczegółowych wymaga bardziej precyzyjnych ujęć. Będzie na nie miejsce w przyszłej ustawie. Istnieje wiele pytań, na które będziemy drogą studiów, badań i eksperymentów poszukiwać wspólnie odpowiedzi: Rząd, Sejm, działacze oświatowi i nauczyciele, pracownicy nauki — wszyscy, którym bliska jest sprawa nowej szkoły.</u>
+ <u xml:id="u-48.16" who="#PoselMaciszewskiJarema">Musimy mieć pełną świadomość, że zadania, które nas czekają nie są łatwe ani proste. Wymagać będą mobilizacji sił i środków. Wymagać będą równocześnie skoordynowanych działań już teraz, nie czekając na ostateczny kształt przyszłej ustawy, działań służących podnoszeniu na wyżyny poziomu pracy szkoły w ramach istniejącego jeszcze modelu, usuwania rażących niekiedy braków i zaniedbań.</u>
+ <u xml:id="u-48.17" who="#PoselMaciszewskiJarema">Nadszedł czas decyzji i czas działania. Wyzwolić ono musi maksymalny wysiłek wszystkich. Słusznie podkreślono już w naszej debacie, że reforma szkolna nie jest sprawą jednego czy dwu resortów — jest sprawą ogólnonarodową.</u>
+ <u xml:id="u-48.18" who="#PoselMaciszewskiJarema">Z tym przekonaniem przystąpimy do następnego etapu prac nad reformą systemu oświaty i wychowania. Każdy, komu droga i bliska jest sprawa przyszłości narodu, pracy tej będzie współuczestnikiem.</u>
+ <u xml:id="u-48.19" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-49">
+ <u xml:id="u-49.0" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Proszę obecnie o zabranie głosu Prezesa Rady Ministrów Obywatela Piotra Jaroszewicza.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-50">
+ <u xml:id="u-50.0" who="#PiotrJaroszewicz">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Wielka jest waga sprawy, która stała się przedmiotem dzisiejszej debaty sejmowej. Parlament nasz ma dziś podjąć decyzję olbrzymiej doniosłości dla przyszłego kształtu szkoły. Potrzeba reformy systemu oświaty wynika z jej wzrastającej funkcji we wszystkich dziedzinach życia społecznego, z jej roli w przyspieszaniu tempa rozwoju gospodarki, techniki i kultury.</u>
+ <u xml:id="u-50.1" who="#PiotrJaroszewicz">Rolę oświaty w naszym socjalistycznym społeczeństwie i konieczność zreformowania jej systemu określiły także uchwały VI Zjazdu Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej. Sprawy te, w ścisłym powiązaniu z procesem wychowania młodego pokolenia, były przedmiotem obrad VII Plenum KC PZPR.</u>
+ <u xml:id="u-50.2" who="#PiotrJaroszewicz">Już wcześniej — z inicjatywy Biura Politycznego KC PZPR, powołany został Komitet Ekspertów. Komitet ten pod przewodnictwem prof. dr. Jana Szczepańskiego, przy aktywnym udziale środowisk naukowych i oświatowych, przygotował Raport o stanie oświaty w Polsce, przeanalizował aktualny system szkolny oraz zarysował założenia jego perspektywicznego rozwoju. Obszerny, blisko 500-stronicowy tom Raportu, stanowi — jak sądzę — jedną z ważniejszych publikacji ostatnich kilkunastu lat.</u>
+ <u xml:id="u-50.3" who="#PiotrJaroszewicz">Dzisiejsza debata sejmowa odbywa się w dwusetną rocznicę utworzenia Komisji Edukacji Narodowej, która rozwój oświaty uczyniła sprawą publiczną, a wychowanie młodego pokolenia podniosła do rangi ważnego obowiązku państwa.</u>
+ <u xml:id="u-50.4" who="#PiotrJaroszewicz">Wychodząc z postępowych i patriotycznych motywów, Komisja opracowała program szkoły elementarnej i zwróciła baczną uwagę na oświatę szerokich rzesz ludu polskiego, dając początek idei szkoły demokratycznej. Cele wychowawcze wytyczyła tak, by przygotować młodzież do życia praktycznego, do spełnienia obowiązków obywatelskich.</u>
+ <u xml:id="u-50.5" who="#PiotrJaroszewicz">Powołanie Komisji Edukacji Narodowej — pierwszego w Europie ministerstwa oświaty, było zgodne z ówczesnymi potrzebami narodu polskiego i wyrażało dążenia epoki Oświecenia. Postępowe siły narodu widziały w rozwoju oświaty warunek wydźwignięcia Polski z upadku, mobilizacji twórczych sił narodu i ratowania zagrożonego bytu państwowego. Na tym więc polu podjęły nieustępliwą walkę z siłami wstecznictwa. Jej rezultatem było ukształtowanie poczucia nierozerwalnej więzi między patriotyczną ideą odbudowy silnej Polski a ideą dobrej i powszechnej szkoły.</u>
+ <u xml:id="u-50.6" who="#PiotrJaroszewicz">Poczucie to towarzyszyło patriotycznym i postępowym siłom naszego narodu przez następne stulecia. Zamanifestowało się najsilniej w latach okupacji hitlerowskiej w szerokim systemie oświaty podziemnej. Z najwyższym uznaniem podkreślamy fakt, że właśnie wówczas, w najtrudniejszym okresie naszych dziejów, społeczeństwo wzięło na siebie ciężar utrzymania podziemnego szkolnictwa, zaś inteligencja polska po raz pierwszy w takiej skali włączyła się do pracy oświatowej wśród ludu. Miało to głęboką wymowę społeczną, postępową i patriotyczną.</u>
+ <u xml:id="u-50.7" who="#PiotrJaroszewicz">Wysoka Izbo! Manifest Lipcowy Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego postawił sprawę rozwoju oświaty w rzędzie naczelnych zadań odrodzonej Polski, proklamował odbudowę zniszczonego przez hitleryzm szkolnictwa, bezpłatność nauczania oraz wprowadzenie do szkół programów kształcenia i wychowania, odpowiadających potrzebom postępu społecznego, służących rozwojowi gospodarki, nauki i kultury narodowej.</u>
+ <u xml:id="u-50.8" who="#PiotrJaroszewicz">Program ten trzeba było realizować w niezwykle trudnych warunkach. Kraj był zniszczony wojną. Okupant zdziesiątkował kadrę nauczycielską. Brakowało książek i pomocy dydaktycznych. Jednakże nowe idee władzy robotniczo-chłopskiej wyzwoliły ogromne zasoby sił twórczych, niebywałą wprost ofiarność całego społeczeństwa w pracy nad odbudową, przeobrażaniem i rozwojem oświaty.</u>
+ <u xml:id="u-50.9" who="#PiotrJaroszewicz">Już w pierwszym, najtrudniejszym okresie usunięto haniebne dziedzictwo rządów burżuazyjnych — masowy analfabetyzm. Otwarto drzwi szkół dla całej młodzieży. Stworzono możliwości zdobycia wiedzy wszystkim, którzy pragnęli się uczyć, bez względu na wiek. Mówiąc o tych czasach, godzi się więc złożyć hołd wielotysięcznej rzeszy nauczycieli, działaczy oświatowych i społecznych, którzy podejmowali trud ponad siły, nie cofali się przed wyrzeczeniami osobistymi i nie szczędzili zdrowia — dla sprawy oświaty.</u>
+ <u xml:id="u-50.10" who="#PiotrJaroszewicz">Dzięki temu, w odrodzonej Polsce, przekształcona i rozwinięta szkoła stała się czynnikiem postępu społecznego, szybkiej industrializacji, budowy nowej struktury gospodarczej, technicznej i kulturalnej Polski.</u>
+ <u xml:id="u-50.11" who="#PiotrJaroszewicz">Milionowe rzesze młodzieży robotniczej i chłopskiej znalazły w nowej szkole otwarcie drogi do wiedzy i kultury, do pracy i twórczości we wszystkich dziedzinach życia. Stanowiło to rewolucyjne poszerzenie wolności i możliwości rozwojowych dla najszerszych mas ludu pracującego.</u>
+ <u xml:id="u-50.12" who="#PiotrJaroszewicz">Chlubimy się dziś tym dorobkiem, ale nie zamierzamy na nim poprzestać. Chcemy obecnie iść dalej — zgodnie z wymogami współczesnego życia. Stąd właśnie wynika potrzeba reformy szkoły, stąd konieczność tworzenia systemu edukacji narodowej, zakrojonego na miarę nowych potrzeb.</u>
+ <u xml:id="u-50.13" who="#PiotrJaroszewicz">Potrzeba ta wynika również z samej istoty socjalistycznego społeczeństwa. Jego rozwój opiera się bowiem na rosnącej współodpowiedzialności obywateli za sprawy państwa, narodu i ustroju, na każdym stanowisku pracy i na każdym odcinku obywatelskiej działalności. Taką postawę można w pełni ukształtować u ludzi coraz lepiej wykształconych, dobrze przygotowanych do spełnienia swej funkcji zawodowej i roli społecznej.</u>
+ <u xml:id="u-50.14" who="#PiotrJaroszewicz">Wysoka Izbo! Ważnym etapem wytyczania dalszej drogi rozwojowej polskiego systemu oświaty było szerokie i wnikliwe przedyskutowanie Raportu Komitetu Ekspertów w środowiskach naukowych, W gronie działaczy politycznych i oświatowych, w środowisku nauczycielskim i w środkach informacji. Rząd wielokrotnie rozważał propozycje Raportu i wyniki dyskusji nad nim, kierując się intencją wykorzystania możliwie wszystkich sugestii, dotyczących podstawowych celów reformy.</u>
+ <u xml:id="u-50.15" who="#PiotrJaroszewicz">W tym miejscu chciałbym gorąco podziękować pracownikom nauki, działaczom politycznym i oświatowym, nauczycielom, słowem tym wszystkim, którzy nie szczędzili sił i trudu, by wypracować zarys koncepcji nowego systemu oświatowego. Serdeczne podziękowanie składam posłowi Janowi Szczepańskiemu,</u>
+ <u xml:id="u-50.16" who="#komentarz">(oklaski)</u>
+ <u xml:id="u-50.17" who="#PiotrJaroszewicz">który tak efektywnie spożytkował swoją rozległą wiedzę i troskę o jak najlepsze przygotowanie młodego pokolenia Polaków do życia i pracy w socjalistycznym społeczeństwie.</u>
+ <u xml:id="u-50.18" who="#PiotrJaroszewicz">Przedstawione dziś Wysokiej Izbie: projekt uchwały w sprawie systemu edukacji narodowej oraz rządowy program jej realizacji uogólniają wyniki dyskusji nad ustrojem szkolnym i kreślą przyszły kształt naszej oświaty.</u>
+ <u xml:id="u-50.19" who="#PiotrJaroszewicz">Cennym dorobkiem pracy Komitetu Ekspertów i dyskusji nad Raportem jest ujęcie kształcenia jako procesu ciągłego, który trwa przez całe aktywne życie. Proces ten obejmuje zarówno kształcenie ogólne, jak i zawodowe, zarówno przygotowanie do życia w rodzinie i społeczeństwie, jak i do uczestnictwa w kulturze.</u>
+ <u xml:id="u-50.20" who="#PiotrJaroszewicz">Wyniki najnowszych badań zwracają uwagę na wielką chłonność umysłu i plastyczność charakteru dziecka w okresie przedszkolnym. Nowoczesny system edukacji powinien więc jak najwcześniej wkraczać w ten okres i optymalnie go wykorzystywać. Dlatego zakładane w reformie stopniowe upowszechnienie wychowania przedszkolnego należy uznać za ważny czynnik wyrównywania życiowego startu każdego dziecka i znacznego ograniczenia niepowodzeń szkolnych w początkowym okresie nauczania.</u>
+ <u xml:id="u-50.21" who="#PiotrJaroszewicz">Sformułowany program upowszechnienia wykształcenia ogólnego na poziomie średnim, wychodzi naprzeciw aspiracjom naszego społeczeństwa. Istnieje bowiem obiektywna potrzeba wydatnego podniesienia poziomu wykształcenia, obowiązującego wszystkich obywateli. Jest ona zgodna z tendencjami rozwoju oświaty i doświadczeniem państw socjalistycznych.</u>
+ <u xml:id="u-50.22" who="#PiotrJaroszewicz">Założenia naszej reformy formułują jednolity program wykształcenia ogólnego, wspólny dla całej młodzieży zarówno na wsi, jak i w mieście. Będzie to więc szkoła równych szans, równego startu życiowego młodzieży.</u>
+ <u xml:id="u-50.23" who="#PiotrJaroszewicz">Takie też motywy spoczęły u podstaw naszych wysiłków zmierzających do znacznego podniesienia już w najbliższym czasie poziomu szkolnictwa powszechnego na wsi. Ma to doniosłe znaczenie dla postępu samej wsi i rolnictwa, ale także dla całości naszego życia. Gminne szkoły zbiorcze zapewniają lepsze rozwiązanie tego problemu, zgodnie zresztą z praktyką i doświadczeniem innych krajów świata.</u>
+ <u xml:id="u-50.24" who="#PiotrJaroszewicz">Nowa dziesięcioletnia szkoła, przysposabiająca młode pokolenie do aktywnego uczestnictwa w życiu kraju będzie spełniała wielorakie funkcje, w szczególności zaś będzie przygotowywała do kontynuacji nauki przed wstąpieniem na studia wyższe, do dalszego kształcenia zawodowego oraz bezpośrednio do pracy po odpowiedniej adaptacji.</u>
+ <u xml:id="u-50.25" who="#PiotrJaroszewicz">Program dziesięcioletniej szkoły średniej będzie zawierał rozbudowane zadania kształcenia humanistycznego, przyrodniczego, technicznego, a także praktycznego. Tak pojmowane powszechne kształcenie średnie dostosowane w części również do indywidualnych zainteresowań i uzdolnień młodzieży wpłynie wydatnie na skrócenie okresu nabywania potrzebnych kwalifikacji zawodowych.</u>
+ <u xml:id="u-50.26" who="#PiotrJaroszewicz">Na fundamencie 10-letniej szkoły średniej oprze się system szkolnictwa zawodowego zróżnicowany, bo obejmujący okres nauki od pół roku do dwu i nawet ponad dwu lat. Szkolnictwo zawodowe, przemysłowe, rolnicze, usługowe, oparte na wykształceniu ogólnym młodzieży stanie się bardziej elastyczne niż obecnie. Jego podstawową zaletą będzie szybkie dostosowywanie wiedzy i umiejętności ucznia do wymogów postępu techniki.</u>
+ <u xml:id="u-50.27" who="#PiotrJaroszewicz">Rozbudowane przy tym i udoskonalone musi być szkolnictwo zawodowe, przygotowujące pracowników do wykonywania różnorodnych usług.</u>
+ <u xml:id="u-50.28" who="#PiotrJaroszewicz">Nawiązując do niektórych wypowiedzi w dyskusji nad Raportem, pragnę podkreślić, że byłaby nieporozumieniem taka interpretacja Raportu o stanie oświaty i projektu uchwały sejmowej, jakoby miały one minimalizować znaczenie szkolnictwa zawodowego. W dotychczasowych pracach Rządu związanych z dzisiejszym tematem podkreślaliśmy bezpośrednią odpowiedzialność przedsiębiorstw i resortów za przygotowanie kadr robotników wykwalifikowanych i techników, za przyuczenie do zawodu i stałe odnawianie kwalifikacji.</u>
+ <u xml:id="u-50.29" who="#PiotrJaroszewicz">Przysposobienie młodzieży do zawodu wsparte na wykorzystaniu i uzupełnieniu ich ogólnych kwalifikacji stosownie do potrzeb zakładu, oddziału produkcyjnego i stanowiska roboczego, będzie stanowiło obowiązek zakładów pracy. Nikt inny, poza samym zakładem, nie jest w stanie tego dokonać.</u>
+ <u xml:id="u-50.30" who="#PiotrJaroszewicz">Wysoka Izbo! Reforma systemu szkolnego przyniesie spodziewany efekt tylko wtedy, gdy społeczeństwo stanie się w możliwie największym stopniu społeczeństwem wychowującym, kiedy wszyscy będziemy wspólnie ze szkołą odpowiedzialni za losy młodego pokolenia. Odnosi się to szczególnie do odpowiedzialności rodzicielskiej.</u>
+ <u xml:id="u-50.31" who="#PiotrJaroszewicz">Pragnąc dobrze wprowadzić dziecko w coraz szybciej zmieniający się świat, rodzice muszą dysponować odpowiednim przygotowaniem do spełniania swych funkcji wychowawczo-opiekuńczych, większym zasobem wiedzy ogólnej i pedagogicznej.</u>
+ <u xml:id="u-50.32" who="#PiotrJaroszewicz">Konieczne staje się więc ścisłe i zgodne współdziałanie rodziców ze szkołą na każdym etapie kształcenia i wychowania, szczególnie przy kształtowaniu moralno-politycznych i etycznych postaw młodzieży. Zadaniem państwa będzie podnoszenie roli rodziny w wychowaniu, a także przychodzenie rodzinie z pomocą przy wypełnianiu jej niełatwych i odpowiedzialnych obowiązków w stosunku do młodego pokolenia.</u>
+ <u xml:id="u-50.33" who="#PiotrJaroszewicz">Ważne i stale rosnące zadania w kształceniu i wychowaniu młodzieży wypełniać będą instytucje kulturalne, literatura i środki informacji, a zwłaszcza teatr, film, prasa, radio i telewizja. Mam na uwadze rozważny i przemyślany dobór treści kierowanych do młodego odbiorcy, eksponowanie pozytywnych wartości wychowawczych, oddziaływanie na świadomość i uczucia młodzieży w duchu ideowych zasad socjalizmu.</u>
+ <u xml:id="u-50.34" who="#PiotrJaroszewicz">Na polu wychowania młodego pokolenia, w duchu ogólnoludzkich wartości moralnych i odpowiedzialności za socjalistyczną przyszłość Polski Ludowej, cenne będą konstruktywne wysiłki i starania wszystkich instytucji bez żadnego wyjątku.</u>
+ <u xml:id="u-50.35" who="#PiotrJaroszewicz">Odnosi się to szczególnie do naszych organizacji młodzieżowych, które odgrywają w tym procesie doniosłą rolę. Podejmując szeroki, wewnętrznie spójny program oświatowo-wychowawczy, Rząd liczy na aktywne współdziałanie i pomoc w jego realizacji ze strony młodzieży i wszystkich jej organizacji.</u>
+ <u xml:id="u-50.36" who="#PiotrJaroszewicz">Wychowanie współczesne jest wychowaniem dla przyszłości. Kształcona i wychowywana obecnie młodzież przejmie odpowiedzialność za Polskę — jako jej kolejne, dojrzałe pokolenie. Patrzymy na nadchodzące czasy z optymizmem. Jesteśmy przekonani, że wraz z przyspieszaniem tempa socjalistycznego budownictwa i postępu rewolucji naukowo-technicznej, życie naszego narodu będzie się systematycznie zmieniać na lepsze.</u>
+ <u xml:id="u-50.37" who="#PiotrJaroszewicz">Na płaszczyźnie wychowawczej coraz silniej wyłania się postulat kształtowania człowieka, którego potrzeby nie będą ograniczone tylko do rzeczy materialnych. Kształtowanie sposobu życia bogatego w wartości polityczne, społeczne, duchowe i moralne — stanowić więc powinno fundament wychowania.</u>
+ <u xml:id="u-50.38" who="#PiotrJaroszewicz">Obywatele Posłowie! Wypada na koniec odpowiedzieć na pytanie: czy stworzymy odpowiednie warunki dla realizacji reformy systemu edukacji narodowej.</u>
+ <u xml:id="u-50.39" who="#PiotrJaroszewicz">Warunek pierwszy — to kadry. Nauczyciel jest postacią centralną w każdym systemie oświatowym. Jego praca decyduje o treściach nauczania i wychowania, o efektach pracy szkoły. Od jego wiedzy, umiejętności, talentu pedagogicznego i przymiotów moralnych zależeć też będzie w głównej mierze powodzenie zamierzonej reformy. W nowej szkole muszą zatem pracować nauczyciele o wysokich kwalifikacjach zawodowych, politycznych i etycznych.</u>
+ <u xml:id="u-50.40" who="#PiotrJaroszewicz">Świadomi tego, zdecydowaliśmy się kształcić nowych nauczycieli dla całego naszego szkolnictwa na poziomie wyższym. Podjęliśmy także niezwykle ważne zadanie podnoszenia kwalifikacji zawodowych nauczycieli pracujących. Stworzyliśmy również zorganizowany system ustawicznego doskonalenia zawodowego nauczycieli.</u>
+ <u xml:id="u-50.41" who="#PiotrJaroszewicz">Dla podniesienia rangi społecznej i prestiżu zawodu nauczycielskiego Sejm uchwalił przed rokiem Kartę Praw i Obowiązków Nauczyciela.</u>
+ <u xml:id="u-50.42" who="#PiotrJaroszewicz">Dziś można powiedzieć, że Karta ta, łącznie z wydatną poprawą warunków materialnych, stanowi decyzję doniosłą, która mieć będzie duży wpływ na rozwój społeczno-kulturalny Polski. Zmienia ona w sposób zasadniczy pozycję społeczną i perspektywy zawodu nauczycielskiego, który staje się dziś jednym z najważniejszych i najwyżej cenionych. Stwarza możliwość pozyskania do tego zawodu młodzieży zdolnej i utalentowanej.</u>
+ <u xml:id="u-50.43" who="#PiotrJaroszewicz">Warunek drugi, od którego zależeć będzie powodzenie reformy — to rozbudowa do należytych rozmiarów materialnej bazy szkolnictwa. Wiele w tej dziedzinie zrobiliśmy, ale wiele pozostało jeszcze do zrobienia, zwłaszcza w związku z organizacją s2kół zbiorczych w gminach. Będziemy dążyć, aby. istniejące w tej mierze potrzeby były zaspokajane.</u>
+ <u xml:id="u-50.44" who="#PiotrJaroszewicz">Dokonując w dwusetną rocznicę utworzenia Komisji Edukacji Narodowej doniosłych zmian w systemie edukacji narodowej, pragniemy dobitnie zaakcentować, że sprawę wykształcenia i wychowania młodego pokolenia Polaków uważamy za pierwszoplanowy obowiązek ludowego państwa.</u>
+ <u xml:id="u-50.45" who="#PiotrJaroszewicz">Potrzebne będą jeszcze dalsze gruntowne studia i prace przygotowawcze, aby w duchu podejmowanej dziś uchwały przygotować do końca roku 1975 projekt nowej ustawy o systemie oświaty. Jestem przekonany, że prace te zostaną pomyślnie zakończone przy współudziale tych wszystkich środowisk, które już obecnie wykazują żywą troskę o przyszłość oświaty, a więc o losy młodzieży, o rozwój gospodarki i kultury w Polsce.</u>
+ <u xml:id="u-50.46" who="#PiotrJaroszewicz">Wysoka Izbo! Nasze posiedzenie zbiega się z tradycyjnym Dniem Nauczyciela. Jestem przekonany, że będę wyrazicielem uczuć również obywateli posłów, jeśli z tej wysokiej trybuny naszego parlamentu przekażę wszystkim polskim nauczycielom i wychowawcom najserdeczniejsze życzenia.</u>
+ <u xml:id="u-50.47" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ <u xml:id="u-50.48" who="#PiotrJaroszewicz">Kieruję gorące pozdrowienia do obecnych w tej sali zaproszonych na posiedzenie Sejmu wyróżniających się i zasłużonych nauczycieli z całego kraju.</u>
+ <u xml:id="u-50.49" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ <u xml:id="u-50.50" who="#PiotrJaroszewicz">Jestem przekonany, że podjęcie uchwały o rozwoju naszego szkolnictwa będzie szczególnie doniosłym i godnym uczczeniem Dnia Nauczyciela. Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-50.51" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-51">
+ <u xml:id="u-51.0" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Dziękuję Obywatelowi Premierowi.</u>
+ <u xml:id="u-51.1" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Lista mówców została wyczerpana.</u>
+ <u xml:id="u-51.2" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Zamykam dyskusję.</u>
+ <u xml:id="u-51.3" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Proponowany przez Komisje: Oświaty i Wychowania oraz Nauki i Postępu Technicznego tekst projektu uchwały Sejmu w sprawie systemu edukacji narodowej jest zamieszczony w doręczonym Obywatelom Posłom druku sejmowym nr 122 oraz w druku nr 122-A.</u>
+ <u xml:id="u-51.4" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Przystępujemy do głosowania.</u>
+ <u xml:id="u-51.5" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem w całości projektu uchwały Sejmu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej w sprawie systemu edukacji narodowej — zechce podnieść rękę.</u>
+ <u xml:id="u-51.6" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-51.7" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-51.8" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Kto wstrzymał się od głosowania? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-51.9" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Obywatele Posłowie! Stwierdzam, że Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej podjął jednomyślnie uchwałę w sprawie systemu edukacji narodowej.</u>
+ <u xml:id="u-51.10" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ <u xml:id="u-51.11" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Porządek dzienny dzisiejszego posiedzenia został wyczerpany.</u>
+ <u xml:id="u-51.12" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Na tym kończymy 13 posiedzenie Sejmu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej.</u>
+ <u xml:id="u-51.13" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Protokół posiedzenia będzie wyłożony do przejrzenia w Biurze Prac Sejmowych.</u>
+ <u xml:id="u-51.14" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">O terminie następnego posiedzenia Sejmu zostaną Obywatele Posłowie powiadomieni.</u>
+ <u xml:id="u-51.15" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Zamykam posiedzenie.</u>
+ <u xml:id="u-51.16" who="#komentarz">(Koniec posiedzenia o godz. 17 min. 35)</u>
+ </div>
+ </body>
+ </text>
+ </TEI>
+</teiCorpus>
diff --git a/1972-1976/sejm/posiedzenia/pp/197276-sjm-ppxxx-00014-01/header.xml b/1972-1976/sejm/posiedzenia/pp/197276-sjm-ppxxx-00014-01/header.xml
new file mode 100644
index 0000000..098d077
--- /dev/null
+++ b/1972-1976/sejm/posiedzenia/pp/197276-sjm-ppxxx-00014-01/header.xml
@@ -0,0 +1,121 @@
+<?xml version='1.0' encoding='UTF-8'?>
+<teiHeader xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude" xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0" xml:id="PPC-197276-sjm-ppxxx-00014-01">
+ <fileDesc>
+ <titleStmt>
+ <title>14 posiedzenie Sejmu PRL</title>
+ </titleStmt>
+ <publicationStmt>
+ <p>Prosimy o zapoznanie się z nagłówkiem korpusu (PPC_header.xml).</p>
+ </publicationStmt>
+ <sourceDesc>
+ <bibl>
+ <title>14 posiedzenie Sejmu PRL</title>
+ <publisher>Kancelaria Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej</publisher>
+ <note type="system">PRL</note>
+ <note type="house">Sejm</note>
+ <note type="termNo">6</note>
+ <note type="type">Posiedzenie Plenarne</note>
+ <note type="sessionNo">14</note>
+ <note type="dayNo">1</note>
+ <date>1973-11-22</date>
+ </bibl>
+ </sourceDesc>
+ </fileDesc>
+ <profileDesc>
+ <particDesc>
+ <person xml:id="GlosmasprawozdawcaposelJerzyBafia" role="speaker">
+ <persName>Głos ma sprawozdawca poseł Jerzy Bafią,</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="komentarz" role="speaker">
+ <persName>Komentarz</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="Marszalek" role="speaker">
+ <persName>Marszałek</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="MinisterLesnictwaiPrzemysluDrzewnegoJerzyPopko" role="speaker">
+ <persName>Minister Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego Jerzy Popko</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="MinisterRolnictwaJozefOkuniewski" role="speaker">
+ <persName>Minister Rolnictwa Józef Okuniewski</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="Myslezewzwiazkuztymwypadaposwiecic" role="speaker">
+ <persName>Myślę, że w związku z tym wypada poświecić</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PiotrJaroszewicz" role="speaker">
+ <persName>Piotr Jaroszewicz</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselBafiaJerzy" role="speaker">
+ <persName>Poseł Bafia Jerzy</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselDudaEdward" role="speaker">
+ <persName>Poseł Duda Edward</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselDylakBoleslaw" role="speaker">
+ <persName>Poseł Dy lak Bolesław</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselGrendysMichal" role="speaker">
+ <persName>Poseł Grendys Michał</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselGrzelkaMaria" role="speaker">
+ <persName>Poseł Grzelka Maria</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselKomenderZenon" role="speaker">
+ <persName>Poseł Komender Zenon</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselKwiecinskiZdzislaw" role="speaker">
+ <persName>Poseł Kwieciński Zdzisław</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselNadratowskiZbigniew" role="speaker">
+ <persName>Poseł Nadratowski Zbigniew</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselRachowskiJerzy" role="speaker">
+ <persName>Poseł Rachowski Jerzy</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselRodzikJozef" role="speaker">
+ <persName>Poseł Rodzik Józef</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselRostworowskiStanislaw" role="speaker">
+ <persName>Poseł Rostworowski Stanisław</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselStanislawCzudowski" role="speaker">
+ <persName>Poseł Stanisław Czudowski</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselStanislawRoziewicz" role="speaker">
+ <persName>Poseł Stanisław Roziewicz</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselStefanikHenryk" role="speaker">
+ <persName>Poseł Stefanik Henryk</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselSzydlakJan" role="speaker">
+ <persName>Poseł Szydlak Jan</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselWlodarczykStanislaw" role="speaker">
+ <persName>Poseł Włodarczyk Stanisław</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselZawadzkiSylwester" role="speaker">
+ <persName>Poseł Zawadzki Sylwester</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselZandarowskiZdzislaw" role="speaker">
+ <persName>Poseł Żandarowski Zdzisław</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PrezesRadyMinistrow" role="speaker">
+ <persName>Prezes Rady Ministrów</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski" role="speaker">
+ <persName>Przewodniczący Komisji Planowania przy Radzie Ministrów Mieczysław Jagielski</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="SekretarzposelStanislawaKarna" role="speaker">
+ <persName>Sekretarz poseł Stanisława Karna</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="WicemarszalekAndrzejWerblan" role="speaker">
+ <persName>Wicemarszałek Andrzej Werblan</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="WicemarszalekHalinaSkibniewska" role="speaker">
+ <persName>Wicemarszałek Halina Skibniewska</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="WiceprezesRadyMinistrow" role="speaker">
+ <persName>Wiceprezes Rady Ministrów</persName>
+ </person>
+ </particDesc>
+ </profileDesc>
+</teiHeader>
diff --git a/1972-1976/sejm/posiedzenia/pp/197276-sjm-ppxxx-00014-01/text_structure.xml b/1972-1976/sejm/posiedzenia/pp/197276-sjm-ppxxx-00014-01/text_structure.xml
new file mode 100644
index 0000000..358f982
--- /dev/null
+++ b/1972-1976/sejm/posiedzenia/pp/197276-sjm-ppxxx-00014-01/text_structure.xml
@@ -0,0 +1,1091 @@
+<?xml version='1.0' encoding='UTF-8'?>
+<teiCorpus xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude" xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">
+ <xi:include href="PPC_header.xml"/>
+ <TEI>
+ <xi:include href="header.xml"/>
+ <text>
+ <body>
+ <div xml:id="div-1">
+ <u xml:id="u-1.0" who="#komentarz">Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej</u>
+ <u xml:id="u-1.1" who="#komentarz">Kadencja VI — Sesja IV</u>
+ <u xml:id="u-1.2" who="#komentarz">Sprawozdanie Stenograficzne z 14 posiedzenia Sejmu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej w dniu 22 listopada 1973 r.</u>
+ <u xml:id="u-1.3" who="#komentarz">Warszawa 1973</u>
+ <u xml:id="u-1.4" who="#komentarz">(Początek posiedzenia o godz. 9 min. 05)</u>
+ <u xml:id="u-1.5" who="#komentarz">{Na posiedzeniu przewodniczą Marszałek Sejmu Stanisław Gucwa oraz wicemarszałkowie Halina Skibniewska i Andrzej Werblan)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-2">
+ <u xml:id="u-2.0" who="#Marszalek">Otwieram posiedzenie.</u>
+ <u xml:id="u-2.1" who="#Marszalek">Powołuję na sekretarzy posłów Stanisławę Karną i Jana Skowrona.</u>
+ <u xml:id="u-2.2" who="#Marszalek">Protokół i listę mówców prowadzić będzie poseł Jan Skowron.</u>
+ <u xml:id="u-2.3" who="#Marszalek">Proszę Posłów Sekretarzy o zajęcie miejsc przy stole prezydialnym.</u>
+ <u xml:id="u-2.4" who="#Marszalek">Protokół 13 posiedzenia Sejmu uważam za przyjęty wobec niewniesienia przeciwko niemu zastrzeżeń.</u>
+ <u xml:id="u-2.5" who="#Marszalek">Wysoki Sejmie! W dniu 19 października br. zmarł poseł na Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej Marian Gotowiec, członek Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, działacz społeczny i partyjny.</u>
+ <u xml:id="u-2.6" who="#komentarz">(Zebrani wstają)</u>
+ <u xml:id="u-2.7" who="#Marszalek">Marian Gotowiec urodził się we wsi Kruszę w woj. warszawskim w rodzinie chłopskiej. W okresie przedwojennym należał do Związku Młodzieży Wiejskiej — „Wici”. Podczas okupacji był komendantem obwodu Batalionów Chłopskich. Z chwilą wyzwolenia wstępuje w szeregi Ludowego Wojska Polskiego. W 1945 roku zostaje członkiem Polskiej Partii Robotniczej.</u>
+ <u xml:id="u-2.8" who="#Marszalek">Marian Gotowiec położył wielkie zasługi dla rozwoju regionu warmińsko-mazurskiego, gdzie był: w 1950 roku współzałożycielem i pierwszym rektorem Wyższej Szkoły Rolniczej, w latach 1960 — 1972 — przewodniczącym Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie, a ostatnio przewodniczącym Komitetu Frontu Jedności Narodu w Olsztynie.</u>
+ <u xml:id="u-2.9" who="#Marszalek">W okresie od 1953 do 1957 r. pełnił funkcję podsekretarza stanu w Ministerstwie Państwowych Gospodarstw Rolnych.</u>
+ <u xml:id="u-2.10" who="#Marszalek">Poseł Marian Gotowiec był zastępcą przewodniczącego Komisji Budownictwa i Gospodarki Komunalnej oraz członkiem Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów.</u>
+ <u xml:id="u-2.11" who="#Marszalek">Marian Gotowiec pozostanie w naszej pamięci jako oddany sprawie socjalizmu ofiarny działacz społeczny i państwowy.</u>
+ <u xml:id="u-2.12" who="#Marszalek">Obywatele Posłowie! Proszę, aby Sejm uczcił pamięć posła Mariana Gotowca chwilą ciszy.</u>
+ <u xml:id="u-2.13" who="#komentarz">(Chwila ciszy)</u>
+ <u xml:id="u-2.14" who="#Marszalek">Uważam, że Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej — zgodnie z art. 76 ust. 3 Ordynacji wyborczej — stwierdził wygaśnięcie mandatu posła Mariana Gotowca z dniem 19 października 1973 r.</u>
+ <u xml:id="u-2.15" who="#Marszalek">Ustalony przez Prezydium Sejmu porządek dzienny dzisiejszego posiedzenia został Obywatelom Posłom doręczony.</u>
+ <u xml:id="u-2.16" who="#Marszalek">Do Prezydium Sejmu wpłynął wniosek Prezesa Rady Ministrów, dotyczący zmian w składzie Rady Ministrów.</u>
+ <u xml:id="u-2.17" who="#Marszalek">Jednocześnie informuję Wysoką Izbę, że do Prezydium Sejmu wpłynęły interpelacje:</u>
+ <u xml:id="u-2.18" who="#Marszalek">1) posła Stanisława Roziewicza do Ministra Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego w sprawie produkcji i zaopatrzenia rynku w meble, 2) posła Janusza Stanisława Wójcika do Ministra Rolnictwa w sprawie dalszego rozwoju rybołówstwa śródlądowego w celu lepszego zaspokojenia potrzeb rynku konsumenta.</u>
+ <u xml:id="u-2.19" who="#Marszalek">Interpelacje te zostały przesłane właściwym adresatom.</u>
+ <u xml:id="u-2.20" who="#Marszalek">W związku z powyższym Prezydium Sejmu — po porozumieniu z Konwentem Seniorów — proponuje uzupełnienie przedstawionego Obywatelom Posłom porządku dziennego posiedzenia przez dodanie nowych punktów, z kolei piątego i szóstego w brzmieniu następującym:</u>
+ <u xml:id="u-2.21" who="#Marszalek">5. Interpelacje i zapytania poselskie.</u>
+ <u xml:id="u-2.22" who="#Marszalek">6. Zmiany w składzie Rady Ministrów.</u>
+ <u xml:id="u-2.23" who="#Marszalek">Jeżeli nie usłyszę sprzeciwu, będę uważał, że moje propozycje zostały przyjęte.</u>
+ <u xml:id="u-2.24" who="#Marszalek">Sprzeciwu nie słyszę.</u>
+ <u xml:id="u-2.25" who="#Marszalek">Czy ktoś z Obywateli Posłów pragnie zabrać głos w sprawie porządku dziennego?</u>
+ <u xml:id="u-2.26" who="#Marszalek">Nikt się nie zgłasza.</u>
+ <u xml:id="u-2.27" who="#Marszalek">Uważam zatem, że Sejm porządek dzienny posiedzenia, przedstawiony przez Prezydium Sejmu, zatwierdził.</u>
+ <u xml:id="u-2.28" who="#Marszalek">Marszałek</u>
+ <u xml:id="u-2.29" who="#Marszalek">Przystępujemy do punktu 1 porządku dziennego: Pierwsze czytanie projektów:</u>
+ <u xml:id="u-2.30" who="#Marszalek">1) uchwały o planie społeczno-gospodarczego rozwoju kraju w 1974 roku (druk nr 129),</u>
+ <u xml:id="u-2.31" who="#Marszalek">2) ustawy budżetowej na rok 1974 (druk nr 130).</u>
+ <u xml:id="u-2.32" who="#Marszalek">Proszę o zabranie głosu Wiceprezesa Rady Ministrów, Przewodniczącego Komisji Planowania przy Radzie Ministrów, Obywatela Mieczysława Jagielskiego.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-3">
+ <u xml:id="u-3.0" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Z upoważnienia Rady Ministrów pragnę omówić podstawowe zadania i problemy rozwoju kraju, określone w przedłożonych Wysokiej Izbie Rządowych projektach uchwały o planie społeczno-gospodarczego rozwoju kraju oraz ustawy budżetowej na rok 1974.</u>
+ <u xml:id="u-3.1" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">W referacie I Sekretarza KC naszej partii tow. Edwarda Gierka, w wystąpieniu Prezesa Rady Ministrów tow. Piotra Jaroszewicza oraz w uchwałach I Krajowej Konferencji PZPR zawarta jest generalna ocena realizacji polityki społeczno-ekonomicznej, ustalonej przez VI Zjazd partii. Na podstawie tej oceny Konferencja wytyczyła założenia rozwojowe na nadchodzące 2 lata. Te ważne dla każdego Polaka dokumenty znane są całemu społeczeństwu.</u>
+ <u xml:id="u-3.2" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">W wystąpieniu swoim ograniczę się więc do ukazania, w jaki sposób przedstawione Wysokiemu Sejmowi projekty planu i budżetu zapewniają wykonanie wytyczonych przez Konferencję zadań społeczno-gospodarczych na rok przyszły i na jakich węzłowych problemach pragniemy skoncentrować swoje wysiłki.</u>
+ <u xml:id="u-3.3" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">Przedstawiając z tej trybuny przed rokiem koncepcję, cele i zadania planu na rok 1973, nazwaliśmy go planem o wielkiej doniosłości. Podkreślaliśmy, że dobre wykonanie zadań środkowego roku planu 5-letniego zadecyduje poważnie o rezultatach całej pięciolatki. Dzisiaj możemy z pełną odpowiedzialnością stwierdzić, że sformułowane wówczas diagnoza i charakterystyka roli planu na rok bieżący były słuszne. Wszystkie bowiem podstawowe zadania tegorocznego planu, a w jeszcze wyższym stopniu — zadania określone na ten rok w planie 5-letnim, zostaną przekroczone.</u>
+ <u xml:id="u-3.4" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">W żadnym z poprzednich pięcioleci nie mieliśmy na środkowym odcinku realizacji planu tak pomyślnych rezultatów — zarówno w dziedzinie zaspokajania potrzeb społecznych, jak i w dziedzinie rozwoju oraz unowocześniania potencjału wytwórczego kraju, To tworzy mocną podstawę do dalszego rozwoju naszej gospodarki, a w rezultacie — do przedterminowego wykonania planu 5-letniego.</u>
+ <u xml:id="u-3.5" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">Na dorobek społeczno-gospodarczy kraju, z którym wchodzimy w 1974 rok, składają się rezultaty uzyskane w całym trzyleciu. Stanowią one wyraz narastających osiągnięć, a zarazem odzwierciedlają sumę wielu doświadczeń w doskonaleniu polityki rozwojowej i systemu funkcjonowania gospodarki. Gospodarka nasza jest więc dziś nie tylko znacznie silniejsza, ale także oparta na licznych doświadczeniach praktycznych, zdobytych w trakcie dynamizowania jej rozwoju.</u>
+ <u xml:id="u-3.6" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">To, co już teraz mamy prawo uważać za osiągnięcie naszej gospodarki, uzupełniamy perspektywami rosnących możliwości w najbliższych latach. W naszej polityce społeczno-ekonomicznej wychodzimy zatem z założenia dalszego dynamicznego rozwoju społeczno-gospodarczego kraju. Uwzględniamy również przesłanki towarzyszące zmianom, zachodzącym w gospodarce w miarę jej rozwoju i sprzyjające temu rozwojowi, w tym zwłaszcza rosnące środki na cele dalszego rozwoju gospodarki.</u>
+ <u xml:id="u-3.7" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">Konsekwencją takiego założenia jest przyjęcie w projekcie planu na rok następny bardzo mobilizujących zadań, zbliżonych pod względem tempa wzrostu do przewidywanych wyników realizacji planu roku bieżącego.</u>
+ <u xml:id="u-3.8" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">Ten sposób konstrukcji projektu planu i wprowadzenie do niego mobilizujących zadań — przy pełnym zachowaniu zasady realistycznych ocen i należytej rozwagi — wynika także z konieczności prawidłowego określenia drugiej podstawowej strony naszego rachunku społeczno-gospodarczego, to jest rosnących potrzeb społeczeństwa i modernizowanej gospodarki.</u>
+ <u xml:id="u-3.9" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">U podstaw konstrukcji projektu planu na 1974 rok legły więc dyrektywy VI Zjazdu i I Krajowej Konferencji Partyjnej, dobre wyniki całego trzylecia, zwłaszcza roku bieżącego, ocena narastania możliwości i środków w roku przyszłym oraz analiza potrzeb społecznych i gospodarczych. Wskazuje to wyraźnie na fakt, że utrzymując i umacniając politykę dynamicznego rozwoju nadajemy jej jak najbardziej społecznie celowy charakter. Nie sugerujemy się samą dynamiką szybkiego rozwoju. Dążymy do takiego sterowania tym Wzrostem, aby coraz lepiej i wszechstronniej zaspokajać potrzeby ludności pracującej, aby nadal modernizować i umacniać gospodarkę.</u>
+ <u xml:id="u-3.10" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">Wysoka Izbo! Pomyślna, zdyscyplinowana realizacja przyszłorocznych zadań może i powinna utorować drogę do osiągania również w następnych latach wysokiej dynamiki rozwojowej, opierającej się w coraz większym stopniu na wzroście efektywności gospodarowania.</u>
+ <u xml:id="u-3.11" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">Te cechy przyszłorocznego planu znajdują wyraz w zakładanych rozmiarach produkcji materialnej przemysłu i rolnictwa, rozwoju usług i handlu zagranicznego, w dynamice wzrostu dochodu narodowego, spożycia i inwestycji.</u>
+ <u xml:id="u-3.12" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">O dynamice wzrostu dochodu narodowego w 1974 roku, podobnie jak w bieżącym, zadecyduje rozwój produkcji materialnej, w tym przede wszystkim przemysłu. W projekcie planu zakładamy wysoki, bo przekraczający 11%, wzrost produkcji przemysłu uspołecznionego, co odpowiada tempu osiągniętemu w bieżącym roku, a co znacznie przekracza ustalenia planu 5-letniego.</u>
+ <u xml:id="u-3.13" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">Założenie to opieramy na wnikliwej analizie czynników, które sprzyjają dynamicznemu rozwojowi produkcji i jej unowocześnianiu. Należą do nich:</u>
+ <u xml:id="u-3.14" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">— wzrost kwalifikacji i doświadczenia załóg, stwarzające w dobrym klimacie polityczno-społecznym coraz szersze możliwości podnoszenia jakości pracy;</u>
+ <u xml:id="u-3.15" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">— wydatne zwiększenie i modernizowanie majątku produkcyjnego oraz unowocześnienie techniki i technologii wytwarzania;</u>
+ <u xml:id="u-3.16" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">— wysoki wzrost wynagrodzeń za pracę uzyskany dzięki przeprowadzonym regulacjom płac i doskonaleniu systemów płacowych oraz wzrostowi wydajności pracy;</u>
+ <u xml:id="u-3.17" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">— usprawnienia organizacyjne oraz wprowadzanie na coraz szerszą skalę ulepszonych metod planowania i zarządzania gospodarką.</u>
+ <u xml:id="u-3.18" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">Na pierwszym miejscu stawiamy zadanie maksymalnego powiększenia produkcji eksportowej — o 19% oraz produkcji na cele rynku wewnętrznego — o 11%.</u>
+ <u xml:id="u-3.19" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">Szybszy od przeciętnego będzie wzrost produkcji przemysłu elektromaszynowego — ponad 15% i chemicznego — prawie 14%, a przede wszystkim wyrobów nowoczesnych, o wyższej jakości i bogatszym asortymencie. Wyższa jakość, bogatszy asortyment, nowoczesność i niezawodność produkowanych wyrobów — to zasadnicze zadanie dla przemysłu. Warunkuje to bowiem efektywną modernizację mocy wytwórczych oraz zgodność produkcji z potrzebami odbiorcy krajowego i zagranicznego.</u>
+ <u xml:id="u-3.20" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">Tak ustalając zadania w dziedzinie dynamiki i nowoczesności produkcji przemysłowej, inaczej formułujemy założenia realizacji ustalonego planu. Jego przekraczanie powinno być celowe, to znaczy, że powinno znajdować podbudowę w realnych szansach efektywnego zbytu ponadplanowej produkcji za granicą i w kraju. Ten wymóg wynika głównie z ograniczonych możliwości zaopatrzenia w surowce i materiały. Oczywiście będziemy tutaj działać elastycznie. Rząd wyraża przekonanie, że poprawa gospodarki materiałowej oraz właściwe wykorzystanie surowców, półfabrykatów i energii stworzą podstawy do dalszego rozwoju produkcji przemysłowej w najbardziej pożądanych kierunkach.</u>
+ <u xml:id="u-3.21" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">Poważne zadania stawiamy przed rolnictwem. Jego rezultaty produkcyjno-ekonomiczne współdecydują przecież o wzroście stopy życiowej ludności, o tempie społeczno-ekonomicznego rozwoju kraju.</u>
+ <u xml:id="u-3.22" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">W planie na rok następny zakładamy utrzymanie dotychczasowych pozytywnych tendencji rozwojowych w oparciu o ekonomiczne warunki produkcji rolniczej, zapewniające jej opłacalność, oraz o dalszą poprawę zaopatrzenia w środki produkcji.</u>
+ <u xml:id="u-3.23" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">Przyjmujemy, że produkcja globalna rolnictwa wzrośnie w 1974 roku o 4,3%, w tym produkcja roślinna — o 2,4%, zwierzęca — o 6,5%. Jest to założenie, które odpowiada możliwościom wzrostu produkcji w średnich dla rolnictwa warunkach klimatycznych. W takim założeniu kryje się pewna rezerwa, chociaż musimy pamiętać, że po trzech kolejnych latach pomyślnych dla rolnictwa może przyjść rok mniej urodzajny.</u>
+ <u xml:id="u-3.24" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">Głównym zadaniem rolnictwa jest utrzymanie wysokiej dynamiki produkcji zwierzęcej. Zapewniamy w tym celu — między innymi i z importu — dostawy potrzebnych ilości pasz treściwych. Wspierać będziemy nadal odpowiednimi środkami budownictwo inwentarskie. Zwiększymy dostawy nawozów mineralnych oraz maszyn, narzędzi i ciągników rolniczych, których podaż nie zaspokaja dotychczas zapotrzebowania.</u>
+ <u xml:id="u-3.25" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">Mamy jeszcze — to trzeba podkreślić — niemałe rezerwy umożliwiające szybki rozwój produkcji we wszystkich sektorach rolnictwa. Ich pełne uruchomienie jest zadaniem producentów rolnych, a także organizacji i służb fachowych obsługujących rolnictwo. Jednocześnie Rząd podejmować będzie dalsze przedsięwzięcia ułatwiające rolnictwu realizację zadań produkcyjnych.</u>
+ <u xml:id="u-3.26" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">W założeniach planu dotyczących tego działu gospodarki znajduje wyraz konsekwentna kontynuacja ukształtowanej na początku obecnego pięciolecia polityki rolnej, która służy wzrostowi produkcji i społecznym przemianom w życiu wsi, trafnie wyrażając współczesne treści sojuszu robotniczo-chłopskiego, interesy ludności miast i wsi, całego narodu.</u>
+ <u xml:id="u-3.27" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">Dynamiczny rozwój produkcji materialnej oraz wzrost obrotów handlu wewnętrznego i zagranicznego wymagają postawienia poważnych zadań przed transportem. Napotyka on trudności w pełnym i terminowym zaspokajaniu potrzeb gospodarki. Oto dlaczego w planie przyszłorocznym nadano priorytetową rangę modernizacji transportu i usprawnianiu procesów eksploatacyjnych.</u>
+ <u xml:id="u-3.28" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">W transporcie kolejowym podstawową sprawą — obok poprawy stanu technicznego sieci kolejowej i wyposażenia w tabor — jest doskonalenie organizacji pracy i koordynacji przewozów. Wymagać będziemy zatem racjonalnej polityki przewozowej oraz większej dyscypliny od wszystkich użytkowników kolei. Transport stanowi bowiem ogniwo, które musi nadążać za wysoką dynamiką rozwoju kraju, Będziemy podejmować wielostronne działania dla zapewnienia wykonania zadań transportu.</u>
+ <u xml:id="u-3.29" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">Tendencje szybkiego rozwoju zamierzamy utrzymać również w pozostałych działach produkcji materialnej, wyznaczając im w planie zadania dostosowane do ich możliwości oraz narastających potrzeb gospodarki, zwłaszcza związanych z obsługą przemysłu, rolnictwa, jak też ludności.</u>
+ <u xml:id="u-3.30" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">Wysoki Sejmie! Na wzrost dochodu narodowego składa się dynamika produkcji materialnej i obniżka kosztów wytwarzania. — „Gdybyśmy lepiej gospodarowali ludźmi, czasem i materiałami — bez wątpienia wyniki naszej pracy byłyby większe od uzyskanych dotychczas” — mówił na I Krajowej Konferencji Partyjnej I Sekretarz KC naszej partii tow. Edward Gierek.</u>
+ <u xml:id="u-3.31" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">W przedstawionym projekcie planu potraktowaliśmy tę krytyczną ocenę jako wytyczną o zasadniczym znaczeniu. Przewidujemy osiągnięcie w 1974 r. takiej samej dynamiki wzrostu wytworzonego dochodu narodowego jak w bieżącym roku, tzn. 9,5%, ale przy mniejszej dynamice nakładów na jego wytwarzanie, a więc przy obniżeniu społecznych kosztów rozwoju.</u>
+ <u xml:id="u-3.32" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">Rozpatrywanie stawianych w tej dziedzinie zadań wyłącznie w kategoriach ilościowych byłoby jednak zbyt dużym uproszczeniem. Chodzi tu przecież w nie mniejszym stopniu o jakościowy proces ekonomiczny, co jest podyktowane potrzebą zapewnienia przewagi intensywnym czynnikom wzrostu gospodarczego, jak i o proces społeczny, znajdujący wyraz w powszechnej trosce ludzi pracy o coraz lepsze wyniki gospodarowania. Ten właśnie proces zadecyduje o utrzymaniu w nadchodzącym roku wysokiej dynamiki rozwoju kraju. W ostatnich latach uruchamialiśmy rezerwy stosunkowo proste i łatwo dostępne; teraz nastąpić powinno wyzwalanie rezerw głębszych, bardziej złożonych.</u>
+ <u xml:id="u-3.33" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">Na pierwszym miejscu stawiamy racjonalizację gospodarki zasobami ludzkimi. Z roku na rok zwiększa się wśród ogółu zatrudnionych udział pracowników o wysokich kwalifikacjach zawodowych. Musimy lepiej niż dotychczas wykorzystywać te kwalifikacje w procesie produkcji. Musimy także dążyć do stabilizacji załóg. Równocześnie będziemy przeciwdziałać zwiększaniu liczby pracowników wbrew rzeczywistym potrzebom, a więc w sposób nieuzasadniony ekonomicznie.</u>
+ <u xml:id="u-3.34" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">Racjonalizacja zatrudnienia jest niezbędna m.in. ze względu na uwidaczniający się deficyt pracowników w usługach i budownictwie oraz w wielu zakładach wielkich aglomeracji przemysłowych. Nadchodzący rok powinien być zatem okresem powszechnego wdrażania kompleksowych zasad, ustalonych przez IX Plenum KC PZPR. Należy przy tym pamiętać, że w niedalekiej już przyszłości nastąpi spadek przyrostu zasobów siły roboczej i że do tej sytuacji trzeba się szybko przygotować.</u>
+ <u xml:id="u-3.35" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">Wychodząc z takich przesłanek i społecznego nakazu, projekt planu zakłada wolniejszą niż w bieżącym roku dynamikę wzrostu zatrudnienia (o 3,5%) i jego nieco niższy przyrost bezwzględny — w wysokości ok. 380 tys. osób. Uwzględniamy w ten sposób rzeczywistą podaż siły roboczej oraz konieczność uniknięcia niekorzystnych zjawisk, jakie wywołuje przewyższające podaż zapotrzebowanie na pracowników. Zjawiskiem takim jest np. nadmierna fluktuacja kadr czy też nadmierny odpływ siły roboczej z rolnictwa.</u>
+ <u xml:id="u-3.36" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">Sformułowaliśmy w projekcie planu mobilizujące wskaźniki wzrostu wydajności pracy. Rok bieżący udowodnił bowiem, że można liczyć na wyższą wydajność pracy niż uzyskiwana poprzednio. Złożyło się na to wiele istotnych przyczyn. Pracujemy w innym klimacie polityczno-społecznym, w całym społeczeństwie odczuwa się już wyraźnie poprawę poziomu płac i dochodów oraz oddziaływanie wprowadzonych zachęt materialnych. Podniósł się również poziom organizacji i gospodarności w zakładach pracy. Jednocześnie wysiłek inwestycyjny lat ubiegłych, a także roku bieżącego, przyniósł i przynosi coraz lepsze i nowocześniejsze wyposażenie techniczne miejsc pracy. To daje podstawę do założenia w projekcie planu wzrostu wydajności pracy W przemyśle o 8,1%, a w budownictwie o 10%. W rezultacie udział wydajności pracy w przyroście produkcji przemysłowej powinien zwiększyć się w roku 1974 do prawie 75%, a w budownictwie do ok. 72%.</u>
+ <u xml:id="u-3.37" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">Realizację tych poważnych — w stosunku do przeszłości, lecz umiarkowanych w porównaniu z ujawnionymi możliwościami — zadań wzrostu wydajności pracy wspierać będziemy jego odpowiednim opłacaniem, zakładając jednak, że wydajność pracy powinna wzrastać szybciej niż płace. W całej rozciągłości należy przeto stosować w praktyce zasadę sformułowaną przez Prezesa Rady Ministrów towarzysza Piotra Jaroszewicza, w jego wystąpieniu na I Krajowej Konferencji Partyjnej. Wzrost wydajności pracy i wzrost płac — powiedział wtedy tow. Jaroszewicz — to dwa czynniki, które trzeba z sobą jak najściślej zsynchronizować.</u>
+ <u xml:id="u-3.38" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">Drugim decydującym frontem intensyfikacji procesów gospodarczych jest zapewnienie racjonalnego i oszczędnego wykorzystania surowców i materiałów. Mamy w tej dziedzinie wszechstronny program, zawarty w decyzjach VIII Plenum KC i w ustaleniach Rządu. Mamy również pierwsze, widoczne już osiągnięcia w ich realizacji, aczkolwiek nie są one tak znaczne jak w dziedzinie wydajności pracy. Dziś chodzi o to, aby kontynuując wykorzystywanie ujawnionych rezerw prostych, sięgać po dalsze, tkwiące w doskonaleniu projektów, konstrukcji i procesów technologicznych, a więc wymagające aktywnego udziału nauki, techniki i myśli nowatorskiej.</u>
+ <u xml:id="u-3.39" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">Proponujemy więc przyjąć na rok przyszły mobilizujące zadania, wyrażające się obniżeniem udziału kosztów materiałowych w wartości produkcji sprzedanej przemysłu co najmniej o 1,6%, tj. o ponad 16 mld zł, w przedsiębiorstwach budowlano-montażowych o 0,5 mld zł oraz w transporcie i łączności o 0,7 mld zł. W porównaniu z wynikami osiąganymi w latach 1966 — 1972, w których obniżka kosztów materiałowych w przemyśle wynosiła średnio 0,9% rocznie, są to zadania bardziej mobilizujące. Do ich wykonania przywiązujemy wielką wagę. Oszczędności materiałowe stanowią bowiem cenne źródło poprawy zaopatrzenia produkcji i usług. Podobnie przedstawia się sprawa oszczędzania paliw i energii.</u>
+ <u xml:id="u-3.40" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">Główny wysiłek trzeba skierować na zmniejszanie jednostkowego zużycia najbardziej deficytowych surowców i materiałów, przede wszystkim wyrobów walcowanych, wyrobów chemicznych, paliw płynnych, cementu, drewna oraz surowców importowanych.</u>
+ <u xml:id="u-3.41" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">Kolejny front walki o lepszą efektywność gospodarowania to zapewnienie wzrostu produktywności środków trwałych, m.in. drogą zwiększenia zmianowości pracy w przemyśle oraz w wielu dziedzinach budownictwa i transportu. I tu dotychczasowe rezultaty nie są zadowalające.</u>
+ <u xml:id="u-3.42" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">Duże możliwości wzrostu efektywności gospodarowania tkwią także w poprawie rytmiczności produkcji przemysłu i budownictwa oraz dostaw na eksport i rynek wewnętrzny.</u>
+ <u xml:id="u-3.43" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">W procesie podnoszenia efektywności gospodarowania, w osiąganiu coraz wyższego poziomu jakościowego gospodarki coraz większa rola przypada nauce i technice. Wzrastającemu zapotrzebowaniu gospodarki na innowacje muszą bowiem odpowiadać rosnące efekty prac badawczych i rozwojowych. Materialne warunki ku temu tworzy wydatny wzrost nakładów na rozwój nauki i techniki, coroczny dopływ nowych i kwalifikowanych kadr, szerszy dopływ zagranicznych osiągnięć naukowych i technicznych. Dlatego oczekujemy, że nauka i technika wniosą duży wkład w realizację jakościowych przemian, zgodnie z kierunkami, jakie wytyczył w tej dziedzinie II Kongres Nauki Polskiej.</u>
+ <u xml:id="u-3.44" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">Lepsze wykorzystanie ludzi, czasu pracy, majątku trwałego, surowców i materiałów — takie jest strategiczne założenie obecnego etapu jakościowego rozwoju gospodarki. Projekt planu odpowiada temu założeniu. Rząd będzie podejmował wszelkie środki, które okażą się niezbędne, aby to założenie było konsekwentnie i powszechnie wcielane w życie. Dlatego za podstawowe, wiodące kryterium oceny działalności resortów, zjednoczeń i przedsiębiorstw uznamy pełne i rytmiczne wykonywanie zadań planowych, przede wszystkim osiągany postęp w dziedzinie jakości i nowoczesności produkcji oraz optymalizację efektów.</u>
+ <u xml:id="u-3.45" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">Przyjęcie tego kryterium stanowi logiczną konsekwencję nowych zasad działalności ekonomiczno-finansowej wdrożonych już w bieżącym roku w 28 dużych organizacjach gospodarczych. Tu gdzie zaczęto je stosować uzyskano obiecujące wyniki ekonomiczne.</u>
+ <u xml:id="u-3.46" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">Ocena taka upoważnia do wprowadzania nowych zasad działalności ekonomiczno-finansowej w większej liczbie jednostek gospodarczych. Przewidujemy, że w 1974 r. zasadami tymi zostaną objęte wszystkie jednostki resortu przemysłu chemicznego, znaczna część organizacji gospodarczych resortu przemysłu maszynowego, a także niektóre jednostki przemysłu lekkiego i rolno-spożywczego. Na podstawie rezultatów dotychczasowych rozwiązań eksperymentalnych przygotowuje się ponadto usprawnienia funkcjonowania przedsiębiorstw budowlano-montażowych oraz biur projektowych.</u>
+ <u xml:id="u-3.47" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">Doskonaleniu metod planowania i zarządzania gospodarką służą także inne przedsięwzięcia. Należą do nich przede wszystkim: nowe zasady tworzenia funduszów nagród, mieszkaniowego i socjalnego, wzmocnienie roli kredytu bankowego w finansowaniu procesów inwestycyjnych połączone z wprowadzeniem nowych stawek oprocentowania tego kredytu oraz nowe zasady amortyzacji środków trwałych i finansowania kapitalnych remontów.</u>
+ <u xml:id="u-3.48" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">Zmiany te, stymulujące wzrost efektywności gospodarowania, zostały uwzględnione zarówno w projekcie planu gospodarczego, jak i w projekcie budżetu na rok przyszły. Ten kierunek działalności Rządu traktujemy jako stały czynnik usprawniania procesów rozwojowych, podnoszenia ich efektywności oraz dodatkowego wzmacniania dynamiki rozwoju. Ważne miejsce w tym procesie przypada reformie terenowej administracji gospodarczej. Zintegrowany, jednolity system organizacji centralnej i terenowej administracji, powinien w istotny sposób przyczynić się do ogólnego usprawnienia funkcjonowania gospodarki i państwa.</u>
+ <u xml:id="u-3.49" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">Obywatele Posłowie! W 1974 r. wejdziemy z większymi zasobami materialnymi, z większym potencjałem produkcyjnym, z dużym doświadczeniem w uruchamianiu różnorodnych czynników wzrostu produkcji. Dzięki osiągnięciom rodzimej nauki i techniki, wydatnie zwiększonemu dopływowi licencji i technologii z zagranicy oraz wzrostowi kwalifikacji ludzkich, potrafimy obecnie lepiej organizować procesy produkcyjne. Mamy więc większe niż kiedyś możliwości zaspokajania potrzeb społeczeństwa i gospodarki. Potrzeby te rosną stale, przy czym są one dziś znacznie bardziej złożone niż dawniej.</u>
+ <u xml:id="u-3.50" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">Wysoka dynamika rozwoju przy jednoczesnej realizacji tak ambitnego programu społecznego i tak nowoczesnych zmian strukturalnych w wielu dziedzinach gospodarki rodzi z natury rzeczy niebezpieczeństwo powstawania określonych trudności i napięć. Podejmujemy jednak te niełatwe zadania, biorąc pod uwagę konieczność szybkiego rozwoju, gdyż stanowi to podstawowy warunek budowy siły Polski i lepszego służenia potrzebom społeczeństwa.</u>
+ <u xml:id="u-3.51" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">W pełni dostrzegamy trudności i napięcia na froncie inwestycji handlu zagranicznego i rynku wewnętrznego. Nie pojawiły się one dopiero w roku bieżącym. Rząd zwracał na nie uwagę od pierwszych dni realizacji programu VI Zjazdu i planu 5-letniego, bacznie śledził sytuację i celowymi posunięciami skutecznie zmniejszał, łagodził i opanowywał występujące bądź grożące napięcia i trudności.</u>
+ <u xml:id="u-3.52" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">Zmierzamy do przezwyciężenia trudności i napięć dzięki elastycznemu kształtowaniu proporcji rozwojowych, osiąganiu wysokiej, a równocześnie efektywnej dynamiki, wyrównywaniu poziomu słabszych ogniw gospodarki do poziomu ogniw przodujących — zgodnie ze wskazaniami VI Zjazdu.</u>
+ <u xml:id="u-3.53" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">Projekt planu na 1974 r. stanowi konkretyzację działania w tym właśnie zakresie. Zmierza on do utrzymania szybkiego tempa wzrostu, a zarazem zapewnienia bardziej zrównoważonego rozwoju, wyważonego w proporcjach, uwzględniającego konieczność wyrównywania frontu, porządkowania gospodarki. Rozwój naszego kraju w nadchodzącym roku musi ponadto odpowiadać warunkom, potrzebom i możliwościom nie tylko dnia dzisiejszego, ale i dalszej przyszłości. Tym wymogom podporządkowane zostały podstawowe proporcje gospodarcze: tempo wzrostu dochodu narodowego wytworzonego i dochodu do podziału, wzrost spożycia i stopa inwestycji, relacje między importem a eksportem.</u>
+ <u xml:id="u-3.54" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">W roku bieżącym, dążąc do rozwiązania wielu pilnych potrzeb społecznych i gospodarczych, zwłaszcza inwestycyjnych, prowadziliśmy świadomie politykę, której efektem jest szybszy wzrost podzielonego niż tworzonego dochodu narodowego. Na rok przyszły natomiast zakładamy zbliżoną dynamikę wzrostu dochodu narodowego wytworzonego — 9,5% i dochodu narodowego do podziału — 9,3%, a więc równoważenie rozwoju gospodarki i oparcie go w większym stopniu na przyroście zasobów wewnętrznych. To z kolei znajduje odbicie w zakładanym tempie wzrostu inwestycji i spożycia.</u>
+ <u xml:id="u-3.55" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">Wysoki Sejmie! Kluczową dziedziną decydującą o dynamice, nowoczesności i rozwoju są inwestycje. Przy określaniu wielkości nakładów inwestycyjnych na 1974 r. uwzględnialiśmy zarówno dotychczasowe rozmiary inwestowania, potrzeby związane z kontynuacją zadań, najważniejsze potrzeby w dziedzinie nowych inwestycji, jak i realne możliwości gospodarki narodowej, to jest pokrycie w dochodzie narodowym, zapewnienie właściwych proporcji w jego podziale, zdolności wykonawcze oraz zaopatrzenie materiałowe.</u>
+ <u xml:id="u-3.56" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">Na podstawie gruntownej analizy tych czynników w projekcie planu na 1974 r. określiliśmy nakłady inwestycyjne w gospodarce narodowej na poziomie 416 mld zł. Oznacza to wzrost w stosunku do bieżącego roku o 46 mld zł, czyli o 12,4%, a w stosunku do zadań planu 5-letniego — o 100 mld zł, tj. o 32% oraz zwiększenie udziału inwestycji netto w dochodzie narodowym do podziału do 26,8%.</u>
+ <u xml:id="u-3.57" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">W sumie, w latach 1971 — 1974, przeznaczymy na inwestycje ponad 1,3 biliona złotych, czyli niemal zrealizujemy ustalenia planu 5-letniego, w którym przewidziano na ten cel ponad 1,4 biliona złotych. A więc zupełnie realnie rysuje się przed nami możliwość wykonania planu 5-letniego w dziedzinie inwestycji w ciągu około 4 lat i 2 miesięcy.</u>
+ <u xml:id="u-3.58" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">Nakłady na przemysł wzrosną o 18,3%. Preferujemy w nim gałęzie i branże stanowiące bazę materiałowo-surowcową dla całej gospodarki, np. przemysł węglowy i energetykę, hutnictwo żelaza i stali, przemysł rafineryjny oraz gałęzie i branże decydujące o postępie technicznym, np. przemysł elektroniczny, elektrotechniczny i precyzyjny.</u>
+ <u xml:id="u-3.59" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">Kontynuując zapoczątkowaną w 1971 r. politykę przyspieszenia rozwoju bazy wytwórczej przemysłów konsumpcyjnych, zwiększamy systematycznie nakłady inwestycyjne na przemysły wytwarzające środki spożycia (grupa B). Ich udział w ogólnych nakładach na przemysł wzrośnie z około 21% w 1971 r. do około 28% w 1974 r.</u>
+ <u xml:id="u-3.60" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">W poważnym stopniu zwiększamy inwestycje w rolnictwie, budownictwie i transporcie.</u>
+ <u xml:id="u-3.61" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">Znacznie, bo o 9,2% podnosimy nakłady na inwestycje w działach konsumpcji społecznej.</u>
+ <u xml:id="u-3.62" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">W praktyce zatem wszystkie dziedziny społeczno-gospodarcze kraju uzyskują nakłady wyższe niż w planie 5-letnim, nigdzie nakładów tych nie ograniczamy, natomiast w wybranych, decydujących o rozwoju i nowoczesności gospodarki gałęziach następuje pokaźne zwiększenie wysiłku inwestycyjnego oraz przyspieszenie i wzrost efektów produkcyjnych i usługowych.</u>
+ <u xml:id="u-3.63" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">Równocześnie dążymy do maksymalnego poszerzenia rozmiarów inwestycji, które zostaną oddawane do użytku w 1974 r. Mamy ku temu warunki. W rok 1974 wejdziemy bowiem z rozległym frontem inwestycyjnym, co wyraża się w zaangażowaniu nakładów na budownictwo inwestycyjne nie zakończone — w wysokości 480 mld zł. Jest to rezultat wielkiego wysiłku inwestycyjnego, podjętego w latach 1972— 1973. Jego efekty będziemy mogli dyskontować już w przyszłym roku. Dla ilustracji podam, że w 1974 r. budownictwo inwestycyjne przyniesie nam 33-procentowy przyrost majątku trwałego, podczas gdy w bieżącym roku uzyskaliśmy przyrost 20-procentowy.</u>
+ <u xml:id="u-3.64" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">W przemyśle przyrost zdolności produkcyjnych w 1974 r. wyniesie około 150 mld zł wobec ok. 115 mld zł w 1973 r. i 88 mld zł w 1972 r. Niemałą część tego przyrostu stanowić będą zdolności produkcyjne, charakteryzujące się wysokim poziomem techniki. Tak więc nie tylko powiększa się w szybkim tempie potencjał naszego przemysłu, ale równocześnie następuje jego modernizacja, co umożliwia nam wychodzenie na rynek z towarami coraz bardziej odpowiadającymi wymaganiom odbiorców zagranicznych i krajowych.</u>
+ <u xml:id="u-3.65" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">Rok 1974 traktujemy zatem jako rok wielkich — „żniw” inwestycyjnych. Aby ich plon był jak największy, trzeba skupić siły i środki przede wszystkim na inwestycjach kontynuowanych, przewidzianych do oddania w ostatnich dwóch latach planu 5-letniego, zwłaszcza w 1974 r. W związku z tym Rząd przygotował program systematycznego działania, mającego na celu zarówno terminowe oddanie do użytku, a w miarę możliwości także przyspieszenie wszystkich podstawowych inwestycji w każdym województwie, jak też sprawne ich uruchomienie i możliwie najwcześniejsze osiągnięcie pełnych zdolności produkcyjnych i usługowych. Dla każdego województwa opracowano wykaz ważniejszych inwestycji, głównie nowych fabryk, które zostaną otoczone specjalną opieką, zmierzającą do wcześniejszego uzyskania założonych przyrostów produkcji. Dodatkową pomoc uzyskają także zakłady przekazane do eksploatacji w latach 1972 — 1973, lecz napotykające trudności przy opanowaniu produkcji i osiągnięciu projektowych zdolności produkcyjnych.</u>
+ <u xml:id="u-3.66" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">Sterujemy dziś procesem inwestycyjnym na skalę nieznaną dotychczas w naszej historii. Zarówno wielkość nakładów inwestycyjnych, jak i nowoczesność budowanych obiektów wymagają intensywnego usprawniania całokształtu działalności inwestycyjno-budowlanej.</u>
+ <u xml:id="u-3.67" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">Wzmacniamy więc i modernizujemy potencjał wykonawczy przedsiębiorstw budowlano-montażowych i biur projektowych. Systematycznie rozwijamy zdolności produkcyjne przemysłu materiałów budowlanych oraz tych branż i gałęzi przemysłu, których produkcja niezbędna jest do realizacji planu inwestycyjnego, szczególnie w dziedzinie dostaw maszyn i urządzeń, a także materiałów instalacyjnych i wykończeniowych.</u>
+ <u xml:id="u-3.68" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">Porządkujemy front inwestycji nowo rozpoczynanych. Nowe przedsięwzięcia inwestycyjne planu centralnego i terenowego w sferze produkcyjnej mogą być rozpoczynane tylko wówczas, gdy zostaną w porę i wszechstronnie przygotowane, gdy będą odpowiadać wymogom obowiązujących cykli realizacyjnych i kryteriom ekonomicznym. Musimy zapewnić rzeczywiste preferencje dla przedsięwzięć o cyklu maksymalnie 2-letnim oraz dla inwestycji modernizacyjnych. Wzmocnimy również kontrolę kosztów inwestycji i cykli ich realizacji.</u>
+ <u xml:id="u-3.69" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">Zdyscyplinowaniu powinny także ulec inwestycje finansowane ze środków własnych przedsiębiorstw. Jak bowiem wskazuje praktyka, ich szacunek jest z reguły zaniżany w planie.</u>
+ <u xml:id="u-3.70" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">Wprowadzenie środków dyscyplinujących działalność inwestycyjną jest niezbędne. Podejmujemy je w trosce o powodzenie programu inwestycyjnego, o utrzymanie równowagi inwestycyjnej i równowagi całej gospodarki w roku przyszłym i w latach następnych.</u>
+ <u xml:id="u-3.71" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">Mówimy otwarcie: poziom 416 mld zł — to wyważona, maksymalna obecnie wielkość nakładów inwestycyjnych. Ich efekty będą tym szybsze i większe, im lepiej i konsekwentniej będziemy sterować całokształtem procesów inwestycyjno-budowlanych. Musimy więc uważnie kontrolować ogólne rozmiary inwestycji, a wysiłek koncentrować przede wszystkim na kończeniu inwestycji kontynuowanych.</u>
+ <u xml:id="u-3.72" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">Dobre wyniki pracy przedsiębiorstw budowlano-montażowych, zwłaszcza przedsiębiorstw kluczowych i budownictwa rolniczego, uzasadniają przekonanie, że i w 1974 r. gospodarka narodowa odczuje narastające korzyści, stanowiące rezultat coraz sprawniejszej działalności inwestycyjnej.</u>
+ <u xml:id="u-3.73" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">Wysoki Sejmie! Drugi front batalii o pomyślną realizację przyszłorocznego planu — to kompleks spraw związanych z kształtowaniem i utrwalaniem równowagi pieniężno-rynkowej.</u>
+ <u xml:id="u-3.74" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">Zakładamy, że w 1974 r. wzrost przychodów pieniężnych ludności wyniesie ok. 72 mld zł, tj. będzie o 8,8% wyższy niż w roku bieżącym, a o 116 mld zł, tj. o 15% wyższy niż założony w planie 5-letnim. Natomiast fundusz nabywczy ludności, przeznaczony na zakup towarów i usług wzrośnie o ok. 11,5%.</u>
+ <u xml:id="u-3.75" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">Pragnę zapewnić Wysoką Izbę, że problemom rynku poświęcamy maksimum uwagi. W przedłożonym projekcie przychody pieniężne ludności znajdują globalne pokrycie w założonych dostawach towarów i usług, uwzględniono przy tym utrzymanie się obecnych tendencji do oszczędzania.</u>
+ <u xml:id="u-3.76" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">Wartość planowanych dostaw towarów na zaopatrzenie rynku w 1974 r. wyniesie 746 mld zł, co oznacza wzrost o 66 mld zł, tj. o prawie 10%.</u>
+ <u xml:id="u-3.77" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">Podobnie jak na bieżący rok, również na rok 1974 zakładamy wyższą dynamikę wzrostu nieżywnościowych artykułów konsumpcyjnych (o 10,3%) niż artykułów żywnościowych i używek (o 8,6%). Dostawy rynkowych artykułów zaopatrzeniowych, tj. materiałów budowlanych, środków produkcji dla rolnictwa itd. zostaną zwiększone o 11,2%.</u>
+ <u xml:id="u-3.78" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">Najwyższy wzrost dostaw towarów planuje się w grupie wyrobów przemysłu drzewnego — o 14,5%, elektromaszynowego — o 14,1%, chemicznego — o 12,4% i lekkiego — o 12,1%.</u>
+ <u xml:id="u-3.79" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">O utrzymaniu i utrwaleniu równowagi rynkowej zadecyduje nie tylko ilościowy, lecz również jakościowy, dostosowany do rosnących potrzeb ludności, wzrost produkcji artykułów rynkowych. Dlatego właśnie tak duży nacisk kładziemy na odpowiednią jakość i bogaty asortyment tych artykułów. Od przemysłu oczekujemy uruchomienia produkcji wielu nowych artykułów i ich asortymentów.</u>
+ <u xml:id="u-3.80" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">Mimo planowanego, ogólnie wysokiego wzrostu produkcji i dostaw towarów na cele rynkowe, podaż niektórych towarów nie dorówna popytowi. Nie będzie np. możliwe pełne pokrycie zapotrzebowania na pojazdy mechaniczne oraz na niektóre wyroby przemysłu elektromaszynowego i drzewnego.</u>
+ <u xml:id="u-3.81" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">Bezpośrednio po I Krajowej Konferencji Partyjnej, Rząd podjął konkretne, wielostronne przedsięwzięcia, służące zwiększeniu produkcji rynkowej i zapewnieniu poprawy zaopatrzenia ludności. Wszystkie jednostki produkcji i obrotu rynkowego zobowiązano do optymalnego wykorzystania surowców, materiałów, zdolności produkcyjnych, transportowych, zasobów pracy. Chodzi bowiem o maksymalne zwiększenie produkcji towarów rynkowych i ich sprawną dystrybucję oraz rozszerzenie i wzbogacenie działalności usługowej. Chodzi także o skracanie terminów oddawania do użytku nowo budowanych i modernizowanych zakładów, wytwarzających dobra konsumpcyjne, oraz o możliwie szybkie osiąganie przez te zakłady pełnych zdolności produkcyjnych. Te wszystkie przedsięwzięcia będziemy kontynuować i rozwijać w roku przyszłym.</u>
+ <u xml:id="u-3.82" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">Bardzo trudnym do rozwiązania problemem jest zapewnienie pełnego pokrycia zapotrzebowania ludności na mięso i jego przetwory. W latach 1971 — 1973 spożycie mięsa i jego przetworów wzrosło o 9 kg na 1 mieszkańca. Pod koniec 1973 r. wyniesie ono około 62 kg na 1 mieszkańca, a zatem osiągnie niemal już poziom założony w planie 5-letnim na 1975 r. W planie na rok przyszły, w porównaniu z rokiem bieżącym, przewidujemy wzrost dostaw mięsa i jego przetworów o 61 tys. ton, co w przeliczeniu na 1 mieszkańca oznacza dalszy wzrost o ok. 1,5 kg. Pomimo to nadal należy się liczyć z niepełnym zaspokojeniem popytu. Dlatego konieczne jest oszczędne i racjonalne gospodarowanie mięsem w przetwórstwie i obrocie oraz uszlachetnianie jego użytkowej wartości.</u>
+ <u xml:id="u-3.83" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">W sumie projekt planu zapewnia globalną równowagę rynkową, poprawia zaopatrzenie asortymentowe, ale nie usuwa jeszcze wszystkich niedoborów. Rząd będzie więc wytrwale dążył do utrwalania równowagi rynkowej, analizując na bieżąco sytuację, podejmując stosowne środki w sferze produkcji i dostaw, jak również w sferze kształtowania wzrostu dochodów pieniężnych ludności. Chodzi bowiem o zrównoważenie rosnących dochodów i rosnących dostaw towarów — w ujęciu strukturalnym i jakościowym.</u>
+ <u xml:id="u-3.84" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">Problemem o znaczeniu szczególnie istotnym staje się obecnie rozwój usług. Od trzech lat wzrastają one szybko. Mimo to nie nadążają one za ogólnym tempem rozwoju, za narastającymi potrzebami społecznymi, za dynamiką przychodów pieniężnych ludności, za tempem przemian cywilizacyjnych i kulturowych. Ich opóźnienie stanowi czynnik hamujący rozwój kraju. Dlatego I Krajowa Konferencja PZPR uznała ilościowy i jakościowy rozwój różnorodnych usług za jedno z kluczowych zadań na najbliższą i dalszą przyszłość. Wymaga tego zarówno zawarte w programie VI Zjazdu dążenie do kształtowania wyższej jakości życia i odczuwalnej poprawy jego warunków, jak i konieczności umacniania równowagi rynkowej w warunkach dalszego wzrostu płac i dochodów ludności rolniczej. Rozwój usług na potrzeby wsi staje się natomiast coraz ważniejszym czynnikiem wzrostu produkcji rolnej i jej modernizacji.</u>
+ <u xml:id="u-3.85" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">W projekcie planu na 1974 r. rozwojowi usług poświęcamy więcej miejsca niż w poprzednich planach rocznych. Wartość usług powinna wzrosnąć o ponad 14%.</u>
+ <u xml:id="u-3.86" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">Rząd ponadto przygotowuje szeroki program rozwoju usług w latach 1974 — 1975. Podejmuje również prace nad przygotowaniem odpowiedniego programu na dalsze lata, który stanowić będzie jedną z podstawowych integralnych części przyszłego planu 5-letniego.</u>
+ <u xml:id="u-3.87" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">Obywatele Posłowie! Trzeci i najtrudniejszy do wygrania odcinek batalii o zrównoważony rozwój gospodarki kraju stanowi handel zagraniczny. Istota zadań, które w tej dziedzinie mamy realizować w 1974 roku, sprowadza się do kontynuowania wysokiej dynamiki obrotów. Chodzi przede wszystkim o zwiększenie wolumenu i wartości eksportu. Ustalone w projekcie planu zadania zwiększenia eksportu w 1974 roku traktujemy jako minimalne, a zwiększenia importu — jako maksymalne. Zawiera się w tych liczbach ważna decyzja ukształtowania trwałej równowagi zewnętrznej.</u>
+ <u xml:id="u-3.88" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">Podstawowe zadanie w rozwoju współpracy gospodarczej z naszymi głównymi partnerami — ZSRR i innymi krajami socjalistycznymi — polega na pogłębianiu wzajemnych powiązań gospodarczych w oparciu o kompleksowy program socjalistycznej integracji gospodarczej krajów RWPG. W projekcie planu na 1974 r. program ten znajduje wielostronne odzwierciedlenie zarówno w kształtowaniu naszej wymiany handlowej, jak również w wielu ustaleniach inwestycyjnych, wytyczających na szereg lat naprzód korzystne dla Polski, jak i dla naszych partnerów kierunki specjalizacji produkcji i wydatnego wzrostu wymiany.</u>
+ <u xml:id="u-3.89" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">W szczególności chciałbym podkreślić wszechstronną współpracę gospodarczą i naukowo-techniczną ze Związkiem Radzieckim i jej wybitną pozycję w naszej gospodarce narodowej. Przemysł nasz znajduje bowiem oparcie w gospodarce Kraju Rad w postaci zaopatrzenia w podstawowe surowce i licznych dostaw inwestycyjnych. W ostatnim okresie — obok ważnych obiektów przemysłowych, w których budowie uczestniczą i inne kraje socjalistyczne — poważną pomoc stanowią radzieckie dostawy dla naszego przemysłu hutniczego. Jednocześnie Związek Radziecki jest dla nas ważnym odbiorcą wielu wyrobów, zwłaszcza przemysłów przetwórczych.</u>
+ <u xml:id="u-3.90" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">Charakterystyczną cechą naszych stosunków gospodarczych z rozwiniętymi krajami kapitalistycznymi jest duży wzrost, zwłaszcza w latach 1972 — 1973, importu gotowych obiektów, licencji, maszyn i urządzeń, surowców i materiałów oraz elementów kooperacyjnych. Eksport, który powinien równoważyć wydatki na import, mimo wyraźnie dającego się zauważyć postępu, wciąż jeszcze jest za mały i niedostatecznie efektywny. Sytuację zaostrza przy tym niekorzystny obecnie dla Polski wzrost cen wyrobów importowanych w stosunku do cen wyrobów, będących przedmiotem naszego eksportu.</u>
+ <u xml:id="u-3.91" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">Oto dlaczego w planie na przyszły rok zakładamy duży wzrost eksportu do tych krajów i poprawę jego relacji do wzrostu importu. Chodzi o wielką stawkę — o kontynuowanie słusznej polityki zwiększania potencjału przemysłowego przez zakup najnowocześniejszych urządzeń, chodzi o dalszą modernizację produkcji, o zapewnienie niezbędnych dostaw surowców i materiałów i w końcu o terminową spłatę zaciąganych kredytów. Polska starannie ocenia swoje możliwości kredytowe i płatnicze. Solidne i terminowe wywiązywanie się z wszelkich zaciągniętych zobowiązań było i pozostanie kardynalną zasadą naszej polityki gospodarczej. Przestrzeganie tej zasady pozwala nam na właściwą selekcję możliwości kredytowych i akceptowanie jedynie umów opartych na normalnych zasadach handlowych i finansowych, zapewniających wzajemne korzyści.</u>
+ <u xml:id="u-3.92" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">Zadania wzrostu eksportu są mobilizujące. W projekcie planu sformułowaliśmy ponadto szereg dodatkowych zadań, służących zwiększeniu eksportu oraz podniesieniu jego efektywności. Postawiliśmy również zadanie osiągnięcia znacznego postępu w nawiązywaniu współpracy gospodarczej, opartej na porozumieniach produkcyjno-kooperacyjnych z krajami wysoko rozwiniętymi, widząc w tym szansę szybszego powiększania eksportu, a więc i dalsze możliwości importowe.</u>
+ <u xml:id="u-3.93" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">Stosownie do potrzeb i możliwości będziemy także rozwijać różnorodne formy powiązań gospodarczych i z innymi państwami.</u>
+ <u xml:id="u-3.94" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">W planie na rok przyszły przypisujemy więc handlowi zagranicznemu, a eksportowi w szczególności, o wiele większą niż dotychczas rolę. Planowane tempo wzrostu obrotów handlowych wyprzedza ponad dwukrotnie tempo wzrostu dochodu narodowego i prawie dwukrotnie tempo wzrostu produkcji przemysłowej.</u>
+ <u xml:id="u-3.95" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">Wysoki i efektywny wzrost eksportu jest naczelnym założeniem naszej polityki gospodarczej. Jej realizacja powinna zapewnić należyte zaopatrzenie gospodarki w niezbędny dopływ surowców i materiałów, urządzeń inwestycyjnych, zbóż i pasz, a także przemysłowych artykułów konsumpcyjnych.</u>
+ <u xml:id="u-3.96" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">Chodzi o to, ażeby w krótkim czasie wymianę handlową z zagranicą doprowadzić do takich rozmiarów, które by odpowiadały udziałowi Polski w produkcji światowej i stały się trwałym czynnikiem dynamicznego rozwoju naszej socjalistycznej gospodarki.</u>
+ <u xml:id="u-3.97" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">Wysoka Izbo! Nasilanie procesów intensyfikacji produkcji, wydatna poprawa gospodarowania oraz wyrównywanie w górę całego frontu gospodarczego będą służyć wprost i bezpośrednio realizacji szerokich celów społecznych oraz zadań rozbudowy i unowocześniania potencjału wytwórczego kraju.</u>
+ <u xml:id="u-3.98" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">Realizując konsekwentnie cele społeczne, projekt planu zapewnia pełne i racjonalne zatrudnienie przy jednoczesnym wzroście przeciętnych płac realnych o 5%. Zrealizowanie takiego wzrostu płac w roku przyszłym oznacza, że w okresie czterech lat osiągniemy 30-procentowy wzrost płac realnych wobec 18% założonych na okres pięciu lat.</u>
+ <u xml:id="u-3.99" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">W podobnym tempie — przy założeniu wykonania planowanych zadań rolnictwa — wzrosną dochody ludności rolniczej przeznaczane na konsumpcję i inwestycje nieprodukcyjne.</u>
+ <u xml:id="u-3.100" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">Wydatki pieniężne państwa na świadczenia społeczne zwiększą się w 1974 r. o ok. 10%.</u>
+ <u xml:id="u-3.101" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">Projekt planu zakłada dalszą poprawę warunków mieszkaniowych ludności. Przyrost substancji mieszkaniowej w całej gospodarce wyniesie ok. 246 tys. mieszkań o powierzchni użytkowej ok. 14 mln m^2^. Efekty rzeczowe z budownictwa uspołecznionego dla ludności nierolniczej wyrażą się oddaniem do użytku w 1974 r. 170 tys. mieszkań o powierzchni użytkowej prawie 8 mln m^2^, co oznacza ponad 10-procentowy wzrost w porównaniu z rokiem bieżącym.</u>
+ <u xml:id="u-3.102" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">W myśl postanowień uchwały Sejmu w sprawie systemu edukacji narodowej — projekt planu uwzględnia poważne zadania w dziedzinie kształcenia kadr nauczycieli, rozwoju sieci zbiorczych szkół gminnych, zwiększania liczby dzieci objętych opieką przedszkolną, zwiększania odsetka uczniów podejmujących naukę w szkołach ponadpodstawowych oraz liczby przyjęć na pierwszy rok studiów dziennych i studiów dla pracujących.</u>
+ <u xml:id="u-3.103" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">W dziedzinie ochrony zdrowia projekt planu przewiduje dalsze zwiększanie liczby łóżek w szpitalach i miejsc w zakładach pomocy społecznej oraz zwiększanie liczby wiejskich ośrodków zdrowia, a także liczby lekarzy i personelu medycznego.</u>
+ <u xml:id="u-3.104" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">W sferze upowszechniania kultury projekt planu zakłada dalszy rozwój działalności wydawniczej i produkcji filmowej oraz wzrost liczby abonentów radia i telewizji, czemu służyć będzie m.in. rozbudowa bazy technicznej.</u>
+ <u xml:id="u-3.105" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">Projekt planu przewiduje także dalszą rozbudowę urządzeń turystycznych i zwiększenie liczby miejsc wczasowych oraz upowszechnianie kultury fizycznej i racjonalnego wypoczynku.</u>
+ <u xml:id="u-3.106" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">W ujęciu syntetycznym zadania w dziedzinie poprawy poziomu życia społeczeństwa — poza powiększeniem dochodów i spożycia zarówno indywidualnego, jak i społecznego — wyrażają się wzrostem nakładów inwestycyjnych na budownictwo mieszkaniowe i gospodarkę komunalną do 73 mld zł, a na oświatę i wychowanie, ochronę zdrowia i pomoc społeczną, kulturę i sztukę oraz turystykę i wypoczynek — łącznie do 18,8 mld zł (prawie 17%), nie licząc wzrastających wydatków bieżących przewidzianych na te cele w przedłożonym projekcie budżetu państwa. Jest to świadectwem konsekwentnej realizacji przez Rząd ustalonej polityki społecznej.</u>
+ <u xml:id="u-3.107" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">Obywatele Posłowie! Wraz z projektem uchwały o planie społeczno-gospodarczego rozwoju kraju w 1974 r. Rząd przedkłada pod obrady Wysokiej Izby projekt ustawy budżetowej na 1974 r.</u>
+ <u xml:id="u-3.108" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">Projekt budżetu powiązany jest ściśle z założeniami projektu planu społeczno-gospodarczego i stwarza warunki do osiągania wytyczonych w nim celów.</u>
+ <u xml:id="u-3.109" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">Po stronie dochodów projekt budżetu zamyka się kwotą ok. 539 mld zł, co oznacza wzrost o 10,7%, po stronie wydatków — kwotą 537 mld zł. Budżet charakteryzuje się zatem zarówno wysoką dynamiką, wyższą od projektowanej na rok bieżący, jak i równowagą znajdującą wyraz w nadwyżce dochodów nad wydatkami.</u>
+ <u xml:id="u-3.110" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">Głównym czynnikiem umożliwiającym ustalenie na wysokim poziomie, zrównoważonego budżetu jest planowany wzrost o 13% dochodów z przedsiębiorstw i jednostek uspołecznionych. Rosną one szybciej niż dochód narodowy i zapewnią prawie 92% ogółu dochodów budżetowych.</u>
+ <u xml:id="u-3.111" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">Założenie to stanowi konsekwencję określonych w projekcie planu gospodarczego zadań wzrostu produkcji i obniżki kosztów.</u>
+ <u xml:id="u-3.112" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">Dochody z podatków i opłat uiszczanych przez ludność oraz jednostki gospodarki nie uspołecznionej wyniosą w 1974 r. 41 mld zł, czyli ok. 7,6% ogółu dochodów budżetowych państwa. Na niższą niż ogół dochodów budżetowych dynamikę wzrostu dochodów z tego tytułu wpływa zmniejszenie zakresu stosowania podatku od wynagrodzeń osób zatrudnionych w gospodarce uspołecznionej. Planowany poziom tych dochodów jest także rezultatem polityki stabilizacji opodatkowania gospodarki chłopskiej, co sprzyja wzrostowi produkcji rolnej oraz polityki podatkowej wobec rzemiosła, co umożliwia rozwój usług i produkcji rynkowej. Wprowadzając jednak dogodne zasady opodatkowania, musimy konsekwentnie domagać się pełnego wywiązywania się podatników z obowiązków wobec Skarbu Państwa.</u>
+ <u xml:id="u-3.113" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">Preliminowane na rok przyszły na podstawie założonych dochodów wydatki budżetowe zapewniają niezbędne środki na rozwój gospodarki oraz gwarantują dalszy wzrost spożycia. Przede wszystkim w budżecie przewidziano bardzo poważne zwiększenie dotacji na produkcję artykułów żywnościowych oraz środków produkcyjnych dla rolnictwa. Łączna kwota tych dotacji, nie licząc środków na inwestycje, wzrośnie w 1974 r. o 11 mld zł, tj. o ponad 18%. Pozwoli to zrealizować dyrektywę I Krajowej Konferencji Partyjnej o zamrożeniu cen podstawowych artykułów żywnościowych w 1974 r.</u>
+ <u xml:id="u-3.114" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">Przestrzegając tej dyrektywy, będziemy równocześnie prowadzili politykę elastycznego kształtowania cen innych artykułów rynkowych, przede wszystkim przemysłowych. Polityka ta, zgodnie ze wskazaniami Konferencji, powinna być podporządkowana realizacji nadrzędnego celu, jakim jest zapewnienie określonego planem wzrostu realnych dochodów ludzi pracy.</u>
+ <u xml:id="u-3.115" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">Istotną rolę w podnoszeniu poziomu życia społeczeństwa odegra poważny wzrost środków przeznaczonych na cele socjalne i kulturalne. Łączne wydatki na te cele wyniosą w budżecie 96 mld zł, a więc wzrosną prawie o 10% w porównaniu z bieżącym rokiem. Większe o prawie 10% będą wydatki na oświatę i wychowanie, w tym wydatki na szkolnictwo wyższe zwiększą się o 22%. Wydatki na ochronę zdrowia, kulturę fizyczną i świadczenia społeczne wzrosną o prawie 11%.</u>
+ <u xml:id="u-3.116" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">Z realizacją programu poprawy warunków życia ludności wiążą się także wydatki budżetowe na finansowanie zadań w dziedzinie komunikacji i łączności oraz gospodarki komunalnej i mieszkaniowej w łącznej kwocie prawie 14,5 mld zł.</u>
+ <u xml:id="u-3.117" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">Jedną z najbardziej dynamicznych pozycji wydatkowych budżetu są nakłady na rozwój nauki. Wydatki budżetu na ten cel zwiększają się o 16%, a łączne nakłady wraz ze środkami własnymi przedsiębiorstw o ok. 15%.</u>
+ <u xml:id="u-3.118" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">Budżet państwa będzie ponadto amortyzować częściowo wysoki wzrost cen na rynku światowym wielu importowanych przez nas surowców i materiałów.</u>
+ <u xml:id="u-3.119" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">Projekt budżetu uwzględnia także dalsze umacnianie samodzielności finansowej terenowych jednostek administracji. Otrzymają one bowiem nowe źródła dochodów, a ich wydatki, które stanowią ok. 30% ogółu wydatków z budżetu państwa, będą o 12% wyższe od planowanych na bieżący rok.</u>
+ <u xml:id="u-3.120" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">Chcę podkreślić, że utrzymanie w roku przyszłym równowagi finansowej państwa, podobnie jak realizacja zadań planu gospodarczego, wymagać będą poważnych wysiłków, przede wszystkim wydatnej poprawy efektywności gospodarowania całej sfery produkcyjnej oraz oszczędnego, racjonalnego wykorzystywania środków przydzielanych jednostkom budżetowym.</u>
+ <u xml:id="u-3.121" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">Istotna rola w realizacji wymienionych zadań przypadnie nowym organom terenowej administracji; projekt powołania tych organów będzie przedmiotem obrad Wysokiej Izby na obecnym posiedzeniu.</u>
+ <u xml:id="u-3.122" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">Wysoki Sejmie! Przedłożone projekty planu społeczno-gospodarczego rozwoju kraju i budżetu państwa na 1974 r. zapewniają warunki do dalszej przyspieszonej realizacji programu VI Zjazdu i zadań postawionych przez I Krajową Konferencję Partyjną. W przekonaniu Rządu projekty planu i budżetu gwarantują:</u>
+ <u xml:id="u-3.123" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">— dalszą poprawę materialnych, socjalnych i kulturalnych warunków życia społeczeństwa, stanowiącą wynik dynamicznego rozwoju produkcji;</u>
+ <u xml:id="u-3.124" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">— rozbudowę potencjału produkcyjnego gospodarki i dalszy postęp w jej unowocześnianiu;</u>
+ <u xml:id="u-3.125" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">— dalszy rozwój współpracy gospodarczej z zagranicą i wzmocnienie pozycji Polski w świecie;</u>
+ <u xml:id="u-3.126" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">— tworzenie warunków do szybkiego i nowoczesnego rozwoju kraju po roku 1974.</u>
+ <u xml:id="u-3.127" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">Można stwierdzić, iż treść planu i budżetu zawiera wyraźne znamiona nowego etapu gospodarowania, nowej fazy rozwoju społeczno-gospodarczego. Charakteryzuje się ona z jednej strony — utrwaleniem wysokiej dynamiki rozwoju, z drugiej — oparciem tej dynamiki na jakościowych czynnikach, co wyrazi się wzrostem gospodarności.</u>
+ <u xml:id="u-3.128" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">W oparciu o pomyślną realizację planu na 1974 r. będziemy wytyczać i konkretyzować następny plan 5-letni. Nie ulega wątpliwości, że osiągnięcia przyszłego roku wpłyną na charakter i dynamikę rozwoju do roku 1980, przede wszystkim zaś na stopień nowoczesności i efektywności.</u>
+ <u xml:id="u-3.129" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">Jest to plan ambitny i śmiały, plan na miarę dotychczasowych dokonań, na skalę naszych potrzeb i będących do dyspozycji środków. Jest to więc plan trudny i napięty. Zdajemy sobie z tego sprawę, ale doceniamy też wielką szansę, jaka rysuje się przed nami w najbliższym czasie. Precyzujemy zadania, licząc się z konkretnymi możliwościami ich realizacji. Mamy bowiem większe niż kiedyś zasoby, mamy jeszcze nie wykorzystane rezerwy, mamy dobry klimat polityczny, którego nie da się ująć w konwencjonalnych ilościowo kategoriach. Zwiększamy środki materialne tak w stosunku do planu 5-letniego, jak i w stosunku do 1973 r.</u>
+ <u xml:id="u-3.130" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">Prace nad przedłożonym projektem planu trwały przez wiele miesięcy. Jego założenia rozpatrywała Rada Ministrów już w sierpniu bieżącego roku. Dyskutowano nad nim na spotkaniach z przewodniczącymi prezydiów wojewódzkich rad narodowych. Wnikliwie i wszechstronnie analizowano go w układzie centralnym i terenowym na posiedzeniach Prezydium Rządu oraz dwukrotnie na posiedzeniach Rady Ministrów.</u>
+ <u xml:id="u-3.131" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">Tak więc jest to plan gruntownie przemyślany, globalnie zbilansowany pod względem materiałowym i wykonawczym. Zapewni on równowagę rynkową, inwestycyjną i finansową państwa. Przy wykonaniu zadań handlu zagranicznego — gwarantuje także równowagę zewnętrzną.</u>
+ <u xml:id="u-3.132" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">Szczególną wymowę ma dla nas fakt, że przyszłoroczny plan będzie realizowany w roku 30-lecia Polski Ludowej. W tym historycznym okresie, w atmosferze oceny wielkich osiągnięć lat powojennych oraz perspektywy rozwoju społeczno-gospodarczego naszego kraju, nie będziemy szczędzić sił, by zrealizować trudne i mobilizujące zadania przedstawionego dziś planu.</u>
+ <u xml:id="u-3.133" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">W tym przekonaniu — w imieniu Rady Ministrów — proszę Wysoką Izbę o rozpatrzenie przedłożonych projektów planu społeczno-gospodarczego rozwoju kraju i budżetu państwa na 1974 r.</u>
+ <u xml:id="u-3.134" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-4">
+ <u xml:id="u-4.0" who="#Marszalek">Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-4.1" who="#Marszalek">Otwieram dyskusję. Głos ma poseł Jan Szydlak.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-5">
+ <u xml:id="u-5.0" who="#PoselSzydlakJan">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Przedstawiony przez wicepremiera, Przewodniczącego Komisji Planowania przy Radzie Ministrów tow. Mieczysława Jagielskiego rządowy projekt planu społeczno -gospodarczego rozwoju kraju na 1974 r. ma pełne poparcie i całkowitą aprobatę Klubu Poselskiego PZPR. Projekt ten wyrasta z ducha i treści VI Zjazdu naszej partii, konkretyzuje postanowienia odbytej niedawno I Krajowej Konferencji Partyjnej, na której dokonaliśmy oceny wykonania postanowień VI Zjazdu w okresie trzech lat oraz określiliśmy zadania na pozostałe 2 lata planu 5-letniego.</u>
+ <u xml:id="u-5.1" who="#PoselSzydlakJan">Plan 1974 r. kontynuuje, rozwija i umacnia te podstawowe kierunki polityki społeczno-gospodarczej, które są z pełnym powodzeniem, konsekwentnie realizowane od trzech lat i które wyraźnie posuwają naprzód socjalistyczny rozwój Polski. Najważniejsze, najbardziej charakterystyczne cechy założeń planu to:</u>
+ <u xml:id="u-5.2" who="#PoselSzydlakJan">po pierwsze — dalszy wzrost dobrobytu całego społeczeństwa, wzrost zarobków i dochodów, wzrost spożycia, poprawa najszerzej rozumianych warunków bytowych ogółu obywateli;</u>
+ <u xml:id="u-5.3" who="#PoselSzydlakJan">po drugie — dalszy dynamiczny wzrost siły gospodarczej kraju, wszechstronny rozwój bazy materialno-technicznej wszystkich działów gospodarki narodowej, co warunkuje coraz lepsze zaspokajanie potrzeb społeczeństwa;</u>
+ <u xml:id="u-5.4" who="#PoselSzydlakJan">po trzecie — umacnianie i wzrost gospodarczej i politycznej rangi Polski w świecie, szczególnie przez aktywniejszy niż kiedykolwiek poprzednio rozwój i zacieśnianie współpracy i współdziałania z bratnimi krajami socjalistycznymi.</u>
+ <u xml:id="u-5.5" who="#PoselSzydlakJan">Obywatele Posłowie! Wszystkie te cechy obecnej polityki społeczno-gospodarczej tworzą integralną, harmonijną całość, wynikają z siebie nawzajem i nawzajem się warunkują. Nie ma odczuwalnego wzrostu dobrobytu bez dynamicznego rozwoju potencjału wytwórczego. Nie można realizować polityki szybkiego i efektywnego wzrostu gospodarczego bez stałej odczuwalnej poprawy warunków życiowych społeczeństwa. Poprawa gospodarczej i politycznej pozycji kraju w świecie wynika bezpośrednio z wewnętrznego dynamizmu rozwoju społeczno-gospodarczego. Ale i odwrotnie: we współczesnych warunkach coraz trudniejsza albo wręcz niemożliwa jest realizacja ambitnych celów wewnętrznych w polityce społeczno-gospodarczej — bez silnych i rozwiniętych powiązań z gospodarką światową.</u>
+ <u xml:id="u-5.6" who="#PoselSzydlakJan">Tak właśnie ujęła podstawowe kierunki polityki społeczno-gospodarczej w ich wzajemnych uwarunkowaniach i powiązaniach nasza partia na swoim VI Zjeździe. Takie ujęcie zyskało aprobatę Wysokiego Sejmu przy uchwalaniu obowiązującego 5-letniego planu społeczno-gospodarczego rozwoju kraju oraz stanowiących jego konkretyzację kolejnych planów rocznych.</u>
+ <u xml:id="u-5.7" who="#PoselSzydlakJan">Ta polityka znalazła pełne poparcie klasy robotniczej i całego społeczeństwa jako w pełni wychodząca naprzeciw społecznym aspiracjom i ambicjom. Dzięki temu dziś, na progu czwartego roku planu 5-letniego, możemy z pełną satysfakcją ocenić osiągnięte już rezultaty, które w wyniku wysokiej aktywności społecznej i produkcyjnej są znacznie pomyślniejsze niż to pierwotnie zakładaliśmy.</u>
+ <u xml:id="u-5.8" who="#PoselSzydlakJan">Słowem, w okresie minionych trzech lat program rozwoju społeczno-gospodarczego kraju wytyczony na VI Zjeździe całkowicie zdał egzamin, sprawdził się w praktyce. Dlatego, kiedy mówimy dziś — i to z całym przekonaniem — że należy dotychczasową politykę kontynuować i umacniać, wynika to nie tylko z teoretycznego przeświadczenia o jej słuszności, ale przede wszystkim z oceny faktów i osiągniętych wyników.</u>
+ <u xml:id="u-5.9" who="#PoselSzydlakJan">Wysoka Izbo! Proponowane przez Rząd założenia planu na 1974 r. skłaniają z jednej strony do refleksji, że pomyślne rezultaty mijającego trzylecia pozwalają nakreślić na 1974 rok cele i zadania znacznie wyprzedzające pierwotne założenia planu 5-letniego.</u>
+ <u xml:id="u-5.10" who="#PoselSzydlakJan">Z drugiej zaś strony, zadania 1974 roku muszą być oceniane z punktu widzenia szczególnych warunków i cech, różniących ten rok od lat poprzednich.</u>
+ <u xml:id="u-5.11" who="#PoselSzydlakJan">Analizując założenia przedstawionego planu warto zastanowić się, co rok 1974 przyniesie krajowi, jaki zapewni postęp w jego socjalistycznym rozwoju.</u>
+ <u xml:id="u-5.12" who="#PoselSzydlakJan">Zgodnie z założeniami projektu planu będzie to rok dalszej istotnej poprawy warunków życia naszego społeczeństwa. Łączne pieniężne przychody ludności wyniosą w 1974 r. ponad 887 mld zł, przekraczając tym samym o 69 mld zł założenia planu 5-letniego na 1975 r. Oznaczać to będzie ich wzrost w ciągu czterech lat o 57%. Takiej dynamiki wzrostu przychodów i dochodów ludności nie osiągnęliśmy w żadnym poprzednim okresie czteroletnim.</u>
+ <u xml:id="u-5.13" who="#PoselSzydlakJan">Szacuje się, że przeciętna miesięczna płaca netto przekroczy w 1974 r. 3 tys. zł. Płaca realna wzrośnie w stosunku do 1970 r. o ponad 30% wobec — Wysoka Izba pozwoli, że przypomnę — 18% wzrostu zakładanych na całe pięciolecie.</u>
+ <u xml:id="u-5.14" who="#PoselSzydlakJan">Czynnikiem o doniosłym znaczeniu dla dalszego wzrostu stopy życiowej społeczeństwa jest podjęta decyzja o utrzymaniu w roku 1974 na nie zmienionym poziomie cen podstawowych artykułów żywnościowych. Decyzję taką podjęliśmy pomimo znacznego wzrostu na rynku światowym cen zboża, pasz i innych surowców rolniczych, których import ma istotną rolę w krajowej produkcji żywności.</u>
+ <u xml:id="u-5.15" who="#PoselSzydlakJan">Urzeczywistnieniu przedstawionych założeń planu 1974 r. służyć będzie wysoka dynamika rozwoju produkcji podstawowych dziedzin gospodarki narodowej. W 1974 r. gospodarka narodowa PRL wytworzy dochód narodowy wartości 1119 mld zł, co oznaczać będzie jego wzrost w stosunku do 1970 r. o ponad 42%. Pod względem wielkości dochodu narodowego wytworzonego osiągniemy w 1974 r. poziom znacznie wyższy niż przewidywaliśmy na rok 1975.</u>
+ <u xml:id="u-5.16" who="#PoselSzydlakJan">Na tak wysoką dynamikę wzrostu dochodu narodowego składa się w głównej mierze szybki rozwój produkcji przemysłu, budownictwa i rolnictwa. Produkcja przemysłowa sprzedana ma w 1974 r. osiągnąć wartość 1 743 mld zł, czyli o ponad połowę wyższą niż w 1970 r. i o 20 mld zł wyższą niż przewidywaliśmy w planie 5-letnim na koniec 1975 r. Również produkcja rolnicza, przy zakładanych przeciętnych plonach i zbiorach będzie w 1974 r. wyższa niż przewidywaliśmy pierwotnie na rok 1975.</u>
+ <u xml:id="u-5.17" who="#PoselSzydlakJan">Przyjęcie w projekcie planu takich założeń możliwe jest dzięki dotychczasowej pomyślnej realizacji zadań pięciolecia. Pozwoliła ona znacznie wzmocnić i rozszerzyć potencjał wytwórczy całej gospodarki narodowej, przede wszystkim zaś przemysłu. Również w roku 1974 gospodarka narodowa wzbogaci się o dalsze nowe obiekty inwestycyjne wartości kosztorysowej około 266 mld zł, a przyrost zdolności produkcyjnych w przemyśle — jak przedstawił tow. Jagielski — wyniesie ok. 150 mld zł, to jest o 31% więcej niż w roku bieżącym i blisko dwa razy więcej niż w roku 1972.</u>
+ <u xml:id="u-5.18" who="#PoselSzydlakJan">Te przykładowe wskaźniki charakteryzują wielki wzrost siły gospodarczej kraju, jak również wyraźną i odczuwalną poprawę poziomu życiowego społeczeństwa. Kontynuując w 1974 roku politykę szybkiego społeczno-gospodarczego rozwoju kraju, dokonamy istotnego kroku w kierunku dalszej realizacji uchwał VI Zjazdu naszej partii.</u>
+ <u xml:id="u-5.19" who="#PoselSzydlakJan">Wysoki Sejmie! Istotą koncepcji planu na rok 1974 jest umocnienie dotychczasowej wysokiej dynamiki rozwoju i przekształcenie jej w trwałą cechę naszej gospodarki narodowej. Oznacza to zarazem ugruntowanie pozycji już osiągniętych, wyrównanie frontu i harmonijny ruch w górę na całej linii rozwoju społeczno-gospodarczego.</u>
+ <u xml:id="u-5.20" who="#PoselSzydlakJan">Zgodnie z określonym przez I Krajową Konferencję PZPR kierunkiem intensyfikacji gospodarowania w projekcie planu na rok 1974 zawarte zostały optymalne założenia w zakresie wzrostu dochodu narodowego, produkcji przemysłowej i rolnej, inwestycji obrotów handlu wewnętrznego i zagranicznego. Oznacza to, że w trakcie jego realizacji powinniśmy koncentrować się na pełnym przestrzeganiu wielkości planowych i na poszukiwaniu rezerw dodatkowo zabezpieczających realizację planu i zmniejszających napięcia w dziedzinach najbardziej na nie narażonych.</u>
+ <u xml:id="u-5.21" who="#PoselSzydlakJan">Dlatego też w przedłożonym projekcie słusznie zakłada się wzmocnienie sterującej roli planu w rozwoju gospodarczym, jak również przewiduje środki oraz zadania, które pod warunkiem sprawnej realizacji — będą przeciwdziałać ewentualnym napięciom.</u>
+ <u xml:id="u-5.22" who="#PoselSzydlakJan">Szybki wzrost dochodów pieniężnych w latach 1971 — 1973 stawia przed gospodarką narodową szczególne zadania w zakresie utrzymania równowagi rynkowej. Oznacza to konieczność dołożenia wszelkich starań w celu pełnego zrealizowania zadań produkcji rynkowej, a tam gdzie pojawią się możliwości — jej przekroczenia. Przekraczanie zadań produkcyjnych w zakresie artykułów rynkowych nie powinno jednak pociągać za sobą dodatkowego wzrostu importu.</u>
+ <u xml:id="u-5.23" who="#PoselSzydlakJan">W produkcji rynkowej potrzebne nam są przede wszystkim wyroby nowoczesne o wysokiej jakości, funkcjonalne w użyciu, odpowiadające życzeniom konsumentów. Mamy w tej dziedzinie duże zaległości, a osiągany postęp nie może nas zadowalać. Niedostateczna jakość i nowoczesność produkcji rynkowej pociąga za sobą marnotrawstwo środków oraz wielostronne negatywne skutki ekonomiczne i społeczne.</u>
+ <u xml:id="u-5.24" who="#PoselSzydlakJan">Istotne znaczenie dla zaspokojenia rosnących potrzeb społeczeństwa ma również szybki rozwój usług. Zadania wyznaczone w tej dziedzinie przez plan traktujemy jako minimalne. Uważamy, że powinny być one w 1974 roku zrealizowane z nadwyżką. Wymaga tego rosnące zapotrzebowanie ludności na usługi, wynikające ze wzrostu dochodów, coraz lepszego wyposażenia gospodarstw domowych w wyroby trwałego użytku i szybkiego rozwoju budownictwa mieszkaniowego.</u>
+ <u xml:id="u-5.25" who="#PoselSzydlakJan">Trzeba jednak wyraźnie zdawać sobie sprawę, że mimo założonej wysokiej dynamiki rozwoju produkcji rynkowej i usług nie zostaną w pełni zaspokojone wszystkie potrzeby i występować będą jeszcze braki niektórych asortymentów towarów.</u>
+ <u xml:id="u-5.26" who="#PoselSzydlakJan">Szczególnej troski wymaga zaopatrzenie rynku w żywność, w tym zwłaszcza w mięso i wyroby mięsne. W efekcie szybszego niż w poprzednich latach rozwoju produkcji rolnej, w tym zwłaszcza produkcji zwierzęcej, wzrosło zaopatrzenie rynku w mięso i wyroby mięsne. Popyt na mięso wzrósł jednak i wzrasta nadal. W rezultacie obecna jego podaż nie pokrywa w pełni potrzeb rynku.</u>
+ <u xml:id="u-5.27" who="#PoselSzydlakJan">W roku 1974 zakłada się dalszy wzrost produkcji i podaży mięsa, nie zapewni to jednak również pełnego pokrycia rosnących potrzeb w tym zakresie.</u>
+ <u xml:id="u-5.28" who="#PoselSzydlakJan">Harmonijna realizacja planu społeczno-gospodarczego rozwoju kraju wymaga więc zwrócenia szczególnej uwagi na wszystkie te dziedziny, w których zadania są najbardziej napięte i mogą rzutować na zrównoważony wzrost całej gospodarki narodowej. Dotyczy to między innymi transportu, w którym na skutek wieloletnich zaniedbań i dynamicznego rozwoju produkcji materialnej, a zwłaszcza przemysłu i budownictwa, sytuacja jest szczególnie trudna.</u>
+ <u xml:id="u-5.29" who="#PoselSzydlakJan">Wysoka Izbo! Przyjęte w przedłożonym projekcie planu założenie umocnienia już zdobytych pozycji i wyrównania frontu rozwoju gospodarczego wyraża nie tylko dążenie do prawidłowego, ilościowego zbilansowania planu, lecz także konieczność dalszych zmian jakościowych. Walka o dominację czynników jakościowych, o poprawę efektywności gospodarowania w całym naszym życiu, we wszystkich dziedzinach gospodarki narodowej zadecyduje o pomyślnej realizacji przyszłorocznych zadań rozwoju społeczno-gospodarczego.</u>
+ <u xml:id="u-5.30" who="#PoselSzydlakJan">Poprawa efektywności gospodarowania w najbliższym okresie — to przede wszystkim maksymalne spożytkowanie twórczych sił narodu, zmniejszenie materiałochłonności produkcji, lepsze wykorzystanie wysokiego przyrostu środków trwałych, który jest rezultatem wysokiego tempa inwestowania.</u>
+ <u xml:id="u-5.31" who="#PoselSzydlakJan">Wspólnym mianownikiem wszystkich stron efektywności gospodarczej i jej najogólniejszą miarą jest czas. Efektywność nie sprowadza się bowiem do odpowiedzi — za ile, ale również do pytania — kiedy. Uzyskanie założonych rezultatów przy mniejszych nakładach i krótszym czasie daje dopiero łącznie szanse szybszego zaspokojenia potrzeb społecznych. I na tym, Wysoka Izbo, polega społeczny sens kierunku, zmierzającego do podniesienia ekonomicznej efektywności gospodarowania.</u>
+ <u xml:id="u-5.32" who="#PoselSzydlakJan">W walce o czas szczególnie duże rezerwy widzimy w dalszym usprawnianiu procesów inwestycyjnych. Ogólny poziom inwestycji będzie w przyszłym roku wysoki i przekroczy założenia planu 5-letniego na ten rok o ponad 100 mld zł. Dlatego konieczne jest bezwzględne utrzymanie programu inwestycyjnego w granicach projektowanego poziomu 416 mld zł nakładów brutto. Są to nadal nakłady wysokie — o około 46 mld zł większe niż w roku bieżącym.</u>
+ <u xml:id="u-5.33" who="#PoselSzydlakJan">Założone tempo wzrostu inwestycji powinno ułatwiać skracanie cykli inwestycyjnych przez koncentrację na inwestycjach kontynuowanych oraz zmniejszenie napięcia w mocach przerobowych budownictwa i w zaopatrzeniu materiałowym.</u>
+ <u xml:id="u-5.34" who="#PoselSzydlakJan">W sposób bardziej gospodarski spożytkować musimy nasze największe bogactwo — wysoki w tym pięcioleciu przyrost wysoko kwalifikowanych kadr pracowników. Racjonalne spożytkowanie twórczych sił narodu — to przede wszystkim zgodna z potrzebami społecznymi polityka zatrudnienia, a główny dla wszystkich kierunek efektywności gospodarowania — to wzrost wydajności pracy. Prawidłowa, racjonalna polityka zatrudnienia znajduje zawsze swój wyraz w wysokim wzroście wydajności pracy.</u>
+ <u xml:id="u-5.35" who="#PoselSzydlakJan">Racjonalne zatrudnienie — to pełne wykorzystanie kwalifikacji pracowniczych, to kierowanie przyrostu zasobów pracy tam, gdzie w inny sposób nie można uzyskać przyrostu produkcji, względnie tam, gdzie bez dodatkowego zatrudnienia nie można uzyskać wysokiego przyrostu wytwarzanych towarów lub usług.</u>
+ <u xml:id="u-5.36" who="#PoselSzydlakJan">Zatrudnienie racjonalne — to takie spożytkowanie twórczych sił narodu, które wyraża się w rosnącej podaży dóbr i usług, służących lepszemu zaspokojeniu potrzeb społecznych. Polityka pełnego i racjonalnego zatrudnienia jest nieodłącznie powiązana ze społeczną potrzebą wzrostu wydajności pracy. W obecnych warunkach nie ma i nie może być wysokiej efektywności gospodarowania bez wzrostu wydajności pracy — prawda ta musi być doprowadzona do powszechnej społecznej świadomości.</u>
+ <u xml:id="u-5.37" who="#PoselSzydlakJan">W ostatnich latach wydajność pracy wzrasta znacznie szybciej niż w przeszłości i jest to bezsporne osiągnięcie całego narodu, a klasy robotniczej w szczególności.</u>
+ <u xml:id="u-5.38" who="#PoselSzydlakJan">Projekt planu na rok 1974 przewiduje dalszy wzrost wydajności pracy w budownictwie o 10%, w przemyśle — o 8,1%. Uzyskanie co najmniej takiego wzrostu jest bezspornie możliwe, uwzględniając, że mamy nie w pełni jeszcze wykorzystane rezerwy proste, typu ekstensywnego, jak również poważne rezerwy typu jakościowego, których spożytkowanie musi być obecnie głównym celem naszego wspólnego działania.</u>
+ <u xml:id="u-5.39" who="#PoselSzydlakJan">Będziemy nadal zapewniać sprawiedliwe opłacanie wzrostu wydajności pracy. Potrzebne jest tu jednak dalsze doskonalenie systemów płacowych, tak aby istotnie gwarantowały one opłacanie rzeczywistego wzrostu wydajności pracy i zachęcały do tego wzrostu. Sprawiedliwość społeczna wymaga, aby różnice w płacach nie były rezultatem różnic w poziomie wyposażenia technicznego, lecz wynikały z lepszej pracy w tych samych lub zbliżonych warunkach technicznych. Zgodne jest natomiast z zasadą socjalistycznej sprawiedliwości społecznej i odczuciem społecznym zróżnicowanie płac i tempa ich wzrostu w zależności od indywidualnego wkładu pracy, obowiązkowości, pracowitości, kwalifikacji i umiejętności organizowania pracy, wysiłku, stażu pracy, od jakości produkcji, wpływu na obniżkę kosztów oraz spełnianych zgodnie z kwalifikacjami funkcji.</u>
+ <u xml:id="u-5.40" who="#PoselSzydlakJan">Troską majstrów, brygadzistów, pracowników zaplecza technicznego i technologicznego oraz kierownictwa przedsiębiorstw powinno być takie organizowanie procesu produkcji, aby wszyscy pracownicy pragnący solidnie i wydajnie pracować mogli w pełni wykorzystać. swe umiejętności i byli wynagradzani odpowiednio do indywidualnego wkładu pracy.</u>
+ <u xml:id="u-5.41" who="#PoselSzydlakJan">Lepszemu rozwiązywaniu tych wszystkich problemów sprzyjać będą wchodzące począwszy od 1974 roku nowe zasady tworzenia i podziału funduszy: nagród, socjalnego i mieszkaniowego. Zapewniają one dalszy postęp w zaspokajaniu potrzeb materialnych i socjalnych ludzi pracy, likwidując dotychczasową nierówność praw i przywilejów między załogami naszych socjalistycznych przedsiębiorstw i jednostek organizacyjnych, a wprowadzając powszechnie przywileje korzystania z zakładowych funduszy nagród, socjalnego i mieszkaniowego — kształtujemy lepsze warunki do dalszego wzrostu produkcji, a szczególnie wydajności pracy.</u>
+ <u xml:id="u-5.42" who="#PoselSzydlakJan">W najbliższym okresie Wysoki Sejm rozpatrzy również projekt kodeksu pracy, co będzie doniosłym posunięciem w procesie tworzenia i porządkowania systemu prawnego Polski Ludowej. Ta konstytucja pracy ma na celu stworzenie nowego i postępowego ustawodawstwa pracy, dostosowanego do zadań i ustroju socjalistycznego państwa, normującego jednolicie podstawowe prawa i obowiązki wszystkich zatrudnionych.</u>
+ <u xml:id="u-5.43" who="#PoselSzydlakJan">Sprawą o zasadniczym znaczeniu dla podnoszenia efektywności naszego rozwoju jest dalsze szybkie obniżanie kosztów materiałowych produkcji. Nasza gospodarka narodowa jest nadal wysoce materiałochłonna, przy czym uzyskiwane tempo rozwoju w ostatnich latach oraz zmiany jakościowe i strukturalne spowodowały szczególny wzrost zapotrzebowania na surowce i materiały pochodzące z importu.</u>
+ <u xml:id="u-5.44" who="#PoselSzydlakJan">Sprawie tej poświęciliśmy specjalną uwagę na VIII Plenum Komitetu Centralnego naszej partii, następnie znalazła ona wyraz w znanym obywatelom posłom rządowym programie poprawy wykorzystania surowców i materiałów. W 1974 roku konieczne jest pełne urzeczywistnienie wszystkich zadań zawartych w tym programie.</u>
+ <u xml:id="u-5.45" who="#PoselSzydlakJan">Podniesieniu efektywności naszego rozwoju służyć powinno założone w planie 1974 roku dalsze pogłębienie udziału Polski w międzynarodowym podziale pracy. Nowa sytuacja w wyposażeniu technicznym przemysłu pozwala ambitniej planować tempo wzrostu eksportu.</u>
+ <u xml:id="u-5.46" who="#PoselSzydlakJan">Założenia planu wykazują jednoznacznie, że będziemy prowadzić konsekwentnie aktywną politykę handlu zagranicznego zarówno po stronie eksportu, jak i importu. Aktywna rola handlu zagranicznego umożliwia utrzymanie przyrostu importu pod względem wartościowym na bardzo wysokim poziomie bieżącego roku, przy równoczesnym istotnym zwiększeniu przyrostu wartości eksportu.</u>
+ <u xml:id="u-5.47" who="#PoselSzydlakJan">Zasadniczą płaszczyzną udziału Polski w międzynarodowym podziale pracy, specjalizacji produkcji i kooperacji jest współpraca z krajami RWPG i z naszym głównym partnerem — Związkiem Radzieckim. Koordynacja planów gospodarczych, konsekwentny wkład Polski w realizację kompleksowego programu pogłębienia współpracy i rozwoju socjalistycznej integracji gospodarczej był, jest i pozostaje podstawowym kierunkiem naszego ekonomicznego działania na płaszczyźnie międzynarodowej. Wraz z bratnimi krajami socjalistycznymi prowadzimy równolegle politykę stwarzania materialnych podstaw pokojowej koegzystencji przez aktywny rozwój stosunków gospodarczych z krajami o różnych ustrojach społeczno-ekonomicznych, na zasadach wzajemnych korzyści.</u>
+ <u xml:id="u-5.48" who="#PoselSzydlakJan">Nasze związki z gospodarką światową przynoszą nam normalne korzyści uczestnika międzynarodowego podziału pracy. Ostatnio kształtująca się sytuacja na rynku międzynarodowym, zaostrzający się kryzys paliwowo-energetyczny i żywnościowy — stwarzają również problemy, które z niemałym trudem musimy rozwiązywać jako importer surowców przemysłowych i rolniczych.</u>
+ <u xml:id="u-5.49" who="#PoselSzydlakJan">Rozwiązanie tych problemów wymaga maksimum wysiłku na rzecz wzrostu produkcji deficytowych surowców, materiałów i ich racjonalnego wykorzystania, pełnego zrealizowania założeń wzrostu eksportu i utrzymania importu w granicach proponowanych w projekcie planu.</u>
+ <u xml:id="u-5.50" who="#PoselSzydlakJan">Stawia to również wysokie i trudne zadania przed rolnictwem w zakresie rozwoju produkcji i racjonalnego gospodarowania. Wiążą się one także z opracowywanym programem gospodarki żywnościowej. Naszym stałym dążeniem jest wyraźna poprawa poziomu wyżywienia społeczeństwa, zależy to zaś w decydującym stopniu od efektów uzyskiwanych przez nasze rolnictwo. Doświadczenia minionych trzech lat pozwoliły uruchomić i wykorzystać również w rolnictwie wielkie rezerwy. Jednakże w stosunku do potrzeb osiągnięty poziom produkcji rolnej nadal jest zbyt niski. Dlatego też musimy czynić wszystko, aby rezultaty osiągane przez rolnictwo były jeszcze lepsze niż dotychczas.</u>
+ <u xml:id="u-5.51" who="#PoselSzydlakJan">Czynnikiem sprzyjającym poprawie efektywności gospodarowania powinien być w roku przyszłym konsekwentnie realizowany proces doskonalenia metod planowania i zarządzania. W przemyśle kompleksowe zmiany metod planowania i zarządzania, zapoczątkowane przez tzw. jednostki inicjujące, obejmą w przyszłym roku około 40% produkcji.</u>
+ <u xml:id="u-5.52" who="#PoselSzydlakJan">Liczymy na dalszy rozwój inicjatywy kadry zarządzającej gospodarką, która nauczyła się cenić walory samodzielności, coraz lepiej i głębiej rozumieć wymóg odpowiedzialności, nabrała doświadczenia i umiejętności w porządkowaniu i zarządzaniu na własnym podwórku. Doskonalenie metod planowania i zarządzania jest obowiązkiem podstawowym centralnego ośrodka dyspozycji. Oczekujemy jednak również, obok lepszych efektów już wprowadzonych zmian w zarządzaniu, szerzej wprowadzanych innowacji oraz samodzielności ze strony kierowniczych kadr przemysłu, usług, budownictwa.</u>
+ <u xml:id="u-5.53" who="#PoselSzydlakJan">Wiele w dziedzinie aktywności i umacniania gospodarności w przekroju terenowym oczekujemy od rad narodowych i ich aparatu wykonawczego w gminach, powiatach, województwach.</u>
+ <u xml:id="u-5.54" who="#PoselSzydlakJan">Realizowany zespół reform funkcjonowania aparatu rad narodowych — to także istotny czynnik tworzący lepsze warunki aktywności społecznej.</u>
+ <u xml:id="u-5.55" who="#PoselSzydlakJan">Przedstawione zadania społeczno-gospodarczego rozwoju kraju w roku 1974 są w aktualnych warunkach optymalne. Ich pełne wykonanie wymagać będzie nowej jakości pracy, wyższej jakości stosunków społecznych, wysokiego poczucia współuczestnictwa i jedności działania w budowie naszej socjalistycznej ojczyzny ze strony wszystkich ludzi pracy.</u>
+ <u xml:id="u-5.56" who="#PoselSzydlakJan">Potrzebne nam są dalsze jakościowe zmiany, umożliwiające doskonalenie demokracji socjalistycznej, poprawę stosunków międzyludzkich, zarówno pomiędzy przełożonymi i podwładnymi, jak i wewnątrz kolektywów pracowniczych. Ten nowy klimat społeczno-polityczny musi przejawiać się przede wszystkim w wysokiej dyscyplinie i obowiązkowości każdego pracującego i każdego członka społeczeństwa, we wzroście poczucia odpowiedzialności za jakość pracy własnej i współtowarzyszy. Odpowiedzialność ta jest tym większa, im większy mają oni wpływ na postęp ekonomiczny, techniczny i organizacyjny, na wzrost społecznej efektywności pracy. Na żadnym stanowisku pracy nie może być tolerowana nonszalancja, lekceważący stosunek do nałożonych obowiązków.</u>
+ <u xml:id="u-5.57" who="#PoselSzydlakJan">Chodzi nam więc o wyższą jakość pracy, działania i myślenia, o równanie do najlepszych, do najlepszych ludzi, branż, regionów i przedsiębiorstw w dziedzinie wydajności pracy, kwalifikacji, gospodarności majątkiem społecznym i surowcami, chodzi o odpowiedzialność za realizację planów, o inicjatywę i dyscyplinę, o wysoki poziom produkcji i jej społecznej użyteczności.</u>
+ <u xml:id="u-5.58" who="#PoselSzydlakJan">Wysoki Sejmie! We wszystkich scharakteryzowanych powyżej płaszczyznach działalności gospodarczej czynnikiem najważniejszym jest człowiek i jego postawa. Dotychczasowe pozytywne doświadczenia dynamicznego wzrostu gospodarki narodowej zwiększyły wiarę społeczeństwa w nasze możliwości, potwierdziły, że chcemy, możemy i potrafimy pracować lepiej. Z tego wynikają optymistyczne wnioski co do dalszych możliwości rozwoju społeczno-gospodarczego. Optymizm ten musi być jednak krytyczny.</u>
+ <u xml:id="u-5.59" who="#PoselSzydlakJan">„Przez te trzy lata — mówił na I Konferencji PZPR I Sekretarz naszej partii, tow. Edward Gierek — ojczyzna nasza osiągnęła wiele. Jest to dzieło narodu, rezultat pracy całej partii. Musimy jednak zdawać sobie sprawę, że więcej jeszcze mamy do zrobienia. Mówimy o tym otwarcie i na tym skupiamy uwagę. Będziemy niezłomnie kroczyli drogą, którą obraliśmy przed trzema laty.” Należy zatem systematycznie poddawać wnikliwej ocenie przebyte odcinki drogi; wyciągać wnioski zarówno z pozytywnych doświadczeń, jak i z braków i niedociągnięć, których wciąż jeszcze jest przecież niemało. Tylko taki punkt widzenia będzie wyzwalał powszechny klimat poparcia i zaufania społecznego. W każdym przedsiębiorstwie potrzebne jest poparcie załogi dla stojących przed nim zadań, potrzebne jest zrozumienie tych zadań, ich sensu, ich powiązania z zadaniami gospodarki narodowej jako całości.</u>
+ <u xml:id="u-5.60" who="#PoselSzydlakJan">Kształtowanie takiego społecznego klimatu uważamy za pierwszoplanowe zadanie wszystkich naszych organizacji partyjnych. Powinno to być także pierwszoplanowym zadaniem innych organizacji politycznych i społecznych.</u>
+ <u xml:id="u-5.61" who="#PoselSzydlakJan">Partia nasza zmobilizuje wszystkie swe siły dla konsekwentnej realizacji rosnących i coraz bardziej złożonych zadań wynikających z programu społeczno-gospodarczego rozwoju Polski. Będziemy stwarzać najbardziej korzystne warunki do rozwoju społecznej aktywności wszystkich ludzi pracy. Partia jest niezłomnym rzecznikiem postępu i nowoczesności, budowania socjalistycznego modelu życia. Każda cenna inicjatywa, wartościowa propozycja zmierzająca do podniesienia efektywności gospodarowania, usprawnienia procesów produkcyjnych, wzrostu jakości wyrobów, lepszej organizacji pracy i życia społeczeństwa znajdzie w organizacjach i instancjach naszej partii powszechne uznanie i poparcie.</u>
+ <u xml:id="u-5.62" who="#PoselSzydlakJan">Przez stałe podnoszenie wiedzy politycznej i umiejętności działania członków partii, przez doskonalenie metod pracy partyjnej zwiększać będziemy rolę partii we wszystkich dziedzinach życia kraju. Od każdego członka partii wymagamy, aby zarówno pod względem zawodowym, jak politycznym i moralnym przodował w swoim zakładzie pracy i w środowisku, w którym żyję, aby dawał przykład dobrego wypełniania swych obowiązków pracowniczych i obywatelskiej, zaangażowanej postawy. Partia nasza walczyć będzie nadal zdecydowanie ze wszelkimi przejawami zła społecznego, z nieudolnością i marnotrawstwem, lekceważącym stosunkiem do pracy i brakiem dyscypliny.</u>
+ <u xml:id="u-5.63" who="#PoselSzydlakJan">Polska Zjednoczona Partia Robotnicza wchodzi w rok 30-lecia Polski Ludowej z pełną świadomością tych ambitnych i trudnych zadań. Partia nasza, polska klasa robotnicza i całe społeczeństwo dobrze są przygotowane do ich podjęcia i wykonania.</u>
+ <u xml:id="u-5.64" who="#PoselSzydlakJan">Wysoki Sejmie! I Krajowa Konferencja PZPR potwierdziła zdecydowaną wolę całej partii, zgodną z interesami narodu — dalszego konsekwentnego urzeczywistniania uchwał VI Zjazdu. Dotychczasowa realizacja tych uchwał, efekty nowej polityki społeczno-ekonomicznej mają wymiar nie tylko materialny. Wywarły one głęboki i nieodwracalny wpływ na kształtowanie się świadomości naszego narodu. W społeczeństwie polskim wzrosło poczucie własnej wartości. Udowodniliśmy sobie i wszystkim, że chcemy, że możemy i że potrafimy wspólnym wysiłkiem gospodarować lepiej, lepiej żyć dzisiaj i śmielej nakreślać perspektywy na przyszłość. Czerpiemy z tego optymizm krytyczny, świadomi braków w poziomie życia i gospodarki, trudności i skali zadań, z którymi musimy się uporać.</u>
+ <u xml:id="u-5.65" who="#PoselSzydlakJan">Pozwala mi to jednocześnie wyrazić głębokie przekonanie, że w realizacji zadań 1974 roku liczyć możemy na pełne aktywne poparcie klasy robotniczej, rolników, naukowców, kadry inżynieryjno-technicznej, kadry kierowniczej przedsiębiorstw i wszystkich ogniw gospodarki narodowej, naszej młodzieży, wszystkich ludzi pracy, którym bliski jest dynamiczny i wszechstronny rozwój społeczno-gospodarczy naszego kraju.</u>
+ <u xml:id="u-5.66" who="#PoselSzydlakJan">Przedstawiony Wysokiej Izbie rządowy projekt planu społeczno-gospodarczego rozwoju kraju w 1974 roku w pełni odzwierciedla, naszym zdaniem, te podstawowe kierunki i tendencje polityki naszej partii, które chcemy zrealizować i które są zgodne z narodowymi ambicjami i potrzebami. Dlatego też Klub Poselski PZPR będzie z pełnym przekonaniem głosował za przyjęciem przedłożonego rządowego projektu planu.</u>
+ <u xml:id="u-5.67" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-6">
+ <u xml:id="u-6.0" who="#Marszalek">Dziękuję. Zarządzam 30-minutową przerwę.</u>
+ <u xml:id="u-6.1" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu od godz. 10 min. 50 do godz. 11 min. 25)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-7">
+ <u xml:id="u-7.0" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Wznawiam posiedzenie. Głos ma poseł Edward Duda.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-8">
+ <u xml:id="u-8.0" who="#PoselDudaEdward">Obywatelko Marszałku! Wysoki Sejmie! Projekt planu społeczno-gospodarczego rozwoju kraju na rok 1974 dotyczy przedostatniego roku obecnej pięciolatki. Trafia on na salę obrad Sejmu w szczególnie dobrej, politycznej i społecznej atmosferze. Jest to atmosfera wysokiej aktywności społeczno-politycznej i produkcyjnej ludzi pracy, atmosfera powszechnego wysiłku, który przyniósł już zdecydowane przyspieszenie dynamiki rozwoju całej gospodarki.</u>
+ <u xml:id="u-8.1" who="#PoselDudaEdward">Przedstawiony przez Rząd projekt planu odzwierciedla i konkretyzuje dyrektywy nowej strategii społeczno-gospodarczego rozwoju kraju, opracowane przez VI Zjazd partii, prawidłowo dyskontuje efekty pomyślnej realizacji zadań pierwszych 3 lat planu. Jest on również twórczym rozwinięciem planu 5-letniego, który uchwaliliśmy w tej sali. Założono w nim znaczne przyspieszenie wzrostu całej gospodarki narodowej oraz ustalono zasadę podporządkowania tego rozwoju lepszemu zaspokajaniu potrzeb społeczeństwa.</u>
+ <u xml:id="u-8.2" who="#PoselDudaEdward">I Krajowa Konferencja Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej poddała gruntownej analizie dotychczasową realizację uchwał VI Zjazdu partii. Społeczeństwo otrzymało wysoką ocenę uzyskanych wyników, nabrało przekonania, że jego wysiłki i trud przyniosły w efekcie znaczne przyspieszenie rozwoju całej gospodarki narodowej. Jest to powód do uzasadnionej dumy robotników w fabrykach i dla pracowników całej gospodarki, jest również powodem dumy rolników, którzy w oparciu o zwiększoną pomoc przemysłu dali w tych latach wysoką produkcję żywności.</u>
+ <u xml:id="u-8.3" who="#PoselDudaEdward">Z postanowień I Krajowej Konferencji PZPR podstawowa jest decyzja, mówiąca o konieczności zapewnienia dalszej wysokiej dynamiki i zrównoważonego rozwoju całej gospodarki. Jest to bowiem niezbędny warunek dalszego utrzymania tempa wzrostu realnych płac i dochodów ludności.</u>
+ <u xml:id="u-8.4" who="#PoselDudaEdward">Wysoka Izbo! Przedłożony projekt planu na rok 1974 słusznie został określony przez Rząd jako plan wysokiej dynamiki wzrostu i jako plan dążący do prawidłowego kształtowania proporcji rozwojowej. Określono go również jako plan kontynuowania ofensywy przy równoczesnym dążeniu do wyrównania proporcji rozwojowych i wzmocnienia zaplecza, jako plan wymagający stałego umiejętnego sterowania i zwiększonej dyscypliny jego realizacji. Jest to plan ambitny i trudny, ale odpowiada możliwościom i aspiracjom naszego narodu i jest planem realnym. Realność przedstawionego projektu planu na rok przyszły opiera się na zwiększonym potencjale wytwórczym gospodarki narodowej, na ilościowych i jakościowych zmianach w stanie zatrudnienia, na doskonaleniu mechanizmów zarządzania oraz na rosnącej wszechstronnie aktywności społeczeństwa.</u>
+ <u xml:id="u-8.5" who="#PoselDudaEdward">Znacznie powiększyliśmy nasz majątek narodowy. Blisko dwukrotnie wyższe tempo wzrostu inwestycji, wprowadzenie nowych technologii produkcji, zakupione licencję wraz z polską myślą naukowo-techniczną — stworzyły większe moce produkcyjne w przemyśle i budownictwie.</u>
+ <u xml:id="u-8.6" who="#PoselDudaEdward">Konsekwentna realizacja przez Rząd nowej polityki rolnej wytyczonej decyzjami Biura Politycznego partii i Prezydium NK ZSL — przyniosła w rolnictwie widoczne i wielostronne rezultaty.</u>
+ <u xml:id="u-8.7" who="#PoselDudaEdward">Rozszerzamy pomyślnie korzystną, wielostronną współpracę w ramach RWPG, a przede wszystkim ze Związkiem Radzieckim i innymi krajami socjalistycznymi. Rozwijamy także aktywnie wymianę i współpracę gospodarczą z wieloma państwami świata. Zdecydowanie rośnie w naszej gospodarce rola handlu zagranicznego. Szczególne znaczenie dla wyników 1974 r., jak to podkreślał w swoim wystąpieniu wicepremier tow. Jagielski, będą miały rosnące poważne zadania w dziedzinie eksportu.</u>
+ <u xml:id="u-8.8" who="#PoselDudaEdward">Mamy obecnie liczniejszą, lepiej przygotowaną kadrę. W okresie ostatnich trzech lat, w porównaniu z poziomem roku 1970, podjęło pracę o 25% więcej osób z wykształceniem wyższym, średnim i zasadniczym zawodowym. Jest to bardzo wysokie tempo przyrostu wysoko kwalifikowanych kadr pracowniczych. Efektów tego przyrostu kapitału mózgów i umiejętności ściśle statystycznie obliczyć się nie da. Lecz właśnie w ludziach, w ich umiejętnościach i zaangażowaniu tkwią największe, niewyczerpane rezerwy podnoszenia efektywności gospodarowania, a szczególnie wzrostu wydajności pracy, lepszego wykorzystania surowców i materiałów.</u>
+ <u xml:id="u-8.9" who="#PoselDudaEdward">Usprawniamy i doskonalimy system funkcjonowania całej gospodarki i jej zarządzania. Istotnym krokiem w tej dziedzinie było utworzenie gmin jako samodzielnych organizmów społeczno-gospodarczych, zdolnych do rozwiązywania trudniejszych zadań. Szerokie uprawnienia, jakie otrzymały gminy, powiązanie ich rozwoju z rozwojem miast i miasteczek pozwoli na lepszą koordynację wszystkich poczynań, bardziej efektywne wykorzystanie środków inwestycyjnych, kadry fachowej, stworzy lepsze warunki do pracy politycznej i społecznej inicjatywy, umocni socjalistyczną demokrację.</u>
+ <u xml:id="u-8.10" who="#PoselDudaEdward">Realność planu wynika również z politycznej postawy społeczeństwa. To najważniejszy dorobek pierwszych trzech lat planu 5-letniego. Odbudowane zaufanie do prawidłowej drogi rozwoju, wytyczonej przez kierownictwo polityczne narodu — umocniło wiarę we własne siły, ugruntowało przekonanie, że kraj może rozwijać się znacznie szybciej. Wokół realizacji programu partii kształtuje się jedność narodu, rozwijają i poszerzają swą działalność komitety Frontu Jedności Narodu wszystkich szczebli. Przekonanie o konieczności takiego rozwoju stwarza nowy, aktywny stosunek do pracy, budzi energię i inicjatywę. Pogłębia się i umacnia szacunek dla dobrej roboty, dla wiedzy i umiejętności, rośnie atmosfera potępienia dla marnotrawstwa i cwaniactwa, dla nieposzanowania mienia społecznego, dla życia kosztem innych i lekceważenia dyscypliny i obowiązków. Wartości te, podbudowujące ekonomiczne uzasadnienia planu, powinniśmy ze wszech miar pogłębiać i rozwijać w roku 1974.</u>
+ <u xml:id="u-8.11" who="#PoselDudaEdward">Intensywny rozwój gospodarki, przede wszystkim zaś rosnące dochody społeczeństwa wysuwają jako jedno z głównych zadań dalsze utrzymanie równowagi rynkowej, zapewnienie odpowiedniej masy towarowej w sklepach i domach towarowych, odpowiedniej jakości i ilości usług w warsztatach rzemieślniczych, spółdzielniach pracy, w kółkach rolniczych.</u>
+ <u xml:id="u-8.12" who="#PoselDudaEdward">Utrzymanie równowagi rynkowej — to dzisiaj, na obecnym wysokim poziomie rozwoju kraju, w obliczu wyższych potrzeb konsumenta, oznacza nie tylko potrzebę zwiększania produkcji tych asortymentów towarowych, których odczuwamy niedostatek. Oznacza to jednocześnie koncentrowanie uwagi na poprawie jakości towarów i usług, na lepszej obsłudze klienta oraz szacunku dla jego czasu.</u>
+ <u xml:id="u-8.13" who="#PoselDudaEdward">Zakres i jakość usług ciągle pozostawiają wiele do życzenia. Mówiąc obrazowo: obywatel lat siedemdziesiątych chcę iść po drodze przyspieszonego rozwoju w mocnych i ładnie skrojonych butach.</u>
+ <u xml:id="u-8.14" who="#PoselDudaEdward">Dlatego z uznaniem i pełnym poparciem należy przyjąć w przedkładanym planie dyrektywę, zobowiązującą do poprawy jakości produkcji i usług, do zdecydowanej poprawy efektywności gospodarowania. Jakość, oszczędność czasu i materiałów — będą więc podstawowymi obowiązkami w roku przyszłym.</u>
+ <u xml:id="u-8.15" who="#PoselDudaEdward">Wysoki Sejmie! Z projektu planu gospodarczego na rok przyszły wynikają również poważne i trudne zadania dla rolnictwa.</u>
+ <u xml:id="u-8.16" who="#PoselDudaEdward">Zapewnienie dalszego, intensywnego rozwoju rolnictwa, szczególnie poprzez wysoki wzrost produkcji roślinnej, będącej podstawą rozwoju hodowli — to główne zadanie rolnictwa w 1974 roku. Jednym z najważniejszych zadań na dzisiaj i niewątpliwie na jutro jest zabezpieczenie pasz dla rozwijającej się hodowli. O produkcji mięsa i mleka decydują plony zbóż, ziemniaków i buraków cukrowych, a sięgając do największej rezerwy — szerokie, szybkie polepszanie ciągle jeszcze niezadowalającej gospodarki na użytkach zielonych, łątkach i pastwiskach. I tu musi być skierowany największy wysiłek. Troska o bazę paszową staje się dla rolnictwa najważniejszym nakazem nie tylko na rok 1974.</u>
+ <u xml:id="u-8.17" who="#PoselDudaEdward">Zdajemy sobie sprawę z wielkości i różnorodności posiadanych rezerw. Wskazaliśmy na nie członkom i organizacjom ZSL na IV Plenum Naczelnego Komitetu pod wpływem i bezpośrednio po I Krajowej Konferencji PZPR.</u>
+ <u xml:id="u-8.18" who="#PoselDudaEdward">W państwowych gospodarstwach rolnych, spółdzielniach produkcyjnych, gospodarstwach kółek rolniczych i podstawowej masie gospodarstw chłopskich stale doskonalić będziemy proces podnoszenia poziomu agro-i zootechniki. Jesteśmy przekonani, że zostanie on przyspieszony wytrwałą i coraz lepszą pracą służby rolnej i aktywu w gminach.</u>
+ <u xml:id="u-8.19" who="#PoselDudaEdward">Wielki wysiłek na rzecz gospodarki rolniczo-żywnościowej w obecnej pięciolatce, wyrażający się blisko trzykrotnym zwiększeniem inwestycji na przemysł rolno-spożywczy, pomyślna realizacja budowy nowych i modernizacja wielu zakładów — będą wywierać coraz bardziej decydujący wpływ na zwiększenie ogólnej masy produkcji, na polepszenie jej struktury i lepsze jej zagospodarowanie. Chodzi jednak o umocnienie dyscypliny inwestycyjnej, o szybkie osiąganie pełnych efektów produkcyjnych w nowych i modernizowanych zakładach.</u>
+ <u xml:id="u-8.20" who="#PoselDudaEdward">Władze terenowe, działacze i aktyw wiejski nadal muszą koncentrować wysiłki na podstawowej w naszych warunkach sprawie należytego wykorzystania każdego skrawka użytków rolnych, każdego hektara ziemi źle zagospodarowanej. Szerzej wykorzystać muszą tu swą rosnącą aktywność państwowe gospodarstwa rolne, spółdzielnie produkcyjne, kółka rolnicze i mające możliwości powiększania produkcji — gospodarstwa chłopskie.</u>
+ <u xml:id="u-8.21" who="#PoselDudaEdward">Stopniowo rozwijają się procesy specjalizacyjne oraz upowszechnia się współdziałanie i kooperacja. Trwa wzajemne przenikanie poszczególnych sektorów rolnictwa, co pozwala na lepsze, bardziej efektywne wykorzystanie ziemi, budynków, sprzętu i rąk ludzkich.</u>
+ <u xml:id="u-8.22" who="#PoselDudaEdward">Doświadczenia ostatnich lat wykazały, że niesłychanie ważną i pilną koniecznością staje się bardziej radykalne przyspieszenie procesów mechanizacji i modernizacji rolnictwa. Zaopatrzenie wsi w nowoczesny sprzęt, szersze stosowanie techniki staje się pilną koniecznością i będzie, obok zaopatrzenia wsi w wodę, coraz bardziej decydowało o dalszym intensywnym rozwoju rolnictwa. Dlatego aktyw i działacze pracujący w rolnictwie z uznaniem przyjęli zapowiedź sformułowaną na I Krajowej Konferencji Partyjnej podjęcia prac nad kompleksowym programem unowocześnienia całej gospodarki żywnościowej kraju. Tak więc rok 1974 stanie się rokiem ważkich decyzji również dla perspektyw wsi i rolnictwa.</u>
+ <u xml:id="u-8.23" who="#PoselDudaEdward">Postulat przyspieszenia mechanizacji i modernizacji rolnictwa nabiera znaczenia i Wsparty jest nie tylko potrzebami dnia dzisiejszego, lecz prognozami przemian demograficznych w najbliższej przyszłości. Technika na wsi oznacza bowiem jednocześnie przyspieszenie społecznych przeobrażeń, stylu i poziomu życia, nowe perspektywy dla młodzieży, oznacza właśnie ów priorytet lepszego zaspokajania potrzeb społeczeństwa jako główny cel społeczno-gospodarczego rozwoju.</u>
+ <u xml:id="u-8.24" who="#PoselDudaEdward">Wysoki Sejmie! Kończąc swoje wystąpienie, chciałbym w imieniu Klubu Poselskiego Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego wyrazić pełne poparcie dla kierunków i założeń zawartych w przedstawionych nam projektach planu oraz budżetu państwa. Gwarantują one bowiem dalszy, intensywny, Wszechstronny rozwój kraju, zapewniają utrzymanie wysokiego tempa wzrostu dochodów ludności, umacniają pozycję Polski na arenie międzynarodowej.</u>
+ <u xml:id="u-8.25" who="#PoselDudaEdward">Pełna i na wyższym jakościowo poziomie realizacja społeczno-gospodarczego rozwoju Polski w roku 1974 będzie najbardziej godnym uczczeniem przez wszystkich Polaków historycznej rocznicy 30-leeia naszej ludowej ojczyzny.</u>
+ <u xml:id="u-8.26" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-9">
+ <u xml:id="u-9.0" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Głos ma poseł Michał Grendys.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-10">
+ <u xml:id="u-10.0" who="#PoselGrendysMichal">Obywatelko Marszałku! Wysoki Sejmie! Przedłożone przez Rząd projekty planu i budżetu na rok 1974, w przekonaniu Klubu Poselskiego Stronnictwa Demokratycznego, zawierają odpowiedź na pytanie, w jaki sposób i w oparciu o jakie środki zapewnić wysoką dynamikę rozwojową naszej gospodarki, zagwarantować dalszy wzrost poziomu życia ludzi pracy i jednocześnie umocnić równowagę ekonomiczną.</u>
+ <u xml:id="u-10.1" who="#PoselGrendysMichal">Projekt planu konsekwentnie przekłada na język praktyki przyszłego 1974 roku zadania wytyczone w ogólnonarodowym programie VI Zjazdu Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, popartym przez sojusznicze stronnictwa i akceptowanym przez całe społeczeństwo.</u>
+ <u xml:id="u-10.2" who="#PoselGrendysMichal">Kiedy w roku ubiegłym podejmowaliśmy w Sejmie dyskusję nad kolejnym planem rocznym, dysponowaliśmy oceną rezultatów dwóch lat nowej polityki społeczno gospodarczej.</u>
+ <u xml:id="u-10.3" who="#PoselGrendysMichal">W chwili obecnej przybył nam jeszcze jeden rok dalszych, dobrych wyników i doświadczeń tej polityki. Dyskusja sejmowa nad projektem planu toczyć się będzie w warunkach powszechnej mobilizacji wszystkich sił naszego społeczeństwa — mobilizacji, będącej wynikiem I Krajowej Konferencji Partyjnej.</u>
+ <u xml:id="u-10.4" who="#PoselGrendysMichal">Obrady i rezolucje Konferencji skoncentrowały się wokół najistotniejszych spraw naszego czasu, potwierdziły słuszność obranej drogi i pozwoliły na jakże wymowne i satysfakcjonujące stwierdzenie, że „program uchwalony przez VI Zjazd realizowany jest pomyślnie”. Pozwoliły one w sposób w pełni uzasadniony przyjąć tę ocenę jako punkt wyjścia do ustalenia zadań dalszego rozwoju Polski w latach 1974 — 1975, a więc również zadań planu przyszłorocznego, nad którego projektem Sejm rozpoczyna dziś pracę.</u>
+ <u xml:id="u-10.5" who="#PoselGrendysMichal">Oznacza to, jak głosi rezolucja Konferencji, że dzięki polityce partii, polityce odpowiadającej w pełni dążeniom ludzi pracy — kraj nasz wszedł w okres dynamicznego rozwoju, oznacza również, że osiągnięte dotychczas wyniki i większe możliwości, jakimi rozporządzamy, w pełni uzasadniają potrzebę utrzymania i umocnienia dotychczasowych tendencji rozwoju również w dwu końcowych latach bieżącej pięciolatki.</u>
+ <u xml:id="u-10.6" who="#PoselGrendysMichal">Jest jeszcze jeden element, będący wielkim i cennym dorobkiem Konferencji. Jest nim zawarta w rezolucji, ale co ważniejsze — zapadła głęboko w serca i umysły wszystkich ludzi pracy w Polsce — ambicja i wola utrzymania wysokiej dynamiki społeczno-gospodarczego rozwoju kraju. Sprawą nas wszystkich i sprawą każdego z nas stało się osiągnięcie wyższej jakości i efektywności rezultatów naszego działania — w kształtowaniu świadomości społecznej, w produkcji, w nauce, w kulturze, w kształceniu i wychowaniu. Coraz powszechniejsza jest świadomość, że jedynie dopełnienie tego wymogu pozwoli na osiągnięcie założonego wzrostu dochodu narodowego i takie jego zagospodarowanie, by umacniając socjalistyczne stosunki społeczne, zapewnić systematyczną poprawę warunków bytu ludzi pracy przy równoczesnym ugruntowywaniu trwałej perspektywicznej podstawy — szybkiego rozwoju przemysłu, rolnictwa i usług.</u>
+ <u xml:id="u-10.7" who="#PoselGrendysMichal">Aktualnie, gdy mamy już w miarę pełny pogląd na efekty trzech lat realizacji nowej polityki społeczno-ekonomicznej, mamy równocześnie do dyspozycji bogaty arsenał dowodów potwierdzających zgodność słów i czynów, a więc zasadę leżącą u podstaw poczynań kierownictwa politycznego i państwowego.</u>
+ <u xml:id="u-10.8" who="#PoselGrendysMichal">Podstawowym celem polityki społeczno-gospodarczej jest kształtowanie prawidłowych kierunków rozwoju gospodarki socjalistycznej, sprzyjających stałemu podnoszeniu poziomu życia społeczeństwa. To właśnie na VI Zjeździe wskazał I Sekretarz KC PZPR tow. Edward Gierek, mówiąc, że — „celem nadrzędnym gospodarowania jest systematyczna poprawa materialnego poziomu życia ludzi pracy, tworzenie warunków wszechstronnego rozwoju jednostki oraz umacnianie socjalistycznych więzi społecznych”.</u>
+ <u xml:id="u-10.9" who="#PoselGrendysMichal">Mówiąc o planie i budżecie, poruszamy sprawę możliwości oraz proporcji i wielkości środków kierowanych na poszczególne działy, proporcji i wielkości, które powinny być zgodne z celami nadrzędnymi.</u>
+ <u xml:id="u-10.10" who="#PoselGrendysMichal">Projekt planu na rok 1974 przybierał swój kształt końcowy w wyniku decyzji I Krajowej Konferencji Partyjnej, po wspólnych dyskusjach prowadzonych przez Prezydium Rządu z Biurem Politycznym oraz po konsultacjach z sojuszniczymi stronnictwami — i stanowi rezultat pracy Komisji Planowania, resortów i prezydiów wojewódzkich rad narodowych.</u>
+ <u xml:id="u-10.11" who="#PoselGrendysMichal">Jest to wprawdzie kolejny plan roczny, lecz jesteśmy świadomi, że jego realizacja — jako planu na przedostatni rok bieżącej pięciolatki — wywrze nader istotny wpływ na możliwości kształtowania podstawowych założeń następnego planu na lata 1976 — 1980. A zatem w naszych rozważaniach powinniśmy operować również większymi przedziałami czasowymi — taki kąt patrzenia jest ugruntowaną już i prawidłową praktyką.</u>
+ <u xml:id="u-10.12" who="#PoselGrendysMichal">Jest jeszcze jeden element podejmowanych prac sejmowych nad planem i budżetem, o którym nie należy zapominać. Plan na 1974 rok — to plan na rok, w którym przypada 30-lecie Polski Ludowej. Aczkolwiek, jak wspomniałem, nastawieni jesteśmy na patrzenie w przyszłość, nie sposób w tej właśnie debacie oderwać się od odniesienia do przeszłości, od refleksji nad polityką rozwojową Polski w ciągu minionych bez mała 30 lat. Z perspektywy tego czasu widoczne jest, że wprawdzie celem wiodącym naszej polityki ekonomicznej było dążenie do zaspokajania potrzeb społeczeństwa — jednakże imperatyw ten w poszczególnych okresach realizowaliśmy w niejednolity sposób, w zależności od ówcześnie aktualnych poglądów i warunków. Doświadczenia z końca lat sześćdziesiątych unaoczniły w sposób oczywisty, że podstawowy nakaz socjalistycznej gospodarki — maksymalne zaspokojenie potrzeb społeczeństwa — nie może być traktowany jedynie jako zadanie w sferze długofalowej perspektywy. Bieżący bowiem wzrost konsumpcji zaczyna warunkować dalszy, szybki rozwój gospodarki; nie można przy tym pomijać jego społecznych źródeł. Bez sięgnięcia do tych źródeł oraz ich ożywienia — dalszy postęp społeczno-gospodarczy musi tracić swą dynamikę.</u>
+ <u xml:id="u-10.13" who="#PoselGrendysMichal">Do głosu doszła w całej rozciągłości zasada racjonalnego gospodarowania i ona dominuje we wszelkich naszych aktualnych poczynaniach. Odczytujemy ją w sposób wyraźny z dokumentu, jakim jest projekt planu na rok 1974. Umożliwia to rozbudowę i unowocześnianie bazy materialno-technicznej gospodarki, zapewnia dalsze działania zmierzające do zagwarantowania odczuwalnej poprawy życia ludności. Wszystko to służy utrzymywaniu się i rozwojowi dobrego klimatu w społeczeństwie coraz bardziej zainteresowanym przyspieszoną poprawą warunków życia.</u>
+ <u xml:id="u-10.14" who="#PoselGrendysMichal">Wysoki Sejmie! Przemawiając z upoważnienia Klubu Poselskiego Stronnictwa Demokratycznego, pozwoliłem sobie przypomnieć szeroki rezonans, jaki wywołała w społeczeństwie I Krajowa Konferencja Partyjna. Żywy był też oddźwięk na decyzje Konferencji w szeregach Stronnictwa Demokratycznego.</u>
+ <u xml:id="u-10.15" who="#PoselGrendysMichal">Jesteśmy zaangażowani w politykę konsekwentnego umacniania podstaw materialnych i duchowych socjalizmu, w politykę zwróconą ku człowiekowi pracy, służącą jego dobru i odwołującą się do jego ideowości i patriotyzmu. Wprawdzie decydujący wpływ na tempo i rezultaty realizacji tej polityki mają główne gałęzie gospodarki narodowej: wielki przemysł wydobywczy i przetwórczy, budownictwo, transport, rolnictwo — jednakże z samej istoty podjętych zadań wynika także pilna potrzeba rozszerzenia zakresu i podniesienia poziomu usług, rozwoju drobnej wytwórczości i rzemiosła.</u>
+ <u xml:id="u-10.16" who="#PoselGrendysMichal">Uczestniczyliśmy więc aktywnie w pracach nad przygotowywanym przez Rząd projektem rozwoju usług w latach 1974 — 1975 opartym na generalnym założeniu, że tempo wzrostu usług w nadchodzących latach musi przewyższać dynamikę wzrostu dochodów pieniężnych ludności. Jest to kwestia wydatnego ilościowego i jakościowego rozwoju usług, a więc rozwiązywania problemu o szczególnej wadze społeczno-ekonomicznej, nierozłącznego od programu dynamicznego i harmonijnego rozwoju kraju.</u>
+ <u xml:id="u-10.17" who="#PoselGrendysMichal">Potrzeby w dziedzinie usług znamy. Plan na rok 1974 zakłada wysoką dynamikę wzrostu. Ale założeniu temu musi bezwzględnie towarzyszyć zwiększony wysiłek, by tworzyć realne warunki do większej dynamiki usług. Tu widzimy szczególne zadania Stronnictwa Demokratycznego i zrobimy wszystko, by zadania te skutecznie zrealizować.</u>
+ <u xml:id="u-10.18" who="#PoselGrendysMichal">Wy solki Sejmie! W korzystnych warunkach, jakie obserwujemy dla trudnych i z całą pewnością nie wolnych od wielu napięć zadań projektu planu gospodarczego na rok przyszły, należy widzieć — zwłaszcza w toczącej się aktualnie kampanii wyborczej do rad poszczególnych regionów, a tym samym całego kraju. Znaczne nadzieje wiążemy zwłaszcza z koordynacyjnymi funkcjami rad narodowych i terenowej administracji. Wydaje się, iż we właściwym spełnianiu funkcji koordynacyjnych można i należy upatrywać duże narodowych — jedno jeszcze ważne ogniwo, jakim są terenowe organy władzy i administracji. Na nich to właśnie spoczywać będzie w dużej mierze obowiązek skutecznego wykorzystywania wzrastających możliwości rozwoju możliwości wyzwalania rezerw wydajności pracy, poprawy gospodarki materiałowej, upowszechniania gospodarności, a więc tych wszystkich elementów, które warunkują pomyślną realizację ambitnych zamierzeń planu 1974 roku.</u>
+ <u xml:id="u-10.19" who="#PoselGrendysMichal">Wysoki Sejmie! W imieniu Klubu Poselskiego Stronnictwa Demokratycznego wyrażam przekonanie, że zarysowane w planie kierunki i zawarte w nim propozycje rozwiązań z jednej strony, z drugiej zaś strony obserwowane, przebiegające w społeczeństwie głębokie przemiany, przyspieszony rytm życia społecznego i gospodarczego — stanowią mocną podstawę do utrzymania wysokiego tempa rozwoju i dokonania dalszego kroku naprzód w zaspokajaniu potrzeb ludzi pracy. Wniesiemy swe zaangażowanie, pracę i wiedzę, by sprostać zadaniom roku rozpoczynającego finał bieżącego planu 5-letniego i otwierającego już perspektywę następnego pięciolecia.</u>
+ <u xml:id="u-10.20" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-11">
+ <u xml:id="u-11.0" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Lista mówców została wyczerpana.</u>
+ <u xml:id="u-11.1" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Zamykam dyskusję.</u>
+ <u xml:id="u-11.2" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Wysoki Sejmie! Konwent Seniorów proponuje, aby projekty: uchwały o planie społeczno-gospodarczego rozwoju kraju w 1974 r. i ustawy budżetowej na rok 1974 odesłać do Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów oraz do Komisji Prac Ustawodawczych z tym, że właściwe problemowo komisje — zgodnie z art. 39 regulaminu Sejmu — rozpatrzą poszczególne części projektów planu i budżetu i swe wnioski oraz uwagi przekażą Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów.</u>
+ <u xml:id="u-11.3" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Jeżeli nie usłyszę sprzeciwu, będę uważała, że Sejm wyraził zgodę na przedstawione propozycje.</u>
+ <u xml:id="u-11.4" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Sprzeciwu nie słyszę.</u>
+ <u xml:id="u-11.5" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Przystępujemy do punktu 2 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Prac Ustawodawczych oraz Komisji Spraw Wewnętrznych i Wymiaru Sprawiedliwości o rządowych projektach ustaw:</u>
+ <u xml:id="u-11.6" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">1) o zmianie Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej (druki nr 123, 123-A i 127),</u>
+ <u xml:id="u-11.7" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">2) o zmianie ustawy o radach narodowych</u>
+ <u xml:id="u-11.8" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">(druki nr 124, 124-A i 128).</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-12">
+ <u xml:id="u-12.0" who="#PoselBafiaJerzy">Obywatelko Marszałku! Obywatele Posłowie! Przedstawione Wysokiej Izbie do uchwalenia projekty ustaw: o zmianie Konstytucji PRL oraz o zmianie ustawy o radach narodowych zostały, zgodnie z decyzją Prezydium Sejmu, w I czytaniu rozpatrzone wspólnie przez Komisję Prac Ustawodawczych oraz Komisję Spraw Wewnętrznych i Wymiaru Sprawiedliwości.</u>
+ <u xml:id="u-12.1" who="#PoselBafiaJerzy">Komisje uważają, że projekty ustaw wprowadzają nowe wartości w społeczno-polityczny system Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej. Reforma dotyczy ważnych ogniw państwa ludowego, terenowych organów władzy i administracji państwowej.</u>
+ <u xml:id="u-12.2" who="#PoselBafiaJerzy">Nowe wartości — to będzie to wszystko, co w zmienionych strukturach organizacyjnych pobudzi i wyzwoli pełniej energię społeczną narodu, umożliwi pełniejsze wykorzystanie potencjalnych możliwości państwa w służbie ludu, przyspieszy wyjście Polski naprzeciw wymaganiom nowoczesności i podniesie rangę kraju socjalistycznego.</u>
+ <u xml:id="u-12.3" who="#PoselBafiaJerzy">Jak wskazywał na I Krajowej Konferencji PZPR tow. Edward Gierek: „Racjonalne zarządzanie, sprawne działanie państwa, demokratyzm i sprawiedliwy charakter stosunków społecznych — to istotne wartości w życiu narodu. Od nich zależy samopoczucie człowieka pracy, jego pewność jutra i wiara we własne siły, godność jego pracy i życia”.</u>
+ <u xml:id="u-12.4" who="#PoselBafiaJerzy">Wielka jest rola państwa ludowego, a możliwości tkwiące w ^wypełnianych przez aparat państwa funkcjach nie są w pełni wykorzystane. Państwo ludowe — to nie tylko organizacja polityczna narodu, to także główna organizacja ekonomiczna, planująca i zarządzająca produkcją, to istotna siła przekształcająca stosunki społeczne w duchu sprawiedliwości społecznej, to wychowawca narodu, organizator oświaty, nauki, kultury, to gwarant ładu, dyscypliny i praworządności.</u>
+ <u xml:id="u-12.5" who="#PoselBafiaJerzy">W naszym systemie ustrojowym partia klasy robotniczej, współdziałając ze stronnictwami politycznymi, spełnia kierowniczą rolę w stosunku do wszystkich szczebli organów przedstawicielskich i wykonawczo-zarządzających. Jest twórcą koncepcji społeczno-gospodarczego rozwoju kraju, uogólnia doświadczenia historyczne i perspektywicznie widziane potrzeby narodu, wytycza ramy i kierunki strategii politycznego, ekonomicznego i społecznego działania.</u>
+ <u xml:id="u-12.6" who="#PoselBafiaJerzy">Reforma stanowi kontynuację przebudowy struktury organizacyjnej i metod działania ludowego państwa zapoczątkowaną przez VI Zjazd PZPR.</u>
+ <u xml:id="u-12.7" who="#PoselBafiaJerzy">Na potrzebę i niezbędność przekształceń struktury aparatu państwa w organach stopnia powiatowego i wojewódzkiego wskazała I Krajowa Konferencja PZPR, uchwalając deklarację o roli i zadaniach rad narodowych w społeczno-politycznym systemie PRL. Zjednoczone Stronnictwo Ludowe i Stronnictwo Demokratyczne poparły tę myśl odpowiednimi uchwałami.</u>
+ <u xml:id="u-12.8" who="#PoselBafiaJerzy">Reformę uzasadniają potrzeby unowocześniania i usprawniania aparatu państwa adekwatne do aktualnych zadań budownictwa socjalistycznego i stale rosnących wysokich wymagań szybszego rozwoju, jak też osiągnięty poziom kultury politycznej, doświadczenia i dorobek rad narodowych, wielkiej armii radnych, działaczy społecznych oraz aparatu rad, które w nowych strukturach organizacyjnych znajdą lepsze możliwości działania.</u>
+ <u xml:id="u-12.9" who="#PoselBafiaJerzy">Reforma wyrasta więc z troski o ukształtowanie takiego systemu organów władzy państwowej, który będzie — jak podkreśla poselski wstęp do ustawy — przyspieszał procesy społeczno-gospodarczego rozwoju kraju, lepiej zaspokajał potrzeby ludności, który będzie służył pogłębianiu demokracji socjalistycznej, wzmacnianiu roli i autorytetu rad narodowych oraz terenowych organów administracji państwowej.</u>
+ <u xml:id="u-12.10" who="#PoselBafiaJerzy">Doskonalimy funkcjonowanie państwa socjalistycznego, aby lepiej służyło ludowi pracującemu miast i wsi, aby sprawniej działało na rzecz rozwoju kraju, aby pełniej i wnikliwiej wiązało cele ogólnospołeczne z potrzebami obywatela, aby umacniało porządek i dyscyplinę społeczną w interesie wszystkich ludzi.</u>
+ <u xml:id="u-12.11" who="#PoselBafiaJerzy">Obywatele Posłowie! Założeniem reformy jest stworzenie lepszych warunków do podnoszenia roli i autorytetu rad narodowych, a przez to do dalszego rozwijania demokracji socjalistycznej. W warunkach budownictwa socjalizmu demokracja — to rządy w interesie ludzi pracy, przy stale rozszerzającym się udziale ludzi pracy. Demokrację socjalistyczną rozwijamy jako formę umożliwiającą najszersze spożytkowanie inicjatywy mas, inicjatywy kolektywów, grup, jednostek w celach ogólnonarodowych, w interesie całego społeczeństwa.</u>
+ <u xml:id="u-12.12" who="#PoselBafiaJerzy">Demokracja socjalistyczna to nie tylko uprawnienia obywatelskie, które ustrój socjalistyczny stale rozszerza, ale także obowiązki obywatelskie, które powinny być konsekwentnie wykonywane.</u>
+ <u xml:id="u-12.13" who="#PoselBafiaJerzy">Funkcjonowanie naszego państwa opieramy na zasadzie pełnego zsynchronizowania demokratycznie ukształtowanego programu rozwoju wszystkich dziedzin życia narodu oraz realnej kontroli mas nad aparatem państwowym ze świadomym uwzględnieniem racji państwowych.</u>
+ <u xml:id="u-12.14" who="#PoselBafiaJerzy">Ważnym kierunkiem rozwoju socjalistycznej demokracji powinno być stałe doskonalenie pracy organów przedstawicielskich oraz pobudzanie inicjatyw społecznych w ramach samorządu społecznego.</u>
+ <u xml:id="u-12.15" who="#PoselBafiaJerzy">W czasie prac naszych komisji wiele uwagi posłów zajmowała sprawa konieczności dalszego wzrostu roli rad narodowych wszystkich stopni, i to zarówno w zakresie roli zwanej przedstawicielską, a więc władzy uchwałodawczej, jak też w zakresie nowej roli — jako podstawowych organów samorządu społecznego. Takie połączenie organu terenowej władzy państwowej i organu samorządu społecznego zostało zapisane zaraz na początku ustawy w art. 1, z równoczesnym podkreśleniem, że w obu tych formach działania rady wyrażają wolę ludu pracującego miast i wsi.</u>
+ <u xml:id="u-12.16" who="#PoselBafiaJerzy">Rzecz oczywista, że uzyskujemy w ten sposób podstawę prawno-ustrojową umożliwiającą w sposób prawidłowy i wszechstronny szerokie rozwijanie obywatelskich inicjatyw, kojarzących interesy ogólnopaństwowe i terenowe, samorządowe. Rozwija się idea udziału ludzi pracy w decydowaniu o sprawach społecznych.</u>
+ <u xml:id="u-12.17" who="#PoselBafiaJerzy">Szeroki będzie zakres działania rad narodowych. W nowym ujęciu ustawa wskazuje, że kierują one całokształtem rozwoju społeczno-gospodarczego terenu oraz oddziaływają na wszystkie jednostki administracji i gospodarki na swoim terenie, inspirują ich działalność oraz sprawują nad nimi kontrolę.</u>
+ <u xml:id="u-12.18" who="#PoselBafiaJerzy">Rady narodowe zmierzają do wzrostu i unowocześnienia produkcji i usług oraz do zapewnienia kompleksowego, gospodarczego i społeczno-kulturalnego rozwoju swojego terenu jako spójnego, socjalistycznego organizmu, w którym wszystkie zasoby i możliwości istniejące i dające się uruchomić powinny być wykorzystane dla dalszego rozwoju kraju. Lepsze warunki współdziałania rad powstają także dzięki odbywaniu wspólnych sesji, jak też podejmowaniu wspólnych uchwał integrujących działania między radami.</u>
+ <u xml:id="u-12.19" who="#PoselBafiaJerzy">Ponadto, jako podstawowe organy samorządu społecznego, rady będą dbały o zaspokajanie potrzeb ludności swego terenu w oparciu o wszechstronne wykorzystanie miejscowych inicjatyw.</u>
+ <u xml:id="u-12.20" who="#PoselBafiaJerzy">Zwracam tu uwagę tylko na nowe ujęcie prawne zapisujące zadania rad narodowych.</u>
+ <u xml:id="u-12.21" who="#PoselBafiaJerzy">Wzmocnienie roli i autorytetu rad narodowych jako organów przedstawicielskich następuje nie tylko przez szerokie określenie zadań, ale także przez usamodzielnienie rady w zakresie kierowania i organizowania swej pracy, uniezależnienie od organów administracji państwowej, co następuje przez ustanowienie społecznego prezydium rady oraz stanowiska przewodniczącego rady.</u>
+ <u xml:id="u-12.22" who="#PoselBafiaJerzy">Prezydium jako wewnętrzny, społeczny organ rady narodowej, składać się będzie z przewodniczącego rady, jego zastępców i przewodniczących stałych komisji rady. Podobnego typu organ wprowadziła już ustawa o gminach.</u>
+ <u xml:id="u-12.23" who="#PoselBafiaJerzy">Do prezydium będzie należało reprezentowanie rady narodowej na zewnątrz i organizowanie jej pracy, organizowanie pracy komisji i radnych oraz czuwanie nad zabezpieczeniem praw radnych i członków komisji. Przejmie ono także uprawnienia dotychczasowych komisji mandatowych. Prezydium rady będzie ponadto upoważnione do tego, aby na wniosek wykonawczego i zarządzającego organu wstrzymać wykonanie uchwały rady narodowej niższego stopnia, gdy jest ona sprzeczna z prawem lub niezgodna z zasadniczą linią polityki państwa.</u>
+ <u xml:id="u-12.24" who="#PoselBafiaJerzy">Istotne znaczenie, kształtujące nową zasadę ustrojową, będzie miał fakt wyboru na stanowiska przewodniczących rad narodowych I sekretarzy odpowiednich instancji PZPR, a na zastępców przewodniczącego — działaczy stronnictw politycznych.</u>
+ <u xml:id="u-12.25" who="#PoselBafiaJerzy">Przedstawione Wysokiej Izbie do uchwalenia propozycje przewidują, że w razie wygaśnięcia mandatu przewodniczącego rady lub jego zastępcy rada narodowa może na wniosek właściwego komitetu Frontu Jedności Narodu dokonać wyboru na to stanowisko osoby spoza radnych z uwagi na pełnioną przez tę osobę funkcję społeczno-polityczną.</u>
+ <u xml:id="u-12.26" who="#PoselBafiaJerzy">W świetle generalnej koncepcji umacniania roli rad narodowych jako organów władzy państwowej i samorządu społecznego oraz w świetle tendencji wyrażonej w ustawie o utworzeniu gmin — określonym zmianom ulegają również dotychczasowe przepisy dotyczące stałych komisji rad narodowych; będą one ogniwem wiążącym działalność rady z całym systemem działających na terenie rady instytucji i organizacji, w których wyraża Się samorządność i aktywność społeczna obywateli.</u>
+ <u xml:id="u-12.27" who="#PoselBafiaJerzy">Projekt ustawy utrzymuje szeroki zakres zadań komisji rady, w tym zadanie kontroli wykonywania uchwał rady, zarządzeń terenowego organu administracji oraz organów nadrzędnych.</u>
+ <u xml:id="u-12.28" who="#PoselBafiaJerzy">W celu realizacji poszczególnych rodzajów powierzonych komisjom zadań, będą one korzystać z konsultacji specjalistów i innych osób.</u>
+ <u xml:id="u-12.29" who="#PoselBafiaJerzy">Lepsza praca rady narodowej wpływa na podniesienie roli i znaczenia radnego. Ponadto projektowana ustawa rozszerza uprawnienia radnego. Radny będzie miał obecnie prawo występowania także do kierowników jednostek nie podporządkowanych radom, a więc do organów państwowych, przedsiębiorstw, zakładów, instytucji oraz organizacji spółdzielczych i społecznych — o rozpatrzenie spraw wynikających z działalności radnego. Kierownicy tych jednostek będą obowiązani udzielić radnemu odpowiedzi w ciągu najpóźniej 30 dni, chyba że przepis szczególny taki termin skraca.</u>
+ <u xml:id="u-12.30" who="#PoselBafiaJerzy">Obywatele Posłowie! Wiele uwagi poświęca projektowana ustawa samorządowi mieszkańców miast i wsi. Rośnie jego pozycja w społeczno-politycznym systemie PRL.</u>
+ <u xml:id="u-12.31" who="#PoselBafiaJerzy">Samorząd ten wyraża się w stałej i powszechnej reprezentacji mieszkańców terenów miejskich i wiejskich, która przez działalność społeczno-wychowawczą kształtuje wraz z samorządowymi organizacjami społecznymi socjalistyczne stosunki współżycia w miejscu zamieszkania oraz, zgodnie z programem socjalistycznego rozwoju kraju, realizuje w trybie społecznym zadania związane z poprawą warunków bytowych i kulturalnych życia mieszkańców.</u>
+ <u xml:id="u-12.32" who="#PoselBafiaJerzy">Organami samorządu mieszkańców poszczególnych części miasta są ogólne zebrania mieszkańców oraz komitety osiedlowe, obwodowe i domowe. W osiedlach i domach spółdzielczości mieszkaniowej są odpowiednie organy samorządu spółdzielczego. Ośrodkami samorządu mieszkańców wsi są sołectwa.</u>
+ <u xml:id="u-12.33" who="#PoselBafiaJerzy">Problematykę samorządu wiejskiego dyskutowała Wysoka Izba w czasie debaty nad reformą gmin.</u>
+ <u xml:id="u-12.34" who="#PoselBafiaJerzy">Obecnie chciałbym zatrzymać uwagę obywateli posłów na rosnącej roli i znaczeniu samorządu mieszkańców miast. Jest to związane z rozwojem aglomeracji miejskich oraz realizacją ambitnego planu podwojenia w ciągu najbliższych 20 lat zasobów mieszkaniowych kraju. Z rozwojem budownictwa wiąże się nierozdzielnie rozszerzanie społecznych funkcji osiedli mieszkaniowych, które będą zaspokajać nie tylko szeroko rozumiane potrzeby bytowe mieszkańców, ale także potrzeby związane z wychowaniem dzieci, kształceniem, ochroną zdrowia, wypoczynkiem i rozwojem kulturalnym. Osiedle mieszkaniowe staje się więc ważnym elementem struktury społecznej kraju.</u>
+ <u xml:id="u-12.35" who="#PoselBafiaJerzy">Nowy etap społeczno-gospodarczego rozwoju kraju wymaga również wzbogacenia i udoskonalenia form i metod tego nurtu działalności społecznej.</u>
+ <u xml:id="u-12.36" who="#PoselBafiaJerzy">Organy samorządu będą rozwijały swą działalność przy szerokim udziale mieszkańców pod nadzorem rad narodowych i komitetów Frontu Jedności Narodu.</u>
+ <u xml:id="u-12.37" who="#PoselBafiaJerzy">Obywatele Posłowie! W ramach działalności państwa wykonawcą programu socjalistycznych przeobrażeń są naczelne i terenowe organy administracji państwa, jest cały aparat zarządzająco-wykonawczy. Rola administracji w państwie rządzonym nowocześnie jest bardzo ważka, gdyż nie chodzi tu o proste wykonawstwo, lecz o administrację działającą konstruktywnie, organizatorsko, działającą efektywnie, kierującą się racją stanu i wrażliwością na sprawy człowieka, umiejętnie godzącą interesy jednostkowe z ogólnospołecznymi; chodzi więc o administrację myślącą, widzącą sprawy nie tylko dnia codziennego, lecz i w kategoriach przyszłości, wychodzącą naprzeciw tym sprawom.</u>
+ <u xml:id="u-12.38" who="#PoselBafiaJerzy">Reforma zmierza do usprawnienia i dostosowania do aktualnych wymagań pracy podstawowych ogniw terenowego aparatu państwowego i to jest jej kolejne zasadnicze założenie.</u>
+ <u xml:id="u-12.39" who="#PoselBafiaJerzy">Reforma wiąże się z konsekwentnie prowadzoną polityką Rządu na rzecz wysokiego poziomu gospodarności, podnoszenia dyscypliny społecznej i państwowej, na rzecz umacniania porządku publicznego, poszanowania prawa i podnoszenia autorytetu organów państwowych.</u>
+ <u xml:id="u-12.40" who="#PoselBafiaJerzy">Państwo socjalistyczne spełnia ważne funkcje, ich realizację trzeba racjonalizować i unowocześniać. Wiąże się to z podziałem pracy w aparacie państwowym i z koniecznością integracji funkcjonowania. Wiąże się to z przeprowadzeniem prostego i jasnego podziału kompetencji.</u>
+ <u xml:id="u-12.41" who="#PoselBafiaJerzy">Konieczność zwiększenia operatywności i odpowiedzialności za wykonanie zadań administracji terenowej wskazuje na zasadność skupienia kierownictwa tej administracji w jednoosobowym organie, przy powoływaniu na stanowiska na czas z góry nie oznaczony po zaopiniowaniu przez odpowiednią radę narodową.</u>
+ <u xml:id="u-12.42" who="#PoselBafiaJerzy">Wieloosobowe prezydia przedłużały proces decydowania i utrudniały personifikację odpowiedzialności. Nowa organizacja będzie sprzyjała osiąganiu wyższej sprawności działania oraz ułatwiała kontrolę nad działalnością aparatu państwa.</u>
+ <u xml:id="u-12.43" who="#PoselBafiaJerzy">Projekt przewiduje, iż terenowymi organami administracji państwowej będą: w województwie — wojewoda, w mieście liczącym ponad 100 tys. mieszkańców oraz w mieście będącym siedzibą wojewódzkiej rady narodowej — prezydent miasta, w innych miastach i dzielnicach miast — naczelnik miasta i naczelnik dzielnicy, a w powiecie — naczelnik powiatu. Z uwagi na duże znaczenie niektórych innych miast, Prezes Rady Ministrów będzie mógł powoływać prezydentów także dla tych miast. Wojewodowie, prezydenci miast, naczelnicy powiatów, miast i dzielnic będą występować w podwójnym charakterze: jako terenowe organy administracji państwowej oraz jako organy wykonawczo-zarządzające rad narodowych.</u>
+ <u xml:id="u-12.44" who="#PoselBafiaJerzy">Terenowe organy administracji pozostają w służbowej zależności od organu stopnia wyższego, zaś organ administracji stopnia wojewódzkiego podlega Prezesowi Rady Ministrów i jest przez niego nadzorowany.</u>
+ <u xml:id="u-12.45" who="#PoselBafiaJerzy">Wojewodowie na obszarze województwa, a prezydenci miasta wyłączonego z województwa na obszarze takiego miasta są przedstawicielami Rządu i działając w tym charakterze wykonują zadania zlecone im przez Rząd lub Prezesa Rady Ministrów.</u>
+ <u xml:id="u-12.46" who="#PoselBafiaJerzy">Projekt ustawy stwarza więc nowe, istotne elementy w strukturze hierarchicznego podporządkowania organów państwa i podbudowuje procesy integracji w działaniu aparatu terenowego. Myśl tę wyrażają dalsze przepisy, przewidując, że wojewodowie, prezydenci miast oraz naczelnicy powiatów, miast i dzielnic sprawują administrację państwową, działając na podstawie przepisów prawa oraz zgodnie z kierunkami ustalonymi przez organy nadrzędne.</u>
+ <u xml:id="u-12.47" who="#PoselBafiaJerzy">Do terenowych organów administracji państwowej należą wszystkie sprawy z zakresu administracji państwowej nie zastrzeżone na rzecz innych organów.</u>
+ <u xml:id="u-12.48" who="#PoselBafiaJerzy">Projekt ustawy w dwunastu punktach wylicza ważniejsze z tych zadań. Nastąpi zwiększenie uprawnień koordynacyjnych terenowych organów administracji państwowej przez włączenie jednostek nie podporządkowanych dotąd radom narodowym do realizacji zadań, które uzasadnione będą potrzebami społeczno-gospodarczego rozwoju terenu.</u>
+ <u xml:id="u-12.49" who="#PoselBafiaJerzy">Organy terenowej administracji państwowej będą zobowiązane do współdziałania z jednostkami państwowymi i spółdzielczymi oraz organizacjami społecznymi w zakresie realizacji zadań państwowych, przestrzegania dyscypliny i warunków pracy, zapewnienia spokoju i porządku oraz zaspokajania potrzeb bytowych i socjalno-kulturalnych pracowników zatrudnionych na danym terenie.</u>
+ <u xml:id="u-12.50" who="#PoselBafiaJerzy">W związku z tym terenowe organy administracji otrzymają nowe uprawnienia i tak np. wojewoda lub prezydent miasta wyłączonego z województwa ma prawo do zawieszenia w czynnościach dyrektora czy kierownika jednostki nie podporządkowanej radzie narodowej — w wypadku stwierdzenia szczególnie rażącego naruszenia obowiązków służbowych, powodującego poważne szkody społeczne i gospodarcze.</u>
+ <u xml:id="u-12.51" who="#PoselBafiaJerzy">Wojewodowie, prezydenci miast, naczelnicy powiatów, miast i dzielnic, wówczas gdy pełnią funkcje organów wykonawczych i zarządzających rad narodowych, będą podporządkowani radom narodowym i przed nimi odpowiedzialni w szczególności za realizację planu społeczno-gospodarczego rozwoju terenu i budżetu oraz zobowiązani do składania radzie narodowej sprawozdań z ich wykonania, zobowiązani do przygotowania materiałów rozpatrywanych przez radę i projektów uchwał.</u>
+ <u xml:id="u-12.52" who="#PoselBafiaJerzy">Wojewodowie, prezydenci miast, naczelnicy powiatów, miast i dzielnic będą wykonywać zadania przy pomocy podległych im urzędów. W skład urzędów wojewódzkich, powiatowych, miejskich i dzielnicowych wejdą wydziały — jako ich wewnętrzne, organizacyjne komórki.</u>
+ <u xml:id="u-12.53" who="#PoselBafiaJerzy">Ministrowie — jako organy naczelne administracji państwa— będą ustalać dla terenowych organów administracji państwowej stopnia wojewódzkiego ogólne zasady realizacji zadań w zakresie ich resortów i udzielać im pomocy. Poza tym ministrowie będą sprawować kontrolę działalności odpowiednich wydziałów wchodzących w skład urzędów terenowych organów administracji.</u>
+ <u xml:id="u-12.54" who="#PoselBafiaJerzy">Obywatele Posłowie! Reforma prowadzi do modyfikacji uprzednio ukształtowanego schematu form aktywności organów państwowych; przekształcenia prawno-organizacyjne niosą nowe treści społeczne.</u>
+ <u xml:id="u-12.55" who="#PoselBafiaJerzy">Wzrośnie ranga decyzji organu państwowego w miejsce szeroko dziś stosowanej działalności uchwałodawczej, posunie się naprzód proces decentralizacji, gdyż projekt przewiduje przekazywanie spraw organom niższego stopnia i zakłada, że decyzje wydawane na szczeblu województwa będą ostateczne.</u>
+ <u xml:id="u-12.56" who="#PoselBafiaJerzy">Idea dobrej roboty, wysokiej sprawności, uzyskuje lepsze warunki w działalności administracji państwa. Do pracy aparatu państwowego Wkracza kultura prakseologiczna. Stawia to przed pracownikami aparatu terenowego odpowiedzialne zadania. W ich realizacji istotną rolę będą spełniały kwalifikacje zawodowe i doświadczenia z pracy aparatu rad narodowych, zasady socjalistycznej etyki funkcjonowania administracji, przestrzegania wymagań ludowej praworządności.</u>
+ <u xml:id="u-12.57" who="#PoselBafiaJerzy">Reforma stwarza przesłanki wartościowania metod i stylu pracy administracji, dotyczy więc spraw, które żywo obchodzą każdego obywatela.</u>
+ <u xml:id="u-12.58" who="#PoselBafiaJerzy">Wysoka Izbo! Zgodnie z decyzją Prezydium Sejmu prace nad projektami przeprowadziliśmy na wspólnym posiedzeniu Komisji: Prac Ustawodawczych oraz Spraw Wewnętrznych i Wymiaru Sprawiedliwości z udziałem przedstawicieli dziesięciu innych komisji sejmowych oraz zaproszonych radnych.</u>
+ <u xml:id="u-12.59" who="#PoselBafiaJerzy">W toku dyskusji i dalszych prac poselskich rozważono i omówiono nie tylko podstawowe założenia reformy, ale także dokonano analizy, niekiedy bardzo drobiazgowej, w kierunku poszukiwania ujęcia prawnego najpełniej oddającego intencje projektu. Pomaga takiej pracy wysoko ceniona przez posłów praktyka przedkładania przez Prezesa Rady Ministrów — łącznie z projektem ustawy — projektów przepisów wykonawczych.</u>
+ <u xml:id="u-12.60" who="#PoselBafiaJerzy">Wynikiem tej skrupulatnej pracy są poprawki, zamieszczone w druku sejmowym nr 128. Ważniejsze z nich omówiłem w toku wystąpienia.</u>
+ <u xml:id="u-12.61" who="#PoselBafiaJerzy">Składając z upoważnienia Komisji Prac Ustawodawczych oraz Komisji Spraw Wewnętrznych i Wymiaru Sprawiedliwości sprawozdanie z wyników pracy, pragnę zaznaczyć, że wśród posłów obu komisji, w imieniu których mam zaszczyt przemawiać, założenia projektów ustaw spotkały się z pełną aprobatą.</u>
+ <u xml:id="u-12.62" who="#PoselBafiaJerzy">Przedstawione projekty ustaw, łącznie z poselskimi poprawkami, prawidłowo prezentują sprzężone wzajemnie kierunki reformy — umocnienie rad narodowych oraz unowocześnianie i usprawnianie administracji państwa.</u>
+ <u xml:id="u-12.63" who="#PoselBafiaJerzy">Wprowadzenie w życie tych założeń odegra istotną rolę w postępie społeczno-gospodarczym kraju i przyczyni się do lepszego działania władzy ludowej w służbie człowieka, w służbie socjalizmu.</u>
+ <u xml:id="u-12.64" who="#PoselBafiaJerzy">Wychodząc z tych przesłanek, w imieniu Komisji Prac Ustawodawczych oraz Komisji Spraw Wewnętrznych i Wymiaru Sprawiedliwości — przedstawiam wniosek, aby Wysoki Sejm uchwalić raczył projekt ustawy o zmianie Konstytucji PRL oraz projekt ustawy o zmianie ustawy o radach narodowych wraz z proponowanymi poprawkami.</u>
+ <u xml:id="u-12.65" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-13">
+ <u xml:id="u-13.0" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Otwieram dyskusję. Głos ma poseł Zdzisław Żandarowski.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-14">
+ <u xml:id="u-14.0" who="#PoselZandarowskiZdzislaw">Obywatelko Marszałku! Wysoki Sejmie! Rozważamy dziś sprawy o wielkim znaczeniu dla dalszego postępu w społeczno-gospodarczym rozwoju kraju oraz dla umocnienia i rozwoju demokracji socjalistycznej. Projekty ustaw o zmianie Konstytucji PRL i o zmianie ustawy o radach narodowych wprowadzają strukturalno-prawne modyfikacje w organizacji i działaniu rad narodowych wszystkich stopni i terenowej administracji państwowej, są wyrazem konsekwentnego dążenia do umocnienia zarówno przedstawicielskich, jak i wykonawczych ogniw władzy państwowej.</u>
+ <u xml:id="u-14.1" who="#PoselZandarowskiZdzislaw">W imieniu Klubu Poselskiego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej pragnę wyrazić dla nich poparcie, albowiem odpowiadają one najpełniej interesom klasy robotniczej i narodu. Dla naszej partii sprawą o podstawowym znaczeniu jest dziś, i pozostanie w nadchodzących latach, prawidłowe kojarzenie wszystkich czynników, które sprzyjają szybkiemu i harmonijnemu rozwojowi społeczno-gospodarczemu naszej ojczyzny.</u>
+ <u xml:id="u-14.2" who="#PoselZandarowskiZdzislaw">Projekty ustaw rozpatrywane na dzisiejszym posiedzeniu stanowią taki właśnie czynnik i zarazem kolejny ważny krok w realizacji koncepcji doskonalenia naszego ludowego państwa zawartej w uchwale VI Zjazdu. Koncepcja ta odzwierciedla stałą troskę partii o wszechstronny rozwój demokracji socjalistycznej i umocnienie państwa, które urzeczywistnia interesy ludu pracującego i jest główną formą organizacji zbiorowego wysiłku narodu w urzeczywistnianiu celów socjalistycznego rozwoju.</u>
+ <u xml:id="u-14.3" who="#PoselZandarowskiZdzislaw">Umacniając terenowe organy władzy i administracji kierujemy się wypróbowanymi leninowskimi zasadami i uniwersalnymi prawidłowościami budownictwa socjalistycznego. W leninowskich zasadach określających istotę socjalistycznego państwa sprawą najważniejszą jest zapewnienie szerokiego, nie werbalnego, lecz faktycznego udziału mas w rządzeniu, opartego na wspólnej trosce ludzi pracy o pomnażanie socjalistycznych zdobyczy. Tym bardziej jest ten udział mas w rządzeniu skuteczny im wyższa jest sprawność, fachowość, a jednocześnie ideowość i wysoka kultura działania administracji. Postęp w umacnianiu przedstawicielskich i wykonawczych organów państwa powinien więc dokonywać się równolegle i tylko sprzęgnięcie obu tych czynników zapewni rzeczywisty rozwój demokracji socjalistycznej.</u>
+ <u xml:id="u-14.4" who="#PoselZandarowskiZdzislaw">W przedstawionych projektach ustaw znajduje odbicie przekonanie, że formy realizacji owych podstawowych, uniwersalnych zasad państwowości socjalistycznej zależne są od konkretnych warunków i potrzeb, że powinny być stale doskonalone. Słuszność obranego kierunku zmian dobitnie potwierdzają pozytywne wyniki reorganizacji władzy i administracji na wsi. Podniosły one autorytet, sprawność i skuteczność działania gminnych ogniw administracji i zarządzania, a zarazem wzmocniły inspiracyjne i kontrolne funkcje organów przedstawicielskich.</u>
+ <u xml:id="u-14.5" who="#PoselZandarowskiZdzislaw">Obejmując reformą rady narodowe i administrację w powiatach i województwach, zapewnimy lepsze warunki dla rad narodowych, aby sprawniej kierowały całokształtem rozwoju społeczno-gospodarczego terenu i wiązały ten rozwój z zadaniami ogólno-państwowymi, aby wszechstronnie wykorzystywały miejscowe inicjatywy i możliwości rozwoju. Chcemy, by proces pogłębiania demokracji socjalistycznej wyrażał się w rosnącym inspiracyjnym i kontrolnym oddziaływaniu organów przedstawicielskich na wszystkie ogniwa administracji i gospodarki na danym terenie. Chcemy zarazem, aby umacniało się poczucie odpowiedzialności organów administracji terenowej za wykonywanie powierzonych im zadań, aby działały one sprawniej, w zgodzie z oczekiwaniami mieszkańców.</u>
+ <u xml:id="u-14.6" who="#PoselZandarowskiZdzislaw">Obywatele Posłowie! Modyfikując i doskonaląc prawne ramy działania władzy i administracji terenowej opieramy się na doniosłym i trwałym wkładzie, jaki wniosły rady narodowe do ugruntowania zasad ludowładztwa i rozwoju kraju. Powołane do życia z inicjatywy Polskiej Partii Robotniczej na pamiętnym posiedzeniu Krajowej Rady Narodowej stały się organem jednoczącym Polaków w walce o zachowanie i ocalenie narodu, o wyzwolenie narodowe i społeczne. W ciągu całego 30-lecia PRL rady narodowe są trwałą podstawą ustroju władzy ludowej, są aktywnym współorganizatorem odbudowy kraju, jogo uprzemysłowienia, rozwoju rolnictwa, są współtwórcą siły Polski, jej dzisiejszej liczącej się pozycji wśród krajów wspólnoty socjalistycznej i w świecie.</u>
+ <u xml:id="u-14.7" who="#PoselZandarowskiZdzislaw">Wśród dotychczasowego dorobku rad narodowych jedno zwłaszcza zasługuje na szczególne podkreślenie — to mianowicie, że w radach narodowych wyrosły i zdobyły doświadczenie liczne zastępy rzetelnych i ofiarnych działaczy, żarliwych społeczników, uzdolnionych organizatorów zbiorowego działania. Trudno jest przecenić rolę rad w kształtowaniu zaangażowanych, socjalistycznych postaw oraz umiejętności wyrażania ich w pracy społecznie użytecznej.</u>
+ <u xml:id="u-14.8" who="#PoselZandarowskiZdzislaw">Dorobek ten powinien być nadal rozwijany, wyrażają się w nim bowiem szczególnie ważne treści ideowe socjalizmu. Powinniśmy nadal podnosić rangę radnego jako aktywisty społecznego i reprezentanta wyborców, cenić i wspomagać inicjatorów i organizatorów czynów społecznych i wszystkich przedsięwzięć rozszerzających udział obywateli w realizacji zamierzeń ważnych dla regionów, miast i wsi, polepszających warunki bytowe mieszkańców, sprzyjających wyższej kulturze życia.</u>
+ <u xml:id="u-14.9" who="#PoselZandarowskiZdzislaw">Obywatele Posłowie! Projekt znowelizowanej ustawy o radach narodowych zmierza do tego, by zachowując dotychczasowe uprawnienia i zadania rad jako terenowych organów władzy państwowej i wzbogacając je, rozwijać równocześnie i umacniać funkcję rad jako podstawowego ogniwa samorządu społecznego ludzi pracy. Ma to, już dziś istotne znaczenie. W przyszłości zaś powinno prowadzić do przekazywania radom narodowym dalszych uprawnień, co pozwoli im funkcje samorządu społecznego wypełniać coraz bogatszą treścią.</u>
+ <u xml:id="u-14.10" who="#PoselZandarowskiZdzislaw">Równocześnie ulegnie umocnieniu wewnętrzna organizacja rad narodowych — przez utworzenie prezydium, które staje się organem powołanym do reprezentowania rady na zewnątrz, przygotowywania i zwoływania sesji, organizowania działalności komisji i koordynowania ich pracy, udzielania radnym pomocy w wykonywaniu ich odpowiedzialnych zadań, czuwania nad zabezpieczeniem praw radnych i członków komisji. Jest niewątpliwe, że zmiany te sprzyjać będą podniesieniu autorytetu i efektywności działania rad narodowych.</u>
+ <u xml:id="u-14.11" who="#PoselZandarowskiZdzislaw">Proponowane zarazem rozwiązania, w myśl których wojewodowie, prezydenci miast i naczelnicy, wypełniając funkcje organów wykonawczo-zarządzających swych rad, stają się organami administracji państwowej, pozwolą im skuteczniej realizować zadania ustalone przez centralne organy władzy i administracji państwowej, czyli przez Sejm, Radę Państwa i Rząd.</u>
+ <u xml:id="u-14.12" who="#PoselZandarowskiZdzislaw">Ten nowy kształt organów przedstawicielskich i wykonawczych na szczeblu powiatu i województwa sprzyjać będzie równoległemu doskonaleniu organów przedstawicielskich i aparatu wykonawczego, a tylko takie równoczesne sprzęgnięcie obu tych czynników może — jak mówiłem — faktycznie pogłębiać i umacniać demokrację socjalistyczną. Jest ten nowy kształt jednocześnie ujednoliceniem struktury organów państwowych od szczebla centralnego aż do gminy.</u>
+ <u xml:id="u-14.13" who="#PoselZandarowskiZdzislaw">Wysoka Izbo! Na Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej jako kierowniczej sile politycznej narodu i państwa spoczywa szczególna odpowiedzialność za stale doskonalenie działalności rad narodowych i administracji terenowej. Aktywność ogniw naszej partii skupiać się będzie na tworzeniu korzystnego klimatu dla przeprowadzenia reformy, na zapewnieniu właściwego doboru kadr w radach i administracji terenowej, na rozwijaniu społecznej kontroli nad aparatem wykonawczym.</u>
+ <u xml:id="u-14.14" who="#PoselZandarowskiZdzislaw">Instancje i organizacje partyjne tak właśnie pojmują swoje zadania w związku z rozpatrywanymi dziś zagadnieniami ustrojowymi rad i chcą te zadania wykonywać jak najlepiej, wespół z bratnimi, sojuszniczymi stronnictwami i z bezpartyjnymi działaczami — w ramach Frontu Jedności Narodu. Budowa Polski socjalistycznej jest bowiem wspólnym patriotycznym zadaniem wszystkich Polaków, a umacnianie więzi z bezpartyjnymi jest stałą zasadą polityki naszej partii, czemu jeszcze raz dała wyraz I Krajowa Konferencja PZPR, podkreślając, aby bezpartyjnym społecznikom, robotnikom, chłopom i przedstawicielom inteligencji stwarzać warunki do rozwijania inicjatywy i aktywności, powierzać im odpowiedzialne zadania społeczne.</u>
+ <u xml:id="u-14.15" who="#PoselZandarowskiZdzislaw">Wyrażam głębokie przekonanie, że zreformowana struktura władzy i administracji terenowej stanie się jeszcze lepszą, efektywniejszą formą łączenia wysiłku partii, stronnictw i bezpartyjnych w przyspieszaniu rozwoju społeczno-ekonomicznego naszego kraju.</u>
+ <u xml:id="u-14.16" who="#PoselZandarowskiZdzislaw">Nie wątpimy, że rozpatrywane projekty ustaw dopomogą również w zacieśnianiu codziennej współpracy rad narodowych i administracji z załogami przedsiębiorstw socjalistycznych, z samorządem robotniczym, chłopskim i spółdzielczym, z ogniwami samorządu mieszkańców, których znaczenie wydatnie obecnie wzrasta, z wszystkimi organizacjami społecznymi oraz ludnością miast i wsi. Tworząc lepsze warunki udziału ludzi pracy w życiu publicznym, realizujemy zasadę jedności praw i obowiązków obywateli.</u>
+ <u xml:id="u-14.17" who="#PoselZandarowskiZdzislaw">I Krajowa Konferencja Partyjna wypowiedziała się za tym, by jako kandydatów na przewodniczących i zastępców przewodniczących rad narodowych rekomendować, w porozumieniu z Sojuszniczymi stronnictwami, I sekretarzy odpowiednich instancji partyjnych oraz kierowniczych działaczy Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego i Stronnictwa Demokratycznego. Koncepcja ta spotkała się z pozytywnym przyjęciem wśród szerokiej opinii społecznej, czemu wyraz dały zarówno spotkania kandydatów na radnych z wyborcami, jak i dyskusje na zebraniach organizacji partyjnych po I Krajowej Konferencji PZPR. Jesteśmy przekonani, że znajdzie ona również poparcie nowo wybranych rad. Zamierzone powiązanie rad narodowych z kierownictwem partyjnym terenu jest nie tyle rozwiązaniem ujmowanym w kategoriach polityki kadrowej, bo dobrych kandydatów na przewodniczących i zastępców przewodniczących rad narodowych jest w naszym kraju wielu. Takie rozwiązanie zakłada, że organ przedstawicielski powołany do stanowienia i kontroli na terenie swojego działania zostaje poparty autorytetem instancji partyjnej. Wzmocni to pozycję rady, umocni jej rolę i samodzielność jako organu przedstawicielskiego.</u>
+ <u xml:id="u-14.18" who="#PoselZandarowskiZdzislaw">Wysoka Izbo! Dzisiejsza debata nad dalszym doskonaleniem i umacnianiem organów przedstawicielskich i terenowych organów administracji odbywa się na niewiele dni przed wyborami do rad, co podkreśla szczególne znaczenie tych wyborów. Okres, który je poprzedza, zaznaczył się wysoką aktywnością i zaangażowaniem szerokich kręgów obywateli w procesy rozwoju gospodarki i życia społecznego kraju. W klimacie rzeczowej dyskusji o warunkach realizacji zadań, które nas czekają, przebiegały zebrania partyjne poświęcone omówieniu postanowień I Krajowej Konferencji Partyjnej. Podkreślano na nich, że rezultaty rozwoju społeczno-gospodarczego będą tym lepsze, im więcej do realizacji wspólnych zadań wniesie każdy obywatel i każde ogniwo naszego życia społecznego, w tym ogniwa ludowego państwa. Zebrania potwierdzają znaczenie szerokiej mobilizacji partyjnych i społecznych sił w obliczu zadań dwóch ostatnich lat pięciolecia. Wykazują wagę ofensywnej krytyki braków i Umiejętnego wyzwalania rezerw.</u>
+ <u xml:id="u-14.19" who="#PoselZandarowskiZdzislaw">Gospodarska dyskusja toczy się na odbywających się w całym kraju spotkaniach kandydatów na radnych z wyborcami. Z powszechną aprobatą spotykają się założenia reformy władz i administracji terenowej, którym chcemy dziś nadać konkretny kształt ustawowy. Wyborcy wskazują zarazem, jak wielką rolę w urzeczywistnianiu programu partii odgrywa sprzężenie społecznej i produkcyjnej inicjatywy ludzi pracy ze sprawną działalnością administracji.</u>
+ <u xml:id="u-14.20" who="#PoselZandarowskiZdzislaw">Debata o zadaniach rozwoju społeczno-gospodarczego i warunkach ich realizacji poprzedzająca wybory przynosi bogaty plon w postaci różnorodnych wniosków i inicjatyw, owocnie służy wymianie dobrych doświadczeń oraz krytycznej ocenie słabości i braków. Ważne jest, aby rady narodowe i administracja właściwie wykorzystały po wyborach ten bogaty, owocny dorobek.</u>
+ <u xml:id="u-14.21" who="#PoselZandarowskiZdzislaw">Ustawy, które dziś uchwalimy, tworzą ramy prawne reformy rad narodowych. W nadchodzącym okresie trzeba będzie je wypełnić żywą treścią. — „Reforma struktury władz — mówił tow. Edward Gierek na I Krajowej Konferencji Partyjnej — tworzy jedynie warunki do podniesienia poziomu zarządzania i kierowania oraz do pogłębienia demokracji socjalistycznej. O rzeczywistym postępie zadecyduje praca nowo powołanych władz powiatowych i wojewódzkich oraz pozycja nowo wybranych rad.” Rady narodowe, które wybierzemy w dniu 9 grudnia, staną od pierwszych dni przed ważnymi i trudnymi zadaniami. Ich kształt programowy ustalił VI Zjazd, a aktualne wymiary — uwzględniając pomyślną realizację 3 pierwszych lat pięciolatki — nakreśliła I Krajowa Konferencja Partyjna. Jak ważne dla kraju, dla rad narodowych są te sprawy, mówił dzisiaj w swoim wystąpieniu tow. Jan Szydlak w związku z planem ii budżetem na 1974 r. One to właśnie określą ją stopień trudności zadań i zarazem odpowiedzialność rad oraz wojewodów, prezydentów, naczelników i ich urzędów za to, aby utrzymać i utrwalić dotychczasowe wysokie tempo rozwoju naszej gospodarki, rolnictwa i hodowli, aby nie tracić, a zyskać na czasie.</u>
+ <u xml:id="u-14.22" who="#PoselZandarowskiZdzislaw">Lepsze i bardziej skuteczne działanie wszystkich ogniw przedstawicielskich i wykonawczych jest koniecznym warunkiem zwiększenia produkcji rolnictwa i przemysłów z nim związanych, zdynamizowania rozwoju drobnej wytwórczości i usług, dalszej poprawy w służbie zdrowia, oświacie ti handlu, w organizacji wypoczynku i turystyki, w sprawnej realizacji programu budownictwa mieszkaniowego, warunkiem poprawy funkcjonowania instytucji kulturalnych.</u>
+ <u xml:id="u-14.23" who="#PoselZandarowskiZdzislaw">Jako partia kładziemy szczególny nacisk na realizację wielkich zadań wychowania młodego pokolenia, pragniemy, by wysiłki państwa, rad narodowych sprzęgły się tu z podnoszeniem roli rodziny jako podstawowej komórki życia społecznego, z rozwojem samorządnych inicjatyw organizacji młodzieżowych.</u>
+ <u xml:id="u-14.24" who="#PoselZandarowskiZdzislaw">Wiemy też — i dajemy temu wyraz — jak dalece ogólny postęp zależy od kształtu stosunków między ludźmi, od skuteczności walki przeciwko przejawom znieczulicy i biurokratyzmu, który nadal jeszcze nie obcy jest także aparatowi terenowej administracji, od kultury obsługi obywateli, od właściwego reagowania na ich postulaty i wnioski.</u>
+ <u xml:id="u-14.25" who="#PoselZandarowskiZdzislaw">Obywatele Posłowie! Reforma ustroju rad narodowych i terenowych organów administracji państwowej podyktowana jest potrzebą zbliżenia perspektywy Polski jako wysoko rozwiniętego kraju, w którym harmonijnie sprzęgnięte zostają: dobra organizacja, prężna gospodarka, wysoki poziom nauki i techniki, demokratyzm ustroju i stosunków społecznych z twórczymi, materialnymi i kulturalnymi potrzebami ludzi pracy — w sposób stanowiący urzeczywistnienie idei socjalizmu.</u>
+ <u xml:id="u-14.26" who="#PoselZandarowskiZdzislaw">Ten program, ten cel przyświeca Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej; jest to program realistyczny, oparty na naszych zasobach materialno-technicznych, na całym potencjale patriotyzmu, zdolności i pracowitości naszego narodu. Należy sądzić, że rozważane przez Wysoką Izbę zmiany w organizacji terenowych organów władzy i administracji państwowej stworzą pomyślne warunki po temu, by potencjał ów mógł być skuteczniej jeszcze wykorzystywany i włączany w dzieło budowy Polski, której wizję przed narodem rysuje program VI Zjazdu.</u>
+ <u xml:id="u-14.27" who="#PoselZandarowskiZdzislaw">Klub Poselski Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej popiera projekty ustaw o zmianie Konstytucji PRL i o zmianie ustawy o radach narodowych w brzmieniu przedłożenia rządowego wraz z poprawkami wniesionymi przez komisje sejmowe.</u>
+ <u xml:id="u-14.28" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-15">
+ <u xml:id="u-15.0" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Głos ma poseł Bolesław Dylak.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-16">
+ <u xml:id="u-16.0" who="#PoselDylakBoleslaw">Obywatelko Marszałku! Wysoki Sejmie! Dzisiejsza debata nad nowym modelem ustrojowym terenowych organów władzy i administracji państwowej odbywa się w okresie powszechnej, rzeczowej i gospodarskiej dyskusji nad programem wyborczym Frontu Jedności Narodu, prowadzonej na spotkaniach wyborców z kandydatami na radnych. Kampania wyborcza do rad narodowych dała również okazję do przedyskutowania założeń reformy, które znajdują wyraz w przedłożonych Sejmowi rządowych projektach ustaw, nowelizujących Konstytucję PRL i ustawę o radach narodowych.</u>
+ <u xml:id="u-16.1" who="#PoselDylakBoleslaw">Z zadowoleniem mogę oświadczyć, że wieś udziela pełnego poparcia przeprowadzeniu reformy, zgodnie z przyjętymi założeniami. W tym poparciu manifestuje się całkowita zbieżność dążeń i celów politycznego kierownictwa i społeczeństwa. Zmiany, jakie zamierzamy wprowadzić w dotychczasowej strukturze rad i administracji terenowej, wynikają z programu doskonalenia systemu zarządzania gospodarką narodową, zawartego w uchwale VI Zjazdu PZPR.</u>
+ <u xml:id="u-16.2" who="#PoselDylakBoleslaw">Koncepcja reformy rad narodowych zaprezentowana na I Krajowej Konferencji PZPR spotkała się z pełnym poparciem IV Plenum Naczelnego Komitetu Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego. Wypowiadając się za przeprowadzeniem reformy w radach na stopniu powiatowym i wojewódzkim, wyraziliśmy swoje przekonanie, że sprzyjać ona będzie dalszemu rozwojowi demokracji socjalistycznej i samorządności działania rad narodowych.</u>
+ <u xml:id="u-16.3" who="#PoselDylakBoleslaw">Uważamy, że nowy system terenowej administracji państwowej zapewni o wiele sprawniejsze wykonywanie zadań ogólnopaństwowych oraz zadań lokalnych, które należą do zakresu działania rad narodowych.</u>
+ <u xml:id="u-16.4" who="#PoselDylakBoleslaw">Zwrócić uwagę należy przede wszystkim na istotne znaczenie usprawnienia działania organów wykonawczych, a zwłaszcza na skrócenie procesu podejmowania decyzji. Administracja działająca pod jednoosobowym kierownictwem, z jednoosobową odpowiedzialnością zapewni należytą egzekutywę powierzonych zadań.</u>
+ <u xml:id="u-16.5" who="#PoselDylakBoleslaw">Zaprojektowany model organizacji i funkcjonowania organów przedstawicielskich i organów administracji — odpowiada, w naszym przekonaniu, współczesnym wymogom efektywnego zarządzania gospodarką narodową.</u>
+ <u xml:id="u-16.6" who="#PoselDylakBoleslaw">Inicjatywa reformy wynika więc z określonych potrzeb społecznych, z sumy doświadczeń minionego okresu działalności rad narodowych, z obiektywnej konieczności wprowadzania sprawnego, operatywnego systemu zarządzania. Projekt noweli ustawy o radach narodowych trafnie normuje układ stosunków i strukturę wewnętrzną rad oraz terenowych organów administracji państwowej. Prawidłowo też określa kompetencję organów uchwałodawczych i wykonawczych.</u>
+ <u xml:id="u-16.7" who="#PoselDylakBoleslaw">Omawiane dzisiaj projekty ustaw, z uwzględnieniem poprawek zaproponowanych przez komisje sejmowe — według opinii Klubu Poselskiego Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego, który mam zaszczyt reprezentować — czynią zadość podstawowym założeniom reformy.</u>
+ <u xml:id="u-16.8" who="#PoselDylakBoleslaw">Rady narodowe wszystkich stopni działać będą jako przedstawicielskie organy władzy państwowej i podstawowe organy samorządu społecznego. Przedłużeniem ich społecznej działalności będzie samorząd mieszkańców miast i wsi.</u>
+ <u xml:id="u-16.9" who="#PoselDylakBoleslaw">Zjednoczone Stronnictwo Ludowe zainteresowane jest rozwijaniem samorządu w środowiskach wiejskich, jak również z uznaniem odnosi się do rozwoju samorządu w środowiskach miejskich.</u>
+ <u xml:id="u-16.10" who="#PoselDylakBoleslaw">W rozwoju różnych form samorządu na wsi widzimy szerokie możliwości pobudzania i wykorzystania inicjatywy społecznej, niezbędnej do dalszego rozwoju produkcji rolnej i poprawy warunków życia, jak również kształtowania postępowych stosunków społecznych w środowiskach wiejskich. Zjednoczone Stronnictwo Ludowe ze swej strony stara się o umocnienie samorządu mieszkańców wsi, a w szczególności o zwiększenie roli zebrań wiejskich i społecznej rangi sołtysów, o rozwój samorządu chłopskiego w kółkach rolniczych oraz w spółdzielczości wiejskiej.</u>
+ <u xml:id="u-16.11" who="#PoselDylakBoleslaw">Z zadowoleniem przyjąć należy propozycje noweli, zmierzające do ściślejszego powiązania samorządu mieszkańców w mieście i na wsi z działalnością rad narodowych i komitetów Frontu Jedności Narodu.</u>
+ <u xml:id="u-16.12" who="#PoselDylakBoleslaw">Nowela do ustawy o radach narodowych stwarza radom szerokie podstawy do wykorzystania inicjatywy społecznej i większej samodzielności w zaspokajaniu potrzeb swego terenu. Pragnę podkreślić, że nowela otwiera perspektywę jeszcze lepszych efektów pracy czynnika społecznego w radach narodowych, w ich komisjach, których autorytet będzie umocniony przez udział przewodniczących komisji w prezydiach rad narodowych. Umocniona zostanie pozycja radnych, korzystających z uprawnień związanych z piastowaniem mandatu radnego. Nowela daje im możliwość wykorzystania własnej inicjatywy w załatwianiu spraw swego terenu przez występowanie ze słusznymi wnioskami do wszystkich instytucji i organów państwowych na ich terenie działania. Radnym udzielana będzie nadal wydatna pomoc polityczno-organizacyjna.</u>
+ <u xml:id="u-16.13" who="#PoselDylakBoleslaw">Na obecnym etapie rozwoju społeczno-ekonomicznego naszego kraju oraz powiązania walorów socjalistycznego ustroju z rewolucją naukowo-techniczną zachodzi potrzeba dokonania zmian w dotychczasowym modelu rad narodowych, które z jednej strony zmierzać będą do pogłębiania demokracji socjalistycznej, kształtowanej w okresie blisko 30-lecia Polski Ludowej, a z drugiej — powołania takich organów administracji, które zdolne będą spełniać ważną rolę w dynamicznym rozwoju socjalistycznej ekonomiki, w podnoszeniu poziomu zarządzania i gospodarowania oraz lepszym załatwianiu spraw obywateli.</u>
+ <u xml:id="u-16.14" who="#PoselDylakBoleslaw">Reforma dokonana na początku bieżącego roku, obejmująca ogniwo podstawowe w radach narodowych — wykazała w pełni zasadność jej przeprowadzenia. Nastąpiło faktyczne przybliżenie organów władzy administracji do obywateli. Gminne rady narodowe i naczelnicy gmin pomyślnie rozwijają działalność zgodnie z założeniami reformy. Wyposażenie organów gminnych w szeroki zakres kompetencji dotyczących załatwiania spraw obywateli oraz w zakresie zarządzania i koordynacji podniosło ich autorytet i znaczenie w środowiskach wiejskich i małych miast. Z doświadczeń reformy w gminach wynikają uzasadnione wnioski, że należy przeprowadzić zmiany w całym systemie rad narodowych i administracji terenowej.</u>
+ <u xml:id="u-16.15" who="#PoselDylakBoleslaw">Wprowadzenie w życie zamierzonej reformy umocni rolę i znaczenie rad narodowych. Sprzyjać temu będzie także nowa koncepcja prezydiów rad narodowych, w skład których wejdą przewodniczący i zastępcy przewodniczącego rady narodowej oraz przewodniczący stałych komisji rady narodowej. Funkcja przewodniczącego powierzana będzie I sekretarzom właściwych komitetów partii. Zastępcami przewodniczącego będą m.in. działacze Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego. Powierzenie tak ważnych stanowisk kierowniczych w radach narodowych czołowym działaczom politycznym — w województwach, miastach, w powiatach i gminach — przyczyni się niewątpliwie do dalszego umocnienia kierowniczej roli partii, stworzy jeszcze lepsze warunki do pogłębienia współpracy międzypartyjnej, jak również do podniesienia autorytetu i prestiżu oraz skuteczności działania rad narodowych.</u>
+ <u xml:id="u-16.16" who="#PoselDylakBoleslaw">Prezydia rad narodowych, jako ich organy wewnętrzne, zapewnią prawidłową działalność czynnika społecznego na sesjach i w komisjach, czuwać będą nad zabezpieczeniem praw radnych i członków komisji.</u>
+ <u xml:id="u-16.17" who="#PoselDylakBoleslaw">Powołanie oprócz naczelników gmin także naczelników miast, powiatów, dzielnic, prezydentów większych miast oraz wojewodów, jako organów administracji państwowej, a zarazem organów zarządzająco-wykonawczych rad narodowych — będzie przedsięwzięciem słusznym, pozwalającym na ujednolicenie struktury organizacyjnej, właściwe ustalenie zakresu kompetencji rad narodowych i administracji terenowej.</u>
+ <u xml:id="u-16.18" who="#PoselDylakBoleslaw">Ustanowienie wyodrębnionego pionu terenowych organów administracji państwowej pozwoli na zwiększenie operatywności i skuteczności ich działania. Administracja wyspecjalizowana, prężna i sprawnie działająca będzie gwarancją należytej realizacji zadań ogólnopaństwowych, zleconych przez Rząd i Prezesa Rady Ministrów, a także ustalanych przez rady narodowe, głównie w planach społeczno-gospodarczych i innych uchwałach.</u>
+ <u xml:id="u-16.19" who="#PoselDylakBoleslaw">Szczególnie ważne są uprawnienia rad narodowych w dziedzinie uchwalania wieloletnich i rocznych planów społeczno-gospodarczych rozwoju własnego terenu oraz funkcje koordynacyjne i kontrolne.</u>
+ <u xml:id="u-16.20" who="#PoselDylakBoleslaw">Z punktu widzenia zapewnienia wykonania zaplanowanych zadań bardzo ważne są również uprawnienia terenowych organów administracji państwowej w zakresie koordynacji działalności gospodarczej wszystkich jednostek państwowych i spółdzielczych na danym terenie. W celu pełnego wykorzystania tych uprawnień trzeba doskonalić kierunki i metody planowania społeczno-gospodarczego, jak również odpowiednio ustalać budżety rad narodowych.</u>
+ <u xml:id="u-16.21" who="#PoselDylakBoleslaw">Wysoki Sejmie! Pozwoliłem sobie zaakcentować niektóre najistotniejsze naszym zdaniem propozycje zmian, jakie zawiera projekt noweli do ustawy o radach narodowych. Słuszny projekt reformy organizacji rad powiatowych i wojewódzkich stanowi początek nowego kierunku działania w całym systemie rad narodowych i terenowych organów administracji państwowej. Konieczny jest powszechny udział sił społecznych, ich aktywna, zaangażowana działalność w urzeczywistnianiu reformy, którą po uchwaleniu noweli do Konstytucji i ustawy o radach narodowych trzeba będzie konsekwentnie wcielać w życie.</u>
+ <u xml:id="u-16.22" who="#PoselDylakBoleslaw">Nowa kadencja rad narodowych, wybranych w dniu 9 grudnia br., charakteryzować się powinna niezwykle dużą aktywnością w rozwiązywaniu pilnych problemów gospodarczych i społecznych w poszczególnych regionach i środowiskach. Wzrosną wymagania wobec terenowych organów administracji państwowej i podległego, im aparatu administracyjnego.</u>
+ <u xml:id="u-16.23" who="#PoselDylakBoleslaw">Kraj nasz wkroczył w niezwykle ważny etap rozwoju społeczno-ekonomicznego. Podjęte zostały wysiłki zmierzające do unowocześnienia całego systemu zarządzania gospodarką narodową, podniesienia poziomu produkcji, lepszej wydajności pracy. Ważne zadania stoją również przed wsią i rolnictwem. Pomyślne wykonanie planu 5-letniego wymagać będzie coraz lepszych wyników produkcyjnych i większej współodpowiedzialności wsi za prawidłowy rozwój całej gospodarki narodowej. Zjednoczone Stronnictwo Ludowe, koncentrujące swoją działalność w środowiskach wiejskich, zwraca szczególną uwagę na te właśnie problemy.</u>
+ <u xml:id="u-16.24" who="#PoselDylakBoleslaw">IV Plenum Naczelnego Komitetu ZSL postawiło przed całym Stronnictwem pilne zadania dalszej intensyfikacji produkcji rolnej, wskazało na możliwości wykorzystania istniejących rezerw produkcyjnych w rolnictwie. Liczymy, że nowy system rad i administracji terenowej będzie m.in. ułatwiał rozwiązywanie problemów społecznych i gospodarczych wsi i rolnictwa. Będzie sprzyjał wprowadzeniu w życie nowej reformy oświaty, stwarzaniu lepszych warunków ochrony zdrowia ludności wiejskiej oraz skutecznej realizacji szerokiego programu usług dla ludności i rolnictwa. Zmiany w radach narodowych i terenowej administracji państwowej będą czynnikiem wpływającym realnie na unowocześnienie wsi polskiej.</u>
+ <u xml:id="u-16.25" who="#PoselDylakBoleslaw">Aktywną i konkretną działalnością wszystkich członków i działaczy, kół instancji naszego Stronnictwa chcemy dać swój wkład we wspólne dzieło rozkwitu Polski Ludowej.</u>
+ <u xml:id="u-16.26" who="#PoselDylakBoleslaw">Przywiązujemy wielką wagę do kształtowania patriotycznych, zaangażowanych postaw ludzi, którzy swoją twórczą, wydajną pracą przyczyniają się do przysparzania dóbr społecznych, wnoszenia nowych wartości materialnych i kulturalnych. Rozwijamy swoją działalność w kierunku pełnej realizacji wytyczonego przez partię programu budownictwa socjalistycznego, w którym złączone są nierozerwalnie interesy ogólnopaństwowe i poszczególnych obywateli.</u>
+ <u xml:id="u-16.27" who="#PoselDylakBoleslaw">W głębokim poczuciu współodpowiedzialności za dalszy rozwój naszej ojczyzny, umacnianie jej potencjału ekonomicznego, pogłębianie demokracji socjalistycznej i dobre funkcjonowanie organów administracji państwowej pragnę w imieniu Klubu Poselskiego ZSL wyrazić poparcie dla przedłożonych Wysokiemu Sejmowi rządowych projektów noweli do Konstytucji PRL i ustawy o radach narodowych wraz z poprawkami wniesionymi przez komisje sejmowe.</u>
+ <u xml:id="u-16.28" who="#PoselDylakBoleslaw">Posłowie Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego będą głosować za ich uchwaleniem.</u>
+ <u xml:id="u-16.29" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-17">
+ <u xml:id="u-17.0" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Głos ma poseł Jerzy Rachowski.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-18">
+ <u xml:id="u-18.0" who="#PoselRachowskiJerzy">Obywatelko Marszałku! Wysoka Izbo! Skierowane przez Radę Ministrów do Sejmu dwa projekty ustaw: o zmianie Konstytucji PRL i o zmianie ustawy o radach narodowych — są ważnymi aktami prawnymi w procesie dalszego umacniania terenowych organów przedstawicielskich oraz usprawniania i unowocześniania administracji terenowej. Są one wyrazem realizacji uchwał VI Zjazdu i postanowień I Krajowej Konferencji Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, stanowią istotny krok w zakresie kształtowania struktury organizacyjnej i metod działania państwa, zapoczątkowany w roku bieżącym reforma władz terenowych na wsi i w małych miastach.</u>
+ <u xml:id="u-18.1" who="#PoselRachowskiJerzy">Wysoka Izbo! W roku przyszłym przypada 30-lecie Polski Ludowej. W olbrzymim dorobku tego okresu znaczny udział przypada radom narodowym, będącym od początku swego istnienia ważnym instrumentem realizacji zasad demokraci i socjalistycznej. Począwszy od 1950 r., to jest od wejścia w życie ustawy o terenowych organach jednolitej władzy państwowej, ukształtowany został model polityczny rad narodowych, odpowiadający w swych podstawowych założeniach wymogom ustroju socjalistycznego. Jest to model, którego podstawy pryncypialne, a w szczególności idea ludowładztwa, są i muszą pozostać niezmienne, wymagają natomiast stałego umacniania i pogłębiania. Model ten ma zarazem charakter dynamiczny. W miarę wzrostu zadań społeczno-gospodarczych państwa, umacniania kierowniczej roli Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, pogłębiania się jej współdziałania ze stronnictwami sojuszniczymi, wzrostu zaangażowania najszerszych kręgów społeczeństwa w sprawy rozwoju kraju — dobór środków i metod wykonywania zadań przez rady narodowe powinien ulegać zmianie.</u>
+ <u xml:id="u-18.2" who="#PoselRachowskiJerzy">Ten pogląd znajduje uzasadnienie i odzwierciedlenie w jednym z zasadniczych przepisów Konstytucji, stanowiącym, że zadaniem rad narodowych jest zapewnienie coraz szerszego udziału obywateli w sprawowaniu władzy państwowej. Konstytucja daje tym samym wyraz zasadzie, że idea ludowładztwa, której niezmiernie ważna platforma są właśnie rady narodowe, wyklucza statyczność konkretnych form i metod działania — przeciwnie, że muszą one od czasu do czasu ulegać krytycznej, konstruktywnej ocenie i zmianom. W tym sensie rozumieć należy dynamiczność trwałego modelu Politycznego terenowych organów władzy i administracji państwowej w Polsce.</u>
+ <u xml:id="u-18.3" who="#PoselRachowskiJerzy">W praktyce bowiem w realizacji Podstawowych zasad działania rad narodowych, obok bezspornych sukcesów, powstawały niejednokrotnie pewne trudności i zahamowania. Powstawały również nowe koncepcie i nowe pozytywne metody i formy działania, których ustawodawca z góry przewidzieć nie mógł i które wskutek tego nie znajdowały odzwierciedlenia w ustawodawstwie. Wzrost zadań i odpowiedzialności organów rad narodowych, rysujący sie szczególnie wyraziście w świetle zadań bieżącego planu 5-letniego. uzasadniał potrzebę głębokiego i wszechstronnego rozważenia, czy i które spośród struktur, metod i form działania rad wymagałyby dalszego udoskonalenia czy też korekty. Wynikiem takich rozważań i analiz są projekty, nad którymi Izba W tej chwili debatuje.</u>
+ <u xml:id="u-18.4" who="#PoselRachowskiJerzy">Wysoki Sejmie! Istotny sens i cel projektu oddaje w sposób ścisły i syntetyczny treść wstępu do ustawy.</u>
+ <u xml:id="u-18.5" who="#PoselRachowskiJerzy">Uchwała VI Zjazdu Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej stanowi kompleksowy, harmonijnie kojarzący poszczególne -dziedziny życia, ogólnonarodowy program rozwoju społeczno-ekonomicznego kraju. I Krajowa Konferencja PZPR, dokonując podsumowania dotychczasowej realizacji tego programu, w oparciu o wyniki społeczno-gospodarcze znacznie przewyższające założenia przewidziane w planie 5-letnim na lata 1971 — 1973, sformułowała ambitne, ale w pełni realne zwiększone zadania na lata 1974 — 1975. Konferencja określiła zarazem warunki, nieodzowne do wykonania tych zadań. Spośród całego kompleksu tych warunków pragnąłbym poświęcić chwilę uwagi dwóm, które — jak sądzę — mają znaczenie zasadnicze. Są nimi: dalszy aktywny, znamionujący się pełnym zaangażowaniem i wysoce aktywną postawa, udział społeczeństwa w dziele budowy drugiej Polski oraz uruchomienie rezerw leżących w sferze organizacji zarządzania.</u>
+ <u xml:id="u-18.6" who="#PoselRachowskiJerzy">Jedną z najbardziej znamiennych cech ustroju socjalistycznego jest jego zdolność do uruchomienia wielkich rezerw aktywności ludzkiej. Wartość społecznego zaangażowania obywateli w pracy rad narodowych trudno byłoby przecenić. Jest rzeczą szczególnej wagi, aby to zaangażowanie zostało wykorzystane dla dobra krain i społeczeństwa w sposób jak najbardziej efektywny. Działanie organu przedstawicielskiego, stanowiąc podstawę dalszego wzrostu autorytetu i zaufania społecznego, sprzyja ujawnianiu i uruchamianiu wszelkiego rodzaju rezerw, wyczula administracje na problemy społeczne, umacnia wpływ czynnika przedstawicielskiego na administracje bez krepowania jej inicjatywy w sprawach bieżących.</u>
+ <u xml:id="u-18.7" who="#PoselRachowskiJerzy">Te działalność będzie poszerzać — zgodnie z projektowanym założeniem — nadanie radom również charakteru organu samorządu, a także rozszerzenie działalności rad o funkcje spełniane przez samorząd mieszkańców. Jest to sposób prawidłowego i skutecznego wiązania rad narodowych z szerokimi rzeszami ludzi pracy.</u>
+ <u xml:id="u-18.8" who="#PoselRachowskiJerzy">Temu społecznemu zamówieniu odpowiada i a w pełni przedłożone projekty ustaw. Ich podstawowym celem jest wprowadzenie w życie takich rozwiązań, które będą:</u>
+ <u xml:id="u-18.9" who="#PoselRachowskiJerzy">— umacniać pożycie i zapewniać rzeczywisty Wzrost znaczenia rad narodowych.</u>
+ <u xml:id="u-18.10" who="#PoselRachowskiJerzy">— przyczyniać się do podnoszenia sprawności i efektywności działania organów administracji, — eliminować z działalności organów państwowych, zakresu ich kompetencji i odpowiedzialności — wszelkie braki i nieprawidłowości, — przyczyniać się do umocnienia pozycji naszego państwa we wspólnocie socjalistycznej i na arenie międzynarodowej.</u>
+ <u xml:id="u-18.11" who="#PoselRachowskiJerzy">Doświadczenia uzyskane na szczeblu gminnym potwierdzają słuszność wysuniętej na VI Zjeździe zasady oddzielenia w radach narodowych funkcji prezydiów tych rad — jako organizatorów pracy organów przedstawicielskich — od funkcji bezpośredniego kierowania administracją państwową. Zasada ta stale i niezmiennie stosowana na szczeblu centralnym, a sprawdzona praktycznie na szczeblu najniższym, podstawowym — znajduje pełne uzasadnienie, aby ja wprowadzić w radach narodowych wszystkich stopni, a przez to zapewnić niezbędną harmonię w funkcjonowaniu organów władzy i administracji jako całego jednolitego systemu.</u>
+ <u xml:id="u-18.12" who="#PoselRachowskiJerzy">Bardziej istotną sprawą aniżeli samo wyodrębnienie organów przedstawicielskich z własnym kierownictwem i jednoosobowych organów terenowej administracji państwowej — jest nadanie im ustawowo nowej treści i nowoczesnego stylu pracy. I właśnie na tych nowych elementach pragnąłbym zatrzymać na chwilę uwagę Wysokiej Izby.</u>
+ <u xml:id="u-18.13" who="#PoselRachowskiJerzy">Nowa rada narodowa — to nie tylko większa liczebnie reprezentacja ludności, o szerszym przekroju środowiskowym — ale przede wszystkim wyposażony w szerokie kompetencje organ terenowej władzy państwowej i równocześnie organ samorządu społecznego. Ich instrumentem oddziaływania na gospodarkę województwa, powiatu, miasta czy gminy — jest uchwalony plan społeczno-gospodarczego rozwoju terenu. Na każdym szczeblu plan ten obejmuje nie tylko własne zadania budżetowe. jak to było dotychczas, ale także zadania jednostek nie podporządkowanych, zmierzające do gospodarczego i kulturalnego rozwoju terenu, wzrostu i unowocześnienia produkcji rolnej i przemysłowej, rozwoju usług i zwiększania poziomu zaspokajania potrzeb mieszkańców. Szczególne znaczenie będzie to miało w dziedzinie usług. Ich rozwój, podnoszenie jakości, unowocześnienie, zbliżenie do obywateli jest jednym z najistotniejszych zadań społeczno-gospodarczych, jakie powinny podjąć rady narodowe.</u>
+ <u xml:id="u-18.14" who="#PoselRachowskiJerzy">Dzięki planom wynikającym z założeń rozwojowych krain rady narodowe uzyskują skuteczniejsze środki oddziaływania koordynacyjnego na wszystkie jednostki państwowe, spółdzielcze, instytucie, zakłady i organizacje społeczne, działające na ich terenie. Zajmują one w koordynacyjnym działaniu kluczową i nadrzędną pozycję wobec innych organów państwowych i jednostek w terenie, co zapewnia im samodzielność, a zarazem — jasno sprecyzowana role w kształtowaniu poszczególnych regionów, miast i wsi, czyni je silniejszymi bardziej autorytatywnymi i zapewnia wzrost ich znaczenia w opinii społecznej. Nowe są przede wszystkim prezydia rad narodowych, w pełni samodzielne w organizowaniu swej pracy, a także działalności rady i jej komisji. Uwolnione od cechującej je dotychczas dwoistości, uniezależnione organizacyjnie i kompetencyjnie od czynnika administracyjnego — stają się obecnie społecznymi organizatorami pracy rady, koordynatorami prac komisji i przewodnikami pracy radnych w sprawowaniu ich mandatów.</u>
+ <u xml:id="u-18.15" who="#PoselRachowskiJerzy">Przewidywany skład prezydiów rad narodowych, z I sekretarzem właściwego komitetu Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej jako przewodniczącym i zastępcami — kierownikami organizacji Stronnictwa Demokratycznego i Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego, umacnia polityczny autorytet i znaczenie rad narodowych.</u>
+ <u xml:id="u-18.16" who="#PoselRachowskiJerzy">Taki układ sprzyjać będzie ugruntowaniu pozycji terenowych organów przedstawicielskich, podnoszeniu ich rangi, a także podwyższeniu roli, znaczenia i poziomu pracy stałych komisji oraz ogółu radnych. Równocześnie nakłada on nowe zadania i obowiązki na instancje partyjne, instancje stronnictw sojuszniczych.</u>
+ <u xml:id="u-18.17" who="#PoselRachowskiJerzy">Nowym rozwiązaniem stanowiącym wyraz unowocześniania struktury terenowej administracji państwowej — jest utworzenie jednoosobowych organów tej administracji na wszystkich szczeblach. Wyposażenie organów administracji w rozległe uprawnienia w dziedzinie zarządzająco-kontrolnej i koordynacyjnej — zapewnia im efektywny wpływ na działalność wszystkich jednostek gospodarczych, społecznych i kulturalnych, zlokalizowanych na ich terenie działania. Zapewnia im prawo kontroli wykorzystywania zdolności produkcyjnych przedsiębiorstw i zakładów, zgodności osiąganych wyników z założonymi celami, a dzięki temu kształtowanie kierunków rozwoju społeczno-gospodarczego terenu oraz realizacji szerokiego programu zaspokajania potrzeb miejscowej ludności, przy jej maksymalnym w tej mierze udziale, a przede wszystkim inicjatywie.</u>
+ <u xml:id="u-18.18" who="#PoselRachowskiJerzy">Szczególnie godne uwypuklenia jest wprowadzenie w przedłożonych uzupełnieniach do projektu ustawy o radach narodowych — daleko idącej decentralizacji uprawnień w załatwianiu indywidualnych spraw obywateli.</u>
+ <u xml:id="u-18.19" who="#PoselRachowskiJerzy">Koncentracja decyzji, ściśle sprecyzowany zakres odpowiedzialności, wyrazisty i jednoznaczny podział funkcji spełnianych przez poszczególne organy, wzrost uprawnień koordynacyjnych w poziomych układach organizacyjnych — są to istotne czynniki usprawnienia zarządzania gospodarką terenową i doskonalenia administracji. Pozwalają one żywić nadzieję na lepsze wykorzystanie rezerw, jakie w tej administracji i gospodarce wciąż jeszcze istnieją.</u>
+ <u xml:id="u-18.20" who="#PoselRachowskiJerzy">Wysoka Izbo! Warto — jak sądzę — uwypuklić jeszcze jedną cechę charakterystyczną projektu. Jest nią umiarkowana elastyczność rozwiązań. Wyraża się ona w wielu proponowanych normach, spośród których należałoby wymienić:</u>
+ <u xml:id="u-18.21" who="#PoselRachowskiJerzy">— możliwość dokonywania zmian w podporządkowaniu jednostek podziału administracyjnego państwa — zmian polegających na podporządkowaniu radom narodowym większych miast — gmin, miast mniejszych, a nawet całych powiatów;</u>
+ <u xml:id="u-18.22" who="#PoselRachowskiJerzy">— szeroko zakrojone uprawnienia terenowych organów administracji państwowej do określenia kompetencji pracowników podległych urzędów w zakresie wydawania decyzji administracyjnych;</u>
+ <u xml:id="u-18.23" who="#PoselRachowskiJerzy">— możność upoważnienia kierowników terenowych zjednoczeń, przedsiębiorstw, zakładów i instytucji do załatwiania określonych spraw z zakresu administracji państwowej;</u>
+ <u xml:id="u-18.24" who="#PoselRachowskiJerzy">— Uprawnienie MRN do przekazywania niektórych spraw do rozpatrzenia przez organy samorządu mieszkańców;</u>
+ <u xml:id="u-18.25" who="#PoselRachowskiJerzy">— możność podejmowania wspólnych uchwał przez sąsiadujące rady narodowe.</u>
+ <u xml:id="u-18.26" who="#PoselRachowskiJerzy">Trudno w chwili obecnej przesądzić stopień wykorzystania przytoczonych przed chwilą elastycznych rozwiązań w przyszłości. Jedno wydaje się być pewne: projekt stwarza wiele możliwości dalszego dynamicznego rozwoju systemu przedstawicielskiego i doskonalenia pracy administracji państwowej.</u>
+ <u xml:id="u-18.27" who="#PoselRachowskiJerzy">Wysoki Sejmie! Klub Poselski Stronnictwa Demokratycznego — w którego imieniu zabieram głos — przywiązuje szczególną wagę do doskonalenia pracy organów przedstawicielskich, widząc jednocześnie potrzebę lepszej pracy organów administracji. Daliśmy temu wyraz szczególnie w uchwałach X Kongresu. Podstawowe założenia projektu i jego poszczególne postanowienia odpowiadają — daniem Klubu Poselskiego SD — aktualnym potrzebom doskonalenia pracy rad i są adekwatne do zadań, którym rady narodowe mogą i powinny sprostać. Pragnę oświadczyć, że Klub Poselski Stronnictwa Demokratycznego będzie głosować za projektami ustaw w brzmieniu przedłożeń rządowych wraz z poprawkami, zgłoszonymi przez sejmową Komisję Prac Ustawodawczych oraz Komisję Spraw Wewnętrznych i Wymiaru Sprawiedliwości.</u>
+ <u xml:id="u-18.28" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-19">
+ <u xml:id="u-19.0" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Głos ma poseł Maria Grzelka.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-20">
+ <u xml:id="u-20.0" who="#PoselGrzelkaMaria">Obywatelko Marszałku! Wysoki Sejmie! Podejmowane dzisiaj w Sejmie decyzje zmian Konstytucji i ustawy o radach narodowych są niewątpliwie wynikiem dłuższego procesu rozwojowego, który obserwowaliśmy szczególnie wyraźnie u nas w Łodzi.</u>
+ <u xml:id="u-20.1" who="#PoselGrzelkaMaria">Po VI Zjeździe partii rola i autorytet rad narodowych poważnie wzrosły. Wytworzony klimat sprzyjał aktywizacji społeczeństwa, wyzwalaniu rezerw, podejmowaniu zadań i inicjatyw zgodnie z żywotnymi potrzebami ludzi pracy. Potwierdziła to niedawno odbyta I Krajowa Konferencja Partyjna.</u>
+ <u xml:id="u-20.2" who="#PoselGrzelkaMaria">Rady narodowe i ich organy wykonawcze objęły swym działaniem w zasadzie wszystkie podstawowe dziedziny gospodarcze i socjalno-kulturalne.</u>
+ <u xml:id="u-20.3" who="#PoselGrzelkaMaria">Uzyskany dorobek i doświadczenie stanowią między innymi przesłankę do stawiania przed radami narodowymi dalszych, jeszcze bardziej trudnych i odpowiedzialnych zadań, odpowiadających nie tylko aktualnym potrzebom społeczno-gospodarczego rozwoju kraju, ale także perspektywicznym tendencjom rozwojowym i ambicjom społeczeństwa.</u>
+ <u xml:id="u-20.4" who="#PoselGrzelkaMaria">Realizacja dostosowywania struktury aparatu państwowego do nowych potrzeb nie mogła zatrzymać się na szczeblu gminy. Niezbędne jest wzmocnienie zarówno rad narodowych jako organów przedstawicielskich, jak i unowocześnienie struktury terenowych organów administracji państwowej, także na szczeblu miasta, powiatu i województwa.</u>
+ <u xml:id="u-20.5" who="#PoselGrzelkaMaria">W miastach szczególnie odczuwalna jest aktualnie potrzeba ściślejszego powiązania rad narodowych z nowo wybranymi organami samorządu mieszkańców oraz samorządami robotniczymi. Te trzy ważne ogniwa naszego systemu demokracji socjalistycznej powinny ściśle ze sobą współdziałać w realizacji każdej ważnej społecznie inicjatywy, mającej zasadnicze znaczenie dla poprawy warunków pracy załóg i życia mieszkańców.</u>
+ <u xml:id="u-20.6" who="#PoselGrzelkaMaria">Jesteśmy przekonani, że rady narodowe zgodnie z kierunkami polityki państwa, aktywniej niż dotychczas podejmą zadania koordynatora współdziałania społecznego w realizacji planów społeczno-gospodarczego rozwoju kraju, regionów, miast i gmin, służących lepszemu zaspokajaniu potrzeb ludności.</u>
+ <u xml:id="u-20.7" who="#PoselGrzelkaMaria">W nadawanej im dzisiaj strukturze nowo wybrane rady narodowe będą mogły oczywiście wykorzystać w swoim działaniu wiele sprawdzonych form i metod pracy stosowanych dotychczas, jak np.: odbywanie wspólnych sesji z udziałem organizacji społecznych i związkowych, tworzenie zakładowych zespołów radnych, współdziałanie komisji radzieckich szczebla miejskiego i dzielnicowego, kontrole społeczne radnych w terenie, współdziałanie z komisjami sejmowymi i wojewódzkimi zespołami poselskimi. Wprowadzane aktualnie zmiany umożliwią niewątpliwie znaczne rozszerzenie i pogłębienie wielu kierunków tego działania, służąc jednocześnie zacieśnieniu więzi rad z wyborcami i wzmocnieniu ich społecznej kontroli nad ogniwami administracji państwowej i gospodarczej w terenie. Jest to kierunek zmian, który w całej rozciągłości popieramy.</u>
+ <u xml:id="u-20.8" who="#PoselGrzelkaMaria">Jednocześnie możliwości bardziej efektywnego i sprawnego działania będą mieć terenowe organy administracji państwowej, uzyskując szersze uprawnienia w zakresie wszechstronnej koordynacji terenowej nie tylko wobec podporządkowanych im bezpośrednio jednostek, lecz także w określonym zakresie wobec przedsiębiorstw i instytucji podporządkowanych centralnie.</u>
+ <u xml:id="u-20.9" who="#PoselGrzelkaMaria">W warunkach łódzkich wiąże się to w sposób istotny z realizacją „Programu rozwoju i modernizacji Łodzi”, który przyjęty został przez Biuro Polityczne KC naszej partii i zatwierdzony przez Radę Ministrów. Z przyznanych nakładów na kompleksowy rozwój miasta 60% przeznaczono na potrzeby przemysłu, 30% — na gospodarkę miejską. Wielomiliardowe nakłady na rekonstrukcję i modernizację łódzkiego przemysłu, który unowocześnia swą bazę produkcyjną i poprawia warunki pracy załóg robotniczych, będą mogły być w nowej strukturze rad jeszcze lepiej kojarzone z rozwojem gospodarki miejskiej. Przyspieszy to niewątpliwie dalszą poprawę życia ludności naszego miasta.</u>
+ <u xml:id="u-20.10" who="#PoselGrzelkaMaria">Z obszernej tematyki działalności rad pragnę zatrzymać się pokrótce na problemie usług. W odczuciu społecznym jest to jedna z istotnych sfer działania, mieszcząca w sobie zarówno problemy bytowe, jak i sprawy dotyczące opieki nad matką i dzieckiem, kształcenia, warunków pracy człowieka i ochrony jego zdrowia, zapewnienia racjonalnego wypoczynku, ochrony środowiska naturalnego oraz zabezpieczenia spokojnej starości. Sprawy te w środowisku łódzkim występują ze szczególną ostrością. Wynika to ze znanej obywatelom posłom specyfiki miasta, polegającej na wyjątkowo wysokim poziomie aktywizacji społeczno-zawodowej kobiet. Ich udział w ogólnym zatrudnieniu sięga 50%, a w przemyśle jest nawet wyższy, przy czym wiele kobiet pracuje w systemie trójzmianowym.</u>
+ <u xml:id="u-20.11" who="#PoselGrzelkaMaria">Wysokie w ostatnich trzech latach tempo wzrostu dochodów ludności, a w związku z tym rosnące potrzeby całej aglomeracji łódzkiej, liczącej znacznie ponad 1 mln mieszkańców, postawiły problem rozwoju handlu i usług w centrum uwagi naszej rady narodowej. Mamy już w tej dziedzinie pewne osiągnięcia. W ubiegłych trzech latach obroty handlu łódzkiego zwiększały się sukcesywnie w stosunku do wzrostu dochodów. Nastąpiła poprawa stanu zaopatrzenia, zainicjowano i realizuje się zasadę „handel bliżej konsumenta” m.in. przez organizowanie sprzedaży przed- sklepowej, kiermaszy w zakładach pracy, lepsze dostosowanie godzin pracy handlu do potrzeb mieszkańców i załóg robotniczych.</u>
+ <u xml:id="u-20.12" who="#PoselGrzelkaMaria">Wprowadzona integracja, handlu powoduje, że nowo powstałe duże, jednolite branżowo przedsiębiorstwa hurtowo-detaliczne są bardziej odpowiednim partnerem dla przemysłu, a jednocześnie stwarzają warunki szybszego docierania towarów do konsumenta. W gastronomii, która w Łodzi jest wyjątkowo słabo rozwinięta, zwraca się szczególną uwagę na uruchamianie nowych i właściwe działanie stołówek zakładowych oraz na zapewnienie posiłków regeneracyjnych, głównie w budownictwie i gospodarce komunalnej.</u>
+ <u xml:id="u-20.13" who="#PoselGrzelkaMaria">W ostatnich trzech latach sieć handlowa, gastronomiczna i usługowa zwiększyła się o przeszło 45 tys. m^2 ^powierzchni. Wszystko to razem nie zmienia jednak faktu, że społeczeństwo nasze odczuwa w dalszym ciągu niedostatek usług. Postulaty w tej dziedzinie zgłaszane są dość licznie na spotkaniach poselskich, z samorządami mieszkańców, a obecnie w toku kampanii wyborczej do rad narodowych. Niepokój budzi zwłaszcza zjawisko opóźnień w oddawaniu do użytku obiektów usługowych w nowych osiedlach mieszkaniowych. Brak nam jeszcze takich metod działania, dzięki którym oddawano by równocześnie do użytku lokale mieszkalne i użytkowe.</u>
+ <u xml:id="u-20.14" who="#PoselGrzelkaMaria">Mieszkańcy naszego miasta odczuwają także nadal braki niektórych towarów, szczególnie z branży meblarskiej i motoryzacyjnej. Zwłaszcza niedobór mebli — przy dynamicznie rozwijającym się budownictwie mieszkaniowym — stwarza odczuwalne kłopoty.</u>
+ <u xml:id="u-20.15" who="#PoselGrzelkaMaria">W usługach zarysowuje się potrzeba dalszego rozwoju niektórych branż, w tym pralnictwa, motoryzacji i usług tzw. lokatorskich. Niezależnie od innych trudności barierę rozwoju usług stanowi fakt, że wobec lepszych warunków socjalnych i płacowych w przemyśle kluczowym następuje odpływ pracowników ze sfery usług do przemysłu. Wiele tych i innych jeszcze spraw — nieraz drobnych, ale mających wpływ na możliwość pewnego osłabienia tempa rozwoju handlu i usług — musi szerzej niż dotychczas uwzględniać w swej pracy zarówno administracja terenowa, jak i wybrani przez społeczeństwo radni.</u>
+ <u xml:id="u-20.16" who="#PoselGrzelkaMaria">Wyjątkowo ważne dla społeczeństwa jest budownictwo mieszkaniowe. Jego rozwój w warunkach Łodzi jest bardzo znaczny, gdyż przez 3 lata oddaliśmy do użytku około 80 tys. izb mieszkalnych. Poprawia się jakość mieszkań, funkcjonalność i zwiększa się ich powierzchnia. Nadal jednak jeszcze 45% substancji mieszkaniowej stanowią budynki stare, wymagające stałej pracochłonnej konserwacji i poprawy stanu technicznego. Występuje także potrzeba wielu drobnych napraw w mieszkaniach, na co trzeba czasem zbyt długo czekać. Tego typu sprawy są również dosyć często omawiane na zebraniach samorządów mieszkańców. Pilnym zadaniem władz terenowych będzie poważne wzmocnienie kadrowe i organizacyjne istniejących administracji domów mieszkalnych i przedsiębiorstw remontowych.</u>
+ <u xml:id="u-20.17" who="#PoselGrzelkaMaria">Newralgicznym problemem w naszym mieście, a sądzę, że i w innych miastach, jest komunikacja masowa. Mimo znacznego rozwoju trakcji autobusowej, nadal w godzinach szczytu występują trudności, a przestarzały tabor tramwajowy nie ułatwia ich rozwiązania. W trudnych i skomplikowanych zagadnieniach komunalnych temu tematowi nowo wybrane rady narodowe będą musiały poświęcić wiele uwagi.</u>
+ <u xml:id="u-20.18" who="#PoselGrzelkaMaria">Z podniesieniem poziomu życia mieszkańców wiąże się także opieka zdrowotna, problemy oświaty, kultury i wychowania, rozwój wypoczynku i turystyki.</u>
+ <u xml:id="u-20.19" who="#PoselGrzelkaMaria">Na opiekę zdrowotną władze miejskie wydatkowały znaczne środki, podejmowały wysiłki na rzecz rozbudowy bazy materialnej i jej wyposażenia. Wybudowano wiele przychodni, żłobków, zwiększono liczbę łóżek szpitalnych, systematycznie wzbogaca się wyposażenie w nowoczesną aparaturę medyczną, tym niemniej potrzeby w tej dziedzinie są nadal duże. Dlatego też obok dotychczasowych form i kierunków działania trzeba będzie bardziej integrować lecznictwo otwarte z lecznictwem zamkniętym, łączyć poczynania zakładów pracy z działaniem służby zdrowia.</u>
+ <u xml:id="u-20.20" who="#PoselGrzelkaMaria">W ramach działalności socjalnej, w warunkach miasta przemysłowego, odpowiednie miejsce zająć musi rozwój masowej kultury fizycznej, sportu, wypoczynku i turystyki. Chodzi o wykorzystanie przez rady narodowe zarówno własnych środków, jak i zakładów pracy na budowę nowych obiektów i modernizację ośrodków sportu i rekreacji w naszym mieście.</u>
+ <u xml:id="u-20.21" who="#PoselGrzelkaMaria">Wysoki Sejmie! Projekt noweli do ustawy o radach narodowych przekazuje im znacznie szersze uprawnienia niż miały dotychczas. Jest to tendencja słuszna. O tym, że realne jest wykorzystanie przez rady narodowe tych uprawnień świadczyć mogą przykłady z dotychczasowej praktyki działania, np. w naszym mieście — budowa wodociągu Pilica — Łódź lub budowa dzielnic przemysłowo-magazynowych, umożliwiająca koncentrację przemysłu i zaplecza magazynowego. Mamy tego przykład również w dziedzinie kultury w postaci osiedlowych zespołów kultury i rekreacji, opartych na współdziałaniu zakładów pracy, spółdzielni mieszkaniowych i rad narodowych.</u>
+ <u xml:id="u-20.22" who="#PoselGrzelkaMaria">Mówiąc o efektach gospodarczych, nie można pominąć wartości, jakie społeczeństwo wniosło w rozwój naszego miasta w formie czynów społecznych. Dotyczą one różnorodnych przedsięwzięć o dużym nieraz znaczeniu dla gospodarki. O szerokim udziale ludności w czynach społecznych świadczy wartość tych czynów, która corocznie, na przestrzeni ostatnich lat, przekracza już 100 mln zł. Czyny społeczne obejmują między innymi prace przy urządzaniu zieleni miejskiej, zadrzewianiu, odmawianiu elewacji budynków, naprawie nawierzchni ulic i ich oświetlenia, drobne remonty budynków mieszkalnych i placówek oświatowych oraz urządzanie boisk szkolnych, osiedlowych i placów zabaw. Przyczynia się to w istotny sposób do poprawy warunków bytowych ludności i poprawy estetyki miasta, a równoczesne powoduje włączanie coraz szerszych rzesz społeczeństwa w proces realizacji zadań rozwojowych miasta. Ten dorobek pracy ludzkiej chcemy pomnażać, a przedsięwzięcia koordynacyjne administracji nadal usprawniać. W tym zakresie wiele będzie zależało od czynnego zaangażowania również samorządów mieszkańców, które, jak wiemy, będą mogły załatwiać samodzielnie wiele potrzeb swego osiedla i środowiska.</u>
+ <u xml:id="u-20.23" who="#PoselGrzelkaMaria">W swej wypowiedzi, na przykładzie Łodzi, podkreśliłam, ile już zrobiono w trosce o człowieka pracy i zapewnienie mu właściwych warunków życia i pracy, i ile jeszcze możemy i powinniśmy uczynić w najbliższej perspektywie. Nowe wielokierunkowe zadania rad narodowych i samorządu mieszkańców, jak również problemy stojące przed społeczeństwem w poszczególnych dziedzinach życia gospodarczego, społecznego i w dziedzinie kultury stanowią z jednej strony kontynuację działania i cennych doświadczeń już realizowanych, z drugiej — obejmują formy i metody nowe, które w praktyce powinny wzmocnić cały system samorządu i rad narodowych oraz unowocześnić działalność administracji terenowej. Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-20.24" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-21">
+ <u xml:id="u-21.0" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Proszę Obywatelkę Sekretarza Posła Stanisława Karną o odczytanie komunikatu.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-22">
+ <u xml:id="u-22.0" who="#SekretarzposelStanislawaKarna">Bezpośrednio po zarządzeniu przerwy obiadowej w obradach odbędzie się posiedzenie Komisji Handlu Wewnętrznego — w sali nr 67, Dom Poselski.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-23">
+ <u xml:id="u-23.0" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Zarządzam przerwę w obradach do godz. 15.</u>
+ <u xml:id="u-23.1" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu od godz. 13 min. 35 do godz. 15 min. 05)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-24">
+ <u xml:id="u-24.0" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Wznawiam posiedzenie. Kontynuujemy dyskusję. Głos ma poseł Zenon Komender.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-25">
+ <u xml:id="u-25.0" who="#PoselKomenderZenon">Obywatelu Marszalku! Wysoka Izbo! Kluczowa rola rad narodowych w odniesieniu do innych organów państwowych znajduje najpełniejszy wyraz w postanowieniach rozpatrywanych dziś projektów ustaw, które stwierdzają, że:</u>
+ <u xml:id="u-25.1" who="#PoselKomenderZenon">Poseł Komender — rady narodowe, jako terenowe organy władzy państwowej, kierują całokształtem rozwoju społeczno-gospodarczego terenu;</u>
+ <u xml:id="u-25.2" who="#PoselKomenderZenon">— rady narodowe, jako podstawowe organy samorządu społecznego, organizują samodzielnie zaspokajanie potrzeb ludności swego terenu w oparciu o wszechstronne wykorzystanie miejscowych inicjatyw.</u>
+ <u xml:id="u-25.3" who="#PoselKomenderZenon">To zespolenie w radach narodowych funkcji władzy państwowej i samorządu społecznego powinno umożliwić pełniejsze i bardziej prawidłowe kojarzenie w działalności rad narodowych interesów ogólnopaństwowych ze sprawami rozwoju poszczególnych regionów kraju w procesie tworzenia warunków do stałej poprawy poziomu życia naszego społeczeństwa.</u>
+ <u xml:id="u-25.4" who="#PoselKomenderZenon">Znacznemu rozszerzeniu ulega funkcja kontrolna i inspiracyjna rad narodowych w stosunku do nowych organów administracji, które z kolei wyposażone zostały w uprawnienia pozwalające na ich sprawne działanie. Rosną również uprawnienia rad narodowych w dziedzinie planowania i koordynacji. Uchwalane przez rady narodowe plany społeczno-gospodarczego rozwoju terenu obejmować będą zadania jednostek im podporządkowanych, jak i nie podporządkowanych. Plan społeczno-gospodarczego rozwoju terenu, wynikający z założeń rozwojowych kraju, stanie się zatem głównym instrumentem, za pomocą którego rada narodowa będzie realizowała swoją kierowniczą rolę w stosunku do pozostałych organów i jednostek gospodarczych.</u>
+ <u xml:id="u-25.5" who="#PoselKomenderZenon">Równocześnie w deklaracji I Krajowej Konferencji PZPR o roli i zadaniach rad narodowych w społeczno-politycznym systemie Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej dokładnie określony został zakres spraw i problemów, których rozwiązywanie stanowi bezpośredni obowiązek i zadania rad narodowych jako terenowych organów władzy państwowej i samorządu społecznego oraz wojewodów, prezydentów miast, naczelników powiatów, miast, dzielnic i gmin jako terenowych organów administracji państwowej.</u>
+ <u xml:id="u-25.6" who="#PoselKomenderZenon">Ten to właśnie rejestr spraw i problemów obrazuje najpełniej ogrom i różnorodność zadań i uprawnień władz i administracji terenowej. Bo są to z jednej strony rozległe zadania społeczno-gospodarcze, a więc: organizacja produkcji rolnej i przemysłu spożywczego, rozwój drobnej wytwórczości i usług dla ludności, organizacja handlu detalicznego, gastronomii, usług turystycznych. Dalej ogromna grupa zadań związanych z realizacją programu budownictwa mieszkaniowego i rozwoju gospodarki komunalnej i związane z tym sprawy modernizacji zabudowy miast i wsi. Generalna koordynacja procesów inwestycyjnych, a przede wszystkim organizowanie wspólnych przedsięwzięć inwestycyjnych, zwłaszcza w dziedzinie gospodarki komunalnej, urządzeń socjalnych i kulturalnych oraz kształtowania ochrony środowiska naturalnego.</u>
+ <u xml:id="u-25.7" who="#PoselKomenderZenon">Obok tych zadań społeczno-gospodarczych — rady narodowe i terenowe organy administracji państwowej będą bezpośrednimi realizatorami złożonych i trudnych przedsięwzięć zarysowanych generalnie w uchwale Sejmu PRL w sprawie systemu edukacji narodowej, organizując powszechne szkoły na poziomie średnim. W oparciu o cały system kształcenia — rady narodowe realizować mają w praktyce politykę pełnego i racjonalnego zatrudnienia.</u>
+ <u xml:id="u-25.8" who="#PoselKomenderZenon">W deklaracji I Krajowej Konferencji PZPR uznano za szczególny obowiązek terenowych organów władzy i administracji — stałą troskę o umacnianie rodziny, jej wychowawczych i opiekuńczych funkcji, podejmowanie przedsięwzięć przynoszących poprawę położenia kobiet, organizowanie lepszej pomocy i opieki nad ludźmi starymi. Wiąże się to z całym kompleksem działań na rzecz poprawy ochrony zdrowia społeczeństwa oraz z organizacją skutecznego zapobiegania chorobom, rozwoju masowej kultury fizycznej i sportu, wypoczynku i turystyki. Swoje funkcje inspiracyjne i kontrolne w tych dziedzinach będą rady narodowe spełniać w znacznej mierze poprzez komisje, przy współpracy środowisk naukowych, w oparciu o szerokie rozeznanie opinii społecznej.</u>
+ <u xml:id="u-25.9" who="#PoselKomenderZenon">Cały ten splot problemów, który ma być rozwiązywany w terenie, znajduje swoje syntetyczne ujęcie w planie przestrzennego zagospodarowania, a plan ten stanowi główną wytyczną w kształtowaniu oblicza poszczególnych regionów kraju. Stąd też słuszne wydaje się zaakcentowanie tej problematyki polityki przestrzennej w pracach komisji, a szczególnie komisji rozpatrującej sprawy planu społeczno-gospodarczego. Jak wiemy, niedawno ukończone zostały prace rządowego zespołu ekspertów, których wynikiem jest projekt planu przestrzennego zagospodarowania kraju do roku 1990. Wiadomo, że jednym z zasadniczych i — trzeba podkreślić — słusznym założeniem tego planu jest gospodarcza specjalizacja poszczególnych regionów, a równocześnie przyjęcie zasady stałego wyrównywania dysproporcji w poziomie infrastruktury społecznej, a więc dążność do uzyskania podobnych warunków mieszkaniowych, poziomu usług komunalnych, służby zdrowia, placówek oświatowych i kulturalnych — niezależnie od produkcyjnej specjalizacji regionu.</u>
+ <u xml:id="u-25.10" who="#PoselKomenderZenon">W okresie realizacji obecnie konstruowanego planu perspektywicznego przewiduje się ogromny wzrost ogólnonarodowego dorobku. Nie będzie to tylko wzrost ilościowy; towarzyszyć mu będą głębokie przemiany jakościowe we wszystkich dziedzinach życia. Oznaczać to będzie osiągnięcie jakościowo wyższego etapu rozwojowego naszego socjalistycznego społeczeństwa. Zadaniem planów przestrzennych, które opracowuje się nie tylko w ujęciu krajowym, ale również regionalnym, w powiązaniu z podbiałem administracyjnym — jest przedstawienie opartej na naukowych przesłankach koncepcji i wizji tych przemian i to w odniesieniu do poszczególnych obszarów kraju, wyznaczając w ten sposób kierunki postępu w unowocześnianiu gospodarki i polepszaniu warunków bytowych społeczeństwa regionu.</u>
+ <u xml:id="u-25.11" who="#PoselKomenderZenon">Nakreślenie takiej wizji rozwojowej jest ważne zarówno dla właściwego pokierowania rozwojem gmin jako mikroregionów życia społeczno-gospodarczego w powiązaniu z racjonalnie kształtowanym i rozwijanym osadnictwem wiejskim czy małych miast, jako ośrodków działających na rzecz otaczającego je zaplecza, jak też — przy kreśleniu dróg i faz nowoczesnego rozwoju dużych kompleksów i aglomeracji przemysłowych czy poszczególnych regionów i makroregionów, obejmujących tereny odrębnych jednostek administracyjnych.</u>
+ <u xml:id="u-25.12" who="#PoselKomenderZenon">Na pewno wszystkie te przepisy rozpatrywanych projektów, które mówią o wspólnych radach narodowych i możliwościach zmian w podporządkowaniu rad czy też wspólnym obradowaniu i podejmowaniu wspólnych uchwał, pozwolą m.in. na bardziej całościowe traktowanie zarówno planowania regionalnego, jak i działań zmierzających do przestrzennego integrowania gospodarki narodowej jako sprawnie i efektywnie funkcjonującej całości.</u>
+ <u xml:id="u-25.13" who="#PoselKomenderZenon">Wysoki Sejmie! Wykonanie tych rozległych i złożonych zadań, o których tu jest mowa, wymaga — obok innych działań — również odpowiednich posunięć w zakresie budżetu terenowego. Wiadomo przy tym, że w dyspozycji rad narodowych w roku 1973 pozostaje prawie 32% budżetu państwa. Stąd waga tej problematyki. Od szeregu lat podnoszone są postulaty w sprawie zmian w systemie zasilania budżetów terenowych, bowiem tylko część dochodów budżetowych jest trwale związana z działalnością administracji terenowej, tworząc grupę tzw. dochodów własnych. Decydujące są natomiast dochody wyrównawcze przydzielane centralnie.</u>
+ <u xml:id="u-25.14" who="#PoselKomenderZenon">Wydaje się, że w miarę umacniania pozycji terenowych organów administracji państwowej, dla wzmożenia ich gospodarności celowe byłoby zwiększenie udziału dochodów własnych w pokrywaniu wydatków z budżetów terenowych, przede wszystkim przez zapewnienie szerszego ich powiązania z rozwojem gospodarczym poszczególnych regionów. Według dość powszechnej opinii znawców tej dziedziny gospodarowania, podstawowym warunkiem bardziej aktywnego funkcjonowania budżetów terenowych, jak i rzeczywistego działania zachęt do maksymalizacji dochodów i funduszu budżetowego oraz racjonalnego wydatkowania środków budżetowych — jest stabilizacja źródeł dochodów i stabilizacja dotacji wyrównawczych na okresy wieloletnie.</u>
+ <u xml:id="u-25.15" who="#PoselKomenderZenon">Wiąże się to ściśle z wysuwanymi przy tym postulatami wydłużenia czasu w planowaniu budżetowym rad narodowych. Oczywiście, jest to problem szerszy. W świetle ogólnej oceny systemu planowania problem wydłużenia horyzontu w planowaniu gospodarczym jest jednym z kluczowych zagadnień dla udoskonalenia funkcjonowania gospodarki. W problemie tym szczególne znaczenie ma nadanie wiodącej roli planowi 5-letniemu i wyraźne podporządkowanie mu planowania rocznego. Taki jest kierunek działań Komisji Planowania przy Radzie Ministrów. Powinno to znaleźć wyraz w znacznym ograniczeniu szczegółowości planu rocznego, a również i w systemie planowania i budżetu terenowego. Międzyszczeblowe uzgodnienia rocznych planów gospodarczych należałoby ograniczyć do wybranych wskaźników, a w zakresie budżetów — do dotacji celowych.</u>
+ <u xml:id="u-25.16" who="#PoselKomenderZenon">Wysoka Izbo! Podstawowe wręcz znaczenie dla podniesienia rangi rad narodowych — jako organów przedstawicielskich — ma zalecenie przyjęte na I Krajowej Konferencji PZPR, w myśl którego na stanowiska przewodniczących rad narodowych szczebla wojewódzkiego i powiatowego, a w miarę dojrzewania warunków również i gminnego, proponowani będą I sekretarze komitetów partii — oraz fakt, że do prezydiów rad narodowych wchodzić będą jako zastępcy przewodniczącego kierownicy odpowiednich instancji sojuszniczych stronnictw politycznych. Terenowi działacze Stowarzyszenia — „Pax”, którzy bardzo wysoko cenią sobie zaszczyt społecznej pracy w radach narodowych, w powierzaniu I sekretarzem komitetów partii funkcji przewodniczących rad narodowych — widzą nie tylko podniesienie rangi i autorytetu terenowych organów przedstawicielskich, ale również publiczne podkreślenie kierowniczej roli partii.</u>
+ <u xml:id="u-25.17" who="#PoselKomenderZenon">Wysoki Sejmie! Ostatni okres czasu przyniósł szereg faktów potwierdzających rosnące uznanie dla polityki zagranicznej i wewnętrznej naszego kraju na arenie międzynarodowej. Najbardziej aktualnym tego wyrazem jest przebieg wizyty I Sekretarza KC PZPR Edwarda Gierka w Belgii.</u>
+ <u xml:id="u-25.18" who="#PoselKomenderZenon">Szczególne znaczenie w tym procesie ma niedawna wizyta Ministra Spraw Zagranicznych Stefana Olszowskiego w Watykanie, jako że była to pierwsza wizyta oficjalnego przedstawiciela Polski Ludowej u głowy kościoła katolickiego. Pragnę na tym forum dać wyraz uczuciom nadziei i satysfakcji, jakie fakt ten obudził wśród najszerszych rzesz katolików polskich zarówno wśród duchowieństwa, jak i ludzi świeckich.</u>
+ <u xml:id="u-25.19" who="#PoselKomenderZenon">Te powszechne uczucia mają podwójne uzasadnienie. Po pierwsze — przebieg wizyty w Watykanie raz jeszcze potwierdził wysoką ocenę w oczach Stolicy Apostolskiej polskiej polityki zagranicznej, prowadzonej wspólnie ze Związkiem Radzieckim i innymi krajami socjalistycznymi na rzecz pokoju i odprężenia w świecie, a szczególnie w Europie. W procesach tych ważki — i dobitnie podkreślony przez Ministra Olszowskiego — autorytet moralny Stolicy Apostolskiej od lat obiektywnie wspiera nieustanne wysiłki obozu socjalistycznego, zmierzające do oddalenia widma wojny ii utrwalenia podstaw trwałego i sprawiedliwego pokoju między narodami. W tym też aspekcie spotkanie w Pałacu Apostolskim na Watykanie stało się nowym dowodem rozwoju polityki pokoju i pozytywnej neutralności wobec krajów o różnych ustrojach społecznych, prowadzonej konsekwentnie przez Watykan od czasów pontyfikatu Jana XXIII i Pawła VI — polityki cieszącej się powszechnym uznaniem oraz poparciem i w naszym kraju.</u>
+ <u xml:id="u-25.20" who="#PoselKomenderZenon">Drugi szczególny powód do satysfakcji, jaką odczuwamy w związku ze spotkaniem Ministra Olszowskiego z papieżem Pawłem VI, stanowi uznanie wyrażone przy tej okazji przez głowę kościoła katolickiego dla wysiłków naszych władz i całego społeczeństwa, skierowanych ku postępowi i dynamicznemu rozwojowi socjalistycznej Polski. Jak doniósł oficjalny komunikat z rozmów, Minister Olszowski podkreślił ze swej strony wkład we wspólne dzieło obywateli wierzących — członków społeczności kościoła katolickiego w naszej ojczyźnie.</u>
+ <u xml:id="u-25.21" who="#PoselKomenderZenon">Fakt angażowania się katolików w Polsce w ideowo-polityczny i społeczno-gospodarczy program partii klasy robotniczej jest praktycznym dowodem na to, że wyznawcy różnych światopoglądów mogą w tych światopoglądach znajdować motywacje do angażowania się we wspólną, jedną ideologię. Nasz patriotyzm jest związany z ideologią socjalistyczną, z której płynie dla nas nakaz wydajnej pracy na rzecz rozwoju socjalistycznej ojczyzny.</u>
+ <u xml:id="u-25.22" who="#PoselKomenderZenon">To właśnie, obserwowane na świecie z zainteresowaniem, zjawisko społeczne, a mianowicie — aktywny udział w budownictwie Ludowej Polski katolików polskich, stanowi w naszym przekonaniu realną i trwałą bazę społeczną dla pełnej normalizacji stosunków kościelno-państwowych w naszym kraju. Wizyta Ministra Spraw Zagranicznych Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej w Watykanie tworzy sprzyjający klimat dla przyspieszenia tych, tak społecznie pożądanych, procesów normalizacji, co do których rozwoju zarówno Stolica Apostolska, jak i Rząd PRL wyraziły dobitnie swój optymizm i dobrą wolę. Jesteśmy przekonani, że w tym klimacie wzajemnego poszanowania i zrozumienia łatwiejsze staje się pozytywne rozwiązanie wszystkich dotąd odkładanych zagadnień. Istotne znaczenie dla tych procesów normalizacji będzie niewątpliwie miała oczekiwana z powszechnym zainteresowaniem wizyta w Polsce jednego z twórców nowej polityki Watykanu wobec krajów socjalistycznych — arcybiskupa Casaroli, a także instytucjonalizacja kontaktów Rządu PRL ze Stolicą Apostolską.</u>
+ <u xml:id="u-25.23" who="#PoselKomenderZenon">Ruch społecznie postępowy katolików, podkreślając historyczną rolę kontaktów Rządu Polski Ludowej ze Stolicą Apostolską, widzi w nich doniosłe potwierdzenie słuszności dokonanego wyboru drogi służby socjalistycznemu rozwojowi Polski Ludowej z inspiracji nowocześnie pojmowanego światopoglądu chrześcijańskiego.</u>
+ <u xml:id="u-25.24" who="#PoselKomenderZenon">Wysoka Izbo! Rozpatrywane dziś projekty poprawek do Konstytucji i zmian ustawy o radach narodowych dotyczą fundamentalnych spraw państwa. Wprowadzenie ich w życie stanowić będzie znaczący krok na drodze umacniania naszego państwa i poszerzania demokracji socjalistycznej.</u>
+ <u xml:id="u-25.25" who="#PoselKomenderZenon">W tym przeświadczeniu posłowie Koła Poselskiego — „Pax” głosować będą za ich przyjęciem w brzmieniu przedłożonym przez posła sprawozdawcę.</u>
+ <u xml:id="u-25.26" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-26">
+ <u xml:id="u-26.0" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Głos ma poseł Sylwester Zawadzki.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-27">
+ <u xml:id="u-27.0" who="#PoselZawadzkiSylwester">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Chociaż rozważany w dniu dzisiejszym projekt nowelizacji ustawy o radach narodowych koncentruje się na organach władzy i administracji terenowej, jego znaczenie wykracza daleko poza szczebel władzy lokalnej, jak również poza problemy samego aparatu państwowego. W istocie dotyczy on mechanizmu władzy w najszerszym tego słowa znaczeniu, a zwłaszcza dwóch niezwykle istotnych jej aspektów, jakimi są: kwestia wzajemnego stosunku między partią jako kierowniczą siłą społeczeństwa a organami władzy i administracji oraz kwestia metod i form działania organów administracji centralnej.</u>
+ <u xml:id="u-27.1" who="#PoselZawadzkiSylwester">Jeśli chodzi o pierwsze z wyżej wymienionych zagadnień — to istotne novum stanowi idea desygnowania I sekretarzy instancji partyjnych szczebla wojewódzkiego i powiatowego na przewodniczących rad narodowych.</u>
+ <u xml:id="u-27.2" who="#PoselZawadzkiSylwester">Słusznie podkreślano w dyskusji, że jest to propozycja rozwiązania wprawdzie nie wyrażonego w normie prawnej, niemniej jednak mającego niezwykle istotne znaczenie dla dalszego podnoszenia rangi rad narodowych. Uważam powyższe rozwiązanie za istotny krok naprzód w kierunku stworzenia warunków do realizacji uchwały VI Zjazdu podkreślającej, że kierunkowe wytyczne partii powinny — „nabierać mocy obowiązującej w pozdejmowanych decyzjach przez organy przedstawicielskie i wykonawcze w ramach konstytucyjnych uprawnień”.</u>
+ <u xml:id="u-27.3" who="#PoselZawadzkiSylwester">Sądzę, że istnieją pełne podstawy do wyrażenia przekonania, że realizacja powyższej idei przyczyni się do wzmożenia zainteresowania instancji partyjnych i stronnictw sojuszniczych problematyką rad jako organów przedstawicielskich, a w konsekwencji — do uruchamiania i pełniejszego wykorzystania społecznych ogniw w działalności rad narodowych.</u>
+ <u xml:id="u-27.4" who="#PoselZawadzkiSylwester">Drugie z projektowanych rozwiązań wykraczających poza szczebel terenowy dotyczy wydziałów, które zgodnie z przedłożonym projektem tracą swą samoistność, stają się częścią składową urzędu wojewódzkiego bądź powiatowego. Dotychczasowe usytuowanie wydziałów wykazywało, że był to organ uzależniony w istocie od zbyt wielu jednostek organizacyjnych zarówno w linii pionowej, jak i poziomej. Projektowane usytuowanie oznacza położenie szczególnego akcentu na jedno z tych powiązań — bezpośrednie podporządkowanie wydziału szefowi administracji terenowej. W związku z takim rozwiązaniem muszą ulec modyfikacji formy kierownictwa organów administracji resortowej szczebla centralnego, przede wszystkim w kierunku ograniczenia przejawów nadmiernej szczegółowości i drobiazgowości, znajdującej dotychczas wyraz w lawinie pism płynących ze szczebla centralnego do wydziałów. Centralne organy resortowe zostają wyłączone z toku postępowania administracyjnego, które ma kończyć się na szczeblu wojewódzkim. Wydaje się, że poziom kwalifikacji kadr administracji terenowej pozwala w pełni na tego rodzaju rozwiązanie, które stworzy jednocześnie możliwość skoncentrowania się organów centralnych na sprawach zasadniczych, a więc na formułowaniu ogólnych zasad polityki resortowej, wypracowywaniu przepisów prawnych, sprawowaniu fachowej kontroli. Ograniczenie zjawisk nadmiernego centralizmu i funkcjonalizmu, stwarzające szerszy — „luz kierowniczy” dla szefa administracji terenowej, przy jednoczesnym wzmocnieniu jego uprawnień koordynacyjnych zapewni warunki do bardziej kompleksowego i całościowego rozwiązywania spraw terenowych, jak również do bardziej prawidłowego godzenia interesu terenu z interesem ogólnopaństwowym. Konsekwentne wcielanie w życie powyższego założenia reformy, które, jak wiemy z praktyki, ze względu na określone nawyki — nie będzie łatwe — stanowi jeden z podstawowych warunków jej urzeczywistnienia.</u>
+ <u xml:id="u-27.5" who="#PoselZawadzkiSylwester">Projekt ustawy kładzie silny akcent na rolę terenowych organów administracji, na podniesienie ich rangi i stworzenie warunków do ich sprawniejszego działania. Trzeba stwierdzić, iż ten kierunek działania stanowi obiektywną konieczność, która wynika:</u>
+ <u xml:id="u-27.6" who="#PoselZawadzkiSylwester">a) z rozszerzania zakresu działalności państwowej i rosnących zadań, jakie przypadają administracji terenowej w realizacji programu społeczno-gospodarczego, o czym świadczy chociażby wzrost budżetu terenowego z 13 mld zł w 1950 r. do 147 mld zł w 1973 r. i 165 mld zł w planie na rok 1974;</u>
+ <u xml:id="u-27.7" who="#PoselZawadzkiSylwester">b) z konieczności opierania działania administracji państwowej na naukowych podstawach, a w związku z tym — rosnącej roli specjalistów;</u>
+ <u xml:id="u-27.8" who="#PoselZawadzkiSylwester">c) z rosnących wymogów stawianych administracji przez mające — „prawo do dobrej administracji” społeczeństwo.</u>
+ <u xml:id="u-27.9" who="#PoselZawadzkiSylwester">Wszystko to wskazuje na potrzebę szerszego zajęcia się przez różne dziedziny nauki, w tym przede wszystkim nauki prawne oraz teorię organizacji i kierownictwa — wpływem, jaki wywiera rozwój sił wytwórczych i postęp techniczny na nadbudowę polityczno-prawną rozwiniętego społeczeństwa socjalistycznego, w tym również na przeobrażenie administracji. Trzeba stwierdzać, że o ile w przygotowaniu prognoz dotyczących rozwoju demograficznego, rozwoju ekonomicznego i kulturalnego jesteśmy w mniejszym lub większym stopniu zaawansowani, to długofalowa prognoza przeobrażeń administracji w warunkach rewolucji naukowo-technicznej — czeka nadal na podjęcie.</u>
+ <u xml:id="u-27.10" who="#PoselZawadzkiSylwester">Sygnalizując jedynie powyższe zagadnienie, pragnę jednocześnie podkreślić, że w obecnych i przyszłych rozważaniach na ten temat należałoby się przeciwstawić dwóm skrajnym poglądom.</u>
+ <u xml:id="u-27.11" who="#PoselZawadzkiSylwester">Pierwszy z nich nie uwzględnia zmian, które były trudne do przewidzenia w końcu XIX stulecia i w początkach XX wieku, zmian, które charakteryzują się wzrostem znaczenia funkcji wykonawczych, a w konsekwencji wzrostem roli organów administracji. W tych warunkach zasada jedności władzy nie może być rozumiana jako zasada wykluczająca podział funkcji na stanowiące i wykonawcze. Zacieranie tego podziału przez łączenie w jednym organie, jakim było prezydium rady, funkcji wykonawczo-zarządzającej i przedstawicielskiej, nie przynosiło pozytywnych rezultatów. Dosłowne rozumienie tej zasady z kolei w ten sposób, że organ przedstawicielski pełni jednocześnie funkcje stanowiące, kontrolne i wykonawcze, mogłoby prowadzić w gruncie rzeczy do osłabienia roli organów przedstawicielskich przez obciążenie ich sprawami drugorzędnymi (nie licząc się zupełnie z ich możliwościami realizacyjnymi). Zasada jedności władzy wzbogaciła się więc o nowy element, nie tracąc nic ze swego głębokiego sensu polegającego na pryncypialnym przeciwstawieniu się przez teorię socjalistycznego konstytucjonalizmu zasadzie podziału władz, zakładającej równowagę i wzajemne hamowanie władzy ustawodawczej i wykonawczej. Nowelizowana ustawa opiera się na zasadzie nadrzędności organów przedstawicielskich, przyznając im funkcję organów władzy państwowej, wprowadzając jednocześnie bardziej wyraźne rozgraniczenie funkcji stanowiących i kontrolnych od funkcji wykonawczych. Reforma władz gminnych potwierdziła to założenie, wykazując, że sprawnie funkcjonująca administracja stanowi jeden z elementarnych warunków autorytetu lokalnego przedstawicielstwa.</u>
+ <u xml:id="u-27.12" who="#PoselZawadzkiSylwester">Jeżeli chodzi o drugi nurt — to pomniejsza on, generalnie rzecz biorąc, rolę organów przedstawicielskich i czynnika społecznego. Wątpliwość czy — „niefachowiec” i organy złożone z takich „niefachowców” są na tyle kompetentne, aby mogły kontrolować organy fachowe, prowadzi do przejawów niedoceniania roli sesji rad narodowych, komisji rad oraz różnego rodzaju form demokracji bezpośredniej i samorządu społecznego. Przykładem tej postawy może być wręcz anegdotyczna, zamieszczona w prasie przed wieloma już laty, odpowiedź przedstawicieli jednej z central handlowych na skargę obywatela kwestionującego jakość produkowanego obuwia. Sens tej odpowiedzi brzmiał, że obywatel nie jest kompetentny do wypowiadania się w tej kwestii, gdyż nie zna technologii produkcji i receptury, jaka jest ustalona w przepisach określających produkcję określonych gatunków obuwia. Tymczasem obywatel, chociaż nie zna się na recepturze i Zapewne nie chcę jej poznać, i chyba nie powinien nawet aż tak dalece wnikać w te sprawy, chcę chodzić w dobrym obuwiu — jak mówił w czasie przedpołudniowej debaty poseł Duda — chcę chodzić w dobrze skrojonych butach. Otóż w związku z tym anegdotycznym dylematem nasuwają się reminiscencje sięgające daleko wstecz, bo aż do Arystotelesa, który przed dwudziestoma wiekami uzasadniał szeroko, dlaczego niefachowiec powinien mieć prawo kontroli nad fachowcami. Warto, sądzę, przytoczyć szczególnie dwa jego argumenty.</u>
+ <u xml:id="u-27.13" who="#PoselZawadzkiSylwester">Pierwszy — — „...w niektórych rzeczach wykonawca nie jest ani jedynym, ani najlepszym sędzią. Tak w tych wypadkach, gdzie na wykonywanej pracy wyznają się i niefachowcy. Tak więc np. — pisał — ocena domu nie należy jedynie do tego, który go budował, lecz lepiej osądzi go ten, który z niego korzysta. Podobnie ster oceni lepiej sternik, niż cieśla okrętowy, ucztę zaś biesiadnik, a nie kucharz”.</u>
+ <u xml:id="u-27.14" who="#PoselZawadzkiSylwester">Drugi moment, na który wskazał — to kwestia korzyści, jakie przynosi kolegialne rozpatrzenie pewnych spraw: — „ludzie mianowicie — pisał — z których każdy z osobna niczym szczególnym się nie wyróżnia, mimo to zjednoczeni w wielkiej liczbie dzięki temu, że rozpatrują sprawę z różnych punktów widzenia, mogą w sumie dać trafniejszą ocenę rzeczywistości niż ocena fachowca”.</u>
+ <u xml:id="u-27.15" who="#PoselZawadzkiSylwester">Można więc postawić tezę, że podobnie jak obywatel czy działacz społeczny musi mieć świadomość, że obiektywną koniecznością dalszego rozwoju społeczno-gospodarczego kraju jest potrzeba wysoko kwalifikowanej administracji i stałego podnoszenia jej sprawności działania, tak pracownik administracji musi mieć świadomość, że zasada partycypacji obywatela i organów go reprezentujących w podejmowaniu decyzji państwowych nie jest tylko wymogiem doktrynalnym i prawnym, znajdującym oparcie w konstytucyjnej zasadzie ludowładztwa, a stanowi obiektywną konieczność, potwierdzaną w praktyce codziennej i mającą swe uzasadnienie w teorii podejmowania decyzji. Dotyczy to zwłaszcza administracji państwa socjalistycznego, która nie może rozwiązywać zadań związanych z zaspokajaniem różnego rodzaju potrzeb społecznych bez znajomości opinii społecznej, jak również bez znajomości opinii społeczeństwa na temat wyników swej działalności, jej konsekwencji społecznych. Leninowski model rad ma tę wielką przewagę nad innymi systemami władzy lokalnej, że stwarza możliwość na każdym szczeblu działania aparatu państwowego stałej konfrontacji spojrzenia czynnika politycznego i społecznego z czynnikiem zawodowym, pełniącym funkcje wykonawcze w organach administracji. Ta stała wymiana poglądów na sesjach, w komisjach jest niezbędna nie tylko z punktu widzenia optymalizacji podejmowanych decyzji, lecz również i dlatego, że zawodowe wykonywanie pewnych funkcji stwarza tendencję do rutyny, szablo nowości w działaniu, do wąskoresortowego spojrzenia.</u>
+ <u xml:id="u-27.16" who="#PoselZawadzkiSylwester">Z tych też względów sprawa równoczesnego podnoszenia sprawności działania administracji oraz rangi organów przedstawicielskich została tak mocno zaakcentowana w uchwale VI Zjazdu oraz w deklaracji I Krajowej Konferencji Partyjnej. Waga, jaką do niej przywiązywały komisje Sejmu znalazła wyraz w sformułowaniach nowej preambuły, która ma istotne znaczenie z punktu widzenia interpretacji szczegółowych przepisów ustawy w jej całym kontekście, a nie tylko jednego, dowolnie wybranego członu.</u>
+ <u xml:id="u-27.17" who="#PoselZawadzkiSylwester">Jednym z podstawowych zadań, które będą stały przed prezydiami rad narodowych jest troska o pełne respektowanie uprawnień rad narodowych i ich organów, jak również uprawnień radnego. Jest to zadanie wynikające z nowej pozycji ustrojowej prezydium — jako organizatora działalności rady narodowej. W trosce o respektowanie uprawnień rad oraz o zapewnienie skuteczności ich kontroli niemałą rolę będzie miał omawiany na wstępie związek funkcji przewodniczącego rady narodowej z politycznym kierownictwem terenu.</u>
+ <u xml:id="u-27.18" who="#PoselZawadzkiSylwester">Druga uwaga, która nasuwa się w związku z działalnością rad na sesjach i w komisjach dotyczy samego stylu działania rad narodowych. Mają one za sobą niemal 30-letnie doświadczenie — „szkoły rządzenia”.</u>
+ <u xml:id="u-27.19" who="#PoselZawadzkiSylwester">Trzeba podkreślić, że ten olbrzymi wkład rad narodowych w rozwój ekonomiczny i kulturalny kraju był wkładem społecznym. Wydatki budżetowe na działalność rad narodowych, jako organów przedstawicielskich, a więc na sesje, posiedzenia komisji, spotkania radnych — mam dane przykładowe — w roku 1961 stanowiły zaledwie 0,3% wydatków przeznaczonych na administrację terenową, które też nie były przesadnie duże, bo stanowiły wówczas 4,8% budżetu terenowego.</u>
+ <u xml:id="u-27.20" who="#PoselZawadzkiSylwester">W okresie 30-lecia swej działalności rady narodowe wypracowały formy i metody działania, które w nowej strukturze władzy terenowej nabierają jeszcze większego znaczenia. Rosnące zadania organów przedstawicielskich nasuwają konieczność bardziej skutecznych form pracy. Mam tutaj na myśli przede wszystkim potrzebę przejścia w pracy rad narodowych od efektów ilościowych do zmian o charakterze jakościowym. Dotyczy to m.in. działalności uchwałodawczej rad narodowych. Badania prowadzone w 1962 r. wykazały, że rady narodowe wszystkich stopni podejmowały w Skali rocznej 130 tys. uchwał (w tym czasie prezydia podjęły 370 tys. uchwał). Badania przeprowadzone w 1966 r. stwierdziły około 632 tys. uchwał rad narodowych i ich prezydiów.</u>
+ <u xml:id="u-27.21" who="#PoselZawadzkiSylwester">Badania te wykazały równocześnie dużą dysproporcję między olbrzymim nakładem pracy organu przedstawicielskiego włożonym w przygotowanie uchwał a niedostateczną później troską o kontrolę ich wykonania, a w konsekwencji — o efekty społeczne tych uchwał. Istnieje więc potrzeba podniesienia jakości podejmowanych uchwał, ich trafności, zgodności z potrzebami społecznymi, zwłaszcza tzw. uchwał problemowych, zajmujących się kierunkami doskonalenia poszczególnych sfer działania administracji terenowej. Rady narodowe mogą w tym zakresie uczynić wiele z punktu widzenia optymalizacji treści podejmowanych uchwał. Podobne zadania wysuwają się na czoło w realizacji funkcji kontrolnej. Od efektów ilościowych, które i w tym zakresie są poważne, znacznie większe znaczenie będzie miała dokładność prowadzonych przez komisje kontroli, większa bezkompromisowość w usuwaniu dostrzegalnych braków, większa konsekwencja i pryncypialność w egzekwowaniu wniosków zmierzających do usprawnienia działania administracji.</u>
+ <u xml:id="u-27.22" who="#PoselZawadzkiSylwester">Osiągnięcie zmian jakościowych w postaci większego wpływu na działalność administracji i większego wpływu na rozwiązywanie spraw lokalnych jest możliwe pod warunkiem prawidłowego stosunku do tych zagadnień ze strony organów administracji.</u>
+ <u xml:id="u-27.23" who="#PoselZawadzkiSylwester">Ten aspekt reformy łączy się ściśle ze sformułowaniem projektu ustawy, określającym rady narodowe jako organy władzy i podstawowa organy samorządu społecznego. Mimo że termin ten ma zastosowanie do rad narodowych wszystkich stopni, elementy samorządności i to jest chyba zrozumiałe w obecnym okresie, występują w znacznie szerszym zakresie w rozdziale projektu dotyczącym gminnych rad narodowych. GRN mają prawo samodzielnego dysponowania funduszem gminnym, samodzielnego gospodarowania nadwyżkami budżetowymi, tworzenia funduszów celowych. Można wyrazić przekonanie, że również na wyższych stopniach systemu rad narodowych będą stopniowo kształtowane ekonomiczne podstawy rozwoju samorządności, o których mówi uchwała VI Zjazdu, jak np. sprawa planowania dotacji na okresy wieloletnie. Z tego punktu widzenia zasługują na uwagę przewidziane na lata 1974 — 1975, bodajże w 4 województwach, eksperymenty zmierzające do umocnienia samodzielności finansowej rad narodowych.</u>
+ <u xml:id="u-27.24" who="#PoselZawadzkiSylwester">Ostatnia kwestia, którą pragnę poruszyć, wiąże się z tym fragmentem deklaracji o roli i zadaniach rad narodowych przyjętej przez I Krajową Konferencję PZPR, który dotyczy problemu usprawnienia administracji. Brzmi on w sposób następujący:</u>
+ <u xml:id="u-27.25" who="#PoselZawadzkiSylwester">„Konieczna jest zdecydowana walka z marnotrawstwem mienia społecznego i z przejawami biurokratyzmu, z tendencjami niektórych ogniw administracji do osłabienia służebnej roli wobec społeczeństwa. Rady i administracja terenowa powinny wydatnie podnieść kulturę obsługi obywatela, oszczędzać jego czas, zapewnić sprawne załatwianie jego spraw, osiągnąć wyższą gospodarność w użytkowaniu środków społecznych”.</u>
+ <u xml:id="u-27.26" who="#PoselZawadzkiSylwester">Z wnioskami powyższymi są całkowicie zbieżne wyniki prac podjętych przez sejmową Komisję Spraw Wewnętrznych i Wymiaru Sprawiedliwości, która w roku bieżącym rozpatrywała kwestię wzajemnych stosunków między urzędem a obywatelem. Należy również podkreślić z uznaniem prace podejmowane na szczeblu rządowym w kierunku doskonalenia tej sfery stosunków. Mam tu na myśli takie działania Rządu, jak:</u>
+ <u xml:id="u-27.27" who="#PoselZawadzkiSylwester">— doskonalenie podstaw prawnych funkcjonowania administracji w postaci przygotowania długofalowego programu prac legislacyjnych Rządu oraz ministerialnych planów dalszego porządkowania przepisów prawnych;</u>
+ <u xml:id="u-27.28" who="#PoselZawadzkiSylwester">— program ukształtowania i rozwoju ogólnokrajowej sieci informatycznej, mającej zabezpieczyć, w oparciu o elektroniczną technikę obliczeniową, szybki dopływ informacji dla kluczowych organów władzy państwowej;</u>
+ <u xml:id="u-27.29" who="#PoselZawadzkiSylwester">— program stałego podnoszenia kwalifikacji pracowników administracji, ze szczególnym uwzględnieniem kadry kierowniczej;</u>
+ <u xml:id="u-27.30" who="#PoselZawadzkiSylwester">— program rozwoju placówek naukowo-badawczych zajmujących się teorią organizacji i doskonaleniem struktury aparatu administracyjnego, jak również dalsze działanie na rzecz udoskonalania trybu załatwiania spraw obywateli.</u>
+ <u xml:id="u-27.31" who="#PoselZawadzkiSylwester">Dojrzewają — w moim przekonaniu — warunki ku temu, aby całość tych spraw mogła być przedstawiona na forum Sejmu i szerokiej opinii publicznej jako system działań, składających się w gruncie rzeczy na długofalowy kompleksowy program modernizacji i usprawnienia administracji. Jednym z niezwykle istotnych elementów tego kompleksowego programu jest rozpatrywana w dniu dzisiejszym nowelizacja ustawy o radach narodowych.</u>
+ <u xml:id="u-27.32" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-28">
+ <u xml:id="u-28.0" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Głos ma poseł Henryk Stefanik.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-29">
+ <u xml:id="u-29.0" who="#PoselStefanikHenryk">Wysoki Sejmie! 9 grudnia bieżącego roku wybierzemy nowe rady narodowe VI kadencji jako przedstawicielskie organy władzy terenowej i podstawowe organy samorządu społecznego. Konstytucja Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej określa rady narodowe jako terenowe organy władzy państwowej ludu pracującego miast i wsi. Czas ich działania był próbą ich przydatności, sprawdziły się one w realizowaniu funkcji ludowego państwa i w kształtowaniu samorządności obywateli naszego kraju. Istotnie, w okresie minionego 30-lecia rady narodowe, jako sprawdzona w praktyce ustrojowa podstawa udziału ludzi pracy w zarządzaniu swoim terenem i kierowaniu jego rozwojem, zdobyły wiele cennych doświadczeń i cieszą się poważnym autorytetem w opinii społecznej.</u>
+ <u xml:id="u-29.1" who="#PoselStefanikHenryk">Obecnie sięgamy do skarbnicy tych doświadczeń, aby z rad narodowych uczynić jeszcze doskonalsze narzędzie sprawowania władzy. Troska o dalszy rozwój naszej ojczyzny nakazuje nam bowiem stale doskonalić proces zarządzania, umacniać system rad narodowych i usprawniać pracę organów administracji.</u>
+ <u xml:id="u-29.2" who="#PoselStefanikHenryk">Warto w związku z tym przypomnieć, że w początkowym okresie Polski Ludowej wola kierowania własnymi losami nie zawsze łączyła się z umiejętnościami tych, którzy pragnęli uczestniczyć w rozwijaniu systemu rad narodowych jako nowej formy władzy robotniczo-chłopskiej. Jak pamiętamy, pierwsze lata funkcjonowania rad narodowych nie były łatwe, ale wszyscy przyznamy, że od pierwszych dni Polski Ludowej stanowiły one fundament sprawowania władzy ludowej i były wielką szkołą udziału mas pracujących w zarządzaniu.</u>
+ <u xml:id="u-29.3" who="#PoselStefanikHenryk">Rady narodowe stały się najwyższą formą samorządu społecznego, instrumentem mas pracujących w sprawowaniu władzy i kierowaniu rozwojem społeczno-gospodarczym miast i wsi. Łącznie z samorządem mieszkańców w miastach i samorządem wiejskim, urzeczywistnianym m.in. przez zebrania wiejskie, tworzą one wielki system przedstawicielski w naszym kraju, zapewniający rzeczywisty udział ludzi pracy w rozstrzyganiu spraw swego środowiska, a przez to i całego państwa.</u>
+ <u xml:id="u-29.4" who="#PoselStefanikHenryk">Rady narodowe zarządzają gospodarką terenową, która stanowi trzecią część całej naszej gospodarki narodowej. Ich udział w społeczno-gospodarczym rozwoju kraju, w budowie jutra socjalistycznej Polski, jest więc zasadniczy. Udział ten będzie stale wzrastał, co wymaga ciągłego doskonalenia metod działania rad narodowych, zwłaszcza usprawniania ich funkcji koordynacyjnych i kontrolnych.</u>
+ <u xml:id="u-29.5" who="#PoselStefanikHenryk">Ludzie pracy w Polsce rozumieją, że marksizm jako rewolucyjna teoria, służąca obaleniu kapitalizmu, jest też teorią budowania społeczeństwa socjalistycznego. Bazą ugruntowania tej teorii jest cała nasza gospodarka narodowa, a zmiany, jakie zamierzamy dokonać w ustawie o radach narodowych, stanowić będą rękojmię jeszcze pomyślniejszego jej rozwoju.</u>
+ <u xml:id="u-29.6" who="#PoselStefanikHenryk">„Rady narodowe i administracja terenowa — jak to formułuje deklaracja I Krajowej Konferencji Partyjnej — powinny wydatnie podnieść kulturę obsługi obywatela...” Jest to istotnie ważny cel i z satysfakcją pragnę podkreślić, że jest on zawarty w treści nowelizacji.</u>
+ <u xml:id="u-29.7" who="#PoselStefanikHenryk">Polityczne kierownictwo w działalności rad narodowych sprawuje Polska Zjednoczona Partia Robotnicza przy współudziale Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego i Stronnictwa Demokratycznego. Problemom doskonalenia struktury i metod pracy rad narodowych oraz unowocześnienia systemu administracji państwowej, aby mogły one sprostać nowym zadaniom nakreślonym przez VI Zjazd PZPR, wiele uwagi poświęciła I Krajowa Konferencja Partyjna. Konferencja zaaprobowała zasady reorganizacji rad narodowych i organów administracji państwowej w terenie, zapoczątkowanej w bieżącym roku na szczeblu gminy. Celem tej reorganizacji, na co wskazał I Sekretarz KC PZPR, jest dalsze umocnienie rad narodowych i podniesienie ich autorytetu przez zapewnienie pełnej samodzielności w organizowaniu swej pracy i wykonywaniu zadań, m.in. poprzez stworzenie społecznych prezydiów jako ich organów wewnętrznych.</u>
+ <u xml:id="u-29.8" who="#PoselStefanikHenryk">Jednocześnie nastąpi unowocześnienie struktury terenowej administracji państwowej przez utworzenie jednoosobowych jej organów.</u>
+ <u xml:id="u-29.9" who="#PoselStefanikHenryk">Zjednoczone Stronnictwo Ludowe na swym IV Plenum udzieliło pełnego poparcia tej koncepcji nowych form pracy rad narodowych i administracji terenowej.</u>
+ <u xml:id="u-29.10" who="#PoselStefanikHenryk">Postanowienia I Krajowej Konferencji PZPR zostały przyjęte przez Ogólnopolski Komitet Frontu Jedności Narodu jako platforma wyborcza do rad narodowych VI kadencji.</u>
+ <u xml:id="u-29.11" who="#PoselStefanikHenryk">Jestem przekonany, że zmiany w ustawie zasadniczej oraz w ustawie o radach narodowych, które dziś uchwalimy, rzeczywiście przyczynią się do usprawnienia pracy rad narodowych i organów administracji terenowej.</u>
+ <u xml:id="u-29.12" who="#PoselStefanikHenryk">Rady narodowe otrzymają większą samodzielność działania, a jednocześnie nowe określenie ich kompetencji Wzmocni ich funkcje koordynacyjne i kontrolne wobec organów administracji terenowej.</u>
+ <u xml:id="u-29.13" who="#PoselStefanikHenryk">Proponowane zmiany stwarzają także nowe, szerokie ramy dla działalności organów administracji państwowej. Kraj nasz potrzebuje sprawnej administracji. Jednocześnie musimy pamiętać, aby była to administracja sprawiedliwa, bliska człowiekowi pracy, znająca jego pragnienia i aspiracje. Projekt przedstawionych zmian stwarza po temu odpowiednie warunki.</u>
+ <u xml:id="u-29.14" who="#PoselStefanikHenryk">Przez ustalenie nowych form pracy rad narodowych i organów administracji zostaną stworzone warunki do ich elastycznego działania. Doświadczenia z działalności rad narodowych i naszego lubelskiego województwa przekonują, że ta elastyczność jest niezbędna.</u>
+ <u xml:id="u-29.15" who="#PoselStefanikHenryk">Jestem przekonany, że zmiany, jakie Wysoki Sejm raczy uchwalić w ustawie zasadniczej oraz w ustawie o radach narodowych, wpłyną niezwykle korzystnie na sprawowanie władzy przez organy przedstawicielskie i przyczynią się do udoskonalenia działania organów władzy ludowej, do sprawowania lepszej kontroli nad tymi, którym ludzie pracy naszej ojczyzny powierzyli kierowanie ich zbiorowymi losami.</u>
+ <u xml:id="u-29.16" who="#PoselStefanikHenryk">Przyczynią się one również do wzrostu bezpośredniego udziału mas pracujących w rozstrzyganiu spraw terenowych i w realizacji ogólnonarodowych celów naszego ludowego państwa. Dziękuję za uwagę.</u>
+ <u xml:id="u-29.17" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-30">
+ <u xml:id="u-30.0" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Głos ma poseł Zbigniew Nadratowski.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-31">
+ <u xml:id="u-31.0" who="#PoselNadratowskiZbigniew">Obywatelu Marszałku! Wysoka Izbo!</u>
+ <u xml:id="u-31.1" who="#PoselNadratowskiZbigniew">Praktyka ostatnich trzech lat udowodniła, że utrzymanie wysokiej dynamiki rozwoju kraju. zgodne z programem nakreślonym przez VI Zjazd Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, wymaga nie tylko wzmożonego wysiłku wszystkich obywateli, ale także dokonania wielu zmian zmierzających do unowocześnienia zarządzania państwem. Kierunek tych zmian określają rosnące stale potrzeby społeczne, pociągające za sobą bezwzględną konieczność dynamizowania rozwoju gospodarczego.</u>
+ <u xml:id="u-31.2" who="#PoselNadratowskiZbigniew">Zgodnie z uchwałami VI Zjazdu podjęto we wszystkich dziedzinach życia wiele nowych inicjatyw zmierzających do zwiększenia efektu naszych wysiłków.</u>
+ <u xml:id="u-31.3" who="#PoselNadratowskiZbigniew">I Krajowa Konferencja Partyjna była z jednej strony okazja do podsumowania tego. co na drodze wprowadzonych zmian osiągnęliśmy, z drugiej zaś — wytyczyła dalsze kierunki na najbliższe lata.</u>
+ <u xml:id="u-31.4" who="#PoselNadratowskiZbigniew">Wśród wielu innych spraw. Konferencja wysunęła propozycje dalszej modernizacji systemu władzy i administracji terenowej jako istotnego elementu zarządzania państwem.</u>
+ <u xml:id="u-31.5" who="#PoselNadratowskiZbigniew">Jesteśmy dziś zgodni w poglądzie, że obowiązujący dotychczas system rad narodowych zdał praktyczny egzamin na określonym etapie rozwoju naszego państwa, spełniając doniosła. historyczną rolę w dziele budownictwa socjaIistycznego.</u>
+ <u xml:id="u-31.6" who="#PoselNadratowskiZbigniew">Jednakże dla wszystkich zainteresowanych coraz bardziej oczywista stała się potrzeba jego zmiany w obliczu nowego etapu rozwoju kraju, przechodzenia do intensywnych form gospodarowania w dobie rewolucji naukowo-technicznej, narzucającej ogromne tempo i wymagającej racjonalnego działania na każdym odcinku.</u>
+ <u xml:id="u-31.7" who="#PoselNadratowskiZbigniew">Machina gospodarcza, którą dziś dysponujemy, jest coraz bardziej złożona i wymaga coraz sprawniejszego, sprężystego, szybkiego i niezawodnego w działaniu systemu zarządzania. Jednocześnie wzrost świadomości społeczeństwa, potrzeba wyzwalania jego inicjatywy i zaspokajania jego ambicji wymaga rozwijania socjalistycznego ludowładztwa. Istnieje bowiem bezpośrednia współzależność pomiędzy umacnianiem się instytucji demokratycznych a praktyczną realizacją dążeń społecznych.</u>
+ <u xml:id="u-31.8" who="#PoselNadratowskiZbigniew">Organy przedstawicielskie, jakimi w naszym państwie są rady narodowe, tylko wtedy mogą prawidłowo spełniać swoje funkcje państwowe i samorządowe, gdy administracja będzie wyposażona w odpowiednie prerogatywy do praktycznego realizowania ich woli. Działa tu zatem sprzężenie zwrotne, zgodnie z którym im silniejsza władza organów przedstawicielskich tym skuteczniejsze działanie administracji i odwrotnie — sprawność tej ostatniej nadaje rzeczywisty sens pracy organów władzy państwowej.</u>
+ <u xml:id="u-31.9" who="#PoselNadratowskiZbigniew">Materializacją takiego sposobu myślenia jest przedłożony Sejmowi projekt zmian w systemie rad narodowych.</u>
+ <u xml:id="u-31.10" who="#PoselNadratowskiZbigniew">W największym skrócie można powiedzieć, że główne postanowienia projektu zmierzają do:</u>
+ <u xml:id="u-31.11" who="#PoselNadratowskiZbigniew">— no pierwsze — wyposażenia rad narodowych w szersze i skuteczniejsze uprawnienia koordynacyjne w zakresie ustalania kierunków społeczno-gospodarczego rozwodu swego regionu w zgodności z planami ogólnopaństwowymi:</u>
+ <u xml:id="u-31.12" who="#PoselNadratowskiZbigniew">po drugie — zwiększenia samodzielności rad narodowych w organizowaniu i wykonywaniu ich głównych funkcji — stanowiących i kontrolnych, m.in. przez utworzenie nowego tymi prezydiów jako, organów wewnętrznych rady, kierujących jej praca.</u>
+ <u xml:id="u-31.13" who="#PoselNadratowskiZbigniew">Dodatkowy czynnik wzmacniający autorytet terenowych organów władzy tkwi w ich powiązaniu personalnym z systemem politycznym, zapewniając radom narodowym optymalne warunki do wszechstronnego koordynowania rozwoju swego terenu.</u>
+ <u xml:id="u-31.14" who="#PoselNadratowskiZbigniew">Chcę w tym miejscu podkreślić, że ścisły, aktywny związek ze wszystkimi aspektami rzeczywistości jest główną, wyróżniającą się cechą całego kompleksu proponowanych zmian; cechą pozwalającą kreślić pomyślne prognozy co do sprawności funkcjonowania.</u>
+ <u xml:id="u-31.15" who="#PoselNadratowskiZbigniew">Wysoka Izbo! Kilka uwag do uzasadnienia celowości proponowanych zmian systemowych w części dotyczącej podniesienia sprawności administracji terenowej.</u>
+ <u xml:id="u-31.16" who="#PoselNadratowskiZbigniew">Podstawowym warunkiem podniesienia skuteczności działania administracji jest wyposażenie jej w zakres uprawnień, stosowny do stawianych zadań i oczekiwanych rezultatów.</u>
+ <u xml:id="u-31.17" who="#PoselNadratowskiZbigniew">Nowe organy administracji państwowej pełnić będą funkcje dwoiste. Z jednej strony będą transmitować postanowienia centralnej administracji państwowej, organizować i egzekwować ich realizację, z drugiej zaś — jako organy wykonawcze i zarządzające rad narodowych, realizować będą ich postanowienia wynikające z potrzeb terenu.</u>
+ <u xml:id="u-31.18" who="#PoselNadratowskiZbigniew">Kompetencje nowych organów administracji zostały więc Znacznie poszerzone, przede wszystkim w zakresie koordynacji realizowania planów społeczno-gospodarczych. Dzięki temu organ administracji państwowej będzie mógł bezpośrednio czuwać nad prawidłową gospodarką wszystkich działających na jego terenie jednostek.</u>
+ <u xml:id="u-31.19" who="#PoselNadratowskiZbigniew">Warto zauważyć, że już samo ustawienie uprawnień naczelnika czy wojewody będzie działało mobilizująco na kierownictwo tych jednostek, z drugiej strony organ administracji, mając kompleksową wizję rozwoju terenu, będzie mógł eliminować działania sprzeczne z tą wizja, a także stymulować podejmowanie działań przybliżających realizację tej wizji, zgodnie z lokalnymi potrzebami i możliwościami.</u>
+ <u xml:id="u-31.20" who="#PoselNadratowskiZbigniew">W konsekwencji — koordynacyjne uprawnienia organu administracji staną się praktycznym instrumentem wykonywania obu ich głównych funkcji bez uszczerbku dla którejkolwiek z nich.</u>
+ <u xml:id="u-31.21" who="#PoselNadratowskiZbigniew">Wykonując swoją pierwszą funkcję, organ czuwać będzie bowiem nad realizacją planu centralnego — podstawowej instytucji ustrojowej, sterującej dynamicznym i harmonijnym rozwojem całego kraju. Tu chcę z naciskiem stwierdzić, że moim zdaniem, głównym celem realizacji uprawnień koordynacyjnych rad narodowych i administracji w proponowanym kształcie jest utrzymanie dynamizmu i harmonijności również na płaszczyźnie terenowych odniesień — w przekroju województwa, powiatu czy gminy. Pozwoli to na eliminacje rozmaitych negatywnych skutków, jakie mocą wyniknąć z pewnego — koniecznego zresztą — schematyzmu decyzji centralnych jak również z terenowych skłonności, które po trosze prowadziły do sytuacji, w której województwa walczyły usilnie o najsutszy udział w środkach planu centralnego.</u>
+ <u xml:id="u-31.22" who="#PoselNadratowskiZbigniew">Potrzeba konstruowania mechanizmów zarządzania, zapewniających precyzyjne ulokowanie zadań układu działowo-gałęziowego w bardzo delikatnych i złożonych organizmach układów terytorialnych, jest wszędzie ogromnie trudnym problemem, którego rozwiązania poszukuje się nieustannie. Można tu przywołać wiele przykładów zaczerpniętych z praktyki innych państw socjalistycznych. Na przykład postawione na XXIV Zjeździe Komunistycznej Partii Związku Radzieckiego postulaty zmodernizowania systemu zarządzania gospodarką w Związku Radzieckim są już obecnie wprowadzane. Niedawna reforma administracji — przeprowadzona w Niemieckiej Republice Demokratycznej — również zmierzała w podobnym kierunku. Jest to zatem tendencja powszechna, mająca swe źródło w tym, że zarządzanie państwem staje się coraz bardziej złożone.</u>
+ <u xml:id="u-31.23" who="#PoselNadratowskiZbigniew">Rola centralnego planowania nabiera znaczenia w sytuacji coraz szerszego i skuteczniejszego kształtowania przyszłego oblicza naszego kraju. Takim śmiałym wyjściem w przyszłość jest podjęcie przez Komisję Planowania kompleksowych prac nad planem perspektywicznym oraz planem przestrzennego zagospodarowania kraju — a więc dokumentów o fundamentalnym znaczeniu. Żeby jednak nie ograniczyć ich funkcji do zadań prognostycznych, lecz nadać im rangę ważnych narzędzi realnego oddziaływania na rozwój kraju — trzeba umocnić rolę planu centralnego, zapewniając jednocześnie jednolicie i skutecznie funkcjonujący system realizacji.</u>
+ <u xml:id="u-31.24" who="#PoselNadratowskiZbigniew">Z drugiej jednak strony ustalenie zadań w strukturze pionowej bez ich wszechstronnej korelacji poziomej może wywołać nieraz niepożądane skutki. Kierunek ustalania zadań — od resortu poprzez zjednoczenie do przedsiębiorstwa — choć podporządkowany idei planu ogólnopaństwowego, może pomijać terenowe konsekwencje wynikające z jego realizacji. Stad potrzeba wszechstronnej konsultacji w miejscu gdzie owe zadania przybiegają kształt realny, z gospodarzami regionu odpowiedzialnymi przód społeczeństwem za skutki współczesnej cywilizacji. Nie chodzi jednak o to, by przeciwstawiać się rozwojowi, lecz o to, aby wspólnym wysiłkiem mądrze i skutecznie optymalizować jego rezultaty, a przede wszystkim zapobiegać negatywnym skutkom.</u>
+ <u xml:id="u-31.25" who="#PoselNadratowskiZbigniew">Nowe organy administracji terenowej zostaną wiec wyposażone w skuteczny instrument działania, jakim jest proponowany zakres uprawnień koordynacyjnych. Zakres tych uprawnień i zadań wynika — w znacznej mierze — z kilkuletnich doświadczeń żywiołowego umacniania i rozwijania tej szczególnej, zyskującej nieustannie na znaczeniu funkcji socjalistycznej administracji.</u>
+ <u xml:id="u-31.26" who="#PoselNadratowskiZbigniew">A przecież działacze gospodarczy pamiętają jeszcze, z jakimi oporami rodziły się pierwsze zasady koordynacji gospodarczej, ile nieporozumień powstawało w toku ich realizacji jak, trudno było przełamywać stereotypy myślenia kategoriami doraźnych potrzeb zakładu, branży czy resortu.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-32">
+ <u xml:id="u-32.0" who="#Myslezewzwiazkuztymwypadaposwiecic">kilka zdań określeniu pożądanego stanu stosunkowy miedzy administracja terenowa a resortami. Wokół tej ogromnie ważnej sprawy narosło trochę nieporozumień. Dobre doświadczenia w tej materii przeważają jednak zdecydowanie. Doświadczeń takich powinno być jeszcze więcej w nowym ustawieniu omawianej relacji, ustawieniu, które nie prowadzi do ograniczenia związków i współdziałania resortów z administracją terenową, lecz nadaje tym związkom odmienny charakter.</u>
+ <u xml:id="u-32.1" who="#Myslezewzwiazkuztymwypadaposwiecic">Oczekujemy obecnie, że zwolnione od drobiazgowej ingerencji w załatwianie szeregu spraw terenu — resorty, przeznaczą część tak uwolnionego potencjału na tworzenie mechanizmów optymalizacji i ujednolicania działalności administracyjnej, unifikowanie w rozsądnych granicach systemów organizacyjnych, upowszechnianie nowoczesnych form i metod pracy, co pomoże nam w modernizacji i usprawnianiu poszczególnych działów administracji i gospodarki terenowej — przy uwzględnieniu miejsca dla inicjatywy terenowej.</u>
+ <u xml:id="u-32.2" who="#Myslezewzwiazkuztymwypadaposwiecic">Wysoka Izbo! W moim przekonaniu racjonalność postanowień projektu polega również na odejściu w działalności administracyjnej od zasady kolegialności.</u>
+ <u xml:id="u-32.3" who="#Myslezewzwiazkuztymwypadaposwiecic">Doświadczenia różnych okresów historycznych i różnych form ustrojowych, a także nasze własne doświadczenia i wreszcie podstawowe zasady prakseologii przekonują, że. w tej sferze działania konieczne jest ustalenie zasady jednoosobowego kierownictwa. Jest to tym jaskrawiej widoczne, że przecież we wszystkich pozostałych ogniwach zarządzania zasada ta obowiązuje od dawna.</u>
+ <u xml:id="u-32.4" who="#Myslezewzwiazkuztymwypadaposwiecic">Utrzymanie kolegialnego podejmowania decyzji prowadziło w wielu wypadkach do jej zniekształcenia i tworzenia swoistej fikcji.</u>
+ <u xml:id="u-32.5" who="#Myslezewzwiazkuztymwypadaposwiecic">Mógłbym mnożyć przykłady prostych, oczywistych i pilnych spraw w dziedzinie bieżącego zarządzania, załatwianych przez prezydia w całej okazałości rytuału kolegialnej procedury.</u>
+ <u xml:id="u-32.6" who="#Myslezewzwiazkuztymwypadaposwiecic">Pomijam już nieracjonalność tego systemu pracy; co ważniejsze jednak — także odpowiedzialność rozkładała się na zespół ludzi, a w związku z tym najczęściej nabierała charakteru moralnego, nie wynikały z niej natomiast żadne skutki prawne. Oczywistą jest rzeczą, że zamierzone usprawnienie administracji państwowej musi również sięgać w jej wewnętrzną strukturę organizacyjną.</u>
+ <u xml:id="u-32.7" who="#Myslezewzwiazkuztymwypadaposwiecic">Skuteczność działania administracji wymaga stałego jej usprawniania i ulepszania. W pracy administracji trzeba lepiej stosować postęp techniczny, zdobycze nauki organizacji, informatyki i cybernetyki. W tej dziedzinie, jak do tej pory, nasza administracja terenowa nie może wyjść z fazy wstępnych studiów i badań. Trzeba jednak pamiętać, że również w tej — wewnętrznej niejako — sferze problemów administracji istnieje silna ich współzależność.</u>
+ <u xml:id="u-32.8" who="#Myslezewzwiazkuztymwypadaposwiecic">Ulepszenia w dziedzinie uprawnień, struktur, kadr i technologii administracyjnej warunkują się wzajemnie.</u>
+ <u xml:id="u-32.9" who="#Myslezewzwiazkuztymwypadaposwiecic">Działalność aparatu administracyjnego przejawia pewną specyfikę, która wymaga stałego doskonalenia jakości pracy, a więc nie zawsze zgodna jest z zasadą stabilizacji kadry, która czasami traktowana była zbyt dogmatycznie. Wypróbowany trzon kadry administracyjnej trzeba stabilizować, zabiegając nieustannie o podnoszenie jego kwalifikacji zawodowych. Równocześnie potrzebny jest dopływ świeżych sił, dopływ ludzi wolnych od rutyny, dysponujących stale uzupełnianą wiedzą i odpowiednimi zasobami energii.</u>
+ <u xml:id="u-32.10" who="#Myslezewzwiazkuztymwypadaposwiecic">W tym świetle specjalnego znaczenia nabiera nacisk położony w ostatnim okresie przez Biuro Polityczne naszej partii i Rząd na ulepszenie polityki kadrowej oraz na skuteczność i kulturę pracy na wszystkich odcinkach gospodarowania i życia społecznego. Jest to niezmiernie ważne, ponieważ w odczuciu pojedynczego obywatela nie tylko rady narodowe i ich organy stanowią władzę państwową. W tym powszechnym odczuciu nawet sprzedawca w sklepie jest reprezentantem państwa, skoro sklep jest tego państwa własnością. Dlatego nawet postawa i zachowanie sprzedawcy kształtuje opinię obywatela o państwie.</u>
+ <u xml:id="u-32.11" who="#Myslezewzwiazkuztymwypadaposwiecic">Potrzebna jest więc powszechna świadomość, że kultura, wzajemna życzliwość, wychodzenie naprzeciw ludzkim potrzebom i kłopotom jest niebagatelnym wykładnikiem rzeczywistego realizowania założeń i celów socjalizmu.</u>
+ <u xml:id="u-32.12" who="#Myslezewzwiazkuztymwypadaposwiecic">Jednocześnie musimy pamiętać, że każdy akt prawny jest jedynie ramą, którą dopiero ludzie wypełniają rzeczywistą treścią. Od nas zatem przede wszystkim zależy skuteczność i wartość projektowanych zmian.</u>
+ <u xml:id="u-32.13" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-33">
+ <u xml:id="u-33.0" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Głos ma poseł Stanisław Rostworowski.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-34">
+ <u xml:id="u-34.0" who="#PoselRostworowskiStanislaw">Obywatelu Marszałku! Wysoka Izbo! Stajemy u progu roku jubileuszowego naszej ojczyzny, Polski Ludowej. Koncepcja ustrojowo-polityczna Polski Ludowej wykuwała się jeszcze w podziemiu. I już od samego początku nierozerwalnie była związana z naczelną formą demokracji ludowej — z systemem rad narodowych. W pierwszym okresie tworzenia się zrębów odrodzonej Polski, rady narodowe spełniały funkcje nadzorcze wobec organów administracji państwowej, a jednocześnie miały charakter organów samorządowych w wymiarze lokalnym. Późniejsze reformy zmieniły dość poważnie ich charakter. Kolejne ustawy z lat 1950 i 1958 przyznały radom narodowym szerokie prerogatywy na terenie ich oddziaływania. Rozpoczęty w 1956 roku proces decentralizacji zarządzania zmierzał do stopniowego przekazania zwierzchnictwu rad wielu dziedzin działalności gospodarczej, socjalnej i kulturalnej. Jednocześnie jednak ich naczelny organ — prezydium — stał się organem administracji państwowej i sprawował swą władzę przez podporządkowane sobie w pionie administracyjnym wydziały prezydialne. W konsekwencji, faktyczne działanie rad, nie mających własnego, samorządowego kierownictwa, stawało się coraz bardziej czynnikiem wtórnym. Znane w swoim czasie z prasy hasło: — „radni bezradni”, choć w części tylko słuszne, miało niejednokrotnie rzeczywistą, aczkolwiek trudno wytłumaczalną wymowę.</u>
+ <u xml:id="u-34.1" who="#PoselRostworowskiStanislaw">Jednocześnie trzeba stwierdzić, że dzięki aktywności całego społeczeństwa i jego organów politycznych, administracyjnych, a także i niewątpliwie samorządowych, w kraju naszym następował stały rozwój potencjału gospodarczego, któremu współtowarzyszyło pogłębienie treści socjalistycznych naszej odrodzonej państwowości.</u>
+ <u xml:id="u-34.2" who="#PoselRostworowskiStanislaw">Wydaje mi się, że w następujących trzech przesłankach, a mianowicie: we współczesnej jedności przekonań ideowo-politycznych społeczeństwa, w osiągniętym przez nie wysokim poziomie upowszechnionej oświaty i wreszcie w aktualnych wymogach rewolucji naukowo-technicznej, coraz szerzej obejmującej nasz kraj — należy widzieć właściwy kontekst tej tak ważnej reformy ustrojowej, której wprowadzenie proponuje rządowy projekt zmiany ustawy o radach narodowych. Jego fundamentalną zasadą jest ujednolicenie systemu polityczno-ustrojowego naszego państwa. Znajdzie to wyraz we wprowadzeniu na wszystkich szczeblach władzy terenowej pełnego rozdzielenia funkcji stanowiących od wykonawczych, tak jak są one rozdzielone pomiędzy Sejmem PRL oraz Radą Państwa a Radą Ministrów.</u>
+ <u xml:id="u-34.3" who="#PoselRostworowskiStanislaw">Radom narodowym zostaną zagwarantowane ich właściwe funkcje stanowiące i kontrolne, przynależne z natury prawa organom przedstawicielskim. Funkcje te będą one mogły wykonywać w oparciu o swe prezydia, ukonstytuowane spośród radnych, pochodzących obecnie z wyboru.</u>
+ <u xml:id="u-34.4" who="#PoselRostworowskiStanislaw">Ustawa jednocześnie rozszerza zakres funkcji kontrolnych przysługujących radnemu. Uczestnicząc często w posiedzeniach rad różnego szczebla, mogłem się zorientować, jak ważną funkcję spełnia przywilej zgłaszania interpelacji przez radnego. Przywilej ten, jak dotąd, upoważniał radnego jedynie do zgłaszania wniosków i zapytań pod adresem czynnika administracyjnego, a więc prezydium bądź kierowników wydziałów prezydialnych, wobec których radny odczuwał swą zależność. W zasadzie więc nawet trudno mu było kwestionować otrzymane od wydziału prezydialnego wyjaśnienie, jeśli nawet nie było ono w pełni zgodne z postulatami jego lub jego wyborców. Obecnie radny będzie mógł występować nie tylko z pozycji niezależnej wobec wojewody, prezydenta czy naczelnika ale na mocy proponowanej ustawy uzyskuje on prawo zgłaszania wniosków pod adresem innych organów państwowych, nie stanowiących wyłącznie administracji terenowej — co jest tu szczególnie istotne — a także pod adresem kierowników przedsiębiorstw państwowych, instytucji spółdzielczych i organizacji społecznych. Działalność interwencyjna radnego obejmie zatem całą strukturę organizacyjno-prawną życia państwowego na terenie jego działalności. Jest to więc przywilej dużej wagi, o wyraźnej wymowie demokratycznej.</u>
+ <u xml:id="u-34.5" who="#PoselRostworowskiStanislaw">Autorytet rady narodowej zostanie także podniesiony przez powiązanie personalne pomiędzy funkcją przewodniczącego prezydium rady i najwyższego zwierzchnika odpowiedniej w wymiarze lokalnym instancji partyjnej. W okresie, o którym wspominałem, gdy ujawniła się pewna bezradność piastujących swe mandaty radnych, obywatel często był zmuszony odwoływać się do funkcji kontrolnych instancji partyjnych. Podejmowane w tym systemie odwołań decyzje mogły niekiedy przerastać możliwości wykonawcze aparatu administracyjnego, a w każdym razie wprowadzały stan kontroli nie ujęty systemem ustawodawczym. W przyszłości natomiast istniejące w społeczeństwie zaufanie do funkcji kontrolnych partii będzie mogło znaleźć bezpośrednie odniesienie w ramach systemu rad narodowych.</u>
+ <u xml:id="u-34.6" who="#PoselRostworowskiStanislaw">Odrębnym zagadnieniem są funkcje koordynacyjne, mające poważne znaczenie w sferze życia społeczno-gospodarczego. Są one traktowane szeroko, gdyż są rozciągnięte na nie podporządkowane radom jednostki państwowe, spółdzielcze i organizacje społeczne. Ustawa, nie wiem czy konsekwentnie, w rozdziale 1 art. 3 pkt 3 przypisuje je zarówno organom stanowiącym, czyli radom narodowym;, jak i — w art. 49g i 49h — organom wykonawczym, którym te /właśnie funkcje, z natury rzeczy, powinny przysługiwać. Efekty w zakresie koordynacji zadań społeczno-gospodarczych, sądzę, zostaną w znacznym stopniu osiągnięte dzięki zgodnej z duchem ustawy tendencji do integracji zbyt licznych lub nadmiernie autonomicznych ogniw władzy terenowej. Skutki owej, nie zawsze właściwie pojętej autonomii, łatwo możemy zaobserwować, przebywając zwykłą polską drogę powiatową. Na odcinku kilkunastu kilometrów będzie ona miała nieraz pięć różnych nawierzchni, aż w końcu można dojechać do odcinka drogi w ogóle nie utwardzonego, gdyż kolejna rada narodowa nie zgromadziła lub nie przekazała funduszów na jego budowę. Procesy integracyjne, prowadzące do zwiększenia obszaru terytorialnego podległego jednej radzie lub do tworzenia wspólnych wydziałów, instytucji czy nawet organizacji społecznych, w moim odczuciu, są jak najbardziej słuszne. Sprawdzone eksperymentem wrocławskim i Leszna Wielkopolskiego staną się, jak sądzę, najpoważniejszym, choć na pewno nie jedynym sojusznikiem niezbędnych tendencji koordynacyjnych, wyraźnie zaakcentowanych w ustawie. Instancje wyższego szczebla, wojewódzkie i powiatowe, będą mogły się także znacznie skuteczniej wywiązywać ze swych funkcji planistycznych w wymiarze długofalowym oraz tak ważnych funkcji koordynacji poziomej wobec różnych przedsiębiorstw kierowanych centralnie, Wiele bowiem obciążających je dotąd prostych zadań wykonawczych zostanie przeniesionych na szczebel urzędu gminnego lub dzielnicowego.</u>
+ <u xml:id="u-34.7" who="#PoselRostworowskiStanislaw">Obywatele Posłowie! W odczuciach naszych musi budzić szczególną satysfakcję wprowadzenie do ustawy terminu — „rozwój społeczno-gospodarczy”. Dziś już wszyscy zdajemy sobie sprawę z tego, że nie same inwestycje, nie sam wzrost produkcji decyduje o procesach rozwoju życia społecznego w danym kraju. Jesteśmy świadomi tego, że polityce gospodarczej musi towarzyszyć mądrze kształtowana polityka społeczna, umiejąca skierować właściwą część uzyskanego dochodu narodowego na cele funduszu spożycia społecznego. Dotychczasowe zainteresowania aparatu rad narodowych, jak wskazuje tematyka odbywanych posiedzeń prezydiów i plenarnych sesji rad, najczęściej obejmowały zagadnienia budżetowe, rozwoju produkcji przemysłowej i rolnej oraz sprawy kadrowe. Natomiast poza sprawami budownictwa mieszkaniowego i w jakiejś mierze służby zdrowia, kwestie z zakresu polityki społecznej, a Więc wypoczynku, ochrony środowiska, turystyki, zaopatrzenia rynku, kultury, opieki społecznej były traktowane dość drugorzędnie. Owo swoiste ukierunkowanie zainteresowań w praktyce działania rad narodowych musiało przynieść określone skutki o wymowie społecznej. Obecnie natomiast dwuaspektowe, społeczne i gospodarcze ujmowanie problematyki rozwoju kraju przez rady narodowe powinno sprzyjać utrzymaniu właściwych proporcji pomiędzy polityką gospodarczą i społeczną państwa. A w rezultacie kształtować nowoczesny model społeczeństwa, osiągającego coraz wyższy dobrobyt.</u>
+ <u xml:id="u-34.8" who="#PoselRostworowskiStanislaw">Bezpośrednim kształtowaniem samej polityki społecznej na styku urząd — obywatel będą się zajmowały podstawowe ogniwa naszej administracji, a więc urzędy gminne i dzielnicowe. Obok nich przystępujemy już do tworzenia nowych form instytucji samorządowych, na razie głównie w środowisku miejskim. Jako działacz społeczny Polskiego Komitetu Pomocy Społecznej pragnę dać wyraz memu szczególnemu uznaniu dla postanowień skierowujących uwagę tworzonych komitetów obwodowych i osiedlowych na sprawy ludzi chorych, niedołężnych, samotnych, którym właśnie przez te komitety powinna być niesiona ludzka, sąsiedzka i obywatelska pomoc.</u>
+ <u xml:id="u-34.9" who="#PoselRostworowskiStanislaw">Osobiście uważam, że na polu tworzenia form samorządowych w naszym systemie ustrojowym czynimy dopiero pierwsze kroki.</u>
+ <u xml:id="u-34.10" who="#PoselRostworowskiStanislaw">Sądzę, że w przyszłości prerogatywy i funkcje tych samorządów będziemy rozwijać. Kierowane przez FJN będą one najlepszym forum współpracy obywateli partyjnych i bezpartyjnych, ludzi o różnych postawach światopoglądowych, lecz zjednoczonych jedną, patriotyczną ambicją współdziałania we wszystkich dziedzinach dla rozwoju naszej ojczyzny. Ostatnio, w środowiskach ludzi bezpartyjnych, szerokim echem odbiły się słowa I Sekretarza PZPR Edwarda Gierka, które padły z wysokiej trybuny I Krajowej Konferencji Partyjnej. Wskazał on na to, że — „bezpartyjni udzielają poparcia politycznego partii, identyfikują się z jej polityką i uczestniczą w jej realizacji”. Należy więc — „otworzyć przed nimi pole dla inicjatywy i aktywności, wysuwać do władz organizacji społecznych i na odpowiedzialne stanowiska”. Słowa te w jakiejś mierze dotyczyły także i Chrześcijańskiego Stowarzyszenia Społecznego, które właśnie działa w kręgu ludzi bezpartyjnych. Zdajemy sobie sprawę z tego, że pojęcia — „bezpartyjny” i — „wierzący” nie są pojęciami utożsamiającymi się. Jednakże w środowisku bezpartyjnych znajduje się przeważająca część ludzi wierzących, żywo także zainteresowanych procesami normalizacji stosunków pomiędzy Rządem PRL i kościołem rzymskokatolickim. Obywatele ci w pracy swej kierują się aspiracjami patriotycznymi i podzielają główne założenia socjalistycznego rozwoju naszej ojczyzny. Nie będąc członkami partii, widzą jednak w Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej kierowniczą siłę narodu, będącą gwarantem prawidłowego rozwoju socjalistycznej państwowości polskiej. W szerokim odczuciu obywatelskim w naszym kraju partia ma charakter ogólnonarodowy i ogólnopaństwowy. Dlatego też cieszymy się, że przedstawiona Wysokiemu Sejmowi ustawa charakter ten tak dobitnie uwidacznia.</u>
+ <u xml:id="u-34.11" who="#PoselRostworowskiStanislaw">Chrześcijańskie Stowarzyszenie Społeczne, w którego imieniu przemawiam, zawsze było świadome wagi istnienia różnic światopoglądowych w naszym społeczeństwie. Wychodziło jednak z założenia, że poglądy religijne należy traktować jako określoną wartość, lecz nie jako kategorię wyróżniającą w aspekcie politycznym. Na drodze odmienności światopoglądowych nie można szukać kryteriów dla partnerstwa politycznego wobec kierowniczej siły naszego narodu. Kategorie wyznaniowe tej roli nie spełniają. W sensie politycznym nie można dzielić obywateli kraju na wierzących i niewierzących. Byłoby to w istocie rzeczy absurdem politycznym.</u>
+ <u xml:id="u-34.12" who="#PoselRostworowskiStanislaw">Aktualne jest natomiast rozróżnienie ludzi działających w ramach partii i stronnictw politycznych oraz ludzi działających z pozycji własnych, fachowych, zawodowych i ideowych postaw obywatelskich. Cieszymy się, że właśnie wkład obywateli bezpartyjnych jest coraz bardziej doceniany. Mówią o tym konkretne liczby: 114 bezpartyjnych naczelników urzędów gminnych i 441 bezpartyjnych sekretarzy tych urzędów, pełniących już swoje funkcje. Świadczy o tym także tak znaczny udział obywateli bezpartyjnych, którzy stanowią ponad 30% kandydatów przedstawionych na listach FJN w okresie obecnej akcji wyborczej do rad narodowych. Współudział w stanowieniu i wykonywaniu funkcji władzy staje się szkołą życia obywatelskiego. Sprawia to, że — jak mówił na VI Zjeździe PZPR Edward Gierek — ludzie mówią o władzy ludowej — „to nasza władza”. Profil tej naszej władzy, zgodnie z potrzebami rozwiniętego państwa socjalistycznego, będzie kształtować we właściwym duchu dyskutowana dziś ustawa. Dlatego Koło Posłów Chrześcijańskiego Stowarzyszenia Społecznego z pełną satysfakcją będzie głosowało za przyjęciem przedłożonej ustawy.</u>
+ <u xml:id="u-34.13" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-35">
+ <u xml:id="u-35.0" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Jako ostatni z posłów zapisanych do dyskusji głos zabierze poseł Józef Rodzik.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-36">
+ <u xml:id="u-36.0" who="#PoselRodzikJozef">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Realizacja programu społeczno-gospodarczego rozwoju kraju wymaga dalszego doskonalenia metod kierowania i zarządzania na wszystkich szczeblach terenowej władzy państwowej.</u>
+ <u xml:id="u-36.1" who="#PoselRodzikJozef">W powszechnym odczuciu aktywu społeczno-gospodarczego potrzebna jest coraz sprawniej i skuteczniej działająca terenowa władza państwowa, zdolna do rozwiązywania problemów regionalnych i krajowych.</u>
+ <u xml:id="u-36.2" who="#PoselRodzikJozef">Sejm PRL, kierując się wytyczną VI Zjazdu PZPR, w uchwalonej przed rokiem ustawie ustanowił gminną radę narodową jako organ władzy przedstawicielskiej oraz naczelników gmin jako organ administracji państwowej i wykonawczo-zarządzającej rady.</u>
+ <u xml:id="u-36.3" who="#PoselRodzikJozef">W wyniku dokonanej reformy utworzone zostały większe terytorialnie i silniejsze ekonomicznie gminy. Wyposażono je w daleko szerszy niż posiadały gromady zakres uprawnień. Rozszerzenie zakresu uprawnień naczelnika gminy wpłynęło na wzrost autorytetu władzy terenowej oraz przybliżyło urząd do obywateli, którzy większość swoich spraw załatwiają obecnie w gminie. Czas uprzednio tracony na załatwianie spraw w urzędach powiatowych jest obecnie przez rolników spożytkowany na działalność produkcyjną.</u>
+ <u xml:id="u-36.4" who="#PoselRodzikJozef">Na przykładzie woj. białostockiego pragnę stwierdzić, że wiele zadań dotyczących rolnictwa i wsi w roku bieżącym było znacznie lepiej realizowanych niż w latach poprzednich. Szczególnie dobre wyniki przyniosła koordynacyjna działalność naczelników gmin w zakresie realizacji programu rozwoju rolnictwa przez poszczególne jednostki gospodarcze.</u>
+ <u xml:id="u-36.5" who="#PoselRodzikJozef">Skonkretyzowanie zadań gminnych spółdzielni i kółek rolniczych w zakresie zbiorowego zaopatrywania rolnictwa w nawozy mineralne i wapno nawozowe oraz usługowego ich rozsiewu, przyczyniło się do wykonania planów sprzedaży nawozów pod tegoroczne zbiory do końca maja. Usługowy rozsiew nawozów zwiększono z 45 tys. ton w roku ubiegłym do prawie 100 tys. ton w roku bieżącym. Ochronę roślin zastosowano na powierzchni o ponad 25% większej niż w roku ubiegłym. Wyższy też był stopień wykorzystania parku traktorowo-maszynowego w kółkach rolniczych i sprawniejsza organizacja pracy oraz znacznie większe zaangażowanie samych rolników i ich rodzin, w wyniku czego osiągnięto znacznie lepsze wyniki m.in. w zbiorach zbóż.</u>
+ <u xml:id="u-36.6" who="#PoselRodzikJozef">Ponad plan wykonano zadania w zakresie odnowienia materiału siewnego we wszystkich asortymentach i gatunkach roślin uprawnych, zaś bezpośrednio z gospodarstw chłopskich odebrano o 25% więcej zboża niż w roku ubiegłym.</u>
+ <u xml:id="u-36.7" who="#PoselRodzikJozef">Urzędy gminne wykazują też dużo troski o pełne i racjonalne wykorzystanie ziemi przez poszczególnych rolników. Korzystając z wyników społecznych przeglądów gospodarstw chłopskich, naczelnicy gmin podejmują skuteczne kroki w zakresie organizowania pomocy właścicielom gospodarstw, będącym w podeszłym wieku bądź potrzebującym pomocy z innych przyczyn.</u>
+ <u xml:id="u-36.8" who="#PoselRodzikJozef">Gminne rady narodowe oraz naczelnicy gmin bardziej wnikliwie analizują możliwości produkcyjne rolnictwa swego terenu i w porę przeprowadzają odpowiednie korekty otrzymanych wskaźników produkcyjnych z powiatu. Korekta wskaźników z zasady idzie w górę. Tak np. gminy powiatu wysokomazowieckiego naszego województwa skorygowały wskaźniki powiatowe dotyczące wzrostu pogłowia bydła z 0,2% na 4,6%, zaś trzody chlewnej — z 1% na 7,4%. Czerwcowy spis dowiódł, że i te skorygowane wskaźniki wzrostu pogłowia zostały znacznie przekroczone.</u>
+ <u xml:id="u-36.9" who="#PoselRodzikJozef">Ustalanie przez gminne rady narodowe bardziej mobilizujących zadań wynika z ich troski o przyspieszenie tempa społeczno-gospodarczego rozwoju swego regionu.</u>
+ <u xml:id="u-36.10" who="#PoselRodzikJozef">Obecne gminne rady narodowe wykazują dużą aktywność w podejmowaniu ważnych dla swego regionu problemów, rozwiązanie których przyczynia się do pełniejszego zaspokajania społecznych potrzeb obywateli. W tym zakresie zarysowują się jednak duże dysproporcje między potrzebami a możliwościami finansowymi, jakimi dysponują gminy. Na przykład w dużej liczbie gmin naszego województwa, które charakteryzują się większą powierzchnią, a znacznie niższą niż przeciętnie w kraju liczbą mieszkańców, występuje problem budowy dróg lokalnych. Konieczność rozwiązania tego problemu potęguje stale rosnąca produkcja towarowa naszego rolnictwa i wzrastająca masa towarów, które trzeba przewieźć na wieś, a także potrzeba dowożenia dzieci do szkół zbiorczych. Przygotowując plan gospodarczy i budżet państwa na rok przyszły uważam, że warto przewidzieć odpowiednie środki na ten cel.</u>
+ <u xml:id="u-36.11" who="#PoselRodzikJozef">Inną ważną grupą problemów wymagających rozwiązania przez władze gminne i powiatowe, co znajduje wyraz w toczącej się obecnie dyskusji na zebraniach przedwyborczych, jest rozwój usług produkcyjnych, zaopatrzenie rolnictwa i wsi w wodę oraz wiele innych ważnych i gospodarczo uzasadnionych, lecz niełatwych dla gminy i powiatu problemów.</u>
+ <u xml:id="u-36.12" who="#PoselRodzikJozef">Wysoki Sejmie! Ideą przewodnią dokonującej się reformy jest zapewnienie większego niż dotychczas wpływu rad narodowych na ustalanie kierunków dalszego społeczno-gospodarczego rozwoju swego terenu.</u>
+ <u xml:id="u-36.13" who="#PoselRodzikJozef">Zawarte w projekcie ustawy propozycje porządkują w sposób jednolity strukturę organizacyjną organów władzy przedstawicielskiej i organów administracji terenowej.</u>
+ <u xml:id="u-36.14" who="#PoselRodzikJozef">Określenie w ustawie roli i charakteru rad narodowych wszystkich stopni jako organów władzy państwowej i podstawowych organów samorządu społecznego umożliwi bardziej prawidłowe kojarzenie interesów regionalnych z interesami państwa. Społeczeństwo oczekuje od nich jeszcze bardziej skutecznego działania na rzecz dalszego dynamicznego rozwoju swego regionu i kraju.</u>
+ <u xml:id="u-36.15" who="#PoselRodzikJozef">W realizacji programów społeczno-gospodarczego rozwoju szeroki front działania mają ogniwa samorządu mieszkańców miast i wsi. Prawne uregulowanie ich pozycji, więzi i stosunków z organami władzy państwowej wyeliminowało np. z życia wsi lawinę wielu zbędnych zebrań, a jednocześnie podniosło rangę tych przemyślanych i koniecznych. Znaczna grupa problemów podejmowanych przez gminne rady narodowe jest przedmiotem zebrań ogólno wiejskich. Wiele w roku bieżącym zrobiono w miastach i wsiach w ramach akcji — „porządek”. Na przykład ponad 4,5 tys. gospodarstw naszego województwa pod wpływem aktywnego działania gmin zmieniło w roku bieżącym tradycyjne strzechy na ognioodporne pokrycia budynków, dokonując jednocześnie w wielu z nich modernizacji.</u>
+ <u xml:id="u-36.16" who="#PoselRodzikJozef">Wiele gminnych rad narodowych — przed ostatecznymi decyzjami — konsultuje ze społeczeństwem programy społeczno-gospodarczego rozwoju gmin. Działalność ta sprzyja aktywniejszemu współdziałaniu mieszkańców wsi w realizacji tych programów.</u>
+ <u xml:id="u-36.17" who="#PoselRodzikJozef">Coraz więcej mieszkańców wsi zdaje sobie sprawę z tego, że postęp w rolnictwie i ich poziom życiowy zależy w dużym stopniu od ich zbiorowego działania na rzecz społeczno-gospodarczego rozwoju wsi. Tym większego znaczenia nabiera więc zebranie wiejskie, którego funkcja społeczno-wychowawcza oraz organizatorska zawiera istotny czynnik aktywizujący społeczeństwo wiejskie. Zebrania wiejskie — tak zresztą, jak i statutowe zebrania kółek rolniczych — stanowią dogodną płaszczyznę gospodarskiej rozmowy na tematy dotyczące pełniejszego wykorzystania rezerw produkcyjnych oraz form współżycia społecznego mieszkańców wsi. Stanowią one także dobrą okazję do upowszechniania najlepszych wyników produkcyjnych i najnowszych zdobyczy nauki rolniczej oraz krytycznej oceny właścicieli tych gospodarstw, których poziom produkcji jest niski wskutek zaniedbań agrotechnicznych.</u>
+ <u xml:id="u-36.18" who="#PoselRodzikJozef">Jednym słowem, zebrania mieszkańców wsi, nasycone odpowiednią treścią, stanowią szkołę dobrego, bardziej postępowego gospodarowania i są czynnikiem społecznej aktywizacji wsi.</u>
+ <u xml:id="u-36.19" who="#PoselRodzikJozef">Będziemy nadal doskonalić zebrania organizowane przez wiejskie komitety Frontu Jedności Narodu, na których mieszkańcy wsi wysłuchują informacji radnego, sołtysa lub prezesa kółka rolniczego, jak spełniają oni swoje funkcje w służbie mieszkańców wsi. Okresowe rozliczanie się przedstawicieli najniższych komórek władzy ze swej działalności przed wyborcami wzbogaca treść społecznej kontroli, a jednocześnie przyczynia się do pogłębiania demokracji socjalistycznej. Wynikająca z żywotnych interesów wsi i gminy treść tych zebrań stanowić będzie dobrą platformę współdziałania władzy z obywatelami swego terenu.</u>
+ <u xml:id="u-36.20" who="#PoselRodzikJozef">Tegoroczne doświadczenia dowodzą, że nowe organy władzy i administracji gminnej sprawniej realizują zadania wynikające z uchwał VI Zjazdu PZPR, lecz muszą one nadal doskonalić swoją działalność w sferze zarządzania i koordynacji jednostek gospodarczych w realizacji programu społeczno-gospodarczego rozwoju swego regionu.</u>
+ <u xml:id="u-36.21" who="#PoselRodzikJozef">Wysoki Sejmie! Jak wynika z dyskusji prowadzonej na zebraniach przedwyborczych, społeczeństwo nasze w pełni popiera wysuniętą przez I Krajową Konferencję PZPR propozycję, analogicznej do gminy organizacji rad narodowych szczebla powiatowego i wojewódzkiego.</u>
+ <u xml:id="u-36.22" who="#PoselRodzikJozef">Projekt ustawy, wychodząc naprzeciw tej aprobacie, wyposaża rady narodowe i terenową administrację państwową w szeroki zakres uprawnień i funkcje koordynacyjne wobec wszystkich jednostek gospodarczych. Ma to szczególne znaczenie dla wsi i rolnictwa, które posiada liczną grupę kontrahentów, od których zależy także sprawny rozwój produkcji rolniczej. Wielu z nich ma swoją siedzibę poza granicami danej jednostki administracji państwowej, toteż zachodzi konieczność skoordynowania ich działalności przez administrację państwową wyższego stopnia.</u>
+ <u xml:id="u-36.23" who="#PoselRodzikJozef">Wśród wielu uprawnień koordynacyjnych naczelnika powiatu i wojewody szczególnie ważne z punktu widzenia rolnictwa są te funkcje koordynacyjno-dyspozycyjne, które dotyczą programowania zadań oraz zabezpieczenia środków materiałowo-technicznych i finansowych niezbędnych do realizacji nakreślonego programu.</u>
+ <u xml:id="u-36.24" who="#PoselRodzikJozef">„Rady narodowe — głosi nowela do ustawy — zmierzają do wzrostu i unowocześnienia produkcji oraz do zapewnienia kompleksowego, gospodarczego i społeczno-kulturalnego rozwoju swojego terenu jako spójnego, socjalistycznego organizmu, w którym wszystkie zasoby i możliwości istniejące i dające się uruchomić powinny być wykorzystane dla dalszego rozwoju kraju.” Realizacja tego podstawowego obowiązku wymagać będzie wiele inicjatywy i zapobiegliwości rad narodowych i administracji państwowej zarówno w inspirowaniu społeczeństwa do realizacji zadań, jak i zabezpieczenia środków niezbędnych do wykonania zamierzonych celów.</u>
+ <u xml:id="u-36.25" who="#PoselRodzikJozef">Społeczeństwo nasze, bazując na doświadczeniach tegorocznej pracy gmin, z dużym zaufaniem przyjmuje reformę rad narodowych i administracji państwowej szczebla powiatowego i wojewódzkiego.</u>
+ <u xml:id="u-36.26" who="#PoselRodzikJozef">Wyrażam też głębokie przekonanie, że uchwalona przez Wysoką Izbę projektowana ustawa, wraz z poprawkami zgłoszonymi przez Komisję, będzie sprzyjać interesom społeczeństwa i rozwojowi naszego socjalistycznego państwa.</u>
+ <u xml:id="u-36.27" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-37">
+ <u xml:id="u-37.0" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Proszę obecnie o zabranie głosu Prezesa Rady Ministrów Obywatela Piotra Jaroszewicza.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-38">
+ <u xml:id="u-38.0" who="#PiotrJaroszewicz">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Przedłożone Wysokiej Izbie projekty ustaw: o zmianie Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej oraz o zmianie ustawy o radach narodowych stanowią kolejny, o doniosłym znaczeniu, krok na drodze doskonalenia funkcjonowania gospodarki i państwa. Drogę tę wskazał nam VI Zjazd Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej. Idziemy nią konsekwentnie, doskonaląc metody zarządzania i planowania.</u>
+ <u xml:id="u-38.1" who="#PiotrJaroszewicz">Zmianami obejmujemy coraz to nowe dziedziny naszego życia państwowego i gospodarczego. Działamy rozważnie, poprzedzając decyzje wnikliwą analizą potrzeb, możliwości i warunków, opartą na doświadczeniach praktycznych oraz na konsultacjach społecznych.</u>
+ <u xml:id="u-38.2" who="#PiotrJaroszewicz">Ten sposób podejścia do kształtowania zasad funkcjonowania gospodarki i państwa znajduje pełne potwierdzenie w rozpatrywanych przez Wysoki Sejm projektach ustaw. Zmierzają one do doskonalenia działalności terenowych organów przedstawicielskich władzy ludowej i terenowych organów administracji państwowej.</u>
+ <u xml:id="u-38.3" who="#PiotrJaroszewicz">U podstaw proponowanej reformy legła leninowska koncepcja funkcjonowania państwa, skutecznego kojarzenia demokracji socjalistycznej ze sprawnością funkcjonowania aparatu państwowego, łączenia kolegialności omawiania i rozpatrywania podstawowych zagadnień z jednoosobową odpowiedzialnością za realizację powierzonych zadań.</u>
+ <u xml:id="u-38.4" who="#PiotrJaroszewicz">Reforma oparta jest na zasadzie centralizmu demokratycznego, na zasadzie nadrzędności interesu ogólnospołecznego nad interesem poszczególnych regionów, przy zapewnianiu warunków rozwoju wszystkich regionów kraju. Jest to naczelna zasada naszej polityki społeczno-ekonomicznej. Jej przestrzeganie stanowi podstawowy warunek pomyślnej realizacji programu VI Zjazdu partii.</u>
+ <u xml:id="u-38.5" who="#PiotrJaroszewicz">W praktyce ekonomicznej zasada ta wyraża się w systemie planowania centralnego, które zapewnia optymalny rozwój kraju i poszczególnych jego regionów. Wymownym tego potwierdzeniem są wyniki naszej gospodarki, osiągnięte w mijających trzech latach, jak i przedłożony pod obrady Wysokiej Izby projekt planu społeczno-gospodarczego rozwoju kraju na rok 1974.</u>
+ <u xml:id="u-38.6" who="#PiotrJaroszewicz">Tak więc, wytyczając nową rolę i nowe zadania rad narodowych w społeczno-politycznym systemie Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej i dostosowując do nich ich organizację i zasady funkcjonowania opieramy się na:</u>
+ <u xml:id="u-38.7" who="#PiotrJaroszewicz">— pryncypialnych zasadach ustroju socjalistycznego, — uchwałach VI Zjazdu i deklaracji I Krajowej Konferencji Partyjnej, — wieloletnich doświadczeniach w działalności rad narodowych, — nowych potrzebach i zadaniach, wynikających z programu dynamicznego rozwoju społeczno-gospodarczego Polski, — pierwszych pozytywnych doświadczeniach funkcjonowania gminnych rad i działalności naczelników gmin.</u>
+ <u xml:id="u-38.8" who="#PiotrJaroszewicz">Podstawowe rozwiązania zawarte w przedstawionych Wysokiej Izbie projektach ustaw zmierzają do umocnienia zarówno organów przedstawicielskich, jak i organów administracji państwowej. Podejmując reformę, nie pomniejszamy w niczym dotychczasowego dorobku rad narodowych i ich organów. Dorobek ten jest bowiem duży.</u>
+ <u xml:id="u-38.9" who="#PiotrJaroszewicz">Jednak na obecnym etapie rozwoju społeczeństwa i gospodarki powstaje konieczność podjęcia nowych rozwiązań. Wymagają tego oczekujące nas zadania dalszego dynamicznego rozwoju socjalistycznej ojczyzny W dotychczasowej działalności rad narodowych i ich prezydiów dominowały funkcje administracyjne. Rady i ich komisje w niedostatecznym stopniu realizowały funkcje inspirujące i kontrolne w stosunku do aparatu administracji. Spełniane w jednym organie — prezydium rady narodowej — funkcje stanowiące i wykonawcze prowadziły nie jedno krotnie do ograniczania pierwszych na rzecz drugich. Często sprawy wykonawcze nadmiernie ciążyły nad pracą organów przedstawicielskich. Często też zwyciężały przedwczesne, a niejednokrotnie nieuzasadnione kompromisy wypływające z nadmiernej ostrożności pracowników organów wykonawczych rad.</u>
+ <u xml:id="u-38.10" who="#PiotrJaroszewicz">Dlatego nowe rozwiązania zmierzają do umocnienia roli i pozycji rad narodowych jako organów przedstawicielskich. I w tym celu przewiduje się rozszerzenie ich uprawnień w sferze planowania, koordynacji i kontroli oraz odpowiednie udoskonalenie wewnętrznej organizacji pracy organów stanowiących.</u>
+ <u xml:id="u-38.11" who="#PiotrJaroszewicz">Uchwalone przez rady narodowe plany społeczno-gospodarczego rozwoju będą podstawowym instrumentem koordynacji działalności wszystkich jednostek państwowych, spółdzielczych organizacji gospodarczych oraz instytucji i organizacji społecznych, działających na danym terenie. Stworzy to możliwość wywierania skutecznego wpływu na ich działalność, zmierzającego do kompleksowego, skoordynowanego i efektywnego rozwoju produkcji przemysłowej i rolnej, usług oraz do polepszenia warunków socjalnych i kulturalnych, a w rezultacie — do coraz lepszego zaspokajania potrzeb ludności.</u>
+ <u xml:id="u-38.12" who="#PiotrJaroszewicz">Dotychczas koordynacja stanowiła słaby punkt działalności organów stanowiących.</u>
+ <u xml:id="u-38.13" who="#PiotrJaroszewicz">Niedostateczna była również praca koordynacyjna organów administracji rad w terenie. Stan ten powodował, że niejednokrotnie w imię partykularnych interesów następowało rozpraszanie sił i środków zamiast ich scalania, obniżanie efektów inwestycyjnych, niepełne wykorzystanie istniejących obiektów i urządzeń, wzniesionych przecież wysiłkiem całego społeczeństwa.</u>
+ <u xml:id="u-38.14" who="#PiotrJaroszewicz">Rady narodowe jako podstawowe organy samorządu społecznego będą oddziaływać na inne formy samorządu na swoim terenie — na samorząd robotniczy, chłopski, spółdzielczy i samorząd mieszkańców miast. Przyczyni się to do zacieśnienia więzi rad narodowych z ludnością, podniesie ich rolę organizatorską, ułatwi realizację zadań społeczno-gospodarczych i wychowawczych, podniesie autorytet rad.</u>
+ <u xml:id="u-38.15" who="#PiotrJaroszewicz">Rady narodowe, uwolnione od funkcji wykonawczych, będą mogły sprawować skuteczną, społeczną kontrolę nad działalnością terenowej administracji państwowej i nad działalnością instytucji i jednostek działających na ich terenie. Stwarza to niezbędne warunki skutecznego działania rad jako organów władzy ludowej, programujących i koordynujących rozwój swojego terenu.</u>
+ <u xml:id="u-38.16" who="#PiotrJaroszewicz">Realizację nowych zadań zapewniają odpowiednie zmiany w wewnętrznej organizacji rad narodowych.</u>
+ <u xml:id="u-38.17" who="#PiotrJaroszewicz">Aby rada narodowa mogła działać skutecznie, musi mieć pełne poparcie polityczne, poparcie organizacji partyjnej, poparcie wszystkich stronnictw i Frontu Jedności Narodu. Poparcie takie, wraz z kierowniczą rolą partii klasy robotniczej, zapewni zapowiedziana przez I Krajową Konferencję Partyjną zasada, w myśl której na przewodniczących rad narodowych proponowani będą I sekretarze komitetów wojewódzkich i powiatowych Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, a na zastępców przewodniczącego rady — prezesi komitetów Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego i przewodniczący komitetów Stronnictwa Demokratycznego. Instytucjonalne zapewnienie w przedłożonych propozycjach kierowniczej roli partii w pracy rad narodowych jest dobitnym potwierdzeniem, że u podstaw reformy legła leninowska koncepcja władzy ludowej.</u>
+ <u xml:id="u-38.18" who="#PiotrJaroszewicz">Wysoka Izbo! Przedstawione w projektach ustaw rozwiązania dotyczące terenowych organów administracji państwowej zmierzają w kierunku zwiększenia efektywności jej działania, wyraźnego określenia uprawnień oraz odpowiedzialności za wykonanie zadań stawianych przed nią przez administrację centralną, jak i przez radę narodową jako przedstawicielski organ władzy ludowej. Powołujemy jednoosobowe terenowe organy administracji państwowej — wojewodów, prezydentów miast i naczelników powiatów, będących jednocześnie organami wykonawczo-zarządzającymi rad n arkadowych.</u>
+ <u xml:id="u-38.19" who="#PiotrJaroszewicz">Wydziały zaś stanowić będą integralną część urzędów wojewódzkich, miejskich i powiatowych. W ten sposób pragniemy przezwyciężyć istotną słabość w dotychczasowym działaniu administracji terenowej.</u>
+ <u xml:id="u-38.20" who="#PiotrJaroszewicz">Rozwiązanie to prowadzić będzie do zmian w układzie stosunków między naczelnymi a terenowymi organami administracji państwowej. Ministrowie będą ustalać tylko ogólne zasady realizacji przez wojewodów i prezydentów miast wyłączonych z województw zadań, wynikających z planu centralnego i ogólnej polityki państwa. Będą im udzielać pomocy i sprawować kontrolę nad przebiegiem realizacji zadań.</u>
+ <u xml:id="u-38.21" who="#PiotrJaroszewicz">Skupienie wszystkich funkcji administracyjnych w jednoosobowym organie uprości organizacje działania administracji i jednoznacznie określi zależność hierarchiczną i odpowiedzialność obowiązującą w jej aparacie.</u>
+ <u xml:id="u-38.22" who="#PiotrJaroszewicz">Proponowane rozwiązania zapewnia zatem jednolitość działania wszystkich organów administracyjnych w realizacji polityki społeczno-gospodarczej państwa, w działalności przyczyniającej się do rozwoju kraju i poszczególnych jego regionów.</u>
+ <u xml:id="u-38.23" who="#PiotrJaroszewicz">Wprowadzają też one uproszczenia w procedurze rozpatrywania i załatwiania indywidualnych spraw obywateli. Sprawy te będą załatwiane przez organy terenowe najniższego szczebla jako usytuowane najbliżej ludności. Tok postępowania administracyjnego kończyć się będzie decyzją organu administracyjnego szczebla wojewódzkiego. W sprawach indywidualnych obywateli decyzje wojewodów i prezydentów miast wydzielonych z województw będą miały charakter ostateczny.</u>
+ <u xml:id="u-38.24" who="#PiotrJaroszewicz">Projektowane rozwiązania powinny w istotny sposób przyczynić się do zwiększenia sprawności funkcjonowania terenowych organów administracji państwowej. To jest ważki cel reformy.</u>
+ <u xml:id="u-38.25" who="#PiotrJaroszewicz">Należy oczekiwać, że reforma przyczyni się również do zmniejszenia kosztów przeznaczonych na administrację. W bieżącym roku w wyniku wprowadzonych już zmian i usprawnień organizacyjnych w prezydiach wojewódzkich i powiatowych rad narodowych uzyskano oszczędności w postaci ponad 9 tys. etatów, czyli ok. 12% ogółu etatów w wydziałach tych prezydiów.</u>
+ <u xml:id="u-38.26" who="#PiotrJaroszewicz">Wprowadzona z dniem 1 września br. w oparciu o uzyskane oszczędności regulacja płac dla pracowników rad narodowych umożliwi wydatną poprawę jakości kadr aparatu administracji terenowej przy jednoczesnym ograniczeniu ich liczebności.</u>
+ <u xml:id="u-38.27" who="#PiotrJaroszewicz">Wysoka Izbo! Przy opracowywaniu rządowych projektów ustaw wykorzystaliśmy doświadczenia z pracy organów władzy państwowej i administracji terenowej na wsi.</u>
+ <u xml:id="u-38.28" who="#PiotrJaroszewicz">Dziś, po 11 miesiącach funkcjonowania gmin, możemy z pełną satysfakcją stwierdźcie, że wprowadzone zmiany sprawdziły się w praktyce, że zdały egzamin i spełniają nasze oczekiwania, a także, że spotkały się z uznaniem i poparciem mieszkańców wsi. Wzrasta stopniowo rola gminnych rad narodowych — przedstawicielskich organów na wsi.</u>
+ <u xml:id="u-38.29" who="#PiotrJaroszewicz">Zorganizowana i sprawna działalność naczelników gmin, jako wykonawczo-zarządzających organów gminnych rad narodowych, służy skutecznej realizacji uchwał gmin.</u>
+ <u xml:id="u-38.30" who="#PiotrJaroszewicz">Gminne ogniwa władzy i administracji skupiają swoją uwagę głównie na sprawach gospodarczych. Ich działalność przyczynia się przede wszystkim do wykorzystania rezerw wzrostu produkcji rolnej, co ma zasadnicze znaczenie dla realizacji naszych zamierzeń w rozwoju społeczno-gospodarczym kraju i w pełniejszym zaspokajaniu potrzeb społeczeństwa.</u>
+ <u xml:id="u-38.31" who="#PiotrJaroszewicz">Sprawdzianem organizatorskich umiejętności gminnych ogniw władzy i administracji było przygotowanie i pokierowanie przebiegiem tegorocznych kampanii produkcyinych w rolnictwie.</u>
+ <u xml:id="u-38.32" who="#PiotrJaroszewicz">Również sprawy obywateli są dziś załatwiane przez administrację gminną lepiej i szybciej, o czym świadczy stosunkowo niewielka liczba odwołań od decyzji naczelników wnoszonych do prezydiów powiatowych rad narodowych. Tak więc nasze doświadczenia są pomyślne i potwierdzają słuszność przyjętych kierunków działania.</u>
+ <u xml:id="u-38.33" who="#PiotrJaroszewicz">Wysoki Sejmie! Proces doskonalenia struktury organizacyjnej i metod funkcjonowania terenowej władzy ludowej i organów administracji służyć będzie rozwojowi demokracji socjalistycznej, zwiększeniu sprawności funkcjonowania organów przedstawicielskich i państwowych, pomyślnej realizacji nowych, coraz większych zadań rozwoju gospodarczego, społecznego i kulturalnego. Dzięki temu będzie wzrastał autorytet władzy ludowej i administracji państwowej.</u>
+ <u xml:id="u-38.34" who="#PiotrJaroszewicz">Wymaga to jednak nie tylko stworzenia odpowiednich prawnych ram działania, ale i zapewnienia administracji państwowej wysoko kwalifikowanej, ideowej kadry, partyjnej i bezpartyjnej, dobrze przygotowanej do pełnienia nowych, niełatwych obowiązków.</u>
+ <u xml:id="u-38.35" who="#PiotrJaroszewicz">Wysoka Izbo! Przy opracowywaniu ostatecznej wersji projektu ustaw korzystaliśmy z uwag i poprawek zgłaszanych przez obywateli posłów w trakcie prac komisji.</u>
+ <u xml:id="u-38.36" who="#PiotrJaroszewicz">Z uwagą słuchaliśmy wypowiedzi obywateli posłów w dzisiejszej debacie. Znaleźliśmy w niej potwierdzenie słuszności założeń i rozwiązań zawartych w projektach. Jestem przekonany że uchwalenie przedstawionych Wysokiemu Sejmowi przez Rząd projektów ustaw o zmianie Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej i o zmianie ustawy o radach narodowych stanowić będzie dalszy doniosły krok na drodze umacniania naszego ludowego państwa, na drodze pomyślnego rozwoju społecznego i pomnażania sił naszej socjalistycznej ojczyzny. Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-38.37" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-39">
+ <u xml:id="u-39.0" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Dziękuję Obywatelowi Premierowi.</u>
+ <u xml:id="u-39.1" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Lista mówców została wyczerpana.</u>
+ <u xml:id="u-39.2" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Zamykam dyskusję.</u>
+ <u xml:id="u-39.3" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Przystępujemy do głosowania nad przedyskutowanymi projektami ustaw.</u>
+ <u xml:id="u-39.4" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Przypominam, że zgodnie z art. 91 Konstytucji. zmiana Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej może nastąpić tylko większością co najmniej dwóch trzecich głosów w obecności co najmniej potowy ogólnej liczby posłów.</u>
+ <u xml:id="u-39.5" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Stwierdzam, że w dzisiejszym posiedzeniu bierze udział więcej niż połowa ogólnej liczby posłów.</u>
+ <u xml:id="u-39.6" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Zgodnie z art. 71 regulaminu Sejmu w przypadku głosowania nad projektem ustawy zmieniającej Konstytucję zarządza się obliczenie głosów.</u>
+ <u xml:id="u-39.7" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Proszę zatem Obywateli Posłów Sekretarzy: Stanisławę Karną. Marie Kotlicka. Henryka Pawłowskiego, Jerzego Rachowskiego i Jana Skowrona, aby po zarządzeniu głosowania dokonali obliczenia głosów.</u>
+ <u xml:id="u-39.8" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Przystępujemy do głosowania.</u>
+ <u xml:id="u-39.9" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Wicemarszałek Werblan</u>
+ <u xml:id="u-39.10" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Kto z Obywateli Posłów jest za uchwaleniem projektu ustawy o zmianie Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej w brzmieniu proponowanym przez Komisję Prac Ustawodawczych oraz Komisję Spraw Wewnętrznych i Wymiaru Sprawiedliwości — zechce podnieść rękę.</u>
+ <u xml:id="u-39.11" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Proszę Obywateli Posłów o trzymanie podniesionych rąk przez czas umożliwiający obliczenie głosów.</u>
+ <u xml:id="u-39.12" who="#komentarz">(Następuje obliczanie głosów przez posłów sekretarzy)</u>
+ <u xml:id="u-39.13" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Za ustawą głosowało 367 posłów.</u>
+ <u xml:id="u-39.14" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-39.15" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Kto się wstrzymał od głosowania? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-39.16" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Stwierdzam, że Sejm uchwalił ustawę o zmianie Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej.</u>
+ <u xml:id="u-39.17" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Przystępujemy do głosowania nad następnym projektem ustawy.</u>
+ <u xml:id="u-39.18" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem w całości projektu ustawy o zmianie ustawy o radach narodowych wraz z poprawkami proponowanymi przez Komisje: Prac Ustawodawczych oraz Spraw Wewnętrznych i Wymiaru Sprawiedliwości — zechce podnieść rękę.</u>
+ <u xml:id="u-39.19" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-39.20" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-39.21" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Kto się wstrzymał od głosowania? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-39.22" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Stwierdzam, że Sejm uchwalił ustawę o zmianie ustawy o radach narodowych.</u>
+ <u xml:id="u-39.23" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Obecnie zarządzam 30-minutową przerwę.</u>
+ <u xml:id="u-39.24" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu od godz. 17 min. 10 do godz. 17 min. 40)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-40">
+ <u xml:id="u-40.0" who="#Marszalek">Wznawiam posiedzenie.</u>
+ <u xml:id="u-40.1" who="#Marszalek">Przystępujemy do punktu 3 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego o rządowym projekcie ustawy o zagospodarowaniu lasów nie stanowiących własności państwa (druki nr 112 i 126).</u>
+ <u xml:id="u-40.2" who="#Marszalek">Głos ma sprawozdawca poseł Stanisław Włodarczyk.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-41">
+ <u xml:id="u-41.0" who="#PoselWlodarczykStanislaw">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Po tak żywej i odpowiedzialnej dyskusji nad sprawami, które będą miały kolosalne znaczenie dla losów naszej gospodarki narodowej, dla poziomu życia naszych obywateli, muszę — zgodnie z porządkiem dziennym — prosić obywateli posłów o wysłuchanie uwag dotyczących spraw, które wprawdzie obejmują fragment całej naszej gospodarki, ale jak się okaże, mających znaczny udział w zaspokajaniu coraz wyższych naszych krajowych potrzeb.</u>
+ <u xml:id="u-41.1" who="#PoselWlodarczykStanislaw">Moim zadaniem jest przedstawić dziś — z upoważnienia Komisji Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego — ogólny sens proponowanego projektu ustawy o zagospodarowaniu lasów nie stanowiących własności państwa oraz jej ostateczną wersję. Została ona opracowana po szczegółowej, wielodniowej dyskusji prowadzonej w gronie fachowców i ekspertów od tych zagadnień, przy współudziale przedstawicieli zainteresowanych komisji sejmowych i specjalistów-prawników. Owocem tych prac jest zestaw poprawek, jakie proponowane są do poszczególnych artykułów projektu ustawy, a także i nowa treść kilku z nich. Było to zdaniem Komisji niezbędne, jeśli zważyć, że projekt ustawy powinien być dostosowany do nowych wymogów i potrzeb społeczno-gospodarczych. Powinna ona na dłuższy okres czasu rozwiązać całość ważnych zagadnień z tego zakresu. Komisja wyraża przekonanie, że łącznie z poprawkami, cały ten tak ważny dla gospodarki państwa akt prawny, dość precyzyjnie ustala zadania dla wszystkich zainteresowanych. Ustala on odpowiednie, na miarę dzisiejszych potrzeb, niezbędne rygory, co w sumie ma znacznie uproduktywnić areał lasów niepaństwowych i spowodować, by służyły one celom wytyczanym przez nowoczesne społeczeństwo.</u>
+ <u xml:id="u-41.2" who="#PoselWlodarczykStanislaw">Tak się składa, że dokładnie w miesiąc po I Krajowej Konferencji Partyjnej Sejm uchwali, mam nadzieję, w dniu dzisiejszym proponowany projekt ustawy, co, obiecujemy sobie, spowoduje realizację podstawowego wskazania tej Konferencji. Dzięki lepszemu zagospodarowaniu rozpocznie się proces znacznie właściwszego wykorzystania lasów niepaństwowych, sprzyjający lepszemu zaspokajaniu ważnych potrzeb społecznych, które w skrócie określa termin — „ochrona naturalnego środowiska człowieka”. Chodzi tu o zwiększenie dodatniego wpływu tych lasów na warunki wodne, glebowe, klimatyczne, krajobrazowe i ochronne.</u>
+ <u xml:id="u-41.3" who="#PoselWlodarczykStanislaw">Uintensywnienie produkcji w tych lasach jest sprawą o dużej wadze dla kraju, jeśli zważyć, że ogólny obszar lasów niepaństwowych osiągnął obecnie ok. 1650 tys. ha, co stanowi 1/5 powierzchni wszystkich lasów w Polsce i że na tym dużym obszarze zapas drewna grubego w przeliczeniu na 1 ha wynosi zaledwie 62 m^3^, podczas gdy w lasach państwowych — 112 m^3^. Podobnie jest z rocznym przyrostem drewna, który kształtuje się analogicznie, bo nieco ponad 1m^3^ z 1 ha w lasach niepaństwowych i 3,2 m^3^ — w lasach państwowych. Powyższe dane wskazują na znaczne rezerwy produkcyjne. Wymaga to, z racji zwiększających się potrzeb gospodarczych kraju, podjęcia zdecydowanych kroków zmierzających do intensyfikacji gospodarki w lasach niepaństwowych. Niewielka zasobność tych lasów została spowodowana niewłaściwą dotąd gospodarką, na skutek nieracjonalnego użytkowania i zagospodarowania oraz braku odpowiedniej ochrony tych lasów. Na ten stan ma wpływ duże rozproszenie i rozdrobnienie działek leśnych, często wąskich, utrudniających właściwe ich zagospodarowanie. To postępujące rozdrobnienie doprowadziło do tego, że lasy te tworzą pomad 1 350 tys. gospodarstw, w wyniku czego średnia powierzchnia jednego gospodarstwa leśnego wynosi zaledwie 1,12 ha.</u>
+ <u xml:id="u-41.4" who="#PoselWlodarczykStanislaw">Dotychczasowa ustawa z dnia 14 czerwca 1960 r., pomimo pozytywnej roli, jaką niewątpliwie spełniła, ma spore braki, utrudniające od dłuższego już czasu prawidłowy rozwój gospodarowania. Trzynastoletni okres działania tej ustawy wykazał konieczność jej zmiany, a mianowicie dostosowania przepisów do wyraźnego już dziś postępu w zakresie organizacji i techniki, wynikającego ze specyficznych cech gospodarki leśnej i w ogóle dostosowania jej do teraźniejszych wymogów i stosunków społecznych. Miało to swoje potwierdzenie w licznych postulatach terenowych organów nadzoru, w których zgłaszano konieczność zmiany ustawy, hamującej już dziś rozwój i dalszy postęp całej gospodarki.</u>
+ <u xml:id="u-41.5" who="#PoselWlodarczykStanislaw">Przedstawiony Wysokiej Izbie wraz z poprawkami projekt ustawy, w którym zawarte są wnioski terenowych działaczy gospodarczych i społecznych, stwarza możliwość przyspieszonej intensyfikacji procesów produkcyjnych i ściślejszego powiązania gospodarki w lasach niepaństwowych z gospodarką efektywną — a więc planową. W tym właśnie duchu sformułowany został projekt ustawy, wnoszący wiele nowych elementów, głównie w postaci zwiększonych uprawnień dla organów nadzorczych, oraz przywilejów i obowiązków dla właścicieli lasów. Ma to na celu racjonalną gospodarkę w tych lasach, doprowadzenie jej w miarę możliwości do poziomu, jaki jest w lasach państwowych.</u>
+ <u xml:id="u-41.6" who="#PoselWlodarczykStanislaw">Podstawowe powody, dla których proponuje się projekt Ustawy są przedstawione w uzasadnieniu do projektu rządowego (druk nr 112).</u>
+ <u xml:id="u-41.7" who="#PoselWlodarczykStanislaw">Przechodzę zatem do zreferowania efektów pracy Komisji Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego, zawartych w doręczonym obywatelom posłom druku nr 126 i na tym tle zwrócenia uwagi na szczególne aspekty projektu ustawy i jego ogólne znaczenie dla gospodarki leśnej.</u>
+ <u xml:id="u-41.8" who="#PoselWlodarczykStanislaw">Projekt ustawy składa się z 5 rozdziałów, które w sposób aktualnie przydatny normują podstawowe problemy z tego zakresu. Zgodnie z uchwalonymi dziś zmianami do ustawy o radach narodowych powstała potrzeba wprowadzania w całym tym akcie prawnym nowej terminologii dotyczącej rad narodowych. Wszędzie zatem tam, gdzie o tym mowa, używa się już nowych terminów, jak: naczelnik powiatu ozy wojewoda. Znajduje to wyraz w doręczonym obywatelom posłom zestawie poprawek (druk nr 126). Warto przy tym wspomnieć, że projekt Ustawy przewiduje znaczne uprawnienia naczelnika gminy i powiatu w zakresie gospodarki w lasach niepaństwowych. Jest to określone szczegółowo w odpowiednich artykułach projektu ustawy.</u>
+ <u xml:id="u-41.9" who="#PoselWlodarczykStanislaw">Rozdział I projektu ustawy grupuje przepisy ogólne, niezbędne w tego typu akcie. Określa się w nim precyzyjnie, kogo przepisy dotyczą i do jakich gruntów leśnych się odnoszą. Poprawki do tej części mają charakter merytoryczny. W części, w której wyszczególnia się aparat nadzoru nad zagospodarowaniem lasów, wprowadzono poprawkę, proponując, aby Minister Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego wykonywał swe zadania także przez naczelnego dyrektora Lasów Państwowych. Jednocześnie postanowiono skreślić ust. 3 w art. 4 dotyczący nadzoru technicznego, ponieważ wynika to z obowiązków służbowych, określonych regulaminem. W proponowanej nowej wersji art. 5 chodziło o bardziej przejrzyste Określenie intencji tworzenia obwodów leśnych i zrezygnowanie z budzącego wątpliwości sformułowania — „lasy podlegają podziałowi”.</u>
+ <u xml:id="u-41.10" who="#PoselWlodarczykStanislaw">Rozdział II jest zbiorem przepisów dotyczących zagospodarowania lasów. Komisja uznała za stosowne wskazać niezależnie od produkcyjnych, także na inne ważne funkcje lasów, jak: ochronne, zdrowotne, krajobrazowe i wypoczynkowe. Naczelnika powiatu uczyniono władnym wydawania zezwoleń na zmianę uprawy leśnej na inny rodzaj użytkowania. Za niezbędne uznano wprowadzenie nowego ustępu W art. 7, aby była jasność co do niestosowania przepisów o ochronie gruntów rolnych i leśnych oraz rekultywacji gruntów!, ustalających obowiązek uzyskiwania zezwolenia na przeznaczenie gruntów leśnych na cele nieleśne — w stosunku do właścicieli lasów i gruntów leśnych.</u>
+ <u xml:id="u-41.11" who="#PoselWlodarczykStanislaw">Za wystarczające uznano nadanie uprawnień dotyczących wydawania tych zezwoleń naczelnikowi powiatu, a nie wojewodzie, jak proponuje projekt rządowy, gdyż poważny wzrost roli i zakresu zadań wojewody uniemożliwiałby mu rozpatrywanie i wydawanie decyzji dotyczących terenów leśnych o powierzchni już od 10 arów. Komisja jest zdania, że naczelnik powiatu będzie właściwie decydował o tych sprawach, tym bardziej, że będzie to dotyczyć jego powiatu, który jest mu dobrze znany.</u>
+ <u xml:id="u-41.12" who="#PoselWlodarczykStanislaw">W rozdziale II przewiduje się opracowywanie na koszt państwa programów zagospodarowania lasów, co jest bardzo ważne dla prowadzenia planowej gospodarki leśnej. Będzie to program uproszczony do niezbędnego minimum, zawierający najważniejsze elementy taksacyjne i wskaźniki gospodarcze. Będzie zawierał także mapę drzewostanową. Takim uproszczonym programem będzie można objąć w krótkim czasie wszystkie lasy niepaństwowe. Trzeba stwierdzić, że brak takich uproszczonych programów bardzo poważnie utrudniał dotąd prowadzenie racjonalnej gospodarki w tych lasach.</u>
+ <u xml:id="u-41.13" who="#PoselWlodarczykStanislaw">Celowe jest ukazanie (art. 9) zestawu uprawnień nadleśniczego jako organu fachowego, od którego, po wyposażeniu go w niezbędne atrybuty, będzie dużo zależeć. Komisja postanowiła w art. 9 ust. 2 dodać punkt 4 przewidujący, że nadleśniczy może decydować o likwidacji w lesie dróg uznanych za zbędne i o ewentualnym grodzeniu upraw leśnych w szczególnych wypadkach. Zmieniona treść Ust. 3 w sposób bardziej precyzyjny zabezpiecza realizację decyzji wydawanych przez nadleśniczego.</u>
+ <u xml:id="u-41.14" who="#PoselWlodarczykStanislaw">Zakaz przegonu lub wypasu zwierząt oraz zbierania ściółki na gruntach leśnych (art. 10) był przedmiotem ożywionej i bardzo wnikliwej dyskusji. Sprawę rozważono dokładnie od strony potrzeb rolnictwa i leśnictwa. Komisja zdecydowała się zatem zaproponować Wysokiemu Sejmowi utrzymanie tych zakazów w wersji rządowego projektu z, drobnymi poprawkami. Komisja jest zdania, że nie może być mowy o podniesieniu na wyższy poziom gospodarki w lasach niepaństwowych bez stanowczego zakazu wypasu, przegonu zwierząt gospodarczych i grabienia ściółki. Jest to słuszna zasada praktykowana w lasach o wysokiej kulturze gospodarki.</u>
+ <u xml:id="u-41.15" who="#PoselWlodarczykStanislaw">Nowa wersja ust. 1 art. 12 ma na celu wyraźne określenie, że lasy i grunty leśne nie mogą być dzielone w żadnym wypadku, nawet w sytuacji, kiedy wchodzą one w skład gospodarstwa rolnego, co do którego istnieje możliwość podziału. Dla dobra gospodarki w lasach niepaństwowych projekt ustawy wyraźnie zastrzega, że podział lasu nie. następuje w wypadku zbywania całej działki leśnej, będącej odrębnym, zwartym kompleksem. Jest to konsekwencja tego, o czym mówiłem na wstępie. Ustawa musi spowodować całkowite zahamowanie rozdrabniania działek leśnych. Obecna średnia, jak powiedziałem już poprzednio, 1,12 ha jednej działki, będzie i tak utrudniać kompleksowe Wykonywanie czynności gospodarczych. Tak więc, na dalsze dzielenie działek godzić się nie można.</u>
+ <u xml:id="u-41.16" who="#PoselWlodarczykStanislaw">W projekcie ustawy w art. 13 wprowadza się opłatę leśną ze wskazaniem jej przeznaczenia na pokrycie wydatków iz wiązanych iz zagospodarowaniem lasów. Dotychczasowa niska opłata leśna służyła raczej pokrywaniu kosztów związanych z pozyskaniem drewna, co musiało rzutować na stan upraw i młodników. Wykorzystanie środków z tej opłaty na zagospodarowanie lasów podniesie na pewno stan jakościowy wszystkich upraw i drzewostanów i spowoduje wyższą produkcję masy drzewnej w tych lasach. Projekt aktu wykonawczego zapowiada zreformowanie opłaty leśnej, likwidując dotychczasową opłatę skarbową, która w praktyce nie zdała egzaminu.</u>
+ <u xml:id="u-41.17" who="#PoselWlodarczykStanislaw">Godzi się więc wspomnieć o art. 16, który ma charakter represyjny, bo też i waga problemu jest duża. Ma on przestrzegać przed złą gospodarką w lasach, przed niewykonywaniem zabiegów zalecanych przez służbę fachową. Dlatego Komisja zdecydowała się wprowadzić określenie — jeśli dopuszczono do — „rażących zaniedbań w ich zagospodarowaniu”, las może być przejęty, za odszkodowaniem zmniejszonym o połowę, na własność państwa. Jest to przepis surowy, ale zabezpieczający utrzymanie dotychczasowej powierzchni lasów i właściwe ich zagospodarowanie.</u>
+ <u xml:id="u-41.18" who="#PoselWlodarczykStanislaw">Rozdział III normuje zasady i cele tworzenia spółek i zespołów leśnych. Instytucja różnych zrzeszeń znana jest i doceniana na wsi od dawna na terenie całego kraju. Doświadczenia nakazują więc rozszerzenie tych form także na lasy. Chodzi o to, aby działalność spółek i zespołów umożliwiła wprowadzenie jednolitych zabiegów jednocześnie na kilku czy kilkudziesięciu zespolonych działkach leśnych. Umożliwi to stosowanie sprzętu mechanicznego i prowadzenie kompleksowo wszelkich prac, przewidzianych programem gospodarczym. Przynależność do spółki w niczym nie zmienia uprawnień właścicieli do ich lasów! Przy organizowaniu i nadzorowaniu działalności spółek znaczne uprawnienia nadaje się naczelnikom powiatów i gmin (art. 21), aż do zwołania walnego zgromadzenia spółki, w wypadku gdy zarząd spółki źle pracuje, w celu dokonania wyboru nowego zarządu.</u>
+ <u xml:id="u-41.19" who="#PoselWlodarczykStanislaw">Istotną sprawą jest sformułowanie w art. 24, dotyczące pomocy państwa w zagospodarowaniu lasów, z której mogą korzystać spółki i w ogóle właściciele lasów prowadzący prawidłową gospodarkę w lasach. Pomoc ta może się przejawiać w postaci: zaopatrzenia w sprzęt mechaniczny i narzędzia, porad fachowych, w niektórych wypadkach w bezpłatnym przydziale sadzonek do zalesiania. Przewiduje się także formę nagradzania za dobrą gospodarkę.</u>
+ <u xml:id="u-41.20" who="#PoselWlodarczykStanislaw">W trosce o wysoką produkcję z każdego skrawka lasu, w uzasadnionych wypadkach, w wyniku decyzji naczelnika powiatu, może nastąpić zastępcze wykonanie czynności z zakresu zagospodarowania lasu. Jak słusznie mówi ustawa, — „jeżeli wymaga tego interes społeczny”.</u>
+ <u xml:id="u-41.21" who="#PoselWlodarczykStanislaw">Rozdział IV zawiera przepisy karne, niezbędne do realizacji wszystkich wskazań ustawy, aż do przepadku drewna pozyskanego niezgodnie z odpowiednimi jej postanowieniami.</u>
+ <u xml:id="u-41.22" who="#PoselWlodarczykStanislaw">Rozdział V zawiera przepisy przejściowe i końcowe. Do istotnych spraw należą przepisy art. 27, w których ze względów oczywistych zastrzeżone jest dla państwa prawo pierwokupu, w wypadku sprzedaży lasu lub gruntu leśnego. Jest tam też przepis mówiący, że o ile wymagają tego potrzeby prawidłowej gospodarki leśnej, lasy i grunty leśne mogą być wywłaszczane. Przepis ten ma na celu, tak jak poprzednie tego typu przepisy, zachęcić do właściwej gospodarki wszystkich właścicieli lasów.</u>
+ <u xml:id="u-41.23" who="#PoselWlodarczykStanislaw">Kończąc, pragnę w imieniu Komisji wyrazić przekonanie, że projekt ustawy wychodzi naprzeciw licznym wnioskom terenowym, wskazującym na konieczność podjęcia niezbędnych, zasadniczych decyzji państwowych i zastosowania środków zmierzających do intensywniejszego wykorzystania bazy produkcyjnej w lasach niepaństwowych. Projekt ustawy wprowadza doskonalsze metody zagospodarowania tych lasów, rozszerza zakres postanowień dotyczących racjonalnego ich użytkowania. Ustawa będzie zobowiązywać właścicieli lasów do wykonywania wszystkich zabiegów związanych z odnową i ochroną lasów oraz do wszystkich kategorii cięć stosownie do wyników prac inwentaryzacyjno-urządzeniowych.</u>
+ <u xml:id="u-41.24" who="#PoselWlodarczykStanislaw">Projekt ustawy zapewnia znacznie zwiększoną pomoc państwa dla właścicieli lasów, co stwarza zachętę zagospodarowania lasów nie stanowiących własności państwa na poziomie odpowiadającym obecnym, nowoczesnym metodom, jakie stosowane są we wszystkich dziedzinach gospodarki w naszym kraju. Mając to na względzie, w imieniu Komisji Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego mam zaszczyt wnosić, by Wysoki Sejm uchwalić raczył proponowany projekt ustawy o zagospodarowaniu lasów nie stanowiących własności państwa wraz z poprawkami zawartymi w druku nr 126.</u>
+ <u xml:id="u-41.25" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-42">
+ <u xml:id="u-42.0" who="#Marszalek">Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-42.1" who="#Marszalek">Czy ktoś z Obywateli Posłów pragnie zabrać głos w tej sprawie?</u>
+ <u xml:id="u-42.2" who="#Marszalek">Nikt się nie zgłasza.</u>
+ <u xml:id="u-42.3" who="#Marszalek">Przystępujemy zatem do głosowania.</u>
+ <u xml:id="u-42.4" who="#Marszalek">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem w całości projektu ustawy o zagospodarowaniu lasów nie stanowiących własności państwa wraz z poprawkami proponowanymi przez Komisję Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego — zechce podnieść rękę.</u>
+ <u xml:id="u-42.5" who="#Marszalek">Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-42.6" who="#Marszalek">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-42.7" who="#Marszalek">Kto się wstrzymał od głosowania? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-42.8" who="#Marszalek">Stwierdzam, że Sejm uchwalił ustawę o zagospodarowaniu lasów nie stanowiących własności państwa.</u>
+ <u xml:id="u-42.9" who="#Marszalek">Przystępujemy do punktu 4 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Budownictwa i Gospodarki Komunalnej o rządowym projekcie ustawy o zmianie ustawy o zasadach i trybie wywłaszczania nieruchomości (druki nr 113, 125 i 125-A).</u>
+ <u xml:id="u-42.10" who="#Marszalek">Głos ma sprawozdawca poseł Zdzisław Kwieciński.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-43">
+ <u xml:id="u-43.0" who="#PoselKwiecinskiZdzislaw">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Obowiązująca od 1958 r. ustawa o zasadach i trybie wywłaszczania nieruchomości w wielu istotnych postanowieniach nie odpowiada obecnym warunkom społeczno -gospodarczymi dalsze jej stosowanie utrudnia realizację podstawowych celów gospodarczych, zwłaszcza inwestycji, jest niekorzystne dla właścicieli wywłaszczanych nieruchomości, wywołuje wiele skarg i konfliktów społecznych.</u>
+ <u xml:id="u-43.1" who="#PoselKwiecinskiZdzislaw">Przedstawiony Wysokiemu Sejmowi projekt ustawy o zmianie ustawy o zasadach i trybie wywłaszczania nieruchomości ma na celu wprowadzenie istotnych, aktualnie koniecznych, zmian w jej przepisach, dotyczących zasad i form nabywania nieruchomości na rzecz państwa oraz poprawy warunków, na których następuje wywłaszczenie. Stwierdzić należy, że gospodarczy rozwój kraju wymaga przejmowania terenów i jest sprawą ważną, aby sposób i warunki ich nabywania uwzględniały interes państwa oraz interesy właścicieli, od których przejmowane są nieruchomości.</u>
+ <u xml:id="u-43.2" who="#PoselKwiecinskiZdzislaw">Projekt uwzględnia wieloletnie doświadczenia, wnioski, skargi oraz warunki ekonomiczne.</u>
+ <u xml:id="u-43.3" who="#PoselKwiecinskiZdzislaw">Najważniejszymi założeniami projektu ustawy są:</u>
+ <u xml:id="u-43.4" who="#PoselKwiecinskiZdzislaw">— podniesienie wysokości odszkodowania za wywłaszczane nieruchomości;</u>
+ <u xml:id="u-43.5" who="#PoselKwiecinskiZdzislaw">— ustalenie korzystniejszych dla właścicieli warunków wypłaty tych odszkodowań;</u>
+ <u xml:id="u-43.6" who="#PoselKwiecinskiZdzislaw">— decentralizacja w zakresie decydowania o wywłaszczeniu;</u>
+ <u xml:id="u-43.7" who="#PoselKwiecinskiZdzislaw">— stworzenie warunków do nabywania przez państwo koniecznych nieruchomości bez prowadzenia postępowania wywłaszczeniowego.</u>
+ <u xml:id="u-43.8" who="#PoselKwiecinskiZdzislaw">Ustawa z dnia 26 października 1971 r. o ochronie gruntów rolnych i leśnych oraz o rekultywacji gruntów ograniczyła w poważnym stopniu zajmowanie nieruchomości rolnych na cele nierolnicze, zapewniając gospodarstwom rolnym korzystne warunki rozwoju.</u>
+ <u xml:id="u-43.9" who="#PoselKwiecinskiZdzislaw">Przedstawiony projekt jest dalszym aktem ustawowym, zabezpieczającym interesy właścicieli gospodarstw rolnych, stwarza bowiem realne możliwości nabycia nowych gospodarstw w wypadkach, kiedy dotychczas istniejące gospodarstwa zostają przejęte na cele przewidziane w ustawie wywłaszczeniowej.</u>
+ <u xml:id="u-43.10" who="#PoselKwiecinskiZdzislaw">W tym celu podwyższona zostaje stawka odszkodowania za grunty rolne najwyżej do 5-krotnej wysokości obecnie obowiązujących stawek. Za grunty rolne przejęte od osób, dla których rolnictwo jest wyłącznym źródłem utrzymania ustalone są — na podstawie zmiany ustawy wywłaszczeniowej wprowadzonej w 1971 r., takie ceny, jakie kształtują się w obrocie między rolnikami.</u>
+ <u xml:id="u-43.11" who="#PoselKwiecinskiZdzislaw">Uzyskanie przez rolnika odszkodowania w wysokości odpowiadającej realnej wartości posiadanego gospodarstwa i wypłata tego odszkodowania w krótkim czasie po przejęciu nieruchomości na rzecz państwa czyni możliwe nabycie przez niego innego gospodarstwa rolnego.</u>
+ <u xml:id="u-43.12" who="#PoselKwiecinskiZdzislaw">Biorąc pod uwagę, że może się okazać celowe i konieczne wypłacanie odszkodowania w wysokości cen, jakie kształtują się w obrocie między rolnikami również za inne kategorie gruntów rolnych, oprócz stanowiących jedyne źródło utrzymania ich właścicieli, ustawa upoważnia Radę Ministrów do ustalania kategorii gruntów, za które ze szczególnie uzasadnionych względów społecznych może być przyznane wyższe odszkodowanie.</u>
+ <u xml:id="u-43.13" who="#PoselKwiecinskiZdzislaw">Podwyższenie najwyżej do 5-krotnej wysokości stawki odszkodowania za grunty rolne ma zastosowanie również do gruntów rolnych położonych na obszarze miast, w stosunku do których obowiązuje stawka jak za grunt orny klasy I w strefie ekonomicznej wielkomiejskiej.</u>
+ <u xml:id="u-43.14" who="#PoselKwiecinskiZdzislaw">Odszkodowania za przejęte nieruchomości rolne będą wypłacane w ciągu trzech miesięcy od dnia, w którym strony zawarły dobrowolną umowę o nabycie nieruchomości przez państwo lub od dnia, w którym decyzja ustalająca odszkodowanie w trybie wywłaszczeniowym stała się ostateczna.</u>
+ <u xml:id="u-43.15" who="#PoselKwiecinskiZdzislaw">Uchwalenie przez KC PZPR i Sejm PRL programu budownictwa mieszkaniowego i nowej polityki mieszkaniowej wzmogło zainteresowanie ludności budownictwem jednorodzinnym i stworzyło warunki do zakupu mieszkań na własność. Niniejszy projekt ustawy przewiduje ochronę tych domów i mieszkań.</u>
+ <u xml:id="u-43.16" who="#PoselKwiecinskiZdzislaw">W wypadku gdy jednak wywłaszczenie nieruchomości zabudowanych takimi domami jest konieczne, ich właściciele otrzymują odszkodowanie, stwarzające możliwość budowy nowych domów, kupna lokali mieszkalnych lub przystąpienia do spółdzielni mieszkaniowych. Odszkodowanie odpowiada bowiem wysokości realnej wartości przejmowanych domów i płatne jest w ciągu 3 miesięcy od daty przejęcia nieruchomości.</u>
+ <u xml:id="u-43.17" who="#PoselKwiecinskiZdzislaw">Na analogicznych zasadach jak za domy jednorodzinne i małe domy mieszkalne ustalana jest wysokość odszkodowania za przejęte warsztaty rzemieślnicze i budynki mieszkaniowo-pensjonatowe. Różnice dotyczą tylko terminów wypłaty odszkodowania.</u>
+ <u xml:id="u-43.18" who="#PoselKwiecinskiZdzislaw">Projekt ustawy stwarza również możliwości podwyższenia odszkodowania za wszystkie grunty położone w miastach. Za obszar przekraczający wielkość działki normatywnej odszkodowanie może być podwyższone do 5-krotnej wysokości aktualnie obowiązującej stawki.</u>
+ <u xml:id="u-43.19" who="#PoselKwiecinskiZdzislaw">Stosownie do przepisów projektu ustawy wysokość stawki określać będą dla gruntów położonych na określonych obszarach naczelnicy powiatów (prezydenci miast, naczelnicy miast stanowiących powiaty) na podstawie wytycznych wojewodów lub prezydentów miast wyłączonych z województw.</u>
+ <u xml:id="u-43.20" who="#PoselKwiecinskiZdzislaw">Projekt wprowadza również przepis, dopuszczający możliwość podwyższenia przez wojewodę, na wniosek naczelnika powiatu, odszkodowania za 1 m^2^ gruntu na określonych obszarach, najwyżej do 10-krotnej stawki, podkreślając, że może to nastąpić w gospodarczo uzasadnionych przypadkach. Odszkodowanie w żadnym wypadku nie może przekroczyć przeciętnej ceny rynkowej.</u>
+ <u xml:id="u-43.21" who="#PoselKwiecinskiZdzislaw">Zrównana zostaje wysokość odszkodowania za budynki użytkowe z odszkodowaniem za domy wielomieszkaniowe. Odszkodowanie to będzie odpowiadać przeciętnym kosztom wybudowania domu jednorodzinnego pięcioizbowego w danej miejscowości i nie może przekraczać realnej wartości budynku wywłaszczanego. Ograniczenie to nie ma zastosowania do wysokości odszkodowania za obiekty kultu religijnego uznanych przez państwo wyznań.</u>
+ <u xml:id="u-43.22" who="#PoselKwiecinskiZdzislaw">Projekt ustawy zapewnia odpłatność za wywłaszczane nieruchomości bez żadnych wyjątków. Uchylony zostaje przepis stanowiący, iż część działki budowlanej w mieście, nie przekraczająca 25% jej obszaru, może być wywłaszczona bez odszkodowania, jeżeli teren miał być użyty na cel budowy ulicy lub placu, albo na wyrównanie granic zieleni miejskiej oraz uchylony zostaje przepis ustalający, że w wypadku wywłaszczania gospodarstw rolnych nabytych od państwa po dniu 9 maja 1945 roku część budowli w tych gospodarstwach, uznanych za zbędne do racjonalnego prowadzenia danego gospodarstwa — wywłaszczana jest bez odszkodowania.</u>
+ <u xml:id="u-43.23" who="#PoselKwiecinskiZdzislaw">Korzystny dla właścicieli wywłaszczanych nieruchomości jest przepis ustalający, że ciążące na nieruchomości kwoty stanowiące należność państwa i banków, odlicza się od wartości wywłaszczonej nieruchomości, a nie — jak dotychczas — od ustalonego odszkodowania.</u>
+ <u xml:id="u-43.24" who="#PoselKwiecinskiZdzislaw">Dalszą istotną sprawą uregulowaną w projekcie ustawy jest decentralizacja w zakresie decydowania o wywłaszczaniu. Organem właściwym do podejmowania decyzji o wywłaszczaniu jest naczelnik powiatu, organem odwoławczym — Wojewoda. Znosi się działającą przy Ministrze Gospodarki Terenowej i Ochrony Środowiska komisję odwoławczą do spraw wywłaszczeń. Należy wyrazić przekonanie, że projektowana decentralizacja, decyzji da dobre wyniki, podobnie jak to ma już miejsce w wyniku przekazania uprawnień dc wydawania niektórych decyzji naczelnikom gmin.</u>
+ <u xml:id="u-43.25" who="#PoselKwiecinskiZdzislaw">Należy zwrócić specjalną uwagę na to, że nowe warunki wywłaszczania nieruchomości, a więc podwyższone w ramach ustawy stawki, w połączeniu z korzystniejszymi warunkami wypłacania należności, powinny w zasadniczy sposób wpłynąć na zmianę trybu nabywania nieruchomości. Nieruchomości powinny być przejmowane w zasadzie w trybie dobrowolnych umów pomiędzy wnioskodawcą wywłaszczenia a właścicielem nieruchomości. Ta forma odstępowania nieruchomości zapewnia wszystkim właścicielom nieruchomości wypłatę całej należności w ciągu trzech miesięcy od dnia zawarcia umowy kupna-sprzedaży. Nabycie nieruchomości w drodze umowy jest również korzystne dla inwestora, ponieważ umożliwia szybsze objęcie terenu pod inwestycje, czyniąc zbędnym często długotrwałe postępowanie administracyjne.</u>
+ <u xml:id="u-43.26" who="#PoselKwiecinskiZdzislaw">Nowe przepisy przewidują również korzystniejsze warunki wypłaty odszkodowania za nieruchomości już wywłaszczone, za które ich byli właściciele nie otrzymali jeszcze całej sumy odszkodowania. Pozostała należność będzie wypłacana w rocznych oprocentowanych ratach, nie przekraczających 50 000 zł, o ile oczywiście dotychczasowe warunki nie były korzystniejsze. Jeżeli tak, to zachowują one moc prawną.</u>
+ <u xml:id="u-43.27" who="#PoselKwiecinskiZdzislaw">Na uwagę zasługuje przepis, iż sprawy wszczęte, a przed wejściem w życie ustawy nie zakończone ostateczną decyzją o odszkodowaniu, rozpatrywane będą ponownie, z uwzględnieniem już nowych przepisów. Należy przewidywać, iż wiele spośród tych spraw nie będzie w ogóle rozpatrywanych w trybie postępowania administracyjnego, ponieważ właściciele wyrażą zgodę na odstąpienie nieruchomości w drodze umowy.</u>
+ <u xml:id="u-43.28" who="#PoselKwiecinskiZdzislaw">Przedłożony Wysokiemu Sejmowi projekt ustawy był rozpatrywany na trzech posiedzeniach Komisji Budownictwa i Gospodarki Komunalnej oraz Komisji Prac Ustawodawczych z udziałem przedstawicieli Komisji Rolnictwa i Przemysłu Spożywczego oraz Komisji Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego. Był on gruntownie analizowany przez specjalnie wyłonioną podkomisję oraz konsultowany z prezydiami wojewódzkich rad narodowych.</u>
+ <u xml:id="u-43.29" who="#PoselKwiecinskiZdzislaw">Z upoważnienia Komisji Budownictwa i Gospodarki Komunalnej przedstawiam propozycję uchwalenia dodatkowych poprawek oprócz zamieszczonych w druku sejmowym nr 125, których niezbędność wynika z przepisów uchwalonej przez Sejm ustawy o zmianie ustawy o radach narodowych. Te dodatkowe poprawki są zamieszczone w druku nr 125-A.</u>
+ <u xml:id="u-43.30" who="#PoselKwiecinskiZdzislaw">W imieniu Komisji wnoszę o uchwalenie przez Wysoki Sejm ustawy o zmianie ustawy o zasadach i trybie wywłaszczania nieruchomości wraz z poprawkami wniesionymi przez Komisję, a zamieszczonymi w drukach sejmowych nr 125 i 125-A.</u>
+ <u xml:id="u-43.31" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-44">
+ <u xml:id="u-44.0" who="#Marszalek">Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-44.1" who="#Marszalek">Czy ktoś z Obywateli Posłów pragnie zabrać głos w tej sprawie?</u>
+ <u xml:id="u-44.2" who="#Marszalek">Nikt się nie zgłasza.</u>
+ <u xml:id="u-44.3" who="#Marszalek">Przystępujemy do głosowania.</u>
+ <u xml:id="u-44.4" who="#Marszalek">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem w całości projektu ustawy o zmianie ustawy o zasadach i trybie wywłaszczania nieruchomości wraz z poprawkami proponowanymi przez Komisję Budownictwa i Gospodarki Komunalnej — zechce podnieść rękę.</u>
+ <u xml:id="u-44.5" who="#Marszalek">Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-44.6" who="#Marszalek">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-44.7" who="#Marszalek">Kto się wstrzymał od głosowania? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-44.8" who="#Marszalek">Stwierdzam, że Sejm uchwalił ustawę o zmianie ustawy o zasadach i trybie wywłaszczania nieruchomości.</u>
+ <u xml:id="u-44.9" who="#Marszalek">Przystępujemy do punktu 5 porządku dziennego: Interpelacje i zapytania poselskie.</u>
+ <u xml:id="u-44.10" who="#Marszalek">W interpelacji do Ministra Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego poseł Stanisław Roziewicz stwierdza, że wraz z dynamicznym tempem rozwoju naszej gospodarki i rosnącymi dochodami ludności następują zmiany w strukturze spożycia, charakteryzujące się wzmożonym wzrostem zapotrzebowania na artykuły trwałego użytku, w tym na meble. Interpelant podkreśla, że wprawdzie produkcja mebli wzrosła w latach 1970 — 1972 o 24,6%, to jednak nie zaspokaja wciąż rosnących w tym zakresie potrzeb, co w określonym stopniu osłabia społeczne efekty wzrostu budownictwa mieszkaniowego.</u>
+ <u xml:id="u-44.11" who="#Marszalek">W związku z powyższym poseł Stanisław Roziewicz zwraca się do Ministra Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego z zapytaniem — jakie przedsięwzięcia podejmuje bądź zamierza podjąć resort dla doraźnego złagodzenia i perspektywicznego rozwiązania tego problemu?</u>
+ <u xml:id="u-44.12" who="#Marszalek">W celu udzielenia odpowiedzi na powyższą interpelację głos zabierze Minister Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego obywatel Jerzy Popko.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-45">
+ <u xml:id="u-45.0" who="#MinisterLesnictwaiPrzemysluDrzewnegoJerzyPopko">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Podzielam pogląd posła Stanisława Roziewicza, który interpelując w sprawie zaopatrzenia rynku w meble mieszkalne, rozpatruje ten problem na szerszym tle wzrostu dochodów pieniężnych ludności, zmian zachodzących w strukturze spożycia oraz na tle realizacji programu przyspieszonego budownictwa mieszkaniowego.</u>
+ <u xml:id="u-45.1" who="#MinisterLesnictwaiPrzemysluDrzewnegoJerzyPopko">Pragnę zatem poinformować Wysoki Sejm i Obywatela Posła, jaki jest aktualny stan w zakresie produkcji mebli, co robi resort wspólnie z przemysłem terenowym i spółdzielczością pracy w kierunku złagodzenia niedoboru rynkowego i jakie są perspektywy rozwoju przemysłu meblarskiego.</u>
+ <u xml:id="u-45.2" who="#MinisterLesnictwaiPrzemysluDrzewnegoJerzyPopko">Otóż w latach 1971 — 1973 produkcja mebli wzrośnie o 46%, w tym w resorcie leśnictwa — o 52%.</u>
+ <u xml:id="u-45.3" who="#MinisterLesnictwaiPrzemysluDrzewnegoJerzyPopko">Mówiąc o bieżącym roku, należy stwierdzić, że wartość dostaw mebli na rynek jest większa o prawie 2,5 miliarda złotych niż w roku poprzednim, to znaczy — o 18% i obecnie ich udział w grupie zakupu artykułów nieżywnościowych wynosi 6,8%.</u>
+ <u xml:id="u-45.4" who="#MinisterLesnictwaiPrzemysluDrzewnegoJerzyPopko">Mimo znacznego na ogół wzrostu produkcji i sprzedaży mebli w latach poprzednich i w roku bieżącym, świadomi jesteśmy faktu, że potrzeby rynku nie są w pełni pokryte i że zapotrzebowanie społeczne na meble będzie stale wzrastać.</u>
+ <u xml:id="u-45.5" who="#MinisterLesnictwaiPrzemysluDrzewnegoJerzyPopko">W tej sytuacji resort, jako odpowiedzialny za produkcję mebli, podejmował i podejmuje wielostronne działania w celu zdynamizowania tej produkcji. To wielostronne działanie znajdzie swój wyraz w 1974 r., w którym to wartość produkcji mebli będzie wyższa o 3,4 mld zł niż w roku poprzednim, a co stanowi wzrost o 18%, a w resorcie leśnictwa i przemysłu drzewnego — o 21%, i oznacza to przekroczenie zadań całego planu 5-letniego już w przyszłym roku. Warto przy tym wskazać, że jest to prawie 2-krotnie wyższa dynamika niż założony na ten rok wzrost budownictwa mieszkaniowego.</u>
+ <u xml:id="u-45.6" who="#MinisterLesnictwaiPrzemysluDrzewnegoJerzyPopko">Wracając do dostaw mebli na rynek w roku przyszłym — należy podkreślić, że obok wielkości wynikających ze zwiększonej produkcji, będą dostawy mebli z importu, a niezależnie od tego na potrzeby rynku przeznaczy się określoną ilość mebli dzięki ostremu ograniczeniu sprzedaży dla biur, urzędów i instytucji, czyli z tzw. puli pozarynkowej. Łącznie więc skieruje się do sprzedaży na rynek wewnętrzny meble o wartości 19 mld 800 mln zł, tzn. o 3 mld 600 mln zł więcej, czyli o 22,3%.</u>
+ <u xml:id="u-45.7" who="#MinisterLesnictwaiPrzemysluDrzewnegoJerzyPopko">Należy się spodziewać, że ten wzrost dostaw w roku przyszłym znacznie poprawi zaopatrzenie ludności, uwzględniając gwałtowne, wzrastające zapotrzebowanie. W r. 1975 nastąpi dalszy rozwój produkcji meblarskiej, którego dynamika wyrażać się będzie wzrostem o 22%.</u>
+ <u xml:id="u-45.8" who="#MinisterLesnictwaiPrzemysluDrzewnegoJerzyPopko">Podjęte zostały — jak już wspomniałem — różnokierunkowe działania w celu zapewnienia zakładanego wzrostu zaopatrzenia rynku w meble.</u>
+ <u xml:id="u-45.9" who="#MinisterLesnictwaiPrzemysluDrzewnegoJerzyPopko">Po pierwsze: oddanie do użytku w roku przyszłym nowej fabryki mebli w Zamościu — wartość rocznej produkcji około 250 mln zł. Oddanie fabryki okuć i akcesoriów meblarskich. Zmodernizowanie dalszych 15 fabryk przez zainstalowanie nowoczesnych maszyn i całych linii technologicznych, również z importu. Oddanie do użytku w r. 1974 dwóch nowych fabryk płyt wiórowych, z których każda wyprodukuje 125 tys. m^3^ płyt rocznie. Są to zakłady dające 4-krotnie wyższą produkcję od fabryk dotychczas przez nas budowanych. Płyty wiórowe są podstawowym surowcem determinującym dalszy rozwój przemysłu meblarskiego. W r. 1974 rozpoczynamy budowę 3 następnych wielkich fabryk płyt wiórowych o łącznej produkcji rocznej około 500 tys. m^3^. Wszystkie te fabryki dadzą w sumie produkcję wielkości 750 tys. m^3^ płyt wiórowych, podczas gdy w roku bieżącym produkcja ta wynosi tylko 310 tys. m^3^.</u>
+ <u xml:id="u-45.10" who="#MinisterLesnictwaiPrzemysluDrzewnegoJerzyPopko">Po drugie: w przemyśle meblarskim nastąpi dalsza poprawa w zakresie zmianowości, wzrostu wydajności pracy, a także kooperacji i specjalizacji produkcji. Kluczowe przedsiębiorstwa meblarskie będą pracowały już w drugim roku jako przedsiębiorstwa inicjujące nowy system ekonomiczny w ramach wielkich organizacji gospodarczych.</u>
+ <u xml:id="u-45.11" who="#MinisterLesnictwaiPrzemysluDrzewnegoJerzyPopko">Po trzecie: przemysł w roku przyszłym wprowadzi do produkcji około 20% nowych i zmodernizowanych wyrobów meblarskich, co jest możliwe na skutek nowego ustawienia projektowania i wzornictwa.</u>
+ <u xml:id="u-45.12" who="#MinisterLesnictwaiPrzemysluDrzewnegoJerzyPopko">Biorąc pod uwagę wzrastające zapotrzebowanie społeczne na meble, czyni się dalsze starania, aby dynamizować rozwój przemysłu meblarskiego.</u>
+ <u xml:id="u-45.13" who="#MinisterLesnictwaiPrzemysluDrzewnegoJerzyPopko">Prezes Rady Ministrów w swoim referacie na I Krajowej Konferencji Partyjnej zapowiedział, że Rząd stworzy możliwości dynamicznego rozwoju przemysłu meblarskiego. Pragnę poinformować Wysoki Sejm, że resort leśnictwa i przemysłu drzewnego posiada opracowany szczegółowy program rozwoju tego przemysłu. Zakłada on, że w następnej pięciolatce produkcja mebli w resorcie leśnictwa i przemysłu drzewnego będzie większa 2,5 razy w porównaniu z poziomem produkcji 1975 roku. A ich wartość wyniesie ponad 50 mld zł.</u>
+ <u xml:id="u-45.14" who="#MinisterLesnictwaiPrzemysluDrzewnegoJerzyPopko">Nastąpią także zmiany w kierunkach rozwoju przemysłu meblarskiego, a szczególnie procesu inwestycyjnego. Będziemy budować duże fabryki mebli, których roczna wartość produkcji wyniesie około 700 mln zł rocznie, rozwijane będą montownie mebli, udoskonalona zostanie wewnętrzna kooperacja i specjalizacja produkcji.</u>
+ <u xml:id="u-45.15" who="#MinisterLesnictwaiPrzemysluDrzewnegoJerzyPopko">Lokalizacja nowych fabryk zostanie powiązana z największymi rynkami zbytu, w celu zmniejszenia przewozów kolejowych oraz maksymalnego zastosowania transportu samochodowego.</u>
+ <u xml:id="u-45.16" who="#MinisterLesnictwaiPrzemysluDrzewnegoJerzyPopko">Nastąpią zmiany asortymentowe produkcji meblarskiej, przede wszystkim w kierunku produkcji mebli wbudowanych i segmentowych, specjalnie dostosowanych do nowoczesnego budownictwa.</u>
+ <u xml:id="u-45.17" who="#MinisterLesnictwaiPrzemysluDrzewnegoJerzyPopko">Obok rozbudowy i modernizacji bazy produkcyjnej, równolegle rozbudowywana będzie nowoczesna baza obrotu towarowego mebli. W tym zakresie resort przewiduje budowę specjalnych przemysłowych magazynów, połączonych ze sprzedażą mebli, zlokalizowanych w zasięgu komunikacji miejskiej dużych ośrodków oraz zwiększenie dostaw mebli w stanie zdemontowanym.</u>
+ <u xml:id="u-45.18" who="#MinisterLesnictwaiPrzemysluDrzewnegoJerzyPopko">W świetle założonego wzrostu produkcji mebli, zużycie płyt wiórowych, jako głównego surowca do produkcji, będzie radykalnie wzrastać. Istniejąca w kraju baza surowcowa do produkcji tych płyt pozwala na pełne pokrycie potrzeb przemysłu meblarskiego dostawami produkcji krajowej.</u>
+ <u xml:id="u-45.19" who="#MinisterLesnictwaiPrzemysluDrzewnegoJerzyPopko">Rozwój krajowego przemysłu chemicznego i lekkiego poprawi znacznie zaopatrzenie w materiały chemiczne, a szczególnie farby, lakiery, a także tkaniny.</u>
+ <u xml:id="u-45.20" who="#MinisterLesnictwaiPrzemysluDrzewnegoJerzyPopko">Ten kierunek rozwoju przemysłu, który w skrócie przedstawiłem, umocni również udział przemysłu kluczowego w wytwórstwie meblarskim, w wyniku czego ponad 85% mebli produkowanych będzie przez przemysł kluczowy.</u>
+ <u xml:id="u-45.21" who="#MinisterLesnictwaiPrzemysluDrzewnegoJerzyPopko">Kończąc, pragnę zapewnić obywateli posłów, że podobnie jak w całym kraju, tak i w resorcie leśnictwa i przemysłu drzewnego czynione są starania na rzecz wcześniejszego zrealizowania programu, a w szczególności zadań na rok 1974.</u>
+ <u xml:id="u-45.22" who="#MinisterLesnictwaiPrzemysluDrzewnegoJerzyPopko">Dziękuję za uwagę.</u>
+ <u xml:id="u-45.23" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-46">
+ <u xml:id="u-46.0" who="#Marszalek">Dziękuję Obywatelowi Ministrowi.</u>
+ <u xml:id="u-46.1" who="#Marszalek">Ozy w tej sprawie ktoś z Obywateli Posłów pragnie zabrać głos?</u>
+ <u xml:id="u-46.2" who="#Marszalek">Nikt się nie zgłasza.</u>
+ <u xml:id="u-46.3" who="#Marszalek">Wobec tego wyczerpaliśmy sprawę odpowiedzi na interpelację posła Stanisława Rozie wicza.</u>
+ <u xml:id="u-46.4" who="#Marszalek">Obecnie przystępujemy do wysłuchania odpowiedzi na interpelację posła Janusza Stanisława Wójcika, skierowaną do Ministra Rolnictwa, w sprawie dalszego rozwoju rybołówstwa śródlądowego w celu lepszego zaspokojenia potrzeb rynku konsumenta.</u>
+ <u xml:id="u-46.5" who="#Marszalek">Autor interpelacji stwierdza, że jednym z istotnych elementów wzrostu podaży artykułów konsumpcyjnych powinno być przyspieszenie rozwoju rybołówstwa śródlądowego.</u>
+ <u xml:id="u-46.6" who="#Marszalek">Analizując sytuację na tym odcinku, podkreśla, że wydajność odłowów ryb konsumpcyjnych jest daleko niewystarczająca w stosunku do potrzeb, jak też istniejących możliwości.</u>
+ <u xml:id="u-46.7" who="#Marszalek">Przyjęty plan rozwoju gospodarki rybackiej w okresie bieżącej pięciolatki zakłada wzrost odłowów ryb konsumpcyjnych o ponad 50%, w tym karpia blisko 75%. Realizacja tego planu wymagać będzie znacznych nakładów inwestycyjnych związanych z rekonstrukcją powierzchni stawów, wzrostem zadań zarybieniowych, z właściwą organizacją i doskonaleniem zawodowej kadry oraz zwiększonej pomocy ze strony resortu rolnictwa i administracji terenowej.</u>
+ <u xml:id="u-46.8" who="#Marszalek">W związku z tym interpelant zapytuje Ministra Rolnictwa:</u>
+ <u xml:id="u-46.9" who="#Marszalek">1. Czy istnieje, względnie przewiduje się opracowanie kompleksowego programu rozwoju rybołówstwa śródlądowego i wzrostu jego wydajności oraz czy w bieżącej pięciolatce istnieją możliwości wykonania dodatkowych zadań w zakresie wzrostu produkcji ryb?</u>
+ <u xml:id="u-46.10" who="#Marszalek">2. Jak resort ocenia efektywność dokonanych inwestycji w państwowych gospodarstwach rybackich?</u>
+ <u xml:id="u-46.11" who="#Marszalek">3. W jakim stopniu placówki naukowo-badawcze włączyły się w zakresie stosowania nowych technologii produkcji stawowej i jeziorowej oraz jak wygląda współpraca Polski w tym zakresie z państwami Rady Wzajemnej Pomocy Gospodarczej?</u>
+ <u xml:id="u-46.12" who="#Marszalek">4. Jakie są możliwości dalszego rozszerzenia przez Centralę Rybną sprzedaży ryb, w tym także na zaopatrzenie wsi?</u>
+ <u xml:id="u-46.13" who="#Marszalek">Ponadto interpelant zapytuje o współdziałanie z Polskim Związkiem Wędkarskim oraz o przedsiębrane kroki, mające na celu przeciwdziałanie fluktuacji załóg rybackich W celu udzielenia odpowiedzi na powyższą interpelację, głos zabierze Minister Rolnictwa, obywatel Józef Okuniewski.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-47">
+ <u xml:id="u-47.0" who="#MinisterRolnictwaJozefOkuniewski">Obywatelu Marszałku! Wysoka Izbo! Problemy intensyfikacji rybactwa śródlądowego, które są tematem interpelacji obywatela posła Janusza Wójcika były przedmiotem obrad Komisji Rolnictwa i Przemysłu Spożywczego w dniu 26 września br., poprzedzonej lustracją kilku państwowych gospodarstw rybackich, dokonaną przez obywateli posłów- członków tej Komisji.</u>
+ <u xml:id="u-47.1" who="#MinisterRolnictwaJozefOkuniewski">W toku obrad zostały w sposób wyczerpujący omówione i wyjaśnione zagadnienia rozwoju śródlądowej produkcji rybackiej, a Komisja Rolnictwa i Przemysłu Spożywczego uchwaliła odpowiedni dezyderat pod adresem Rządu i przekazała go Prezesowi Rady Ministrów. Na ręce Obywatela Marszałka Sejmu udzieliłem szczegółowych wyjaśnień w związku z interpelacją obywatela posła Janusza Wójcika. Przystępując do naświetlenia podstawowych problemów wynikających z tej interpelacji, jak również z dezyderatu, skierowanego do Prezesa Rady Ministrów w tej sprawie, wyjaśniam co następuje:</u>
+ <u xml:id="u-47.2" who="#MinisterRolnictwaJozefOkuniewski">Po pierwsze — stwierdzam, że resort ma program rozwoju rybactwa śródlądowego do roku 1980, który został opracowany w wyniku postanowienia Biura Politycznego z dnia 28 września 1971 roku przez najlepszych ekspertów spośród praktyków i pracowników nauki. W programie tym określona została realna możliwość produkcji ryb konsumpcyjnych do roku 1975 w wysokości ok. 39 tys. ton, w tym z odłowów przemysłowych ok.</u>
+ <u xml:id="u-47.3" who="#MinisterRolnictwaJozefOkuniewski">27,5 tys. ton i z połowów wędkarskich około 11,5 tys. ton. Do roku 1980 możliwości w tym zakresie wzrastają: produkcja ryb konsumpcyjnych do 59 tys. ton, w tym odłowy przemysłowe — 45 tys. ton, a połowy wędkarskie ponad 14 tys. ton.</u>
+ <u xml:id="u-47.4" who="#MinisterRolnictwaJozefOkuniewski">W stosunku do poziomu produkcji z roku 1970 zadania dla roku 1975 będą wyższe o 45%, a do roku 1980 wzrosną przeszło dwukrotnie.</u>
+ <u xml:id="u-47.5" who="#MinisterRolnictwaJozefOkuniewski">Chciałem przy tym podkreślić, że cykl produkcyjny ryb konsumpcyjnych w jeziorach, zbiornikach naturalnych trwa około 6 do 7 lat, a w stawach przeciętnie 3 lata. Dla porównania — cykl produkcji brojlerów trwa 8 tygodni, trzody chlewnej 8 miesięcy, bukatów 1 — 1,5 roku.</u>
+ <u xml:id="u-47.6" who="#MinisterRolnictwaJozefOkuniewski">W tych warunkach możliwości wydatnego wzrostu produkcji, ryb, w jeziorach zwłaszcza i rzekach — są ograniczone. Ograniczone są przyczynami biologicznymi. Osiągnięty w 1972 r. w gospodarce jeziorowej połów ok. 26 kg ryb w połowach przemysłowych i około 9 kg połowów wędkarskich średnio z hektara, w porównaniu z innymi krajami znajdującymi się w podobnych warunkach klimatycznych, kształtuje się na poziomie zbliżonym. Połów ryb z naszych rzek w ostatnich latach nie tylko nie przyrasta, lecz maleje w wyniku postępującego, niestety, procesu zanieczyszczania wód.</u>
+ <u xml:id="u-47.7" who="#MinisterRolnictwaJozefOkuniewski">Znacznie natomiast większe możliwości wzrostu produkcji ryb słodkowodnych posiadamy w gospodarce stawowej i na rozwoju tego właśnie działu koncentrujemy główną uwagę i środki. W państwowych gospodarstwach rybackich produkcja ryb w stawach wynosiła w 1970 r. średnio 284 kg z ha powierzchni użytkowej. Produkcja roku bieżącego osiągnie według dość ścisłych już szacunków około 420 kg z ha. W roku 1975 chcemy osiągnąć co najmniej 465 kg z ha. Do roku 1980 produkcja ta powinna wzrosnąć do około 640 — 650 kg ryb z ha.</u>
+ <u xml:id="u-47.8" who="#MinisterRolnictwaJozefOkuniewski">Dla realizacji tych zadań podjęte są i będą podejmowane następujące środki i kierunki działania:</u>
+ <u xml:id="u-47.9" who="#MinisterRolnictwaJozefOkuniewski">1) w zakresie inwestycji — poziom nakładów inwestycyjnych będzie odpowiednio zwiększony, tak aby zapewnić środki na odbudowę i modernizację stawów o powierzchni około 15 tys. ha, tj. prawie 25% ogólnej powierzchni stawów, w tym do roku 1975 ok. 4 500 ha. Ponadto rozszerzona zostanie sieć ośrodków zarybieniowych i wylęgarni, wybudowane zostaną wytwórnie pasz i urządzenia do intensywnego podchowu ryb i ich tuczu;</u>
+ <u xml:id="u-47.10" who="#MinisterRolnictwaJozefOkuniewski">2) w zakresie postępu technicznego — szybko rozszerzamy wypróbowane i sprawdzone w ostatnich latach możliwości intensyfikacji produkcji ryb słodkowodnych dzięki:</u>
+ <u xml:id="u-47.11" who="#MinisterRolnictwaJozefOkuniewski">— zwiększeniu produkcji pełnoporcjowych mieszanek paszowych dla ryb karpiowatych i łososiowych;</u>
+ <u xml:id="u-47.12" who="#MinisterRolnictwaJozefOkuniewski">— szerszemu wykorzystaniu wód podgrzanych dla produkcji ryb;</u>
+ <u xml:id="u-47.13" who="#MinisterRolnictwaJozefOkuniewski">— wprowadzeniu nowych gatunków ryb, głównie roślinożernych (biały amur, biała i pstra tołpyga), pierwsze poważne wyniki w zakresie sztucznego rozrodu tych ryb mamy pomyślnie zakończone;</u>
+ <u xml:id="u-47.14" who="#MinisterRolnictwaJozefOkuniewski">— wydatnemu zwiększeniu sztucznego wylęgu zarówno karpia, jak i ryb roślinożernych, ja(k też produkcji narybku;</u>
+ <u xml:id="u-47.15" who="#MinisterRolnictwaJozefOkuniewski">— intensywnej produkcji ryb w sadzach jeziorowych oraz — zwiększeniu nawożenia mineralnego.</u>
+ <u xml:id="u-47.16" who="#MinisterRolnictwaJozefOkuniewski">Prace badawcze Instytutu Rybactwa Śródlądowego i innych placówek naukowych zostały skoncentrowane na rozwiązaniu kluczowych dla dalszego rozwoju produkcji rybackiej problemach. Placówki te współpracują z odpowiednimi placówkami naukowymi, zwłaszcza NRD, Związku Radzieckiego i Czechosłowacji. Koncentracja nastąpiła głównie na następujących problemach:</u>
+ <u xml:id="u-47.17" who="#MinisterRolnictwaJozefOkuniewski">— na metodach intensywnego podchowu ryb w młodych stadiach rozwojowych;</u>
+ <u xml:id="u-47.18" who="#MinisterRolnictwaJozefOkuniewski">— na ustaleniu optymalnych technologii żywienia oraz dawek i metod nawożenia stawów;</u>
+ <u xml:id="u-47.19" who="#MinisterRolnictwaJozefOkuniewski">— na optymalizacji technologii tuczu ryb w sadzach, co jest stosunkowo nowym doświadczeniem i dlatego badania są kontynuowane;</u>
+ <u xml:id="u-47.20" who="#MinisterRolnictwaJozefOkuniewski">— na profilaktyce i zwalczaniu chorób ryb, a szczególnie nowych jednostek chorobowych, pojawiających się wraz z rosnącym zanieczyszczeniem wód.</u>
+ <u xml:id="u-47.21" who="#MinisterRolnictwaJozefOkuniewski">Wdrożenie postępu technicznego wymaga oprócz przedsięwzięć inwestycyjnych i materiałowych, także dalszego doskonalenia poziomu fachowego kadry specjalistów w branży rybackiej. W tym zakresie organizowane są i rozszerzane będą kursy szkoleniowe oraz uruchomione zostało studium podyplomowe w Akademii Rolniczo-Technicznej w Olsztynie. W 1974 roku przygotowujemy uruchomienie systemu zaocznego szkolenia rybaków na poziomie technikum. W latach 1974 — 1975 przewidujemy wydatne rozszerzenie szkolenia rybaków, ułatwiając uzyskiwanie tytułów robotnika kwalifikowanego i mistrza.</u>
+ <u xml:id="u-47.22" who="#MinisterRolnictwaJozefOkuniewski">Omawiając problem przemysłowej produkcji ryb słodkowodnych, pragnę pokrótce zwrócić również uwagę na sprawy wędkarstwa. Podobnie jak w innych krajach następuje u nas żywiołowy wzrost zainteresowania wędkarskim połowem ryb, jako jednej z form wypoczynku. Wychodząc naprzeciw tym potrzebom, zwiększamy obszar wód udostępnionych dla wędkarstwa. Z ogólnej powierzchni jezior, rzek i zbiorników zaporowych, wynoszącej około 400 tys. ha, dla połowów wędkarskich udostępnione będzie około 270 tys. ha. Szczegółowe porozumienia w tej sprawie z Polskim Związkiem Wędkarskim zostały podjęte.</u>
+ <u xml:id="u-47.23" who="#MinisterRolnictwaJozefOkuniewski">W nawiązaniu do dezyderatu nr 21 sejmowej Komisji Rolnictwa i Przemysłu Spożywczego informuję, że:</u>
+ <u xml:id="u-47.24" who="#MinisterRolnictwaJozefOkuniewski">1. Całość problemów związanych z gospodarką wodną od strony prawnej uregulowana będzie w nowym — „Prawie wodnym”, które w pierwszym kwartale 1974 r. będzie mogło być przedłożone pod obrady Sejmu, natomiast problemy rybactwa będą zawarte w projekcie ustawy o rybołówstwie, której przedłożenie pod obrady Wysokiego Sejmu przewidujemy w pierwszej połowie przyszłego roku.</u>
+ <u xml:id="u-47.25" who="#MinisterRolnictwaJozefOkuniewski">2. Mając na uwadze podstawowe znaczenie ochrony wód przed zanieczyszczeniem dla wszystkich gałęzi gospodarki narodowej, w tym również dla rybactwa oraz zachowania walorów środowiska naturalnego i krajobrazu służących rekreacji i regeneracji sił człowieka, nakłady państwa na ochronę wód w ostatnich latach zostały zwiększone prawie dwukrotnie w stosunku do przeciętnych rocznych nakładów na ten cel w poprzednim pięcioleciu. Jednocześnie informuję Wysoką Izbę, że specjalny rządowy zespół specjalistów wraz z resortem gospodarki terenowej i ochrony środowiska opracowują kompleksowy program ochrony wód przed zanieczyszczeniem do 1990 r. Program ten zostanie opracowany do końca tego roku.</u>
+ <u xml:id="u-47.26" who="#MinisterRolnictwaJozefOkuniewski">3. Poczynając od bieżącego roku ustalona została zasada koordynacji inwestycji wodnych i melioracyjnych oraz w zakresie gospodarki rybackiej, co umożliwiło przyspieszenie realizacji inwestycji rybackich i wygospodarowanie na ten cel większych środków.</u>
+ <u xml:id="u-47.27" who="#MinisterRolnictwaJozefOkuniewski">4. Dla wzmocnienia nadzoru fachowego i zaostrzenia kontroli oraz poprawy dbałości o urządzenia techniczne i sprzęt przeprowadzone zostaną niezbędne zmiany w systemie zarządzania tym działem gospodarki oraz nastąpi zaostrzenie wymagań kwalifikacyjnych i oceny kadr. Co się tyczy fluktuacji, chcę poinformować, że wśród kadry rybackiej stanowi ona jeden z najniższych procentów.</u>
+ <u xml:id="u-47.28" who="#MinisterRolnictwaJozefOkuniewski">5. Zamierzamy w 1974 r. tworzyć duże, wielozakładowe przedsiębiorstwa rybackie, co umożliwi lepsze wykorzystanie kadry specjalistów oraz urządzeń technicznych. Ułatwi to również przyspieszenie poprawy warunków mieszkaniowych i socjalno-bytowych załóg.</u>
+ <u xml:id="u-47.29" who="#MinisterRolnictwaJozefOkuniewski">Tak więc, mimo że rybactwo śródlądowe jest stosunkowo niewielkim działem gospodarki rolnej, również i na tym odcinku nastąpiło przyspieszenie tempa wzrostu produkcji w skali podobnej jak w całej produkcji zwierzęcej. Zarówno już przedsięwzięte i planowane środki organizacyjne, jak i zwiększane i lepiej skoordynowane nakłady inwestycyjnie umożliwią w najbliższych latach lepsze wykorzystanie rezerw oraz przyspieszenie realizacji programu wzrostu produkcji ryb z wód śródlądowych — zgodnie z intencją dezyderatu nr 21 sejmowej Komisji Rolnictwa i Przemysłu Spożywczego. Dziękuję za uwagę.</u>
+ <u xml:id="u-47.30" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-48">
+ <u xml:id="u-48.0" who="#Marszalek">Dziękuję Obywatelowi Ministrowi.</u>
+ <u xml:id="u-48.1" who="#Marszalek">Czy w tej sprawie ktoś z Obywateli Posłów pragnie zabrać głos?</u>
+ <u xml:id="u-48.2" who="#Marszalek">Nikt się nie zgłasza.</u>
+ <u xml:id="u-48.3" who="#Marszalek">Wobec tego wyczerpaliśmy sprawę odpowiedzi na interpelację posła Janusza Stanisława Wójcika, a tym samym punkt piąty po rządku dziennego.</u>
+ <u xml:id="u-48.4" who="#Marszalek">Przystępujemy do punktu 6 porządku dziennego: Zmiany w składzie Rady Ministrów.</u>
+ <u xml:id="u-48.5" who="#Marszalek">Proszę o zabranie głosu Prezesa Rady Ministrów Obywatela Piotra Jaroszewicza w celu przedstawienia wniosków w sprawie zmian w składzie Rady Ministrów.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-49">
+ <u xml:id="u-49.0" who="#PiotrJaroszewicz">Obywatelu Marszałku! Wysoka Izbo! Pragnę przedstawić Wysokiej Izbie wnioski w sprawie zmian w składzie Rady Ministrów.</u>
+ <u xml:id="u-49.1" who="#PiotrJaroszewicz">Zwracam się do Wysokiej Izby o dokonanie następujących zmian na stanowiskach ministrów i w związku z tym proszę:</u>
+ <u xml:id="u-49.2" who="#PiotrJaroszewicz">— odwołać obywatela Jerzego Szopę ze stanowiska Ministra Żeglugi; obywatel Jerzy Szopa zwrócił się z prośbą o przyjęcie jego rezygnacji z zajmowanego stanowiska Ministra Żeglugi;</u>
+ <u xml:id="u-49.3" who="#PiotrJaroszewicz">— odwołać obywatela Jerzego Popko ze stanowiska Ministra Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego. Zostałem poinformowany, że Rada Państwa zamierza powołać obywatela Jerzego Popko na wiceprezesa Najwyższej Izby Kontroli.</u>
+ <u xml:id="u-49.4" who="#PiotrJaroszewicz">Pragnę wyrazić podziękowanie obywatelowi Jerzemu Popko za dotychczasową dobrą pracę w Radzie Ministrów i w powierzonym mu resorcie.</u>
+ <u xml:id="u-49.5" who="#PiotrJaroszewicz">Proponuję powołać na stanowisko Ministra Żeglugi obywatela Kazimierza Olszewskiego z zachowaniem zajmowanego dotychczas stanowiska wiceprezesa Rady Ministrów.</u>
+ <u xml:id="u-49.6" who="#PiotrJaroszewicz">Obywatel Kazimierz Olszewski zajmował szereg kierowniczych stanowisk w administracji państwowej. Był Ministrem Handlu Zagranicznego, w marcu 1972 r. uchwałą Sejmu PRL został powołany na dotychczas zajmowane stanowisko wiceprezesa Rady Ministrów.</u>
+ <u xml:id="u-49.7" who="#PiotrJaroszewicz">W dotychczasowym podziale pracy Prezydium Rządu do zakresu działania wiceprezesa Rady Ministrów obywatela Kazimierza Olszewskiego należą sprawy handlu zagranicznego oraz problemy rozwoju żeglugi i doskonalenia zasad jej działalności. Powierzenie kierownictwa Ministerstwa Żeglugi wiceprezesowi Rady Ministrów ob. Kazimierzowi Olszewskiemu powinno przyczynić się do dalszego usprawnienia koordynacji działalności gospodarczej i rozwoju uzupełniających się wzajemnie ważnych gałęzi gospodarki.</u>
+ <u xml:id="u-49.8" who="#PiotrJaroszewicz">Na stanowisko Ministra Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego proponuję powołać obywatela Tadeusza Skwirzyńskiego.</u>
+ <u xml:id="u-49.9" who="#PiotrJaroszewicz">Obywatel Tadeusz Skwirzyński urodził się w 1923 r. w Iwoniczu, powiat Krosno. Ukończył studia wyższe na wydziale prawa Uniwersytetu Warszawskiego, jest magistrem praw. Obywatel Tadeusz Skwirzyński jest członkiem Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego.</u>
+ <u xml:id="u-49.10" who="#PiotrJaroszewicz">Przez szereg lat pracował na kierowniczych stanowiskach w administracji gospodarczej. W 1967 r. został powołany na stanowisko podsekretarza stanu w Ministerstwie Przemysłu Spożywczego i Skupu, a następnie był zastępcą Przewodniczącego Komisji Planowania przy Radzie Ministrów i zajmował się planowaniem rozwoju gospodarki leśnej i przemysłu drzewnego. Od listopada 1971 r. jest przewodniczącym Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Bydgoszczy.</u>
+ <u xml:id="u-49.11" who="#PiotrJaroszewicz">Uprzejmie proszę Wysoką Izbę o przyjęcie zgłoszonych przeze mnie propozycji. Dziękuję.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-50">
+ <u xml:id="u-50.0" who="#Marszalek">Dziękuję Obywatelowi Premierowi.</u>
+ <u xml:id="u-50.1" who="#Marszalek">Czy ktoś z Obywateli Posłów pragnie zabrać głos w sprawie przedstawionych przez obywatela Prezesa Rady Ministrów wniosków dotyczących zmian w składzie Rady Ministrów?</u>
+ <u xml:id="u-50.2" who="#Marszalek">Nikt się nie zgłasza.</u>
+ <u xml:id="u-50.3" who="#Marszalek">Przypominam, że zgodnie z art. 51 regulaminu — Sejm powołuje i odwołuje członków Rządu zwykłą większością głosów w obecności co najmniej połowy ogólnej liczby posłów; powoływanie i odwoływanie poszczególnych członków Rządu głosuje się oddzielnie.</u>
+ <u xml:id="u-50.4" who="#Marszalek">Stwierdzam, że na posiedzeniu obecnych jest więcej niż połowa ogólnej liczby posłów.</u>
+ <u xml:id="u-50.5" who="#Marszalek">Przystępujemy do głosowania.</u>
+ <u xml:id="u-50.6" who="#Marszalek">W związku z przedstawionymi przez obywatela Prezesa Rady Ministrów wnioskami — na podstawie art. 29 ust. 1 Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej — proponuję podjęcie następujących uchwał.</u>
+ <u xml:id="u-50.7" who="#Marszalek">Uchwała w sprawie odwołania obywatela Jerzego Szopy ze stanowiska Ministra Żeglugi.</u>
+ <u xml:id="u-50.8" who="#Marszalek">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem powyższej uchwały — zechce podnieść rękę.</u>
+ <u xml:id="u-50.9" who="#Marszalek">Dziękuj ę.</u>
+ <u xml:id="u-50.10" who="#Marszalek">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-50.11" who="#Marszalek">Kto się wstrzymał od głosowania? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-50.12" who="#Marszalek">Uchwała w sprawie odwołania obywatela Jerzego Popko ze stanowiska Ministra Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego.</u>
+ <u xml:id="u-50.13" who="#Marszalek">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem tej uchwały — zechce podnieść rękę.</u>
+ <u xml:id="u-50.14" who="#Marszalek">Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-50.15" who="#Marszalek">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-50.16" who="#Marszalek">Kto się wstrzymał od głosowania? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-50.17" who="#Marszalek">Uchwała w sprawie powołania wiceprezesa Rady Ministrów obywatela Kazimierza Olszewskiego na stanowisko Ministra Żeglugi.</u>
+ <u xml:id="u-50.18" who="#Marszalek">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem tej uchwały — zechce podnieść rękę.</u>
+ <u xml:id="u-50.19" who="#Marszalek">Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-50.20" who="#Marszalek">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-50.21" who="#Marszalek">Kto się wstrzymał od głosowania? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-50.22" who="#Marszalek">Uchwała w sprawie powołania obywatela Tadeusza Skwirzyńskiego na stanowisko Ministra Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego.</u>
+ <u xml:id="u-50.23" who="#Marszalek">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem tej uchwały — zechce podnieść rękę.</u>
+ <u xml:id="u-50.24" who="#Marszalek">Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-50.25" who="#Marszalek">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-50.26" who="#Marszalek">Kto się wstrzymał od głosowania? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-50.27" who="#Marszalek">Stwierdzam, że Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej — na podstawie art. 29 ust. 1 Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej — podjął uchwały w sprawie odwołania obywateli: Jerzego Szopy ze stanowiska Ministra Żeglugi i Jerzego Popko ze stanowiska Ministra Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego oraz uchwały w sprawie powołania obywateli: Kazimierza Olszewskiego na stanowisko Ministra Żeglugi, z zachowaniem dotychczasowego stanowiska wiceprezesa Rady Ministrów, i Tadeusza Skwirzyńskiego na stanowisko Ministra Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego.</u>
+ <u xml:id="u-50.28" who="#Marszalek">Wysoka Izbo! Porządek dzienny dzisiejszego posiedzenia został wyczerpany. Informuję Wysoką Izbę, że do Prezydium Sejmu wpłynęła interpelacja posła Stanisława Czudowskiego do Ministra Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych w sprawie wykorzystania na potrzeby budownictwa materiałów lokalnych.</u>
+ <u xml:id="u-50.29" who="#Marszalek">Interpelacja ta — zgodnie z art. 79 ust. 1 regulaminu Sejmu — została przesłana adresatowi.</u>
+ <u xml:id="u-50.30" who="#Marszalek">Proszę Obywatelkę Sekretarza Posła Stanisławę Karną o odczytanie komunikatu.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-51">
+ <u xml:id="u-51.0" who="#SekretarzposelStanislawaKarna">Posiedzenia komisji sejmowych odbędą się według następującego planu.</u>
+ <u xml:id="u-51.1" who="#SekretarzposelStanislawaKarna">W dniu dzisiejszym, bezpośrednio po zakończeniu posiedzenia Sejmu:</u>
+ <u xml:id="u-51.2" who="#SekretarzposelStanislawaKarna">Komisja Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów z udziałem przewodniczących komisji sejmowych — w sali nr 118, w piątek, dnia 23 listopada br.:</u>
+ <u xml:id="u-51.3" who="#SekretarzposelStanislawaKarna">— spotkanie Prezydium Sejmu z prezydiami komisji sejmowych oraz sekretarzami wojewódzkich zespołów poselskich — o godzinie 10, w sali kolumnowej, — Komisja Handlu Wewnętrznego — o godz. 11 min.30, w sali nr 101, w sobotę dnia 24 listopada br. — Komisja Spraw Zagranicznych, o godz. 10 w sali nr 118.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-52">
+ <u xml:id="u-52.0" who="#Marszalek">Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-52.1" who="#Marszalek">Na tym kończymy 14 posiedzenie Sejmu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej.</u>
+ <u xml:id="u-52.2" who="#Marszalek">Protokół posiedzenia będzie wyłożony do przejrzenia w Biurze Prac Sejmowych.</u>
+ <u xml:id="u-52.3" who="#Marszalek">O terminie następnego posiedzenia Sejmu zostaną Obywatele Posłowie powiadomieni.</u>
+ <u xml:id="u-52.4" who="#Marszalek">Zamykam posiedzenie.</u>
+ <u xml:id="u-52.5" who="#komentarz">(Koniec posiedzenia o godz. 18 min. 50)</u>
+ <u xml:id="u-52.6" who="#Marszalek">Tekst interpelacji i odpowiedzi na interpelacje</u>
+ <u xml:id="u-52.7" who="#Marszalek">Interpelacja do Ministra Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego w sprawie produkcji i zaopatrzenia rynku w meble Zgodnie z wytycznymi VI Zjazdu, skonkretyzowanymi w decyzjach IV Plenum KC PZPR i w uchwale Sejmu PRL o perspektywicznym programie mieszkaniowym nakreśliliśmy program rozwiązania społecznie ważkiej kwestii mieszkaniowej. W roku bieżącym wybudujemy ponad założenia przewidywane planem około 3 tys. mieszkań. W okresie- bieżącej pięciolatki plan budownictwa mieszkaniowego zostanie wykonany z nadwyżką. Liczba mieszkań wybudowanych ponad ustalenia planu wyniesie orientacyjnie 50 tys.</u>
+ <u xml:id="u-52.8" who="#Marszalek">Wraz z dynamicznym tempem rozwoju całej naszej gospodarki rosną dochody ludności, które osiągną pod koniec br. tylko z tytułu płac 24% wzrostu iw trzech latach bieżącego planu 5-letniego.</u>
+ <u xml:id="u-52.9" who="#Marszalek">W związku z tym następują zmiany w strukturze spożycia, charakteryzujące się wzmożonym wzrostem zapotrzebowania na artykuły trwałego użytku. Do takich artykułów należą również meble. Ich produkcja wzrosła w latach 1970 — 1972 o 24,6%. Mimo to nie zaspokaja ona potrzeb. Można zauważyć, że pomyślnie i z nadwyżką realizowany plan budownictwa mieszkaniowego rzutuje na zwiększony popyt w tej dziedzinie. Brak dostatecznej ilości i jakości mebli w określonym stopniu osłabia nawet społeczne efekty wzrostu budownictwa mieszkaniowego.</u>
+ <u xml:id="u-52.10" who="#Marszalek">W związku z powyższym zwracam się do Obywatela Ministra z zapytaniem — jakie przedsięwzięcia podejmuje bądź zamierza podjąć resort dla doraźnego złagodzenia i perspektywicznego rozwiązania tego problemu?</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-53">
+ <u xml:id="u-53.0" who="#PoselStanislawRoziewicz">Warszawa, dnia 8 listopada 1973 r.</u>
+ <u xml:id="u-53.1" who="#PoselStanislawRoziewicz">Interpelacja do Ministra Rolnictwa w sprawie dalszego rozwoju rybołówstwa śródlądowego w celu lepszego zaspokojenia potrzeb rynku konsumenta Rozwój społeczno-gospodarczy kraju w ostatnich dwóch latach cechuje znaczny dynamizm.</u>
+ <u xml:id="u-53.2" who="#PoselStanislawRoziewicz">Niezmiernie ważnym zadaniem dla całej gospodarki jest utrzymanie równowagi rynkowej drogą wzrostu podaży artykułów konsumpcyjnych. Jest zatem niezbędna aktywna działalność kształtująca preferencje konsumpcyjne i wpływająca korekcyjnie na poziom zakupów artykułów żywnościowych w oparciu o ich możliwości produkcyjne.</u>
+ <u xml:id="u-53.3" who="#PoselStanislawRoziewicz">Uważamy, iż jednym z takich działań powinno być znaczne przyspieszenie rozwoju rybołówstwa śródlądowego, a tym samym uzupełnienie w koszyku dóbr konsumpcyjnych białka pochodzenia zwierzęcego znacznym wzrostem konsumpcji ryb zarówno świeżych, jak i w postaci różnego rodzaju produktów, przetworów i konserw.</u>
+ <u xml:id="u-53.4" who="#PoselStanislawRoziewicz">Według danych Ministerstwa Rolnictwa posiadamy w kraju ok. 460 tys. ha akwenów wodnych, z tego 301 tys. ha stanowią jeziora. Jest to powierzchnia znaczna, a przy właściwym i racjonalnym zagospodarowaniu powinna w pełni zabezpieczyć potrzeby rynku wewnętrznego, jak i eksportu. Jednak gdy przeprowadzimy analizę produkcji (wydajności) stwierdzimy, iż jest ona daleko niewystarczająca w stosunku do potrzeb, jak też i istniejących możliwości, bowiem odłów ryb konsumpcyjnych z 1 ha jezior wynosił w ostatnich 3 latach (1970 — 1972) ok. 25 kg. W produkcji stawowej uzyskiwano ryb konsumpcyjnych w 1970 r. — 246 kg/ha, w 1971 r. — 263 kg/ha i w roku 1972 — 330 kg/ha.</u>
+ <u xml:id="u-53.5" who="#PoselStanislawRoziewicz">Przyjęty przez Ministerstwo Rolnictwa — Zjednoczenie Państwowych Gospodarstw Rybnych — plan rozwoju gospodarki rybackiej w okresie bieżącej pięciolatki zakłada znaczny Wzrost produkcji ryb konsumpcyjnych — o ponad 50%, w tym karpia — blisko 75%. Jest to więc program ambitny. Realizacja jego wymagać będzie znacznych nakładów inwestycyjnych, wyrażających się:</u>
+ <u xml:id="u-53.6" who="#PoselStanislawRoziewicz">— potrzebą rekonstrukcji znacznej powierzchni stawów, — wzrostem zadań zarybieniowych, jak również właściwej organizacji i doskonalenia kadry zawodowej.</u>
+ <u xml:id="u-53.7" who="#PoselStanislawRoziewicz">Przeprowadzona w 1972 r. przez NIK kontrola rozwoju produkcji w państwowych gospodarstwach rybackich ujawniła wiele niedociągnięć w zakresie zagospodarowania zwłaszcza małych jezior i poszczególnych rodzajów zbiorników — nie wyłączając stawów hodowlanych.</u>
+ <u xml:id="u-53.8" who="#PoselStanislawRoziewicz">Również wiele do życzenia pozostawia sprawa rozwoju bazy zarybieniowej. Szczególnie ważną dziedziną jest skoordynowanie działań zainteresowanych instytucji i służb fachowych w zakresie poprawienia stanu zdrowotnego ryb hodowlanych.</u>
+ <u xml:id="u-53.9" who="#PoselStanislawRoziewicz">Intensyfikacja rozwoju produkcji ryb słodkowodnych wymagać będzie znacznego zwiększenia pomocy ze strony resortu rolnictwa, jak i administracji terenowej oraz zapewnienia bardziej skutecznego nadzoru fachowego ze strony Zjednoczenia Państwowych Gospodarstw Rybackich.</u>
+ <u xml:id="u-53.10" who="#PoselStanislawRoziewicz">W związku z powyższym uprzejmie proszę o udzielenie odpowiedzi na następujące pytania:</u>
+ <u xml:id="u-53.11" who="#PoselStanislawRoziewicz">1. Czy istnieje, względnie przewiduje się opracowanie kompleksowego programu rozwoju dla rybołówstwa śródlądowego?</u>
+ <u xml:id="u-53.12" who="#PoselStanislawRoziewicz">2. Czy istnieją już w bieżącej pięciolatce możliwości wykonania dodatkowych zadań (nie objętych programem), a tym samym wzrostu produkcji ryb?</u>
+ <u xml:id="u-53.13" who="#PoselStanislawRoziewicz">3. Jak resort ocenia efektywność dokonanych inwestycji w państwowych gospodarstwach rybackich?</u>
+ <u xml:id="u-53.14" who="#PoselStanislawRoziewicz">4. Jakie kroki podjął resort w zakresie istotnej poprawy stanu zdrowotnego ryb słodkowodnych?</u>
+ <u xml:id="u-53.15" who="#PoselStanislawRoziewicz">5. W jakim stopniu placówki naukowo-badawcze włączyły się w zakresie stosowania nowych technologii produkcji stawowej i jeziorowej (wylęgu ryb szlachetnych, żywienia, nawożenia mineralnego itp.) oraz jak wygląda współpraca Polski w tym zakresie z państwami RWPG (sprowadzanie wydajnych gatunków ryb)?</u>
+ <u xml:id="u-53.16" who="#PoselStanislawRoziewicz">6. Jak przedstawia się współdziałanie z Polskim Związkiem Wędkarskim w zakresie zagospodarowania jezior, rzek i innych rodzajów zbiorników?</u>
+ <u xml:id="u-53.17" who="#PoselStanislawRoziewicz">7. Czy przewiduje się program skrócenia cyklu produkcyjnego budowy sztucznych basenów dla wylęgu i pierwszego okresu odchowu — głównie ryb słodkowodnych?</u>
+ <u xml:id="u-53.18" who="#PoselStanislawRoziewicz">8. W jakim zakresie poszerzy się gospodarkę zarybieniową, aby znacznie poprawić wydajność ryby konsumpcyjnej z 1 ha — głównie jezior?</u>
+ <u xml:id="u-53.19" who="#PoselStanislawRoziewicz">9. Jakie są możliwości dalszego rozszerzenia przez. Centralę Rybną sprzedaży ryb (w pełnym asortymencie), w tym także na zaopatrzenie wsi?</u>
+ <u xml:id="u-53.20" who="#PoselStanislawRoziewicz">10. Jakie środki podjęte zostaną i jak określone zostaną zadania dla podniesienia dyscypliny załóg rybackich oraz szkolenia i doskonalenia zawodowego pracowników, przeciwdziałając tym samym ich fluktuacji?</u>
+ <u xml:id="u-53.21" who="#PoselStanislawRoziewicz">Poseł Janusz Stanisław Wójcik Warszawa, dnia 8 listopada 1973 r.</u>
+ <u xml:id="u-53.22" who="#PoselStanislawRoziewicz">Interpelacja do Ministra Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych</u>
+ <u xml:id="u-53.23" who="#PoselStanislawRoziewicz">w sprawie wykorzystania na potrzeby budownictwa materiałów lokalnych.</u>
+ <u xml:id="u-53.24" who="#PoselStanislawRoziewicz">Program rozwoju budownictwa mieszkaniowego zakłada podjęcie przedsięwzięć zmierzających do rozszerzenia terenów uzbrojonych, unowocześnienia organizacji pracy, uprzemysłowienia metod produkcji i budowy, stworzenia na potrzeby budownictwa — „przemysłu budowlanego”. Są to procesy wymagające olbrzymich nakładów, ale także i czasu. Osiągnięcia, a przede wszystkim potrzeby i zamierzenia ukazane zostały na wystawie w Katowicach, czynnej w październiku br. Słusznie w programach rządowych zwraca się uwagę na wykorzystanie w pełni dostępnych materiałów, przede wszystkim cegły i drewna, a także innych materiałów pochodzenia lokalnego.</u>
+ <u xml:id="u-53.25" who="#PoselStanislawRoziewicz">Brak materiałów budowlanych w wielu wypadkach limituje bowiem możliwości realizacyjne przedsiębiorstw budowlanych, a w szczególności zakres wiejskiego budownictwa inwentarski ego i indywidualnego.</u>
+ <u xml:id="u-53.26" who="#PoselStanislawRoziewicz">Mając na uwadze wykorzystanie wszystkich rezerw na potrzeby budownictwa, zwracam się do Obywatela Ministra z zapytaniami.</u>
+ <u xml:id="u-53.27" who="#PoselStanislawRoziewicz">W jakim stopniu w realizowanych zadaniach budownictwa zwiększyło się wykorzystanie materiałów lokalnych?</u>
+ <u xml:id="u-53.28" who="#PoselStanislawRoziewicz">Jakie zadania w dziedzinie wykorzystania materiałów lokalnych postawiono służbie architektonicznej i inwestorskiej rad narodowych i czy dostatecznie sprawnie są one realizowane?</u>
+ <u xml:id="u-53.29" who="#PoselStanislawRoziewicz">Czy wykorzystanie materiałów lokalnych znalazło wyraz w projektach typowych domków jednorodzinnych, zabudowań gospodarskich, inwentarzowych itp.?</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-54">
+ <u xml:id="u-54.0" who="#PoselStanislawCzudowski">Warszawa, dnia 8 listopada 1973 r.</u>
+ </div>
+ </body>
+ </text>
+ </TEI>
+</teiCorpus>
diff --git a/1972-1976/sejm/posiedzenia/pp/197276-sjm-ppxxx-00015-01/header.xml b/1972-1976/sejm/posiedzenia/pp/197276-sjm-ppxxx-00015-01/header.xml
new file mode 100644
index 0000000..9d80ca6
--- /dev/null
+++ b/1972-1976/sejm/posiedzenia/pp/197276-sjm-ppxxx-00015-01/header.xml
@@ -0,0 +1,145 @@
+<?xml version='1.0' encoding='UTF-8'?>
+<teiHeader xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude" xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0" xml:id="PPC-197276-sjm-ppxxx-00015-01">
+ <fileDesc>
+ <titleStmt>
+ <title>15 posiedzenie Sejmu PRL</title>
+ </titleStmt>
+ <publicationStmt>
+ <p>Prosimy o zapoznanie się z nagłówkiem korpusu (PPC_header.xml).</p>
+ </publicationStmt>
+ <sourceDesc>
+ <bibl>
+ <title>15 posiedzenie Sejmu PRL</title>
+ <publisher>Kancelaria Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej</publisher>
+ <note type="system">PRL</note>
+ <note type="house">Sejm</note>
+ <note type="termNo">6</note>
+ <note type="type">Posiedzenie Plenarne</note>
+ <note type="sessionNo">15</note>
+ <note type="dayNo">1</note>
+ <date>1973-12-14 i 15</date>
+ </bibl>
+ </sourceDesc>
+ </fileDesc>
+ <profileDesc>
+ <particDesc>
+ <person xml:id="komentarz" role="speaker">
+ <persName>Komentarz</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="Marszalek" role="speaker">
+ <persName>Marszałek</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PiotrJaroszewicz" role="speaker">
+ <persName>Piotr Jaroszewicz</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselBlachutFranciszek" role="speaker">
+ <persName>Poseł Błachut Franciszek</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselBurekHieronim" role="speaker">
+ <persName>Poseł Burek Hieronim</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselDrozdzLudwik" role="speaker">
+ <persName>Poseł Drożdż Ludwik</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselDziadekIgnacy" role="speaker">
+ <persName>Poseł Dziadek Ignacy</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselDziopakRyszard" role="speaker">
+ <persName>Poseł Dziopak Ryszard</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselFilipowiczZygmunt" role="speaker">
+ <persName>Poseł Filipowicz Zygmunt</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselGajeckaMaria" role="speaker">
+ <persName>Poseł Gajecka Maria</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselHalickiKazimierz" role="speaker">
+ <persName>Poseł Halicki Kazimierz</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselJakubowiczAdolf" role="speaker">
+ <persName>Poseł Jakubowicz Adolf</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselJankowskiJan" role="speaker">
+ <persName>Poseł Jankowski Jan</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselJankowskiWitold" role="speaker">
+ <persName>Poseł Jankowski Witold</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselKoperskiBoleslaw" role="speaker">
+ <persName>Poseł Koperski Bolesław</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselKoziejZukowaBarbara" role="speaker">
+ <persName>Poseł Koziej-Żukowa Barbara</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselLapetaZdzislaw" role="speaker">
+ <persName>Poseł Łapeta Zdzisław</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselMakowskaJanina" role="speaker">
+ <persName>Poseł Makowska Janina</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselMartinMiroslaw" role="speaker">
+ <persName>Poseł Martin Mirosław</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselOjczykAdolf" role="speaker">
+ <persName>Poseł Ojczyk Adolf</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselPekalaJerzy" role="speaker">
+ <persName>Poseł Pękala Jerzy</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselPolaskaZuzanna" role="speaker">
+ <persName>Poseł Połaska Zuzanna</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselRudolfTadeusz" role="speaker">
+ <persName>Poseł Rudolf Tadeusz</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselRzepielaMieczyslaw" role="speaker">
+ <persName>Poseł Rzepiela Mieczysław</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselSadowskiWieslaw" role="speaker">
+ <persName>Poseł Sadowski Wiesław</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselSkrobiszHenryk" role="speaker">
+ <persName>Poseł Skrobisz Henryk</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselStadniczenkoTadeusz" role="speaker">
+ <persName>Poseł Stadniczeńko Tadeusz</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselStaszczykTadeusz" role="speaker">
+ <persName>Poseł Staszczyk Tadeusz</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselSznajderStanislaw" role="speaker">
+ <persName>Poseł Sznajder Stanisław</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselSzwarnowieckaMaria" role="speaker">
+ <persName>Poseł Szwarnowiecka Maria</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselSzydlowskiLeopold" role="speaker">
+ <persName>Poseł Szydłowski Leopold</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselZablockiJanusz" role="speaker">
+ <persName>Poseł Zabłocki Janusz</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselZarzyckaAdela" role="speaker">
+ <persName>Poseł Zarzycka Adela</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PrezesRadyMinistrow" role="speaker">
+ <persName>Prezes Rady Ministrów</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="SekretarzposelBogdanWaligorski" role="speaker">
+ <persName>Sekretarz poseł Bogdan Waligórski</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="SekretarzposelHenrykPawlowski" role="speaker">
+ <persName>Sekretarz poseł Henryk Pawłowski</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="WicemarszalekAndrzejBenesz" role="speaker">
+ <persName>Wicemarszałek Andrzej Benesz</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="WicemarszalekAndrzejWerblan" role="speaker">
+ <persName>Wicemarszałek Andrzej Werblan</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="WicemarszalekHalinaSkibniewska" role="speaker">
+ <persName>Wicemarszałek Halina Skibniewska</persName>
+ </person>
+ </particDesc>
+ </profileDesc>
+</teiHeader>
diff --git a/1972-1976/sejm/posiedzenia/pp/197276-sjm-ppxxx-00015-01/text_structure.xml b/1972-1976/sejm/posiedzenia/pp/197276-sjm-ppxxx-00015-01/text_structure.xml
new file mode 100644
index 0000000..843cb4b
--- /dev/null
+++ b/1972-1976/sejm/posiedzenia/pp/197276-sjm-ppxxx-00015-01/text_structure.xml
@@ -0,0 +1,1131 @@
+<?xml version='1.0' encoding='UTF-8'?>
+<teiCorpus xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude" xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">
+ <xi:include href="PPC_header.xml"/>
+ <TEI>
+ <xi:include href="header.xml"/>
+ <text>
+ <body>
+ <div xml:id="div-1">
+ <u xml:id="u-1.0" who="#komentarz">Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej</u>
+ <u xml:id="u-1.1" who="#komentarz">Kadencja VI — Sesja IV</u>
+ <u xml:id="u-1.2" who="#komentarz">Sprawozdanie Stenograficzne z 15 posiedzenia Sejmu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej w dniach 14 i 15 grudnia 1973 r.</u>
+ <u xml:id="u-1.3" who="#komentarz">Warszawa 1974</u>
+ <u xml:id="u-1.4" who="#komentarz">Początek posiedzenia o godz. 12 min. 05)</u>
+ <u xml:id="u-1.5" who="#komentarz">(Na posiedzeniu przewodniczą Marszałek Sejmu Stanisław Gucwa oraz wicemarszałkowie Andrzej Benesz i Halina Skibniewska)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-2">
+ <u xml:id="u-2.0" who="#Marszalek">Otwieram posiedzenie.</u>
+ <u xml:id="u-2.1" who="#Marszalek">Powołuję na sekretarzy posłów Jerzego Rachowskiego i Bogdana Waligórskiego.</u>
+ <u xml:id="u-2.2" who="#Marszalek">Protokół i listę mówców prowadzić będzie poseł Jerzy Rachowski.</u>
+ <u xml:id="u-2.3" who="#Marszalek">Proszę Posłów Sekretarzy o zajęcie miejsc przy stole prezydialnym.</u>
+ <u xml:id="u-2.4" who="#Marszalek">Protokół 14 posiedzenia Sejmu uważam za przyjęty wobec niewniesienia przeciwko niemu zastrzeżeń.</u>
+ <u xml:id="u-2.5" who="#Marszalek">Ustalony przez Prezydium Sejmu porządek dzienny dzisiejszego posiedzenia został Obywatelom Posłom doręczony.</u>
+ <u xml:id="u-2.6" who="#Marszalek">Czy ktoś z Obywateli Posłów pragnie zabrać głos w sprawie porządku dziennego?</u>
+ <u xml:id="u-2.7" who="#Marszalek">Nikt się nie zgłasza.</u>
+ <u xml:id="u-2.8" who="#Marszalek">Uważam, że Sejm porządek dzienny posiedzenia, przedstawiony przez Prezydium Sejmu, zatwierdził.</u>
+ <u xml:id="u-2.9" who="#Marszalek">Obywatele Posłowie! Przed rozpoczęciem obrad pragnę bardzo serdecznie powitać przybyłą na nasze posiedzenie delegację Wielkiego Zgromadzenia Narodowego Socjalistycznej Republiki Rumunii z jego wiceprzewodniczącym profesorem Ilie Margulescu.</u>
+ <u xml:id="u-2.10" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ <u xml:id="u-2.11" who="#Marszalek">Rumuńska delegacja parlamentarna bawi od kilku dni w Polsce na zaproszenie Prezydium Sejmu. Witamy ją u nas w tym głębokim przekonaniu, że jej wizyta przyczyni się do dalszego rozwoju wszechstronnych stosunków między naszymi państwami i dalszego zacieśnienia więzów przyjaźni, jakie łączą oba nasze narody. W umocnieniu przyjaźni i współpracy socjalistycznej Polski i socjalistycznej Rumunii istotną rolę odgrywają nasze parlamenty. Będziemy zadowoleni, jeśli delegacja uzna pobyt na polskiej ziemi za pożyteczny i wyniesie z niego najlepsze wrażenia. Tego Wam drodzy goście rumuńscy serdecznie i gorąco życzymy.</u>
+ <u xml:id="u-2.12" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ <u xml:id="u-2.13" who="#Marszalek">Przystępujemy do punktu 1 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Mandatowo-Regulaminowej w sprawie obsadzenia mandatu w okręgu wyborczym nr 52 — Iława</u>
+ <u xml:id="u-2.14" who="#Marszalek">(druk nr 133).</u>
+ <u xml:id="u-2.15" who="#Marszalek">Głos ma sprawozdawca poseł Mirosław Martin.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-3">
+ <u xml:id="u-3.0" who="#PoselMartinMiroslaw">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Prezydium Sejmu przekazało w dniu 23 listopada br. Komisji Mandatowo-Regulaminowej sprawę obsadzenia w trybie art. 77 Ordynacji wyborczej mandatu w okręgu wyborczym nr 52 w Iławie, wygasłego wskutek śmierci posła Mariana Gotowca.</u>
+ <u xml:id="u-3.1" who="#PoselMartinMiroslaw">Prezydium Sejmu zwróciło się jednocześnie do Komisji o przedłożenie Wysokiemu Sejmowi w powyższej sprawie odpowiedniego wniosku. Przypominam, że wygaśnięcie mandatu posła Mariana Gotowca Sejm stwierdził na ostatnim posiedzeniu w dniu 22 listopada br. Obecnie, zgodnie z postanowieniami Ordynacji wyborczej, Wysoka Izba ma podjąć uchwałę o wstąpieniu w skład Sejmu tego spośród nie wybranych w okręgu wyborczym nr 52 kandydatów, który uzyskał kolejną największą liczbę głosów i nie utracił w tym czasie praw wybieralności.</u>
+ <u xml:id="u-3.2" who="#PoselMartinMiroslaw">Komisja Mandatowo-Regulaminowa na posiedzeniu w dniu 13 grudnia 1973 r. rozpatrzyła sprawę obsadzenia mandatu i upoważniła mnie do przedstawienia Wysokiej Izbie projektu uchwały w tej sprawie.</u>
+ <u xml:id="u-3.3" who="#PoselMartinMiroslaw">Na podstawie danych Państwowej Komisji Wyborczej Komisja Mandatowo-Regulaminowa stwierdza, że kandydatem do objęcia mandatu w okręgu wyborczym nr 52 w Iławie jest obywatel Zdzisław Łapeta, zamieszkały w Olsztynie, magister ekonomii, pracownik Wojewódzkiego Oddziału Narodowego Banku Polskiego w Olsztynie, członek Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej.</u>
+ <u xml:id="u-3.4" who="#PoselMartinMiroslaw">Komisja Mandatowo-Regulaminowa stwierdza, że obywatel Łapeta posiada prawo wybieralności do Sejmu. W związku z powyższym Komisja Mandatowo-Regulaminowa zgłasza wniosek o uzyskanie mandatu w okręgu wyborczym nr 52 w Iławie przez obywatela Zdzisława Łapetę i przedstawia Wysokiej Izbie projekt uchwały w powyższej sprawie zawarty w doręczonym obywatelom posłom druku nr 133.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-4">
+ <u xml:id="u-4.0" who="#Marszalek">Czy ktoś z Obywateli Posłów pragnie zabrać głos w powyższej sprawie?</u>
+ <u xml:id="u-4.1" who="#Marszalek">Nikt się nie zgłasza.</u>
+ <u xml:id="u-4.2" who="#Marszalek">Wobec tego przystępujemy do głosowania.</u>
+ <u xml:id="u-4.3" who="#Marszalek">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem uchwały, zamieszczonej w druku sejmowym nr 133 w sprawie obsadzenia mandatu poselskiego w okręgu wyborczym nr 52 — zechce podnieść rękę.</u>
+ <u xml:id="u-4.4" who="#Marszalek">Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-4.5" who="#Marszalek">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-4.6" who="#Marszalek">Kto się wstrzymał od głosowania? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-4.7" who="#Marszalek">Stwierdzam, że Sejm podjął uchwałę w sprawie obsadzenia mandatu poselskiego w okręgu wyborczym nr 52, a tym samym obywatel Zdzisław Łapeta uzyskał mandat posła na Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej.</u>
+ <u xml:id="u-4.8" who="#Marszalek">Poseł Zdzisław Łapeta zgłosił się do złożenia ślubowania poselskiego.</u>
+ <u xml:id="u-4.9" who="#Marszalek">Proszę Obywatela Posła o zbliżenie się do Prezydium w celu złożenia ślubowania.</u>
+ <u xml:id="u-4.10" who="#Marszalek">Proszę wszystkich obecnych o powstanie z miejsc.</u>
+ <u xml:id="u-4.11" who="#komentarz">(Wszyscy wstają)</u>
+ <u xml:id="u-4.12" who="#komentarz">(Czyta rotą ślubowania)</u>
+ <u xml:id="u-4.13" who="#Marszalek">„Ślubuję uroczyście jako poseł na Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej pracować dla dobra Narodu Polskiego i pogłębiać jego jedność, przyczyniać się do umacniania więzi władzy państwowej z ludem pracującym miast i wsi, czynić wszystko dla utrwalenia niepodległości i suwerenności, dla pomyślnego, socjalistycznego rozwoju Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej.''</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-5">
+ <u xml:id="u-5.0" who="#PoselLapetaZdzislaw">Ślubuję.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-6">
+ <u xml:id="u-6.0" who="#Marszalek">Stwierdzam, że poseł Zdzisław Łapeta złożył ślubowanie poselskie.</u>
+ <u xml:id="u-6.1" who="#Marszalek">Przystępujemy do punktu 2 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów o projektach:</u>
+ <u xml:id="u-6.2" who="#Marszalek">1) uchwały o planie społeczno-gospodarczego rozwoju kraju w 1974 roku (druki nr 129</u>
+ <u xml:id="u-6.3" who="#Marszalek">i 131),</u>
+ <u xml:id="u-6.4" who="#Marszalek">2) ustawy budżetowej na rok 1974 (druki nr 130 i 132).</u>
+ <u xml:id="u-6.5" who="#Marszalek">Głos ma sprawozdawca generalny poseł Jerzy Pękala.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-7">
+ <u xml:id="u-7.0" who="#PoselPekalaJerzy">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Dzisiejszą debatę generalną nad planem rozwoju społeczno-gospodarczego kraju oraz budżetem na 1974 rok poprzedziły intensywne prace i dyskusje w komisjach sejmowych. Prace te pozwoliły na dokonanie wielostronnej oceny realności i prawidłowości planu i budżetu, przeprowadzenie wnikliwej analizy założeń społeczno-gospodarczego rozwoju kraju w 1974 roku. Prace w komisjach sejmowych nad projektem planu i budżetu stały się jednocześnie okazją do przeprowadzenia analizy i oceny pracy resortów oraz całokształtu funkcjonowania naszej gospodarki. W wyniku tak szerokiej dyskusji wszystkie komisje zgłosiły wiele wniosków, postulatów, opinii i uwag.</u>
+ <u xml:id="u-7.1" who="#PoselPekalaJerzy">Zostałem upoważniony przez Komisję Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów do stwierdzenia, że komisje w pełni aprobują przedstawione przez Rząd projekty planu i budżetu i stwierdzają, że zapewniają one warunki do dalszej konsekwentnej realizacji programu VI Zjazdu PZPR oraz zadań postawionych przez I Krajową Konferencję Partyjną.</u>
+ <u xml:id="u-7.2" who="#PoselPekalaJerzy">Przedłożone przez Rząd projekty planu i budżetu zapewniają dalszą poprawę warunków życia społeczeństwa, intensywny rozwój potencjału gospodarczego oraz umacniają podstawę do szybkiego i nowoczesnego rozwoju kraju po roku 1974.</u>
+ <u xml:id="u-7.3" who="#PoselPekalaJerzy">Przesłanką realności założonego tempa wzrostu społeczno-gospodarczego są wyniki osiągnięte w roku bieżącym. Na szczególne podkreślenie zasługuje przy tym fakt, że okazało się możliwe zrealizowanie z nadwyżką w trzecim z kolei roku planu 5-letniego podstawowych zadań. Tak znaczne przekroczenie zadań planu 5-letniego w trzech kolejnych latach świadczy, że proces rozwoju społeczno-gospodarczego kraju, założony w uchwale VI Zjazdu naszej partii, dzięki podejmowanym przez Rząd inicjatywom oraz poparciu ze strony społeczeństwa, przybrał trwały charakter.</u>
+ <u xml:id="u-7.4" who="#PoselPekalaJerzy">Przyjęta słuszna koncepcja polityki gospodarczej, właściwe wykorzystanie potencjału i środków zyskały pełne poparcie klasy robotniczej, rolników i inteligencji. Znalazło to wyraz w realizacji zobowiązań podejmowanych przez klasę robotniczą, co pozwoliło uzyskać w ciągu trzech lat ponadplanową produkcję przemysłową o wartości 110 mld zł. Na I Krajowej Konferencji PZPR w październiku br. I Sekretarz KC naszej partii towarzysz Edward Gierek stwierdził, że — „bez tej produkcji nie bylibyśmy w stanie przekroczyć tak znacznie naszych zamierzeń w dziedzinie polepszenia warunków życia i rozwiązywania spraw socjalnych”.</u>
+ <u xml:id="u-7.5" who="#PoselPekalaJerzy">Dobra realizacja zadań planu społeczno-gospodarczego w roku przyszłym zadecyduje o pomyślnym starcie naszej gospodarki do przyszłego planu 5-letniego.</u>
+ <u xml:id="u-7.6" who="#PoselPekalaJerzy">Dokonując ogólnej charakterystyki projektu planu społeczno-gospodarczego rozwoju kraju w 1974 roku, należy podkreślić, że stanowi on kolejne ważne ogniwo w realizacji strategii partii. Projekt planu zakłada dalszy wzrost poziomu życia ludności między innymi przez systematyczne podnoszenia poziomu płac realnych, które wzrosną o 5%. Będzie to więc oznaczało, że w ciągu 4 lat bieżącego planu 5-letniego realne płace wzrosną o około 30%, przy założonym dla całego planu 5-letniego 18-procentowym wzroście. Oznaczać to będzie również, że przeciętna płaca miesięczna netto w roku przyszłym wynosić będzie ponad 3 tys. zł, podczas gdy w roku 1970 wynosiła 2 232 zł. Fundusz płac wzrasta w roku przyszłym o 43 mld zł. to jest o około 10% w stosunku do roku bieżącego.</u>
+ <u xml:id="u-7.7" who="#PoselPekalaJerzy">Komisja Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów zwraca przy tym uwagę, że tak wydatny wzrost płac powinien służyć dalszej dynamizacji wzrostu produkcji i całej gospodarki narodowej. Dochody ludności z tytułu świadczeń społecznych wzrastają o około 8 mld zł, to jest około 10% w stosunku do przewidywanego wzrostu w roku bieżącym. Przychody pieniężne ludności wiejskiej ze sprzedaży produktów rolniczych wzrosną o 12 mld zł, tj. o 8% i wyniosą w 1974 roku 161 mld zł.</u>
+ <u xml:id="u-7.8" who="#PoselPekalaJerzy">Łącznie więc przychody pieniężne ludności w roku 1974 wzrosną według założeń planu o 72 mld zł, tj. o blisko 9% i wyniosą 887 mld zł. Oznacza to jednocześnie, że przychody pieniężne ludności w 1974 roku przekroczą o 69 mld zł przychody założone w planie 5-letnim na 1975 rok. Osiągnięcie założonego w 1974 r. wzrostu przychodów pieniężnych ludności będzie oznaczało ich wzrost w ciągu 4 lat o 57%.</u>
+ <u xml:id="u-7.9" who="#PoselPekalaJerzy">Podkreślenia wymaga fakt, że obok założonego dużego wzrostu dochodów pieniężnych ludności, a co za tym idzie wzrostu spożycia z dochodów osobistych, który wynosić będzie 8,7%, znacznie, bo o 7,6% wzrasta spożycie zbiorowe z funduszów społecznych.</u>
+ <u xml:id="u-7.10" who="#PoselPekalaJerzy">W świetle tak wysokiego wzrostu przychodów pieniężnych i spożycia ludności węzłowym problemem polityki gospodarczej w roku 1974 jest zagadnienie równowagi pieniężno-rynkowej.</u>
+ <u xml:id="u-7.11" who="#PoselPekalaJerzy">Dla zabezpieczenia realności założonych dochodów projekt planu przewiduje stosunkowo wysokie tempo wzrostu dostaw towarów na rynek. Wartość tych dostaw wzrośnie o 66 mld zł, tj. o 9,7% i wyniesie 746 mld zł z tym, że najwyższe tempo wzrostu dostaw założone jest w grupie artykułów przemysłowych. I tak np. w porównaniu z rokiem 1973 planuje się wzrost dostaw artykułów żywnościowych o 8,6%, artykułów konsumpcyjnych nieżywnościowych — o 10,3% oraz artykułów przemysłowych niekonsumpcyjnych — o 11,2%. Projekt planu przedłożony przez Rząd słusznie przewiduje, że w roku 1974 nastąpi lepsze niż dotąd uwzględnienie potrzeb rynku wiejskiego zarówno w dziedzinie artykułów konsumpcyjnych, jak również służących rozwojowi produkcji rolnej.</u>
+ <u xml:id="u-7.12" who="#PoselPekalaJerzy">Komisja Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów podkreśla, że przyjęte w projekcie planu przychody pieniężne ludności znajdują globalne pokrycie w założonych dostawach towarów i usług.</u>
+ <u xml:id="u-7.13" who="#PoselPekalaJerzy">Mimo że projekt planu zapewnia globalną równowagę rynkową, to należy się liczyć, że mogą wystąpić zjawiska niewystarczającej podaży niektórych artykułów spożywczych, jak np. mięsa, a także artykułów przemysłowych, jak meble, samochody.</u>
+ <u xml:id="u-7.14" who="#PoselPekalaJerzy">Naczelnym zadaniem całej gospodarki, a zwłaszcza przemysłu i handlu, musi być dążenie do złagodzenia występujących napięć i zabezpieczenia na rynku również równowagi cząstkowej.</u>
+ <u xml:id="u-7.15" who="#PoselPekalaJerzy">Założonemu w projekcie planu wzrostowi dostaw artykułów rynkowych musi również towarzyszyć dążenie do dalszego wzbogacania i rozszerzania asortymentu oraz wydatna poprawa obsługi nabywców — przez dalszy rozwój sieci handlowej, rozszerzenie nowoczesnych form handlowej obsługi, lepsze wykorzystanie czasu pracy w handlu oraz bazy materialno-technicznej.</u>
+ <u xml:id="u-7.16" who="#PoselPekalaJerzy">Komisja Handlu Wewnętrznego zwraca przy tym słusznie uwagę, że dla utrzymania równowagi rynkowej niezbędna jest większa dyscyplina w zakresie przestrzegania przez przemysł warunków umownych dostaw, a zwłaszcza terminowości i norm jakościowych.</u>
+ <u xml:id="u-7.17" who="#PoselPekalaJerzy">W świetle założonego wysokiego wzrostu przychodów pieniężnych ludności szczególnego znaczenia nabiera problem usług. I Krajowa Konferencja Partyjna uznała ilościowy i jakościowy rozwój usług za jedno z kluczowych zadań Stąd w przedstawionym przez Rząd projekcie planu szybki rozwój usług rozpatruje się jako istotny element zaspokojenia potrzeb ludności, jako ważny czynnik wzrostu produkcji rolnej oraz umocnienia równowagi rynkowej.</u>
+ <u xml:id="u-7.18" who="#PoselPekalaJerzy">Rząd na przestrzeni ostatniego okresu podjął już wiele istotnych przedsięwzięć w celu zwiększenia usług świadczonych na rzecz ludności. W najbliższym czasie musi również wraz ze wzrostem ilościowym nastąpić poprawa jakości, terminowości świadczonych na rzecz społeczeństwa usług. Wymaga tego bowiem nowoczesny model konsumpcji.</u>
+ <u xml:id="u-7.19" who="#PoselPekalaJerzy">Komisja Drobnej Wytwórczości, Spółdzielczości Pracy i Rzemiosła — omawiając ten problem, zwróciła szczególną uwagę na potrzebę koncentrowania środków na przyspieszenie rozwoju usług szczególnie poszukiwanych przez ludność, a zwłaszcza usług: lokatorskich, motoryzacyjnych, instalacyjnych czy remontowo-budowlanych.</u>
+ <u xml:id="u-7.20" who="#PoselPekalaJerzy">W najbliższym czasie powinna nastąpić znaczna poprawa w zakresie terminowości oddawania lokali na rzecz usług, a zwłaszcza w nowo budowanych osiedlach, a także poprawa zaopatrzenia w materiały i surowce.</u>
+ <u xml:id="u-7.21" who="#PoselPekalaJerzy">W budownictwie mieszkaniowym przewiduje się oddanie do użytku dla ludności 246 tys. mieszkań o łącznej powierzchni użytkowej 14 mln m^2^, co stanowi wzrost w porównaniu z przewidywanym wykonaniem roku bieżącego o 9,7%. Będzie więc oddanych o ok. 1 mln m^2^ powierzchni użytkowej, tj. o 7% więcej w stosunku do założeń planu 5-letniego na 1974 rok.</u>
+ <u xml:id="u-7.22" who="#PoselPekalaJerzy">W samym tylko uspołecznionym budownictwie mieszkaniowym dla ludności nierolniczej zakłada się wzrost o 10,3%, co oznacza, że będzie oddanych do użytku 170 tys. mieszkań. Położony zostanie duży nacisk na poprawę jakości i funkcjonalności oddawanych mieszkań, a także kompleksowość zabudowy osiedli czy zespołów mieszkaniowych. Chodzi zwłaszcza o terminowe oddawanie do użytku lokali socjalno-usługowych. Projekt planu przewiduje wybudowanie tych lokali o powierzchni użytkowej 255 tys. m^2^. Projekt planu przewiduje również dalszy rozwój indywidualnego budownictwa mieszkaniowego ze środków własnych ludności. Na ten cel przeznacza się pomoc kredytową państwa w wysokości 2,4 mld zł. Zakłada sic przy tym, że budownictwo indywidualne dla ludności nierolniczej wzrośnie w przyszłym roku o prawie 12%.</u>
+ <u xml:id="u-7.23" who="#PoselPekalaJerzy">Wraz ze wzrostem środków na budownictwo mieszkaniowe wydatnie wzrastają środki na rozwój urządzeń komunalnych, z jednoczesnym przeznaczeniem odpowiednich nakładów na uzbrojenie terenów pod budownictwo mieszkaniowe w latach następnych. Duża część nakładów na gospodarkę komunalną, bo około 60% całości nakładów na ten dział, przeznaczona jest na podstawową infrastrukturę techniczną, to jest na wodociągi, kanalizację, budowę ulic i ciepłownictwo.</u>
+ <u xml:id="u-7.24" who="#PoselPekalaJerzy">Szczególnego podkreślenia wymaga duży wzrost nakładów na rozwiązanie trudnego problemu wody w dużych ośrodkach miejskich.</u>
+ <u xml:id="u-7.25" who="#PoselPekalaJerzy">Projekt planu społeczno-gospodarczego rozwoju kraju w 1974 r. uwzględnia w dużym stopniu stworzenie odpowiednich warunków dla realizacji uchwalonej przez Wysoki Sejm uchwały w sprawie systemu edukacji narodowej. Znajduje to wyraz w poprawie warunków kształcenia i doskonalenia kadr nauczycielskich, odpowiednim wyposażeniu szkół w nowoczesne pomoce naukowe, tworzeniu szkół zbiorczych, znacznym zwiększeniu odsetka młodzieży kontynuującej naukę po szkole podstawowej. W roku przyszłym 94% absolwentów szkół podstawowych podejmie naukę w szkołach zawodowych lub liceach ogólnokształcących.</u>
+ <u xml:id="u-7.26" who="#PoselPekalaJerzy">Komisja Oświaty i Wychowania zwraca dodatkowo uwagę na potrzebę pełnej realizacji w roku przyszłym zadań inwestycyjnych w dziedzinie oświaty i wychowania. Problem ten będzie wymagał szczególnej troski ze strony poszczególnych resortów i województw, zwłaszcza że w ostatnich latach miały miejsce wypadki niepełnej realizacji zadań i niewykorzystania środków przewidzianych w planach na te cele.</u>
+ <u xml:id="u-7.27" who="#PoselPekalaJerzy">Zakłada się dalszy wzrost kształcących się na studiach wyższych, jak również wzrost liczby miejsc w domach studenckich.</u>
+ <u xml:id="u-7.28" who="#PoselPekalaJerzy">W dziedzinie ochrony zdrowia projekt planu przewiduje dalsze zwiększenie liczby łóżek w szpitalach i miejsc w zakładach pomocy społecznej, a także znaczne zwiększenie liczby wiejskich ośrodków zdrowia.</u>
+ <u xml:id="u-7.29" who="#PoselPekalaJerzy">Projekt planu przewiduje także znaczną rozbudowę urządzeń turystycznych i miejsc wczasowych. Liczba miejsc wczasowych wzrasta o 40 tys., a usługi świadczone przez przedsiębiorstwa turystyczne wzrosną o prawie 20%. Na szczególne podkreślenie zasługuje fakt dużego wzrostu nakładów na budownictwo hotelowe.</u>
+ <u xml:id="u-7.30" who="#PoselPekalaJerzy">W sferze upowszechniania kultury należy zwrócić uwagę, że projekt planu zakłada rozwój działalności wydawniczej i produkcji filmów, a także wzrost liczby abonentów radia i telewizji. Łącznie nakłady na inwestycje w dziedzinie kultury wzrastają o 12,8% w stosunku do przewidywanego wykonania roku bieżącego.</u>
+ <u xml:id="u-7.31" who="#PoselPekalaJerzy">Tak więc przewiduje się znaczny wzrost nakładów inwestycyjnych związanych z poprawą warunków życia ludności, poza omówionym już wzrostem dochodów i spożycia. Świadczy to o konsekwentnej realizacji przez Rząd ustalonej przez VI Zjazd PZPR polityki społecznej.</u>
+ <u xml:id="u-7.32" who="#PoselPekalaJerzy">Obywatele Posłowie! Podstawą do realizacji głównego celu strategicznego, to jest poprawy warunków życia ludności, jest założony w projekcie planu wzrost dochodu narodowego w oparciu o wysokie tempo wzrostu produkcji dóbr materialnych, a zwłaszcza przemysłu.</u>
+ <u xml:id="u-7.33" who="#PoselPekalaJerzy">Wyniki osiągnięte w roku bieżącym dają pełną gwarancję, że założony wzrost dochodu narodowego w 1974 r. na poziomie 9,5% jest w pełni realny. Osiągnięcie planowanego wzrostu dochodu narodowego wymaga jednak dużego wzrostu produkcji, a zwłaszcza produkcji przemysłowej, która wzrośnie w 1974 r. o 11,1%. Osiągnięcie w kolejnym roku tak wysokiego tempa wzrostu produkcji przemysłowej wymagać będzie dużej mobilizacji w celu uruchomienia wszystkich rezerw tkwiących w naszej gospodarce.</u>
+ <u xml:id="u-7.34" who="#PoselPekalaJerzy">Poseł Pękala</u>
+ <u xml:id="u-7.35" who="#PoselPekalaJerzy">Projekt planu przewiduje wysokie tempo wzrostu produkcji na eksport, wynoszące 19% oraz produkcji na cele rynku wewnętrznego, która wzrasta o 11%. W związku z tym projekt planu szczególnie wysokie tempo wzrostu przewiduje dla przemysłu maszynowego, chemicznego i lekkiego.</u>
+ <u xml:id="u-7.36" who="#PoselPekalaJerzy">Komisje sejmowe podkreślają, że wzrost udziału przemysłu elektromaszynowego i chemicznego w ogólnej wartości produkcji przemysłowej z 34% w 1973 r. do 35,1% w roku przyszłym świadczy o unowocześnieniu produkcji przemysłowej w kraju. Komisje sejmowe uznają założony wzrost produkcji przemysłowej jako zadanie niełatwe, ale w pełni realne. Wskazywano nawet, że istnieją rezerwy, których wykorzystanie powinno pozwolić na pewne jego przekroczenie. Przekroczenie planu powinno jednak być celowe, tzn., że powinno nastąpić w produkcji tych wyrobów, które są poszukiwane na rynku wewnętrznym lub za granicą, względnie przyczyniają się do oszczędności środków dewizowych, przeznaczonych na import. Jest to niezbędne wobec złożonej sytuacji w dziedzinie zaopatrzenia w materiały i surowce. Oszczędna gospodarka materiałami i surowcami powinna również stać się poważnym źródłem obniżki kosztów własnych produkcji. Założony w projekcie planu wskaźnik obniżki kosztów materiałowych w przemyśle powinien dać gospodarce narodowej oszczędności w wysokości około 16 mld zł.</u>
+ <u xml:id="u-7.37" who="#PoselPekalaJerzy">Komisja Przemysłu Ciężkiego i Maszynowego wskazywała, że duże rezerwy obniżki kosztów własnych tkwią nadal w poprawie produktywności środków trwałych.</u>
+ <u xml:id="u-7.38" who="#PoselPekalaJerzy">Projekt planu na 1974 r. stawia bardzo poważne zadania przed rolnictwem. Proponowany wskaźnik wzrostu produkcji globalnej rolnictwa o 4,3%, w tym produkcji roślinnej — o 2,4%, a produkcji zwierzęcej — o 6,5% wobec 6,8% uzyskanych w bieżącym roku uznać należy za bardzo napięty. Tym niemniej Komisja Rolnictwa i Przemysłu Spożywczego stwierdziła, że założone tempo wzrostu produkcji rolniczej odpowiada aktualnym możliwościom naszej gospodarki. Komisja stwierdza, że przyjęte zadania dla rolnictwa, chociaż w pełni realne, wymagać będą wielu przedsięwzięć ze strony Rządu, zwłaszcza jeśli chodzi o terminową realizację inwestycji, dostawy materiałów budowlanych, wyposażenie w niezbędne maszyny i urządzenia oraz środki ochrony roślin. Konieczne będzie również systematyczne oddziaływanie na dalszy postęp agrotechniczny i społeczno-organizacyjny.</u>
+ <u xml:id="u-7.39" who="#PoselPekalaJerzy">Komisje w toku prac nad projektem planu na rok przyszły podkreślały szczególną rolę, jaką w jego realizacji będzie odgrywał transport. Komisja Komunikacji i Łączności zwracała uwagę, że dla pełnego zaspokojenia potrzeb gospodarki narodowej w dziedzinie przewozów ładunków niezbędne jest przyspieszenie realizacji programu robót w podstawowym układzie sieci komunikacyjnej, lepsze wykorzystanie taboru kolejowego i samochodowego zarówno przez przedsiębiorstwa przewozowe, jak i użytkowników. Również inne komisje sejmowe wskazały na konieczność przyspieszenia poprawy organizacji przewozów i usprawnienia funkcjonowania transportu.</u>
+ <u xml:id="u-7.40" who="#PoselPekalaJerzy">Wysoki Sejmie! W rozwoju społeczno-gospodarczym kraju kluczową dziedziną są inwestycje. One bowiem decydują o dynamice nowoczesności i prawidłowym rozwoju. Według projektu planu nakłady inwestycyjne w roku przyszłym wyniosą 416 mld zł, co oznacza ich wzrost w stosunku do przewidywanego wykonania roku bieżącego o 46 mld zł, tj. o 12,4%. Będą one jednocześnie o 100 mld zł Wyższe w stosunku do założeń planu 5-letnie- go na 1974 r.</u>
+ <u xml:id="u-7.41" who="#PoselPekalaJerzy">Podkreślenia wymaga fakt, że chociaż zwiększenie nakładów w planie na rok przyszły w stosunku do założeń planu pięcioletniego dotyczy wszystkich działów gospodarki narodowej, to jednocześnie widoczne są zasadnicze preferencje dla działów o szczególnym znaczeniu dla rozwoju kraju oraz zaspokajania potrzeb społeczeństwa.</u>
+ <u xml:id="u-7.42" who="#PoselPekalaJerzy">Komisja Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów uznaje proponowany w projekcie planu podział nakładów inwestycyjnych za prawidłowy i w pełni odpowiadający aktualnym potrzebom społeczno-gospodarczym kraju.</u>
+ <u xml:id="u-7.43" who="#PoselPekalaJerzy">Planowany udział inwestycji netto w dochodzie narodowym w roku przyszłym na poziomie 26,8% wobec przewidywanego wykonania w roku bieżącym — 26%, jest w aktualnych warunkach optymalny.</u>
+ <u xml:id="u-7.44" who="#PoselPekalaJerzy">Cechą pozytywną jest duża koncentracja nakładów na inwestycje kontynuowane, na które przeznacza się 80% nakładów wobec 76% w bieżącym roku.</u>
+ <u xml:id="u-7.45" who="#PoselPekalaJerzy">Plan inwestycyjny na rok przyszły należy określić jako globalnie zbilansowany z możliwościami zaopatrzeniowymi i wykonawczymi. Tym niemniej należy się liczyć, że mogą w toku jego realizacji wystąpić napięcia na poszczególnych odcinkach bądź też w układzie terytorialnym. Napięcia te mogą zwłaszcza wystąpić na terenie województw o dużej koncentracji ważnych dla kraju inwestycji. Stad też Komisja Budownictwa i Gospodarki Komunalnej postuluje m.in., aby resort budownictwa opracował program zawierający środki do likwidacji ewentualnych napięć w trakcie realizacji planu inwestycyjnego.</u>
+ <u xml:id="u-7.46" who="#PoselPekalaJerzy">Komisje stwierdzają, że podstawowym i najbardziej istotnym zadaniem działalności inwestycyjnej w 1974 r. będzie pełna i terminowa realizacja planu oddawania inwestycji do użytku. Plan ten zakłada oddanie do użytku inwestycji o wartości 266 mld zł, to jest o 1/3 więcej w stosunku do 1973 r., a 2-krotnie więcej od przekazanych do użytku w 1970 r.</u>
+ <u xml:id="u-7.47" who="#PoselPekalaJerzy">W wyniku tego uzyska się w roku przyszłym w przemyśle przyrost nowych zdolności produkcyjnych o docelowej wartości produkcji 150 mld zł w skali rocznej, co oznacza wzrost o około 30% w porównaniu z przyrostem w br.</u>
+ <u xml:id="u-7.48" who="#PoselPekalaJerzy">Od terminowego, dobrego wykonania planu realizacji inwestycji w roku przyszłym, a następnie szybkiego osiągania pełnych zdolności produkcyjnych, uzależniona jest możliwość utrzymania wysokiej dynamiki rozwoju społeczno-gospodarczego kraju.</u>
+ <u xml:id="u-7.49" who="#PoselPekalaJerzy">Skracanie okresu realizacji inwestycji należy więc uznać za problem węzłowy, zarówno w odniesieniu do inwestycji kluczowych, ważnych dla rozwoju całej gospodarki narodowej, jak i inwestycji drobnych mających jednak duże znaczenie dla poszczególnych regionów kraju, a szczególnie dla zaspokajania podstawowych potrzeb ludności danego terenu.</u>
+ <u xml:id="u-7.50" who="#PoselPekalaJerzy">Należy przyjąć, że podobnie jak w innych gałęziach gospodarki narodowej, również w budownictwie istnieją pewne rezerwy, które zostaną uruchomione w ciągu roku. Wydaje się celowe, aby te wyzwolone rezerwy w budownictwie, w postaci zaoszczędzonych materiałów i dodatkowych mocy przerobowych w całości wykorzystane były na skracanie cykli inwestycyjnych ważnych dla gospodarki narodowej obiektów produkcyjnych czy socjalno-bytowych.</u>
+ <u xml:id="u-7.51" who="#PoselPekalaJerzy">W przedłożonym Wysokiej Izbie projekcie planu na rok przyszły szczególnie ważne znaczenie ma handel zagraniczny. Handel zagraniczny będzie spełniał istotną rolę w rozwoju gospodarczym kraju, a także w kształtowaniu sytuacji rynkowej. Podstawowym zadaniem handlu zagranicznego w roku 1974 jest pogłębienie korzyści płynących z rosnącego udziału Polski w międzynarodowym podziale pracy. Powinno nastąpić również dalsze umocnienie integracji gospodarczej z krajami RWPG, a szczególnie ze Związkiem Radzieckim.</u>
+ <u xml:id="u-7.52" who="#PoselPekalaJerzy">Plan roku przyszłego przewiduje szczególnie duży wzrost eksportu, bo o 18,9% oraz wzrost importu o 22%.</u>
+ <u xml:id="u-7.53" who="#PoselPekalaJerzy">W odróżnieniu od lat poprzednich projekt planu przewiduje zmianę proporcji pomiędzy dynamiką wzrostu importu i eksportu. Znajduje to wyraz we wzroście dynamiki eksportu o 1,4 punkta i zmniejszeniu dynamiki importu o 5,5 punkta w porównaniu z rokiem bieżącym. Komisja Handlu Zagranicznego stwierdza, że taka strategia planu handlu zagranicznego znajduje pełne uzasadnienie w aktualnych potrzebach i możliwościach naszej gospodarki. Komisja jednocześnie podkreśla, że należy wykorzystać wszelkie możliwości i środki w celu wykonania zadań eksportowych ponad założenia planu. Równocześnie zwraca uwagę, że założenia ustalone po stronie importu powinny być traktowane jako maksymalne. W roku 1974 musi obowiązywać w polityce importowej bardzo duża dyscyplina. Taka polityka w 1974 r. będzie stanowiła warunek umocnienia bilansu w handlu zagranicznym.</u>
+ <u xml:id="u-7.54" who="#PoselPekalaJerzy">W roku 1974 zagadnienie zatrudnienia i bilansu siły roboczej nabiera szczególnego znaczenia. Będzie to nowy ważny element równowagi gospodarczej kraju wobec wyczerpywania się obfitych w latach ubiegłych zasobów siły roboczej oraz występującego w wielu rejonach kraju deficytu męskiej siły roboczej.</u>
+ <u xml:id="u-7.55" who="#PoselPekalaJerzy">Tak więc w warunkach zmniejszającej się podaży siły roboczej niezbędna staje się racjonalizacja zatrudnienia, a zwłaszcza osiąganie w maksymalnym stopniu przyrostu produkcji dzięki wzrostowi wydajności pracy.</u>
+ <u xml:id="u-7.56" who="#PoselPekalaJerzy">Przyjęty zatem w projekcie planu na rok przyszły 8,1% wskaźnik wzrostu wydajności pracy musi być osiągnięty, aby założony wzrost produkcji był w pełni zrealizowany.</u>
+ <u xml:id="u-7.57" who="#PoselPekalaJerzy">Ustalone w projekcie planu na rok 1974 wskaźniki wzrostu wydajności pracy, mimo że przewyższają średnioroczne tempo wzrostu osiągane w latach 1971 — 1973, są w pełni realne.</u>
+ <u xml:id="u-7.58" who="#PoselPekalaJerzy">Plan stawia znacznie większe zadania w zakresie efektywności gospodarowania. Korzystne wyniki powinny być uzyskane dzięki zakładanemu, dalszemu wzrostowi poziomu organizacji i gospodarności, a także unowocześnianiu wyposażenia technicznego. Dla zapewnienia wzrostu wydajności pracy musi być również właściwie wykorzystany założony wysoki wzrost płac i dochodów ludności.</u>
+ <u xml:id="u-7.59" who="#PoselPekalaJerzy">W procesie podnoszenia efektywności i jakości gospodarowania coraz większą rolę musi spełniać nauka i technika. Komisja Nauki i Postępu Technicznego w toku prac nad projektem planu zwracała uwagę na potrzebę koncentracji badań naukowych na węzłowych problemach gospodarki narodowej. Jednocześnie wyrażała pogląd, że musi ulec radykalnej poprawie proces wdrażania wyników badań naukowych do przemysłu. Jest to tym bardziej niezbędne, że w roku przyszłym zakłada się znaczny wzrost nakładów i środków na rozwój nauki i szkolnictwa wyższego — chodzi więc o to, aby w szybkim czasie mogły być dobrze wykorzystane dla rozwoju gospodarki kraju. Plan przewiduje w roku przyszłym podjęcie 379 ważniejszych zadań badawczych w ramach problemów węzłowych dla gospodarki oraz 378 zadań wdrożeniowych, przede wszystkim w zakresie nowych uruchomień czy nowych technologii i systemów organizacyjnych.</u>
+ <u xml:id="u-7.60" who="#PoselPekalaJerzy">Istotną rolę w podnoszeniu efektywności gospodarowania będzie spełniało doskonalenie systemu planowania i zarządzania. Na początku roku bieżącego, według udoskonalonego systemu ekonomiczno-finansowego, pracowało w kraju 18 zjednoczeń i 4 kombinaty przemysłowe, które łącznie zatrudniały 11% ogółu zatrudnionych i wytwarzały 20% ogólnej wartości produkcji. W roku przyszłym będą już pracowały w oparciu o ten system 24 zjednoczenia oraz 9 przedsiębiorstw, w tym wszystkie jednostki podległe resortowi przemysłu chemicznego. Pod koniec roku przyszłego organizacje te będą wytwarzały 35% wartości produkcji przemysłowej i będą zatrudniały 30% ogółu pracujących w przemyśle.</u>
+ <u xml:id="u-7.61" who="#PoselPekalaJerzy">Obywatele Posłowie! Komisje sejmowe stwierdzają, że podobnie jak dla całego kraju, również dla poszczególnych województw i miast wydzielonych z województw projekt planu zakłada bardzo wysokie tempo rozwoju społeczno-gospodarczego.</u>
+ <u xml:id="u-7.62" who="#PoselPekalaJerzy">We wszystkich województwach i miastach wydzielonych powinna nastąpić dalsza poprawa warunków życia ludności, a zwłaszcza wydatna poprawa warunków socjalno-bytowych. Projekt planu przewiduje również dla poszczególnych województw bardzo wysokie tempo wzrostu produkcji rolnej oraz usług. Wymagać to będzie od nowo wybranych rad narodowych, od administracji terenowej wiele troski i wysiłku, aby zadania te zostały nie tylko w pełni zrealizowane, ale również przekroczone. Nowa struktura rad narodowych oraz administracji terenowej powinna w decydującej mierze przyczynić się do pełnej realizacji nakreślonych zadań w gospodarce terenowej.</u>
+ <u xml:id="u-7.63" who="#PoselPekalaJerzy">Przedstawiłem Wysokiej Izbie tylko niektóre wnioski i opinie komisji dotyczące projektu planu społeczno-gospodarczego rozwoju kraju w 1974 roku. Pozostałe zostały opracowane przez Komisję Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów i skierowane do Prezydium Sejmu w celu przekazania Rządowi do wykorzystania w toku realizacji planu oraz w pracach nad dalszym doskonaleniem funkcjonowania gospodarki narodowej. Szczególnie dużo wniosków dotyczyło dalszego zwiększenia efektywności gospodarowania. Propozycje poprawek do projektu uchwały Sejmu PRL o planie społeczno-gospodarczego rozwoju kraju w roku 1974 zostały sformułowane w sprawozdaniu Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów (druk nr 131) doręczonym obywatelom posłom.</u>
+ <u xml:id="u-7.64" who="#PoselPekalaJerzy">Wysoki Sejmie! Zrównoważonemu i zbilansowanemu, zapewniającemu równowagę rynkową oraz prawidłowy rozwój społeczno-gospodarczy kraju projektowi planu na 1974 rok odpowiada również zrównoważony projekt budżetu państwa. Zabezpiecza on w pełni równowagę finansową i płatniczą naszego kraju. Budżet centralny przewiduje po stronie dochodów wpływy w wysokości 456 mld zł oraz ich nadwyżkę nad wydatkami w wysokości ponad 1,3 mld zł. Dochody i wydatki zbiorczych budżetów województw i miast wyłączonych z województw wynoszą 165 930 mln zł. Należy wyrazić przekonanie, że znaczny wzrost budżetów terenowych pozwoli nowo powołanym organom administracji terenowej na pełniejsze i racjonalne zaspokojenie potrzeb rozwojowych regionów. W stosunku do pierwotnego projektu budżetu doręczonego obywatelom posłom nadwyżka budżetowa zostanie zmniejszona o około 700 mln zł w rezultacie zmian proponowanych przez komisje sejmowe. Zmiany zaproponowane przez komisje dotyczyły przede wszystkim zwiększenia środków na potrzeby szkolnictwa, oświaty, służby zdrowia, opieki społecznej oraz wychowania fizycznego młodzieży. Wszystkie najbardziej uzasadnione postulaty komisji sejmowych znalazły odbicie w proponowanych zmianach do projektu budżetu zawartych w sprawozdaniu Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów (druk nr 132) doręczonym obywatelom posłom.</u>
+ <u xml:id="u-7.65" who="#PoselPekalaJerzy">Komisja Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów uważa, że prawidłowa realizacja budżetu na rok 1974 przyczyni się do stworzenia lepszych warunków dalszego, dynamicznego rozwoju społeczno-gospodarczego kraju. Dla osiągnięcia tego celu konieczna jednak będzie pełna mobilizacja rezerw gospodarczych, utrzymanie wysokiej dyscypliny, oszczędne gospodarowanie środkami budżetowymi, jak i funduszami, a zwłaszcza wzmożenie inicjatywy i wysiłków zmierzających do uzyskania poprawy efektywności gospodarowania przez obniżenie kosztów materiałowych, lepsze wykorzystanie czasu pracy, zwiększenie wydajności pracy oraz przyspieszenie procesów inwestycyjnych i skracanie okresu osiągania projektowanych zdolności produkcyjnych.</u>
+ <u xml:id="u-7.66" who="#PoselPekalaJerzy">Wysoki Sejmie! Przedłożone projekty planu społeczno-gospodarczego rozwoju kraju i budżetu państwa rok 1974 w pełni zapewniają warunki do realizacji wszystkich założeń strategicznych, które wynikają z uchwał VI Zjazdu PZPR oraz I Krajowej Konferencji Partyjnej. Jest to jednocześnie plan, który wyróżnia się wysoką dynamiką oraz gwarantuje dalszy nowoczesny rozwój naszej gospodarki. Gwarancją prawidłowej realizacji planu będzie świadome i pełne poparcie jego generalnych założeń ze strony społeczeństwa, przede wszystkim klasy robotniczej, rolników i ludzi nauki. Fakt, że przyszłoroczny plan będzie realizowany w roku 30-lecia Polski Ludowej stanowić będzie dodatkowy czynnik mobilizacji dla jego pełnej realizacji.</u>
+ <u xml:id="u-7.67" who="#PoselPekalaJerzy">Wysoka Izbo! W głębokim przeświadczeniu o słuszności i prawidłowości kierunków działania ujętych w przedłożonych projektach planu i budżetu na rok 1974 oraz w pełnym przekonaniu, że odpowiadają one interesom kraju i całego społeczeństwa — w imieniu Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów wnoszę o uchwalenie projektów uchwały o planie społeczno-gospodarczego rozwoju kraju w 1974 roku oraz projektu ustawy budżetowej na 1974 rok wraz z poprawkami Komisji zawartymi w drukach sejmowych nr 131 i 132.</u>
+ <u xml:id="u-7.68" who="#PoselPekalaJerzy">Pragnę wyrazić przekonanie, że wykonanie zadań w 1974 r. stanowić będzie dalszy etap realizacji uchwał VI Zjazdu i I Krajowej Konferencji Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej.</u>
+ <u xml:id="u-7.69" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-8">
+ <u xml:id="u-8.0" who="#Marszalek">Otwieram łączną dyskusję nad projektem uchwały o planie społeczno-gospodarczego rozwoju kraju w 1974 roku oraz projektem ustawy budżetowej na rok 1974.</u>
+ <u xml:id="u-8.1" who="#Marszalek">Głos ma poseł Tadeusz Rudolf.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-9">
+ <u xml:id="u-9.0" who="#PoselRudolfTadeusz">Obywatelu Marszałku! Wysoka Izbo! Klub Poselski Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej będzie głosować za przyjęciem uchwały Sejmu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej o planie społeczno-gospodarczego rozwoju kraju w 1974 roku i ustawą budżetową na rok 1974 — wraz z poprawkami przedłożonymi przez sejmową Komisję Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów — uzasadnionymi przez sprawozdawcę generalnego posła Jerzego Pękalę.</u>
+ <u xml:id="u-9.1" who="#PoselRudolfTadeusz">Poparcie Klubu Poselskiego naszej partii dla przedłożenia rządowego wynika z wielu ważnych przesłanek społeczno-ekonomicznych, które znalazły pełne odbicie w proporcjach, zadaniach i środkach realizacji przedstawionego projektu planu i budżetu. Mówił o nich szeroko w imieniu naszego Klubu w swym wystąpieniu, w ramach pierwszego czytania zgłoszonych projektów planu i budżetu, poseł Jan Szydlak.</u>
+ <u xml:id="u-9.2" who="#PoselRudolfTadeusz">Jesteśmy zgodni w ocenie, że rozpatrywane przez Sejm projekty planu i budżetu na 1974 rok zapewniają konsekwentną realizację celów społeczno-gospodarczych wytyczonych przez VI Zjazd Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej.</u>
+ <u xml:id="u-9.3" who="#PoselRudolfTadeusz">Projekty planu i budżetu na rok przyszły uwzględniają dorobek i doświadczenia minionych trzech lat w dziedzinie przyspieszonego społeczno-gospodarczego rozwoju kraju — podsumowane przez I Krajową Konferencję FZPR.</u>
+ <u xml:id="u-9.4" who="#PoselRudolfTadeusz">Na 1974 rok zakłada się dalszy, dynamiczny rozwój gospodarki narodowej oraz zwiększenie i unowocześnienie potencjału ekonomicznego kraju. Przewiduje się także kontynuację wysiłków zmierzających do zwiększenia udziału Polski w międzynarodowym podziale pracy.</u>
+ <u xml:id="u-9.5" who="#PoselRudolfTadeusz">Myślą przewodnią projektów planu i budżetu jest zapewnienie dalszej powszechnie odczuwalnej poprawy poziomu życia społeczeństwa. Realizacja celów w tym zakresie w 1974 roku znajduje wszechstronne, konkretne umotywowanie w wytycznych dotyczących wzrostu realnych płac oraz wydatków na cele socjalno-bytowe i kulturalno-oświatowe.</u>
+ <u xml:id="u-9.6" who="#PoselRudolfTadeusz">Cechą szczególną planu i budżetu na rok przyszły jest uwzględnienie w nich — zgodnie z wytycznymi I Krajowej Konferencji PZPR — zadań zmierzających do przyspieszenia jakościowych zmian w działalności gospodarczej, do znacznego zwiększenia społeczno-ekonomicznej efektywności w całej gospodarce narodowej.</u>
+ <u xml:id="u-9.7" who="#PoselRudolfTadeusz">Przedstawiony program społeczno-gospodarczych zamierzeń na rok przyszły jest ambitny i mobilizujący. W oparciu o dotychczasowe dokonania, wychodząc naprzeciw potrzebom, stawia znacznie wyższe niż w 1973 roku wymagania wobec nas wszystkich; wobec działaczy państwowych i gospodarczych, związkowych i społecznych, wobec wszystkich ludzi pracy w Polsce.</u>
+ <u xml:id="u-9.8" who="#PoselRudolfTadeusz">Doświadczenie mijających trzech lat uczy nas, że trudne i mobilizujące zadania gospodarcze — jeśli służą urzeczywistnianiu jasno określonych, zrozumiałych i powszechnie akceptowanych celów społecznych — są realizowane z dużym powodzeniem. Ich konsekwentna realizacja przynosi bowiem wydatną poprawę warunków życia klasy robotniczej i wszystkich ludzi pracy.</u>
+ <u xml:id="u-9.9" who="#PoselRudolfTadeusz">Idea — „otwartego planu” — idea korygowania planu w górę i dążenia do maksymalizowania efektów społeczno-produkcyjnych zyskała powszechną aprobatę. Jesteśmy przekonani, że także w 1974 roku znajdzie ona pełne zastosowanie w toku realizacji uchwalonych przez Sejm zadań społeczno-gospodarczych.</u>
+ <u xml:id="u-9.10" who="#PoselRudolfTadeusz">Wysoki Sejmie! Pomyślna realizacja planu w 1974 roku zależeć będzie w decydującym stopniu od umiejętnego, racjonalnego wykorzystania wszystkich sił i środków, od umocnienia dyscypliny społecznej i dalszego wzrostu wydajności pracy, od ambitnego zaplanowania i systematycznej realizacji wszystkich zadań przez każdy kolektyw pracowniczy.</u>
+ <u xml:id="u-9.11" who="#PoselRudolfTadeusz">Trzeba z całym przekonaniem stwierdzić, że mimo iż jest to plan niełatwy i w toku jego realizacji mogą na wielu odcinkach wystąpić określone trudności i napięcia, to zadania w nim zawarte są w pełni realne — mogą i powinny być wykonane, a w niektórych dziedzinach, w sprzyjających warunkach, nawet przekroczone.</u>
+ <u xml:id="u-9.12" who="#PoselRudolfTadeusz">Dla pomyślnej realizacji planu w roku 1974 bardzo istotne znaczenie mieć będzie wnikliwa analiza rezerw i możliwości dokonana w poszczególnych przedsiębiorstwach w toku prac przygotowawczych do konferencji samorządu robotniczego, które już niedługo rozpatrywać będą projekty planów przedsiębiorstw na rok 1974. Konsekwencją tych prac powinno być opracowanie projektów planów przedsiębiorstw w sposób nie tylko zapewniający formalną ich zgodność z wytycznymi zjednoczeń i resortów, ale maksymalnie uwzględniający przyjętą na rok 1974 zasadę Określania wysokich zadań już w samym planie. Wymaga to zaprojektowania już obecnie przedsięwzięć organizacyjno-technicznych, zapewniających pełną realizację zwiększonych planów produkcyjnych. W związku z tym, ważnym zadaniem ogniw administracji gospodarczej, instancji partyjnych oraz związków zawodowych jest przeprowadzenie wśród załóg szerokiej akcji popularyzującej podstawowe założenia planu na rok 1974. Chodzi przede wszystkim o to, aby wyjaśniając te założenia, upowszechnić wśród załóg świadomość tego, że przyjmując na rok 1974 ambitne plany powinniśmy koncentrować się na poprawie efektywności gospodarowania.</u>
+ <u xml:id="u-9.13" who="#PoselRudolfTadeusz">Oczywiście w wielu dziedzinach, zwłaszcza związanych z wytwarzaniem surowców oraz dostawami na rynek i na eksport, może być cenne i pożądane także dalsze ilościowe zwiększanie produkcji. Chodzi jednak o to, aby to zwiększenie miało pełne uzasadnienie w rzeczywistych potrzebach. Nie można pod żadnym pozorem produkować towarów do magazynu czy wręcz bubli. Chodzi też o to, aby zwiększanie produkcji nie następowało kosztem angażowania coraz to nowych środków zwłaszcza dewizowych lub inwestycyjnych, ale by było następstwem poprawy efektywności i wygospodarowania niezbędnych środków we własnym zakresie. Możliwości takie bezspornie istnieją. Przy obecnym poziomie rozwoju naszej gospodarki nawet niewielkie i nietrudne do wygospodarowania w poszczególnych przedsiębiorstwach rezerwy mogą stać się źródłem poważnych efektów. Dość uprzytomnić sobie, że zwiększenie ponad planowany wzrost tylko o 1% wydajności pracy w naszym przemyśle oznaczałoby — przy równoczesnym wygospodarowaniu odpowiednich rezerw materiałowych — możliwość zwiększenia wartości produkcji przemysłowej o ponad 15 mld zł, bez inwestycji i bez zwiększenia zatrudnienia.</u>
+ <u xml:id="u-9.14" who="#PoselRudolfTadeusz">W wyniku realizacji obecnej polityki społeczno-gospodarczej uruchomiono wiele czynników działających na rzecz wyższego wzrostu wydajności pracy i większej efektywności ekonomicznej produkcji. Wymienić tu należy:</u>
+ <u xml:id="u-9.15" who="#PoselRudolfTadeusz">Po pierwsze — szybki wzrost technicznego uzbrojenia pracy, wysoką produktywność wielu oddawanych ostatnio do użytku nowoczesnych urządzeń produkcyjnych. Należy podkreślić, że pod koniec roku 1973 wartość produkcyjnych środków trwałych w przemyśle będzie o około 29% większa niż pod koniec roku 1970. Należy dodać, że obecnie przeszło jedną czwartą część ogółu środków trwałych w naszym przemyśle stanowią obiekty, maszyny i urządzenia oddane do eksploatacji w ciągu ostatnich trzech lat, a więc z reguły nowoczesne, często odpowiadające najnowszym standardem światowym.</u>
+ <u xml:id="u-9.16" who="#PoselRudolfTadeusz">W roku 1974 oddawanych będzie do eksploatacji wiele obiektów inwestycyjnych rozpoczętych już w bieżącym pięcioleciu. W związku z tym przewiduje się jeszcze szybszy przyrost wartości środków trwałych. Ich wartość w produkcyjnych działach gospodarki narodowej ma wzrosnąć w roku 1974 o ponad 8% w stosunku do stanu z końca roku 1973. Podobnie jak w roku bieżącym, znacznie szybszym tempem wzrostu wartości środków trwałych odznaczać się będzie przemysł, w którym przewiduje się przyrost o ponad 12% oraz budownictwo, w którym przyrost wyniesie blisko 15%. Część środków oddawanych do użytku w roku 1974 służyć już będzie realizacji zadań produkcyjnych tego roku.</u>
+ <u xml:id="u-9.17" who="#PoselRudolfTadeusz">Po drugie — ważnym czynnikiem sprzyjającym realizacji zadań jest rosnący poziom kwalifikacji zawodowych kadr. Postęp w tej dziedzinie jest szybki. O ile w roku 1972 udział absolwentów szkół stopnia ponadpodstawowego w liczbie nowo zatrudnionych wynosił 56%, a w roku 1973 ocenia się, że wyniesie około 59%, to w planie na rok 1974 zakłada się zwiększenie tego wskaźnika do 72%.</u>
+ <u xml:id="u-9.18" who="#PoselRudolfTadeusz">Po trzecie — znaczne rezerwy istnieją także w dziedzinie racjonalnej gospodarki surowcami i materiałami. Postęp w realizacji przedsięwzięć zapoczątkowanych po VIII Plenum KC PZPR pozwolił przyjąć w planie na rok 1974 zadanie zmniejszenia udziału kosztów materiałowych w łącznej wartości produkcji sprzedanej w przemyśle o 1,6%, a w budownictwie — o 0,4%. Zadanie to, choć wyższe cd wyników osiąganych w ostatnich latach, nie oznacza jednak z pewnością granicy obecnych możliwości naszych przedsiębiorstw przemysłowych i budowlanych. Co więcej może i powinno być ono traktowane jako zadanie minimalne. Trzeba zaś pamiętać, że każda dodatkowa —obniżka o 0,1% kosztów materiałowych w przemyśle oznacza zwiększenie akumulacji w gospodarce narodowej o około 1 mld zł. Wiadomo przy tym, że efekt oszczędnościowy nie sprowadza się do samej tylko dodatkowej akumulacji finansowej, lecz wyraża także dodatkową wartość zaoszczędzonych materiałów i surowców lub wytworzonych z nich dodatkowych wyrobów na rynek krajowy i na eksport.</u>
+ <u xml:id="u-9.19" who="#PoselRudolfTadeusz">Sprawa oszczędnej gospodarki surowcami i materiałami jest szczególnie ważna, zwłaszcza obecnie, kiedy na świecie sytuacja w tym zakresie kształtuje się niekorzystnie. Nie pozostaje to bez wpływu na sytuację surowcową w naszym kraju. Generalnie biorąc, ocenia się, że sytuacja zaopatrzeniowa w roku 1974 powinna być nie gorsza niż w roku 1973, o ile ceny światowe nie ulegną gwałtownej podwyżce.</u>
+ <u xml:id="u-9.20" who="#PoselRudolfTadeusz">Najtrudniejszym odcinkiem zaopatrzenia może się okazać zaopatrzenie w wyroby hutnicze i niektóre artykuły chemiczne oraz paliwa płynne. Dlatego też w toku realizacji planu bardzo ważne jest racjonalne gospodarowanie wszystkimi materiałami, a zwłaszcza wszechstronne dążenie do oszczędnego gospodarowania materiałami deficytowymi.</u>
+ <u xml:id="u-9.21" who="#PoselRudolfTadeusz">Po czwarte — duże znaczenie dla pełnej realizacji planu w przemyśle mieć będzie sprawna realizacja dostaw elementów kooperacyjnych, zarówno produkcji krajowej, jak i z importu. Wymagać to będzie szczególnie sprawnej organizacji produkcji elementów kooperacyjnych i zsynchronizowania tej produkcji oraz dostaw tych elementów z produkcją wyrobów finalnych. Wiadomo bowiem, że niekiedy brak jednego tylko elementu może uniemożliwić wykonanie produktu finalnego. Stąd też sprawy organizacji produkcji i dostaw elementów kooperacyjnych powinny być przedmiotem szczególnej troski administracji gospodarczej oraz organizacji społeczno-politycznych w zakładach przemysłowych.</u>
+ <u xml:id="u-9.22" who="#PoselRudolfTadeusz">Po piąte — nie ulega wątpliwości, że możliwe jest również dalsze, wydatne skracanie okresu realizacji przedsięwzięć inwestycyjnych oraz czasu opanowywania nowych zdolności produkcyjnych. Przedsiębiorstwa wykonawstwa budowlanego uzyskały w ostatnich latach poważny wzrost środków zwiększających ich potencjał produkcyjny — znacznie wzrosło uzbrojenie techniczne budownictwa, zwiększono kadrę pracowników budownictwa i przeprowadzono podwyżkę płac. Obecnie najczęściej od postępu organizacyjnego zależy efektywne wykorzystanie zwiększonych środków i zdyskontowanie tego wzrostu w postaci przyspieszenia realizacji procesów inwestycyjnych.</u>
+ <u xml:id="u-9.23" who="#PoselRudolfTadeusz">Stwierdzić także należy, że w roku 1973 — Roku Nauki Polskiej — podjęto liczne nowe przedsięwzięcia służące zwiększaniu roli nauki i techniki w procesach rozwoju gospodarczego oraz szybszemu zdyskontowaniu dorobku własnej nauki i techniki w życiu gospodarczym. Można oczekiwać, że zapoczątkowane w roku bieżącym procesy powiększania wkładu nauki i techniki w rozwój społeczno-gospodarczy ulegać będą w roku przyszłym przyspieszaniu i zaczną przynosić wyraźniejsze efekty.</u>
+ <u xml:id="u-9.24" who="#PoselRudolfTadeusz">Poważną rolę w zespole warunków sprzyjających realizacji planu na rok 1974 odgrywać będzie również postęp w doskonaleniu systemu funkcjonowania naszej gospodarki. Stałe ulepszanie poszczególnych dziedzin tego systemu oraz szybko wzrastająca liczba jednostek inicjujących, kompleksowo wdrażających nowe rozwiązania w metodach planowania i zarządzania — to ważne czynniki postępu ekonomiczno-organizacyjnego w całej naszej gospodarce.</u>
+ <u xml:id="u-9.25" who="#PoselRudolfTadeusz">Wysoki Sejmie! Klub Poselski Polskiej Zjednoczonej Partii Robotnicze i uważa przedstawione przez Rząd projekty planu i budżetu na rok 1974 — trzydziesty rok Polski Ludowej — za optymalna i dostosowaną do obecnych możliwości konkretyzacje programu społeczno-gospodarczego rozwoju kraju wytyczonego na VI Zjeździe PZPR, za trafne nakreślenie na rok najbliższy zadań wynikających z postanowień I Krajowej Konferencji Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej.</u>
+ <u xml:id="u-9.26" who="#PoselRudolfTadeusz">Partia nasza mobilizować będzie wszystkie siły społeczne na rzecz konsekwentnej realizacji uchwalonych przez Sejm zadań społeczno-gospodarczych w 1974 roku. W dążeniu do tego celu związki zawodowe wspólnie z organizacjami młodzieżowymi rozwijać będą i doskonalić w zakładach pracy inicjatywy produkcyjne załóg, a zwłaszcza socjalistyczne współzawodnictwo pracy i ruch racjonalizatorski.</u>
+ <u xml:id="u-9.27" who="#PoselRudolfTadeusz">Klub Poselski PZPR, wypowiadając się za przyjęciem przez Sejm projektów planu i budżetu na rok 1974 w brzmieniu przedłożenia rządowego wraz z poprawkami zaproponowanymi przez Komisję Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów, wyraża zarazem przekonanie, że dzięki zaangażowaniu i wysiłkowi klasy robotniczej i całego społeczeństwa realizacja przyszłorocznego planu będzie godna całego trzydziestoletniego, imponującego dorobku Polski Ludowej, stanowiąc gospodarski i obywatelski dowód poparcia dla nakreślonej przez VI Zjazd polityki partii i państwa, której głównym celem jest znaczne przyspieszenie społecznego i gospodarczego rozwoju naszej socjalistycznej ojczyzny.</u>
+ <u xml:id="u-9.28" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-10">
+ <u xml:id="u-10.0" who="#Marszalek">Głos ma poseł Henryk Skrobisz.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-11">
+ <u xml:id="u-11.0" who="#PoselSkrobiszHenryk">Obywatelu Marszałku! Wysoka Izbo! Rok, który mija, możemy słusznie nazwać rokiem nowego polskiego sukcesu. Pogłębiła się bowiem jedność narodu, co znalazło wyraz podczas ostatnich wyborów do rad narodowych. Powiększyła się siła socjalistycznego państwa, upowszechniły się ideowe motywy postępowania ludzi, rozwinął się ludowy patriotyzm i umocniły się internacjonalistyczne więzi naszego państwa ze Związkiem Radzieckim oraz z innymi krajami wielkiej rodziny socjalistycznej. Osiągnięcia tego roku, Roku Nauki Polskiej, utrwaliły nasze miejsce w grupie krajów świata odznaczających się najwyższymi wskaźnikami rozwoju. Jest to powód do uzasadnionej dumy. Wzbudza to aspiracje ludności, wyzwala energie i powiększa zaufanie do słuszności obranej drogi rozwoju.</u>
+ <u xml:id="u-11.1" who="#PoselSkrobiszHenryk">Pierwszym źródłem tych osiągnięć jest słuszna strategia rozwoju, wypracowana przez Polska Zjednoczoną Partię Robotniczą, strategia potwierdzona i wzbogacona podczas T Krajowe j Konferencji Partyjnej, strategia, która stała się podstawą do opracowania projektów planu i budżetu na rok 1974.</u>
+ <u xml:id="u-11.2" who="#PoselSkrobiszHenryk">W toku gruntownych dyskusji przeprowadzonych w komisjach sejmowych uzyskaliśmy wystarczające podstawy, aby twierdzić, że przedstawione projekty planu i budżetu na rok 1974 są dokumentami godnymi zaufania i pełnego poparcia. Zawierają bowiem cele, których osiągnięcie pomnoży siły naszej gospodarki i powiększy jej zdolność do zaspokajania rosnących potrzeb społecznych.</u>
+ <u xml:id="u-11.3" who="#PoselSkrobiszHenryk">Wiele trudnych zadań trzeba będzie wykonać w roku przyszłym. Tylko jednak trudne plany mogą być planami dobrymi. Głównym zadaniem wynikającym z nich będzie utrzymanie co najmniej dotychczasowej dynamiki rozwoju, a w miarę możliwości powiększanie i polepszanie gospodarności. Istnieje ścisła współzależność między tymi dwoma zadaniami. Powiększenie dynamiki rozwoju społecznego, a nawet jej utrzymanie, nie byłoby możliwe bez równoczesnego zwiększania stopnia gospodarności, bez polepszania jakości i nowoczesności produkcji. Tylko w ten sposób rozwijana i doskonalona gospodarka będzie zdolna do zaspokajania różnorodnych potrzeb społecznych, w tym do dalszego podnoszenia poziomu życia ludności, co jest przecież stałym celem naszych wysiłków.</u>
+ <u xml:id="u-11.4" who="#PoselSkrobiszHenryk">Z satysfakcją można stwierdzić, że na takich właśnie przesłankach oparte są przedstawiony nam projekt planu i związany z nim projekt budżetu na rok 1974. Myślą przewodnią projektu planu nie jest więc tylko dążenie do przedłużania działań dotychczasowych w roku 1974. Myślą przewodnią tego projektu jest zasługujące na podkreślenie preferowanie trudniejszych, bo jakościowych czynników rozwoju — o czym słusznie mówił przed chwilą mój szanowny kolega poseł Tadeusz Rudolf — i związane z tym pewne zmiany w podstawowych proporcjach ekonomicznych oraz w strukturze zadań. W konsekwencji, w projekcie planu wyznacza się odpowiednio większą rolę przede wszystkim wydajności pracy społecznej, która będzie się kształtować na pożądanym poziomie w rezultacie:</u>
+ <u xml:id="u-11.5" who="#PoselSkrobiszHenryk">1) stałego podnoszenia kwalifikacji ogółu zatrudnionych i zwiększania poczucia odpowiedzialności za wykonywane zadania, pełniejszego wykorzystywania czasu, energii, pomysłowości i zdolności innowacyjnych ludzi, upowszechniania wzorców rzetelnej pracy i jej społecznego uznania. Środki masowej informacji, przede wszystkim radio, telewizja i prasa rozwijają w tej dziedzinie interesującą i pomysłową działalność, ale wydaje się, że ich możliwości w tym zakresie są jeszcze nie wykorzystane;</u>
+ <u xml:id="u-11.6" who="#PoselSkrobiszHenryk">2) lepszego wykorzystywania mocy wytwórczych;</u>
+ <u xml:id="u-11.7" who="#PoselSkrobiszHenryk">3) powszechnego wprowadzania nowych, wydajnych technologii, pochodzących zarówno z własnych ośrodków naukowo-badawczych, jak i z państw socjalistycznych, a w koniecznych wypadkach — także z innych państw świata;</u>
+ <u xml:id="u-11.8" who="#PoselSkrobiszHenryk">4) wyższego stopnia przetwarzania surowców, zwłaszcza pochodzących z importu, surowców — jak wiemy — często drogich, nabywanych w trudnych warunkach w rezultacie mozolnych starań naszych służb zagranicznych, surowców nabywanych często na rynkach krajów, nie wchodzących w skład Rady Wzajemnej Pomocy Gospodarczej; konieczne do podjęcia, chociaż trudne zadanie polega na tym, aby ze wszystkich surowców i materiałów, które pochodzą z importu, wytwarzać produkty o wysokim standardzie, nowoczesne, odpowiadające rosnącym wymaganiom zarówno krajowych, jak i zagranicznych nabywców;</u>
+ <u xml:id="u-11.9" who="#PoselSkrobiszHenryk">5) utrwalenia zasady działań kompleksowych w ujęciu rzeczowym i przestrzennym, w fazach planowania i realizacji, w sferach produkcji i obrotu, w dociekaniach badawczych i w działalności praktycznej. Dobrych przykładów w tym zakresie jest coraz więcej, można tu np. wymienić, w ujęciu rzeczowym, opracowywanie koncepcji kompleksu wyżywieniowego, a w ujęciu przestrzennym — systematyczną, dobrze zorganizowaną owocną współpracę między naszą stolicą a obszarem województwa warszawskiego;</u>
+ <u xml:id="u-11.10" who="#PoselSkrobiszHenryk">6) upowszechniania specjalizacji produkcji oraz usług zarówno w skali kraju, jak i w ramach podziału pracy między krajami wchodzącymi w skład Rady Wzajemnej Pomocy Gospodarczej i stopniowego, celowego przekształcania struktur przestrzennych i gospodarczych;</u>
+ <u xml:id="u-11.11" who="#PoselSkrobiszHenryk">7) ciągłego doskonalenia polityki społeczno-gospodarczej — w tym polityki cen, które odpowiednio elastycznie stosowane mogą jeszcze bardziej skutecznie przyczynić się m.in. do oszczędnego zużycia materiałów i surowców, powiększania wydajności pracy, oddziaływania na wzrost produkcji oraz do kształtowania struktury spożycia. Umiejętne stosowanie tych czynników rozwoju w ostatnich latach wykazało w sposób przekonywający, ile dzięki temu można uzyskać nie tylko bieżących, ale trwałych społecznie korzyści. Tak np. starannie przygotowana oraz rozważnie i stopniowo wprowadzana koncepcja jednostek inicjujących okazała się właściwą metodą postępowania w wysiłkach nad doskonaleniem systemu zarządzania, w wysiłkach, które — jak to słusznie podkreślił I Sekretarz Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej poseł Edward Gierek — powinny mieć charakter nie jednorazowej reformy, ale stałych ulepszeń, odpowiednio do poziomu rozwijających się sił wytwórczych i potrzeb ich dalszego rozwoju. Powinniśmy iść wytrwale tą drogą, pełną wysiłków, nie wolną od ryzyka niepowodzeń, ale prowadzącą do osiągania naszych celów.</u>
+ <u xml:id="u-11.12" who="#PoselSkrobiszHenryk">Podstawowe proporcje ekonomiczne odznaczają się pewnymi nowymi cechami. Planuje się mianowicie dostosowanie tempa wzrostu dochodu podzielonego do aktualnej sytuacji; w rezultacie dynamika wzrostu tego dochodu będzie nieco niższa niż dochodu wytworzonego. Wobec stosunkowo dużego wzrostu przychodów pieniężnych ludności w ostatnich 3 latach, blisko 9-procentowy wzrost tych przychodów planowany na rok przyszły wydaje się być uzasadniony. Warto przy tym zaznaczyć, że wśród źródeł przyrostu funduszu płac na pierwszy plan wysuwa się przyrost z tytułu zwiększania wydajności pracy, przeszeregowań i awansów. Zasada ta jest dobrym przykładem wysiłków zmierzających do podniesienia poziomu efektywności gospodarowania.</u>
+ <u xml:id="u-11.13" who="#PoselSkrobiszHenryk">Cechą dodatnią tej części polityki społecznej jest to, że tempo wzrostu przychodów pieniężnych ludności zatrudnionej w gospodarce uspołecznionej jest zbliżone do tempa wzrostu przychodów ludności rolniczej.</u>
+ <u xml:id="u-11.14" who="#PoselSkrobiszHenryk">W ujęciu globalnym proporcje między wzrostem przychodów pieniężnych ludności a dostawami towarów i usług będą się kształtować pomyślniej niż w latach ubiegłych. Planuje się nie tylko uzyskanie równowagi w tym zakresie, ale także utworzenie pewnej rezerwy w wysokości ok. 12 miliardów złotych. Na utrwalenie równowagi rynkowej będzie także wpływać dodatnio wyższe tempo wzrostu usług odpłatnych, świadczonych na rzecz ludności. Pomyślne wykonanie tych zadań wymagać jednak będzie zarówno od producentów, jak i od organizacji handlowych i usługowych dużych i zdecydowanych wysiłków zmierzających do zaspokajania potrzeb społecznych w zakresie poszczególnych grup towarów i usług, zwłaszcza, gdy popyt przewyższa i może także w przyszłym roku przewyższać realną podaż (mówił o tym szeroko podczas pierwszego czytania projektu planu i budżetu poseł Jan Szydlak); wysiłków zmierzających do dalszego polepszania obsługi nabywców, m.in. przez upowszechnianie nowych form handlu oraz pełniejsze wykorzystywanie czasu pracy pracowników handlu i usług.</u>
+ <u xml:id="u-11.15" who="#PoselSkrobiszHenryk">W strukturze funduszu akumulacji planuje się korzystne zmiany. Akumulacja ma się powiększyć o 9,3%, inwestycje brutto — o 12,4%, a inwestycje netto — o 12,6%. Planowana na rok 1974 ogólna wielkość nakładów inwestycyjnych jest wysoka, mimo że stopa wzrostu inwestycji, w porównaniu z rokiem 1973 będzie niższa.</u>
+ <u xml:id="u-11.16" who="#PoselSkrobiszHenryk">Na poparcie zasługuje przyjęta w projekcie planu zasada koncentracji nakładów inwestycyjnych na obiektach kontynuowanych, co przyspieszy uzyskiwanie nowych zdolności wytwórczych, ułatwi zrównoważenie siły nabywczej ludności i wykonanie rosnących zadań eksportu.</u>
+ <u xml:id="u-11.17" who="#PoselSkrobiszHenryk">Najwyższa dynamika przyrostu zdolności produkcyjnych ma nastąpić w przemysłach paliwowo-energetycznym, metalurgicznym, materiałów budowlanych oraz w przemyśle drzewno-papierniczym. W działach tych przyrost zdolności wytwórczych powiększy się o 62% w porównaniu do roku 1973. Jest to szczególnie uzasadnione wobec sytuacji surowcowo-energetycznej. Polepszy się również relacja między przyrostem zdolności wytwórczych w przemyśle a nakładami inwestycyjnymi. Warto dodać, że utrzymuje się proporcjonalnie duży udział nakładów inwestycyjnych w sferze konsumpcji.</u>
+ <u xml:id="u-11.18" who="#PoselSkrobiszHenryk">Stosunkowo wysoki w całości nakładów ma być nadal udział nakładów inwestycyjnych kierowanych na rozwój przemysłów zorientowanych głównie na zaspokojenie potrzeb rynku.</u>
+ <u xml:id="u-11.19" who="#PoselSkrobiszHenryk">Wymianie towarów i usług z zagranicą wyznacza się w projekcie planu miejsce odpowiednie do rosnącego znaczenia tej wymiany w ogólnym rozwoju kraju. Zwiększenie udziału Polski w wymianie międzynarodowej stosownie do naszego udziału w produkcji światowej jest dążeniem zasługującym na pełne poparcie. Dążenie to wyraża planowane blisko dwukrotnie wyższe tempo wzrostu obrotów z zagranicą od tempa wzrostu produkcji.</u>
+ <u xml:id="u-11.20" who="#PoselSkrobiszHenryk">Kontynuowane będą procesy socjalistycznej integracji w ramach realizacji kompleksowego programu rozwoju krajów RWPG, a także powiązania kooperacyjne z innymi krajami. Wykonanie tych zadań, należących do grupy najtrudniejszych w projekcie planu, będzie wymagało energii, elastyczności działania, wyszukiwania korzystnych rynków sprzedaży i zakupu towarów.</u>
+ <u xml:id="u-11.21" who="#PoselSkrobiszHenryk">Wykonanie planu w roku przyszłym spowoduje zwiększenie dochodu narodowego i dalszą zmianę jego struktury. 51% ogólnej wartości dochodu narodowego uzyska się z produkcji przemysłowej. Jest to fakt zasługujący na uwagę.</u>
+ <u xml:id="u-11.22" who="#PoselSkrobiszHenryk">Wydajność pracy w przemyśle ma wzrosnąć o 8,1%. Jest to możliwe między innymi w rezultacie zwiększenia technicznego uzbrojenia pracy. Zatrudnienie w przemyśle ma wzrosnąć o 2,8%, a wartość maszyn i urządzeń — o 15,2%. Plan obniżenia kosztów własnych w przemyśle o 1,5%, w tym kosztów materiałowych o 1,6% — jest wielce uzasadniony.</u>
+ <u xml:id="u-11.23" who="#PoselSkrobiszHenryk">Planowana produkcja przemysłowa ma odpowiednie zaplecze materiałowo-techniczne. Głównym zadaniem powinno być istotne polepszanie jakości oraz efektywności produkcji, a przekraczanie zadań ilościowych powinno nastąpić tylko w produkcji tych artykułów, na które zgłosi konkretne zamówienia handel zagraniczny lub wewnętrzny, co nie spowoduje pogorszenia bilansu płatniczego. Zgadzam się z opinią kolegi posła Tadeusza Rudolfa, że takie działanie trzeba powitać z uznaniem.</u>
+ <u xml:id="u-11.24" who="#PoselSkrobiszHenryk">W hierarchii źródeł tworzenia dochodu narodowego drugie miejsce zajmuje rolnictwo, które reagując właściwie na zmiany w polityce rolnej, wprowadzane dzięki decyzjom Komitetu Centralnego PZPR i Naczelnego Komitetu ZSL, uzyskuje w okresie ostatnich 3 lat wyniki zasługujące na pełne uznanie. Dynamika rozwoju polskiego rolnictwa w ostatnich trzech latach wytrzymuje porównanie z dynamiką innych, najbardziej intensywnie rozwijających rolnictwo krajów świata.</u>
+ <u xml:id="u-11.25" who="#PoselSkrobiszHenryk">Jednym z najcenniejszych kierunków działania jest tworzenie warunków do integracji, do owocnej współpracy między państwowymi gospodarstwami rolnymi, rolniczymi spółdzielniami produkcyjnymi, ośrodkami kółek rolniczych — z gospodarstwami rodzinnymi i ich zespołami. Jest to jeden z najskuteczniejszych sposobów zwiększenia efektywności gospodarowania w całym rolnictwie, między innymi przez stosowanie wydajnych, przemysłowych technologii wytwarzania. Jest to także jedna ze skutecznych dróg dalszej stopniowej socjalizacji polskiego rolnictwa. Według projektu planu, globalna produkcja rolnicza powinna się zwiększyć w przyszłym roku o 4,3%, w tym roślinna — o 2,4%, a zwierzęca — o 6,5%. Wyższe tempo wzrostu tej ostatniej wynika zarówno ze struktury potrzeb żywnościowych, jak i ze środków przeznaczonych na rozwój rolnictwa. Produkcja zwierzęca jest wiodąca w całej produkcji rolniczej. Mówił o tym szeroko podczas pierwszego czytania projektu planu mój kolega klubowy poseł Edward Duda, dlatego nie będę szerzej rozwijał tego tematu. Pragnę tylko powiedzieć, że jej pożądany rozwój natrafić może jednak na przeszkody w postaci stosunkowo niższego tempa wzrostu produkcji pasz, ciągle jeszcze niskiej mechanizacji, co przy występującym w niektórych grupach gospodarstw braku sprawnych rąk do pracy może być poważną trudnością. Tempo wzrostu produkcji zwierzęcej planowane na rok 1974 jest równe osiągniętemu w roku 1973. Widać z tego jak napięte są zadania rolnictwa. Niższe tempo wzrostu produkcji roślinnej wynika z założenia, że w roku przyszłym warunki klimatyczne będą kształtować się na przeciętnym poziomie. Należy się bowiem liczyć z możliwością, że po 3 stosunkowo sprzyjających latach mogą nastąpić gorsze warunki klimatyczne i trzeba przygotować się na tego rodzaju ewentualność.</u>
+ <u xml:id="u-11.26" who="#PoselSkrobiszHenryk">Ważnym warunkiem osiągnięcia planowanego wzrostu produkcji rolniczej będzie dalsze polepszenie zaopatrzenia tego działu w środki produkcji. Zużycie nawozów mineralnych powinno kształtować się w granicach 173 —181 kg NPK w czystym składniku na 1 ha użytków rolnych. Dostawy ciągników i maszyn rolniczych mają wzrosnąć o 20%. Mimo tego zwiększenia planowane dostawy maszyn i ciągników oraz materiałów budowlanych nie zrównoważą jeszcze w roku przyszłym popytu. Pełne wykonanie planowanych zadań, a w miarę pomyślnych okoliczności ich powiększenie, miałoby duże znaczenie nie tylko dla rolnictwa, ale dla całej gospodarki narodowej. Bardziej sprawna działalność kółek rolniczych, ich spółdzielni, państwowych ośrodków maszynowych i spółdzielczości wiejskiej prowadząca do efektywniejszego wykorzystywania ciągników, środków transportu, maszyn i urządzeń — przyczyniłaby się do polepszenia sytuacji w tym zakresie.</u>
+ <u xml:id="u-11.27" who="#PoselSkrobiszHenryk">W dziedzinie budownictwa założony jest wzrost produkcji budowlano-montażowej w przedsiębiorstwach uspołecznionych o ponad 11%, przy równoczesnym polepszeniu efektywności gospodarowania.</u>
+ <u xml:id="u-11.28" who="#PoselSkrobiszHenryk">Ważnym warunkiem właściwej realizacji zadań będzie polepszenie sytuacji w transporcie.</u>
+ <u xml:id="u-11.29" who="#PoselSkrobiszHenryk">Przedstawiając stanowisko Klubu Poselskiego ZSL w stosunku do głównych spraw projektu planu, pragnę wyrazić przekonanie, że zadania gospodarcze i potrzeby społeczne zbliżającego się roku znajdują swoje odzwierciedlenie i zabezpieczenie w projekcie budżetu. Budżet państwa zgromadzi odpowiednie środki i przeznaczy je na cele produkcyjne i socjalne, na rozwój oświaty, nauki i kultury, na utrzymanie administracji i na obronę kraju. Mamy podstawy, żeby stwierdzić, że jest to budżet zrównoważony, dysponujący pewną nadwyżką dochodów nad wydatkami.</u>
+ <u xml:id="u-11.30" who="#PoselSkrobiszHenryk">Wysoka Izbo! Powodzenie w realizacji społeczno-gospodarczego rozwoju umocni również polityczną pozycję Polski w świecie. Rola ekonomiki wzrosła bowiem w stosunkach międzynarodowych ogromnie i będzie wzrastała nadal. Potencjał gospodarczy jest podstawą przy określaniu miejsca państwa w społeczności międzynarodowej.</u>
+ <u xml:id="u-11.31" who="#PoselSkrobiszHenryk">Nowe, niezmiernie ważne funkcje spełniają też w obecnym okresie przekształcania nauki w bezpośrednią siłę wytwórczą — współpraca naukowa oraz technologiczna. Dzięki konsekwentnym, pełnym inicjatyw i dalekowzrocznym działaniom, na skutek umocnienia pozycji naszego kraju w systemie państw socjalistycznych i w całym świecie — polska polityka zagraniczna cieszy się uznaniem i poparciem opinii społecznej.</u>
+ <u xml:id="u-11.32" who="#PoselSkrobiszHenryk">Pragnę zapewnić Wysoką Izbę, że Zjednoczone Stronnictwo Ludowe dołoży starań, aby zadania społeczne i gospodarcze roku przyszłego zostały wykonane pomyślnie, aby rok przyszły — rok 30-lecia Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej — wpisał do księgi rozwoju naszej socjalistycznej ojczyzny nowe osiągnięcia tak w polityce wewnętrznej, jak i na arenie między narodowej.</u>
+ <u xml:id="u-11.33" who="#PoselSkrobiszHenryk">Przekonany, że przedłożone przez Rząd projekty planu i budżetu na rok 1974 zawierają zgodne z potrzebami społecznymi cele, wynikające z nich zadania i środki realizacji, pragnę oświadczyć, że Klub Poselski ZSL będzie głosować za ich przyjęciem.</u>
+ <u xml:id="u-11.34" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-12">
+ <u xml:id="u-12.0" who="#Marszalek">Głos ma poseł Barbara Koziej-Żukowa.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-13">
+ <u xml:id="u-13.0" who="#PoselKoziejZukowaBarbara">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Przedstawiony przez Rząd pod obrady Wysokiego Sejmu projekt planu na rok 1974 jest planem społeczno-gospodarczym nie tylko ze swej nazwy. Taka jest przede wszystkim jego treść zarówno w dziedzinie produkcji, jak i szeroko rozumianej społecznej konsumpcji. Klub Poselski Stronnictwa Demokratycznego udziela pełnego poparcia dla projektu planu wraz z poprawkami wniesionymi przez komisję w toku jej pracy.</u>
+ <u xml:id="u-13.1" who="#PoselKoziejZukowaBarbara">U podstaw konstrukcji projektu planu legły postanowienia VI Zjazdu i I Krajowej Konferencji Partyjnej, korzystne efekty trzech lat planu 5-letniego, ocena możliwości i środków, jakie są do wykorzystania w roku objętym planem, a także dogłębna analiza potrzeb społecznych i gospodarczych.</u>
+ <u xml:id="u-13.2" who="#PoselKoziejZukowaBarbara">Projekt planu jest projektem realnym. Proporcje jego wzrostu w poszczególnych dziedzinach są silnie osadzone w realiach, wywodzących się z przewidywanych wyników planu roku bieżącego.</u>
+ <u xml:id="u-13.3" who="#PoselKoziejZukowaBarbara">Jednocześnie projekt planu, utrzymując i wzmacniając politykę dynamicznego rozwoju gospodarki narodowej — nadaje jej jak najbardziej społecznie celowy charakter.</u>
+ <u xml:id="u-13.4" who="#PoselKoziejZukowaBarbara">Zakładana planem ciągłość dynamicznego rozwoju możliwa jest przy zachowaniu następujących warunków:</u>
+ <u xml:id="u-13.5" who="#PoselKoziejZukowaBarbara">— po pierwsze — wysokiego tempa wzrostu dochodu narodowego, — po drugie — uzyskiwania wysokiej wydajności i jakości pracy.</u>
+ <u xml:id="u-13.6" who="#PoselKoziejZukowaBarbara">Z przedstawionego Wysokiemu Sejmowi projektu planu wynika, iż wzrost dochodu narodowego przewyższy średnioroczną stopę wzrostu w latach 1971 — 1973. W liczbach bezwzględnych wynosi to plus 9 mld zł.</u>
+ <u xml:id="u-13.7" who="#PoselKoziejZukowaBarbara">Podstawowym czynnikiem pomnażania dochodu narodowego jest przemysł, którego wzrost produkcji określony został na 11,1%. Przekraczanie określonych wskaźników w zakresie produkcji przemysłowej musi znajdować podbudowę w realnych szansach efektywnego zbytu ponadplanowej produkcji na rynku wewnętrznym lub za granicą. Są to istotne zmiany w przewidywanych procesach realizacji planu.</u>
+ <u xml:id="u-13.8" who="#PoselKoziejZukowaBarbara">Elementem mobilizującym jest zakładane lepsze wykorzystanie majątku trwałego oraz przewidywany wzrost majątku produkcyjnego, przy równoległym rozwoju produkcji nowoczesnej, noszącej wyraźne znamiona postępu technicznego. Osiągnięcie tych efektów jest możliwe w warunkach wzrastającej wydajności pracy, według projektu planu — o 8,1%. Są to założenia ambitne i realne. Obserwacje zjawisk zachodzących w obecnym, kończącym się roku wskazują, że w całej gospodarce poprawiła się efektywność gospodarcza. Wydajność pracy w przemyśle — w ciągu 10 miesięcy 1973 roku wzrosła o 8,6% przy planowanym wzroście — 7,7%. Równolegle daje się zauważyć, iż wzrost zatrudnienia w gospodarce uspołecznionej był niższy od założonego. Te wskaźniki, będące wyrazem poprawy podstawowych relacji ekonomicznych napawają optymizmem.</u>
+ <u xml:id="u-13.9" who="#PoselKoziejZukowaBarbara">Niewątpliwie ważnym elementem w propozycjach pianiu jest poprawa efektywności w budownictwie, znajdująca swe odzwierciedlenie we wzroście wydajności pracy, sięgającym 10%, oraz w oszczędnej gospodarce materiałowej.</u>
+ <u xml:id="u-13.10" who="#PoselKoziejZukowaBarbara">Przedstawiony projekt planu społeczno-gospodarczego rozwoju kraju jest — jak już powiedziałam — planem ambitnym, lecz także planem o określonych napięciach. Źródła tych napięć leżą:</u>
+ <u xml:id="u-13.11" who="#PoselKoziejZukowaBarbara">— w rozległym froncie inwestycyjnym, — w bilansie materiałowym, — w bilansie płatniczym.</u>
+ <u xml:id="u-13.12" who="#PoselKoziejZukowaBarbara">Punkt wyjścia dla rozwiązań tych problemów określiła I Krajowa Konferencja Partyjna. Jej obrady i dokumenty końcowe zwróciły uwagę — poza wzrostem wydajności pracy czy lepszym wykorzystaniem zdolności produkcyjnych — na rolę nauki i techniki w procesie podnoszenia efektywności i jakości gospodarowania, na wyższy stopień przetwórstwa surowców, na poprawę organizacji pracy oraz dopływ kwalifikowanych kadr.</u>
+ <u xml:id="u-13.13" who="#PoselKoziejZukowaBarbara">Z tych zasadniczych elementów wywodzą się podstawowe kierunki planu na rok 1974. Jest to plan stanowiący przedpole do nakreślenia następnego planu 5-letniego rozwoju naszej ojczyzny.</u>
+ <u xml:id="u-13.14" who="#PoselKoziejZukowaBarbara">Rysujące się korzystniej globalne proporcje wzrostu przychodów pieniężnych ludności i dostaw towarów stwarzają bodźce do lepszej pracy i osiągnięcia dobrych efektów gospodarczych, a planowane dostawy towarów powinny pozwolić na stworzenie rezerwy dla umocnienia globalnej równowagi na rynku wewnętrznym.</u>
+ <u xml:id="u-13.15" who="#PoselKoziejZukowaBarbara">Propozycje planu, w zestawieniu z pomyślnie realizowanymi zadaniami roku bieżącego, skłaniają jednak do pewnych spostrzeżeń niezbędnych po to, abyśmy w przedostatni rok obecnej pięciolatki wkroczyli bardziej zasobni, lepiej jeszcze zorganizowani, przy stale rosnącym autorytecie międzynarodowym i z wyższym poczuciem własnej wartości. Dwa ostatnie lata bieżącego planu 5-letniego wymagać będą określonych poczynań związanych także z sytuacją demograficzną w kraju.</u>
+ <u xml:id="u-13.16" who="#PoselKoziejZukowaBarbara">W latach 1973 — 1975 ludność w Wieku od 20 do 30 lat wynosić będzie około 6 milionów. Świadczy to, że w roku przyszłym i następnym uwaga państwa w zwiększonym zakresie zwrócona być musi na potrzeby ludzi młodych, zawierających związki małżeńskie, ubiegających się o własne mieszkania, o urządzenie tych mieszkań, o wyższy standard życia. Roczniki te — lepiej przygotowane zawodowo, a w związku z tym osiągające wyższe płace — będą mieć większe aspiracje osobiste, poszukiwać będą modniejszej odzieży, artykułów trwałego użytku do wyposażenia własnych mieszkań — mebli, lodówek, pralek czy telewizorów.</u>
+ <u xml:id="u-13.17" who="#PoselKoziejZukowaBarbara">Również ponad 8 mln ludzi w wieku od 30 do 50 lat — w latach 1973 — 1975 oczekuje lepszej organizacji ich wypoczynku po pracy, wypoczynku urlopowego, wyższego poziomu życia codziennego. W tej grupie ludności, wobec osiągnięcia w przeważającej mierze zaspokojenia podstawowych potrzeb życiowych, wzrastać będzie w istotny sposób fundusz tzw. swobodnej decyzji, co oznacza większą chłonność na towary i usługi wyższego rzędu. Tym wzrastającym wymogom społecznym sprostać musi produkcja rynkowa i zwiększenie dostaw artykułów wysokiej jakości i o różnorodnym asortymencie. Będzie to miało niewątpliwy wpływ na coraz prawidłowsze kształtowanie się struktury indywidualnego spożycia.</u>
+ <u xml:id="u-13.18" who="#PoselKoziejZukowaBarbara">Plan na rok 1974 zakłada wzrost funduszu płac o 9,8%, z czego 15,1 mld zł na opłacanie wydajności pracy, awansów i przeszeregowań, 14 mld zł na opłacenie wzrostu zatrudnienia. Te poważne środki, jak i przytoczone dane demograficzne, stawiają przed nami wyjątkowo trudne zadania.</u>
+ <u xml:id="u-13.19" who="#PoselKoziejZukowaBarbara">Dzięki dużemu wysiłkowi gospodarki narodowej utrzymywana jest globalna równowaga pieniężno-rynkowa. Jednocześnie jednak obserwujemy zjawiska określonych dysproporcji między wzmagającym się zapotrzebowaniem na konkretne towary i usługi a możliwościami jego zaspokojenia. Dotyczy to także tych dziedzin, w których plany są wykonywane nawet z nadwyżką, ale stopień potrzeb jest tak wielki, że trzeba wykorzystać wszelkie możliwości dalszego zwiększenia produkcji, o ile tylko takie możliwości istnieją.</u>
+ <u xml:id="u-13.20" who="#PoselKoziejZukowaBarbara">Wiele potrzeb sprawia, że w określonych wypadkach nie udaje się utrzymać równowagi odcinkowej, a choć sprzedaż detaliczna w roku 1973 osiągnie wartość 620 mld zł i przekroczy ustalenia planu 5-letniego o 55 mld zł, co oznacza zrealizowanie przez handel wewnętrzny zadań 5-letnich z półtorarocznym wyprzedzeniem, to fakt ten świadczy o dużym ożywieniu ekonomicznym, o wzrastającym dobrobycie społecznym i należy zeń wyciągnąć wnioski na najbliższą przyszłość. Wprawdzie dostawy towarów na rynek wewnętrzny wzrosną w 1974 roku o 10%, lecz postęp w uatrakcyjnieniu i uszlachetnieniu produkcji — w tym także produkcji artykułów żywnościowych — poszerzanie asortymentów towarowych, zwiększenie postępu w wytwórczości artykułów zaspokajających potrzeby wyższego rzędu jest jeszcze zbyt mały.</u>
+ <u xml:id="u-13.21" who="#PoselKoziejZukowaBarbara">Nie ustalone zostały jeszcze ostatecznie zadania dostaw nowości w 1974 roku. Są one obecnie uzgadniane między handlem a przemysłem.</u>
+ <u xml:id="u-13.22" who="#PoselKoziejZukowaBarbara">Należy jednak dążyć do takiego zwiększenia wskaźnika nowości, by co 4 — 5 lat następowała pełna odnowa asortymentu przemysłowych artykułów konsumpcyjnych.</u>
+ <u xml:id="u-13.23" who="#PoselKoziejZukowaBarbara">Warto także, na progu nowego roku dalszego rozwoju kraju, z większą ostrością widzieć sytuację, rysującą się na rynkach zagranicznych. Mówili o tym posłowie Rudolf i Skrobisz. Wzrost cen surowców i towarów gotowych stawia przed nami potrzebę racjonalniejszego gospodarowania importem, poważnego rozszerzenia eksportu, a także podejmowania dodatkowych zadań w zakresie produkcji na potrzeby rynku. Jest to kierunek decydujący. Jedynie bowiem wzrost dostaw rynkowych z produkcji krajowej może zagwarantować realność wzrostu pieniężnych dochodów ludności. Tak więc w nadchodzącym roku osiągnąć musimy poważniejsze niż dotychczas możliwości zwiększenia krajowej produkcji towarów na rynek. Równocześnie należy brać pod uwagę fakt, że ograniczenia stawiane przez saldo wymiany międzynarodowej mogą się również okazać większe niż w minionych trzech latach. W tych warunkach coraz większego znaczenia nabiera unowocześnianie produkcji, odnawianie i wzbogacanie asortymentów, zwiększanie dostaw na rynek artykułów przemysłowych, zwłaszcza tych, których często bez powodzenia poszukują klienci. Pojawiające się w tym względzie braki — szczególnie, gdy nie są one rezultatem przyczyn obiektywnych — świadczą o niewystarczającym wykorzystaniu istniejących możliwości zwiększenia produkcji i dostaw towarów i o konieczności dalszego usprawniania działalności przemysłu i handlu w zakresie badań rynku. Nie stosowane są także jednolite wskaźniki techniczno-ekonomiczne przy określaniu i bilansowaniu zdolności produkcyjnych. Część mocy produkcyjnych w zakładach przemysłu lekkiego należałoby przeznaczyć na uruchomienie produkcji nowych wyrobów. W niektórych natomiast nowych zakładach występują opóźnienia w dochodzeniu do projektowanych zdolności produkcyjnych. U podstaw tego niekorzystnego zjawiska częstokroć leży brak rozeznania zapotrzebowania na określoną produkcję. Należy temu skutecznie przeciwdziałać. Duże znaczenie ma tu wspomniane już badanie potrzeb rynkowych.</u>
+ <u xml:id="u-13.24" who="#PoselKoziejZukowaBarbara">Wysoki Sejmie! Uchwała VI Zjazdu partii i decyzje I Krajowej Konferencji Partyjnej w decydującym stopniu zwracają uwagę państwa na wszechstronne zabezpieczenie potrzeb obywateli. Człowiek — jako dobro najwyższe — warunkuje kierunki rozwoju gospodarki narodowej. Wysunięte przez tow. Edwarda Gierka hasło VI Zjazdu — „aby Polska rosła w siłę, a ludzie żyli dostatniej” staje się busolą działania zarówno w realizacji stale zwiększających się zadań, jak i w szukaniu sposobów harmonijnego wiązania potrzeb z możliwościami ich zaspokajania.</u>
+ <u xml:id="u-13.25" who="#PoselKoziejZukowaBarbara">Lepsza organizacja życia człowieka, przy jednoczesnym bardziej prawidłowym i przynoszącym społeczne zadowolenie zagospodarowaniu siły nabywczej ludności, nakazuje zwrócenie uwagi na rozwój usług, który mimo 'wysiłków nie nadąża nadal za potrzebami społecznymi. Usługi dla ludności są ciągle jeszcze słabym ogniwem gospodarki narodowej. Mimo pomyślnego realizowania planu całości usług bytowych, wiele zakładów usługowych, zwłaszcza małych zakładów terenowych i spółdzielczych, nie wykonuje planu bądź wykonuje go nierytmicznie.</u>
+ <u xml:id="u-13.26" who="#PoselKoziejZukowaBarbara">Projekt planu na rok 1974 przewiduje wzrost o około 14% wartości usług dla ludności świadczonych przez gospodarkę uspołecznioną. Wprawdzie wzrost ten jest szybszy od pieniężnych przychodów ludności, lecz dotychczasowe zaniedbania w tym zakresie nie zostaną jeszcze w sposób dostatecznie odczuwalny wyrównane. Nadal nie zaspokojone zostanie zapotrzebowanie na usługi motoryzacyjne, instalatorskie, remontowo-budowlane, meblarsko-tapicerskie, pralnicze.</u>
+ <u xml:id="u-13.27" who="#PoselKoziejZukowaBarbara">Należy zwrócić uwagę na dość znaczne szacunki wzrostu usług świadczonych przez pozarolniczą gospodarkę nie uspołecznioną. Front usług jest jeden, a uwzględniając wszystkie jego formy, uzyskujemy obraz całości. Trzeba stwierdzić, że wartość działalności gospodarki nie uspołecznionej w sferze usług dla ludności w roku 1974 szacuje się na 19 mld zł. Stanowi to wzrost o 15,2%.</u>
+ <u xml:id="u-13.28" who="#PoselKoziejZukowaBarbara">Wzrost usług w ogóle, w tym także usług świadczonych przez rzemiosło, łączy się ściśle z potrzebą właściwego doceniania tej działalności przez administrację centralną i terenową. Działalność drobnych zakładów produkcyjnych i usługowych ma nader istotną rolę w zaopatrzeniu rynku, a zatem zainteresowanie władz administracyjnych, jak i rad narodowych wszystkich szczebli powinno być w tej dziedzinie nie mniejsze, niż w odniesieniu do zakładów kluczowych. Wyroby i usługi świadczone przez drobną wytwórczość skutecznie bowiem wiążą siłę nabywczą ludności.</u>
+ <u xml:id="u-13.29" who="#PoselKoziejZukowaBarbara">Warto mieć na uwadze, że produkcja drobnej wytwórczości wzrośnie o 11,6% w stosunku do wykonania planu roku 1973. Wartość tej produkcji wyniesie 137,6 mld zł. Nastąpi także wzrost produkcji w systemie nakładczym o 7%. Ten rodzaj zatrudnienia i produkcji obejmie 199 tys. osób — głównie kobiet. Pilną sprawą jest uregulowanie sytuacji prawnej i socjalnej chałupników, zabezpieczenie im pełnych uprawnień pracowniczych i zwiększenie wymiaru urlopu.</u>
+ <u xml:id="u-13.30" who="#PoselKoziejZukowaBarbara">Wysoki Sejmie! Największa część przyrostu funduszu płac przeznaczona jest na opłacenie wzrostu wydajności pracy, natomiast polityka płac stanowić ma instrument dynamizowania gospodarki narodowej, poprawy jej efektywności, stymulowania wzrostu wydajności pracy i poprawy jej jakości.</u>
+ <u xml:id="u-13.31" who="#PoselKoziejZukowaBarbara">• Pozytywnie ocenić należy postawy ludzi zatrudnionych w różnych dziedzinach gospodarki, ich zaangażowanie w realizację polityki społeczno-gospodarczego rozwoju kraju, nakreślonej przez partię. Zdarzają się jednak nierzadko jeszcze wypadki niskiej kultury pracy, niedołęstwa, lekceważenia obowiązków, trudności we właściwym ułożeniu stosunków międzyludzkich. Te niekorzystne zjawiska rzutują negatywnie na jakość produkcji, jakość różnorodnych usług ogólnospołecznych i bytowych — ogólnie na jakość życia. Stworzone zostały warunki sprzyjające efektywności pracy. Określiła je I Krajowa Konferencja Partyjna. Jako jedno z czołowych zadań wysunięto walkę o jakość życia przez wysoką jakość pracy. Pełniejsze wykorzystanie zasobów ludzkich i zasobów materialnych ściśle wiąże się ze wzrostem efektywności gospodarowania i działania. Istotnym elementem jest tu dostrzeganie bliskich związków między obu dziedzinami. Zła organizacja, niedbałość, zakłócenia we wzajemnych stosunkach, zły wypoczynek po pracy — to niektóre tylko z elementów rzutujących na wydajność, efektywność i jakość pracy. Problemu tego nie rozstrzyga się jedynie w zakładach pracy. Pozostaje on także w sferze oddziaływania domu, szkoły, urządzeń kultury, środków masowego przekazu, organizacji społecznych itp.</u>
+ <u xml:id="u-13.32" who="#PoselKoziejZukowaBarbara">Wysoka jakość pracy — obok gospodarczego ma także wielkie znaczenie w humanizacji życia narodu. Wspólnota celów i dążeń, więź społeczna, klimat stosunku człowieka do człowieka — to wartości mające swój niezaprzeczony wpływ na wzrost kultury ogólnej, świadomości społecznej, poczucia więzi narodowej. Jest to szczególne zadanie wobec nowych, ambitnych i trudnych założeń społeczno-gospodarczego rozwoju kraju w roku 1974.</u>
+ <u xml:id="u-13.33" who="#PoselKoziejZukowaBarbara">Nowy kształt władzy i administracji terenowej, jaki stworzony został w związku z podjętymi decyzjami w sprawie unowocześnienia pracy rad narodowych i poprawy pracy administracji, stwarza większe szanse w tym zakresie. W czasie spotkań przedwyborczych ludzie z dużą szczerością — co jest niewątpliwie objawem wzrastającego zaufania do władz — wysoko oceniając osiągnięcia społeczno-gospodarcze, mówili także o biurokratyzmie, asekuranctwie, opieszałości, niedbalstwie, wskazując, jak mogą opóźniać one osiągnięcia naszej gospodarki i jakie powodują niejednokrotnie moralne i materialne straty społeczne.</u>
+ <u xml:id="u-13.34" who="#PoselKoziejZukowaBarbara">Wszyscy pracujemy dla siebie i na efektach naszej pracy budujemy pomyślną przyszłość naszego kraju. Dlatego właśnie teraz, w obliczu zadań, jakie stawia przed każdym z nas plan rozwoju kraju, kiedy każdy jest w stanie dowodnie dostrzec wpływ własnej pracy i własnych poczynań na wzrost dochodu narodowego, na wzrost dobrobytu jednostki i społeczeństwa — tak ważne stają się ocena jakości pracy i szacunek dla ludzi rzetelnie pracujących. W ciągu zaledwie trzech lat wyrównaliśmy poważne dysproporcje w poziomie życia różnych grup ludności, mamy zatem moralne prawo egzekwowania jak najlepszej i jak najwydajniejszej pracy.</u>
+ <u xml:id="u-13.35" who="#PoselKoziejZukowaBarbara">Poczucie obowiązku i potrzeba najwłaściwszego wykonania pracy, którą przecież każdy z nas świadomie podejmuje, powinny stać się busolą postępowania każdego obywatela w naszym kraju. Własną ciężką pracą nadrabiamy opóźnienia wynikłe z tragicznych dziejów naszego narodu. Na świecie w coraz większym stopniu umacniamy nasz autorytet i gruntujemy przekonanie o sile, mądrości i ofiarności polskiego społeczeństwa. W wykonywaniu naszych zamierzeń nie mogą przeszkadzać nam ci, których nieodpowiedzialność bądź niechęć do pracy opóźniać będzie osiąganie celów, do jakich zmierzamy.</u>
+ <u xml:id="u-13.36" who="#PoselKoziejZukowaBarbara">Wraz z Polską Zjednoczoną Partią Robotniczą — Stronnictwo Demokratyczne podejmować będzie w swoim codziennym działaniu zadanie włączania członków do realizacji zadań planu na rok 1974 — rok 30-lecia Polski Ludowej. Jednocześnie przez członków i aktyw Stronnictwa mobilizować będziemy środowiska swego oddziaływania do wydajniejszej pracy, szczególnie w zakresie usług i zaopatrzenia rynku dla dobra naszej socjalistycznej ojczyzny, dla pomyślnego i wszechstronnego, dalszego rozwoju kraju.</u>
+ <u xml:id="u-13.37" who="#PoselKoziejZukowaBarbara">Pragnę oświadczyć, że Klub Poselski SD, w imieniu którego mam zaszczyt przemawiać, będzie głosować za przyjęciem projektów planu i budżetu na rok 1974.</u>
+ <u xml:id="u-13.38" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-14">
+ <u xml:id="u-14.0" who="#Marszalek">Głos zabierze poseł Ludwik Drożdż.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-15">
+ <u xml:id="u-15.0" who="#PoselDrozdzLudwik">Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! Projekt planu społeczno-gospodarczego rozwoju kraju na rok 1974, nad którym kończymy obecnie debatę w Sejmie, spotkał się z pozytywnym przyjęciem ze strony społeczeństwa. Dostrzegło ono w nim konsekwentną kontynuację strategicznych założeń rozwojowych Polski, ustalonych przez VI Zjazd PZPR, znajdującą swój wyraz zarówno w wysokim tempie wzrostu produkcji i dochodu narodowego, jak również w dalszej poprawie poziomu życia narodu.</u>
+ <u xml:id="u-15.1" who="#PoselDrozdzLudwik">Projekt planu przewiduje wysoką dynamikę spożycia: wzrośnie ono o 8,5%, w tym spożycie z dochodów osobistych ludności — o 8,7%. Płace nominalne wzrosną średnio o blisko 2 tys. zł rocznie, zaś realne — o 5%. Wzrosną też o około 10% pieniężne świadczenia społeczne, jak emerytury i renty, zasiłki rodzinne i chorobowe.</u>
+ <u xml:id="u-15.2" who="#PoselDrozdzLudwik">W nowym systemie funduszów zakładowych, uchwalonym niedawno przez Sejm, ulegnie zwiększeniu o około 4% fundusz mieszkaniowy oraz o około 10% zakładowy fundusz socjalny. Projekt planu wyraźnie preferuje — co warto podkreślić — wydatki na zbrojenie terenów, poprawę zaopatrzenia miast w wodę oraz ochronę środowiska człowieka.</u>
+ <u xml:id="u-15.3" who="#PoselDrozdzLudwik">Przybędzie około 5 tys. łóżek w szpitalach oraz kontynuowana będzie poprawa norm finansowych na wyżywienie i leki w placówkach zamkniętych służby zdrowia. O około 18% wzrosną wydatki na oświatę, kulturę, wypoczynek i kulturę fizyczną.</u>
+ <u xml:id="u-15.4" who="#PoselDrozdzLudwik">Oznacza to, że we wszystkich bez wyjątku dziedzinach, które łącznie składają się na pojęcie warunków bytowych społeczeństwa, nastąpi znaczne przekroczenie wielkości założonych dla roku 1974 w planie 5-letnim.</u>
+ <u xml:id="u-15.5" who="#PoselDrozdzLudwik">Podstawowa część przyrostu funduszu płac ma być przeznaczona na opłacenie wzrostu wydajności pracy, awanse i przeszeregowania. Jest to słuszne założenie, którego realizacją powinniśmy umiejętnie sterować w toku wykonywania planu, aby polityka płac w coraz większej mierze oddziaływała na dynamizowanie gospodarki oraz poprawę jej efektywności, coraz skuteczniej stymulowała wzrost wydajności pracy oraz podnoszenie jej jakości.</u>
+ <u xml:id="u-15.6" who="#PoselDrozdzLudwik">Ważnym zadaniem roku przyszłego jest również niedopuszczenie do przekroczenia planowego wzrostu zatrudnienia, szczególnie w przemyśle. Przyspieszenie rozwoju społeczno-gospodarczego kraju, jakie nastąpiło po grudniu 1970 roku, spowodowało rozwianie mitu o trudnościach z zatrudnieniem tzw. wyżu demograficznego. Obecnie, mimo iż pracę podejmują najliczniejsze roczniki, nie notujemy w kraju nadwyżek siły roboczej, a nawet prawie wszędzie mamy do czynienia z niedoborem rąk do pracy. Musimy liczyć się z tym, że za kilka lat cały przyrost produkcji przemysłowej będzie musiał być uzyskany w wyniku wzrostu wydajności pracy, a przyrastające zasoby siły roboczej kierowane będą przede wszystkim do działów usługowych.</u>
+ <u xml:id="u-15.7" who="#PoselDrozdzLudwik">Bierzemy to już dziś pod uwagę na Dolnym Śląsku, wysuwając przed przemysłem wyższe niż to przewiduje projekt planu zadania w dziedzinie wzrostu wydajności pracy. Pod tym względem musimy coraz bardziej odchodzić od wszelkich schematów, stosując odpowiednio zróżnicowaną, giętką i — powiedziałbym — coraz bardziej finezyjną politykę zatrudnienia i przemieszczeń siły roboczej oraz wdrażania praco oszczędnego postępu technicznego. W naszych ośrodkach przyspieszonego rozwoju, takich jak Wrocław, Legnicko-Głogowski Okręg Miedziowy, Jelcz i inne, w rezultacie oddawania do użytku nowych, wielkich inwestycji przemysłowych następować będzie dalszy szybki wzrost zatrudnienia, przewyższający znacznie lokalne zasoby siły roboczej. W związku z tym w innych rejonach województwa, zwłaszcza zaś w zakładach zmodernizowanych, przyrost produkcji będzie musiał być osiągany bez wzrostu zatrudnienia, niekiedy nawet przy jego spadku.</u>
+ <u xml:id="u-15.8" who="#PoselDrozdzLudwik">Jest to bezwzględna konieczność ekonomiczna. Wymaga to przełamania ugruntowanych wśród wielu działaczy terenowych stereotypów, według których wzrost zatrudnienia w przemyśle jest jakby wyznacznikiem prawidłowego rozwoju miasta czy powiatu. Również władze państwowe i administracja gospodarcza powinny w sposób bardziej konsekwentny przeorientować swoje oceny osiąganego postępu w poszczególnych jednostkach terytorialnych, przedsiębiorstwach i organizacjach gospodarczych, nadając w tych ocenach praktycznie wyższą rangę miernikom określającym poziom efektywności gospodarowania.</u>
+ <u xml:id="u-15.9" who="#PoselDrozdzLudwik">W całym naszym społeczeństwie powinna ugruntować się świadomość, że utrwalenie wysokiego tempa rozwoju gospodarki polskiej oraz zapewnienie ekonomicznie zdrowych podstaw dalszego podnoszenia dochodów ludności nie może być osiągnięte bez poprawy gospodarności. Słusznie więc w projekcie planu na rok przyszły położono zasadniczy akcent na tę stronę procesu produkcji, inwestycji i obrotów z zagranicą, co znalazło swój wyraz w odpowiednich wskaźnikach wzrostu wydajności pracy i zatrudnienia, materiałochłonności produkcji, produktywności środków trwałych, importochłonności produkcji itd. Nasz Wojewódzki Zespół Poselski zamierza tym właśnie kwestiom poświęcić w roku przyszłym dużo uwagi.</u>
+ <u xml:id="u-15.10" who="#PoselDrozdzLudwik">Przyjęte w planie założenia, że materiałochłonność produkcji przemysłowej obniży się o 1,6% w stosunku do roku bieżącego i przyniesie -oszczędność rzędu 16 mld zł są ambitne i wyższe niż dotychczas osiągane. Ale przecież udział materiałów w naszej produkcji, w porównaniu do innych rozwiniętych krajów, będzie wciąż jeszcze wysoki i w racjonalnej gospodarce materiałowej tkwią w dalszym ciągu znaczne rezerwy wzrostu gospodarczego.</u>
+ <u xml:id="u-15.11" who="#PoselDrozdzLudwik">Wyliczenie wykonane dla przemysłu dolnośląskiego wykazało na przykład, że obniżka kosztów materiałowych w wartości produkcji sprzedanej o 1,6 punkta pozwoliłaby zaoszczędzić materiały o wartości 2,7 mld zł. Z materiałów tych można by uzyskać w 1974 roku dodatkową produkcję o wartości 4,5 mld zł.</u>
+ <u xml:id="u-15.12" who="#PoselDrozdzLudwik">Do tego właśnie źródła pragniemy przede wszystkim sięgnąć, działając na rzecz zwiększenia ilości poszukiwanych artykułów rynkowych i eksportowych.</u>
+ <u xml:id="u-15.13" who="#PoselDrozdzLudwik">Chcemy dążyć do przekraczania zadań produkcyjnych wszędzie tam, gdzie istnieją ku temu możliwości — przede wszystkim materiałowe — oraz pilne potrzeby. Damy krajowi w roku przyszłym wiele artykułów nowych lub istotnie udoskonalonych, takich jak tapety zmywalne i wykładziny podłogowe, stereofoniczne radioodbiorniki, nowe typy lodówek, ulepszone tkaniny skóropodobne, a także więcej mebli, dywanów oraz kuchenek węglowych i gazowych. Dostarczymy także więcej różnorodnych środków produkcji dla rolnictwa.</u>
+ <u xml:id="u-15.14" who="#PoselDrozdzLudwik">Projekt planu zakłada wysoki, bo 19-procentowy wzrost produkcji przemysłowej, przeznaczonej na eksport. Jest to założenie nie tylko słuszne z punktu widzenia potrzeb importowych Polski i konieczności włączania się naszego kraju do procesu międzynarodowego podziału pracy, ale także w pełni wykonalne. Również na Dolnym Śląsku tkwią znaczne potencjalne możliwości zwiększenia produkcji eksportowej. Tkwią one przede wszystkim w naszym przemyśle elektromaszynowym, którego udział w eksporcie jest jeszcze ciągle niezadowalający.</u>
+ <u xml:id="u-15.15" who="#PoselDrozdzLudwik">Szczególną szansę zwiększenia wartościowej produkcji na rynek i eksport stwarzają inwestycje, które mogą i powinny być oddane do użytku w roku przyszłym. Pozwolą one nam na wydatne zwiększenie wydobycia i przetwórstwa takich surowców deficytowych w kraju i na rynkach światowych, jak miedź, kruszywa, piaski szklarskie oraz różnego rodzaju inne surowce mineralne, jak również umożliwią produkcję wielu nowych wyrobów rynkowych, elementów kooperacyjnych, w tym także, na przykład, na rzecz samochodu małolitrażowego — „Fiat”.</u>
+ <u xml:id="u-15.16" who="#PoselDrozdzLudwik">Chciałbym zauważyć, że są w naszym kraju całe branże przemysłu, które mimo iż oparte są prawie wyłącznie na własnych zasobach surowcowych, nie były do tej pory rozwijane w proporcji do istniejących potrzeb i możliwości. Przykładem może być przemysł szklarski i porcelanowo-fajansowy. Dolny Śląsk posiada w zasadzie wszystkie surowce potrzebne do rozwoju tego przemysłu, a tymczasem wyroby ze szkła i porcelany są w Polsce towarem deficytowym.</u>
+ <u xml:id="u-15.17" who="#PoselDrozdzLudwik">Opracowany przez Zjednoczenie — „Vitrocer” program rozwoju tego przemysłu do 1980 roku, przewidując poważny postęp w tej dziedzinie, dalece nie wyczerpuje jednak naszych możliwości oraz nie zaspokaja rosnącego popytu. Tak np. produkcja kryształów — według tego programu ma wzrosnąć na Dolnym Śląsku z 2 800 ton w bieżącym roku do 6 300 ton w roku 1980. Uważamy, że istnieją warunki do osiągnięcia produkcji kryształów na poziomie około 11 tys. ton.</u>
+ <u xml:id="u-15.18" who="#PoselDrozdzLudwik">Państwo przeznacza coraz większe nakłady na inwestycje, które już obficie procentują, wpływając na przyspieszenie rozwoju kraju i unowocześnienie jego gospodarki.</u>
+ <u xml:id="u-15.19" who="#PoselDrozdzLudwik">Obecnie, kiedy zakładamy w roku przyszłym wyasygnować na inwestycje ogromną kwotę 416 mld zł, powinniśmy położyć mocny nacisk na ich efektywne wykorzystanie. Jest to jeden z kluczowych problemów naszej gospodarki, gdyż mimo wielkiego postępu osiągniętego w ostatnich latach mamy jeszcze duże rezerwy i sporo spraw wymagających rozwiązania. Ciągle jeszcze na etapie projektowania inwestycji nie zwraca się należytej uwagi na ekonomikę rozwiązań projektowych. Wydaje się, że obowiązujący system płac w biurach projektowych nie stanowi przy tym dostatecznej zachęty do oszczędnego projektowania.</u>
+ <u xml:id="u-15.20" who="#PoselDrozdzLudwik">Niezadowalający jest także stopień wykorzystania niektórych nowych obiektów, o czym świadczą niskie wskaźniki zmianowości oraz niepełne wykorzystanie maszyn i urządzeń. Na przykład u nas, na Dolnym Śląsku, produktywność środków trwałych, liczona według produkcji sprzedanej, wzrosła z 1,30 zł w 1970 r. do 1,39 zł w roku bieżącym, co oczywiście nie może nas zadowalać. Zakładamy więc, że w roku 1974 przemysł dolnośląski osiągnie wskaźnik 1,41 zł, a w 1975 r. około 1,50. Najważniejszym warunkiem wykonania tego zadania jest podniesienie współczynnika zmianowości oraz stanu organizacji i dyscypliny pracy w przemyśle.</u>
+ <u xml:id="u-15.21" who="#PoselDrozdzLudwik">Wysoki Sejmie! W przedsiębiorstwach i organizacjach gospodarczych toczy się już obecnie dyskusja nad wstępnymi zadaniami na rok 1974. Załogi zakładów pracy i administracja zawczasu przygotowują się do wykonania zadań roku przyszłego, dokonując przeglądu swoich możliwości z uwzględnieniem punktów słabych i zadań wymagających szczególnej mobilizacji. Jest to dyskusja całkowicie zbieżna z naszą poselską debatą nad planem i budżetem. Wyraża ona pełną aprobatę dla jego założeń i co najważniejsze — gotowość do ich pełnego wykonania. To nie słabnące poparcie klasy robotniczej i całego społeczeństwa dla polityki partii i Rządu, owa wysoka aktywność obywatelska, która ogarnęła społeczeństwo w ostatnich latach będzie z pewnością nadal w roku 30-lecia Polski Ludowej potężnym impulsem do twórczej pracy dla kraju, co jest podstawowym warunkiem realizacji planów rozwoju naszej socjalistycznej ojczyzny.</u>
+ <u xml:id="u-15.22" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-16">
+ <u xml:id="u-16.0" who="#Marszalek">Proszę Obywatela Posła Sekretarza Bogdana Waligórskiego o odczytanie komunikatu.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-17">
+ <u xml:id="u-17.0" who="#SekretarzposelBogdanWaligorski">Bezpośrednio po zarządzeniu przerwy obiadowej w obiadach Sejmu odbędą się posiedzenia Komisji:</u>
+ <u xml:id="u-17.1" who="#SekretarzposelBogdanWaligorski">Handlu Wewnętrznego — w sali nr 70, Dom Poselski,</u>
+ <u xml:id="u-17.2" who="#SekretarzposelBogdanWaligorski">Oświaty i Wychowania — w sali nr 101;</u>
+ <u xml:id="u-17.3" who="#SekretarzposelBogdanWaligorski">Przemysłu Lekkiego — w sali nr 67, Dom Poselski.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-18">
+ <u xml:id="u-18.0" who="#Marszalek">Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-18.1" who="#Marszalek">Zarządzam przerwę do godziny 15 min. 30.</u>
+ <u xml:id="u-18.2" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu od godz. 14 do godz. 15 min. 35)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-19">
+ <u xml:id="u-19.0" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Wznawiam posiedzenie. Głos ma poseł Maria Szwarnowiecka.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-20">
+ <u xml:id="u-20.0" who="#PoselSzwarnowieckaMaria">Obywatelko Marszałku! Wysoki Sejmie! Osiągnięcia roku bieżącego pozwalają wierzyć, że przedstawione pod dzisiejsze obrady Sejmu projekty planu społeczno-gospodarczego rozwoju kraju i budżetu państwa na rok 1974 — choć bardzo śmiałe i ambitne w zakresie rolnictwa — zostaną nie tylko wykonane, ale i przekroczone.</u>
+ <u xml:id="u-20.1" who="#PoselSzwarnowieckaMaria">Szybkie zwiększanie się dochodu narodowego i związany z tym wzrost funduszu spożycia stawiają przed rolnictwem zadanie pełnego zaspokojenia zwiększającego się popytu na mięso i produkty pochodzenia zwierzęcego. Projekt planu roku przyszłego przewiduje wzrost produkcji zwierzęcej o 6,5%, a dostawy dla państwa wynieść mają 3 mln 438 tys. ton żywca. Wzrost spożycia mięsa na głowę ludności zwiększy się o dalsze 1,5 kg. Wykonanie tych ambitnych planów nakreślonych dla rolnictwa wymagać będzie wzmożonego wysiłku nie tylko rolników, służby rolnej oraz instytucji obsługujących rolnictwo, ale również, powiedziałabym nawet przede wszystkim — przemysłów dostarczających środki produkcji, takich jak przemysł maszynowy i chemiczny.</u>
+ <u xml:id="u-20.2" who="#PoselSzwarnowieckaMaria">Na wsi występuje proces przechodzenia ludności rolniczej do pracy w zawodach pozarolniczych. Dlatego zabezpieczenie wzrostu produkcji wymaga z jednej strony: nowych technologii produkcji pasz, wprowadzania nowych metod chowu, lepszej opieki weterynaryjnej, wprowadzania nowoczesnych metod żywienia itp., a z drugiej strony niezbędny jest rozwój nowoczesnego budownictwa inwentarskiego i pełniejsza mechanizacja stosowana przy produkcji zwierzęcej. Jakkolwiek sytuacja w tej dziedzinie znacznie się w ostatnich latach poprawiła — istnieje jednak nadal sporo niedociągnięć, do których zaliczyłabym przede wszystkim zbyt wolne wprowadzanie w budownictwie wiejskim nowych, typowych, odpowiadających obecnym wymogom i potrzebom budynków inwentarskich. Nadal brak jest najprostszych urządzeń do mechanizacji prac, takich jak: proste i tanie urządzenia do usuwania obornika, wózki do zadawania pasz, dobre dojarki elektryczne itp. W dalszym ciągu praca przy produkcji zwierzęcej absorbuje zbyt dużo czasu i sił rolnika — dlatego też resort rolnictwa powinien zwrócić większą uwagę na szersze wprowadzanie mechanizacji tych prac. Od tego bowiem w głównej mierze zależeć będzie zwiększenie dostaw na rynek mięsa i produktów pochodzenia zwierzęcego. Jako rolnik spółdzielca Chciałam powiedzieć, że w ostatnich latach w spółdzielniach produkcyjnych nastąpił znaczny wzrost produkcji rolnej, a zwłaszcza zwierzęcej. Produkcja żywca w rolniczych spółdzielniach produkcyjnych w bieżącym roku wzrosła o 32,2%, w^ ^tym żywca wołowego — o 40% oraz broilerów — o 35%. Jakość żywca produkowanego w spółdzielniach jest wysoka, o czym świadczy fakt, że około 50% produkcji przeznacza się na eksport, co stanowi 13% krajowego eksportu żywca Chciałam tutaj podkreślić, że spółdzielnie nie tylko wykorzystały wszystkie pomieszczenia inwentarskie, ale w wielu gospodarstwach spółdzielczych liczba zwierząt znacznie przekroczyła liczbę stanowisk. Na przykład spółdzielnie katowickie, z których jednej jestem pracownikiem, osiągnęły już niektóre zadania planowe roku 1975, takie jak: plony 4 podstawowych zbóż, plony ziemniaków oraz obsada inwentarza żywego — 90 sztuk bydła na 100 ha. Dalsza intensyfikacja produkcji zwierzęcej uzależniona jest jednak od możliwości inwestycyjnych. Spółdzielnie zakładają na rok przyszły bardzo poważny program inwestycyjny — spółdzielnie katowickie podjęły się wykonać olbrzymie zadania w zakresie produkcji drobiu, zobowiązując się w latach 1974 — 1975 oddać do użytku 135 obiektów broilerowskich. Istotne jest, że ten duży program spółdzielcy podjęli się wykonać w 80% zatrudniając własne brygady budowlane. Jest to zadanie ogromne i bardzo trudne ze względu na brak odpowiedniego zabezpieczenia materiałowego oraz środków transportu, takich jak: samochody ciężarowe, wywrotki, samochody dostawcze oraz inny niezbędny sprzęt budowlany. Pomimo że plan na rok przyszły przewiduje wzrost produkcji środków transportu i zwiększenie ich dostaw na rynek, to jednak potrzeby rolnictwa w tym zakresie będą pokryte w minimalnym stopniu. Wydaje mi się, że władze centralne powinny rozważyć możliwości przyspieszenia dostaw środków transportowych dla rolnictwa, gdyż braki w tej dziedzinie rzutować będą na wykonanie zadań rolnictwa w roku 1974 i w latach przyszłych.</u>
+ <u xml:id="u-20.3" who="#PoselSzwarnowieckaMaria">Nie bez znaczenia dla ciągłości produkcji jest też problem rytmicznych dostaw pasz drobiarskich, ich ilości i jakości. Przy tak olbrzymich potrzebach w zakresie tuczu drobiowego jest to problem bardzo istotny, ponieważ od paszy zależy w dużym stopniu nie tylko wydajność produkcji, ale i dalszy jej rozwój. Aby uzyskać jeszcze lepsze efekty w produkcji zwierzęcej, rolnicy muszą intensyfikować produkcję roślinną, zabezpieczając w ten sposób własną bazę paszową. Intensyfikację tę utrudnia w dalszym ciągu niedostateczne zaspokajanie potrzeb rolnictwa w zakresie mechanizacji produkcji polowej. Niewystarczające są jeszcze przydziały kombajnów — „Bizon”, kombajnów do sprzętu zielonek i okopowych, dobrych pras zbierających słomę, wysoko wydajnych siewników zbożowych i nawozowych, przyczep samowyładowczych oraz innego sprzętu rolniczego.</u>
+ <u xml:id="u-20.4" who="#PoselSzwarnowieckaMaria">Projekt planu na rok przyszły przewiduje wprawdzie dalszy wzrost dostaw dla rolnictwa kombajnów, ciągników i innych maszyn rolniczych, jednak pozwoli to tylko na zaspokojenie części potrzeb. Dlatego też należałoby rozważyć możliwości kompleksowego rozwiązania mechanizacji produkcji roślinnej w latach przyszłych. Zabezpieczenie odpowiedniej ilości i jakości części do maszyn rolniczych i ciągników, jakkolwiek bardzo znacznie się poprawiło, pozostawia jeszcze wiele do życzenia. Osobiście jestem przekonana, że zaspokojenie potrzeb rolnictwa w tym zakresie powinno wpłynąć poważnie na przekroczenie zadań planowych roku 1974.</u>
+ <u xml:id="u-20.5" who="#PoselSzwarnowieckaMaria">Wysoki Sejmie! Czynnikiem, który w istotny sposób zwiększa wydajność rolnictwa jest wykorzystanie możliwości produkcyjnych wszystkich sektorów rolnictwa przez podział zadań i ścisłe powiązania kooperacyjne. Pragnę przedstawić inicjatywy w tej dziedzinie podejmowane przez rolnicze spółdzielnie produkcyjne. W ostatnich latach spółdzielnie podjęły bardzo intensywny program współpracy z gospodarstwami indywidualnymi nie tylko przez świadczenie im różnorodnych usług w zakresie mechanizacji, ale również kooperację w zakresie produkcji zwierzęcej. Kooperacja ta polega między innymi na bezpłatnym dostarczaniu przez spółdzielnie rolnikom pokrytych loszek w zamian za dostarczone prosięta oraz na dostawach przez rolników indywidualnych odpowiedniej liczby buhajków do tuczu w spółdzielniach. Te formy kooperacji zyskały sobie uznanie rolników indywidualnych, jak również spółdzielców i przynoszą konkretne efekty we wzroście ogólnego pogłowia zwierząt i zwiększonych dostawach żywca. Na przykład spółdzielnia, w której pracuję, dzięki kooperacji z rolnikami dostarczyła na rynek w bieżącym roku około 15 ton żywca więcej niż wynoszą jej zdolności produkcyjne. Kooperacja w rolnictwie mimo jej wielkiego znaczenia nie jest jeszcze w dostatecznym stopniu rozwijana przez wszystkie gospodarstwa. Przyczyną tego jest m.in. brak opracowania ekonomicznych warunków kooperacji, zasad postępowania!, umów ramowych, zasad ubezpieczania oraz trybu egzekwowania postanowień. Myślę, że należałoby opierając się na obecnych doświadczeniach rozwiązać te sprawy i na szeroką skalę rozwijać kooperację w rolnictwie.</u>
+ <u xml:id="u-20.6" who="#PoselSzwarnowieckaMaria">Trudności w rozwijaniu produkcji rolniczej jest jeszcze wiele, ale chciałam zapewnić w imieniu spółdzielców i innych rolników naszego regionu, że niezależnie od tych trudności dołożą wszelkich starań, wykorzystają w pełni istniejące jeszcze rezerwy, aby uchwalony dzisiaj przez Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej plan nie tylko wykonać, ale znacznie przekroczyć. Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-20.7" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-21">
+ <u xml:id="u-21.0" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Głos ma poseł Wiesław Sadowski.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-22">
+ <u xml:id="u-22.0" who="#PoselSadowskiWieslaw">Obywatelko Marszałku! Wysoki Sejmie! Jednym z podstawowych czynników społeczno-gospodarczego rozwoju Polski stał się po VI Zjeździe Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej handel zagraniczny. Było to możliwe dzięki zmianie funkcji handlu zagranicznego w gospodarce narodowej, zwiększaniu jego udziału w procesie dynamizacji naszego rozwoju.</u>
+ <u xml:id="u-22.1" who="#PoselSadowskiWieslaw">Handel zagraniczny — jak wynika z uchwały VI Zjazdu PZPR — powinien być środkiem podnoszenia efektywności gospodarowania, powinien służyć lepszemu dopasowaniu struktury produkcji do struktury potrzeb społeczeństwa, powinien przyczyniać się do pomnażania dochodu narodowego. Zadania te są w pełni realizowane w ostatnich trzech latach. Wyraźnemu zwiększeniu uległ import maszyn i urządzeń inwestycyjnych, wydatnie zwiększył się zakup nowoczesnych licencji. Służy to dobrze rozbudowie i modernizacji naszej gospodarki, przyczynia się do realizacji bieżących i perspektywicznych zadań stojących przed naszym krajem, pozwala na podejmowanie wielu inwestycji o dużym znaczeniu dla rozwoju gospodarki narodowej. Wzrosła też rola importu w zaspokajaniu potrzeb konsumpcyjnych społeczeństwa. Dokonany został jednocześnie postęp w polskim eksporcie. Wzrosło znaczenie nowoczesnych wyrobów przemysłowych, odzwierciedlających dokonany postęp techniczny i technologiczny w naszej gospodarce.</u>
+ <u xml:id="u-22.2" who="#PoselSadowskiWieslaw">Tym tak ważnym dla naszego kraju zmianom jakościowym w handlu zagranicznym towarzyszyło jednocześnie przyspieszenie jego dynamiki. W latach 1971 — 1973 obroty towarowe z zagranicą rosły szybciej od dochodu narodowego. Eksport zwiększył się mianowicie w roku 1971 o 9,2%, w roku 1972 — o 17,1%. Plan na rok 1973 zakłada wzrost eksportu o 17,5%. Dynamika importu była jeszcze większa i wyniosła w roku 1971 — 11,9%, w 1972 — 21,4%, zaś w roku 1973 powinna wynieść 27,5%. Dla porównania — dochód narodowy wytworzony Polski wzrósł w roku 1971 o 8,1%, w roku 1972 o 10,1%, a w roku 1973 wzrosnąć powinien o 9,5%. Postępuje tym samym proces zwiększania udziału handlu zagranicznego w dochodzie narodowym naszego kraju.</u>
+ <u xml:id="u-22.3" who="#PoselSadowskiWieslaw">Zwiększa się jednocześnie udział Polski w międzynarodowym podziale pracy. W ostatnich trzech latach udział Polski w eksporcie światowym zwiększył się mianowicie z 1,1% do około 1,4%. Nie był to proces łatwy, zważywszy, że w tym samym czasie rozwój handlu światowego uległ wyraźnemu przyspieszeniu. Ten szybki wzrost obrotów w handlu zagranicznym, a zwłaszcza wzrost udziału Polski w eksporcie światowym, jest zjawiskiem niezmiernie pomyślnym, świadczącym o dynamizacji naszej gospodarki, o jej unowocześnianiu się.</u>
+ <u xml:id="u-22.4" who="#PoselSadowskiWieslaw">Osiągnięte wyniki traktować należy jako rezultat poważnego wysiłku ze strony aparatu handlu zagranicznego i gospodarki jako całości. Jest to jak najbardziej słuszny kierunek działań, początkujących długofalowy proces rosnących powiązań polskiej gospodarki z gospodarką światową, co jest w pełni zgodne z interesami naszego kraju.</u>
+ <u xml:id="u-22.5" who="#PoselSadowskiWieslaw">W tym duchu opracowany jest też projekt planu handlu zagranicznego na rok 1974. Przewiduje on mianowicie, że w roku 1974, w porównaniu z rokiem bieżącym, import do Polski wzrośnie o 22%, zaś eksport — o 18,9%. Jednocześnie dochód narodowy zwiększyć się powinien w roku 1974 o około 9,5%. Na stąpi wiec dalszy wzrost powiązania naszej gospodarki z gospodarką światowa, wzrost udziału handlu zagranicznego w dochodzie narodowym. Szczególnie ważnym zadaniem staje się w roku 1974 wykonanie zadań eksportowych. Projekt planu na rok 1974 przewiduje wyraźne zwiększenie zadań w tym zakresie. Wymaga tego stan naszego bilansu płatniczego.</u>
+ <u xml:id="u-22.6" who="#PoselSadowskiWieslaw">Na podkreślenie zasługuje założone w projekcie planu na rok 1974 przyspieszenie dynamiki naszych obrotów zagranicznych z krajami socjalistycznymi. Wzrost powiązań gospodarczych z krajami socjalistycznymi stanowi realizacje podstawowych zasad słusznej Polityki partii i Rządu. Przyspieszenie dynamiki obrotów w handlu zagranicznym z tymi krajali nastąpić powinno zarówno w eksporcie, jak też w imporcie. Odpowiada to dążeniu Polski do pogłębienia integracji gospodarczej z krajami Rady Wzajemnej Pomocy Gospodarczej. Stanowi to krok naprzód w realizacji słusznych uchwał XXV sesji RWPG. Pogłębienie naszych powiązań gospodarczych z krajami socjalistycznymi następować powinno przede wszystkim przez dalszy rozwój współpracy ze Związkiem Radzieckim naszym głównym partnerem i sojusznikiem. Współpraca gospodarcza ze Związkiem Radzieckim, która jest fundamentem naszej polityki, stanowi podstawowy czynnik rozwoju naszego kraju Pogłębienia naszych stosunków gospodarczych ze Związkiem Radzieckim wymagają nasze rosnące potrzeby w zakresie surowców i materiałów do produkcji, nowoczesnych maszyn i urządzeń, a także zwiększające sie z roku na rok możliwości zaspokojenia przez Związek Radziecki naszych potrzeb w zakresie towarów rynkowych. Eksport z Polski do Związku Radzieckiego stwarza szerokie perspektywy wydłużania serii produkcji, obniżki kosztów produkcji, a więc poprawy efektywności gospodarowania.</u>
+ <u xml:id="u-22.7" who="#PoselSadowskiWieslaw">Istnieje też potrzeba dynamicznego rozwoju handlu zagranicznego z pozostałymi krajami RWPG. Do zadań handlu zagranicznego należeć będzie zwłaszcza przyspieszenie naszego eksportu do NRD, Czechosłowacji i Węgier, w celu zrównoważenia naszego bilansu handlowego z tymi krajami.</u>
+ <u xml:id="u-22.8" who="#PoselSadowskiWieslaw">Ważnym czynnikiem przyspieszenia wzajemnych obrotów z krajami RWPG stać się powinna współpraca produkcyjna, przede wszystkim specjalizacja i kooperacja produkcji. Mimo wyraźnych osiągnięć zanotowanych przez nasze kraje w ostatnich latach, możliwości w tej dziedzinie są nadal nie wykorzystane. Kooperacja przemysłowa, na przykład, zwiększyła się wprawdzie kilkakrotnie w ostatnich latach, jednakże jej udział zarówno w naszym eksporcie do krajów RWPG, jak i w imporcie z tych krajów, jest wciąż jeszcze na zbyt niskim poziomie. Przyspieszenie rozwoju kooperacji Polski z krajami RWPG stać się powinno podstawowym zadaniem naszego przemysłu i handlu zagranicznego. Podobna uwaga dotyczy rozwoju wspólnych przedsięwzięć inwestycyjnych i innych form współpracy produkcyjnej i naukowo-technicznej. Projekt planu na rok 1974 zakłada dalszy wyraźny postęp w wymienionych tu dziedzinach.</u>
+ <u xml:id="u-22.9" who="#PoselSadowskiWieslaw">Zgodnie z przyjętą przez nas zasada współpracy gospodarczej z krajami o odmiennych systemach społeczno-ekonomicznych, w planie na rok 1974 przewiduje się dalszy rozwój naszej współpracy gospodarczej z rozwiniętymi krajami kapitalistycznymi. Plan na rok 1974 zakłada znaczny wzrost eksportu z Polski do tej grupy krajów, jak również poważny wzrost importu do Polski. Są to zadania, zwłaszcza no stronie eksportu, niezwykle ambitne. Ich realizacja wymaga dalszego rozszerzenia produkcji w pełni nowoczesnej, o wysokim poziomie technicznym i jakościowym, produkcji odpowiadającej wysokim wymaganiom rynków zagranicznych. Niewykonanie zadań eksportu do krajów kapitalistycznych rozwiniętych gospodarczo oznaczać by musiało zahamowanie naszego importu z tych krajów. Nie pozostałoby to bez wpływu na dynamikę rozwoju naszej gospodarki, na wzrost dochodu narodowego i dalsze z tym związane konsekwencje. Utrzymanie wysokiej dynamiki rozwoju naszych obrotów z zagranica traktować więc musimy jako podstawowy warunek dalszego szybkiego rozwoju społeczno-gospodarczego Polski. Zadaniu temu podporządkować należy prace aparatu handlu zagranicznego oraz innych ogniw naszej gospodarki narodowej.</u>
+ <u xml:id="u-22.10" who="#PoselSadowskiWieslaw">Szybki wzrost obrotów Polski z krajami kapitalistycznymi, rozwiniętymi gospodarczo, wymaga dalszych przeobrażeń w strukturze towarowej naszego handlu. Struktura ta nie odpowiada nadal poziomowi rozwoju naszej gospodarki. Zbyt mały jest udział wyrobów przemysłowych w polskim eksporcie do tej grupy krajów. Z tym większą uwagą traktować należy ambitne zadania przemysłu maszynowego w tym zakresie. Odzwierciedlają one m.in. efekty wzmożonego importu licencji w ostatnich paru latach. Istnieje wyraźna potrzeba, by licencje te stały się jednym z najważniejszych czynników aktywizacji naszego eksportu do krajów kapitalistycznych rozwiniętych gospodarczo, by przyczyniły się do zmiany struktury tego eksportu. Wydaje się, iż rezerwy w tej dziedzinie są wciąż dalekie od wyczerpania.</u>
+ <u xml:id="u-22.11" who="#PoselSadowskiWieslaw">Ważnym źródłem przyspieszenia naszych obrotów z krajami kapitalistycznymi stać się powinna jednocześnie kooperacja produkcji. Mimo że w ostatnich latach obroty kooperacyjne Polski z krajami kapitalistycznymi znacznie wzrosły, to jednak wciąż jeszcze stanowią margines wzajemnego handlu. Nie wykorzystywane są jeszcze w pełni możliwości rozwoju kooperacji wynikające z dokonanego importu licencji.</u>
+ <u xml:id="u-22.12" who="#PoselSadowskiWieslaw">Zadania w zakresie handlu zagranicznego, stojące przed polską gospodarką w roku 1974, wymagają wzmożonego wysiłku wszystkich ogniw naszej administracji gospodarczej. Od aparatu handlu zagranicznego zależeć będą w znacznym stopniu ceny płacone i uzyskiwane przez nas na rynku zagranicznym. Od producentów zależeć będzie asortyment i jakość towarów eksportowanych. Od sprawności naszego transportu zależeć będzie w poważnej mierze rytmiczność i terminowość wykonywania zadań. Innymi słowy, zadania planu handlu zagranicznego na rok 1974 — to zadania dla całej gospodarki narodowej. Ich napięty charakter wymaga wzmożonego wysiłku wszystkich ogniw aparatu gospodarczego. Szczególnego znaczenia w planie na rok 1974 nabierają zadania eksportowe. Stawiając sobie ambitne zadania w zakresie Wzrostu obrotów w handlu zagranicznym, pamiętać musimy, że dalszy wzrost tych obrotów może nastąpić tylko wtedy, jeśli potrafimy W dostatecznym stopniu zwiększyć nasz eksport. Modernizacja naszej gospodarki, jej unowocześnianie się i jej wysoka dynamika pozwalają wierzyć, że trudne zadania eksportowe, jakie sobie stawiamy, będą wykonane, a nawet przekroczone.</u>
+ <u xml:id="u-22.13" who="#PoselSadowskiWieslaw">Wysoki Sejmie! Jako poseł z okręgu wyborczego miasta stołecznego Warszawy, z satysfakcją mogę stwierdzić, że udział stolicy w wykonywaniu zwiększających się z roku na rok krajowych zadań handlu zagranicznego stale Wzrasta. I tak, o ile udział eksportu z terenu Warszawy w ogólnokrajowym eksporcie wyniósł w roku 1970 — 7,8%, to w roku 1973 zbliży się do 8,8%. Tak więc eksport z terenu Warszawy rośnie szybciej niż średnio w skali całego kraju. Korzystnym zjawiskiem jest postępujący proces specjalizacji przemysłu warszawskiego w produkcji na eksport. Warto podkreślić, że 72% produkcji eksportowej Warszawy, to wyroby przemysłu elektromaszynowego, przy czym można wskazać, że w niektórych zakładach warszawskich tej branży — jak np. w Zakładach Zjednoczenia — „Mera” — wartość produkcji eksportowej wzrosła w latach 1970—1973 ponad dwukrotnie. Czołowym eksporterem Warszawy jest także przemysł motoryzacyjny. Poważne znaczenie w eksporcie warszawskim ma również przemysł maszyn budowlanych oraz przemysł farmaceutyczny i kosmetyków.</u>
+ <u xml:id="u-22.14" who="#PoselSadowskiWieslaw">Obok specjalizacji, cechą charakterystyczną warszawskiej produkcji eksportowej jest jej koncentracja. Świadczy o tym fakt, że około 68% eksportu pochodzi z 10 wielkich zakładów produkcyjnych Warszawy.</u>
+ <u xml:id="u-22.15" who="#PoselSadowskiWieslaw">Plan społeczno-gospodarczego rozwoju kraju na rok 1974 zakłada wzrost eksportu o 18,9%. Uwzględniając fakt, że dynamika produkcji przemysłowej Warszawy wyprzedza dynamikę ogólnokrajową, a w ubiegłych latach bieżącego planu 5-letniego eksport stolicy rósł szybciej niż całego kraju, stwierdzić należy, że także w roku 1974 dynamika eksportu warszawskiego powinna być wyższa od średniej krajowej. Tak więc w zakresie handlu zagranicznego, podobnie jak i w wielu innych dziedzinach życia gospodarczego — Warszawa w poważnym stopniu przyczyni się do wzrostu dochodu narodowego, do pomnożenia bogactwa naszego kraju.</u>
+ <u xml:id="u-22.16" who="#PoselSadowskiWieslaw">Wysoka Izbo! Kończąc, pragnę podkreślić, że przewidywany rozwój polskiego handlu zagranicznego w roku 1974 odpowiada prowadzonej przez nasz kraj polityce społeczno-gospodarczej, odpowiada interesom narodu. Rozwój handlu zagranicznego będzie nadal — i to w coraz silniejszym stopniu — czynnikiem dynamizującym i aktywizującym naszą gospodarkę. Należy dołożyć wszelkich starań, by zadania te zostały zrealizowane z nadwyżką. Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-22.17" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-23">
+ <u xml:id="u-23.0" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Głos ma poseł Ryszard Dziopak.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-24">
+ <u xml:id="u-24.0" who="#PoselDziopakRyszard">Obywatelko Marszałku! Wysoki Sejmie! Przedłożony pod obrady Sejmu projekt planu społeczno-gospodarczego rozwoju kraju na 1974 rok zakłada w ramach dalszego wzrostu dochodu narodowego szczególnie dynamiczne zwiększenie nakładów inwestycyjnych netto, wynoszące ponad 12%. Wiąże się to bezpośrednio z dalszym rozwojem potencjału wytwórczego, który ma zabezpieczyć nie tylko globalnie siłę nabywczą społeczeństwa, ale i jego coraz bardziej zróżnicowane potrzeby, dalszy dynamiczny rozwój naszego kraju. Jest to dowód konsekwentnego wcielania w życie uchwał VI Zjazdu Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej.</u>
+ <u xml:id="u-24.1" who="#PoselDziopakRyszard">Dlatego też, Wysoki Sejmie, w swym wystąpieniu pragnę zwrócić szczególną uwagę na znaczenie, jakie ma dla dalszego rozwoju naszej gospodarki i dla wzrostu dochodu narodowego nowoczesne pojmowanie i prowadzenie procesu inwestycyjnego.</u>
+ <u xml:id="u-24.2" who="#PoselDziopakRyszard">Coraz częściej w naszym gospodarowaniu wprowadza się nowe techniki i nowe technologie procesów inwestycyjnych. Mamy w całym kraju wiele przykładów nowoczesnego prowadzenia procesu inwestycyjnego, wyrażającego się szczególnie kompleksowością realizacji, skracaniem cykli i szybkim osiąganiem projektowych parametrów techniczno-ekonomicznych.</u>
+ <u xml:id="u-24.3" who="#PoselDziopakRyszard">Przykłady takich inwestycji występują również w województwie katowickim, są to mianowicie: Huta Katowice, Fabryka Samochodów Małolitrażowych, walcownia blach grubych w Hucie im. Bolesława Bieruta i wiele innych.</u>
+ <u xml:id="u-24.4" who="#PoselDziopakRyszard">Realizacja tych inwestycji, o znaczeniu ogólnokrajowym, przebiega dobrze, następuje w nich skracanie normatywnych cykli inwestycyjnych, a bieżący postęp prac gwarantuje osiągnięcie planowanych efektów przed terminem.</u>
+ <u xml:id="u-24.5" who="#PoselDziopakRyszard">Obok tych, zbyt często jednak występują wypadki prowadzenia inwestycji źle, szczególnie w działach zaliczonych do konsumpcji społecznej. Cechuje je wydłużenie normatywnych cykli, przekraczanie planowanych nakładów oraz nieosiąganie w ustalonych terminach docelowych zdolności produkcyjnych i usługowych.</u>
+ <u xml:id="u-24.6" who="#PoselDziopakRyszard">Wnikliwe badania wykazują, że we wszystkich fazach procesu inwestycyjnego istnieją jeszcze ciągle duże rezerwy. Moglibyśmy osiągnąć znacznie lepsze rezultaty zarówno w bieżącym roku, jak i latach następnych, gdyby procesy inwestycyjne były należycie przygotowane i należycie prowadzone.</u>
+ <u xml:id="u-24.7" who="#PoselDziopakRyszard">W tej działalności, w województwie katowickim, zebraliśmy wiele doświadczeń szczególnie w trakcie budowy walcowni blach grubych w Hucie im. Bieruta w Częstochowie oraz w trakcie budowy Fabryki Samochodów Małolitrażowych w Bielsku i Tychach. W pierwszym wypadku skrócono o pół roku cykl realizacji inwestycji i otrzymano dodatkową produkcję wyrobów. Drugi przykład pozwolę sobie scharakteryzować obszerniej jako pracownik tej fabryki.</u>
+ <u xml:id="u-24.8" who="#PoselDziopakRyszard">Nakłady na tę inwestycję stanowią w bieżącym roku 1% ogółu nakładów inwestycyjnych brutto, a w roku 1974 będą stanowić 1,5% ogółu tych nakładów. Budowa fabryki o produkcji 200 tys. sztuk samochodów rocznie jest niewątpliwie przedsięwzięciem kosztownym. W tych warunkach za sprawę podstawową i rozstrzygającą o efektywności nakładów i szybkim ich zwrocie uważamy przyspieszenie całego cyklu inwestycyjnego. Osiągamy to przez jednoczesne prowadzenie go w fazach: projektowania, przygotowania terenu, robót budowlano-montażowych, zakupu maszyn, urządzeń, wyposażenia oraz przede wszystkim przez przygotowanie kadr fachowych.</u>
+ <u xml:id="u-24.9" who="#PoselDziopakRyszard">Kadra kierownicza budowanych wydziałów aktywnie współdziała w realizacji procesu inwestycyjnego we wszystkich jego fazach, to Znaczy od projektu do osiągnięcia docelowych zdolności produkcyjnych. Podnosi to odpowiedzialność zespołów pracowniczych za tempo budowy i wielkość oraz jakość przyszłej produkcji.</u>
+ <u xml:id="u-24.10" who="#PoselDziopakRyszard">Szczególną uwagę przywiązujemy do zabezpieczenia odpowiednio wcześniej przeszkolonych kadr. Zdajemy sobie bowiem sprawę, że jest to m aj istotniejsze ogniwo, gdyż od kwalifikacji i zaangażowania tej kadry zależy właściwe wykorzystanie uzyskanych mocy produkcyjnych.</u>
+ <u xml:id="u-24.11" who="#PoselDziopakRyszard">W sumie, w efekcie tak prowadzonej od 1971 roku działalności inwestycyjnej, uzyskaliśmy dwukrotne skrócenie normatywnych cykli realizacji inwestycji przy uruchamianiu seryjnej produkcji samochodu Syrena i wzrost tej produkcji w bieżącym roku do 34 tys.</u>
+ <u xml:id="u-24.12" who="#PoselDziopakRyszard">sztuk. Uzyskaliśmy także ograniczenie do minimum zamrożenia nakładów inwestycyjnych, dodatkową produkcję wartości 1300 mln zł z obiektów produkcyjnych oddawanych przed normatywnym terminem do eksploatacji; uzyska się przekroczenie plantowanych założeń produkcji do 1975 roku o 4 mld zł.</u>
+ <u xml:id="u-24.13" who="#PoselDziopakRyszard">Zasadniczym jednak efektem podjętego w minionych dwóch latach przyspieszonego programu rozbudowy Fabryki Samochodów Małolitrażowych, w oparciu o zakup licencji Fiata 126 i przejęcie produkcji Syren będzie ponad czterokrotne zwiększenie produkcji rynkowej — z 13 mld zł w bieżącej pięciolatce do 53 mld zł w przyszłej pięciolatce.</u>
+ <u xml:id="u-24.14" who="#PoselDziopakRyszard">Problemy i trudności, które trzeba rozwiązać, pojawią się obecnie w fazie wyposażenia fabryki iw maszyny i urządzenia, w fazie opanowywania bardzo skomplikowanych technicznie i organizacyjnie procesów technologicznych.</u>
+ <u xml:id="u-24.15" who="#PoselDziopakRyszard">Wypada mi w tym miejscu podkreślić, że w procesach inwestycyjnych przemysłu elektromaszynowego, hutniczego, chemicznego i innych — podstawowe trudności sprowadzają się do całej problematyki technicznego rozruchu maszyn i urządzeń, opanowywania często nowych, nie znanych technologii wytwórczych, do obsługi narzędziowej i remontowej skomplikowanych linii technologicznych, wyspecjalizowanych maszyn i urządzeń.</u>
+ <u xml:id="u-24.16" who="#PoselDziopakRyszard">Obywatele Posłowie! Omówiony przykład realizacji inwestycji w Fabryce Samochodów Małolitrażowych wskazuje na znaczne rezerwy i określone niedociągnięcia, jakie kryją się w dotychczasowej organizacji procesów inwestycyjnych. Wykrycie tych rezerw i ich zagospodarowanie jest głównym zadaniem wszystkich uczestników procesu inwestowania. Dużą rolę ma tu do spełnienia również zreformowana administracja terenowa.</u>
+ <u xml:id="u-24.17" who="#PoselDziopakRyszard">Jednoznacznie mówi o tym uchwała I Krajowej Konferencji Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej: — „Zwracamy się do wszystkich uczestników procesu inwestowania (...) o podejmowanie wszelkich starań i wysiłków, koniecznych dla dalszego usprawnienia realizacji inwestycji, dla przyspieszenia przekazywania nowych obiektów gospodarce, aby jak najszybciej i jak najpełniej służyły one powiększeniu produkcji i usług. Zapoczątkowane usprawnienie procesu inwestowania powinno być kontynuowane w przyspieszonym tempie”.</u>
+ <u xml:id="u-24.18" who="#PoselDziopakRyszard">Mamy wszelkie warunki ku temu, by i na tym odcinku uzyskać trwały postęp. Posiadamy bowiem wspaniałą kadrę ludzi, dobre biura projektowe, dobre i bardzo dobre przedsiębiorstwa wykonawstwa inwestycyjnego, mądre kolektywy fabryczne. Podjęte iw ostatnich latach decyzje, porządkujące gospodarkę narodową, w tym również regulacje i podwyżki płac, stworzyły odpowiednie warunki i klimat, w którym możemy i musimy postawić znacznie większe wymagania wszystkim uczestnikom procesu inwestycyjnego, począwszy od robotnika, a skończywszy na kierowniku resortu.</u>
+ <u xml:id="u-24.19" who="#PoselDziopakRyszard">Zjednoczenia i resorty w odniesieniu do inwestycji kontynuowanych i nowo rozpoczynanych, a ujętych planem 1974 r. powinny:</u>
+ <u xml:id="u-24.20" who="#PoselDziopakRyszard">— dokonać weryfikacji cykli normatywnych dla robót budowlano-montażowych i dostaw maszyn i urządzeń — pod kątem znacznego ich skrócenia;</u>
+ <u xml:id="u-24.21" who="#PoselDziopakRyszard">— usprawnić system współpracy między generalnym wykonawcą i generalnym dostawcą maszyn i urządzeń;</u>
+ <u xml:id="u-24.22" who="#PoselDziopakRyszard">— poprawić jakość dostarczanej dokumentacji projektowo-kosztorysowej i podnieść odpowiedzialność biur projektowych za wycenę kosztów inwestycji.</u>
+ <u xml:id="u-24.23" who="#PoselDziopakRyszard">Powinniśmy w znacznie szerszym zakresie niż dotychczas, przez środki masowego przekazu, przedstawić społeczeństwu w sposób komunikatywny złożoną problematykę inwestycji. wyjaśniając ich rolę i znaczenie dla wzrostu dobrobytu oraz bieżąco informować o postępach prac i uzyskanych efektach.</u>
+ <u xml:id="u-24.24" who="#PoselDziopakRyszard">Trzeba popularyzować — „ludzi dobrej roboty inwestycyjnej”, doświadczenia i osiągnięcia brygad roboczych, projektantów, przedsiębiorstw wykonawstwa inwestycyjnego i inwestorów. Musimy wytworzyć klimat należytego szacunku i uznania dla tych, którzy niejednokrotnie w bardzo ciężkich warunkach, z olbrzymim poświęceniem i zaangażowaniem wzorowo prowadzą inwestycje. Równocześnie należy stanowczo piętnować wszelkie przejawy złego prowadzenia inwestycji.</u>
+ <u xml:id="u-24.25" who="#PoselDziopakRyszard">Zainteresowanie społeczeństwa postępem prac inwestycyjnych i osiąganymi efektami będzie istotnym czynnikiem mobilizującym wykonawców, zwłaszcza w zakresie inwestycji komunalnych, bezpośrednio dotyczących szerokich kręgów społecznych. Inwestycje te muszą być przedmiotem szczególnej troski nowo wybranych rad narodowych wszystkich szczebli.</u>
+ <u xml:id="u-24.26" who="#PoselDziopakRyszard">Sugeruję, aby temu naczelnemu tematowi, jaki stanowią inwestycje w planie społeczno-gospodarczego rozwoju kraju na rok 1974 poświęcić o wiele więcej niż dotychczas uwagi -w pracach komisji sejmowych i wojewódzkich zespołów poselskich. Temat ten powinien być wszechstronnie kontrolowany i analizowany.</u>
+ <u xml:id="u-24.27" who="#PoselDziopakRyszard">Kończąc, uważam, iż zadania na rok 1974 w zakresie inwestycji mogą i powinny być w pełni zrealizowane zarówno w zakresie rzeczowym, jak i założonych do osiągnięcia efektów — gdyż w pracy ludzi, którzy te zadania będą realizować, w ich zaangażowaniu na rzecz usprawnienia i unowocześnienia procesów inwestycyjnych tkwią olbrzymie rezerwy, a nasza praktyka społeczno-gospodarcza ostatnich lat zmierza konsekwentnie do uruchomienia tych rezerw i do wyzwolenia społecznych inicjatyw. Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-24.28" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-25">
+ <u xml:id="u-25.0" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Głos ma poseł Witold Jankowski.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-26">
+ <u xml:id="u-26.0" who="#PoselJankowskiWitold">Obywatelko Marszałku! Wysoka Izbo! Obywatel wicepremier Jagielski, przedstawiając na poprzednim posiedzeniu plenarnym Wysokiej Izby główne założenia planu i budżetu na rok przyszły, wśród czynników wzrostu efektywności gospodarowania na pierwszym miejscu postawił racjonalizację gospodarki zasobami ludzkimi.</u>
+ <u xml:id="u-26.1" who="#PoselJankowskiWitold">Przemawiając w imieniu Koła Poselskiego — „Pax”, chciałbym się na tym właśnie zagadnieniu skoncentrować, ponieważ należy ono rzeczywiście do pierwszorzędnych elementów w strategii rozwoju społeczno-gospodarczego naszego kraju. Sprawa ta nie była dotąd, jak wiadomo, najmocniejszą stroną naszej gospodarki. Znaczna część rosnących zadań rozwiązywana była w przeszłości nie tyle przez wprowadzanie postępu technicznego lub organizacyjnego, ile przede wszystkim przez zwiększanie liczby zatrudnionych. W połowie lat sześćdziesiątych, kiedy stanęliśmy przed wysoką falą wyżu demograficznego, pojawiły się w ogniwach aparatu gospodarczego i politycznego wręcz obawy przed bezrobociem.</u>
+ <u xml:id="u-26.2" who="#PoselJankowskiWitold">Utrwaliły one pewne sposoby ekonomicznego myślenia i ekonomicznej kalkulacji, a mianowicie dążenie do maksymalizacji zatrudnienia i do wyboru takich alternatyw rozwoju produkcji, które opierały się przede wszystkim na maksymalizowaniu nakładów pracy żywej. W toczonych w tamtych latach dyskusjach obliczano z niezwykłą dokładnością kształtowanie się kosztów i zysków w wypadku zatrudnienia dodatkowej siły roboczej i w wypadku instalowania nowych maszyn i urządzeń. Wnioski przy tym wyciągano takie, że tańszy jest manewr w kierunku wzrostu zatrudnienia, a droższy w kierunku postępu technicznego. Wnioski te o tyle były trafne, że siła robocza była u nas rzeczywiście tania. Wzrost dochodów ludności dokonywał się nie tyle przez wzrost płacy realnej, ile przez wzrost liczby zatrudnionych członków rodziny. Tendencja ta powodowała określone negatywne skutki społeczne, a także ekonomiczne.</u>
+ <u xml:id="u-26.3" who="#PoselJankowskiWitold">Fałszywość alternatywy — albo pełne zatrudnienie i niskie płace, albo postęp techniczny i nowoczesność, fałszywość obrazu Polaka jako zjawiska deficytowego, który jakoby więcej skonsumuje niż wyprodukuje, a więc jest niejako zagrożeniem dla wzrostu dobrobytu, fałszywość takich postaw udowodniona została w całej pełni w polityce ekonomicznej i społecznej, podjętej i konsekwentnie realizowanej po grudniu i utrwalonej w uchwałach VI Zjazdu.</u>
+ <u xml:id="u-26.4" who="#PoselJankowskiWitold">W bieżącym pięcioleciu wchodzi, jak wiemy, w dojrzałe życie i podejmuje pracę 3,5 miliona młodych ludzi. Liczba największa z dotychczasowych. Trzeba przy tym podkreślić, że są to ludzie znacznie lepiej przygotowani i wykształceni, a z każdym rokiem następnym stan ten będzie się jeszcze bardziej poprawiał. W roku przyszłym, na przykład, wśród osób nowo zatrudnionych 72% będzie miało wykształcenie ponadpodstawowe, podczas gdy w roku bieżącym wskaźnik ten wynosi jeszcze tylko 59%. Cały ten niepowtarzalny przypływ sił twórczych zostanie wprzęgnięty do pracy dla rozwoju kraju, by w połączeniu z dynamicznym wzrostem inwestycji i wzrostem płacy realnej, związanej z wydajnością, zapewnić w okresie pięciu lat zwiększenie dochodu narodowego o 50%.</u>
+ <u xml:id="u-26.5" who="#PoselJankowskiWitold">Zjawisko obfitości rąk do pracy będzie jednak — jesteśmy tego świadomi — zmniejszać już w niedługich latach swą skalę i zanikać, szczególnie po roku 1980. Przy całej ostrożności, z jaką, należy podchodzić do hipotez demograficznych, trudno przejść do porządku dziennego nad prognozą, która przewiduje następujące wielkości przyrostu siły roboczej netto: w porównaniu z 1 800 tys. osób w bieżącej pięciolatce przewiduje się spadek już w następnej pięciolatce, 1976 — 1980 do 940 tys. osób, a w latach 1981 — 1985 do 350 tys. osób. Dopiero po 1986 roku przewiduje się stopniową tendencję zwyżkową, która jednak nie osiągnie aktualnego poziomu i tak w latach 1986 — 1990 — przyrost siły roboczej netto ma wynieść 380 tys. osób, w latach 1991— 1995 — 610 tys., a w latach 1996 — 2000 — 650 tys. osób.</u>
+ <u xml:id="u-26.6" who="#PoselJankowskiWitold">W obliczu tak kształtujących się tendencji, z tym większą satysfakcją należy przyjąć oświadczenie I Sekretarza KC PZPR Edwarda Gierka, który na IX Plenum Komitetu Centralnego stwierdził m.in.: — „Musimy dążyć do tego, aby również w przyszłości zapewnić optymalną strukturę demograficzną nasz ego społeczeństwa. Wymaga to stałego wzrostu liczebnego narodu. Stymulowanie procesów ludnościowych i sterowanie nimi nie jest łatwe. Wchodzi tu w grę wiele problemów społecznych, ekonomicznych i kulturowych. Będziemy te problemy podejmować i rozwiązywać rozważnie, lecz konsekwentnie”.</u>
+ <u xml:id="u-26.7" who="#PoselJankowskiWitold">Efekty takiej polityki populacyjnej ujawnią się jednak dopiero w dalszej przyszłości. Trzeba dziś przygotowywać się do sytuacji, w której liczebność roczników osiągających wiek aktywności produkcyjnej będzie się zmniejszać. Zwiększa to automatycznie rangę postępu technicznego, wyższej wydajności i lepszej organizacji pracy jako podstawowych czynników wzrostu gospodarczego; określa jakość podejmowanych inwestycji w aspekcie ich nowoczesności. Powinny być one przystosowane do mniejszej co prawda liczebnie załogi, ale za to przygotowywać miejsca pracy bardziej wartościowe i atrakcyjne dla młodego pokolenia, które przychodzi do pracy z coraz pełniejszym wykształceniem i większymi ambicjami. Postęp techniczny, nowoczesność rozstrzygać będą wreszcie o skali uczestnictwa Polski w ogólnoświatowym kierunku rozwoju, który zmierza do zastępowania pracy żywej — pracą uprzedmiotowioną. Powinien więc być to trwały kierunek strategiczny naszej polityki inwestycyjnej.</u>
+ <u xml:id="u-26.8" who="#PoselJankowskiWitold">Wysoki Sejmie! W świetle zasadniczego zadania, jakie stawiamy sobie na rok przyszły i lata następne w dziedzinie wzrostu efektywności gospodarowania — wobec ujawniającego się już obecnie deficytu pracowników, szczególnie dotkliwego w wielu działach gospodarki narodowej, w takich np. jak budownictwo, usługi czy wiele zakładów wielkich aglomeracji przemysłowych; wobec zarysowującego się już w niedługiej perspektywie ostrego spadku podaży rąk do pracy — jest sprawą oczywistą i wręcz konieczną położenie szczególnego akcentu na zagadnienie racjonalizacji gospodarki zasobami ludzkimi.</u>
+ <u xml:id="u-26.9" who="#PoselJankowskiWitold">Doświadczenie ubiegłego okresu uczy, że nie da się tych celów osiągnąć wyłącznie metodami administracyjnymi. Istota zagadnienia polega na stworzeniu takich warunków, aby przedsiębiorstwa chciały, mogły i umiały realizować politykę racjonalnego zatrudnienia.</u>
+ <u xml:id="u-26.10" who="#PoselJankowskiWitold">Wielokrotnie już stwierdzano, że skłonność zakładów pracy do zwiększania zatrudnienia, a niechęć do innowacji technicznych i organizacyjnych, wyrastała m.in. na tle zbyt scentralizowanego systemu planowania i kontrolowania zatrudnienia. W ostatnich latach przestano jednak limitować zatrudnienie, a wprowadzono zasadę, że część oszczędności funduszu płac pozostaje do dyspozycji przedsiębiorstwa na zapłacenie dobrej pracy. Przedsiębiorstwa uzyskały większą swobodę kształtowania poziomu i struktury zatrudnienia na podstawie analizy faktycznych potrzeb w tym zakresie i mogą one zatrudnić mniejszą lub większą liczbę pracowników w ramach danego globalnego funduszu płac.</u>
+ <u xml:id="u-26.11" who="#PoselJankowskiWitold">Decyzje te nie przyniosły, jak dotąd, Wszystkich oczekiwanych rezultatów. Analizy wykazują, że osiągnięty w latach 1971 — 1972 wzrost produkcji uzyskany został przede wszystkim w wyniku wzrostu zatrudnienia.</u>
+ <u xml:id="u-26.12" who="#PoselJankowskiWitold">Niewątpliwie efekty stosowania metod ekonomicznych nie pojawiają się od razu po ich zastosowaniu, potrzebny jest czas, aby odejść od utrwalonych nawyków i przystosować się do nowych metod działania. Są jednak sygnały, że limitowanie zatrudnienia, zniesione na szczeblu centralnym — występuje nadal w niektórych branżach w postaci zmodyfikowanej. Poza tym poziom zatrudnienia pozostał nadal ważnym elementem przetargowym przy ustalaniu funduszu płac. Zakres swobody zwiększania płac ponad ustalone stawki jest ściśle określony i pozostawia małe pole do manewru. W sumie, system ten nie zapewnił jeszcze w sposób zadowalający osiągnięcia celu, o jaki chodziło przy jego wprowadzaniu.</u>
+ <u xml:id="u-26.13" who="#PoselJankowskiWitold">Trudności wynikają jednak, jak się wydaje, nie tylko z braku Większej swobody gospodarowania przyznanym funduszem płac, lecz także z metod^1^ jego kształtowania. Fundusz płac jest wielkością częściowo autonomiczną, powiązaną jeszcze często z produkcją globalna. Podstawowy problem sprowadza się wiec do sprzężenia wzrostu zatrudnienia i funduszu płac z wynikami ekonomicznymi przedsiębiorstw. System taki wprowadzony został, jak wiemy, w niektórych wielkich organizacjach gospodarczych, tzw. jednostkach inicjujących. Wicepremier Jagielski mówił na posiedzeniu naszej Izby o obiecujących rezultatach pracy tych jednostek. Ocena ta potwierdzona została także w toku onegdajszego spotkania prezydium komisji partyjno-rządowej dla unowocześnienia systemu funkcjonowania gospodarki i państwa z I Sekretarzem KC PZPR. W przyszłym roku 40% produkcji ma pochodzić z zakładów objętych tym systemem.</u>
+ <u xml:id="u-26.14" who="#PoselJankowskiWitold">Zmiana metod kształtowania funduszu płac i większa swoboda gospodarowania w ramach tak ustalonego funduszu płac, rozszerza skalę wyboru miedzy przyrostem zatrudnienia, przeciętną płaca i wydajnością pracy. Przeprowadzona w szerokim zakresie regulacja płac i doskonalenie ich struktury powinny wspomagać ten proces. Można więc oczekiwać, że tendencja de ukrywania rezerw, w tym także — do utrzymywania rezerw zatrudnienia, będzie ulegać osłabieniu, a dążenie do zwiększenia zysku i wydajności pracy doprowadzi do zasadniczej modyfikacji polityki zatrudnienia w samych przedsiębiorstwach. Płace staną się podstawowym elementem sterowania wzrostem zatrudnienia i procesami innowacji organizacyjnych i technicznych. Innymi słowy — dobra praca wymagać będzie dobrej płacy, tak jak niska płaca powodowała pracę byle jaką.</u>
+ <u xml:id="u-26.15" who="#PoselJankowskiWitold">Wysoka Izbo! Projekt planu w polityce zatrudnieniowej, zmierzającej do racjonalnego wykorzystania pracy ludzkiej w procesach rozwojowych wymienia następujące zasady:</u>
+ <u xml:id="u-26.16" who="#PoselJankowskiWitold">— kontynuowanie programu poprawy struktury zatrudnienia według kwalifikacji;</u>
+ <u xml:id="u-26.17" who="#PoselJankowskiWitold">— zwiększenie zatrudnienia kobiet w niepełnym wymiarze czasu pracy;</u>
+ <u xml:id="u-26.18" who="#PoselJankowskiWitold">— lepsze niż dotychczas gospodarowanie siłą roboczą — przenoszenie pracowników z zakładów starych na nowe miejsca pracy;</u>
+ <u xml:id="u-26.19" who="#PoselJankowskiWitold">— przestrzeganie obowiązku zatrudnienia nowo przyjmowanych pracowników umysłowych wyłącznie o pełnych kwalifikacjach zawodowych oraz zamrożenie zatrudnienia w administracji.</u>
+ <u xml:id="u-26.20" who="#PoselJankowskiWitold">Jednym z czynników ekonomicznych jest przeznaczenie 15,1 mld zł z ogólnej kwoty przyrostu funduszu płac w wysokości 35,8 mld zł — a więc blisko połowę, na opłacenie wzrostu wydajności pracy, na awanse i przeszeregowania.</u>
+ <u xml:id="u-26.21" who="#PoselJankowskiWitold">Odnotowując te konkretne zamierzenia, chciałbym stwierdzić, że problem właściwego i pełnego wykorzystania czynnika ludzkiego w przyspieszonym rozwoju społeczno-gospodarczym kraju obejmuje szeroki kompleks spraw pracowniczych. Od wyboru zawodu, kierunków nauczania i przygotowania do zawodu, przez adaptację nowych pracowników w miejscu pracy, ich integrację i identyfikację z zakładem, system płac i taryfikatorów, mechanizm awansów i unowocześnianie kwalifikacji, cały obszar stosunków międzyludzkich — aż do problemów przestrzennej mobilności kadr, problemów stabilizacji w pracy oraz spraw związanych z osiąganiem wieku emerytalnego i odchodzeniem na emeryturę. Słowem, optymalne gospodarowanie zasobami ludzkimi, służąc potrzebom i interesom gospodarki narodowej, tworzyć powinno warunki umożliwiające najlepsze, najefektywniejsze ociąganie celów stojących przed zakładem, a zarazem w naszym ustroju socjalistycznym — powinno gwarantować najszerzej pojęte interesy i potrzeby pracowników, tworzyć warunki umożliwiające wyzwalanie inicjatywy, wykorzystanie talentów i zdolności. Oba zagadnienia — interesy gospodarki oraz interesy pracownika — powinny być wzajemnie sprzężone.</u>
+ <u xml:id="u-26.22" who="#PoselJankowskiWitold">Całość tej problematyki była, jak pamiętamy, przedmiotem gruntownej analizy i uchwał podjętych w czerwcu tego roku na IX Plenum Komitetu Centralnego PZPR.</u>
+ <u xml:id="u-26.23" who="#PoselJankowskiWitold">Chciałbym z tego kompleksu poruszyć jedno tylko zagadnienie, a mianowicie zagadnienie zatrudniania kobiet. Przypomnę najpierw wypowiedziane na tym Plenum słowa Edwarda Gierka: — „Wśród ogółu zatrudnionych w gospodarce uspołecznionej ponad 40% stanowią kobiety. Stworzenie szerokich możliwości pracy zawodowej dla kobiet i zrównanie ich praw pod tym względem z mężczyznami należy do ważnych osiągnięć Polski Ludowej. Będziemy nadal kontynuować tę politykę. Równocześnie trzeba w pełni doceniać społeczną wartość kobiety-matki przy wychowywaniu dzieci i prowadzeniu domu. Będziemy poprzez politykę socjalną, rozwój usług i poprawę zaopatrzenia dążyć do ułatwienia życia tym kobietom, które prowadzą gospodarstwo rodzinne bądź łączą pracę w domu z pracą zawodową”.</u>
+ <u xml:id="u-26.24" who="#PoselJankowskiWitold">40% kobiet wśród zatrudnionych w gospodarce — to wskaźnik bezsprzecznie bardzo wysoki. Jeden z najwyższych w krajach socjalistycznych i na świecie. Warto się nad tym zjawiskiem na chwilę zatrzymać.</u>
+ <u xml:id="u-26.25" who="#PoselJankowskiWitold">Problem aktywności zawodowej kobiet jest niewątpliwie bardzo złożony i dyskusje nad nim wywołują wciąż wiele kontrowersji.</u>
+ <u xml:id="u-26.26" who="#PoselJankowskiWitold">Wzrost aktywności zawodowej kobiet jest z całą pewnością wyrazem tendencji do usamodzielnienia się kobiet i wyzwolenia z przestarzałych tradycji i konwencji. Jest to oczywiście trend, któremu przeciwstawiać się nie byłoby ani rozsądne, ani skuteczne. Jest jednak także faktem, którego nie da się zaprzeczyć, że tak wysoki i szybki wzrost aktywności zawodowej kobiet następował głównie pod wpływem czynnika ekonomicznego. Po prostu w sytuacji, <w której główny żywiciel rodziny nie był zdolny ze swej niskiej płacy zapewnić utrzymanie żony i dzieci, zaangażowanie kobiety do pracy było wręcz niezbędne. Istnieje interesująca publikacja GUS sprzed kilku lat pod tytułem: Kobieta w Polsce. Z danych zawartych w tej publikacji, uzyskanych na podstawie przeprowadzonych ankiet, wynikało, że ponad 80% ankietowanych kobiet podjęło pracę zawodową z przyczyn ekonomicznych. Nadmierna aktywność zawodowa kobiet wystąpiła głównie w rodzinach wielodzietnych. W tych właśnie rodzinach czynnik ekonomiczny, skłaniający do podjęcia pracy, działał oczywiście najsilniej. O skutkach społecznie ujemnych tego zjawiska nie trzeba tu szerzej mówić. Nie do pozazdroszczenia jest np. widok kobiety, która we wczesnych godzinach rannych, a więc w godzinach największego tłoku, przewozi tramwajem lub autobusem swe małe dziecko do żłobka lub do przedszkola, a potem wraca z nim w tych samych warunkach do domu. A przecież także przedszkoli i żłobków jest wciąż za mało w stosunku do potrzeb.</u>
+ <u xml:id="u-26.27" who="#PoselJankowskiWitold">W ostatnich trzech latach podjęto wiele wartościowych decyzji, zmierzających do poprawy sytuacji kobiety-matki. Należy tu przede wszystkim wymienić decyzję o przedłużeniu płatnych urlopów macierzyńskich oraz możliwość uzyskiwania bezpłatnego urlopu na okres trzech lat dla wychowania dziecka. Z tej ostatniej możliwości skorzystało —według posiadanych informacji — około 60 tys. kobiet. Jest to oczywiście niewiele, ale i, zrozumiałe, jeżeli się uwzględni, że urlop bezpłatny nie może być specjalnie atrakcyjny dla kobiety, która z przyczyn ekonomicznych podjęła pracę zawodową. Należy więc pomyśleć nad możliwością takiego rozwiązania sprawy, aby kobiecie, która przejściowo rezygnuje z pracy dla wychowania małego dziecka, zapewnić ekwiwalent, powiedzmy w wysokości najniższej płacy. Podobne rozwiązanie stosuje się na Węgrzech, gdzie kobieta korzysta z 20-tygodniowego płatnego urlopu macierzyńskiego, a następnie przez 30 miesięcy, w okresie urlopu bezpłatnego, otrzymuje specjalny zasiłek.</u>
+ <u xml:id="u-26.28" who="#PoselJankowskiWitold">Wydaje się, że kalkulacja ekonomiczna, gdyby ją przeprowadzić i uwzględnić korzyści wynikające ze zmniejszenia nacisku na rozbudowę infrastruktury socjalnej oraz koszty wynikające z usprawiedliwionej absencji kobiet, a także mężczyzn — bo i takie zjawisko notujemy — absencji uzasadnionej potrzebą opieki nad małym dzieckiem, że kalkulacja taka będzie przemawiała za stosowaniem proponowanego rozwiązania. Zmniejszone zatrudnienie mogłoby być zrekompensowane wyższą wydajnością i lepszą organizacją pracy, szerszym stosowaniem pracy nakładczej, zatrudnieniem w niepełnym wymiarze godzin itp.</u>
+ <u xml:id="u-26.29" who="#PoselJankowskiWitold">Na marginesie warto podać, że w krajach wysoko rozwiniętych notuje się spadek liczby pracujących kobiet właśnie w wieku od 24 do 34 lat. Rezygnują one z pracy dla wychowania dzieci.</u>
+ <u xml:id="u-26.30" who="#PoselJankowskiWitold">Niezależnie od poszukiwania nowych rozwiązań, należy dążyć uparcie i konsekwentnie do realizacji wszystkich innych sposobów zmierzających do polepszenia sytuacji kobiety pracującej, takich jak: szerzej stosowana praca w systemie nakładczym, praca w niepełnym wymiarze godzin, a zwłaszcza usprawnienie usług, na które wszyscy zgodnie narzekamy. Mógłbym posłużyć się przykładem zakładu pracy w Kartuzach, w którym kobiety zatrudnione na pół etatu osiągają ponad 70% wydajności, obliczonej dla pełnego wymiaru godzin.</u>
+ <u xml:id="u-26.31" who="#PoselJankowskiWitold">W systemie metod ekonomicznych, służących wzrostowi społecznej wydajności pracy, bodźce materialnego zainteresowania powiązane z socjalistyczną zasadą podziału według ilości i jakości pracy, mają z całą pewnością istotne znaczenie. Nie rozwiązują jednak wszystkich problemów. Równie zasadnicze znaczenie ma optymalizacja kierowania procesami ekonomicznymi, które stają się coraz bardziej skomplikowane. W doskonaleniu organizacji, planowania i zarządzania tkwią wciąż jeszcze także ogromne rezerwy, których uruchomienie przyczynić się może do wydatnego zwiększenia społecznej wydajności pracy, utrzymania wysokiego tempa rozwoju i zapewnienia systematycznego wzrostu poziomu życia ludności. Dlatego tak wielką wagę przywiązujemy wszyscy do wyników pracy komisji partyjno-rządowej, która się tymi zagadnieniami systematycznie zajmuje.</u>
+ <u xml:id="u-26.32" who="#PoselJankowskiWitold">Wysoki Sejmie! W okresie blisko już trzydziestoletniego istnienia Polski socjalistycznej, a w okresie ostatnich trzech lat szczególnie, naród polski w swej ogromnej większości dał dowody, oddania, talentu i patriotycznych ambicji. W tym ogólnonarodowym wysiłku poczesny udział mają i katolicy jako współtwórcy naszego wielkiego dorobku. Znalazło to niedawno szczególnie zachęcające uznanie, wyrażone w czasie wizyty, jaką Minister Olszowski złożył w Watykanie. Papież Paweł VI wyraził także uznanie i zachętę do niestrudzonego kontynuowania takiej postawy.</u>
+ <u xml:id="u-26.33" who="#PoselJankowskiWitold">Socjalizm i chrześcijaństwo posoborowe wysoko oceniają wartość i godność pracy ludzkiej, choć z różnych wychodzą przesłanek filozoficznych. Polska Ludowa jest właśnie terenem i kuźnią historycznego procesu, w toku którego sprawdza się dowodnie teza, że wyznawcy różnych światopoglądów mogą i znajdują w tych światopoglądach motywacje do angażowania się w jedną wspólną ideologię socjalistyczną.</u>
+ <u xml:id="u-26.34" who="#PoselJankowskiWitold">Wysoka Izbo! Zadania przyszłego roku są trudne. Mogą się pojawiać i nieprzewidziane komplikacje. Obserwujemy np. zjawiska perturbacji w gospodarce świata kapitalistycznego, których najbardziej dramatycznym przejawem jest kryzys energetyczny.</u>
+ <u xml:id="u-26.35" who="#PoselJankowskiWitold">Jesteśmy powiązani wieloma nićmi z gospodarką światową, chcemy także dalej rozwijać nasze stosunki gospodarcze z rozwiniętymi krajami kapitalistycznymi. Choć gospodarka socjalistyczna, a zwłaszcza w ramach RWPG, może skutecznie amortyzować ewentualne negatywne skutki procesów dokonywających się na obszarze kapitalistycznym, to jednak nie możemy nie brać ich pod uwagę.</u>
+ <u xml:id="u-26.36" who="#PoselJankowskiWitold">Oceniając syntetycznie założone w projekcie planu i budżetu wielkości nakładów i ich wzajemne proporcje, chciałbym w imieniu moich kolegów iz Koła Poselskiego — „Pax” stwierdzić, że wyrażają one dążenie do umocnienia osiągniętych w toku dotychczasowego rozwoju pozycji, do przeciwdziałania -napięciom, które przy tej dynamice rozwojowej muszą się pojawiać naturalnym biegiem rzeczy, i do bardziej harmonijnego i konsekwentnego rozwoju społeczno-gospodarczego.</u>
+ <u xml:id="u-26.37" who="#PoselJankowskiWitold">Są to założenia nie tylko ze wszech miar słuszne, ale wręcz konieczne, aby z jednej strony zapewniać coraz wyższy standard i jakość życia obywateli i coraz pełniej urzeczywistniać wszystkie walory ustroju socjalistycznego i aby z drugiej strony — stawać się coraz bardziej wartościowym i szanowanym partnerem w obrocie międzynarodowym i wraz z całą wspólnotą socjalistyczną skutecznie uczestniczyć w pokojowej rywalizacji państw o różnych systemach społeczno-ustrojowych.</u>
+ <u xml:id="u-26.38" who="#PoselJankowskiWitold">Wysoki Sejmie! Zarówno projekt planu, jak i budżetu określają w naszym przekonaniu optymalne w danych warunkach zadania i ich wzajemne proporcje. Dlatego Koło Poselskie — „Pax” będzie głosowało za przyjęciem przedłożonych projektów wraz z poprawkami zreferowanymi przez posła -sprawozdawcę.</u>
+ <u xml:id="u-26.39" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-27">
+ <u xml:id="u-27.0" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Głos ma poseł Adela Zarzycka.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-28">
+ <u xml:id="u-28.0" who="#PoselZarzyckaAdela">Obywatelko Marszałku! Wysoki Sejmie! Trzyletnie wysiłki zmierzające do zdynamizowania gospodarki rolnej w Polsce dają efekty, otwierają perspektywę na przyszłość. Są one odpowiedzią i poparciem przyjętej w uchwale VI Zjazdu partii polityki społeczno-gospodarczej, która stworzyła przesłanki przyspieszenia ogólnej dynamiki rozwoju kraju i stopniowej poprawy warunków życia ludności w (mieście i na wsi.</u>
+ <u xml:id="u-28.1" who="#PoselZarzyckaAdela">Osiągnięcia naszego rolnictwa w ostatnich trzech latach bieżącej pięciolatki są niewątpliwie duże i nie ma potrzeby przytaczać w tym miejscu znanych powszechnie wskaźników wzrostu w poszczególnych jego działach — są one przede wszystkim rezultatem słusznej polityki partii, wysiłków poszczególnych ogniw państwowych i, co szczególnie w tym miejscu należy podkreślić — ofiarnej pracy rolników.</u>
+ <u xml:id="u-28.2" who="#PoselZarzyckaAdela">Zadania rolnictwa w projekcie uchwały Sejmu o planie społeczno-gospodarczego rozwoju kraju na rok 1974 są ambitne i mobilizujące, a ich realizacja wymagać będzie szczególnego wysiłku.</u>
+ <u xml:id="u-28.3" who="#PoselZarzyckaAdela">I Krajowa Konferencja PZPR określiła, że kluczowym, pierwszoplanowym zadaniem rolnictwa pozostaje nadal szybkie zwiększenie produkcji zwierzęcej, a ważnym warunkiem tego jest doskonalenie struktury stosowanych pasz oraz intensyfikacja produkcji zbóż i innych rodzajów pasz. Zadanie to nabiera szczególnego znaczenia wobec szybkiego Wzrostu cen pasz i zbóż na rynku światowym, co w konsekwencji prowadzi do wysokiego kiego wzrostu wydatków dewizowych państwa na niezbędny import.</u>
+ <u xml:id="u-28.4" who="#PoselZarzyckaAdela">Wysoki Sejmie! Utrzymanie szybkiego tempa przyrostu produkcji zwierzęcej zależy także od lepszego, wykorzystania zasobów ziemi, mechanizacji rolnictwa, niezbędnych zmian w organizacji produkcji i wielu innych warunków. Jako posłanka ziemi bydgoskiej chcę na niektórych przykładach swojego województwa omówić pewne nasze poczynania w tym kierunku i jednocześnie wskazać na trudności, które powinny być szybciej przezwyciężane.</u>
+ <u xml:id="u-28.5" who="#PoselZarzyckaAdela">Głównym zadaniem rolnictwa naszego województwa w 1974 roku będzie dalsza intensyfikacja produkcji roślinnej i zwierzęcej. W roku bieżącym nastąpiło dalsze stabilizowanie się tempa wzrostu rolnictwa, nastąpił dalszy przyrost bydła o 7,8%, trzody chlewnej — o 10,1%, natomiast wydajność zbóż osiągnęła pomad 30 q z ha.</u>
+ <u xml:id="u-28.6" who="#PoselZarzyckaAdela">Podstawowe wskaźniki określające zadania dla rolnictwa w; bieżącym planie 5-letnim zostały u Pas zrealizowane już w roku 1973. Ale nadal jest jeszcze w rolnictwie wiele spraw wymagających zmian i ulepszeń. Istnieje kilka grup problemów, które chciałabym przedstawić — tym bardziej, że warunkują one między innymi dalszy rozwój naszego rolnictwa tak w sensie produkcyjnym, jak i nieprodukcyjnym.</u>
+ <u xml:id="u-28.7" who="#PoselZarzyckaAdela">Barierą rozwoju produkcji w gospodarstwie jest często brak możliwości terminowego i sprawnego odbioru produktów na skutek niedoposażenia rolnictwa w środki transportu, a niekiedy też niesprawnej organizacji. Rolnik traci czas, dostarczając towary na rynek. Producent nie zawsze może otrzymać towary — nie dlatego, że tych towarów brak, ale dlatego, że dawany rozwój infrastruktury rolniczej był przygotowany na zaspokojenie o wiele niższych potrzeb producenta. Ten problem już rozwiązujemy, a w przyszłości musimy rozwiązać w województwie tak, aby rolnik mógł głównie poświęcić się swojemu warsztatowi produkcyjnemu.</u>
+ <u xml:id="u-28.8" who="#PoselZarzyckaAdela">Rolnictwo ma szczególne możliwości wzrostu produkcji roślinnej przez dalsze racjonalne kształtowanie struktury upraw. Nie wykorzystane są jeszcze wszystkie możliwości w zakresie wprowadzania wysokopiennych odmian zbóż i rejonizacji upraw. Niezupełnie wykorzystane są też użytki zielone — w zakresie agrotechniki i nawożenia, jak też włączenia do rolnictwa, inwestycji melioracyjnych na łąkach odznaczających się niską produkcyjnością. Jako przykład mogę wymienić, że w województwie bydgoskim tylko przez zagospodarowanie doliny Noteci — resort rolnictwa podjął już decyzję w tej sprawie — po zakończeniu kompleksowych inwestycji, osiągnie się rocznie dodatkowo około 10 tys. ton mięsa wołowego, nie licząc innej produkcji rolniczej, która wzrośnie w wyniku ożywienia gospodarczego całego rejonu nadnoteckiego.</u>
+ <u xml:id="u-28.9" who="#PoselZarzyckaAdela">Przy stale zwiększającej się obsadzie inwentarza żywego główny wysiłek koncentrować się musi na produkcji pasz i ich właściwej konserwacji, aby w odpowiednim czasie eliminować występujące napięcia w bilansie paszowym. Działalność nasza w tym zakresie zmierza w kierunku, aby rozwój produkcji zwierzęcej był uzależniony głównie od pasz własnej produkcji.</u>
+ <u xml:id="u-28.10" who="#PoselZarzyckaAdela">Podjętych zostało wiele poczynań zmierzających do powiększenia uprawy roślin motylkowych i pastewnych, zapewniających otrzymanie dużej ilości pasz z hektara. Dotyczy to głównie koniczyny, lucerny, kukurydzy i kupkówki oraz większego pozyskiwania pasz z roślin motylkowych gruboziarnistych i poplonów.</u>
+ <u xml:id="u-28.11" who="#PoselZarzyckaAdela">Ze złożonym problemem produkcji zwierzęcej wiąże się sprawa budynków inwentarskich. W większości gospodarstw: wyczerpane zostały w poważnym stopniu możliwości bezinwestycyjnego rozwoju chowu inwentarza żywego. Pragnę podkreślić, że w województwie bydgoskim napotykamy szczególne trudności w tym zakresie. Stąd też rozwój produkcji zwierzęcej w najbliższych latach będzie uwarunkowany rozwojem budownictwa, co z kolei uzależnione jest od przydziału materiałów budowlanych. Równocześnie zachodzi potrzeba wprowadzania na coraz szerszą skalę mechanizacji w produkcji zwierzęcej. Dotyczy to szczególnie dużej grupy gospodarstw o ukierunkowanej już produkcji, których liczba w naszym województwie wynosi ponad 18 tys.</u>
+ <u xml:id="u-28.12" who="#PoselZarzyckaAdela">Opracowano dotychczas wiele rozwiązań technicznych, które wprawdzie wprowadzane są indywidualnie, gdyż całkowite zabezpieczenie potrzeb w tym zakresie wymaga zunifikowania i podjęcia seryjnej produkcji tych urządzeń. W związku z tym zgłaszam wniosek pod adresem przemysłu maszynowego, aby na podstawie dotychczasowych doświadczeń rozważył możliwość uruchomienia w inowrocławskiej fabryce maszyn kombinatu, który rozpocznie produkcję tych urządzeń w ścisłej kooperacji z zakładami mechanizacji rolnictwa, które równocześnie podejmą się instalowania tych urządzeń w gospodarstwach.</u>
+ <u xml:id="u-28.13" who="#PoselZarzyckaAdela">Rozwój mechanizacji i budownictwa umożliwi dalsze procesy specjalizowania się gospodarstw, organizowania się zespołów rolników indywidualnych oraz rozwijania różnorodnych form kooperacji w^1^ celu podejmowania wspólnej produkcji.</u>
+ <u xml:id="u-28.14" who="#PoselZarzyckaAdela">Rozpatrzony przez Prezydium Rządu w dniu 13 grudnia br. projekt uchwały Rady Ministrów w sprawie rozwoju kooperacji w rolnictwie zmierza do rozwinięcia i integracji społeczno-gospodarczej wszystkich sektorów rolnictwa, jest najbardziej zgodny z perspektywiczną polityką partii, zmierzającą do społecznej przebudowy naszego rolnictwa.</u>
+ <u xml:id="u-28.15" who="#PoselZarzyckaAdela">Wysoki Sejmie! Kończąc swoje wystąpienie, pragnę szczególnie podkreślić, że procesowi rozwoju rolnictwa sprzyjają zmiany, które zaszły i zachodzą w zakresie zarządzania rolnictwem, a szczególnie będące wynikiem utworzenia gmin.</u>
+ <u xml:id="u-28.16" who="#PoselZarzyckaAdela">Nastąpiły odczuwalne zmiany w pracy instytucji i organizacji obsługi rolnictwa, szczególnie w zakresie rozwoju usług produkcyjnych i działalności służb rolnych. Nowa struktura spowodowała skoncentrowanie pracy gmin mej służby rolnej na zadaniach węzłowych. Zwiększona liczba pracowników służby rolnej oraz zatrudnienie nowych specjalistów, jak melioratorów-łąkarzy, instruktorów do spraw budownictwa wiejskiego oraz instruktorek gospodarstwa wiejskiego pozwoliło ina wszechstronny i fachowy instruktaż obejmujący całokształt zagadnień stawianych przed współczesnym producentem rolnym. Wprowadzono system skoordynowanej pomocy doradczej bezpośrednio w zagrodzie rolnika, wspomaganej konkretnymi formami pomocy kredytowej.</u>
+ <u xml:id="u-28.17" who="#PoselZarzyckaAdela">Wysoki Sejmie! Poruszyłam tylko niektóre zagadnienia z obszernej i złożonej problematyki rolnictwa. Jednocześnie wyrażam głębokie przekonanie, że dotychczasowa polityka rolna i jej perspektywiczne założenia, poparte rzetelną i ofiarną pracą szerokich rzesz chłopskich i tych, którzy pracują na rzecz rolnictwa, przyniesie zamierzone wyniki.</u>
+ <u xml:id="u-28.18" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-29">
+ <u xml:id="u-29.0" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Głos ma poseł Kazimierz Halicki.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-30">
+ <u xml:id="u-30.0" who="#PoselHalickiKazimierz">Obywatelko Marszalku! Wysoki Sejmie! W ostatniej w tym roku debacie na plenarnym posiedzeniu Sejmu nad projektami planu i budżetu na rok 1974 — mówimy o przyszłości. Nie sposób jednak pominąć dorobku roku, którego konta za kilkanaście dni zamykamy. Kończymy ten rok, jako rok graniczny, połowy bieżącego planu 5-letniego, a dało temu świadectwo wiele głosów w dzisiejszej dyskusji — rok dalszego rozwoju społeczno-gospodarczego kraju, pomyślnie realizowanego przez cały naród, przez wszystkie środowiska, rok, w którym odbyła się I Krajowa Konferencja Partyjna, rok wyborów do podejmujących pracę iw nowym modelu organów przedstawicielskich i administracji terenowej.</u>
+ <u xml:id="u-30.1" who="#PoselHalickiKazimierz">Rok 1973 był również bardzo znamienny dla pracy rzemiosła. Zapisał się on wejściem w życie nowych uregulowań prawnych wykonywania rzemiosła, opodatkowania i ubezpieczenia społecznego. Tak kompleksowej zmiany zasadniczych przepisów regulujących warunki pracy rzemiosła nie mieliśmy jeszcze w jego historii.</u>
+ <u xml:id="u-30.2" who="#PoselHalickiKazimierz">Trzeba jednak stwierdzić, że następstwa tych doniosłych i pozytywnych dla rzemiosła zmian, odczuwanych już na przestrzeni tego roku, będzie można ocenić dopiero w roku następnym. Chcę w tym miejscu krótko przypomnieć, że w roku bieżącym — w pierwszym roku obowiązywania nowej ustawy o wykonywaniu i organizacji rzemiosła, nastąpił zasadniczy zwrot w zakresie liczby zakładów rzemieślniczych. W okresie trzech kwartałów br. przybyło ich 8 825. W ten sposób liczba zakładów rzemieślniczych przekroczyła 180 tysięcy. Szczególnie cenne jest utrzymywanie się wysokiego, nie spotykanego poprzednio tempa przyrostu zakładów rzemieślniczych na wsi. Pozytywny jest fakt szybkiego przyrostu zakładów budowlanych, zwraca też uwagę szybki wzrost liczby zakładów drzewnych, odzieżowych i włókienniczych. Szczególną cechą nowej sytuacji jest na ogół równomierny rozwój rzemiosła w całym kraju.</u>
+ <u xml:id="u-30.3" who="#PoselHalickiKazimierz">Niezależnie od znacznego wzrostu liczby zakładów rzemieślniczych w roku bieżącym nastąpiły również inne korzystne zmiany. Zwiększyło się tempo wzrostu usług dla ludności, obniżyło się natomiast nieco w porównaniu z rokiem ubiegłym tempo wzrostu obrotów z jednostkami gospodarki uspołecznionej.</u>
+ <u xml:id="u-30.4" who="#PoselHalickiKazimierz">Chwilę uwagi należy poświęcić sprawie powiązań pozarolniczej gospodarki nie uspołecznionej — mam na myśli rzemiosło — z gospodarką uspołecznioną. Prawidłowość wzajemnych powiązań warunkuje realizację określonego wycinka planu, niezbędne jest przeto racjonalne wykorzystanie potencjału usługowo-wytwórczego rzemiosła. Rozmiary tych powiązań wynikają z potrzeb państwa, rachunku ekonomicznego i przejściowego niedostatku potencjału wykonawczego jednostek gospodarki uspołecznionej. Z tych względów przyjmuje się zasadę odrębnej oceny robót i usług rzemiosła związanych z remontami: budynków mieszkalnych (na zlecenie ADM, zakładów pracy i spółdzielczości mieszkaniowej), szkół oraz innych obiektów oświatowych, placówek służby zdrowia, obiektów turystycznych i rekreacyjnych, maszyn, sprzętu i urządzeń rolniczych, traktując je równorzędnie z usługami dla ludności.</u>
+ <u xml:id="u-30.5" who="#PoselHalickiKazimierz">Bieżący rok przyniósł także dalsze korzystne zmiany w sferze poprawy poziomu produkcji rynkowej i rozwoju inwestycji własnych rzemiosła. Zarówno na giełdach wojewódzkich, jak i na targach krajowych wyroby rzemiosła cieszyły się dużym popytem.</u>
+ <u xml:id="u-30.6" who="#PoselHalickiKazimierz">Dowodem pogłębiającej się stabilizacji działalności rzemiosła jest rozwój inwestycji własnych. O ile w ubiegłym roku rzemieślnicy wybudowali za środki własne 922 lokale użytkowe, to w roku bieżącym powinno przybyć około 1 500 lokali.</u>
+ <u xml:id="u-30.7" who="#PoselHalickiKazimierz">Wysoko oceniony został udział rzemiosła w tegorocznej kampanii żniwnej. Ponad 6 000 rzemieślników z branży mechaniki pojazdowej, ślusarstwa, kowalstwa, mechaniki maszyn — niosło pomoc rolnikom. Wyniki udziału w tegorocznej kampanii żniwnej pozwoliły na opracowanie zasad rozszerzenia usług w zakresie stałej konserwacji i napraw maszyn oraz urządzeń rolniczych.</u>
+ <u xml:id="u-30.8" who="#PoselHalickiKazimierz">Fakty te potwierdzają trafność wprowadzonego w życie w bieżącym roku nowego prawno-ekonomicznego systemu, który dokonał zasadniczych zmian w warunkach pracy rzemiosła, wskazał na możliwość szerszego wykorzystania jego potencjału w realizacji zadań społeczno-gospodarczego rozwoju kraju. Dalsze wykorzystanie usługowo-produkcyjnego potencjału rzemiosła wskazuje na konieczność usuwania hamulców jego społecznego i gospodarczego rozwoju. Jest to nieodzowny warunek wykonania zadań postawionych przed rzemiosłem w planie gospodarczym na 1974 r.</u>
+ <u xml:id="u-30.9" who="#PoselHalickiKazimierz">Dyskutując te sprawy na posiedzeniu sejmowej Komisji Drobnej Wytwórczości, Spółdzielczości Pracy i Rzemiosła, uznaliśmy zgodnie, że przedstawiony plan jest napięty i ambitny. Powiedzieliśmy również, że jego wykonanie zależy od działania zarówno administracji terenowej, jak i wszystkich ogniw nowego zintegrowanego samorządu rzemieślniczego. Obecna nowa struktura władzy terenowej powinna działać efektywniej i skuteczniej.</u>
+ <u xml:id="u-30.10" who="#PoselHalickiKazimierz">Oceniając pozytywnie wzrost za W orędowania rzemiosła budową z własnych środków nowych zakładów usługowych, nowych lokali użytkowych — chcę stwierdzić, że bez przyspieszenia tego procesu osiągnięcie zaplanowanego na rok przyszły Wzrostu liczby zakładów może nastręczać poważne trudności. Od terenowych organów administracji państwowej i spółdzielczości mieszkaniowej oczekiwać należy życzliwego załatwiania spraw przydziału lokali, zwłaszcza rzemieślnikom świadczącym poszukiwane usługi dla ludności i rolnictwa, jak również rozszerzenia zachęt materialnych.</u>
+ <u xml:id="u-30.11" who="#PoselHalickiKazimierz">Druga sprawa — to przygotowanie nowych kadr dla rozwoju działalności rzemieślniczej. W ostatnich latach średniorocznie wydawanych jest około 40 tys. dokumentów kwalifikacyjnych. Ponad 90% osób wyszkolonych przez rzemiosło podejmuje pracę w jednostkach gospodarki uspołecznionej. Przykład ten ujawnia znaczne możliwości i udział rzemiosła w zabezpieczeniu kwalifikowanych kadr dla gospodarki narodowej.</u>
+ <u xml:id="u-30.12" who="#PoselHalickiKazimierz">W bieżącym roku liczba uczących się rzemiosła wynosi 63 tys. osób. Dalszy wzrost stymulowany jest jednak malejącą liczbą młodzieży z roczników podejmujących naukę w szkolnictwie ponadpodstawowym, wyrastającą liczbą miejsc w szkołach zawodowych i technikach; obecnie stosowany system szkolenia budzi też wiele zastrzeżeń i wymaga nowego opracowania.</u>
+ <u xml:id="u-30.13" who="#PoselHalickiKazimierz">Rozwój rzemiosła zależy głównie od absolwentów, którzy uczyli się zawodu w rzemiośle, dlatego należy im stworzyć szeroki system ułatwień i bodźców ekonomicznych. Młodym adeptom rzemieślniczego zawodu zapewnić należy preferencje w zakresie otrzymywania lokali, przydziału maszyn, urządzeń i materiałów, dogodne kredyty na inwestycje i uruchomienie zakładu.</u>
+ <u xml:id="u-30.14" who="#PoselHalickiKazimierz">Zaopatrzenie materiałowo-techniczne jest aktualnie jednym z czynników ograniczających rozmiary działalności rzemiosła. Przydziały materiałowo-techniczne, mimo wzrostu, pokrywają tylko część zużytych surowców i materiałów. Wzrost przydziałów pozwą la jedynie utrzymać na niezmienionym poziomie proporcje między surowcami pochodzącymi z przydziałów i surowcami uzyskiwanymi z innych źródeł. Mimo, że potrzeby materiałowo-surowcowe rzemiosła usługowego zaspokajane są w przeważającej mierze przez zakupy w detalicznej sieci handlowej, to jednak surowce z przydziału państwowego mają szczególne znaczenie dla wykonywania niektórych ważnych dla ludności usług Oraz produkcji rynkowej. Mam tu na myśli zwłaszcza materiały niezbędne do rozwijania usług remontowo-budowlanych (m.in. grzejniki, glazura), meblarskich (m.in. tarcica, okleiny i płyty).</u>
+ <u xml:id="u-30.15" who="#PoselHalickiKazimierz">Wysoki Sejmie! Cechą szczególną obecnej sytuacji rzemiosła wyrażoną we wskaźnikach resortowego planu gospodarczego jest fakt, że zadania stawiane przed rzemiosłem są jednocześnie integralną częścią zadań i potrzeb ogólnonarodowych.</u>
+ <u xml:id="u-30.16" who="#PoselHalickiKazimierz">Troska o harmonijne dostosowanie pracy rzemiosła do potrzeb ogólnospołecznych musi być naczelną zasadą Obowiązującą każdy zakład rzemieślniczy, każde ogniwo samorządu rzemieślniczego. W tym duchu oddziaływuje na rzemiosło Stronnictwo Demokratyczne.</u>
+ <u xml:id="u-30.17" who="#PoselHalickiKazimierz">Jestem przekonany, znając patriotyzm i zaangażowanie pracowników rzemiosła, że wyznaczone mu zadania w układzie centralnym i terenowym społeczno-gospodarczego rozwoju kraju na rok 1974 zostaną wykonane, a liczymy, że nawet przekroczone, szczególnie w zakresie usług dla ludności.</u>
+ <u xml:id="u-30.18" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-31">
+ <u xml:id="u-31.0" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Głos ma poseł Ignacy Dziadek.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-32">
+ <u xml:id="u-32.0" who="#PoselDziadekIgnacy">Obywatelko Marszałku! Wysoki Sejmie! Mamy dzisiaj określić zadania na 1974 rok, kierując się wytycznymi I Krajowej Konferencji Partyjnej, która podsumowała dotychczasowe sukcesy partii i narodu w rozwoju kraju i określiła poważne zadania społeczno-gospodarcze, oczekujące nas w latach 1974 — 1975 i w latach następnych.</u>
+ <u xml:id="u-32.1" who="#PoselDziadekIgnacy">Społeczeństwo polskie przekonuje się codziennie, że nasza partia dotrzymuje słowa. Dlatego załogi robotnicze zakładów przemysłowych przyjmują z pełną aprobatą politykę partii i Rządu, akceptują i przyjmują realizację zadań wynikających z planu społeczno-gospodarczego rozwoju kraju na rok 1974. Widzą one bowiem w realizacji tych zadań źródło dalszego rozwoju gospodarczego kraju i rozkwitu ojczyzny, widzą w nich również konkretny wzrost dochodu narodowego, a tym samym dalszy wzrost poziomu swego bytu. W roku 1974 powinniśmy dokonać dalszego poważnego postępu w intensyfikacji produkcji, unowocześnieniu bazy wytwórczej, we wzroście gospodarności, oraz w przyspieszeniu tempa wzrostu wydajności pracy.</u>
+ <u xml:id="u-32.2" who="#PoselDziadekIgnacy">W projekcie planu na rok 1974 określone zostały mobilizujące wskaźniki wzrostu wydajności pracy w budownictwie o 10%, a w przemyśle o ponad 8%.</u>
+ <u xml:id="u-32.3" who="#PoselDziadekIgnacy">Wśród wielu czynników wywierających wpływ ma wydajność pracy — najważniejszym jest człowiek oraz jego wartości intelektualne, moralne i fizyczne.</u>
+ <u xml:id="u-32.4" who="#PoselDziadekIgnacy">Wzrost tempa wydajności pracy w przemyśle warunkuje postęp w unowocześnianiu aparatu wytwórczego. Podstawowymi czynnikami tego postępu są przede Wszystkim kadry i ich kwalifikacje oraz polityka płacowa związana ściśle z indywidualnym wkładem pracy. Dlatego też doskonalenie kwalifikacji i umiejętności zawodowych musi stać się trwałym elementem działalności każdego zakładu pracy. Należy pamiętać, że w przyszłości wpływ kwalifikacji zawodowych na przyrost wydajności będzie mieć coraz większe znaczenie.</u>
+ <u xml:id="u-32.5" who="#PoselDziadekIgnacy">Następnym czynnikiem warunkującym wzrost wydajności pracy jest rozwój zaplecza technicznego i naukowo-badawczego, doskonalenie metod technologiczno-produkcyjnych, procesu wytwarzania i stopień uzbrojenia technicznego bazy wytwórczej. Z aktualnej oceny w tym zakresie wynika, że proces ten nie przebiega jednakowo we wszystkich gałęziach przemysłu.</u>
+ <u xml:id="u-32.6" who="#PoselDziadekIgnacy">O ile na przykład na terenie województwa warszawskiego jednostki przemysłowe planu centralnego w szerokim zakresie unowocześniają aparat wytwórczy, dysponując na ten cel odpowiednimi środkami, o tyle zakłady przemysłu terenowego, a w tym szczególnie drobna wytwórczość, mają w tej dziedzinie poważne opóźnienia. W związku z tym, główną uwagę w jednostkach planu terenowego należałoby zwrócić na zapewnienie warunków do wzmocnienia potencjału kadrowego, na wyraźną poprawę stanu zaplecza technicznego, jak również na szybsze wprowadzenie usprawnień technologiczno-organizacyjnych, poprawę bezpieczeństwa i higieny pracy oraz warunków socjalno-bytowych.</u>
+ <u xml:id="u-32.7" who="#PoselDziadekIgnacy">Zadania określone dla państwowego przemysłu terenowego i spółdzielczości pracy na rok 1974, mające na celu intensyfikację wzrostu dostaw rynkowych i usług dla ludności, wymagają niezwłocznego działania na rzecz modernizacji i rozbudowy istniejącej bazy wytwórczo-usługowej.</u>
+ <u xml:id="u-32.8" who="#PoselDziadekIgnacy">W wielu branżach wytwórczo-usługowych przemysłu terenowego park maszynowy jest w 70% przestarzały i zużyty. Istniejąca sieć zakładów usługowych jest niewystarczająca dla potrzeb ludności, wobec tego konieczne jest radykalnie jej rozszerzenie i unowocześnienie. Założony na rok 1974 wzrost tempa wydajności pracy w przemyśle terenowym województwa warszawskiego będzie realizowany głównie przez te zakłady, które zdołały unowocześnić i nadal unowocześniają swój aparat wytwórczy. W całym przemyśle terenowym województwa warszawskiego tempo przyrostu produkcji z tytułu wzrostu wydajności pracy głównie z przytoczonych powodów jest o około 20% niższe niż w przemyśle kluczowym.</u>
+ <u xml:id="u-32.9" who="#PoselDziadekIgnacy">Różnica ta wynika z faktu, że baza wytwórcza przemysłu terenowego jest mało nowoczesna. Nie znaczy to jednak, że sytuacja w przemyśle kluczowym jest już bardzo dobra. I tu jest niezbędna dalsza, szybka modernizacja i rekonstrukcja parku maszynowego. Na przykład w Warszawskich Zakładach Papierniczych, w których pracuję, do dziś eksploatujemy maszynę, która liczą sobie, bagatela — około stu lat!</u>
+ <u xml:id="u-32.10" who="#PoselDziadekIgnacy">Mimo, że W wielu jeszcze zakładach pracy park maszynowy jest mocno przestarzały, to jednak dzięki ofiarnej pracy załóg i racjonalizacji, uzyskują one wysoką dynamikę produkcji. Podkreślam to, ponieważ niedostatki wyposażenia technicznego nie powinny być usprawiedliwieniem dla tych, którzy z przyczyn subiektywnych nie wnoszą odpowiedniego wkładu w ogólny dorobek. A takie wypadki, niestety, jeszcze występują.</u>
+ <u xml:id="u-32.11" who="#PoselDziadekIgnacy">Wysoki Sejmie! Projekt planu na rok 1974 zakłada wysoką dynamikę wzrostu produkcji przemysłowej wynoszącą ponad 11% dla kraju, a 16% dla województwa warszawskiego.</u>
+ <u xml:id="u-32.12" who="#PoselDziadekIgnacy">Obok priorytetowych przemysłów, poważne znaczenie mają niektóre gałęzie przemysłu drzewnego, jak np. przemysł meblarski i kooperujące z nim zakłady wytwarzające półfabrykaty. Jest to przemysł, który w poważnym stopniu wpływa na zaopatrzenie rynku.</u>
+ <u xml:id="u-32.13" who="#PoselDziadekIgnacy">Analizując materiały przedstawione przez resort leśnictwa i przemysłu drzewnego, odnosi się wrażenie, że gdyby zabezpieczenie materiałowe było dostateczne i bardziej rytmiczne to i produkcja tak bardzo poszukiwanych mebli mogłaby być znacznie większa. Dlatego też należy podjąć energiczne działanie w zakresie lepszej kooperacji międzyresortowej.</u>
+ <u xml:id="u-32.14" who="#PoselDziadekIgnacy">Chciałbym również podkreślić, że dotychczasowa produkcja płyt wiórowych i skrawkowych nie zabezpiecza potrzeb, mimo że odpady drewna nie są w pełni jeszcze wykorzystane. Według planu na rok 1974 i na lata następne ma nastąpić w tej dziedzinie znaczna poprawa, jednak surowiec ten nie będzie jeszcze w pełni wykorzystany.</u>
+ <u xml:id="u-32.15" who="#PoselDziadekIgnacy">W resorcie leśnictwa i przemysłu drzewnego jest również przemysł celulozowo-papierniczy i przetworów papierowych. W 1974 r. produkcja w tym przemyśle ma wzrosnąć o ponad 8%, a jej wartość o około 4 mld zł. Znamienne jest, że ten wzrost tylko w niewielkim stopniu nastąpi W wyniku nowych uruchomień. Natomiast zasadniczy wzrost produkcji ma nastąpić w wyniku dokonania wielu przedsięwzięć organizacyjno-produkcyjnych oraz wzrostu zmianowości i wydajności pracy. Jest to zasada słuszna. Trzeba maszyny i urządzenia wykorzystywać w imię interesów społecznych najlepiej, rzecz jednak w tym, że na pewnym etapie eksploatacja starych maszyn i urządzeń za wszelką cenę — staje się nieopłacalna i szkodliwa. I tak właśnie jest z niektórymi maszynami w naszym zakładzie.</u>
+ <u xml:id="u-32.16" who="#PoselDziadekIgnacy">Wysoki Sejmie! Istotne znaczenie dla wykonania ambitnych zadań gospodarczych ma dalsze doskonalenie systemów kierowania i zarządzania w przedsiębiorstwach przemysłowych. Chodzi tu o coraz wyższą jakość pracy kolektywów zakładowych. Społeczna postawia kolektywu kierowniczego i załogi powinna być zasadniczym elementem doskonalenia systemu zarządzania i kierowania w zakładach przemysłowych.</u>
+ <u xml:id="u-32.17" who="#PoselDziadekIgnacy">Krytyczne przewartościowanie i odrzucenie dotychczasowych sposobów par ty kula mego myślenia, w którym nie kojarzy się interes zakładu z interesami całej gospodarki narodowej, pomoże wielu zakładom przełamać trudności i pomyślnie realizować napięte zadania w 1974 r. Istotną rolę w tych sprawach może i powinien spełniać obok dyrekcji, organizacji partyjnej i związkowej — samorząd robotniczy. Pryncypialna rola samorządu robotniczego nie może stanowić parawanu dla partykularnych celów.</u>
+ <u xml:id="u-32.18" who="#PoselDziadekIgnacy">Wysoki Sejmie! Szczególnie istotną sprawą jest poprawa gospodarki materiałowej. Nadmierna, znacznie wyższa niż w wielu innych krajach — jest u nas nadal materiałochłonność produkcji. Zasadnicza poprawa gospodarki materiałowej zależy od uporządkowania całej działalności produkcyjnej, poczynając od projektowania i dyscypliny dostaw — do racjonalnego przerobu. W planie na rok 1974 określone zostały mobilizujące zadania, wyrażające się obniżeniem kosztów materiałowych przemysłu co najmniej o 2%. Trzeba wydać zdecydowaną walkę nieekonomicznej i rozrzutnej gospodarce materiałowej. Z materiałów, surowców i prefabrykatów znajdujących się każdego roku w obrocie gospodarki narodowej możemy i powinniśmy otrzymać znacznie większe efekty gospodarcze.</u>
+ <u xml:id="u-32.19" who="#PoselDziadekIgnacy">Inne istotne sprawy, od których zależeć będzie pomyślna realizacja planu na rok 1974 — to poprawa rytmiczności produkcji, usprawnienie kooperacji i wzrost odpowiedzialności za produkcję kooperacyjną. Problemy te w bezpośredni sposób wiążą się z usprawnieniem organizacji pracy w każdym przedsiębiorstwie i na każdym stanowisku pracy. Znalezienie i wykorzystanie tych rezerw i możliwości jest patriotycznym obowiązkiem każdego zakładu i kolektywu pracowniczego, warunkować będzie przyspieszony rozwój kraju. My to w naszym zakładzie staramy się, podobnie jak w całym woj. warszawskim, czynić w sposób najbardziej zaangażowany i najbardziej skuteczny.</u>
+ <u xml:id="u-32.20" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-33">
+ <u xml:id="u-33.0" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Głos ma poseł Janusz Zabłocki.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-34">
+ <u xml:id="u-34.0" who="#PoselZablockiJanusz">Obywatelko Marszałku! Wysoka Izbo! Doroczna debata nad planem i budżetem jest zawsze okazją do refleksji natury bardziej ogólnej. Rok, który mamy przed sobą, będzie okresem nie tylko wytężonej pracy dla urzeczywistnienia zakreślonych planem zadań gospodarczych, o czym już obszernie mówili moi przedmówcy, ale będzie przebiegał również pod znakiem rozwiązywania wielu istotnych problemów politycznych. Chciałbym w mojej wypowiedzi zatrzymać uwagę Wysokiej Izby na niektórych spośród nich.</u>
+ <u xml:id="u-34.1" who="#PoselZablockiJanusz">W dniu 10 grudnia upłynęła 25 rocznica uchwalenia przez obradującą w Paryżu III Sesję Zgromadzenia Ogólnego ONZ Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka. Niemało napisano na temat tego dokumentu, który jako próba syntezy różnych poglądów musiał mieć z konieczności charakter pewnego kompromisu. Zastrzeżenia do jego prawniczego i redakcyjnego kształtu wyrażono już wówczas, w 1948 r., gdy przy uchwalaniu Deklaracji wstrzymały się od głosu państwa socjalistyczne. Również Papież Jan XXIII, oceniając ją w swojej encyklice — „Pacem in terris” zasadniczo pozytywnie, zaznaczył, iż — „niektóre rozdziały tej Deklaracji wzbudzają gdzieniegdzie pewne słuszne zastrzeżenia”. Autorzy katoliccy ogólnie mieli za złe Deklaracji jej charakter pozytywistyczny i indywidualistyczny: z jednej strony brakowało jej oparcia o prawa naturalne, z drugiej zaś — niedostatecznie uwzględniała uprawnienia społeczno-gospodarcze człowieka, jak również zbyt jednostronnie akcentowała prawa człowieka, bez należytego podkreślenia jego odpowiednich obowiązków.</u>
+ <u xml:id="u-34.2" who="#PoselZablockiJanusz">A przecież przy wszystkich tych zastrzeżeniach samo uchwalenie Deklaracji zaliczyć trzeba do największych wydarzeń, do najważniejszych osiągnięć w historii Organizacji Narodów Zjednoczonych. Jakkolwiek sama Deklaracja, zgodnie ze swoim formalnym charakterem — nie stała się powszechnie obowiązującym w świecie prawem, to jednak odegrała bardzo poważną rolę. Jej sformułowania weszły do wielu przyjętych później w różnych państwach konstytucji oraz aktów międzynarodowych. Stała się też inspiracją i punktem wyjścia do dalszych prac Organizacji Narodów Zjednoczonych, zmierzających do zagwarantowania praw i swobód człowieka na podstawie powszechnie obowiązujących konwencji międzynarodowych. Rezultatem tych prac są przyjęte na XXI Sesji Zgromadzenia Ogólnego ONZ w roku 1966 — „Pakty Praw Człowieka” — międzynarodowe konwencje o prawach gospodarczych, społecznych i kulturalnych oraz o prawach obywatelskich i politycznych, w których przygotowanie wniosła istotny Wkład również delegacja polska. — „Pakty Praw Człowieka” zostały już ratyfikowane przez wiele państw, wśród nich zaś — jako pierwsze z wielkich mocarstw — przez Związek Radziecki. Przypomnienie rocznicy Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka prowadzi nas do refleksji o charakterze bardziej aktualnym.</u>
+ <u xml:id="u-34.3" who="#PoselZablockiJanusz">Przez świat dzisiejszy przebiegają i krzyżują się dwa potężne nurty. Jeden z nich stanowi walka o pokój, wsparta całym ogromnym potencjałem ZSRR i państw socjalistycznych, które przyjęły ją za podstawowy cel swojej polityki zagranicznej. Strategia tej walki, w której czynnie uczestniczy również Polska, zakłada wspieranie w całym świecie procesów odprężenia, których decydującymi składnikami są: odprężenie w stosunkach między wielkimi mocarstwami, utrwalanie pokojowego współistnienia państw o różnych ustrojach społeczno-gospodarczych, uznanie istniejących realiów terytorialnych i politycznych, wyrzeczenie się w stosunkach wzajemnych przemocy i ingerencji w sprawy wewnętrzne, a rozwijanie wszechstronnej wymiany i współpracy.</u>
+ <u xml:id="u-34.4" who="#PoselZablockiJanusz">Ten nurt walki! o pokój rozwija się jednak w świecie, w 'którym nie mogą doczekać się realizacji podstawowe prawa człowieka. Jest to świat, którego połowa mieszkańców cierpi jeszcze głód lub niedożywienie, gdzie w wielu krajach większość dzieci umiera przed osiągnięciem siódmego roku życia, gdzie ponad sto milionów ludzi daremnie oczekuje pracy, a liczba analfabetów sięga setek milionów. Jest to świat, gdzie niektórym narodom odmawia się ciągle prawa do wolności i decydowania o własnym losie, a triumf święcą rozmaite formy ucisku politycznego i dyskryminacji rasowej, językowej czy religijnej. W tym świecie trwa i narasta, przyjmując wielorakie formy, potężny nurt walki o prawa człowieka i prawa narodów do samostanowienia.</u>
+ <u xml:id="u-34.5" who="#PoselZablockiJanusz">Zmierzająca do odprężenia i utrwalenia pokoju strategia państw socjalistycznych znajduje u przedstawicieli tego nurtu szersze zrozumienie i poparcie wtedy, gdy wychodzi naprzeciw jego dążeniom i daje przekonywające świadectwo, że nie chcę swoich celów osiągać przez poświęcenie praw człowieka. Dlatego wielkie znaczenie miał fakt, że obradujący w październiku w Moskwie Światowy Kongres Sił Pokoju wystąpił do wszystkich państw z apelem o najrychlejsze ratyfikowanie — „Paktów Praw Człowieka” w celu wprowadzenia ich w życie.</u>
+ <u xml:id="u-34.6" who="#PoselZablockiJanusz">W rzeczywistości bowiem naturalnym przeznaczeniem obu tych nurtów jest droga wspólna, jedynie zespolone, a nie przeciwstawiła się sobie, mogą urosnąć w potężną siłę, zdolną przeobrazić świat.</u>
+ <u xml:id="u-34.7" who="#PoselZablockiJanusz">Z jednej strony powinno być dla Wszystkich zrozumiałe, że prawa człowieka nie mogą znaleźć warunków sprzyjających w sytuacji nieufności i napięcia między państwami, wyścigu zbrojeń i rozdarcia świata na bloki, w klimacie lęku i poczucia zagrożenia. Sprzyjające warunki do ich postępu stworzyć może tylko utrwalenie pokoju. Z drugiej strony polityka utrwalania pokoju powinna dawać przekonywające dowody, że nie przyczyni się do zamrożenia istniejących dziś w świecie stosunków społecznych i politycznych, do spetryfikowania status quo, który tak pełen jest niesprawiedliwości. Walka o pokój nie może więc mieć znamion walki o zachowanie świata takim, jaki jest aktualnie; powinna być elementem walki o lepszy świat, w którym godność człowieka będzie bardziej szanowana, a przysługujące mu prawa pełniej wprowadzane w życie. Musi z niej jasno wynikać, że w przyszłości sprawa pokoju jest nierozłącznie zespolona z powszechnym postępem w realizacji praw człowieka, że jej celem jest świat, w którym Wszystkie narody — uwolnione od zmory wojny i ciężaru zbrojeń — będą mogły uczynić użytek ze swego prawa do samostanowienia, do decydowania o własnym losie, do wyboru takiego ustroju społeczno-gospodarczego i takich form rządów, jakie im będą odpowiadały, prawa zaś człowieka będą wszędzie nie tylko proklamowane, ale w coraz szerszym zakresie Wprowadzane w życie.</u>
+ <u xml:id="u-34.8" who="#PoselZablockiJanusz">Państwa socjalistyczne będą miały tym Większe szanse zyskiwania dla swojej polityki odprężenia i pokoju zrozumienia w opinii światowej, tym większe szanse zyskiwania jej sympatyków i sojuszników w różnych kręgach ideowych i różnych siłach społecznych, im bardziej wiarygodnie będą taką postawę reprezentowały i konsekwentnie wcielały ją w życie.</u>
+ <u xml:id="u-34.9" who="#PoselZablockiJanusz">Wysoka Izbo! Niedawno nastąpiło wydarzenie, które jako obywatele Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej i jako katolicy uznać musimy za akt o doniosłym znaczeniu. Mam na myśli audiencję w dniu 12 listopada bieżącego roku naszego Ministra Spraw Zagranicznych Stefana Olszowskiego u Papieża Pawła VI, jak również potwierdzenie obustronnej gotowości dalszych rozmów polsko-watykańskich, czego wyrazem było przyjęcie przez arcybiskupa Agostino Casaroli oficjalnego zaproszenia do złożenia wizyty w naszym kraju.</u>
+ <u xml:id="u-34.10" who="#PoselZablockiJanusz">Przemawiając w imieniu Koła Poselskiego — „Znak”, chcę dać wyraz głębokiej satysfakcji, jaką wywołuje w szerokich kręgach opinii katolickiej naszego kraju to Wydarzenie, budzące nadzieje na dalszy postęp w normalizacji stosunków między państwem i kościołem. Nie mogę przy tej sposobności nie przypomnieć, że po raz pierwszy publicznie z ideą rozmów polsko-watykańskich wystąpił w tej sali Jerzy Zawieyski, ówczesny członek Rady Państwa PRL, przemawiając w imieniu naszego Koła w dniu 29 marca 1963 roku, Wkrótce po przyjęciu go przez Papieża Jana XXIII. W tamtym czasie idea owa mogła rysować się jako zbyt śmiała, jeśli nie wręcz fantastyczna. Jeżeli dziś, po dziesięciu latach, patrzymy na te sprawy inaczej, jeżeli mówimy o nich jako o faktach, które już się dokonały albo są W toku tworzenia, jest to miarą głębokich przemian, jakie w tym czasie zaszły w Europie i w świecie. Jest też miarą otwartości myślenia uczestniczących stron i ich śmiałości w przekraczaniu dawnych schematów.</u>
+ <u xml:id="u-34.11" who="#PoselZablockiJanusz">Oczywiście, w stosunkach Polski ze Stolicą Apostolską same kontakty dotychczasowi i przyszłe — nie są i być nie mogą celem samym w sobie, będą one miały wartość tylko wtedy, jeżeli przekraczając swój wymiar czysto spektakularny czy doraźny efekt propagandowy, dopomogą w uregulowaniu i rozwiązaniu rzeczywistych problemów i trudności, jakie pozostają u nas jeszcze w stosunkach między kościołem a państwem ze szkodą nie tylko dla każdej ze stron, ale przede wszystkim dla dobra wspólnego — nadrzędnego dobra naszego narodu. Należy się ustrzec złudzenia łatwych sukcesów, a także pokusy brania pozorów za rzeczywistość. Nie może chodzić bowiem o normalizację stosunków deklaratywną i pozorowaną, ale chodzi o normalizację rzeczywistą, sięgającą w głąb problemów i nie cofającą się przed podjęciem zagadnień najtrudniejszych, bo bez ich rozwiązania nie uczyni się prawdziwego kroku naprzód we wzajemnych stosunkach kościoła i państwa. Chodzi słowem o taką normalizację, która zdobędzie się na najpełniejsze usunięcie obiektywnych źródeł nieufności i napięcia, która Wyeliminuje niebezpieczeństwo odradzania się niepotrzebnych nikomu, a szkodliwych społecznie konfliktów, która nada dotychczasowym relacjom między kościołem a socjalistycznym państwem nową jakość. Tylko taka normalizacja będzie bowiem godna miana normalizacji prawdziwej, będzie też rzeczywistym wykorzystaniem powstałej dziś historycznej szansy.</u>
+ <u xml:id="u-34.12" who="#PoselZablockiJanusz">Pojęcie stosunków z kościołem może być różnie rozumiane i dlatego wymaga oczyszczenia z nieporozumień. Przede wszystkim trzeba zauważyć, że kościół nie może być dzisiaj, po Soborze Watykańskim II — utożsamiany z hierarchią kościelną, a traktowanie go nadal w ten sposób byłoby rozmijaniem się z trwającymi w nim głębokimi procesami wewnętrznej odnowy, zwiększającymi rolę i odpowiedzialność świeckich. Kościół bowiem — to nie tylko biskupi i księża, to nie tylko budynki kościelne i punkty katechetyczne, seminaria i zakony, to również miliony katolików świeckich, czujących się członkami kościoła, a zarazem obywatelami socjalistycznego państwa. Dlatego, jakkolwiek formalnymi partnerami przyszłych negocjacji będą Rząd PRL, Stolica Apostolska i Episkopat polski, to jednak sam proces normalizacyjny jest nie do pomyślenia bez uwzględnienia roli polskich katolików świeckich, którzy nie będą jedynie biernym przedmiotem zapadłych bez nich, a ich dotyczących postanowień, ale czynnikiem współdecydującym o ostatecznym kształcie realizacyjnym normalizacji.</u>
+ <u xml:id="u-34.13" who="#PoselZablockiJanusz">Uregulowanie w toku procesów normalizacji statusu kościoła jako instytucji w państwie socjalistycznym jest na pewno konieczne, ale niewystarczające. To tylko powierzchnia procesu normalizacji. Oczekiwane szersze skutki psychologiczne i społeczne może proces ten przynieść dopiero wtedy, gdy zstąpi głębiej, kiedy w wyniku związanych z nim porozumień odczuje zmiany w swoich codziennych doświadczeniach przeciętny katolik świecki, kiedy odczuje, że służą one normalizacji jego faktycznego (faktycznego, bo formalno-prawny jest w zasadzie unormowany) statusu wierzącego obywatela Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej.</u>
+ <u xml:id="u-34.14" who="#PoselZablockiJanusz">Jaki jest ten status faktyczny dzisiaj? Ludzie wierzący w naszym państwie nie mają w zasadzie trudności w praktykach religijnych na terenie kościelnym. W życiu społecznym — jeśli nie wyrzekają się swego światopoglądu albo go nie ukrywają — otaczani są swoistą nieufnością, która nie pozwala im często korzystać z tych praw obywatelskich, jakie im gwarantuje Konstytucja. Za ilustrację mogłoby służyć wiele spraw interwencyjnych, wpływających na ręce posłów naszego Koła. Skąd ta nieufność wypływa?</u>
+ <u xml:id="u-34.15" who="#PoselZablockiJanusz">Osobiście nie podzielam takiej interpretacji, według której nieufność ta ma źródło w samej istocie marksizmu, według której jest więc to niejako stan, immanentny naszej rzeczywistości ustrojowej, trwały i nie rokujący nadziei na jakiekolwiek zmiany, czyniący zatem bezsensowną jakąkolwiek próbę argumentacji i dialogu. Skłonny byłbym raczej szukać źródeł tej nieufności w sferze historii, w doświadczeniach, jakie towarzyszyły formowaniu się ruchów robotniczych i pierwszych struktur socjalistycznych. Trzeba bezstronnie przyznać, że w wieku XIX, a nawet jeszcze do lat pięćdziesiątych naszego stulecia, z racji ówczesnej wykładni doktryny społecznej kościoła, a także nieraz z racji agresywnego ateizmu niektórych kierunków socjalistycznych, przeważająca większość katolików z różnych krajów wykazywała rzeczywiście daleko posuniętą rezerwę wobec socjalizmu, niejednokrotnie ciążąc ku orientacjom konserwatywnym i prawicowym. Nie inaczej było i w Polsce. W takim kontekście faktycznym katolicki wyróżnik światopoglądowy, zbyt często spleciony tragicznie z określonym wyborem klasowym i politycznym, uzasadniał w pewnym stopniu u drugiej strony postawę nieufności. Jeżeli jednak można jeszcze taką postawę wobec wierzących rozumieć u początków Polski Ludowej, to już zupełnie niezrozumiałe byłoby przenoszenie tego schematu na rzeczywistość dnia dzisiejszego. W ciągu trzydziestu minionych lat Szerokie rzesze katolików w Polsce dostatecznie się określiły, zachowując swoje przywiązanie do kościoła, udowodniły zarazem, że nie są zagrożeniem dla socjalistycznych rozwiązań ustrojowych w naszym kraju, uchylając się w tym czasie niejednokrotnie od usiłowań tych, którzy chcieli z nich czynić społeczną bazę wojny domowej czy polityczną opozycję. Wierzymy też, że wyrazem nie tylko kurtuazji było oświadczenie polskiego Ministra Spraw Zagranicznych, który w rozmowie z Papieżem w dniu 12 listopada br. ocenił z uznaniem wkład katolików polskich w dzieło budownictwa ojczyzny.</u>
+ <u xml:id="u-34.16" who="#PoselZablockiJanusz">Toteż dzisiaj, w trzydziestym roku Polski Ludowej, której rozwój i osiągnięcia dokonywały się ich pracą i ich wyrzeczeniami, ludzie wierzący nie powinni mieć w żadnej dziedzinie życia społecznego odczucia, że są obywatelami gorszej kategorii. Pragną oni w Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, którą uważają za państwo własne, mieć w porównaniu z ogółem obywateli te same obowiązki, ale też i te same możliwości faktycznego realizowania przysługujących im praw — ani lepsze, ani gorsze. I jakkolwiek demokracja światopoglądowa stanowi tylko jeden z aspektów ogólnego problemu demokracji w państwie socjalistycznym, postęp w tym zakresie oznaczałby również krok naprzód w rozwiązywaniu problemu ogólnego — chodzi o coraz szersze włączanie całego społeczeństwa we współuczestnictwo w rządach krajem, o odpowiedzialność za jego losy.</u>
+ <u xml:id="u-34.17" who="#PoselZablockiJanusz">Odczucie, że jest pełnoprawnym obywatelem będzie u człowieka wierzącego w naszym kraju zależeć od tego, w jakim stopniu już nie tylko w przepisach Konstytucji czy oficjalnych deklaracjach, ale i we własnych doświadczeniach praktycznych dnia powszedniego — znajdzie potwierdzenie, że osobiste przekonania światopoglądowe czy praktyki religijne nie mają wpływu na wartościowanie ludzi, na różnic owalnie ich praktycznych możliwości dostępu do wszystkich rodzajów wykształcenia, awansu w pracy zawodowej i obejmowania wszelkich — a nie tylko ograniczonych do pewnego szczebla — stanowisk kierowniczych, udziału w twórczości naukowej i kulturalnej czy działalności publicznej.</u>
+ <u xml:id="u-34.18" who="#PoselZablockiJanusz">Ważne jest również, by zorganizowane działanie społeczne i polityczne świeckich katolików wyszło z dotychczasowych form symbolicznych, przekształcając się w rzeczywiste i pełne uczestnictwo w życiu publicznym naszego kraju.</u>
+ <u xml:id="u-34.19" who="#PoselZablockiJanusz">Ostatnie trzy lata, lata szczególnych osiągnięć i przyspieszonego tempa rozwoju Polski, dostarczyły dowodów, że kierownictwo polityczne i państwowe naszego kraju potrafiło w wielu dziedzinach odważnie przekroczyć zadawnione uprzedzenia i anachroniczne schematy myślowe swoich poprzedników, jeżeli — niegdyś uzasadnione — w obecnych warunkach rozmijały się już z rzeczywistością i były sprzeczne z interesem społecznym. Chcemy wierzyć, że utrwalając normalizację rozpoczętą w grudniu 1970 roku i kierując się tym samym dobrem narodu, kierownictwo naszego kraju doprowadzi do przezwyciężenia takich anachronicznych i szkodliwych schematów również w sprawach, o których była mowa.</u>
+ <u xml:id="u-34.20" who="#PoselZablockiJanusz">Wysoka Izbo! Jeśli mówiłem tu o potrzebie zniesienia w stosunkach z kościołem, a zwłaszcza w statusie faktycznym wierzącego obywatela naszego socjalistycznego państwa wszystkiego, co dotąd było w nich anormalne, to równocześnie chcę podkreślić, że byłoby błędem normalizacje stosunków państwa z kościołem widzieć jedynie w jej aspekcie negatywnym. Rezultatem normalizacji może i powinno być nie tylko uniknięcie społecznych szkód, ale również osiągniecie pozytywnych społecznych korzyści. Wiele różnorodnych przesłanek Składa się na to, że dziś po raz pierwszy w naszej historii rysuje się realna szansa nadania stosunkom kościoła z socjalistycznym państwem nowej jakości — przejścia z dotychczasowej fazy konfrontacji czy w najlepszym razie biernego współistnienia, w fazę pozytywnego współdziałania. Aby zatem wykorzystać wszystkie możliwości tkwiące w obecnej sytuacji, należy zamierzony proces normalizacji programować również w jego aspekcie pozytywnym, od strony wykorzystania istniejących szans konstruktywnej Współpracy kościoła z państwem.</u>
+ <u xml:id="u-34.21" who="#PoselZablockiJanusz">Gdy sięgniemy wstecz do powojennych dziejów stosunków kościoła i państwa, dostrzeżemy, że w najtrudniejszych nawet okresach napięć istniała zawsze pewna sfera spraw, które uznawane były za wspólne i nie podlegające dyskusji. Były to te sprawy, gdzie w grę Wchodziły podstawowe interesy naszego narodu. Rozwój doktryny i świadomości kościoła po Soborze Watykańskim II, a także przykład postawy samego Papieża Pawła VI i działalności dyplomatycznej Stolicy Apostolskiej dostarczają zachęty, by zakres owego pozytywnego współdziałania utrwalić i znacznie poszerzyć, nie ograniczając go jedynie do sytuacji wyjątkowych, do momentów szczególnych zagrożeń dla narodu. Istnieje bowiem szeroki zakres spraw, w których działalność państwa i działalność kościoła, kierowane ku temu samemu społeczeństwu, zamiast się zwalczać czy ze sobą konkurować, mogłyby się również owocnie uzupełniać i wzajemnie wspierać.</u>
+ <u xml:id="u-34.22" who="#PoselZablockiJanusz">Kościół, spełniając dziś, podobnie jak w innych epokach historycznych, swoją normalną działalność religijną i moralno-wychowawczą, może wnieść niemały wkład w formowanie człowieka, jaki potrzebny jest w naszym życiu społecznym również, a może przede wszystkim, w warunkach ustroju socjalistycznego, człowieka moralnie zdrowego, i uspołecznionego, świadomego nie tylko swoich uprawnień, ale i obowiązków, miłującego swój kraj, traktującego poważnie i odpowiedzialnie własną pracę zawodową i obowiązki obywatelskie.</u>
+ <u xml:id="u-34.23" who="#PoselZablockiJanusz">Obok tej formy bezpośredniej, kościół może wnosić w życie naszego kraju również wkład pośredni, choć nie mniej ważny, rozbudzając, zgodnie z duchem swojej społecznej nauki, poczucie odpowiedzialności swoich świeckich członków Za wspólne dobro ich ojczyzny i zachęcając ich do czynnego współuczestnictwa. Wraz z niewierzącymi, w życiu publicznym. Ma tu istotne znaczenie fakt, że dzisiejsze nauczanie społeczne kościoła, wyłożone w ostatnim liście apostolskim Pawła VI — „Octogesima adveniens”, biorąc pod uwagę różnorodność warunków, w jakich żyją współcześni katolicy, świadomie powstrzymuje się od proponowania jakiegoś jednego, uniwersalne go, powszechnie obowiązującego wzorca społeczno-ustrojowego. Zachęca natomiast samach katolików świeckich w poszczególnych krajach do tego, by w łączności ze swoją hierarchią, ale w sposób bardziej autonomiczny niż kiedykolwiek dotąd, dokonywali wyboru właściwych rozwiązań ustrojowych, uwzględniając konkretne warunki i potrzeby swego narodu. Spośród takich możliwych rozwiązań nie zostają z góry wykluczone również rozwiązania typu socjalistycznego. Minęły już czasy, kiedy to jakiekolwiek współdziałanie katolików z socjalistycznym państwem kierowanym przez marksistów, uchodziło za możliwe jedynie wbrew kościołowi.</u>
+ <u xml:id="u-34.24" who="#PoselZablockiJanusz">Z tej zachęty i przyznanego im prawa wyboru powinni pełniej skorzystać również i polscy katolicy świeccy. Elementem konstruktywnego współdziałania, obok bezpośredniej działalności kościoła jako instytucji, mógłby się stać w odpowiednich warunkach również inspirowany wartościami chrześcijańskimi i autoryzowany przez kościół, choć autonomiczny i działający na własną odpowiedzialność, szerszy ruch katolików świeckich, wzbogacający wspólną płaszczyznę Frontu Jedności Narodu. Działalność taka, rozwijana na gruncie istniejącego ustroju i respektująca świecki charakter socjalistycznego państwa, ożywiona być powinna intencją współuczestnictwa w kształtowaniu wspólnego losu narodowego, otwarciem na wartości socjalizmu i gotowością współpracy wszędzie tam, gdzie mogłoby to służyć człowiekowi i narodowi. Służyłoby to pokojowi wewnętrznemu i jedności naszego narodu, a w konsekwencji — rozwojowi naszego kraju.</u>
+ <u xml:id="u-34.25" who="#PoselZablockiJanusz">Mamy prawo oczekiwać, że taki zorganizowany ruch katolików świeckich i tak ukierunkowany jego udział w życiu publicznym naszego socjalistycznego państwa, znalazłby zrozumienie i aprobatę u Ojca Świętego, a także ze strony hierarchii kościelnej w Polsce.</u>
+ <u xml:id="u-34.26" who="#PoselZablockiJanusz">Na zakończenie chcę powiedzieć, że jest jeszcze jeden powód, dla którego audiencja polskiego Ministra Spraw Zagranicznych u Papieża, pierwsza w historii, nabiera dziś takiego znaczenia. Rozmowy polsko-watykańskie, którym audiencja nadała impuls, toczyć się będą w roku, w którym obchodzić będziemy 30-lecie Polski Ludowej. Dla nas, katolików polskich, a także dla szerszej opinii światowej, będzie to zarazem 30-lecie tego, co w niezliczonych publikacjach nazywane bywało — „polskim eksperymentem współżycia”. Wiadomo powszechnie, że to w powojennej Polsce nastąpiło pierwsze w historii świata na taką skalę spotkanie między katolicyzmem a socjalizmem marksistowskim. To sprawia, że Polska uchodzi dziś za swego rodzaju poligon doświadczeń, które chrześcijanie, a także wierzący innych religii z różnych krajów Zachodu czy trzeciego świata z uwagą śledzą, szukając w nich odpowiedzi na zasadnicze dla siebie pytania: w jakiej mierze porewolucyjne, socjalistyczne państwo respektować będzie prawa religii i kościołów, a także obywatelskie prawa ludzi wierzących; czy i w jakim zakresie możliwy jest zatem dialog i współpraca wierzących z ruchami komunistycznymi nie tylko na etapie zdobywania przez nie władzy, ale również i później, w procesie budowania społeczeństwa socjalistycznego. Nie trzeba dodawać, jak zasadnicze znaczenie ma odpowiedź na te pytania dla formowania świadomości ludzi wierzących w tamtych częściach świata, jak istotną przesłankę stanowi dla obrania przez nich ostatecznie takiej czy innej orientacji politycznej.</u>
+ <u xml:id="u-34.27" who="#PoselZablockiJanusz">Nasuwają się na tym tle pytania, które z kolei należałoby postawić nam samym. Czy Polska Rzeczpospolita Ludowa, z racji swojej jedynej i niepowtarzalnej specyfiki wśród państw socjalistycznych, nie jest szczególnie predestynowana do tego, by bilansem swoich trzydziestoletnich doświadczeń współżycia służyć rozwojowi w całym świecie dialogu i współpracy wierzących z siłami socjalistycznymi, w ich wspólnej trosce o wyzwolenie świata od wojny i ucisku, o realizację praw człowieka i budowę społeczeństwa sprawiedliwości i godności ludzkiej? Czy taka szczególna rola. Polski nie przysporzyłaby jej w opinii światowej dodatkowego zainteresowania i prestiżu, czy nie służyłaby więc umacnianiu pozycji naszego kraju na arenie międzynarodowej? Co do nas, jesteśmy przekonani, że jest to wielka międzynarodowa szansa Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej.</u>
+ <u xml:id="u-34.28" who="#PoselZablockiJanusz">Wysoka Izbo! Debata nasza dotyczy projektów planu społeczno-gospodarczego rozwoju kraju i budżetu na rok przyszły. Posłowie Koła — „Znak” w komisjach sejmowych, a zwłaszcza Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów, przedstawili w tej sprawie swoje uwagi i wnioski.</u>
+ <u xml:id="u-34.29" who="#PoselZablockiJanusz">Pragnę oświadczyć, iż Koło nasze będzie głosować za przedłożonymi projektami planu i budżetu na 1974 rok wraz z poprawkami.</u>
+ <u xml:id="u-34.30" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-35">
+ <u xml:id="u-35.0" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Proszę Obywatela Sekretarza Posła Bogdana Waligórskiego o odczytanie komunikatu.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-36">
+ <u xml:id="u-36.0" who="#SekretarzposelBogdanWaligorski">Obywatele Posłowie! Bezpośrednio po zarządzeniu przerwy w obradach Sejmu odbędzie się posiedzenie Komisji Drobnej Wytwórczości, Spółdzielczości Pracy i Rzemiosła — w sali nr 67, Dom Poselski.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-37">
+ <u xml:id="u-37.0" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Ogłaszam 3 0 -minutową przerwę.</u>
+ <u xml:id="u-37.1" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu od godz. 17 min. 50 do godz. 18 min. 25)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-38">
+ <u xml:id="u-38.0" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Wznawiam posiedzenie. Glos ma poseł</u>
+ <u xml:id="u-38.1" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Adolf Ojczyk.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-39">
+ <u xml:id="u-39.0" who="#PoselOjczykAdolf">Wysoki Sejmie! — „Podstawą naszej polityki społecznej — stwierdził na I Krajowej Konferencji Partyjnej I Sekretarz Komitetu Centralnego tow. Edward Gierek — jest i będzie troska o stały wzrost realnych dochodów ludzi pracy, o lepsze zaspokajanie ich rosnących i coraz bardziej zróżnicowanych potrzeb.” Dotychczasowy dorobek pięciolatki, wyrażający prawie 40-procentowy wzrost przychodów ludności i szybki rozwój gospodarki, zobowiązuje do takiej produkcji, podaży towarów i rozwoju usług, by w warunkach wysokiego wzrostu dochodów pieniężnych i siły nabywczej ludności oraz wysokiego tempa wzrostu sił wytwórczych pokryć wciąż wzrastające zapotrzebowanie kraju. W tak pojętej strategii społeczno-gospodarczego rozwoju kraju wzrost przychodów ludności w 1974 r. o 8,8%, a wzrost dostaw towarów rynkowych o co najmniej 9,7% — wskazuje na dalsze utrwalenie równowagi pieniężno-rynkowej i oznacza wyprzedzenie podaży towarów w odniesieniu do wzrostu przychodów ludności.</u>
+ <u xml:id="u-39.1" who="#PoselOjczykAdolf">Obok potrzeby utrwalania globalnej równowagi rynkowej oraz maksymalnego rozszerzania równowagi cząstkowej, wymagania konsumenta zmierzają do zwiększania udziału artykułów przemysłowych o wyższej jakości, bardziej nowoczesnych, o wyższym stopniu przetworzenia oraz wyrobów nowych łub istotnie zmodernizowanych.</u>
+ <u xml:id="u-39.2" who="#PoselOjczykAdolf">Decydującym czynnikiem efektywnej realizacji zamierzeń będzie nadal przemysł, zaś dostawy przemysłowych surowców i półfabrykatów oraz artykułów konsumpcyjnych nabierają w obecnych warunkach szczególnego znaczenia.</u>
+ <u xml:id="u-39.3" who="#PoselOjczykAdolf">Udział przemysłu w zakresie dostaw artykułów konsumpcyjnych na rynku zaznaczy się kwotą 325 mld zł, w tym produktów przemysłu chemicznego za około 54 mld zł. Podkreślali to szczególnie z uwagi na coraz większy udział i rolę chemii w rozwoju społeczno-gospodarczym kraju, na coraz większą jej rolę w unowocześnianiu gospodarki oraz na miejsce w przyszłościowej strukturze produkcji. Warto podkreślić, że w ostatnim piętnastoleciu produkcja światowa przemysłu chemicznego zwiększyła się 3,5-krotnie, że stale rozszerza się wytwarzany asortyment, że poziom jego zużycia jest także miernikiem nowoczesności gospodarki i poziomu konsumpcji.</u>
+ <u xml:id="u-39.4" who="#PoselOjczykAdolf">Wobec takiego umiejscowienia chemii we współczesnej cywili za ej i technicznej, jedynie słuszne są: dalszy rozwój potencjału wytwórczego przemysłu rafineryjnego, nawozowego i włókien chemicznych, szczególnie dynamiczny rozwój przemysłu tworzyw sztucznych i gumowego, wykorzystanie preferencji, które w wyniku realizacji polityki społeczno-gospodarczego rozwoju kraju wyznaczają chemii szczególnie szybki rozwój.</u>
+ <u xml:id="u-39.5" who="#PoselOjczykAdolf">Przemysł chemiczny jest obecnie jedną spośród czterech dziedzin gospodarki rozwijających się najbardziej dynamicznie i decydujących o poziomie zaopatrzenia rynku i gospodarki narodowej.</u>
+ <u xml:id="u-39.6" who="#PoselOjczykAdolf">Środki inwestycyjne — w porównaniu z rokiem 1971 wzrastają w roku 1974 dwukrotnie, a dostawy na rynek w porównaniu z rokiem 1973 będą wyższe o 12,5% i wyższe od średniej krajowej, która wynosi 9,7%.</u>
+ <u xml:id="u-39.7" who="#PoselOjczykAdolf">Odnotowano znaczny przyrost produkcji nawozów azotowych z 438,6 tys. ton w 1965 r. do 1 200 tys. ton w 1974 r. Po raz pierwszy w 1974 r. ukażą się na rynku nawozy kompleksowe; produkcja wykładzin podłogowych osiągnie w 1974 r. — 23,3 mln m^2 ^wobec 13,6 mln m^2^ w 1971 r.; produkcja ogumienia dla motoryzacji osiągnie 6850 tys. szt. wobec 4 603 tys. szt. w 1971 r.</u>
+ <u xml:id="u-39.8" who="#PoselOjczykAdolf">Osiągnięty poziom produkcyjny i techniczny pozwolił z wieloma artykułami wyjść na rynki zagraniczne.</u>
+ <u xml:id="u-39.9" who="#PoselOjczykAdolf">Wzrost jakości artykułów chemii gospodarczej i kosmetyków, osiągnięcia przemysłu farmaceutycznego, przemysłu tworzyw sztucznych i gumowego, wzrastająca ilość produktów z programu — „Wyżywienie”, surowców i półfabrykatów dla nowoczesnej produkcji przemysłowej — tworzą pomyślne przesłanki dla współczesnej modernizacji gospodarki kraju. Podjęto kompleksowy program chemizacji gospodarki narodowej. Obejmuje on w pierwszej kolejności następujące dziedziny:</u>
+ <u xml:id="u-39.10" who="#PoselOjczykAdolf">„Wyżywienie” — w zakresie produkcji nawozów i środków ochrony roślin, „Odzież” — w zakresie produkcji włókien i sztucznych barwników oraz wyrobów z tworzyw sztucznych, „Mieszkanie” — w zakresie materiałów wykładzinowych, podłogowych i ściennych, izolacyjnych, Instalacyjnych i wyrobów lakierowanych oraz program — „Motoryzacja”.</u>
+ <u xml:id="u-39.11" who="#PoselOjczykAdolf">Żaden jednak kraj nie jest w stanie produkować artykułów chemicznych w pełnym asortymencie, stąd też sejmowa Komisja Górnictwa, Energetyki i Chemii wielokrotnie podkreślała znaczenie współpracy i powiązań międzynarodowych, zwłaszcza zaś w ramach gospodarki i rynku Rady Wzajemnej Pomocy Gospodarczej, oraz stałej troski o najbardziej racjonalne wykorzystanie i rozwój krajowej bazy produkcyjnej i zaopatrzeniowej.</u>
+ <u xml:id="u-39.12" who="#PoselOjczykAdolf">Pogłębienie współpracy z RWPG prowadzi do rozwiązania wielu podstawowych zadań, warunkujących dynamikę, efektywność i nowoczesność rozwoju przemysłu. Pozwala nam to zaspokajać zapotrzebowanie na surowce, paliwa i materiały, na pogłębienie współpracy na zasadach specjalizacji i kooperacji, a przez to — rozwijanie wysoko wyspecjalizowanej produkcji określonych dziedzin przemysłu chemicznego, wzrost nowoczesności i jakości, pogłębianie wymiany międzynarodowej.</u>
+ <u xml:id="u-39.13" who="#PoselOjczykAdolf">W ten sposób rozwijać będziemy produkcję środków chwastobójczych, włókien poliestrowych typu elana, barwników dla przemysłu lekkiego, odzieżowego i spożywczego. Rozumiemy, że współpraca ta może objąć praktycznie wszystkie gałęzie przemysłu chemicznego, że stanowi etap początkowy i będzie nadal konsekwentnie rozszerzana zgodnie z potrzebami gospodarki i zaopatrzenia rynku.</u>
+ <u xml:id="u-39.14" who="#PoselOjczykAdolf">Niezwykle ważną dziedziną, z uwagi na społeczne zainteresowanie i utrwalenie równowag i rynkowej, jest rozwój produkcji i dostaw nowości na rynek. Proces ten jest nieodłącznym elementem dzisiejszego rynku, rozwoju produkcji asortymentowej oraz musi oznaczać przyspieszenie unowocześnienia i wzrostu towarów Wysokiej jakości. Bezpośrednim efektem dotychczasowych działań jest to, że w procesie produkcji zagadnienie odnowy produkowanego asortymentu staje się codzienną praktyką.</u>
+ <u xml:id="u-39.15" who="#PoselOjczykAdolf">Z przemysłu chemicznego spodziewamy się w 1974 r. 263 nowych artykułów o łącznej wartości około 2 mld zł, tj. 4% ogólnych dostaw branży chemicznej.</u>
+ <u xml:id="u-39.16" who="#PoselOjczykAdolf">Każda nowość, Zwłaszcza dobra, atrakcyjna, znajduje szybko nabywcę oraz wywołuje w społeczeństwie wiele zadowolenia. Ta sama nowość może powodować zgoła odmienne postawy, jeśli nowości są dostarczane w małych ilościach — co jest charakterystycznie dla okresu początkowego — zostają rozproszone w sieci handlowej, przynosząc wówczas więcej rozdrażnienia i spekulacji niż pożytku. W tej sytuacji widzę szczególną rolę w rozwoju sklepów patronackich jako punktów sprzedaży i popularyzacji nowości.</u>
+ <u xml:id="u-39.17" who="#PoselOjczykAdolf">Druga uwaga odnosi się do terminowości dostaw towarów, lecz nie tylko nowości. Nierytmiczność, zmiana asortymentu, ograniczenie ilościowe, spóźniona lub posezonowa podaż towarów sezonowych zawsze rodzą napięcia i straty.</u>
+ <u xml:id="u-39.18" who="#PoselOjczykAdolf">Potrzebna jest więc koordynacja poczynań przemysłu kluczowego, przemysłu terenowego i spółdzielczości z uwagi na możliwość podaży kolejnych nowości o identycznych parametrach, lecz o innej nazwie, cenie i przez innego wytwórcę dostarczonych, stworzenie warunków jednoznacznej interpretacji i oceny wartości technicznej, użytkowej oraz preferencji cen nowości, w oparciu o ustaloną jej definicję.</u>
+ <u xml:id="u-39.19" who="#PoselOjczykAdolf">W kształtowaniu kultury technicznej szczególna rola przypada produkcji chemicznej. W oparciu o dorobek przodującej pod tym względem produkcji kosmetyków czy szeregu wyrobów chemii gospodarczej i innych branż, chemia powinna wykorzystać możliwość, która tkwi w jej potencjale technicznym i ludzkim. Możliwości takie daje przede wszystkim postęp techniczny i technologiczny, dyscyplina technologiczna, sprawna i odpowiedzialna działalność kontroli technicznej, osiąganie wysokich parametrów jakościowych.</u>
+ <u xml:id="u-39.20" who="#PoselOjczykAdolf">Zwracam się do załóg naszych przedsiębiorstw, robotników i inżynierów, twórców procesów inwestycyjnych, racjonalizatorów i pracowników nauki i techniki, do organizacji partyjnych i samorządów robotniczych, ażeby sprawę podniesienia jakości i nowoczesności produkcji przemysłowej uczynili główną sprawą Swego codziennego działania.</u>
+ <u xml:id="u-39.21" who="#PoselOjczykAdolf">Wysoki Sejmie! Rok temu — sekretarz Komitetu Centralnego towarzysz Jan Szydlak zapowiedział powołanie jednostek inicjujących do wypracowania lepszej formy zarządzania gospodarką. Od 1 Stycznia. 1974 r. 350-tysięczna rzesza chemików pracować będzie według nowych zasad. Otwiera to jeszcze szersze możliwości dalszego dynamicznego rozwoju chemii, umocnienia gospodarki i rynku.</u>
+ <u xml:id="u-39.22" who="#PoselOjczykAdolf">Jesteśmy przygotowani do podjęcia tych zadań, do realizacji planu, który na dzisiejszym posiedzeniu Wysoki Sejm uchwalić raczy. Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-39.23" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-40">
+ <u xml:id="u-40.0" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Głos ma poseł Stanisław Sznajder.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-41">
+ <u xml:id="u-41.0" who="#PoselSznajderStanislaw">Obywatelu Marszalku! Wysoki Sejmie! Opracowany i z żelazną konsekwencją realizowany przez Rząd program rozwoju rolnictwa i przemysłu rolno-spożywczego w ich organicznym wzajemnym powiązaniu wpłynął wybitnie na uzyskanie pomyślnych wyników w całej gospodarce narodowej.</u>
+ <u xml:id="u-41.1" who="#PoselSznajderStanislaw">Rolnictwo i przemysł rolno-spożywczy już w roku 1974 osiągną założone podstawowe wskaźniki na rok 1975. Dzieje się to przy pomocy państwa, dzięki aktywności produkcyjnej rolników, państwowych gospodarstw rolnych, wszystkich instytucji obsługujących rolnictwo i przemysł spożywczy.</u>
+ <u xml:id="u-41.2" who="#PoselSznajderStanislaw">Przy końcu tego roku osiągniemy wzrost produkcji globalnej w rolnictwie w stosunku do roku 1970 o około 17% — takiej dynamiki w poprzednich okresach nie notowaliśmy.</u>
+ <u xml:id="u-41.3" who="#PoselSznajderStanislaw">W tej sytuacji przemysł rolno-spożywczy stanął przed nowymi, znacznie trudniejszymi zadaniami, których wykonanie stało się warunkiem nie tylko zaspokojenia potrzeb rynku, ale przede wszystkim gwarancją dla rolnictwa że każda ilość produktów rolnych zostanie prawidłowo odebrana, przerobiona i dostarczona na rynek.</u>
+ <u xml:id="u-41.4" who="#PoselSznajderStanislaw">Wysoka Izbo! Założony program na rok 1974 dla przemysłu rolno-spożywczego przewiduje wzrost sprzedaży o 10% w stosunku do wykonania roku 1973. Najwyższy wzrost produkcji nastąpi w przemyśle koncentratów spożywczych, w chłodnictwie oraz w przemyśle mięsnym i drobiarskim.</u>
+ <u xml:id="u-41.5" who="#PoselSznajderStanislaw">Oznacza to, że zaopatrzenie rynku w mięso i w przetwory wraz z drobiem wzrośnie o 4,1%, co pozwoli na wzrost spożycia mięsa w przeliczeniu na jednego mieszkańca do 63,5 kg.</u>
+ <u xml:id="u-41.6" who="#PoselSznajderStanislaw">Dostawy pozostałych artykułów grupy białkowej: mleko, jajka i inne wzrastają od 8% do 25% i przewiduje się, że zaspokoją zapotrzebowanie rynku.</u>
+ <u xml:id="u-41.7" who="#PoselSznajderStanislaw">Również w innych asortymentach artykułów spożywczych następuje wzrost gwarantujący dostateczne zaspokojenie potrzeb konsumentów. Zostanie uruchomiona produkcja Wielu nowych zmodernizowanych wyrobów.</u>
+ <u xml:id="u-41.8" who="#PoselSznajderStanislaw">Wydatki na artykuły spożywcze w budżecie domowym stanowią około 44% wydatków każdego mieszkańca naszego kraju. Ostatnie 2 lata wykazały wzrost zapotrzebowania na artykuły spożywcze, co zostało spowodowane wzrostem realnych dochodów mieszkańców miast i wsi.</u>
+ <u xml:id="u-41.9" who="#PoselSznajderStanislaw">Mimo znacznego wzrostu dostaw artykułów spożywczych na rynek, w dalszym ciągu występuje niedobór niektórych grup wyrobów, zwłaszcza białkowych, a wśród nich mięsa i przetworów mięsnych; podobnie będzie również w roku 1974.</u>
+ <u xml:id="u-41.10" who="#PoselSznajderStanislaw">W produkcji żywności istnieje potrzeba zwiększania ilości podstawowych artykułów z równoczesnym położeniem większego akcentu na postęp jakościowy i asortymentowy. Rynek żąda artykułów spożywczych o wyższym stopniu przetwórstwa dostosowanych do potrzeb konsumentów, smacznych, odżywczych, dobrze i estetycznie opakowanych.</u>
+ <u xml:id="u-41.11" who="#PoselSznajderStanislaw">Duże znaczenie w gospodarce narodowej ma eksport artykułów rolno-spożywczych, który w roku 1974 osiągnie około 16% całego eksportu i wyniesie 4 mld 141 mln zł dewizowych.</u>
+ <u xml:id="u-41.12" who="#PoselSznajderStanislaw">W imporcie nastąpi wzrost cen na podstawowe surówce, a głównie zboża i komponenty pasz. Spowoduje to poważne napięcia w obrotach handlu zagranicznego artykułami spożywczymi. Jednak zwiększenie eksportu pozwoli na poprawę salda obrotów tymi artykułami w stosunku do roku 1973.</u>
+ <u xml:id="u-41.13" who="#PoselSznajderStanislaw">Dynamiczny rozwój naszej gospodarki, reorganizacja i rekonstrukcja naszego rolnictwa wyznacza wyraźnie rolę dla przemysłu rolno-spożywczego w gospodarce narodowej, która, polega z jednej strony na pełnym zaopatrzeniu rynku w artykuły żywnościowe, z drugiej — na obowiązku ukierunkowania produkcji rolnej na te asortymenty, na które istnieje największe społeczne zapotrzebowanie.</u>
+ <u xml:id="u-41.14" who="#PoselSznajderStanislaw">Dlatego też po kompleksowych decyzjach podjętych przez kierownictwo Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej i Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego i uchwałach Sejmu wprowadzonych w życie przez Rząd Polski Ludowej — w sprawie rozwoju produkcji rolnej, podjęto decyzję o przyspieszeniu rozbudowy zdolności przerobowych przemysłu rolno-spożywczego. Nakłady inwestycyjne w tej pięciolatce wyniosą około 80 mld zł, tj. trzykrotnie więcej niż w ubiegłym pięcioleciu. W planie na rok 1974 nakłady inwestycyjne w tym przemyśle ujęto w wysokości 16,5 mld zł, z czego około 50% — to nakłady na przetwórstwo i przechowalnictwo artykułów pochodzenia zwierzęcego.</u>
+ <u xml:id="u-41.15" who="#PoselSznajderStanislaw">W procesie inwestycyjnym należy w większym stopniu uwzględnić lokalizację zakładów w bazach produkcyjnych i hodowlanych, aby uniknąć zbędnych przewozów produktów rolnych przeznaczonych do przerobu.</u>
+ <u xml:id="u-41.16" who="#PoselSznajderStanislaw">Oddanie do użytku w roku 1974 obiektów, których budowę rozpoczęto w latach poprzednich, zwiększy zdolności produkcyjne w tym resorcie o 22 mld zł, co oznacza wzrost o około 17%.</u>
+ <u xml:id="u-41.17" who="#PoselSznajderStanislaw">Głównymi kierunkami inwestowania są przemysł mięsny, mleczarski, chłodniczy, a w roku 1974 również owocowo-warzywny. Ten ostatni wymaga pilnie rozbudowy i modernizacji, gdyż nie nadąża za rozwojem ogrodnictwa i sadownictwa oraz za zapotrzebowaniem na te artykuły rynku krajowego i eksportu.</u>
+ <u xml:id="u-41.18" who="#PoselSznajderStanislaw">Powstają nowe zakłady mięsne, cukrownie, kombinaty mleczarskie, chłodnie — modernizuje się stare zakłady, przechodzi się na nowe technologie i podejmuje produkcję nowych asortymentów. Każdy dzień przynosi i przynosić będzie poprawę zaopatrzenia rynku i zwiększać będzie zdolności przerobowe.</u>
+ <u xml:id="u-41.19" who="#PoselSznajderStanislaw">Powstaje wielki i nowoczesny przemysł rolno-spożywczy, który staje się jednym z głównych czynników rozwoju społeczno-gospodarczego regionów rolniczych naszego kraju. Daje to perspektywę specjalizacji w produkcji rolnej, zatrudnienia nadwyżek siły roboczej, rozwoju gmin i miast i przyspiesza proces socjalistycznych przeobrażeń na wsi.</u>
+ <u xml:id="u-41.20" who="#PoselSznajderStanislaw">Bez nowoczesnego przemysłu nie jest możliwy dynamiczny rozwój produkcji rolnej — powiązania przemysłu z rolnictwem stają się coraz szersze i głębsze, a ich rozwój nawzajem się warunkuje. Z każdym rokiem wzrasta zaufanie rolników do przemysłu, co wygraża, się w zawieraniu wieloletnich umów kontraktacyjnych i pomocą, jaką przemysł daje dla rozwoju zakontraktowanych płodów rolnych. Trzeba to zaufanie pogłębiać i poszerzać.</u>
+ <u xml:id="u-41.21" who="#PoselSznajderStanislaw">Zbliża się czas, kiedy produkcja rolna będzie musiała być oparta w całości na umowach kontraktacyjnych z przemysłem, bo tylko tą drogą można skutecznie i w pełni zabezpieczyć potrzeby społeczne na artykuły żywnościowe.</u>
+ <u xml:id="u-41.22" who="#PoselSznajderStanislaw">Prace przemysłu spożywczego determinują dwa podstawowe czynniki. Pierwszy — to popyt na produkowane asortymenty; drugi znacznie trudniejszy do określenia — to podaż surowca do przerobu.</u>
+ <u xml:id="u-41.23" who="#PoselSznajderStanislaw">Wahania podważy poszczególnych asortymentów, ze względu na różne warunki atmosferyczne w naszym kraju, dochodzą do 40%. W tych wypadkach często występują poważne trudności w realizacji zadań planowych lub w przerobie, jeżeli wielkość podaży przewyższa zdolności przetwórcze zakładów. Przy rozbudowie mocy przerobowych te zjawiska należy uwzględniać, gdyż w przeciwnym razie powstają poważne straty materialne, a rolnicy, którzy napotkali trudności w zbycie, wycofują się w następnych latach z tej produkcji, co powoduje straty gospodarcze i społeczne.</u>
+ <u xml:id="u-41.24" who="#PoselSznajderStanislaw">Wysoka Izbo! Tak jak w każdym dziale gospodarki, która przechodzi dynamiczny rozwój, tak również w przemyśle rolno-spożywczym występują napięcia i przejściowe trudności, które przemysł powinien możliwie szybko likwidować.</u>
+ <u xml:id="u-41.25" who="#PoselSznajderStanislaw">Po pierwsze — niedostateczna jest jeszcze sieć punktów skupu o pełnym technicznym wyposażeniu. Wiele w tej dziedzinie w ostatnich dwu latach zrobiono, niemniej jednak w tym dziale działalności przemysłu konieczna jest zdecydowana ofensywa. Trzeba opracowany przez poszczególne zjednoczenia program rozbudowy punktów skupu konsekwentnie realizować, aby odbiór produktów odbywał się sprawnie, bez wyczekiwania, co jeszcze w obecnym roku dość często się zdarzało. Należy w szerszym stopniu stosować bezpośredni odbiór od rolników, zwłaszcza od zespołów produkcyjnych, które w ostatnich latach powstały we wszystkich gałęziach produkcji rolnej, a które zgodnie z naszą polityką rolną stanowią przyszłościową formę wielkotowarowej, specjalistycznej produkcji rodnej.</u>
+ <u xml:id="u-41.26" who="#PoselSznajderStanislaw">Po drugie — jeżeli przemysł rolno-spożywczy ma spełniać rolę stymulatora produkcji rolnej, mieć wpływ na stosowanie nowoczesnych form w uprawach rolnych i hodowli, powinien w znacznie większym stopniu rozbudować własne specjalistyczne służby surowcowe We Wszystkich branżach, które obok fachowej pomocy będą również zmieniać organizacyjne formy produkcji rolnej, tworząc zespoły uprawowe, hodowlane i inne. Tylko w ten sposób przemysł może otrzymać surowiec do przerobu po niższej cenie, nie zmniejszając, lecz zwiększając opłacalność danej gałęzi produkcji rolnej. W naszych bowiem produktach rolnych zbyt wielki udział stanowi żywią praca, która w rolnictwie będzie z roku na rok malała. Z tym zjawiskiem przemysł musi się liczyć i już dziś wychodzić naprzeciw tym problemom.</u>
+ <u xml:id="u-41.27" who="#PoselSznajderStanislaw">Po trzecie — nie rozwiązanym problemem jest sprawa opakowań. Wzrost krajowej produkcji opakowań i ich nowoczesność wyraźnie nie nadąża za potrzebami przemysłu, hamuje jego rozwój, utrudnia eksport i powoduje zapotrzebowanie na opakowania z importu, do stanowi dodatkowe obciążenie bilansu handlu zagranicznego. W tej sytuacji istnieje potrzeba kompleksowego zagospodarowania i rozbudowy przemysłu produkującego opakowania w kraju lub też w ramach RWPG.</u>
+ <u xml:id="u-41.28" who="#PoselSznajderStanislaw">Wysoki Sejmie! Jestem przekonany, że szybka i sprawna realizacja programu rozwoju przemysłu rolno-spożywczego, zgodnie z uchwałami partii i Rządu, Wzbogaci naszą gospodarkę narodową, przyniesie szybką i widoczną poprawę zaopatrzenia rynku i spełni poważną rolę w socjalistycznym rozwoju naszego rolnictwa i naszego kraju. Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-41.29" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-42">
+ <u xml:id="u-42.0" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Głos ma poseł Hieronim Burek.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-43">
+ <u xml:id="u-43.0" who="#PoselBurekHieronim">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Rządowy projekt uchwały o planie społeczno-gospodarczego rozwoju kraju w 1974 roku zakłada utrzymanie i utrwalenie równowagi rynkowej, uwzględniając przy tym dalszy wzrost przychodów pieniężnych ludności. Wśród spraw najważniejszych i najpilniejszych, wymagających rozwiązania na znacznie większą niż dotychczas skalę, znajduje się również problem rozwoju usług.</u>
+ <u xml:id="u-43.1" who="#PoselBurekHieronim">Systematyczny wzrost przychodów pieniężnych ludności, a także zwiększenie się stanu posiadania różnych trwałych dóbr materialnych, powodują szybkie narastanie potrzeb ludności zarówno w dziedzinie usług tradycyjnych, jak też nowych. Na tle rosnących wymagań społeczeństwa coraz ostrzej rysują się opóźnienia i dysproporcje związane z niedorozwojem sfery usług. Niedostateczny, rozwój usług stanowi istotny problem naszej gospodarki. Trzeba stwierdzić, że jest to problem złożony. Nastąpiła bowiem swoista degradacja materialna i moralna zawodów świadczących usługi. Niedostateczny był również rozwój bazy materialno-technicznej. Problemu usług nie da się rozwiązać od razu. Potrzebne są tu: wielostronny plan działania, stabilna polityka oraz szeroka inicjatywa wszystkich ogniw gospodarki i administracji terenowej.</u>
+ <u xml:id="u-43.2" who="#PoselBurekHieronim">Pieniężne dochody ludności, na przykład województwa kieleckiego, wzrosły w 1973 roku o ponad 49% w stosunku do 1970 roku. Rok 1974 przyniesie dalszy dynamiczny rozwój gospodarki województwa i w konsekwencji wzrost dochodów pieniężnych o 9,5%.</u>
+ <u xml:id="u-43.3" who="#PoselBurekHieronim">Dla zrównoważenia siły nabywczej ludności, co stanowi warunek podniesienia poziomu życia ludzi pracy, należy rozwijać usługi. Realizacja tego programu wymaga dalszego usprawnienia i przyspieszenia procesów inwestycyjnych, odnosi się to do wszystkich inwestycji, w szczególności do znajdujących się w gestii władz terenowych i spółdzielczości. Na równa z inwestycjami, których efektem są usługi materialne, traktować należy inwestycje w dziedzinie oświaty, ochrony zdrowia i kultury.</u>
+ <u xml:id="u-43.4" who="#PoselBurekHieronim">Niezadowalające wyniki realizacji zadań inwestycyjnych, planowanych terenowo w I półroczu, stworzyły potrzebę dokonania oceny pod kątem szukania sposobów poprawy tej sytuacji. W lipcu br. dokonano szczegółowej analizy realizacji inwestycji rynkowych z udziałem inwestorów i wykonawców. W trakcie analizy przyjęto niezbędne ustalenia gwarantujące oddanie w cyklach planowanych tych zadań, których realizacja była dotychczas zagrożona.</u>
+ <u xml:id="u-43.5" who="#PoselBurekHieronim">W przemyśle planowanym terenowo w roku 1973 zostanie oddanych do użytku 50 obiektów, z czego 25 — to piekarnie, masarnie, wytwórnie wód gazowanych. Wartość kosztorysowa tych obiektów wyniesie około 280 mln zł, zaś wartość uzyskanej produkcji przeznaczonej na rynek — 472,4 mln zł rocznie. W 1974 roku przemysł terenowy będzie realizował 37 obiektów inwestycyjnych związanych z produkcją rynkową o łącznej wartości kosztorysowej 314,1 mln zł. Po osiągnięciu pełnej zdolności produkcyjnej w 1975 r. zakłady te przyniosą efekt w postaci zwiększenia produkcji rynkowej o łącznej wartości 497,8 mln zł.</u>
+ <u xml:id="u-43.6" who="#PoselBurekHieronim">Występują jednak trudności w realizacji wielu inwestycji i to zarówno na etapie projektowania, jak i wykonawstwa. Świadczy o tym m.in. fakt, iż na 50 oddawanych do użytku obiektów, 15 jest realizowanych z opóźnieniem. Z dotychczasowych doświadczeń wynika, że zarówno Biuro Studiów i Projektów Ministerstwa Handlu Wewnętrznego i Usług w Warszawie, jak i Oddział — „Drobnoprojektu” w Kielcach nie zaspokajają w pełni potrzeb inwestorów w tym zakresie. Dla. złagodzenia tych trudności powołano w bieżącym roku komórkę projektowo-kosztorysową przy Wojewódzkim Przedsiębiorstwie Obsługi Handlu i Usług w Kielcach. Czyni się również starania o powołanie takiej komórki przy Wojewódzkiej Spółdzielni Spożywców — „Społem”.</u>
+ <u xml:id="u-43.7" who="#PoselBurekHieronim">Największym jednak hamulcem w realizacji tej grupy inwestycji jest niewystarczająca moc przerobowa przedsiębiorstw budowlano-montażowych. Stąd też piony handlowe zmuszone są realizować większość obiektów przy pomocy własnego wykonawstwa. W pionie WZGS rolę tę spełniają zakłady usług remontowo-budowlanych, istniejące przy poszczególnych PZGS.</u>
+ <u xml:id="u-43.8" who="#PoselBurekHieronim">Brak potencjału wykonawczego występuje szczególnie wyraźnie na budowach małych, rozproszonych. Stąd też postulat, by Ministerstwo Handlu Wewnętrznego i Usług oraz centralne związki spółdzielcze nadal rozwijały odpowiedni potencjał wykonawczy. W rozwoju potencjału wykonawczego słuszne jest szersze wykorzystanie możliwości montowania przez producentów gotowych konstrukcji.</u>
+ <u xml:id="u-43.9" who="#PoselBurekHieronim">W celu podniesienia ekonomiki procesów inwestycyjnych konieczne jest zapewnienie lepszego zaopatrzenia w materiały i sprzęt przedsiębiorstw wykonawczych na zasadach centralnego rozdzielnictwa. Wskazane byłoby stosowanie zasady, że generalny wykonawca prowadzi budowę kompleksowo wraz z montażem maszyn i urządzeń. Prace wykończeniowe, montaż urządzeń oraz zagospodarowanie obiektów powinny się odbywać przy udziale i pod nadzorem przyszłego użytkownika.</u>
+ <u xml:id="u-43.10" who="#PoselBurekHieronim">Reasumując powyższe uzasadnienia, nasuwają się następujące wnioski.</u>
+ <u xml:id="u-43.11" who="#PoselBurekHieronim">Po pierwsze — w działalności organów koordynacji terenowej inwestycji powinna być zwrócona większa niż dotychczas uwaga na terminową realizację inwestycji w branży spożywczej, w handlu ii usługach. Odpowiednio Wczesne zasygnalizowanie właściwym inwestorom w wydawanych decyzjach koordynacyjnych — konieczności realizacji tego typu inwestycji może zabezpieczyć terminowe uzyskanie efektów użytkowych, a tym samym zabezpieczyć odpowiednie zaopatrzenie ludności.</u>
+ <u xml:id="u-43.12" who="#PoselBurekHieronim">Po drugie — chcemy zmniejszyć materiałochłonność projektowanych obiektów, obniżyć zużycie materiałów budowlanych, przyspieszyć cykl realizacji inwestycji, a także wskazane byłoby rozważenie możliwości powołania przedsiębiorstwa do produkcji lekkich konstrukcji stalowych tego typu obiektów, jak pawilony handlowo-usługowe, masarnie, piekarnie itp., wykorzystując do tego celu wyniki prac naukowo-badawczych i doświadczenia uzyskane na przykład przy realizacji pawilonów CRS.</u>
+ <u xml:id="u-43.13" who="#PoselBurekHieronim">Po trzecie — w związku z trudnościami w zabezpieczeniu mocy dla realizacji tych inwestycji, wskazane byłoby potraktować je w pierwszej kolejności na równi z budownictwem mieszkaniowym. Wskazane byłoby również wobec niedoboru mocy przedsiębiorstw budowlano-montażowych rozwijanie własnych komórek remontowo-budowlanych, m.in. w takich pionach, jak WZGS i WSS — „Społem”.</u>
+ <u xml:id="u-43.14" who="#PoselBurekHieronim">Po czwarte — w celu zabezpieczenia terminowej realizacji tych inwestycji należy wzmóc kontrolę w fazie projektowania i wykonawstwa oraz dokonywać okresowych analiz przez organy administracji terenowej, a przy obecnych zmianach są ogromne możliwość i w zarządzaniu i gospodarowaniu inwestycjami terenowymi, a tym samym usługami dla ludności.</u>
+ <u xml:id="u-43.15" who="#PoselBurekHieronim">Wysoka świadomość polityczna i społeczna, pracowitość oraz inicjatywa ludzi pracy są najlepszą gwarancją wykonania założonych w planie na 1974 r. zadań społeczno-gospodarczego rozwoju naszej ojczyzny.</u>
+ <u xml:id="u-43.16" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-44">
+ <u xml:id="u-44.0" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Głos ma poseł Zygmunt Filipowicz.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-45">
+ <u xml:id="u-45.0" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Komisja Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów przedstawiła nam, posłom, projekty uchwały o planie społeczno-gospodarczego rozwoju kraju i ustawy budżetowej na rok 1974. Prezentacja obu tych podstawowych dokumentów dokonana przez sprawozdawcę generalnego — posła Jerzego Pękalę była pełna syntezy społecznej i ekonomicznej.</u>
+ <u xml:id="u-45.1" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Bogate, wszechstronnie opracowane były też materiały, doręczone nam przez Rząd, wysłuchaliśmy już wielu znakomitych mówców, znawców przedmiotu naszych sejmowych rozważań. Prezentowali oni Wysokiemu Sejmowi analizy całościowe lub wycinkowe, przekazywali informacje problemowe z różnych dziedzin naszego życia i naszego wspólnego działania. Znamy przeto już obecnie zasadnicze elementy, a więc i warunki do podjęcia tej obowiązkowej dla nas decyzji.</u>
+ <u xml:id="u-45.2" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Stwierdzam, że Koło Posłów Chrześcijańskiego Stowarzyszenia Społecznego głosować będzie za przyjęciem projektów uchwały i ustawy w wersji zaproponowanej przez Komisję wnioskującą.</u>
+ <u xml:id="u-45.3" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Wysoki Sejmie! Debata budżetowa — to nie tylko przyjęcie planu i budżetu na kolejny rok 1974. Dyskusja nad tymi tak koniecznymi decyzjami stanowi najwyższe forum opinii publicznej. Forum opinii środowisk — w imieniu których mam zaszczyt przemawiać. To ich rozważania, ich troski i opinie wypowiadane lub stawiane w formie pytań, są tu głównym przedmiotem, bo to oni — nasi wyborcy, są tym najwyższym podmiotem. To oni ostatecznie wyrażając swą wolę, dają nam wspólną ocenę zjawisk. Tych zjawisk, którymi żyję kraj, w imię rozumienia których miliony ludzi pracują zawodowo, intensywnie, w imię których setki tysięcy działaczy społecznych pracuje ofiarnie; pracuje z całą świadomością wagi stawianych im wielkich zadań w dążeniu do współtworzenia Polski realizującej socjalizm. Dla nich socjalizm, to nie tylko zagadnienie społeczne i ekonomiczne, ale również wielki czynnik moralny. Czynnik opiekuńczy, wychowujący i kształcący; kształtujący postawy ludzkie, kształtujący rodzinę pojmowaną jako najmniejszą ojczyznę, podstawowy składnik wielkiej rodziny — Polski Ludowej.</u>
+ <u xml:id="u-45.4" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Pomad dwa lata temu — w dniu 23.XI. 1971 r. — na ogólnokrajowej konferencji delegatów Chrześcijańskie Stowarzyszenie Społeczne podsumowało dyskusje naszych placówek terenowych nad wytycznymi do uchwały VI Zjazdu PZPR. Przedstawiając Biuru Politycznemu KC PZPR nasze wnioski i postulaty uznaliśmy już wtedy, że jest to program ogólnonarodowy, do którego realizacji w pełni, z całym sercem się włączamy.</u>
+ <u xml:id="u-45.5" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Wiodącym tematem środowiskowych problemów były ostatnio uchwały i Krajowej Konferencji PZPR. Treść dyskusji i rozważań była pełna dumy, ale i troski serdecznej, pełna dobrej woli, ale i wątpliwości — szczególnie na temat, czy wszyscy skalę trudności rozumieją, czy wszyscy konieczność przyspieszonego tempa rozwoju uznają i popierają. Nurt zasadniczy stanowiła teza, że dobrobytu nie otrzyma się za darmo, że tylko praca efektywna, dobrze zorganizowana, gospodarczo skuteczna da pożądane wyniki.</u>
+ <u xml:id="u-45.6" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Wysoka Izbo! — „Poprzez te 3 lata — mówił na I Krajowej Konferencji Partyjnej Edward Gierek — ojczyzna nasza osiągnęła wiele. Jest to dzieło narodu, rezultat pracy całej partii. Musimy jednak zdawać sobie sprawę, że więcej jeszcze mamy do zrobienia. Mówimy o tym otwarcie i na tym skupiamy uwagę. Będziemy niezłomnie kroczyli drogą, którą obraliśmy przed trzema laty.” Te stwierdzenia, poparte rzeczywistością osiągnięć, znalazły wyraźną aprobatę moich mandatariuszy.</u>
+ <u xml:id="u-45.7" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Na ostatnim posiedzeniu Sejmu w dniu 22 listopada bieżącego roku wystąpili dwaj członkowie Biura Politycznego: wicepremier Mieczysław Jagielski i sekretarz Komitetu Centralnego PZPR — Jan Szydlak. Pierwszy —- przewodniczący Komisji Planowania przedstawił koncepcję, cele i zadania planu roku 1974, stwierdzając m.in.: — „Przedstawiając przed rokiem koncepcję, cele i zadania planu na rok 1973 — nazywaliśmy go planem o wielkiej doniosłości. Dziś możemy z pełną odpowiedzialnością stwierdzić, że sformułowana wówczas diagnoza i charakterystyka roli planu na rok bieżący była słuszna. Wszystkie bowiem podstawowe zadania tegorocznego planu, a w jeszcze wyższym stopniu — zadania określone na ten rok w planie 5-letnim, zostaną przekroczone”.</u>
+ <u xml:id="u-45.8" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Prezentując stanowisko Klubu Poselskiego PZPR, poseł Jan Szydlak stwierdził m.in.: — „Plan 1974 roku kontynuuje, rozwija i umacnia te podstawowe kierunki polityki społeczno-gospodarczej, które są z pełnym powodzeniem konsekwentnie realizowane od trzech lat i które wyraźnie posuwają naprzód socjalistyczny rozwój Polski. Najważniejsze, najbardziej charakterystyczne cechy założeń planu to:</u>
+ <u xml:id="u-45.9" who="#PoselFilipowiczZygmunt">— po pierwsze — dalszy wzrost dobrobytu całego społeczeństwa, wzrost zarobków i dochodów, wzrost spożycia, poprawa najszerzej rozumianych warunków bytowych ogółu obywateli;</u>
+ <u xml:id="u-45.10" who="#PoselFilipowiczZygmunt">— po drugie — dalszy dynamiczny wzrost siły gospodarczej kraju, wszechstronny rozwój bazy materialno-technicznej wszystkich działów gospodarki narodowej, co warunkuje coraz lepsze zaspokajanie potrzeb społeczeństwa;</u>
+ <u xml:id="u-45.11" who="#PoselFilipowiczZygmunt">— po trzecie — umacnianie i wzrost gospodarczej i politycznej rangi Polski w świecie, szczególnie poprzez aktywniejszy niż kiedykolwiek poprzednio rozwój i zacieśnianie współpracy i współdziałania z bratnimi krajami socjalistycznymi”.</u>
+ <u xml:id="u-45.12" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Wysoka Izbo! Najistotniejsze jest osiągnięcie wysokiej dynamiki rozwoju społeczno-ekonomiczne go, szczególnie w ostatnich 2 latach, czego 'wyrazem jest 9,5% przyrostu dochodu narodowego. W roku 1974 mamy również Wszelkie szanse- utrzymania tego przyrostu. Cieszy nas i to, że osiągnięty dochód jest rozważnie i użytecznie dzielony na część przeznaczoną na poprawę warunków bytowych ludności i na część kierowaną na modernizację produkcji. Jest tu miejsce właściwe, by szczególnie podkreślić dobre- koordynowanie zarówno rozwoju produkcji przemysłowej, jak i rolniczej, a tym samym poprawę zaopatrzenia rynkowego.</u>
+ <u xml:id="u-45.13" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Osiągalne efekty w procesie organizacji i koordynacji jeszcze bardziej wzmocnią program działań w roku 1974 na rzecz:</u>
+ <u xml:id="u-45.14" who="#PoselFilipowiczZygmunt">— usług, aby lepiej wiązać siłę nabywczą z równowagą rynkową;</u>
+ <u xml:id="u-45.15" who="#PoselFilipowiczZygmunt">— uznania nadrzędności eksportu;</u>
+ <u xml:id="u-45.16" who="#PoselFilipowiczZygmunt">— wprowadzenia właściwszej organizacji, jak też ekonomiki i rachunku w celu lepszej gospodarności w każdym zakładzie, warsztacie czy placówce społecznej.</u>
+ <u xml:id="u-45.17" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Wysoka Izbo! Osiągnięcia i dobre tempo rozwoju społeczno-ekonomicznego, czym charakteryzuje się nasza gospodarka narodowa, mogą i powinny być kontynuowane i umacniane wysiłkiem całego zjednoczonego narodu.</u>
+ <u xml:id="u-45.18" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Społeczeństw nasze widzi i rozumie znacznie lepiej niż dotychczas wynikające z jego trudu korzyści bezpośrednie na dziś oraz dla budowy lepszego jutra, dla wszystkich, dla ich rodzin, dla ich dzieci. A wiemy wszyscy czym jest dom rodzinny. Nie moja jest teza, że dom rodzinny jest najmniejszą ojczyzną człowieka.</u>
+ <u xml:id="u-45.19" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Wysoka Izbo! Obok osiągnięć, obserwujemy w naszej gospodarce wiele braków i liczne jeszcze słabości. Ich usuwanie wymaga od nas wszystkich intensywnego wysiłku i dobrej organizacji pracy. Jest jednak oczywiste, że istniejące cienie czy braki nie mogą generalnie przesłaniać widocznego postępu uzyskanego w wielu dziedzinach życia i w całej gospodarce. Taka jest prawda, i trzeba ją uznać.</u>
+ <u xml:id="u-45.20" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Wysoka Izbo! Byłem członkiem delegacji polskiej na Światowy Kongres Sił Pokoju, jaki odbył się ostatnio w Moskwie. Kongres ten był światowym seminarium na temat pokojowej koegzystencji i jej konkretnej realizacji na tle rewolucji naukowo-technicznej, której towarzyszy dramatyczny w swej wymowie wyścig zbrojeń.</u>
+ <u xml:id="u-45.21" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Fakt, że Sekretarz Generalny KC KPZR Leonid Breżniew w sytuacji toczącej się wojny na Bliskim Wschodzie wybrał forum Kongresu dla swego przemówienia — mówi sam za siebie. Przemówienia trwającego 2 godziny wszyscy delegaci wysłuchali z wielką uwagą i przyjęli serdecznym aplauzem. Przemówienie dało najpoważniejsze, najpełniejsze uzasadnienie i programowe ujęcie akcji pokojowego działania dla całych pokoleń.</u>
+ <u xml:id="u-45.22" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Byłem też członkiem Komisji — „Bliski Wschód”. Zabierając głos w dyskusji, stwierdziłem m.in.: Prędzej czy później Izrael zostanie zmuszony do podporządkowania się rezolucji Rady Bezpieczeństwa. Naszym obowiązkiem jako działaczy pokoju jest wzmaganie presji politycznej i moralnej dla osiągnięcia tego celu. Gdy chodzi o kształtowanie opinii publicznej, niepoślednią rolę odgrywają środowiska chrześcijańskie w całym Świecie.</u>
+ <u xml:id="u-45.23" who="#PoselFilipowiczZygmunt">„Nadszedł czas, aby cywilizacja czerpała natchnienie z koncepcji innej niż walka, niż przemoc, niż ucisk, ażeby skierować świat ku prawdziwej i powszechnej sprawiedliwości” — oświadczył Papież Paweł VI w swym orędziu na — „Dzień Pokoju” 1 stycznia 1970 r. Ojciec Święty podkreślał również, wbrew sceptykom w tej dziedzinie, że Organizacja Narodów Zjednoczonych — „reprezentuje konieczną drogę do nowoczesnej cywilizacji i do światowego pokoju”. O ile — „prawdziwa i powszechna sprawiedliwość nie ma być pustym słowem — konieczne jest znalezienie przez obie zaangażowane w tym konflikcie strony, przy pomocy innych państw, metod uwzględniania i to nie w formie jakiegoś prowizorium, praw i potrzeb uchodźców arabskich z Palestyny, jak i uznania przez wszystkie państwa prawa Izraela do niepodległości oraz pokojowego rozwoju”.</u>
+ <u xml:id="u-45.24" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Syntezę Apelu Światowego Kongresu Sił Pokoju stanowi stwierdzenie — „Na ziemi powinny zatriumfować rozum i zaufanie”.</u>
+ <u xml:id="u-45.25" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Wysoka Izbo! Państwo silne jest świadomością mas. Służy jej zespolenie sprawnej administracji z systemem współudziału w rządzeniu.</u>
+ <u xml:id="u-45.26" who="#PoselFilipowiczZygmunt">„W centrum uwagi rad — mówił o tym Edward Gierek — stawiamy sprawy ludzkie, troskę o dobro człowieka, o warunki jego pracy i życia. Nowo wybrane rady tak powinny pracować i taką prowadzić politykę, aby każdy człowiek pracy, każdy obywatel mógł powiedzieć — to moja władza, dbała o wspólne dobro, gospodarna i sprawiedliwa, władzę tę szanuję, jej pomagam, w jej działalności pragnę uczestniczyć”.</u>
+ <u xml:id="u-45.27" who="#PoselFilipowiczZygmunt">W wyborach w dniu 9 grudnia 1973 r. zamanifestowane zostało poparcie społeczeństwa dla realizowanego programu ogólnonarodowego określonego uchwałą VI Zjazdu PZPR i zweryfikowanego przez I Krajową Konferencję PZPR. Wśród radnych wybranych 9 grudnia br. znajduje się spora grupa osób, która reprezentuje Chrześcijańskie Stowarzyszenie Społeczne.</u>
+ <u xml:id="u-45.28" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Wysoka Izbo! Przedmiotem naszych dzisiejszych obrad jest problematyka rozwoju społeczno-ekonomicznego Polski Ludowej. Bynajmniej jednak nie drugorzędnym elementem integracji naszych wysiłków w tej dziedzinie, gdy chodzi o jedność narodu, są przekonania i aktywność tak znacznej jego części, jaką jest polska społeczność katolicka. Jej udział w budowie i rozwoju Polski socjalistycznej idzie w parze z zachowaniem i rozwojem tych wartości, jakie stanowią dla nas nasza wiara i nasz kościół.</u>
+ <u xml:id="u-45.29" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Stąd też z wielką radością przyjęliśmy wiadomość o wizycie, jaką złożył ostatnio Jego Świątobliwości Pawłowi VI nasz Minister Spraw Zagranicznych, oraz informację o wysoce pozytywnym przebiegu tej wizyty. Nie jest przesadą stwierdzenie, iż jest to fakt o historycznym znaczeniu nie tylko dla katolików. Świadczy o tym także rozgłos, jaki tej wizycie oraz rozmowom przeprowadzonym przez Ministra Olszowskiego w Stolicy Apostolskiej nadała cała prasa światowa, a zwłaszcza prasa włoska.</u>
+ <u xml:id="u-45.30" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Papież wypowiadał się z uznaniem o ekonomicznym dorobku PRL i jego efektach społecznych. Dorobku osiągniętym przez całe społeczeństwo pod kierownictwem Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej. Paweł VI ocenił wysoko zaangażowanie się katolików w budowę socjalistycznej Polski, o czym wspomniał obszernie Minister Olszowski.</u>
+ <u xml:id="u-45.31" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Działalność naszego Rządu w dziedzinie stosunków międzynarodowych, a zwłaszcza jego rola w obronie i umacnianiu pokoju i zbiorowego bezpieczeństwa, znalazła również właściwe uznanie u Ojca Świętego. A jest to dziedzina, w którą Paweł VI od lat wnosi swój wkład, wkład, w dzieło światowego pokoju. Nie omieszkał tego podkreślić Minister Olszowski w swych rozmowach w Watykanie.</u>
+ <u xml:id="u-45.32" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Jesteśmy przekonani, że przybycie do Warszawy w przyszłym roku arcybiskupa Agostina Casaroli na zaproszenie naszego Ministra Spraw Zagranicznych i rozmowy, jakie będą z nim przeprowadzone przez przedstawicieli Rządu PRL oraz Episkopatu polskiego stworzą trwałe podstawy stosunków między kościołem a naszym państwem. Stosunków opartych na wzajemnym zaufaniu i wspólnej trosce o dobro PRL oraz zapewniających swobodne wykonywanie misji duszpasterskiej kościołów! katolickiemu w ramach porządku prawnego w naszym państwie. Pozwoli to na prawidłowe ułożenie stosunków między PRL a Stolicą Apostolską, państwem watykańskim.</u>
+ <u xml:id="u-45.33" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Zarówno więc prognozy zawarte w naszych planach gospodarczych, jak i inne względy, o których wspomniałem, zachęcają nas, u progu Nowego Roku 1974, na podstawie oceny realnego stanu rzeczy — do spoglądania w przyszłość z optymizmem i spokojną ufnością. Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-45.34" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-46">
+ <u xml:id="u-46.0" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Głos ma poseł Jato Jankowski.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-47">
+ <u xml:id="u-47.0" who="#PoselJankowskiJan">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Kontynuowanie generalnych kierunków społeczno-gospodarczego rozwoju kraju, wytyczonych przez VI Zjazd Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej i potwierdzonych przez I Krajową Konferencję Partyjną jest podstawowym założeniem rządowego projektu planu na rok 1974. Realizacja zadań społeczno-gospodarczych w latach 1971 — 1973, wyprzedzająca w wielu dziedzinach założenia planu 5-letniego, uzasadnia przekraczanie założeń pięciolatki na rok przyszły. W bardzo ważnych dziedzinach, jak np. wytworzony dochód narodowy, produkcja przemysłowa, eksport i budownictwo mieszkaniowe, plan na rok 1974 zakłada większą dynamikę rozwoju niż w latach 1971 — 1973.</u>
+ <u xml:id="u-47.1" who="#PoselJankowskiJan">W celu zapewnienia harmonijnej realizacji zadań społeczno-gospodarczych w roku przyszłym konieczne będzie zwrócenie szczególnej uwagi na te dziedziny, w których zadania są najbardziej napięte lub realizacja dotychczasowych zadań była niedostateczna.</u>
+ <u xml:id="u-47.2" who="#PoselJankowskiJan">Na I Krajowej Konferencji PZPR, I Sekretarz Komitetu Centralnego naszej partii tow. Edward Gierek powiedział: — „(...) wśród spraw najważniejszych i najpilniejszych, wymagających podjęcia na znacznie większą niż dotychczas skalę, znajduje się również problem rozwoju usług. Niedostateczny rozwój usług stanowi istotną słabość naszej gospodarki”. Rosnące zapotrzebowanie na usługi, wynikające ze wzrostu dochodów ludności oraz lepszego wyposażenia gospodarstw domowych w wyroby trwałego użytku i dynamiczny rozwój budownictwa mieszkaniowego poważnie zwiększa ich znaczenie w strukturze konsumpcji. Trzeba sobie zdawać sprawę, że coraz nowocześniejszej produkcji i dokonującym się przemianom cywilizacyjno-kulturowym towarzyszyć musi również nowoczesność sfery usług.</u>
+ <u xml:id="u-47.3" who="#PoselJankowskiJan">Dotychczasowa praktyka w sferze usług wykazała wiele niedomagań, głównie w zakresie bazy materiałowo-technicznej i rozwiązań systemowo-organizacyjnych. Mimo iż od trzech lat notujemy szybki rozwój usług, to nie nadążają one za głównym tempem rozwoju kraju.</u>
+ <u xml:id="u-47.4" who="#PoselJankowskiJan">W projekcie planu na 1974 rok założono wzrost usług bytowych w stosunku do roku 1973 o 22,8%, rolniczych — o 14,8%, remontowo-budowlanych — o 34%, motoryzacyjnych — o około 40%. Założenia planu wychodzą naprzeciw dążeniom do kształtowania wyższej jakości życia i odczuwalnej poprawy warunków bytowych. Wymaga tego również konieczność umacniania równowagi rynkowej w warunkach dalszego wzrostu płac i dochodów ludności. Dużo miejsca poświęcono rozwojowi usług na potrzeby wsi, który to problem staje się ważnym czynnikiem wzrostu produkcji rolnej i jej modernizacji.</u>
+ <u xml:id="u-47.5" who="#PoselJankowskiJan">Zadania w zakresie usług planowane na rok przyszły należy traktować jako minimum zabezpieczenia potrzeb społeczeństwa i powinny być zrealizowane z nadwyżką. Możliwe to będzie przy wzmożonym wysiłku w realizacji rządowego programu rozwoju usług w latach 1974 — 1975.</u>
+ <u xml:id="u-47.6" who="#PoselJankowskiJan">Jednym z istotnych zagadnień jest wprowadzenie racjonalnej i skutecznej koordynacji ich rozwoju. Obecnie poważnym mankamentem jest brak ściśle sprecyzowanych kompetencji jednostek koordynujących rozwój usług na szczeblu centralnym i terenowym.</u>
+ <u xml:id="u-47.7" who="#PoselJankowskiJan">Koordynacja pionowa sprawowana przez zjednoczenia wiodące oraz przedsiębiorstwa patronackie i koordynacja pozioma sprawowana przez prezydia rad narodowych oraz ich komisje i związki — nie zawsze zapewniały racjonalną lokalizację punktów usługowych, jak również poziom usług. Problem usług jest złożony, nie da się rozwiązać jedynie przez działanie centralne. Nieodzowna jest tutaj szeroka inicjatywa wszystkich ogniw gospodarki i administracji terenowej. Dużo zależy od lokalnej inicjatywy i stosunku ludzi zatrudnionych w usługach do wykonywanych zadań. Władze terenowe powinny tak kierować procesem przestrzennego rozmieszczenia placówek usługowych, aby coraz lepiej dostosowywać sieć usług do potrzeb ludności i przybliżać je do obywateli.</u>
+ <u xml:id="u-47.8" who="#PoselJankowskiJan">Istnieje potrzeba specjalizacji i koordynacji zadań poszczególnych pionów drobnej wytwórczości w zakresie rozwoju usług bytowych dla ludności oraz koncentracji środków na rozwój usług szczególnie poszukiwanych. Stąd też władzom terenowym przypadnie rola kontroli prawidłowego wykorzystywania środków.</u>
+ <u xml:id="u-47.9" who="#PoselJankowskiJan">W latach 1971 — 1973 poważnie odczuwalny był niedobór powierzchni użytkowej uzyskiwanej zarówno w wyniku realizacji inwestycji usługowych, jak i z przydziału lokali przez rady narodowe. Istotnego znaczenia nabiera więc terminowość realizacji planów przekazywania powierzchni użytkowej dla usług z nowego budownictwa mieszkaniowego. W zakresie uzyskiwania nowych lokali usługowych szczególna rola przypadnie administracji terenowej, inicjatywie przemysłu terenowego, spółdzielczości pracy i rzemiosłu.</u>
+ <u xml:id="u-47.10" who="#PoselJankowskiJan">Istnieje pilna potrzeba lepszego wykorzystania rezerw tkwiących w poszczególnych pionach drobnej wytwórczości zarówno materialnych, jak i organizacyjnych. Lepsze wykorzystanie potencjału usługowego wielu zakładów można osiągnąć przez poprawę wskaźnika zmianowości, gdyż praca w systemie dwuzmianowym występuje w nielicznych placówkach usługowych drobnej wytwórczości.</u>
+ <u xml:id="u-47.11" who="#PoselJankowskiJan">Niezależnie od stanu bazy usług i jej wykorzystania występują braki pod względem technicznym. W znacznej liczbie zakładów, szczególnie na terenie osiedli i małych miasteczek, a często i nawet w miastach wojewódzkich, wyposażenie ogranicza się do prostych narzędzi pracy. Jedną z przyczyn obecnego stanu technicznego bazy usługowej jest niewątpliwie brak w kraju nowoczesnego przemysłu produkującego maszyny i urządzenia dla usług. Rekonstrukcja techniczna sieci usługowej wymaga jak najszybszego podjęcia przez przemysł krajowy produkcji nowoczesnych maszyn i urządzeń. Potrzebne jest tu wsparcie przemysłu maszynowego, elektromaszynowego i elektronicznego w zakresie produkcji specjalistycznych maszyn i urządzeń dla zakładów usługowych.</u>
+ <u xml:id="u-47.12" who="#PoselJankowskiJan">Uspołecznione przedsiębiorstwa napotykają duże trudności w zatrudnieniu odpowiedniej liczby wykwalifikowanych pracowników w usługach dla ludności. Nastąpiła bowiem pewna deprecjacja zawodów świadczących usługi. Spowodowane jest to w dużej mierze stosunkowo niskimi zarobkami osiąganymi przy realizacji indywidualnych zamówień w porównaniu z pracownikami o tym samym poziomie kwalifikacji zawodowych, zatrudnionymi przy usługach dla instytucji lub produkcji rynkowej.</u>
+ <u xml:id="u-47.13" who="#PoselJankowskiJan">Oprócz wprowadzenia zmian w dotychczasowym systemie i metodach szkolenia kadr dla usług istnieje konieczność zahamowania odpływu kadr z działalności usługowej, między innymi przez zmianę zasad wynagradzania zatrudnionych w usługach i likwidację dysproporcji między poziomem płac pracowników wykonujących usługi dla ludności a poziomem płac w odpowiednich gałęziach przemysłu, budownictwa czy gospodarki komunalnej przy jednoczesnym zapewnieniu pełnej rentowności działalności usługowej.</u>
+ <u xml:id="u-47.14" who="#PoselJankowskiJan">Ukierunkowanie działalności zintegrowanego rzemiosła na świadczenie usług przede wszystkim dla ludności wymagać będzie bardziej skutecznych działań. W celu zwiększenia zasobów lokalowych rzemiosła usługowego, niezależnie od przydziałów lokali przez władze terenowe, niezbędny jest wzrost inwestycji z funduszów własnych rzemieślników oraz z funduszów organizacji rzemieślniczych. Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-47.15" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-48">
+ <u xml:id="u-48.0" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Głos ma poseł Mieczysław Rzepieła.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-49">
+ <u xml:id="u-49.0" who="#PoselRzepielaMieczyslaw">Obywatelu Marszałku! Wysoka Izbo! Przedstawiony przez Rząd Wysokiej Izbie projekt planu społeczno-gospodarczego rozwoju kraju na rok 1974 zawiera również podstawowe zadania dynamicznego wzrostu produkcji rolnej, która przecież w niemałym stopniu decyduje i decydować będzie o powodzeniu głównych założeń społeczno-gospodarczych ujętych w planie i budżecie. Pełna realizacja planu w rolnictwie umacniać będzie sojusz robotniczo-chłopski, fundament naszej władzy ludowej.</u>
+ <u xml:id="u-49.1" who="#PoselRzepielaMieczyslaw">Reprezentuję województwo opolskie, które, jak wiadomo, od wielu lat zajmuje w kraju dobrą pozycję, a szczególnie pozytywne efekty osiąga w dziedzinie produkcji rolnej. Osiągane stosunkowo dobre plony zbóż oraz systematyczny wzrost pogłowia bydła i trzody chlewnej są wynikiem udoskonalonych zasad polityki rolnej partii i Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego, wprowadzanych systematycznie od 1971 roku.</u>
+ <u xml:id="u-49.2" who="#PoselRzepielaMieczyslaw">Niezłe rezultaty produkcji rolnej w naszym województwie nie oznaczają jednak, że brak jest rezerw i dalszych możliwości dynamicznego rozwoju. Wystarczy powiedzieć, że mamy wprawdzie wiele gospodarstw, które osiągają średnie plony ponad 40 kwintali z hektara i nie powiedziały jeszcze w tym zakresie ostatniego słowa, ale mamy też takie, które przy podobnych warunkach glebowych osiągają niewiele ponad 20 kwintali z hektara, a niektóre nawet mniej.</u>
+ <u xml:id="u-49.3" who="#PoselRzepielaMieczyslaw">Podobnie duże zróżnicowania występują w hodowli. Równanie do przodujących oznacza więc, że również w województwach o stosunkowo wysokiej średniej produkcji są jeszcze duże możliwości dalszego jej rozwoju. Jednak przy wyższym poziomie produkcji coraz większego znaczenia nabiera specjalizacja produkcji rolnej i związany z nią podział pracy jako warunek dalszej dynamizacji produkcji rolnej, przy czym olbrzymie znaczenie ma praca nie tylko bezpośrednich producentów rolnych, ale również całej kadry współdziałającej z rolnictwem i odpowiedzialnej za prawidłowe rozwiązywanie usług dla rolnictwa wynikające z nowoczesnego podziału pracy. O wadze tego problemu świadczy również fakt, że w dzisiejszej debacie wielu posłów, omawiając warunki realizacji planu przyszłego roku, podkreślało znaczenie i rolę usług. Równie duże znaczenie ma obsługa rolnictwa, jeżeli chcemy zabezpieczyć pełną realizację zadań planu na 1974 rok. Dlatego też z uznaniem należy przyjąć założony w planie wzrost tej dziedziny działalności, tym bardziej, iż dotychczas dynamiczny rozwój rolnictwa nie szedł w parze z właściwym załatwianiem wszystkich spraw związanych z prawidłową obsługą tego rolnictwa.</u>
+ <u xml:id="u-49.4" who="#PoselRzepielaMieczyslaw">Chodzi przecież o to, aby rolnik mógł jak najwięcej czasu poświęcać pracy produkcyjnej oraz miał również czas na działalność społeczną, podnoszenie swoich kwalifikacji, żeby miał także czas na wypoczynek. Takiemu celowi służyć musi rozwój usług produkcyjnych dla rolnictwa, jak i usług bytowych dla ludności wiejskiej. Rozwój usług dla rolnictwa wpływa również na uatrakcyjnienie zawodu rolnika, a przez racjonalizację pracy czyni tę pracę lżejszą i tym samym rolnictwo zostaje włączone w ogólny rytm rozwoju i modernizacji gospodarki narodowej.</u>
+ <u xml:id="u-49.5" who="#PoselRzepielaMieczyslaw">W systemie usług produkcyjnych dla rolnictwa podstawową rolę mają usługi agrotechniczne. W ciągu ostatnich lat wyposażenie rolnictwa w mechaniczną siłę pociągową poważnie wzrosło, ale przecież stopień zmechanizowania siły pociągowej nie oznacza jeszcze mechanizacji rolnictwa. Mechanizacja rolnictwa, to obok siły pociągowej — szeroki asortyment maszyn towarzyszących. Dlatego obok wzrostu liczby traktorów, problem sprowadza się do równoczesnego, pełniejszego wyposażenia rolnictwa w jakościowo dobry sprzęt, towarzyszący trakcji ciągnikowej — mówili o tym również niektórzy posłowie z tej trybuny. Chodzi o to, żeby uzyskano zwiększone dostawy dla rolnictwa siewników zbożowych i nawozowych, kosiarek, koparek, rozstrząsaczy trawy, prasy do słomy itp. Ilość tego sprzętu zwiększa się wprawdzie w ostatnim okresie, jednak nie zwiększa się ona proporcjonalnie do wzrostu liczby ciągników i stanowi często wąskie gardło produkcji. Zwiększenie ilości i asortymentu maszyn rolniczych wymagane jest nie tylko na skutek rozwijania zespołowej mechanizacji, lecz i ze względu na potrzeby gospodarstw indywidualnych posiadających traktory. Lepsze wyposażenie kółek rolniczych w sprzęt towarzyszący i wypożyczanie go rolnikom przyczyni się do racjonalniejszej gospodarki mechaniczną siłą pociągową w gospodarce indywidualnej.</u>
+ <u xml:id="u-49.6" who="#PoselRzepielaMieczyslaw">Szybki rozwój chemizacji rolnictwa, stanowiącej jedno z istotnych ogniw intensyfikacji produkcji rolnej, pociąga za sobą konieczność powszechnego mechanizowania prac z tym związanych. Wynika to z konieczności wysiewu zwiększających się z roku na rok ilości nawozów mineralnych, wapna oraz środków chemicznych. Już obecnie w naszym województwie trzeba wysiać na 1 ha użytków rolnych około 1100 kg tych środków.</u>
+ <u xml:id="u-49.7" who="#PoselRzepielaMieczyslaw">Objęcie usługami wszystkich prac agrochemicznych jest konieczne również ze względu na dużą toksyczność stosowanych środków i związaną z tym konieczność zachowania dużej ostrożności przy ich wysiewie. Tymczasem, jak dotychczas, w naszym województwie usługowy wysiew nawozów, na skutek braku odpowiedniego sprzętu, zabezpieczony jest zaledwie w 60%.</u>
+ <u xml:id="u-49.8" who="#PoselRzepielaMieczyslaw">W ostatnich latach w woj. opolskim dynamicznie rozwijają się usługi transportowe w zakresie bezpośredniego odbioru płodów rolnych z zagrody lub z pola oraz dostaw środków produkcji bezpośrednio do rolnika. System ten przyjmuje się coraz bardziej i mimo występujących jeszcze wielu mankamentów w przestrzeganiu terminów odbioru i dostaw oraz sprawności wypłat — zyskał sobie pełną aprobatę rolników, gdyż efekty tej działalności są bezsporne. Tak np. przewiezienie w roku 1972 do rolników i od rolników 372 tys. ton towarów zaoszczędziło rolnikom opolskim około 120 tys. dni roboczych. Istnieje jednak konieczność obok wielu usprawnień organizacyjnych, Zwiększenia zaopatrzenia w sprzęt za- i wyładowczy oraz specjalistyczne środki transportu. Szczególnie chodzi tu o transport przystosowany do przewozu inwentarza żywego.</u>
+ <u xml:id="u-49.9" who="#PoselRzepielaMieczyslaw">W naszych warunkach, przy obecnym poziomie produkcji i przy konieczności dalszej jej dynamizacji, w warunkach rozszerzania specjalizacji oraz stałego zmniejszania się liczby zatrudnionych w rolnictwie — co jest prawidłowością — rozwój usług najbardziej przyczynia się do podnoszenia wydajności pracy i przyspieszania wzrostu efektów produkcyjnych rolnictwa. Usługi spełniają również istotną rolę w podnoszeniu poziomu i kultury codziennego życia. Przecież budujemy socjalizm przez ludzi — dla ludzi. Człowiek oraz jego potrzeby są głównym ośrodkiem zainteresowania społeczno-gospodarczej działalności partii i stronnictw politycznych oraz Rządu.</u>
+ <u xml:id="u-49.10" who="#PoselRzepielaMieczyslaw">Wprawdzie w rozwoju usług dla rolnictwa i wsi obserwujemy ostatnio stałą poprawę, szczególnie w zakresie usług mechanizacyjnych i transportowych, jednak na wsi, w usługach dla wiejskich gospodarstw domowych i hodowlanych — postęp jest niewystarczający, nie zapewnia pełnego zaspokojenia szybko rosnących potrzeb. Na terenie poszczególnych gmin występują duże dysproporcje zarówno w liczbie placówek usługowych, jak i w zakresie wykonywanych świadczeń. Sprawom tym rolnicy poświęcali dużo miejsca w dyskusji na spotkaniach przedwyborczych, przedstawiając swoim kandydatom żądania, aby tymi sprawami zajęły się rady i urzędy gminne, które muszą przyjąć rolę faktycznego koordynatora wszelkich działań w tej dziedzinie.</u>
+ <u xml:id="u-49.11" who="#PoselRzepielaMieczyslaw">Sygnalizowana przez prasę i rozpatrywana na wczorajszym posiedzeniu Prezydium Rządu uchwała Rady Ministrów w sprawie rozwoju kooperacji w rolnictwie, przewidująca wzajemne świadczenie usług produkcyjnych przez gospodarstwa uspołecznione całemu rolnictwu — przyjęta zostanie niewątpliwie przez rolnictwo jako wyraz troski Rządu o coraz lepsze zabezpieczenie warunków realizacji planu.</u>
+ <u xml:id="u-49.12" who="#PoselRzepielaMieczyslaw">Z uznaniem należy również przyjąć przewidziany planem na 1974 r. poważny wzrost liczby ekip remontowo-budowlanych, wielobranżowych warsztatów świadczących usługi kowalskie, ślusarskie, wulkanizacyjne, instalacyjne, stolarskie i naprawy pojazdów mechanicznych — organizowane przez spółdzielczość wiejską w ramach gminnych ośrodków usług bytowych. Zadowolenie budzi również, o czym mówiono już z tej trybuny, szybki planowany rozwój zakładów rzemieślniczych na wsi.</u>
+ <u xml:id="u-49.13" who="#PoselRzepielaMieczyslaw">Jednak prawidłowy rozwój tych wszystkich placówek usługowych i pełna realizacja ustalonych planem zadań w dużym stopniu uzależnione będą od poprawy sytuacji w zakresie zaopatrzenia materiałowego oraz uzupełnienia parku maszynowego. Dotychczasowe przydziały takich np. materiałów dla placówek prowadzących usługi dla wsi, jak armatura centralnego ogrzewania, urządzenia wodne, rury, tarcica, wyroby hutnicze pokrywają potrzeby zaledwie w 20%. Podobne trudności odczuwa się w wyposażeniu punktów usługowych w podstawowy sprzęt techniczny, taki jak obrabiarki do metali, wiertarki, wulkanizatory, koparki mechaniczne czy nawet betoniarki.</u>
+ <u xml:id="u-49.14" who="#PoselRzepielaMieczyslaw">Myślę, że wczorajsze decyzje Prezydium Rządu w sprawie zaopatrzenia drobnej wytwórczości w artykuły niezbędne do świadczenia usług poważnie zmniejszą trudności występujące w tym zakresie.</u>
+ <u xml:id="u-49.15" who="#PoselRzepielaMieczyslaw">Obok zaopatrzenia materiałowego i wyposażenia warsztatów, jednym z istotnych elementów warunkujących rozwój usług na wsi — i nie tylko na wsi — jest podniesienie społecznej rangi pracy w tej dziedzinie gospodarki. Należałoby rozważyć dalszą możliwość, chociaż dużo już w tym zakresie zrobiono, szerszego niż dotychczas stosowania bodźców ekonomicznych i moralnych, sprzyjających podejmowaniu pracy w usługach. Dla zabezpieczenia dalszego rozwoju usług na wsi i w gminie konieczne jest upowszechnianie punktów przyjęć, ekip ruchomych, wozów objazdowych, a szczególnie konieczna jest dobra informacja o usługach.</u>
+ <u xml:id="u-49.16" who="#PoselRzepielaMieczyslaw">Dzisiejsza wieś — szybko zmierzająca ku nowoczesności w życiu codziennym i gospodarowaniu produkcyjnym — wymaga przyspieszonego i coraz sprawniejszego rozwoju wszystkich rodzajów usług, które przy określonej pomocy państwa i przy znanej pracowitości i zaangażowaniu naszych rolników sprzyjać będą pełnej realizacji założonych planem zadań społeczno-gospodarczych. Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-49.17" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-50">
+ <u xml:id="u-50.0" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Głos ma poseł Janina Makowska.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-51">
+ <u xml:id="u-51.0" who="#PoselMakowskaJanina">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Założone w projekcie planu społeczno-gospodarczego rozwoju kraju wskaźniki na rok 1974 w zakresie dalszej poprawy warunków socjalno-bytowych i zdrowotnych społeczeństwa są następstwem osiągnięć gospodarczych w minionych trzech latach i konsekwencją realizacji uchwały VI Zjazdu Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej.</u>
+ <u xml:id="u-51.1" who="#PoselMakowskaJanina">Zgodnie z wytycznymi VI Zjazdu PZPR Sejm uchwalił szereg ustaw w sprawach socjalno-bytowych oraz ułatwiających kobietom pracującym łączenie pracy zawodowej z obowiązkami rodzinnymi i wychowaniem dzieci. Przedłużone urlopy macierzyńskie stworzyły matkom warunki osobistej opieki nad niemowlętami do 4, a nawet do połowy 5 miesiąca życia. Duże znaczenie ma także możliwość korzystania z bezpłatnego urlopu na wychowanie dzieci do lat trzech.</u>
+ <u xml:id="u-51.2" who="#PoselMakowskaJanina">Rozszerzone do 60 dni w roku uprawnienie kobiet pracujących i wychowujących dzieci do zwolnień z pracy z zachowaniem 100% zasiłku ubezpieczeniowego — ma także istotne znaczenie w życiu rodziny.</u>
+ <u xml:id="u-51.3" who="#PoselMakowskaJanina">Stwarzanie ludziom pracy w miastach warunków do zasłużonego wypoczynku sobotnio-niedzielnego, skrócenie dnia pracy na szkodliwych dla zdrowia stanowiskach pracy i ustawowo zagwarantowane dodatkowe dni wolne od pracy pozwalają na regenerację sił społeczeństwa w większym niż uprzednio stopniu.</u>
+ <u xml:id="u-51.4" who="#PoselMakowskaJanina">Zdajemy sobie sprawę, że każda decyzja o poprawie warunków socjalno-bytowych pociąga za sobą dodatkowe wydatki z budżetu państwa. Świadczą o tym zapisane w projekcie planu na 1974 r. przychody pieniężne ludności, które są o 57% wyższe niż w roku 1970 i o 12% wyższe od wielkości założonych na rok 1975.</u>
+ <u xml:id="u-51.5" who="#PoselMakowskaJanina">Projekt planu na 1974 r. w części dotyczącej dalszej poprawy warunków socjalno-bytowych społeczeństwa opiera się na założeniu, iż doskonaleniu systemu płac towarzyszyć będzie świadomość społeczna, że tylko lepiej zorganizowana i bardziej wydajna praca może być źródłem wzrostu zarobków. Wzrost wydajności pracy, poprawa efektów ekonomicznych wytwarzania oraz oszczędna gospodarka surowcowo-materiałowa stanowią nieodłączną część programu dotyczącego poprawy warunków socjalno-bytowych obywateli.</u>
+ <u xml:id="u-51.6" who="#PoselMakowskaJanina">Na przestrzeni ostatnich trzech lat społeczeństwo polskie dowiodło, że potrafi wydajniej pracować. Najlepszym tego dowodem jest m.in. dodatkowa produkcja osiągnięta w latach 1971 — 1973 o wartości ponad 110 mld zł, w czym poważny też udział mają ludzie pracy Białostocczyzny.</u>
+ <u xml:id="u-51.7" who="#PoselMakowskaJanina">Polityka Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej wsparta aktywnym działaniem klasy robotniczej i całego społeczeństwa stwarza możliwość dalszej poprawy warunków socjalno- bytowych ludzi pracy. Jesteśmy świadomi skali problemów socjalnych wymagających jeszcze rozwiązania. Jest ich wiele, wynikają one zresztą z intensywnego rozwoju gospodarczego i wzrostu wymagań społecznych. Im wyższa jest siła nabywcza obywateli, tym większe są ich wymagania — i to jest rzecz naturalna. Jest rzeczą bezsporną, że te aspiracje społeczne zabezpiecza program socjalny na 1974 rok, gdyż ustalona w nim hierarchia i priorytety uwzględniają najpilniejsze potrzeby społeczne.</u>
+ <u xml:id="u-51.8" who="#PoselMakowskaJanina">O dalszych możliwościach w tym względzie decyduje wzrost społecznej wydajności pracy i efektywności wykorzystania zasobów pracy ludzkiej i materiałowo-technicznych.</u>
+ <u xml:id="u-51.9" who="#PoselMakowskaJanina">W sferze opieki socjalnej czołowe miejsce zajmuje ochrona zdrowia. Pomyślna realizacja zadań w latach 1971 — 1973 w znacznym stopniu umocniła rozwój służby zdrowia. Mimo to, baza służąca ochronie zdrowia wymaga dalszej rozbudowy i unowocześnienia. Mówił o tym I Sekretarz KC PZPR Edward Gierek na I Krajowej Konferencji Partyjnej, stwierdzając, że — „sprawą o kluczowym znaczeniu dla dalszego rozwoju opieki zdrowotnej jest unowocześnienie bazy materialnej naszego lecznictwa”.</u>
+ <u xml:id="u-51.10" who="#PoselMakowskaJanina">Sprawami opieki zdrowotnej żywo interesuje się nasze społeczeństwo, co znalazło swój wyraz w dyskusji na zebraniach przedwyborczych. Daje też ono swój wyraz w świadczeniach na Narodowy Fundusz Ochrony Zdrowia. Wpłaty na ten fundusz w okresie dziesięciu miesięcy br. przekroczyły 2 mld zł, co w połączeniu z pokaźnymi środkami państwa pozwoli na pełniejsze wyposażenie istniejących i budowę nowych obiektów leczniczych. Warto też podkreślić ofiarność znacznej grupy społeczeństwa, która w roku bieżącym wg szacunku odda o 10 tys. litrów krwi więcej niż przewidywano.</u>
+ <u xml:id="u-51.11" who="#PoselMakowskaJanina">Projekt budżetu w dziale ochrony zdrowia i opieki społecznej na 1974 rok zakłada wydatki o 11,9% wyższe niż w roku bieżącym; najwyższy wzrost wydatków dotyczy działalności szpitalnej, domów opieki społecznej i dopłat do leków dla uprawnionych. Przewidywany w roku przyszłym dalszy wzrost liczby łóżek w szpitalach o 2,6% i w domach opieki społecznej — o 3,3% jest przykładem tej właśnie koncentracji.</u>
+ <u xml:id="u-51.12" who="#PoselMakowskaJanina">Jak wynika z założeń planu, w roku 1974 liczba łóżek szpitalnych wzrośnie do 187 tys., czyli uzyskamy 55,4 łóżek na 10 tys. mieszkańców. Oczywiście nie rozkłada się ona jednakowo w poszczególnych regionach kraju. W województwie białostockim przykładowo — w roku przyszłym osiągniemy wskaźnik 50,7 łóżek na 10 tys. mieszkańców, mimo że dynamika przyrostu w naszym województwie w latach 1971 — 1974 jest znaczna i wynosi 27,9%. Podobnie jest z rozmieszczeniem domów opieki społecznej dla ludzi przewlekle chorych wskutek schorzeń i starczego wieku.</u>
+ <u xml:id="u-51.13" who="#PoselMakowskaJanina">W województwie białostockim na umieszczenie w domach opieki społecznej oczekuje ponad 700 chorych. Plan rozbudowy sieci domów opieki społecznej powinien zmierzać do łagodzenia występujących dysproporcji. Program resortu zdrowia i opieki społecznej na 1974 rok przewiduje pewną poprawę, bo zakłada wzrost o 1422 miejsca w domach opieki społecznej. Jednak problem opieki nad ludźmi przewlekle chorymi nie zostanie w pełni rozwiązany. Wynika to między innymi z faktu nieoddania do użytku przez władze terenowe planowanych na lata 1972 — 1973 ponad 2 300 łóżek.</u>
+ <u xml:id="u-51.14" who="#PoselMakowskaJanina">Terenowe organy administracji państwowej powinny w większym niż dotychczas stopniu zająć się rozszerzeniem opieki społecznej nad ludźmi schorowanymi i będącymi w podeszłym wieku. Rozważenia wymaga sprawa adaptacji budynków po szkołach wiejskich i przystosowania ich do potrzeb opieki społecznej. Występujące jeszcze trudności z umieszczeniem wszystkich potrzebujących pomocy w domach opieki społecznej są łagodzone przez coraz szerzej stosowane formy opieki poza szpitalnej. Na przykład, w przyszłym roku przybędzie 200 miejsc w domach dziennego pobytu, Polski Czerwony Krzyż uruchomi dalsze 100 punktów opieki społecznej nad chorymi w domu, zakłada się rozwój klubów seniora. Szerszą niż dotychczas opieką zostaną objęci inwalidzi, którzy po rehabilitacji powrócą do normalnego życia społecznego.</u>
+ <u xml:id="u-51.15" who="#PoselMakowskaJanina">Przemysłowa służba zdrowia powiększy swój warsztat pracy w przyszłym roku o 83 przychodnie, co pozwoli na dalszą poprawę opieki zdrowotnej nad pracownikami zakładów przemysłowych. Pragnę podkreślić, że gabinety przemysłowej służby zdrowia są wyposażone w najnowszą aparaturę i sprzęt medyczny, i dobrze służą załogom tych przedsiębiorstw.</u>
+ <u xml:id="u-51.16" who="#PoselMakowskaJanina">Wysoka Izbo! Decyzja władz politycznych i państwowych o powszechnym ubezpieczeniu rolników spowodowała potrzebę większego dopływu kadr medycznych na wieś. Ściągnięcie na wieś kadry lekarskiej i personelu średniego napotyka jednak duże trudności ze względu na trudną sytuację mieszkaniową. Nawet finansowe dodatki mieszkaniowe nie stwarzają zachęty. Wobec tego, że często na wsi nie można uzyskać mieszkania nie tylko dla kadry medycznej, ale także i innych pracowników państwowych — zachodzi konieczność kompleksowego rozwiązania tego problemu, budując bloki mieszkalne w ośrodkach gminnych. W budowie partycypować powinny odpowiednie instytucje gminne posiadające fundusz mieszkaniowy.</u>
+ <u xml:id="u-51.17" who="#PoselMakowskaJanina">Uwzględniając nową strukturę administracyjną w terenie, rozważenia wymaga koncepcja budowy gminnych ośrodków zdrowia. Skoordynowana na szczeblu gminy działalność inwestycyjna w sposób kompleksowy może rozwiązać problemy rozwoju zaplecza służby zdrowia, szkół gminnych, a nawet ośrodków kultury. Nowo budowane gminne ośrodki zdrowia uwzględniać powinny współczesne wymogi tych placówek, które by mogły znacznie lepiej zaspokajać rosnące potrzeby społeczeństwa zamieszkałego na wsi.</u>
+ <u xml:id="u-51.18" who="#PoselMakowskaJanina">Uchwała Sejmu w sprawie systemu edukacji narodowej, z czym wiąże się tworzenie szkół zbiorczych na wsi, nałożyła bardzo poważne obowiązki na wiejską służbę zdrowia. Młodzież szkolna wymaga systematycznej działalności profilaktycznej i opieki lekarskiej. Rząd przeznaczył odpowiednie kwoty na kompletne wyposażenie gabinetów lekarskich w szkołach gminnych, ale nie zawsze pomieszczenia na te gabinety są prawidłowo przez władze szkolne wyposażone. Gabinet lekarski w szkole należy traktować na równi z innymi gabinetami dydaktycznymi, w którym, gdy będzie prawidłowo wyposażony, może odbywać się także wychowanie zdrowotne prowadzone przez lekarza, pielęgniarkę i nauczyciela koordynatora do spraw wychowania zdrowotnego.</u>
+ <u xml:id="u-51.19" who="#PoselMakowskaJanina">Wysoki Sejmie! Regulacja płac w służbie zdrowia przyczyniła się do wyzwalania nowych inicjatyw, usprawniania organizacji i wydajności pracy. Dokonana w służbie zdrowia reorganizacja, powołanie zespołów opieki zdrowotnej — ma na celu przybliżenie usług do pacjenta, przy jednoczesnym optymalnym wykorzystaniu posiadanych zasobów kadrowych i materialnych. Zespoły opieki zdrowotnej — jako nowa forma organizacji pracy, przez rozwój opieki środowiskowej, medycznej i medyczno-socjalnej wprowadzają wiele usprawnień w niesieniu pomocy chorym.</u>
+ <u xml:id="u-51.20" who="#PoselMakowskaJanina">Wydłużenie czasu pracy zakładów społecznej służby zdrowia, usprawnienie form niesienia pomocy doraźnej i specjalistycznej, rozwijanie rehabilitacji i resocjalizacji oraz wiele innych ważnych dla ochrony zdrowia zadań podejmuje z nową energią społeczna służba zdrowia.</u>
+ <u xml:id="u-51.21" who="#PoselMakowskaJanina">Zapowiedziana akcja badań zdrowotnych ludności w Polsce pozwala mieć nadzieję, że społeczna służba zdrowia, która nie produkuje wprawdzie dóbr materialnych, ale niejednokrotnie kosztem ogromnego wysiłku — przywraca ludziom zdrowie i zadowolenie z życia i pracy, i tym razem wywiąże się z zadania ku zadowoleniu naszego społeczeństwa.</u>
+ <u xml:id="u-51.22" who="#PoselMakowskaJanina">Działalności państwa i ofiarnej pracy społecznej służby zdrowia towarzyszyć musi rzetelna troska wszystkich obywateli o profilaktykę życia codziennego, o szeroki front działania w tworzeniu coraz lepszych warunków zdrowotnych w naszym kraju.</u>
+ <u xml:id="u-51.23" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-52">
+ <u xml:id="u-52.0" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Głos ma poseł Bolesław Koperski.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-53">
+ <u xml:id="u-53.0" who="#PoselKoperskiBoleslaw">Obywatelu Marszałku! Wysoka Izbo! Przedstawiony przez Rząd projekt planu na rok 1974 jest konsekwentną kontynuacją urzeczywistnienia uchwały VI Zjazdu partii, której zasadniczą cechę stanowi integracja zadań systematycznej, odczuwalnej poprawy warunków życia ludności z zadaniami szybkiego wzrostu gospodarczego kraju. W projekcie tym wykorzystano także te dotychczasowe doświadczenia, które uogólniliśmy na I Krajowej Konferencji Partyjnej.</u>
+ <u xml:id="u-53.1" who="#PoselKoperskiBoleslaw">Oceniając rozwój społeczno-gospodarczy kraju w latach 1971 — 1973 stwierdzamy, że tempo rozwoju było zdecydowanie szybsze niż w okresie poprzednim, co w konsekwencji powoduje znaczne przekroczenie zadań planu 5-letniego.</u>
+ <u xml:id="u-53.2" who="#PoselKoperskiBoleslaw">Przeprowadzona na I Krajowej Konferencji Partyjnej ocena gospodarki naszego kraju wskazuje, że jego dynamiczny rozwój stwarza także określone napięcia, zwłaszcza w zakresie pogłębiania równowagi pieniężno-rynkowej. Wiąże się to z szybkim wzrostem dochodów ludności, wyprzedzającym niejednokrotnie wzrost ilościowy i urozmaicenie asortymentowe podaży niektórych towarów i usług. Napięcia występują także w zakresie bilansowania obrotów płatniczych z zagranicą w warunkach szybkiego wzrostu importu oraz w dziedzinie inwestycji.</u>
+ <u xml:id="u-53.3" who="#PoselKoperskiBoleslaw">Przedstawiony przez Rząd projekt planu na rok 1974 jest ambitny, ale jednocześnie realny. W planie założono, że dochód narodowy wzrośnie o 9,5%, produkcja przemysłowa — o ponad 11%, a więc jest to tempo jeszcze wyższe od tego, które uzyskaliśmy w Jatach 1971 — 1973. Oznacza to, że już na koniec przyszłego roku osiągniemy wielkości wyższe niż zakładano na koniec bieżącej pięciolatki.</u>
+ <u xml:id="u-53.4" who="#PoselKoperskiBoleslaw">Realizacja tych zadań wymaga jednak — w przekonaniu nas wszystkich — znacznego podniesienia dyscypliny i wydatnej poprawy gospodarności. W projekcie planu niektóre wielkości, jak np. nakłady inwestycyjne, import czy zatrudnienie wyznaczone są na poziomie maksymalnym i tutaj konieczna jest dyscyplina wręcz absolutna. Inne wielkości, jak np. produkcja eksportowa czy rynkowa, wydajność pracy, oszczędność materiałów, określają zadania, których przekraczanie jest ze społecznego punktu widzenia jak najbardziej pożądane.</u>
+ <u xml:id="u-53.5" who="#PoselKoperskiBoleslaw">Stąd też przyjmowanie w planach wysokiej dynamiki wzrostu jest praktycznym wyrazem realizacji postanowień I Krajowej Konferencji Partyjnej. Jest to jedynie słuszna droga realizacji podwyższonych zadań w latach 1974 — 1975, zapewniających utrzymanie przyspieszonego tempa rozwoju społeczno-gospodarczego, co spotyka się przecież z pełną aprobatą społeczeństwa.</u>
+ <u xml:id="u-53.6" who="#PoselKoperskiBoleslaw">Z wielu czynników decydujących o tempie rozwoju — inwestycje są jednym z najważniejszych, a zarazem najtrudniejszych w gospodarce narodowej. Nakłady inwestycyjne stale rosną i już przekroczyły poziom zakładany w planie 5-letnim. Program inwestycyjny realizowany na nieznaną dotychczas skalę, związany z tym wysiłek gospodarki narodowej wymaga, aby dalszemu usprawnianiu procesu inwestycyjnego poświęcać odpowiednią uwagę. Tutaj bowiem istnieją jeszcze ciągle duże rezerwy.</u>
+ <u xml:id="u-53.7" who="#PoselKoperskiBoleslaw">Uważam na przykład, że obowiązujące dziś normatywne cykle inwestycyjne, mimo ich niedawnego skrócenia, są jeszcze zbyt długie. A przecież znane są obywatelom posłom liczne przykłady skracania cykli normatywnych na priorytetowych i innych budowach, na przykład w czasie budowy Fabryki Samochodów Małolitrażowych w Bielsku oraz w innych inwestycjach motoryzacyjnych czy budowy elektrowni w Kozienicach i Rybniku. U nas, w Łodzi, dzięki zmianie technologii, a także dobrej pracy załóg, skrócono budowę pierwszego etapu wodociągu Sulejów — Łódź o 12 miesięcy, zaś całe to ogromne zadanie będzie miało cykl krótszy aż o 19 miesięcy.</u>
+ <u xml:id="u-53.8" who="#PoselKoperskiBoleslaw">Z drugiej zaś strony — co za paradoks: obserwujemy bowiem, że małe inwestycje są realizowane nieraz w cyklach omal że identycznych z osiąganymi na wielkich budowach. Jak ślimacze jest tam tempo robót, ile razy przerywa się je w ciągu roku. Tu tkwią poważne rezerwy i możliwości zmniejszenia zamrożonych nakładów inwestycyjnych, a więc obniżenia kosztów inwestowania oraz przyspieszenia efektów produkcyjnych.</u>
+ <u xml:id="u-53.9" who="#PoselKoperskiBoleslaw">Sprawa wymaga uporządkowania. Za inwestycje faktycznie skrócone powinniśmy uważać takie, które już wcześniej mają uwzględnioną synchronizację przyspieszonych robót budowlanych z dostawą i montażem maszyn i urządzeń, ilościowym i jakościowym przygotowaniem kadr oraz zapewnieniem jak najszybszego dojścia do projektowanych zdolności produkcyjnych, bo tu właśnie obowiązujące dotąd normatywy są jeszcze stanowczo za długie. Musimy zatem uczyć się pracować coraz lepiej i coraz bardziej cenić czas, aby szybciej dojść do celu. Taki jest bowiem sens wydłużenia kroku i przyspieszenia tempa.</u>
+ <u xml:id="u-53.10" who="#PoselKoperskiBoleslaw">Myślę, że obywatele posłowie zgodzą się ze mną, że nasze komisje sejmowe, zajmując się poszczególnymi problemami rozwoju gospodarki, głębiej analizując sytuacje i zjawiska, mogą jeszcze bardziej przyczynić się, naturalnie przy współudziale resortów, do znacznego poprawienia efektów inwestowania. Zobowiązują nas do tego właśnie wielkości planowanych nakładów.</u>
+ <u xml:id="u-53.11" who="#PoselKoperskiBoleslaw">Wysoki Sejmie! Istotną cechą planu na rok 1974 jest założony wysoki wzrost przychodów ludności i związane z tym zagadnienie równowagi rynkowej. Ma to ogromne znaczenie dla systematycznej poprawy warunków życia społeczeństwa, która stanowi najistotniejszy cel polityki społeczno-ekonomicznej naszej partii.</u>
+ <u xml:id="u-53.12" who="#PoselKoperskiBoleslaw">Na podkreślenie zasługuje fakt, że globalne dochody ludności zwiększyły się w latach 1971 — 1973 o dalsze 250 mld zł. Połowa z tego przypada na fundusz płac. W latach 1971 — 1973 około 6,5 mln osób otrzymało podwyżkę płac, przy czym około jedna trzecia skorzystała z podwyżki wcześniej niż to było przewidywane. Dzięki temu usunęliśmy najbardziej jaskrawe nierówności i dysproporcje w systemie płac.</u>
+ <u xml:id="u-53.13" who="#PoselKoperskiBoleslaw">Osiągnięciem godnym uwagi jest stosowanie nowej metody regulacji płac, polegającej na długofalowym ustalaniu wysokości wynagrodzeń i realizacji podjętych decyzji stopniowo w ciągu kilku lat. Stwarza to poszczególnym grupom ludności wyraźną perspektywę wzrostu ich dochodów.</u>
+ <u xml:id="u-53.14" who="#PoselKoperskiBoleslaw">W planie na rok 1974 zakłada się dalszy wzrost przychodów pieniężnych ludności o 72 mld zł. Uwzględniając możliwość nieznacznego wzrostu kosztów utrzymania, przy stabilizacji cen na podstawowe artykuły żywnościowe, wzrost płac realnych wyniesie 5%.</u>
+ <u xml:id="u-53.15" who="#PoselKoperskiBoleslaw">Wzrost przychodów ludności powoduje zwiększenie jej siły nabywczej. Wiadomo, że środki te w większości będą przeznaczane na zakup towarów i usług. Chodzi więc o zapewnienie takiej podaży towarów i usług, która zrównoważyłaby globalną siłę nabywczą społeczeństwa i zaspokoiła wzrastające i coraz bardziej zróżnicowane, potrzeby konsumpcyjnie. Znalazło to odbicie w planie na rok przyszły, który przewiduje odpowiedni wzrost dostaw towarów na rynek, a także wzrost wartości usług. Mając na uwadze wspomnianą różnorodność potrzeb nabywców, należy postulować pod adresem przemysłu śmiałe, konsekwentne wprowadzanie na rynek artykułów nowych o wyższych walorach użytkowych i wysokiej jakości. Wprawdzie przewiduje się, że w roku 1974 tego rodzaju towary stanowić będą około 15% ogólnej wartości dostaw, nie można jednak powstrzymać się od uwagi, że jest to minimum możliwości naszego przemysłu, który na pewno stać na więcej, zważywszy jego szybką modernizację, szerokie stosowanie licencji i wcale niemałe nakłady.</u>
+ <u xml:id="u-53.16" who="#PoselKoperskiBoleslaw">Szczególna rola w zaspokajaniu potrzeb rynku przypada przemysłowi lekkiemu i elektromaszynowemu. Jeśli chodzi o pierwszy, musi on uwzględniać ilościowe zamówienie na wyroby i szybsze nadążanie za wymogami mody.</u>
+ <u xml:id="u-53.17" who="#PoselKoperskiBoleslaw">Przemysł lekki ma obecnie zielone światło do unowocześniania i rozwoju produkcji. W ostatnich latach wybudowano i uruchomiono szereg nowoczesnych zakładów, jak Łódzka Fabryka Koronek — „Fako”, Łowickie Zakłady Dziewiarskie — „Syntex”, zakłady dziewiarskie w Jarosławiu, Jędrzejowie, zakłady przemysłu wełnianego w Opocznie i Kętach, częściowo Kombinat Tekstylno-Odzieżowy — „Teofilów” i inne. Jednocześnie prowadzi się na szeroką skalę modernizację starych zakładów. Dzięki temu rynek otrzymał i otrzymuje wiele atrakcyjnych artykułów, jak wyroby z bistoru, z nowoczesnych przędz, wysokiej jakości tkaniny o najbardziej nowoczesnym wykończeniu, poszukiwane wyroby dziewiarskie, pasmanteryjne i nowoczesną odzież, uwzględniając coraz lepiej gusty płci pięknej, mężczyzn, jak również naszej młodzieży.</u>
+ <u xml:id="u-53.18" who="#PoselKoperskiBoleslaw">W resorcie przemysłu lekkiego, wychodząc na spotkanie nowym potrzebom społeczeństwa, w oparciu o nowoczesne wyposażenie techniczne zakładów planuje się poważny wzrost wykończeń uszlachetniających, odpowiadających standardom światowym. W toku przyszłym przemysł włókienniczy zastosuje aparatury wielofunkcyjne w ponad połowie tkanin z wykończeniem szlachetnym. Program ten należy powitać z uznaniem, ale społeczeństwo oczekuje nadal wzmożenia wysiłków w kierunku dalszej poprawy jakości wszystkich wyrobów. Chodzi tu głównie o poprawę parametrów technicznych i użytkowych przede wszystkim zaś zmniejszenie kurczliwości, poprawę trwałości wybarwień, szersze wprowadzanie tkanin nie mnących oraz szerszy rozwój wzornictwa.</u>
+ <u xml:id="u-53.19" who="#PoselKoperskiBoleslaw">Pragnę poinformować Wysoką Izbę, że Komisja Przemysłu Lekkiego odbyła wspólne posiedzenie z komisjami Handlu Wewnętrznego i Handlu Zagranicznego, na których Stwierdzono, że istnieje potrzeba dalszego uprawnienia współpracy między przemysłem a handlem. Według zapewnienia kierownictwa resortów handlu wewnętrznego i usług oraz przemysłu lekkiego, w ostatnim czasie nastąpiła poprawa we współpracy między obu resortami. Należy zatem zakładać, że wpłynie to pozytywnie na lepsze zaspokojenie potrzeb społeczeństwa na artykuły przemysłowe, jak i przyczyni się do zmniejszenia nadmiernych zapasów znajdujących się dotąd w magazynach.</u>
+ <u xml:id="u-53.20" who="#PoselKoperskiBoleslaw">Handel wewnętrzny powinien w jeszcze większym stopniu sięgać po nowości i śmielej, W szerszym zakresie wprowadzać je na rynek. Potrzeba dobrej współpracy miedzy MPL a MHWiU nabiera szczególnej wagi, jeśli się zważy, że przemysł lekki nastawia się w znacznym stopniu na rozszerzenie produkcji nowości. Potrzeba pogłębiania współpracy miedzy handlem a przemysłem dotyczy także i innych resortów, staje się ona niezbędna z uwagi na wzrost nowoczesnej i coraz kosztowniejszej produkcji, jak i coraz większego naporu społeczeństwa na rynek.</u>
+ <u xml:id="u-53.21" who="#PoselKoperskiBoleslaw">Uważam także, że resort przemysłu lekkiego wspólnie z resortem handlu zagranicznego powinny wzmóc działanie na rzecz poprawy bilansu obrotów surowcowych i wyrobów gotowych w szczególności z krajami kapitalistycznymi — przez uatrakcyjnienie naszych propozycji eksportowych, wysoka jakość i nowoczesność wyrobów, a także zwiększenie opłacalności eksportu oraz oszczędniejsze gospodarowanie importowanymi surowcami. Powinno się dążyć do lepszej rekompensaty nakładów dewizowych na przemysł lekki, zwiększając eksport jego produktów.</u>
+ <u xml:id="u-53.22" who="#PoselKoperskiBoleslaw">Przytoczone liczby i wskaźniki, charakteryzujące dynamikę rozwoju naszej gospodarki narodowej w bieżącym planie 5-letnim, a przede wszystkim poprawa poziomu życia naszego społeczeństwa — świadczą o dużym sukcesie słusznej polityki naszej partii. W ciągu 2 lat, jakie upłynęły od VI Zjazdu, partia nasza konsekwentnie realizowała tę politykę. Temu celowi służyło między innymi utrzymanie w ciągu minionych lat niezmiennych cen, na podstawowe artykuły żywnościowe. Również w przyszłości, troszcząc się o prawidłową politykę cen, o zapewnienie wzrostu płac realnych, zachodzi konieczność przestrzegania właściwego kształtowania się relacji wzrostu płac nominalnych Ido wzrostu kosztów utrzymania.</u>
+ <u xml:id="u-53.23" who="#PoselKoperskiBoleslaw">Dyskutując nad projektem planu na rok przyszły widzimy, iż potrzeby naszego kraju i społeczeństwa rosną bardzo szybko. Dlatego też pozwólcie, obywatele posłowie, iż z tej trybuny zwrócę się do kolektywów pracowniczych całego kraju o lepsze wykorzystanie nowoczesnych maszyn, o coraz wyższą wydajność pracy, o coraz solidniejszą pracę, która znajdzie odbicie w jakości produkcji i poprawie efektywności gospodarowania.</u>
+ <u xml:id="u-53.24" who="#PoselKoperskiBoleslaw">Musimy bowiem pamiętać, że pomyślne wykonanie zadań roku 1974 przyspieszy wykonanie całej pięciolatki, stworzy dobre podstawy do następnego planu 5-letnlego, zdynamizuje rozwój naszego kraju i pozwoli nam zbliżyć się do poziomu najhardziej rozwiniętych państw świata.</u>
+ <u xml:id="u-53.25" who="#PoselKoperskiBoleslaw">Wysoka Izbo! Co prawda debata dzisiejsza poświęcona jest sprawie niezmiernej wagi, jaką jest pian gospodarczy Polski Ludowej na rok 1974. Chciałbym jednak z obywatelami posła mi podzielić się kilkoma uwaga- mil, jakie nasunęły mi się w związku z wypowiedzią posła Zabłockiego. Przedstawił on własne odczucia i własną interpretację kwestii wartościowania obywateli naszego kraju oraz problemów normalizacji stosunków między państwem a kościołem.</u>
+ <u xml:id="u-53.26" who="#PoselKoperskiBoleslaw">Jak dalece odczucia te i interpretacje odbiegają od rzeczywistości, najlepiej świadczy postawa naszego społeczeństwa zarówno w praktyce dnia codziennego, jak i w takich dobitnych manifestacjach stanowiska politycznego, jakich byliśmy świadkami w ubiegłą niedzielę podczas wyborów do rad narodowych. W świetle faktów nie ma więc potrzeby podejmowania polemiki ani też przytaczania deklaracji, które ze strony miarodajnych przedstawicieli naszego państwa były wielokrotnie składane w tej właśnie sali.</u>
+ <u xml:id="u-53.27" who="#PoselKoperskiBoleslaw">Sprawa jedności naszego społeczeństwa w realizacji ogólnonarodowych zadań niezależnie od zawodu, wykształcenia, pozycji społecznej i stosunku do religii ma zasadniczą wagę. Nie należy więc w tej sprawie, tak jak zresztą w każdej innej, postulować, jak zrobił to poseł Zabłocki, przekształcenia naszego kraju w jakikolwiek poligon — nawet doświadczalny.</u>
+ <u xml:id="u-53.28" who="#PoselKoperskiBoleslaw">I jeszcze jedna uwaga. Poseł Zabłocki, nawiązując kilkakrotnie do kontaktów Polski ze Stolicą Apostolską, wyraził sugestię, że mają one wymiar spektakularny i są obliczone na efekt propagandowy. Trudno odgadnąć, do której ze stron kierował on swoją pretensję. Być może do obu. W moim przekonaniu odczucie zawodzi posła Zabłockiego i w tym wypadku. I to w odniesieniu do obu stron. Dziękuję za uwagę.</u>
+ <u xml:id="u-53.29" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-54">
+ <u xml:id="u-54.0" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Na tym kończymy obrady w dniu dzisiejszym. Jutro kontynuować będziemy dyskusję nad projektami planu i budżetu.</u>
+ <u xml:id="u-54.1" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Proszę Obywatela Sekretarza Posła Bogdana Waligórskiego o odczytanie komunikatu.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-55">
+ <u xml:id="u-55.0" who="#SekretarzposelBogdanWaligorski">W dniu dzisiejszym, bezpośrednio po zakończeniu obrad Sejmu, odbędzie się posiedzenie Komisji Nauki i Postępu Technicznego — w sali nr 67, Dom Poselski.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-56">
+ <u xml:id="u-56.0" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Zarządzam przerwę do jutra do godziny 9</u>
+ <u xml:id="u-56.1" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu o godz. 20 min. 15)</u>
+ <u xml:id="u-56.2" who="#komentarz">(Wznowienie posiedzenia o godz. 9 min. 05)</u>
+ <u xml:id="u-56.3" who="#komentarz">(Na posiedzeniu przewodniczą Marszałek Sejmu Stanisław Gucwa oraz wicemarszałek Andrzej Werblan)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-57">
+ <u xml:id="u-57.0" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Wznawiam posiedzenie.</u>
+ <u xml:id="u-57.1" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Powołuję na sekretarzy posłów Zenobię Gregorczyk i Henryka Pawłowskiego.</u>
+ <u xml:id="u-57.2" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Protokół i listę mówców prowadzić będzie poseł Zenobia Gregorczyk.</u>
+ <u xml:id="u-57.3" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Proszę Posłów Sekretarzy o zajęcie miejsc przy stole prezydialnym.</u>
+ <u xml:id="u-57.4" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Kontynuujemy rozpoczętą w dniu wczorajszym łączną dyskusję nad projektem Uchwały o planie społeczno-gospodarczego rozwoju kraju w roku 1974 oraz projektem ustawy budżetowej na rok 1974.</u>
+ <u xml:id="u-57.5" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Głos ma poseł Adolf Jakubowicz.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-58">
+ <u xml:id="u-58.0" who="#PoselJakubowiczAdolf">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie!</u>
+ <u xml:id="u-58.1" who="#PoselJakubowiczAdolf">Rządowy projekt uchwały o planie społeczno-gospodarczego rozwoju kraju na rok 1974 zakłada utrzymanie i utrwalenie równowagi rynkowej. Uwzględniono przy tym znaczny wzrost przychodów pieniężnych ludności.</u>
+ <u xml:id="u-58.2" who="#PoselJakubowiczAdolf">W projekcie tym określono zadania i środki zapewniające wysoką dynamikę wzrostu produkcji przemysłowej i rolniczej.</u>
+ <u xml:id="u-58.3" who="#PoselJakubowiczAdolf">Z dużą troską wykorzystywać mamy rezerwy tkwiące w przemyśle i rolnictwie. Pozwoli to nie tylko na wykonanie, ale i znaczne przekroczenie przyjętych do realizacji planów, ż myślą o dalszej poprawie zaopatrzenia rynku i zwiększenia eksportu.</u>
+ <u xml:id="u-58.4" who="#PoselJakubowiczAdolf">Rolnictwo jest podstawową bazą surowcową dla przemysłu rolno-spożywczego. Istnieje ścisły związek między tymi dwoma działami gospodarki narodowej. Ponad 80% produkcji towarowej rolnictwa trafia bowiem bezpośrednio do przetwórstwa, które staje się coraz ważniejszym ogniwem nowoczesnej gospodarki żywnościowej.</u>
+ <u xml:id="u-58.5" who="#PoselJakubowiczAdolf">W latach bieżącej pięciolatki nakłady inwestycyjne na przemysł rolno-spożywczy wzrosną do około 88 mld zł. Będą one wyższe o ponad 2,5 razy od nakładów w ubiegłym pięcioleciu i wyższe od nakładów z lat 1950 — 1970.</u>
+ <u xml:id="u-58.6" who="#PoselJakubowiczAdolf">W roku ubiegłym i bieżącym oddano do użytku wiele nowych obiektów produkcyjnych, wiele jest jeszcze w budowie. Uczyniony został również znaczny postęp w dziedzinie porządkowania, modernizacji punktów skupu żywca, mleka i produktów pochodzenia roślinnego. Przyczyniło się to do zmniejszenia strat w obrocie surowcami rolnymi. Było to zresztą konieczne z uwagi na stale Wzrastającą podaż tych surowców. W dalszym ciągu jest jeszcze wiele do zrobienia w poprawianiu warunków skupu i magazynowania produktów rolnych.</u>
+ <u xml:id="u-58.7" who="#PoselJakubowiczAdolf">Znaczne są jeszcze straty w obrocie ziemniakami, warzywami i owocami.</u>
+ <u xml:id="u-58.8" who="#PoselJakubowiczAdolf">W związku z tym w projekcie planu na rok 1974 przewiduje się przeznaczyć na inwestycje w przemyśle rolno-spożywczym kwotę ponad 16 mld zł. Nakłady te w dużym stopniu przyczynią się do rozszerzenia produkcji w przemyśle rolno-spożywczym, a szczególnie w branży owocowo-warzywnej.</u>
+ <u xml:id="u-58.9" who="#PoselJakubowiczAdolf">Zamierza się rozpocząć budowę dalszych kombinatów mięsnych i brojlerskich, zakładów uboju, zakładów wylęgowych, zwiększyć powierzchnię składową w chłodniach oraz różnego rodzaju innych wytwórniach.</u>
+ <u xml:id="u-58.10" who="#PoselJakubowiczAdolf">Obok kontynuacji budowy dużych kombinatów oraz inwestycji zaproponowanych w projekcie planu należy brać pod uwagę dalszą rozbudowę, mechanizację oraz modernizację już istniejących zakładów przetwórstwa? owocowo-warzywnego. Szczególną uwagę należy zwrócić na postęp techniczny i modernizację zakładów mniejszych, działających na terenie małych miast i wsi, produkujących krótkie serie szerokiego asortymentu poszukiwanego na rynku krajowym i zagranicznym. Dotyczy to również zakładów, takich jak masarnie, piekarnie, wytwórnie wód gazowych, wreszcie CRS, które w mniejszych ośrodkach spełniają poważną rolę.</u>
+ <u xml:id="u-58.11" who="#PoselJakubowiczAdolf">W niektórych rejonach, gdzie istnieje baza surowcowa, należy rozszerzyć budowę tych zakładów wytwórczych, tym bardziej że na wsi powiększa się stale zapotrzebowanie na te artykuły żywnościowe. Jest to zjawisko uzasadnione, gdyż rolnik powinien racjonalnie wykorzystać czas w kierunku wzrostu produkcji rolnej, a nie zajmować się domowym, pracochłonnym — chałupniczym przetwórstwem. Przykładem może być wzrastający popyt na pieczywo, przetwory mięsne, mięsno-warzywne, warzywne, napoje chłodzące i inne artykuły rolno-spożywcze.</u>
+ <u xml:id="u-58.12" who="#PoselJakubowiczAdolf">Jak z tego wynika, tempo rozwoju i kierunki produkcji przemysłu spożywczego wyznaczane są potrzebami społecznymi, głównie żywnościowymi ludności w kraju, oraz postulatami handlu zagranicznego. Wysoki wzrost zapotrzebowania na te artykuły nastąpił w wyniku rosnącej zamożności społeczeństwa — co szczególnie zmienia strukturę konsumpcji. Biorąc pod uwagę zarówno potrzeby ilościowe, jak i jakościowe przemysł ten rozpoczął w obecnej pięciolatce okres intensywnego rozwoju i w ostatnich latach nadrobił w szeregu dziedzinach wieloletnie opóźnienia, wprowadził na rynek wiele nowych wyrobów o korzystnych wskaźnikach technologicznych i żywnościowych.</u>
+ <u xml:id="u-58.13" who="#PoselJakubowiczAdolf">Przytoczę dane dotyczące niektórych wyników uzyskanych dotychczas przez załogę Państwowych Zakładów Przetwórstwa Owocowo-warzywnego w Rzeszowie. W przedsiębiorstwie tym wprowadzono do produkcji 17 nowych asortymentów konserw mięsno-warzywnych i posiłków regeneracyjnych, poszukiwanych przez zakłady pracy dla stołówek pracowniczych. Produkuje się również 22 asortymenty dla dzieci. Są to produkty o wysokich walorach smakowych i odżywczych, czego dowodem jest, że 13 z nich posiada znaki jakości, a wszystkie wyróżnione zostały kilkakrotnie złotymi medalami na targach krajowych. Następną nową grupą asortymentowa dostarczoną przez te zakłady, przy współudziale Instytutu Przemysłu Fermentacyjnego, jest produkcja artykułów dietetycznych, która w obecnej chwili liczy 12 asortymentów. Jedynym mankamentem w tej dziedzinie jest jeszcze stosunkowo mała ilość produkowanej masy towarowej, w związku z czym ustalony program ilościowego rozwoju na rok 1974 jest bardzo mobilizujący. Konieczna jest przy tym jednak dalsza modernizacja zakładu. Zachodzi pilna konieczność zapewnienia w przemyśle rolno-spożywczym wykonawstwa inwestycyjnego nie tylko obiektów nowych, ale i większych inwestycji związanych z modernizacją. Nie zwalnia to oczywiście poszczególnych zakładów od wykonawstwa inwestycji drobnych własnym systemem gospodarczym.</u>
+ <u xml:id="u-58.14" who="#PoselJakubowiczAdolf">Wprowadzenie do produkcji nowych asortymentów, o których mówiłem, pozwoliło na prawie zupełną likwidację sezonowości produkcji i zatrudnienia w tych zakładach.</u>
+ <u xml:id="u-58.15" who="#PoselJakubowiczAdolf">Pragnąłbym przedstawić jeszcze jeden przykład zakładu tej branży z pionu drobnej wytwórczości, w którym mam zaszczyt od szeregu lat pracować, tj. spółdzielnię pracy, — „Korczyńskie Zakłady Spożywcze” w Korczynie. Spółdzielnia ta jest zakładem średniej wielkości, produkującym 43 asortymenty z branży owocowo-warzywnej. Bogata i różnorodna produkcja pozwoliła na wzrost eksportu wynoszący ponad 20% ogólnej wartości, jak też spowodowała dużą dynamikę wzrostu wartości produkcji krajowej. Zlikwidowano sezonowość produkcji i zatrudnienia. Ma to zasadniczy wpływ na podnoszenie kwalifikacji załogi, a tym samym na wzrost jakości produkcji. Przykładem może być 10 zdobytych znaków jakości na produkowane wyroby oraz olbrzymi sukces osiągnięty na światowej wystawie artykułów spożywczych w Paryżu — 4 złote i 3 srebrne medale. Wyróżnione artykuły — to sześć asortymentów dżemów wysoko słodzonych i ogórki konserwowe.</u>
+ <u xml:id="u-58.16" who="#PoselJakubowiczAdolf">Sukcesy te spółdzielnia nasza osiągnęła również na skutek usytuowania jej w centrum bazy surowcowej, co przyczynia się do pełnego zaopatrzenia W świeże warzywa i owoce niezbędne do produkcji. Popieram w tej sprawie wypowiedź z dnia wczorajszego — obywatela posła Sznajdra.</u>
+ <u xml:id="u-58.17" who="#PoselJakubowiczAdolf">Mimo wielu pozytywnych przykładów dotyczących uruchomienia nowej produkcji, w dalszym ciągu odczuwany jest brak szerszego asortymentu wyrobów dla stołówek pracowniczych, zestawów gotowych dań turystycznych, których brak dotkliwie odczuwa się w czasie sezonu letniego W rejonie Bieszczad. Zbyt mało jest jeszcze wyrobów dla dzieci oraz wyrobów dietetycznych dla osób starszych.</u>
+ <u xml:id="u-58.18" who="#PoselJakubowiczAdolf">Jak wynika z kilku powyższych przykładów zadaniem przemysłu rolno-spożywczego jest zaspokajanie rosnących potrzeb ludności. Przemysł ten musi zatem dążyć do wzbogacenia asortymentu swych wyrobów ułatwiających prowadzenie gospodarstwa domowego. Chodzi bowiem nie tylko o pokazanie ich na rynku, ale utrzymanie ich stałej produkcji, a. także odpowiedniej dystrybucji tych towarów.</u>
+ <u xml:id="u-58.19" who="#PoselJakubowiczAdolf">Obywatele Posłowie! Zdajemy sobie sprawę z tego, że w najbliższych latach, mimo wzrostu podaży żywca nie będziemy w stanie pokryć całkowicie szybko rosnącego zapotrzebowania na mięso i jego przetwory. Dlatego też uważam, że przemysł rolno-spożywczy rozszerzając i uatrakcyjniając produkcie wielu asortymentów, o których już wspomniałem, przyczynić się może do częściowego zmniejszania udziału mięsa i jego przetworów w codziennej konsumpcji.</u>
+ <u xml:id="u-58.20" who="#PoselJakubowiczAdolf">Praktyczne zastosowanie wyrobów o wysokim stopniu przetwórstwa i dużych wartościach żywnościowych spełni bardzo ważną role w gospodarce rodzin robotniczych. Nie jest też sprawą przypadku stosunkowo wysoki, bo wynoszący 17,5% udział nowości w opracowywanym projekcie planu przemysłu owocowo-warzywnego na rok 1974.</u>
+ <u xml:id="u-58.21" who="#PoselJakubowiczAdolf">W niektórych wypadkach poniesione dotychczas nakłady na przemysł rolno-spożywczy nie dają jeszcze planowanych rezultatów produkcyjnych, z uwagi na sezonowe wykorzystanie obiektów, maszyn i urządzeń. Należałoby więc zastanowić się nad rozbudową magazynów i składów tych zakładów, a zwłaszcza branży owocowo-warzywnej, oraz zakupem niektórych uzupełniających maszyn i urządzeń. Pozwoli to na produkcję półfabrykatów w czasie sezonu, a w pozostałym okresie — artykułów nadających się do bezpośredniego spożycia. Takie rozwiązanie problemu pozwoli kosztem stosunkowo niskich nakładów zagospodarować całą masę oferowanego przez producentów surowca, zlikwidować sezonowość w wykorzystaniu środków trwałych, wprowadzić ciągłość produkcji i rytmiczność dostaw na rynek artykułów spożywczych.</u>
+ <u xml:id="u-58.22" who="#PoselJakubowiczAdolf">Uruchomienie rezerw znajdujących się w omawianym przemyśle wymaga ścisłego powiązania z nauką. Nieodzowne stają się tu rozbudowa zaplecza naukowo-technicznego tego przemysłu, szkolenie wysoko kwalifikowanych kadr i prawidłowe ich rozmieszczenie.</u>
+ <u xml:id="u-58.23" who="#PoselJakubowiczAdolf">Wysoki Sejmie! W projekcie planu społeczno-gospodarczego rozwoju kraju na rok 1974 powierzono przemysłowi rolno-spożywczemu rolę niejako „regulatora” między podażą surowców rolniczych a popytem na produkty pochodzenia rolniczego. Przemysł ten powinien w coraz większym stopniu oddziaływać na ilość, asortyment i jakość surowców wyprodukowanych przez rolników. Jest to zadanie bardzo ważne i trudne, ale możliwe do wykonania.</u>
+ <u xml:id="u-58.24" who="#PoselJakubowiczAdolf">Przy nawiązaniu współpracy z nowoczesną nauką istnieje pełna możliwość rozszerzenia uprawy najbardziej przydatnych dla przemysłu odmian warzyw i owoców oraz innych roślin przemysłowych.</u>
+ <u xml:id="u-58.25" who="#PoselJakubowiczAdolf">Obopólne korzyści przyniesie ścisła współpraca z producentami przez kontraktację, a także zabezpieczenie intensywnego materiału szkółkarskiego oraz zapewnienie dostaw środków chemicznych i udzielanie instruktażu w zakresie ich prawidłowego stosowania.</u>
+ <u xml:id="u-58.26" who="#PoselJakubowiczAdolf">Klimat społeczno-polityczny, wytworzony po VI Zjeździe i I Krajowej Konferencji Partyjnej oraz wysokie zaangażowanie wszystkich pracowników przemysłu rolno-spożywczego wskazują na to, że zadania w 1974 roku zostaną w pełni wykonane. Tym bardziej, że w tej działalności przemysł rolno-spożywczy może liczyć jak dotychczas na pomoc i poparcie służby rolnej oraz terenowych organizacji społecznych i gospodarczych.</u>
+ <u xml:id="u-58.27" who="#PoselJakubowiczAdolf">Jestem przekonany, że pełna realizacja rozpatrywanego obecnie projektu planu przyczyni się do pomnożenia dochodu narodowego, jak również do dalszej poprawy zaopatrzenia rynku w artykuły rolno-spożywcze. Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-58.28" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-59">
+ <u xml:id="u-59.0" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Głos ma poseł Tadeusz Staszczyk.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-60">
+ <u xml:id="u-60.0" who="#PoselStaszczykTadeusz">Obywatelu Marszałku! Wysoka Izbo! Przedstawiony przez Rząd projekt planu społeczno-gospodarczego rozwoju kraju w roku 1974 słusznie zakłada dalszy wzrost produkcji rolniczej, a szczególnie zwierzęcej.</u>
+ <u xml:id="u-60.1" who="#PoselStaszczykTadeusz">Podjęte w ostatnich latach decyzje ekonomiczne i organizacyjne na rzecz rolnictwa stworzyły sprzyjające warunki do przyspieszenia wzrostu produkcji rolniczej i jej towarowości.</u>
+ <u xml:id="u-60.2" who="#PoselStaszczykTadeusz">Stworzony został na wsi klimat społeczno-polityczny sprzyjający intensyfikacji produkcji, uruchamianiu rezerw, specjalizacji i kooperacji, a także rozwojowi różnych form zespołowego gospodarowania. Ażeby zakładane wskaźniki na przyszły rok zostały osiągnięte, musimy zwrócić szczególną uwagę na dalszy wzrost produkcji pasz gospodarskich przez intensyfikację produkcji zbóż, okopowych i roślin pastewnych, a szczególnie na zwiększenie pasz z użytków zielonych. Wykorzystanie istniejących możliwości w produkcji roślinnej przez lepsze zagospodarowanie każdego kawałka ziemi, racjonalne zastosowanie nawozów mineralnych, środków ochrony roślin i innych zabiegów pozwoli na większe zgromadzenie pasz, które są niezbędne do zwiększenia zakładanej liczby zwierząt gospodarskich. Z założeń placowych wiemy, że w przyszłym roku zwiększą się dostawy dla rolnictwa maszyn, materiałów budowlanych, nawozów i środków ochrony.</u>
+ <u xml:id="u-60.3" who="#PoselStaszczykTadeusz">Jednak o wykorzystaniu tego co dostarczy państwo dla rolnictwa decydować będzie człowiek. Ażeby rolnik mógł jak najwięcej wyprodukować przy zastosowaniu tych środków, potrzebna mu jest wszechstronna pomoc w postaci szkolenia, doradztwa służby rolnej, a także — co jest bardzo ważne — usług zarówno ze strony kółek rolniczych, jak i gospodarstw uspołecznionych. Przy dobrze zorganizowanej pomocy mechanicznej gospodarstwa chłopskie mogą wykorzystać jeszcze wiele rezerw.</u>
+ <u xml:id="u-60.4" who="#PoselStaszczykTadeusz">Na terenie woj. szczecińskiego, które reprezentuje, oprócz kółek rolniczych, międzykółkowych baz maszynowych i spółdzielni usług rolniczych w większej niż dotychczas mierze, szczególnie w pracach polowych i przy sprzęcie zbóż i okopowych, powinny udzielać pomocy rolnikom gospodarstwa uspołecznione, które dysponują nowoczesnym sprzętem mechanicznym.</u>
+ <u xml:id="u-60.5" who="#PoselStaszczykTadeusz">Trzeba podkreślić, że w bieżącym roku współdziałanie między gospodarstwami indywidualnymi a państwowymi gospodarstwami rolnymi zostało już rozpoczęte i rozwija się pomyślnie. Dla przykładu — w tegorocznej akcji żniwnej w woj. szczecińskim pomagało rolnikom przy sprzęcie zbóż około 500 kombajnów państwowych gospodarstw rolnych. Gospodarstwa te zapoczątkowały usługi w suszarnictwie pasz zielonych, w wymianie ziemniaków na susz i płatki ziemniaczane. Rolnicy zaś w zamian za udzieloną pomoc dostarczają dla państwowych gospodarstw rolnych materiał wyjściowy do tuczu trzody i opasu młodego bydła rzeźnego, a także pomagali przy sprzęcie ziemniaków i buraków.</u>
+ <u xml:id="u-60.6" who="#PoselStaszczykTadeusz">Wysoki Sejmie! Uważam, że na terenie województw północnych i zachodnich, a w tym i w województwie szczecińskim, sektor uspołeczniony i specjalistyczne gospodarstwa indywidualne muszą spełniać wiodącą rolę w szybkim rozszerzaniu postępu społeczno-produkcyjnego w naszym rolnictwie.</u>
+ <u xml:id="u-60.7" who="#PoselStaszczykTadeusz">Rozwijanie różnorodnych form kooperacji produkcyjnej między gospodarstwami państwowymi a innymi sektorami w rolnictwie — na zasadzie wzajemnych korzyści, sprzyjać będzie pogłębianiu planowego kierowania przez państwo rozwojem całej produkcji rolnej. W związku z tym zachodzi pilna potrzeba opracowania założeń organizacyjno-prawnych i finansowo-rzeczowych tych wzajemnych powiązań i korzyści opartych na doświadczeniu poszczególnych przedsiębiorstw rolnych całego kraju.</u>
+ <u xml:id="u-60.8" who="#PoselStaszczykTadeusz">Wydaje mi się, że istnieje konieczność szybszego wprowadzenia nowoczesnych form gospodarowania w gospodarstwach indywidualnych, między innymi przez rozwój specjalizacji i kooperacji tych gospodarstw. W woj. szczecińskim takie kroki już zostały poczynione. Na przykład w roku bieżącym zorganizowano 214 zespołów rolników indywidualnych o kierunkach produkcji roślinnej i zwierzęcej oraz wspólnie użytkujących maszyny. Zespoły te gospodarują na areale ponad 6 tys. ha, budują i modernizują łącznie 26 obiektów inwentarskich oraz zakupiły pokaźną liczbę ciągników i innych maszyn rolniczych.</u>
+ <u xml:id="u-60.9" who="#PoselStaszczykTadeusz">Ważną gałęzią gospodarki, której rozwój trzeba przyspieszyć, szczególnie na Pomorzu Szczecińskim, jest ogrodnictwo i sadownictwo. W sektorze gospodarki państwowej, obok już istniejących, budujemy szklarnie na obszarze 6 ha, w których przemysłowym systemem produkować będziemy już w 1974 roku warzywa zarówno dla mieszkańców naszego województwa, jak i licznych turystów odwiedzających ziemię szczecińską.</u>
+ <u xml:id="u-60.10" who="#PoselStaszczykTadeusz">Państwowe gospodarstwa rolne opracowały, i w roku przyszłym wprowadzać już będą w życie, program rozwoju produkcji ogrodniczej i sadowniczej zarówno w szklarniach, inspektach, jak i w produkcji polowej.</u>
+ <u xml:id="u-60.11" who="#PoselStaszczykTadeusz">Rolnicy indywidualni obok rozwoju produkcji szklarniowej i zwiększania upraw warzyw w polu w coraz szerszym stopniu zakładają zblokowane sady, by nie sprowadzać owoców z innych województw i z zagranicy.</u>
+ <u xml:id="u-60.12" who="#PoselStaszczykTadeusz">W rozwoju produkcji sadowniczej i ogrodniczej trzeba jeszcze większego wysiłku ze strony spółdzielczości ogrodniczej. Spółdzielczość ta musi bardziej pomagać rolnikom, udzielając instruktażu w zakresie doboru odpowiednich odmian i ochrony warzyw i sadów przed szkodnikami i chorobami.</u>
+ <u xml:id="u-60.13" who="#PoselStaszczykTadeusz">Potrzebną ilość warzyw i owoców możemy zabezpieczyć tylko dzięki wieloletniej kontraktacji i sprawnemu odbiorowi zarówno z gospodarstw chłopskich, jak i sektorów uspołecznionych.</u>
+ <u xml:id="u-60.14" who="#PoselStaszczykTadeusz">Wysoka Izbo! W celu dalszej intensyfikacji produkcji rolniczej powinniśmy dążyć do usunięcia wielu jeszcze niedomagań i braków. Za najważniejsze z nich uważam m.in.;</u>
+ <u xml:id="u-60.15" who="#PoselStaszczykTadeusz">— niedostatek wody w gospodarstwach indywidualnych; rozwiązanie tego problemu może nastąpić przez zwiększenie produkcji potrzebnych, a dotychczas nadal reglamentowanych materiałów;</u>
+ <u xml:id="u-60.16" who="#PoselStaszczykTadeusz">—brak urządzeń do mechanizacji produkcji zwierzęcej; konieczne jest uruchomienie produkcji gotowych, zunifikowanych elementów wyposażenia obór i chlewni.</u>
+ <u xml:id="u-60.17" who="#PoselStaszczykTadeusz">Należałoby też zwiększyć dostawy materiału hodowlanego z sektora gospodarki państwowej do specjalizujących się w hodowli bydła i trzody chlewnej gospodarstw chłopskich. Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-60.18" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-61">
+ <u xml:id="u-61.0" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Głos ma poseł Zuzanna Połaska.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-62">
+ <u xml:id="u-62.0" who="#PoselPolaskaZuzanna">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Dyskutujemy dzisiaj nad projektem planu na tok 1974, planu, który stawia sobie za ceł — jak w poprzednich latach — szybki, dynamiczny rozwój gospodarki narodowej i jednocześnie dalszą poprawę warunków życia społeczeństwa.</u>
+ <u xml:id="u-62.1" who="#PoselPolaskaZuzanna">Jak powszechnie wiadomo, w zakresie płac realnych W ciągu mijającego trzylecia wzrost wyniesie w gospodarce uspołecznionej około 24%, a na koniec 1974 roku, zgodnie z założeniami projektu planu przedstawionego Sejmowi przez Rząd, powinniśmy osiągnąć wzrost ok. 30%, czyli znacznie wyższy niż przewidywany w całej pięciolatce. Jest to wielkie osiągnięcie polityki partii i Rządu, jest to źródło prawdziwej satysfakcji dla nas wszystkich.</u>
+ <u xml:id="u-62.2" who="#PoselPolaskaZuzanna">Jednocześnie jednak tak szybkie tempo wzrostu dochodów społeczeństwa, a więc także jego siły nabywczej, powoduje Określone skutki — wzmożone zapotrzebowanie na towary i usługi. I stawia określone zadania — stałego zwiększania dostaw na rynek poszukiwanych przez nabywców towarów, odpowiadających ilością, jakością i asortymentem rosnącym wymaganiom.</u>
+ <u xml:id="u-62.3" who="#PoselPolaskaZuzanna">Stwierdzić trzeba, że Rząd poświęca stale należytą uwagę sprawie zaopatrzenia rynku i utrzymania równowagi rynkowej w warunkach zwiększającej się tak szybko siły nabywczej społeczeństwa. Podejmowane przez Rząd działania, wsparte przez załogi zakładów przemysłowych w całym kraju, które dostarczyły na rynek dodatkowej masy towarowej w ramach — „banku 20 i 30 miliardów”, pozwoliły z niemałym zresztą wysiłkiem utrzymać równowagę rynkową w ciągu mijającego trzylecia.</u>
+ <u xml:id="u-62.4" who="#PoselPolaskaZuzanna">Zdajemy sobie sprawę, że to samo zadanie, o tym samym, jeśli nie większym natężeniu, stoi przed nami w roku przyszłym. Podkreślam słowa: stoi przed nami, ponieważ jest to sprawa nie tylko Rządu, lecz każdego przedsiębiorstwa produkcyjnego, rolnego czy przemysłowego, każdej załogi i każdego pracownika. Jeżeli chcemy — a chcemy bez wątpienia — dalszego wzrostu stopy życiowej i lepszego zaopatrzenia rynku, musimy zadanie zwiększonej, potrzebnej dla rynku produkcji traktować jak swoje własne.</u>
+ <u xml:id="u-62.5" who="#PoselPolaskaZuzanna">Obywatele Posłowie! Szczególnie odpowiedzialne zadania w omawianym tu przeze mnie zakresie miał i ma do spełnienia przemysł maszynowy. Jak wywiązywał się z tych zadań dotychczas? Przytoczenie kilku liczb wydaje się tu niezbędne. Przemysł maszynowy dostarczył na rynek w roku 1972 towarów o wartości 38 mld zł, co oznacza wzrost w porównaniu z rokiem 1971 o ponad 9%. W 1973 roku wartość tych dostaw wyniosła 47 mld zł, co stanowi wzrost o ponad 23% w porównaniu z rokiem poprzednim. W roku 1974 przemysł maszynowy planuje dostawy rynkowe wartości 57,4 mld zł, co oznacza wzrost o ponad 20%. W liczbach tych wyraża się postęp ilościowy, ale — jak wiemy — sprawa do tego się nie ogranicza.</u>
+ <u xml:id="u-62.6" who="#PoselPolaskaZuzanna">Opracowany pierwotnie projekt planu na lata 197 — 1975, zakładający opanowanie i uruchomienie produkcji około 300 nowych wyrobów rynkowych, został w roku 1972 całkowicie, zmieniony i znacznie rozszerzony zarówno pod Względem asortymentu, jak i ilości oraz wartości nowej produkcji.</u>
+ <u xml:id="u-62.7" who="#PoselPolaskaZuzanna">W trzech tylko latach 1971 — 1973 została uruchomiona produkcja około 350 nowych i zmodernizowanych wyrobów rynkowych, a w latach 1974 — 1975 nastąpi ich zwiększenie o dalsze około 380 — 400 nowych wyrobów. Stanowi to przeszło dwukrotny wzrost w stosunku do pierwotnych założeń planu 5-letniego i około 2,5-krotny wzrost w stosunku do ubiegłej pięciolatki. Jest to postęp bez wątpienia niemały, zasługujący na podkreślenie, a przecież pomimo zwiększenia dostaw i asortymentowego rozwoju wyrobów^ ^rynkowych przemysłu potrzeby społeczne nie są w pełni zaspokajane. Występuje nadal niedobór dostaw na rynek wielu asortymentów, w tym także niedobór niektórych części zamiennych do maszyn, urządzeń i sprzętu powszechnego użytku.</u>
+ <u xml:id="u-62.8" who="#PoselPolaskaZuzanna">Taka sytuacja nakłada zarówno na ministerstwo i zjednoczenia, jak i na każdy zakład przemysłu maszynowego szczególne obowiązki. Zgodnie z założeniami planu wzrost produkcji tego przemysłu będzie wysoki i wyniesie w roku 1974 w poszczególnych branżach od 20% do 45%. W miarę realizacji tych założeń będą rosły dostawy na rynek — rzecz w tym, aby te niełatwe zadania planu były wykonywane skrupulatnie, a nawet przekraczane. W każdym niemal zakładzie produkcyjnym istnieją nie wykorzystane rezerwy, tkwiące w doskonaleniu organizacji pracy, we wzroście dyscypliny i porządku, starannym wykonywaniu swoich obowiązków na każdym stanowisku. Jakie i gdzie są rezerwy, jak je uruchomić, najlepiej wiedzą kierownictwo i załogi zakładów. Jako długoletnia pracownica jednej z fabryk przemysłu maszynowego — a jestem monterem w Zakładach Podzespołów Radiowych — „Omig” w Warszawie — pragnę wyrazić przekonanie, że kolektywy zakładów przemysłu maszynowego sprostają swoim odpowiedzialnym zadaniom.</u>
+ <u xml:id="u-62.9" who="#PoselPolaskaZuzanna">Wysoki Sejmie! Teraz chciałabym na krótko zatrzymać jeszcze uwagę obywateli posłów na pracy przemysłu elektronicznego.</u>
+ <u xml:id="u-62.10" who="#PoselPolaskaZuzanna">Prawidłowy rozwój społeczno-gospodarczy całego kraju jest ściśle związany z rozwojem tego właśnie przemysłu i w dużej mierz e uzależniony od tempa dostaw jego wyrobów do pozostałych gałęzi gospodarki narodowej. Znalazło to odbicie w uchwale VI Zjazdu partii i decyzji Prezydium Rządu z dnia 26 października 1971 roku.</u>
+ <u xml:id="u-62.11" who="#PoselPolaskaZuzanna">Przemysł ten dostarczył na rynek wiele nowych wyrobów powszechnego użytku, a pod względem ilościowym wyprzedza obecnie w wielu asortymentach o jeden rok zadania wynikające z planu 5-letniego.</u>
+ <u xml:id="u-62.12" who="#PoselPolaskaZuzanna">W rozwoju nowych asortymentów rynkowych w okresie 1972 — 1973 najbardziej efektywne wyniki uzyskały zakłady Zjednoczenia Przemysłu Elektronicznego — „Unitra”. W okresie 10 miesięcy 1973 roku zakłady zgrupowane w tym zjednoczeniu dostarczyły na rynek nowych i zmodernizowanych wyrobów łącznie o wartości 4 miliardów 885 milionów złotych, co stanowi 122% zadań planowych na ten okres.</u>
+ <u xml:id="u-62.13" who="#PoselPolaskaZuzanna">Dobre wyniki osiągają Warszawskie Zakłady Telewizyjne, które w okresie 1971 — 1973 w kooperacji z przemysłem radzieckim uruchomiły produkcję odbiornika telewizji kolorowej — „Rubin” i dostarczyły na rynek pierwsze partie tych telewizorów.</u>
+ <u xml:id="u-62.14" who="#PoselPolaskaZuzanna">W grupie radioodbiorników duży zakres nowej produkcji i coroczną modernizację sprzętu realizują Zakłady Radiowe — „Diora” w Dzierżoniowie i „Eltra” w Bydgoszczy. Zakłady Radiowe im. Marcina Kasprzaka wykonały w pełni zadania produkcyjne i osiągnęły poprawę jakości w dziedzinie produkcji nowych magnetofonów.</u>
+ <u xml:id="u-62.15" who="#PoselPolaskaZuzanna">Na uwagę zasługuje również Zakład Podzespołów Radiowych — „Oimig”. Uruchomiono tam nową produkcję rezonatorów, filtrów i generatorów kwarcowych — w terminie krótszym o trzy miesiące od planowanego:. Dzięki temu zakład uzyskał dodatkową produkcję wartości prawie 19 milionów złotych.</u>
+ <u xml:id="u-62.16" who="#PoselPolaskaZuzanna">Dynamiczny wzrost produkcji następuję w Zakładach Ceramiki Radiowej „Cerad”, w Fabryce Podzespołów Radiowych — „Elwa” oraz Centrum Naukowo-Produkcyjnym Półprzewodników, gdzie uruchomiono produkcję nowoczesnych podzespołów elektronicznych w oparciu o zakupione licencje.</u>
+ <u xml:id="u-62.17" who="#PoselPolaskaZuzanna">Równolegle ze wzrostem dostaw sprzętu rynkowego nastąpił intensywny rozwój produkcji urządzeń informatyki, automatyki, teletechniki i innego sprzętu elektroniki zawodowej. Spowodowało to poważny wzrost Zapotrzebowania na podzespoły elektroniczne.</u>
+ <u xml:id="u-62.18" who="#PoselPolaskaZuzanna">Przemysł maszynowy wprowadził nowe formy prezentowania szerokiego asortymentu produkowanych wyrobów. Przykładem tego mogą być m.in. otwarty w Sosnowcu przez Zjednoczenie — „Unitra” wzorcowy sklep ze sprzętem elektronicznym, jak również trzy sklepy ze sprzętem oświetleniowym, otwarte w Warszawie przez zjednoczenie — „Unikabel”. Placówki te dysponują najnowocześniejszym asortymentem sprzętu elektronicznego i elektrotechnicznego — równie nowoczesny jest wystrój tych placówek, jak i formy sprzedaży.</u>
+ <u xml:id="u-62.19" who="#PoselPolaskaZuzanna">Wysoki Sejmie! Zadania ujęte w projekcie planu społeczno-gospodarczego rozwoju kraju w roku 1974 wymagają pełnego zaangażowania i mobilizacji całego społeczeństwa. Będzie to rok wytężonej pracy. Musimy ujawnić wszystkie nie wykorzystane dotychczas rezerwy, aby uzyskać znacznie wyższą założoną w planie wydajność pracy.</u>
+ <u xml:id="u-62.20" who="#PoselPolaskaZuzanna">Załogi fabryk niejednokrotnie dowiodły swoją ofiarność i pełną gotowość wykonania trudnych żądań. Przykładowo — w przemyśle maszynowym planowe zadania na rok bieżący zostaną przekroczone w produkcji sprzedanej o 6,3 mld zł, w tym z tytułu zadań dodatkowych — o około 3,5 mld zł, a udział klasy robotniczej warszawskiego przemysłu maszynowego wyniesie ponad 1 mld zł.</u>
+ <u xml:id="u-62.21" who="#PoselPolaskaZuzanna">Jako pracownik produkcji zakładu przemysłowego wiem, że stać nas na uzyskanie lepszych efektów nie tylko w wyniku wysiłku fizycznego robotnika. Podnosząc na wyższy poziom organizację pracy, polepszając warunki socjalno-bytowe załóg, wprowadzając postęp techniczny — stwarzamy podstawy wykonania i przekraczania zadań.</u>
+ <u xml:id="u-62.22" who="#PoselPolaskaZuzanna">Trzeba, aby wszyscy znali swoje obowiązki, a swe umiejętności skierowali na ich wypełnienie.</u>
+ <u xml:id="u-62.23" who="#PoselPolaskaZuzanna">Jestem przekonana, że do realizacji zadań na rok 1974 włączą się wszyscy. Podczas wykonania tych zadań liczy się każdy obywatel, który wniesie nowe wartości do zamożności naszej ojczyzny. Ludzie czynu, skromni i rzetelni, znajdą przy realizacji społeczno-gospodarczego planu na rok 1974 zadowolenie życiowe i zyskają powszechny szacunek.</u>
+ <u xml:id="u-62.24" who="#PoselPolaskaZuzanna">Plan rozwoju Polski, wytyczony przez VI Zjazd Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej i uzupełniony przez I Krajową Konferencję PZPR, jest powszechnie uznanym kierunkiem naszego działania. Dotychczasowe osiągnięcia umacniają przekonanie, że właściwie budujemy socjalistyczną Polskę.</u>
+ <u xml:id="u-62.25" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-63">
+ <u xml:id="u-63.0" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Głos ma poseł Tadeusz Stadniczeńko.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-64">
+ <u xml:id="u-64.0" who="#PoselStadniczenkoTadeusz">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Bilans nowej polityki gospodarczej i nowej strategii rozwojowej VI Zjazdu, dokonany przez I Krajową Konferencję PZPR, jest pomyślny. Wyprzedzamy we wszystkich podstawowych wskaźnikach zadania planu 5-letnie- go. Dynamika podnoszenia poziomu życia w naszym kraju i tempo rozwoju gospodarki narodowej wyprzedziły początkowe założenia, stawiając nas w rzędzie najszybciej rozwijających się krajów świata.</u>
+ <u xml:id="u-64.1" who="#PoselStadniczenkoTadeusz">W nowej strategii rozwoju szczególna rola przypada inwestycjom. Bez rozwinięcia frontu inwestycyjnego, stanowiącego podstawy przyszłości i zarazem bez zapewnienia dalszej poprawy efektywności inwestycji — program rozwoju naszej gospodarki, a więc i program poprawy warunków życia ludności nie mógłby być zrealizowany.</u>
+ <u xml:id="u-64.2" who="#PoselStadniczenkoTadeusz">Wyniki poprzednich planów 5-letnich ukształtowały przekonanie, że wysoka dynamika inwestycji, pochłaniając poważną część dochodu narodowego, uniemożliwiła jednocześnie znaczną poprawę warunków życia ludności. Pogląd ten obaliły doświadczenia nowej strategii gospodarczej, wiążącej ściśle dynamikę rozwój u kraju, a więc i celowo ukierunkowanych inwestycji — ze wzrostem dochodów ludności. Mamy obecnie pewność potwierdzoną przez praktykę, że rozwój inwestycji i podniesienie stopy życiowej są nie tylko ze sobą zgodne, ale i wzajemnie sprzężone.</u>
+ <u xml:id="u-64.3" who="#PoselStadniczenkoTadeusz">Projekt planu społeczno-gospodarczego rozwoju kraju na rok 1974, mając na celu systematyczną i odczuwalną poprawę warunków pracy i życia społeczeństwa oraz stały rozwój sił wytwórczych kraju zwiększa planowane rozmiary inwestycji o 100 mld zł w stosunku do założeń planu 5-letniego; będą one zarazem o około 46 mld zł wyższe od przewidywanego wykonania inwestycji w bieżącym roku i wyniosą 416 mld zł.</u>
+ <u xml:id="u-64.4" who="#PoselStadniczenkoTadeusz">Takie ujęcie w planie nakładów inwestycyjnych umożliwia dalszą, dynamiczną rozbudowę i modernizację potencjału wytwórczego w działach produkcyjnych, na które w 1974 r. przeznacza się 316,3 mld zł, co, stanowi 76,2% całości nakładów. Natomiast na rozbudowę i modernizację działów nieprodukcyjnych przeznacza się 98 mld zł, tj. 23,8%, nakładów. Jest to w aktualnych warunkach społeczno-ekonomicznych maksymalna wielkość, jaką można przeznaczyć na inwestycje, bez obawy naruszenia racjonalnej granicy obciążenia dochodu narodowego inwestycjami.</u>
+ <u xml:id="u-64.5" who="#PoselStadniczenkoTadeusz">Nakłady na przemysł wzrosną według proponowanego planu w 1974 r. o 18,3%. W inwestycjach preferowane będą gałęzie i branże stanowiące bazę materiałową i surowcową dla całej gospodarki narodowej.</u>
+ <u xml:id="u-64.6" who="#PoselStadniczenkoTadeusz">Z pełną konsekwencją zwiększa się inwestycje i przyspiesza rozwój bazy wytwórczej przemysłów konsumpcyjnych, wytwarzających środki spożycia. Ich udział w ogólnych nakładach inwestycyjnych wzrośnie w 1974 r. o około 28%. Dla porównania — w 1971 r. udział ten wynosił 21%.</u>
+ <u xml:id="u-64.7" who="#PoselStadniczenkoTadeusz">W dużym stopniu w planie przyszłorocznym zwiększą się nakłady na inwestycje w rolnictwie, w budownictwie i transporcie. Znaczny wzrost, bo wynoszący 9,2%, nastąpi w inwestycjach działów konsumpcji społecznej.</u>
+ <u xml:id="u-64.8" who="#PoselStadniczenkoTadeusz">W proponowanym planie Wszystkie dziedziny społeczno-gospodarcze uzyska ją nakłady znacznie wyższe niż przewidywań o w pierwotnych założeniach planu 5-letniego.</u>
+ <u xml:id="u-64.9" who="#PoselStadniczenkoTadeusz">Plan na 1974 r. przewiduje skupienie wysiłków przede wszystkim na inwestycjach, których oddanie nastąpi w najbliższym okresie i w ostatnim roku bieżącej pięciolatki. Mimo poważnego wzrostu zadań inwestycyjnych nie powinny być naruszone podstawowe proporcje ekonomiczne.</u>
+ <u xml:id="u-64.10" who="#PoselStadniczenkoTadeusz">Wzrost produkcji rynkowej i usług w cenach zbytu o 11,1%, Wzrost globalnej wartości produkcji rolniczej o 4,3%, a także wzrost importu towarów konsumpcyjnych rzutować będą w konsekwencji na utrzymanie równowagi rynkowej.</u>
+ <u xml:id="u-64.11" who="#PoselStadniczenkoTadeusz">Najwyższy wzrost dostaw towarów rynkowych planuje się w przemysłach: drzewnym, elektromaszynowym, chemicznym i lekkim. Uzależniony on będzie jednak od terminowego, a nawet szybszego oddawania do eksploatacji rozpoczętych w tych dziedzinach gospodarki inwestycji oraz od stałego wzrostu wydajności i jakości pracy.</u>
+ <u xml:id="u-64.12" who="#PoselStadniczenkoTadeusz">Założenia planu inwestycyjnego na rok 1974 są napięte. Następuje nie spotykana dotychczas koncentracja frontu inwestycyjnego, która da w efekcie znaczny przyrost zdolności produkcyjnych. Do pełnego zrealizowania tych niełatwych założeń niezbędne jest jednak systematyczne skracanie cykli inwestycyjnych, żelazna dyscyplina w realizowaniu planu i konsekwentne sterowanie procesami inwestycyjnymi.</u>
+ <u xml:id="u-64.13" who="#PoselStadniczenkoTadeusz">W celu przeciwdziałania nadmiernemu rozszerzaniu frontu inwestycyjnego w przedostatnim roku bieżącej pięciolatki oraz przekraczaniu ustalonych rozmiarów inwestycyjnych, słusznie stosowane będą zaostrzone kryteria uniemożliwiające w zasadzie podejmowanie w toku realizacji planu nowych decyzji inwestycyjnych, jak i wzmocniona zostanie również kontrola bankowa kosztów, cykli i poziomu zaangażowania.</u>
+ <u xml:id="u-64.14" who="#PoselStadniczenkoTadeusz">Plan inwestycyjny na rok 1974 jest globalnie zbilansowany z możliwościami zaopatrzeniowymi i wykonawczymi. Mogą jednak na niektórych etapach tego planu, jak również w planach regionalnych Wystąpić napięcia. Wymaga to podjęcia dodatkowych prac, mających na celu lokalne zbilansowanie potrzeb rzeczowych z możliwościami przerobowymi oraz podjęcia skutecznych decyzji organizacyjnych, które umożliwiłyby wykonanie wzrastających zadań.</u>
+ <u xml:id="u-64.15" who="#PoselStadniczenkoTadeusz">Działalność inwestycyjna musi być poprzedzona kompleksowym i wszechstronnym przygotowaniem zadań do realizacji. Niezbędny jest rozwój przedsiębiorstw specjalistycznych, zwiększenie i unowocześnienie potencjału sprzętowego i transportowego oraz przyspieszenie mechanizacji prac wykończeniowych.</u>
+ <u xml:id="u-64.16" who="#PoselStadniczenkoTadeusz">Warunkiem pełnego powodzenia jest terminowe, a nawet szybsze niż projektowań osiąganie zdolności produkcyjnych nowych obiektów przemysłowych, usprawnianie odbioru technicznego tych obiektów oraz wcześniejsze, wszechstronne przygotowanie załóg obejmujących nowe zakłady i wdrażanie ich do obsługi coraz to nowocześniejszych urządzeń.</u>
+ <u xml:id="u-64.17" who="#PoselStadniczenkoTadeusz">Jak powiedziano już w tej trybuny, chodzi nie tylko o skracanie okresu realizacji inwestycji kluczowych, lecz również inwestycji drobnych, które mają istotne znaczenie dla poszczególnych regionów kraju, a szczególnie dla zaspokajania potrzeb ludności danego terenu.</u>
+ <u xml:id="u-64.18" who="#PoselStadniczenkoTadeusz">Proponowany plan inwestycyjny na rok 1974 zaspokaja główne potrzeby gospodarki narodowej. Uwzględnia on dalszy postęp w unowocześnianiu podstawowych dziedzin produkcji, konsumpcji społecznej, gospodarki komunalnej i mieszkaniowej, jak również nauki, oświaty i wychowania, kultury i sztuki, a także ochrony zdrowia i opieki społecznej, turystyki i wypoczynku.</u>
+ <u xml:id="u-64.19" who="#PoselStadniczenkoTadeusz">Wysoki Sejmie! Istotną cechą projektu planu społeczno-gospodarczego rozwoju kraju w 1974 roku jest założony dalszy, dynamiczny rozwój sfery usług, której rangę podkreśliły uchwały VI Zjazdu PZPR i X Kongresu SD.</u>
+ <u xml:id="u-64.20" who="#PoselStadniczenkoTadeusz">Ostatnie 3 lata przyniosły poważny rozwój potencjału usługowego. Rozwój ten jednak nie nadążał za ogólnym tempem przeobrażeń gospodarczych. W tej sytuacji rozwój usług staje się obecnie problemem o znaczenia strategicznym. Znaczenie to w pełni zostało potwierdzone w przedstawionych projektach planu i budżetu na rok przyszły, preferujących w znacznie większym zakresie niż to było w poprzednich latach wszystkie podstawowe dziedziny działalności usługowej. Tak skonstruowany projekt planu — to poważna szansa odrobienia naszych opóźnień w takich choćby dziedzinach, jak np.: usługi dla rolnictwa, usługi techniczno-motoryzacyjne czy usługi turystyczne. Dlatego też, doceniając rangę usług jako integralnej części naszej gospodarki, wyrazić należy pełną aprobatę dla generalnych założeń rozwojowych, jak i wycinkowych wskaźników wzrostu przyjętych w planie na rok 1974.</u>
+ <u xml:id="u-64.21" who="#PoselStadniczenkoTadeusz">W dziedzinie usług ogólnospołecznych, dalszemu konsekwentnemu unowocześnianiu systemu oświatowego, zgodnie z wymogami epoki rewolucji naukowo-technicznej, służyć będzie 10-procentowa zwyżka wydatków na oświatę i wychowanie oraz 22-procentowy wzrost wydatków na szkolnictwo wyższe.</u>
+ <u xml:id="u-64.22" who="#PoselStadniczenkoTadeusz">Na pełną aprobatę zasługuje też prawie 11-procentowy wzrost nakładów na ochronę zdrowia i kulturę fizyczną. We właściwych proporcjach, gwarantujących dalszy wszechstronny rozwój, zostały też uwzględnione potrzeby kultury i sztuki oraz turystyki.</u>
+ <u xml:id="u-64.23" who="#PoselStadniczenkoTadeusz">Mobilizujące są zadania we wszystkich dziedzinach usług bytowych. Ich pełna realizacja jednak zależeć będzie od wielu warunków, w jakich poszczególni gestorzy prowadzić będą działalność usługową. Chodzi o to przede wszystkim, aby nadać właściwą rangę usługom w planach terenowych.</u>
+ <u xml:id="u-64.24" who="#PoselStadniczenkoTadeusz">W rozwijaniu sieci usług bytowych, a zwłaszcza usług mieszkaniowych, komunalnych, motoryzacyjnych, budowlano-instalacyjnych i usług naprawczych sprzętu gospodarstwa domowego, podstawowa rola przypada sektorowi uspołecznionemu — przedsiębiorstwom państwowym, państwowemu przemysłowi terenowemu i spółdzielczości pracy. Wymaga to dalszego poważnego udoskonalenia przyjętych rozwiązań ekonomicznych i organizacyjny eh. Znacznie powinna wzrosnąć skuteczność koordynacji usług w układach terenowych ze strony organów władzy i administracji państwowej. Wydaje się, że poważny postęp w rozwoju wspomnianych usług może nastąpić dzięki przedsięwzięciom pozainwestycyjnym, m.in. przez uzyskanie poprawy w zakresie zaniżonego w aktualnych warunkach wskaźnika zmianowości, a także przez pełniejsze, adekwatne do potrzeb zaopatrzenie materiałowo-surowcowe.</u>
+ <u xml:id="u-64.25" who="#PoselStadniczenkoTadeusz">Stwierdzić należy, że projekt planu społeczno-gospodarczego rozwoju kraju na 1974 rok zakłada poważne przyspieszenie poprawy we wszystkich dziedzinach usług. Pełna realizacja tego planu powinna przynieść wymierne efekty zarówno z punktu widzenia potrzeb naszej gospodarki, jak i z punktu widzenia najszerzej rozumianego interesu społecznego.</u>
+ <u xml:id="u-64.26" who="#PoselStadniczenkoTadeusz">Wysoki Sejmie! Realizacja planu społeczno-gospodarczego rozwoju kraju w 1974 roku — roku 30-lecia PRL — stawia przed całym społeczeństwem ambitne zadania.</u>
+ <u xml:id="u-64.27" who="#PoselStadniczenkoTadeusz">Od planowej realizacji zadań, od wcześniejszego i solidniejszego wykonania tych zadań przez całe społeczeństwo, będzie zależało daIsze przyspieszenie społeczno-gospodarczego rozwoju naszego kraju, będzie zależał wzrost dobrobytu i standardu życia wszystkich ludzi pracy.</u>
+ <u xml:id="u-64.28" who="#PoselStadniczenkoTadeusz">Terminowe wykonanie zadań produkcyjnych i inwestycyjnych, podniesienie poziomu produkcji przemysłowej i rolniczej, wdrażanie nowych technologii pozwolą na wydatne przekroczenie zadań planu 5-letniego. Ma to zasadnicze znaczenie dla przyszłości naszego kraju. Stwarza bowiem mocniejsze podstawy perspektywicznego rozwoju naszej gospodarki — gospodarki nowoczesnej, liczącej się w świecie, służącej człowiekowi.</u>
+ <u xml:id="u-64.29" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-65">
+ <u xml:id="u-65.0" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Głos ma poseł Franciszek Błachut.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-66">
+ <u xml:id="u-66.0" who="#PoselBlachutFranciszek">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Dynamiczne tempo rozwoju gospodarki narodowej, w tym przemysłu wydobywczego — węgla, siarki, miedzi oraz większa produkcja materiałów budowlanych, przemysłu ciężkiego, chemicznego, spożywczego i skupu, a także rozwój polskiego handlu zagranicznego spowodowały wyraźne przyspieszenie tempa wzrostu przewozów towarowych przez transport, a szczególnie transport kolejowy.</u>
+ <u xml:id="u-66.1" who="#PoselBlachutFranciszek">W 1973 r. koleje normalnotorowe przewiozą około 423 mln ton towarów, co oznaczać będzie przekroczenie zadań planu 5-letniego o 6 mln ton. PKP przewożą obecnie najwięcej ładunków ze wszystkich kolei europejskich, poza Związkiem Radzieckim, mimo że sieć kolejowa w naszym kraju nie jest jeszcze wystarczająco nowoczesna i dostosowana do struktur przewożonych towarów, rozmieszczenia bogactw mineralnych, jak i położenia Polski na skrzyżowaniu ważnych szlaków międzynarodowych. Mimo tak znacznego wzrostu przewozów, kolej nasza nie może sprostać wszystkim potrzebom gospodarki narodowej.</u>
+ <u xml:id="u-66.2" who="#PoselBlachutFranciszek">Na podstawowych ciągach transportowych istnieją trudności w płynnym prowadzeniu ruchu. Pociąga to za sobą niedostateczne wykorzystanie lokomotyw i wagonów, co powoduje zmniejszoną zdolność przewozową PKP.</u>
+ <u xml:id="u-66.3" who="#PoselBlachutFranciszek">Szczególnie czwarty kwartał bieżącego roku cechuje się wieloma napięciami w pracy naszego transportu, gdyż obok wielkiego wzrostu przewozów kolejowych nastąpiły znaczne zmiany w dotychczas istniejących kierunkach przewozów. Zwiększał się eksport i import towarów przez porty, zwłaszcza węgla i zboża. Wzrost ten w czwartym kwartale bieżącego roku dochodzi do 30%.</u>
+ <u xml:id="u-66.4" who="#PoselBlachutFranciszek">W świetle tych trudnych zadań przewozowych szczególnie ważnym problemem jest nie tylko utrzymanie pełnej zdolności PKP w celu pokrycia dynamicznie rosnących potrzeb gospodarki w roku 1974, ale także przedsięwzięcie środków pozwalających lepiej zaspokoić potrzeby w latach następnych.</u>
+ <u xml:id="u-66.5" who="#PoselBlachutFranciszek">W roku 1974 koleje normalnotorowe powinny przewieźć co najmniej 443 mln ton ładunków, co oznacza wzrost o około 20 mln, ton, w porównaniu do przewidywanego wykonania planu w 1973 roku. W latach następnych niewątpliwie zadania te będą nadal wzrastać. Zapewnienie realizacji tych zwiększonych zadań wymaga dalszego, jeszcze szybszego wzrostu zdolności przewozowej kolei. W tym zakresie liczymy na konkretne efekty, jakie przyniosą:</u>
+ <u xml:id="u-66.6" who="#PoselBlachutFranciszek">— podjęte w ostatnim okresie duże przedsięwzięcia inwestycyjne o znaczeniu ogólnokrajowym;</u>
+ <u xml:id="u-66.7" who="#PoselBlachutFranciszek">— sukcesywna wymiana przestarzałego taboru trakcyjnego i wagonowego na tabor nowoczesny;</u>
+ <u xml:id="u-66.8" who="#PoselBlachutFranciszek">— przyspieszone remonty nawierzchni kolejowej i modernizacja urządzeń.</u>
+ <u xml:id="u-66.9" who="#PoselBlachutFranciszek">Wszystkie te przedsięwzięcia przyniosą na pewno, zwłaszcza w klimacie dużej ofiarności i pracowitości załóg kolejarskich, pożądane efekty.</u>
+ <u xml:id="u-66.10" who="#PoselBlachutFranciszek">Konieczne są jednak, moim zdaniem, działania organizacyjne, zmierzające do wprowadzenia nowoczesnego systemu kierowania i zarządzania przewozami. Byłoby wskazane odejście od dotychczasowego wieloosobowego kierownictwa na węzłach kolejowych.</u>
+ <u xml:id="u-66.11" who="#PoselBlachutFranciszek">Wysoka Izbo! W planie na rok 1974 zabezpieczone zostały dla kolei określone środki oraz zwiększone dostawy taboru trakcyjnego i wagonów. Nakłady inwestycyjne w transporcie kolejowym osiągnąć mają wielkość około 13 400 mln zł, a nakłady na kapitalne remonty około 10 mld zł.</u>
+ <u xml:id="u-66.12" who="#PoselBlachutFranciszek">Resort komunikacji musi skoncentrować uwagę na dalszym usprawnieniu wszystkich faz procesu inwestycyjnego w celu przyspieszenia terminów oddawania nowych inwestycji do użytku oraz na przebiegu i jakości robót związanych z kapitalnymi remontami nawierzchni.</u>
+ <u xml:id="u-66.13" who="#PoselBlachutFranciszek">Na pewno jest rzeczą celową budowa nowych odcinków kolejowych, łącznic i drugich torów oraz dalsza elektryfikacja linii kolejowych, ale również nie mniej ważne jest rozwiązywanie bieżących problemów dla poprawy efektów pracy dnia dzisiejszego. Należy pozytywnie ocenić zamierzenia w zakresie dalszej mechanizacji, ciągłą wymianę szyn, zwłaszcza o wyższych parametrach technicznych, wprowadzenie do eksploatacji nowych lokomotyw, wagonów towarowych i osobowych, co będzie, miało duży wpływ na poprawę bezpieczeństwa ruchu. Zdajemy sobie sprawę, że będzie to oznaczało znaczną poprawę w zakresie odrabiania zaległości, niemniej jednak nie wszystkie potrzeby zostaną zaspokojone, zwłaszcza że w roku 1974 trzeba będzie wycofać z eksploatacji znaczną liczbę wagonów osobowych i towarowych o niskich parametrach technicznych.</u>
+ <u xml:id="u-66.14" who="#PoselBlachutFranciszek">Obywatele Posłowie! Zapewnienie rytmicznej realizacji planowych zadań w kolejnictwie, które mają zwiększyć zdolność przewozową PKP, jest sprawą nie tylko resortu komunikacji, lecz również innych resortów gospodarczych. Mam tu na myśli nie tylko terminową dostawę tradycyjnych urządzeń dla PKP, ale przede wszystkim uruchomienie przez przemysł produkcji poszukiwanych urządzeń i maszyn, między innymi nowoczesnych urządzeń do za- i wyładunku wagonów oraz innych urządzeń, mających duży wpływ na skracanie postoju wagonów i samochodów podczas za- i wyładunku. Uruchomienie tej produkcji zastąpi import tego rodzaju urządzeń i części do nich sprowadzanych z zagranicy.</u>
+ <u xml:id="u-66.15" who="#PoselBlachutFranciszek">Rozwojowi i modernizacji kolei oraz systematycznej poprawie jej pracy muszą również towarzyszyć szeroko zakrojone i maksymalnie zwiększone działania w dwóch głównych kierunkach:</u>
+ <u xml:id="u-66.16" who="#PoselBlachutFranciszek">po pierwsze — racjonalnego podziału zadań przewozowych między wszystkie gałęzie transportu;</u>
+ <u xml:id="u-66.17" who="#PoselBlachutFranciszek">po drugie — eliminowania przewozów nieekonomicznych i nie uzasadnionych gospodarczo.</u>
+ <u xml:id="u-66.18" who="#PoselBlachutFranciszek">Niezbędne jest również rozwijanie dalszej współpracy między koleją a jej głównymi użytkownikami. Chodzi o to, aby nasze zakłady przemysłowi przystosowały się do korzystania z wagonów o ładowności 50 — 60 ton, a wkrótce już 90 ton, poprzez budowę i rozbudowę odpowiednich ramp, magazynów i zaplecza technicznego. Projekty inwestycyjne powinny uwzględniać urządzenie odpowiednich magazynów i zaplecza technicznego, a ich budowa powinna być wykonana na koszt inwestora. Będzie to niewątpliwie służyć obopólnym interesom.</u>
+ <u xml:id="u-66.19" who="#PoselBlachutFranciszek">Wysoka Izbo! Problemem o społecznym znaczeniu jest także sprawa dowozu ludzi do pracy i komunikacji osobowej. Rozwój kraju powoduje coraz większe potrzeby w tym zakresie. Niemal z każdego domu dojeżdża obecnie do pracy bądź do szkół, jeśli nie jeden — to kilku członków rodziny. Na, przykład w województwie rzeszowskim dojeżdża aktualnie do pracy ponad 200 tys. osób. Sprawą pierwszoplanową dla PKP jest więc zapewnienie tym ludziom należytych warunków podróżowania.</u>
+ <u xml:id="u-66.20" who="#PoselBlachutFranciszek">Konsekwentnie powinny być wcielane w życie programy usprawnienia pracy i podniesienia jakości oraz regularności usług przewozowych świadczonych przez PKP. Zdecydowanej poprawy wymaga tu przede wszystkim jakość przewozów oraz ich punktualność. Nieregularność kursowania pociągów powoduje duże straty godzin pracy. Wymaga to nie tylko unowocześnienia i rozszerzenia parku wagonowego oraz budowy i modernizacji dworców kolejowych, ale również pełnego zaangażowania każdego pracownika PKP w zabezpieczeniu regularności przewozów kolejowych.</u>
+ <u xml:id="u-66.21" who="#PoselBlachutFranciszek">Ważnym zagadnieniem związanym ściśle z zabezpieczeniem pełnej realizacji zadań planu na rok 1974 jest problem zatrudnienia. Aktualny deficyt kadr w kolejnictwie sięga obecnie ok. 10 tys. osób. Kierownictwo poszczególnych jednostek służbowych powinno podjąć większe starania dla pozyskania młodych pracowników. Wskazane byłoby również przeprowadzenie w PKP pewnych istotnych zmian w profilu szkolenia kadr technicznych w wyższych uczelniach — w ścisłym powiązaniu z instytutami naukowo-badawczymi.</u>
+ <u xml:id="u-66.22" who="#PoselBlachutFranciszek">Transport jest tą dziedziną życia, w której szczególnie wiele zależy od załóg pracowniczych. Ich doborowi oraz poprawie poziomu życia służyć powinny m.in. prawidłowo i w pełni wykorzystane wszystkie możliwości, jakie daje nowy system płac pracowników PKP oraz nowy, ujednolicony zakładowy fundusz socjalny, mieszkaniowy i fundusz nagród. Wyższe, ale nadal niedostateczne w stosunku do potrzeb, są możliwości kolei w zapewnieniu poprawy warunków mieszkaniowych załóg. Trzeba też przyspieszyć realizację resortowego programu poprawy warunków socjalnych załóg pracowniczych, ze szczególnym, konsekwentnym zwróceniem uwagi na poszanowanie mienia społecznego, tak bardzo cennego w tej gałęzi gospodarki narodowej.</u>
+ <u xml:id="u-66.23" who="#PoselBlachutFranciszek">Wysoka Izbo! Mimo poważnych nakładów inwestycyjnych dla kolei, modernizacji transportu kolejowego, wprowadzenia nowoczesnych naukowych metod zarządzania — sytuacja w transporcie kolejowym będzie nadal napięta. Dlatego też trzeba stworzyć dla kolei i jej stale wzrastających zadań dobry klimat w działaniu wszystkich ogniw gospodarczych.</u>
+ <u xml:id="u-66.24" who="#PoselBlachutFranciszek">Szczególny apel należy skierować do korzystających z usług transportu, bowiem od nich zależy w dużej mierze sprawne funkcjonowanie PKP. Wiele będzie zależeć od ofiarności naszych pracowników, wyzwolenia wszystkich rezerw, rzetelnej pracy wszystkich jednostek służbowych.</u>
+ <u xml:id="u-66.25" who="#PoselBlachutFranciszek">Cała gospodarka, całe społeczeństwo liczy na wypróbowaną ofiarność kolejarzy i dzięki niej — na pełną realizację zadań przewozowych w ruchu towarowym i pasażerskim w roku 1974. Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-66.26" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-67">
+ <u xml:id="u-67.0" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Głos ma poseł Leopold Szydłowski.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-68">
+ <u xml:id="u-68.0" who="#PoselSzydlowskiLeopold">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Z poczuciem dużej troski i pełnej odpowiedzialności debatujemy dziś nad programem, który w przyszłym roku ma zapewnić dalszy rozwój gospodarki narodowej, lepsze zaspokojenie życiowych potrzeb i aspiracji wszystkich ludzi pracy. Nie ulega wątpliwości, że o tych osiągnięciach — tak jak dotychczas — dalej decydować będą ludzie pracy, ich ideowe zaangażowanie, wiara we własne siły i zawodowe przygotowanie.</u>
+ <u xml:id="u-68.1" who="#PoselSzydlowskiLeopold">W naszym ustroju człowiek jest najwyższą wartością, jest podmiotem całokształtu poczynań. Dlatego też, realizując ten nadrzędny cel, władza ludowa nie szczędzi środków na ochronę zdrowia ludzi pracy i kształtowanie ich ideowej i zawodowej osobowości. Znajduje to pełne odbicie w projekcie budżetu na rok przyszły, gdzie wydatki na, urządzenia socjalne i kulturalne wzrastają o 9,9% w stosunku do przewidywanego wykonania w bieżącym roku i stanowią 18% ogółu wydatków z budżetu państwa. Największy wskaźnik Wzrostu nakładów w tej grupie przypada na ochronę zdrowia, bo 11,9%, czyli o 4438 mln zł więcej niż w bieżącym roku, a zatem połowę zakładanego na rok 1974 przyrostu wydatków bieżących z budżetu państwa na urządzenia kulturalne i socjalne — przeinacza się na ochronę zdrowia. Jest to wyraz konsekwentnej realizacji uchwał VI Zjazdu PZPR, VI Kongresu ZSL i postanowień I Krajowej Konferencji Partyjnej. Wskazuje to dobitnie na, wysoką rangę ochrony zdrowia w całokształcie polityki społecznej państwa. Nadając priorytet problemom ochrony zdrowia, wytyczono zasadnicze kierunki działania w tym względzie, które sprowadzają się do: poprawy bazy materialnej szpitalnictwa, zakładów pomocy społecznej i wiejskich ośrodków zdrowia, lecznictwa psychiatrycznego, ochrony zdrowia matki i dziecka, podniesienia ogólnego stanu sanitarnego kraju.</u>
+ <u xml:id="u-68.2" who="#PoselSzydlowskiLeopold">Wzniosła, humanitarna idea tworzenia społecznego Narodowego Funduszu Ochrony Zdrowia, zainspirowana przez I Sekretarza KC PZPR — tow. Edwarda Gierka i przyjęta przez cały naród, wspomoże wysiłki państwa, przyczyni się do przyspieszenia poprawy bazy materialnej, wyposażenia jej w niezbędny, nowoczesny, a jednocześnie i bardzo drogi sprzęt. W sumie poszerzy to zakres usług i zwiększy efektywność lecznictwa.</u>
+ <u xml:id="u-68.3" who="#PoselSzydlowskiLeopold">Od roku objęto powszechną, bezpłatną opieką zdrowotną ludność wiejską, która przyjęła to z wielkim zadowoleniem, widząc w tym troskę władzy ludowej o obywatela, o zrównanie warunków życia i bytu wszystkich ludzi pracy.</u>
+ <u xml:id="u-68.4" who="#PoselSzydlowskiLeopold">W województwie rzeszowskim, które mam zaszczyt reprezentować, objęto powszechną opieką lekarską blisko 500 tys. ludności wiejskiej. Fakt ten nakłada na władzę terenową, na służbę zdrowia dodatkowe zadania.</u>
+ <u xml:id="u-68.5" who="#PoselSzydlowskiLeopold">Mimo, że w zakresie ochrony zdrowia mamy w naszym województwie duże osiągnięcia, jednak do zrobienia zostało jeszcze bardzo wiele. Przytoczę tu tylko kilka podstawowych wskaźników, które określają naszą pozycję w kraju. I tak: na 10 tys. mieszkańców zatrudniamy 9,5 lekarzy — wskaźnik krajowy wynosi 16, lekarzy dentystów zatrudniamy 2,9 — wskaźnik w kraju wynosi 4,4, magistrów farmacji zatrudniamy 2,8 — wskaźnik w kraju wynosi 4.</u>
+ <u xml:id="u-68.6" who="#PoselSzydlowskiLeopold">Podobnie przedstawia się baza materialna. Na przykład na 10 tys. mieszkańców mamy tylko 47 łóżek szpitalnych przy średnim wskaźniku krajowym 64. Dlatego też w centrum uwagi władz politycznych i administracyjnych województwa jest poprawa tego staniu rzeczy i zmniejszenie występujących dysproporcji. Pod tym kątem został opracowany i przyjęty program działania na najbliższe lata. Bowiem człowiek zdrowy, przygotowany zawodowo i emocjonalnie zaangażowany pracuje lepiej, efektywniej — odczuwa satysfakcję z wykonywania swych obowiązków, doskonali się i wyprowadza postęp. Dlatego też i oświata staje się coraz potężniejszym czynnikiem dynamizującym rozwój społeczno-gospodarczy i kulturalny kraju.</u>
+ <u xml:id="u-68.7" who="#PoselSzydlowskiLeopold">Osiągnięcia nasze zawdzięczamy w dużej mierze oświacie i nauce. Przyspieszone tempo rozwoju społecznego i kulturalnego Polski wymaga jednak dalszego doskonalenia systemu oświaty.</u>
+ <u xml:id="u-68.8" who="#PoselSzydlowskiLeopold">Uchwały VI Zjazdu partii i VI Kongresu ZSL, plenarnych posiedzeń KC PZPR i NK ZSL, jak również ważkie decyzje w sprawach oświaty i wychowania podjęte przez Sejm PRL określają warunki dalszego rozwoju oświaty w Polsce, przyjmując nowoczesny, przystosowany do potrzeb gospodarki system edukacji narodowej. System ten już stopniowo wdrażamy, organizując między innymi gminne szkoły zbiorcze, które są zalążkami 10-letniej, średniej, powszechnej szkoły.</u>
+ <u xml:id="u-68.9" who="#PoselSzydlowskiLeopold">Dlatego też prawidłowa jest struktura nakładów inwestycyjnych w resorcie oświaty i wychowania na rok 1974, gdzie 45,4% ogólnych nakładów przeznacza się na szkoły podstawowe, natomiast na szkolnictwo zawodowe i warsztaty szkolne — 18,8%.</u>
+ <u xml:id="u-68.10" who="#PoselSzydlowskiLeopold">Zmiana struktury organizacyjnej szkół wiejskich i tworzenie gminnych szkół zbiorczych wymaga bowiem między innymi poprawy ich bazy lokalowej.</u>
+ <u xml:id="u-68.11" who="#PoselSzydlowskiLeopold">Aktualnie — jak podają materiały resortu oświaty i wychowania — na 2 365 gmin tylko 410 szkół posiada zadowalającą bazę lokalową. Natomiast w 1085 gminach konieczna będzie rozbudowa istniejących szkół, a w około 870 — budowa całkowicie nowych obiektów. Dlatego też ujęcie w planie inwestycyjnym na 1974 rok — 72 gminnych szkół zbiorczych jest planetu minimum.</u>
+ <u xml:id="u-68.12" who="#PoselSzydlowskiLeopold">Wydaje się jednak, że program ten będzie mógł być poszerzony, zwłaszcza w grupie B, w oparciu o cenną, wielokrotnie już sprawdzoną inicjatywę społeczną poszczególnych środowisk.</u>
+ <u xml:id="u-68.13" who="#PoselSzydlowskiLeopold">W tej sytuacji, kiedy potrzeby inwestycyjne w oświacie wzrastają i kiedy na te cele przeznacza się coraz większe środki, nie można dopuścić, aby nie zostały one w pełni, wykorzystane. Tymczasem — jak wynika z materiałów resortu oświaty i wychowania — za 3 kwartały br. roczny plan inwestycyjny w oświacie wykonano zaledwie w 63,2%. Istnieje obawa, że pod koniec roku około 10% nakładów o wartości 360 mln zł nie zostanie wykorzystanych. Podobnie przedstawia się sprawa w resorcie zdrowia.</u>
+ <u xml:id="u-68.14" who="#PoselSzydlowskiLeopold">Wydaj e się, że inwestycje z zakresu zdrowia czy oświaty powinny być traktowane przynajmniej na równi z produkcyjnymi.</u>
+ <u xml:id="u-68.15" who="#PoselSzydlowskiLeopold">W szkołach zawodowych, o których pozwoliłem sobie wspomnieć, bazę dydaktyczno-produkcyjną stanowią warsztaty szkolne bądź też gospodarstwa rolne przy szkołach. Często jednak placówki te są niedoinwestowane. Biorąc pod uwagę fakt, że są to warsztaty dydaktyczne, które przy tym dają produkcję o niebagatelnej wartości, na przykład w roku szkolnym 1971 — 1972 wartość tej produkcji wynosiła 1 900 mln zł, w roku szkolnym 1972 — 1973 już 2 050 mln zł, a w bieżącym roku szkolnym planuje się produkcję wartości 2 256 mln zł — zachodzi zatem pilna potrzeba odpowiedniego ich wyposażenia w niezbędne maszyny i urządzenia oraz zabezpieczenia przydziału materiałów na cele szkoleniowo-produkcyjne.</u>
+ <u xml:id="u-68.16" who="#PoselSzydlowskiLeopold">Rolę i rangę szkolnictwa zawodowego określa fakt, że spośród 94% absolwentów szkół podstawowych, którzy podejmą dalszą naukę w raku przyszłym — 78% będą stanowili uczniowie szkół zawodowych, którzy powinni zdobyć gruntowne wiadomości, jak i pełne praktyczne umiejętności.</u>
+ <u xml:id="u-68.17" who="#PoselSzydlowskiLeopold">Wysoki Sejmie! Mimo ogromnych osiągnięć państwa w dziedzinie rozwoju szkolnictwa, musimy jednocześnie zdawać sobie sprawę i z tego, że spośród 10,5 mln ludności zawodowo czynnej poza rolnictwem — 1 milion osób nie ma pełnego wykształcenia podstawowego, a 4,3 mln osób ma tylko wykształcenie podstawowe. Jeszcze bardziej niekorzystnie sytuacja ta przedstawia się na wsi, gdzie według spisu ludności z 1970 r. prawie połowa ludzi zatrudnionych w rolnictwie nie ma ukończonej szkoły podstawowej. W tej grupie znajduje się około 700 tys. osób w wieku do 45 lat, a więc ludzi stosunkowo młodych.</u>
+ <u xml:id="u-68.18" who="#PoselSzydlowskiLeopold">Obecnie wśród ludności zawodowo czynnej w rolnictwie zaledwie 25% w wieku do lat 40 ma przygotowanie zawodowe, uzyskane w zespołach przysposobienia rolniczego i na kursach kwalifikacyjnych. Wprawdzie w latach 1958 — 1970 — 320 tys. młodych ludzi ukończyło szkolenie rolnicze na poziomie zasadniczym, ale w rolnictwie pracuje tylko 25%.</u>
+ <u xml:id="u-68.19" who="#PoselSzydlowskiLeopold">W województwie rzeszowskim sytuacja jest podobna. Rocznie 11 tys. młodych ludzi przejmuje po rodzicach gospodarstwa rolne, ale tylko posiada wymagane minimum wiedzy rolniczej niezbędnej do prowadzenia współczesnego gospodarstwa rolnego.</u>
+ <u xml:id="u-68.20" who="#PoselSzydlowskiLeopold">Z wyliczeń wynika, że do 1980 r. w naszym województwie istnieje potrzeba przeszkolenia na podstawowym poziomie rolniczym 37 tys. osób. Szkolenie to będziemy rozszerzali w szkołach przysposobienia rolniczego, w zasadniczych szkołach rolniczych, jak również w systemie oświaty pozaszkolnej, w zespołach przysposobienia rolniczego, na kursach kwalifikowanego rolnika i przez telewizyjne programy oświatowe. Należy przy tym zadbać również o właściwy dobór i pełny nabór kandydatów do tego rodzaju szkół.</u>
+ <u xml:id="u-68.21" who="#PoselSzydlowskiLeopold">Stale zmniejszająca się liczba zatrudnionych w rolnictwie, przy wzrastającym zapotrzebowaniu na produkty rolne, wiąże się z koniecznością dokonywania zmian w strukturze gospodarki rolnej, jej technicznym wyposażeniu, potrzebą wzrostu wykształcenia i kultury ludności zatrudnionej w rolnictwie.</u>
+ <u xml:id="u-68.22" who="#PoselSzydlowskiLeopold">Szacuje się, że w kraju do roku 1985 do rolnictwa powinno przyjść dodatkowo 36 tys. pracowników z wyższym wykształceniem rolniczym, 300 tys. osób ze średnim wykształceniem zawodowym, w tym 240 tys. z wykształceniem rolniczym, a przynajmniej połowa zatrudnionych bezpośrednio w produkcji rolnej powinna mieć ukończoną co najmniej Zasadniczą szkołę rolniczą.</u>
+ <u xml:id="u-68.23" who="#PoselSzydlowskiLeopold">Wprawdzie w projekcie planu na rok 1974 Zakłada się wzrost liczby uczniów w kl. I zasadniczych szkół rolniczych o 11,6% w stosunku do roku 1973, lecz wskaźnik ten wydaje się zbyt niski w stosunku do potrzeb. Trzeba więc na podstawie rozeznania potrzeb zarówno w skali kraju, jak i regionu, systematycznie w każdym roku szkolić na odpowiednim poziomie określoną grupę ludzi i to zarówno bezpośrednich producentów, jak i kadrę ze średnim i wyższym wykształceniem.</u>
+ <u xml:id="u-68.24" who="#PoselSzydlowskiLeopold">Modernizacja techniczna i dalsza intensyfikacja produkcji rolnej zwiększa zapotrzebowanie na pracowników ze średnim wykształceniem w określonych specjalizacjach związanych z obsługą rolnictwa, jak np. mechanizacja, chemizacja, budownictwo rolnicze, obrót rolny itp.</u>
+ <u xml:id="u-68.25" who="#PoselSzydlowskiLeopold">Dlatego też szkolnictwo rolnicze, jak i całe szkolnictwo zawodowe musi przygotować odpowiednią liczbę fachowców, potrzebnych gospodarce narodowej.</u>
+ <u xml:id="u-68.26" who="#PoselSzydlowskiLeopold">Wysoka Izbo! W wystąpieniu swym poruszyłem tylko niektóre spławy bardzo ważnego i złażonego problemu — inwestycji w człowieka, inwestycji, które należą do najbardziej rentownych. Wagę tego problemu podkreśla fakt, że jesteśmy krajem ludzi młodych, gdzie 50% obywateli urodziło się, zdobyło zawód i pracę już w Polsce Ludowej, a 37% nie ukończyło 19 roku życia.</u>
+ <u xml:id="u-68.27" who="#PoselSzydlowskiLeopold">Ten ogromny potencjał ludzi zdrowych, właściwie przygotowanych do życia i pracy, odda ojczyźnie i społeczeństwu swoje siły, a poniesione nakłady zwrócą się z nawiązką. Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-68.28" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-69">
+ <u xml:id="u-69.0" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Proszę Obywatela Sekretarza Posła Henryka Pawłowskiego o odczytanie komunikatu.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-70">
+ <u xml:id="u-70.0" who="#SekretarzposelHenrykPawlowski">Bezpośrednio po zarządzeniu przerwy w obradach Sejmu odbędzie się posiedzenie Krakowskiego Wojewódzkiego Zespołu Poselskiego — w sali nr 70, Dom Poselski.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-71">
+ <u xml:id="u-71.0" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Zarządzam 20-minutową przerwę.</u>
+ <u xml:id="u-71.1" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu od godz. 10 min. 20 do godz. 10 min. 50)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-72">
+ <u xml:id="u-72.0" who="#Marszalek">Wznawiam posiedzenie. Głos ma poseł Maria Gajecka.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-73">
+ <u xml:id="u-73.0" who="#PoselGajeckaMaria">Obywatelu Marszałku! Wysoka Izbo! Rządowy projekt planu społeczno-gospodarczego rozwoju kraju na rok 1974 oraz projekt budżetu państwa opracowane zostały na podstawie rzetelnej oceny rezultatów społeczno-gospodarczego rozwoju kraju, wypracowanych zespołowym wysiłkiem całego narodu.</u>
+ <u xml:id="u-73.1" who="#PoselGajeckaMaria">Projekt planu na rok przyszły zdecydowanie wyraża program naszej partii i odpowiada w pełni trosce o dynamiczny rozwój społeczno-gospodarczy. Dynamika rozwoju kraju stawia Polskę w grupie przodujących krajów świata w zakresie tempa rozwoju ekonomicznego, a narodowi polskiemu stwarza możliwości odczuwalnego wzrostu stopy życiowej.</u>
+ <u xml:id="u-73.2" who="#PoselGajeckaMaria">Projekt planu na rok 1974 zabezpiecza postęp w rozwiązywaniu problemów socjalnych ludzi pracy, wzrost efektywności gospodarowania i kontynuację zapoczątkowanych w roku ubiegłym zmian w systemie planowania i zarządzania gospodarką narodową. Dobre wykonanie tych zadań będzie wymagało dużego wysiłku i pomysłowości w rozwiązywaniu trudnych problemów gospodarczych i wykonania napiętych zadań programu. Uzależnione to będzie szczególnie od większego udziału społeczeństwa w realizacji zadań gospodarczych. Potwierdza to fakt, że w bilansie gospodarki narodowej, obok wypracowanych dóbr materialnych, liczą się szczególnie wysoko wszystkie wartości ideowo-moralne i głęboka obywatelska dojrzałość, wyrażająca się myśleniem kategoriami współgospodarzy swojego zakładu, miasta, województwa i kraju.</u>
+ <u xml:id="u-73.3" who="#PoselGajeckaMaria">Liczą się coraz bardziej w naszym społeczeństwie stosunki międzyludzkie, w których najpełniej wyraża się humanizm naszego ustroju — nieodzowna cecha naszego działania w budowie siły gospodarczej naszego kraju. Znalazło to potwierdzenie we wszystkich działach gospodarki narodowej, a w województwie katowickim wyrażało się we wzroście produkcji dodatkowej w ramach akcji 30 miliardów — kwotą 6,6 mld zł.</u>
+ <u xml:id="u-73.4" who="#PoselGajeckaMaria">Plan gospodarczy woj. katowickiego mierzony wielkością produkcji sprzedanej zostanie w tym roku wykonany w 103%, dając krajowi dodatkowo 7,7 mld zł wartości poszukiwanej produkcji.</u>
+ <u xml:id="u-73.5" who="#PoselGajeckaMaria">Wysoka Izbo! Utrzymanie wysokiego tempa rozwoju gospodarczego i pełna realizacja zamierzeń planowanych na rok 1974 wymagać będą wielorakich działań, np. doskonalenia metod planowania i organizacji zarządzania — z ludźmi i przez ludzi. Śmiałe wskaźniki planowania, coraz większe potrzeby produkcyjne nie zaskoczą naszych załóg pod warunkiem, że mieć one będą dobrych organizatorów pracy w zakładach, na wydziałach i w brygadach. Ważne jest tu przede wszystkim powiązanie centralnego kierowania z rozwojem samodzielności i odpowiedzialności w jednostkach gospodarczych.</u>
+ <u xml:id="u-73.6" who="#PoselGajeckaMaria">Konieczne, śmiałe i szybkie decyzje w ważnych gałęziach narodowego przemysłu, oparte na przedłożonym dziś Sejmowi planie, będą miały decydujący wpływ na gospodarkę przedsiębiorstw nie tylko w realizacji założeń rozwoju społeczno-gospodarczego, lecz i dalszego ich zdynamizowania.</u>
+ <u xml:id="u-73.7" who="#PoselGajeckaMaria">Kolejny rok przyspieszonego rozwoju gospodarki kraju będzie okresem dalszego wdrażania nowych metod planowania, to znaczy zastępowania administracyjnych nakazów optymalnym kierowaniem całą gospodarką.</u>
+ <u xml:id="u-73.8" who="#PoselGajeckaMaria">W przemyśle woj. katowickiego nowe kompleksowe zasady zarządzania i planowania wprowadziły do praktyki od początku bieżącego roku 3 zjednoczenia i 42 przedsiębiorstwa, w tym 12 przedsiębiorstw przemysłu maszynowego, 13 przedsiębiorstw przemysłu materiałów budowlanych, 12 przedsiębiorstw przemysłu chemicznego oraz 4 przedsiębiorstwa przemysłu drzewnego i spożywczego. Dokonana ocena pracy tych jednostek w bieżącym roku wypadła pozytywnie. Uzyskały one wyższą od przeciętnej w przemyśle dynamikę produkcji, szybszy wzrost wydajności pracy, zmniejszenie materiałochłonności produkcji, obniżkę kosztów oraz wyższą od przeciętnej poprawę wyników finansowych. Przyspieszoną dynamikę produkcji w zakresie uruchamiania rezerw tkwiących głównie w likwidacji strat czasu pracy maszyn i pracy ludzkiej osiągnięto w tych przedsiębiorstwach przy jednoczesnej zdecydowanej poprawie efektywności gospodarowania. W pierwszym okresie funkcjonowania według nowych zasad jednostki te skoncentrowały swą uwagę — oprócz zwiększenia rozmiarów produkcji — na wyzwalaniu rezerw tkwiących w gospodarce materiałowej. Zaczęto stosować nowe metody ekonomiczne, zmieniły się motywacje postaw ludzkich, każda złotówka zaoszczędzona na materiałach i surowcach przynosi załodze wzrost produkcji dodanej i automatycznie wzrost funduszu płac i zarobków pracowników.</u>
+ <u xml:id="u-73.9" who="#PoselGajeckaMaria">Wraz z modernizacją systemu zarządzania i planowania dokonują się zmiany postaw ludzkich w procesie produkcji — zrozumienie społecznej potrzeby rozwoju własnego zakładu i sięganie po najnowsze zdobycze nauki i techniki. Niemałą rolę w tym procesie spełniają coraz śmielej i aktywniej wykorzystywane ekspertyzy naukowe, perspektywiczne koncepcje rozwoju kraju i poszczególnych województw oraz doskonalenie pracy administracji terenowej wcielającej w życie nowe warunki ekonomiczno-społeczne i organizacyjno-techniczne zawarte w programie VI Zjazdu.</u>
+ <u xml:id="u-73.10" who="#PoselGajeckaMaria">Modernizacja procesu zarządzania i planowania gospodarczego wymaga stałego pogłębiania więzi z masami pracującymi. Partia nasza czuwa nad rozwijaniem tej więzi, umacnia ją swoim przykładem i swoją działalnością, reaguje na głosy opinii społecznej, krytykę i postulaty ludzi pracy, aby właściwie zabezpieczyć realizację uchwał VI Zjazdu w dziedzinie utrzymania wysokiej dynamiki rozwoju społeczno-gospodarczego.</u>
+ <u xml:id="u-73.11" who="#PoselGajeckaMaria">Wysoki Sejmie! Rządowy projekt uchwały o planie społeczno-gospodarczego rozwoju kraju na rok 1974 określa zadania, ale i daje środki zapewniające wysoką dynamikę gospodarowania. Decydującą rolę mieć tu będzie wydajność pracy. Źródła wzrostu wydajności pracy nie tkwią już dzisiaj wyłącznie w maksymalizacji wysiłku fizycznego, lecz w doskonaleniu organizacji pracy, a zwłaszcza w zmniejszaniu się absencji i marnotrawstwa czasu. Chodzi tu o społeczną dyscyplinę pracy. Patrząc po gospodarsku na te zagadnienia nie sposób nie widzieć rozległej jeszcze sfery negatywnych zjawisk hamujących tempo rozwoju produkcji i osiągania efektów wydajności pracy. Partia i Rząd nasz podjęły już wiele ważnych decyzji zabezpieczających poprawę społecznej dyscypliny pracy.</u>
+ <u xml:id="u-73.12" who="#PoselGajeckaMaria">Na częstych spotkaniach z wyborcami ludzie pracy potwierdzają słuszność polityki naszej partii i Rządu, postulując, aby Sejm i Rząd uregulowały prawnie problem podejmowania pracy przez wszystkich obywateli zdolnych fizycznie i moralnie do wykonywania zaszczytnego obowiązku pracy w ustroju socjalistycznym. Do ważnych decyzji Rządu należy m.in. ustawa o podwyższeniu zasiłków przysługujących z ubezpieczenia społecznego w razie choroby pracownika. Ustawa ta reguluje sytuację pracowników fizycznych; koszty podwyższenia zasiłków chorobowych robotników do 100% zarobków netto szacuje się na kilka miliardów złotych. Zakończenie trzeciego etapu podwyższania zasiłków chorobowych do 100% zarobku nastąpi do 1 lipca 1974 roku.</u>
+ <u xml:id="u-73.13" who="#PoselGajeckaMaria">Ustawa ta wpłynie na pewno korzystnie na ogólną mobilizacje ludzi pracujących we wszystkich gałęziach nasze i gospodarki i będzie przyczyniać się do kształtowania właściwych postaw rzetelnie wykonywanej pracy zawodowej. Chodzi jednak o to, aby przy realizacji ustawy nie rozwijały się nadal zjawiska łamania dyscypliny pracowniczej i technicznej, organizacji pracy produkcji, przejawy braku inicjatyw gospodarczych i inwestycyjnych. Duża odpowiedzialność spoczywać bodzie na zakładach pracy, zakładach ubezpieczeń społecznych, a także na radach zakładowych, które podejmować będą stosowne kontrole dyscypliny pracy. Jest to słuszna decyzja partii i Rządu, która zmobilizuje załogi i pracowników do skutecznego działania zmierzającego do rozwoju gospodarki socjalistycznej.</u>
+ <u xml:id="u-73.14" who="#PoselGajeckaMaria">Charakterystyczną cechą naszego współczesnego życia społeczno-politycznego jest nowy styl oddziaływania ideowego na załogi pracy przez umożliwienie wzrostu aktywności klasy robotniczej w życiu zakładów pracy, w samorządach i organizacjach społecznych.</u>
+ <u xml:id="u-73.15" who="#PoselGajeckaMaria">Wysoka Izbo! Istotny wkład w realizację planu społeczno-gospodarczego rozwoju kraju w roku 1974 wnosić będzie nadal województwo katowickie. Nasze załogi robotnicze realizując ten plan, dadzą potwierdzenie najpełniejszego ideowego zaangażowania i patriotyzmu.</u>
+ <u xml:id="u-73.16" who="#PoselGajeckaMaria">Osiągnęliśmy wysoką dynamikę produkcji, dobre wyniki uzyskujemy w realizacji inwestycji zarówno o znaczeniu ogólnonarodowym, jak i terenowym. Rozpoczęty został proces unowocześniania produkcji dzięki modernizacji struktury wytwórczej województwa. Z inicjatywy wojewódzkiej instancji partyjnej opracowane zostały programy rekonstrukcji i modernizacji przedsiębiorstw przemysłu maszynowego, lekkiego i innych. Dotychczasowa realizacja tych programów przynosi już pozytywne rezultaty, niemniej jednak stwierdzić należy, iż nie zadowalają nas one jeszcze w stopniu dostatecznym. Uważamy bowiem, że większy udział inwestycji modernizujących w warunkach województwa katowickiego daje szybszy przyrost produkcji poszukiwanej na rynku krajowym i zagranicznym. Dlatego też w najbliższym okrasie więcej uwagi poświęcić musimy problemom inwestycji modernizujących, które charakteryzują się niższymi kosztami budowy, krótszymi cyklami inwestowania, mniejszą materiałochłonnością oraz szybszym osiąganiem efektów produkcyjnych. Na podkreślenie zasługuje fakt, że o ile w kraju na inwestycje modernizacyjnie wykorzystujemy średnio 25% — 30% nakładów, to przodujące kraje światła na tę działalność przeznaczają 60% — 75%.</u>
+ <u xml:id="u-73.17" who="#PoselGajeckaMaria">Za koniecznością właściwego traktowania inwestycji modernizacyjnych przemawiają także występujące coraz wyraźniej niedobory materiałów budowlanych: braki te powodują wydłużanie się cykli inwestycyjnych. Do stanu tego przyczynia się także fakt, że tempo inwestowania i modernizacji przemysłu materiałów budowlanych zarówno w kraju, jak i w województwie jest znacznie niższe od dynamiki rozwoju przedsiębiorstw budowlano montażowych.</u>
+ <u xml:id="u-73.18" who="#PoselGajeckaMaria">Wskazane kierunki rekonstrukcji i modernizacji przedsiębiorstw województwa katowickiego ujawniały olbrzymie możliwości procesu modernizacji w zwiększaniu dochodu narodowego. Przykładem pozytywnej działalności w tym zakresie są doświadczenia uzyskana w Zakładach Urządzeń Technicznych — „Zgoda”, gdzie modernizacja zakładu nr 1 pozwoliła na obniżenie wartości nakładów przypadających na 1 tonę odlewów o 3 tys. zł., czy też w resorcie przemysłu ciężkiego, gdzie modernizacja walcowni blach cynkowych w Zakładach Cynkowych — „Silesia” wykazała ponad 6-krotnie korzystniejszy wskaźnik kapitałochłonności. Pozwoliło to na utrzymanie zagranicznych rynków zbytu, w efekcie czego, gospodarka narodowa uzyskała łącznie ponad 9 milionów dolarów oraz zaoszczędzono około 580 tysięcy dolarów dzięki produkcji antyimportowej.</u>
+ <u xml:id="u-73.19" who="#PoselGajeckaMaria">Wysoki Sejmie! W społecznej świadomości ludzi pracy naszego regionu tkwi przekonanie o podstawowej prawdzie, która dobrobyt kraju i jego obywateli uzależnia tylko od rzetelnej i wydajnej pracy. W tym przeświadczeniu podejmujemy realizację omawianego dziś projektu planu, widząc pełne możliwości jego wykonania zarówno w naszym potencjale gospodarczym, jak i ideowej świadomości naszego społeczeństwa.</u>
+ <u xml:id="u-73.20" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-74">
+ <u xml:id="u-74.0" who="#Marszalek">Lista mówców zgłoszonych do dyskusji została wyczerpana.</u>
+ <u xml:id="u-74.1" who="#Marszalek">Proszę obecnie o zabranie głosu Prezesa Rady Ministrów Obywatela Piotra Jaroszewicza.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-75">
+ <u xml:id="u-75.0" who="#PiotrJaroszewicz">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Dobiegła końca generalna debata nad projektami planu społeczno-gospodarczego rozwoju kraju oraz budżetu państwa na rok przyszły.</u>
+ <u xml:id="u-75.1" who="#PiotrJaroszewicz">Dokumenty te wyznaczają kolejny etap realizacji programu wytyczonego uchwałą VI Zjazdu partii. Dotyczą one czwartego już roku planu 5-letniego, a więc w wielkiej mierze wpłyną nie tylko na jego końcowe rezultaty, lecz także na warunki startu do następnego pięciolecia, dając wyraz trwałości naszej polityki dynamicznego rozwoju Polski.</u>
+ <u xml:id="u-75.2" who="#PiotrJaroszewicz">Główne zadania na końcowe lata bieżącego pięciolecia ustaliła I Krajowa Konferencja PZPR. Dobre wyniki bieżącego roku, atmosfera, która w całym kraju towarzyszy wcielaniu w życie postanowień Konferencji świadczą, że jej decyzje zostały zaaprobowane przez społeczeństwo. Potwierdza to również przebieg wyborów do rad narodowych. Społeczeństwo nasze udzieliło jednomyślnego poparcia platformie wyborczej Frontu Jedności Narodu i dało wyraz gotowości dalszego zwiększania wysiłku na rzecz realizacji programu rozwoju socjalistycznej Polski.</u>
+ <u xml:id="u-75.3" who="#PiotrJaroszewicz">Dokonana w zakładach pracy konfrontacja zadań z możliwościami, rzeczowa dyskusja nad wytycznymi I Krajowej Konferencji Partyjnej stały się impulsem do poszukiwania rezerw lepszego gospodarowania. Panuje powszechna opinia, że osiągnięte szybkie tempo rozwoju upoważnia i zobowiązuje do postawienia w planie na rok przyszły wysokich i mobilizujących zadań.</u>
+ <u xml:id="u-75.4" who="#PiotrJaroszewicz">Znajduje to odzwierciedlenie w przedłożonym Wysokiej Izbie projekcie planu na rok 1974. Zapewnia on dynamiczny rozwój i unowocześnienie gospodarki, aby na tej podstawie zapewnić dalszą poprawę warunków życia ludzi pracy w mieście i na wsi. Kształtuje jednocześnie — kosztem ogromnych i śmiałych przedsięwzięć inwestycyjnych warunki przejścia do następnego pięciolecia, w którym rozwój kraju będzie, podobnie jak dziś, dynamiczny, zapewniając jedność celów społecznych i ekonomicznych i gwarantując naszej socjalistycznej ojczyźnie należne jej miejsce w świecie.</u>
+ <u xml:id="u-75.5" who="#PiotrJaroszewicz">Wysoka Izbo! W dyskusji obywatele posłowie dali wyraz przekonaniu, że przyszłoroczny plan zapewnia prawidłową realizację celów zawartych w ogólnonarodowym programie VI Zjazdu partii.</u>
+ <u xml:id="u-75.6" who="#PiotrJaroszewicz">Podczas dyskusji w komisjach i na plenarnym posiedzeniu Sejmu przyjęto z uznaniem wysoką dynamikę rozwojową, która wyraża się w założonym wzroście dochodu narodowego, produkcji materialnej, spożycia, nakładów inwestycyjnych i obrotów handlu zagranicznego.</u>
+ <u xml:id="u-75.7" who="#PiotrJaroszewicz">Obywatele posłowie wskazywali na ukształtowanie proporcji rozwojowych planu w sposób dający gwarancję utrzymania i wzmocnienia równowagi gospodarczej. Z myślą o tym założyliśmy w planie zbliżoną dynamikę doboru narodowego wytworzonego i przeznaczonego do podziału, a — w odpowiedniej do tego relacji — dynamikę spożycia i inwestycji oraz zbliżona do siebie dynamikę eksportu i importu. Ustalone w planie zadania rozwojowe zmierzają również do wyrównywania frontu, do przyspieszenia rozwoju tych dziedzin, które powinny znacznie aktywniej włączyć się w wysoki rytm pracy całej gospodarki.</u>
+ <u xml:id="u-75.8" who="#PiotrJaroszewicz">W dyskusji poselskiej podnoszono także ważną cechę planu, która jest dążenie do poprawy efektywności gospodarowania oraz do nasilenia jakościowych czynników rozwoju.</u>
+ <u xml:id="u-75.9" who="#PiotrJaroszewicz">Z dorobku komisji sejmowych i dyskusji plenarnej Rząd będzie wyciągać wnioski dla bieżącego sterowania realizacja przyszłorocznego planu. Szczególnie pomocne w pracy Rządu będą wnioski obywateli posłów, wskazujące na konkretne sposoby rozwiązywania złożonych i trudnych problemów, jakie na niektórych odcinkach towarzyszą wysokiej dynamice rozwojowej.</u>
+ <u xml:id="u-75.10" who="#PiotrJaroszewicz">W tym właśnie roku — podkreślił to w referacie na I Krajowej Konferencji Partyjnej towarzysz Edward Gierek — spiętrzą się zobowiązania wynikające ze wzrostu płac i dochodów ludności, z polityki socjalnej, z szybkiego wzrostu zatrudnienia, a także z szerokiego programu inwestycyjnego.</u>
+ <u xml:id="u-75.11" who="#PiotrJaroszewicz">Cecha naszej polityki jest to, że powstających trudności i napięć nie zamierzamy usuwać — jak to bywało niekiedy w przeszłości — przez oddalanie realizacji wyznaczonych celów. Jedynie słuszna droga — to przyspieszenie marszu naprzód, to prawidłowe rozwiązywanie piętrzących się problemów, umacnianie wewnętrznej i zewnętrznej równowagi ekonomicznej kraju. Taką właśnie drogą idziemy.</u>
+ <u xml:id="u-75.12" who="#PiotrJaroszewicz">Obywatele Posłowie! Dynamiczny, a, zarazem zrównoważony rozwój gospodarczy, oparty w rosnącym stopniu na czynnikach intensywnych, a więc wymagających wykorzystywania bardziej złożonych rezerw, jest naczelnym warunkiem pomyślnej realizacji planu produkcji materialnej w 1974 roku.</u>
+ <u xml:id="u-75.13" who="#PiotrJaroszewicz">W przemyśle plan przewiduje wysoki wzrost produkcji, zwłaszcza zaś wyrobów nowoczesnych, asortymentów poszukiwanych na rynku oraz stanowiących przedmiot efektywnego eksportu.</u>
+ <u xml:id="u-75.14" who="#PiotrJaroszewicz">W ogólnej wartości produkcji zwiększy się udział przemysłu elektromaszynowego i chemii — nośników postępu technicznego w całej gospodarce. Szybszy od przeciętnego będzie również rozwój wielu innych branż.</u>
+ <u xml:id="u-75.15" who="#PiotrJaroszewicz">Nastawienie się na wyższą jakość, nowoczesność i niezawodność produkowanych wyrobów — to nieodzowne kryterium prawidłowego rozwoju przemysłu, zasadniczy warunek sprostania rosnącym wymaganiom rynku krajowego i zagranicznego. Powodzenie zależy od twórczego wysiłku, inicjatywy i gospodarności załóg zakładów przemysłowych, od ich kadry kierowniczej oraz pracowników zaplecza naukowo-badawczego i technicznego.</u>
+ <u xml:id="u-75.16" who="#PiotrJaroszewicz">Przyjęcie już w samym planie wysokich, mobilizujących zadań, sprzężone z realną oceną możliwości zaopatrzenia produkcji, nakazuje w racjonalny, celowy sposób kretować ewentualnym przekraczaniem zadań. Plany produkcji w przemyśle mogą i powinny być przekraczane wówczas, kiedy zapewni to dalszy wzrost efektywnego eksportu, poprawi zaopatrzenie rynku wewnętrznego i zwiększy podaż deficytowych wyrobów.</u>
+ <u xml:id="u-75.17" who="#PiotrJaroszewicz">Przyjęliśmy zasadę, że sięganie do ponadplanowego zaopatrzenia w drodze importu musi być zrekompensowane dodatkową produkcją na eksport.</u>
+ <u xml:id="u-75.18" who="#PiotrJaroszewicz">W rolnictwie będziemy konsekwentnie kontynuować politykę, która w ciągu minionego trzylecia przyniosła nader pozytywne rezultaty. Zakładajmy nadal wysokie tempo wzrostu produkcji zwierzęcej. Plan przewiduje w związku z tym dalszą rozbudowę niezbędnej bazy materialnej oraz ustala potrzebne na te cele środki.</u>
+ <u xml:id="u-75.19" who="#PiotrJaroszewicz">Pragnę podkreślić, że rolnictwo nasze powinno zrobić wszystko co możliwe, aby przyspieszyć wzrost produkcji pasz oraz poprawić efektywność żywienia zwierząt. Jest to konieczne dla dalszego wzrostu produkcji zwierzęcej i odciążenia bilansu płatniczego państwa w warunkach bardzo wysokiego poziomu cen pasz na rynkach światowych.</u>
+ <u xml:id="u-75.20" who="#PiotrJaroszewicz">Padło z tej trybuny i w toku obrad w komisjach wiele postulatów dotyczących dalszej o wzrostu dostaw ciągników i maszyn, środków ochrony roślin, materiałów budowlanych i innych środków produkcji dla rolnictwa. Rząd uznaje te postulaty za słuszne. W toku 1974 będą one jednak niezmiennie trudne do pełnego zrealizowania.</u>
+ <u xml:id="u-75.21" who="#PiotrJaroszewicz">Od kilku lat wydatnie zwiększamy dostawy środków produkcji dla wsi. Dołożymy maksimum starań, aby przyszłoroczne zadania w tej mierze przekroczyć, zwłaszcza jeśli chodzi o pasze przemysłowe i niektóre asortymenty maszyn rolniczych. W pracy przemysłu na rzecz rolnictwa, a rolnictwa na rzecz całej gospodarki, wyraża się dziś podstawowa treść sojuszu robotniczo-chłopskiego.</u>
+ <u xml:id="u-75.22" who="#PiotrJaroszewicz">Ważnym źródłem zwiększenia produkcji rolnej stać się musi rosnąca aktywność rolników i pracowników służb rolnych, podnoszenie kultury produkcyjnej i efektywne wykorzystanie nakładów.</u>
+ <u xml:id="u-75.23" who="#PiotrJaroszewicz">W budownictwie na czoło wysuwa się zadanie dalszego wzmocnienia potencjału wykonawczego przedsiębiorstw, tak aby były one zdolne do terminowego, sprawnego i dobrego jakościowo wykonania programu inwestycji.</u>
+ <u xml:id="u-75.24" who="#PiotrJaroszewicz">Z kolei, transport musi sprostać rosnącym potrzebom ludności i gospodarki. W tym celu przyspieszamy rozbudowę i modernizację infrastruktury transportowej, zwłaszcza kolejnictwa, od którego pracy w niemałej mierze zależy rytm gospodarczego życia kraju.</u>
+ <u xml:id="u-75.25" who="#PiotrJaroszewicz">Na skutki rozbudowy i unowocześnienia transportu kolejowego trzeba jednak poczekać. Dlatego rośnie waga usprawnień organizacyjnych, lepszego wykorzystania wszystkich środków transportu, wzmocnienia dyscypliny ze strony ogniw, które korzystają z jego usług. Bezwzględne przestrzeganie dyscypliny przewozów nabiera wyjątkowego znaczenia właśnie teraz, w okresie zimy, kiedy trudności transportu stały się szczególnie dotkliwe. Rząd podjął w tej dziedzinie wszelkie niezbędne i rygorystyczne środki.</u>
+ <u xml:id="u-75.26" who="#PiotrJaroszewicz">Oczekujemy, że inicjatywą, dyscyplina i ofiarność kolejarzy, wszystkich przeciwników transportu umożliwią wykonanie niezbędnych, a napiętych zadań przewozowych. Będziemy skutecznie wspierać rzetelny wysiłek kolejarzy i transportowców.</u>
+ <u xml:id="u-75.27" who="#PiotrJaroszewicz">Celem nadrzędnym naszej polityki społeczno-gospodarczej, w imię którego ustalamy tak wysokie i mobilizujące zadania gospodarcze, jest dalsza, odczuwalna poprawa warunków życia społeczeństwa. Znajduje to wyraz w założonym wzroście płac realnych, dochodów ludności rolniczej oraz świadczeń społecznych.</u>
+ <u xml:id="u-75.28" who="#PiotrJaroszewicz">W ciągu 4 lat obecnego planu 5-letniego płace realne wzrosną o około 30%. W latach 1966 — 1969, a więc w pierwszych 4 latach ubiegłego planu 5-letniego, płace realne wzrosły o 9,1%. Wymowa tych liczb jest oczywista. Ukazują one ogrom wysiłku, jaki z inicjatywy naszej partii i pod jej politycznym kierownictwem został podjęty, by zapewnić szybką poprawę warunków bytu ludności miast i wisi.</u>
+ <u xml:id="u-75.29" who="#PiotrJaroszewicz">Będziemy nadal konsekwentnie realizować również wytyczne naszego programu socjalnego.</u>
+ <u xml:id="u-75.30" who="#PiotrJaroszewicz">Zwiększamy budownictwo mieszkaniowe, przekraczając i w tej dziedzinie założenia planu 5-letniego na rok przyszły. W planie i budżecie przeznaczamy rosnące nakłady na oświatę i wychowanie, kulturę i sztukę, ochronę zdrowia i środowiska, wypoczynek, turystykę i sport.</u>
+ <u xml:id="u-75.31" who="#PiotrJaroszewicz">Niech mi wolno będzie przypomnieć, iż w poprzednich pięcioleciach, w środkowych latach planu, niemal z reguły trzeba było dokonywać przegrupowania nakładów, rezygnować z niektórych ważnych społecznie celów. Dziś natomiast, w czwartym roku planu zwiększamy w stosunku do ustaleń pięciolatki zarówno produkcję, spożycie, jak i inwestycje.</u>
+ <u xml:id="u-75.32" who="#PiotrJaroszewicz">Plan na 1974 r. jest ambitny, obliczony na miarę możliwości i aspiracji naszego narodu. Wyznacza zadania mobilizujące, ale przy tym realne, oparte na obiektywnej ocenie sił, zasobów i doświadczeń, którymi dysponuje nasza socjalistyczna ojczyzna.</u>
+ <u xml:id="u-75.33" who="#PiotrJaroszewicz">Wysoka Izbo! Batalia o pełne urzeczywistnienie celów i zadań założonych w planie rozegra się przede wszystkim na trzech kluczowych odcinkach gospodarczego frontu.</u>
+ <u xml:id="u-75.34" who="#PiotrJaroszewicz">Chodzi po pierwsze — o umocnienie równowagi pieniężno-rynkowej, po drugie — o sprawną i zdyscyplinowaną realizację programu inwestycyjnego oraz po trzecie — o dalszy, szybki postęp w handlu zagranicznym.</u>
+ <u xml:id="u-75.35" who="#PiotrJaroszewicz">Do problematyki rynku wewnętrznego, odpowiedniej podaży towarów i usług Rząd przywiązuje szczególną wagę. Rozbudowujemy i unowocześniamy zdolności produkcyjne przemysłów rynkowych. Zwiększamy dla nich import maszyn i surowców. Rozszerzamy bazę materialno-techniczną i usługową handlu. Planujemy również wzbogacenie asortymentowe dostaw przez uzupełniający import zwłaszcza artykułów trwałego użytku.</u>
+ <u xml:id="u-75.36" who="#PiotrJaroszewicz">Niesłabnącą uwagę poświęcamy produkcji mięsa, świadomi trudności, jakie napotyka w tej dziedzinie rynek, Możliwości zwiększenia w przyszłym roku spożycia mięsa i jego przetworów — na tle założonego wzrostu hodowli — kształtują się w granicach około 1,5 kg na osobę. Łącznie pozwoli to osiągnąć w 1974 r. spożycie na poziomie około 64 kg. W ten sposób przekroczymy wielkość przewidywaną w planie 5-letnim na rok 1975.</u>
+ <u xml:id="u-75.37" who="#PiotrJaroszewicz">Aby jednak zrozumieć w pełni istotę problemu, trzeba zestawić następujące fakty:</u>
+ <u xml:id="u-75.38" who="#PiotrJaroszewicz">— w produkcji i dostawach mięsa i jego przetworów osiągnęliśmy wyprzedzenie jednoroczne, — w przychodach pieniężnych ludności odnotowujemy natomiast wyprzedzenie dwuletnie w stosunku do założeń planu 5-let- niego.</u>
+ <u xml:id="u-75.39" who="#PiotrJaroszewicz">W warunkach ustabilizowanych — decyzjami partii i Rządu — cen na mięso, popyt na nie rośnie szybciej aniżeli możliwości wzrostu podaży.</u>
+ <u xml:id="u-75.40" who="#PiotrJaroszewicz">W planie kładziemy nacisk na wzrost produkcji i dostaw artykułów przemysłowych, wydatne zwiększenie udziału rzeczywistych nowości, a także na Osiągnięcie znacznie wyższej dynamiki usług dla ludności.</u>
+ <u xml:id="u-75.41" who="#PiotrJaroszewicz">Utrwalenie równowagi pieniężno-rynkowej i zaspokajanie rosnących potrzeb ludności — to nierozłączne kierunki naszego działania. Wzrost płac i dochodów ludności spełnia rolę aktywną jedynie w warunkach coraz lepszego zaopatrzenia rynku.</u>
+ <u xml:id="u-75.42" who="#PiotrJaroszewicz">Zgodnie z decyzją I Krajowej Konferencji PZPR ceny podstawowych artykułów żywnościowych pozostaną w nadchodzącym roku nie zmienione. W budżecie zawarliśmy środki wynoszące ok. 80 mld zł na związane z tym niezbędne dotowanie różnych faz produkcji. Ceny innych artykułów rynkowych, zwłaszcza przemysłowych, o wyraźnych znamionach nowości i wyższej jakości będą kształtowane na podstawie przesłanek ekonomicznych, przy zapewnieniu planowanego wzrostu realnych płac i dochodów ludności.</u>
+ <u xml:id="u-75.43" who="#PiotrJaroszewicz">Sprawami rynku będziemy — podobnie jak dotychczas — interesować się na co dzień, wykorzystując wszelkie możliwości dla powiększania produkcji artykułów rynkowych ponad ustalenia planu, szczególnie tych, na które szybko rośnie popyt.</u>
+ <u xml:id="u-75.44" who="#PiotrJaroszewicz">Nie będziemy tolerowali faktów niewykonywania zadań produkcji artykułów, przeznaczonych na rynek. Aktywny stosunek do potrzeb rynku, jak też i do jakości wyrobów rynkowych będzie istotnym kryterium oceny kierowniczej kadry zakładów przemysłowych.</u>
+ <u xml:id="u-75.45" who="#PiotrJaroszewicz">Druga podstawowa płaszczyzna batalii o plan — to inwestycje. Tu obowiązywać będzie przede wszystkim zasada koncentracji sił i środków na realizacji zadań kontynuowanych, zwłaszcza zaś tych, które mają być ukończone w 1974 roku.</u>
+ <u xml:id="u-75.46" who="#PiotrJaroszewicz">Na zadania kontynuowane przypada w przyszłym roku 80% całości nakładów inwestycyjnych. Tworzy to nową sytuację na tym ważnym froncie. O ile bowiem w pierwszych trzech latach pięciolecia duży udział w programie inwestycyjnym miały zadania nowo rozpoczynane, o tyle teraz chodzić będzie przede wszystkim o zmaksymalizowanie efektów z poniesionego dotychczas wysiłku. Rzecz ma wagę ogromną. Jeszcze nigdy nie mieliśmy szałasy uzyskać w ciągu jednego roku tak wielkiego przyrostu środków trwałych, w poważnej części nowoczesnych, opartych na zakupach licencji zagranicznych, maszyn i urządzeń.</u>
+ <u xml:id="u-75.47" who="#PiotrJaroszewicz">Równoległe zadanie — to rozważne rozpoczynanie nowych przedsięwzięć i dalsze wytrwałe doskonalenie procesów inwestycyjnych. Będziemy podejmować tylko zadania dobrze i wszechstronnie przygotowane, raczej zaczyniać je będziemy później, a kończyć zgodnie z planem, generalnie preferując zjadania o krótkich cyklach.</u>
+ <u xml:id="u-75.48" who="#PiotrJaroszewicz">Preferując inwestycje w sferze środków spożycia, troszczymy się jednocześnie o dalszy wzrost produkcji środków wytwarzania — materialny fundament unowocześniania kraju. Rozbudowujemy bazę surowcowo-energetyczną. Zaostrzający się na świecie kryzys w tej dziedzinie jest dobitnym potwierdzeniem słuszności naszej polityki.</u>
+ <u xml:id="u-75.49" who="#PiotrJaroszewicz">Ustalona w planie kwota nakładów inwestycyjnych o jedną trzecią przewyższa założenia planu 5-letniego na 1974 r. Jest to jednak granica, którą wyznaczają posiadane środki, a głównie materiały budowlane i instalacyjne, maszyny i urządzenia, a także zatrudnienie w przedsiębiorstwach budowlanych. Oto dlaczego z takim uporem dążymy do wzmocnienia i zmodernizowania technicznego potencjału budownictwa, zwłaszcza przedsiębiorstw specjalistycznych.</u>
+ <u xml:id="u-75.50" who="#PiotrJaroszewicz">Realizując nakreślony w planie 1974 r. program przedsięwzięć inwestycyjnych, Rząd w przypadku uzyskania ponadplanowego dochodu narodowego oraz korzystnych kredytów zagranicznych, gwarantujących szybkie dostawy nowoczesnej techniki i technologii, będzie podejmować działania zmierzające do dalszej rozbudowy zdolności produkcyinych tych przemysłów i tych dziedzin gospodarki, które mają zasadniczy wpływ na zaspokajanie potrzeb ludzi pracy, na unowocześnienie potencjału wytwórczego oraz na osiągnięcie wysokiej dynamiki jego rozwoju w przyszłym pięcioleciu. Chodzi m.in. o przemysł chemiczny, przemysły oparte na krajowych zasobach surowcowych oraz te, w których już obecnie osiągnęliśmy wysoki poziom techniczny, pozwalający uczynić ich produkcję przedmiotem efektywnego i trwałego eksportu.</u>
+ <u xml:id="u-75.51" who="#PiotrJaroszewicz">Trzecią podstawową płaszczyzną naszego wysiłku gospodarczego jest handel zagraniczny, a mówiąc konkretnie — energiczne zwiększanie eksportu, połączone z utrzymywaniem przywozu w granicach realnych możliwość i kraju. Dlatego też zaplanowany wzrost eksportu traktujemy jako minimalny, zaś importu — maksymalny.</u>
+ <u xml:id="u-75.52" who="#PiotrJaroszewicz">Doniosła wola, jaką w planie 1974 r. przypisujemy wymianie z zagranicą, wynika zarówno z konieczności zapewnienia gospodarce równowagi zewnętrznej, jak i z oczywistej potrzeby pomnażania korzyści płynących z rosnącego udziału Polski w międzynarodowym podziale pracy.</u>
+ <u xml:id="u-75.53" who="#PiotrJaroszewicz">Sprawą ważniejszą niż kiedykolwiek staje się zatem wykorzystanie wszelkich rezerw w produkcji eksportowej, podejmowanie nowych inicjatyw w tej mierze, poczynając od produkcji przez aktywną działalność promocyjną i reklamową, aż po rytmiczne i punktualne dostawy, by tą drogą zapewnić coraz efektywniejszą sprzedaż naszych towarów przez organizacje handlu zagranicznego.</u>
+ <u xml:id="u-75.54" who="#PiotrJaroszewicz">Rozwój efektywnego eksportu staje się miarą społecznej dojrzałości i obywatelskiej troski każdego zakładu i kolektywu, istotnym kryterium oceny kadr gospodarczych.</u>
+ <u xml:id="u-75.55" who="#PiotrJaroszewicz">Obywatele Posłowie! Konieczność osiągnięcia wydatnej poprawy efektywności gospodarowania wymaga dalszej racjonalizacji zatrudnienia, wysokiego wzrostu wydajności pracy, obniżania kosztów materiałowych oraz lepszego wykorzystania majątku produkcyjnego. Sprzyjać temu powinny udoskonalone zasady systemu ekonomiczno-finansowego, wdrażane w wybranych wielkich organizacjach gospodarczych, a także stały postęp w doskonaleniu metod planowania i zarządzania.</u>
+ <u xml:id="u-75.56" who="#PiotrJaroszewicz">Polityka pełnego i racjonalnego zatrudnienia wymaga celowego, zgodnego iz kwalifikacjami kierowania do pracy wielkiej rzeszy absolwentów szkół, zapewnienia odpowiednich kadr zakładom, które ich naprawdę potrzebują, zwłaszcza zakładom nowo uruchamianym. Wymaga także zdecydowanej likwidacji przerostów zatrudnienia. Innymi słowy — chodzi o przemyślane, nacechowane troską o nowe kadry pracownicze i odpowiednio rozłożone w czasie sterowanie wzrostem zatrudnienia i wykorzystaniem zasobów pracy ludzkiej. Uważamy przy tym za konieczne podejmowanie w toku realizacji planu operatywnych decyzji Rządu, ograniczających w roku przyszłym przyrost za trudnienia przewidziany w planie w granicach 50 — 60 tys. osób. Chodzi bowiem o to, ażeby nie dopuścić do fluktuacji kadr, a także do nadmiernego odpływu siły roboczej ze wsi ze szkodą dla intensyfikacji produkcji rolniczej. Chodzi również o stworzenie większych możliwości podejmowania pracy w usługach.</u>
+ <u xml:id="u-75.57" who="#PiotrJaroszewicz">Po VIII Plenum Komitetu Centralnego PZPR uczyniliśmy pierwszy poważny krok w kierunku obniżania kosztów produkcji przez wdrażanie oszczędnej, bardziej racjonalnej gospodarki zasobami materiałowymi, tym bardziej koniecznej, że coraz trudniejsze staje się zapewnienie importu wielu surowców i materiałów, a ich ceny na rynkach światowych szybko rosną.</u>
+ <u xml:id="u-75.58" who="#PiotrJaroszewicz">Trzeba jednak wyraźnie stwierdzić, że w doskonaleniu gospodarki paliwami, surowcami i materiałami jesteśmy jeszcze na początku drogi, zwłaszcza, jeżeli chodzi o myśl projektową, konstrukcyjną i technologiczną. Toteż zawarte w planie wskaźniki obniżki kosztów i zapasów materiałowych, aczkolwiek niełatwe, stanowią w istocie rzeczy program minimum, który powinniśmy w 1974 r. przekroczyć. Zależy to głównie od kadry kierowniczej, od inżynierów i techników, od uczestników ruchu wynalazczości i racjonalizacji, od załóg robotniczych. Słowem — w roku 1974 musimy bardzo oszczędnie gospodarować wszystkimi zasobami i środkami. Musimy bowiem pamiętać o sytuacji na rynku krajów kapitalistycznych, wywołanej kryzysem paliwowo-energetycznym, która może utrudnić zakup niektórych surowców, materiałów i półfabrykatów niezbędnych dla przemysłu chemicznego, maszynowego, lekkiego i budownictwa. W świetle szalejącej drożyzny i ograniczania produkcji w wielu krajach kapitalistycznych pogłębiony reżim oszczędnościowy w zużyciu niektórych produktów naftowych i chemicznych w 1974 r. stanie się niezbędny.</u>
+ <u xml:id="u-75.59" who="#PiotrJaroszewicz">Wysoki Sejmie! Założeniom planu społeczno-gospodarczego rozwoju kraju odpowiada projekt budżetu. Jest on zrównoważony oraz charakteryzuje się wysoką dynamiką wpływów i wydatków. Podstawowym źródłem wpływów budżetowych będzie wzrost dochodów od gospodarki uspołecznionej. Po stronie wydatków projekt budżetu uwzględnia potrzeby gospodarcze i społeczne, a wśród nich poważny wzrost dotacji na wytwarzanie środków produkcji dla rolnictwa i na produkcję artykułów żywnościowych.</u>
+ <u xml:id="u-75.60" who="#PiotrJaroszewicz">Uwzględniamy wymóg umocnienia budżetowej samodzielności terenowych jednostek administracji państwowej. Wszyscy realizatorzy budżetu musza zdawać sobie sprawę z konieczności pogłębiania dyscypliny po stronie przychodów budżetu, a jeżeli chodzi o wydatki — zarówno na utrzymanie administracji, jak i na inne nieprodukcyjne cele — należy dążyć w 1974 r. do tego, aby kwoty preliminowane nie zostały w całości wykorzystane.</u>
+ <u xml:id="u-75.61" who="#PiotrJaroszewicz">Wysoka Izbo! Projekty przyszłorocznego planu i budżetu są wewnętrznie spójne, zbilansowane w swoich podstawowych proporcjach zarówno co do zadań, jak i środków na ich wykonanie. Niemniej jednak, pilna potrzeba przezwyciężenia odcinkowych napięć wymaga wyjątkowo sprawnego sterowania na bieżąco realizacją planu i budżetu, stosowania skutecznych instrumentów polityki społeczno-gospodarczej.</u>
+ <u xml:id="u-75.62" who="#PiotrJaroszewicz">Rząd opracował program bieżącego sterowania procesami społeczno-gospodarczymi wszystkich podstawkowych dziedzin gospodarki, by stworzyć warunki do pomyślnego zakończenia obecnego planu 5-letniego.</u>
+ <u xml:id="u-75.63" who="#PiotrJaroszewicz">Większa niż kiedykolwiek rola w sprawnej realizacji zadań centralnego i terenowego planu i budżetu przypada nowo wybranym radom oraz organom administracji terenowej.</u>
+ <u xml:id="u-75.64" who="#PiotrJaroszewicz">Umacnianie ładu i porządku, równowaga w dziedzinie praw i obowiązków, wysoka dyscyplina produkcyjna i społeczna w organicznym połączeniu ze wzrostem socjalistycznej demokracji, współzarządzania i współgospodarowania, rozumna troska o sprawy bytowe i socjalne ludzi pracy — oto podstawowi przesłanki dobrego wykonania przyszłorocznych zadań.</u>
+ <u xml:id="u-75.65" who="#PiotrJaroszewicz">W tym duchu przygotowany został Kodeks pracy, którego projekt będzie niebawem wniesiony pod obrady Wysokiego Sejmu. Jest to dokument wielkiej wagi. Tworzy spójny system praw i obowiązków ludzi pracy, zapewniła wzajemność świadczeń pracownika i zakładu. Ważna to okoliczność wobec założonych w planie zadań w dziedzinie wzrostu wydajności pracy, wysokich, ale realnych, bo opartych na coraz lepszym technicznym uzbrojeniu pracy.</u>
+ <u xml:id="u-75.66" who="#PiotrJaroszewicz">Wysoka Izbo! Ostatnie trzy lata przyniosły wiele osiągnięć na polu rozwijania stosunków Polski z zagranicą, politycznych i gospodarczych, w sferze nauki i kultury. Działalność Rządu zmierza w tym kierunku wytrwale i konsekwentnie.</u>
+ <u xml:id="u-75.67" who="#PiotrJaroszewicz">Maimy zawsze na uwadze doniosłe znaczenie zwiększania udziału Polski w międzynarodowym podziale pracy. Dla krajów o tej co Polska wielkości i o tym poziomie rozwoju, rozbudowa powiązań z zagranicą jest nieodzownym warunkiem podnoszenia produkcji, wyspecjalizowanej i nowoczesnej, opartej na wykorzystaniu dorobku nauki i techniki, realizowanej ma dużą skalę, a tym samym bardziej opłacalnej.</u>
+ <u xml:id="u-75.68" who="#PiotrJaroszewicz">Na czoło wysuwamy nie zmiennie powiązania specjalizacyjne oraz kooperacyjne i w ogóle całokształt współpracy gospodarczej i naukowo-technicznej z krajami RWPG. Dlatego też z uznaniem kwitujemy powołanie na ostatnim posiedzeniu Komitetu Wykonawczego RWPG trzech dużych wspólnych organizacji gospodarczych — Interelektro, Intertekstilmasz oraz Interatomenergo. Przedmiotem ich działania będzie rozwijanie produkcji wyrobów przemysłu elektrotechnicznego maszyn dla przemysłu lekkiego oraz urządzeń dla energetyki atomowej, stosownie do potrzeb krajów-członków RWPG.</u>
+ <u xml:id="u-75.69" who="#PiotrJaroszewicz">Pozytywnie oceniamy zawarte porozumienie o wspólnej produkcji środków ochrony roślin na potrzeby rolnictwa. Jesteśmy głęboko zainteresowani dalszym przyspieszaniem procesów socjalistycznej integracji. Dajemy temu wyraz w założonej w planie wysokiej, przekraczającej postanowienia umów wieloletnich, dynamice stosunków gospodarczych z bratnimi krajami socjalistycznymi.</u>
+ <u xml:id="u-75.70" who="#PiotrJaroszewicz">Kluczowe znaczenie na dziś i na jutro, ma wszechstronna współpraca z naszym największym partnerem — Związkiem Radzieckim. Rozwija się ona pomyślnie i stanowi istotny czynnik przyspieszonej realizacji zadań planu 5-letniego. Pogłębianie współpracy z Krajem Rad traktujemy jako zadanie pierwszoplanowe, a zarazem jako mocne oparcie w procesie rozwoju stosunków gospodarczych z zagranicą.</u>
+ <u xml:id="u-75.71" who="#PiotrJaroszewicz">Postępujące odprężenie w sytuacji międzynarodowej, osiągane dzięki polityce pokojowego współistnienia, konsekwentnie prowadzonej przez Związek Radziecki, Polskę i całą wspólnotę socjalistyczną zwiększa możliwości rozwijania trwałej, korzystnej współpracy również z państwami o odmiennych systemach społeczno-ekonomicznych. Staramy się te możliwości wykorzystać.</u>
+ <u xml:id="u-75.72" who="#PiotrJaroszewicz">Wysoki Sejmie! Program, jaki realizujemy, a jego kontynuację stanowi plan na rok 1974, jest platformą całego narodu, wszystkich jego warstw społecznych, grup zawodowych, społeczeństwa polskiego jako całość i — bez względu na przekonania światopoglądowe. Jest to program oparty na socjalistycznej ideologii i gorącym umiłowaniu Polski, których historycznym rzecznikiem był i pozostaje polski ruch robotniczy i jego partia. Dziś — socjalizm w sensie ekonomicznym i w sensie wartości duchowych stanowi przewodnią ideę o uniwersalnym zasięgu światowym.</u>
+ <u xml:id="u-75.73" who="#PiotrJaroszewicz">Nasze ludowe państwo w planach społeczno-gospodarczych urzeczywistniła ideały socjalizmu w życiu wewnętrznym narodu i rozwija w tym duchu działalność międzynarodową na rzecz utrwalenia postępu, współpracy i pokoju.</u>
+ <u xml:id="u-75.74" who="#PiotrJaroszewicz">Rozpatrywany przez Wysoką Izbę projekt planu realizowany będzie w trzydziestym roku Polski Ludowej. Ma to szczególną wymowę. Owoce naszej pracy stanowić bowiem będą materialny wyraz i swoiste uwieńczenie dorobku całych 30 lat budownictwa socjalistycznego. Wydźwignęło ono ojczyznę na nowy, jakościowo wyższy szczebel rozwoju politycznego i społeczno-ekonomicznego, zwielokrotniło jej potencjał cywilizacyjny i kulturowy. Tworzy to mocne podstawy do dalszego perspektywicznego rozwoju Polski.</u>
+ <u xml:id="u-75.75" who="#PiotrJaroszewicz">Pragnę w imieniu Rządu wyrazić głębokie przekonanie, że dzięki powszechnej aktywności ludzi pracy, dzięki świadomej postawie i twórczemu zaangażowaniu klasy robotniczej, rolników, inteligencji, młodzieży i kobiet — zadania dalszego rozwoju socjalistycznej Polski, skonkretyzowane w przyszłorocznym planie gospodarczym zostaną wykonane pomyślnie.</u>
+ <u xml:id="u-75.76" who="#PiotrJaroszewicz">Będzie to najlepsze, godne uczczenie bliskiego sercu każdego Polaka, jubileuszu 30-lecia Polski Ludowej.</u>
+ <u xml:id="u-75.77" who="#PiotrJaroszewicz">Proszę Wysoki Sejm o uchwalenie projektów planu i budżetu na rok 1974.</u>
+ <u xml:id="u-75.78" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-76">
+ <u xml:id="u-76.0" who="#Marszalek">Dziękuję Obywatelowi Prezesowi Rady Ministrów.</u>
+ <u xml:id="u-76.1" who="#Marszalek">Zamykam dyskusję.</u>
+ <u xml:id="u-76.2" who="#Marszalek">Proponowane przez Komisję Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów poprawki do projektu uchwały o planie społeczno-gospodarczego rozwoju kraju w 1974 roku są zamieszczone w doręczonym Obywatelom Posłom druku sejmowym nr 131.</u>
+ <u xml:id="u-76.3" who="#Marszalek">Przystępujemy do głosowania.</u>
+ <u xml:id="u-76.4" who="#Marszalek">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem w całości projektu uchwały o planie społeczno-gospodarczego rozwoju kraju w 1974 roku Wraz z poprawkami proponowanymi przez Komisję Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów — zechce podnieść rękę.</u>
+ <u xml:id="u-76.5" who="#Marszalek">Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-76.6" who="#Marszalek">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-76.7" who="#Marszalek">Kto się wstrzymał od głosowania? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-76.8" who="#Marszalek">Stwierdzam, że Sejm powziął uchwałę o planie społeczno-gospodarczego rozwoju kraju w 1974 roku.</u>
+ <u xml:id="u-76.9" who="#Marszalek">Proponowane przez Komisję Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów poprawki do projektu ustawy budżetowej na rok 1974 wraz z załącznikami od numeru 1 do 3 znajdują się w doręczonym Obywatelom Posłom druku sejmowym nr 132.</u>
+ <u xml:id="u-76.10" who="#Marszalek">Przystępujemy do głosowania.</u>
+ <u xml:id="u-76.11" who="#Marszalek">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem w całości projektu ustawy budżetowej na rok 1974 wraz z załącznikami od numeru 1 do 3 oraz z poprawkami proponowanymi przez Komisję Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów — zechce podnieść rękę.</u>
+ <u xml:id="u-76.12" who="#Marszalek">Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-76.13" who="#Marszalek">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-76.14" who="#Marszalek">Kto się wstrzymał od głosowania? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-76.15" who="#Marszalek">Stwierdzam, że Sejm uchwalił ustawę budżetową na rok 1974 z załącznikami od nr 1 do 3.</u>
+ <u xml:id="u-76.16" who="#Marszalek">Przystępujemy do punktu 3 porządku dziennego: Zmiany w składzie osobowym komisji sejmowych (druk nr 134).</u>
+ <u xml:id="u-76.17" who="#Marszalek">Wniosek Konwentu Seniorów w tej sprawie został Obywatelom Posłom doręczony.</u>
+ <u xml:id="u-76.18" who="#Marszalek">Czy ktoś z Obywateli Posłów pragnie zabrać głos?</u>
+ <u xml:id="u-76.19" who="#Marszalek">Nikt się nie zgłasza.</u>
+ <u xml:id="u-76.20" who="#Marszalek">Czy są jakieś sprzeciwy w sprawie proponowanych zmian w komisjach sejmowych?</u>
+ <u xml:id="u-76.21" who="#Marszalek">Jeżeli nie usłyszę sprzeciwu, będę uważał, że proponowana przez Konwent Seniorów uchwała w sprawie zmian w składzie osobowym komisji sejmowych została przyjęta.</u>
+ <u xml:id="u-76.22" who="#Marszalek">Sprzeciwu nie słyszę.</u>
+ <u xml:id="u-76.23" who="#Marszalek">Stwierdzam, że Sejm proponowaną uchwałę przyjął.</u>
+ <u xml:id="u-76.24" who="#Marszalek">Porządek dzienny dzisiejszego posiedzenia został wyczerpany.</u>
+ <u xml:id="u-76.25" who="#Marszalek">Informuję Wysoką Izbę, że do Prezydium Sejmu wpłynęła odpowiedź Ministra Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych na interpelację posła Stanisława Czudowskiego w sprawie wykorzystania na potrzeby budownictwa materiałów lokalnych.</u>
+ </div>
+ </body>
+ </text>
+ </TEI>
+</teiCorpus>
diff --git a/1972-1976/sejm/posiedzenia/pp/197276-sjm-ppxxx-00016-01/header.xml b/1972-1976/sejm/posiedzenia/pp/197276-sjm-ppxxx-00016-01/header.xml
new file mode 100644
index 0000000..05af605
--- /dev/null
+++ b/1972-1976/sejm/posiedzenia/pp/197276-sjm-ppxxx-00016-01/header.xml
@@ -0,0 +1,121 @@
+<?xml version='1.0' encoding='UTF-8'?>
+<teiHeader xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude" xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0" xml:id="PPC-197276-sjm-ppxxx-00016-01">
+ <fileDesc>
+ <titleStmt>
+ <title>16 posiedzenie Sejmu PRL</title>
+ </titleStmt>
+ <publicationStmt>
+ <p>Prosimy o zapoznanie się z nagłówkiem korpusu (PPC_header.xml).</p>
+ </publicationStmt>
+ <sourceDesc>
+ <bibl>
+ <title>16 posiedzenie Sejmu PRL</title>
+ <publisher>Kancelaria Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej</publisher>
+ <note type="system">PRL</note>
+ <note type="house">Sejm</note>
+ <note type="termNo">6</note>
+ <note type="type">Posiedzenie Plenarne</note>
+ <note type="sessionNo">16</note>
+ <note type="dayNo">1</note>
+ <date>1974-01-19</date>
+ </bibl>
+ </sourceDesc>
+ </fileDesc>
+ <profileDesc>
+ <particDesc>
+ <person xml:id="EugeniuszGrochal" role="speaker">
+ <persName>Eugeniusz Grochal</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="FranciszekKaim" role="speaker">
+ <persName>Franciszek Kaim</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="komentarz" role="speaker">
+ <persName>Komentarz</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="MarianSliwinski" role="speaker">
+ <persName>Marian Śliwiński</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="Marszalek" role="speaker">
+ <persName>Marszałek</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PiotrJaroszewicz" role="speaker">
+ <persName>Piotr Jaroszewicz</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselBurianFranciszek" role="speaker">
+ <persName>Poseł Burian Franciszek</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselFilipowiczZygmunt" role="speaker">
+ <persName>Poseł Filipowicz Zygmunt</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselFurmanekMieczyslaw" role="speaker">
+ <persName>Poseł Furmanek Mieczysław</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselGorskiMarian" role="speaker">
+ <persName>Poseł Górski Marian</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselHagmajerJerzy" role="speaker">
+ <persName>Poseł Hagmajer Jerzy</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselKaczorMieczyslaw" role="speaker">
+ <persName>Poseł Kaczor Mieczysław</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselKomenderZenon" role="speaker">
+ <persName>Poseł Komender Zenon</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselKonczalCzeslaw" role="speaker">
+ <persName>Poseł Kończal Czesław</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselKozniewskaHalina" role="speaker">
+ <persName>Poseł Koźniewska Halina</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselKurasKazimierz" role="speaker">
+ <persName>Poseł Kuraś Kazimierz</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselLebiedzinskaTorbusTeresa" role="speaker">
+ <persName>Poseł Lebiedzińska-Torbus Teresa</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselLenczewskiStanislaw" role="speaker">
+ <persName>Poseł Lenczewski Stanisław</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselLiberadzkaDaniela" role="speaker">
+ <persName>Poseł Liberadzka Daniela</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselLubienskiKonstanty" role="speaker">
+ <persName>Poseł Łubieński Konstanty</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselNowakZdzislaw" role="speaker">
+ <persName>Poseł Nowak Zdzisław</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselOzgaMichalskiJozef" role="speaker">
+ <persName>Poseł Ozga-Michalski Józef</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselRafalskiHenryk" role="speaker">
+ <persName>Poseł Rafalski Henryk</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselRostworowskiStanislaw" role="speaker">
+ <persName>Poseł Rostworowski Stanisław</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselSzydlakJan" role="speaker">
+ <persName>Poseł Szydlak Jan</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PrezesRadyMinistrow" role="speaker">
+ <persName>Prezes Rady Ministrów</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="ustawopracowanychprzyudzialeCentralnejRadyZwiazkowZawodowych" role="speaker">
+ <persName>ustaw opracowanych przy udziale Centralnej Rady Związków Zawodowych</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="WicemarszalekAndrzejBenesz" role="speaker">
+ <persName>Wicemarszałek Andrzej Benesz</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="WicemarszalekAndrzejWerblan" role="speaker">
+ <persName>Wicemarszałek Andrzej Werblan</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="WicemarszalekHalinaSkibniewska" role="speaker">
+ <persName>Wicemarszałek Halina Skibniewska</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="WiceprezesRadyMinistrow" role="speaker">
+ <persName>Wiceprezes Rady Ministrów</persName>
+ </person>
+ </particDesc>
+ </profileDesc>
+</teiHeader>
diff --git a/1972-1976/sejm/posiedzenia/pp/197276-sjm-ppxxx-00016-01/text_structure.xml b/1972-1976/sejm/posiedzenia/pp/197276-sjm-ppxxx-00016-01/text_structure.xml
new file mode 100644
index 0000000..69a52fe
--- /dev/null
+++ b/1972-1976/sejm/posiedzenia/pp/197276-sjm-ppxxx-00016-01/text_structure.xml
@@ -0,0 +1,948 @@
+<?xml version='1.0' encoding='UTF-8'?>
+<teiCorpus xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude" xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">
+ <xi:include href="PPC_header.xml"/>
+ <TEI>
+ <xi:include href="header.xml"/>
+ <text>
+ <body>
+ <div xml:id="div-1">
+ <u xml:id="u-1.0" who="#komentarz">Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej</u>
+ <u xml:id="u-1.1" who="#komentarz">Kadencja VI — Sesja IV</u>
+ <u xml:id="u-1.2" who="#komentarz">Sprawozdanie Stenograficzne z 16 posiedzenia Sejmu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej w dniu 19 stycznia 1974 r.</u>
+ <u xml:id="u-1.3" who="#komentarz">Warszawa 1974</u>
+ <u xml:id="u-1.4" who="#komentarz">(Początek posiedzenia o godz. 12 min. 05)</u>
+ <u xml:id="u-1.5" who="#komentarz">(Na posiedzeniu przewodniczą Marszałek Sejmu Stanisław Gucwa oraz wicemarszałkowie Andrzej Benesz, Halina Skibniewska i Andrzej Werblan)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-2">
+ <u xml:id="u-2.0" who="#Marszalek">Otwieram posiedzenie.</u>
+ <u xml:id="u-2.1" who="#Marszalek">Powołuję na sekretarzy posłów Macieja Majkuta i Czesława Wojterę.</u>
+ <u xml:id="u-2.2" who="#Marszalek">Protokół i listę mówców prowadzić będzie poseł Czesław Wojtera.</u>
+ <u xml:id="u-2.3" who="#Marszalek">Proszę Posłów Sekretarzy o zajęcie miejsc przy stole prezydialnym.</u>
+ <u xml:id="u-2.4" who="#Marszalek">Protokół 15 posiedzenia Sejmu uważam za przyjęty wobec niewniesienia przeciwko niemu zastrzeżeń.</u>
+ <u xml:id="u-2.5" who="#Marszalek">Ustalony przez Prezydium Sejmu porządek dzienny dzisiejszego posiedzenia został Obywatelom Posłom doręczony.</u>
+ <u xml:id="u-2.6" who="#Marszalek">Prezydium Sejmu — po porozumieniu się z Konwentem Seniorów — proponuje uzupełnienie przedstawionego Obywatelom Posłom porządku dziennego posiedzenia przez dodanie nowego, z kolei trzeciego punktu, w brzmieniu następującym:</u>
+ <u xml:id="u-2.7" who="#Marszalek">3. Wystąpienie Prezesa Rady Ministrów w sprawie rządowego programu w zakresie realizacji postanowień I Krajowej Konferencji Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej.</u>
+ <u xml:id="u-2.8" who="#Marszalek">Wobec tego numeracja następnego punktu porządku dziennego ulegnie odpowiedniej zmianie.</u>
+ <u xml:id="u-2.9" who="#Marszalek">Jeżeli nie usłyszę sprzeciwu, będę uważał, że propozycje zostały przyjęte.</u>
+ <u xml:id="u-2.10" who="#Marszalek">Sprzeciwu nie słyszę.</u>
+ <u xml:id="u-2.11" who="#Marszalek">Czy ktoś z Obywateli Posłów pragnie zabrać głos w sprawie porządku dziennego?</u>
+ <u xml:id="u-2.12" who="#Marszalek">Nikt się nie zgłasza.</u>
+ <u xml:id="u-2.13" who="#Marszalek">Uważam zatem, że Sejm porządek dzienny posiedzenia, przedstawiony przez Prezydium Sejmu, zatwierdził.</u>
+ <u xml:id="u-2.14" who="#Marszalek">Przystępujemy do punktu 1 porządku dziennego: Pierwsze czytanie rządowych projektów</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-3">
+ <u xml:id="u-3.0" who="#ustawopracowanychprzyudzialeCentralnejRadyZwiazkowZawodowych">1) Kodeks pracy (druk nr 135),</u>
+ <u xml:id="u-3.1" who="#ustawopracowanychprzyudzialeCentralnejRadyZwiazkowZawodowych">2)Przepisy wprowadzające Kodeks pracy (druk nr 136).</u>
+ <u xml:id="u-3.2" who="#ustawopracowanychprzyudzialeCentralnejRadyZwiazkowZawodowych">Proszę o zabranie głosu Wiceprezesa Rady Ministrów Obywatela Franciszka Kaima.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-4">
+ <u xml:id="u-4.0" who="#FranciszekKaim">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Z upoważnienia Rządu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej mam zaszczyt przedstawić Wysokiej Izbie projekty ustaw: Kodeks pracy, Przepisy wprowadzające Kodeks pracy, przygotowane wspólnie przez Rząd i Centralną Radę Związków Zawodowych. Są to dokumenty o podstawowym znaczeniu dla klasy robotniczej, wyrażają dążenia i żywotne interesy wszystkich ludzi pracy.</u>
+ <u xml:id="u-4.1" who="#FranciszekKaim">Potrzeba kodyfikacji i zasadniczej reformy prawa pracy odczuwana jest od dawna w szerokich kręgach naszego społeczeństwa. Wynika to z aktualnego stanu prawa pracy, ukształtowanego na przestrzeni przeszło 50 lat i składającego się sponad 20 ustaw i dekretów, wielkiej liczby aktów prawnych niższego rzędu, sponad 100 układów zbiorowych pracy i kilku tysięcy aneksów do tych układów.</u>
+ <u xml:id="u-4.2" who="#FranciszekKaim">Tak znaczne rozproszenie norm prawnych pochodzących częściowo z okresu innej formacji polityczno-ekonomicznej jest powodem braku spójności i jednolitości prawa pracy oraz wielu luk i niejasności usuwanych z konieczności przez orzecznictwo i wykładnie. Nie odpowiada więc ono potrzebom społecznym, jak też wymaganiom dynamicznie rozwijającej się naszej socjalistycznej gospodarki.</u>
+ <u xml:id="u-4.3" who="#FranciszekKaim">W sposób zasadniczy zmieniły się przecież warunki, w jakich pracujemy. Od 30 lat władzę w naszym kraju sprawuje lud pracujący. Pod kierownictwem Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, wysiłkiem klasy robotniczej, rolników, inteligencji i wszystkich postępowych sił narodu zbudowana została socjalistyczna Polska — o nowym, postępowym ustroju społeczno-politycznym. Ludzie pracy uczestniczą w zarządzaniu krajem i gospodarką przez swych przedstawicieli w organach władzy wszystkich szczebli, w Sejmie, w radach narodowych, a także w samorządzie robotniczym.</u>
+ <u xml:id="u-4.4" who="#FranciszekKaim">Ustrój socjalistyczny bezpowrotnie zlikwidował bezrobocie. Konstytucja Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej gwarantuje każdemu obywatelowi prawo do pracy.</u>
+ <u xml:id="u-4.5" who="#FranciszekKaim">Konsekwentnie, w miarę wypracowanych środków, realizujemy politykę systematycznego podnoszenia realnych dochodów i poprawy warunków socjalnych ludności. W okresie 1971 — 1973 płaca realna wzrosła w gospodarce uspołecznionej o 24%. Zadaniem naszym jest wykorzystanie wszystkich twórczych sił klasy robotniczej i całego narodu w kierunku dalszego dynamizowania naszej gospodarki.</u>
+ <u xml:id="u-4.6" who="#FranciszekKaim">Intensywny rozwój gospodarki, stanowiący podstawę poprawy warunków życia i bytu ludzi pracy i całego społeczeństwa możliwy jest wówczas, gdy czynniki warunkujące ten rozwój ułatwiają w sposób optymalny realizację zadań gospodarczych i socjalnych, stojących przed państwem ludowym. Ważnym czynnikiem jest w tym procesie prawo pracy, które pełni zarówno funkcję organizatorską, mającą na celu zapewnienie właściwego przebiegu pracy zespołowej, jak też funkcję ochrony uzasadnionych interesów pracowniczych.</u>
+ <u xml:id="u-4.7" who="#FranciszekKaim">Socjalistyczne prawo pracy powinno zarazem stymulować postawy sprzyjające podnoszeniu jakości i wydajności pracy społecznie użytecznej, która — jak to podkreśla nasza Konstytucja — jest prawem, obowiązkiem i sprawą honoru każdego obywatela.</u>
+ <u xml:id="u-4.8" who="#FranciszekKaim">Na VI Zjeździe partii I Sekretarz Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej towarzysz Edward Gierek powiedział: „Cenić najwyżej powinniśmy rzetelną pracę. Jest to wartość największa, główne źródło postępu. Cenić powinniśmy myślenie kategoriami państwa, gospodarność, doskonalenie swych umiejętności, szacunek dla pracy i współdziałanie ze swoim kolektywem w realizacji programu partii”.</u>
+ <u xml:id="u-4.9" who="#FranciszekKaim">Wysoki Sejmie! Aby właściwie realizować te kierunki działania, powinniśmy stwarzać warunki sprzyjające nieustannemu podnoszeniu poziomu naszej gospodarki i dobrej atmosferze w procesach pracy, pracy, która jest w naszym kraju i w naszym ustroju najwyższą wartością społeczną i źródłem dobrobytu wszystkich obywateli.</u>
+ <u xml:id="u-4.10" who="#FranciszekKaim">Obecnie obowiązujące prawo pracy nie odpowiada tym zadaniom. Nie spełnia ono również tych słusznych postulatów społecznych, które wymagają, aby przepisy tak ściśle związane z codziennym życiem obywateli naszego kraju — były jasne, przystępne i łatwe w praktycznym stosowaniu.</u>
+ <u xml:id="u-4.11" who="#FranciszekKaim">Prace nad przygotowaniem kodyfikacji tej dziedziny prawa zostały podjęte przed kilku laty, jednakże dopiero w okresie ostatnich 2 lat — na nowym etapie społeczno-gospodarczego rozwoju naszego kraju — powstały sprzyjające warunki do pełnego sformułowania podstawowych koncepcji Kodeksu. Warunki te powstały przede wszystkim dzięki atmosferze społeczno-politycznej, jaka została ukształtowana po VII i VIII Plenum Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, a szczególnie w wyniku wykonywania decyzji podjętych na VI Zjeździe partii, dotyczących polityki socjalnej i płacowej, zakładających między innymi zrównanie uprawnień robotników i pracowników umysłowych.</u>
+ <u xml:id="u-4.12" who="#FranciszekKaim">Projekt Kodeksu był poddany konsultacjom z załogami większych zakładów pracy. W wyniku uwag i propozycji zgłoszonych w trakcie tych konsultacji, tekst projektu został udoskonalony oraz uzupełniony nowymi rozwiązaniami.</u>
+ <u xml:id="u-4.13" who="#FranciszekKaim">Projekt Kodeksu pracy sumuje dotychczasowy dorobek naszego ludowego państwa w kształtowaniu socjalistycznych stosunków międzyludzkich, jak również w umacnianiu rzetelnej pracy dla intensywnego rozwoju gospodarki narodowej. Projekt Kodeksu wiąże interesy społeczne z interesami osobistymi obywatela, określa jego prawa i obowiązki wynikające ze stosunków pracy, które są podstawą działalności w zakładach pracy.</u>
+ <u xml:id="u-4.14" who="#FranciszekKaim">Od kodyfikacji prawa pracy oczekuje się stworzenia korzystnych warunków do dynamizowania naszej gospodarki, jak też tego, że przyniesie zwarty i przejrzysty system norm prawnych, które uporządkują powszechnie i w sposób jednolity prawne stosunki pracy. Należy w związku z tym podkreślić, że projekt Kodeksu konsekwentnie realizuje zasadę jednolitego ukształtowania podstawowych praw i obowiązków wszystkich grup pracowniczych. Oznacza to więc usunięcie istniejących jeszcze różnic w sytuacji prawnej pracowników przemysłu i innych gałęzi gospodarki.</u>
+ <u xml:id="u-4.15" who="#FranciszekKaim">Koncepcja jednolitości prawa pracy znalazła szczególnie dobitny wyraz w zniesieniu pozostałości i skutków ukształtowanego w przeszłości, anachronicznego obecnie podziału pracowników na fizycznych i umysłowych. Zniesienie bowiem różnic pomiędzy uprawnieniami socjalnymi robotników i pracowników umysłowych wynika z zasad naszego ustroju. Szybki zaś postęp techniki w dobie rewolucji naukowo-technicznej sprzyja zacieraniu różnic pomiędzy pracą fizyczną i umysłową. Usunięcie tych różnic Rząd uważał zawsze za punkt wyjścia do kodyfikacji prawa pracy.</u>
+ <u xml:id="u-4.16" who="#FranciszekKaim">Zakładamy, że po wejściu w życie Kodeksu odrębności od norm powszechnie obowiązujących pozostaną tylko w takim zakresie, w jakim jest to uzasadnione szczególnymi warunkami lub charakterem pracy. Odrębności te będą występowały w niezbędnej mierze w sferze działania układów zbiorowych pracy, w zależności od specyfiki pracy w poszczególnych gałęziach gospodarki, jak i w sferze działania pragmatyk służbowych normujących w określonym zakresie odmiennie prawa i obowiązki niektórych kategorii pracowników ze względu na szczególny charakter ich pracy.</u>
+ <u xml:id="u-4.17" who="#FranciszekKaim">Projekt Kodeksu przewiduje zatem pozostawienie w mocy aktów prawnych regulujących status prawny nauczycieli i pracowników nauki, sędziów, prokuratorów, pracowników kolei, łączności oraz marynarzy. W ramach kodyfikacji prawa pracy pragmatyki te zostaną poddane weryfikacji w stopniu koniecznym dla zharmonizowania nowego systemu prawa pracy.</u>
+ <u xml:id="u-4.18" who="#FranciszekKaim">Projekt Kodeksu jest aktem kompleksowym, obejmującym wszystkie podstawowe instytucje prawa pracy. Projekt nie obejmuje natomiast przepisów regulujących świadczenia w okresie choroby pracownika, jak też przepisów w sprawie świadczeń z tytułu wypadków i chorób zawodowych. Jest to problematyka związana z systemem ubezpieczeń społecznych i jest przedmiotem odrębnych unormowań. Jednocześnie pragnę poinformować, że zgodnie z decyzją Prezesa Rady Ministrów tow. Piotra Jaroszewicza przygotowywany jest projekt nowej ustawy w sprawie świadczeń powypadkowych, który w odpowiednim czasie przedłożony zostanie pod obrady Wysokiego Sejmu. Projekt ten zakłada dalsze rozszerzenie uprawnień pracowniczych w razie wypadku przy pracy lub choroby zawodowej. Projekt osobnej ustawy, zmierzający do unormowania organizacji sądów pracy i ubezpieczeń społecznych, Rząd zamierza również przedstawić pod obrady Wysokiego Sejmu.</u>
+ <u xml:id="u-4.19" who="#FranciszekKaim">Projekt Kodeksu zawiera szereg upoważnień do szczegółowego unormowania określonych spraw przez przepisy wykonawcze. Upoważnienia te pozwolą na rozwinięcie norm kodeksowych dostosowanych do różnorodnych i zmieniających się sytuacji, występujących w codziennej praktyce. Ze specyfiki prawa pracy wynika bowiem potrzeba uzupełnienia w niektórych sprawach ogólnych norm ustawowych normami szczegółowymi, które mogą wymagać zmian w miarę społeczno-ekonomicznego postępu i nabywanych doświadczeń.</u>
+ <u xml:id="u-4.20" who="#FranciszekKaim">Wysoki Sejmie! Do węzłowych zadań Kodeksu pracy należy stworzenie nowoczesnego systemu prawa pracy, które umocni socjalistyczne stosunki społeczne i będzie sprzyjać podnoszeniu efektywności całej gospodarki narodowej. Te funkcje i zadania prawa pracy znalazły pełny i wszechstronny wyraz w przedłożonym projekcie Kodeksu. W tym aspekcie pragnę zwrócić uwagę Wysokiego Sejmu na następujące zagadnienia.</u>
+ <u xml:id="u-4.21" who="#FranciszekKaim">Projekt Kodeksu ustala katalog podstawowych praw i obowiązków zakładów pracy i pracowników, co stanowić będzie istotny wkład w umocnienie socjalistycznego porządku prawnego. Normy Kodeksu akcentują przy tym wyraźnie współzależność praw i obowiązków zgodnie z zasadami sprawiedliwości społecznej. Nie może być bowiem praw bez odpowiadających im obowiązków.</u>
+ <u xml:id="u-4.22" who="#FranciszekKaim">Projekt Kodeksu zmierza do podniesienia rangi pracy rzetelnej i zdyscyplinowanej, podkreślając społeczne znaczenie aktywności w pracy i dbałości o jej wyniki. Jest to sprawa zarówno codziennej dyscypliny, jak i usprawniania organizacji pracy, podnoszenia poziomu technicznego i technologicznego oraz wprowadzania nowych, skomplikowanych technologii, częstokroć w pełnych liniach technologicznych, wymagających stałych, wysoko kwalifikowanych obsad. Zadania te mogą wykonywać z powodzeniem tylko wewnętrznie zespolone kolektywy.</u>
+ <u xml:id="u-4.23" who="#FranciszekKaim">Jest to więc również sprawa konieczności podnoszenia przez wszystkich pracowników swoich kwalifikacji oraz przejawiania przez nich inicjatywy w pracy, troski o dobro zakładów, o prawidłowe wykorzystywanie i utrzymywanie w należytym stanie skomplikowanych urządzeń. Nowoczesny przemysł oparty jest bowiem na szerokiej kooperacji, co wymaga stałego przestrzegania rytmiki produkcji i terminowości dostaw przy równoczesnym zapewnieniu wysokiej jakości wyrobów.</u>
+ <u xml:id="u-4.24" who="#FranciszekKaim">Mając na uwadze te zadania, projekt Kodeksu nadaje instytucjonalny charakter systemowi nagród i wyróżnień przyznawanych pracownikom, którzy przez wzorowe wypełnianie swoich obowiązków przyczyniają się w sposób szczególny do wykonywania zadań i podnoszenia ogólnej efektywności pracy. Obok systemu nagród i wyróżnień przewidziany został system środków stosowanych za naruszanie obowiązków pracowniczych. W porównaniu do stanu obecnego przewiduje się ograniczenie kar pieniężnych tylko do najpoważniejszych wykroczeń, zagrażających szczególnie porządkowi i dyscyplinie pracy, do których zalicza się naruszanie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, przepisów przeciwpożarowych oraz nieusprawiedliwioną absencję i pijaństwo w pracy, rezygnując z tej sankcji za przewinienia drobniejsze.</u>
+ <u xml:id="u-4.25" who="#FranciszekKaim">Stosowanie sankcji dyscyplinarnych traktujemy jako środek pomocniczy, obok takich zasadniczych metod oddziaływania wychowawczego, jak:</u>
+ <u xml:id="u-4.26" who="#FranciszekKaim">— prawidłowe stosowanie wynagrodzenia za pracę, — właściwa organizacja pracy, — nagrody i wyróżnienia, — kształtowanie właściwych postaw moralnych przy współudziale organizacji politycznych i związkowych.</u>
+ <u xml:id="u-4.27" who="#FranciszekKaim">Na podkreślenie zasługuje fakt, że projekt Kodeksu wśród obowiązków zakładu pracy formułuje zadania związane z organizowaniem właściwego toku produkcji, zapewnieniem bezpiecznych i higienicznych warunków pracy, zaspokajaniem socjalnych i kulturalnych potrzeb pracowników, podnoszeniem kwalifikacji zawodowych, kształtowaniem socjalistycznych zasad współżycia społecznego.</u>
+ <u xml:id="u-4.28" who="#FranciszekKaim">Przykładem wagi, jaką jednocześnie przywiązujemy do ochrony praw pracowniczych jest przewidziany w Kodeksie sposób unormowania odpowiedzialności karno-administracyjnej za wykroczenia przeciwko tym prawom. Projekt nadaje zagrożeniom karno-administracyjnym za naruszenie praw pracowniczych charakter powszechny, rozszerzając przy tym katalog wykroczeń o szereg przewinień dotychczas nie zagrożonych taką karą.</u>
+ <u xml:id="u-4.29" who="#FranciszekKaim">W projekcie Kodeksu duży nacisk położony został na pogłębienie funkcji organizatorskiej prawa pracy. Nowe konstrukcje prawne mają na celu wzmocnienie ładu i porządku w zakładach oraz zapewnienie lepszych niż dotychczas warunków do sprawnego i nowoczesnego kierowania tokiem produkcji. W ścisłym związku z tym założeniem pozostają przede wszystkim te normy Kodeksu, które podkreślają zasadę jednoosobowego kierownictwa zakładem pracy, stwarzając prawidłowe przesłanki prawne do prowadzenia racjonalnej polityki kadrowej wytyczonej na IX Plenum KC PZPR. Wychodzimy z założenia, iż przyjętej w naszym systemie zasadzie jednoosobowej odpowiedzialności kierownika za wyniki działalności zakładu pracy — odpowiadać musi zasada jednoosobowego kierownictwa zakładem.</u>
+ <u xml:id="u-4.30" who="#FranciszekKaim">Powinniśmy zapewnić kierownikom zakładów pracy odpowiednie uprawnienia w sprawie doboru kadr gwarantujących pełne wykonywanie zadań postawionych przed tymi zakładami. Dlatego projekt Kodeksu ustala, że o nawiązaniu i rozwiązaniu z pracownikiem umowy o pracę decyduje kierownik zakładu. Jednocześnie projekt przyznaje organizacjom związkowym prawo zgłoszenia zastrzeżeń co do zwolnienia pracownika, zapewniając przez to wnikliwe rozpatrzenie sprawy przed podjęciem decyzji. Utrzymuje się przy tym wzmożoną ochronę stosunku pracy niektórych pracowników pełniących określone funkcje społeczne.</u>
+ <u xml:id="u-4.31" who="#FranciszekKaim">Jednym z kluczowych problemów prawa pracy jest regulacja czasu pracy. Przechodząc do tego tematu, pragnę wyjaśnić stanowisko, wyrażone w projekcie Kodeksu wobec problemu powszechnego skracania czasu pracy. Sprawa ta była rozważana na VI Zjeździe Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej oraz na I Krajowej Konferencji Partyjnej. Będziemy konsekwentnie realizować podjęte w tej sprawie decyzje polityczne.</u>
+ <u xml:id="u-4.32" who="#FranciszekKaim">Podstawowym warunkiem skrócenia czasu pracy w skali ogólnokrajowej jest utrzymanie wysokiej dynamiki wzrostu produkcji oraz osiągnięcie istotnej poprawy w dziedzinie wydajności pracy. Z tych względów projekt Kodeksu utrzymuje podstawowe normy czasu pracy — 8 godzin na dobę i 46 godzin na tydzień — upoważniając Radę Ministrów, po porozumieniu z Centralną Radą Związków Zawodowych, do ustalania zakresu i zasad skracania czasu pracy. Z tego upoważnienia Rząd będzie korzystał w miarę powstawania warunków ekonomicznych i organizacyjnych, niezbędnych do przeprowadzenia powszechnej reformy czasu pracy bez zahamowania tempa gospodarczego i społecznego rozwoju kraju.</u>
+ <u xml:id="u-4.33" who="#FranciszekKaim">Intencją projektu Kodeksu jest również stworzenie podstaw prawnych do stosowania elastycznych rozkładów czasu pracy, odpowiadających różnorodnym warunkom organizacji pracy, zwłaszcza w perspektywie skracania czasu pracy. Obecne normy prawne, wydane W 1919 r., nie uwzględniają potrzeb rozwiniętej gospodarki, jak i potrzeb społecznych, znajdujących wyraz w postulatach zgłaszanych przez załogi wielu zakładów. Z tych względów przewidujemy w projekcie wprowadzanie takich rozkładów pracy, które umożliwią udzielanie dodatkowych dni wolnych. Jest to zgodne z dążeniem załóg.</u>
+ <u xml:id="u-4.34" who="#FranciszekKaim">Utrzymując i rozwijając w zakładach o ruchu ciągłym 4-brygadową organizację czasu pracy, w której tygodniowy czas pracy wynosi przeciętnie 42 godziny, projekt stwarza podstawy do stosowania tego systemu w uzasadnionych wypadkach także poza ruchem ciągłym.</u>
+ <u xml:id="u-4.35" who="#FranciszekKaim">W dalszym ciągu kontynuowana będzie akcja skracania czasu pracy w pierwszej kolejności przy pracach wykonywanych w warunkach szkodliwych dla zdrowia i szczególnie uciążliwych. Sankcjonujemy też projektem Kodeksu obecną wysokość dodatków za pracę w godzinach nadliczbowych.</u>
+ <u xml:id="u-4.36" who="#FranciszekKaim">Wysoki Sejmie! Polityka socjalna naszego państwa zmierza do stałego rozszerzania uprawnień i przywilejów ludzi pracy, do coraz pełniejszego zaspokajania bytowych potrzeb społeczeństwa. Ten naturalny kierunek naszej polityki społecznej znajduje swój wyraz również w ustawodawstwie pracy. Tylko w okresie ostatnich kilku lat zostały unormowane w sposób korzystny dla pracowników między innymi następujące zagadnienia z tej dziedziny:</u>
+ <u xml:id="u-4.37" who="#FranciszekKaim">— uregulowano problematykę bezpieczeństwa i higieny pracy oraz świadczeń z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych;</u>
+ <u xml:id="u-4.38" who="#FranciszekKaim">— rozszerzono uprawnienia do urlopów wypoczynkowych, kształtując je jednolicie dla robotników i pracowników umysłowych;</u>
+ <u xml:id="u-4.39" who="#FranciszekKaim">— podwyższono zasiłki chorobowe oraz zasiłki w okresie opieki nad dzieckiem;</u>
+ <u xml:id="u-4.40" who="#FranciszekKaim">— zwiększono wymiar płatnych urlopów macierzyńskich oraz urlopów dla matek wychowujących małe dzieci;</u>
+ <u xml:id="u-4.41" who="#FranciszekKaim">— rozszerzono ubezpieczenie społeczne na dalsze grupy zawodowe, nie pozostające w stosunku pracy.</u>
+ <u xml:id="u-4.42" who="#FranciszekKaim">Według założeń przyjętych w projekcie Kodeks pracy utrwali dotychczasowe osiągnięcia socjalne ludzi pracy, a ponadto przyniesie pracownikom i członkom ich rodzin wiele nowych uprawnień i gwarancji prawnych. Dotyczy to w szczególności następujących, ważniejszych zagadnień.</u>
+ <u xml:id="u-4.43" who="#FranciszekKaim">1. Przewidujemy wprowadzenie jednakowej dla wszystkich pracowników, wzmożonej ochrony przed nieuzasadnionym zwolnieniem z pracy. Pracownik będzie miał w każdym wypadku prawo odwołania się od wypowiedzenia lub od zwolnienia bez wypowiedzenia — do organów rozstrzygających spory ze stosunku pracy. Z kolei organy rozpatrujące spory pracownicze będą obowiązane uznać roszczenia pracownika nie tylko w razie stwierdzenia, że przy zwolnieniu z pracy nastąpiło naruszenie prawa, ale także wówczas, gdy wypowiedzenie umowy zawartej na czas nieokreślony było nieuzasadnione. Tak daleko idących gwarancji nie przewiduje prawo obecne, toteż unormowanie zawarte w przedłożonym projekcie należy uznać za ważne posunięcie w kierunku umocnienia prawa do pracy. W zakresie ochrony stosunku pracy projekt przynosi też dalsze, korzystne dla pracowników rozwiązania. Wzmacnia się bowiem ochronę przed zwolnieniem pracowników w wieku przedemerytalnym, a w stosunku do pracowników, którzy w danym zakładzie przepracowali co najmniej 6 miesięcy — rozciąga się ochronę przed zwolnieniem z pracy w czasie choroby na cały okres pobierania zasiłku chorobowego. Pracownikom chorym gwarantuje się zatem powrót do dotychczasowego zakładu pracy, jeżeli odzyskają zdolność do pracy przed upływem okresu zasiłkowego i nabyciem uprawnień do zaopatrzenia rentowego.</u>
+ <u xml:id="u-4.44" who="#FranciszekKaim">2. Rozszerzamy przywileje przysługujące kobietom pracującym z tytuły ciąży i macierzyństwa.</u>
+ <u xml:id="u-4.45" who="#FranciszekKaim">3. Proponujemy wprowadzić ograniczoną odpowiedzialność materialną pracownika za szkodę powstałą z jego winy w mieniu zakładu pracy. W myśl obecnych przepisów — odszkodowania z tego tytułu dochodzone są według prawa cywilnego, a więc w zasadzie do pełnej wysokości szkody poniesionej przez zakład pracy. Uwzględniając liczne postulaty społeczne oraz wykorzystując doświadczenia innych państw socjalistycznych, proponujemy ustalić, że odszkodowanie nie może przekroczyć 3-miesięcznego wynagrodzenia pracownika, z wyłączeniem wypadków zagarnięcia mienia lub wyrządzenia szkody w inny, umyślny sposób. Będzie to granica odszkodowania realna i nie podważająca podstaw egzystencji pracownika i jego rodziny. Projekt Kodeksu stwarza też podstawy prawne do wprowadzenia — w przepisach wykonawczych — ograniczonej odpowiedzialności materialnej pracowników za mienie powierzone w obrocie towarowym. Jest to już stosowane obecnie w formie eksperymentów, a szersze wprowadzenie tych zasad zależy od przedsięwzięć organizacyjnych, zapewniających ochronę mienia.</u>
+ <u xml:id="u-4.46" who="#FranciszekKaim">4. Zakładamy poważną reformę systemu rozstrzygania sporów ze stosunku pracy, kierując się dążeniem do ujednolicenia tego systemu, zapewnienia sprawności postępowania i wysokiej specjalizacji orzecznictwa.</u>
+ <u xml:id="u-4.47" who="#FranciszekKaim">Przewidując likwidację dotychczasowej dwutorowości w rozstrzyganiu roszczeń pracowniczych, która wynika z odrębnych pionów orzecznictwa sądowego i rozjemczego — projekt Kodeksu ustanawia jednolite organy orzekające, a mianowicie:</u>
+ <u xml:id="u-4.48" who="#FranciszekKaim">— w pierwszej instancji — zakładowe i powiatowe komisje rozjemcze oraz powiatowe komisje odwoławcze, — w drugiej instancji — okręgowe sądy pracy i ubezpieczeń społecznych.</u>
+ <u xml:id="u-4.49" who="#FranciszekKaim">Nadzór nad orzecznictwem organów rozstrzygających spory pracownicze powierza się Sądowi Najwyższemu. Utworzenie wyspecjalizowanego sądownictwa pracy odpowiada postulatom opinii społecznej wyrażonym w toku dotychczasowej dyskusji nad projektem Kodeksu. Realizujemy przy tym konsekwentnie koncepcję, w myśl której wszystkie spory o roszczenia pracowników rozpatrywane są w pierwszej instancji przez organy o charakterze społecznym. Sądzimy, że proponowane zmiany przyczynią się do usprawnienia działania organów wymiaru sprawiedliwości w sferze stosunków pracy.</u>
+ <u xml:id="u-4.50" who="#FranciszekKaim">Wraz z projektem Kodeksu pracy został przedłożony Wysokiemu Sejmowi projekt ustawy: Przepisy wprowadzające Kodeks pracy. Projekt ten przewiduje uchylenie 20 ustaw i dekretów, które zostaną zastąpione Kodeksem oraz wprowadzenie wynikających z kodyfikacji prawa pracy zmian w ustawach zawierających przepisy związane z prawem pracy. Przepisy wprowadzające zawierają ponadto normy przejściowe określające tryb wprowadzania Kodeksu w życie.</u>
+ <u xml:id="u-4.51" who="#FranciszekKaim">Wysoki Sejmie! Myślą przewodnią przedłożonego projektu Kodeksu jest umocnienie socjalistycznych stosunków społecznych w dziedzinie normowanej prawem pracy. Projekt zmierza do pogłębienia socjalistycznej demokracji i dyscypliny społecznej w sferze stosunków pracy oraz wychodzi naprzeciw potrzebom należytego nowoczesnego organizowania procesów produkcji, zgodnie z założeniami przyspieszonego rozwoju naszej socjalistycznej gospodarki.</u>
+ <u xml:id="u-4.52" who="#FranciszekKaim">Projekt Kodeksu sumuje i rozwija również dotychczasowy dorobek polityki socjalnej naszego ludowego państwa.</u>
+ <u xml:id="u-4.53" who="#FranciszekKaim">W przekonaniu, że przedstawiona kodyfikacja prawa pracy odpowiada potrzebom społecznym i ludzi pracy oraz będzie stanowić doniosły krok w tworzeniu systemu prawnego zapewniającego warunki do sprawnego wykonania zadań socjalistycznego budownictwa — zwracam się do Wysokiego Sejmu o rozpatrzenie i uchwalenie przedłożonych projektów ustaw: Kodeksu pracy oraz Przepisów wprowadzających Kodeks pracy.</u>
+ <u xml:id="u-4.54" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-5">
+ <u xml:id="u-5.0" who="#Marszalek">Dziękuję. Obecnie proszę o zabranie głosu</u>
+ <u xml:id="u-5.1" who="#Marszalek">Wiceprzewodniczącego CRZZ Obywatela Eugeniusza Grochala.</u>
+ <u xml:id="u-5.2" who="#Marszalek">Wiceprzewodniczący CRZZ</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-6">
+ <u xml:id="u-6.0" who="#EugeniuszGrochal">Obywatelu Marszałku! Wysoka Izbo! Wniesiony pod obrady projekt Kodeksu pracy stanowi wynik działań prowadzonych od kilku lat wspólnie przez Rząd i Centralną Radę Związków Zawodowych. Sfinalizowanie tych prac stało się możliwe w wyniku realizacji uchwał VI Zjazdu partii, który nakreślił główne kierunki społeczno-gospodarczego rozwoju kraju, a jako cel nadrzędny — uznał poprawę warunków bytowych, socjalnych i kulturalnych ludzi pracy.</u>
+ <u xml:id="u-6.1" who="#EugeniuszGrochal">Można powiedzieć, że Kodeks pracy — to socjalistyczna konstytucja pracownicza, określająca podstawowe prawa i obowiązki ogółu zatrudnionych. W ten sposób eliminujemy z naszego życia przestarzałe, rozproszone, a często nie zsynchronizowane, sięgające nieraz swoim rodowodem okresu międzywojennego, prawo pracy. Jest to więc zasadnicza reforma prawa pracy, odpowiadająca w pełni socjalistycznym zasadom i współczesnemu etapowi rozwoju naszego kraju. Odpowiada ona postulatom i oczekiwaniom wszystkich środowisk pracowniczych.</u>
+ <u xml:id="u-6.2" who="#EugeniuszGrochal">Dlatego Kodeks pracy, jako prawo na codzień dla 11 milionów zatrudnionych, jest przedmiotem żywego zainteresowania większości obywateli naszego kraju. Reguluje on bowiem stosunki między pracownikami a zakładami pracy, związane z wykonywaniem pracy, która w naszych warunkach społeczno-ustrojowych stała się prawem, obowiązkiem i sprawą honoru każdego obywatela.</u>
+ <u xml:id="u-6.3" who="#EugeniuszGrochal">Kodeks pracy reguluje zatem sprawy o zasadniczym znaczeniu dla klasy robotniczej, dla wszystkich pracujących, dla państwa ludowego. Jako jeden z kluczowych elementów porządku prawnego w naszym kraju służyć on będzie umocnieniu naszego państwa, socjalistycznych stosunków społecznych, a tym samym również lepszemu zabezpieczaniu interesów klasy robotniczej.</u>
+ <u xml:id="u-6.4" who="#EugeniuszGrochal">Podstawowym celem kodyfikacji prawa pracy było dostosowanie treści i formy ustawodawstwa pracy do potrzeb nowego okresu w życiu kraju. Nasz dynamiczny rozwój stwarza nowe potrzeby i nowe możliwości prawidłowego, odpowiadającego socjalistycznym założeniom ustrojowym kształtowania stosunków między zakładem a pracownikiem, właściwego i dokładnego określania ich wzajemnych praw i obowiązków z korzyścią dla każdego rzetelnego pracownika, jak i dla gospodarki, której pomyślnym rozwojem jest zainteresowany cały naród.</u>
+ <u xml:id="u-6.5" who="#EugeniuszGrochal">Związki zawodowe przywiązywały zawsze dużą wagę do stałego doskonalenia prawa pracy jako czynnika umacniającego socjalistyczne stosunki społeczne, chroniącego interesy i precyzującego obowiązki pracownika, sprzyjającego dynamicznemu rozwojowi sił wytwórczych, wzrostowi społecznej wydajności pracy, postępowi naukowo-technicznemu, podniesieniu efektywności gospodarowania. Przejawiały one liczne inicjatywy, aktywnie uczestnicząc w opracowywaniu Kodeksu.</u>
+ <u xml:id="u-6.6" who="#EugeniuszGrochal">Realizacja programu socjalnego, uchwalonego na VI Zjeździe partii, a stanowiącego integralną część społeczno-ekonomicznej strategii rozwoju kraju, doskonalenie systemu gospodarowania, wzrost świadomości społecznej oraz wykształcenia i poziomu kulturalnego pracowników stwarzają jakościowo inne sytuacje w sferze stosunków pracy. Kodeks pracy daje właśnie wyraz tym zmianom społecznym i politycznym.</u>
+ <u xml:id="u-6.7" who="#EugeniuszGrochal">Ze względu na charakter Kodeksu, który ma regulować podstawowe prawa i obowiązki wszystkich pracowników, zmierzaliśmy do tego, aby uwzględniał opinie możliwie szerokiej liczby ludzi pracy, środowisk naukowych i prawniczych. Nad projektem Kodeksu przeprowadzono szerokie dyskusje w zakładach pracy przed i w czasie VII Kongresu Związków Zawodowych. Po przeprowadzeniu tych konsultacji, zgodnie z zapowiedzią tow. Edwarda Gierka, zawartą w jego wystąpieniu programowym na VII Kongresie — wprowadzono istotne zmiany, uwzględniające zgłoszone postulaty.</u>
+ <u xml:id="u-6.8" who="#EugeniuszGrochal">Treść projektu Kodeksu pracy została do tej pory przedstawiona w około 700 zakładach pracy. Spotyka się ona z pełną aprobatą. Można więc stwierdzić, że aktualna wersja projektu powstała przy aktywnym współudziale bezpośrednio zainteresowanych. Z powszechnym poparciem spotyka się zwłaszcza likwidacja różnic w uprawnieniach robotników i pracowników umysłowych, wprowadzenie powszechnej ochrony przed zwolnieniami z pracy, usprawnienie trybu rozpatrywania sporów wynikających ze stosunku pracy, wzmocnienie ochrony interesów rodziny, a także założone w Kodeksie środki służące umocnieniu dyscypliny, ładu i porządku w zakładach.</u>
+ <u xml:id="u-6.9" who="#EugeniuszGrochal">Generalnym założeniem, jakie legło u podstaw nowego Kodeksu jest ścisła zależność i wzajemne uwarunkowanie praw i obowiązków pracowniczych, ukształtowanych w sposób jednolity dla wszystkich pracowników bez względu na rodzaj wykonywanej pracy. Jest to fakt o doniosłym znaczeniu społeczno-politycznym, wykraczającym znacznie poza normy prawne. Kodeks pracy zapewni więc wszystkim pracownikom jednakowy start społeczny i szanse. Oznacza to w praktyce, iż osiągnięcia życiowe każdego zależeć będą tylko od wkładu pracy i zaangażowania.</u>
+ <u xml:id="u-6.10" who="#EugeniuszGrochal">Kodeks pracy przyznaje pracownikom szereg nowych uprawnień, a w wielu wypadkach rozszerza uprawnienia przysługujące obecnie, broni socjalnych interesów pracownika oraz zawiera gwarancje służące umocnieniu jego uprawnień. Jednocześnie zabezpiecza interesy zakładu pracy i gospodarki narodowej.</u>
+ <u xml:id="u-6.11" who="#EugeniuszGrochal">Założeniem Kodeksu jest więc stworzenie warunków, w których każda dobra i rzetelna praca spotka się z uznaniem i pozytywną oceną, a pracownik dobrze wykonujący swoje obowiązki będzie przedmiotem szczególnej troski ze strony państwa.</u>
+ <u xml:id="u-6.12" who="#EugeniuszGrochal">W myśl Kodeksu do podstawowych praw pracowniczych należy prawo do pracy — stanowiące jedną z ważnych zasad naszego systemu społecznego. Polska Ludowa stworzyła warunki ekonomiczne niezbędne do realizacji tego prawa. Nastąpiło to w wyniku uspołecznienia podstawowych środków produkcji, złożyły się na to rewolucyjne przemiany społeczno-polityczne i osiągnięcia gospodarcze 30-lecia.</u>
+ <u xml:id="u-6.13" who="#EugeniuszGrochal">Dynamiczny rozwój gospodarki narodowej pociąga za sobą konieczność racjonalnego gospodarowania zasobami ludzkimi. Państwo nasze realizuje różne przedsięwzięcia ułatwiające podejmowanie pracy, zapewniając przy tym pełne a równocześnie racjonalne zatrudnienie. Chodzi o to, aby każdy pracował na odpowiednim miejscu, zgodnie ze zdolnościami i kwalifikacjami, a obowiązki wynikające ze społecznego podziału pracy były trafnie i wyraźnie określone oraz ściśle przestrzegane.</u>
+ <u xml:id="u-6.14" who="#EugeniuszGrochal">Kodeks stwarza prawną podstawę do pełnego realizowania tych zasad. Prawo do pracy stanowi punkt wyjścia dla innych praw pracowniczych. Kodeks pracy znacznie wzbogaca społeczną treść tego prawa, uznając, że składa się nań nie tylko prawo do zatrudnienia za wynagrodzeniem według ilości i jakości pracy, ale również prawo do kontynuowania podjętego zatrudnienia. Oznacza to, iż pracownik może być zwolniony tylko z przyczyn uzasadnionych, a głównie wtedy, gdy nie spełnia swoich obowiązków w sposób należyty, albo gdy interes gospodarczy zakładu pracy tego wymaga.</u>
+ <u xml:id="u-6.15" who="#EugeniuszGrochal">Decyzje zakładów pracy w tych sprawach — przy zachowaniu zasady jednoosobowego kierownictwa i odpowiedzialności — pozostawać będą pod kontrolą związków zawodowych, którym zapewnia się prawo zgłaszania zastrzeżeń. Poza tym spory na tym tle podlegać będą rozpatrywaniu przez komisje odwoławcze oraz sądy pracy i ubezpieczeń społecznych. Projekt Kodeksu zabezpiecza więc pełną ochronę prawa do pracy.</u>
+ <u xml:id="u-6.16" who="#EugeniuszGrochal">Powszechna ochrona trwałości stosunku pracy przewidziana w projektowanym Kodeksie stanowić będzie zatem istotny czynnik sprzyjający prawidłowej organizacji pracy.</u>
+ <u xml:id="u-6.17" who="#EugeniuszGrochal">Kodeks pracy, chroniąc prawo do pracy, zapobiegać ma równocześnie różnym niepożądanym zjawiskom, jakie występują w niektórych zakładach, jak nieuzasadniona płynność kadr, nieusprawiedliwiona absencja, porzucanie pracy. Są to zjawiska wyjątkowo szkodliwe, godzące w interes rzetelnie pracującej większości ludzi pracy. Przeciwdziałać tym zjawiskom trzeba za pomocą środków wychowawczych oraz ekonomiczno-organizacyjnych. Jest w tym zainteresowana przeważająca większość ludzi pracy, którzy dobrze wykonują swoje obowiązki i pragną, aby rezultaty ich wysiłku nie były obniżone przez niezdyscyplinowane jednostki. Z przepisów Kodeksu pracy wynikają dla związków zawodowych ważne zadania tak w sferze ochrony prawa do pracy, jak i umacniania socjalistycznej dyscypliny pracy.</u>
+ <u xml:id="u-6.18" who="#EugeniuszGrochal">Związki zawodowe zgodnie ze swoimi programowymi założeniami prowadzić będą działalność na rzecz wzrostu aktywności produkcyjnej załóg, kształtowania klimatu i zachęt do dobrej i rzetelnej pracy, usprawnienia organizacji pracy oraz poprawy jej warunków.</u>
+ <u xml:id="u-6.19" who="#EugeniuszGrochal">Z prawem do pracy wiąże się w sposób organiczny prawo do wypoczynku. Realizację tego prawa zabezpieczają przepisy o czasie pracy oraz urlopach wypoczynkowych. Ustalają one warunki i rozmiary korzystania z codziennego, tygodniowego i corocznego wypoczynku, umożliwiające regenerację sił, a równocześnie ułatwiające rodzinie pełnienie jej funkcji opiekuńczo-wychowawczych, udział pracownika w życiu społecznym i kulturalnym, dokształcanie się i podwyższanie kwalifikacji zawodowych.</u>
+ <u xml:id="u-6.20" who="#EugeniuszGrochal">Kodeks pracy w zakresie czasu pracy stwarza racjonalne podstawy prawne — w miarę narastania przesłanek ekonomicznych — do przechodzenia na krótszy wymiar czasu. W ostatnich trzech latach podejmowane były sukcesywne decyzje w sprawie skracania czasu pracy — szczególnie przez wprowadzanie organizacji 4-brygadowej oraz skracania czasu pracy wykonywanej w warunkach szkodliwych dla zdrowia.</u>
+ <u xml:id="u-6.21" who="#EugeniuszGrochal">Również w zakresie urlopów wypoczynkowych projekt Kodeksu wprowadza wiele korzystnych dla pracowników rozwiązań zwłaszcza w zakresie ustalania stażu pracy do wymiaru urlopu oraz zasad obliczania wynagrodzenia za czas urlopu.</u>
+ <u xml:id="u-6.22" who="#EugeniuszGrochal">Regulacjom prawnym prowadzącym do zwiększania czasu wolnego towarzyszą i towarzyszyć będą określone poczynania praktyczne ułatwiające racjonalny wypoczynek, jak np. budowa domów wczasowych oraz ośrodków wypoczynku niedzielnego i świątecznego. Już dziś z wczasów korzysta rocznie ok. 3,3 mln pracowników i członków ich rodzin.</u>
+ <u xml:id="u-6.23" who="#EugeniuszGrochal">Wysoki Sejmie! Wykonywanie zadań stojących przed zakładami jest ściśle zespolone z poprawą warunków pracy, które są przedmiotem stałej troski partii, Rządu oraz związków zawodowych. W ramach realizowanej od trzech lat nowej polityki socjalnej podjęto wiele działań inwestycyjnych, organizacyjnych i kadrowych prowadzących do poprawy tych warunków. Daje to już efekty w postaci zmniejszającej się liczby wypadków przy pracy, zmniejszenia jej uciążliwości i podniesienia kultury miejsca pracy.</u>
+ <u xml:id="u-6.24" who="#EugeniuszGrochal">Nie jest rzeczą przypadku, że obowiązek zapewnienia pracownikom bezpiecznych i higienicznych warunków pracy Kodeks traktuje jako jedną z podstawowych zasad prawa pracy, dla realizowania którego zostały stworzone szerokie możliwości ekonomiczne, techniczne i organizacyjne. Stanowi to także wyraz humanizmu socjalistycznego, zgodnie z którym człowiek stanowi najwyższe dobro.</u>
+ <u xml:id="u-6.25" who="#EugeniuszGrochal">Z punktu widzenia tego prawa niemałe znaczenie mają przepisy Kodeksu ustalające szczególne normy ochronne dla kobiet i młodocianych, a więc dla tej grupy pracowników, o których zdrowie trzeba się specjalnie troszczyć. Szczególne uprawnienia zapewnia Kodeks młodocianym pracownikom. Przepisy Kodeksu ustalają, że mogą być oni przyjmowani do zakładów pracy w zasadzie tylko w celu przygotowania zawodowego przy równoczesnym dokształcaniu w szkole, a zatrudnienie ich w celach zarobkowych ogranicza się do minimum. Stworzono również system norm ochronnych, mających zabezpieczyć młodocianych przed ewentualnymi szkodliwościami związanymi z zatrudnieniem. Można tu wymienić zakaz zatrudnienia przy pracach szkodliwych dla zdrowia, obowiązkowe badania lekarskie, krótszy czas pracy, zakaz pracy nocnej i w godzinach nadliczbowych, dłuższe urlopy wypoczynkowe czy też wliczanie czasu nauki do czasu pracy.</u>
+ <u xml:id="u-6.26" who="#EugeniuszGrochal">Regulując sprawy stosunków pracy, projekt Kodeksu zawiera równocześnie przepisy służące umacnianiu i rozwojowi rodziny. Należy do nich zaliczyć korzystne postanowienia dotyczące pracujących matek, którym przyznaje się wiele uprawnień umożliwiających godzenie obowiązków rodzinnych z pracą zawodową. Jest to problem o dużej wadze społecznej i ekonomicznej.</u>
+ <u xml:id="u-6.27" who="#EugeniuszGrochal">Obecnie zatrudnia się w Polsce ok. 4,4 mln kobiet. Realizujemy w pełni prawa kobiet do zajmowania wszystkich stanowisk (z wyjątkiem szkodliwych dla zdrowia), w rezultacie czego stan ich zatrudnienia stale wzrasta. Równocześnie zapewnia się kobietom możliwości kształcenia i doskonalenia zawodowego, co w rezultacie zwiększa ich pozycję społeczną i daje szanse lepszych zarobków.</u>
+ <u xml:id="u-6.28" who="#EugeniuszGrochal">Projekt Kodeksu przyznaje pracownicom nowe uprawnienia związane z wychowywaniem dzieci, zwiększa wymiar urlopu macierzyńskiego w razie urodzenia bliźniąt, zapewnia prawo do urlopu macierzyńskiego pracownicy, która adoptuje małe dziecko, prawo do płatnych przerw w pracy na karmienie dziecka. Stwarza się ponadto szerokie możliwości korzystania z bezpłatnych urlopów w celu zapewnienia opieki nad małym dzieckiem.</u>
+ <u xml:id="u-6.29" who="#EugeniuszGrochal">Przedstawiony projekt Kodeksu wprowadza uproszczony system egzekwowania alimentów z wynagrodzenia za pracę. Chodzi bowiem o jak najszybsze i najsprawniejsze ściąganie tych należności.</u>
+ <u xml:id="u-6.30" who="#EugeniuszGrochal">Pomocą dla rodziny będzie wydatne zwiększenie odpraw pośmiertnych, wypłacanych niezależnie od świadczeń z ubezpieczenia społecznego. Wypłacanie tych odpraw jest formą pomocy w sytuacji, w której znalazła się rodzina po śmierci jej żywiciela.</u>
+ <u xml:id="u-6.31" who="#EugeniuszGrochal">Zakładowe świadczenia socjalne na rzecz rodzin pracowników uzyskały ostatnio trwałe podstawy materialne w postaci zakładowego funduszu socjalnego.</u>
+ <u xml:id="u-6.32" who="#EugeniuszGrochal">Wysoka Izbo! W swoim wystąpieniu omówiłem najważniejsze tylko prawa pracownicze, ujęte w projekcie Kodeksu pracy. Lista ich jest znacznie większa.</u>
+ <u xml:id="u-6.33" who="#EugeniuszGrochal">Zakres i rozwój praw pracowniczych zależy także od tego, w jaki sposób pracownicy wykonują swoje obowiązki. Prawa i obowiązki pracownicze tworzą wzajemnie uwarunkowaną całość. Wychodząc z takiego założenia, Kodeks określa zwłaszcza obowiązki pracownika w zakresie:</u>
+ <u xml:id="u-6.34" who="#EugeniuszGrochal">— rzetelnego wykonywania pracy i przejawiania troski o interes zakładu, — przestrzegania dyscypliny pracy oraz ładu i porządku w zakładzie, — troski o powierzone jego pieczy mienie społeczne, — przestrzegania socjalistycznych zasad współżycia.</u>
+ <u xml:id="u-6.35" who="#EugeniuszGrochal">Określa się równocześnie środki prawne mające zapewnić realizowanie tych obowiązków, a przede wszystkim wyróżnienia i nagrody, kary porządkowe, racjonalnie ukształtowaną odpowiedzialność materialną. Uważamy jednak, że nie są to jedyne środki oddziaływania na kształtowanie pozytywnych postaw pracowniczych. Zasadnicze znaczenie mają również takie czynniki, jak prawidłowa organizacja pracy, racjonalnie ukształtowany system wynagrodzeń, prawidłowe stosunki międzyludzkie, ogólny klimat w zakładzie oraz działalność społeczno-wychowawcza prowadzona przez organizacje partyjne, związkowe i młodzieżowe. Niemożliwa byłaby pełna realizacja Kodeksu pracy bez ścisłego współdziałania administracji z organizacjami politycznymi i społecznymi.</u>
+ <u xml:id="u-6.36" who="#EugeniuszGrochal">Ugruntowywanie jedności praw i obowiązków uważamy też za jedno z podstawowych zadań organizatorskiej i wychowawczej działalności związków zawodowych. Dlatego też rozwój i funkcjonowanie prawa pracy wiążemy nierozerwalnie z dobrym wypełnianiem przez związki zawodowe ich podstawowych funkcji. Ta szczególna rola ruchu zawodowego wynika z założeń naszego ustroju.</u>
+ <u xml:id="u-6.37" who="#EugeniuszGrochal">Projekt Kodeksu pracy zapewnia związkom zawodowym istotny udział w tworzeniu i stosowaniu prawa pracy, a także prawo sprawowania społecznej kontroli nad podejmowanymi przez zakład pracy decyzjami w sprawach pracowniczych. Wyraża się to w tym, że wszystkie przepisy prawa pracy wydawane są po porozumieniu ze związkami zawodowymi. Jednocześnie związki zawodowe zawierają układy zbiorowe pracy, które nadal będą stanowić podstawy prawne w zakresie płac i innych świadczeń oraz uprawnień uzasadnionych specyfiką branżową. Z mocy przepisów ustawy o związkach zawodowych oraz innych przepisów sprawują one społeczną kontrolę przestrzegania prawa przez administrację. Kierują one poza tym podporządkowaną im inspekcją pracy.</u>
+ <u xml:id="u-6.38" who="#EugeniuszGrochal">Projekt Kodeksu zabezpiecza udział związków zawodowych w nowym systemie rozstrzygania sporów ze stosunku pracy. Jest to problem o kapitalnym znaczeniu, gdyż stopień realizacji uprawnień pracowników i w ogóle stan przestrzegania praworządności w stosunkach pracy zależy w dużym stopniu od systemu rozpatrywania sporów. Zaprojektowany w Kodeksie system trzeba uznać za właściwy, gdyż zapewnia on prawidłowe, obiektywne rozpatrywanie sporów oraz szybkie i stosunkowo proste postępowanie. W tym systemie zapewnia się udział przedstawicieli związków zawodowych we wszystkich organach rozpatrujących spory, a więc komisjach rozjemczych i odwoławczych oraz w sądach pracy i ubezpieczeń społecznych. W postępowaniu przed tymi organami pracownik może być reprezentowany przez związek zawodowy.</u>
+ <u xml:id="u-6.39" who="#EugeniuszGrochal">Wysoka Izbo! Zgodnie z uchwałami VI Zjazdu partii projekt Kodeksu pracy opiera się na zasadzie nierozerwalności problematyki produkcji, warunków bytowo-socjalnych i stosunków międzyludzkich i dobrze służyć będzie interesom ludzi pracy.</u>
+ <u xml:id="u-6.40" who="#EugeniuszGrochal">Uznajemy, że przedstawiony Wysokiej Izbie projekt Kodeksu jest słuszny i sprzyjać będzie ugruntowywaniu socjalistycznych stosunków w pracy i życiu milionów obywateli naszego kraju.</u>
+ <u xml:id="u-6.41" who="#EugeniuszGrochal">Po uchwaleniu Kodeksu przez Sejm PRL, będzie rzeczą o zasadniczym znaczeniu podjęcie odpowiednich poczynań zapewniających jego sprawną i prawidłową realizację. Żadna, nawet najlepsza norma prawna nie działa bowiem automatycznie. Potrzebny będzie więc duży wysiłek organizacyjny, zmierzający do wprowadzenia Kodeksu w życie. Związki zawodowe aktywnie uczestniczyć będą w jego prawidłowym wdrażaniu.</u>
+ <u xml:id="u-6.42" who="#EugeniuszGrochal">W tym przekonaniu wyrażam nadzieję, że Wysoka Izba przyjmie przedstawiony przez Rząd i CRZZ projekt Kodeksu pracy.</u>
+ <u xml:id="u-6.43" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-7">
+ <u xml:id="u-7.0" who="#Marszalek">Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-7.1" who="#Marszalek">Konwent Seniorów proponuje, aby — nie otwierając dyskusji — Wysoki Sejm odesłał projekty ustaw: Kodeks pracy (druk nr 135) oraz Przepisy wprowadzające Kodeks pracy (druk nr 136) do Komisji Prac Ustawodawczych oraz do Komisji Pracy i Spraw Socjalnych w celu wspólnego rozpatrzenia.</u>
+ <u xml:id="u-7.2" who="#Marszalek">Czy ktoś z Obywateli Posłów pragnie zabrać głos w tej sprawie?</u>
+ <u xml:id="u-7.3" who="#Marszalek">Nikt się nie zgłasza.</u>
+ <u xml:id="u-7.4" who="#Marszalek">Jeżeli nie usłyszę sprzeciwu, będę uważał, że Sejm zgodził się na propozycję Konwentu Seniorów.</u>
+ <u xml:id="u-7.5" who="#Marszalek">Sprzeciwu nie słyszę.</u>
+ <u xml:id="u-7.6" who="#Marszalek">Ogłaszam 15-minutową przerwę.</u>
+ <u xml:id="u-7.7" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu od godz. 12 min. 55 do godz. 13 min. 20)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-8">
+ <u xml:id="u-8.0" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Wznawiam posiedzenie.</u>
+ <u xml:id="u-8.1" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Przystępujemy do punktu 2 porządku dziennego: Informacja Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej o sytuacji zdrowotnej w kraju.</u>
+ <u xml:id="u-8.2" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Proszę o zabranie głosu Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej Obywatela Mariana Śliwińskiego.</u>
+ <u xml:id="u-8.3" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Minister Zdrowia i Opieki Społecznej</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-9">
+ <u xml:id="u-9.0" who="#MarianSliwinski">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Czuję się zaszczycony, że mogę przedstawić Wysokiej Izbie informację o aktualnej sytuacji zdrowotnej w kraju.</u>
+ <u xml:id="u-9.1" who="#MarianSliwinski">Kompleksowa, powszechna ochrona zdrowia jest jednym z fundamentalnych osiągnięć ustroju socjalistycznego. Dopiero w Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej pojęcie — „ochrony zdrowia” nabrało właściwej treści społecznej i powstały warunki do jej realizacji w praktyce. Zdrowie obywatela przestało być sprawą — „prywatną”, a stało się przedmiotem troski ludowego państwa.</u>
+ <u xml:id="u-9.2" who="#MarianSliwinski">W polityce społeczno-gospodarczej kraju, wytyczonej przez VI Zjazd Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej — ochrona zdrowia społeczeństwa uzyskała szczególnie wysoką rangę. Wyrazem tego są liczne decyzje, mające istotne znaczenie dla skutecznej ochrony zdrowia ludności. Obywatele posłowie pozwolą, że przytoczę te spośród nich, które wprawdzie pośrednio, lecz w sposób istotny, wpływają na zdrowie społeczeństwa. Należy do nich kompleks postanowień, które spowodowały znaczne przyspieszenie budownictwa mieszkaniowego. W pierwszych trzech latach, przekraczając założenia bieżącego planu 5-letniego, oddano do użytku 614 tys. mieszkań, zwiększając jednocześnie ich powierzchnię i standard. W latach następnych, w celu dalszego zwiększenia dynamiki budownictwa mieszkaniowego, przechodzi się na uprzemysłowiony system tego budownictwa.</u>
+ <u xml:id="u-9.3" who="#MarianSliwinski">Z punktu widzenia zdrowia istotny jest także szybki wzrost dochodów ludności. Pozwala to na systematyczną poprawę warunków bytowych obywateli, w tym także higieny życia codziennego. Na zdrowie społeczeństwa wpływa też korzystnie podnoszenie się poziomu kultury i oświaty. Długofalowy program rozwoju oświaty w Polsce gwarantuje wysoki wzrost wykształcenia i wiedzy, w tym także kultury zdrowotnej naszego społeczeństwa.</u>
+ <u xml:id="u-9.4" who="#MarianSliwinski">Zasadnicze zmiany dokonują się na wsi polskiej. Obejmują one zarówno sferę produkcji, jak i warunki bytu. Prowadzi to w konsekwencji do szybkiego niwelowania różnic w poziomie życia środowisk miejskich i wiejskich. Historyczną wręcz decyzją było objęcie od 1972 roku bezpłatną opieką zdrowotną 6,5 miliona ludności rolniczej.</u>
+ <u xml:id="u-9.5" who="#MarianSliwinski">Kapitalne dla ochrony zdrowia znaczenie mają decyzje w sprawach socjalnych. Pragnę spośród nich podkreślić takie, jak przedłużenie urlopów macierzyńskich i bezpłatnych urlopów dla wychowywania małych dzieci, zrównanie uprawnień pracowników fizycznych i umysłowych z tytułu opieki nad chorymi dziećmi oraz stopniowe równanie zasiłków z tytułu choroby i uprawnień urlopowych. Do tej grupy posunięć zaliczyć trzeba poprawę warunków socjalno-bytowych w zakładach pracy. Wyraża się to w systematycznym rozwiązywaniu problemów zaplecza socjalnego oraz bezpieczeństwa i higieny pracy.</u>
+ <u xml:id="u-9.6" who="#MarianSliwinski">Bezpośredni korzystny wpływ na sytuację zdrowotną w kraju miały decyzje dotyczące samej służby zdrowia.</u>
+ <u xml:id="u-9.7" who="#MarianSliwinski">W porównaniu do poprzedniego planu 5-letniego zwiększone zostały w bieżącym pięcioleciu o 80% nakłady na inwestycje służby zdrowia i opieki społecznej. Pozwoliło to na wybudowanie szpitali o łącznej liczbie ponad 10 tys. łóżek, 196 ośrodków zdrowia, 45 żłobków. Do końca bieżącego planu 5-letniego zostanie oddanych do użytku dalsze 8 400 łóżek szpitalnych, ponad 300 ośrodków zdrowia, ponad 80 żłobków oraz wiele innych obiektów. Podkreślenia wymaga, że pod koniec 1975 r. w budowie będą dalsze szpitale o łącznej liczbie ponad 32 tys. łóżek. Zapewni to wysoką dynamikę przyrostu bazy materialnej w latach następnych.</u>
+ <u xml:id="u-9.8" who="#MarianSliwinski">W roku 1972, z inicjatywy I Sekretarza KC tow. Edwarda Gierka, powołany został Narodowy Fundusz Ochrony Zdrowia. Zyskał on pełne poparcie społeczeństwa. W pierwszym roku istnienia NFOZ zgromadzono na jego koncie 2 315 mln zł. Podjęto również liczne czyny społeczne i zobowiązania dotyczące dokumentacji, budowy i doposażenia obiektów służby zdrowia. Ze środków tych wybudowano w ubiegłym roku szereg ośrodków zdrowia oraz zakupiono wiele sprzętu i aparatury, które już służą społeczeństwu.</u>
+ <u xml:id="u-9.9" who="#MarianSliwinski">Dzięki NFOZ poważnie zostaną rozszerzone inwestycje. Uzupełniona zostanie sieć dużych, pełnoprofilowych szpitali terenowych oraz powstaną nowe ośrodki specjalistyczne przeznaczone do leczenia chorób nowotworowych, układu krążenia oraz do rehabilitacji.</u>
+ <u xml:id="u-9.10" who="#MarianSliwinski">Mimo widocznej poprawy tempa i jakości budownictwa obiektów służby zdrowia, istnieją nadal trudności. Występują one w wielu województwach i dotyczą głównie zapewnienia wykonawstwa oraz sprawnej realizacji podjętych inwestycji. Przekonany jednak jestem, że te trudności będą coraz skuteczniej przezwyciężane dzięki wysiłkom wszystkich zainteresowanych.</u>
+ <u xml:id="u-9.11" who="#MarianSliwinski">Niespotykanemu w poprzednich okresach zwiększeniu uległy nakłady na bieżącą działalność służby zdrowia i opieki społecznej. W roku 1970 nakłady te zamykały się kwotą 28,5 mld zł, w roku bieżącym wynoszą one 45 mld zł. Jest to wzrost nakładów o 58%, a jednocześnie kwota ta stanowi ponad 10% budżetu państwa. Wykorzystujemy te środki oszczędnie. Poprawiamy też wykorzystywanie aparatury, skupiając ją w wyspecjalizowanych jednostkach i uruchamiając pracę na dwie zmiany, tak aby jak najwydajniej służyła ona społeczeństwu.</u>
+ <u xml:id="u-9.12" who="#MarianSliwinski">Duże środki przeznaczono w ostatnich dwóch latach na dość znaczną podwyżkę płac pracowników służby zdrowia i opieki społecznej. Równocześnie z podwyżką wprowadzony został nowy system płac. Przez uzależnienie wysokości uposażenia od kwalifikacji i zajmowanego stanowiska, a przede wszystkim od efektów i indywidualnego wkładu pracy każdego pracownika, system ten jest stymulatorem lepszej pracy lekarza, pielęgniarki i pozostałych pracowników.</u>
+ <u xml:id="u-9.13" who="#MarianSliwinski">W ciągu ostatnich trzech lat przybyło 5 500 lekarzy, 2 500 lekarzy stomatologów i ponad 15 tys. pielęgniarek. Jakkolwiek daje to wskaźniki wciąż jeszcze niższe niż w większości krajów socjalistycznych, to jednak wyraźnie lepsze od wskaźników wielu bogatych krajów kapitalistycznych, jak np. Wielka Brytania, Szwecja czy Francja.</u>
+ <u xml:id="u-9.14" who="#MarianSliwinski">W tym samym okresie intensywnie rozwijamy wyższe i średnie szkolnictwo medyczne. O 1 600 osób, tj. o 50%, zwiększyliśmy liczbę studentów przyjmowanych na 1 rok studiów lekarskich. O 8 tys., tj. o 53%, wzrosła liczba uczniów przyjmowanych do średnich szkół medycznych. Duży nacisk kładziemy na fachowe przygotowanie kadr medycznych, unowocześniając programy studiów i dostosowując je do dzisiejszych i przyszłych potrzeb społecznej służby zdrowia.</u>
+ <u xml:id="u-9.15" who="#MarianSliwinski">Uruchomiliśmy jedne z nielicznych w Europie wyższe studia pielęgniarstwa w Akademii Medycznej w, Lublinie i utworzymy dalsze takie wydziały. Rozwijamy formy i treści kształcenia podyplomowego personelu medycznego. Powołana przez Radę Ministrów uczelnia — Centrum Medyczne Kształcenia Podyplomowego oraz powołane przez resort Centrum Doskonalenia Nauczycieli i Średnich Kadr Medycznych, a także wojewódzkie ośrodki dokształcania kadr medycznych — ściśle współpracując z akademiami i instytutami naukowymi, zapewniają stałą aktualizację wiedzy zawodowej. Stale ulepszamy działający od lat system powszechnej specjalizacji lekarzy oraz wprowadzamy w życie postulowaną specjalizację stomatologów, farmaceutów i pielęgniarek.</u>
+ <u xml:id="u-9.16" who="#MarianSliwinski">Na rozwiązywanie złożonych problemów ochrony zdrowia coraz większy wpływ mają osiągnięcia nauki. Z zadowoleniem pragnę podkreślić, że zagadnienia te podejmowane są przez liczne placówki naukowe wielu resortów, a problematyka związana ze zdrowiem uwzględniana jest coraz szerzej w warsztatach nauk technicznych, przyrodniczych i społecznych. Szczególne znaczenie mają nauki medyczne. Ich powszechnie uznane osiągnięcia przyczyniają się do powstania nowych metod zapobiegania, leczenia i rehabilitacji.</u>
+ <u xml:id="u-9.17" who="#MarianSliwinski">Wysoki Sejmie! W ostatnich dwóch latach położyliśmy szczególny nacisk na realizację decyzji o ubezpieczeniu zdrowotnym całej ludności wiejskiej. W latach 1972 — 1973 przybyło na wsi 377 ośrodków zdrowia, a przyrost kadr medycznych był taki, że osiągnęliśmy wskaźniki zakładane na koniec roku 1975. Liczba porad w gminnych i wiejskich ośrodkach zdrowia wzrosła przeciętnie o 30%, a wizyt domowych — o około 35%. Utrzymując dotychczasowe tempo rozwoju możemy się spodziewać, że w najbliższych latach będziemy mieli w kraju dobrze zorganizowaną i sprawnie działającą służbę zdrowia na wsi.</u>
+ <u xml:id="u-9.18" who="#MarianSliwinski">Podkreślany na I Krajowej Konferencji Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej przez Premiera tow. Piotra Jaroszewicza kierunek na jakościowy postęp w gospodarowaniu i zarządzaniu znajduje swój wyraz w naszych działaniach na rzecz sprawności, dostępności i jakości świadczeń opieki zdrowotnej dla ogółu ludności.</u>
+ <u xml:id="u-9.19" who="#MarianSliwinski">Powołaliśmy 400 powiatowych i przemysłowych zespołów opieki zdrowotnej, łączących w jednej strukturze organizacyjnej szpital, pogotowie ratunkowe oraz przychodnię obwodową z podporządkowanymi jej placówkami lecznictwa otwartego. Ta forma organizacyjna zapewnia ludności lepszą dostępność świadczeń, poprawę ich ciągłości, ułatwia korzystanie z badań diagnostycznych, poprawia intensywność leczenia szpitalnego, zapewnia lepsze wykorzystanie sił i środków.</u>
+ <u xml:id="u-9.20" who="#MarianSliwinski">Chcemy, aby zniknęły kolejki w naszych przychodniach. Chcemy, aby obywatel miał zapewnioną lepszą opiekę lekarską i pielęgniarską, aby otrzymywał znacznie szybciej wyniki badań laboratoryjnych, a konieczne konsultacje specjalistyczne były powszechne i bez trudności dostępne. Nie wszędzie już to osiągnęliśmy, ale opierając się na licznych pozytywnych przykładach, przekonani jesteśmy, że te korzystne zmiany staną się powszechne.</u>
+ <u xml:id="u-9.21" who="#MarianSliwinski">Dla zobrazowania aktualnej dostępności świadczeń zakładów służby zdrowia pozwolę sobie przytoczyć kilka liczb z roku 1973. W otwartej opiece zdrowotnej udzielono ponad 230 milionów porad, w tym 42 miliony w przemysłowej służbie zdrowia i 47 milionów w poradnictwie specjalistycznym. Odpowiada to wskaźnikowi prawie siedmiu porad w roku dla każdego obywatela. Duża część tych porad — to świadczenia profilaktyczne dla załóg pracowniczych, dzieci i młodzieży. Roczna liczba wyjazdów pogotowia ratunkowego dochodzi do 4 milionów. W szpitalach i sanatoriach leczonych było ponad 4 miliony osób.</u>
+ <u xml:id="u-9.22" who="#MarianSliwinski">Do niewątpliwych osiągnięć medycyny polskiej lat ostatnich zaliczyć należy stworzenie kompleksowego systemu rehabilitacji leczniczej, zawodowej i społecznej. Przywraca on społeczeństwu dziesiątki tysięcy ludzi, którzy mimo przebytej ciężkiej choroby lub wypadku mogą nadal pracować i aktywnie uczestniczyć w normalnym życiu. System ten, uważany powszechnie w świecie za jeden z najlepszych i przodujących, będziemy nadal rozwijać.</u>
+ <u xml:id="u-9.23" who="#MarianSliwinski">Wysoka Izbo! Stan sanitarny kraju ulega systematycznej poprawie. Podjęte przez Rząd działania, zmierzające do poprawy warunków bezpieczeństwa i higieny pracy, ładu i czystości, zaopatrzenia w wodę oraz ochrony naturalnego środowiska człowieka — przyczyniają się do wyraźnej poprawy warunków zdrowotnych. Efekty tych działań są widoczne zarówno w miastach, jak i na wsi, zarówno w zakładach przemysłowych, jak i w gospodarstwach rolnych.</u>
+ <u xml:id="u-9.24" who="#MarianSliwinski">Chciałbym podkreślić, że poprawa stanu sanitarnego nie jest osiągnięciem samej służby zdrowia. Odpowiedzialność bowiem za kształtowanie warunków zdrowotnych w kraju ponoszą wszyscy obywatele, wszystkie resorty i wszystkie szczeble administracji terenowej. Służba zdrowia spełnia rolę inicjatora, koordynatora i fachowego doradcy w działalności profilaktyczno-sanitarnej. Służba zdrowia będzie jednak nadal kontrolować stan sanitarny kraju, doskonaląc metody tych kontroli i zaostrzając sankcje. Dotyczy to szczególnie zakładów żywienia zbiorowego, zakładów nauczania, ośrodków wczasowo-wypoczynkowych, jak również zakładów samej służby zdrowia. Dotychczasowe pozytywne efekty tych działań wymagają utrwalania, zwłaszcza że generalnie rzecz biorąc, kultura sanitarna nadal pozostawia jeszcze sporo do życzenia.</u>
+ <u xml:id="u-9.25" who="#MarianSliwinski">Wysoka Izbo! Powszechnie uznawanym wyznacznikiem stanu zdrowotnego ludności jest przeciętne trwanie życia, które ciągle jeszcze dla ^2^/3 mieszkańców naszego globu nie przekracza 50 lat. W Polsce aktualny wskaźnik przeciętnego trwania życia wynosi dla mężczyzn 66,8 lat, a kobiet — 73,8. Wielkości te odpowiadają aktualnym średnim dla krajów wysoko rozwiniętych.</u>
+ <u xml:id="u-9.26" who="#MarianSliwinski">Jednym z najczulszych mierników stanu zdrowotnego społeczeństwa jest umieralność niemowląt. Współczynnik umieralności niemowląt, wynoszący w 1970 r. — 33,4 zgonów na 1000 żywo urodzonych, obniżył się w 1973 r.</u>
+ <u xml:id="u-9.27" who="#MarianSliwinski">do 26,1. Oznacza to, że w ostatnich trzech latach uratowano 15 tys. nowo narodzonych istnień ludzkich. Za suchymi wskaźnikami kryje się jakże często szczęście i radość w wielu tysiącach polskich rodzin oraz rozwój biologiczny narodu i jego przyszłość. Warto przypomnieć, że jeszcze w 1950 r. z ogółu 760 tys. żywo urodzonych dzieci umarło w pierwszym roku życia 83 tys., co oznacza współczynnik 111 zgonów na 1000 żywo urodzonych.</u>
+ <u xml:id="u-9.28" who="#MarianSliwinski">Poważne sukcesy mamy w dziedzinie zwalczania chorób zakaźnych. W wielu krajach świata choroby te stanowią nadal ogromny problem. Według danych Światowej Organizacji Zdrowia jeszcze 500 mln ludzi choruje na jaglicę, z czego ponad 2 mln to ludzie niewidomi w wyniku tego schorzenia. Na ospę zapada w świecie rocznie około 65 tys. ludzi, a cholera nie tylko nie wygasa, ale dociera do coraz nowych regionów świata, czego przykładem była ubiegłoroczna epidemia we Włoszech. W naszym kraju z przypadkami tych zachorowań obecnie w ogóle się nie spotykamy. W poważnym stopniu zawdzięczamy to ostrej ochronie sanitarnej naszych granic.</u>
+ <u xml:id="u-9.29" who="#MarianSliwinski">Praktycznie zlikwidowaliśmy także inne ostre choroby zakaźne, które do niedawna jeszcze zbierały obfite żniwo śmierci i kalectwa wśród naszych dzieci. Przykładowo wymienię tu błonicę i chorobę Heinego-Medina. Są to efekty konsekwentnie przeprowadzanych akcji przeciwepidemicznych, a przede wszystkim wielu milionów corocznie wykonywanych szczepień ochronnych. Dziś większość absolwentów naszych uczelni swoją wiedzę o tych chorobach czerpie wyłącznie z podręczników.</u>
+ <u xml:id="u-9.30" who="#MarianSliwinski">W roku 1973, w porównaniu z rokiem poprzednim, liczba zachorowań na dur brzuszny zmniejszyła się prawie o 12%, na czerwonkę — o 56%, a na zatrucia pokarmowe — o 21%.</u>
+ <u xml:id="u-9.31" who="#MarianSliwinski">Problemem pozostają nadal zakaźne zapalenia wątroby i biegunki dziecięce, a także odra i inne infekcje wirusowe, w tym epidemia grypy. Ale i w tych dziedzinach wiedza medyczna postępuje naprzód i ona przede wszystkim określa możliwości skutecznej walki z tymi chorobami.</u>
+ <u xml:id="u-9.32" who="#MarianSliwinski">Zdecydowaną poprawę notujemy w sytuacji epidemiologicznej gruźlicy. O 10% do 15% rocznie spada ogólna liczba nowych przypadków zachorowań. Szczególne zadowolenie budzi uzyskany spadek liczby zachorowań na gruźlicę wśród dzieci i młodzieży. W roku ubiegłym na blisko 9 mln osób w tej grupie ludności stwierdzono zaledwie 120 nowych zachorowań potwierdzonych badaniami laboratoryjnymi. Osiągnęliśmy także wyraźny postęp w likwidacji gruźlicy przewlekłej.</u>
+ <u xml:id="u-9.33" who="#MarianSliwinski">Problemem — podobnie jak w większości krajów — są u nas choroby weneryczne. O ile jednak w świecie notuje się stały wzrost tych chorób, to u nas, dzięki konsekwentnej realizacji jasno określonego programu, uzyskujemy od trzech lat stałe zmniejszanie się zachorowalności.</u>
+ <u xml:id="u-9.34" who="#MarianSliwinski">W roku 1970 wykryto ponad 15 tys. świeżych zachorowań na kiłę, a w roku ubiegłym liczba ta zmniejszyła się do 5 300 przypadków. Polska jest jednym z nielicznych na świecie krajów, w których udało się uzyskać również obniżenie zachorowań na rzeżączkę.</u>
+ <u xml:id="u-9.35" who="#MarianSliwinski">Obok pozytywnych zjawisk stwierdza się również tendencje negatywne, charakterystyczne dla krajów wysoko rozwiniętych. Urbanizacja i industrializacja kraju, rozwój techniki i związane z tym skażenia środowiska naturalnego, hałas, wzrastające tempo życia i wzrost napięć w codziennym życiu, starzenie się ludności — niosą nowe zagrożenia i stwarzają nowe problemy dla ochrony zdrowia. W wyniku tych zjawisk wzrasta częstość niektórych chorób przewlekłych, zwłaszcza chorób układów krążenia, oddechowego i pokarmowego oraz nowotworów. Zwiększa się poważnie liczba chorób i zaburzeń psychicznych, wzrasta liczba zatruć, urazów i wypadków, zwłaszcza komunikacyjnych i domowych.</u>
+ <u xml:id="u-9.36" who="#MarianSliwinski">Wymienione zjawiska zmniejszają niewątpliwie zdolność do pracy wielu ludzi i są najczęstszą przyczyną absencji chorobowej, co jest — jak wiemy — poważnym problemem także ekonomicznym. Rozpatrując tę sprawę, nie wolno nam zapominać, że przywileje pracownicze w zakresie opieki medycznej i socjalnej muszą iść w parze ze wzrostem ogólnej dyscypliny społecznej. W tym zakresie jest jeszcze wiele do zrobienia.</u>
+ <u xml:id="u-9.37" who="#MarianSliwinski">Obywatele Posłowie! Pozwoliłem sobie przedstawić problemy, jakimi zajmowaliśmy się w okresie ostatnich 3 lat.</u>
+ <u xml:id="u-9.38" who="#MarianSliwinski">Dotychczasowe osiągnięcia nie zadowalają nas jednak w pełni. W dziedzinie ochrony zdrowia występują jeszcze niemałe trudności i braki, a w pracy samej służby zdrowia są również niedociągnięcia. Mamy niewystarczającą jeszcze liczbę zakładów służby zdrowia i opieki społecznej, a szczególnie szpitali. Niebogate jest, a w części przestarzałe, wyposażenie naszych placówek. Odnosi się to do aparatury diagnostycznej, zabiegowej i naukowej, sprzętu jednorazowego użytku, w tym igieł, strzykawek, a także innych urządzeń. Występuje nadal niedobór kadr służby zdrowia, pogłębiany na niektórych terenach przez nieprawidłowe rozmieszczenie posiadanych sił.</u>
+ <u xml:id="u-9.39" who="#MarianSliwinski">Mówiąc o niedociągnięciach w pracy służby zdrowia, chciałbym podkreślić, że szczególną uwagę będziemy nadal zwracali na poprawę kultury pracy i stosunku personelu służby zdrowia do pacjenta oraz na fakty naruszania przez pracowników służby zdrowia etyki zawodowej. Niedociągnięcia te, choć niezbyt liczne, są szczególnie dotkliwie odczuwane i słusznie krytykowane przez społeczeństwo.</u>
+ <u xml:id="u-9.40" who="#MarianSliwinski">Wysoki Sejmie! Całokształt sytuacji w dziedzinie ochrony zdrowia był przedmiotem obrad Biura Politycznego Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej. Znalazł też szerokie odbicie zarówno w dyskusji, jak i w uchwale VI Zjazdu partii. Sprawa realizacji wytyczonych przez Zjazd głównych kierunków rozwoju ochrony zdrowia była przedmiotem prac Rządu, który w lutym ub.r. podjął decyzję o programie rozwoju ochrony zdrowia i opieki społecznej do roku 1990. Jest to pierwszy tego rodzaju dokument, który ujmuje kompleksowo i perspektywicznie problematykę ochrony zdrowia w naszym kraju.</u>
+ <u xml:id="u-9.41" who="#MarianSliwinski">Decyzja Rządu zobowiązuje centralne i terenowe organy administracji państwowej i gospodarczej oraz organizacje społeczne do podejmowania działań mających na celu stworzenie człowiekowi lepszych i bardziej higienicznych warunków w środowisku, w którym żyję, pracuje bądź się uczy. Program zakłada znaczny przyrost kadr służby zdrowia. Do 1990 roku wykształcimy 49 tys. nowych lekarzy. Pozwoli to osiągnąć dobry wskaźnik — 20 lekarzy na 10 tys. mieszkańców. W tym samym czasie wskaźniki lekarzy dentystów i farmaceutów wzrosną do 5,6 na 10 tys. mieszkańców. Największy przyrost — bo o ponad 170 tys. — dotyczyć będzie liczby pielęgniarek i położnych.</u>
+ <u xml:id="u-9.42" who="#MarianSliwinski">Ogromne nakłady rzędu 230 mld zł przewidziane są do roku 1990 na inwestycje służby zdrowia i opieki społecznej. Ogółem w latach 1971 — 1990 wybudowane zostaną szpitale o łącznej liczbie 230 tys. łóżek ogólnych i psychiatrycznych. Pozwoli to nam nie tylko poprawić skromny dzisiaj wskaźnik 64 łóżek — do 91 łóżek ogólnych i psychiatrycznych na 10 tys. ludności, ale także znacznie unowocześnić szpitale i poprawić warunki pobytu chorych i pracy personelu.</u>
+ <u xml:id="u-9.43" who="#MarianSliwinski">Przybędzie nam prawie 65 tys. miejsc w domach pomocy społecznej, 30 tys. miejsc w domach rencistów, ponad 90 tys. miejsc w żłobkach. Zakończona zostanie budowa pełnej sieci placówek służby zdrowia na wsi. Powstanie również wiele innych obiektów służby zdrowia, jak przychodnie, sanatoria, zakłady rehabilitacji czy stacje sanitarno-epidemiologiczne.</u>
+ <u xml:id="u-9.44" who="#MarianSliwinski">Poważnych wysiłków, przede wszystkim ze strony naszego przemysłu maszynowego, wymagać będzie zapewnienie poprawy wyposażenia placówek służby zdrowia w sprzęt i aparaturę medyczną oraz koniecznej liczby i jakości środków transportu dla służby zdrowia.</u>
+ <u xml:id="u-9.45" who="#MarianSliwinski">Program rozwoju krajowej produkcji sprzętu medycznego, odpowiadający potrzebom, został opracowany i będzie przedmiotem obrad Rządu w najbliższym czasie.</u>
+ <u xml:id="u-9.46" who="#MarianSliwinski">W dziedzinie ochrony środowiska naturalnego i poprawy stanu sanitarnego kraju program zakłada koncentrację działań na podstawowych zagadnieniach, jak utrzymanie czystości w miastach i na wsi, poprawa zaopatrzenia ludności w wodę i usprawnianie usuwania nieczystości, intensyfikacja walki z chorobami zakaźnymi i zawodowymi.</u>
+ <u xml:id="u-9.47" who="#MarianSliwinski">Dużą wagę przykłada się w programie do higieny żywności i żywienia. Kontynuowane będą wysiłki zmierzające do podniesienia kultury żywienia oraz propagowania wiedzy o fizjologicznych aspektach żywienia i całokształcie zasad racjonalnego odżywiania. Mam tu na myśli przede wszystkim wytworzenie w społeczeństwie nawyków — właściwego z punktu widzenia zdrowotności odżywiania się.</u>
+ <u xml:id="u-9.48" who="#MarianSliwinski">Wykonanie tych wszystkich zadań wymaga aktywnego działania terenowych organów administracji państwowej, wszystkich zainteresowanych resortów oraz współdziałania całego społeczeństwa. Ważnym elementem są tutaj opracowywane w województwach terenowe programy rozwoju ochrony zdrowia i opieki społecznej. Koordynacja całości programu należy do Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej, który jest zobowiązany do corocznego składania Rządowi sprawozdań z realizacji programu.</u>
+ <u xml:id="u-9.49" who="#MarianSliwinski">Wysoka Izbo! Przyjęty przez Rząd program, zapewniając coraz lepsze warunki i możliwości ochrony zdrowia społeczeństwa, wytycza również kierunki doskonalenia działania służby zdrowia. Należy do nich przede wszystkim wydatne wzmocnienie podstawowej, rejonowej opieki zdrowotnej.</u>
+ <u xml:id="u-9.50" who="#MarianSliwinski">Zgodnie z programem, szczególna uwaga będzie poświęcana nadal opiece zdrowotnej nad kobietami, dziećmi i młodzieżą. Opracowana w ubiegłym roku koncepcja opieki zdrowotnej nad populacją w wieku rozwojowym, to jest od 0 do 18 lat zakłada jako podstawowe kierunki działania poprawę opieki nad kobietą ciężarną i noworodkiem, dalsze obniżanie umieralności niemowląt oraz zapobieganie, wczesne wykrywanie chorób i wad wrodzonych oraz rehabilitację.</u>
+ <u xml:id="u-9.51" who="#MarianSliwinski">Opiekę zdrowotną nad dzieckiem i młodzieżą szkolną opierać będziemy na systemie powszechnych, kompleksowych i obowiązkowych badań lekarskich populacji w wieku 2, 4, 6 oraz 10, 14 i 18 lat.</u>
+ <u xml:id="u-9.52" who="#MarianSliwinski">Ważną częścią tego programu jest rozwój żłobków osiedlowych jako elementu poprawy opieki nad dzieckiem kobiety pracującej oraz usprawnienie opieki zdrowotnej nad dziećmi i młodzieżą w środowisku nauczania. Umacniać będziemy szkolną służbę zdrowia, działającą w zintegrowanym systemie opieki zdrowotnej.</u>
+ <u xml:id="u-9.53" who="#MarianSliwinski">Ważną rolę w rozwoju zdrowotnym, fizycznym i psychicznym młodego pokolenia spełniają rozwijające się różnorakie formy racjonalnego wypoczynku, wychowania fizycznego i sportu.</u>
+ <u xml:id="u-9.54" who="#MarianSliwinski">Przewidujemy aktywną politykę populacyjną, wyrażającą się między innymi stwarzaniem preferencji w stosunku do rodzin wielodzietnych. Całość naszych poczynań w zakresie opieki nad kobietą-matką i dzieckiem powinna przynosić konkretną pomoc rodzinie w jej funkcjach związanych z reprodukcją biologiczną i wychowywaniem dzieci. Sprawy te są ważne dla dalszego, prawidłowego rozwoju demograficznego naszego społeczeństwa.</u>
+ <u xml:id="u-9.55" who="#MarianSliwinski">Sprawą, której poświęcamy wiele uwagi i wysiłku, i którą będziemy dalej konsekwentnie doskonalić — jest ochrona zdrowia załóg pracowniczych, której system stworzony został w państwie ludowym od podstaw. W ramach tego systemu działa ponad 2 300 przychodni przemysłowej służby zdrowia oraz 157 działów i pracowni higieny pracy. Łącznie zatrudnionych w nich jest niespełna 7 tys. lekarzy i ponad 7 400 pielęgniarek. Oceniamy, że system ten zdaje na ogół dobrze egzamin. Obecnie Polska jest krajem o stosunkowo małej, w porównaniu z innymi krajami, liczbie chorób zawodowych. Są to z reguły choroby wykrywane we wczesnych, nie zaawansowanych jeszcze stadiach. Większą więc uwagę zwracać będziemy na ocenę wpływu pracy i jej warunków na ogólną zachorowalność pracowników oraz na poprawianie komfortu zdrowotnego stanowisk pracy. Ważnym również elementem jest racjonalizacja stanowisk pracy i procesów produkcyjnych, oparta na zasadach fizjologii i psychologii pracy. Nabiera to szczególnego znaczenia, kiedy w naszej gospodarce kładziemy coraz większy nacisk na intensyfikację produkcji przemysłowej przez wzrost wydajności. Ponadto wspólnie z placówkami oświaty doskonalić będziemy poradnictwo zawodowe, zapewniające wybór zawodu najlepiej dostosowanego do uzdolnień i psychofizycznych możliwości kandydata.</u>
+ <u xml:id="u-9.56" who="#MarianSliwinski">Nasilimy wydatnie działania zmierzające do zapobiegania i zwalczania chorób o znaczeniu społecznym. Dotyczy to przede wszystkim realizacji odpowiednich programów w zakresie chorób układu krążenia oraz nowotworów.</u>
+ <u xml:id="u-9.57" who="#MarianSliwinski">Wobec wyraźnego zmniejszenia się w kraju liczby chorych na gruźlicę, zakres działania wyspecjalizowanego w tym zakresie aparatu rozszerzamy na zagadnienia pneumonologii.</u>
+ <u xml:id="u-9.58" who="#MarianSliwinski">Wzrost liczby ludności w starszych grupach wieku powoduje w konsekwencji narastanie zapotrzebowania na opiekę geriatryczną. W związku z tym pracujemy nad programem rozwoju tej opieki obejmującym zarówno zdrowotne, jak i socjalne aspekty starości.</u>
+ <u xml:id="u-9.59" who="#MarianSliwinski">Realizujemy także szeroki program zabezpieczania potrzeb w zakresie zdrowia psychicznego. Dziedzina ta kształtowana jest w ciągu życia ludzkiego przez wiele uwarunkowań, zdarzeń i środowisk. Obok rodziny i szkoły ważne znaczenie ma tutaj środowisko pracy i sama praca. Dlatego też, rozwijając psychiatryczną pomoc zdrowotną, przykładamy dużą wagę do tych aspektów życia, które w sposób pozytywny wpływają na zdrowie psychiczne, a więc na właściwą atmosferę w rodzinie, szkole i w miejscu pracy, na kulturę w stosunkach międzyludzkich.</u>
+ <u xml:id="u-9.60" who="#MarianSliwinski">Zjawiskiem społecznym zdecydowanie negatywnym, gdyż powodującym poważne skutki biologiczne, moralne i ekonomiczne jest alkoholizm. Eliminuje on poważną grupę obywateli z normalnego życia, powoduje rozkład wielu rodzin. Ponoszone w wyniku alkoholizmu straty społeczne trudne są do ścisłego wyliczenia, są jednak niewątpliwie ogromne. Problemem u nas jest nie tyle wysokość spożycia alkoholu, ile zakorzenione złe tradycje i obyczaje jego używania. Przeważają u nas alkohole wysokoprocentowe, spożywane jednorazowo w nadmiernych ilościach. Nie chodzi nam o bezwzględny zakaz spożywania alkoholu. Nie chodzi o prohibicję, lecz o zmianę panujących złych obyczajów, o społeczną dezaprobatę i potępienie pijaństwa. Zwracam uwagę na alkoholizm, bowiem walka z nim ze względu na mnogość i różnorodność przyczyn oraz konieczność wielokierunkowego przeciwdziałania jest bardzo złożona. Mamy w tej sprawie ustawę, jak również szereg innych przepisów. Rzecz jednak w tym, aby przepisy te były konsekwentniej realizowane, a stwarzane przez nie możliwości lepiej wykorzystywane.</u>
+ <u xml:id="u-9.61" who="#MarianSliwinski">Wysoki Sejmie! Troskę o zdrowie każdego obywatela i społeczeństwa jako całości rozumiemy jako jeden z ważkich, integralnych elementów działania socjalistycznego państwa.</u>
+ <u xml:id="u-9.62" who="#MarianSliwinski">Rola ochrony zdrowia wzrasta w miarę rozwoju społeczno-gospodarczego kraju. Stan zdrowia ludności w istotny sposób determinuje twórcze możliwości społeczeństwa, wpływając tym samym na tempo i dynamikę rozwoju kraju.</u>
+ <u xml:id="u-9.63" who="#MarianSliwinski">Zarówno zdrowie populacji, jak i jednostki stanowi sferę działania społecznej służby zdrowia. Służba ta działa w imieniu państwa i jest tym samym w odczuciu obywatela utożsamiana z państwem. Stąd dobra praca służby zdrowia — to wyraz rzeczywistej troski państwa o obywatela, zła praca — to odczucie wręcz przeciwne. Czynimy więc i będziemy czynić wszystko, aby służba zdrowia pracowała jak najlepiej.</u>
+ <u xml:id="u-9.64" who="#MarianSliwinski">Wyrażona przez I Sekretarza Komitetu Centralnego towarzysza Edwarda Gierka na I Krajowej Konferencji Partyjnej pozytywna ocena naszych dotychczasowych wyników mobilizuje półmilionową kadrę pracowników służby zdrowia do rzetelnej i ofiarnej pracy. Ocena ta zobowiązuje nas tym bardziej do konsekwentnego usuwania istniejących jeszcze niedociągnięć i dalszego racjonalnego usprawniania całokształtu naszej działalności.</u>
+ <u xml:id="u-9.65" who="#MarianSliwinski">Obywatele Posłowie! Realizując przedstawiony w informacji program w dziedzinie ochrony zdrowia, koncentrować będziemy nasze wysiłki na tym wszystkim co każdemu obywatelowi daje odczucie pełnego zabezpieczenia jego potrzeb zdrowotnych, a więc na tych działaniach, które gwarantują pełną dostępność, wysoką jakość i wysoką kulturę świadczeń służby zdrowia.</u>
+ <u xml:id="u-9.66" who="#MarianSliwinski">Kończąc swoją informację, chciałbym jeszcze raz podkreślić, że świadomi jesteśmy zarówno ogromu odpowiedzialności, jak i ogromu zadań. Wynika to z prostego faktu, że na nas spoczywa obowiązek opieki nad zdrowiem każdego obywatela — od kołyski do późnej starości — i nikt nie może nas w tym zastąpić. Bo jak mówi art. 60 naszej Konstytucji — — „Obywatele Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej mają prawo do ochrony zdrowia oraz do pomocy w razie choroby lub niezdolności do pracy”.</u>
+ <u xml:id="u-9.67" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-10">
+ <u xml:id="u-10.0" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Dziękuję Obywatelowi Ministrowi za informację.</u>
+ <u xml:id="u-10.1" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Otwieram dyskusję. O zabranie głosu proszę posła Teresę Lebiedzińską-Torbus.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-11">
+ <u xml:id="u-11.0" who="#PoselLebiedzinskaTorbusTeresa">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Osiągnięcia Polski Ludowej w ochronie zdrowia w okresie 30-lecia można ocenić dzięki konkretnym faktom, które w nawale codziennych zajęć i obowiązków nie zawsze potrafimy sobie uzmysłowić. Stworzono obecnie istniejącą bazę materialno-techniczną służby zdrowia, zwielokrotniono kadrę z wyższym i średnim wykształceniem, zorganizowano system państwowej, społecznej, powszechnej, planowej, ukierunkowanej profilaktycznie i opartej na podstawach naukowych ochrony zdrowia.</u>
+ <u xml:id="u-11.1" who="#PoselLebiedzinskaTorbusTeresa">W systemie naszej socjalistycznej ochrony zdrowia najważniejsza rola przypada lecznictwu podstawowemu, gdzie następuje pierwszy kontakt służby zdrowia ze społeczeństwem, lecznictwu zaspokajającemu największą część potrzeb zdrowotnych ludności w miejscu zamieszkania, pracy oraz nauki i wychowania. Świadczenia lecznictwa podstawowego stanowią od 70% do 80% porad udzielanych przez wszystkie placówki lecznictwa otwartego. Z jakością funkcjonowania tego ogniwa opieki zdrowotnej niejednokrotnie utożsamiana jest w opinii publicznej troska naszego państwa o zdrowie obywateli.</u>
+ <u xml:id="u-11.2" who="#PoselLebiedzinskaTorbusTeresa">Opieka zdrowotna podstawowa realizowana jest na zasadzie rejonizacji, która stwarza możliwość pełnego rozeznania środowiska i skutecznego działania profilaktycznego w stosunku do jednostki i populacji. Doceniając wpływ środowiska jako głównego czynnika kształtującego zdrowie człowieka, należy uznać wyodrębnienie rejonowej, przemysłowej i szkolnej służby zdrowia za jedno z większych osiągnięć.</u>
+ <u xml:id="u-11.3" who="#PoselLebiedzinskaTorbusTeresa">W wystąpieniu swoim chciałabym zająć się sytuacją w zakresie opieki zdrowotnej podstawowej w środowisku bytowania, która w mieście sprawowana jest przez poradnie ogólne, dla dzieci, dla kobiet i poradnie stomatologiczne. Na wsi, ze względu na wspólnotę środowiska pracy i bytu, całokształt opieki zdrowotnej zapewniają ośrodki zdrowia.</u>
+ <u xml:id="u-11.4" who="#PoselLebiedzinskaTorbusTeresa">Istotną funkcją rejonu jest zbliżenie opieki lekarskiej do obywatela, umożliwienie mu dotarcia do lekarza bez specjalnych trudności.</u>
+ <u xml:id="u-11.5" who="#PoselLebiedzinskaTorbusTeresa">Na przestrzeni lat 1964 — 1972 stopniowo rozwijała się sieć przychodni rejonowych i zwiększało się zatrudnienie lekarzy i personelu średniego, w wyniku czego nastąpiła poprawa w zapewnieniu opieki zdrowotnej. Zmniejszyła się liczba ludności przypadającej średnio na jednego lekarza zatrudnionego etatowo, co poprawiło dostępność lecznictwa. Nie udało się nam dotychczas uzyskać optymalnego stopnia zapewnienia opieki zdrowotnej w poradniach ogólnych. Liczba rejonów profilaktyczno-leczniczych nie osiągnęła jeszcze zaplanowanej wielkości. W 1972 roku 1/4 rejonów w miastach przekraczała 5 tysięcy mieszkańców przy zakładanej wielkości od 3 do 4 tysięcy mieszkańców w rejonie. W stosunku do założeń rejonizacji istnieje znaczny niedobór kadr w poradniach ogólnych, zwłaszcza w mniejszych miastach.</u>
+ <u xml:id="u-11.6" who="#PoselLebiedzinskaTorbusTeresa">Znacznie poprawiły się wskaźniki zapewnienia opieki zdrowotnej dla dzieci do 15 roku życia, niemniej jednak, rozpatrując kompleksowo opiekę zdrowotną nad dziećmi i młodzieżą jako medycynę wieku rozwojowego, należy widzieć również potrzebę systematycznego wzrostu zatrudnienia lekarzy pediatrów.</u>
+ <u xml:id="u-11.7" who="#PoselLebiedzinskaTorbusTeresa">Postępujące uświadamianie kobiet o potrzebie opieki ginekologicznej dyktuje konieczność zwiększenia kadry lekarzy ginekologów, a także rozszerzenia rejonowych poradni dla kobiet.</u>
+ <u xml:id="u-11.8" who="#PoselLebiedzinskaTorbusTeresa">Zbyt mało jest pielęgniarek środowiskowych, które spełniają zasadniczą rolę w rozeznaniu środowiska.</u>
+ <u xml:id="u-11.9" who="#PoselLebiedzinskaTorbusTeresa">Mimo znacznej poprawy dostępności świadczeń stomatologicznych, stopień zapewnienia opieki w tym zakresie nie jest jeszcze w pełni zadowalający. Należy większą uwagę zwrócić na walkę z próchnicą uzębienia szczególnie wśród młodzieży uczącej się, stosując profilaktykę fluorową i leczenie planowe, którym objęto dotychczas tylko 38% młodzieży. Rozszerzenia wymagają badania profilaktyczne stomatologiczne wśród pracujących, które wykonywane są zaledwie w 30%. Należy również stworzyć warunki do protezowania uzębienia.</u>
+ <u xml:id="u-11.10" who="#PoselLebiedzinskaTorbusTeresa">Wysoki Sejmie! Specyficznym problemem jest ochrona zdrowia mieszkańców wsi, stanowiących 46,9% ludności kraju. Przyznanie ludności rolniczej uprawnień do bezpłatnych świadczeń leczniczych było doniosłym aktem nie tylko z punktu widzenia zdrowotnego, społecznego, ale i politycznego — biorąc pod uwagę fakt, że podstawowym elementem struktury gospodarczej wsi (poza sektorem państwowym i spółdzielczym) są indywidualne gospodarstwa chłopskie, stanowiące miejsce pracy 90% ogółu osób żyjących z rolnictwa.</u>
+ <u xml:id="u-11.11" who="#PoselLebiedzinskaTorbusTeresa">Na wagę skomplikowanego problemu ochrony zdrowia mieszkańców wsi składa się Wiele elementów, jak np. sytuacja zdrowotna ludności wsi, specyficzne warunki bytu i pracy oraz większe geograficzne rozproszenie tej ludności. Poprawy wymaga stan sanitarny wsi, zwłaszcza w zakresie zaopatrzenia w wodę, usuwania nieczystości, higieny osobistej, żywności i żywienia oraz warunków mieszkaniowych.</u>
+ <u xml:id="u-11.12" who="#PoselLebiedzinskaTorbusTeresa">Wyraźnej poprawy wymaga poziom kultury zdrowotnej społeczeństwa wiejskiego. Opieka zdrowotna na wsi musi uwzględniać specyficzne warunki pracy w rolnictwie. Wreszcie warunkować ją będzie struktura demograficzna wsi, gdzie wzrasta poważnie liczba ludzi starszych i kobiet. Stąd też w działalności służby zdrowia i opieki społecznej znacznie więcej uwagi należy poświęcić problemom człowieka starego, zdrowia kobiety i dziecka.</u>
+ <u xml:id="u-11.13" who="#PoselLebiedzinskaTorbusTeresa">Dzięki znacznemu wysiłkowi służby zdrowia ukierunkowanemu od wielu lat na zapewnienie niezbędnych świadczeń profilaktyczno-leczniczych mieszkańcom wsi — osiągnięto znaczną poprawę stanu zdrowia. Pomyślne wyniki uzyskano dzięki rozbudowie służby zdrowia na wsi, zwiększeniu kadry fachowych pracowników. Wyraża się to w znacznym spadku wskaźnika umieralności niemowląt, spadku zachorowań na gruźlicę, dur brzuszny i tężec.</u>
+ <u xml:id="u-11.14" who="#PoselLebiedzinskaTorbusTeresa">Najwyraźniejszy postęp w ochronie zdrowia mieszkańców wsi zapewnianej przez wiejskie ośrodki zdrowia zaznaczył się w ostatnim okresie wraz ze zmianą polityki państwa w stosunku do ochrony zdrowia zgodnie z uchwałą VI Zjazdu PZPR. Nastąpiło znaczne zwiększenie nakładów finansowych oraz stworzenie lepszych warunków pracy dla personelu medycznego na wsi. W okresie ostatnich 2 lat zwiększyła się wyraźnie dostępność opieki zdrowotnej na wsi. Rozwinęła się sieć wiejskich ośrodków zdrowia oraz nastąpiła znaczna poprawa stanu zatrudnienia lekarzy i pielęgniarek.</u>
+ <u xml:id="u-11.15" who="#PoselLebiedzinskaTorbusTeresa">Mimo niezaprzeczalnego postępu nie można jeszcze opieki zdrowotnej na wsi uznać za w pełni zadowalającą. Ludność wiejska korzysta jeszcze z opieki zdrowotnej zbyt mało i nie zawsze w zależności od potrzeb. W 1972 r. statystyczny mieszkaniec miasta korzystał z opieki zdrowotnej otwartej ponad 5-krotnie, podczas gdy mieszkaniec wsi tylko 2-krotnie. Zbyt duża liczba mieszkańców przypada na 1 wiejski ośrodek zdrowia, gdyż do liczby 3 300 pełnosprawnych ośrodków brak nam jeszcze około 400 obiektów. Duża liczba wiejskich ośrodków zdrowia znajduje się w złym stanie technicznym i wymaga remontów.</u>
+ <u xml:id="u-11.16" who="#PoselLebiedzinskaTorbusTeresa">Wysoki Sejmie! Wiejski ośrodek zdrowia powinien zatrudniać co najmniej 2 lekarzy medycyny. Niemożliwe jest bowiem, aby jeden lekarz był specjalistą we wszystkich dziedzinach — w działalności profilaktycznej i opiece leczniczej nad dzieckiem, kobietą, nad całą ludnością.</u>
+ <u xml:id="u-11.17" who="#PoselLebiedzinskaTorbusTeresa">Gminny ośrodek zdrowia powinien zapewnić także świadczenia pediatryczne, ginekologiczne, zaplecze diagnostyczne i fizykoterapeutyczne oraz pełne zaopatrzenie w leki.</u>
+ <u xml:id="u-11.18" who="#PoselLebiedzinskaTorbusTeresa">Przeważająca większość wiejskich ośrodków zdrowia ma dotychczas jednoosobową obsadę lekarską. Zwiększenie zatrudnienia może stworzyć warunki całodobowej dyspozycyjności lekarzy i systematycznego eliminowania doraźnych świadczeń pogotowia ratunkowego. Bezpośrednio na wsi pracuje zaledwie 10% lekarzy medycyny (wg planu terenowego) i około 24% lekarzy dentystów. Zbyt mała jest liczba pielęgniarek i położnych.</u>
+ <u xml:id="u-11.19" who="#PoselLebiedzinskaTorbusTeresa">Zwiększenie liczby kadr medycznych wiąże się ściśle z zapewnieniem dodatkowych mieszkań zlokalizowanych poza ośrodkiem zdrowia. Potrzeby mieszkaniowe wsi dotyczą nie tylko pracowników medycznych; mieszkania niezbędne są dla nauczycieli, służby rolnej, technicznej, i wydaje mi się, że problem ten powinien być rozwiązany kompleksowo przez budownictwo wspólne dla tych grup zawodowych.</u>
+ <u xml:id="u-11.20" who="#PoselLebiedzinskaTorbusTeresa">Usprawnienie opieki zdrowotnej na wsi wiąże się z koniecznością usprawnienia opieki socjalnej. Radykalnego zwiększenia wymaga liczba miejsc w domach pomocy społecznej (być może należałoby wykorzystać na to opuszczone obiekty szkolne), należy przyspieszyć rozwój usług, zwiększyć zakres świadczeń pieniężnych i w naturze oraz poradnictwa prawnego.</u>
+ <u xml:id="u-11.21" who="#PoselLebiedzinskaTorbusTeresa">Z lecznictwem podstawowym ściśle związana jest zamknięta opieka zdrowotna. Istnieją duże trudności w hospitalizacji chorych. Usprawnienie organizacji lecznictwa podstawowego i poprawa jego poziomu, jaką mają zagwarantować zespoły opieki zdrowotnej, powinny tę sytuację złagodzić. Zdecydowana poprawa stanu zdrowia ludności będzie jednak związana z dalszą rozbudową bazy materialno-technicznej służby zdrowia i rozwojem kadr medycznych. Pokaźne nakłady państwa i społeczne środki składane na NFOZ w pełni umożliwiają rozwój i unowocześnienie bazy materialnej naszego lecznictwa.</u>
+ <u xml:id="u-11.22" who="#PoselLebiedzinskaTorbusTeresa">Dla zrealizowania zaplanowanych zadań inwestycyjnych (szpitali, przychodni rejonowych, wiejskich i gminnych ośrodków zdrowia, domów pomocy społecznej) konieczna jest koncentracja wysiłków rad narodowych, urzędów powiatowych i aktywu społeczno-gospodarczego. Z kontaktów z obywatelami posłami z wielu województw i własnego doświadczenia wiem, że przyznany przez partię i Rząd priorytet inwestycjom służby zdrowia na tym najniższym szczeblu nie jest jeszcze w pełni realizowany.</u>
+ <u xml:id="u-11.23" who="#PoselLebiedzinskaTorbusTeresa">Uwzględniając wielkość potrzeb zdrowotnych podstawowych, należy dążyć do ich zaspokajania przez prawidłowy przyrost kadr medycznych w opiece zdrowotnej podstawowej. Liczba lekarzy zatrudnionych w opiece podstawowej powinna wynosić ok. 50% liczby lekarzy zatrudnionych w całej opiece zdrowotnej.</u>
+ <u xml:id="u-11.24" who="#PoselLebiedzinskaTorbusTeresa">Jedną z możliwości rozwiązania problemu niedoboru kadr z wyższym i średnim wykształceniem powinna być rekrutacja na studia i do szkół średnich młodzieży z powiatów, gdzie występuje deficyt kadr medycznych. Poprawa warunków sprzyjających osiedlaniu się kadr medycznych na prowincji związana jest również z zapewnieniem odpowiedniej liczby mieszkań spółdzielczych w małych miastach.</u>
+ <u xml:id="u-11.25" who="#PoselLebiedzinskaTorbusTeresa">Istotną sprawą jest zawodowe i społeczne przygotowanie lekarza rejonowego. Akademie medyczne powinni kończyć lekarze bardziej przygotowani do samodzielnej pracy w lecznictwie podstawowym. Powinni to być lekarze zdolni do integrowania opieki zdrowotnej w środowisku. „Jakość” lekarza rejonowego zależy nie tylko od jego kwalifikacji zawodowych, doskonalenia podyplomowego, ale także od jego postawy i wyrobienia społeczno-politycznego. Pracownik służby zdrowia powinien spełniać zasadniczą rolę w podnoszeniu kultury zdrowotnej oraz aktywności społecznej w tej dziedzinie.</u>
+ <u xml:id="u-11.26" who="#PoselLebiedzinskaTorbusTeresa">Przy pełnym współdziałaniu z władzą i administracją terenową można wiele zmienić i poprawić w stanie sanitarnym, oświacie zdrowotnej i ochronie zdrowia ludności.</u>
+ <u xml:id="u-11.27" who="#PoselLebiedzinskaTorbusTeresa">W zakresie poprawy dostępności ochrony zdrowia szczególnie w terenowej działalności profilaktycznej i opiece nad obłożnie chorymi, wydaje się, że konieczne jest przyznanie ryczałtów za używanie własnych środków lokomocji przez personel opieki zdrowotnej podstawowej, zatrudniony w małych miastach, gdzie i tak niewystarczający tabor sanitarny mógłby być wykorzystany bardziej racjonalnie. Wyposażenie wiejskich ośrodków zdrowia w radiotelefony umożliwiłoby bezpośrednią łączność ośrodka zdrowia ze szpitalem, pogotowiem ratunkowym i poradniami specjalistycznymi.</u>
+ <u xml:id="u-11.28" who="#PoselLebiedzinskaTorbusTeresa">Wysoki Sejmie! Stworzony w Polsce system opieki zdrowotnej stanowi ogromne osiągnięcie społeczne. Będzie on stale doskonalony i rozwijany w ramach podjętego przez Rząd perspektywicznego programu rozwoju ochrony zdrowia, który wytycza główne kierunki działania nie tylko dla służby zdrowia, ale i dla wszystkich resortów, których przedsięwzięcia produkcyjne i inwestycyjne mają wpływ na naturalne środowisko człowieka i warunki zdrowotne. Stanowisko naszej partii i Rządu oraz zaangażowanie resortu zdrowia dają rękojmię dalszego postępu w ochronie zdrowia. Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-11.29" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-12">
+ <u xml:id="u-12.0" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Głos ma poseł Marian Górski.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-13">
+ <u xml:id="u-13.0" who="#PoselGorskiMarian">Obywatelu Marszałku! Wysoka Izbo! Rozważania nad sytuacją zdrowotną kraju łączą się zawsze z problematyką opieki nad ludźmi starymi i niedołężnymi, nad dziećmi psychicznie i fizycznie upośledzonymi oraz z osiągnięciami, jakie stawia nowoczesna nauka i technika do dyspozycji, by w miarę możliwości przywrócić ciężko poszkodowanemu i przez los doświadczonemu człowiekowi utracone zdrowie, by włączyć go ponownie w czynne zawodowe i społecznie przydatne życie. Stąd też pozwalam sobie Wysokiej Izbie zająć uwagę tymi zagadnieniami, które coraz wyraźniej występują przed nowoczesnym społeczeństwem, a których rozwiązanie kształtuje moralne oblicze naszych czasów.</u>
+ <u xml:id="u-13.1" who="#PoselGorskiMarian">Opiekuńcze zadania, które musi podejmować całe społeczeństwo, związki zawodowe i organizacje społeczne pod kierunkiem resortu zdrowia i opieki społecznej muszą się skupiać w trzech podstawowych kierunkach działania. Są to:</u>
+ <u xml:id="u-13.2" who="#PoselGorskiMarian">— opieka społeczna nad człowiekiem starym, przewlekle i nieuleczalnie chorym, — opieka nad dziećmi psychicznie i fizycznie upośledzonymi, — działalność rehabilitacyjna w takim zakresie, by maksymalnie przystosować człowieka kalekiego do życia.</u>
+ <u xml:id="u-13.3" who="#PoselGorskiMarian">Problem ludzi starych należy do najdonioślejszych i nam najbliższych, zwłaszcza, że liczba tych ludzi z każdym rokiem wzrasta. Obecnie w naszym społeczeństwie przeszło 4,5 mln ludzi przekroczyło 60 rok, a w wieku przeszło 65 lat, czyli w fazie poprodukcyjnej, znajduje się 3 200 tys. osób. Tak więc obecnie w wieku ponad 60 lat znajduje się 13,4% całego naszego społeczeństwa, a w miarę wzrostu lat życia liczba ta będzie zwiększała się corocznie o 220 do 250 tysięcy osób. W roku 1975 ogólna liczba ludzi starszych będzie wynosiła od 4,8 do 5 mln. Waga problemu jest więc natury wielorakiej, zarówno demograficznej i społeczno-ekonomicznej, jak i psychologicznej. Ten ostatni aspekt pragnąłbym szczególnie podkreślić, ponieważ zdajemy sobie sprawę, że dla większości ludzi przejście w stan spoczynku z życia zawodowo czynnego stanowi moment przełomowy. Większość do tej chwili jest nieprzygotowana, stąd też rodzi się u nich poczucie krzywdy, pogłębione przez to, że społeczeństwo niełatwo akceptuje status człowieka starego, emeryta lub rencisty zawodowo nieczynnego, i nie zawsze dostatecznie jasno uprzytamnia sobie obowiązki stąd wynikające. Odwrócenie zaś tego nastawienia jest procesem długotrwałym, który powinno się zapoczątkować w szkołach i rodzinach, budząc szacunek dla ludzi starszych, którzy nań całym swym życiem zasłużyli, którzy w naszym pokoleniu swym wysiłkiem i dosłownie swą krwią budowali nowy ustrój. W ten sposób będzie się umacniać więź, łączącą poszczególne pokolenia i integrować struktura narodu na wszystkich jej wiekowych szczeblach.</u>
+ <u xml:id="u-13.4" who="#PoselGorskiMarian">Należy więc wrócić do dawną tradycją uświęconego szacunku dla ludzi starszych i do uznania ich autorytetu, do wskrzeszenia poczucia obowiązku sprawowania nad nimi opieki. Jest to niezbędne, ponieważ nowe życie stwarza nowe sytuacje wynikające z migracji ludności ze wsi do miast, ludności, której przejście do miasta narusza, wraz ze zmianą dotychczasowych warunków życia i pracy, odwieczne więzy rodzinne zwłaszcza w społeczeństwach wiejskich urbanizujących się. Los więc ludzi starych, opuszczających wieś i pozbawionych dotychczasowej łączności z ziemią jako warsztatem pracy pielęgnowanym i uprawianym od pokoleń — stał się szczególnie trudny, a czasem wręcz tragiczny. Ale i los ludzi starych pozostających na wsi nie jest lżejszy. A zapytajmy się, czy los robotników rolnych zatrudnionych w PGR jest lepszy. Czy na starość nie marzną w złych i nie opalanych domach? Niestety, musimy odpowiedzieć sobie twierdząco. Zaradzić temu starają się instytucje państwowe, ośrodek opiekuna społecznego — gminny, powiatowy, obwodowy czy wojewódzki, w którym za pośrednictwem profesjonalnych opiekunów społecznych oraz przy pomocy aktywu społecznego zbiera się i rejestruje wielkość potrzeb opiekuńczych, by je maksymalnie zaspokajać. Lecz najczęściej to nie wystarcza. Środki są często zbyt szczupłe. O ile bowiem udało się znaleźć fundusze na zapomogi stałe i okresowe, to do niedawna nie starczyło ich na zasiłki jednorazowe. W roku bieżącym po raz pierwszy, dzięki wprowadzeniu na wniosek Komisji Pracy i Spraw Socjalnych poprawek do preliminarza budżetowego na rok 1974, udało się te potrzeby zaspokoić, na czym zyskali głównie rolnicy, którzy ze względu na wiek lub stan zdrowia zmuszeni byli opuścić swe warsztaty pracy.</u>
+ <u xml:id="u-13.5" who="#PoselGorskiMarian">Wielkie osiągnięcia w pracy opiekuńczej, ale i wielkie zadania mają takie organizacje społeczne, jak Polski Komitet Pomocy Społecznej i Polski Czerwony Krzyż, z których pierwsza organizacja stara się zaspokoić potrzeby bytowe, organizując pomoc rzeczową i usługi, koncentrując uwagę wokół domów dziennego pobytu i klubów seniora, rozszerzając pomoc materialną. Druga zaś organizuje opiekę nad starym człowiekiem chorym, szczególnie samotnym i opuszczonym. Istnieją tendencje tworzenia domów rencistów i emerytów. Jest to z całą pewnością pożyteczne, ale przecież nie wszyscy chętnie godzą się na przebywanie w skupiskach ludzi starych. Wielu z nich i chyba słusznie chcę pozostać w środowisku, w którym wzrastali i przeżyli całe swe czynne życie. A wiemy, że starych drzew nie przesadza się, bo się nie przyjmują i często giną. Problemy te uwzględnia dyrektywa Prezydium Rządu z 23 lutego 1973 r., podkreślająca, że należy ludziom starym stwarzać odpowiednie warunki mieszkaniowe, pozwalające na godziwe życie w środowisku społecznym, z którym się zżyli. Tam mogą znaleźć pomoc wielu organizacji społecznych i ludzi, z którymi pracowali długie lata. Tam też może być realizowane hasło, które przed kilku tygodniami widziałem wypisane na klatce schodowej w Gdyni: — „Nie lękaj się, wśród nas nie zginiesz”.</u>
+ <u xml:id="u-13.6" who="#PoselGorskiMarian">Osobny problem stanowi pomoc dla niedołężnych i nieuleczalnie chorych. Przewiduje się, że do końca obecnego pięciolecia, dzięki nowym inwestycjom powinno zostać oddanych do użytku około 10 tys. nowych miejsc w domach opieki społecznej. W roku 1975 ogólna liczba tych miejsc powinna wynieść 59 tys., to jest 17 na 10 tys. mieszkańców. Mimo że jest to liczba wysoce niewystarczająca, to wiemy już dziś z całą pewnością, że co najmniej 50% tych zadań nie zostanie zrealizowanych. Być może dalsze pięciolatki nadrobią opóźnienia, ale czy ci, którzy czekają na pomoc doczekają się — jest więcej niż wątpliwe. Ich wiek i stan zdrowia wymaga bowiem pomocy niezwłocznej i skutecznej. Gdy zaś takiej uzyskać nie mogą, zostają przyjmowani do klinik i szpitali, gdzie przebywają przez wiele miesięcy, zajmując łóżka, które zamiast na cele opiekuńcze mogłyby być wykorzystane na aktywne rozpoznawanie i leczenie; rezerwa szpitalna w skali ogólnokrajowej wynosi około 15 tys. łóżek.</u>
+ <u xml:id="u-13.7" who="#PoselGorskiMarian">Opieka nad dziećmi umysłowo upośledzonymi i niedorozwiniętymi jest sprawą pilną i bolesną, a nie zaspokojone potrzeby w tym zakresie budzą w naszym społeczeństwie żywy oddźwięk. W chwili obecnej w skali krajowej opiece zamkniętej podlega 10 tys. niedorozwiniętych dzieci, a ich liczba z każdym rokiem będzie wzrastać, chociażby dlatego, że co siódme, dziesiąte dziecko nowo narodzone wykazuje pewien stopień odchyleń od stanu prawidłowego. Nie wszystkie muszą znaleźć pomieszczenie w zakładach specjalnych, ale muszą być otoczone specjalną opieką. Dlatego też resort oświaty organizuje szkolnictwo specjalne, które pełni funkcję adaptacyjno-rehabilitacyjną w stosunku do dzieci dotkniętych mniejszymi defektami rozwojowymi. Budzi niepokój zwiększająca się liczba tych dzieci, czego przyczyną — wśród innych — jest nieokiełznany alkoholizm. Mają tu swój wpływ również niekorzystne warunki pracy zawodowej kobiet będących w ciąży. Opieka więc nad kobietą ciężarną powinna spełniać rolę profilaktyczną.</u>
+ <u xml:id="u-13.8" who="#PoselGorskiMarian">Istnieje jeszcze jeden problem, a mianowicie zbyt duży niedobór miejsc w domach dla psychicznie chorych, gdzie można by umieszczać osoby z głębokimi zaburzeniami fizycznymi, psychicznymi. Sprawa ta powinna być możliwie szybko uregulowana. Analogicznie przedstawia się brak miejsc w domach dla ludzi z przewlekłymi chorobami układu nerwowego. Ciasnota pomieszczeń i wielki trud, związany z prowadzeniem tych zakładów, są przyczynami nie dostosowanego do wielkości potrzeb ich rozwoju. Najlepiej dotychczas został rozwiązany problem opieki nad niewidomymi, którzy — zrzeszeni w Związku Niewidomych — otrzymują potrzebną pomoc materialną i szkoleniową oraz zabezpieczenie odpowiedniej do ich kwalifikacji pracy.</u>
+ <u xml:id="u-13.9" who="#PoselGorskiMarian">Wielki program realizuje resort w zakresie rehabilitacji inwalidów. Sam prowadzi 8 zakładów rehabilitacji zawodowej inwalidów oraz specjalny oddział rehabilitacyjny reumatolologiczno-ortopedyczny. Prowadzi także 7 średnich, 14 zasadniczych szkół zawodowych i 43 kursy przysposobienia zawodowego w 28 specjalnościach w 12 branżach zawodowych. Przeciętnie w ciągu roku przeszkoleniu podlega około 2 tys. osób. Jest rzeczą oczywistą, że w zakładach tych szkoleniem są objęci tylko najciężej poszkodowani, zważywszy, że roczny przyrost inwalidów różnych kategorii znacznie tę liczbę przekracza. Wysoce pocieszający jest fakt, że większość nowo zarejestrowanych inwalidów znajduje opiekę i zatrudnienie w macierzystych zakładach pracy, a zatrudnieni w nich zakładowi instruktorzy we współpracy z kierownictwem zakładów, lekarzami i aktywem społecznym roztaczają nad nimi wszechstronną opiekę. Podkreślić należy, że około 20-tysięczna grupa inwalidów znajduje pełne zatrudnienie w spółdzielczości inwalidzkiej. Sprawa ta jest w naszym kraju bardzo dobrze rozwiązana i na pewno stanowi wzór właściwego podejścia do aktywizacji inwalidów.</u>
+ <u xml:id="u-13.10" who="#PoselGorskiMarian">Również należy podkreślić, że ogólna liczba zawodowo czynnych inwalidów w skali krajowej wynosi około 600 tys. osób.</u>
+ <u xml:id="u-13.11" who="#PoselGorskiMarian">W akcji rehabilitacyjnej i adaptacyjnej do pracy zasadniczą rolę spełnia zaopatrzenie ortopedyczne. Mimo, że poprawia się ono z roku na rok, a i aparatura ortopedyczna stale się doskonali, to jednak zaspokojenie istniejących potrzeb nie może być pełne ze względu na niedobory personalne, materiałowe, a szczególnie lokalowe. Trzeba tu dodać, że stale szkolony przez GKKFiT personel instruktorski stanowi zasadniczy trzon rehabilitacyjny w zakładach produkcyjnych.</u>
+ <u xml:id="u-13.12" who="#PoselGorskiMarian">To przedstawienie w zarysie najbardziej ogólnych potrzeb oraz problematyki opieki społecznej obrazuje doniosłość i wielkość stojących przed resortem zadań, które będą mogły tylko wtedy zostać zrealizowane, gdy znajdą powszechne zrozumienie i poparcie. Należy liczyć na żywy oddźwięk organizacji związkowych, na podejmowane w tym zakresie przez CRZZ inicjatywy.</u>
+ <u xml:id="u-13.13" who="#PoselGorskiMarian">Świadczenia społeczeństwa na rzecz Narodowego Funduszu Ochrony Zdrowia, wytyczne VI Zjazdu PZPR i I Krajowej Konferencji Partyjnej, stwarzające podstawy do szerokiej realizacji zadań społecznej służby zdrowia, jak również program rządowy uchwalony w lutym 1973 roku oraz podjęte na tej podstawie przez resort kierunki działania przy współudziale całego społeczeństwa, a zwłaszcza organizacji związkowych — stwarzają realne przesłanki do wypełnienia zadań stojących przed resortem w zakresie wszechstronnej i skutecznej opieki społecznej.</u>
+ <u xml:id="u-13.14" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-14">
+ <u xml:id="u-14.0" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Głos ma poseł Daniela Liberadzka.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-15">
+ <u xml:id="u-15.0" who="#PoselLiberadzkaDaniela">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Polska służba zdrowia pracująca w nowych warunkach społeczno-ekonomicznych ma doniosłe osiągnięcia. Zmieniła się społeczna treść jej działania, zwiększyła się liczba lekarzy oraz pracowników służb pomocniczych. Udoskonalony został system ochrony zdrowia, co wyraża się w objęciu niemal całej ludności naszego kraju świadczeniami leczniczymi na zasadach ubezpieczeń społecznych. Fakt ten ma wielką wymowę społeczną i stwarza pomyślne warunki w tej dziedzinie dla wszystkich grup ludności.</u>
+ <u xml:id="u-15.1" who="#PoselLiberadzkaDaniela">Wzrost ogólnego poziomu ekonomicznego i kulturalnego ludności wiejskiej oraz polepszenie ochrony zdrowia sprawiły, że wskaźnik umieralności niemowląt na 1000 urodzeń żywych obniżył się ze 116 w 1950 r. do 29,2 w 1972 r. Upoważnia to do uzasadnionego optymizmu. Optymizm ten stanowi źródło motywacji do jeszcze skuteczniejszych działań w dziedzinie poprawy ochrony zdrowia całego społeczeństwa, a dzieci i młodzieży w szczególności. Mimo zarysowującej się do 1990 roku tendencji spadku przyrostu naturalnego na wsi, liczba urodzeń, liczba niemowląt, dzieci i młodzieży będzie wyższa w porównaniu z miastem. Współczynnik reprodukcji biologicznej kobiet-matek na wsi jest wyższy niż kobiet-matek w miastach i wynosi 1,4, a w mieście 0,8. Charakterystyczną cechą rodzin wiejskich jest ich wielodzietność, a to budzi nie tylko szacunek i uznanie społeczne dla macierzyństwa, ale w równym stopniu oznacza potrzebę skierowania większych wysiłków na rozwiązywanie trudnych problemów opieki zdrowotnej nad matką i dzieckiem.</u>
+ <u xml:id="u-15.2" who="#PoselLiberadzkaDaniela">Kiedy zastanawiamy się nad sprawami ochrony zdrowia dzieci i młodzieży na wsi, trzeba mieć ma uwadze wieloraki zespół czynników wpływających na poziom tej ochrony. Mimo ogromnego postępu jest oma jeszcze — głównie ma skutek zaniedbań historycznych — niższa w porównaniu z miastem. Świadczą o tym wyższe wskaźniki umieralności niemowląt, a także umieralność dzieci i młodzieży w wieku 1 — 4 i 15 — 19 lat. Wynika to stąd, że ciągle niższy w porównaniu z miastem jest stan higieny i poziom sanitarny warunków mieszkaniowych i socjalnych, sposób odżywiania się, brak jest często należytej opieki rodzinnej, zwłaszcza ze strony matek obciążonych nadmierną pracą w gospodarstwach rolnych, nie dysponujących jeszcze odpowiednim wyposażeniem technicznym. Wzrost poziomu zamożności ludności rolniczej, zwłaszcza w części gospodarstw wysoko produkcyjnych i w grupie chłoporobotników, nie zawsze idzie w parze z postępem w zakresie wychowania i ochrony zdrowia dzieci i młodzieży. W rodzinach chłoporobotników ciężar prac w produkcji rolnej i w gospodarstwie domowym prawie wyłącznie spoczywa na kobiecie, co nie pozostaje bez ujemnego wpływu na wychowanie i opiekę nad dziećmi.</u>
+ <u xml:id="u-15.3" who="#PoselLiberadzkaDaniela">Pomimo stałego polepszania opieki zdrowotnej nad ludnością wiejską, problemem jest nadal zbyt mała dostępność lecznictwa otwartego. Zarówno sieć ośrodków zdrowia, jak też liczba lekarzy i innych specjalistów, nie jest jeszcze dostateczna, a ponadto rozmieszczenie placówek służby zdrowia i kadr fachowych na terenie województw i powiatów nie jest równomierne. Nie został też do końca rozwiązany problem opieki stomatologicznej, szczególnie dotyczy to opieki nad dziećmi i młodzieżą szkolną.</u>
+ <u xml:id="u-15.4" who="#PoselLiberadzkaDaniela">Rozwojowi systemu opieki zdrowotnej na wsi, rozbudowie sieci placówek i zwiększeniu liczby kadr fachowych powinno towarzyszyć właściwe wyposażenie gabinetów lekarskich specjalistycznych w nowoczesny sprzęt medyczny. Współczesna wieś niewiele posiada cech z idyllicznego wyobrażenia na temat życia wśród pól. Na obszary wiejskie coraz powszechniej wchodzi technika, a z nią nowe sposoby wytwarzania i nowe problemy społeczne. Powstaje konieczność zorganizowanej walki z chorobami, takimi jak: nerwice, urazy powypadkowe, uszkodzenia wzroku i słuchu, wady w postawie, krzywica, próchnica.</u>
+ <u xml:id="u-15.5" who="#PoselLiberadzkaDaniela">Wysoka Izbo! Podjęliśmy wysiłek tworzenia gminnych szkół zbiorczych. W wyniku praktycznego działania już istniejących gminnych systemów szkolnych zarysowała się potrzeba stworzenia równorzędnego systemu opieki zdrowotnej nad dziećmi w wieku przedszkolnym i szkolnym. Przy omawianiu problemu zdrowia nie można pominąć sprawy dziecka w wieku przedszkolnym, szczególnie w sytuacji braku przedszkoli, co utrudnia właściwą opiekę nad zdrowiem tych dzieci, których tylko około 11% objętych jest wychowaniem i opieką zdrowotną w przedszkolach. Oceniając istotę przedszkola w życiu dziecka z pedagogicznego punktu widzenia — to przede wszystkim lepszy start życiowy, którego wyrównywanie należy zacząć już na tym poziomie. Przedszkole — to lepsze warunki rozwoju psychofizycznego, to możliwość wczesnego rozpoznania defektów i zaburzeń tego rozwoju. A wczesne rozpoznanie — to ratunek. Badania z ostatnich lat wskazują na istnienie około 3% — 3,7% dzieci upośledzonych umysłowo. Dla tej grupy dzieci niezbędne jest lepsze organizowanie specjalnych form kształcenia i wychowania w przedszkolach, szkołach i zakładach specjalnych.</u>
+ <u xml:id="u-15.6" who="#PoselLiberadzkaDaniela">Wysoki Sejmie! Sprawowanie opieki zdrowotnej nad wiejskimi dziećmi i młodzieżą musi iść w parze z sukcesywnym podnoszeniem poziomu kultury zdrowotnej rodziny. Jest to bardzo ważny problem. Lekarz bez niezbędnego minimum wiedzy w zakresie kultury zdrowotnej, bez dobrej woli i racjonalnego postępowania — niewiele osiągnie u odbiorcy jego świadczeń. Dzięki szkole lekarz powinien trafić do rodziny, której pomoc w sprawach ochrony zdrowia dzieci i młodzieży jest niezbędna. Szczególną rolę w systemie ochrony zdrowia i w procesie edukacji zdrowotnej dzieci, młodzieży i rodziców mają do spełnienia lekarze oraz pielęgniarki zatrudnieni w higienie szkolnej. Daje się jednak zaobserwować, że praca w higienie szkolnej nie zawsze jest podejmowana z chęcią przez personel służby zdrowia. Jest to odczuwalne w sposobie spełniania obowiązków.</u>
+ <u xml:id="u-15.7" who="#PoselLiberadzkaDaniela">Ważny element w procesie podnoszenia kultury zdrowotnej i kultury spędzania czasu wolnego dzieci i młodzieży szkolnej stanowi zorganizowany wypoczynek. Dobrze służą temu celowi kolonie letnie, obozy wędrowne, zimowiska oraz różnorodne formy rozrywki w miejscach zamieszkania — patronowane przez władze oświatowe, związki zawodowe, organizacje kobiece i młodzieżowe. Coraz liczniejszy jest udział dzieci i młodzieży wiejskiej w wyjazdach na kolonie letnie do wielkich miast Cenne są tu inicjatywy Towarzystwa Przyjaciół Dzieci, które w swej działalności ma na uwadze głównie dzieci z rodzin wielodzietnych i z rodzin o niższym standardzie warunków życiowych. Sprawnych działań organizacyjnych i zabezpieczenia środków finansowych wymaga organizowanie dziecińców wiejskich w okresie nasilonych prac polowych. Na zebraniach i spotkaniach z aktywem kół gospodyń wiejskich spotykamy się często z tego rodzaju postulatem. Do zwiększonego udziału w tym zakresie powinny włączyć się poszczególne branże oraz kółka rolnicze.</u>
+ <u xml:id="u-15.8" who="#PoselLiberadzkaDaniela">Ważnym warunkiem poprawy sytuacji zdrowotnej wsi jest jej higienizacja. W tej dziedzinie jest bardzo wiele do zrobienia. Wymaga to nie tylko nakładów ze środków budżetowych (np. na budowę studni, ujęć wodnych), ale przede wszystkim wspólnej działalności wszystkich sił społecznych zrzeszonych pod egidą gminnych komitetów Frontu Jedności Narodu. Myślę, że wielce pomocne w realizacji zasad higieny byłoby powołanie w każdej wsi — „przodownika higieny”.</u>
+ <u xml:id="u-15.9" who="#PoselLiberadzkaDaniela">Wysoki Sejmie! W obecnym okresie rozwoju naszego kraju, a tym bardziej w przyszłości, coraz mniej będzie problemów dających się traktować względnie autonomicznie. Stopień powiązań poszczególnych zagadnień jest już tak głęboki, iż niezbędny jest program ich równoległego rozwiązywania. Z tego punktu widzenia należy uznać za wysoce właściwą uchwałę dotyczącą całokształtu problemów związanych z ochroną zdrowia dzieci i młodzieży, podjętą na wspólnym kolegium Ministerstwa Zdrowia i Opieki Społecznej i Ministerstwa Oświaty i Wychowania w kwietniu 1973 r. Konsekwentna realizacja tej uchwały, z uwzględnieniem specyfiki środowiska wiejskiego, przyczyni się do pożytecznej zmiany. Uważam jednak, że pełne powodzenie zamierzeń obu resortów uzależnione jest od systematycznego rozwoju sieci placówek służby zdrowia, ich równomiernego rozmieszczenia w powiecie i województwie, od powiększenia kadry medycznej oraz wyposażenia gabinetów w nowoczesny sprzęt medyczny, jak również rozwoju sieci placówek wychowania przedszkolnego na wsi. Jest to postulat, którego realizacja wymaga:</u>
+ <u xml:id="u-15.10" who="#PoselLiberadzkaDaniela">— nadania priorytetowego znaczenia inwestycjom służby zdrowia w gminach i powiatach, — utrzymania, a nawet powiększenia preferencji w rekrutacji młodzieży wiejskiej na akademie medyczne, szczególnie z terenów o wysokich niedoborach kadrowych, — podjęcia starań w kierunku rozwoju sieci placówek wychowania przedszkolnego oraz placówek opiekuńczych nad dzieckiem wymagającym specjalnej troski, — bardziej efektywnego kształcenia kadry nauczycielskiej na potrzeby szkolnictwa specjalnego.</u>
+ <u xml:id="u-15.11" who="#PoselLiberadzkaDaniela">Wymagać to będzie wysiłków i nakładów finansowych. Są to bowiem ogromne przedsięwzięcia, których realizacja jest konieczna. Chodzi tu o zdrowie młodego pokolenia, o jego wszechstronny rozwój biologiczny, gwarantujący właściwe i należyte przygotowanie do podjęcia odpowiedzialnych zadań budowy socjalistycznej Polski.</u>
+ <u xml:id="u-15.12" who="#PoselLiberadzkaDaniela">Jestem przekonana, że debata, którą obecnie przeprowadzamy, uchwała, jaką w tej sprawie podejmiemy — przyczynią się do pomyślnej realizacji tych wzniosłych celów. Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-15.13" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-16">
+ <u xml:id="u-16.0" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Zarządzam przerwę w obradach do godz. 16.</u>
+ <u xml:id="u-16.1" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu od godz. 14 min. 35 do godz. 16 min. 05)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-17">
+ <u xml:id="u-17.0" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Wznawiam posiedzenie. Głos ma poseł Mieczysław Kaczor.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-18">
+ <u xml:id="u-18.0" who="#PoselKaczorMieczyslaw">Obywatelko Marszałku! Wysoki Sejmie! Godzi się w tym miejscu przypomnieć, że postanowienia VI Zjazdu naszej partii dotyczące rozwoju służby zdrowia znalazły swój wyraz w opracowanym przez Rząd i uchwalonym przez Sejm 5-letmim planie rozwoju społeczno-gospodarczego kraju na lata 1971 — 1975.</u>
+ <u xml:id="u-18.1" who="#PoselKaczorMieczyslaw">Nakłady inwestycyjne na ochronę zdrowia i opiekę społeczną zostały zwiększone o 80% w stosunku do wykonania z lat 1966 — 1970. Ponadto liczba nowo rozpoczynanych obiektów planowanych do zakończenia po roku 1975 wyznacza wysoką dynamikę nakładów inwestycyjnych na lata 1976 — 1980 i podwala na oddanie do użytku prawie dwukrotnie więcej łóżek szpitalnych i innych efektów rzeczowych.</u>
+ <u xml:id="u-18.2" who="#PoselKaczorMieczyslaw">Plan 5-letni zmierza do wyrównania istniejących dysproporcji w rozmieszczeniu obiektów na terenie kraju, bowiem liczba łóżek przypadających na 10 tys. mieszkańców waha się od 33 w jednych województwach do prawie 70 w innych. Stan techniczny istniejącej bazy, ze względu na jej wiek, w znacznym stopniu nie odpowiada współczesnym wymogom — dlatego też w bieżącej pięciolatce poważnie zwiększono środki na kapitalne remonty i modernizację.</u>
+ <u xml:id="u-18.3" who="#PoselKaczorMieczyslaw">Również i wzrastające nakłady są lepiej wykorzystywane, zasadniczą jednak trudność sprawia zapewnienie wykonawstwa na poziomie posiadanych przez inwestorów środków.</u>
+ <u xml:id="u-18.4" who="#PoselKaczorMieczyslaw">Trudności wykonawstwa obiektów szpitalnych i innych o złożonej funkcji wynikają głównie z systemu mierników oceny efektywności działania przedsiębiorstw budowlanych. Skomplikowana funkcja szpitala, zakres robót instalacyjnych i wymagany standard robót wykonawczych powodują, że obiekty te, nawet przy najdalej posuniętej prefabrykacji — będą znacznie bardziej pracochłonne niż montaż budynków mieszkaniowych. W obecnej sytuacji, kiedy o ocenie przedsiębiorstwa budowlanego decydują szybkie efekty, wydajność pracy i nieprzekraczanie wskaźnika funduszu płac, skłonienie przedsiębiorstwa; do przyjęcia budowy szpitala lub do zwiększenia zakresu rocznych zadań powoduje pogorszenie wspomnianych wskaźników i odwrotnie — zmniejszenie zakresu robót przy budowie szpitala d przeniesienie sił i środków na budownictwo o mniejszej pracochłonności — poprawia te wskaźniki.</u>
+ <u xml:id="u-18.5" who="#PoselKaczorMieczyslaw">Ministerstwo Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych oraz Ministerstwo Zdrowia i Opieki Społecznej czynią wiele wysiłków, aby tym zjawiskom przeciwdziałać; płacone są dodatki do robocizny za wysoką jakość wykonywanych robót, roboty zamienne są opłacane przez inwestora z dodatkiem 50%. Resort budownictwa tworzy specjalne fundusze nagród za oddawanie obiektów do użytku lub za wykonanie Określonych węzłów na budowach o długim cyklu; premie zjednoczeń budownictwa uzależnia się od wykonania zadań finansowych i rzeczowych w przyjętych do planu przerobu inwestycjach służby zdrowia i opieki społecznej; postęp robót na wszystkich ważniejszych placach budów jest kontrolowany przez oba resorty. W wyniku tych działań nastąpiło zdecydowane zdyscyplinowanie terminowości przekazywania obiektów do użytku.</u>
+ <u xml:id="u-18.6" who="#PoselKaczorMieczyslaw">Tym niemniej wszystkie wyżej wymienione działania nie spowodowały zainteresowania przedsiębiorstw przyjmowaniem do realizacji obiektów służby zdrowia na równi z zadaniami z zakresu budownictwa mieszkaniowego lub przemysłowego Wysoka Izbo! Problem niewspółmiernie wzrasta w zestawieniu z określoną w rządowym programie rozwoju ochrony zdrowia i opieki społecznej stałą do 1990 roku dynamiką nakładów inwestycyjnych. Skala zadań inwestycyjnych jest poważna; po to, aby w roku 1990 osiągnąć zaspokojenie potrzeb, musimy przekazać 230 tys. łóżek w szpitalach i zakładach psychiatrycznych, 95 tys. miejsc w domach specjalnych opieki społecznej i domach rencistów, 90 tys. miejsc w żłobkach i około 1 200 różnego typu ośrodków zdrowia, musimy rozszerzyć kształcenie wyższych i średnich kadr medycznych, rozwijać zaplecze techniczne służby zdrowia.</u>
+ <u xml:id="u-18.7" who="#PoselKaczorMieczyslaw">Program ten został zatwierdzony decyzją Rządu z 23 lutego 1973 roku, która to zobowiązuje zainteresowanych ministrów oraz władze administracji terenowej m.in. do zapewnienia pełnej realizacji zadań inwestycyjnych, wskazując równocześnie podstawowe kierunki działania dotyczące programowania, projektowania, organizacji służb inwestycyjnych i wykonawstwa.</u>
+ <u xml:id="u-18.8" who="#PoselKaczorMieczyslaw">Wysoka Izbo! Pozwolę sobie pokrótce przedstawić stan realizacji decyzji Rządu w tym zakresie — ma podstawie ocen dokonanych przez sejmową Komisję Zdrowia i Kultury Fizycznej, materiałów resortu i Najwyższej Izby Kontroli oraz uwag i spostrzeżeń społeczeństwa wyrażanych na spotkaniach poselskich.</u>
+ <u xml:id="u-18.9" who="#PoselKaczorMieczyslaw">Ministerstwo Zdrowia i Opieki Społecznej rozpoczęło prace nad programami rozwoju służby zdrowia i opieki społecznej do 1990 roku w poszczególnych województwach. Opracowania te, w których władze terenowe przedstawiły również zamierzenia inwestycyjne, zostały w większości województw zakończone, a w niektórych są w fazie ostatecznych uzgodnień. Nawiązują one — szczególnie w części inwestycyjnej — do projektu przestrzennego zagospodarowania kraju, zapewniając tym prawidłowość inwestowania. Programy te obejmują również inwestycje finansowane ze środków Narodowego Funduszu Ochrony Zdrowia.</u>
+ <u xml:id="u-18.10" who="#PoselKaczorMieczyslaw">Ministrowie Zdrowia i Opieki Społecznej oraz Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych wspólnie określili program prac nad projektami typowymi i dalszym uprzemysłowieniem budownictwa zakładów służby zdrowia i Opieki społecznej. Jako zasadę przyjęto rozwijanie nowego budownictwa w oparciu o projekty typowe i powtarzalne, określono dla poszczególnych lokalizacji typy projektów i technologie wykonawstwa.</u>
+ <u xml:id="u-18.11" who="#PoselKaczorMieczyslaw">Resortowe Biuro Projektów Służby Zdrowia w ciągu ostatnich 3 lat podwoiło swoją produkcję. W tym samym okresie biuro to opracowało projekty typowe nowoczesnych szpitali, umożliwiając zaspokojenie zróżnicowanych potrzeb na dokumentację. Są to projekty przewidujące budowę metodami uprzemysłowionymi. Opracowano również nowe projekty typowe dla obiektów pomocy społecznej, zakładów psychiatrycznych i lecznictwa otwartego. Pozwala to na rozszerzenie frontu nowego budownictwa. Jednakże proces organizowania i specjalizowania terenowych biur i pracowni projektowych, które miały w pierwszej kolejności przejąć na siebie ciężar adaptacji projektów typowych i powtarzalnych — rozwija się nazbyt powoli i dlatego istnieje poważne zagrożenie dla dalszego rozszerzenia zakresu nowego budownictwa. Opracowany przez resort program rozbudowy terenowych biur projektowych i pracowni służby zdrowia stanowić powinien pomoc dla administracji terenowej w przygotowaniu inwestycji.</u>
+ <u xml:id="u-18.12" who="#PoselKaczorMieczyslaw">Ministrowie Zdrowia i Opieki Społecznej oraz Gospodarki Terenowej i Ochrony środowiska zalecili skoncentrowanie prac programowo-przygotowawczych oraz nadzoru inwestorskiego nad większymi budowami służby zdrowia w wybranych dyrekcjach inwestycji miejskich oraz utworzenie odpowiednich komórek w wojewódzkich zarządach inwestycji miejskich, odpowiedzialnych za przygotowania i realizację całego terenowego planu budownictwa służby zdrowia i opieki społecznej. Pragnę stwierdzić, że szereg województw przystąpiło już do koncentracji i specjalizacji obsługi inwestorskiej służby zdrowia.</u>
+ <u xml:id="u-18.13" who="#PoselKaczorMieczyslaw">Wysoki Sejmie! W poprzedniej części swego wystąpienia mówiłem o niektórych trudnościach realizacji całego planu budownictwa służby zdrowia. Omawiałem również przedsięwzięcia i wysiłki zmierzające do zabezpieczenia pełnego wykonania zadań w tym zakresie. Nie dały one jednak w pełni zadowalających wyników. Według wstępnych danych wykonanie robót budowlano-montażowych resortu służby zdrowia w 1973 r. wyniosło zaledwie 87%, przy czym plan centralny wykonano w 92%. Wprawdzie wartość robót budowlano-montażowych wykonanych w 1973 r. jest wyższa prawie o 2% od wykonania w 1972 r., ale wskaźnik wykonania planu jest gorszy o 2,5% niż w 1972 r.</u>
+ <u xml:id="u-18.14" who="#PoselKaczorMieczyslaw">Wykonanie planu centralnego w zakresie robót budowlano-montażowych było o 7% wyższe niż w roku poprzednim, a główne opóźnienia wystąpiły w realizacji planów terenowych. Postanowienia I Krajowej Konferencji Partyjnej zobowiązujące do odrobienia zaległości m.in. w inwestycjach służby zdrowia — mają szczególną wymowę i powinny być zrealizowane dzięki działaniu wszystkich uczestników procesu inwestycyjnego. Szczególna rola i odpowiedzialność spoczywa na urzędach wojewódzkich. Na podstawie powyższych danych, jak również analiz dokonanych przez Komisję Zdrowia i Kultury Fizycznej, obserwacji, bezpośrednich rozmów z przedstawicielami przedsiębiorstw, na placach budów i z przedstawicielami władz terenowych oraz społeczeństwa można dojść do wniosku, że w warunkach nie znanej dotychczas skali budownictwa mieszkaniowego, które przekształca się coraz bardziej w przemysł mieszkaniowy — wielki program budownictwa służby zdrowia może być zrealizowany tylko na podstawie decyzji Prezydium Rządu z 23 lutego 1973 r. zobowiązującej do przeprowadzenia specjalizacji wytypowanych przedsiębiorstw w dziedzinie budownictwa szpitalnego. Sądzę, że specjalizacja przedsiębiorstw sprzyjać będzie skracaniu cykli inwestycyjnych, poprawie jakości wykonywanych robót oraz obniżaniu kosztów inwestycji.</u>
+ <u xml:id="u-18.15" who="#PoselKaczorMieczyslaw">Zainteresowanie, ofiarność i udział całego społeczeństwa w realizacji programu budownictwa zakładów służby zdrowia i opieki społecznej, m.in. w formie świadczeń na NFOZ i czynów społecznych, daje społeczeństwu szczególne podstawy do wnikliwej, gospodarskiej kontroli wykorzystywania zarówno państwowych, jak i społecznych środków przeznaczonych na inwestycje resortu służby zdrowia, zobowiązując nas wszystkich do stworzenia warunków zapewniających pełną realizację zadań budownictwa inwestycyjnego służby zdrowia. Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-18.16" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-19">
+ <u xml:id="u-19.0" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Głos ma poseł Jerzy Hagmajer.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-20">
+ <u xml:id="u-20.0" who="#PoselHagmajerJerzy">Pani Marszałku! Wysoki Sejmie! Pragnę skierować uwagę obywateli posłów na realizację doniosłej inicjatywy I Sekretarza Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, dotyczącej utworzenia Narodowego Funduszu Ochrony Zdrowia. Jak pamiętamy, VII Kongres Związków Zawodowych inicjatywę tę podjął, stwierdzając w przyjętej uchwale konieczność rozwinięcia przez organizacje związkowe intensywnej działalności na rzecz szerokiego świadczenia dobrowolnych składek na ten Fundusz, a także podejmowania zobowiązań i czynów społecznych oraz przyspieszania realizacji programu ochrony zdrowia. Centralna Rada Związków Zawodowych zwróciła się do Ogólnopolskiego Komitetu Frontu Jedności Narodu o podjęcie uchwały w sprawie utworzenia Narodowego Funduszu Ochrony Zdrowia zamiast Społecznego Funduszu Budowy Szkół i Internatów. Zasłużony ten Fundusz został wsparty w latach 1958 —1972 ofiarnością całego społeczeństwa, której wynikiem finansowym była kwota około 23 mld zł. Za te społeczne środki wybudowano 2 444 szkoły, zapewniono 10 tys. miejsc w internatach, 5 tys. miejsc w warsztatach szkolnych, oddano ponad 20 tys. izb mieszkalnych dla nauczycieli, zbudowano wiele przedszkoli, domów dziecka, żłobków, specjalnych zakładów wychowawczych. Z dumą możemy spojrzeć na ten dorobek społeczny i wyrazić wdzięczność całemu światu pracy za ofiarność, która się przyczyniła do tak skutecznych wyników. Zamknięcie działalności Społecznego Funduszu Budowy Szkół i Internatów tak wybitnym sukcesem pozwala na optymistyczne oceny zaangażowania społecznego na rzecz ochrony zdrowia w Polsce.</u>
+ <u xml:id="u-20.1" who="#PoselHagmajerJerzy">Od 1 stycznia 1973 roku działa Krajowy Komitet Narodowego Funduszu Ochrony Zdrowia, w skład którego wchodzą wybitni przedstawiciele organizacji politycznych, społecznych, naukowcy, przedstawiciele związków twórczych, robotników, chłopów i inteligencji pracującej. Fundusz ten jest wsparty działalnością komitetów wojewódzkich i innych szczebli administracyjnych, powołanych przez właściwe terenowe komitety Frontu Jedności Narodu. Zebrane fundusze zostaną przeznaczone, zgodnie z sugestią Biura Politycznego KC PZPR i delegatów VII Kongresu Związków Zawodowych na:</u>
+ <u xml:id="u-20.2" who="#PoselHagmajerJerzy">— budownictwo szpitali wspólnie z przychodniami specjalistycznymi, — budownictwo nowoczesnej bazy leczniczej chorób nowotworowych, — budownictwo szpitali powiatowych i gminnych ośrodków zdrowia, — rozwój i modernizację lecznictwa przemysłowego, — budowę żłobków, a także internatów dla dzieci i młodzieży, — budowę domów opieki społecznej, — dofinansowanie czynów społecznych związanych z budową obiektów służby zdrowia i opieki społecznej.</u>
+ <u xml:id="u-20.3" who="#PoselHagmajerJerzy">W związku z tymi kierunkami warto przedstawić pod rozwagę Komitetu Krajowego Narodowego Funduszu Ochrony Zdrowia sprawy finansowania zakupu sprzętu medycznego, a zwłaszcza aparatury jednorazowego użytku, których braki są szczególnie dotkliwe w zakresie zaspokajania potrzeb chorych i profilaktyki.</u>
+ <u xml:id="u-20.4" who="#PoselHagmajerJerzy">Zasadniczą bazą finansową Narodowego Funduszu Ochrony Zdrowia są opłaty indywidualne, kształtujące się w wysokości 0,25% — 0,5% zarobków podstawowych netto wszystkich osób pobierających wynagrodzenie za pracę, oraz 0,7% sumy przychodu rocznego indywidualnych gospodarstw rolnych. Warto również podkreślić, że członkowie związków twórczych zadeklarowali wkłady 0,5% swych dochodów. Poważną składową dochodów NFOZ są dopłaty do sprzedaży alkoholu i tu. dygresyjnie chciałbym z ubolewaniem stwierdzić, że są to, niestety, sumy wielo-, wielomilionowe. Wpłaty na NFOZ pracowników pobierających wynagrodzenie w roku 1973 osiągnęły 1 020 mln zł, ponadto rolnicy wpłacili 209 mln zł, spółdzielczość — 76 mln zł i młodzież — 11 mln zł. Razem uzyskano 1 406 mln zł.</u>
+ <u xml:id="u-20.5" who="#PoselHagmajerJerzy">W pierwszym roku na NFOZ wpłynęło 2 315 mln zł w gotówce, co jest poważnym sukcesem, ą suma ta nie uwzględnia przecież wartości czynów społecznych, jak na przykład wykonywanych bezpłatnie dokumentacji obiektów służby zdrowia.</u>
+ <u xml:id="u-20.6" who="#PoselHagmajerJerzy">Od trzech lat obserwujemy z zadowoleniem nową politykę społeczną państwa. Sejmowa Komisja Zdrowia i Kultury Fizycznej, która będąc ściśle związana z problematyką służby zdrowia, wyraźnie odczuwa, jak korzystnie zmieniła się w związku z decyzjami partii i Rządu atmosfera towarzysząca tej odpowiedzialnej pracy. Wyraża się to zasadniczymi wzrostami wynagrodzeń, zwiększeniem środków budżetowych na wydatki bieżące, inwestycje i roboty budowlano-montażowe. W ciągu ostatnich trzech lat wydatki inwestycyjne służby zdrowia wzrosły o 77%, jednak nie zaspokajają one w pełni potrzeb ochrony zdrowia. Dlatego tak cenna jest inicjatywa I Sekretarza KC PZPR, odwołująca się do ofiarności społeczeństwa, któremu przecież NFOZ służy i z każdym rokiem służyć będzie wydajniej, przyspieszając likwidację istniejących braków często jeszcze dotkliwie odczuwanych zarówno przez pracowników służby zdrowia, jak i przede wszystkim przez chorych.</u>
+ <u xml:id="u-20.7" who="#PoselHagmajerJerzy">Zdrowie zawsze było uznawane za wartość moralną („Zdrowy duch w zdrowym ciele”), umożliwiającą czynny udział w kształtowaniu społecznej przyszłości i jest najcenniejszą wartością biologiczną dla każdego z nas, dla rodziny i dla narodu. Społeczeństwo o tym wie i chyba dlatego apel o ofiarność już w pierwszym roku istnienia NFOZ spotkał się z tak pozytywnym odzewem. Ofiarność poszczególnych osób, organizacji, instytucji będzie się zwiększać, jeśli efekty Funduszu będą przedstawiane opinii publicznej. Wynika stąd poważny obowiązek informowania społeczeństwa o wynikach działalności przez komitety NFOZ wszystkich szczebli, jak również ze strony posłów i radnych. Informacja ta powinna mieć charakter zarówno ogólny, jak i szczegółowy. Społeczeństwo musi na przykład wiedzieć o tym, że 75% zebranych sum będzie przeznaczonych na inwestycje przez odpowiednie komitety terenowe, najlepiej znające potrzeby lokalne. Powinien być również powszechnie znany fakt, że pozostałe 25% Funduszu znajdujące się w dyspozycji centralnej będzie skierowane na poważniejsze przedsięwzięcia inwestycyjne.</u>
+ <u xml:id="u-20.8" who="#PoselHagmajerJerzy">Z funduszów tych finansowana będzie budowa i rozbudowa centrów onkologicznych w Białymstoku, Bydgoszczy, Łodzi i Olsztynie, centrów kardiologicznych w Warszawie, Katowicach i Poznaniu, rehabilitacyjnych w Koszalinie, Opolu, Rzeszowie i Wrocławiu. W Gdyni powstanie Instytut Medycyny Morskiej, wzmocni się ośrodki geriatryczne w Busku, Inowrocławiu, Nałęczowie. Ostrożne przewidywania pozwalają przypuszczać, że do roku 1980, dzięki wydatnej pomocy społeczeństwa, będzie można poza planami państwowymi uzyskać dodatkowo 14 tys. łóżek szpitalnych, 180 wiejskich ośrodków zdrowia, 3 800 miejsc w szkolnictwie medycznym i 5 500 miejsc w domach opieki społecznej. Ta ostatnia pozycja jest szczególnie ważna — mówił o tym mój przedmówca, prof. Górski.</u>
+ <u xml:id="u-20.9" who="#PoselHagmajerJerzy">Jak wiadomo na przestrzeni ostatnich 20 lat następuje proces starzenia się społeczeństwa, wyrażający się we wzroście procentu obywateli w wieku powyżej 60 lat — z 8,2% do 13,5%. Nakłada to specjalne obowiązki na Ministerstwo Zdrowia i Opieki Społecznej, obowiązki, które zresztą w tym zakresie będą miały obiektywną tendencję wzrostu. Znany jest fakt, jak wielkie znaczenie ma odciążenie przez domy opieki społecznej szpitali z konieczności hospitalizacji ludzi w wieku podeszłym. Wiadomo jest również, jak dotkliwy jest brak domów emerytów, starców i osób wymagających stacjonarnej opieki społecznej.</u>
+ <u xml:id="u-20.10" who="#PoselHagmajerJerzy">Ideał rodziny wielopokoleniowej dyskutowany przez socjologów i działaczy społecznych, który rozwiązałby wiele życiowych i palących problemów w tym zakresie, jest ściśle związany ze sprawą budownictwa mieszkaniowego. Dopóki zagadnienie to nie będzie ostatecznie rozwiązane, dopóty problem ludzi starych musi być rozstrzygany przy pomocy państwa i społeczeństwa. Całokształt tej problematyki i innych żywotnych spraw dotyczących najlepszego modelu rodziny w państwie socjalistycznym był wielokrotnie dyskutowany przez Komisję Zdrowia i Kultury Fizycznej. Jednym z wniosków wynikających z dyskusji był postulat ukonstytuowania Rady do Spraw Rodziny. Odpowiedni dezyderat sformułowany przez Komisję został skierowany przez Prezydium Sejmu do Prezesa Rady Ministrów. Otrzymaliśmy odpowiedź od wicepremiera Tomala, potwierdzająca celowość powołania Rady i informację o decyzji zorganizowania pod przewodnictwem podsekretarza stanu w Ministerstwie Zdrowia i Opieki Społecznej zespołu, który do końca 1973 roku został zobowiązany przedstawić koncepcję programu działania, składu i statutu. Rozumiejąc celowość tak zaprojektowanych czynników wstępnych, należy wyrazić nadzieję, że zgodnie z dezyderatem sejmowej Komisji Zdrowia i Kultury Fizycznej — Rada do Spraw Rodziny będzie związana z wysokim urzędem Prezesa Rady Ministrów, gdyż tylko wtedy jej autorytet i możliwość skutecznego międzyresortowego działania znalazłyby swój właściwy wymiar i odpowiednią rangę. W tym ustawieniu organizacyjnym, złożone i trudne zadania stojące przed Radą miałyby poważnie zwiększone szanse realizacji swych postulatów.</u>
+ <u xml:id="u-20.11" who="#PoselHagmajerJerzy">Wracając do spraw bezpośrednio związanych z Narodowym Funduszem Ochrony Zdrowia, należy zwrócić specjalną uwagę na zarysowujące się już trudności wykonawstwa inwestycji proponowanych przez komitety i pokrywanych z funduszów społecznych.</u>
+ <u xml:id="u-20.12" who="#PoselHagmajerJerzy">Uchwała Rady Ministrów nr 29 z 23 lutego 1973 r. przyznaje priorytet inwestycjom służby zdrowia. Mimo tej uchwały, realizacja planu inwestycyjnego była w ubiegłym roku dla resortu zdrowia przysłowiowym — „ciężkim orzechem do zgryzienia”. Dlatego, zabierając głos w dyskusji nad informacją Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej, pragnę skierować uwagę odpowiedzialnych organów państwowych oraz zjednoczeń i przedsiębiorstw budowlanych na fakt, że niepodejmowanie zadań przedstawionych do wykonania przez komitety Narodowego Funduszu Ochrony Zdrowia przestaje być niedociągnięciem gospodarczym a staje się poważnym błędem politycznym, który w konsekwencji osłabiłby wiarę społeczeństwa w celowość ofiarności na rzecz Funduszu.</u>
+ <u xml:id="u-20.13" who="#PoselHagmajerJerzy">Wysoka Izbo! Minister Zdrowia i Opieki Społecznej oraz posłowie zabierający głos w dyskusji poruszali zagadnienia związane z deontologią lekarską. Przytłaczająca większość niemal półmilionowej rzeszy pracowników służby zdrowia spełnia swe powołanie ofiarnie, z poświęceniem służąc chorym i zapobiegając chorobom, zaś liczna kadra naukowców owocnie rozwija nauki medyczne i szkoli młode pokolenia lekarzy i innych fachowych pracowników służby zdrowia. Ta zdecydowana większość musi przez oddziaływanie wychowawcze korygować zdarzające się niedociągnięcia i przekroczenia etyczne i eliminować jednostki oporne, u których przeważają tendencje nie mające nic wspólnego ze wspaniałymi tradycjami wysokiej etyki charakteryzującej kilkusetletnią historie medycyny polskiej.</u>
+ <u xml:id="u-20.14" who="#PoselHagmajerJerzy">Wspominając z szacunkiem historię medycyny i jej aspekt deontologiczny, pragnę na zakończenie przedstawić obywatelom posłom pogląd znakomitego lekarza i filozofa Sebastiana Petrycego, który rozważając przed 400 laty osobowość lekarza, takie uczynił spostrzeżenie: — „Jeśli dla której przyczyny udaje się większym niźli jest, jako dla chwały, albo sławy, albo pieniędzy, taki sprośny jest i godzien wielkiej nagany”.</u>
+ <u xml:id="u-20.15" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-21">
+ <u xml:id="u-21.0" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Głos ma poseł Franciszek Burian.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-22">
+ <u xml:id="u-22.0" who="#PoselBurianFranciszek">Pani Marszałku! Wysoki Sejmie! Program dalszego rozwoju kraju zakłada systematyczną poprawę warunków socjalnych społeczeństwa. Cel ten jest realizowany przez politykę socjalną państwa, której podstawowym elementem jest ochrona zdrowia.</u>
+ <u xml:id="u-22.1" who="#PoselBurianFranciszek">O poziomie życia decyduje zarówno zaspokajanie materialnych, jak i niematerialnych potrzeb społeczeństwa. Potrzeby w zakresie oświaty, nauki, ochrony zdrowia czy kultury zaliczamy do grupy potrzeb niematerialnych, a wzajemne przenikanie i współzależności zwrotne tych grup są bezsporne.</u>
+ <u xml:id="u-22.2" who="#PoselBurianFranciszek">Społeczeństwo jest konsumentem, ale jednocześnie producentem dóbr i usług, a jego stan, także zdrowotny, nie może być obojętny. Działanie na rzecz aktywizacji społeczeństwa jest skuteczne, gdy rozwój gospodarczy przekształca się w stałą poprawę warunków życia, — wywodzi się to z koncepcji społeczeństwa socjalistycznego.</u>
+ <u xml:id="u-22.3" who="#PoselBurianFranciszek">Nasz model ochrony zdrowia sprzyja podnoszeniu stopnia zdrowotności społeczeństwa, m.in. przez doskonalenie służby zdrowia, która pełni rolę wiodącą i coraz bardziej odpowiedzialną, gdy obserwowany w całym świecie przyspieszony rozwój techniki niesie wiele nie spotykanych do tej pory ułatwień życia, ale również niemało szkodliwości i zagrożeń nieznanych poprzednim generacjom.</u>
+ <u xml:id="u-22.4" who="#PoselBurianFranciszek">W latach ubiegłych, w wyniku niedostatecznych nakładów na ochronę zdrowia, dawały o sobie znać dysproporcje między wzrastającymi potrzebami zdrowotnymi społeczeństwa a obiektywnymi możliwościami ich zaspokajania. Podjęte decyzje polityczne stwarzają dla rozwoju ochrony zdrowia znacznie szerszą niż dotychczas perspektywę, ale też stawiają zwiększone zadania.</u>
+ <u xml:id="u-22.5" who="#PoselBurianFranciszek">Wysoka Izbo! Osiągnięcia służby zdrowia, gdyby mierzyć je tylko danymi z roczników statystycznych, mogą imponować. Mamy w kraju ponad 53 tys. lekarzy i liczba ta stawia nas w czołówce krajów europejskich. Dysponujemy 700 szpitalami i bez mała 38 tysiącami łóżek sanatoryjnych, mamy ponad 5 700 przychodni, ponad 2 800 wiejskich ośrodków zdrowia, których liczba co rok szybko wzrasta. Mimo to leczenie staje się trudniejsze — zwłaszcza tak zwanych — „przypadków banalnych”, a pacjenci z przewlekłymi schorzeniami czują się jak uciążliwi petenci.</u>
+ <u xml:id="u-22.6" who="#PoselBurianFranciszek">Odczuwa się brak lekarza koordynatora, który pokierowałby leczeniem, zajmując się pacjentem kompleksowo jako psychofizyczną ludzką całością. Kończy się to nazbyt często ucieczką do szpitala, co nie może być jednoznaczne z zarachowaniem chorego jako — „przypadek”, a nie jednostkę o określonych doznaniach fizycznych i psychicznych, ludzkich uczuciach i potrzebach. Tę metodę leczenia tak określił prof. L. Manteuffel: „Ludzie brną coraz głębiej w nierealną fikcję mechanicznego ujmowania życia człowieka. To co ludzkie, staje się coraz bardziej dalekie, obce, niezrozumiałe i niepotrzebne”.</u>
+ <u xml:id="u-22.7" who="#PoselBurianFranciszek">Sprawa struktury organizacyjnej służby zdrowia dojrzała więc do rozwiązania. Ze środowiska lekarskiego i z kręgu pacjentów wywodzą się krytyczne głosy na temat kompetencyjnego rozbicia placówek i takiego ich funkcjonowania, w którym ginie cel naczelny — ochrona zdrowia ludzkiego.</u>
+ <u xml:id="u-22.8" who="#PoselBurianFranciszek">Stwierdzono konieczność zapewnienia społeczeństwu większej dostępności i wyższego poziomu świadczeń zapobiegawczo-leczniczych przez usprawnienie organizacji opieki zdrowotnej. Przeprowadzone zmiany nie mogą sprowadzać się jedynie do zmiany szyldu, a ostateczny efekt dotyczyć wyłącznie scentralizowania administracji odrębnych jednostek.</u>
+ <u xml:id="u-22.9" who="#PoselBurianFranciszek">Proces integracyjny motywowany jest przede wszystkim odczuwalnymi przez pacjenta korzyściami, który oczekuje:</u>
+ <u xml:id="u-22.10" who="#PoselBurianFranciszek">— większej efektywności opieki zdrowotnej, — poprawy dostępności, ciągłości i kompleksowości leczenia, — odpowiedzialności za jego zdrowie, — kształtowania wreszcie postaw środowiska pracowników służby zdrowia.</u>
+ <u xml:id="u-22.11" who="#PoselBurianFranciszek">W organizacji ochrony zdrowia integracja przynosi:</u>
+ <u xml:id="u-22.12" who="#PoselBurianFranciszek">— jeden ośrodek dyspozycji, — maksymalne w naszych warunkach wyeksponowanie opieki podstawowej środowiskowej, — koncentrację funkcji diagnostyczno-leczniczych i rehabilitacyjnych, — ujednolicenie dokumentacji i informacji medycznej o stanie zdrowia jednostki, określonych grup ludności i całego społeczeństwa.</u>
+ <u xml:id="u-22.13" who="#PoselBurianFranciszek">W aspekcie ekonomicznym procesy integracyjne powinny spowodować:</u>
+ <u xml:id="u-22.14" who="#PoselBurianFranciszek">— optymalne efekty określonych nakładów finansowych, — pełniejsze wykorzystanie środków materialnych, aparatury i urządzeń w ramach możliwości, jakie daje koncentracja funkcji.</u>
+ <u xml:id="u-22.15" who="#PoselBurianFranciszek">O integracji można, mówić tylko w odniesieniu do konkretnego systemu. W naszych warunkach system ten jest trzystopniowy: powiat, województwo, region. Dwa pierwsze stopnie wynikają iz podziału administracyjnego kraju, trzeci natomiast jest zależny od rozmieszczenia i wykonywania zadań z zakresu opieki zdrowotnej przez wyższe uczelnie medyczne. Na każdym poziomie dotychczasowe samodzielne zakłady służby zdrowia zespalają się w jeden ośrodek dyspozycji organizacyjnej, kadrowej i finansowej, a także nadzoru specjalistycznego.</u>
+ <u xml:id="u-22.16" who="#PoselBurianFranciszek">Wyrazem integracji strukturalnej na poziomie powiatu jest zespół opieki zdrowotnej, na poziomie wojewódzkim w obecnym stadium — zespół wojewódzkich przychodni i wojewódzki zespół specjalistyczny. Region reprezentuje akademia medyczna funkcjonalnie zespolona z sąsiednimi województwami, zapewniając wysoko specjalistyczne świadczenia konsultacyjne, diagnostyczno-lecznicze, nadzór specjalistyczny, dopływ kadr o wysokich kwalifikacjach i możliwości doszkalania podyplomowego fachowych pracowników medycznych regionu.</u>
+ <u xml:id="u-22.17" who="#PoselBurianFranciszek">Organizacja, choć jest jednym z ważniejszych warunków prawidłowego funkcjonowania opieki zdrowotnej, nie może jednak rozwiązać wszystkich kłopotów i trudności. Procesy integracyjne, którym nie będzie równolegle towarzyszyć wzrost bazy, kadr i środków finansowych spełnią swoje zadanie w ograniczonym zakresie. Najlepszy model organizacyjny nie zastąpi braków materialnych, może je natomiast na określony czas złagodzić.</u>
+ <u xml:id="u-22.18" who="#PoselBurianFranciszek">Nowe inwestycje muszą być podporządkowane przyjętej koncepcji organizacji opieki zdrowotnej, a nie dawać początku nowym formom, chodzi nam bowiem o pełne wykorzystanie możliwości, jakie stworzono służbie zdrowia w ciągu ostatnich dwóch lat.</u>
+ <u xml:id="u-22.19" who="#PoselBurianFranciszek">Powodzenie eksperymentalnego funkcjonowania kilku, a później kilkudziesięciu zespołów opieki zdrowotnej w wybranych ośrodkach kraju zadecydowało o ich powszechnym wprowadzeniu.</u>
+ <u xml:id="u-22.20" who="#PoselBurianFranciszek">Wysoka Izbo! Zbyt krótki okres nie pozwala na kompleksową ocenę dopiero od stycznia 1973 roku powszechnie zintegrowanego systemu. Już dzisiaj można jednak stwierdzić, że idea zespolenia opieki zdrowotnej jest generalnie słuszna, a nawet wstępna analiza pozwoli wyłowić w porę te czy inne niedoskonałości.</u>
+ <u xml:id="u-22.21" who="#PoselBurianFranciszek">Połączenie placówek w jeden organizm pod wspólnym kierownictwem z logicznym ciągiem podległości i odpowiedzialności służbowej — eliminuje spory kompetencyjne. Przy określonym zakresie działalności są też szanse racjonalniejszego wykorzystania kadry lekarskiej. Lekarz poradni znajduje warunki równoczesnej praktyki w placówkach zamkniętych (i tym samym wszechstronniejszego doskonalenia swych umiejętności), zaś lekarz szpitala, dysponujący większą ilością czasu, odciąża kolegów z przychodni.</u>
+ <u xml:id="u-22.22" who="#PoselBurianFranciszek">Ścisły kontakt lekarza rejonowego z pacjentem, którego leczy od początku choroby, współpraca lekarza poradni konsultacyjnej, poradni specjalistycznej z ordynatorami odpowiednich oddziałów szpitalnych — pozwala w toku konsultacji na omówienie każdego schorzenia w poradni lub przy łóżku chorego, a co za tym idzie — właściwą i szybką diagnozę oraz stosowanie odpowiedniej terapii. Ten sam zespół decyduje, czy pacjent ma być leczony ambulatoryjnie, w szpitalu czy też — co jest zupełnym novum — hospitalizowany w domu. Pozwala to w dużej mierze na rozładowanie tłoku w szpitalach, lepsze gospodarowanie łóżkami, co przy szczupłej jeszcze bazie ma ogromne znaczenie. Skrócił się więc czas pobytu chorego w szpitalu. Dąży się do ograniczenia okresu rekonwalescencji szpitalnej na rzecz leczenia domowego pod kierunkiem lekarza rejonowego. Okres pobytu w szpitalu pozostaje okresem intensywnego leczenia. Musi więc ulec zmianie koncepcja limitów przydzielanych na leczenie każdego pacjenta.</u>
+ <u xml:id="u-22.23" who="#PoselBurianFranciszek">System zespołów opieki zdrowotnej stwarza też nadzieję na poprawę pracy Pogotowia Ratunkowego zgodnie z jego zadaniami, a nie jako — „przychodni na kółkach” czy też kolumny transportowej w wypadkach nie będących bezpośrednim zagrożeniem życia.</u>
+ <u xml:id="u-22.24" who="#PoselBurianFranciszek">Integracja pozwala również na oszczędniejsze i bardziej celowe gospodarowanie funduszami. W niektórych zespołach opieki zdrowotnej (a powinno to mieć miejsce we wszystkich) rozwiązuje się sprawy remontów, zatrudniając własne brygady, co nie tylko obniża koszty robót, ale poza inwestycjami uniezależnia w dużej mierze od angażowania przeciążonych przedsiębiorstw budownictwa.</u>
+ <u xml:id="u-22.25" who="#PoselBurianFranciszek">Koncentracja środków pozwala na elastyczne przesuwanie rezerw. Jest to szczególnie ważne, gdy chodzi o kadrę lekarską i pielęgniarską, która powinna być rozmieszczana w zależności od aktualnych potrzeb.</u>
+ <u xml:id="u-22.26" who="#PoselBurianFranciszek">Dotychczasowe obserwacje, zwłaszcza w bardzo dużych zespołach wielkomiejskich, nasuwają pewne obawy dotyczące ciągłości leczenia i kompleksowej opieki nad chorym. Istotą problemu jest bowiem praca lekarza rejonowego. Trzeba dołożyć wszelkich starań, by był to lekarz o równie wysokich kwalifikacjach i doświadczeniu jak jego szpitalny kolega, zbyt często zaś do rejonu trafiają lekarze najmłodsi, stażyści, traktujący pracę w rejonie tymczasowo.</u>
+ <u xml:id="u-22.27" who="#PoselBurianFranciszek">Trzeba też stworzyć właściwą i pełną formę opieki nad ludźmi starymi, którzy stanowią najliczniejszą grupę pacjentów w przychodniach oraz tych, do których najczęściej do domu wzywani są lekarze.</u>
+ <u xml:id="u-22.28" who="#PoselBurianFranciszek">Odczuwany brak kadry lekarskiej, mimo jej liczebnego wzrostu, wynika także z jej rozproszenia w różnych resortowych służbach i pionach. W ten sposób m.in. przemysłowa służba zdrowia, będąca wielkim osiągnięciem socjalnym, nie może w pełni wykonać zadań, podobnie ma się sprawa z opieką zdrowotną w szkołach.</u>
+ <u xml:id="u-22.29" who="#PoselBurianFranciszek">Nie najlepiej gospodarujemy także szczupłą kadrą pielęgniarską. Pielęgniarki, mimo że mamy ich o 120 tys. za mało — wykonują zbyt wiele funkcji administracyjno-organizacyjnych kosztem pielęgnacji chorego. Planujemy wprawdzie nowe szkoły pielęgniarskie, położnych, techników analitycznych — jednak zanim opuszczą je absolwenci upłynie parę lat — trzeba więc celowo i oszczędnie wykorzystywać kadrę, jaką już posiadamy, a którą takim wysiłkiem wyszkoliliśmy. Kadrze tej zarówno obecnej, jak i tej oczekiwanej należy zapewnić uzyskiwanie pełnych kwalifikacji medycznych.</u>
+ <u xml:id="u-22.30" who="#PoselBurianFranciszek">Ciągłość leczenia — ów podstawowy element integracji — to przecież szpital. Niedoboru łóżek w szpitalach ogólnych, sanatoriach, szpitalach psychiatrycznych — nawet najdoskonalsza integracja nie wyrówna i nie może ona oddalać budowy nowych obiektów. Powinniśmy, wzorem niektórych krajów, budować je tak, by możliwe były dobudowa i przeprofilowanie budynków bez zakłócania normalnego rytmu pracy. W tych obiektach trzeba widzieć miejsce dla wszystkich zintegrowanych placówek, jak poradnie specjalistyczne, konsultacyjne, ambulatoria i pracownie diagnostyczne. Takie budownictwo na pozór tylko wydaje się kosztowne. W istocie jest o wiele tańsze — bo szybsze w realizacji, a czas w nadrabianiu opóźnień inwestycji w zdrowiu jest bezcenny.</u>
+ <u xml:id="u-22.31" who="#PoselBurianFranciszek">Integracja nie rozwiąże również problemu wyposażenia zespołów opieki zdrowotnej w nowoczesną aparaturę i sprzęt. Wyłania się aktualny problem przemysłu medycznego. Jeśli nawet zostanie zrealizowany przyjęty program inwestycyjny, to i wtedy trzeba będzie, przy obecnej niewystarczającej produkcji, łóżka szpitalne importować.</u>
+ <u xml:id="u-22.32" who="#PoselBurianFranciszek">Powodzenie zmian w systemie lecznictwa zależy jednak przede wszystkim od ludzi, od kształtowania ich postaw etycznych. Pacjenci, jak wykazują badania socjologów i psychologów — oczekują od lekarza wrażliwości umożliwiającej wzajemne porozumienie. Taka jest bowiem specyfika zawodu lekarza, nie da się jej przyrównać do żadnego innego. Niezbędna jest nie tylko wiedza i umiejętność leczenia, ale przede wszystkim to, co nazywano kiedyś powołaniem.</u>
+ <u xml:id="u-22.33" who="#PoselBurianFranciszek">„Świat medyczny olśniony zdobyczami nauki i techniki popłynął z prądem czasu i porzucił wiele z cech dawnego lekarza praktyka ogólnego, ongiś tak szanowanego i cenionego — pisze Marcin Kacprzak — (...) Coraz częściej stosowana aparatura, zupełnie obojętna — oddala lekarza od chorego.” Lekarzowi i pielęgniarce potrzebna jest rozległa wiedza, lecz potrzebne są również owo powołanie, zdrowy rozsądek i życzliwość.</u>
+ <u xml:id="u-22.34" who="#PoselBurianFranciszek">Wysoka Izbo! Kończąc moją wypowiedź, pragnę podzielić wyrażone już w dzisiejszej debacie poglądy. Musimy wykorzystywać wszystkie środki materialne przeznaczone na rozwój lecznictwa i ochronę środowiska; kontynuować działalność na rzecz zwiększenia liczby fachowych kadr oraz ich rozmieszczenia zgodnie z potrzebami społeczeństwa; planowo stosować specjalizację, doskonalić i intensyfikować proces leczenia; coraz większą uwagę przywiązywać do wszechstronnie pojętej profilaktyki, aby bardziej eliminować przyczyny aniżeli leczyć skutki.</u>
+ <u xml:id="u-22.35" who="#PoselBurianFranciszek">Podstawowym zadaniem jest jak najlepsze wykorzystanie już istniejącego potencjału. Z myślą o poprawie owego istniejącego stanu w służbie zdrowia — przyjęto kierunek realizacji nowego modelu organizacyjnego opieki zdrowotnej wychodzący naprzeciw wielu postulatom zgłaszanym przez pracowników ochrony zdrowia, jak i najbardziej zainteresowanych pacjentów. Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-22.36" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-23">
+ <u xml:id="u-23.0" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Głos ma poseł Zdzisław Nowak.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-24">
+ <u xml:id="u-24.0" who="#PoselNowakZdzislaw">Obywatelko Marszałku! Wysoka Izbo! Ranga społeczna tematyki, jakiej poświęcona jest dzisiejsza debata, wypływa z uchwał VI Zjazdu PZPR i strategii rozwoju społeczno-ekonomicznego PRL.</u>
+ <u xml:id="u-24.1" who="#PoselNowakZdzislaw">Szeroko zakrojony i konsekwentnie realizowany program socjalno-bytowy stanowi cel i warunek rozwoju ekonomicznego, a przyspieszenie tempa wzrostu gospodarczego stanowi o jego powodzeniu. Cel ten jest urzeczywistniany w wyniku wielokierunkowych działań, ogarniających wszystkie sfery życia zbiorowego, w trosce o sprawy człowieka i zaspokajania jego potrzeb.</u>
+ <u xml:id="u-24.2" who="#PoselNowakZdzislaw">W zespole warunków pracy i życia człowieka, określanych warunkami socjalnymi, ochrona zdrowia zajmuje miejsce pierwszoplanowe, ma ogromny wpływ na sprawność biologiczną ludzi, całego społeczeństwa, na wydajność produkcyjną, ma wpływ na zwiększenie liczby ludzi zdrowych, w pełni zdolnych do pracy i powiększanie dóbr materialnych.</u>
+ <u xml:id="u-24.3" who="#PoselNowakZdzislaw">Stan zdrowia społeczeństwa zależny jest od wielu czynników: od wzrostu stopy życiowej, poprawy warunków mieszkaniowych, rozwoju powszechnej oświaty i kultury oraz od stopnia doskonałości służby zdrowia, która bezpośrednio czuwa nad zdrowiem całego społeczeństwa i każdego obywatela.</u>
+ <u xml:id="u-24.4" who="#PoselNowakZdzislaw">Oprócz kadry i bazy lokalowej — zaopatrzenie w aparaturę, sprzęt medyczny i leki są tymi czynnikami, które decydują o efektywności służby zdrowia. Zaopatrzenie w aparaturę i sprzęt medyczny naszych placówek, a także stopień ich wykorzystania ulegają ciągłej poprawie, co między innymi umożliwiło sukcesywny wzrost świadczeń na rzecz ludności zarówno pod względem ilościowym, jak również jakościowym. Szczególnie jest to widoczne w zakładach nowo otwartych, zakładach lecznictwa przeciwgruźliczego, w laboratoriach analitycznych, gabinetach dentystycznych, ośrodkach zdrowia czy w wyposażeniu gabinetów rentgenowskich, sal operacyjnych oraz oddziałów reanimacyjnych. Mimo uzyskanej poprawy, w dalszym ciągu wyposażenie naszych zakładów w aparaturę i sprzęt nie jest silnym punktem naszej służby zdrowia. Zaopatrzenie nie zawsze idzie w parze z potrzebami. Szpitale nasze, jak i placówki lecznictwa otwartego są, ogólnie biorąc, słabo wyposażone w stosunku do. wymagań nowoczesnej medycyny. Szczególnie dotyczy to aparatury wysoko specjalistycznej, jak również niektórych asortymentów sprzętu o podstawowym znaczeniu.</u>
+ <u xml:id="u-24.5" who="#PoselNowakZdzislaw">Stale wzrastające zapotrzebowanie ludności na usługi diagnostyczno-zapobiegawcze i terapeutyczne, przy ciągle jeszcze odczuwalnym braku odpowiedniej liczby łóżek, możemy zapewnić tylko wtedy, jeżeli nasze zakłady będą wyposażane w nowoczesny, niezawodny, o dużych walorach technicznych sprzęt i aparaturę medyczną, które umożliwiłyby szybkie i właściwe rozpoznanie choroby oraz odpowiednio szybkie i skuteczne leczenie. Jednocześnie, jeśli chcemy utrzymać wysoki poziom polskiej medycyny, musimy unowocześniać wyposażenie zakładów służby zdrowia — a jest ich coraz więcej.</u>
+ <u xml:id="u-24.6" who="#PoselNowakZdzislaw">Wyposażenie naszych zakładów, opiera się na produkcji przemysłu krajowego i niezbędnym imporcie. Aparatura produkcji krajowej rozwiązała wiele problemów w wyposażaniu naszych zakładów chociażby w aparaturę nieodzowną w podstawowej diagnostyce, jak np.: aparaty rentgenowskie, EKG, aparatura anestezjologiczna i wiele innych nieodzownych w codziennej pracy służby zdrowia, jednak liczba tej aparatury jest niewystarczająca. Nie zawsze aparatura ta pod względem jakościowym i dostaw ilościowych odpowiada potrzebom służby zdrowia. Powodem tego jest niewystarczająco rozwinięty przemysł medyczny w kraju oraz brak zainteresowania produkcją aparatury medycznej przez duże zakłady przemysłowe o wyprofilowanej produkcji branży elektronicznej, elektrycznej i mechanicznej.</u>
+ <u xml:id="u-24.7" who="#PoselNowakZdzislaw">Produkcją sprzętu medycznego w kraju zajmuje się wiele drobnych zakładów podlegających przemysłowi terenowemu i spółdzielczości. Konieczne wydaje się, aby przemysł w większym stopniu uwzględniał potrzeby służby zdrowia, rozszerzył produkcję aparatury już produkowanej, jak również podjął się nowej produkcji o wysokiej jakości techniczno-konstrukcyjnej. Niezbędna będzie również modernizacja produkowanej aparatury już obecnie, a w tym sterylizacyjnej, rentgenowskiej i reanimacyjnej. Oprócz aparatury przemysł krajowy zaopatruje zakłady służby zdrowia w niezbędny, podstawowy sprzęt powszechnego użytku, szeroko stosowany w codziennej pracy służby zdrowia. Nie jest on drogi, ale ze względu na jego masowe używanie braki w tym zakresie wywołują wiele niezadowolenia, wśród szerokich rzesz pracowników służby zdrowia.</u>
+ <u xml:id="u-24.8" who="#PoselNowakZdzislaw">Przemysł medyczny ma niewątpliwie osiągnięcia w produkcji niektórych wyrobów, np. instrumentów chirurgicznych. W interesie tych pozytywnych tendencji przez rozbudowę zakładów i zwiększanie produkcji na potrzeby kraju i eksportu.</u>
+ <u xml:id="u-24.9" who="#PoselNowakZdzislaw">Każdy kraj uzupełnia dostawy sprzętu i aparatury importem. Potrzeba importu wynika z określonych mocy produkcyjnych przemysłu, jak i bardzo szybkiego rozwoju różnych branż przemysłowych, pracujących na świecie na potrzeby medycyny.</u>
+ <u xml:id="u-24.10" who="#PoselNowakZdzislaw">Postęp techniczny i uzyskane rezultaty determinują specjalistyczny podział produkcji w tej dziedzinie techniki. W aktualnej sytuacji krajowej służba zdrowia korzysta z importu uzupełniającego. Do czasu rozbudowy przemysłu krajowego dostawy sprzętu i aparatury z importu będą w istotny sposób wpływać na zakres i poziom usług lecznictwa.</u>
+ <u xml:id="u-24.11" who="#PoselNowakZdzislaw">Zapewnienie zaopatrzenia lecznictwa w sprzęt podstawowy z produkcji krajowej pozwoliłoby na przeznaczenie ograniczonych środków dewizowych na zakupy sprzętu związane z realizacją strategicznych kierunków ochrony zdrowia, jak np. choroby układu krążenia, nowotworowe, układu nerwowego itp.</u>
+ <u xml:id="u-24.12" who="#PoselNowakZdzislaw">Uwzględniając to wszystko co na temat wyposażenia naszych zakładów w aparaturę i sprzęt medyczny zostało powiedziane, pierwszorzędnej wagi, nabiera problem prawidłowego wykorzystania posiadanej aparatury. Powinno się to odbywać przez właściwą konserwację aparatury, w odpowiednio krótkim i wczesnym okresie dokonywanie niezbędnych napraw, przez lepsze zaopatrzenie w części zamienne zarówno do aparatury importowanej, jak również produkcji krajowej. Właściwy jej rozdział powinien być dokonany w zależności od potrzeb poszczególnych zakładów, regionów, przygotowania lokalowego i wyszkolonej kadry do jej obsługi. Powinno się także zsynchronizować dostawy aparatury i sprzętu z cyklem robót montażowo-budowlanych. Często się zdarza, że skompletowane wyposażenie dla szpitala oczekuje w — „Cezalu” czy w Przedsiębiorstwie Zaopatrzenia Lecznictwa na zakończenie budowy, zajmując i tak szczupłe pomieszczenie tych przedsiębiorstw, co doprowadza do przechowywania tego sprzętu nie zawsze w odpowiednich warunkach.</u>
+ <u xml:id="u-24.13" who="#PoselNowakZdzislaw">Do lepszego wykorzystania aparatury i sprzętu medycznego w poważnym stopniu przyczynia się wprowadzona integracja lecznictwa zamkniętego, otwartego i pomocy doraźnej. Uwidacznia się to szczególnie w diagnostyce laboratoryjnej, gdzie wykorzystanie aparatury jest szczególnie wysokie. A dalsze zwiększenie wykonywanych badań wiązać się musi z zastosowaniem małej czy dużej automatyzacji, bowiem nieustannie wzrasta zapotrzebowanie na diagnostykę laboratoryjną — około 10% do 15% rocznie oraz rozszerza się zakres badań.</u>
+ <u xml:id="u-24.14" who="#PoselNowakZdzislaw">Do lepszego wykorzystania aparatury i sprzętu medycznego przyczyniają się zakłady naprawcze sprzętu medycznego oraz własne służby konserwacyjne, organizowane w większych zakładach. Oprócz konserwacji i naprawy sprzętu medycznego czuwają one nad sprawnym działaniem urządzeń całego zaplecza gospodarczo-gastronomicznego, kuchni, pralni, warsztatów oraz kotłowni. Od bezawaryjnego funkcjonowania tych urządzeń uzależnione jest sprawne działanie i osiągnięcie właściwego poziomu usług leczniczych. Jakkolwiek zakłady te zostały zorganizowane w każdym województwie i działalność swą rozszerzają przez tworzenie filii w miejscowościach o większej koncentracji sprzętu, sukcesywnie zwiększając zakres swoich usług — to jednak ich poziom pracy jest jeszcze nie zawsze zadowalający.</u>
+ <u xml:id="u-24.15" who="#PoselNowakZdzislaw">Zakres działalności tych zakładów powinien obejmować naprawy całego asortymentu sprzętu medycznego w terminach maksymalnie skróconych. Zakłady te borykają się z trudnościami lokalowymi, szczególnie w Warszawie, Krakowie, Olsztynie, Kielcach i Poznaniu. Inwestycje w tym zakresie w hierarchii potrzeb władz terenowych powinny zająć odpowiednie miejsce zarówno w planie inwestycyjnym, jak również w trakcie realizacji. Prawidłową działalność tych zakładów poważnie utrudnia brak opracowanych w dostatecznym zakresie instrukcji fabrycznych, techniczno-ruchowych i serwisowych. Konserwacja sprzętu przez własne służby techniczne jest wykonywana jeszcze w zbyt małym procencie. Tam, gdzie udało się rozwiązać należycie to zagadnienie, aparatura jest odpowiednio wykorzystywana. Prawidłowo przyjęty przez resort zdrowia i opieki społecznej program rozwoju służb konserwacyjno-remontowych powinien być nadal konsekwentnie realizowany.</u>
+ <u xml:id="u-24.16" who="#PoselNowakZdzislaw">Wysoki Sejmie! Wyposażenie w aparaturę i sprzęt medyczny, odpowiednie zaopatrzenie w leki i środki opatrunkowe w poważnym stopniu decydują o efektywności pracy służby zdrowia i mają kolosalny wpływ na osiągane przez nią efekty. Zaopatrzenie w leki i środki opatrunkowe ulega systematycznej poprawie zarówno pod względem ilości, jak również jakości, a także pod względem asortymentowym.. Poważny wpływ na poprawę zaopatrzenia w leki miały porozumienia zawarte między ministrami: Zdrowia i Opieki Społecznej, Przemysłu Chemicznego, Przemysłu Spożywczego i Skupu, Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego, Przemysłu Lekkiego i Prezesem Centralnego Związku Spółdzielczości Pracy.</u>
+ <u xml:id="u-24.17" who="#PoselNowakZdzislaw">Mamy dobrze rozwinięty przemysł farmaceutyczny, który pokrywa w około 90% nasze potrzeby oraz wzbogaca pulę dewizową eksportem leków do wielu krajów. Pod względem ilości i jakości produkowanych leków reprezentujemy wysoki poziom i dorównujemy przodującym krajom. Produkcję krajową uzupełniamy niezbędnym importem, szczególnie leków przeciwgruźliczych, neuropsychiatrycznych i niektórych antybiotyków.</u>
+ <u xml:id="u-24.18" who="#PoselNowakZdzislaw">Duże trudności w dystrybucji leków powoduje brak dostatecznej bazy magazynowej w wojewódzkich zarządach aptek. Problem ten jest ogólnokrajowy i zaostrzył się w ostatnim okresie w związku z objęciem powszechną opieką zdrowotną ludności wiejskiej.</u>
+ <u xml:id="u-24.19" who="#PoselNowakZdzislaw">Wysoka Izbo! W ciągu ostatnich trzech lat służbie zdrowia stworzono lepsze warunki rozwoju niż kiedykolwiek w analogicznym okresie poprzedniego ćwierćwiecza. Problematyka służby zdrowia znajduje się w centrum uwagi partii i Rządu, otoczona jest życzliwością i przychylnością społeczeństwa; znajduje to wyraz w działalności władz terenowych. Mamy perspektywiczny, międzyresortowy program rozwoju. Poprawiły się płace i warunki socjalne pracowników służby zdrowia. Istnieją wszelkie warunki, aby rok 1974, rok 30-lecia Polski Ludowej i lata następne przyniosły dalszy, odczuwalny postęp w zakresie opieki nad zdrowiem naszego społeczeństwa.</u>
+ <u xml:id="u-24.20" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-25">
+ <u xml:id="u-25.0" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Głos ma poseł Halina Koźniewska.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-26">
+ <u xml:id="u-26.0" who="#PoselKozniewskaHalina">Obywatelko Marszałku! Wysoki Sejmie! Pragnęłabym na wstępie wyrazić pogląd, że należy się wielkie uznanie społeczne inspiratorom, organizatorom i pracownikom służby zdrowia, których działalność doprowadziła do generalnych rozwiązań osiągniętych w 30-le-ciu Polski Ludowej, u ustrojowych podstaw których leżała zasada szerokiego udostępnienia i upowszechnienia świadczeń lekarskich.</u>
+ <u xml:id="u-26.1" who="#PoselKozniewskaHalina">Wytyczne VI Zjazdu Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej oraz wydane na ich podstawie decyzje rządowe dotyczące rozwoju opieki zdrowotnej w Polsce do 1990 roku i natychmiastowe przystąpienie do ich realizacji spowodowało szczególnie wzmożoną aktywność służby zdrowia oraz stworzenie perspektyw na przyszłość, nieznanych dotąd nigdy w kraju, a istniejących tylko w wyobrażeniach i marzeniach najwartościowszych lekarzy-społeczników poprzednich pokoleń.</u>
+ <u xml:id="u-26.2" who="#PoselKozniewskaHalina">W wyniku generalnych rozwiązań w szybkim tempie doprowadzono do wyrównania ilościowych i nie powetowanych jakościowo ubytków kadry lekarskiej, której około 50% zginęło w czasie II wojny światowej. Liczba lekarzy zwiększyła się z 7 tys. w roku 1945 do 56 tys. w chwili obecnej. To oznacza, że mamy w kraju 16 lekarzy na 10 tys. ludności. Szwecja posiada 11 lekarzy na 10 tys. mieszkańców, Dania — 16, Związek Radziecki — 24,3 lekarzy na 10 tys. ludności, Czechosłowacja — 20, Węgierska Republika Ludowa — 20,3.</u>
+ <u xml:id="u-26.3" who="#PoselKozniewskaHalina">W okresie 30-lecia powołano do życia 10 akademii medycznych oraz 14 instytutów naukowo-badawczych. Akademie medyczne, Centrum Medycznego Szkolenia Podyplomowego oraz resortowe instytuty naukowo-badawcze zatrudniały w 1972 roku ponad 5 tys. lekarzy, tj. ponad 10% ogólnej liczby lekarzy zatrudnionych we wszystkich placówkach służby zdrowia.</u>
+ <u xml:id="u-26.4" who="#PoselKozniewskaHalina">Jednym z podstawowych zadań akademii medycznych jest szkolenie studentów medycyny, stomatologii i farmacji. Jako jeden z pierwszych krajów w Europie rozpoczęliśmy w Polsce w 1955 roku reformę studiów lekarskich, której wprowadzenie było koniecznością wobec dynamicznego rozwoju wiedzy przyrodniczej i prawdziwej eksplozji informacji, koniecznych do przekazania studentom.</u>
+ <u xml:id="u-26.5" who="#PoselKozniewskaHalina">Reformę tę dokonywaliśmy w trzech etapach. Pierwsze zmiany miały charakter ekstensywny, doprowadziły do wydłużenia studiów do 8 lat, następnie dokonaliśmy skrócenia ich do 6 lat, unowocześniając i zmieniając programy, wprowadziliśmy jako przedmioty wykładowe socjologię, filozofię, psychologię, propedeutykę, historię medycyny i organizację ochrony zdrowia. Trzeci okres reformy polegał na powiększeniu liczby godzin zajęć praktycznych kosztem zmniejszenia czasu przeznaczonego na wykłady. Celem reformy było upraktycznienie studiów, nasycenie ich treściami humanistyczno-społecznymi oraz przekazanie studentom wiadomości i umiejętności z dziedziny profilaktyki. Powyższe cele reformy stały się powodem stopniowego rozszerzania dotychczasowej bazy szkoleniowej ze szpitali klinicznych i laboratoriów na szpitale wojewódzkie, powiatowe oraz poradnie lecznictwa otwartego, co doprowadziło w ostatnich 3 latach do wyznaczenia poszczególnych rejonów kraju zintegrowanych z określonymi akademiami w zakresie szkolenia przeddyplomowego.</u>
+ <u xml:id="u-26.6" who="#PoselKozniewskaHalina">Zaczął się też proces stopniowego przechodzenia samodzielnych pracowników z akademii do szpitali terenowych rejonu związanego z daną akademią. Pracownicy ci, nie tracąc statusu nauczycieli akademickich, podejmują w szpitalach terenowych zadania dydaktyczne w stosunku do studentów oraz dzielą się wiedzą fachową ze swoim nowym środowiskiem lekarskim.</u>
+ <u xml:id="u-26.7" who="#PoselKozniewskaHalina">Przedmiotem corocznej troski uczelni i ministerstwa jest analiza rekrutacji na studia medyczne. Wyniki rekrutacji przeprowadzonej w ubiegłym roku, po raz pierwszy jednolicie w skali krajowej przy użyciu testów, nie tylko pozwalają na pozytywną ocenę egzaminu testowego, który zapewnia obiektywizm i anonimowość, lecz także dają możliwość obiektywnej oceny szkół, z których pochodzą kandydaci, stwarzając niejako mapę jakościową średniego szkolnictwa. Analiza taka powinna być pogłębiana w celu doskonalenia systemu przyjęć na studia. Egzamin ubiegłoroczny pozwolił zwiększyć odsetek przyjętej młodzieży robotniczej i chłopskiej, mimo iż w składzie socjalnym zgłaszających się na studia był on tak samo niski jak poprzednio. Mała liczba zgłaszającej się na studia młodzieży robotniczej i chłopskiej wiąże się ze składem socjalnym uczniów w liceach ogólnokształcących, skąd pochodzi 95% kandydatów.</u>
+ <u xml:id="u-26.8" who="#PoselKozniewskaHalina">Wydaje się, iż również niezmiernie ważnym zagadnieniem jest dalsze podejmowanie odpowiednich działań w zakresie szkolnictwa średniego, mających doprowadzić do zwiększenia w liceach ogólnokształcących liczby uczniów o pochodzeniu robotniczym i chłopskim. Jak wiadomo, jednym z takich działań jest tworzenie większej liczby internatów.</u>
+ <u xml:id="u-26.9" who="#PoselKozniewskaHalina">Chęć studiowania w akademiach medycznych zgłosiło w roku 1973 około 8% kandydatów więcej niż w roku ubiegłym, a około 28% więcej niż w roku 1971. Ogółem przyjęto w 1973 r. około 6 tys. osób, w czym mieszczą się dodatkowe limity rekrutacyjne, wynoszące dla wszystkich akademii ponad 1 300 miejsc.</u>
+ <u xml:id="u-26.10" who="#PoselKozniewskaHalina">Potencjał kadrowy akademii medycznych, którego określone zwiększenie zapowiada program rządowy i liczba kandydatów przyjmowanych na studia pozwalają przewidywać, że do 1990 roku zostanie osiągnięty wskaźnik kadr lekarskich i farmaceutycznych, zapowiedziany w programie. Ten pierwszy długofalowy, kompleksowy program, dotyczący ochrony zdrowia, został przyjęty przez wszystkich organizatorów służby zdrowia jako bardzo pomocny również w planowaniu kadrowym.</u>
+ <u xml:id="u-26.11" who="#PoselKozniewskaHalina">W jednej z akademii, a mianowicie w Akademii Medycznej w Lublinie, został utworzony wydział pielęgniarski — jako jedyny w krajach socjalistycznych i jeden iz pierwszych w Europie. W roku ubiegłym po raz pierwszy ukończyło ten wydział po czteroletnich studiach 40 absolwentek — magistrów pielęgniarstwa, powiększając kadrę organizatorów ochrony zdrowia oraz kadrę pedagogiczną. Jest to duże osiągnięcie zawodu pielęgniarskiego zarówno ze względów pedagogiczno-organizacyjnych, jak i ze względów socjologicznych, bowiem średnie szkoły pielęgniarskie, dzięki istnieniu wydziału pielęgniarskiego Akademii Medycznej, stały się drożne dla studiów akademickich. W roku przyszłym zostanie na wydziale pielęgniarskim Akademii Medycznej w Lublinie utworzone studium międzynarodowe. Zapadła też decyzja powoływania wydziałów pielęgniarskich w innych akademiach medycznych.</u>
+ <u xml:id="u-26.12" who="#PoselKozniewskaHalina">W szkoleniu średnich kadr medycznych w ostatnim trzyleciu nastąpił znaczny postęp dzięki utworzeniu dwukrotnie większej liczby szkół pielęgniarskich. Ta najbardziej deficytowa kadra ulega już obecnie podwojeniu. Istnieje jednak iza mało techników dentystycznych, anestezjologicznych i techników rehabilitacji, co wymaga rozwiązania w skali krajowej, a staje się szczególnie ważne już obecnie w związku z rozwojem oddziałów rehabilitacyjnych, którym brakować będzie średniej kadry do prowadzenia usprawnienia.</u>
+ <u xml:id="u-26.13" who="#PoselKozniewskaHalina">Nie mniej ważną rolę jak studia przeddyplomowe spełnia w rozwoju kadry medycznej kształcenie podyplomowe, czemu sprzyja zdobywanie przez polską służbę zdrowia cennych doświadczeń organizacyjnych w omawianej dziedzinie. Mam na myśli powołanie w 1952 r. Instytutu Specjalizacji Lekarzy, następnie utworzenie w 1970 r. Centrum Medycznego Kształcenia Podyplomowego, a w trzy lata potem — powołanie Centrum Szkolenia Nauczycieli i Średnich Kadr Medycznych.</u>
+ <u xml:id="u-26.14" who="#PoselKozniewskaHalina">Powstające od roku 1972 wojewódzkie ośrodki dokształcania kadr medycznych integrują działanie organizatorów służby zdrowia i AM w dziedzinie terenowego szkolenia podyplomowego.</u>
+ <u xml:id="u-26.15" who="#PoselKozniewskaHalina">Organizatorzy ochrony zdrowia programują i prognozują potrzeby w zakresie kadr medycznych wraz z lich rozmieszczeniem terytorialnym, podczas gdy akademiom medycznym powierzona jest strona dydaktyczna tego procesu. W wielu tych ośrodkach zostało już rozpoczęte szkolenie ordynatorów — na szczeblu wojewódzkim i szkolenie lekarzy rejonowych — na szczeblu powiatu. Wojewódzkim ośrodkom dokształcania kadr medycznych zostało również powierzone podyplomowe szkolenie średnich kadr medycznych. Decyzja ta pociąga za sobą konieczność przygotowania odpowiedniej bazy hotelowo-żywieniowej w tych województwach, co jest przewidziane w programie rządowym.</u>
+ <u xml:id="u-26.16" who="#PoselKozniewskaHalina">Tak więc 10 akademii medycznych w zakresie podstawowych zadań dydaktycznych zarówno przed-, jak i podyplomowych zostało zintegrowanych z poszczególnymi województwami lub regionami, co świadczy o ogromnie zintensyfikowanym sposobie wypełniania funkcji dydaktycznej. 14 instytutów resortowych pełni nadzór specjalistyczny nad dziedzinami ochrony zdrowia przez siebie reprezentowanymi, prowadząc w tych dziedzinach specjalistyczne szkolenie podyplomowe i przekazując wnioski organizacyjne Ministerstwu Zdrowia i Opieki Społecznej. Medycyną przemysłową zajmuje się m.in. Instytut Medycyny Pracy w Przemyśle Włókienniczym i Chemicznym w Łodzi, medycyną pracy w górnictwie — Instytut Medycyny Pracy w Przemyśle Górniczym i Hutniczym w Zabrzu, medycyną wiejską — Instytut Medycyny Pracy i Higieny Wsi w Lublinie, a sprawami ludzi morza — Instytut Medycyny Morskiej w Gdyni.</u>
+ <u xml:id="u-26.17" who="#PoselKozniewskaHalina">Następnym faktem godnym podkreślenia przy omawianiu przyspieszonego rozwoju kadr medycznych jest unowocześniony system specjalizacji lekarzy dentystów i farmaceutów, zatwierdzony w 1973 r. Wprowadzenie po raz pierwszy w kraju specjalizacji lekarzy dentystów i farmaceutów nałoży nowe obowiązki na akademie medyczne. Jeżeli chodzi bowiem o specjalizację lekarzy medycyny — to można już przerzucić pewien zakres specjalizowania na szpitale terenowe; specjalizacja zaś lekarzy dentystów i farmaceutów może odbywać się jedynie na wydziałach AM, na podstawie unowocześnionych przepisów specjalizacyjnych, nad którymi trwała 5-letnia dyskusja. Program specjalizacji lekarzy medycyny został udoskonalony i poszerzony. Natomiast w odniesieniu do lekarzy dentystów i farmaceutów ustalono kilka rodzajów specjalności, co tym samym otworzyło perspektywy dalszego zróżnicowanego rozwoju zawodowego.</u>
+ <u xml:id="u-26.18" who="#PoselKozniewskaHalina">Do omawianego programu specjalizacji została wprowadzona po raz pierwszy nowa specjalność — pedagogika medyczna, która będzie realizowana przez Centrum Medycznego Kształcenia Podyplomowego. Stanowi to Znaczny postęp.</u>
+ <u xml:id="u-26.19" who="#PoselKozniewskaHalina">Proces tworzenia wzorcowych gminnych ośrodków w dziedzinie wiejskiej służby zdrowia nakłada na AM obowiązek wykształcenia licznej kadry pediatrów i ginekologów o wysokich kwalifikacjach zawodowych i etycznych. Dzięki dokładnemu zbadaniu potrzeb społecznych przez wojewódzkie ośrodki dokształcania kadry medycznej uznano te specjalności za prawie deficytowe, z czego przedtem nie zdawano sobie sprawy.</u>
+ <u xml:id="u-26.20" who="#PoselKozniewskaHalina">Wynikłe z poprzednich rozważań obowiązki AM w niczym ich nie zwalniają z wysoce odpowiedzialnej funkcji leczniczej, działalności naukowo-badawczej, a całość rosnących obowiązków akademii czyni pracę tych uczelni wybitnie — w ostatnich latach — zintensyfikowaną. Witamy w związku z tym z radością program rządowy, gdyż zakłada konieczność powiększenia bazy materialnej i kadr AM. Wyniki analizy działalności naukowo-badawczej AM i instytutów pozwalają mi na zwrócenie się do Komisji Planowania przy Radzie Ministrów z prośbą o szczególnie szybką pomoc w realizacji programu rządowego w zakresie powiększenia bazy materialnej AM i instytutów. Na rozbudowę bazy lokalowej uczelni przewiduje się w programie rządowym sumę 10 mld zł do roku 1990. Oczekują na budowę i rozbudowę bazy nasze akademie i instytuty resortowe, m.in. Instytut Medycyny Pracy i Higieny Wsi w Lublinie, przed którym stoją rosnące zadania.</u>
+ <u xml:id="u-26.21" who="#PoselKozniewskaHalina">Sprawą wymagającą specjalnej troski i szczególnie szybkiej pomocy jest wyposażenie akademii medycznych i instytutów w precyzyjną, przede wszystkim z importu, aparaturę badawczą i terapeutyczną. W tej dziedzinie istnieją bowiem zasadnicze braki. Akademicka służba zdrowia jest również zbyt słabo wyposażona w aparaturę mechanizującą pracę, taką jak: automatyczne poligrafy do badań analitycznych, dyktafony, kserografy, magnetofony. Trudno byłoby wymieniać potrzeby poszczególnych akademii i instytutów w dziedzinie wyposażenia technicznego. Na szczególną uwagę zasługuje jednak sytuacja w onkologii i należy podkreślić z uznaniem fakt, że program rządowy zapowiada wyposażenie placówek onkologicznych szczególnie w nowoczesną aparaturę terapeutyczną.</u>
+ <u xml:id="u-26.22" who="#PoselKozniewskaHalina">Udział pracowników akademii medycznych i resortowych instytutów naukowo-badawczych w międzynarodowych zjazdach i sympozjach oraz w naukowych i szkoleniowych wyjazdach zagranicznych jest bardzo ograniczony na skutek szczupłości puli dewizo/wej Ministerstwa Zdrowia i Opieki Społecznej. Sprawa powyższa była przedmiotem obrad Komisji Zdrowia i Kultury Fizycznej, w wyniku czego sformułowano dezyderat, który Komisja pragnie skierować pod rozwagę Rządu, aby pula dewizowa Ministerstwa Zdrowia i Opieki Społecznej mogła zostać powiększona o wypracowywane przez służbę zdrowia dewizy pochodzące z dochodów z prac polskich lekarzy, wykonywanych w krajach trzeciego świata, z opłat pobieranych od cudzoziemców leczonych w Polsce, ze zjazdów międzynarodowych organizowanych w kraju, z przyjazdów do Polski przedstawicieli nauk medycznych z zagranicy itp.</u>
+ <u xml:id="u-26.23" who="#PoselKozniewskaHalina">Wysoki Sejmie! Objęcie powszechnymi świadczeniami zdrowotnymi prawie całego społeczeństwa było aktem odważnym, który zrewolucjonizował dotychczasowy stan rzeczy, ogromnie korzystnie wpływając na ożywienie aktywności całej służby zdrowia. Odnalazła ona właściwe miejsce w społeczeństwie i nowy sens pracy. W żadnych innych warunkach ustrojowych nie byłoby możliwe dokonanie tak wielkiego postępu w rozwoju ochrony zdrowia, jak to się stało u nas w ciągu 30-lecia. Jednakże dopiero ostatnie decyzje polityczne i rządowe nadały medycynie, a nawet szerzej, ochronie zdrowia, jej właściwą rangę, Podwyższenie uposażeń pracowników służby zdrowia na przestrzeni ubiegłych 2 lat, które polepszyło warunki bytowe tej mało zarabiającej kadrze, wraz ze zreformowaniem systemu płac, który pozwala na dalsze podwyższanie zarobków w w miarę wzrostu dochodu narodowego i wartości pracy pracownika — było aktem twórczym i mobilizującym.</u>
+ <u xml:id="u-26.24" who="#PoselKozniewskaHalina">Dają się wyraźnie odczuć efekty wzmożonej aktywności Związku Zawodowego Pracowników Służby Zdrowia, wyrażające się troską o poprawę warunków socjalnych i bezpieczeństwa pracy w zakładach służby zdrowia. Stan bezpieczeństwa i higieny pracy w zakładach służby zdrowia, mimo poprawy, trudno jest uznać za zadowalający. Na pewno jest to w dużej mierze wynikiem niedoinwestowania służby zdrowia i opieki społecznej i niezachowywania przez długie lata właściwych proporcji między rozwojem działalności podstawowej poszczególnych placówek a poprawą warunków pracy pracowników oraz wynikiem zaniżania nakładów na bezpieczeństwo i higienę pracy w resorcie zdrowia i opieki społecznej, które trwało lata.</u>
+ <u xml:id="u-26.25" who="#PoselKozniewskaHalina">Kierownictwo resortu zdrowia i opieki społecznej zmieniło radykalnie dotychczasową politykę w tym zakresie. Niestety, nie można tego było jeszcze powiedzieć do niedawna o prezydiach niektórych rad narodowych najbardziej i bezpośrednio odpowiedzialnych za sytuację w poszczególnych zakładach służby zdrowia na swoim terenie. Trudno im było zrozumieć związek, jaki zachodzi między warunkami pracy w służbie zdrowia i opieki społecznej a stanem zdrowia całego społeczeństwa, absencją chorobową, wydajnością pracy. Ostatnio coraz szybciej zmienia się, jak to już podkreślali moi przedmówcy, na korzyść to niedawne nastawienie do warunków pracy służby zdrowia. Naczelnicy powiatów, zmierzając do poprawy omawianych warunków, zwracają większą uwagę na sprawy bytowe pracowników służby zdrowia — zgodnie z obecnymi tendencjami rozwiązywania zagadnień socjalno-bytowych.</u>
+ <u xml:id="u-26.26" who="#PoselKozniewskaHalina">Wysoki Sejmie! Starałam się wykazać, jak podjęte w ciągu ostatnich lat decyzje polityczne i rządowe w dziedzinie ochrany zdrowia wpłynęły na intensyfikację pracy służby zdrowia, stawiając przed kadrą medyczną znacznie większe zadania, a jednocześnie poprawiając jej warunki socjalne.</u>
+ <u xml:id="u-26.27" who="#PoselKozniewskaHalina">Szczególnie dobry klimat wokół spraw ochrony zdrowia powstał w naszym kraju, co podkreślali już moi przedmówcy, od czasu wysunięcia w 1972 r. przez I Sekretarza KC PZPR tow. Edwarda Gierka idei utworzenia Narodowego Funduszu Ochrony Zdrowia. Odtąd stała się wspólną sprawą społeczeństwa i państwa troska o podniesienie poziomu ochrony zdrowia. Półmilionowa armia pracowników socjalistycznej służby zdrowia została nazwana armią ofiarną ii wysoko kwalifikowaną. Takie decyzje, inicjatywy i oceny wysoce zobowiązują.</u>
+ <u xml:id="u-26.28" who="#PoselKozniewskaHalina">Wobec przyspieszonego rozwoju kadry medycznej i znacznie większej odpowiedzialności, jąka na niej spoczęła, w związku z objęciem prawie całej ludności naszego kraju bezpłatną opieką lekarską, narzuca się konieczność poważnych studiów i opracowań zasad etyki i deontologii lekarskiej w ustroju socjalistycznym, bowiem takich opracowań w odniesieniu do lekarzy pracujących w socjalistycznej służbie zdrowia dotychczas nie ma na świecie. Zagadnienie powyższe nurtuje sejmową Komisję Zdrowia i Kultury Fizycznej, nurtowało ono kilka lat temu Polskie Zrzeszenie Towarzystw Lekarskich, które przyczyniło się do broszurowego wydania zasad i przepisów w dziedzinie etyki i deontologii lekarskiej. Opracowanie nasze wzbudziło żywe zainteresowanie służby zdrowia Związku Radzieckiego i Czechosłowacji. Powrócenie do zagadnień etyczno-deontologicznych w socjalistyczne j służbie zdrowia w formie podjęcia poważnych studiów nad nimi z zamiarem utworzenia w niedalekiej przyszłości instytucji wdrożeniowej — wydaje się być nakazem chwili. Chodzi bowiem o to, aby młodzież lekarska mogła wzrastać w zdrowej atmosferze zawodowej, a zdrowie społeczeństwa było troską najwyższą.</u>
+ <u xml:id="u-26.29" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-27">
+ <u xml:id="u-27.0" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Głos ma poseł Stanisław Rostworowski.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-28">
+ <u xml:id="u-28.0" who="#PoselRostworowskiStanislaw">Pani Marszałku! Wysoki Sejmie! Przedstawiona Wysokiej Izbie informacja Ministra Zdrowia ii Opieki Społecznej Mariana Śliwińskiego, reprezentująca program rozwoju form ochrony zdrowia i opieki społecznej — zdaje się kłaść szczególny akcent na 3 kompleksy zagadnień. Zakreśla ona w zasadzie zrealizowany już program (integracji zasobów kadrowych i środków technicznych służby medycznej. Wskazuje na potrzebę modernizacji metod lecznictwa, stosowanych środków, określa nowe metody walki o zdrowie człowieka XX wieku. Jest wyrazem rozszerzonego frontu dalekosiężnego programowania, a jednocześnie określa skalę środków materialnych niezbędnych do realizacji przyjętych zamierzeń.</u>
+ <u xml:id="u-28.1" who="#PoselRostworowskiStanislaw">Społeczeństwu polskiemu, dzięki dzisiejsze., debacie sejmowej, zostanie zatem ukazany wszechstronny program działalność, w tej dziedzinie, która w okresie poprzedniej pięciolatki cierpiała na zbyt skromny dopływ środków inwestycyjnych i ograniczone tylko zabezpieczenie finansowe funkcjonowania niezbędnych kadr.</u>
+ <u xml:id="u-28.2" who="#PoselRostworowskiStanislaw">Ochrona zdrowia stanowi część ogólnej polityki społecznej państwa i w tym kontekście należy ją w szczególności rozpatrywać. Aktualnie, jako naczelny akcent reorganizacji przeprowadzonej w zakresie służby zdrowia, narzuca się sprawa powołania zespołów opieki zdrowotnej. Przyjęcie tego rozwiązania jest tylko częściowym nawrotem do koncepcji z lat sześćdziesiątych, kiedy część obecnych funkcji zespołów opieki zdrowotnej spełniały bezpośrednio wydziały zdrowia rad narodowych. Zmieniony później ówczesny system organizacyjny nacechowany był tendencją do centralizacji metod zarządzania aparatem służby zdrowia, podczas gdy obecnie przyjęty kładzie głównie nacisk na czynniki integracyjne. Panuje już dość powszechna opinia, że eksperyment w postaci zespołów opieki zdrowotnej zdał egzamin w skali powiatowej, gdzie na ogół niezbyt liczna kadra lekarzy szpitalnych wiejskich ośrodków zdrowia została zintegrowana i może skuteczniej służyć potrzebom swego środowiska. Osamotniony dawniej lekarz wiejski — obecnie bardziej może liczyć na pomoc organizacyjną i poradę w zakresie odrębnych specjalizacji, gdy ma oparcie w szerszej i na ogół lepiej kwalifikowanej kadrze szpitalnej. Analogiczne procesy integracyjne, z większymi jednak trudnościami, przebiegają w środowisku miejskim, gdzie w konsekwencji nowa administracja służby zdrowia musi obejmować zakresem swych kompetencji wysoce zróżnicowane dziedziny działalności. Jeśli niekiedy w 300-tysięcznym mieście znajduje się tylko jeden szpital miejski, to współudział jego kadry fachowej w funkcjach otwartej służby zdrowia często staje się dodatkowym, niełatwym do wypełnienia zobowiązaniem. Powstaje więc pytanie — czy resort zdrowia i opieki społecznej, zachowując główne założenia przyjętej reformy nie powinien przemyśleć możliwości przeprowadzenia określonej decentralizacji zespołów opieki zdrowotnej w dużych skupiskach miejskich. Należałoby też uwzględnić potrzebę przybliżenia działalności administracji do placówek bezpośrednio wykonujących swą służbę medyczną.</u>
+ <u xml:id="u-28.3" who="#PoselRostworowskiStanislaw">Wśród licznych problemów kadrowych ostatnio na pierwszy plan wysunął się brak średniej kadry medycznej, a szczególnie pielęgniarek. Obecnie w wielu województwach zostały już powołane nowe szkoły pielęgniarskie, co stwarza warunki do stopniowego łagodzenia występującego kryzysu. Praktyka dotychczasowa wykazuje jednak, że jeśli absolwentki szkół pielęgniarskich nie będą miały zapewnionych warunków szybkiego uzyskania mieszkań, mogą przenosić się do innych regionów kraju, nawet o mniejszym na nie zapotrzebowaniu lub też w ogóle nie podejmować wyuczonego zawodu. W środowiskach lekarskich stawia się więc wniosek o przyznawanie pielęgniarkom pierwszeństwa w otrzymywaniu mieszkań, przede wszystkim w tych regionach, gdzie brak pielęgniarek występował szczególnie dotkliwie. Również odpływ pielęgniarek do pracy w placówkach otwartej służby zdrowia powinien być hamowany wprowadzeniem wyższych stawek płacowych dla osób pracujących w szpitalach.</u>
+ <u xml:id="u-28.4" who="#PoselRostworowskiStanislaw">Rozwój społecznej służby zdrowia prowadzi do coraz znaczniejszego ograniczenia, a nawet eliminacji specjalistów wykonujących prywatną praktykę lekarską. Dysproporcja w dochodach, przywilejach, a nawet zespół pozaformalnych nacisków, jakie mógł na chorego wywierać lekarz, posiadający wysokie stanowisko w społecznej służbie zdrowia i jednocześnie prowadzący prywatną praktykę — zdają się potwierdzać słuszność przyjętego kierunku. Nie zmienia to jednak faktu, iż dostęp do wysoko kwalifikowanego specjalisty, w wypadkach szczególnie ciężkich zachorowań i o różnych porach dnia, niekiedy w nocy, powinien być pacjentowi zapewniony. Sprawy tej nie rozwiązują w dostatecznym stopniu spółdzielnie lekarskie, w których dodatkowo 70% wysokiej opłaty uiszczanej przez pacjenta przechodzi na koszty administracyjne. Odnoszę wrażenie, że w Polsce należałoby przyjąć stosowany już w Bułgarii model specjalisty przyjmującego w domu, któremu wydział zdrowia wypłaca ustalone honorarium za przebadanego chorego na podstawie sporządzonej dokumentacji odbytej wizyty.</u>
+ <u xml:id="u-28.5" who="#PoselRostworowskiStanislaw">Wysoka Izbo! Poruszone przeze mnie sprawy natury organizacyjnej są tylko częścią zasadniczego zagadnienia, którego treścią może być pytanie — jakie cele polityki społecznej państwa realizuje resort służby zdrowia i opieki społecznej. Przyjmowane założenia muszą chyba w szczególny sposób uwzględniać dające się przewidzieć w społeczeństwie polskim procesy demograficzne. W przedłożonym programie ten aspekt został uwzględniony dość skąpo. W świetle zarysowującej się perspektywy prostej reprodukcji ludności w Polsce, resort nie określił elementów polityki pronatalistycznej, co może być uzasadnione tylko ścisłym ograniczeniem się do przedmiotowego kręgu spraw ochrony zdrowia. Odwołując się jednak do naszych dotychczasowych doświadczeń, musimy sobie postawić pytanie — czy w ciągu najbliższych 17 lat zdołamy jednocześnie zachować wysoką dynamikę w budownictwie żłobków i przedszkoli, a z drugiej strony — domów opieki dla człowieka starego.</u>
+ <u xml:id="u-28.6" who="#PoselRostworowskiStanislaw">O ile rozwój szpitalnictwa ogólnego pozostaje sprawą bezdyskusyjną, o tyle o skierowaniu nakładów na inwestycje dla ludności w wieku przed-i poprodukcyjnym powinny decydować dające się przewidzieć procesy demograficzne, które mogą korygować przyjmowane z góry długofalowe założenia programowe. Prognozy demograficzne wskazują, że do 1990 roku ludność w kraju w wieku poprodukcyjnym zwiększy się o 1 400 tys., a ludność w wieku przedprodukcyjnym zmaleje o około jeden milion osób. Jest to wskaźnik dostatecznie wiodący i ważący. Jeśli równocześnie uwzględnimy równie dynamiczny jak obecnie wzrost bezpośrednich dochodów ludności, to można zakładać, że funkcje opiekuńcze nad małym dziecKiem powinna by spełniać sama rodzina bez niektórych form pomocy państwa.</u>
+ <u xml:id="u-28.7" who="#PoselRostworowskiStanislaw">Zachowanie proporcjonalnych relacji w zakresie inwestycji na żłobki do wielkiego przyrostu ludności ośrodków miejskich wydaje się zresztą rzeczą niemal niewykonalną. Przykładowo — w liczącym 270 tys. mieszkańców Lublinie jest obecnie 9 żłobków. Gdybyśmy przyjęli założony na 1990 r. wskaźnik 40 miejsc na 10 tys. ludności, to trzeba by wybudować w jednym tylko Lublinie 9 żłobków po 80 miejsc i 8 następnych żłobków, uwzględniając fakt, że ludność miasta przeciętnie co roku zwiększa się o nowe 10 tys. mieszkańców. Tylko więc budowa jednego żłobka rocznie pozwoliłaby wygrać wyścig z czasem. Jednakże zadanie takie w odniesieniu do każdego ośrodka miejskiego wydaje się w skali potrzeb całego kraju niewykonalne. Przebywanie dzieci w żłobkach i przedszkolach, na skutek wzajemnych zakażeń, znacznie zwiększa wskaźnik zachorowalności dzieci, a to z kolei pociąga za sobą absencje w pracy matek, którym, jak obliczono w Lublinie, rocznie wypłaca się zasiłki w kwocie 8 240 tys. zł. Nie licząc nie wytworzonej produkcji przez urlopowane pracowniczki — kwota ta odpowiada kosztowi budowy jednego żłobka, jeśli inwestycja przebiega według przyjętych normatywów.</u>
+ <u xml:id="u-28.8" who="#PoselRostworowskiStanislaw">Na skutek dynamicznego wzrostu ludności obserwuje się dodatkowo ciekawe zjawiska. Otóż żłobek czy przedszkole znajdujące się w dzielnicy zbudowanej przed 15 laty — traci napływ dzieci i trzeba do niego dowozić dzieci niekiedy z dzielnic bardzo odległych. Odwrotnie przedstawia się sytuacja, kiedy żłobek wybudowano w dzielnicy nowej, trzy do czterech lat temu — jest on stale przepełniony. W tej sytuacji trudno jest stworzyć sprawnie funkcjonującą sieć ośrodków opiekuńczych. Wniosek jest taki, iż kwoty dotowane na tego typu inwestycje należy raczej przeznaczyć na fundusz zasiłków dla matek, który umożliwiałby im przerwanie pracy zawodowej, z uwagi na konieczność wypełniania funkcji macierzyńskich. Praktyka ta jest już przyjęta w kilku różnych krajach socjalistycznych, a szczególnie w Czechosłowacji.</u>
+ <u xml:id="u-28.9" who="#PoselRostworowskiStanislaw">Nowo wznoszone żłobki i przedszkola powinny zarówno na wsi, jak i w mieście, być budowane z lekkich, gotowych elementów, ułatwiających ewentualne przeniesienie budynku na inne miejsce lub jego adaptację dla odmiennych celów. Już teraz architektura wnętrz żłobków i przedszkoli powinna sprzyjać tworzeniu małych, 6-osobowych, odrębnych grup dzieci, podległych opiece jednej wychowawczyni. Ograniczałoby to samozakażanie się dzieci i umacniało funkcje wychowawcze instytucji, która powinna przyjmować także dzieci kalekie i nie dostosowane społecznie. W wypadku istnienia takich grup, konieczne jest jednak angażowanie wychowawców, którzy by potrafili czuwać nad przebiegiem właściwych procesów rehabilitacji zdrowotnej dzieci ułomnych. O tej grupie dzieci nie dostosowanych społecznie i ułomnych, liczącej około 8% w każdym pokoleniu, jak dotąd w Polsce, niestety, myśleliśmy zbyt mało.</u>
+ <u xml:id="u-28.10" who="#PoselRostworowskiStanislaw">Osobnym zagadnieniem jest wzrastająca liczba ludzi starzejących się. Przeprowadzone ostatnio na Lubelszczyźnie badania wykazały, że w poszczególnych powiatach ludność wiejska w skali od 22% do 28% przekroczyła wiek produkcyjny. Nie ma spotkania z wyborcami, aby nie padały głosy o przyspieszenie terminu przyznania emerytur pracownikom indywidualnego rolnictwa. Dotychczasowe renty za przekazaną państwu ziemię, nawet w razie oddania 5 ha, nie stanowią ekwiwalentu odpowiadającego kosztom utrzymania w domach opieki. Obecna sytuacja tych ludzi, którzy (to trzeba pamiętać) w okresie powojennym pośrednio budowali swą pracą nasz przemysł, jest dziś szczególnie trudna. Przyjęty przez resort zdrowia i opieki społecznej ambitny program budowy w każdym powiecie przynajmniej jednego domu opieki nad starym człowiekiem jest zatem jak najbardziej uzasadniony. Pozostaje tylko kwestia terminu wykonania wprowadzonych do planu inwestycji budownictwa opiekuńczego, z którą to w ciągu ostatnich kilku lat, niestety, nie było najlepiej. Obecnie 65% pensjonariuszy domów opieki to ludzie ze wsi. Często jest to populacja bardzo wiekowa, pozbawiona niemal całkowicie odporności biologicznej. Dlatego też domy, przeznaczone dla tego typu pensjonariuszy, powinny uwzględniać potrzeby przewlekle chorych, dysponować wyższymi stawkami i lepszą obsługą. Spotykając się z bardzo poważnymi potrzebami inwestycyjnymi w tym zakresie, uważam, że czyni się niesłusznie, ograniczając rolę Zrzeszenia Katolików — „Caritas”, które ma prawo wykorzystywać swe środki tylko na remonty istniejących obiektów, a jest pozbawione własnych uprawnień inwestycyjnych. Sprawę tę trzeba by chyba od nowa kompleksowo przemyśleć. — „Caritas”, prowadząc około 250 domów dla nieuleczalnie chorych, imbecylów i innych kategorii osób wysoko upośledzonych, spełnia piękną rolę, odpowiadającą zarówno żywotnym potrzebom społecznym, jak i powołaniu do służby wyznawców chrystianizmu. Konkretnie, praca ta jest prowadzona głównie przez żeńskie zgromadzenia zakonne. Sądzę, że obecnie w Polsce w tym zakresie działalności społecznej i wychowawczej można by znacznie rozszerzyć praktyczne zaangażowanie licznych w kraju zgromadzeń zakonnych żeńskich i męskich.</u>
+ <u xml:id="u-28.11" who="#PoselRostworowskiStanislaw">Wysoki Sejmie! Patrząc na złożoność procesów demograficznych w naszym społeczeństwie, odnoszę wrażenie, że funkcje opiekuńcze i ochrony zdrowotnej dzieci, najmłodszych obywateli naszego państwa, powinny być przede wszystkim związane z rodziną. Ograniczając wysiłek inwestycyjny, mający na celu wznoszenie zbiorowych ośrodków pobytu dzieci, jednocześnie powinniśmy stwarzać zabezpieczenie finansowe dla nie pracującej kobiety, gdy pragnie ona wypełniać najszczytniejszy zawód swojego życia — zawód matki. Na naszych oczach w stan spoczynku i niezdolności wypełniania funkcji zawodowych przechodzi to pokolenie, które wzniosło fundamenty Polski Ludowej. Z pracy tego pokolenia zrodziły się wszystkie sukcesy współczesnej Polski. Gdy ludzie ci trudzili się, zasiewali pola i wznosili fabryki, nie liczyliśmy się z tym, że ich siły zwolna niszczeją i nadejdzie moment, że i im będzie przysługiwało prawo, domagania się od nadchodzącego pokolenia opieki i zapewnienia warunków godnej, ludzkiej starości. Optowanie ze skierowaniem wysiłku inwestycyjnego ku potrzebom ustępującego pokolenia może być poczytane za przejaw lekceważenia roli wzrastających sił biologicznych narodu. Ale sądzę, że jest to zarzut tylko pozorny. Wiemy, że z jednej strony, stworzyliśmy coraz lepsze warunki dla życia rodzinnego człowieka pracy, a z drugiej strony mamy pełną świadomość tego, że idącemu jeszcze teraz, samotnie, za pługiem pochylonemu, staremu chłopu czy jego spracowanej żonie nikt nie pomoże poza państwem ludowym.</u>
+ <u xml:id="u-28.12" who="#PoselRostworowskiStanislaw">Patrząc na dorastające pokolenie coraz bardziej dostatnio żyjącego społeczeństwa polskiego, dostrzegamy na jego tle człowieka, który, tak jak wiele lat wstecz, jest lekarzem, pielęgniarką, opiekunem społecznym. Przychodzi w życiu każdego chwila, kiedy do tych ludzi się właśnie zwraca, szuka pomocy, porady fachowej. Porada ta jest uzależniona od środków, jakimi dysponuje lekarz czy opiekun społeczny. Ale jego pomoc jest także uzależniona od jego ludzkiej postawy. Wyrażając wdzięczność za wszystko, co uczyniło dla nas pokolenie polskich, socjalistycznych lekarzy, pielęgniarek, opiekunów społecznych, życzymy im także, aby w ich spojrzeniu na ból ludzki była zawsze zawarta wysoko etyczna świadomość humanistycznego braterstwa.</u>
+ <u xml:id="u-28.13" who="#komentarz">(Oklaski</u>
+ <u xml:id="u-28.14" who="#PoselRostworowskiStanislaw">)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-29">
+ <u xml:id="u-29.0" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Głos zabierze poseł Henryk Rafalski.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-30">
+ <u xml:id="u-30.0" who="#PoselRafalskiHenryk">Obywatelko Marszałku! Wysoki Sejmie! Społeczeństwo naszego kraju z wielkim zadowoleniem i uznaniem przyjmie dzisiejszą debatę poświęconą zdrowiu publicznemu i jego ochronie. Jest ona bowiem wyrazem urzeczywistniania doniosłej dla wszystkich Polaków uchwały VI Zjazdu Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, która intensywny rozwój gospodarki i kultury ściśle wiąże z programem polityki społecznej państwa. Nie ma przecież pełnego dobrostanu ludzkiego w oderwaniu od fizycznego i psychicznego Zdrowia człowieka.</u>
+ <u xml:id="u-30.1" who="#PoselRafalskiHenryk">Zdajemy sobie sprawę z tego, że rozmiar i poziom zaspokajania osobistych potrzeb zdrowotnych ma poważny wpływ na samopoczucie zdrowych i chorych. Dobra ochrona zdrowia i wysoka kultura zdrowotna społeczeństwa wywierają pozytywny wpływ na kształtowanie aktywności sił wytwórczych w procesie produkcji, a tym samym na poziom ich rozwoju. Można więc stwierdzić, że aczkolwiek nakłady na ochronę zdrowia są w pełni uzasadnione humanizmem socjalistycznym, niemniej jednak ochrona oraz inwestowanie w zdrowie publiczne uzasadnione jest także potrzebami z punktu widzenia gospodarki. Społeczny zysk ochrony zdrowia społeczeństwa wyraża się dla tej gospodarki tworzeniem i reprodukcją siły roboczej, podnoszeniem społecznej wydajności pracy oraz psychologiczną i fizjologiczną racjonalizacją pracy. Natomiast służba zdrowia ma obowiązek społeczny tak gospodarować nakładami państwa, aby w zakresie praktyki zdrowotnej zabezpieczyć obywatelom kompleksowe działanie zmierzające do obniżenia zachorowalności i chorobowości, wzmożenie i przedłużenie sprawności fizycznej i umysłowej człowieka oraz przedłużenie jego życia.</u>
+ <u xml:id="u-30.2" who="#PoselRafalskiHenryk">Wysoka Izbo! Powstanie Polski Ludowej troskę o zdrowie oraz rozwój społecznej służby zdrowia postawiło w rzędzie wielokierunkowych zadań budownictwa socjalistycznego w naszym kraju, stworzyło też realne, ustrojowe warunki do wprowadzenia powszechnej i bezpłatnej ochrony zdrowia ludzi pracy i ich rodzin.</u>
+ <u xml:id="u-30.3" who="#PoselRafalskiHenryk">W latach 1945 — 1973 wykształcono ok. 250 tys. fachowych kadr medycznych, osiągając równocześnie siedmiokrotnie większe zasoby ludzkie w porównaniu z rokiem 1938. Równolegle wybudowano i zorganizowano podstawową sieć przychodni, ośrodków zdrowia i szpitali, uzyskując ponad trzykrotny przyrost łóżek szpitalnych oraz wielokrotne zwiększenie zasobów lecznictwa otwartego i doraźnej pomocy. Na podkreślenie zasługuje objęcie specjalną opieką zdrowotną, przemysłową służbą zdrowia załóg robotniczych, co miało szczególną wymowę w okresie szybkiej industrializacji i posiada dziś — w warunkach ciągłego wzrostu ilościowego klasy robotniczej.</u>
+ <u xml:id="u-30.4" who="#PoselRafalskiHenryk">Po doniosłych decyzjach Biura Politycznego KC PZPR i Prezydium NK ZSL w 1971 roku — Rząd objął od stycznia 1972 r. bezpłatną opieką zdrowotną ludność rolniczą. I od tej chwili z państwowej opieki zdrowotnej korzysta 98% obywateli kraju.</u>
+ <u xml:id="u-30.5" who="#PoselRafalskiHenryk">Dzięki poprawie ogólnych warunków bytu i pracy, wypoczynku i wyżywienia, szczepieniom ochronnym, postępowi nauki i techniki medycznej oraz dostępnej opiece zdrowotnej i społecznej uzyskaliśmy wyraźną poprawę stanu zdrowia ludności. Oceniając tę poprawę ogólno-medycznymi miernikami — można stwierdzić, że wskaźnik umieralności ogólnej obniżył się o połowę, a umieralność niemowląt zmniejszyła się czterokrotnie w 30-leciu. Przeciętne trwanie naszego życia wydłużyło się o 20 lat w porównaniu do okresu międzywojennego. Zwiększyły się też przeciętne rozmiary ciała naszej dorodnej młodzieży o ok. 4,5 cm i ok. 4 kg w porównaniu do rówieśników sprzed 35 lat.</u>
+ <u xml:id="u-30.6" who="#PoselRafalskiHenryk">Ten dorobek budownictwa socjalistycznego, zwłaszcza jego trzech ostatnich lat, a także osiągnięcia naukowe i organizacyjne służby zdrowia, wysoko honorowane przez społeczeństwo wśród innych osiągnięć nauki i zdobyczy socjalnych, pozwalają nam obecnie, z jakże wyższego poziomu, rozważyć nasze możliwości dalszego doskonalenia systemu ochrony zdrowia.</u>
+ <u xml:id="u-30.7" who="#PoselRafalskiHenryk">Wielką i zarazem piękną prawdę wyraził jeden z naszych filozofów medycyny, że zdrowie nie jest wprawdzie dla człowieka wszystkim czego on pragnie, ale przy braku zdrowia wszystko w życiu jednostki staje się niczym.</u>
+ <u xml:id="u-30.8" who="#PoselRafalskiHenryk">Obywatele Posłowie! Pozwólcie, że zwrócę Waszą uwagę na cele i kierunki działania ochrony zdrowia w najbliższym okresie. Wynikają one m.in. z prognozy rozwoju ludności, charakterystyki sytuacji zdrowotnej mieszkańców oraz przewidywanych warunków rozwoju społeczno-gospodarczego kraju, czyli czynników, bez uwzględnienia których nie można trafnie przewidywać zapotrzebowania na różne formy opieki zdrowotnej i opieki społecznej, potrzeb na kulturę fizyczną i poradnictwo zawodowe oraz na szczegółowe świadczenia profilaktyczne, lecznicze i rehabilitacyjne ogółu ludności.</u>
+ <u xml:id="u-30.9" who="#PoselRafalskiHenryk">Rozwój ludności i zabezpieczenie jego warunków stało się przedmiotem szczególnej troski nowej polityki społecznej państwa. Dowodem tej troski są podjęte przez Sejm i realizowane przez Rząd uchwały o perspektywicznym programie mieszkaniowym, o zadaniach narodu i państwa w wychowaniu młodzieży i jej udziale w budowie socjalistycznej Polski, w sprawie systemu edukacji narodowej, wiele znanych zdobyczy socjalnych dla kobiet, dzieci i młodzieży, dyskusja nad podniesieniem znaczenia i rozwojem rodziny, wreszcie dzisiejsza debata nad zdrowiem narodu.</u>
+ <u xml:id="u-30.10" who="#PoselRafalskiHenryk">Byłoby dobrze, aby w dalszych wysiłkach wzięto pod uwagę dezyderaty sejmowej Komisji Zdrowia i Kultury Fizycznej, która wskazywała na celowość powołania międzyresortowego zespołu do spraw kompleksowej opieki nad rodziną. Zespół ten mógłby zająć się diagnozowaniem oraz proponowaniem rozwiązań w takich sprawach, jak: przygotowanie społeczne i ekonomiczne młodych do małżeństwa, otoczenie specjalną opieką społeczną dzieci w rodzinach zaniedbanych i rodzinach rozpadających się, zapewnienie matkom pracującym dalszych form opieki nad dziećmi, rozwijanie i mechanizowanie usług w gospodarstwie domowym w mieście i na wsi, takie planowanie rodziny, aby każdemu dziecku zapewnić prawidłowe warunki życia i wychowania.</u>
+ <u xml:id="u-30.11" who="#PoselRafalskiHenryk">Wielki wpływ na celowe rozmieszczenie zasobów materialnych i kadrowych służby zdrowia ma prognoza koncentracji ludności w aglomeracjach miejskich, gminnych osiedlach i wsiach. Sieć zakładów i kadr medycznych, zwłaszcza opieki otwartej, musi być do tych prognoz dostosowana, aby zapewnić wszystkim pacjentom w kraju ciągłą, systematyczną, kompleksową opiekę zdrowotną na tzw. pierwszej i najczęstszej linii kontaktu służby zdrowia z ludnością i jej środowiskiem bytowania i pracy.</u>
+ <u xml:id="u-30.12" who="#PoselRafalskiHenryk">Poznanie sytuacji zdrowotnej ludności oraz warunków jej bytowania i pracy jest niezbędne dla planowania celów badawczych i działań organizacyjnych ochrony zdrowia. Obniżać się bowiem będzie liczba oraz intensywność jednych chorób, niektóre z nich będą nawet zanikać, inne zaś — jak np. tzw. choroby cywilizacyjne oraz choroby chroniczne, ściśle związane z przedłużeniem się przeciętnego trwania życia człowieka — będą się z kolei nasilać. Zmiany te pociągają za sobą nową gradację ważności problemów badawczych i społecznych, wymagających rozwiązywania w najbliższym 20-leciu.</u>
+ <u xml:id="u-30.13" who="#PoselRafalskiHenryk">Przy wyraźnie malejącym trendzie klasycznych chorób zakaźnych, występują jeszcze trudności z opanowaniem chorób przenoszonych drogą tzw. kropelkową i przez bezpośredni kontakt, aczkolwiek w walce z tymi chorobami odnieśliśmy duże sukcesy dzięki szczepieniom np. błonicy, gruźlicy, choroby Heinego-Medina. Należy niewątpliwie stwarzać warunki do zwalczania takich chorób jeszcze występujących, jak bakteryjne zatrucie pokarmowe, wszczepienne wirusowe zapalenia wątroby i zakażenia wewnątrzszpitalne. Na wsi wciąż jeszcze problemem pozostają choroby pasożytnicze, których opanowanie należy wiązać z przyspieszeniem tempa higienizacji środowiska pracy i bytowania w gospodarstwie rolnym.</u>
+ <u xml:id="u-30.14" who="#PoselRafalskiHenryk">Można postulować bardziej energiczne badania naukowe nad czynnikami chorobotwórczymi nieswoistych chorób układu oddechowego. Już obecnie stanowią one najczęstszą przyczynę czasowej niezdolności do pracy oraz główną przyczynę zachorowalności i absencji dzieci w żłobkach, przedszkolach i szkołach.</u>
+ <u xml:id="u-30.15" who="#PoselRafalskiHenryk">Wypadki zatrucia i urazy zarówno przy pracy, jak i poza pracą jako nie zamierzone następstwo industrializacji, umaszynowienia oraz motoryzacji i chemizacji życia muszą być szczególnie poddane wnikliwej analizie oraz badaniu przyczyn, bowiem są one drugim z kolei powodem czasowej niezdolności do pracy, inwalidztwa oraz zgonów. Wielo-czynnikowe złożone przyczyny wypadków, zatruć i urazów wymagają interdyscyplinarnego podejścia badawczego oraz kompleksowych rozwiązań wieloresortowych. Myślę, że podobnego wysiłku wymagają badania przyczyn chorób serca i naczyń oraz nowotwory złośliwe, a także warunki powstawania chorób przewodu pokarmowego między innymi powodowane nieracjonalnym żywieniem oraz niedostateczną higieną żywności i niskim stanem sanitarnym wielu jeszcze lokali i zaplecza żywienia zbiorowego, przy jednoczesnym zwiększaniu się liczby osób korzystających z tego wyżywienia.</u>
+ <u xml:id="u-30.16" who="#PoselRafalskiHenryk">Sądzę, że należałoby, zgodnie zresztą z programem rządowym, rozpatrzyć m.in. następujące problemy zdrowotne:</u>
+ <u xml:id="u-30.17" who="#PoselRafalskiHenryk">— czynniki kształtujące warunki optymalnej reprodukcji ludności;</u>
+ <u xml:id="u-30.18" who="#PoselRafalskiHenryk">— czynniki chorobotwórcze kształtujące niezdolność do pracy, inwalidztwo oraz przyczyny zgonów, których można uniknąć;</u>
+ <u xml:id="u-30.19" who="#PoselRafalskiHenryk">— czynniki pogarszające stan higieniczny środowiska, bytowania, pracy i wypoczynku człowieka;</u>
+ <u xml:id="u-30.20" who="#PoselRafalskiHenryk">— czynniki zakłócające efektywność i sprawność systemu ochrony zdrowia obywateli, wreszcie podjęcie badań w sprawie oceny stanu zdrowia ludności.</u>
+ <u xml:id="u-30.21" who="#PoselRafalskiHenryk">Omówiona sytuacja w zakresie wybranych przeze mnie problemów zdrowotnych implikuje rozważenie powołania i zorganizowania nowych jednostek naukowo-badawczych, nie istniejących w dotychczasowej strukturze resortu zdrowia, dla takich zagadnień, jak pulmonologia i kardiologia, traumatologia, genetyka i endokrynologia, transplantologia oraz organizacja ochrony zdrowia. Wydaje się również uzasadnione postulowanie dalszego rozwoju oraz integracji działalności dotychczasowych instytutów, a także tworzenie zespołów interdyscyplinarnych dla konkretnych rozwiązań badawczych. Trzeba też będzie głębszej niż dotąd współpracy naukowo-badawczej ze Związkiem Radzieckim i krajami RWPG oraz utrzymania naszych kontaktów naukowych również z innymi krajami.</u>
+ <u xml:id="u-30.22" who="#PoselRafalskiHenryk">Myślę, że byłoby wskazane, jak to zakłada uchwała VI Zjazdu PZPR, powołać zespół naukowców i praktyków do prowadzenia badań i opracowania raportu o stanie zdrowia społeczeństwa. Pomogłoby to bardzo w kształtowaniu coraz efektywniejszej polityki zdrowotnej. Nie ma bowiem sprzeczności między niezaprzeczalnym dorobkiem Polski Ludowej w dziedzinie ochrony zdrowia, postępem nauki i techniki medycznej a faktem, że nie ubywa ludności wymagającej fachowej opieki leczniczej i rehabilitacyjnej oraz, że nie ubywa zadań zapobiegawczych, a także wzrastają wymagania diagnostyczne, podnoszą się koszty nakładów na naukę.</u>
+ <u xml:id="u-30.23" who="#PoselRafalskiHenryk">Warto też podjąć, w zawiązku z programem rządowym, analityczne prace nad bilansem ekstensywnych metod rozwoju służby zdrowia, nad jej intensywnym rozwojem przez wprowadzenie nowoczesnej techniki, np. automatycznej aparatury analitycznej i diagnostycznej leczniczej, środków łączności i techniki obliczeniowej, jak również usprawnień organizacyjnych i podnoszenie efektywności pracy.</u>
+ <u xml:id="u-30.24" who="#PoselRafalskiHenryk">Obywatele Posłowie! Przedstawiony przez obywatela Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej rządowy program kierunków rozwoju ochrony Zdrowia i opieki społecznej do roku 1990 jest słuszny. Został poparty przez obywateli posłów w dzisiejszej debacie. Zakłada on budowę nowej i modernizację dotychczasowej bazy wyposażenia leczniczo-profilaktycznego. Przewiduje też odpowiednią liczbę fachowych kadr medycznych. Będzie także realizowany program budowy obiektów socjalnych i towarzyszącego mu zaplecza mieszkaniowego dla pracowników służby zdrowia. Pragnę wyrazić nadzieję, że społeczeństwo nasze poprze ten program świadcząc na NFOZ, organizując czyny społeczne przy wznoszeniu konkretnych obiektów w mieście i na wsi.</u>
+ <u xml:id="u-30.25" who="#PoselRafalskiHenryk">Debata dzisiejsza jest również wyrazem poszanowania i uznania dla pracowników służby zdrowia, którzy w ogromnej! swej większości z pełnym zaangażowaniem, a niekiedy wręcz z poświęceniem wypełniają powierzane im prace i zadania w zakresie ochrony zdrowia obywateli.</u>
+ <u xml:id="u-30.26" who="#PoselRafalskiHenryk">Myślę, że jako przedstawiciel półmilionowej armii pracowników służby zdrowia i opieki społecznej mam podstawę zapewnić Wysoką Izbę, że zrobimy wszystko, ażeby wnieść jak najskuteczniejszy wkład w ochronę zdrowia narodu, zgodnie z tym, co na początku naszego stulecia pisał nasz wielki myśliciel lekarz Władysław Biegański: — „w warstwicach kultury, leżących na podobieństwo złóż gospodarczych, ślady działalności lekarskiej są bardzo widoczne. Nasi duchowi ojcowie zrobili swoje, czym my się szczycimy. Zostawmy i my taki ślad, żeby mieli się czym szczycić ci, co po nas przyjdą”.</u>
+ <u xml:id="u-30.27" who="#PoselRafalskiHenryk">I my, dzisiejsi lekarze, w naszej ludowej rzeczywistości taki ślad pragniemy zostawić.</u>
+ <u xml:id="u-30.28" who="#PoselRafalskiHenryk">Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-30.29" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-31">
+ <u xml:id="u-31.0" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Lista mówców została wyczerpana.</u>
+ <u xml:id="u-31.1" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Zamykam dyskusję.</u>
+ <u xml:id="u-31.2" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Wysoki Sejmie! Konwent Seniorów proponuje, aby Wysoki Sejm podjął uchwałę następującej treści;</u>
+ <u xml:id="u-31.3" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">„Uchwała Sejmu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej z dnia 19 stycznia 1974 roku w sprawie ochrony zdrowia ludności w kraju.</u>
+ <u xml:id="u-31.4" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej z satysfakcją podkreśla poważny dorobek Polski Ludowej w dziedzinie ochrony zdrowia ludności, organizacji i działalności socjalistycznej służby zdrowia oraz powszechności jej świadczeń.</u>
+ <u xml:id="u-31.5" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Sejm stwierdza, że wytyczone w uchwale VI Zjazdu PZPR cele polityki społecznej są pomyślnie realizowane i stwarzają korzystne warunki dla dalszej poprawy sytuacji w dziedzinie ochrony zdrowia w kraju.</u>
+ <u xml:id="u-31.6" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Sejm wyraża aprobatę dla dotychczasowych poczynań Rządu oraz dla założeń rządowego programu rozwoju ochrony zdrowia i opieki społecznej przedstawionych w informacji Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej na posiedzeniu Izby w dniu 19 stycznia 1974 troku.</u>
+ <u xml:id="u-31.7" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Sejm w szczególności zwraca uwagę na potrzebę:</u>
+ <u xml:id="u-31.8" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">— stałego doskonalenia podstawowej opieki zdrowotnej i opieki społecznej, jak również opieki specjalistycznej, — podejmowania kompleksowych działań zapobiegawczych przeciwdziałających czynnikom chorobotwórczym oraz chroniących środowisko, warunki życia, pracy i wypoczynku człowieka, — rozwijania nauk lekarskich, farmaceutycznych, techniki medycznej oraz badań ukierunkowanych na zwalczanie najczęściej występujących chorób i przyczyn inwalidztwa, — zapewniania wszechstronnej opieki zdrowotnej młodemu pokoleniu i dalszego doskonalenia przemysłowej służby zdrowia, — podnoszenia kultury sanitarnej miast i wsi, — rozszerzenia masowych form wychowania fizycznego, sportu i turystyki, — rozbudowy i unowocześniania systemu kształcenia i doskonalenia kadr.</u>
+ <u xml:id="u-31.9" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Sejm wskazuje na konieczność pełnego i terminowego wykonywania określonych w planach zadań inwestycyjnych oraz zadań w zakresie produkcja aparatury i sprzętu medycznego.</u>
+ <u xml:id="u-31.10" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Sejm podkreśla wkład pracy lekarzy, farmaceutów, pielęgniarek i pracowników służb pomocniczych w dotychczasowe osiągnięcia oraz wyraża przekonanie, że podejmą oni jeszcze aktywniejszy wysiłek na rzecz realizacji zadań wynikających z rządowego programu ochrony zdrowia oraz kształtowania w swym środowisku wysokiej etyki zawodowej i postaw moralnych godnych socjalistycznej służby zdrowia.</u>
+ <u xml:id="u-31.11" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Sejm, wyrażając uznanie dla szerokiego poparcia obywateli naszego kraju dla świadczeń na Narodowy Fundusz Ochrony Zdrowia, apeluje o dalszy rozwój ofiarności społeczeństwa na ten szlachetny cel, Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej zwraca się:</u>
+ <u xml:id="u-31.12" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">— do rad narodowych i terenowych organów administracji państwowej, — do lekarzy oraz do wszystkich pracowników i organizatorów służby zdrowia, — do pracowników i kierownictwa przedsiębiorstw i instytucji, — do organizacji społecznych — o szerokie współdziałanie, o inicjatywy i aktywność w rozwijaniu i doskonaleniu socjalistycznego systemu ochrony zdrowia i opieki społecznej w naszym kraju.” Jeżeli nie usłyszę sprzeciwu, będę uważała, że Sejm zgodził się z powyższą propozycją.</u>
+ <u xml:id="u-31.13" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ <u xml:id="u-31.14" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Sprzeciwu nie słyszę.</u>
+ <u xml:id="u-31.15" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Stwierdzam, że Sejm uchwałę podjął.</u>
+ <u xml:id="u-31.16" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Zarządzam przerwę w obradach do godz. 18 min. 25.</u>
+ <u xml:id="u-31.17" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu od godz. 18 min. 10 do godz. 18 min. 25)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-32">
+ <u xml:id="u-32.0" who="#Marszalek">Wznawiam posiedzenie.</u>
+ <u xml:id="u-32.1" who="#Marszalek">Przystępujemy do punktu 3 porządku dziennego: Wystąpienie Prezesa Rady Ministrów w sprawie rządowego programu w zakresie realizacji postanowień I Krajowej Konferencji PZPR.</u>
+ <u xml:id="u-32.2" who="#Marszalek">Proszę o zabranie głosu Prezesa Rady Ministrów Obywatela Piotra Jaroszewicza.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-33">
+ <u xml:id="u-33.0" who="#PiotrJaroszewicz">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Minęły 3 lata obecnego planu 5-letniego. Były to lata konsekwentnej realizacji polityki społeczno-gospodarczej, zapoczątkowanej decyzjami VII i VIII Plenum Komitetu Centralnego Partii i rozwiniętej w uchwałach VI Zjazdu partii. I Krajowa Konferencja Partyjna miała wszelkie podstawy, aby stwierdzić, że w ciągu lat 1971 — 1973 uzyskaliśmy znacznie wyższe niż przewidywały uchwały VI Zjazdu i wyższe niż w innych porównywalnych okresach tempo rozwoju całej gospodarki. W tym czasie dochód narodowy zwiększył się bez mała o 1/3, osiągając średnioroczny wzrost przekraczający 9%. Produkcja przemysłowa wzrosła o 36%, a produkcja rolna — niemal o 19%. Ta wysoka dynamika rozwojowa jest wynikiem rzetelnej ii ofiarnej pracy polskich robotników, rolników i inteligencji, rezultatem dobrze służącej sprawie socjalistycznego budownictwa i sprawdzającej się w konfrontacji z praktyką linii politycznej naszej partii.</u>
+ <u xml:id="u-33.1" who="#PiotrJaroszewicz">Podjęliśmy największy w historii Polski Ludowej program inwestycyjny, którego korzystne efekty wyrażą się zarówno w rozszerzeniu i unowocześnieniu potencjału wytwórczego, stworzeniu warunków dla większego zatrudnienia, jak i w produkcji nowoczesnych, wysokiej jakości towarów. Gospodarka narodowa zatrudniła w tym okresie ponad 1150 tys. nowych pracowników, zapewniając pracę licznym rocznikom młodzieży oraz kobietom. Na tle tej nie mającej precedensu w całym dotychczasowym rozwoju kraju dynamiki rozwojowej zarysowały się nadto korzystne tendencje jakościowe. Systematycznie postępuje modernizacja gospodarki, zwłaszcza przemysłu. Majątek produkcyjny zwiększył się o 1/3. Wzrosła jednocześnie jego nowoczesność i efektywność.</u>
+ <u xml:id="u-33.2" who="#PiotrJaroszewicz">Systematycznie zwiększa się wydajność pracy, co wynika z lepszego uzbrojenia technicznego, jak również z konsekwentnego umacniania i rozwijania moralnych i materialnych motywacji i postawy człowieka.</u>
+ <u xml:id="u-33.3" who="#PiotrJaroszewicz">Następuje stała poprawa w wykorzystywaniu nowych mocy produkcyjnych, szybsze ich zagospodarowanie, skracanie terminów osiągania pełnych zdolności wytwórczych.</u>
+ <u xml:id="u-33.4" who="#PiotrJaroszewicz">Coraz lepiej i oszczędniej gospodarujemy materiałami i surowcami. Przy dynamicznym wzroście dochodów utrzymuje się i umacnia równowaga rynkowa.</u>
+ <u xml:id="u-33.5" who="#PiotrJaroszewicz">Rośnie udział Polski w międzynarodowym podziale pracy, przede wszystkim dzięki przyspieszaniu wzrostu eksportu? i pogłębianiu procesów integracyjnych z krajami RWPG.</u>
+ <u xml:id="u-33.6" who="#PiotrJaroszewicz">Nabiera sprawności sterowanie przebiegiem procesów produkcyjnych, co przyczynia się do pełniejszego wykrywania rezerw i do ponadplanowego wzrostu produkcji.</u>
+ <u xml:id="u-33.7" who="#PiotrJaroszewicz">Doskonalimy i unowocześniamy metody planowania i zarządzania gospodarką. Pomyślna realizacja programu VI Zjazdu stworzyła dobry klimat społeczny w naszym kraju, umocniła wiarę narodu we własne możliwości, wyzwoliła aktywność ludzi pracy, czyniąc z niej decydującą siłę postępu i rozwoju.</u>
+ <u xml:id="u-33.8" who="#PiotrJaroszewicz">Przed 3 laty Komitet Centralny PZPR stwierdził, iż naczelnym zadaniem naszej polityki jest urzeczywistnianie zasady, iż każdy osiągnięty i wypracowany przez ludzi pracy postęp w rozwoju gospodarczym powinien owocować odpowiednim wzrostem poziomu życia. Dobro człowieka jest bowiem głównym celem naszej polityki.</u>
+ <u xml:id="u-33.9" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ <u xml:id="u-33.10" who="#PiotrJaroszewicz">Kierując się niezmiennie tą socjalistyczną zasadą w minionych trzech latach realizacji programu społeczno-gospodarczego rozwoju kraju, osiągnęliśmy we wszystkich dziedzinach polityki społecznej efekty znacznie większe niż przewidywały to uchwały VI Zjazdu.</u>
+ <u xml:id="u-33.11" who="#PiotrJaroszewicz">W uchwale VI Zjazdu ustalono, że w roku 1975 wzrost średniej płacy realnej wyniesie 18% w stosunku do roku 1970, tymczasem już dziś uzyskaliśmy wzrost średniej płacy wyższy prawie o 1/4. Średnioroczne tempo wzrostu przeciętnej płacy realnej było w latach 1971 — 1973 prawie 4-krotnie szybsze, niż w ubiegłej pięciolatce i wyniosło 7,6%.</u>
+ <u xml:id="u-33.12" who="#PiotrJaroszewicz">Wzrost płac odbywał się w wyniku wysokiego opłacania wzrostu wydajności pracy, w rezultacie regulacji płac i podwyżek, a także doskonalenia systemu wynagradzania za pracę, wreszcie w drodze awansów d przeszeregowań.</u>
+ <u xml:id="u-33.13" who="#PiotrJaroszewicz">W uchwałach VI Zjazdu i w planie 5-letnim zakładaliśmy, że w latach 1971 — 1975 podwyżkę płac uzyska 4,6 mln pracowników gospodarki uspołecznionej. W praktyce, dzięki wytworzeniu wyższego dochodu narodowego, zdołaliśmy objąć podwyżkami płac w ciągu ubiegłych trzech lat około 6,4 mln ludzi pracy, czyli prawie ^2^ /3 ogółu zatrudnionych. W wyniku tego wydatnie poprawiła się sytuacja materialna wielu grup pracowniczych, w tym głównie nisko uposażonych, w szczególności zaś nauczycieli i wychowawców, pracowników służby zdrowia, pracowników przemysłów: spożywczego, lekkiego, szklarskiego i poligraficznego, pracowników hutnictwa, odlewnictwa, energetyki i gazownictwa, przedsiębiorstw budowlanych i przemysłu ceramicznego, pracowników kolei, żeglugi morskiej i łączności, administracji i wymiaru sprawiedliwości.</u>
+ <u xml:id="u-33.14" who="#PiotrJaroszewicz">Przeprowadzone regulacje wpłynęły na poprawę systemu wynagradzania i pozwoliły Zlikwidować zadawnione, najbardziej rażące dysproporcje pomiędzy poszczególnymi grupami zawodowymi. Równocześnie — jak obywatelom posłom wiadomo z wielokrotnych informacji Rządu składanych na forum Sejmu, realizowaliśmy politykę stałego wzrostu przychodów pieniężnych ludności rolniczej, politykę opartą na Intensyfikacji produkcji rolnej. W ciągu trzech lat przychody rolników z tytułu sprzedaży artykułów rolnych znacznie wzrosły. Wydatki wsi na konsumpcję i inwestycje nieprodukcyjne zwiększyły się w ciągu trzech lat o 28,9%, to jest średnio o 8,8% rocznie, osiągając tempo zbliżone do skali wzrostu płac realnych w gospodarce uspołecznionej.</u>
+ <u xml:id="u-33.15" who="#PiotrJaroszewicz">Konsekwentnie realizowany jest również socjalny program VI Zjazdu, służący poprawie społeczno-materialnej sytuacji rodziny. Rozszerzono uprawnienia kobiet wychowujących dzieci do zwolnień chorobowych z pracy, przedłużono płatne urlopy macierzyńskie i bezpłatne urlopy opiekuńcze. Zwiększono zasiłki rodzinne. Pomocą stypendialną objęto znacznie więcej niż uprzednio uczniów i studentów. Wzrosły renty i emerytury, zwłaszcza najniższe.</u>
+ <u xml:id="u-33.16" who="#PiotrJaroszewicz">Została wcielona w życie decyzja VI Zjazdu o zrównaniu uprawnień robotników do otrzymywania zasiłków chorobowych z uprawnieniami pracowników umysłowych. Wprowadzona została bezpłatna opieka zdrowotna dla całej ludności wiejskiej, w rezultacie czego, wszyscy ludzie pracy w naszym kraju korzystają na równi z usług uspołecznionej służby zdrowia.</u>
+ <u xml:id="u-33.17" who="#PiotrJaroszewicz">Wysoka Izbo! Oceniając wykonanie w ubiegłych trzech latach zadań w dziedzinie podniesienia poziomu życia ludzi pracy i rozwiązywania podstawowych problemów socjalnych, mamy prawo powiedzieć, że już obecnie u progu 1974 roku, w roku 30-lecia naszej ludowej ojczyzny, w obu tych dziedzinach został zrealizowany program zapowiedziany na VI Zjeździe.</u>
+ <u xml:id="u-33.18" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ <u xml:id="u-33.19" who="#PiotrJaroszewicz">Po raz pierwszy w historii Polski Ludowej w ciągu 3 lat wykonane zostały w dziedzinie wzrostu płac realnych założenia całego planu 5-letniego i to planu pod tym względem szczególnie ambitnego. Jest to wielkie osiągnięcie naszej partii i naszego państwa, a zarazem dobitne świadectwo siły i żywotności ustroju socjalistycznego, powód do wielkiej satysfakcji dla klasy robotniczej i wszystkich ludzi pracy w naszym kraju. Ich wysiłkom i pracowitości, obywatelskiej postawie i społecznej aktywności zawdzięczamy te osiągnięcia.</u>
+ <u xml:id="u-33.20" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ <u xml:id="u-33.21" who="#PiotrJaroszewicz">Stanęło obecnie przed nami pytanie, jaką politykę powinniśmy prowadzić nadal. Czy poprzestać na realizacji planu zadań społecznych, ustalonych na lata 1974 — 1975? Czy też podjąć dalsze, dodatkowe, wyższe zadania płacowe i socjalne, co otworzyłoby szerzej drogę dalszemu wzrostowi produkcji i gospodarności, umożliwiając skuteczną mobilizację rezerw?</u>
+ <u xml:id="u-33.22" who="#PiotrJaroszewicz">Ten zasadniczy problem był w dniu wczorajszym przedmiotem obrad XII Plenum Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej z udziałem Rady Ministrów i Prezydium CRZZ. Kierując się duchem uchwał VI Zjazdu i postanowień I Krajowej Konferencji Partyjnej, Komitet Centralny udzielił Rządowi jednoznacznie pozytywnej odpowiedzi na to pytanie.</u>
+ <u xml:id="u-33.23" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ <u xml:id="u-33.24" who="#PiotrJaroszewicz">Wysoki Sejmie! Jak już mówiłem, w ciągu ubiegłych 3 lat około 6,4 mln pracowników uzyskało podwyżki płac z tytułu regulacji, a prawie wszyscy z tytułu wzrostu wydajności pracy.</u>
+ <u xml:id="u-33.25" who="#PiotrJaroszewicz">Jednakże zdajemy sobie sprawę, że 4,5 mln pracowników gospodarki uspołecznionej wciąż jeszcze oczekuje na regulacje płac. Wedle ustaleń planu jedynie część z nich mogłaby je uzyskać w bieżącym pięcioleciu, resztę trzeba było przesunąć na następne pięciolecie. Wśród tej 4,5-milionowej rzeszy pracowników są grupy zawodowe, których praca ma niezwykle ważne znaczenie dla rozwoju kraju i dla poziomu życia całego narodu.</u>
+ <u xml:id="u-33.26" who="#PiotrJaroszewicz">Dlatego też Komitet Centralny Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej zaakceptował program rządowy zmierzający do dokonania maksymalnego wysiłku, aby w ciągu pozostałych 2 lat tego pięciolecia, najpóźniej do 1 stycznia 1976 roku, przeprowadzić regulacje i podwyżki płac dla tych pracowników, którzy w ubiegłych 3 latach regulacjami nie zostali objęci.</u>
+ <u xml:id="u-33.27" who="#PiotrJaroszewicz">Zarysowuje się więc możliwość, jakiej dotychczas nigdy nie mieliśmy. Oto w ciągu jednego pięciolecia wszyscy pracownicy gospodarki uspołecznionej, a więc ponad 11 mln ludzi pracy w Polsce otrzyma podwyżki płac i uzyska korzystną regulację systemu wynagradzania, niezależnie od wzrostu płac, związanego z wydajnością pracy, awansami i przeszeregowaniami.</u>
+ <u xml:id="u-33.28" who="#PiotrJaroszewicz">Obywatele Posłowie! Rząd przedstawia Sejmowi kolejny, dodatkowy program podwyżek i regulacji płac oraz wzrostu świadczeń socjalnych w latach 1974—1975, a także wnioski w sprawie mobilizacji środków niezbędnych dla zapewnienia realizacji tego programu, m.in. w drodze podniesienia cen niektórych towarów i usług. Chodzi w sumie o program śmiały i rozległy, którego realizacja w odniesieniu do samych regulacji i podwyżek płac — nie licząc kosztu zwiększonych świadczeń socjalnych — wymagać będzie w skali rocznej 20 mld zł. Razem z dotychczas podjętymi decyzjami, koszt wszystkich regulacji płac w latach 1971 — 1976 wyniesie 44 mld zł w skali rocznej.</u>
+ <u xml:id="u-33.29" who="#PiotrJaroszewicz">Zamierzenia te obejmują w pierwszej kolejności sprawy płacowe ważnych oddziałów klasy robotniczej. Na czoło wysuwa się tu problem podniesienia z dniem 1 lutego br. płac dla ponad 500 tys. pracowników górnictwa węgla kamiennego, brunatnego i miedzi, kopalń rud, surowców mineralnych, nafty i kamieniołomów. Na ten cel powinniśmy przeznaczyć 2 400 mln zł w stosunku rocznym.</u>
+ <u xml:id="u-33.30" who="#PiotrJaroszewicz">Wysunięcie tej grupy zawodowej na plan pierwszy jest w pełni uzasadnione zarówno jej szczególną rolą w gospodarce, ofiarnym trudem i wysoką rangą społeczną, jak i uciążliwością pracy. Łączy się to także z wielkimi dodatkowymi zadaniami zwiększenia wydobycia węgla.</u>
+ <u xml:id="u-33.31" who="#PiotrJaroszewicz">Jakkolwiek w ostatnich 3 latach wydobycie węgla rosło bardzo szybko, to jednak zapotrzebowanie gospodarki i ludności na węgiel wzrastało jeszcze szybciej. Obok potrzeb krajowych musimy także w znacznie szerszej skali uwzględniać potrzeby eksportu. Również wnioski wypływające z kryzysu paliwowo-energetycznego w krajach kapitalistycznych nakazują nam podejmować kroki na rzecz szybszego rozwoju wydobycia paliw w Polsce.</u>
+ <u xml:id="u-33.32" who="#PiotrJaroszewicz">W istotny sposób powinna przyczynić się do tego proponowana podwyżka płac w górnictwie. Jesteśmy przekonani, że ta decyzja zapewni dalszy wzrost wydajności pracy w kopalniach oraz zwiększy przypływ nowych ludzi do górnictwa węglowego, które odczuwa obecnie brak około 15 tys. pracowników. Musimy zwiększyć zainteresowanie zawodem górniczym między innymi poprzez poprawę warunków płacowych w tej podstawowej gałęzi przemysłu. Jesteśmy pewni, że górnicy polscy odpowiedzą na tę decyzję, tak jak zawsze, dobrą robotą.</u>
+ <u xml:id="u-33.33" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ <u xml:id="u-33.34" who="#PiotrJaroszewicz">Drugą obok górnictwa dziedziną wymagającą wyraźnego przyspieszenia dynamiki rozwoju jest transport. Po uregulowaniu w ub. roku płac pracowników Polskich Kolei Państwowych oraz po uzupełniających decyzjach podjętych w tej sprawie na przełomie lat 1973 — 1974 uważamy obecnie za konieczne przeprowadzenie z dniem 1 kwietnia br. regulacji płac dla 725 tys. pracowników transportu lądowego i lotniczego, zwłaszcza zaś kierowców oraz robotników i pracowników zaplecza i obsługi technicznej, transportu samochodowego w całej gospodarce. Łączymy to z uzupełniającymi posunięciami płacowymi dla drużyn lokomotywowych i konduktorskich oraz robotników grup manewrowych PKP.</u>
+ <u xml:id="u-33.35" who="#PiotrJaroszewicz">W minionych 3 latach wzrosły znacznie nakłady inwestycyjne na rozwój transportu. Jednakże wieloletniego niedoinwestowania tego działu gospodarki nie można usunąć w krótkim czasie. Poprawa płac przyczyni się do szybszego wyrównania niedoborów w zatrudnieniu, zwłaszcza na kolei oraz w transporcie samochodowym. W latach 1972 — 1973 zwiększyły się znacznie ponad ustalenia planu zadania przewozowe. Będą one rosły nadal. Rodzi to pilną konieczność przyspieszenia rozwoju transportu i tworzenia odpowiednich po temu warunków.</u>
+ <u xml:id="u-33.36" who="#PiotrJaroszewicz">Trzeba bowiem pamiętać, że złe funkcjonowanie transportu niweczy niejednokrotnie część ogromnego wysiłku innych gałęzi produkcji i usług. Chodzi o szczególnie czuły dział gospodarki. Musimy zatem przyspieszyć i usprawnić przewozy, zwłaszcza w transporcie samochodowym oraz przezwyciężyć obecne trudności kolei. Na poprawę płac dla pracowników transportu proponujemy przeznaczyć około 3 500 mln zł w skali rocznej.</u>
+ <u xml:id="u-33.37" who="#PiotrJaroszewicz">Trzecie zasadnicze posunięcie płacowe wiąże się z koniecznością polepszenia obsługi społeczeństwa na rynku wewnętrznym. Planowane z dniem 1 czerwca br. podniesienie płac dla blisko milionowej rzeszy pracowników handlu wewnętrznego i gastronomii, przy przeznaczeniu na ten cel 4 400 mln zł w stosunku rocznym, stanowi posunięcie konieczne. Dotyczy bowiem grupy pracowniczej, wykonującej odpowiedzialne zadania o dużym znaczeniu dla warunków życia społeczeństwa. Musimy podnieść rangę pracy w handlu i całej sferze usług. Szybki wzrost dochodów pieniężnych ludności czyni potrzebę przyspieszenia rozwoju usług szczególnie pilną. Chcemy więc obecnymi posunięciami płacowymi zwiększyć zainteresowanie pracą w handlu i usługach, zapewnić im dopływ kwalifikowanych kadr, aby podnieść jakość usług świadczonych przez oba te działy gospodarki.</u>
+ <u xml:id="u-33.38" who="#PiotrJaroszewicz">Dodatkowym programem regulacji płac proponujemy objąć pracowników obsługi rolnictwa. Od 1 kwietnia br. zamierzamy podnieść płace traktorzystów, kombajnistów i pracowników warsztatowych jednostek gospodarczych kółek rolniczych, wyrównując tym samym różnice w stosunku do płac analogicznych grup zawodowych w PGR i państwowych ośrodkach maszynowych. Przewidujemy również dokonanie z dniem 1 Iipca podwyżek płac w wielu organizacjach rolniczych, obejmując nimi pracowników jednostek technicznej obsługi i mechanizacji rolnictwa, służby weterynaryjnej, stacji chemizacji rolnictwa, inspektoratów materiału siewnego, a także przedsiębiorstw jednostek geodezyjnych i kartograficznych. Dla przeprowadzenia tych regulacji niezbędna będzie kwota około 1 400 mln zł w skali rocznej.</u>
+ <u xml:id="u-33.39" who="#PiotrJaroszewicz">Dalsze regulacje płac obejmą z dniem 1 lipca br. ważne gałęzie przemysłu, w tym pracowników przemysłu celulozowo-papierniczego i zapałczanego, jak też przemysłu ceramiki budowlanej, betonów i izolacji budowlanej. Wymagać to będzie kwoty około 740 mln zł rocznie.</u>
+ <u xml:id="u-33.40" who="#PiotrJaroszewicz">Biorąc pod uwagę odpowiedzialne i rosnące zadania handlu zagranicznego oraz wymóg znacznej poprawy jego efektywności, proponujemy również 1 Iipca br. podwyższyć płace dla pracowników handlu zagranicznego.</u>
+ <u xml:id="u-33.41" who="#PiotrJaroszewicz">W tym samym terminie, to jest od 1 Iipca br. zamierzamy uregulować płace pracowników portów morskich, rybaków morskich oraz przedsiębiorstw robót czerpalnych i podwodnych.</u>
+ <u xml:id="u-33.42" who="#PiotrJaroszewicz">Przewidujemy również podwyższenie z dniem 1 lutego br. płac pracowników zatrudnionych w pracowniach i zespołach urbanistycznych oraz pracowniach planów regionalnych, a więc grup zawodowych, które wykonują zadania o rosnącym znaczeniu.</u>
+ <u xml:id="u-33.43" who="#PiotrJaroszewicz">Z dniem 1 września br. zakładamy także regulację płac dla 74 tys. pracowników kultury i sztuki, których wielką rolę w pełni doceniamy. Obejmiemy tą regulacją pracowników wydawnictw książkowych, bibliotek i placówek kulturalno-oświatowych, teatrów, produkcji i rozpowszechniania filmów. Na ten cel potrzeba w skali rocznej blisko 0,5 mld zł.</u>
+ <u xml:id="u-33.44" who="#PiotrJaroszewicz">Z dniem 1 października br. przewidujemy podwyższenie płac pracowników przedsiębiorstw geologicznych.</u>
+ <u xml:id="u-33.45" who="#PiotrJaroszewicz">W tym samym terminie proponujemy również przeprowadzić regulację i podwyżkę płac około 85 tys. pracowników zatrudnionych w zakładach wodociągów i kanalizacji, ciepłownictwa miejskiego oraz w zakładach oczyszczania miast i osiedli. Przeznaczamy na ten cel około 320 mln zł w skali rocznej.</u>
+ <u xml:id="u-33.46" who="#PiotrJaroszewicz">Na rok 1975 przewidujemy z dniem 1 stycznia regulację płac dla pozostałych gałęzi i branż przemysłu drzewnego, zaś z dniem 1 sierpnia 1975 r. dla pozostałych branż przemysłu, które do tego czasu nie będą objęte nowymi zasadami systemu finansowo-ekonomicznego, a także dla przemysłu torfowego i wikliniarsko-trzcinowego. W przyszłym roku przewidujemy również podwyższenie płac pracowników żeglugi śródlądowej i zarządów wodnych.</u>
+ <u xml:id="u-33.47" who="#PiotrJaroszewicz">Regulacją płac zostaną objęte także wszystkie drobniejsze grupy zatrudnionych, a wśród nich pracownicy wczasów dla dzieci i młodzieży. Przeprowadzenie regulacji, których dokonamy w 1975 r., wymagać będzie około</u>
+ <u xml:id="u-33.48" who="#komentarz">2</u>
+ <u xml:id="u-33.49" who="#PiotrJaroszewicz">300 mln zł rocznie.</u>
+ <u xml:id="u-33.50" who="#PiotrJaroszewicz">Rosnący zasięg regulacji płac stawia na porządku dziennym sprawę poziomu płacy najniższej. Jest to zagadnienie o dużym znaczeniu z punktu widzenia zasad sprawiedliwości społecznej. Biorąc to pod uwagę, przewidujemy podniesienie z dniem 1 sierpnia br. płacy minimalnej z 1 000 zł do 1 200 zł miesięcznie, przeznaczając na ten cel około 140 mln zł w stosunku rocznym. Jesteśmy oczywiście świadomi tego, że nawet po tej podwyżce płaca minimalna pozostanie nadal jeszcze niska. Chciałbym jednak przypomnieć obywatelom posłom, że jeszcze w 1970 r. płaca najniższa kształtowała się na poziomie 850 zł, a otrzymywało ją 2,2% zatrudnionych. Po obecnej podwyżce poziom tych płac wzrośnie o 41%, zaś liczba otrzymujących je zmaleje do 0,9% zatrudnionych. Świadczy to o wielkości wysiłku podejmowanego przez państwo z myślą o poprawieniu sytuacji najniżej zarabiających.</u>
+ <u xml:id="u-33.51" who="#PiotrJaroszewicz">Konkludując: 2-letni program, który mam zaszczyt przedstawić Wysokiej Izbie, ma charakter kompleksowy i zamyka pełny cykl regulacji systemów płac i ich podwyżek w całej gospodarce uspołecznionej.</u>
+ <u xml:id="u-33.52" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ <u xml:id="u-33.53" who="#PiotrJaroszewicz">Obywatele Posłowie! Przedsięwzięciem równoległym, najściślej związanym z regulacją i podwyżkami płac i mającym wielkie znaczenie społeczne — jest przyspieszona rozbudowa programu świadczeń socjalnych. Stanowi ona drugi podstawowy kierunek działania partii i państwa na rzecz poprawy warunków życia narodu.</u>
+ <u xml:id="u-33.54" who="#PiotrJaroszewicz">Na VI Zjeździe i I Krajowej Konferencji</u>
+ <u xml:id="u-33.55" who="#PiotrJaroszewicz">PZPR daliśmy wyraz przekonaniu o potrzebie dalszej poprawy warunków życia weteranów pracy. W miarę zwiększania się ich liczebności oraz wzrostu dochodów społeczeństwa rośnie waga tego problemu.</u>
+ <u xml:id="u-33.56" who="#PiotrJaroszewicz">Z dniem 1 sierpnia br. planujemy podniesienie najniższych emerytur oraz rent inwalidzkich i rodzinnych. Chociaż w ciągu trzylecia 1971 — 1973 emerytury wzrosły średnio o 15%, to jednak pozostaje ponad milion osób, których emerytury i renty kształtują się poniżej 1 100 zł. Jest to wielka i bolesna sprawa społeczna.</u>
+ <u xml:id="u-33.57" who="#PiotrJaroszewicz">Chcemy więc podnieść najniższe emerytury do poziomu 1 100 zł i odpowiednio podnieść renty średnio o 130 zł miesięcznie. Dotyczy took. miliona osób, to znaczy niemal 1/3 ogółu emerytów i rencistów. Zrealizowanie tej decyzji wymagać będzie wydatkowania ok. 1 650 mln zł rocznie.</u>
+ <u xml:id="u-33.58" who="#PiotrJaroszewicz">Z dniem 1 sierpnia 1974 r. przewiduje się również podniesienie świadczeń dla inwalidów wojennych i kombatantów, którzy położyli tak wielkie zasługi dla narodowego i społecznego wyzwolenia, dla ludowej ojczyzny, obchodzącej w tym roku jubileusz swego 30-lecia. Decyzja ta wymagać będzie wydatkowania w stosunku rocznym ok. 280 mln zł.</u>
+ <u xml:id="u-33.59" who="#PiotrJaroszewicz">Ponadto, w tym samym terminie, przewidujemy podwyższenie rent dla inwalidów I grupy, średnio o ok. 160 zł miesięcznie, co pociągnie za sobą wydatkowanie 150 mln zł w skali rocznej.</u>
+ <u xml:id="u-33.60" who="#PiotrJaroszewicz">Łączne nakłady na realizację omówionych podwyżek rent i emerytur wyniosą w skali rocznej około 2 100 mln zł.</u>
+ <u xml:id="u-33.61" who="#PiotrJaroszewicz">Przewidujemy również zasadniczą reformę stawek ustalania wysokości rent i emerytur. Decyzję tę zamierzamy realizować stopniowo.</u>
+ <u xml:id="u-33.62" who="#PiotrJaroszewicz">Od początku roku 1975 następować będzie sukcesywne, coroczne podwyższanie stawek dla obliczania emerytur i rent od nadwyżki zarobków powyżej 1 500 do 2 000 zł miesięcznie. Dzięki temu procentowa podstawa wymiaru emerytur w tym przedziale zwiększy się z 55% obecnie do 80% w 1980 r.</u>
+ <u xml:id="u-33.63" who="#PiotrJaroszewicz">W odniesieniu do rent inwalidzkich I i II kategorii podstawa ta wzrośnie odpowiednio z 30% do 65%, III kategorii — z 20% do 45%, zaś rent rodzinnych z 30% do 45% — 60%, w zależności od liczby członków rodziny uprawnionych do renty.</u>
+ <u xml:id="u-33.64" who="#PiotrJaroszewicz">Również od 1 stycznia 1975 r. będziemy podnosić stopniowo stawki dla obliczania emerytur i rent od nadwyżki zarobków ponad 2 000 zł miesięcznie. Dążymy do tego, aby procentowa podstawa wymiaru emerytury w tym przedziale wzrosła z 25% obecnie do 50% w 1980 r., a rent z 20% do 45%. Emerytura bez żadnych dodatków liczona od zarobku 3 200 zł wg zasad obecnie obowiązujących wynosi 1 850 zł, tj. ok. 60% zarobku, zaś wg zasad nowych dojdzie stopniowo w roku 1980 do 2 350 zł, tj. do 73% płacy.</u>
+ <u xml:id="u-33.65" who="#PiotrJaroszewicz">Łączny wydatek na realizację tych decyzji w latach 1975 — 1980 wyniesie ponad 4 600 mln zł, a więc ok. 800 mln zł rocznie.</u>
+ <u xml:id="u-33.66" who="#PiotrJaroszewicz">Zgodnie z wytycznymi VI Zjazdu PZPR zamierzamy od 1 Iipca 1975 r. umożliwić dobrowolne przechodzenie na emeryturę inwalidom, jeżeli posiadają wymagany ustawą staż pracy, oraz kobietom, którym do wieku emerytalnego brakuje nie więcej niż 5 lat, a ich staż pracy jest o 10 lat dłuższy od wymaganego ustawą. To samo dotyczy kobiet, które osiągnęły ustawowy wiek emerytalny, o ile brakuje im nie więcej niż 5 lat do pełnego stażu pracy wymaganego ustawą.</u>
+ <u xml:id="u-33.67" who="#PiotrJaroszewicz">Przedstawiłem sprawę emerytur tak szczegółowo nie po to, by obciążać uwagę obywateli posłów liczbami, lecz ze względu na społeczną wagę sprawy. Jest ona od wielu lat przedmiotem postulatów robotniczych. Programując i podejmując dalszy ważny krok w kierunku jej rozwiązania damy najlepszy wyraz naszego szacunku i naszej wdzięczności dla tych, którzy przez długie lata rzetelną pracą budowali nasz kraj, tworzyli podstawy naszej teraźniejszości i przyszłości.</u>
+ <u xml:id="u-33.68" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ <u xml:id="u-33.69" who="#PiotrJaroszewicz">Kluczowe miejsce w naszej polityce społecznej zajmują sprawy rozwoju narodu i wychowania młodego pokolenia, sprawy warunków życia rodziny i zwiększenia opieki nad matką i dzieckiem. Dlatego proponujemy zasadnicze zwiększenie i reformę dodatków rodzinnych. Nowy system pragniemy wprowadzić w dwóch etapach.</u>
+ <u xml:id="u-33.70" who="#PiotrJaroszewicz">Obecnie rodziny o dochodach do 1 000 zł na osobę korzystają z prawa do podwyższonego dodatku. Proponujemy — z dniem 1 sierpnia br. — tę granicę dochodu ustalić do poziomu 1 400 zł, a równocześnie powiększyć o 150 zł dodatek rodzinny na trzecie i każde następne dziecko. Dodatek miesięczny dla matek nie pracujących, wychowujących troje i więcej dzieci, chcemy zwiększyć o 100 zł lub 50 zł w zależności od dochodu przypadającego na jedną osobę. Ponadto przewidujemy podniesienie o 500 zł miesięcznie zasiłku na każde dziecko kalekie.</u>
+ <u xml:id="u-33.71" who="#PiotrJaroszewicz">W drugim etapie — od sierpnia 1975 r. — proponujemy podnieść zasiłki rodzinne na drugie dziecko o 100 zł i na pierwsze o 50 zł oraz odpowiednio dodatki dla matek nie pracujących, a wychowujących dwoje lub jedno dziecko.</u>
+ <u xml:id="u-33.72" who="#PiotrJaroszewicz">Proponowana reforma dodatków rodzinnych oznacza istotną poprawę sytuacji materialnej wielkiej liczby rodzin. Tak więc dla przykładu — rodzina z trojgiem dzieci i matką nie pracującą, która otrzymywała dotychczas dodatki w niższym wymiarze, uzyska już w I etapie 305 zł i dalsze 235 zł w II etapie, razem 540 zł miesięcznie.</u>
+ <u xml:id="u-33.73" who="#PiotrJaroszewicz">Realizacja reformy dodatków rodzinnych w I etapie wymagać będzie przeznaczenia na ten cel 2 700 mln zł w stosunku rocznym. Łączne świadczenie gospodarki z tytułu zamierzeń przewidzianych w obu etapach sięgnie w skali rocznej ok. 8 mld zł.</u>
+ <u xml:id="u-33.74" who="#PiotrJaroszewicz">Kolejnym problemem o istotnym znaczeniu dla ludzi pracy jest przygotowywany przez Rząd program wprowadzania dodatkowych dni wolnych od pracy, co stanowi wyraz konsekwentnej realizacji wszystkich postanowień zawartych w uchwale VI Zjazdu, a dotyczących spraw socjalnych. Stworzy to również przesłanki dla lepszej regeneracji zdrowia i podniesienia wydajności pracy.</u>
+ <u xml:id="u-33.75" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ <u xml:id="u-33.76" who="#PiotrJaroszewicz">Rząd proponuje wprowadzenie w 1974 r. 6, a w 1975 r. — 12 sobót wolnych od pracy. Wiąże się to z koniecznością spełnienia określonych warunków w poszczególnych zakładach pracy, zwłaszcza zaś zapewnienia pełnej realizacji zadań produkcyjnych i usługowych, przy zachowaniu rytmicznego rozwoju gospodarki. Wprowadzenie wolnych dni od pracy będzie się odbywać bez stosowania dotychczasowych zasad odpracowywania. I tak — w odniesieniu do pracujących w wymiarze 46 godzin tygodniowo, a dotyczy to większości kasy robotniczej, nastąpi równoczesne, sukcesywne skracanie tygodniowego czasu pracy do 42 godzin. Będzie to następny poważny krok na drodze do zrównania uprawnień pracowników fizycznych i umysłowych.</u>
+ <u xml:id="u-33.77" who="#PiotrJaroszewicz">Natomiast w odniesieniu do pracujących już obecnie w wymiarze 42 godzin tygodniowo wolne dni od pracy będą przysługiwać w ramach powyższego 42-godzionego wymiaru pracy.</u>
+ <u xml:id="u-33.78" who="#PiotrJaroszewicz">Warunkiem wprowadzenia woLnych sobót będzie wykonanie, w okresie poprzedzającym dzień wolny, zadań planowych i zobowiązań dodatkowych, w pełni pokrywających ubytek czasu pracy. Nadwyżka liczona byłaby w rachunku narastającym od początku roku. Nadwyżka ta nie może być uzyskiwana w drodze stosowania pracy w godzinach nadliczbowych, angażowania dodatkowych pracowników ani też zwiększenia ponad plan funduszu płac.</u>
+ <u xml:id="u-33.79" who="#PiotrJaroszewicz">Zdajemy sobie sprawę, że wprowadzenie wolnych sobót w oparciu o wzrost godzinowej wydajności pracy nie może być w pełni zastosowane w niektórych dziedzinach, takich jak komunikacja miejska i niektóre służby publiczne. Wiąże się ono również z koniecznością zapewnienia szybkiego wzrostu usług dla ludności. Pociągnie więc to za sobą pewne dodatkowe koszty z tytułu uzupełniającego zatrudnienia i funduszu płac. Szacujemy je dla 1974 r. na około 30 tys. osób, a dla 1975 r. — około 50 tys. osób, zaś w funduszu płac — odpowiednio 800 mln zł i 1,5 mld zł. Środki te powinęliśmy co najmniej w połowie wygospodarować w drodze przedsięwzięć organizacyjnych oraz odpowiedniego zmniejszenia zbędnego zatrudnienia w produkcji, a także w administracji gospodarczej i państwowej.</u>
+ <u xml:id="u-33.80" who="#PiotrJaroszewicz">W trosce o interesy matki i dziecka oraz rodziców w podeszłym wieku przewidujemy również ustawowe uporządkowanie z dniem 1 stycznia 1975 r. nabrzmiałego społecznie problemu wypłat alimentów drogą utworzenia funduszu alimentacyjnego, z którego dokonywać się będzie wypłat osobom uprawnionym. Dotyczyć to będzie wyłącznie alimentów, które są dotąd nieściągalne w drodze egzekucji. Sprawa ta wymaga uregulowania ustawą, której projekt Rząd wniesie do Sejmu w najbliższych miesiącach. Ustawa będzie przewidywać znaczne zaostrzenie sankcji prawnych i ekonomicznych wobec uchylających się od płacenia alimentów, aby przeciwdziałać osłabieniu odpowiedzialności alimentacyjnej rodziców.</u>
+ <u xml:id="u-33.81" who="#PiotrJaroszewicz">Konsekwentnie realizując doniosłe postanowienia Sejmu, który po VII Plenum KC PZPR rozpatrzył cały kompleks problemów młodego pokolenia, wychodzimy naprzeciw staraniom Socjalistycznego Związku Studentów Polskich i przewidujemy zwiększenie od 1 października 1974 r. liczby i wysokości stypendiów najniższych dla studentów. Dodatkowe przekazanie na ten cel około 200 mln zł w skali rocznej umożliwi zwiększenie liczby stypendiów o około 15% oraz podniesienie stypendiów najniższych z 400 do 600 zł miesięcznie. Oczekujemy od młodzieży studenckiej, że odpowie na te decyzje wyższą dyscypliną studiów, wzmożonymi staraniami o zdobycie wiedzy i kwalifikacji, dojrzałą i zaangażowaną postawą ideową.</u>
+ <u xml:id="u-33.82" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ <u xml:id="u-33.83" who="#PiotrJaroszewicz">Następna decyzja przewiduje sukcesywne wprowadzanie od 1 stycznia 1974 r. zakładowych funduszów nagród w tych wszystkich zakładach pracy, które dotychczas nie posiadały uprawnień do funduszu zakładowego lub funduszu za osiągnięcia ekonomiczne.</u>
+ <u xml:id="u-33.84" who="#PiotrJaroszewicz">Wysoka Izbo! Całość przedstawionych tu zamierzeń tworzy wyrazisty obraz starań o dalsze zdynamizowanie i wyższą efektywność programu socjalnego partii i państwa. Wydatne, odpowiadające społecznej wadze poszczególnych zagadnień zwiększanie świadczeń, jest najlepszym wyrazem konsekwencji w urzeczywistnianiu przez Rząd polityki społecznej VI Zjazdu partii.</u>
+ <u xml:id="u-33.85" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ <u xml:id="u-33.86" who="#PiotrJaroszewicz">Wysoki Sejmie! Z realizowanej przez nas polityki sojuszu robotniczo-chłopskiego wynika troska o kształtowanie na zbliżonym poziomie tempa wzrostu realnych dochodów ludzi pracy miast i wsi.</u>
+ <u xml:id="u-33.87" who="#PiotrJaroszewicz">Mamy w rolnictwie pozytywne tendencje rozwojowe. U podstaw wysokiej dynamiki wzrostu produkcji leży rosnące zainteresowanie rolników rezultatami swojej pracy oraz wszechstronna pomoc państwa. Tendencje te będziemy nadal wzmacniać, szybko rośnie bowiem zapotrzebowanie społeczeństwa na żywność, a gospodarki — na surowce rolnicze. Mamy także dobrą koniunkturę, jeśli chodzi o ich eksport. Szybki rozwój rolnictwa leży we wspólnym interesie całego narodu. Oto, dlaczego konieczne jest przyspieszenie wzrostu produkcji rolniczej, pełne wykorzystanie ziemi i lepsze zaopatrzenie tej pierwszoplanowej gałęzi gospodarki w nowoczesne środki produkcji.</u>
+ <u xml:id="u-33.88" who="#PiotrJaroszewicz">Pierwszy kierunek naszej działalności — to ponadplanowe zwiększanie zaopatrzenia rolnictwa. Przyspieszamy rozwój budownictwa inwentarskiego w sektorze uspołecznionym. Zapewniamy większe dostawy materiałów budowlanych dla wsi. Rozszerzamy program jej zaopatrzenia w wodę. Zwiększamy produkcję ciągników, maszyn i narzędzi rolniczych oraz urządzeń do mechanizacji prac w hodowli. Zwiększamy program działań dla chemizacji rolnictwa. Wszystko to wymaga poważnych nakładów i środków.</u>
+ <u xml:id="u-33.89" who="#PiotrJaroszewicz">Zwiększamy także import zbóż i komponentów, aby zapewnić paszę dla rosnącej produkcji zwierzęcej. Pragnę poinformować Wysoką Izbę, że w roku 1974 zakupimy w Związku Radzieckim 1,5 mln ton zboża i 10 tys. traktorów. Zakupy te znacznie ułatwią nam realizację zadań w rolnictwie. Gotowość rządu radzieckiego do przeprowadzenia tej transakcji oceniamy jako niezwykle cenną pomoc naszych radzieckich przyjaciół.</u>
+ <u xml:id="u-33.90" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ <u xml:id="u-33.91" who="#PiotrJaroszewicz">Drugi zespół decyzji, które przygotowuje Rząd, dotyczy udoskonalenia ekonomicznych warunków produkcji bydła, a w produkcji roślinnej — buraków cukrowych, rzepaku i niektórych innych roślin przemysłowych. Znajdzie to wyraz w odpowiednim podniesieniu cen skupu. Uważamy za niezbędne wprowadzenie podwyżki cen skupu omawianych produktów rolnych w następujących rozmiarach i terminach:</u>
+ <u xml:id="u-33.92" who="#PiotrJaroszewicz">— ceny skupu żywca wołowego średnio o 2,60 zł za 1 kg, poczynając od 21 stycznia br., przy odpowiednim udoskonaleniu wewnętrznej struktury cenowej w skupie żywca, — ceny skupu buraków cukrowych ze zbiorów roku bieżącego o 10 zł za 1 q, — ceny skupu rzepaku ze zbiorów roku bieżącego o 150 zł za 1 q.</u>
+ <u xml:id="u-33.93" who="#PiotrJaroszewicz">Decyzje te mają na celu intensyfikację tych kierunków produkcji rolniczej, które są równocześnie źródłem pasz i surowców dla przemysłu, towarów na rynek wewnętrzny i na eksport. Skutki finansowe tych decyzji dla budżetu państwa w 1974 r. szacuje się na około 4,3 mld zł.</u>
+ <u xml:id="u-33.94" who="#PiotrJaroszewicz">Trzeci kierunek — to ułatwienie procesu przechodzenia ziemi od właścicieli, którzy z różnych przyczyn nie są w stanie odpowiednio jej zagospodarować — w ręce użytkowników, którzy potrafią zapewnić jej intensywne wykorzystanie. Większość tego areału przejmą gospodarstwa uspołecznione, co odpowiada ich rosnącej roli. Przewidujemy różne formy rozszerzania gospodarki zespołowej. Zakłada się również ułatwienia w przejmowaniu gruntów przez dobrze pracujących rolników indywidualnych.</u>
+ <u xml:id="u-33.95" who="#PiotrJaroszewicz">Praktyka dowodzi, że na przeszkodzie temu koniecznemu procesowi staje m.in. niski poziom rent dla rolników, którzy przekazują państwu swoje gospodarstwa. Proponuje się podnieść renty za przejmowane gospodarstwa o połowę, a więc do ok. 1 500 zł; podwyższyć rentę maksymalną do poziomu 2 500 zł. Zmiana systemu rent dla rolników obejmie także uelastycznienie niektórych obowiązujących dotychczas przepisów, w tym dotyczących obniżenia wieku emerytalnego i granicy obszarowej gospodarstwa, uzależnienia wysokości renty od produkcyjności i sprawności przekazywanych gospodarstw.</u>
+ <u xml:id="u-33.96" who="#PiotrJaroszewicz">Uregulowanie tej sprawy w przedstawionym kierunku będzie miało duże znaczenie produkcyjne, a zarazem przyspieszy rozwiązywanie trudnych problemów społecznych wsi. Realizacja tych decyzji wymagać będzie kwoty ok. 0,5 mld zł w skali rocznej.</u>
+ <u xml:id="u-33.97" who="#PiotrJaroszewicz">Zdajemy sobie w pełni sprawę, że wydajność pracy rolników w znacznej mierze uwarunkowana będzie dalszym postępem w organizacji usług produkcyjnych.</u>
+ <u xml:id="u-33.98" who="#PiotrJaroszewicz">Szczególnie istotne znaczenie w tej dziedzinie ma doskonalenie organizacji i gospodarki kółek rolniczych. Potrzebne będą pewne korekty cennika usług mechanizacyjnych — zarówno w kierunku zwiększenia cen niektórych usług (na przykład kombajnowanie zbóż), jak i zmniejszenia innych, co dotyczyć będzie głównie ochrony roślin, która powinna stawać się przy odpowiednich dotacjach państwa, powszechną i obowiązkową.</u>
+ <u xml:id="u-33.99" who="#PiotrJaroszewicz">Jest oczywiste, że wszystkie nowe decyzje dotyczące rolnictwa z całą siłą stawiają na porządku dziennym sprawę dalszego doskonalenia pracy organizatorskiej, mającej na celu maksymalne wykorzystanie wszystkich rezerw produkcyjnych rolnictwa. Jest to zadanie, które spoczywa na specjalistach rolnictwa, organizacjach społecznych i naczelnikach gmin. Będziemy konsekwentnie pobudzać i kontrolować postęp w tej ważnej dziedzinie.</u>
+ <u xml:id="u-33.100" who="#PiotrJaroszewicz">Wysoki Sejmie! Realizacja przedstawionych programów w sferze płac, świadczeń socjalnych i dalszej aktywizacji rolnictwa wymaga w sumie przeznaczenia prawie 19 mld zł już w roku obecnym, a około 36 mld zł w roku 1975 i w odpowiednio rosnącej skali w następnym pięcioleciu. Szybki rozwój gospodarki przysparza nam coraz większych środków. Jednakże to wszystko, co możemy wypracować i wygospodarować dodatkowo w najbliższych latach, nie wystarczy na sfinansowanie całości przedstawionych dziś przedsięwzięć płacowych i socjalnych.</u>
+ <u xml:id="u-33.101" who="#PiotrJaroszewicz">Obok pełniejszego wykorzystania głównych źródeł, które służą realizacji naszego programu społecznego, takich jak stały wzrost wydajności pracy, poprawa ekonomicznych wskaźników produkcji oraz systematyczne powiększanie efektywności gospodarowania — zachodzi konieczność dokonania również pełnej redystrybucji w dochodach, w drodze zmiany cen za niektóre artykuły i usługi. Proponowane zmiany cen ograniczamy wyłącznie do tych dziedzin, gdzie wyraźnie zachodzi taka gospodarcza konieczność i społeczna celowość. Chodzi mianowicie o podniesienie poziomu cen produktów naftowych, napojów alkoholowych oraz marż gastronomicznych.</u>
+ <u xml:id="u-33.102" who="#PiotrJaroszewicz">Rozpocznę od produktów naftowych. Na tle obecnej sytuacji paliwowo-energetycznej podjęcie takiej decyzji stało się konieczne. Ceny materiałów pędnych utrzymują się w Polsce na nie zmienionym poziomie od kilkunastu lat, przy czym są to ceny stosunkowo niskie.</u>
+ <u xml:id="u-33.103" who="#PiotrJaroszewicz">Obywatelom posłom znana jest obecna sytuacja na światowym rynku materiałów pędnych. Jesteśmy w tej dobrej sytuacji, że 75% paliw płynnych kupujemy w Związku Radzieckim. Ceny na ropę radziecką pozostają nie zmienione do końca obecnego pięciolecia. System stałych cen na 5-letnie czy dłuższe okresy chroni kraje Rady Wzajemnej Pomocy Gospodarczej przed najcięższymi skutkami kryzysu naftowo-energetycznego w świecie kapitalistycznym.</u>
+ <u xml:id="u-33.104" who="#PiotrJaroszewicz">Zaspokajając nasze podstawowe potrzeby w zużyciu ropy importem z ZSRR, zmuszeni jesteśmy jednak w roku 1974 zakupić w krajach kapitalistycznych lub w krajach trzeciego świata około 1,1 mln ton ropy i około 1,7 mln ton gotowych produktów naftowych. Praktycznie większość naszych potrzeb na benzyny, smary i oleje silnikowe, których to produktów nasz rynek wewnętrzny zużyje w 1974 r. ok. 3 mln ton — pokrywany importem spoza rynków krajów socjalistycznych. Ceny ropy i produktów naftowych w stosunku do poziomu z 1971 r. wzrosły na rynku kapitalistycznym wielokrotnie: np. cena ropy naftowej w Zatoce Perskiej z 17 dolarów dochodzi obecnie do 120 dolarów za tonę, cena benzyny w Rotterdamie wzrosła z 32 dolarów do 150 dolarów za tonę.</u>
+ <u xml:id="u-33.105" who="#PiotrJaroszewicz">Dokonując w tej sytuacji zmiany cen na materiały pędne, mamy na uwadze przede wszystkim racjonalne gospodarowanie tymi materiałami. Wzrost ceny na benzynę i oleje powinien przyczynić się także do oszczędnego użytkowania pojazdów. Rezerwy są tutaj znaczne, ich wykorzystanie jest sprawą największej wagi.</u>
+ <u xml:id="u-33.106" who="#PiotrJaroszewicz">Proponujemy więc podniesienie z dniem 20 stycznia br. cen materiałów pędnych, w tym najbardziej interesującej indywidualnego odbiorcę benzyny super za litr z 6,50 do 11 zł, a benzyny zwykłej z 5 do 9 za litr. Wzrosną także ceny olejów napędowych, opałowych i silnikowych oraz pozostałych produktów naftowych. Wzrośnie również cena spirytusu denaturowego. Nie podejmowaliśmy tej decyzji pochopnie. Poprzedziliśmy ją wszechstronną analizą tak ekonomiczną, jak i społeczną.</u>
+ <u xml:id="u-33.107" who="#PiotrJaroszewicz">W konsekwencji, z dniem 21 stycznia br. nastąpi również podniesienie taryfy taksówkowej do 5,50 zł za pierwszy kilometr i 3,40 za każdy następny kilometr.</u>
+ <u xml:id="u-33.108" who="#PiotrJaroszewicz">Przewidujemy także z dniem 1 lutego br. podniesienie taryfy za przewozy autobusowe PKS średnio o 25%. Nie zakładamy natomiast ani podwyżki cen biletów w miejskiej komunikacji tramwajowej i autobusowej, ani podniesienia cen za miesięczne bilety pracownicze na autobusy PKS oraz miesięczne bilety szkolne. To samo dotyczy tych, którzy korzystają ze środków przewozowych swoich zakładów pracy lub kontraktowanych przez zakłady pracy.</u>
+ <u xml:id="u-33.109" who="#PiotrJaroszewicz">Podniesienie cen materiałów pędnych będzie miało również określony wpływ na wyniki ekonomiczne wielu przedsiębiorstw. W odpowiedniej skali będziemy wyrównywać jego skutki, wprowadzając jednak wszędzie podwyższone zadania oszczędności materiałów pędnych. Rekompensata sięgnie więc najwyżej 80% — 90%. Resztę pokryć powinna racjonalna gospodarka paliwami w przedsiębiorstwie.</u>
+ <u xml:id="u-33.110" who="#PiotrJaroszewicz">Pragnę podkreślić, że dążymy i nadal będziemy dążyć do rozwoju motoryzacji indywidualnej.</u>
+ <u xml:id="u-33.111" who="#PiotrJaroszewicz">W tym celu zwiększamy zarówno produkcję własną, jak i import samochodów osobowych. Szybki rozwój naszego przemysłu motoryzacyjnego odpowiada światowym tendencjom w tej dziedzinie. Rozbudowujemy usługi samochodowe, modernizujemy sieć dróg. To prawda, że koszt eksploatacji samochodu czy motocykla obecnie wzrośnie. Rosnące szybko dochody ludności umożliwią jednak ich nabywanie.</u>
+ <u xml:id="u-33.112" who="#PiotrJaroszewicz">Druga istotna podwyżka cen, którą proponujemy, obejmie napoje alkoholowe. Z dniem 21 stycznia br. proponuje się podnieść cenę napojów spirytusowych czystych i gatunkowych średnio o ok. 23%, win i miodów pitnych krajowych w skali od 25% do 33%. Odpowiednio będą podniesione ceny importowanych win gronowych. Jeśli chodzi o piwo — cena wzrośnie średnio o 1 zł za butelkę.</u>
+ <u xml:id="u-33.113" who="#PiotrJaroszewicz">Równocześnie likwiduje się wszelkiego rodzaju dopłaty do cen napojów alkoholowych, wprowadzane od 1960 r. przez rady narodowe.</u>
+ <u xml:id="u-33.114" who="#PiotrJaroszewicz">Podwyżkę tych cen traktujemy w dwojakim sensie. Oznacza ona niewątpliwie pewien wzrost kosztów utrzymania tych wszystkich, którzy spożywają napoje alkoholowe. Z drugiej strony — odpowiednia polityka cen jest jednym z ważnych czynników przeciwdziałania nadmiernemu wzrostowi ich spożycia. Zapewne, podrożenie napojów alkoholowych nie odniesie skutku w przypadkach, gdzie mamy do czynienia z nałogiem wymagającym leczenia.</u>
+ <u xml:id="u-33.115" who="#PiotrJaroszewicz">Generalnie jednak wyższe ceny napojów alkoholowych powinny hamować nadmierny wzrost ich spożycia i podnosić kulturę obyczajową w tej dziedzinie.</u>
+ <u xml:id="u-33.116" who="#PiotrJaroszewicz">Społeczne skutki pijaństwa są dotkliwe i wielostronne. Jeśli obecna podwyżka wpłynie na nie ograniczająco, to można się będzie z tego tylko cieszyć.</u>
+ <u xml:id="u-33.117" who="#PiotrJaroszewicz">Trzecim posunięciem cenowym będzie wprowadzenie od 1 lutego br. podwyżki marż gastronomicznych. Łączymy to z postulowanym od lat programem wydatnej poprawy poziomu gastronomii, usprawnienia jej pracy, a zwłaszcza podniesienia poziomu kulinarnego. Obecnie o wynikach ekonomicznych gastronomii, a więc i o poziomie płac winna w większym stopniu decydować jakość dań i poziom obsługi konsumenta.</u>
+ <u xml:id="u-33.118" who="#PiotrJaroszewicz">W przedsiębiorstwach gastronomicznych wprowadzone zostaną odpowiednio wyższe marże. W gastronomii masowej przewiduje się wprowadzenie abonamentów na obiady firmowe, które objęte zostaną niższym podniesieniem marży.</u>
+ <u xml:id="u-33.119" who="#PiotrJaroszewicz">Przedsiębiorstwa zobowiązujemy do odpowiedniego zróżnicowania dań. Chodzi zwłaszcza o to, aby główne obciążenia z tytułu podwyżki marż dotyczyły zakładów wyższej kategorii oraz posiłków podawanych w godzinach wieczornych i nocnych.</u>
+ <u xml:id="u-33.120" who="#PiotrJaroszewicz">Natomiast na nie zmienionym poziomie pozostaną ceny wszelkich posiłków wydawanych w barach mlecznych oraz w stołówkach pracowniczych i studenckich, w tym także prowadzonych na podstawie zleceń przez organizacje handlowe i gastronomiczne jak PSS.</u>
+ <u xml:id="u-33.121" who="#PiotrJaroszewicz">Tak przedstawiają się proponowane podwyżki niektórych cen.</u>
+ <u xml:id="u-33.122" who="#PiotrJaroszewicz">Pragnę z całym naciskiem podkreślić, że będziemy konsekwentnie przestrzegać pełnej stabilizacji cen na podstawowe artykuły żywnościowe, zapewniając w tej dziedzinie — zgodnie z decyzją I Krajowej Konferencji Partyjnej — ochronę interesów każdej rodziny pracowniczej. Będziemy też zabiegali o stabilizację, o utrzymanie przewidywanego w planie wzrostu realnych płac.</u>
+ <u xml:id="u-33.123" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ <u xml:id="u-33.124" who="#PiotrJaroszewicz">Pragnę również stwierdzić, że prowadząc słuszną politykę cen nowości, Rząd będzie konsekwentnie zwalczać wszelkie przejawy nadużyć czy nieprawidłowych posunięć producentów przy ustalaniu wyższych cen na towary nie odpowiadające kryteriom nowości.</u>
+ <u xml:id="u-33.125" who="#PiotrJaroszewicz">Dodatkowym źródłem pokrycia zamierzonych posunięć mają być uzupełniające wpływy budżetu. Zapewnimy wyższą dyscyplinę realizacji zobowiązań podatkowych i opłat skarbowych. Zaproponujemy też Wysokiej Izbie pewne posunięcia podatkowe i finansowe w stosunku do nadmiernych i nie uzasadnionych dochodów.</u>
+ <u xml:id="u-33.126" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ <u xml:id="u-33.127" who="#PiotrJaroszewicz">We wszystkich dziedzinach Stajemy przed koniecznością zaostrzenia dyscypliny finansowej. Pod tym względem obecna sytuacja, chociaż uległa poprawie, nie może nas zadowalać. Idąc drogą zaostrzonego egzekwowania zobowiązań finansowych, będziemy równocześnie rozszerzać formy oszczędzania i przedpłat na określone dobra i towary.</u>
+ <u xml:id="u-33.128" who="#PiotrJaroszewicz">Z dniem 1 stycznia 1975 r. zamierzamy również rozszerzyć na wszystkich posiadaczy pojazdów mechanicznych dobrowolne obecnie ubezpieczenie auto-casco, przy obniżeniu jego stawek.</u>
+ <u xml:id="u-33.129" who="#PiotrJaroszewicz">Wysoki Sejmie! Rząd zdaje sobie sprawę z wpływu planowanych posunięć na równowagę pieniężno-rynkową. Liczymy się ze zwiększeniem popytu na artykuły żywnościowe oraz artykuły przemysłowe trwałego użytku, przy zmniejszeniu spożycia napojów alkoholowych.</u>
+ <u xml:id="u-33.130" who="#PiotrJaroszewicz">Podstawowy wniosek dotyczy zatem konieczności dalszego zwiększenia starań o ponadplanową produkcję i dostawę wszystkich towarów, na które wzrośnie popyt. Chodzi bowiem o to, aby na rynku wewnętrznym utrzymać i utrwalić nie tylko globalną, lecz i odcinkową równowagę. W tym celu potrzebne będzie także ubezpieczenie rynku w postaci odpowiednich rezerw poszczególnych towarów. Konieczne będzie także udoskonalenie bieżącej analizy konsekwencji podjętych posunięć tak na rynku wewnętrznym, jak i w innych przekrojach życia gospodarczego i społecznego.</u>
+ <u xml:id="u-33.131" who="#PiotrJaroszewicz">Rząd poczynił w tym celu odpowiednie kroki.</u>
+ <u xml:id="u-33.132" who="#PiotrJaroszewicz">Powtórzmy raz jeszcze, iż proponowane posunięcia są wyrazem konsekwencji w realizacji założeń naszego programu społecznego. Gospodarka nasza rozwija się dobrze, jej dynamiczny i zrównoważony wzrost uzasadnia pozytywną ocenę dotychczasowych osiągnięć i perspektyw rozwojowych, ocenę, która legła u podstaw planu na rok 1974.</u>
+ <u xml:id="u-33.133" who="#PiotrJaroszewicz">Biorąc pod uwagę rozmiar i złożoność tegorocznych żądań społeczno-gospodarczych, Rząd przygotował rozwinięty program działania. Nakreślone w tym planie zadania utrwalenia wysokiej dynamiki, przy umocnieniu wewnętrznej i zewnętrznej równowagi gospodarczej, są w świetle analiz i prognoz w pełni reaIne.</u>
+ <u xml:id="u-33.134" who="#PiotrJaroszewicz">W naszym działaniu uwzględniamy wnioski wypływające z bieżącej analizy międzynarodowej sytuacji politycznej i gospodarczej. Fundament dalszego rozwoju gospodarki Polski stanowi realizacja programu socjalistycznej integracji gospodarczej krajów RWPG, a przede wszystkim rozwój współpracy z naszym głównym partnerem — Związkiem Radzieckim. Ogromne znaczenie dla dalszego rozwoju tych stosunków miały niedawne rozmowy I Sekretarza KC PZPR tow. Edwarda Gierka z Sekretarzem Generalnym KC KPZR tow. Leonidem Breżniewem. Ustalenia tego ważnego spotkania przywódców naszych krajów wytyczają nowe perspektywy dla wzajemnej współpracy we wszystkich dziedzinach.</u>
+ <u xml:id="u-33.135" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ <u xml:id="u-33.136" who="#PiotrJaroszewicz">Wszystko to tworzy mocne, ekonomiczne i polityczne oparcie dla proponowanego programu dodatkowych regulacji płac i zwiększenia świadczeń socjalnych. Czynnikiem rozstrzygającym o powodzeniu tych ambitnych zamierzeń stanie się dobre wykonanie tegorocznego planu. Rzetelna, zdyscyplinowana, dobrze zorganizowana i rytmiczna praca była, jest 1 będzie źródłem naszych osiągnięć we wszystkich dziedzinach życia. Ona też stanowić będzie główne źródło finansowania posunięć społeczno-ekonomicznych, które przedstawiliśmy Wysokiemu Sejmowi z całą otwartością.</u>
+ <u xml:id="u-33.137" who="#PiotrJaroszewicz">Niech mi będzie wolno wyrazić przekonanie, że niezwykle cenny element naszego działania, jakim jest korzystny klimat polityczno-społeczny ukształtowany dzięki realizacji polityki wytyczonej przez VI Zjazd naszej partii, w decydujący sposób przyczyni się do poparcia przedstawionego programu i jego sprawnego urzeczywistnienia przez klasę robotniczą i całe nasze społeczeństwo.</u>
+ <u xml:id="u-33.138" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ <u xml:id="u-33.139" who="#PiotrJaroszewicz">Wysoki Sejmie! Jesteśmy w pełni przekonani, że proponowane rozwiązania są właściwe, że chodzi o słuszną sprawę, o odczuwalne korzyści społeczne. Są to decyzje głęboko umotywowane, obliczone nie na krótkotrwałe efekty, lecz na zwiększenie tempa rzeczywistego wzrostu stopy życiowej na dziś i na jutro. — „Będziemy nadal — jak to stwierdził I Sekretarz KC PZPR tow. E. Gierek na I Krajowej Konferencji Partyjnej — konsekwentnie dążyć do systematycznego powiększenia płac i dochodów ludności. Jest to naczelna zasada naszej polityki społeczno-gospodarczej”</u>
+ <u xml:id="u-33.140" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ <u xml:id="u-33.141" who="#PiotrJaroszewicz">Zwracając się o akceptację tego ambitnego, nakreślonego w duchu uchwał VI Zjazdu programu — wyrażam głębokie przekonanie, że Sejm udzieli jednoznacznej odpowiedzi na pytanie, jaką mamy pójść drogą w omawianych dziś kwestiach. To znaczy — czy mamy cofnąć się przed niełatwymi zadaniami, jakie wynikają z tego wielkiego programu, czy też powinniśmy odważnie kroczyć drogą aktywnej realizacji tego programu, drogą przyspieszonego rozwoju naszej ojczyzny i wzrostu dobrobytu narodu.</u>
+ <u xml:id="u-33.142" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-34">
+ <u xml:id="u-34.0" who="#Marszalek">Dziękuję Obywatelowi Premierowi za przedstawienie Sejmowi szerokiego programu działań i środków zmierzających do przyspieszenia rozwoju naszego kraju i poprawy warunków materialnych ludności.</u>
+ <u xml:id="u-34.1" who="#Marszalek">Otwieram dyskusję.</u>
+ <u xml:id="u-34.2" who="#Marszalek">Głos ma poseł Jan Szydlak.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-35">
+ <u xml:id="u-35.0" who="#PoselSzydlakJan">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Zgodnie z polityką realizowaną od trzech lat, której linie przewodnie i cele społeczne sformułował VI Zjazd partii, Rząd przedłożył obecnie propozycje dalszych, doniosłych przedsięwzięć w dziedzinie poprawy materialnych warunków ludzi pracy.</u>
+ <u xml:id="u-35.1" who="#PoselSzydlakJan">Formułowaniu programu społeczno-gospodarczego rozwoju kraju na VI Zjeździe partii, towarzyszyło przekonanie, że jego założenia muszą być ambitne, odpowiadające aspiracjom narodu, ale jednocześnie realne. Dziś zamierzenia tego programu pragniemy wyprzedzić w czasie i je rozwinąć. Opieramy się przy tym na realnej ocenie osiągnięć gospodarczych trzech lat realizacji planu 5-letniego, na bardziej sprzyjających warunkach społeczno-politycznych i wnioskach, jakie z tych bezspornych faktów wyciągnęła I Krajowa Konferencja naszej partii.</u>
+ <u xml:id="u-35.2" who="#PoselSzydlakJan">Na postawione z tej sejmowej trybuny przez Prezesa Rady Ministrów tow. Piotra Jaroszewicza pytanie: czy podjąć dodatkowe, wyższe zadania w dziedzinie poprawy warunków życia społeczeństwa, czy też może zadowolić się tym cośmy już w tym zakresie zrobili, a co przecież i tak już obecnie oznacza znaczne przekroczenie zadań bieżącego planu 5-letniego — Klub Poselski PZPR, z którego upoważnienia występuję, zgodnie z uchwałą XII Plenum KC naszej partii odpowiada jednoznacznie:</u>
+ <u xml:id="u-35.3" who="#PoselSzydlakJan">— iść naprzód z duchem uchwał VI Zjazdu i po raz pierwszy w 30-leciu Polski Ludowej objąć w jednym pięcioleciu prawie wszystkich pracujących centralnymi regulacjami płac, niezależnie od podnoszenia płac wynikającego ze wzrostu wydajności pracy, zmiany zaszeregowania i awansów, — iść również dalej w urzeczywistnianiu socjalnego programu naszej partii i dokonać kolejnej poprawy w warunkach życia nestorów pracy, rodzin wielodzietnych i kobiet pracujących.</u>
+ <u xml:id="u-35.4" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ <u xml:id="u-35.5" who="#PoselSzydlakJan">Obywatele Posłowie! Głęboką społeczno-polityczną wymowę ma fakt, że w czwartym roku realizacji planu 5-letniego poszukujemy dalszych możliwości przekroczenia zadań w dziedzinie poprawy bytu materialnego narodu. Podkreślamy ten fakt, gdyż w poprzednich pięcioleciach w ich końcowych latach społeczne założenia planu ulegały zwykle obniżeniu.</u>
+ <u xml:id="u-35.6" who="#PoselSzydlakJan">Obecne założenia odpowiadają w pełni generalnej linii polityki społeczno-gospodarczej naszej partii, celowi naszego socjalistycznego rozwoju, którego istota zawarta została w referacie wygłoszonym na VIII Plenum KC w 1971 roku: — „W pracy dla człowieka dla zaspokojenia jego potrzeb materialnych leży podstawowy sens socjalistycznej ekonomiki. Według tego założenia będziemy prowadzić naszą politykę gospodarczą”. Tę naczelną zasadę socjalizmu, której społeczno-polityczną godność przywróciliśmy w pamiętnych dniach lat 1970 i 1971 r., w pełni przestrzegamy i przestrzegać będziemy.</u>
+ <u xml:id="u-35.7" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ <u xml:id="u-35.8" who="#PoselSzydlakJan">Wysoki Sejmie! Przedstawione w imieniu Komitetu Centralnego PZPR i Rządu PRL propozycje stanowią doniosły społecznie kompleksowy program przedsięwzięć polityki społeczno-dochodowej na najbliższe 2 lata.</u>
+ <u xml:id="u-35.9" who="#PoselSzydlakJan">Pozwólcie obywatele posłowie, że zatrzymam się na kilku ogólnych cechach tego programu. Jest naszym pragnieniem, aby każdy pracujący, każdy kto swą pracą wniósł wkład w pomnażanie majątku narodowego miał swój sprawiedliwy udział w podziale dochodu narodowego. Pragniemy, aby z pomyślnego rozwoju kraju korzystały wszystkie rodziny, wszystkie pokolenia Polaków.</u>
+ <u xml:id="u-35.10" who="#PoselSzydlakJan">Nasze dążenia opierają się na rozważnej analizie rozwoju gospodarki. Uwzględniamy przy tym napięcia, które zawsze towarzyszą dynamicznie rozwijającej się gospodarce. Znamy je i aktywnie działamy w kierunku ich przezwyciężenia. Kłopoty w transporcie, zaopatrzeniu materiałowym i kooperacji, niedostatki w zaopatrzeniu rynku wewnętrznego są do przezwyciężenia, podobnie jak te kłopoty, które już mamy za sobą.</u>
+ <u xml:id="u-35.11" who="#PoselSzydlakJan">Mówiliśmy otwarcie 3 lata temu, że musimy zdecydowanie przyspieszyć rozwój Polski, a uczynić to można tylko wspólnym wzmożonym wysiłkiem wszystkich pracujących. Osiągnięcia w realizacji zadań przyjętych przez Sejm w uchwale o bieżącym planie 5-letnim dobitnie świadczą, że zamierzenia nasze były słuszne i znalazły pokrycie w faktach. Wysokie tempo rozwoju, z którego możemy być dumni, jest rezultatem lepiej zorganizowanego i bardziej aktywnego wysiłku ludzi pracy, wzrostu odpowiedzialności zawodowej, wszechstronnej aktywizacji społeczeństwa. Coraz lepiej w świadomości społecznej toruje sobie drogę zrozumienie i przekonanie, że polski robotnik może być dobrym fachowcem, polski rolnik — coraz nowocześniejszym gospodarzem, polski inżynier i ekonomista — coraz mądrzejszym organizatorem produkcji.</u>
+ <u xml:id="u-35.12" who="#PoselSzydlakJan">Musimy obecnie utrwalić i uczynić powszechnymi pozytywne elementy naszego rozwoju, tak aby dobra, wydajniejsza praca, dobra społeczna atmosfera, lepsze stosunki między ludźmi stały się trwałymi wartościami polskiego życia politycznego, społecznego i gospodarczego. Rozszerzenie programu społecznego i socjalnego powinno właśnie sprzyjać utrwalaniu tych wartości naszego życia.</u>
+ <u xml:id="u-35.13" who="#PoselSzydlakJan">Pragnę poinformować obywateli posłów, że rozważając możliwości podjęcia dodatkowego programu płacowego i socjalnego odbyliśmy w dniach poprzedzających XII Plenum Komitetu Centralnego szeroką konsultację w gronie powiatowego, miejskiego, zakładowego i wiejskiego aktywu naszej partii. Przedstawiliśmy obecną sytuację społeczno-gospodarczą kraju, uwarunkowania dalszego rozwoju, omówiliśmy przebieg realizacji zadań wynikających z uchwały VI Zjazdu. Poprosiliśmy członków naszej partii o radę: czy zadowolić się osiągniętym stopniem realizacji celów społecznych, który przyjęliśmy, konstruując plan 5-letni, czy też rozszerzyć nasz program. Komitet Centralny pragnął wyrobić sobie pogląd w oparciu o opinię i społeczną mądrość szerokiej rzeszy członków partii. Na XII posiedzeniu plenarnym Komitet Centralny uwzględnił plon tej konsultacji i na tej podstawie jednoznacznie popieramy przedstawiony dziś Wysokiej Izbie przez Rząd kompleksowy program dalszej poprawy warunków bytowych społeczeństwa.</u>
+ <u xml:id="u-35.14" who="#PoselSzydlakJan">W dniu dzisiejszym powiadomiliśmy również konsultowany uprzednio aktyw o wynikach XII Plenum Komitetu Centralnego i zamierzonych przedsięwzięciach Rządu.</u>
+ <u xml:id="u-35.15" who="#PoselSzydlakJan">Wysoka Izbo! VI Zjazd naszej partii nadał szczególną rangę polityce płac. Stała się ona nieodłączną i niezmiernie istotną częścią składową naszej strategii rozwoju społeczno-gospodarczego. Systematyczny wzrost płac realnych został powszechnie uznany za główny kierunek podnoszenia stopy życiowej i zarazem za najmocniejszą dźwignię wzrostu wydajności pracy.</u>
+ <u xml:id="u-35.16" who="#PoselSzydlakJan">To powiązanie ze sobą celów i sił napędowych rozwoju socjalistycznego, będące konkretyzacją leninowskiej tezy o jedności polityki i ekonomiki przyniosło w minionym trzyleciu oczekiwane rezultaty. Ich najdobitniejszym wyrazem są z jednej strony — osiągnięte rezultaty gospodarcze, z drugiej zaś — niezaprzeczalny fakt, że nie tylko wykonaliśmy, ale poważnie przekroczyliśmy program wzrostu płac i dochodów realnych ludności.</u>
+ <u xml:id="u-35.17" who="#PoselSzydlakJan">Gdy przedstawialiśmy narodowi program VI Zjazdu do społecznej akceptacji, zamierzenia podwyżek płac z tytułu centralnych regulacji, jak przytaczał to tow. Jaroszewicz, dotyczyły 4,5 mln pracujących. Nie wszyscy zapewne zdawali sobie sprawę, że ich pragnienia nie mieściły się wówczas w posiadanych przez państwo środkach, że zamierzenia te opieraliśmy na przekonaniu o dużych możliwościach zdynamizowania naszej gospodarki. I nie omyliliśmy się. Na półmetku planu 5-letniego I Krajowa Konferencja naszej partii z aprobatą przyjęła przekroczenie zadań nakreślonych na pięciolecie. Wysoko ocenione zostały wysiłki, które pozwoliły podwyżkami płac objąć ponad 6 mln pracujących. Konferencja wskazała równocześnie na potrzebę rozważenia dalszych możliwości zdynamizowania polityki społecznej. Komitet Centralny naszej partii podjął ten problem.</u>
+ <u xml:id="u-35.18" who="#PoselSzydlakJan">Rzecz sprowadza się do odpowiedzi na pytanie — czy likwidację dysproporcji płacowych istniejących od lat, jak również powstałych na skutek stopniowego obejmowania programem regulacji płac poszczególnych grup zatrudnionych, przeprowadzać zgodnie z pierwotnymi założeniami planu, czy też je znacznie przyspieszyć. Pierwsze rozwiązanie oznaczałoby, że wiele grup zawodowych zostałoby objętych podwyżkami dopiero w przyszłym pięcioleciu. Uważamy, że troska o warunki bytu ludzi pracy, nasze poczucie sprawiedliwości społecznej i potrzeby gospodarki narodowej wymagają przyspieszenia realizacji programu płacowego. Przyjęcie takiego rozwiązania pozwoli w roku bieżącym i przyszłym dodatkowo objąć regulacjami płac ponad 4 mln pracujących. Odpowiadać to będzie celowi i najgłębszemu sensowi socjalistycznego rozwoju naszego kraju.</u>
+ <u xml:id="u-35.19" who="#PoselSzydlakJan">Jesteśmy przy tym, obywatele posłowie, w pełni świadomi wysiłku, jaki musimy podjąć dla pomyślnej realizacji programu przyspieszonego wzrostu płac oraz problemów, jakie się z tym wiążą. Jesteśmy jednak przekonani i potwierdziły to również wyniki naszych konsultacji, że w rozwiązywaniu tych zadań możemy liczyć w pełni na aktywne poparcie ludzi pracy, na ich zwiększony wysiłek, bardziej efektywną i wydajną pracę.</u>
+ <u xml:id="u-35.20" who="#PoselSzydlakJan">Pragniemy więc zgodnie z programem Rządu podjąć obecnie kolejny śmiały krok w polityce płacowej — trudniejszy, bo dokonywany w warunkach wyższego poziomu dochodów ludności, ale pewniejszy, bo oparty na wynikach dynamicznego rozwoju społeczno-gospodarczego.</u>
+ <u xml:id="u-35.21" who="#PoselSzydlakJan">Regulacje płac obejmą w pierwszej kolejności dziedziny nie nadążające z wielu przyczyn za ogólną dynamiką rozwoju gospodarczego, w tym również z powodów związanych z poziomem płac. Chodzi tu głównie o handel i transport. Regulacje dotyczą również działów gospodarki, na których produkty istnieje szczególnie duże zapotrzebowania, jak np. na węgiel czy ceramikę budowlaną.</u>
+ <u xml:id="u-35.22" who="#PoselSzydlakJan">Przedstawiony przez Prezesa Rady Ministrów — tow. Piotra Jaroszewicza program regulacji płacowych, obejmie także inne grupy pracownicze, z których każda spełnia ważne funkcje społeczno-gospodarcze. Regulacje mają na celu umocnienie socjalistycznej zasady wynagradzania według ilości i jakości pracy, a zarazem pobudzenie dalszego wzrostu wydajności pracy i produkcji w całej gospodarce narodowej. Przyspieszenie realizacji programu regulacji płac stanowić będzie także ważną dźwignię wyrównania frontu rozwoju gospodarczego, co jest jednym z zadań bieżącego roku określonych przez I Krajową Konferencję naszej partii.</u>
+ <u xml:id="u-35.23" who="#PoselSzydlakJan">Szybszy niż założono w planie 5-letnim wzrost płac w przemyśle, budownictwie, handlu będzie wzmagał zapotrzebowanie na produkty rolne, co stawia jeszcze wyższe zadania przed rolnictwem. Wymaga to objęcia już w tym roku programem regulacji płac pracowników kółek rolniczych, innych organizacji rolniczych i obsługi rolnictwa.</u>
+ <u xml:id="u-35.24" who="#PoselSzydlakJan">Z wyższymi zadaniami stojącymi przed rolnictwem wiąże się również potrzeba podniesienia cen skupu niektórych produktów rolnych w celu zwiększenia zainteresowania hodowlą bydła, uprawą buraków cukrowych, rzepaku i innych roślin przemysłowych. Wzrost produkcji, korzystny społecznie, przyniesie zarazem podniesienie dochodów ludności wsi.</u>
+ <u xml:id="u-35.25" who="#PoselSzydlakJan">Na uwagę Wysokiej Izby zasługuje także propozycja podniesienia poziomu rent dla gospodarzy starszych wiekiem, przekazujących swą gospodarkę państwu. Przedsięwzięcie to przyczyni się do lepszego rozwiązania ważnego problemu społecznego i służyć będzie dalszemu postępowi społeczno-gospodarczemu naszej wsi.</u>
+ <u xml:id="u-35.26" who="#PoselSzydlakJan">Pamiętamy także o tych, którym żyję się jeszcze niełatwo i dlatego przywiązujemy szczególną wagę do podniesienia płac najniższych, zgodnie z naszymi ustrojowymi zasadami i odpowiednio do ogólnego tempa wzrostu płac w gospodarce.</u>
+ <u xml:id="u-35.27" who="#PoselSzydlakJan">Obywatele Posłowie! Przez politykę płac, nawet najbardziej dynamiczną, nie jesteśmy jednak w stanie rozwiązać trudnych problemów części rodzin. Chodzi tu w szczególności o rodziny wielodzietne, o matki obarczone troską o całą rodzinę, o rodziny, w których znajdują się dzieci kalekie. Dlatego zasadniczym posunięciem w realizacji programu socjalnego jest zwiększenie wielkości i zakresu zasiłków rodzinnych. Rozbudowa programu socjalnego w drugiej połowie bieżącego pięciolecia ma na celu umocnienie roli rodziny w rozwoju naszego socjalistycznego społeczeństwa, jak również dalsze wyrównywanie warunków startu dla uczącej się młodzieży oraz zwiększenie stopnia zabezpieczenia socjalnego dla weteranów pracy. Konsultacje wykazały, że sprawy te znajdują pełne zrozumienie w społeczeństwie, że wychodzą naprzeciw powszechnym poglądom ludzi pracy.</u>
+ <u xml:id="u-35.28" who="#PoselSzydlakJan">W socjalistycznym społeczeństwie nikt, komu jest ciężko, nie powinien zostać bez pomocy i to pomocy, która jest zasadą funkcjonowania społeczeństwa jako całości. Ukształtowaliśmy już poczucie społecznej pewności w sprawie urzeczywistnienia prawa do pracy. Teraz musimy stopniowo poszerzać poczucie zabezpieczenia przyszłości na nowe płaszczyzny. Dotyczy to zwłaszcza perspektyw rozwoju rodziny. Jest to niezmiernie istotna i najgłębiej socjalistyczna jakościowa cecha rozwoju społecznego. To zasadnicza sprawa — być spokojnym o przyszłość, pewnym dnia jutrzejszego również wówczas, gdy nie można się już zdać tylko na własne siły. Robimy w tym kierunku bardzo ważny krok i to krok nie ostateczny.</u>
+ <u xml:id="u-35.29" who="#PoselSzydlakJan">Ten kierunek myślenia legł właśnie u podstaw programu reformy rent i emerytur. Każde aktywne zawodowo pokolenie powinno robić możliwie najwięcej dla zapewnienia godziwych warunków życia weteranom pracy i walki o wolność naszego kraju, o jego socjalistyczny ustrój. Każde pokolenie, budując spokojną starość dla ludzi wysłużonych w pracy, kieruje się obowiązkiem moralnym, ale robi to również dla siebie.</u>
+ <u xml:id="u-35.30" who="#PoselSzydlakJan">W tym aspekcie na szczególną uwagę zasługują zamierzenia w dziedzinie podnoszenia stawek odpisów z płacy będącej podstawą do obliczenia wysokości rent i emerytur. Zamierzenia te stwarzają perspektywę stałego polepszania warunków bytowych ludzi, którzy po wieloletniej pracy przechodzą na zasłużony odpoczynek. Proponowane zmiany oznaczają, że każdy robotnik czy pracownik umysłowy może wpłynąć na znaczne zwiększenie wysokości przyszłej emerytury, którą będzie otrzymywał po zaprzestaniu czynnego życia zawodowego. Na zwiększenie emerytury składać się bowiem będą trzy czynniki: ogólny wzrost płac, podniesienie stawek odpisów oraz wzrost zarobków będący wynikiem indywidualnego zwiększenia wydajności pracy. Stwarza to przede wszystkim przed zatrudnionymi nowe możliwości zabezpieczenia sobie spokojnego, zasobnego życia na starość. Jest to wielka zdobycz ludzi pracy osiągnięta dzięki ustrojowi socjalistycznemu i polityce partii.</u>
+ <u xml:id="u-35.31" who="#PoselSzydlakJan">Nasze pokolenie ma szczególne obowiązki moralne wobec weteranów pracy i walki o nową Polskę. Mówimy dzisiaj słusznie o trudnościach, napięciach, tempie pracy. Nasi poprzednicy żyli jednak i pracowali w nieporównanie trudniejszych warunkach, a zrobili w stosunku do tych możliwości znacznie więcej niż poprzednio niejedno pokolenie. Na fundamentach przez nich założonych budujemy dzisiaj drugą Polskę. Oddajmy więc naszym poprzednikom, budowniczym Polski socjalistycznej należną im cześć i honor oraz zapewniajmy im coraz lepsze warunki życia.</u>
+ <u xml:id="u-35.32" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ <u xml:id="u-35.33" who="#PoselSzydlakJan">Budowę drugiej Polski przejmie od nas, aktywnego obecnie zawodowo pokolenia, młodzież dziś ucząca się i studiująca. Chcemy, aby byli lepiej od nas przygotowani i aby w trakcie nauki mieli wszyscy możliwie jednakowe warunki startu do działalności zawodowej. Temu podporządkujemy rozszerzenie systemu stypendialnego i podniesienie najniższych stypendiów.</u>
+ <u xml:id="u-35.34" who="#PoselSzydlakJan">Istotnym elementem nowego, dodatkowego programu socjalnego są propozycje sukcesywnego wprowadzania wolnych sobót oraz skracania 46-godzinnego tygodnia pracy. Decyzje te, których realizację opierać będziemy na rosnącej wydajności pracy, stanowić będą kolejny, ważki krok na drodze zrównania uprawnień pracowników fizycznych z uprawnieniami pracowników umysłowych, są wyrazem troski partii i ludowego państwa o lepszą regenerację zdrowia ludzi pracy.</u>
+ <u xml:id="u-35.35" who="#PoselSzydlakJan">Wysoka Izbo! Podstawą przedłożonego programu przedsięwzięć płacowych i socjalnych są osiągnięcia gospodarcze naszego kraju ostatnich lat i rezultaty oczekiwane w roku bieżącym. Dla sprawnego przebiegu realizacji programu oraz zabezpieczenia dalszego umocnienia równowagi rynkowej zaistniała potrzeba znalezienia dodatkowych rezerw i środków.</u>
+ <u xml:id="u-35.36" who="#PoselSzydlakJan">Jesteśmy głęboko przekonani, że klasa robotnicza i wszyscy ludzie pracy odpowiedzą na program objęcia regulacjami płac w bieżącym pięcioleciu w zasadzie wszystkich pracowników gospodarki uspołecznionej i na przyspieszenie realizacji programu socjalnego lepszymi rezultatami pracy, wyższą wydajnością pracy, większą dyscypliną i gospodarnością. Jesteśmy również przekonani, że w sojuszu z klasą robotniczą bardziej gospodarnie będą pracowali polscy rolnicy.</u>
+ <u xml:id="u-35.37" who="#PoselSzydlakJan">Obok lepszej jakości pracy i poprawy gospodarności, program ten wymaga jednak dodatkowych środków finansowych, które można wygospodarować przez dokonanie pewnej redystrybucji w dochodach, w drodze zmiany cen niektórych artykułów i usług. Zgodnie z polityka naszej partii Rząd stanął na stanowisku, że w polityce cen należy poszukiwać takich rozwiązań, których negatywne skutki społeczne byłyby maksymalnie ograniczone, przy równoczesnym uzyskaniu określonych efektów ekonomicznych i społecznych.</u>
+ <u xml:id="u-35.38" who="#PoselSzydlakJan">W związku z tym przyjęte zostało założenie, aby część niezbędnych do realizacji całości programu płacowego i socjalnego środków finansowych uzyskać przez podniesienie cen napojów alkoholowych, cen na produkty uzyskiwane z ropy naftowej i przez pewne podniesienie marż w gastronomii, z wyłączeniem posiłków wydawanych w barach mlecznych oraz stołówkach pracowniczych i studenckich.</u>
+ <u xml:id="u-35.39" who="#PoselSzydlakJan">Podwyżka cen napojów alkoholowych nie wymaga szerokiego uzasadnienia. Masowe i rosnące spożycie alkoholu nie sprzyja bowiem podnoszeniu poziomu materialnego i kulturalnego życia społeczeństwa.</u>
+ <u xml:id="u-35.40" who="#PoselSzydlakJan">Podniesienie cen benzyny i innych pochodnych ropy naftowej ma przede wszystkim na celu zwiększenie stopnia oszczędności paliw w całej gospodarce, w tym również przez użytkowników indywidualnych.</u>
+ <u xml:id="u-35.41" who="#PoselSzydlakJan">Podniesienie marż w gastronomii następuje w sposób zróżnicowany. Dotyczy ono głównie zakładów wyższej kategorii oraz posiłków podawanych w godzinach wieczornych i nocnych. Jednocześnie wprowadzone zostaną lub rozszerzone formy posiłków masowych w zakładach gastronomicznych, na które marża wzrośnie w mniejszym stopniu. Podstawowa sprawą jest jednak osiągnięcie zdecydowanej poprawy w zakresie jakości wyżywienia i poziomu obsługi konsumentów we wszystkich kategoriach zakładów i przy wszystkich formach korzystania z ich usług.</u>
+ <u xml:id="u-35.42" who="#PoselSzydlakJan">Równocześnie chciałbym z pełnym naciskiem podkreślić, że zgodnie z zaleceniem I Krajowej Konferencji Partyjnej będziemy w bieżącym roku z pełną konsekwencją kontynuować politykę nie zmienionych cen na podstawowe artykuły żywnościowe. Nie ukrywamy, że jest to polityka trudna, ale będzie ona realizowana zgodnie z przyjętymi założeniami.</u>
+ <u xml:id="u-35.43" who="#PoselSzydlakJan">Elementem tej polityki jest również elastyczne kształtowanie cen na artykuły nowo wprowadzane. Muszą to jednak być towary charakteryzujące się rzeczywiście wyższymi walorami użytkowymi i jakościowymi. Jednocześnie, jak stwierdził to Prezes Rady Ministrów, Rząd zdecydowanie przeciwdziałać będzie wszelkiemu nadużywaniu posługiwania się kategorią cen nowości tam, gdzie konsument nie otrzyma za tę cenę towaru rzeczywiście lepiej zaspokajającego jego potrzeby.</u>
+ <u xml:id="u-35.44" who="#PoselSzydlakJan">Obywatele Posłowie! Pozwólcie mi w tym miejscu dokonać pewnej dygresji — politykę cen, kojarzącą stabilność podstawowych kosztów utrzymania z niezbędną w każdej gospodarce elastycznością, prowadzimy w naszym kraju w warunkach rozszerzenia programu regulacji płac i programu socjalnego, przy inflacyjnym i spekulacyjnym wzroście cen surowców, materiałów i żywności na rynkach świata kapitalistycznego. W rozwiniętych i bogatszych od nas krajach kapitalistycznych ceny rynkowe artykułów konsumpcyjnych tylko w ubiegłym roku wzrosły w granicach 6,5% do 13,5%, w tym żywnościowych — od 7% do 19%.</u>
+ <u xml:id="u-35.45" who="#PoselSzydlakJan">W krajach kapitalistycznych ujawniają się z coraz to większą ostrością strukturalne, społeczne i ekonomiczne sprzeczności rozwoju, których rozwiązywanie odbywa się głównie kosztem człowieka pracy.</u>
+ <u xml:id="u-35.46" who="#PoselSzydlakJan">Jakże daleko, mimo naszych jeszcze niedostatków i trudności, odeszliśmy od tego mechanizmu społecznego, jakże inne prawa ukształtowały nasze polskie życie, naszą świadomość i nasze stosunki. Program socjalny przedłożony dziś Wysokiemu Sejmowi, a zwłaszcza jego część nakierowana na poprawę płac najniżej zarabiających, na ulżenie życia rodzinom wielodzietnym i kobietom wychowującym małe dzieci oraz ludziom starszym, nie pracującym już w gospodarce narodowej — ma przecież głęboko humanistyczny, socjalistyczny i klasowy charakter. Nie ogranicza on bynajmniej funkcji płac czy poszczególnych części składowych programu socjalnego wyłącznie do roli dźwigni pobudzających wzrost wydajności pracy, przyświeca mu przede wszystkim nadrzędny cel — stałej poprawy warunków życia wszystkich Polaków. Jest to wyraz konsekwentnej realizacji zasad socjalistycznej sprawiedliwości społecznej, gwarantującej wszystkim obywatelom troskę, pomoc i opiekę ze strony państwa. Sądzę, że warto również zastanowić się nad tym w roku 30-lecia Polski Ludowej — w momencie, kiedy podejmujemy tak doniosłe decyzje społeczne.</u>
+ <u xml:id="u-35.47" who="#PoselSzydlakJan">Wysoki Sejmie! Przedstawiony program płacowy i socjalny jest dowodem konsekwentnego wcielania w życie myśli przewodniej VI Zjazdu — idei socjalistycznego rozwoju społecznego dla człowieka i przez człowieka.</u>
+ <u xml:id="u-35.48" who="#PoselSzydlakJan">Podejmując ten wielki program, nie działamy krótkowzrocznie. Z równą troską traktujemy potrzeby związane z unowocześnieniem potencjału wytwórczego kraju, umacniając tą drogą fundament stałej, systematycznej poprawy warunków życia społeczeństwa.</u>
+ <u xml:id="u-35.49" who="#PoselSzydlakJan">W naszym śmiałym programie inwestycyjnym należne miejsce zajmują inwestycje mieszkaniowe, komunalne, socjalne, kulturalno-oświatowe. Tak jak w minionym trzyleciu, tak i w przyszłości, dzieląc rosnące owoce pracy całego narodu — będziemy dbać o wzrost spożycia i inwestycje, o poprawę warunków życia narodu i równoczesną rozbudowę i unowocześnienie naszego kraju. Są to sprawy nierozłączne i wzajemnie warunkujące się.</u>
+ <u xml:id="u-35.50" who="#PoselSzydlakJan">Pomyślna realizacja przyspieszonego programu poprawy warunków życia społeczeństwa możliwa będzie tylko dzięki dalszej intensyfikacji rozwoju gospodarczego. Zrozumienie tej prawdy przez większość ludzi pracy w naszym kraju znalazło pełne potwierdzenie w przeprowadzonych przed XII Plenum KC konsultacjach. W ich toku wskazywano na istnienie znacznych rezerw przyspieszenia wzrostu wydajności pracy i podnoszenia efektywności naszego gospodarowania przez lepsze wykorzystanie czasu pracy, organizacyjne usprawnienie procesów produkcyjnych, oszczędniejszą i bardziej racjonalną gospodarkę energią, surowcami i materiałami. Pełne spożytkowanie tych rezerw wymaga jednak przede wszystkim wysokiej dyscypliny zawodowej, dalszego wzrostu poczucia odpowiedzialności wszystkich ludzi pracy.</u>
+ <u xml:id="u-35.51" who="#PoselSzydlakJan">Ze słusznym potępieniem uczestników dyskusji spotkały się wszelkie postawy wygodnictwa, urządzania się na rachunek współpracowników. Powszechnie postulowano zaostrzenie sankcji wobec jednostek żyjących kosztem i z pracy innych, skuteczniejsze przeciwdziałanie nieuzasadnionym, nadmiernym dochodom. Chodzi więc o to, aby w naszej polityce społeczno-socjalnej jeszcze konsekwentniej przestrzegać zasady sprawiedliwości społecznej, wymagać od każdego wg jego możliwości i wynagradzać za realny wkład pracy i realne zasługi dla rozwoju naszej socjalistycznej ojczyzny.</u>
+ <u xml:id="u-35.52" who="#PoselSzydlakJan">Tę fundamentalną zasadę socjalizmu w pełni uwzględnia przedstawiony obywatelom posłom program przyspieszonej poprawy warunków życia społeczeństwa. Jego konsekwentne wcielanie w życie stanowić będzie kolejny krok w realizacji kierunków społeczno-gospodarczego rozwoju kraju, wytyczonych przez VI Zjazd partii. Sprzyjać będzie jednocześnie dalszemu umocnieniu wiary naszego narodu w swoje możliwości, w słuszność programu partii i obranej drogi socjalistycznego rozwoju.</u>
+ <u xml:id="u-35.53" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-36">
+ <u xml:id="u-36.0" who="#Marszalek">Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-36.1" who="#Marszalek">Głos ma poseł Józef Ozga-Michalski.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-37">
+ <u xml:id="u-37.0" who="#PoselOzgaMichalskiJozef">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Podjęte przez partię i Rząd decyzje, przedstawione przez Prezesa Rady Ministrów tow. Piotra Jaroszewicza, są dowodem konsekwentnej realizacji ambitnego, socjalistycznego w swej treści programu naszej polityki społeczno-gospodarczej. Są wyrazem troski partii o ciągłą i maksymalną w konkretnych warunkach poprawę sytuacji materialnej świata pracy oraz o doskonalenie warunków ekonomicznych wpływających na dynamikę rozwoju produkcji.</u>
+ <u xml:id="u-37.1" who="#PoselOzgaMichalskiJozef">W imieniu Klubu Poselskiego Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego, w imieniu Prezydium NK i całego Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego pragnę wyrazić pełne poparcie dla tych decyzji oraz wyrazić przekonanie, że całe Stronnictwo, a zwłaszcza zrzeszeni w nim rolnicy, odpowiedzą na te doniosłej wagi postanowienia zwiększoną produkcją rolniczą i wzmożoną aktywnością społeczno-polityczną.</u>
+ <u xml:id="u-37.2" who="#PoselOzgaMichalskiJozef">Uchwalony na VI Zjeździe partii program społeczno-gospodarczego rozwoju kraju ocenialiśmy jako program nader śmiały. Zaangażowana, ofiarna i z każdym rokiem ubiegłej trzylatki coraz bardziej wydajna praca robotników, chłopów i inteligencji — tym ambitnym zamierzeniom nadała w praktyce realizacji jeszcze większe wymiary. To właśnie społeczne czynniki rozwoju stanowią główne źródło przyspieszenia postępu socjalnego i ekonomicznego. I należy podkreślić, że osiągnięte przyspieszenie rozwoju nie jest wynikiem szczególnego przypadkowego zbiegu okoliczności, lecz jest dziełem całego społeczeństwa. Realizowana konsekwentnie — nie biernie a aktywnie — obecna strategia społeczno-gospodarczego rozwoju stanowi klucz do stworzenia rezerw sił społecznych i oceny walorów, jakie niesie ustrój socjalistyczny, stanowi podstawę przekształcania tych walorów z możliwych w rzeczywiste.</u>
+ <u xml:id="u-37.3" who="#PoselOzgaMichalskiJozef">Dlatego pozwólcie, że zwrócę uwagę na pewne okoliczności uzasadniające słuszność podjętych decyzji, na pewne ich cechy i znaczenie dla dalszego rozwoju kraju i pomyślności każdego obywatela.</u>
+ <u xml:id="u-37.4" who="#PoselOzgaMichalskiJozef">Niewątpliwie głównym motywem całokształtu podjętych decyzji jest motyw socjalny. W latach 1971 — 1973 regulacją płac zostało objętych ponad 6 mln osób. W pełni słuszne jest stanowisko Komitetu Centralnego w sprawie konieczności przyspieszenia regulacji płac dla pozostałych grup pracowników, podniesienia najniższych emerytur i rent, zwiększenia zasiłków rodzinnych oraz funduszu stypendialnego dla studentów.</u>
+ <u xml:id="u-37.5" who="#PoselOzgaMichalskiJozef">Również na wsi w latach 1971 — 1973 zostały przeprowadzone poważne korekty cen skupu wielu produktów rolniczych. Przyniosło to istotne korzyści nie tylko rolnictwu, ale całej gospodarce narodowej. Częściowa i zróżnicowana w swej wysokości regulacja cen nie wyeliminowała jednak pewnych dysproporcji. Nieprawidłowo kształtowały się relacje cen żywca wołowego do cen żywca trzody chlewnej, jak również relacje cen buraków cukrowych i rzepaku do cen innych porównywalnych grup ziemiopłodów. Potwierdzeniem tej nieprawidłowości była słabsza dynamika rozwoju produkcji i skupu tych produktów. A przecież znaczenie ekonomiczne tych produktów zarówno ze względu na wewnętrzne potrzeby żywnościowo-surowcowe. jak i ze względu na handel zagraniczny jest bardzo duże, znacznie wyższe niż by to wynikało z ich udziału w wartości globalnego skupu produktów rolniczych. A zatem decyzja o podniesieniu cen określonych surowców rolniczych jest decyzją trafną, rokującą istotne efekty ekonomiczne.</u>
+ <u xml:id="u-37.6" who="#PoselOzgaMichalskiJozef">Całokształt tych poczynań zwiększających przychody pieniężne ludności, przy założonym w planie na 1974 r. wzroście dochodów realnych oraz wysokim pułapie inwestycji, wymaga przeprowadzenia operacji częściowo rekompensującej ten dodatkowy wzrost przychodów ludności.</u>
+ <u xml:id="u-37.7" who="#PoselOzgaMichalskiJozef">Sprawą doniosłej wagi jest nie tylko kwota podwyżek cen, ale również ich wybór. Z całym przekonaniem pragnę stwierdzić, że jest to wybór optymalny z istniejących możliwych rozwiązań. Podwyżka cen paliw jest w pełni uzasadniona istniejącą sytuacją na światowym rynku paliw. Pozostałe podwyżki, a zwłaszcza w grupie używek, powinny wpłynąć na bardziej korzystną społecznie strukturę spożycia. W pewnym sensie wybór podwyżek cen pogłębiać będzie skalę regulacji płacowej i regulacji dochodów realnych ludności.</u>
+ <u xml:id="u-37.8" who="#PoselOzgaMichalskiJozef">Można stwierdzić, że przedstawione decyzje mają charakter wewnętrznie spójnego zabiegu, warunkującego prawidłową i pełną realizację zadań planu społeczno-gospodarczego w 1974 r., a w społecznie uzasadnionych zakresach — nawet przekroczenie tych zadań. Dotyczyć to będzie zwłaszcza planowanego wzrostu dochodów ludności oraz ich społecznej struktury. Będzie to czynnikiem dalszego umocnienia zaufania społeczeństwa do polityki partii i Rządu, jedności moralno-politycznej narodu, umocnienia sojuszu robotniczo-chłopskiego.</u>
+ <u xml:id="u-37.9" who="#PoselOzgaMichalskiJozef">Przemawiając w imieniu Klubu Poselskiego Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego, pragnąłbym się ustosunkować do tych decyzji, które bezpośrednio dotyczą rolnictwa, a więc interesów rolników indywidualnych, pracowników instytucji i organizacji rolniczych. I w tej dziedzinie efekty podjętych decyzji będą miały wielokierunkowy charakter. Będą one źródłem dodatkowego wzrostu dochodów realnych ludności chłopskiej. Regulacją płacową objętych będzie ponad 280 tys. pracowników rolnictwa w tym około 160 tys. pracowników kółek rolniczych. Regulacja płac pracowników handlu i usług obejmie ponadto liczną grupę pracowników wiejskiej spółdzielczości zaopatrzenia i zbytu. Decyzje dotyczące cen usług świadczonych przez kółka rolnicze i zwiększenie dotacji państwa umocnią podstawy systemu finansowo-ekonomicznego kółek rolniczych, umożliwiając im realizację zadań, zwłaszcza podniesienie poziomu świadczonych usług, zwiększenie ich oddziaływania na wdrażanie postępu rolniczego i rozwój produkcji rolniczej. Wydatne podniesienie rent z tytułu przekazywania ziemi i budynków na rzecz państwa oraz rozszerzenie liczby uprawnionych stanie się źródłem przyspieszenia poprawy struktury agrarnej, bardziej intensywnego użytkowania ziemi. Stanowić to będzie oczywisty postęp w poprawie sytuacji socjalnej tych osób i tych rodzin, które utraciły warunki do pracy w rolnictwie.</u>
+ <u xml:id="u-37.10" who="#PoselOzgaMichalskiJozef">Regulacja cen żywca wołowego, podwyżka cen buraków cukrowych i rzepaku powinna przyczynić się do znacznego zwiększenia dynamiki produkcji w tych gałęziach rolnictwa.</u>
+ <u xml:id="u-37.11" who="#PoselOzgaMichalskiJozef">Jesteśmy przeświadczeni, że rolnictwo polskie podejmie ten program skutecznie i wykorzysta szanse wzmocnienia swych pozycji na światowym rynku w dziedzinie eksportu żywca, cukru i innych przetworów rolno-spożywczych.</u>
+ <u xml:id="u-37.12" who="#PoselOzgaMichalskiJozef">Pragnąłbym zwrócić uwagę, że tej operacji cenowej, zwiększającej zainteresowanie materialne producentów rolnych, powinny towarzyszyć zapowiedziane już dodatkowe środki w postaci maksymalnych dostaw materiałów budowlanych na rynek wiejski, zwiększenia usług przy mechanizacji upraw i zbiorze buraków cukrowych oraz rzepaku, usprawnienia obsługi zoo weterynaryjnej, nasilenia działalności organizacyjno-doradczej służby rolnej oraz bardziej intensywnego rozwoju różnorodnych form kooperacji między rolnikami indywidualnymi oraz między nimi a uspołecznionymi gospodarstwami rolnymi.</u>
+ <u xml:id="u-37.13" who="#PoselOzgaMichalskiJozef">Wysoki Sejmie! Ważne jest, aby z ambitnego założenia naszej ekonomii rodził się również lepszy smak naszej codzienności, aby tworzenie z każdej rzeczy dobrej — sprawy lepszej, wchodziło w krew obywatelską.</u>
+ <u xml:id="u-37.14" who="#PoselOzgaMichalskiJozef">Jakość życia składa się z całej sumy działalności ludzkiej, wszystkie jej składniki idą — „na stół” socjalizmu — nic nie może się ukrywać „pod stołem”. A tu istnieją pewne dysproporcje między tym co wyznacza ustrój i kardynalne założenia, i tym, co tworzą milionowe okoliczności ludzkich zachowań — od usunięcia wybojów na drodze do przyszycia guzików seryjnie produkowanej koszuli. Nóż może giąć się w chlebie, lemiesz w glebie giąć się nie może. Ważny jest wytop stali, ale równie ważny jest wytop charakterów w duchu socjalistycznego obywatelstwa, które każdy rozsypany worek cementu czy nawozu, każdą strużynę żelaza i porzuconą cegłę podniesie w ścianę swojego domu, w mury Rzeczypospolitej.</u>
+ <u xml:id="u-37.15" who="#PoselOzgaMichalskiJozef">Imperatyw wzrostu wydajności i jakości nie jest przyrodzony czy dany każdej osobie ludzkiej przez opatrzność. My ten imperatyw zadajemy, ale to jest zadanie, które nie każdy szybko podejmuje. Trzeba, abyśmy zdając sobie z tego sprawę stworzyli wszystkie instrumenty organizacyjne, materialne i moralne tego wielkiego przedsięwzięcia. Nie jest to już jak w pierwszych latach wyzwolenia ojczyzny odbicie się od dna powojennego położenia tej ojczyzny, od ciężkiej spuścizny ekonomicznej. A wtedy to kształtowało przecież imperatyw wzrostu, również zadośćuczynienie położenia historycznego. Dzisiaj wzrost oznacza bieg Rzeczypospolitej ku socjalistycznej pomyślności, w kierunku socjalistycznych imperatywów moralnych, bez osiadania na mieliznach połowicznego celu. Najważniejsze jest, że naród zdołał doścignąć swoje miejsce w historii, a socjalizm wyprowadzony z formuły Rewolucji Październikowej okazał się najbardziej postępową formułą i treścią patriotyzmu polskiego i jego okołoziemskiej solidarności.</u>
+ <u xml:id="u-37.16" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ <u xml:id="u-37.17" who="#PoselOzgaMichalskiJozef">Posiadamy siedzibę historyczną i współczesną, której ściany przylegają do ustroju; nie ma wreszcie rozbieżności między myślą i uczynkiem, między wewnętrzną i zewnętrzną architekturą polityki polskiej w Europie socjalistycznej i tej, którą chcemy, aby znalazła się w pokojowej koegzystencji.</u>
+ <u xml:id="u-37.18" who="#PoselOzgaMichalskiJozef">I w tej sprawie nasza pomyślność ekonomiczna, siła naszej kultury, nasze zasoby ideowe, mają ważne słowo do powiedzenia. Na niebie gospodarczym świata i na sklepieniu ideowym, gwiazdy zmieniają swoje wielkości, a niektórym brakuje zwykłej nafty, aby utrzymać swój blask. Do głosu dochodzą nowe siły suwerenności i rozwoju. Te procesy powinniśmy obserwować i wyciągać z nich wnioski. Wielka integracja ekonomiczna obozu socjalizmu, jako niezłomna logika następstw ideologii i nauki, technologii i produkcji rośnie na znaczeniu, co podkreślił tu Premier, i nabiera nie tylko materialnej, ale również ogólnoludzkiej humanistycznej treści.</u>
+ <u xml:id="u-37.19" who="#PoselOzgaMichalskiJozef">Współczesne pokolenie polskie, młode pokolenie polskie jest u czoła tego ważnego procesu. Również wieś ma poczucie swojej dużej i coraz większej odpowiedzialności, swojej inicjatywy, na miarę poziomu ideowego i intelektualnego rozwoju całego kraju i socjalistycznej epoki. Jest to całkowicie naturalne i zgodne z duchem czasu. Wyjście naszego narodu od ideowej formuły — „Kordiana i chama” uzyskało w 30-leciu Polski Ludowej potężne reflektory nauki, filozofii i ekonomii, uzyskało swój napęd i kierunek, swoje potwierdzenie robotniczo-chłopskiego rodowodu.</u>
+ <u xml:id="u-37.20" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ <u xml:id="u-37.21" who="#PoselOzgaMichalskiJozef">Jestem przekonany, że całokształt tych bardzo ważnych decyzji, które tu podejmiemy, spotka się z gotowością poparcia społecznego, z inicjatywą osobistą i zbiorową i przyniesie założoną w zadaniach sumę społeczno-gospodarczego rozwoju w roku 1974, roku 30-lecia Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej.</u>
+ <u xml:id="u-37.22" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-38">
+ <u xml:id="u-38.0" who="#Marszalek">Zarządzam 20-minutową przerwę.</u>
+ <u xml:id="u-38.1" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu od godz. 20 min. 30 do godz. 21)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-39">
+ <u xml:id="u-39.0" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Wznawiam posiedzenie, Głos ma poseł Stanisław Lenczewski,</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-40">
+ <u xml:id="u-40.0" who="#PoselLenczewskiStanislaw">Wysoki Sejmie! Dzisiejsza debata jest kontynuacją prac Sejmu, związanych z koncepcjami dalszego wzrostu społeczno-ekonomicznego kraju. W ciągu 3 lat planu 5-letniego wszystkie jego zadania realizowane są ze znacznymi wyprzedzeniami, wiele zaś z nich zrealizowano z przyspieszeniem 2 lat.</u>
+ <u xml:id="u-40.1" who="#PoselLenczewskiStanislaw">Podstawę niewątpliwego i uzasadniającego w pełni poczucie głębokiej satysfakcji z sukcesu osiągniętego w dziedzinie wzrostu społeczno-ekonomicznego Polski — stanowi polityka socjalna i ekonomiczna, której założenia zostały kompleksowo ujęte w ogólnonarodowym programie rozwoju społeczno-gospodarczego kraju, zawartym w uchwale VI Zjazdu Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej. Program ten wyzwolił wielkie zasoby ludzkiej aktywności i zaangażowania, będących wyrazem powszechnego poparcia dla polityki partii, zaangażowania, bez którego tempo wzrostu społeczno-gospodarczego w minionym trzyleciu byłoby nie do osiągnięcia. Wysiłkiem całego narodu, wszystkich ludzi pracy, uzyskano wyniki, które daleko wykraczają poza założenia planu 5-letniego w jego części na lata 1971 — 1973.</u>
+ <u xml:id="u-40.2" who="#PoselLenczewskiStanislaw">Tego rodzaju sytuacja tworzy konieczność podjęcia zasadniczych decyzji w wielu węzłowych problemach społecznych i ekonomicznych. Trzeba stwierdzić, iż częstokroć będą to decyzje, których realizacja spowoduje konieczność podjęcia dodatkowo poważnego wysiłku. Z całym naciskiem należy także podkreślić, że chodzi o zjawiska i działania, które są charakterystyczne dla krajów o najwyższej w świecie dynamice rozwoju.</u>
+ <u xml:id="u-40.3" who="#PoselLenczewskiStanislaw">Rządowy program przedstawiony w wystąpieniu obywatela Prezesa Rady Ministrów idzie konsekwentnie po tej właśnie linii. Cechą najbardziej znamienną tego programu — jest pełna synchronizacja dwóch celów wiodących, do których zmierzaliśmy i nadal zmierzać będziemy — wzrostu gospodarczego potencjału kraju i dalszego wydatnego polepszenia warunków życia ludności.</u>
+ <u xml:id="u-40.4" who="#PoselLenczewskiStanislaw">Ze szczególnym zadowoleniem należy stwierdzić, że program ten kładzie główny nacisk na proces podnoszenia i wyrównywania warunków życia wszystkich grup zawodowych i społecznych. Znajduje to m.in. wyraz w przyspieszaniu regulacji płac dla określonych grup zawodowych oraz w rozbudowie świadczeń socjalnych, m.in. dla rodzin wielodzietnych, które dotychczas, podejmując niezmiernie doniosły wysiłek wychowania i utrzymania nowego pokolenia, znajdowały się tym samym w trudniejszej sytuacji.</u>
+ <u xml:id="u-40.5" who="#PoselLenczewskiStanislaw">W decyzjach o wzroście dodatków rodzinnych widzieć należy konsekwentną realizację tej części postanowień uchwały VI Zjazdu partii, które poświęcone zostały społecznej, niezmiernie ważnej roli rodziny i potrzebie umacniania jej funkcji.</u>
+ <u xml:id="u-40.6" who="#PoselLenczewskiStanislaw">Pragnę dać wyraz głębokiemu przekonaniu, że tak pomyślne kierunki wzrostu poziomu życia ludności znajdą pełne poparcie ze strony najszerszych kręgów polskiego społeczeństwa.</u>
+ <u xml:id="u-40.7" who="#PoselLenczewskiStanislaw">W tej sytuacji — szczególnie ważnym problemem staje się dalsze umacnianie równowagi rynkowej. Osiągnąć to można przez wzrost produkcji towarów rynkowych, jak również przez wzrost podaży usług. Wysiłek inwestycyjny państwa na rzecz modernizacji produkcji, ukierunkowany w znacznej mierze na wzrost wytwórczości artykułów konsumpcyjnych, przyniesie już w 1974 roku realne efekty stabilizujące równowagę rynkową. W roku 1975 zjawisko, które w języku potocznym ekonomistów określa się mianem inwestycyjnego żniwa, będzie jeszcze obfitsze.</u>
+ <u xml:id="u-40.8" who="#PoselLenczewskiStanislaw">Równocześnie podkreślić należy, że w państwie nowoczesnym, o odpowiednio wysokim stopniu rozwoju ekonomiki, coraz większą rolę w utrzymaniu równowagi pieniężno-rynkowej mają i powinny mieć usługi. I Krajowa Konferencja Partyjna dała tej zasadzie dobitny, pryncypialny wyraz, podkreślając zarazem, że dotychczasowe tempo rozwoju usług nie zabezpieczało potrzeb ludności. Choć od stanu pełnego ich zaspokojenia w zakresie rozwoju usług jesteśmy jeszcze dalecy, to jednak z uznaniem stwierdzić wypada, że rok 1974 przyniesie w tej mierze istotny postęp. Wyrazi się to między innymi w tym, że tempo wzrostu wartości usług wyprzedzi tempo wzrostu dochodów ludności i dostaw towarów na rynek.</u>
+ <u xml:id="u-40.9" who="#PoselLenczewskiStanislaw">Rola usług w rozwoju społeczno-ekonomicznym kraju nie zawsze była dotychczas doceniana w sposób w pełni konsekwentny. A warto przypomnieć, że rozwój usług to nie tylko lepsze zaspokojenie istotnych, a nieraz wręcz bardzo żywotnych potrzeb obywateli, jest to na pewno niezmiernie ważna, ale me jedyna ich funkcja. Druga nie mniej zasadnicza ich funkcja — to kształtowanie równowagi pieniężno-rynkowej. Przykład krajów najwyżej rozwiniętych dowodzi, że usługi, oparte na zasadzie rentowności i rozwijane zgodnie z prawami ekonomicznymi stanowią czynnik równowagi, a lego znaczenie dla gospodarki kraju wręcz trudno jest przecenić.</u>
+ <u xml:id="u-40.10" who="#PoselLenczewskiStanislaw">Wysoki Sejmie! Potencjał ekonomiczny naszego kraju, prawidłowe założenia polityki finansowej, wzrost produkcji rynkowej i usług — pozwalają już czwarty rok na utrzymanie zasady pełnej stabilizacji cen artykułów podstawowych. Nie byłoby wszakże uzasadnione, aby zasadę tę rozciągać na wszystkie artykuły. W nowoczesnej gospodarce zmiany cen i płac są prawidłowością obiektywną, a istota zagadnienia wzrostu dochodów ludności sprowadza się do tego, aby utrzymywane były właściwe relacje pomiędzy wzrostem płac a wzrostem kosztów utrzymania”, to jest, aby wzrost płac był odpowiednio większy od wzrostu cen. Ta zasada, co z pełnym uznaniem należy podkreślić, była w minionym trzyleciu konsekwentnie przestrzegana.</u>
+ <u xml:id="u-40.11" who="#PoselLenczewskiStanislaw">Obywatel Prezes Rady Ministrów zawarł w swym wystąpieniu propozycje wzrostu niektórych cen. Są one w pełni uzasadnione w świetle całokształtu polityki społecznej państwa i w świetle sytuacji paliwowo-energetycznej na rynkach światowych. W warunkach naszego kraju zasadnicze znaczenie ma również i to, że proponowane podwyżki nie będą rzutowały na istotne elementy budżetu rodzinnego.</u>
+ <u xml:id="u-40.12" who="#PoselLenczewskiStanislaw">Wysoka Izbo! X Kongres Stronnictwa Demokratycznego stwierdził w swej uchwale m.in., że Stronnictwo Demokratyczne stawia przed wszystkimi swymi organizacjami zadanie współdziałania na rzecz uzyskiwania dalszej poprawy poziomu życiowego społeczeństwa w oparciu o wzrost dochodów, pieniężnych, zwiększania świadczeń socjalnych, poprawy warunków mieszkaniowych, odpoczynku i ochrony zdrowia.</u>
+ <u xml:id="u-40.13" who="#PoselLenczewskiStanislaw">W imieniu Klubu Stronnictwa Demokratycznego, z ramienia którego mam zaszczyt przemawiać, pragnę wyrazić poparcie dla proponowanych przez Rząd decyzji. Będziemy za nimi głosowali w głębokim przekonaniu, iż służą one dobrze dalszemu, przyspieszonemu, społeczno-gospodarczemu rozwojowi naszej ojczyzny.</u>
+ <u xml:id="u-40.14" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-41">
+ <u xml:id="u-41.0" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Głos ma poseł Zenon Komender.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-42">
+ <u xml:id="u-42.0" who="#PoselKomenderZenon">Obywatelu Marszałku! Wysoka Izbo! Węzłowym elementem obecnej polityki społeczno-gospodarczej naszego państwa jest polityka szybkiego wzrostu dochodów pieniężnych ludności w powiązaniu z uzyskiwanymi efektami gospodarczymi. Wynikiem takiej polityki jest systematyczny wzrost płacy realnej.</u>
+ <u xml:id="u-42.1" who="#PoselKomenderZenon">Jak wynika z wystąpienia Prezesa Rady Ministrów ten ze wszech miar słuszny, ale i niezwykle trudny i odważny kierunek polityki państwowej będzie kontynuowany. Zgodnie z wytycznymi XII Plenum Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej przyspieszona zostaje realizacja długofalowego programu podwyższania płac oraz dokonywane będą niezbędne z punktu widzenia gospodarczego zmiany cen z tym stałym założeniem, że dalej szybciej rosnąć będą płace realne i świadczenia socjalne. Trzeba zaznaczyć przy tym, że niezbędna w gospodarce rozwojowej elastyczność polityki cenowej nie dotyczy u nas od trzech lat podstawowych artykułów żywnościowych. Zasada ta stanowi fundament przedstawionego tu programu i z tego też powodu cieszy się aprobatą społeczną. Podwyżki płac słusznie dotyczyć będą przede wszystkim najniżej zarabiających oraz pracowników dziedzin produkcji i usług o kluczowym znaczeniu dla całości życia społeczno-gospodarczego, a więc górników, transportowców, pracowników handlu i usług.</u>
+ <u xml:id="u-42.2" who="#PoselKomenderZenon">Podniesienie z dniem 1 lutego bieżącego roku płac dla ponad pół miliona pracowników górnictwa węgla kamiennego oraz kopalń rud surowców mineralnych, nafty i kamieniołomów, jest nie tylko jeszcze jednym dowodem społecznego uznania dla ich trudu, ale jest również wyrazem dalekowzrocznej i przewidującej polityki I Sekretarza Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej Edwarda Gierka w odniesieniu do całej gospodarki surowcowej. Dzidki tej polityce w obecnym kryzysie paliwowo-energetycznym pozycja naszego węgla jest wyjątkowo mocna.</u>
+ <u xml:id="u-42.3" who="#PoselKomenderZenon">Polityka płacowa realizowana u nas w ostatnich latach obok tego, że jest głęboko słuszna społecznie, tworzy również warunki do zdynamizowania wzrostu wydajności pracy. Nie dzieje się to jednak automatycznie. Trzeba zapewnić, aby systemy płacowe istotnie gwarantowały lepsze opłacanie rzeczywistego wzrostu wydajności pracy i zachęcały do tego wzrostu. Powstałe w ten sposób zróżnicowanie płac będzie zgodne z socjalistyczną sprawiedliwością społeczną. Opinia społeczna zawsze akceptuje zróżnicowanie płac i tempa ich wzrostu, jeżeli występuje wyraźna ich zależność od indywidualnego wkładu pracy, obowiązkowości, pracowitości, kwalifikacji i umiejętności organizowania pracy — jeżeli ten, co rzeczywiście daje wyższy wkład do społecznej pracy i pełni ofiarnie zlecone mu funkcje — lepiej zarabia.</u>
+ <u xml:id="u-42.4" who="#PoselKomenderZenon">Realizowana od roku 1971 polityka płacowa czy szerzej — polityka szybkiego wzrostu dochodów pieniężnych ludności — stawia w centrum całej problematyki gospodarczej zachowanie i utrwalanie równowagi rynkowej, nie tylko w planie, ale przede wszystkim w codziennej praktyce. Systematycznie rosnącej sile nabywczej ludności trzeba przeciwstawić odpowiednią ilość towarów i usług, których asortyment, jakość i terminy dostaw będą odpowiadały społecznemu zapotrzebowaniu ukształtowanemu zgodnie z socjalistycznym modelem konsumpcji. Rozwój konsumpcji nie może przecież przebiegać w sposób chaotyczny niekontrolowany, bo nie zależy nam na każdym wzroście konsumpcji.</u>
+ <u xml:id="u-42.5" who="#PoselKomenderZenon">W naszych aktualnych warunkach niezwykle istotnym elementem kształtowania wzorców konsumpcji w kontekście budżetów rodzinnych jest eliminowanie spożycia artykułów szkodzących zdrowiu i powodujących rozkład rodzin i ogólnej dyscypliny społecznej. Chodzi tu przede wszystkim o systematyczne obniżanie spożycia alkoholu. Zamierzona podwyżka cen alkoholu na pewno będzie miała pewien wpływ na to. Nie można przecież tolerować faktu, że zwyżce płac w ostatnich latach towarzyszył wzrost spożycia alkoholu. Z punktu widzenia społecznego wydaje się konieczne zahamowanie tego wzrostu poprzez stałe regulacje cenowe — kto wie czy nie w ten sposób, aby niejako automatycznie rosła cena napojów alkoholowych w tym samym stopniu jak rosną dochody pieniężne ludności. Oczywiście potrzebne jest społeczne działanie załóg zakładów pracy, a także wzmożone działanie duszpasterskie w parafiach, aby nie obniżał się poziom życia rodzinnego skutkiem wzrostu wydatków na alkohol.</u>
+ <u xml:id="u-42.6" who="#PoselKomenderZenon">Odrębnym problemem, obecnie niezwykle trudnym, staje się wpływ na tok naszego gospodarowania różnego typu perturbacji cenowych i produkcyjnych występujących w gospodarce światowej. Propozycje Rządu zmierzające do odpowiedniego uregulowania tych spraw m.in. przez elastyczną a nie mechaniczną politykę cenową stanowią dowód aktywności i śmiałego działania, które na pewno znajdą zrozumienie i ogólne poparcie społeczne.</u>
+ <u xml:id="u-42.7" who="#PoselKomenderZenon">Z punktu widzenia społecznego podwyżka cen na produkty naftowe, jako działanie ekonomiczne, wydaje się słuszniejsza niż stosowanie działań administracyjnych typu reglamentacyjnego ograniczenia sprzedaży. Wiemy, że wprowadziły takie ograniczenia niektóre państwa, jak np. Rumunia. W nowej sytuacji cenowej na pewno ekonomiczniej będzie eksploatowany tabor samochodowy, a każdy właściciel pojazdu będzie mógł dokonać wyboru na co przeznaczyć zarobek. Ujawnią się wtedy bardziej wyraziście społeczne preferencje w ogólnej strukturze spożycia.</u>
+ <u xml:id="u-42.8" who="#PoselKomenderZenon">W naszych warunkach ciągle jeszcze wzrostowi dochodów pieniężnych ludności, przy zamrożeniu cen, towarzyszy rosnący popyt na artykuły żywnościowe. Stąd też, jak to wynika z założeń planu i z dzisiejszego expose Premiera, niezbędne staje się wszechstronne działanie dla zdynamizowania produkcji rolnej. Służą temu proponowane zmiany cen skupu, poprawa zaopatrzenia rolnictwa w środki produkcji, jak również podniesienie rent dla rolników, którzy w zamian za nie przekazują ziemię państwu. Ta ostatnia sprawa stanowi zresztą jedynie fragment szeroko charakteryzowanego tu programu polityki społecznej, której zasadniczym celem jest rzeczywiste umacnianie roli rodziny jako podstawowej komórki społecznej, której prawidłowe funkcjonowanie zapewnia korzystny rozwój naszego narodu.</u>
+ <u xml:id="u-42.9" who="#PoselKomenderZenon">W koncepcjach perspektywicznych wskazuje się coraz powszechniej na potrzebę utrwalania w świadomości wszystkich obywateli przekonania o ich społecznym obowiązku i indywidualnej odpowiedzialności za ilościowy i jakościowy rozwój społeczeństwa. Aby ten obowiązek i ta odpowiedzialność mogły mieć warunki realizacji, coraz szerzej stosuje się przy podziale społecznego funduszu spożycia zasady preferujące rodziny wielodzietne. Rozszerzono uprawnienia kobiet wychowujących dzieci do zwolnień chorobowych z pracy w wymiarze do 60 dni w ciągu roku ze 100-procentowym zasiłkiem za te dni i przedłużono płatne urlopy macierzyńskie z 12 do 16 i 18 tygodni, a bezpłatne urlopy opiekuńcze — z 1 do 3 lat, zwiększono zasiłki rodzinne, objęto nowym systemem stypendialnym znacznie większą niż uprzednio liczbę studentów, wzrosły renty i emerytury, zwłaszcza najniższe. Kontynuacją tego działania jest przedstawiony dziś nowy system zasiłków rodzinnych preferujących wyraźnie trzecie i następne dziecko w rodzinie. Jest to kolejny wyraz uznania doniosłej społecznie roli rodzin wielodzietnych, dowód szacunku i stałej troski, którą coraz powszechniej otaczany jest trud rodziców, a szczególnie matki wychowującej dzieci.</u>
+ <u xml:id="u-42.10" who="#PoselKomenderZenon">W obecnej polityce inwestycyjnej tworzy się warunki do zdecydowanego rozwoju budownictwa mieszkaniowego, który pozwoli na zaspokojenie potrzeb w tej dziedzinie z wyraźną preferencją młodych małżeństw.</u>
+ <u xml:id="u-42.11" who="#PoselKomenderZenon">Ważnym elementem polityki społecznej wobec rodziny są zamierzenia w dziedzinie rent i emerytur, jak również uporządkowanie nabrzmiałego społecznie problemu wypłat alimentów — przez utworzenie funduszu alimentacyjnego.</u>
+ <u xml:id="u-42.12" who="#PoselKomenderZenon">Ważną funkcję w świadczeniach socjalnych na rzecz rodzin pracowniczych pełnią zakłady pracy. Dzięki nowym zasadom tworzenia zakładowych funduszów socjalnych i mieszkaniowych fundusze te będą mogły powstawać we wszystkich jednostkach organizacyjnych, w których dotychczas ich nie tworzono. Ufam, że ten generalny kierunek polityki państwowej w stosunku do rodziny zostanie właściwie i wysoko oceniony także w działalności duszpasterskiej kościoła.</u>
+ <u xml:id="u-42.13" who="#PoselKomenderZenon">Wysoka Izbo! Wracając do spraw równowagi pieniężno-rynkowe j trzeba przypomnieć że do roku 1971 traktowano u nas ten problem statycznie czy wręcz statystycznie. Zabiegiem najczęściej stosowanym stawało się ograniczanie skali zdolności płatniczej społeczeństwa przez zamrażanie płac, ograniczanie zatrudnienia lub tzw. regulację cen wyrobów i usług.</u>
+ <u xml:id="u-42.14" who="#PoselKomenderZenon">Obecnie cała strategia działań zmierzających do zapewnienia równowagi rynkowej nastawiona jest i — jak to wynika z dzisiejszego expose Premiera — musi być coraz częściej kierowana na rozwiązania dynamiczne, w których niezbędne staje się stosowanie wielu działań społecznych, produkcyjnych i ekonomicznych. Fundamentem tego działania jest utrzymywanie wysokiej dynamiki wzrostu produkcji i usług przy równoczesnym ich unowocześnianiu. Dla zapewnienia tego niezbędne stały się szerokie działanie inwestycyjne i znaczny import nowoczesnej technologii, jak również wielu materiałów i surowców, których nie posiadamy w odpowiedniej ilości i jakości. W tym kontekście nie można rozpatrywać spraw zaopatrzenia rynku wewnętrznego bez powiązania z ogólną efektywnością handlu zagranicznego i sprawnością procesów inwestycyjnych, tym bardziej że obecna struktura inwestycji wyraźnie dokumentuje konsekwentną dążność do rozwijania bazy produkcyjnej tych działów gospodarki, które pracują bezpośrednio na zaopatrzenie tego rynku.</u>
+ <u xml:id="u-42.15" who="#PoselKomenderZenon">Rzecz w tym, aby ten ogromny wysiłek inwestycyjny dawał w efekcie znaczny wzrost ogólnospołecznej wydajności pracy. Bez jej wzrostu nie może być mowy o wzroście poziomu płac, lepszej relacji cen, a w efekcie — o podnoszeniu poziomu życia ludności. A jak wiemy, w wyścigu o dynamizowanie gospodarki przez wzrost wydajności pracy nie osiągnęliśmy jeszcze dostatecznie wysokiej lokaty. Nie możemy się godzić z faktem, że w tej dziedzinie ustępujemy jeszcze zarówno większości wysoko uprzemysłowionych krajów kapitalistycznych, jak też niektórym krajom RWPG.</u>
+ <u xml:id="u-42.16" who="#PoselKomenderZenon">Wysoka Izbo! Podstawowym zabezpieczeniem naszej gospodarki przed skutkami światowych napięć i trudności gospodarczych jest pogłębianie wszechstronnej współpracy z krajami socjalistycznymi w ramach ogólnego programu integracji socjalistycznej. Niezwykle istotnym elementem naszego rozwoju jest dalsze zacieśnienie współpracy i wymiany gospodarczej i naukowo-technicznej ze Związkiem Radzieckim. Nasz potężny sąsiad i podstawowy sojusznik jest równocześnie naszym głównym partnerem gospodarczym, dostawcą nie tylko podstawowej części importowanych surowców, materiałów, ale również gotowych obiektów przemysłowych i technologii oraz wielu wyrobów, a zarazem jest głównym odbiorcą wielu naszych opracowań naukowo-technicznych i towarów. Pogłębianie tych powiązań stanowi dla Polski trwałą perspektywę rozwoju społeczno-gospodarczego.</u>
+ <u xml:id="u-42.17" who="#PoselKomenderZenon">Kraj nasz, uzyskując dzięki odważnemu działaniu kierownictwa tak ogromną w ostatnich latach dynamikę rozwoju, opartą na najlepszych cechach naszej tożsamości narodowej, staje się coraz bardziej cenionym partnerem dla innych państw socjalistycznych. Umacniając te dotychczasowe osiągnięcia, tworzymy tym samym warunki do podniesienia naszej indywidualnej roli w ogólnym procesie integracji socjalistycznej.</u>
+ <u xml:id="u-42.18" who="#PoselKomenderZenon">Wysoka Izbo! Przemawiając w imieniu Koła Poselskiego — „Pax”, chciałbym jasno i dobitnie stwierdzić, że naszym zdaniem przedstawiony program rządowy zyska powszechną aprobatę społeczną przede wszystkim dlatego, że zmierza generalnie do utrzymania wysokiego tempa wzrostu gospodarczego, a przecież tylko w ten sposób można podwyższać spożycie.</u>
+ <u xml:id="u-42.19" who="#PoselKomenderZenon">Powodzenie realizacji tego programu zależy od dalszego podnoszenia aktywności społecznej i produkcyjnej wszystkich ludzi pracy. Stały i szczery dialog i konsultacje kierownictwa politycznego ze społeczeństwem mają zasadniczy wpływ na zrozumienie, z jakim każde środowisko, każdy zespół pracowniczy realizuje swoje zadania. W toku realizacji trudnych i ambitnych zadań społeczno-gospodarczych musimy stale umacniać ideologicznie jedność socjalistyczną i patriotyczną narodu. Jednym z wyrazów tej jedności jest codzienne współdziałanie obywateli wyznających światopogląd chrześcijański i marksistowski, współdziałanie w imię odpowiedzialności za rozwój narodu i socjalistycznego państwa polskiego.</u>
+ <u xml:id="u-42.20" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-43">
+ <u xml:id="u-43.0" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Głos ma poseł Kazimierz Kuraś.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-44">
+ <u xml:id="u-44.0" who="#PoselKurasKazimierz">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Jako przedstawiciel kluczowego zakładu przemysłowego w Polsce — Huty im. Lenina — pragnę wyrazić aprobatę i pełne poparcie dla rządowego programu w zakresie realizacji postanowień I Krajowej Konferencji PZPR, przedstawionego w wystąpieniu Prezesa Rady Ministrów w czasie dzisiejszej debaty.</u>
+ <u xml:id="u-44.1" who="#PoselKurasKazimierz">Załoga nasza uznaje za w pełni słuszne i uzasadnione rozwiązanie zmierzające w kierunku kompleksowego regulowania problemu płac i ogólnego wzrostu stopy życiowej. Wynikiem konsekwentnej realizacji polityki naszej partii i Rządu, wyrażonej w uchwale VI Zjazdu, była systematyczna poprawa warunków materialnych ludzi pracy w ostatnich trzech latach i jest dziś zaprezentowany Sejmowi program rządowy.</u>
+ <u xml:id="u-44.2" who="#PoselKurasKazimierz">Proponowane decyzje dotyczą m.in. poprawy warunków płac dla wielu grup społeczno-zawodowych. W ich wyniku wszyscy zatrudnieni w gospodarce narodowej objęci zostaną w bieżącej pięciolatce, a najdalej do 1976 r. regulacjami płac, co oznacza szybszą niż zapowiadała uchwała VI Zjazdu realizacje jego postanowień w tej dziedzinie. Jest to słuszne z punktu widzenia ogólnospołecznego. Obywatele posłowie dobrze wiedzą, że nie ma takich grup społeczno-zawodowych, które by nie wnosiły swego wkładu w realizację zadań społeczno-gospodarczego rozwoju kraju. Przecież głównym źródłem naszych osiągnięć — jak było to podkreślone — jest lepsza i bardziej wydajna praca robotników, rolników i inteligencji bez względu na miejsce zatrudnienia i przynależność zawodową. Równocześnie, jak to podkreślił Premier Jaroszewicz, powszechnie stosowane będzie opłacanie wydajności pracy zgodnie ze sprawiedliwą zasadą: lepsza płaca za lepszą, bardziej rzetelną i wydajną pracę. Jest więc sprawą kierownictwa gospodarczego, samorządów robotniczych, organizacji związkowych dostosować do niej wszystkie systemy płac w zakładach pracy i zapewnić sprawiedliwą ocenę wysiłku każdego pracownika.</u>
+ <u xml:id="u-44.3" who="#PoselKurasKazimierz">W czasie dyskusji przedzjazdowej, a także w czasie dyskusji na Zjeździe partii zgłaszano postulaty, aby w różnych formach pomocy socjalnej bardziej brać pod uwagę przeciętny dochód na członka rodziny, a także uwzględniać sytuację rodzin wielodzietnych oraz emerytów i rencistów. Postulat ten został uwzględniony w programie Rządu przedstawionym przez Premiera. Zostanie to na pewno bardzo dobrze przyjęte przez ludzi pracy.</u>
+ <u xml:id="u-44.4" who="#PoselKurasKazimierz">Wysoki Sejmie! Załoga Huty im. Lenina, w pełni doceniając politykę naszej partii i Rządu w tych ważnych dla społeczeństwa sprawach oraz rozumiejąc zapotrzebowanie gospodarki narodowej na wyroby hutnicze, dała krajowi w latach 1971 — 1973 dodatkową ponadplanową produkcję o łącznej wartości 1 412 mln zł.</u>
+ <u xml:id="u-44.5" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ <u xml:id="u-44.6" who="#PoselKurasKazimierz">Uwzględniając bardzo napięte nasze zadania produkcyjne w roku 1974 oraz bilans potrzeb krajowych na rok bieżący, przyjęliśmy do realizacji zadania dodatkowe. Chcemy dać ponad plan przynajmniej 100 tys. ton surówki, 100 tys. ton stali i około 200 tys. ton wyrobów walcowanych. Chcemy pomoc w ten sposób w wygospodarowaniu środków na rozwój kraju i realizację nakreślonych zamierzeń poprawy warunków bytowych społeczeństwa. W naszej hucie pracuje się rzetelnie i wydajnie. Mamy, o czym już mówiłem, napięte zadania produkcyjne, ale są przecież na pewno jeszcze rezerwy. Sięgnąć musimy do nich obecnie z jeszcze większą aktywnością. Tkwią one na pewno w gospodarce surowcami, materiałami i — jak już była mowa — w gospodarce energią i paliwami. Zakład nasz już realizuje szeroko zakrojony program w tej dziedzinie i uzyskuje konkretne efekty wyrażające się wzrostem produkcji oraz obniżaniem poziomu zapasów. Zresztą w każdym zakładzie produkcyjnym, w tym także i w naszym, musimy w jeszcze większym stopniu niż dotychczas opierać wzrost produkcji na zwiększaniu wydajności pracy a nie zatrudnienia. Osiągamy w tej dziedzinie korzystne relacje, bowiem w roku 1973 stopień pokrycia przyrostu naszej produkcji globalnej wzrostem wydajności pracy wyniósł 75,1%.</u>
+ <u xml:id="u-44.7" who="#PoselKurasKazimierz">W kompleksie spraw ekonomicznych chcielibyśmy z całą mocą zaakcentować, aby uzyskiwany przez zakłady pracy wzrost wartości produkcji i akumulacji był rzeczywiście rezultatem lepszej jakości towarów, zwiększenia ich asortymentów, a nie poszukiwaniem efektów drogą stosowania różnego rodzaju manipulacji finansowych, nieuczciwych manipulacji.</u>
+ <u xml:id="u-44.8" who="#PoselKurasKazimierz">Uruchamianie rezerw tkwiących w procesie pracy, w lepszej wydajności pracy, w sprawnej organizacji pracy, w zwalczaniu marnotrawstwa jest zasadniczym kierunkiem realizacji społeczno-ekonomicznego rozwoju kraju. Należy przyjąć, że proponowane w programie zmiany cen niektórych artykułów są konieczne dla mobilizacji odpowiednich środków na pokrycie regulacji płac i wprowadzanych świadczeń socjalnych, podyktowane są względami ekonomicznymi i społecznymi. Dobrze, że zmiany te nie dotyczą artykułów powszechnego i codziennego spożycia i nie będą miały większego odczuwalnego wpływu na poziom życia olbrzymiej większości społeczeństwa.</u>
+ <u xml:id="u-44.9" who="#PoselKurasKazimierz">Ludzie pracy na pewno ze zrozumieniem zaaprobują program rządowy zmierzający do dalszej poprawy ich warunków materialnych. Jestem również przekonany, że uzyskane środki ze zmiany cen przeznaczone będą na dobre cele. Rządowy program wyraża interesy podstawowych mas ludzi pracy i priorytetowo traktuje mało i średnio zarabiających.</u>
+ <u xml:id="u-44.10" who="#PoselKurasKazimierz">Kończąc, raz jeszcze pragnę podkreślić, że przedstawiony program służyć będzie realizacji zadań społeczno-gospodarczego rozwoju kraju, którego głównym i nadrzędnym celem jest człowiek pracy, jego dobro i jego potrzeby.</u>
+ <u xml:id="u-44.11" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-45">
+ <u xml:id="u-45.0" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Głos ma poseł Konstanty Łubieński.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-46">
+ <u xml:id="u-46.0" who="#PoselLubienskiKonstanty">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Chyba nie zabrzmi to banalnie, jeżeli stwierdzę, że z głębokim zainteresowaniem wysłuchaliśmy przemówienia obywatela Premiera. Mało tego. Muszę szczerze podkreślić, że było wiele momentów, kiedy odczuwałem pewne zaskoczenie w sensie jak najbardziej pozytywnym. Takie są ambitne zamierzenia Rządu.</u>
+ <u xml:id="u-46.1" who="#PoselLubienskiKonstanty">Obywatel Premier postawił sprawę zasadniczo. Czy poprzestać na dotychczasowych zadaniach planu 5-letniego, czy iść dalej. Właściwie już poszliśmy dalej. Ale takie postawienie sprawy zakłada wysokie tempo wzrostu dochodu narodowego. Narzuciło mi się w związku z tym pytanie, czy zmianie ulegną relacje w podziale dochodu narodowego i w strukturze inwestycji. Sądzę, że zmiany takie nastąpią, lecz na korzyść ludności. Czyli nastąpi lepsza realizacja głównego celu polityki gospodarczej zainicjowanej przez VI Zjazd partii, o czym tutaj dzisiaj przypomniał obywatel Premier. Ma nastąpić poważny wzrost dochodów ludności. Szczególnie moją uwagę zwróciły sprawy emerytur, a więc jednego z najboleśniejszych problemów społecznych, i sprawy opłacenia wydajności pracy, a więc jeden z najważniejszych problemów ekonomicznych, oczywiście, nie lekceważąc sprawy regulacji płac, dodatków rodzinnych, jak również innych zamierzeń dotyczących warunków życia ludzi pracy.</u>
+ <u xml:id="u-46.2" who="#PoselLubienskiKonstanty">W sprawach rolnictwa chciałbym podkreślić to, co zostało powiedziane w przemówieniu obywatela Premiera, a mianowicie równoczesność wzrostu dochodów ludności rolniczej przez zwiększenie opłacalności szczególnie ważnych upraw, jak rzepaku i buraka cukrowego, z poprawą zaopatrzenia rolnictwa w środki produkcji.</u>
+ <u xml:id="u-46.3" who="#PoselLubienskiKonstanty">Bardzo słuszne jest poszukiwanie środków na realizację tego planu przede wszystkim we wzroście wydajności pracy i efektywności gospodarowania. Pozwoliłbym sobie tutaj dodać — w szczególności w procesie inwestycyjnym. Dodatkowym — dodatkowym, z całą mocą to podkreślam — dopiero źródłem pokrycia są zwyżki cen. Zwyżka cen materiałów pędnych jest całkiem oczywista i oceniam ją jako umiarkowaną. Zwyżka cen napojów alkoholowych jest wskazana nie tylko ze względów ekonomicznych, lecz i moralnych, aczkolwiek trzeba podnieść konieczność wzmocnienia zwalczania nielegalnej produkcji alkoholu. To niebezpieczeństwo w tych warunkach wzrośnie.</u>
+ <u xml:id="u-46.4" who="#PoselLubienskiKonstanty">Plan ten jest planem koniecznym, lecz również trudnym, czego nie ukrywał ani obywatel Premier, ani poseł Szydlak. Mam silną nadzieję, że środki, które mamy w swej dyspozycji nie zawiodą. Natomiast może u nas wywołać pewne trudności sytuacja na rynkach świata kapitalistycznego, gdzie zaznacza się bardzo głęboki kryzys, lecz przynależność nasza do obozu socjalistycznego trudności te powinna przełamać, także nasz system ekonomiczny będzie przed tymi trudnościami naszą gospodarkę osłaniać.</u>
+ <u xml:id="u-46.5" who="#PoselLubienskiKonstanty">Fakt trudności w realizacji zamierzeń Rządu powinien wzmóc również i pracę Sejmu. W szczególności w zakresie wykrywania rezerw tkwiących w możliwościach wzrostu produkcji, w obniżce cen. Przypominam obywatelom posłom, że budżet na rok bieżący zakłada bardzo wysoką akumulację opartą przede wszystkim na obniżce kosztów. Również troska o równowagę rynkową, nie tylko globalną, lecz także odcinkową powinna być przedmiotem szczególnie wnikliwych prac Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów.</u>
+ <u xml:id="u-46.6" who="#PoselLubienskiKonstanty">Wysoki Sejmie! Zamierzenia Rządu przedstawione nam dzisiaj przez obywatela Premiera szczerze akceptuję. Mówię to nie tylko w imieniu własnym, lecz również w imieniu Koła Poselskiego — „Znak”. Skłania nas do tego nie tylko wielki humanizm tych zamierzeń, lecz także realizm, realizm objawiający się w tym, że różne wzrosty są rozłożone na etapy. Powodem, który także nas skłania do tej szczerej akceptacji omawianego programu, jest zaufanie do polityki gospodarczej partii i Rządu, która jest konsekwentnie realizowana i którą życie weryfikuje.</u>
+ <u xml:id="u-46.7" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-47">
+ <u xml:id="u-47.0" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Udzielam głosu posłowi Mieczysławowi Furmankowi.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-48">
+ <u xml:id="u-48.0" who="#PoselFurmanekMieczyslaw">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Program Rządu przedstawiony przez Premiera tow. Piotra Jaroszewicza w zakresie realizacji postanowień I Krajowej Konferencji Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej świadczy o konsekwencji, z jaką nasza partia i Rząd Polski Ludowej rozwiązują systematycznie problemy naszej gospodarki i ludzi pracy. Zasługuje on w pełni na aprobatę, gdyż szybciej jak to zapowiadano, wyrównuje zaległości i różnice w poziomie życia naszych obywateli. Rolnicy przyjmą ze zrozumieniem i zadowoleniem ten program, gdyż dotyczy on istotnych dla kraju i społeczeństwa spraw, w tym także spraw ważnych dla rolnictwa i życia wsi.</u>
+ <u xml:id="u-48.1" who="#PoselFurmanekMieczyslaw">Szczególnie szybkim tempem charakteryzuje się rozwój rolnictwa w realizacji bieżących zadań planu 5-letniego, co w dużym stopniu należy zawdzięczać decyzjom podjętym w ostatnich latach przez Biuro Polityczne i Rząd, przyjętym z wielką aprobatą przez rolników Lubelszczyzny.</u>
+ <u xml:id="u-48.2" who="#PoselFurmanekMieczyslaw">Już w roku 1973 zrealizowaliśmy, a nawet przekroczyliśmy niektóre zadania przewidziane w planie na rok 1975 np. wzrostu pogłowia trzody chlewnej — o ponad 350 tys. sztuk wg spisu czerwcowego z 1973 r., osiągając stan 2030 tys. sztuk oraz skup żywca w przeliczeniu na mięso — zadanie to zrealizowaliśmy do końca ubiegłego roku z nadwyżką prawie 10-procentową.</u>
+ <u xml:id="u-48.3" who="#PoselFurmanekMieczyslaw">Lubelszczyzna jest — jak wiadomo — głównym producentem niektórych roślin przemysłowych, charakteryzujących się dużą pracochłonnością upraw. Wymienię tu przede wszystkim chmiel (80% produkcji krajowej), tytoń (24%), konopie (53%), buraki cukrowe (15%). Dlatego też z wielkim zadowoleniem rolnicy naszego województwa przyjmą decyzję o podwyższeniu cen na pracochłonne uprawy, a zwłaszcza buraków cukrowych i rzepaku. Te problemy były już bardzo często od dłuższego czasu podnoszone przez rolników na zebraniach wiejskich i spotkaniach producentów, w których niejednokrotnie sam uczestniczyłem. Sądzę, że decyzje te będą ważnym bodźcem do powiększenia upraw roślin przemysłowych, lepszej agrotechniki i lepszej ich pielęgnacji w okresie wegetacji, a co za tym idzie — również zwiększenia plonów i dochodów ludności wiejskiej.</u>
+ <u xml:id="u-48.4" who="#PoselFurmanekMieczyslaw">Wzrośnie także znaczenie i rola umów kontraktacyjnych, co powinno znaleźć odbicie w większym niż dotychczas respektowaniu wzajemnych zobowiązań stron zawierających te umowy, tj. producentów i odpowiednich instytucji i jednostek gospodarczych.</u>
+ <u xml:id="u-48.5" who="#PoselFurmanekMieczyslaw">Uważam, że podniesienie płac zwłaszcza traktorzystom, kombajnistom i pracownikom warsztatów jednostek gospodarczych kółek rolniczych zwiąże bardziej tę kadrę z jej miejscem pracy, zapobiegnie w znacznym stopniu nadmiernej dotychczas zmianie kadr mechanizatorów rolnictwa oraz niewątpliwie przyczyni się do terminowego i lepszego wykonywania usług w rolnictwie. Powinno to w znacznym stopniu polepszyć mechanizację prac, zwłaszcza chemizacyjnych oraz wykonywanie innych zabiegów agrotechnicznych w odpowiednich terminach i przyczynić się do skrócenia czasu zbiorów płodów rolnych.</u>
+ <u xml:id="u-48.6" who="#PoselFurmanekMieczyslaw">Chciałbym też trochę czasu poświęcić podwyższeniu rent dla rolników za przejmowane gospodarstwa. W naszym województwie w latach 1961 — 1970 nastąpiło znaczne pogorszenie struktury wiekowej ludności rolniczej, gdyż udział grupy ludności w wieku 60 lat i powyżej wzrósł z 12,5% do 19%. Taki układ demograficzny stwarza określone sytuacje, jeśli chodzi o racjonalne wykorzystanie ziemi. Decyzje w sprawie podwyższenia rent niewątpliwie usprawnią proces przekazywania ziemi przez właścicieli, którzy z różnych przyczyn nie są w stanie odpowiednio jej zagospodarować. Decyzje te są zgodne z odczuciami rolników. Niskie bowiem renty zmniejszały w przeszłości zainteresowanie rolników przekazywaniem ziemi na PFZ, były też powodem wycofywania złożonych już wniosków w administracji rolnej. W 1973 roku np. 499 gospodarstw przejęto w zamian za rentę, a 217 rolników wycofało swoje wnioski. W rezultacie sporo było marnotrawionej i źle uprawianej ziemi — wspólnego dobra narodu.</u>
+ <u xml:id="u-48.7" who="#PoselFurmanekMieczyslaw">Podniesienie cen skupu na młode bydło hodowlane, w tym również za krowy po pierwszym cielęciu — zachęci rolników do zwiększania hodowli i także przyczyni się do wyłączenia z niej pogłowia o niskiej użyteczności.</u>
+ <u xml:id="u-48.8" who="#PoselFurmanekMieczyslaw">Dla nas jednak, w województwie lubelskim, niezwykle ważną sprawą jest podniesienie ceny skupu żywca wołowego. Powinno to zahamować nadmierny ubój cieląt i zachęcić rolników do odchowywania zwierząt do wyższych wag. Konsekwencją tego będzie zwiększenie produkcji młodego bydła rzeźnego oraz dalszy rozwój kooperacji tej produkcji z gospodarstwami uspołecznionymi.</u>
+ <u xml:id="u-48.9" who="#PoselFurmanekMieczyslaw">Rolnicy będą musieli poświęcić więcej uwagi racjonalnej gospodarce paszami, zwłaszcza przez intensyfikację ich produkcji na użytkach zielonych, odpowiednią konserwację (kiszenie i suszenie) oraz odpowiednie spasanie.</u>
+ <u xml:id="u-48.10" who="#PoselFurmanekMieczyslaw">Decyzje podniesienia cen skupu bydła, buraków cukrowych i rzepaku sprzyjać będą rozwojowi tych kierunków produkcji rolniczej.</u>
+ <u xml:id="u-48.11" who="#PoselFurmanekMieczyslaw">Bez zwiększania produkcji rolniczej, w tym produkcji mięsa i surowców rolnych, oraz rozwoju przemysłu spożywczego, trudno byłoby realizować zadania podnoszenia stopy życiowej ludności miejskiej i wiejskiej, wszystkich ludzi pracy.</u>
+ <u xml:id="u-48.12" who="#PoselFurmanekMieczyslaw">Pracownicy rolnictwa, a w tym także indywidualnie gospodarujący rolnicy, mają ambicje osiągnąć wyższe plony z hektara, produkując i sprzedając państwu więcej mięsa. Jednym słowem — tak jak klasę robotniczą, tak i chłopów pracujących stać na więcej. Wszyscy chcemy lepiej pracować, by lepiej i kulturalniej żyć w mieście i na wsi. Ziemia musi być dobrze uprawiana, a przychówek dobrze zadbany.</u>
+ <u xml:id="u-48.13" who="#PoselFurmanekMieczyslaw">Rolnicy obecnie dobrze wiedzą, że partia szanuje swoje postanowienia, nie rzuca słów na wiatr i szybko realizuje to, co na niedawnej Konferencji postanowiła, a Rząd szybko działa, by poprawić sytuację ludzi na wsi i w mieście.</u>
+ <u xml:id="u-48.14" who="#PoselFurmanekMieczyslaw">My, pracujący na roli, zrobimy wszystko, by lepiej nam się pracowało i żyło, by w Polsce zwiększały się plony.</u>
+ <u xml:id="u-48.15" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-49">
+ <u xml:id="u-49.0" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Głos ma poseł Zygmunt Filipowicz.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-50">
+ <u xml:id="u-50.0" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Wszyscy pamiętamy, że rok 1973 z powszechnie znanych racji był ogłoszony Rokiem Nauki Polskiej, nauki realizującej swoje zadania w służbie narodu.</u>
+ <u xml:id="u-50.1" who="#PoselFilipowiczZygmunt">W czasie obrad II Kongresu Nauki Polskiej usłyszeliśmy w dniu 26 czerwca 1973 roku dwa szczególnie ważkie stwierdzenia, wiążące się ściśle z naszą debatą.</u>
+ <u xml:id="u-50.2" who="#PoselFilipowiczZygmunt">I Sekretarz KC PZPR Edward Gierek powiedział: — „Przywróciliśmy w całej naszej polityce nadrzędne miejsce podstawowej zasadzie socjalizmu, wedle której zaspokajanie potrzeb człowieka jest głównym celem produkcji socjalistycznej. Trzymamy się tej zasady niezłomnie, przestrzegając, aby wzrost produkcji przynosił stałą poprawę warunków życia społeczeństwa i stopniowe rozwiązywanie problemów socjalnych. Równocześnie stawiamy przed ludźmi, przed całym naszym narodem większe, śmielsze zadania”.</u>
+ <u xml:id="u-50.3" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Wicepremier Mieczysław Jagielski wyraził wtedy pogląd: — „Tempo życia i pracy, w warunkach rozwijającej się cywilizacji przemysłowej, wymaga wydłużenia czasu wolnego, niezbędnego do regeneracji siły roboczej. Jest to jeden z istotnych czynników osiągania wysokiej wydajności pracy. Skrócenie czasu pracy wynika i ze względów społecznych — potrzeby tworzenia m.in. tą drogą lepszych warunków życia i rozwoju osobowości jednostek. Spowoduje ono w okresie do 1990 roku, wg dzisiejszych ocen — zmniejszenie czasu pracy przypadającego na 1 zatrudnionego o 200 do 300 godzin rocznie”.</u>
+ <u xml:id="u-50.4" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Wysoka Izbo! Prawdę i rzeczywistość realizowanego programu VI Zjazdu PZPR, zweryfikowanego przez I Krajową Konferencję PZPR potwierdzają dwa przykłady.</u>
+ <u xml:id="u-50.5" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Po raz pierwszy w dziejach, w krajach o rozwiniętych formach społecznych i ekonomicznych, w szczególności w krajach socjalistycznych, człowiek pracy stopniowo otrzymuje do swojej dyspozycji określone nadwyżki czasu nie zajętego bezpośrednio pracą produkcyjną.</u>
+ <u xml:id="u-50.6" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Ustrój, który realizujemy już 30 lat, stwarza podstawowe warunki do takiego pokierowania rozwojem społecznym i gospodarczym, by napływowi dóbr i usług materialnych towarzyszył harmonijny rozwój osobowości człowieka przez powszechny dostęp do dóbr kultury, jak też przez zorganizowane warunki sprzyjające racjonalnemu wypoczynkowi po pracy i nauce.</u>
+ <u xml:id="u-50.7" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Wysoki Sejmie! Syntezę ekonomiczną dorobku każdego narodu stanowi dochód narodowy, który w naszym kraju w roku 1973 przekroczył poważnie 1 bilion złotych. Ten dorobek dzielony jest w sposób rzeczowy, najbardziej właściwy i społecznie uzasadniony na część konsumowaną i część rozwojową — przez inwestycje nowe i modernizację, przez skalę wydatków na kształcenie, na zdobywanie lepszych kwalifikacji i pełniejszej sprawności w wykorzystywaniu nowoczesnych urządzeń, metod i organizacji pracy.</u>
+ <u xml:id="u-50.8" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Wynikające z tego podziału regulacje płac przeprowadza się obecnie według danych i opracowań I Krajowej Konferencji PZPR — w sposób kompleksowy, połączony z doskonaleniem systemów wynagradzania. Na podstawie szerokiej konsultacji społecznej wprowadza się taryfikatory kwalifikacyjne, oparte na jednolitych zasadach wartościowania pracy. Zmienia się strukturę wewnętrzną płac, w sposób istotny podwyższając udział płacy zasadniczej w ogólnym wynagrodzeniu. Przy regulacjach odchodzi się sukcesywnie od pobierania podatku od wynagrodzeń. Taka jest prawda. Ten kompleksowy system dopełniają dzisiejsze decyzje w sprawie podwyżki płac, rent, emerytur i zasiłków.</u>
+ <u xml:id="u-50.9" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Obraliśmy — jak to wszyscy dobrze wiemy — w roku 1971 drogę przyspieszonego rozwoju społeczno-gospodarczego, co kontynuujemy mimo trudności, mimo oporów.</u>
+ <u xml:id="u-50.10" who="#PoselFilipowiczZygmunt">O możliwościach obecnie proponowanych regulacji zadecydowała społeczna wydajność pracy, w wyniku lepszej organizacji i lepszego wyposażenia. Taka jest prawda, ale wiąże się z nią jednak szereg uwag.</u>
+ <u xml:id="u-50.11" who="#PoselFilipowiczZygmunt">W numerze z 17 bieżącego miesiąca — „Trybuna Ludu” zamieściła niektóre prawdy, których wyjątki pozwolę sobie zacytować jako, że oddają one syntetycznie to, co chciałbym powiedzieć.</u>
+ <u xml:id="u-50.12" who="#PoselFilipowiczZygmunt">„Nie można w dalszym ciągu godzić się z faktem, że wzrostowi technicznego uzbrojenia produkcji nie odpowiada proporcjonalny przyrost wydajności. W istocie byłoby to przecież kontynuowanie ekstensywnego rozwoju, w którym społeczne nakłady na inwestycje, rekonstrukcje i modernizacje nie procentują tak jak powinny.” „Jak wynika z danych na jednego zatrudnionego w całym przemyśle, produkuje się w Polsce o 37% mniej stali niż w wielu innych krajach. Można to, wydaje się, przyjąć za najogólniejszą miarę naszego opóźnienia pod względem poziomu wydajności pracy w stosunku do innych. Produkcja ta na jednego zatrudnionego jest o ponad 50% mniejsza niż we Francji, o 83% mniejsza niż w NRF i prawie dwa razy mniejsza niż w USA.” „Niesłuszne jest dzisiaj utożsamianie apeli o wzrost wydajności pracy z dążeniem do zwiększenia fizycznego nakładu pracy robotnika. W II połowie naszego stulecia wzrost wydajności pracy jest funkcją nie pracy mięśni robotnika, lecz postępu we wprowadzaniu nowoczesnych technologii i organizacji pracy.” Tyle stwierdzeń i tyle zastrzeżeń, które wszyscy chyba podzielamy.</u>
+ <u xml:id="u-50.13" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Wysoki Sejmie! Trudno mi było bez wzruszenia przyjąć stanowisko, które zaprezentował nasz Prezes Rady Ministrów. Jego propozycje, wynikające z uchwał XII Plenum Komitetu Centralnego PZPR oznaczać muszą i oznaczają w swym pełnym wyrazie:</u>
+ <u xml:id="u-50.14" who="#PoselFilipowiczZygmunt">— utrzymanie metody przyspieszonego rozwoju na dalsze lata, co jest wyrazem zaufania do społeczeństwa, które niewątpliwie odpowie na ten kredyt zaufania zwiększeniem społecznej wydajności pracy;</u>
+ <u xml:id="u-50.15" who="#PoselFilipowiczZygmunt">— przyznanie podwyżek płac tym, których ofiarna i efektywna praca bądź potrzeby społecznie (jak to mówił poseł Szydlak, jeżeli dobrze powtórzę: z tytułu ich trudnej pracy, za którą się należy po przejściu na emeryturę odpowiedni społecznie ekwiwalent) uzasadnione nasuwają konieczność ekwiwalentu, mimo zwiększenia liczby dni wolnych od pracy o 6 — jak to mówił pan Premier — ma swoją specyficzną wymowę;</u>
+ <u xml:id="u-50.16" who="#PoselFilipowiczZygmunt">— dotrzymanie przyrzeczeń złożonych narodowi w trudnych dniach grudniowych znajdzie odzew w sercach i umysłach ludzi pracy w całym kraju:</u>
+ <u xml:id="u-50.17" who="#PoselFilipowiczZygmunt">— potwierdzenie jeszcze raz prestiżu naszego kraju i słuszności obranej drogi w jej treści społeczno-ekonomicznej i politycznej;</u>
+ <u xml:id="u-50.18" who="#PoselFilipowiczZygmunt">— potwierdzenie jeszcze raz, że najniższa płaca ma stopniowo zabezpieczać byt rodziny, a pomoc w formie wyższych zasiłków ma stanowić i stanowi dowód serdecznej troski o wychowanie młodego pokolenia, pokolenia naszych dzieci i koniecznej pomocy kobiecie-matce.</u>
+ <u xml:id="u-50.19" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Wysoka Izbo! Poważne zwiększenie dochodów z tytułu pracy i świadczeń musi znaleźć swój wyraz i po stronie zwiększania wpływów naszego budżetu. Toteż uznajemy zasadność i słuszność podwyżki cen na materiały pędne i na wyroby alkoholowe.</u>
+ <u xml:id="u-50.20" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Wiemy, że na rynku światowym ceny na surowce energetyczne stale rosną. Musimy temu trendowi wyjść naprzeciw, chociażby z racji profilaktycznych, partnerstwa w handlu zagranicznym i innych, które już tu były prezentowane.</u>
+ <u xml:id="u-50.21" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Sprawa podwyżki cen na wyroby alkoholowe nie stanowi — jak wiemy o tym z doświadczenia — najlepszego środka walki z pijaństwem jako klęską społeczną wiszącą nad naszym społeczeństwem. Wnosiłem w tej sprawie interpelację poselską, przemawiałem przed miesiącem na posiedzeniu Krajowego Komitetu Narodowego Funduszu Ochrony Zdrowia, uzupełniając wypowiedź sprawą koniecznej walki z nałogiem nadmiernego palenia tytoniu.</u>
+ <u xml:id="u-50.22" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Krzywa wzrostu spożycia używek — alkoholu i tytoniu stale rośnie. Podniesienie cen alkoholu stanowi przeto jeden ze słusznych, ale — wierzę, że jeden z wielu elementów przeciwdziałania.</u>
+ <u xml:id="u-50.23" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Wysoka Izbo! Przemawiając w imieniu środowisk skupionych wokół Chrześcijańskiego Stowarzyszenia Społecznego stwierdzam, że nasze Koło Posłów głosować będzie za przyjęciem uchwały i za przyjęciem wniosków.</u>
+ <u xml:id="u-50.24" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Na ręce Pana — Panie Premierze — pozwalam sobie złożyć gorące podziękowanie za przedstawienie nam programu, który w pełni satysfakcjonuje ludzi pracy na wszystkich szczeblach ich twórczego działania. Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-50.25" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-51">
+ <u xml:id="u-51.0" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Głos ma poseł Czesław Kończal.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-52">
+ <u xml:id="u-52.0" who="#PoselKonczalCzeslaw">Wysoki Sejmie! Na I Krajowej Konferencji PZPR tow. Edward Gierek zapowiedział, w imieniu kierownictwa naszej partii, dalszą poprawę warunków bytu ludzi pracy, rencistów i rodzin wielodzietnych.</u>
+ <u xml:id="u-52.1" who="#PoselKonczalCzeslaw">Przedstawiony dziś program realizacji uchwał tej Konferencji stanowi dla ludzi pracy, dla całego naszego kraju doniosłe wydarzenie o wielkim politycznym, społecznym i gospodarczym znaczeniu. Ludzie pracy z głębokim zadowoleniem przyjmą tak szybką, konsekwentną, i pełną realizację postanowień naszej partii w sprawie kształtowania coraz lepszych warunków bytowych i socjalnych naszego społeczeństwa, gdyż oznacza to, że wzrost efektów gospodarczych osiąganych dzięki lepszej pracy i ofiarności klasy robotniczej, rolników i inteligencji jest równocześnie i równolegle wykorzystany dla wzrostu dobrobytu i rozwoju kultury narodu. Program ten uwzględnia propozycje i postulaty zgłaszane przez organizacje związkowe m.in.</u>
+ <u xml:id="u-52.2" who="#PoselKonczalCzeslaw">w toku obrad VII Kongresu Związków Zawodowych.</u>
+ <u xml:id="u-52.3" who="#PoselKonczalCzeslaw">Załogi zakładów pracy województwa poznańskiego w czasie odbywających się konferencji samorządu robotniczego, jak i przeprowadzonych ostatnio konsultacji, z wielkim uznaniem odniosły się do określonego przez partię i Rząd programu przyspieszonych regulacji płac i nowych świadczeń socjalnych, który zamierzamy zrealizować jeszcze w tej pięciolatce. Jestem przekonany, że wszyscy ludzie pracy przyjmą też ze zrozumieniem zaproponowane w programie zmiany w podziale dochodu narodowego, które w imię podstawowych interesów ogółu pracujących umocnią ekonomiczną realność powszechnego wzrostu płac, zwiększenia i rozszerzenia świadczeń socjalnych.</u>
+ <u xml:id="u-52.4" who="#PoselKonczalCzeslaw">Załogi naszych wielkopolskich zakładów widzą dalsze możliwości oszczędnego gospodarowania oraz zwiększenia dostaw poszukiwanych wyrobów na rynek wewnętrzny i na eksport. Świadczy to o tym, że klasa robotnicza i kadra techniczna znajdą nowe rezerwy, aby przyczynić się do realizacji programu, który odpowiada żywotnym interesom wszystkich ludzi pracy, świadczy także o tym, że istnieją możliwości dodatkowego wzrostu dochodów ludzi pracy w wyniku wyższej społecznej i indywidualnej wydajności pracy.</u>
+ <u xml:id="u-52.5" who="#PoselKonczalCzeslaw">Proponowane przez Rząd rozwiązania w zakresie przegrupowań w strukturze wydatków ludności mieć będą więc nie tylko ekwiwalent w podwyżkach płac dalszych grup społeczno-zawodowych, ale także w rosnących płacach załóg pracowniczych, wynikających ze wzrostu wydajności pracy oraz w dochodach rolników zwiększonych przez rozwój produkcji rolnej i podwyżki cen skupu produktów rolnych.</u>
+ <u xml:id="u-52.6" who="#PoselKonczalCzeslaw">Chciałbym, jako działacz partyjny i związkowy, zwrócić szczególną uwagę na humanistyczny charakter przedstawionego nam dziś programu. Przejawia się w nim troska o załogi robotnicze, co znajduje wyraz m.in. w kolejnych szybszych niż przewidywano regulacjach płac, skracaniu czasu pracy, rozszerzaniu listy zakładów objętych funduszem nagród; o młode pokolenie, kobiety pracujące i rodziny o najniższych dochodach, którym głównie, łącznie z podjętymi poprzednio decyzjami socjalnymi, służyć będą przedstawione propozycje związane z podwyżką zasiłków rodzinnych, stypendiów studenckich oraz utrzymaniu na dotychczasowym poziomie cen w stołówkach pracowniczych. Troska ta przejawia się również w części programu, która dotyczy ludzi starszych. W trakcie odbytych ostatnio konsultacji pełne poparcie uzyskała zwiększona opieka i poprawa warunków materialnych inwalidów wojennych i kombatantów, którzy położyli ogromne zasługi w walkach o narodowe i społeczne wyzwolenie naszej ojczyzny oraz tych ludzi, którzy po wojnie dźwigali na swych barkach ciężar odbudowy i rozwoju naszego kraju.</u>
+ <u xml:id="u-52.7" who="#PoselKonczalCzeslaw">Słuszna jest również kolejność rozwiązywania spraw płacowych dla poszczególnych grup pracowniczych — górników, pracowników transportu i handlu, gdyż powinno to wpłynąć na szybszy wzrost eksportu, usprawnienie komunikacji i obsługi społeczeństwa.</u>
+ <u xml:id="u-52.8" who="#PoselKonczalCzeslaw">W punkcie pierwszym naszych dzisiejszych obrad rozpatrywaliśmy wstępnie projekt Kodeksu pracy. Ten nowy, ważny akt ustawodawczy, po jego przyjęciu przez Wysoki Sejm, spełni na pewno poważną rolę w umacnianiu socjalistycznego charakteru stosunków pracy. Stworzy warunki do wyrażania uznania i szacunku dla ludzi dobrej roboty, ale równocześnie dyscyplinował będzie nieliczną wprawdzie, ale istniejącą jeszcze niestety tę część załóg, która niedbałym wykonywaniem swych obowiązków, brakoróbstwem, fluktuacją obniża nasze efekty gospodarcze. Porządkując coraz skuteczniej sytuację wewnątrz uspołecznionych zakładów pracy, z tym większą konsekwencją Rząd i jego organy oraz wszystkie organizacje społeczne, muszą zwalczać wszelkie przejawy pasożytniczego trybu życia, zwiększyć wysiłki, by różni cwaniacy i wydrwigrosze szybko znaleźli się tam gdzie należy, a w społeczeństwie ugruntowało się przekonanie, że praca i tylko praca stanowi jedyne źródło wzrostu poziomu życia i społecznego uznania.</u>
+ <u xml:id="u-52.9" who="#PoselKonczalCzeslaw">Przy konsekwentnym przestrzeganiu zasady stałego wzrostu płac, realnych i utrzymaniu w bieżącym roku nie zmienionych cen podstawowych artykułów spożywczych, zaproponowane regulacje cenowe nie dotkną zdecydowanej większości rodzin nisko i średnio zarabiających. Dlatego wyrażam przekonanie, że załogi naszych zakładów jeszcze lepszą pracą poprą ten program nie tylko w tej części, która zawiera bezpośrednie dla nich korzyści, ale ze zrozumieniem odniosą się i do tej części, która dotyczy zmian cenowych i wymagać będzie pewnych oszczędności i ograniczeń.</u>
+ <u xml:id="u-52.10" who="#PoselKonczalCzeslaw">Jestem przekonany, że wszystkie instancje i organizacje związkowe działać będą aktywnie na rzecz konsekwentnej realizacji tego programu. Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-52.11" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-53">
+ <u xml:id="u-53.0" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Lista mówców została wyczerpana.</u>
+ <u xml:id="u-53.1" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Zamykam dyskusję.</u>
+ <u xml:id="u-53.2" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Konwent Seniorów proponuje, aby Wysoki Sejm podjął uchwałę o następującej treści:</u>
+ <u xml:id="u-53.3" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">„Uchwała Sejmu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej z dnia 19 stycznia 1974 r. w sprawie rządowego programu realizacji postanowień I Krajowej Konferencji Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej.</u>
+ <u xml:id="u-53.4" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej akceptuje przedstawiony przez Prezesa Rady Ministrów Piotra Jaroszewicza program Rządu PRL w zakresie realizacji postanowień I Krajowej Konferencji PZPR.</u>
+ <u xml:id="u-53.5" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Sejm stwierdza, iż program ten oznacza nowy doniosły krok na drodze polepszenia warunków życia ludzi pracy i służyć będzie dalszemu dynamicznemu rozwojowi kraju. Przedstawiony przez Rząd program jest wyrazem konsekwentnej realizacji zadań wytyczonych przez VI Zjazd Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej i stanowiących platformę Frontu Jedności Narodu”.</u>
+ <u xml:id="u-53.6" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Jeżeli nie usłyszę sprzeciwu, będę uważał, że Sejm zgodził się z powyższą propozycją.</u>
+ <u xml:id="u-53.7" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ <u xml:id="u-53.8" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Sprzeciwu nie słyszę.</u>
+ <u xml:id="u-53.9" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Stwierdzam, że Sejm podjął uchwałę w sprawie rządowego programu realizacji postanowień I Krajowej Konferencji Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej.</u>
+ <u xml:id="u-53.10" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Przystępujemy do punktu 4 porządku dziennego: Projekt uchwały w sprawie zamknięcia sesji Sejmu (druk nr 137).</u>
+ <u xml:id="u-53.11" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Konwent Seniorów przedstawia Wysokiemu Sejmowi propozycję podjęcia uchwały, zamieszczonej w doręczonym Obywatelom Posłom druku sejmowym nr 137, w sprawie zamknięcia czwartej sesji Sejmu z dniem dzisiejszym.</u>
+ <u xml:id="u-53.12" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Czy są uwagi w tej sprawie?</u>
+ <u xml:id="u-53.13" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Nikt się nie zgłasza.</u>
+ <u xml:id="u-53.14" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Jeżeli nie usłyszę sprzeciwu, będę uważał, że Sejm przyjął proponowaną przez Konwent Seniorów uchwałę.</u>
+ <u xml:id="u-53.15" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Sprzeciwu nie słyszę.</u>
+ <u xml:id="u-53.16" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Stwierdzam, że Sejm powziął uchwałę w sprawie zamknięcia czwartej sesji Sejmu z dniem dzisiejszym.</u>
+ <u xml:id="u-53.17" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Porządek dzienny dzisiejszego posiedzenia został wyczerpany.</u>
+ <u xml:id="u-53.18" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Na tym kończymy 16 posiedzenie Sejmu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej.</u>
+ <u xml:id="u-53.19" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Protokół posiedzenia będzie wyłożony do przejrzenia w Biurze Prac Sejmowych.</u>
+ <u xml:id="u-53.20" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Zamykam posiedzenie.</u>
+ <u xml:id="u-53.21" who="#komentarz">(Koniec posiedzenia o godz. 22 min. 20)</u>
+ </div>
+ </body>
+ </text>
+ </TEI>
+</teiCorpus>
diff --git a/1972-1976/sejm/posiedzenia/pp/197276-sjm-ppxxx-00017-01/header.xml b/1972-1976/sejm/posiedzenia/pp/197276-sjm-ppxxx-00017-01/header.xml
new file mode 100644
index 0000000..f566f4a
--- /dev/null
+++ b/1972-1976/sejm/posiedzenia/pp/197276-sjm-ppxxx-00017-01/header.xml
@@ -0,0 +1,109 @@
+<?xml version='1.0' encoding='UTF-8'?>
+<teiHeader xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude" xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0" xml:id="PPC-197276-sjm-ppxxx-00017-01">
+ <fileDesc>
+ <titleStmt>
+ <title>17 posiedzenie Sejmu PRL</title>
+ </titleStmt>
+ <publicationStmt>
+ <p>Prosimy o zapoznanie się z nagłówkiem korpusu (PPC_header.xml).</p>
+ </publicationStmt>
+ <sourceDesc>
+ <bibl>
+ <title>17 posiedzenie Sejmu PRL</title>
+ <publisher>Kancelaria Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej</publisher>
+ <note type="system">PRL</note>
+ <note type="house">Sejm</note>
+ <note type="termNo">6</note>
+ <note type="type">Posiedzenie Plenarne</note>
+ <note type="sessionNo">17</note>
+ <note type="dayNo">1</note>
+ <date>1974-04-10</date>
+ </bibl>
+ </sourceDesc>
+ </fileDesc>
+ <profileDesc>
+ <particDesc>
+ <person xml:id="CzlonekRadyPanstwaJerzyZietek" role="speaker">
+ <persName>Członek Rady Państwa Jerzy Ziętek</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="komentarz" role="speaker">
+ <persName>Komentarz</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="Marszalek" role="speaker">
+ <persName>Marszałek</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PiotrJaroszewicz" role="speaker">
+ <persName>Piotr Jaroszewicz</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselGortowskiGabriel" role="speaker">
+ <persName>Poseł Górtowski Gabriel</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselKabatMarek" role="speaker">
+ <persName>Poseł Kabat Marek</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselKolodziejczykWalenty" role="speaker">
+ <persName>Poseł Kołodziejczyk Walenty</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselKomenderZenon" role="speaker">
+ <persName>Poseł Komender Zenon</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselKopecZygmunt" role="speaker">
+ <persName>Poseł Kopeć Zygmunt</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselKuleszaZenon" role="speaker">
+ <persName>Poseł Kulesza Zenon</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselKwiecinskiZdzislaw" role="speaker">
+ <persName>Poseł Kwieciński Zdzisław</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselLasiszWitold" role="speaker">
+ <persName>Poseł Łasisz Witold</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselMaciolekHenryk" role="speaker">
+ <persName>Poseł Maciołek Henryk</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselMazurkiewiczEugeniusz" role="speaker">
+ <persName>Poseł Mazurkiewicz Eugeniusz</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselOsmanczykEdmund" role="speaker">
+ <persName>Poseł Osmańczyk Edmund</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselRaszkowskiKazimierz" role="speaker">
+ <persName>Poseł Raszkowski Kazimierz</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselRoskiewiczBernard" role="speaker">
+ <persName>Poseł Rośkiewicz Bernard</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselSapierzynskiJozef" role="speaker">
+ <persName>Poseł Sapierzyński Józef</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselSchmidtAleksander" role="speaker">
+ <persName>Poseł Schmidt Aleksander</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselSoluchZdzislaw" role="speaker">
+ <persName>Poseł Soluch Zdzisław</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselSzkrabaStanislaw" role="speaker">
+ <persName>Poseł Szkraba Stanisław</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselZasadaJerzy" role="speaker">
+ <persName>Poseł Zasada Jerzy</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PrezesRadyMinistrow" role="speaker">
+ <persName>Prezes Rady Ministrów</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="SekretarzposelStanislawaKarna" role="speaker">
+ <persName>Sekretarz poseł Stanisława Karna</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="StanislawaKarna" role="speaker">
+ <persName>Stanisława Karna</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="WicemarszalekAndrzejBenesz" role="speaker">
+ <persName>Wicemarszałek Andrzej Benesz</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="WicemarszalekAndrzejWerblan" role="speaker">
+ <persName>Wicemarszałek Andrzej Werblan</persName>
+ </person>
+ </particDesc>
+ </profileDesc>
+</teiHeader>
diff --git a/1972-1976/sejm/posiedzenia/pp/197276-sjm-ppxxx-00017-01/text_structure.xml b/1972-1976/sejm/posiedzenia/pp/197276-sjm-ppxxx-00017-01/text_structure.xml
new file mode 100644
index 0000000..4a3ea4e
--- /dev/null
+++ b/1972-1976/sejm/posiedzenia/pp/197276-sjm-ppxxx-00017-01/text_structure.xml
@@ -0,0 +1,784 @@
+<?xml version='1.0' encoding='UTF-8'?>
+<teiCorpus xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude" xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">
+ <xi:include href="PPC_header.xml"/>
+ <TEI>
+ <xi:include href="header.xml"/>
+ <text>
+ <body>
+ <div xml:id="div-1">
+ <u xml:id="u-1.0" who="#komentarz">Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej</u>
+ <u xml:id="u-1.1" who="#komentarz">Kadencja VI — Sesja V</u>
+ <u xml:id="u-1.2" who="#komentarz">Sprawozdanie Stenograficzne z 17 posiedzenia Sejmu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej w dniu 10 kwietnia 1974 r.</u>
+ <u xml:id="u-1.3" who="#komentarz">Warszawa 1974</u>
+ <u xml:id="u-1.4" who="#komentarz">(Początek posiedzenia o godz. 9 min. 05)</u>
+ <u xml:id="u-1.5" who="#komentarz">(Na posiedzeniu przewodniczą Marszałek Sejmu Stanisław Gucwa oraz wicemarszałkowie Andrzej Benesz i Andrzej Werblan)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-2">
+ <u xml:id="u-2.0" who="#Marszalek">Wysoki Sejmie! W dniu 25 marca 1974 r. Rada Państwa podjęła następującą uchwałę w sprawie zwołania sesji Sejmu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej:</u>
+ <u xml:id="u-2.1" who="#Marszalek">„Na podstawie art. 25 ust. 1 pkt 2 Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej Rada Państwa postanawia zwołać piątą sesję Sejmu VI kadencji z dniem 30 marca 1974 r.</u>
+ <u xml:id="u-2.2" who="#Marszalek">Przewodniczący Rady Państwa Henryk Jabłoński</u>
+ <u xml:id="u-2.3" who="#Marszalek">Sekretarz Rady Państwa</u>
+ <u xml:id="u-2.4" who="#komentarz">Ludomir Stasiak.”</u>
+ <u xml:id="u-2.5" who="#Marszalek">Na podstawie tej uchwały Prezydium Sejmu, zgodnie z art. 44 regulaminu Sejmu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, ustaliło termin posiedzenia na dzień dzisiejszy.</u>
+ <u xml:id="u-2.6" who="#Marszalek">Otwieram posiedzenie.</u>
+ <u xml:id="u-2.7" who="#Marszalek">Powołuję na sekretarzy posłów Edwarda Chrostka i Stanisławę Karną.</u>
+ <u xml:id="u-2.8" who="#Marszalek">Protokół i listę mówców prowadzić będzie poseł Edward Chrostek.</u>
+ <u xml:id="u-2.9" who="#Marszalek">Proszę Posłów Sekretarzy o zajęcie miejsc przy stole prezydialnym.</u>
+ <u xml:id="u-2.10" who="#Marszalek">Protokół 16 posiedzenia Sejmu uważam za przyjęty wobec niewniesienia przeciwko niemu zastrzeżeń.</u>
+ <u xml:id="u-2.11" who="#Marszalek">Ustalony przez Prezydium Sejmu porządek dzienny dzisiejszego posiedzenia został Obywatelom Posłom doręczony.</u>
+ <u xml:id="u-2.12" who="#Marszalek">Prezydium Sejmu, po porozumieniu z Konwentem Seniorów proponuje, aby punkt siódmy przedstawionego porządku dziennego o brzmieniu: „Sprawozdanie Komisji Gospodarki Morskiej i Żeglugi oraz Komisji Handlu Zagranicznego o rządowym projekcie ustawy o utworzeniu urzędu Ministra Handlu Zagranicznego i Żeglugi” — został rozpatrzony przez Wysoki Sejm jako punkt drugi porządku dziennego. Wobec tego numeracja pozostałych punktów zostanie odpowiednio zmieniona.</u>
+ <u xml:id="u-2.13" who="#Marszalek">Jeżeli nie usłyszę sprzeciwu, będę uważał, że propozycja Prezydium Sejmu została przyjęta.</u>
+ <u xml:id="u-2.14" who="#Marszalek">Sprzeciwu nie słyszę.</u>
+ <u xml:id="u-2.15" who="#Marszalek">Czy ktoś z Obywateli Posłów pragnie zabrać głos w sprawie porządku dziennego?</u>
+ <u xml:id="u-2.16" who="#Marszalek">Nikt się nie zgłasza.</u>
+ <u xml:id="u-2.17" who="#Marszalek">Uważam, że Sejm porządek dzienny posiedzenia, przedstawiony przez Prezydium Sejmu, zatwierdził.</u>
+ <u xml:id="u-2.18" who="#Marszalek">Przystępujemy zatem do punktu 1 porządku dziennego: Zatwierdzenie uchwały Rady Państwa w sprawie zmian w składzie Rady Ministrów.</u>
+ <u xml:id="u-2.19" who="#Marszalek">Rada Państwa przedstawiła Sejmowi do zatwierdzenia uchwałę o następującym brzmieniu:</u>
+ <u xml:id="u-2.20" who="#Marszalek">„Uchwała Rady Państwa z dnia 16 lutego 1974 r. w sprawie zmian w składzie Rady Ministrów.</u>
+ <u xml:id="u-2.21" who="#Marszalek">Na wniosek Prezesa Rady Ministrów Rada Państwa — na podstawie art. 29 ust. 2 Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej:</u>
+ <u xml:id="u-2.22" who="#Marszalek">odwołuje Obywatela Stanisława Wrońskiego ze stanowiska Ministra Kultury i Sztuki, odwołuje Obywatela Józefa Okuniewskiego ze stanowiska Ministra Rolnictwa, powołuje Obywatela Józefa Tejchmę na stanowisko Ministra Kultury i Sztuki z zachowaniem dotychczas zajmowanego stanowiska wiceprezesa Rady Ministrów, powołuje Obywatela Kazimierza Barcikowskiego na stanowisko Ministra Rolnictwa, powołuje Obywatela Stanisława Wrońskiego na stanowisko Ministra bez teki.</u>
+ <u xml:id="u-2.23" who="#Marszalek">Przewodniczący Rady Państwa Henryk Jabłoński Sekretarz Rady Państwa</u>
+ <u xml:id="u-2.24" who="#komentarz">Ludomir Stasiak.”</u>
+ <u xml:id="u-2.25" who="#Marszalek">Czy ktoś z Obywateli Posłów pragnie zabrać głos w tej sprawie?</u>
+ <u xml:id="u-2.26" who="#Marszalek">Nikt się nie zgłasza.</u>
+ <u xml:id="u-2.27" who="#Marszalek">Przystępujemy zatem do głosowania.</u>
+ <u xml:id="u-2.28" who="#Marszalek">Kto z Obywateli Posłów jest za zatwierdzeniem przedstawionej uchwały Rady Państwa — zechce podnieść rękę.</u>
+ <u xml:id="u-2.29" who="#Marszalek">Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-2.30" who="#Marszalek">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-2.31" who="#Marszalek">Kto się wstrzymał od głosowania? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-2.32" who="#Marszalek">Stwierdzam, że Sejm zatwierdził uchwałę</u>
+ <u xml:id="u-2.33" who="#Marszalek">Rady Państwa z dnia 16 lutego 1974 r. w sprawie zmian w składzie Rady Ministrów.</u>
+ <u xml:id="u-2.34" who="#Marszalek">Przystępujemy do punktu 2 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Gospodarki Morskiej i Żeglugi oraz Komisji Handlu Zagranicznego o rządowym projekcie ustawy o utworzeniu urzędu Ministra Handlu Zagranicznego i Żeglugi (druki nr 145 i 147).</u>
+ <u xml:id="u-2.35" who="#Marszalek">Głos ma sprawozdawca poseł Walenty Kołodziejczyk.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-3">
+ <u xml:id="u-3.0" who="#PoselKolodziejczykWalenty">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Przedłożony pod obrady Wysokiego Sejmu rządowy projekt ustawy o połączeniu urzędu Ministra Handlu Zagranicznego i urzędu Ministra Żeglugi w jeden resort, ma stworzyć warunki należytej koordynacji problemów związanych z dynamicznie wzrastającą wymianą z zagranicą, problemów administracji morskiej i usług związanych z żeglugą oraz morskiej gospodarki rybnej. A ponadto ściślej powiązać obroty handlu zagranicznego z usługami żeglugi morskiej i portów morskich.</u>
+ <u xml:id="u-3.1" who="#PoselKolodziejczykWalenty">Sprawy te, które będą należeć do kompetencji proponowanego — po dyskusji w komisjach i w porozumieniu z Rządem — urzędu Ministra Handlu Zagranicznego i Gospodarki Morskiej są ze sobą ściśle powiązane pod względem ekonomicznym, organizacyjnym, zgodnie z celami wytyczonymi uchwałami VI Zjazdu Partii oraz I Krajowej Konferencji Partyjnej. Znaczna część realizowanego przez nasz handel zagraniczny eksportu i importu dokonuje się drogą morską i tym samym uzależniona jest od należytego rozwoju usług transportu morskiego i portów. Z kolei pełne wykorzystanie i dynamizowanie usług transportu morskiego w dużej mierze zależne jest od obłożenia ich potencjału przewozowego i przeładunkowego kontraktami handlu zagranicznego oraz od dynamiki całej naszej gospodarki narodowej. Powierzenie jednemu urzędowi administracji państwowej tych dwóch wzajemnie na siebie oddziaływających pionów podniesie efektywność ich pracy.</u>
+ <u xml:id="u-3.2" who="#PoselKolodziejczykWalenty">W interesie państwa leży, aby wszystkie przewozy towarów — eksportowanych i importowanych — dokonywane były w maksymalnym stopniu własną flotą. Dysponowanie przez jeden ośrodek środkami dewizowymi może przyczynić się do ograniczenia transportu obcymi statkami i zwiększenia tych przewozów własną flotą, pozwoli to w konsekwencji na prowadzenie właściwej polityki w dziedzinie współpracy z armatorami obcych państw.</u>
+ <u xml:id="u-3.3" who="#PoselKolodziejczykWalenty">Na wielu więc odcinkach sprawy gospodarki morskiej wiążą się z działalnością handlu zagranicznego.</u>
+ <u xml:id="u-3.4" who="#PoselKolodziejczykWalenty">Obroty handlu zagranicznego, realizowane w coraz szerszym zakresie drogą morską, wymagają szczególnie skoordynowanej obsługi transportowej. Uczestniczą w niej armator jako przewoźnik, zarząd portu jako przeładowca i składownik. Są to organizacje resortu żeglugi. Obok nich występują organizacje handlu zagranicznego, np. spedytor morski, przedsiębiorstwa ilościowej i jakościowej kontroli ładunku. Rozdzielenie tych spraw stawało się przyczyną niedostatecznej koordynacji działania transportu morskiego.</u>
+ <u xml:id="u-3.5" who="#PoselKolodziejczykWalenty">Istnieją więc przesłanki organizacyjne i celowość ekonomiczna dostosowania transportu morskiego do potrzeb handlu zagranicznego w zakresie terminowości i sprawności przewozu, niezbędnej częstotliwości połączeń, szybkiego załadunku i wyładunku statków. Wpłynie to na obniżenie stawek przewozowych.</u>
+ <u xml:id="u-3.6" who="#PoselKolodziejczykWalenty">Istotnymi problemami są też lepsze wykorzystanie floty polskiej przez alimentacje armatora polskiego przez polski handel, oraz właściwa synchronizacja wejścia statku do portu i dostarczenie ładunków w takim czasie, aby armator, przez wyczekiwanie na towar, nie tracił bezużytecznie cennego potencjału przewozowego. Również organizacja kontroli ilościowej i jakościowej wiąże się ściśle z procesem przeładunku towarów i ich manipulacją w magazynach portowych. Wpływa ona w sposób zasadniczy na tempo prac przeładunkowych. Połączenie tej problematyki, będącej dotychczas w gestii dwóch oddzielnych resortów w jednym ministerstwie usprawni funkcjonowanie portów, wpłynie na obniżenie kosztów przeładunkowych, umożliwi lepsze wykorzystanie własnej i obcych flot, a co za tym idzie zwiększy naszą atrakcyjność wobec obcych armatorów.</u>
+ <u xml:id="u-3.7" who="#PoselKolodziejczykWalenty">Remonty statków własnych i obcych w morskich stoczniach remontowych są działalnością pokrewną w stosunku do budowy nowych statków. Włączenie tej działalności — nadzorowanej obecnie przez Zjednoczenie Morskich Stoczni Remontowych — do resortu przemysłu ciężkiego ułatwi ściślejszą współpracę ze Zjednoczeniem Przemysłu Okrętowego, spowoduje sprawniejszą kooperację między stoczniami i przyczyni się do lepszego wykorzystania materiałów. Połączone potencjały obu zjednoczeń pozwolą niewątpliwie na uzyskanie korzystniejszych efektów ekonomicznych, w tym również lepszych wyników dewizowych.</u>
+ <u xml:id="u-3.8" who="#PoselKolodziejczykWalenty">Środki transportu i komunikacji żeglugi śródlądowej są ściśle związane z pozostałymi środkami komunikacji. Włączenie ich do potencjału resortu komunikacji pozwoli na efektywniejszą koordynację i lepsze wykorzystanie różnych rodzajów transportu.</u>
+ <u xml:id="u-3.9" who="#PoselKolodziejczykWalenty">Projekt ustawy, który przedkładam do uchwalenia Wysokiej Izbie, był przedmiotem szczegółowej wspólnej analizy Komisji Gospodarki Morskiej i Żeglugi oraz Komisji Handlu Zagranicznego. W imieniu Komisji Gospodarki Morskiej i Żeglugi oraz Komisji Handlu Zagranicznego wnoszę o uchwalenie przez Wysoki Sejm zgłoszonego przez Rząd projektu ustawy wraz z poprawkami zawartymi w druku nr 147.</u>
+ <u xml:id="u-3.10" who="#komentarz">(Oklaski).</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-4">
+ <u xml:id="u-4.0" who="#Marszalek">Czy ktoś z Obywateli Posłów pragnie zabrać głos w dyskusji?</u>
+ <u xml:id="u-4.1" who="#Marszalek">Nikt się nie zgłasza.</u>
+ <u xml:id="u-4.2" who="#Marszalek">Przystępujemy zatem do głosowania.</u>
+ <u xml:id="u-4.3" who="#Marszalek">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem w całości projektu ustawy o utworzeniu urzędu Ministra Handlu Zagranicznego i Żeglugi wraz z poprawkami proponowanymi przez Komisję Gospodarki Morskiej i Żeglugi oraz Komisję Handlu Zagranicznego — zechce podnieść rękę.</u>
+ <u xml:id="u-4.4" who="#Marszalek">Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-4.5" who="#Marszalek">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-4.6" who="#Marszalek">Kto się wstrzymał od głosu? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-4.7" who="#Marszalek">Stwierdzam, że Sejm uchwalił ustawę o utworzeniu urzędu Ministra Handlu Zagranicznego i Gospodarki Morskiej.</u>
+ <u xml:id="u-4.8" who="#Marszalek">Przystępujemy do punktu 3 porządku dziennego: Informacja Rządu o stanie przygotowań i dotychczasowej realizacji zadań rolnictwa w 1974 roku.</u>
+ <u xml:id="u-4.9" who="#Marszalek">Proszę o zabranie głosu Ministra Rolnictwa Ob. Kazimierza Barcikowskiego.</u>
+ <u xml:id="u-4.10" who="#Marszalek">Minister Rolnictwa</u>
+ <u xml:id="u-4.11" who="#Marszalek">Kazimierz Barcikowski</u>
+ <u xml:id="u-4.12" who="#Marszalek">Obywatelu Marszałku! Wysoka Izbo! Zadaniem moim jest poinformowanie Wysokiej Izby o stanie przygotowań rolnictwa do realizacji zadań roku 1974 i osiąganych wynikach produkcyjnych. Informacja dotyczy przede wszystkim roku 1974, jednak nie mogę ograniczyć się tylko do tego wycinka czasu. Rozwój rolnictwa jest bowiem procesem ciągłym i w roku 1974 odczuwać będziemy skutki działania w latach poprzednich, a wyniki roku 1974 tworzyć będą bazę wyjściową dla lat następnych.</u>
+ <u xml:id="u-4.13" who="#Marszalek">Prawidłowość ta najbardziej manifestuje się w skutkach aktywnie kształtowanej polityki rolnej, stanowiącej integralną część programu społeczno-ekonomicznego rozwoju kraju, programu wypracowanego przez Komitet Centralny naszej partii, a rozwiniętego w uchwałach VI Zjazdu i I Krajowej Konferencji Partyjnej. W programie tym mieszczą się śmiałe założenia wzrostu produkcji rolnej, bez czego trudno byłoby zrealizować zadania poprawy życia wszystkich pracujących, a w tym i pracowników rolnictwa.</u>
+ <u xml:id="u-4.14" who="#Marszalek">Zwiększonym zadaniom rolnictwa odpowiada wielka szansa jego szybszego rozwoju i modernizacji, coraz pełniejsze wykorzystanie jego wewnętrznych, potencjalnych możliwości z pożytkiem dla całego narodu i dla pracowników rolnictwa. A program określa metody i środki aktywnego kształtowania przez państwo społecznych i ekonomicznych warunków przyspieszonego rozwoju rolnictwa.</u>
+ <u xml:id="u-4.15" who="#Marszalek">Czwarty rok realizacji aktualnej polityki rolnej partii, wypracowanej przy udziale ZSL wykazuje, że dzięki właściwej polityce ekonomicznej i wydatnej poprawie zaopatrzenia rolnictwa w środki produkcji osiągnęliśmy duży postęp w produkcji rolnej. Rolnictwo jako całość lepiej obecnie wykorzystuje pomieszczenia produkcyjne, maszyny i urządzenia oraz zmniejszające się przecież zasoby pracy i użytki rolne. Miarą dokonanego postępu jest wzrost produkcji globalnej rolnictwa w roku 1973 o 21,1% w porównaniu z rokiem 1970. Odpowiada to poziomowi zaplanowanemu początkowo dla roku 1975.</u>
+ <u xml:id="u-4.16" who="#Marszalek">W klimacie dużej aktywności produkcyjnej w całym rolnictwie najwyższe przyrosty produkcji osiągają państwowe gospodarstwa rolne i rolnicze spółdzielnie produkcyjne. Rozwijają się ośrodki rolne kółek rolniczych, narasta ruch specjalizacji i kooperacji gospodarstw, powstają różnego rodzaju zespoły i zrzeszenia rolników na gruncie wspólnych dążeń do powiększenia produkcji i jej racjonalnej organizacji. Realizujemy więc w praktyce naczelną tezę VI Zjazdu w sprawach rolnictwa — tezę o przyspieszonym rozwoju produkcji rolnej i o socjalistycznych przeobrażeniach rolnictwa.</u>
+ <u xml:id="u-4.17" who="#Marszalek">O szerokim zasięgu dążenia do intensyfikacji i zwiększenia produkcji w nowych warunkach ekonomicznych dobitnie świadczy szybko rosnący popyt na materiały budowlane, maszyny i urządzenia rolnicze, nawozy i środki ochrony roślin, nasiona nowych odmian i wysoko wartościowy materiał hodowlany. W wielu przypadkach zapotrzebowanie to rośnie szybciej aniżeli możliwości jego pokrycia, mimo poważnego wzrostu dostaw na zaopatrzenie rolnictwa.</u>
+ <u xml:id="u-4.18" who="#Marszalek">Wskazuję na te fakty i zjawiska, aby móc stwierdzić, że zadania roku 1974 będą realizowane w rolnictwie w korzystnych warunkach silnego dążenia podstawowych rzesz rolników i pracowników rolnictwa do zwiększenia produkcji i dalszej poprawy warunków swego życia. Jest to jeden z czynników pomyślnej realizacji zadań roku 1974, ale bardzo ważny, bowiem od woli i chęci do pracy ludzi bardzo dużo zależy. Z aktywną polityką rolną partii i państwa łączy się obecnie społeczna i ekonomiczna aktywność ogromnej większości rolników.</u>
+ <u xml:id="u-4.19" who="#Marszalek">W roku 1974 rolnictwo stoi wobec wyjątkowo trudnych i odpowiedzialnych zadań. Wynikają one zarówno z potrzeb rynku wewnętrznego, jak też z sytuacji na światowym rynku pasz. W pełni zdajemy sobie sprawę z tego, że realizacja szerokiego, rządowego programu podwyżek płac, uchwalonego przez Wysoką Izbę po XII posiedzeniu plenarnym KC, wymaga zwiększonych dostaw na rynek artykułów żywnościowych. Dotyczy to zwłaszcza produktów hodowli, w których wytwarzaniu istotną rolę odgrywają, obok krajowych zasobów paszowych, pasze pochodzące z importu.</u>
+ <u xml:id="u-4.20" who="#Marszalek">Gwałtowny wzrost cen zbóż i pasz białkowych na rynkach światowych pociąga za sobą w tym roku znaczne dodatkowe obciążenie bilansu płatniczego państwa. Mimo związanych z tym trudności dla gospodarki, importujemy pasze w ilościach zabezpieczających dalszy wzrost produkcji mięsa i mleka. Wielką pomocą dla naszej gospodarki są dostawy, po dogodnych dla nas cenach, 1,5 mln ton zbóż ze Związku Radzieckiego. Pozwoliło to nam poważnie zwiększyć dostawy pasz dla rolnictwa, a tym samym zabezpieczyć wzrost produkcji mięsa.</u>
+ <u xml:id="u-4.21" who="#Marszalek">Do sprawy importu pasz podchodzimy realistycznie. Dopóki nie osiągniemy takiego poziomu intensyfikacji produkcji roślinnej, przy którym będzie możliwy dalszy wzrost hodowli w oparciu wyłącznie o pasze krajowe, będziemy — w uzasadnionych ekonomicznie rozmiarach — importować pasze, traktując te zakupy jako uzupełnienie krajowych zasobów paszowych, jako dodatkową możliwość zwiększenia produkcji mięsa i mleka. Będziemy więc i w przyszłości udzielać pomocy paszowej producentom, wykorzystując w tej dziedzinie możliwości, jakie daje import.</u>
+ <u xml:id="u-4.22" who="#Marszalek">Import pasz musi jednak skłaniać polskie rolnictwo do maksymalnych wysiłków na rzecz przyspieszenia intensyfikacji produkcji roślinnej oraz do oszczędnego gospodarowania paszami, to znaczy takiego ich wykorzystania, aby z posiadanych zasobów paszowych otrzymać możliwie najwyższą produkcję mięsa i mleka.</u>
+ <u xml:id="u-4.23" who="#Marszalek">Wychodząc z tych założeń, Rząd określił zadania produkcyjne rolnictwa na rok 1974. Sprowadzają się one w istocie rzeczy do tego, aby w dalszym ciągu zwiększać produkcję zwierzęcą, przyspieszać intensyfikację produkcji roślinnej i zapewnić wyższą efektywność zużycia paszy.</u>
+ <u xml:id="u-4.24" who="#Marszalek">Osiągnięciu tych celów sprzyjają decyzje ekonomiczne w sprawach rolnictwa, podjęte zgodnie z uchwałami XII plenum KC naszej partii. Sprowadzają się one do tego, że polepszenie opłacalności chowu bydła tworzy jednocześnie bodźce do lepszego gospodarowania na użytkach zielonych i rozwoju produkcji wołowiny w oparciu o pasze własne. Podwyższenie cen buraka cukrowego i roślin białkowych będzie skłaniać do rozszerzenia uprawy tych — z punktu widzenia paszowego — bardzo korzystnych kultur. Wprowadzenie w życie tych decyzji, przy uwzględnieniu również decyzji wcześniej podjętych, zapewnia opłacalność intensyfikacji produkcji roślinnej na całym obszarze użytków rolnych. Tym samym rolnictwo ma zapewnione ekonomiczne warunki intensyfikacji, jakich dotychczas nigdy nie miało.</u>
+ <u xml:id="u-4.25" who="#Marszalek">Przy zapewnieniu środków produkcji służących intensyfikacji oraz przy należytym instruktażu producentów można oczekiwać przyspieszenia postępu w produkcji roślinnej. Oczywiście trzeba to wypracować, ale praca staje się bardziej obiecująca. Prowadzimy szereg prac, które służą osiągnięciu oczekiwanych wyników w produkcji roślinnej.</u>
+ <u xml:id="u-4.26" who="#Marszalek">Jesienią ubiegłego roku i wiosną tego roku został w pełni zrealizowany i znacznie przekroczony plan wymiany nasion. Należy przy tym podkreślić, że dzięki długotrwałej pracy polskich hodowców nowych odmian, rolnictwo otrzymuje w ostatnich latach wysokowartościowe, intensywne odmiany przede wszystkim zbóż. Odmiany z importu stanowią dodatkowe uzupełnienie naszej gospodarki nasiennej. Miarą dokonanego postępu w nasiennictwie jest fakt, iż 92% areału zbóż pod zbiory 1974 r. obsiane jest już odmianami intensywnymi.</u>
+ <u xml:id="u-4.27" who="#Marszalek">Zarysowują się również obiecujące perspektywy poprawy w hodowli nowych odmian ziemniaka, kultury, w której rozwoju zbyt długo trwała stagnacja.</u>
+ <u xml:id="u-4.28" who="#Marszalek">Według ocen, jakimi dziś dysponujemy, w roku gospodarczym 1973/74 nastąpią dalsze pozytywne zmiany w strukturze zasiewów. Zwiększy się w obsiewanym areale udział pszenicy, jęczmienia, buraka cukrowego, kukurydzy i traw. Zmiany te będziemy wspierali również w przyszłości, rozwijając kontraktację, dostarczając potrzebnych nasion, zwiększając możliwości mechanizacji uprawy i zbioru roślin bardziej intensywnych.</u>
+ <u xml:id="u-4.29" who="#Marszalek">Dzięki rosnącej produkcji przemysłu nawozowego, rolnictwo zwiększy w tym roku gospodarczym zużycie nawozów mineralnych o 10%. Odnotowania wymaga przy tym duży postęp w nawożeniu zbóż ozimych jesienią oraz wzrost nawożenia użytków zielonych. Jeżeli uwzględnić jeszcze szybki przyrost stada zwierząt w ostatnich latach, a tym samym zwiększenie nawożenia obornikiem, to można ocenić, że wprowadzona w tym roku do gleby ilość składników pokarmowych jest, jak na nasze rolnictwo, raczej wysoka.</u>
+ <u xml:id="u-4.30" who="#Marszalek">Spodziewamy się również pewnej poprawy w zaopatrzeniu rolnictwa w środki ochrony roślin w porównaniu do 1973 r. W miarę intensyfikacji produkcji roślinnej, a więc i wzrostu nakładów na obsiewany hektar, coraz większego znaczenia nabiera ochrona przed szkodnikami. Skala utraconych plonów wzrasta bowiem, jeżeli nie są chronione. W niektórych kulturach niemożliwe jest osiągnięcie przyzwoitych plonów bez środków ochrony roślin. Rozprzestrzenienie się stonki osiągnęło taki stan, że nie chronione pole ziemniaka jest polem straconym. Urodzaj wartościowych owoców i wielu warzyw pozostaje również w prostej zależności ód oprysków, dokonanych we właściwy sposób i we właściwym czasie.</u>
+ <u xml:id="u-4.31" who="#Marszalek">Musimy więc równolegle zwiększać dostawy środków ochrony roślin oraz usprawniać usługi w stopniu gwarantującym ich niezawodność. Ministerstwo Przemysłu Chemicznego podejmuje wysiłki w celu lepszego zaspokojenia popytu rolnictwa na środki ochrony roślin. W systemie organizacyjnym Ministerstwa Rolnictwa oraz w ramach kółek rolniczych prowadzone są przygotowania do należytego przeprowadzenia niezbędnych zabiegów.</u>
+ <u xml:id="u-4.32" who="#Marszalek">Znacznie — bo o 20% — wzrastają w tym roku dostawy sprzętu mechanicznego dla rolnictwa. Nie zapewnia to jednak pokrycia szybko rosnącego popytu. W szeregu pozycjach asortymentowych występują ostre braki, które będą mogły być zlikwidowane w miarę realizacji inwestycji już prowadzonych i przewidzianych do podjęcia w przemyśle maszynowym. Przyspieszenie mechanizacji rolnictwa stanowi jeden z ważnych warunków intensyfikacji produkcji i przemian społecznych na wsi.</u>
+ <u xml:id="u-4.33" who="#Marszalek">Zawsze, a tym bardziej w warunkach niedostatku techniki, konieczne są dodatkowe wysiłki na rzecz pełnej sprawności sprzętu, jakim dysponuje rolnictwo oraz na rzecz lepszej eksploatacji maszyn i urządzeń. Remonty maszyn, jakkolwiek nie bez trudności, są w tym roku — według naszej oceny — lepiej przeprowadzone i wyższy jest stopień gotowości maszyn. Wcześniej podjęte prace organizacyjne związane ze zbieraniem zamówień, ustaleniem marszrut maszyn oraz przechodzeniem na brygadową obsługę rokują poprawę w wykorzystaniu sprzętu. Będziemy tego konsekwentnie wymagać, gdyż dalecy jesteśmy od zadowolenia ze stanu istniejącego.</u>
+ <u xml:id="u-4.34" who="#Marszalek">W ostatnich miesiącach Rząd podjął ważne decyzje, torujące drogę dalszemu usprawnianiu obsługi produkcyjnej rolnictwa przez kółka rolnicze. Ich sens zawiera się we wprowadzaniu zasad rozrachunku gospodarczego w całej organizacji i stworzeniu trwałych podstaw ekonomicznych dla jej rozwoju. Wymagało to zwiększenia pomocy ekonomicznej państwa dla kółek rolniczych. Decyzje te, łączące się z podwyżką płac mechanizatorów i pracowników kółek rolniczych oraz z wprowadzeniem nowego cennika za usługi świadczone przez kółka, stwarzają obiektywne możliwości szerszego niż do tej pory zaangażowania się kółek w prace połowę, w poprawę agrotechniki w gospodarstwach chłopskich. Liczymy na to, że działacze i pracownicy kółek wykorzystają te możliwości i dokonają postępu w organizacji i poziomie świadczonych usług.</u>
+ <u xml:id="u-4.35" who="#Marszalek">Pozytywne doświadczenia spółdzielni kółek rolniczych w gminach, powinny być utrwalone i stopniowo upowszechniane. Państwo będzie nadal wydatnie wspierać mechanizację i rozwój usług na rzecz rolnictwa.</u>
+ <u xml:id="u-4.36" who="#Marszalek">Sumując tę część informacji, chciałbym stwierdzić, zgodnie z rozeznaniem Ministerstwa Rolnictwa, że dla intensyfikacji produkcji roślinnej w bieżącym roku gospodarczym zrobiono duży wysiłek w rolnictwie i w przemysłach zaopatrujących rolnictwo. Mówiąc nieco patetycznie, został założony dobry fundament pod urodzaj roku 1974. Poza nielicznymi kulturami, o marginesowym raczej znaczeniu, z powodzeniem zostały również zrealizowane plany kontraktacji produktów roślinnych, w tym owoców i warzyw na zaopatrzenie rynku. Świadczy to o właściwie kształtowanych więziach ekonomicznych rolnictwa z organizacjami skupu i z przemysłem przetwórczym.</u>
+ <u xml:id="u-4.37" who="#Marszalek">Wiele prac jest jeszcze przed nami, ale przy normalnych warunkach klimatycznych mamy podstawy oczekiwać niezłego urodzaju, chociaż warunki klimatyczne wiosną tego roku muszą jednak niepokoić rolników. Z jednej strony, wczesna wiosna umożliwiła wczesne podjęcie prac polowych i przeprowadzenie siewów, z drugiej strony zaś, po łagodnej zimie z małymi opadami, weszliśmy w okres suszy wiosennej o natężeniu rzadkim w naszej strefie klimatycznej. Bilans wodny w glebie kształtuje się bardzo niekorzystnie. Obecnie najbardziej potrzebne są rolnictwu opady, które by ten bilans wodny poprawiły.</u>
+ <u xml:id="u-4.38" who="#Marszalek">W produkcji zwierzęcej dominują tendencje rozwojowe, wywołane polityką preferowania tej gałęzi rolnictwa, a wsparte w większości rejonów kraju dobrym urodzajem roku 1973 oraz wspomnianą już pomocą paszową państwa. Ten stan rzeczy dokumentują okresowe spisy zwierząt, wysoki popyt na pasze oraz rosnące ceny na materiał hodowlany w obrocie sąsiedzkim. Pomyślnie są również realizowane napięte w tym roku plany skupu produktów zwierzęcych. Szczegółowa analiza trendów hodowlanych różnicuje jednak ten, ogólnie biorąc, pozytywny obraz.</u>
+ <u xml:id="u-4.39" who="#Marszalek">W trzodzie chlewnej, której liczba w ostatnich latach przyrastała bardzo ekspansywnie, obserwujemy osłabienie przyrostów skupu, a nawet pewien spadek w województwach, w których był słaby urodzaj ziemniaka w ubiegłym roku. Zahamowanie wzrostu na tych terenach jest jednak nadrabiane przez województwa o lepszych zasobach pasz dla trzody, wykazujących nadal silne tendencje wzrostowe. Poprawa cen na prosięta w styczniu i lutym oraz wzrost krycia macior wydają się świadczyć o utrzymującym się wśród rolników zainteresowaniu powiększaniem produkcji trzody. Zasoby pasz są dziś głównym czynnikiem określającym ten rozwój.</u>
+ <u xml:id="u-4.40" who="#Marszalek">Czynnikiem dynamizującym skup mięsa w roku 1974 będą niewątpliwie długookresowe jak i doraźne tendencje w hodowli bydła. Długookresowe, to przede wszystkim kształtujące się już wcześniej zainteresowanie producentów opasem młodego bydła, które to bydło dopiero w tym roku zaczyna być dostarczane do punktów skupu. Po wspomnianych już decyzjach ekonomicznych zainteresowanie to niewątpliwie będzie utrwalone, o czym świadczy obecnie m.in. mniejsza podaż byczków w skupie cieląt. Rolnicy zatrzymują je do opasu.</u>
+ <u xml:id="u-4.41" who="#Marszalek">Doraźnie wystąpi w tym roku zwiększona podaż w skupie starych krów z rotacji stada mlecznego. Przy korzystnych cenach mleka, a niskich cenach skupu starych krów, obowiązujących przed ostatnią zmianą cen na bydło, rolnicy niechętnie wyzbywali się krów, które z przyczyn hodowlanych należało usuwać ze stada. Można oczekiwać, że w ciągu roku, półtora, będzie następowało przyspieszone odmładzanie stada mlecznego tym bardziej, że dane ze spisów zwierząt świadczą o znacznych przyrostach liczby jałówek młodych i zacielonych. Odmłodzenie stada krów będzie ze wszech miar zjawiskiem pozytywnym. Zapewni ono dalszy postęp w chowie bydła i w produkcji mleka oraz poprawi skup wołowiny w tym roku.</u>
+ <u xml:id="u-4.42" who="#Marszalek">Wzrost zainteresowania opasem młodego bydła jest bardzo korzystny zarówno z punktu widzenia produkcji mięsa, jak też samego rolnictwa. Utrwalanie się tej tendencji zapewni bowiem lepsze zagospodarowanie cieląt, których ubój nadal jest za wysoki i będzie prowadziło do intensyfikacji gospodarki na użytkach zielonych. Pomoże też niewątpliwie przełamać zakorzenione na wielu terenach niedocenianie możliwości produkcyjnych łąk i pastwisk.</u>
+ <u xml:id="u-4.43" who="#Marszalek">Po długotrwałym spadku stada owiec pojawiają się w tym roku w naszym rolnictwie pierwsze oznaki odwracania się tej niekorzystnej tendencji. Przedsiębiorstwa obrotu zwierzętami hodowlanymi otrzymują w ostatnich miesiącach znacznie więcej zamówień na materiał hodowlany aniżeli są w stanie zrealizować. Można oczekiwać, że wiosenne okocenia owiec zostaną w znacznym stopniu wykorzystane dla powiększenia stada. Byłoby to bardzo pożyteczne, gdyż dla wielu gospodarstw chłopskich o małych zasobach siły roboczej, jak również dla niektórych gospodarstw uspołecznionych produkcja owczarska stwarza możliwości pełnego wykorzystania zasobów paszowych, w tym pasz pośledniejszej wartości.</u>
+ <u xml:id="u-4.44" who="#Marszalek">W przyspieszonym tempie następuje rozwój produkcji mięsa drobiowego typu broiler. W miarę rozbudowy bazy produkcyjnej dla hodowli wielkostadnej i wprowadzania lepszego materiału hodowlanego oraz lepszych pasz poprawia się efektywność tego rodzaju tuczu kurcząt i rośnie skup. Otwierają się tu duże możliwości zwiększania produkcji w latach dalszych w miarę dokonywania inwestycji. Będziemy również stopniowo rozwijać fermową produkcję jaj, co powinno prowadzić do stopniowego zmniejszania sezonowości w skupie, występującej i związanej z podwórkowymi metodami chowu kur-niosek. Przemysłowe metody produkcji drobiarskiej pozwalają racjonalniej wykorzystać pasze treściwe, których tradycyjne drobiarstwo zużywa niewspółmiernie dużo w stosunku do uzyskiwanych efektów produkcyjnych.</u>
+ <u xml:id="u-4.45" who="#Marszalek">Obywatele Posłowie! Problemy rozwoju produkcji zwierzęcej mają dziś i mieć będą w przyszłości kluczowe znaczenie dla rolnictwa i dla całej gospodarki. Na ich racjonalnym rozwiązywaniu koncentrujemy największą uwagę. Jest naszym obowiązkiem czynić wszystko co możliwe, aby coraz pełniej zaspokajać zapotrzebowanie na produkty zwierzęce rynku krajowego i eksportu. Możliwości są wciąż jeszcze duże. Realizacja planów dalszego rozwoju hodowli wymaga jednak nowego podejścia do rozwiązywania jej podstawowych problemów. Pragnę na niektóre z nich zwrócić waszą uwagę.</u>
+ <u xml:id="u-4.46" who="#Marszalek">Na pierwszym miejscu wymienię problemy doskonalenia materiału hodowlanego i upowszechnianie korzyści, jakie niesie postęp w hodowli na świecie. Stoimy przed koniecznością znacznie szybszego niż dotychczas wypierania z chowu bydła bezrasowego i ras mniej wartościowych oraz pozostawiania tylko ograniczonej hodowli zachowawczej w przypadku bydła rasy czerwonej polskiej. Będziemy rozszerzać krycie krów o mniejszej wartości hodowlanej nasieniem buhajów ras mięsnych, aby poprawić wartość opasową potomstwa.</u>
+ <u xml:id="u-4.47" who="#Marszalek">W przyspieszonym tempie będą też prowadzone prace nad krzyżowaniem trzody chlewnej wybranych ras, aby wykorzystać w tuczu efekt heterozji na skalę produkcyjną. W dalszym ciągu doskonalony będzie i rozszerzany na trzodę chlewną system inseminacji.</u>
+ <u xml:id="u-4.48" who="#Marszalek">Drugi zespół spraw, to poprawa zdrowotności zwierząt. Zbliżamy się w Polsce do pomyślnego zakończenia walki z gruźlicą bydła i brucelozą. Wiele groźnych kiedyś chorób zakaźnych zwierząt zostało zlikwidowane całkowicie lub ograniczone w takim stopniu, że nie stanowią dziś zagrożenia dla produkcji. Nasza weterynaria i służby porządkowe mogą zapisać na swoim koncie sukces tej miary, jak obrona w roku ubiegłym naszej hodowli przed epidemią pryszczycy, której skutki jeszcze w tym roku odczuwa część krajów europejskich.</u>
+ <u xml:id="u-4.49" who="#Marszalek">Będziemy dążyli do tego, aby poprawić profilaktyczną działalność służb weterynaryjnych i zootechnicznych i żeby z urzędu objąć zwalczaniem choroby zwierząt nie stanowiące zagrożenia epidemiologicznego, ale obniżające efekty żywienia bądź pogarszające jakość produktów. Wiele jeszcze w tym względzie pozostaje do zrobienia Trzeci zespół spraw, to konieczność doskonalenia pasz i zwiększania efektywności żywienia zwierząt. Chodzi o to, aby stale doskonalić konserwowanie i przechowywanie pasz, aby zadawać je w formach i zestawach zapewniających większą przyswajalność składników pokarmowych, aby wzbogacać je dodatkami stymulującymi przyrosty zwierząt itp. Wymaga to bardzo starannej pracy w rolnictwie, rozwoju przemysłu paszowego i wydatnej pomocy chemii dla rolnictwa. O efektywności żywienia decydują bowiem nie pasze w ogóle, a pasze dobre, wysokowartościowe, poprawiające zdrowotność stada.</u>
+ <u xml:id="u-4.50" who="#Marszalek">Czwarty zestaw stanowią bardzo ważne problemy inwestycyjne i problemy mechanizacji hodowli. Podjęliśmy i z powodzeniem realizujemy w gospodarstwach uspołecznionych program budowy ferm typu przemysłowego. Ten kierunek budownictwa inwentarskiego stanie się dominujący w najbliższych latach. Będziemy przy tym dążyć do przyspieszania budownictwa obór w gospodarce uspołecznionej, aby zwiększyć jej potencjał i udział w produkcji materiału hodowlanego. W ubiegłym roku rolnictwo uspołecznione wzbogaciło się o 155 tysięcy stanowisk dla bydła i o 240 tysięcy stanowisk dla trzody chlewnej, a w tym roku liczba ta powinna być odpowiednio większa.</u>
+ <u xml:id="u-4.51" who="#Marszalek">Jednocześnie podejmujemy działania dla unowocześnienia budownictwa inwentarskiego w gospodarce chłopskiej. Zostały już zrobione pierwsze próby montowania budynków inwentarskich z elementów prefabrykowanych. Rozwój tej formy budownictwa dla zespołów rolników i gospodarstw specjalistycznych przyspieszy wydatnie inwestowanie i pozwoli na poważne oszczędności materiałów. Spółdzielnie budownictwa wiejskiego kółek rolniczych podjęły techniczno-organizacyjne przygotowania do upowszechniania tej formy budownictwa.</u>
+ <u xml:id="u-4.52" who="#Marszalek">Proces adaptacji budynków do wymagań zoohigieny wymaga przyspieszenia w całym rolnictwie. Na tej drodze możemy bowiem stosunkowo szybko uzyskać znaczne efekty mierzone wynikami produkcji zwierzęcej.</u>
+ <u xml:id="u-4.53" who="#Marszalek">W ostatnich dwóch latach nastąpiło wyraźne przyspieszenie budownictwa inwentarskiego. Powoduje to gwałtowny wzrost zapotrzebowania na materiały budowlane i urządzenia mechaniczne. Rząd czyni starania o zwiększenie dostaw materiałów na te cele. W bieżącym roku dostawy podstawowych materiałów budowlanych dla wsi wzrastają od 5 do 11%, w zależności od grup tych materiałów. Trzeba jednak dążyć do tego, aby zostały one właściwie użyte i żeby w maksymalny sposób wykorzystać możliwości zwiększania ilości stanowisk dla zwierząt.</u>
+ <u xml:id="u-4.54" who="#Marszalek">Sumując tę część informacji, mogę stwierdzić, że w produkcji zwierzęcej dominują tendencje rozwojowe, znajdujące potwierdzenie w rosnącym skupie produktów. Przedłużenie tych tendencji na rok następny uzależnione jest przede wszystkim od urodzaju w produkcji roślinnej i od postępu w produkcji pasz własnych. Niezbędny jest wielki wysiłek całego rolnictwa na rzecz poprawy efektywności żywienia tak, aby z posiadanego zasobu pasz otrzymać maksymalne przyrosty produkcji zwierzęcej. Pasze są zbyt cennym środkiem produkcji, aby rozchodować je źle. Pierwszeństwo w dostępie do pasz przemysłowych muszą mieć ci producenci, którzy zapewniają ich najwyższe, najefektywniejsze wykorzystanie.</u>
+ <u xml:id="u-4.55" who="#Marszalek">Wysoka Izbo! Zacząłem swoją informację od stwierdzenia wielkiego ożywienia produkcyjnego i społecznego w rolnictwie, będącego efektem prowadzonej w ostatnich latach polityki rolnej. Jest to fakt bezsporny, gdyż bez tej aktywności rolników i pracowników rolnictwa nieosiągalna byłaby skala postępu, jaką w bieżącej pięciolatce legitymuje się produkcja żywności. Ale równie bezsporny jest fakt pozostawania w tyle licznej grupy gospodarstw, a w przypadkach krańcowych, choć wcale niemało licznych, spadku ich produktywności.</u>
+ <u xml:id="u-4.56" who="#Marszalek">Różne są przyczyny tego zjawiska. Jeśli jednak wyłączymy przypadki krańcowej nieudolności lub niedbalstwa, to z całą ostrością dostrzeżemy najczęściej występującą przyczynę, którą jest podeszły wiek rolników prowadzących gospodarstwo bez pomocy następców.</u>
+ <u xml:id="u-4.57" who="#Marszalek">W naszych warunkach, kiedy konieczność przyspieszenia wzrostu produkcji rolnej nakazuje nam traktować ziemię jako dobro ogólnonarodowe, sprawa pełnego zagospodarowania gruntów musi skłaniać do znalezienia rozwiązań — społecznie sprawiedliwych i racjonalnych z punktu widzenia ekonomicznego, które by tę ziemię słabo wykorzystywaną udostępniały produkcji. Za takie rozwiązanie uznajemy renty dla rolników, którzy w pracy osiągnęli wiek emerytalny i zasłużyli na spokojną starość, a nie mając następców, chcą gospodarstwo przekazać państwu.</u>
+ <u xml:id="u-4.58" who="#Marszalek">Rząd skieruje w najbliższym czasie do Sejmu projekt ustawy przewidującej wydatną podwyżkę rent dla rolników przekazujących swoje gospodarstwa państwu. Musimy liczyć się z tym, że po przyjęciu przez Wysoką Izbę tej ustawy, poważnie zwiększy się napływ gruntów do Państwowego Funduszu Ziemi.</u>
+ <u xml:id="u-4.59" who="#Marszalek">Niezmiernie ważki jest więc problem należytego zagospodarowania gruntów PFZ. Wychodzimy z ogólnego założenia, że zasoby tego funduszu powinny służyć przemianom strukturalnym rolnictwa polskiego i postępującej intensyfikacji produkcji rolnej. Będziemy więc dążyli do tego, aby grunty Państwowego Funduszu Ziemi były w szybkim tempie intensywnie zagospodarowane przez państwowe gospodarstwa rolne, rolnicze spółdzielnie produkcyjne, ośrodki kółek rolniczych, zespoły rolników bądź pełnosprawne gospodarstwa indywidualne, którym można by te grunty powierzyć w użytkowanie na zasadach regulowanej prawem długoletniej dzierżawy. Oczekujemy od władz terenowych zwiększonej aktywności w sprawach gospodarki ziemią i jej intensywnego użytkowania.</u>
+ <u xml:id="u-4.60" who="#Marszalek">Obywatele Posłowie! W całym naszym rolnictwie trwają aktualnie intensywne prace wiosenne, które mieć będą zasadniczy wpływ na zbiory ziemiopłodów w roku 1974.</u>
+ <u xml:id="u-4.61" who="#Marszalek">Przed rozpoczęciem tych prac Sekretariat KC naszej partii, Prezydium NK ZSL i Prezydium Rządu zwróciły się z listem do podstawowych organizacji partyjnych na wsi i komitetów gminnych PZPR, do kół i gminnych komitetów ZSL, do naczelników gmin i kierownictwa organizacji społeczno-gospodarczych, działających na wsi i wreszcie do wszystkich rolników i pracowników rolnictwa o wzmożenie wysiłków na rzecz wzrostu produkcji rolnej. Przyświecała nam w tym intencja zachęcenia wszystkich, którzy mają wpływ na bieg spraw w rolnictwie, do dalszego doskonalenia swojej pracy tak, aby rok 30-lecia Polski Ludowej stał się rokiem pomyślnych wyników w tej ważnej gałęzi gospodarki narodowej.</u>
+ <u xml:id="u-4.62" who="#Marszalek">List potwierdza raz jeszcze głęboką troskę kierownictwa naszej partii, ZSL i Rządu o szybki rozwój polskiego rolnictwa, o stały wzrost dochodów rolników i poprawę warunków bytowych wszystkich pracowników rolnictwa. List podkreśla wysoką rangę spraw rolnictwa w gospodarce i w realizacji zadań społeczno-gospodarczego rozwoju kraju, zapewnia o stwarzaniu przez państwo korzystnych warunków dla intensyfikacji produkcji. Jednocześnie w liście tym przedstawione zostały najpilniejsze zadania rolnictwa. Na ich pełnej realizacji koncentrować się powinna dziś uwaga wszystkich pracujących bezpośrednio w rolnictwie i dla rolnictwa.</u>
+ <u xml:id="u-4.63" who="#Marszalek">W obliczu odpowiedzialnych zadań, jakie spoczywają na rolnictwie w tym roku, z tym większą uwagą trzeba się odnosić do pracy organizacyjnej i instruktażowej wśród rolników. Oczekujemy od naczelników gmin i kierowanej przez nich służby rolnej, od instytucji obsługi rolnictwa, w tym głównie od kółek rolniczych i spółdzielczości wiejskiej, dobrze pomyślanej i rzeczowej działalności w ciągu całego roku, a szczególnie w okresie spiętrzenia prac rolnych.</u>
+ <u xml:id="u-4.64" who="#Marszalek">Z satysfakcją pragnę poinformować Wysoką Izbę, że omawiany list Sekretariatu KC PZPR, Prezydium NK ZSL i Prezydium Rządu jest przyjmowany na wsi, wśród załóg państwowych i spółdzielczych gospodarstw rolnych, wśród wszystkich ludzi rolnictwa z uznaniem i aprobatą.</u>
+ <u xml:id="u-4.65" who="#Marszalek">Najlepszym wyrazem aprobaty dla listu są podejmowane w rolnictwie i na wsi cenne zobowiązania produkcyjne dla uczczenia jubileuszu 30-lecia Polski Ludowej. Jest to zarazem jeszcze jeden dowód, że rolnicza wiosna 1974 roku przebiega w dobrej sytuacji społeczno-politycznej na wsi i w rolnictwie, w atmosferze powszechnego zrozumienia wielkiej wartości rolniczej pracy dla pomyślnego rozwoju naszej ojczyzny — Polski Ludowej.</u>
+ <u xml:id="u-4.66" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ <u xml:id="u-4.67" who="#Marszalek">Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-4.68" who="#Marszalek">Otwieram dyskusję. Głos ma poseł Aleksander Schmidt.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-5">
+ <u xml:id="u-5.0" who="#PoselSchmidtAleksander">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Z dużą uwagą wysłuchaliśmy informacji Rządu o stanie przygotowań i dotychczasowej realizacji zadań rolnictwa w 1974 r. Stwierdzenia i wnioski zawarte w tej informacji znajdują potwierdzenie w analizach i kontrolach, przeprowadzanych systematycznie przez sejmową Komisję Rolnictwa i Przemysłu Spożywczego. Do najistotniejszych należy to, że dynamiczne zwiększanie produkcji rolnej uznane zostało powszechnie jako podstawowy warunek poprawy wyżywienia kraju.</u>
+ <u xml:id="u-5.1" who="#PoselSchmidtAleksander">Potrzeby społeczne, a szczególnie szybko rosnący popyt ludności na artykuły pochodzenia rolniczego, a zwłaszcza na artykuły z produkcji zwierzęcej, wyznaczają skalę i dynamikę zadań produkcyjnych w rolnictwie. Tak sprawa została postawiona na VI Zjeździe Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej i I Krajowej Konferencji Partyjnej oraz na VI Kongresie Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego, tak konkretyzowana była konsekwentnie w wielu aktach sejmowych i rządowych. Rozwój produkcji rolniczej wspierany był przez państwo systematycznie zwiększanymi dostawami środków produkcji zarówno z przemysłu krajowego, jak też z importu, korzystnym kształtowaniem cen skupu produktów rolnych oraz ważnymi decyzjami socjalnymi w odniesieniu do ludności rolniczej.</u>
+ <u xml:id="u-5.2" who="#PoselSchmidtAleksander">Wszystko to sprawiło, że można było postawić przed rolnictwem bardziej odpowiedzialne zadania w 1974 roku. Większość producentów rolnych docenia wagę tych zadań i rozumie swoją odpowiedzialność za wyżywienie kraju. I to jest drugie istotne stwierdzenie, charakteryzujące sytuację w naszym rolnictwie.</u>
+ <u xml:id="u-5.3" who="#PoselSchmidtAleksander">Akceptując politykę rolną Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej i Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego producenci rolni — indywidualni rolnicy, członkowie rolniczych spółdzielni produkcyjnych i pracownicy państwowych gospodarstw rolnych — dali w ostatnich trzech latach dowody zrozumienia swej roli i poczucia odpowiedzialności za wyżywienie kraju i za ogólny rozwój jego gospodarki. Dali tego dowody w formie przyrostów produkcji, jakich nigdy dotychczas nie osiągało jeszcze nasze rolnictwo. Sukcesy produkcyjne ostatnich trzech lat pogłębiły jednocześnie klimat zaufania oraz pobudziły u wielu producentów aspiracje równania do najlepszych w kraju, a nawet do najlepszych w Europie. Równolegle uwidoczniły się społeczne efekty tego działania w postaci wyższego spożycia produktów rolnych przez ogół społeczeństwa.</u>
+ <u xml:id="u-5.4" who="#PoselSchmidtAleksander">Dowody zrozumienia swych zadań i obowiązków dają producenci rolni również w tym roku. W I kwartale br. dostarczyli oni na wyżywienie kraju o 18% więcej żywca rzeźnego, o 20% więcej jaj i o 16% więcej mleka niż w pierwszym kwartale zeszłego roku.</u>
+ <u xml:id="u-5.5" who="#PoselSchmidtAleksander">Atmosfera rzetelnego wysiłku produkcyjnego w rolnictwie znalazła swój wyraz na niedawno zakończonych gminnych naradach aktywu PZPR i ZSL oraz na zebraniach wiejskich. Znalazła ona potwierdzenie również na zjazdach Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego. Atmosfera ta znajduje też wyraz wśród producentów rolnych w zwiększonym popycie na środki produkcji, zwłaszcza na pasze przemysłowe, nawozy, ciągniki i maszyny rolnicze oraz na materiały budowlane.</u>
+ <u xml:id="u-5.6" who="#PoselSchmidtAleksander">Można więc z pełnym przekonaniem stwierdzić, że nadal utrzymuje się wysokie tempo intensyfikacji produkcji rolniczej w sprzyjających warunkach, stworzonych przez partię i Rząd.</u>
+ <u xml:id="u-5.7" who="#PoselSchmidtAleksander">Podstawowa rzesza rolników i pracowników rolnictwa zdaje sobie sprawę z tego, że bieżący rok i lata najbliższe cechuje konieczność bardzo aktywnego sięgania do rezerw produkcyjnych i organizacyjnych. I to jest trzeci istotny element charakterystyki sytuacji w rolnictwie.</u>
+ <u xml:id="u-5.8" who="#PoselSchmidtAleksander">Rolnicy, którzy osiągnęli już wysoki poziom produkcji, dążą więc do dalszego powiększenia jej skali i sięgają do bardziej złożonych rezerw. Sięgają oni do nowoczesnych metod wytwarzania i organizacji produkcji — do specjalizacji i kooperacji. Rozwija się więc ruch specjalizacji i kooperacji produkcyjnej gospodarstw, przy czym produkcyjna kooperacja przekracza coraz śmielej granice między indywidualnymi a spółdzielczymi i państwowymi gospodarstwami rolnymi. Narastają więc tendencje rozwoju socjalistycznych elementów w naszym rolnictwie. Analiza tych zjawisk wykazuje, iż procesy te będą stopniowo się nasilać. Rozwojowi tego ruchu powinna sprzyjać uchwała Rządu z grudnia ubiegłego roku w sprawie kooperacji w rolnictwie.</u>
+ <u xml:id="u-5.9" who="#PoselSchmidtAleksander">Taka jest ocena tendencji rozwojowych w naszym rolnictwie według rozpoznania komisji, którą Wysoki Sejm zobowiązał w ubiegłym roku do systematycznej i wszechstronnej kontroli realizacji zadań rolnictwa. To rozpoznanie potwierdza ocenę sytuacji przedstawioną przez obywatela Ministra Rolnictwa dr. Kazimierza Barcikowskiego. Wszystko wskazuje więc na to, że trudne i odpowiedzialne zadania bieżącego roku realizowane są w pomyślnych warunkach społecznych, organizacyjnych i produkcyjnych.</u>
+ <u xml:id="u-5.10" who="#PoselSchmidtAleksander">Z kolei pragnę zwrócić uwagę obywateli posłów na trzy problemy związane z realizacją tych zadań.</u>
+ <u xml:id="u-5.11" who="#PoselSchmidtAleksander">Problem pierwszy — to intensyfikacja produkcji pasz, gdyż węzłowym zadaniem rolnictwa w 1974 r. pozostaje w dalszym ciągu szybki rozwój produkcji zwierzęcej. Wzrost tej produkcji w ostatnich latach został osiągnięty w znacznym stopniu dzięki zwiększonemu zużyciu pasz przemysłowych. Powodowało to i nadal powoduje napięcia w bilansie paszowym.</u>
+ <u xml:id="u-5.12" who="#PoselSchmidtAleksander">Komisja Rolnictwa i Przemysłu Spożywczego, rozpatrując w styczniu br. sprawę rozwoju produkcji pasz, poparła przedłożone zamierzenia Rządu, dotyczące szybkiego rozwoju przemysłu paszowego. Ale jednocześnie wypowiedziała się za podjęciem przez gospodarstwa rolne zdecydowanie większego wysiłku dla wydatnego powiększenia zasobów pasz gospodarskich. Import pasz może być bowiem traktowany jako niezbędne i ekonomicznie uzasadnione uzupełnienie własnych możliwości paszowych.</u>
+ <u xml:id="u-5.13" who="#PoselSchmidtAleksander">W ubiegłym roku podjęto już wysiłki w celu zintensyfikowania produkcji pasz gospodarskich. Wystąpiły jednak trudności w konserwacji pasz i zakiszaniu zielonek z uwagi na brak odpowiednich maszyn i urządzeń.</u>
+ <u xml:id="u-5.14" who="#PoselSchmidtAleksander">Wszystko wskazuje na to, że w działalności producentów i organizatorów produkcji rolnej problem pasz urósł do pierwszoplanowego zagadnienia i spowoduje w bieżącym roku maksymalizację wysiłków na rzecz zwiększenia produkcji pasz gospodarskich.</u>
+ <u xml:id="u-5.15" who="#PoselSchmidtAleksander">Wspólny list kierownictwa Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego i Rządu odwołuje się do producentów rolnych również w sprawie tego ważnego zadania. Należy sądzić, że wiosenna akcja siewna odzwierciedli pozytywne oddziaływanie tego listu na praktykę rolniczą.</u>
+ <u xml:id="u-5.16" who="#PoselSchmidtAleksander">Wstępne rozpoznanie wykazuje, iż większość producentów rozszerza powierzchnię upraw roślin bardziej wydajnych — jęczmienia, pszenicy, buraków cukrowych, kukurydzy i innych, na których w dużej mierze opiera się bilans pasz gospodarskich. Producenci rolni zaczynają zwracać też większą uwagę na gospodarkę łąkowo-pastwiskową. Chodzi jednak o to, aby służba rolna aktywniej zajęła się kwestią produkcji, zbioru, konserwacji i racjonalnego wykorzystania pasz.</u>
+ <u xml:id="u-5.17" who="#PoselSchmidtAleksander">Rzeczą bardzo istotną dla intensyfikacji produkcji pasz jest pełne i efektywne wykorzystanie wszystkich użytków rolnych i wszystkich posiadanych środków produkcji. A więc aktywizacja wielu jeszcze gospodarstw słabych i przeciętnych pod względem poziomu produkcji stać się musi głównym punktem zainteresowania administracji i służby rolnej w gminach. Tutaj bowiem tkwią największe i najłatwiejsze do wykorzystania rezerwy. Wydaje się, że służba rolna powinna konkretniej i efektywniej pracować z tą grupą gospodarstw.</u>
+ <u xml:id="u-5.18" who="#PoselSchmidtAleksander">Problem drugi — to rozwój usług produkcyjnych dla rolnictwa. Rozwój tych usług musi wyjść szerzej naprzeciw tendencjom i zjawiskom zwiększania skali produkcji. Usługi produkcyjne stały się w ostatnich latach ważnym nośnikiem intensyfikacji produkcji rolniczej, stały się ważną formą wiązania rolników z zadaniami produkcyjnymi. Nie trzeba ukrywać, że ranga usług rośnie nie tylko na tle postępu produkcyjnego, lecz także w związku z procesami migracji ludności wiejskiej, starzenia się użytkowników gospodarstw oraz przemian w strukturze organizacyjnej wielu gospodarstw chłopskich.</u>
+ <u xml:id="u-5.19" who="#PoselSchmidtAleksander">Komisja Rolnictwa i Przemysłu Spożywczego rozpatrywała ten problem i stwierdziła, że mimo znacznego postępu popyt na usługi produkcyjne nie jest zaspokajany, a stopień zaspokojenia niektórych potrzeb usługowych jest jeszcze niski. O ile rozwinięto bardzo znacznie usługi mechanicznego wapnowania czy ochrony roślin, o tyle np. z mechanizacją zbioru zbóż, pasz zielonych i wysiewu nawozów nie jest jeszcze najlepiej.</u>
+ <u xml:id="u-5.20" who="#PoselSchmidtAleksander">Resort rolnictwa i organizacja kółek rolniczych podjęły w ciągu ostatnich lat i podejmują nadal znaczne wysiłki dla rozszerzenia i udoskonalenia usług oraz polepszenia eksploatacji posiadanego sprzętu. Rząd stworzył ostatnio korzystne warunki ekonomiczne dla działalności jednostek usługowych. Wszystko to stwarza podstawy do znacznego przyspieszenia rozwoju i poprawy jakości usług. Dodać jednak należy, że ich rozwój jest ograniczany niewystarczającym tempem technicznego uzbrajania jednostek usługowych.</u>
+ <u xml:id="u-5.21" who="#PoselSchmidtAleksander">W tym kontekście, Wysoka Izbo, wagi nabiera problem trzeci, problem integracji techniczno-ekonomicznej produkcji przemysłowej i rolniczej.</u>
+ <u xml:id="u-5.22" who="#PoselSchmidtAleksander">Niezbędne jest szersze wsparcie wysiłków producentów rolnych przez wszystkie te gałęzie przemysłu, które wytwarzają środki produkcji dla rolnictwa.</u>
+ <u xml:id="u-5.23" who="#PoselSchmidtAleksander">Przemysł — obok wiedzy rolniczej, umiejętności i zaangażowania samych rolników — jest decydującą dźwignią produkcji rolniczej. Rozmiary przemysłowych środków produkcji, wielkość dostaw oraz ich jakość i nowoczesność są czynnikiem współdecydującym o wynikach produkcji rolniczej. W tym się wyraża nie tylko współczesna treść sojuszu robotniczo-chłopskiego, ale również coraz głębsza integracja techniczno-ekonomiczna produkcji przemysłowej i rolniczej.</u>
+ <u xml:id="u-5.24" who="#PoselSchmidtAleksander">Wychodząc z tego założenia, należy stwierdzić, że dalsze utrzymanie wysokiej dynamiki produkcji rolniczej i związana z tym techniczna i społeczna modernizacja rolnictwa, a także utrzymanie równowagi rynku wiejskiego, wymaga zdynamizowania dostaw środków produkcji, a przede wszystkim ciągników i nowoczesnych maszyn rolniczych, środków transportu, nawozów i środków ochrony roślin, maszyn i urządzeń do zbioru i konserwacji pasz gospodarskich, koncentratów i mieszanek paszowych.</u>
+ <u xml:id="u-5.25" who="#PoselSchmidtAleksander">Chodzi tu o generalne działanie na rzecz rozszerzenia strumienia dopływu środków produkcji dla rolnictwa, które musi być nowoczesne, które musi być wysoko wydajne.</u>
+ <u xml:id="u-5.26" who="#PoselSchmidtAleksander">Komisja Rolnictwa i Przemysłu Spożywczego wiąże wielkie nadzieje z podjętymi pracami nad kompleksowym programem rozwoju całej gospodarki żywnościowej, w którym — jak należy sądzić — znajdą wyraz dynamiczniejsze zadania dla wszystkich gałęzi przemysłu wytwarzających środki produkcji dla rolnictwa.</u>
+ <u xml:id="u-5.27" who="#PoselSchmidtAleksander">Wysoki Sejmie! Mówimy, że osiągnęliśmy w ciągu ostatnich lat najwyższy wzrost produkcji rolniczej w dotychczasowej historii polskiego rolnictwa. To jest fakt, dowodzący słuszności dróg i metod realizacji polityki rolnej partii i ZSL. Fakt ten wskazuje jednocześnie dalsze możliwości i rezerwy oraz konieczność technicznej i społecznej modernizacji naszego rolnictwa.</u>
+ <u xml:id="u-5.28" who="#PoselSchmidtAleksander">Producenci rolni widzą te możliwości i rezerwy. Koncentrują więc swoje wysiłki na jak najracjonalniejszym gospodarowaniu posiadanymi środkami. Ważnym bodźcem działania produkcyjnego w bieżącym roku jest też wysokie ożywienie społeczne i polityczne całego społeczeństwa wsi polskiej w związku z jubileuszem 30-lecia Polski Ludowej.</u>
+ <u xml:id="u-5.29" who="#PoselSchmidtAleksander">Producenci rolni, pracownicy obsługi rolnictwa i służby rolnej widzą cel i ważność swej służby w rolnictwie dla rozwiązywania podstawowych problemów przyspieszonego rozwoju społeczno-ekonomicznego kraju. Można więc wyrazić przekonanie, że tę możliwość rolnictwo polskie w pełni wykorzysta.</u>
+ <u xml:id="u-5.30" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-6">
+ <u xml:id="u-6.0" who="#Marszalek">Dziękuję. Głos ma poseł Jerzy Zasada.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-7">
+ <u xml:id="u-7.0" who="#PoselZasadaJerzy">Wysoki Sejmie! Powszechnie znane są ważkie i liczne decyzje kierownictwa partii i Rządu na rzecz dalszej intensyfikacji naszego rolnictwa, śmielszego sięgania po rezerwy, których stale w nim nie brak.</u>
+ <u xml:id="u-7.1" who="#PoselZasadaJerzy">Prawdą jest, że zarówno ogólny dorobek polskiego rolnictwa, jak też jego aktualna sytuacja są wynikiem wszystkich powojennych lat, ale tak samo prawdą jest, że w okresie ostatnich 3 lat tempo rozwoju było szybsze niż kiedykolwiek.</u>
+ <u xml:id="u-7.2" who="#PoselZasadaJerzy">Obywatele Posłowie pozwolą, że sięgnę po przykład jeden z wielu, z wielkopolskiego podwórka. Otóż w okresie od 1970 r. do chwili obecnej pogłowie bydła wzrosło o 110 tys. sztuk, a pogłowie trzody chlewnej o 1 mln sztuk. Na taki przyrost pogłowia trzeba było poprzednio czekać w Wielkopolsce około 20 lat.</u>
+ <u xml:id="u-7.3" who="#PoselZasadaJerzy">Wysoki Sejmie! Szereg partyjnych decyzji, którym rangę ustaw państwowych nadał Sejm, spowodowało nowy przypływ inicjatyw, działania, a także lepszej gospodarności.</u>
+ <u xml:id="u-7.4" who="#PoselZasadaJerzy">Dziś z perspektywy minionych 3 lat możemy z całą odpowiedzialnością stwierdzić, że były to lata dobre dla rolnictwa, a na wielu odcinkach zapewne bardzo dobre. Dochodziliśmy niełatwą drogą do nowych rozwiązań, śmielszych, odblokowujących hamulce narosłe przez lata.</u>
+ <u xml:id="u-7.5" who="#PoselZasadaJerzy">W Poznańskiem droga roboczych spotkań I Sekretarza KC PZPR tow. Edwarda Gierka wiodła wprost z hal fabrycznych Cegielskiego i PFMŻ do rolników z kółka rolniczego w Nekli i załóg PGR Sokołowa, do Manieczek czy Gołębina Starego. Czas własnych konsultacji poprzedził czas partyjnych i rządowych decyzji. U nas przyniosły one, tak jak w całym polskim rolnictwie, dobry plon. Po raz pierwszy w dziejach regionu na glebach, jak wiadomo nie najlepszych, plony 4 zbóż przekroczyły 30 kwintali z ha.</u>
+ <u xml:id="u-7.6" who="#PoselZasadaJerzy">Poważne sukcesy osiągnęliśmy również w poprawie warunków socjalno-bytowych naszych mieszkańców wsi. Również wielkim uznaniem dla partii i Rządu cieszą się zapowiedziane decyzje w sprawach rent. Decyzja o objęciu ludności wiejskiej opieką społecznej służby zdrowia spotkała się z żywym oddźwiękiem w całym społeczeństwie, szczególnie na wsi. Wzrosło zaangażowanie w społecznym działaniu na rzecz budowy i wyposażenia wiejskich ośrodków zdrowia, dbałości o higienizację wsi, estetykę obejść.</u>
+ <u xml:id="u-7.7" who="#PoselZasadaJerzy">Gdzie trzeba szukać źródeł tego działania na rzecz swego środowiska, rodzinnej wsi, rozwoju rolnictwa? Przede wszystkim w atmosferze, jaka panuje w rolnictwie i wokół niego, w przemianach kulturowych i strukturalnych polskiej wsi, we wzroście społecznej rangi zawodu rolnika. Dotyczy to w największym stopniu uspołecznionego sektora wsi, gdzie olbrzymim wysiłkiem partii i Rządu stworzono takie techniczne, socjalne i organizacyjne warunki pracy i życia, które są dziś atrakcyjne dla młodych. Wszystkie te czynniki spowodowały nie tylko zahamowanie odpływu, ale nawet powrót młodych, kwalifikowanych kadr na wieś.</u>
+ <u xml:id="u-7.8" who="#PoselZasadaJerzy">Jest to klasyczny przykład, jak czynniki pozaprodukcyjne, w tym przypadku atmosfera panująca wokół rolnictwa, decyzje i pomoc państwa, sprzyjają intensyfikacji produkcji rolniczej. Któż bowiem może intensyfikować tę produkcję lepiej, jeśli nie człowiek, który z własnej woli pozostaje w tym pięknym zawodzie.</u>
+ <u xml:id="u-7.9" who="#PoselZasadaJerzy">Obywatele Posłowie! Na wysoki społeczny autorytet rolników złożyła się ich pracowitość i wysiłek, a także wszechstronna pomoc naszego państwa okazywana wsi i jej społecznym problemom. Staramy się również to czynić w Wielkopolsce, stwarzając takie warunki, by ludzie zatrudnieni bezpośrednio w produkcji nie byli ze swymi troskami sami, by mieli możliwie najszersze możliwości dobrze zorganizowanej i wydajniejszej roboty.</u>
+ <u xml:id="u-7.10" who="#PoselZasadaJerzy">Takie działanie, podbudowujące pracowitość i zaangażowanie rolników, przynosi rezultaty. Dowodem jest skup produktów rolnych, co roku zresztą wzrastający. W roku 1973 rolnictwo nasze dostarczyło 405 tys. ton żywca, 729 mln litrów mleka i dostarczy, jak sądzę, ponad 850 tys. ton zboża. Od roku 1970 wzrósł obszar, na którym gospodarują PGR, rolnicze spółdzielnie produkcyjne oraz areał gruntów będących we wspólnym użytkowaniu kółek rolniczych. Na dobrych podstawach powstają u nas nowe rolnicze spółdzielnie produkcyjne. W sumie socjalistyczny sektor wielkopolskiego rolnictwa gospodaruje obecnie na ponad 1/4 użytków rolnych.</u>
+ <u xml:id="u-7.11" who="#PoselZasadaJerzy">Następuje też coraz szerszy rozwój produkcyjnej kooperacji między PGR i RSP a indywidualną wsią. Możliwości takiej współpracy są duże i rozwijają się na wielu płaszczyznach. Jedną z nich jest zwiększanie produkcji pasz.</u>
+ <u xml:id="u-7.12" who="#PoselZasadaJerzy">W naszych warunkach postawiliśmy na pozyskiwanie pasz w wyniku uprawy poplonów ozimych, m.in. żyta, żyta z wyką. Areał tych upraw wzrósł do 200 tys. ha.</u>
+ <u xml:id="u-7.13" who="#PoselZasadaJerzy">Dziś, w, wyniku uprawy żyta sprzątanego na paszę oraz 50 tys. hektarów kukurydzy, uzyskujemy dodatkowo około 8 milionów ton masy zielonej na silos. Rozszerzamy także uprawę roślin strączkowych. Rolnicy bowiem dobrze rozumieją, iż mając paszę — mają mięso, mleko i pieniądze.</u>
+ <u xml:id="u-7.14" who="#PoselZasadaJerzy">Wysoka Izbo! Praca nad rozwojem rolnictwa, o której węzłowych kierunkach mieliśmy okazję słyszeć w wystąpieniu przedstawiciela Rządu, nie jest tylko przechodzeniem od jednego sukcesu do drugiego. Pojawiają się także określone trudności, będące w większości trudnościami wzrostu i wynikające z wysokiego tempa rozwoju oraz z rozległości podejmowanych zamierzeń i decyzji.</u>
+ <u xml:id="u-7.15" who="#PoselZasadaJerzy">Należy do nich np. sprawa wody. Mamy tereny intensywnego rolnictwa, gdzie do około 50% wsi dowozi się wodę z odległości kilku, a nawet kilkunastu kilometrów. Woda na wspomnianym terenie znajduje się na głębokości 150 — 200 metrów. Trzeba wiercić studnie, a wodociągami zbiorowymi doprowadzać wodę z jednego ujęcia do kilku wsi.</u>
+ <u xml:id="u-7.16" who="#PoselZasadaJerzy">Działamy w kierunku poprawienia zdolności zatrzymywania wód po opadowych w dorzeczu rzek oraz tworzenia retencji zbiornikowej. Podstawową trudność jednak stanowi niedostateczne rozpoznanie hydrologiczne oraz brak wykonawstwa i potrzebnych materiałów.</u>
+ <u xml:id="u-7.17" who="#PoselZasadaJerzy">Ze sprawą wody wiąże się problem deszczowania, który w wielu rejonach i wsiach stanowi podstawowy warunek dalszego wzrostu plonów. Niezależnie od tego, co w tej dziedzinie zdołamy uczynić sami, wydaje się nie- zbędne energiczniejsze działanie resortu i zainteresowanych gałęzi przemysłu.</u>
+ <u xml:id="u-7.18" who="#PoselZasadaJerzy">Jeśli już mowa o przemyśle, to na pewno w ciągu ostatnich kilku lat nastąpiła znaczna i odczuwalna poprawa wyposażenia rolnictwa w technikę. Wydaje się jednak, że trzeba zdopingować odpowiednie resorty, by same stawiały sobie w tym zakresie ambitniejsze zadania na miarę potrzeb. O tym, jakie jest zapotrzebowanie wsi na technikę niech świadczy fakt, że w urzędach gminnych i powiatowych naszego województwa zgłoszono zapotrzebowanie na ponad 12 tysięcy ciągników.</u>
+ <u xml:id="u-7.19" who="#PoselZasadaJerzy">Także sektor socjalistyczny rolnictwa ma wiele rosnących potrzeb. Koszty naprawy wyeksploatowanych i przestarzałych ciągników są wysokie. Strata paliwa w wyniku eksploatacji nadmiernie zużytych ciągników i innych maszyn wynosi w naszym województwie około 12 tys. ton rocznie.</u>
+ <u xml:id="u-7.20" who="#PoselZasadaJerzy">Wysoki Sejmie! Nasz rozwijający się kraj potrzebuje coraz więcej żywności. Poświęcamy tym sprawom sporo miejsca w działalności Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej i Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego. Coraz lepiej też Stronnictwo Demokratyczne organizuje rzemiosło, które coraz sprawniej świadczy usługi dla naszej wsi. Nasze rady narodowe oraz urzędy coraz lepiej, konkretniej i skuteczniej kierują rozwojem produkcji rolnej. Czujemy się odpowiedzialni za dobrą pracę licznego na naszym terenie przemysłu rolno-spożywczego, od którego rozmiarów i jakości produkcji również zależy to, co znajdzie się na każdym polskim stole.</u>
+ <u xml:id="u-7.21" who="#PoselZasadaJerzy">Aby osiągnąć zamierzone cele, nie odkładamy istotnych spraw na potem, pamiętając, że i w rolnictwie jutrzejsze sukcesy trzeba wypracować już dziś. Mamy w kraju i w Wielkopolsce wszelkie szanse, aby osiągnięcia rolnictwa znacznie pomnożyć.</u>
+ <u xml:id="u-7.22" who="#PoselZasadaJerzy">Stwarza je obecna polityka rolna partii i Rządu, polityka nie haseł i deklaracji, ale realnych i konkretnych działań. Zobowiązuje to nas do żelaznej konsekwencji we wspieraniu różnorodnymi lokalnymi inicjatywami decyzji centralnych, inicjatywami podnoszącymi poziom gospodarowania na wsi. Konkursy — „Złotej Wiechy”, współzawodnictwo między gminami o tytuł „Mistrza gospodarności”, jesienno-zimowe szkolenia — oto niektóre przejawy organizatorskich przedsięwzięć, dobrze służących tej właśnie sprawie.</u>
+ <u xml:id="u-7.23" who="#PoselZasadaJerzy">Czynnikiem decydującym o przyszłości naszego rolnictwa obok potrzebnej techniki i nawozów są i pozostaną ludzie, kadra kierująca i zarządzająca tą ważną dziedziną gospodarki. Dzisiejsze rolnictwo nie jest już i nie może być terenem działania amatorów, a tym bardziej ludzi niedouczonych i niekompetentnych. Dzisiejsze rolnictwo — to złożona dziedzina gospodarki, wymagająca dużej fachowości, ciągłego podnoszenia swej wiedzy, umiejętności precyzyjnego i operatywnego kierowania. Jest to przy tym szczególne kierowanie — nie zza biurka, ale bezpośrednio w polu, w zagrodzie, na stanowiskach inwentarskich. Rozumiemy tę prawdę i dlatego usuwamy i odciążamy kadrę kierującą rolnictwem od zbędnej sprawozdawczości, pisaniny i jałowej krzątaniny.</u>
+ <u xml:id="u-7.24" who="#PoselZasadaJerzy">Możemy powiedzieć z dużą satysfakcją, że — zwłaszcza w sektorze uspołecznionym rolnictwa — mamy dzisiaj dobrą, ambitną i wykształconą kadrę kierowniczą. Są w niej ludzie o dużej wiedzy i bogatym doświadczeniu, ale są także coraz liczniejsze zastępy młodych fachowców, zdolnych i pełnych zapału, wiążących swoją przyszłość z nowoczesnym rolnictwem, ze światłą i zasobną wsią.</u>
+ <u xml:id="u-7.25" who="#PoselZasadaJerzy">Obywatele Posłowie! Powierzenie nam obowiązków gospodarza centralnych dożynek zdopingowało poznańską wieś do nowych produkcyjnych i społecznych inicjatyw. Wieś nasza zwiększa hodowlę, buduje ośrodki zdrowia, domy kultury, naprawia drogi, porządkuje swoje obejścia.</u>
+ <u xml:id="u-7.26" who="#PoselZasadaJerzy">Zdajemy sobie sprawę, że na dożynki przyjadą najlepsi rolnicy z całego kraju.</u>
+ <u xml:id="u-7.27" who="#PoselZasadaJerzy">Chcemy, by poza tradycyjnymi obchodami święta plonów było ono przede wszystkim roboczym, serdecznym spotkaniem, okazją do przemyśleń tego, jak jeszcze efektywniej korzystać z szans, jakie przed polskim rolnictwem stwarza polityka partii, a także ustawy podjęte przez nasz ludowy parlament.</u>
+ <u xml:id="u-7.28" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-8">
+ <u xml:id="u-8.0" who="#Marszalek">Dziękuję. Głos ma poseł Zygmunt Kopeć.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-9">
+ <u xml:id="u-9.0" who="#PoselKopecZygmunt">Obywatelu Marszałku! Wysoka Izbo! Uzyskany przez nasze rolnictwo poziom gospodarowania, rosnące dostawy środków produkcji — maszyn, nawozów sztucznych, pasz i środków ochrony roślin oraz umiejętności rolników, umożliwiają osiągnięcie kolejnego stopnia rozwoju w rolnictwie chłopskim. Mam na myśli specjalizację produkcji i proste formy kooperacji w bardzo szerokim tego słowa znaczeniu, jak to stwierdził Minister Kazimierz Barcikowski. Procesy te nasilają się rzeczywiście w całym kraju, można je zaobserwować w każdej gminie. Mnożą się grupy wspólnego użytkowania traktorów i maszyn, zespoły uprawowe i hodowlane, rozwija się kooperacja między gospodarstwami chłopskimi a gospodarką uspołecznioną PGR, spółdzielniami produkcyjnymi i ośrodkami kółek rolniczych. Rośnie liczba gospodarstw specjalizujących się w określonych gałęziach produkcji roślinnej i hodowlanej. Są to bardzo zachęcające, choć jeszcze nie powszechne próby zmian gospodarowania. Z zadowoleniem można stwierdzić, że podejmują je śmiało szczególnie młodzi rolnicy.</u>
+ <u xml:id="u-9.1" who="#PoselKopecZygmunt">W województwie kieleckim działają już 153 zespoły produkcji zwierzęcej, w tym 110 zespołów chowu trzody chlewnej i drobiu, ponadto 90 zespołów produkcji roślinnej i ponad 800 grup wspólnego użytkowania sprzętu. Liczba gospodarstw specjalizujących się w produkcji zwierzęcej przekracza 7 tysięcy. W powiecie Jędrzejów, z którego pochodzę, pracuje 31 zespołów, w tym 20 w produkcji zwierzęcej, 32 grupy rolników stosuje zblokowane uprawy zbóż i ziemniaków, a 164 zespoły użytkuje wspólnie traktory i inny sprzęt maszynowy. 840 gospodarstw zapoczątkowało specjalizację.</u>
+ <u xml:id="u-9.2" who="#PoselKopecZygmunt">Ja również jestem od roku członkiem zespołu tuczu trzody chlewnej. W grupie trzech rolników wybudowaliśmy wspólną, drewnianą chlewnię. Pasze okopowe i zielonki dajemy z własnych gospodarstw. Dokupujemy część pasz treściwych, skarmiamy serwatkę i maślankę z pobliskiej mleczarni, a prosięta mamy od macior z własnych gospodarstw. Od czerwca zeszłego roku sprzedaliśmy 363 sztuki.</u>
+ <u xml:id="u-9.3" who="#PoselKopecZygmunt">Obok tej zespołowej chlewni każdy z nas prowadzi własne gospodarstwo o różnych kierunkach produkcji. Ja na przykład mam 10 sztuk bydła, w tym 5 krów dojnych. Podobnie jest i u pozostałych członków zespołu. Stopniowo przechodzimy na pełną specjalizację w hodowli trzody chlewnej. Pragniemy osiągnąć to jak najszybciej. Już w bieżącym roku zamierzamy sprzedać państwu ponad 1000 sztuk tuczników. I temu celowi podporządkowujemy nasze gospodarstwa rolne. Zamierzamy wyprodukować jak najwięcej pasz we własnych gospodarstwach. Teraz na wiosnę siejemy wyłącznie jęczmień, zielonki i buraki. Ograniczamy kupno pasz przemysłowych także dlatego, aby osiągnąć wyższe dochody.</u>
+ <u xml:id="u-9.4" who="#PoselKopecZygmunt">W tej pracy nad przekształceniem wielokierunkowej gospodarki chłopskiej w specjalistyczną wysokoprodukcyjną gospodarkę potrzebna jest nam, rolnikom, większa pomoc ze strony fachowców, to jest agronomów, zootechników, lekarzy weterynarii. Obecnie pomoc ta jest już dość duża, ale jeszcze niewystarczająca.</u>
+ <u xml:id="u-9.5" who="#PoselKopecZygmunt">W pierwszym roku wspólnej gospodarki osiągnęliśmy dobre wyniki. Jesteśmy z nich zadowoleni, zachęcają nas one do dalszego kroku naprzód. Z zainteresowaniem patrzyli na naszą pracę rolnicy z naszej i sąsiednich wsi. Przychodzili do nas w ciągu roku, patrzyli, pytali o wyniki. Myśmy niczego przed nimi nie ukrywali. Mówiliśmy im prawdę. I już dzisiaj zgłaszają się do nas chętni. Jednego już przyjmujemy, innych będziemy mogli przyjąć w miarę rozszerzenia hodowli i rozbudowy pomieszczeń. Już dzisiaj widać, że nasze wspólne przedsięwzięcie jest przedsięwzięciem otwartym. W sąsiedniej wsi powstał podobny zespół, w trakcie organizowania są następne. Są to pierwsze jaskółki świadczące o tym, że rozdrobnione kieleckie rolnictwo będzie szybciej zwiększać produkcję i pomnażać dochody rolników. Decyduje o tym postępie obecna, słuszna polityka rolna naszego państwa.</u>
+ <u xml:id="u-9.6" who="#PoselKopecZygmunt">Gospodarstwo specjalizujące się w określonym kierunku produkcji musi kooperować z innymi gospodarstwami. Prawidłowa specjalizacja rolnictwa nie jest bowiem możliwa bez kooperacji. Rozwojowi tych form gospodarowania sprzyja pomoc państwa. Jest to pomoc w materiałach budowlanych, w kredytach częściowo umarzalnych, w budowie pomieszczeń inwentarskich oraz w nabywaniu maszyn i pasz, a także w zorganizowanym odbiorze produktów. Te i inne korzyści będą skłaniać rolników do korzystania z tych form i do przełamywania obaw przed większym ryzykiem.</u>
+ <u xml:id="u-9.7" who="#PoselKopecZygmunt">Z uznaniem pragnę tu wymienić uchwałę Rady Ministrów o kooperacji w rolnictwie. Rolnicy spodziewają się, że w oparciu o nią zespoły uzyskają większą pomoc organizacyjno-techniczną i ekonomiczną. Mam na myśli głównie taką pomoc, jak opracowanie niezwykle potrzebnych katalogów typowej dokumentacji budynków inwentarskich dla gospodarstw specjalistycznych i zespołów. Większą pomoc fachową musi też okazać weterynaria. Należy oczekiwać szerszego świadczenia usług przez spółdzielczość wiejską. Konieczne jest zwiększenie przydziałów maszyn rolniczych i urządzeń do mechanizacji prac hodowlanych dla tej grupy gospodarstw. Tucz czy opas 100 sztuk w specjalizującym się gospodarstwie czy w zespole wymaga już prostych chociażby urządzeń mechanicznych, których niestety ciągle brakuje.</u>
+ <u xml:id="u-9.8" who="#PoselKopecZygmunt">Wydaje się również celowe rozważenie możliwości nadania zespołom chłopskim osobowości prawnej. Wpłynęłoby to na większą ich stabilność, zwiększyłoby operatywność, pozwoliłoby na lepsze wykorzystanie środków z tytułu pomocy państwa itp. Dotyczy to głównie zespołów podejmujących zagospodarowanie gruntów PFZ, wspólnot czy gruntów opuszczonych gospodarstw.</u>
+ <u xml:id="u-9.9" who="#PoselKopecZygmunt">Duże znaczenie dla wzrostu produkcji zwierzęcej, zagospodarowania ziemi i rozwoju usług w rolnictwie ma dobra działalność kółek rolniczych. Wprowadzona reorganizacja działalności kółek rolniczych i ich związków była konieczna. Stało się bowiem niemożliwe, by prawidłowo wykorzystać wzrastający potencjał techniczny i aby działalność w zakresie zagospodarowania gruntów czy chowu zwierząt prowadzić prawidłowo i efektywnie wyłącznie w oparciu o społeczne zarządzanie. Tworzenie więc spółdzielni kółek rolniczych i ośrodków rolnych jest decyzją jak najbardziej uzasadnioną i celową. Powinny się one także przyczynić do polepszenia działalności chłopskiego samorządu. Samorządna działalność kółek rolniczych stanowi dużą siłę społeczną, jest płaszczyzną działania społeczno-gospodarczego na wsi wśród rolników indywidualnych.</u>
+ <u xml:id="u-9.10" who="#PoselKopecZygmunt">W dużej części kieleckich wsi dobrze pracują kółka rolnicze wspierane przez podstawowe organizacje Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej i koła Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego. Są one rzeczywiście organizatorami i realizatorami planów społeczno-gospodarczego rozwoju wsi, rozwoju oświaty, kultury itp. Kółka te prawidłowo wykonują usługi, należycie gospodarują zespołowym sprzętem rolniczym. Podejmują także działalność produkcyjną. W bieżącym roku kółka rolnicze województwa kieleckiego podjęły się wyhodować 10 tys. sztuk bydła rzeźnego i 20 tys. tuczników oraz zagospodarować 1800 ha ziemi. Jak na nasze kieleckie warunki są to wielkości duże.</u>
+ <u xml:id="u-9.11" who="#PoselKopecZygmunt">Czynnikiem wzmagającym działalność zarządu kółka rolniczego jest prowadzenie działalności usługowej lub produkcyjnej w oparciu o zespołowy majątek. W miejscowościach, w których wycofano maszyny, koncentrując je w MBM lub w spółdzielniach kółek rolniczych następuje osłabienie pracy samorządu. Sytuacja jest tym bardziej niepokojąca, że rolnicy współpracujący z kółkami rolniczymi koncentrują uwagę na pracy maszyn, profilu usług i na uzyskiwaniu wyników ekonomicznych, pozostawiając na uboczu pracę samorządową.</u>
+ <u xml:id="u-9.12" who="#PoselKopecZygmunt">Każde ogniwo samorządu, a tym bardziej kółka rolniczego, wymaga opieki, poparcia, inicjatywy, kontroli. Wydaje się więc celowe, aby związki kółek rolniczych i gminne rady kółek rolniczych zwróciły większą uwagę na aktywizację pracy samorządu kółek rolniczych, zwłaszcza przy opracowaniu nowych programów dla kółek rolniczych, które przekazały maszyny.</u>
+ <u xml:id="u-9.13" who="#PoselKopecZygmunt">Kółka rolnicze, ich praca mają duże znaczenie dla wsi. Dobra ich praca wpływa na wzrost produkcji, na tempo przemian społeczno-ekonomicznych, na poprawę warunków socjalno-bytowych ludności rolniczej, co odpowiada intencjom uchwały VI Zjazdu PZPR, uchwały VI Kongresu ZSL oraz uchwały Sejmu podjętej w tej sprawie. Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-9.14" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-10">
+ <u xml:id="u-10.0" who="#Marszalek">Dziękuję. Głos ma poseł Zenon Kulesza.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-11">
+ <u xml:id="u-11.0" who="#PoselKuleszaZenon">Wysoka Izbo! Jesteśmy obecnie świadkami przeobrażeń w rolnictwie, które nieuchronnie prowadzą do jego uprzemysłowienia i do integracji rolnictwa z innymi gałęziami gospodarki narodowej. Są to poczynania wymagające dłuższego czasu i sprawdzenia w praktyce wielu rozwiązań.</u>
+ <u xml:id="u-11.1" who="#PoselKuleszaZenon">Reprezentuję województwo krakowskie, gdzie zrobiono już pierwsze kroki w tej dziedzinie, dlatego przytoczę przykłady osiągnięć i podzielę się uwagami dotyczącymi tego regionu. Nasze województwo posiada około miliona ha użytków rolnych, które w znikomym procencie użytkuje sektor uspołeczniony, a w zdecydowanej większości są w rękach indywidualnych rolników.</u>
+ <u xml:id="u-11.2" who="#PoselKuleszaZenon">Pragnę ustosunkować się do trzech problemów: to jest do specjalizacji produkcji, kooperacji i kontraktacji w gospodarstwach rolnych.</u>
+ <u xml:id="u-11.3" who="#PoselKuleszaZenon">Gospodarstwa uspołecznione rozwijają specjalizację produkcji rolnej, a realizując zadania w tym zakresie, zmierzają nie tylko do szybszego zwiększenia produkcji własnej, ale także skutecznie oddziaływają na podnoszenie poziomu całego rolnictwa.</u>
+ <u xml:id="u-11.4" who="#PoselKuleszaZenon">Rolnictwo indywidualne w naszym województwie było dotychczas prowadzone systemem tradycyjnym.</u>
+ <u xml:id="u-11.5" who="#PoselKuleszaZenon">W ostatnich latach, w wyniku nowej polityki rolnej, została wyzwolona inicjatywa produkcyjna rolników, zmierzająca do szukania nowych, lepszych rozwiązań organizacyjnych, pozwalających mniejszym nakładem pracy, przy mniejszej liczbie zatrudnionych uzyskiwać większe efekty produkcyjne. Przedsięwzięcia te zmierzają również do łagodzenia sprzeczności między postępową techniką i technologią a rozdrobnioną strukturą gospodarstw.</u>
+ <u xml:id="u-11.6" who="#PoselKuleszaZenon">Systematycznie prowadzone szkolenia rolnicze podniosły poziom wiedzy fachowej indywidualnych rolników, a tym samym przyczyniły się do pozytywnych zmian w poziomie kultury rolnej. Rolnicy coraz śmielej podejmują w swoich gospodarstwach specjalizację produkcji, zgodnie z tradycją i możliwościami produkcyjnymi danego rejonu.</u>
+ <u xml:id="u-11.7" who="#PoselKuleszaZenon">Systematycznie wzrasta powierzchnia upraw zblokowanych, szczególnie w produkcji sadowniczej w powiatach: Nowy Sącz, Nowy Targ i Limanowa. Działa również około 400 zespołów hodowlano-uprawowych, głównie w powiatach Proszowice, Miechów i Dąbrowa Tarnowska. Tę formę produkcji podejmują najczęściej młodzi rolnicy, którzy mają odpowiednie przygotowanie teoretyczne i praktyczne. Gospodarstwa te służba rolna wykorzystuje jako ośrodki dydaktyczno-szkoleniowe dla rolników miejscowych i z ościennych powiatów.</u>
+ <u xml:id="u-11.8" who="#PoselKuleszaZenon">Organizacją gospodarstw specjalistycznych i zespołów rolników zajmują się przede wszystkim inspektorzy Rolniczego Rejonowego Zakładu Doświadczalnego i instruktorzy gminnej służby rolnej.</u>
+ <u xml:id="u-11.9" who="#PoselKuleszaZenon">Programy społeczno-gospodarczego rozwoju wsi, powiatów i gmin zakładają dalszy rozwój tej formy produkcji rolnej na podstawie dotychczasowych doświadczeń. Dużą pomoc w tym zakresie stanowi ustawa o uwłaszczeniach, sprzyjająca powstawaniu większych organizmów gospodarczych, w których istnieją realne możliwości stosowania nowej technologii i uzyskiwania wysokiej produkcji towarowej.</u>
+ <u xml:id="u-11.10" who="#PoselKuleszaZenon">Działanie w tym kierunku wymaga — obok systematycznego pogłębiania wiedzy fachowej — zwiększonych nakładów na inwestycje rolne. Sukcesywnie rozwijamy budownictwo inwentarskie, a także modernizujemy już istniejące, stwarzając tym samym lepsze warunki pracy w rolnictwie, stymulując rozwój produkcji towarowej. Nowe koncepcje w tym zakresie muszą być jednak zsynchronizowane z przydziałami materiałów budowlanych, instalacyjnych i maszyn rolniczych.</u>
+ <u xml:id="u-11.11" who="#PoselKuleszaZenon">Utrzymanie w naszym regionie wysokiej dynamiki wzrostu produkcji zwierzęcej, która ostatnio przewyższa dynamikę produkcji roślinnej, wymaga zwiększenia nakładów na budowę wodociągów wiejskich. Rolnicy naszego województwa, a szczególnie w powiecie Proszowice, Miechów i Olkusz przystąpili do budowy wodociągów czynem społecznym. Inicjatywa ta nie ma jednak pełnego pokrycia w środkach potrzebnych na poszukiwania źródeł wody i wykonanie odwiertów studni głębinowych, co opóźnia wykonanie inwestycji.</u>
+ <u xml:id="u-11.12" who="#PoselKuleszaZenon">Istotnym czynnikiem, podnoszącym efektywność gospodarowania w rolnictwie, jest rozwijanie i upowszechnianie różnych form współpracy rolników oraz kooperacji między gospodarstwami uspołecznionymi i indywidualnymi. Stwarzają one możliwości szybszego podnoszenia wydajności pracy dzięki ekonomicznemu wykorzystaniu posiadanych maszyn rolniczych.</u>
+ <u xml:id="u-11.13" who="#PoselKuleszaZenon">W naszym regionie są już wypracowane formy kooperacji produkcyjnej i usługowej indywidualnych rolników z sektorem państwowym i spółdzielczym w zakresie wspólnego odchowu trzody chlewnej, wypożyczania sprzętu i maszyn rolniczych. Rolnicy opłacają usługi gotówką, a tam gdzie to potrzebne, np. w okresie żniw, przychodzą z pomocą państwowym gospodarstwom. Forma ta stanowi uzupełnienie powszechnej kooperacji kółek rolniczych z rolnikami w zakresie mechanizacji upraw polowych, chemizacji, organizacji transportu rolniczego i usług remontowo-budowlanych.</u>
+ <u xml:id="u-11.14" who="#PoselKuleszaZenon">Z uwagi na rolę, jaką spełniają kółka rolnicze w aktywizacji życia społeczno-gospodarczego wsi, istnieje potrzeba systematycznego wzmacniania organizacyjnego i kadrowego tej najbardziej masowej organizacji producentów rolnych.</u>
+ <u xml:id="u-11.15" who="#PoselKuleszaZenon">Obecnie, my, rolnicy, stawiamy przed kółkami rolniczymi zadanie aktywnego rozwijania własnych ośrodków produkcyjnych oraz większego udziału w przejmowaniu gruntów Państwowego Funduszu Ziemi. Gwarantuje to bowiem rzeczywisty postęp produkcyjny przynoszący odczuwalne korzyści zarówno w sferze materialnej, jak też socjalnej.</u>
+ <u xml:id="u-11.16" who="#PoselKuleszaZenon">Rozwój produkcyjny naszego rolnictwa, jego specjalizacja w określonych kierunkach, wymaga ciągłego udoskonalania form kontraktacji produktów rolnych. Szczególnie w gospodarstwach indywidualnych kontraktacja skutecznie przyczynia się do ilościowego i jakościowego zwiększenia produkcji rolnej i regulowania jej podaży, a kontraktacja wieloletnia jest jednym z czynników wywołujących koncentrację i specjalizację produkcji. Należy jednak liczyć się z poziomem kultury rolnej rejonu, z tradycjami, a także doświadczeniami zdobytymi w określonych uprawach.</u>
+ <u xml:id="u-11.17" who="#PoselKuleszaZenon">Widzimy również potrzebę dalszego udoskonalania form kontraktacji przez zapewnienie sprawnego odbioru żywca i płodów rolnych wprost od producenta oraz przez wprowadzenie mechanizacji na punktach skupu dla eliminacji niepotrzebnego wysiłku ludzi przy załadunku i wyładunku.</u>
+ <u xml:id="u-11.18" who="#PoselKuleszaZenon">Jednostki gospodarcze powinny tak zorganizować transport, aby odbierać na miejscu żywiec lub produkty roślinne, dostarczając jednocześnie rolnikom nawozy mineralne, pasze treściwe, materiały budowlane oraz opał.</u>
+ <u xml:id="u-11.19" who="#PoselKuleszaZenon">Specjalizacja i kooperacja, a także i kontraktacja produkcji rolnej stwarzają warunki dla uprzemysłowienia rolnictwa i — jak można sądzić — przybliżają konkretne rozwiązania, mające na celu likwidację podstawowych różnic między miastem a wsią.</u>
+ <u xml:id="u-11.20" who="#PoselKuleszaZenon">Przyszłość indywidualnej gospodarki, to nowoczesność produkcji, eliminacja uciążliwych i czasochłonnych prac, to wspólne działania wszystkich rolników, w celu przebudowy naszej wsi i kształtowania nowoczesnego socjalistycznego jej oblicza.</u>
+ <u xml:id="u-11.21" who="#PoselKuleszaZenon">Treści zawarte w liście Sekretariatu KC, Prezydium NK ZSL i Prezydium Rządu trafiły na podatny grunt i zostaną przez rolników w pełni zrealizowane. Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-11.22" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-12">
+ <u xml:id="u-12.0" who="#Marszalek">Dziękuję. Głos ma poseł Zenon Komender.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-13">
+ <u xml:id="u-13.0" who="#PoselKomenderZenon">Obywatelu Marszałku! Wysoka Izbo! W wystąpieniu swoim pragnę przedstawić kilka uwag w odniesieniu do czterech problemów: specjalizacji produkcji w gospodarstwach indywidualnych, planowania rozwoju społeczno-gospodarczego gmin, perspektyw poprawy warunków mieszkaniowych wsi i nowych możliwości działania kółek rolniczych.</u>
+ <u xml:id="u-13.1" who="#PoselKomenderZenon">Dobre wyniki, jakie osiągnęło nasze rolnictwo w latach 1971— 1973 wskazują na ogólną poprawę intensywności gospodarowania. Była ona wynikiem lepszego wykorzystania ziemi i innych środków produkcji zarówno w gospodarstwach chłopskich, jak też w PGR, rolniczych spółdzielniach produkcyjnych oraz w gospodarstwach kółek rolniczych. Znacznie poprawiła się ekonomika produkcji w PGR.</u>
+ <u xml:id="u-13.2" who="#PoselKomenderZenon">Ciągle jednak jeszcze nie wszystkie gospodarstwa rolne pracują w pełni efektywnie. Według aktualnych ocen na około jednej czwartej użytków rolnych gospodaruje się ekstensywnie, a plony z nich uzyskiwane są znacznie niższe od średnich krajowych. Nie wszędzie wykorzystano w pełni nawet proste rezerwy produkcyjne. Dotyczy to znacznej liczby gospodarstw indywidualnych i to niezależnie od wielkości posiadanego areału.</u>
+ <u xml:id="u-13.3" who="#PoselKomenderZenon">Praktyka wskazuje, że najłatwiej jest osiągnąć szybką i znaczną poprawę w zakresie intensyfikacji produkcji w tych gospodarstwach, w których właściciele zdecydowali się na określoną specjalizację. Wiadomo bowiem, że w gospodarstwie wielokierunkowym wysiłek rolnika rozprasza się na wiele różnorodnych działań i że ponosi on wyższe koszty na jednostkę produkcji. Trudniej jest również takiemu gospodarzowi osiągnąć wysoki poziom umiejętności w kilku czy kilkunastu albo i więcej kierunkach produkcji. Dlatego w miarę dopływu do gospodarstwa nowoczesnych środków produkcji musi postępować proces jego specjalizacji. W krajach o wysoko rozwiniętym rolnictwie — podstawowym typem gospodarstw są gospodarstwa wyspecjalizowane.</u>
+ <u xml:id="u-13.4" who="#PoselKomenderZenon">Często niesłusznie identyfikuje się dwa pojęcia, a mianowicie specjalizację i uproszczenie gospodarstw. Gospodarstwo o uproszczonej produkcji ogranicza w sposób istotny ilość uprawianych roślin i hodowanych zwierząt. Nie musi ono jednak żadnej z tych gałęzi produkcji dawać wyraźnego priorytetu. Natomiast gospodarstwo wyspecjalizowane powinno, nie ograniczając nawet ilości gałęzi produkcji, wyróżnić jedną lub dwie spośród nich, uprzywilejowując je, poświęcając im główny wysiłek, przewagę nakładów i oczekując z tego tytułu wysokiej produkcji towarowej. Pozostałe gałęzie produkcji powinny być traktowane wtedy jako pomocnicze. Chodzi tu szczególnie o produkty dla zaspokojenia niektórych potrzeb rodziny.</u>
+ <u xml:id="u-13.5" who="#PoselKomenderZenon">Gospodarstwa wy specjalizowane stwarzaj ą szansę dla pełniejszego wdrażania postępu w rolnictwie, dla stosowania ulepszeń, eliminujących najbardziej pracochłonne czynności, umożliwiają rozszerzenie kooperacji, o czym tu już była mowa, pozwalają na uzyskiwanie produktów bardziej ujednoliconych zarówno pod względem jakości, jak też warunków stawianych przez rynek, zwłaszcza zagraniczny. Zasadniczy sens specjalizacji polega jednak na tym, aby rzeczywiście zwiększała ona produkcję, a tym samym dochody specjalizujących się gospodarstw, aby przez unowocześnianie gospodarstw rosła ich efektywność i tym samym zwiększała się atrakcyjność zawodu rolnika dla młodzieży.</u>
+ <u xml:id="u-13.6" who="#PoselKomenderZenon">Rolnicy decydują się na specjalizację swojego gospodarstwa tylko wtedy, gdy jasno rysują się przed nimi perspektywy opłacalności określonej produkcji. Stąd też wydaje się, że najważniejszym działaniem na rzecz postępu w wybranych dziedzinach produkcji musi być nie tylko przedstawianie argumentów o j^ej^ wysokiej, ogólnospołecznej opłacalności i przydatności, ale przede wszystkim wykazywanie jasno i zrozumiale, że to co jest korzystne dla całej gospodarki przynosi nie tylko doraźne, koniunkturalne korzyści rolnikowi, lecz stanowić może ekonomicznie trwałą podstawę rozwoju jego gospodarstwa. Nie administracyjne i papierkowo-sprawozdawcze działania, lecz jasne i w pełni zrozumiałe dla każdego rolnika przedstawianie ekonomicznych relacji między wydatkami na środki produkcji i usługi a dochodami uzyskiwanymi ze sprzedaży produktów — stanowić powinno jeden z podstawowych obowiązków całej służby rolnej. Rodzi to konieczność lepszego przygotowania i dokształcania tych służb w zakresie ekonomiki gospodarstw rolnych.</u>
+ <u xml:id="u-13.7" who="#PoselKomenderZenon">W latach 1971 — 1972 zapoczątkowano u nas specjalizację gospodarstw w wybranych gałęziach produkcji zwierzęcej. Jej zasięg stale rośnie dzięki pomocy władz i instytucji odpowiedzialnych za określony dział produkcji. I tak np. specjalizacja w produkcji mleka wspierana jest nie tylko doradztwem fachowym, pomocą weterynaryjną oraz pierwszeństwem w zaopatrzeniu w materiały budowlane i pomocą kredytową, ale również preferencjami w zakupie dojarek, pomp do wody, a przy wysokiej mleczności i wartości genetycznej krów — możliwością korzystnego zbytu jałowic na cele hodowlane.</u>
+ <u xml:id="u-13.8" who="#PoselKomenderZenon">Dla rozszerzenia zakresu specjalizacji trzeba by rozwijać w większym stopniu analogiczne preferencje w stosunku do innych działów produkcji rolniczej, przy czym muszą one być dostosowane do warunków lokalnych. Bo przy wszelkich działaniach, mających na celu uruchamianie rezerw tkwiących w gospodarce rolnej, trzeba mieć zawsze na względzie to, że nasze rolnictwo jest mocno zróżnicowane pod względem struktury użytkowania ziemi, poziomu gospodarowania i rozwoju społeczno-ekonomicznego. Dlatego istnieje konieczność elastycznego sterowania jego rozwojem, uwzględniającego specyfikę rejonów. Możliwości takie mają gminy wyposażone w szerokie kompetencje i środki. Cel działania jest jeden — dalsze zwiększanie produkcji rolnej, a w obecnym okresie przede wszystkim produkcji zwierzęcej. Sposoby realizacji są różne, w zależności od specyfiki gmin. W jednej np. do najpilniejszych zadań należy intensyfikacja gospodarki na użytkach zielonych, w innych — organizacja usług, budownictwo lub zmiana struktury zasiewów. Istota gospodarskiego działania polega jednak na jak najlepszym wykorzystaniu aktualnego potencjału produkcyjnego oraz na tworzeniu nowych możliwości wzrostu produkcji i poprawy warunków życia ludności w latach następnych. Aby to było realne, konieczne jest — obok konstruowania rocznych planów produkcji i usług — określenie koncepcji rozwoju gminy jako mikroregionu społeczno-gospodarczego. Dla ułatwienia prac nad tymi programami, Prezydium Rządu zatwierdziło niedawno wytyczne uproszczonych planów zagospodarowania przestrzennego gmin. Plany te powinny zapewnić właściwe ukierunkowanie zabudowy wsi, ochronę gruntów rolnych i leśnych przed nieuzasadnionym przeznaczaniem ich pod zabudowę oraz wyeliminowanie elementów żywiołowości i rozproszenia, występujących jeszcze w budownictwie na wsi.</u>
+ <u xml:id="u-13.9" who="#PoselKomenderZenon">Ważnym elementem ukształtowania oblicza każdej gminy będzie na pewno większe skoncentrowanie budownictwa w centrum gminy, w skład którego powinny wchodzić takie obiekty, jak gminna szkoła zbiorcza, ośrodek zdrowia, dom kultury, poczta, podstawowe zakłady handlowe i usługowe, urzędy i instytucje, organizacje społeczne i kulturalne, spółdzielnia kółek rolniczych, gminna spółdzielnia — „Samopomoc Chłopska”, SOP. Pozwoli to na pewno osiągnąć w jak najkrótszym czasie optimum efektów społecznych i gospodarczych.</u>
+ <u xml:id="u-13.10" who="#PoselKomenderZenon">Nie mniej ważną sprawą jest określenie w programach perspektyw poprawy warunków mieszkaniowych na wsi. Wbrew rozpowszechnionym poglądom problem mieszkaniowy wsi jest nie mniej ostry, niż w miastach. Sytuację pogarsza jeszcze niski standard wiejskich mieszkań. Zaspokojenie najpilniejszych potrzeb ludności wiejskiej wymaga, zdaniem specjalistów, zbudowania w ciągu piętnastolecia (do 1990 roku) około 2 milionów, a zmodernizowania około 1 mln 400 tys. mieszkań. Konieczność dalszego przyspieszenia tempa i unowocześnienia budownictwa mieszkaniowego na wsi jest oczywista z punktu widzenia społecznego. Rosnąca produkcja musi dawać rolnikom nie tylko większe dochody, ale także szansę poprawy warunków mieszkaniowych dla ich, najczęściej wielodzietnych, rodzin.</u>
+ <u xml:id="u-13.11" who="#PoselKomenderZenon">Rozwój rolnictwa wymaga coraz wyżej kwalifikowanych kadr, a wiadomo, że młode pokolenie rolników nie zadowala się już warunkami, w których żyli i pracowali ich ojcowie. Standard mieszkań na wsi musi być w przyszłości atrakcyjny, zachęcający do trudnej pracy w rolnictwie. Dlatego na rozwój budownictwa mieszkaniowego na wsi trzeba także spojrzeć jako na ważny czynnik warunkujący wzrost produkcji rolnej.</u>
+ <u xml:id="u-13.12" who="#PoselKomenderZenon">Stopniowe rozwiązywanie mieszkaniowych problemów wsi jest jednak zadaniem wielce skomplikowanym. Wynika to zarówno z faktu, że jest to przeważnie budownictwo jednorodzinne, realizowane dziś głównie systemem chałupniczym, jak i z tego, że w gospodarstwach indywidualnych łączyć je trzeba z całym kompleksem zabudowań gospodarczych. Wszystko to jeszcze komplikuje dodatkowo specyfika poszczególnych regionów, która musi być uwzględniona w ogólnej koncepcji zagospodarowania przestrzennego kraju. Stąd też konieczność opracowania różnych wariantów typowych projektów przystosowanych do specyfiki regionu i charakteru gospodarstw. Powinno się rozróżnić co najmniej cztery podstawowe typy obiektów mieszkalnych — przeznaczone dla właścicieli gospodarstw rolnych, dla ludności dwuzawodowej, dla ludności nierolniczej oraz dla rolników przeznaczających część pomieszczeń dla turystów i wczasowiczów.</u>
+ <u xml:id="u-13.13" who="#PoselKomenderZenon">Sprawa opracowania odpowiednich projektów typowych i wdrożenia ich do budownictwa mieszkaniowego na wsi nie jest nowa, ale ciągle jeszcze wieś buduje głównie na podstawie miejskich projektów typowych.</u>
+ <u xml:id="u-13.14" who="#PoselKomenderZenon">Pozytywnie należy ocenić fakt poszerzenia działalności spółdzielczości mieszkaniowej na teren wiejski. Wiadomo już, że spółdzielnie mieszkaniowe powstaną w tym roku w 6 — 8 gminach każdego województwa, a w przyszłym pięcioleciu we wszystkich gminach. Stworzy to warunki dla bardziej skoncentrowanego i nowoczesnego budowania obiektów mieszkalnych na wsi.</u>
+ <u xml:id="u-13.15" who="#PoselKomenderZenon">Wysoka Izbo! Zakładany znaczny wzrost produkcji rolnej, przy stale rosnącym areale Państwowego Funduszu Ziemi i obecnym stanie wyposażenia gospodarstw indywidualnych w środki techniczne oraz przy pogarszającej się strukturze wieku właścicieli gospodarstw, powoduje znaczny wzrost zadań dla kółek rolniczych, a szczególnie dla ich jednostek usługowych i produkcyjnych.</u>
+ <u xml:id="u-13.16" who="#PoselKomenderZenon">Doświadczenia ostatnich lat wykazały, że mimo dużych osiągnięć w działalności gospodarczej kółek rolniczych występuje szereg zjawisk ujemnych, rzutujących niekorzystnie na ocenę całokształtu działalności tej najbardziej masowej organizacji indywidualnych producentów rolnych. Do zjawisk tych należy zaliczyć niedomogi struktury organizacyjnej kółek rolniczych i poważny deficyt kadr specjalistycznych, niedostateczne wyposażenie zaplecza technicznego w podstawowe maszyny, urządzenia i środki transportu (o czym była mowa w wystąpieniu posła Aleksandra Schmidta), niedobór środków inwestycyjnych oraz niedoskonały system ekonomiczno-finansowy, powodujący między innymi systematyczny w' ostatnich latach spadek rentowności działalności gospodarczej.</u>
+ <u xml:id="u-13.17" who="#PoselKomenderZenon">Stowarzyszenie — „Pax” zarówno w publicystyce, jak też w terenowej działalności społeczno-gospodarczej opowiadało się za celowością zmian organizacyjnych, a szczególnie za koniecznością wyodrębnienia działalności gospodarczej z ogromnej ilości kierunków pracy kółek rolniczych. Dlatego z satysfakcją i optymizmem przyjmujemy dokonane ostatnio zmiany w strukturze kółek rolniczych, których podstawowym założeniem jest z jednej strony wzmocnienie funkcji kontrolno-nadzorczych organów samorządowych, z drugiej zaś, zwiększenie samodzielności zarządów i etatowej kadry zatrudnionej w kółkach rolniczych i ich związkach. Nadaje to kółkom rolniczym i ich związkom cechy bardziej nowoczesnej i operatywnej organizacji społeczno-gospodarczej, zdolnej do skutecznego reagowania na coraz większe potrzeby wsi i rolnictwa. Nowe zasady statutowe wysuwają na czołowe miejsce w kółkach rolniczych i ich jednostkach — działalność gospodarczą, którą powinien zarządzać aparat wykonawczy, złożony z odpowiednio przygotowanej kadry.</u>
+ <u xml:id="u-13.18" who="#PoselKomenderZenon">Spółdzielnie kółek rolniczych, jako zasadnicza jednostka działalności gospodarczej, będąca wielobranżowym i wielozakładowym przedsiębiorstwem działającym na zasadach rozrachunku gospodarczego w zakresie usług dla rolników indywidualnych i produkcji rolniczej, szczególnie na gruntach Państwowego Funduszu Ziemi, stać się mogą decydującym ogniwem nie tylko w dynamizowaniu produkcji rolnej w poszczególnych gminach, ale również ważnym elementem społeczno-gospodarczej przebudowy wsi.</u>
+ <u xml:id="u-13.19" who="#PoselKomenderZenon">Trudne i złożone działanie kółek rolniczych w ramach nowych form organizacyjnych, bazować musi nie tylko na poparciu władz terenowych, ale przede wszystkim na społecznym zaufaniu i szerokim współdziałaniu rolników indywidualnych. Podstawą do tego musi być stała poprawa ilości i jakości wykonywanych usług i pozytywne, przykładowe efekty produkcyjnej działalności ośrodków rolnych kółek rolniczych.</u>
+ <u xml:id="u-13.20" who="#PoselKomenderZenon">Wysoka Izbo! Zwiększanie produkcji żywności jest warunkiem utrzymania wysokiego tempa wzrostu spożycia w oparciu o realizowaną u nas politykę systematycznego podnoszenia realnych płac oraz dochodów ludności rolniczej. Kluczowe znaczenie tej produkcji wynika przede wszystkim z tego, że żywność stanowi nadal ok. 43% wartości ogólnych dostaw towarów na rynek wewnętrzny, a eksport produktów rolnych należy do bardziej efektywnych. Dlatego właśnie szczególnie mocno akcentowana była na I Krajowej Konferencji PZPR konieczność kompleksowego rozwiązywania problemów wyżywienia kraju. Harmonijnie muszą się rozwijać wszystkie ogniwa gospodarki żywnościowej — rolnictwo, zaopatrzenie rolnictwa w środki produkcji, usługi dla rolnictwa, skup produktów rolnych, przemysł spożywczy i handel artykułami żywnościowymi.</u>
+ <u xml:id="u-13.21" who="#PoselKomenderZenon">Na pewno najważniejszym, decydującym ogniwem całego kompleksu żywnościowego jest rolnictwo. Jego rozwój zależy od stałego postępu w metodach i organizacji produkcji, od coraz lepszego wyposażenia technicznego gospodarstw rolnych. Przede wszystkim jest on jednak rezultatem ofiarnej pracy, popartej głęboką wiedzą i doświadczeniem wszystkich pracujących w rolnictwie i na rzecz rolnictwa. Bo — jak to podkreślił na I Krajowej Konferencji PZPR I Sekretarz Komitetu Centralnego Edward Gierek — — „Postęp jest zawsze urzeczywistniany przez ludzi światłych i zespolonych w społecznym działaniu. Konieczne jest więc, aby doświadczenia najlepszych gospodarstw były upowszechniane na całej polskiej wsi, aby dążność do postępu stała się siłą napędową rozwoju naszego rolnictwa. W tym tkwi klucz do rozwiązania problemów żywnościowych w naszym kraju”.</u>
+ <u xml:id="u-13.22" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-14">
+ <u xml:id="u-14.0" who="#Marszalek">Dziękuję bardzo. Proszę Obywatelkę Sekretarza Posła Stanisławę Karną o odczytanie komunikatu.</u>
+ <u xml:id="u-14.1" who="#Marszalek">Sekretarz poseł</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-15">
+ <u xml:id="u-15.0" who="#StanislawaKarna">Bezpośrednio po zarządzeniu przerwy w posiedzeniu Sejmu odbędzie się wspólne posiedzenie Komisji Pracy i Spraw Socjalnych oraz Komisji Zdrowia i Kultury Fizycznej w sali nr 118.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-16">
+ <u xml:id="u-16.0" who="#Marszalek">Dziękuję. Zarządzam 30-minutową przerwę.</u>
+ <u xml:id="u-16.1" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu od godz. 11 min. 10 do godz. 11 min. 50)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-17">
+ <u xml:id="u-17.0" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Wznawiam obrady. Głos ma poseł Witold Łasisz:</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-18">
+ <u xml:id="u-18.0" who="#PoselLasiszWitold">Wysoki Sejmie! Rozwój produkcji rolnej jest nierozerwalnie związany z całą gospodarką, wywiera istotny wpływ na jej stan i równowagę. Sukcesy lub niepowodzenia rolnictwa stają się źródłem sukcesów lub ewentualnych zagrożeń w realizacji celów ogólnonarodowych.</u>
+ <u xml:id="u-18.1" who="#PoselLasiszWitold">Działem rolnictwa, który ma się rozwijać najbardziej dynamicznie, jest produkcja mięsa. Pragnę zwrócić uwagę na główny element limitujący rozwój hodowli zwierzęcej, jakim jest produkcja pasz.</u>
+ <u xml:id="u-18.2" who="#PoselLasiszWitold">Obecna polityka partii i państwa przyczyniła się do poważnych osiągnięć w tej dziedzinie. Zwiększono pomoc w zaopatrzeniu w pasze treściwe, wysokobiałkowe, wzrastają moce przerobowe zakładów i mieszalni pasz. Dzięki zwiększonym dostawom pasz treściwych rolnicy mają możność wzbogacenia nimi pasz, wyprodukowanych we własnych gospodarstwach. Każdy światły rolnik traktuje jednak pasze treściwe jako pasze uzupełniające, a za podstawę rozwoju hodowli bierze pasze z własnego gospodarstwa.</u>
+ <u xml:id="u-18.3" who="#PoselLasiszWitold">Ostatni okres przyniósł korzystne zmiany w plonach i uprawie roślin pastewnych w gospodarstwach indywidualnych. Jeszcze lepsze wyniki w uprawie roślin wysokowydajnych osiągnęły PGR. Poprawę w tym zakresie uważam tylko za start, wprawdzie udany, ale jest to dopiero początek drogi. Osiągnięte rezultaty, jakkolwiek dobre, są niewystarczające w stosunku do potrzeb.</u>
+ <u xml:id="u-18.4" who="#PoselLasiszWitold">W wyniku poprawy ogólnych dochodów ludności wzrasta bardzo szybko zapotrzebowanie na mięso i produkty mięsne. Mamy ambicje coraz lepiej sprostać tym zadaniom.</u>
+ <u xml:id="u-18.5" who="#PoselLasiszWitold">Absolutnie nie minę się z prawdą, jeśli stwierdzę, że w każdym gospodarstwie rolnym indywidualnym, spółdzielczym lub państwowym można znaleźć sposoby dalszego zwiększania produkcji pasz.</u>
+ <u xml:id="u-18.6" who="#PoselLasiszWitold">W zależności od gleby, klimatu, obszaru użytków zielonych oraz obranego kierunku hodowli powinniśmy z większą znajomością i wiedzą uprawiać rośliny pastewne dające w danych warunkach najwyższe plony o największej ilości składników pokarmowych z jednostki użytkowej.</u>
+ <u xml:id="u-18.7" who="#PoselLasiszWitold">Godne upowszechnienia są wysoko wydajne rośliny wieloletnie, takie np., jak: lucerna, koniczyny, cykoria, żywokost oraz strączkowe i kukurydza. Bardzo dużą rolę spełniają w uprawie na paszę — jęczmień, na zielonkę — żyto oraz rośliny okopowe, jak: ziemniaki, buraki półcukrowe czy kapusta pastewna. Wymienione rośliny powinny zabezpieczać równomierną produkcję pasz dla całorocznego żywienia zwierząt i zapewnienia niezbędnych rezerw paszowych.</u>
+ <u xml:id="u-18.8" who="#PoselLasiszWitold">Tak więc o właściwym zaopatrzeniu zwierząt w pasze decyduje właściwy dobór roślin pastewnych, w czym powinna w, szerszym stopniu udzielić pomocy służba rolna, duża produkcja pasz z poplonów i wsiewek, duża wydajność z trwałych użytków zielonych i racjonalne wykorzystanie pasz. Chcę jednocześnie podkreślić, że w dobrze zorganizowanym gospodarstwie wzrost uprawy roślin pastewnych nie powinien ograniczać produkcji zbóż i roślin przemysłowych, ale przez polepszenie stanowisk produkcję tę powiększać.</u>
+ <u xml:id="u-18.9" who="#PoselLasiszWitold">W woj. kieleckim podjęty został ogromny wysiłek w celu skutecznej realizacji zadań w zakresie pasz. Z tradycją własnej produkcji pasz nie jest u nas najlepiej. Mamy zatem bardzo dużo do zrobienia. Sądzę, że dotyczy to również, w większym lub mniejszym stopniu, innych województw.</u>
+ <u xml:id="u-18.10" who="#PoselLasiszWitold">Brak opadów atmosferycznych na przestrzeni kilku miesięcy powoduje narastanie trudnych problemów. W tej sytuacji szczególnego znaczenia nabiera racjonalne skarmianie pasz, nawożenie pastwisk, zwiększenie uprawy kukurydzy, która ma rozwinięty system korzeniowy, pozwalający na uzyskanie dobrych plonów, a także uszlachetnianie słomy na pasze (dotychczas sceptycznie odnosiliśmy się do tej sprawy, w tej chwili powinniśmy jej zasoby jak najlepiej wykorzystać) oraz pełne wykorzystanie pasz odpadowych.</u>
+ <u xml:id="u-18.11" who="#PoselLasiszWitold">Posiadanie i zbiór nawet największej ilości pasz nie stanowi jeszcze o całokształcie gospodarki paszami. Jeśli obecnie uważamy, że — „każdy kilogram pasz jest na wagę złota”, to nieodzowna staje się poprawa technologii przetwórstwa i konserwacji pasz. Głównym zagadnieniem jest kiszenie paszy. Wśród zapobiegliwych rolników powstało powiedzenie: „Silos to skarbonka rolnika”, do której zawsze i o każdej porze można sięgnąć.</u>
+ <u xml:id="u-18.12" who="#PoselLasiszWitold">Produkcja kiszonek nie może być dziś uważana tylko za jeszcze jedną metodę konserwacji pasz. Żywienie kiszonkami (przy wprowadzeniu nawet niewielkiej mechanizacji) wymaga najmniej pracy ręcznej. Produkcja kiszonek jest więc najbardziej ekonomiczna, powinna ona pokrywać zapotrzebowania pokarmowe np. bydła opasowego od 80 do 100%.</u>
+ <u xml:id="u-18.13" who="#PoselLasiszWitold">Wiele błędów popełnia się w suszeniu i dosuszaniu zielonek, w terminowym zbiorze traw i roślin pastewnych. Konserwacja pasz jest procesem złożonym i uzależnionym od wielu czynników. Stała poprawa technologii produkcji i konserwacji pasz powinna ograniczyć do minimum straty składników pokarmowych. Rolnicy muszą jednak uzyskać bardziej efektywną pomoc w tej dziedzinie zarówno w postaci instruktażu jak też szerszego wprowadzenia mechanizacji.</u>
+ <u xml:id="u-18.14" who="#PoselLasiszWitold">Nie możemy w pełni zadowalać się dotychczasowym stopniem wykorzystania pasz odpadowych. Zwłaszcza w żywieniu trzody chlewnej należy śmielej stosować wysłodki buraczane, wywar ziemniaczany, pulpę ziemniaczaną, serwatkę i inne. Nie wszędzie można je otrzymać, ale w tych rejonach, gdzie są dostępne, muszą być spożytkowane na karmę.</u>
+ <u xml:id="u-18.15" who="#PoselLasiszWitold">Wysoki Sejmie! W rozbudowie bazy paszowej istotną rolę ma do spełnienia przemysł paszowy. Podstawowym zadaniem tego przemysłu jest opracowanie i realizacja takiego asortymentu kiszonek i koncentratów paszowych, który będzie sprzyjał uzyskaniu jak największych efektów.</u>
+ <u xml:id="u-18.16" who="#PoselLasiszWitold">W latach 1973 — 1974 przewiduje się wyprodukowanie pasz przemysłowych w granicach 6 300 tys. ton. Natomiast produkcja koncentratów wzrośnie w 1975 roku o 250 tys. ton w, stosunku do roku 1973. Mimo to, nie zostaną pokryte rzeczywiste potrzeby. Dlatego należy wykorzystać w przemyśle paszowym wszystkie, nawet najmniejsze, rezerwy produkcyjne i przetwórcze, które tkwią nawet w nie wykorzystanych do końca młynach gospodarczych.</u>
+ <u xml:id="u-18.17" who="#PoselLasiszWitold">Znany jest fakt niedostatecznego stanu technicznego przemysłu paszowego. Ale nawet dobrze rozwinięty i wyposażony przemysł paszowy może nie sprostać zadaniom bez zabezpieczenia go w dostateczną ilość komponentów.</u>
+ <u xml:id="u-18.18" who="#PoselLasiszWitold">Nie stać nas i nie możemy sobie pozwolić na zmarnowanie nawet najmniejszej ilości odpadków z przemysłu spożywczego. Musi również nastąpić połączenie wysiłku przemysłu i rolników, państwowych gospodarstw rolnych oraz spółdzielni produkcyjnych dla otrzymania coraz większej ilości białka z produkcji krajowej, przez rozwój uprawy roślin wysokobiałkowych. Natomiast wyprodukowane pasze przemysłowe muszą być najwyższej jakości, bo jest to podstawowy obowiązek przemysłu paszowego.</u>
+ <u xml:id="u-18.19" who="#PoselLasiszWitold">Godne poparcia są wysiłki resortu przemysłu spożywczego i skupu zmierzające do rozwoju mocy produkcyjnych w przemyśle paszowym i zapewnienia samowystarczalności poszczególnych województw w zaopatrzeniu w paszę. Godne uznania jest również kojarzenie nowych inwestycji przemysłu paszowego i przemysłu spożywczego, przede wszystkim jeśli chodzi o młyny i elewatory.</u>
+ <u xml:id="u-18.20" who="#PoselLasiszWitold">Niech mi będzie wolno wyrazić przekonanie z tej wysokiej trybuny, że patriotyczny obowiązek wszystkich rolników i pracowników rolnictwa, wsparty skuteczną pomocą naszego państwa, zapewni w najbliższej przyszłości poważny wzrost produktów żywnościowych, w tym mięsa i przetworów mięsnych.</u>
+ <u xml:id="u-18.21" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-19">
+ <u xml:id="u-19.0" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Dziękuję. Głos ma poseł Henryk Maciołek.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-20">
+ <u xml:id="u-20.0" who="#PoselMaciolekHenryk">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Sprawy przyspieszenia rozwoju kraju, stałego polepszania warunków życia i pracy całego społeczeństwa, zajmują poczesne miejsce w polityce naszego ludowego państwa. Koncentracja wysiłków w kierunku wykorzystania wszystkich możliwości dalszego i szybszego rozwoju naszego rolnictwa jest zadaniem nie tylko rolników, ale całego narodu. Chodzi więc o to, aby z każdego hektara zbierać coraz wyższe plony, a z każdej tony paszy uzyskiwać coraz więcej mięsa, mleka i jaj.</u>
+ <u xml:id="u-20.1" who="#PoselMaciolekHenryk">Realizacja założonych wskaźników produkcji rolniczej wymaga uzyskania wyższej liczebności pogłowia zwierząt gospodarskich, polepszenia ich zdrowotności i produkcyjności. Najważniejsze zagadnienie, na które musimy położyć szczególny akcent, to zagadnienie paszowe (o którym z tej trybuny wielu mówców już wspominało), a ściślej mówiąc — produkcja, zbiór, konserwacja i racjonalne wykorzystanie pasz. One bowiem stanowią podstawę wszystkich poczynań w produkcji zwierzęcej.</u>
+ <u xml:id="u-20.2" who="#PoselMaciolekHenryk">Należy także zwrócić uwagę na racjonalne wykorzystanie istniejącej bazy biologicznej oraz ocenę użytkowości mlecznej krów, przede wszystkim w gospodarstwach indywidualnych. W tym zakresie w Polsce wiele już zrobiono, a zakłada się, że do 1980 r. oceną użytkowości mlecznej objętych będzie około 1 mln 200 tys. krów, w tym w gospodarstwach drobno-towarowych 350 tys. Stanowić to będzie 18% krów w stosunku do pogłowia ogółem, podczas gdy na Węgrzech wskaźnik ten już obecnie wynosi 20%, a w NRD — 37%.</u>
+ <u xml:id="u-20.3" who="#PoselMaciolekHenryk">Ważny problem ekonomiczny w gospodarce hodowlanej stanowią choroby zwierząt, które mają ujemny wpływ na produkcję. Likwidacja wielu chorób zaraźliwych, często niebezpiecznych dla ludzi, oraz chorób środowiskowych, ma duży wpływ na szybsze osiąganie wyższych wskaźników produkcji zwierzęcej. Np. ogólne straty powodowane przez gruźlicę i brucelozę u bydła, o których wspominał dziś Minister Barcikowski, wynosiły 1 miliard 200 milionów złotych, a straty wywoływane przez gza bydlęcego — około 600 mln złotych. Wymienione choroby, dzięki wysiłkom służby weterynaryjnej i pomocy służby zootechnicznej, zostały w Polsce prawie zlikwidowane. W dalszym ciągu jednak choroby przewodu pokarmowego trzody chlewnej — wywołane przez pasożyty — powodują, jak wynika z danych naukowych, że przyrosty dzienne, szczególnie u młodych zwierząt, mogą być obniżone o 30% przy jednocześnie wyższym zużyciu paszy o 0,3 kg na przyrost 1 kg wagi zwierzęcia.</u>
+ <u xml:id="u-20.4" who="#PoselMaciolekHenryk">Z przeprowadzonej wstępnej kalkulacji, uwzględniającej takie składniki, jak obniżone przyrosty wagi, zwiększone zużycie paszy na przyrost 1 kg mięsa, przedłużenie cyklu produkcji tucznika, nieracjonalne wykorzystanie budynków inwentarskich — wynika, że przy obecnym pogłowiu pasożyty powodują w skali rocznej obniżenie produkcji wartości około 1,5 mld zł. Analogiczne zjawisko występuje również w hodowli owiec. Przeprowadzona przez Zakład Parazytologii PAN analiza ekonomiczna wykazała, że z powodu zarobaczenia pogłowia owiec pasożytami przewodu pokarmowego straty wynoszą ponad 400 mln zł rocznie. Wzięto przy tym tylko pod uwagę zahamowanie wzrostu u młodych owiec, które waha się w granicach od 5 do 10% oraz zmniejszoną wydajność wełny od 19 do 20%. Obniżenie omawianych strat w hodowli zwierzęcej może stanowić poważną rezerwę produkcyjną, niezmiernie istotną obecnie i w przyszłości, jako że poszukujemy rezerw białka pochodzenia zwierzęcego oraz surowców, jakimi są wełna i skóry.</u>
+ <u xml:id="u-20.5" who="#PoselMaciolekHenryk">Zmiana form produkcji zwierzęcej polegająca na koncentracji o charakterze przemysłowym powoduje zasadnicze różnice w stosunkach ekologicznych zwierząt. Stąd też szybciej rozwijać się muszą badania nad zdrowotnością pasz zastępczych i przemysłowych. Intensywniej niż dotychczas powinno się prowadzić i wdrażać badania związane z rozrodem i podnoszeniem wydajności produkcyjnej zwierząt oraz badania zoohigieniczne, dotyczące budownictwa inwentarskiego, mechanizacji i nowych technologii produkcji.</u>
+ <u xml:id="u-20.6" who="#PoselMaciolekHenryk">Zmiany te prowadzą w konsekwencji do konieczności odmiennego niż dotychczas traktowania preparatów leczniczych. W grę wchodzi m.in. opłacalność stosowania, skuteczność i sposób podawania tych preparatów przy dużej koncentracji zwierząt. Wyniki merytorycznej oceny sytuacji są o tyle niepokojące, że poza niektórymi antybiotykami, jak detromycyna, która ma jeszcze zastosowanie w lecznictwie weterynaryjnym, inne antybiotyki, szczególnie z grupy tetracyklin, stają się zupełnie nieskuteczne z uwagi na dużą odporność drobnoustrojów, ponieważ antybiotyki te włączono jako — „stymulator wzrostu” do pasz, do premiksów, czyli dodatków witaminowych z antybiotykami i do koncentratów paszowych. Tym też tłumaczy się wzrastające ilości zużycia antybiotyków, podczas gdy ich efektywność lecznicza stale się zmniejsza. O zagrożeniu środowiska i całkowitej bezużyteczności grupy wymienionych preparatów świadczy następujące porównanie: w 1975 r. przewiduje się zużycie antybiotyków tylko dla celów leczniczych w ilości 20 tys. kg w czystym składniku. W tym samym czasie przemysł farmaceutyczny wprowadzi do polfamiksów wolnorynkowych i do pasz ok. 120 tys. kg antybiotyków. Nie można więc oczekiwać, aby skuteczność lecznicza była zadowalająca, jeśli pogłowie zwierząt otrzyma z paszą 6-krotnie więcej antybiotyków, niż to przewiduje się w przypadkach uzasadnionych w postępowaniu leczniczym.</u>
+ <u xml:id="u-20.7" who="#PoselMaciolekHenryk">Nasuwa się zasadnicze pytanie, czy z punktu widzenia zdrowia człowieka, jako konsumenta produktów pochodzenia zwierzęcego, powinny być nadal produkowane preparaty z dodatkiem antybiotyków. Moim zdaniem stosowanie antybiotyków w żywieniu zwierząt powinno być przedmiotem analiz i dalszych badań nauki polskiej.</u>
+ <u xml:id="u-20.8" who="#PoselMaciolekHenryk">Omawiane pasze przemysłowe w zasadniczy sposób zrewolucjonizowały nasz tradycyjny system hodowlany, chociażby w zakresie intensyfikacji chowu, zwiększenia przyrostów dziennych i techniki żywienia. Niemniej produkcja tych pasz, pomimo pozytywnych efektów, wymaga dalszych usprawnień. Nie zamierzam analizować w szczegółach technologii produkcji, ale z punktu widzenia zdrowotności oraz racjonalnego żywienia zwierząt należy zwrócić uwagę chociażby na dwa aspekty produkcji pasz. Pierwszy — dotyczy braku anty- utleniaczy w paszach, drugi — sprowadza się do pomijania w paszach środków konserwujących. W rezultacie wartość zdrowotna i odżywcza pasz może być często niedoskonała, ponieważ następują w nich szybko procesy jełczenia tłuszczy, a tym samym występują duże straty dodawanych do pasz witamin, zwłaszcza z grupy witamin A, E i K.</u>
+ <u xml:id="u-20.9" who="#PoselMaciolekHenryk">Brak środków konserwujących sprzyja rozmnażaniu się w paszach drobnoustrojów i grzybków, często chorobotwórczych, co powoduje obniżenie wartości biologicznej paszy może być istotnym czynnikiem wywołującym schorzenia przewodu pokarmowego, szczególnie u młodych zwierząt.</u>
+ <u xml:id="u-20.10" who="#PoselMaciolekHenryk">Wysoka Izbo! Dla dobrego zabezpieczenia stanu zdrowotnego hodowli oraz sprawnego funkcjonowania niezbędny jest jednolity, państwowy pion służby weterynaryjnej z jednym ośrodkiem dyspozycyjnym. Tylko taka organizacja pozwoli na odpowiednie wykorzystanie kadry specjalistów, nie powodując zbytniego powiększania administracji. W celu zwiększenia operatywności, konieczna jest rozbudowa zaplecza produkującego nowoczesny sprzęt weterynaryjny i nowoczesne środki lecznicze dla zwierząt.</u>
+ <u xml:id="u-20.11" who="#PoselMaciolekHenryk">Należy dążyć do utworzenia przy powiatowych lecznicach weterynaryjnych specjalistycznych ośrodków, które umożliwią szybsze i bardziej ekonomiczne działanie na korzyść omawianej produkcji. Niezmiernie ważną sprawą jest zwiększenie liczby fachowych kadr weterynaryjnych. Aktualnie w lecznictwie weterynaryjnym zatrudnionych jest około 3 200 lekarzy oraz 2 600 pracowników ze średnim przygotowaniem. W porównaniu z innymi krajami Europy, liczba lekarzy weterynarii w odniesieniu do ilości pogłowia jest w Polsce niższa, w szczególności jest ona mniej korzystna niż w Związku Radzieckim, Bułgarii, Czechosłowacji, na Węgrzech i w NRD. Zwiększenie liczby kadr nie jest proporcjonalne do wzrostu zadań. I tak np. w stosunku do roku 1970 liczba kadr fachowych zwiększyła się o około 3%, podczas gdy zakres zadań wzrósł o kilkanaście procent. Niedobory kadrowe powinny być łagodzone optymalnymi rozwiązaniami organizacyjnymi, a przede wszystkim odciążeniem służby specjalistycznej od wykonywania prac biurowych, związanych z pobieraniem opłat i rozliczaniem finansowym wykonywanych usług. Ważną sprawą dla prawidłowej obsługi terenu jest zapewnienie dostatecznej liczby samochodów służbowych i uznanie priorytetu pracowników terenowej służby przy nabywaniu samochodów, stanowiących ich własność, a używanych dla celów służbowych.</u>
+ <u xml:id="u-20.12" who="#PoselMaciolekHenryk">Wysoki Sejmie! Jestem przekonany, że nasza polityka rolna, stale rozwijana i doskonalona, pozwoli nie tylko na zrealizowanie zadań dziś rozpatrywanych, ale także na ich przekroczenie, podobnie jak działo się to dotychczas. Atmosfera na wsi jest bowiem dobra i pozwala sądzić, że rolnicy oraz służby współdziałające z rolnictwem dołożą wszelkich starań, aby wykorzystać w racjonalny sposób wszystkie środki dostarczane przez państwo, a także istniejące jeszcze rezerwy w wielu gospodarstwach rolnych. Będzie to odpowiedzią rolników na list Sekretariatu KC PZPR, NK ZSL i Prezydium Rządu, który m.in. podkreśla trud pracy w rolnictwie oraz wagę rolnictwa w rozwoju gospodarki narodowej i realizacji polityki społecznej w Polsce. Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-20.13" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-21">
+ <u xml:id="u-21.0" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Głos ma poseł Eugeniusz Mazurkiewicz.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-22">
+ <u xml:id="u-22.0" who="#PoselMazurkiewiczEugeniusz">Wysoka Izbo! W społeczno-gospodarczym rozwoju kraju istotne miejsce zajmują rolnictwo i przemysł rolno-spożywczy. Na nich spoczywa obowiązek produkcji żywności dla całego społeczeństwa. PZPR przy aktywnej współpracy ZSL konsekwentnie realizuje politykę szybkiego rozwoju rolnictwa, stałej poprawy zaopatrzenia go w przemysłowe środki produkcji, polepszania warunków socjalnych rolników, pracowników rolnictwa i ich rodzin.</u>
+ <u xml:id="u-22.1" who="#PoselMazurkiewiczEugeniusz">W latach 1971 — 1973, w wyniku szeregu decyzji ekonomicznych i społecznych, jakie kierownictwo partii i Rząd podjęły w stosunku do rolnictwa oraz w rezultacie ofiarnej pracy rolników osiągnięto znaczne przyspieszenie wzrostu produkcji rolnej oraz stworzono lepsze warunki dla dalszych przemian społecznych w rolnictwie.</u>
+ <u xml:id="u-22.2" who="#PoselMazurkiewiczEugeniusz">Mając na uwadze lepsze zaspokojenie potrzeb żywnościowych społeczeństwa i racjonalne wykorzystanie surowców rolniczych w latach 1971 — 1975, przeznaczamy na rozwój przemysłu rolno-spożywczego prawie trzykrotnie więcej środków inwestycyjnych niż w poprzednim pięcioleciu.</u>
+ <u xml:id="u-22.3" who="#PoselMazurkiewiczEugeniusz">Rozpoczęliśmy budowę wielu nowych zakładów w rejonach o wysokiej produkcji rolniczej oraz modernizację szeregu istniejących fabryk. Zakłady, które rozpoczęły produkcję dostarczają na rynek wiele nowych asortymentów żywności, zaś przemysł rolno-spożywczy w całości również realizuje z wyprzedzeniem swoje zadania planowe.</u>
+ <u xml:id="u-22.4" who="#PoselMazurkiewiczEugeniusz">Wielki wysiłek rolników i pracowników przemysłu rolno-spożywczego istotnie przyczyniał się do utrzymania równowagi rynkowej. Społeczeństwo nasze przeznacza bowiem na artykuły żywnościowe około 43% swoich dochodów. W 1973 roku wartość sprzedaży tych artykułów przewyższała o około 35% poziom 1970 roku.</u>
+ <u xml:id="u-22.5" who="#PoselMazurkiewiczEugeniusz">W ostatnich trzech latach najwyższą dynamikę wzrostu produkcji osiągnęły przemysły mleczarski, drobiarski, mięsny, cukierniczy, chłodniczy i owocowo-warzywny. Pozwoliło to na znaczną poprawę racjonalności odżywiania się społeczeństwa. Wzrosło spożycie artykułów białkowych — mięsa, mleka i jaj, a także owoców, warzyw i ich przetworów, ustabilizowało się spożycie tłuszczów oraz obniżyło spożycie ziemniaków i przetworów zbożowych.</u>
+ <u xml:id="u-22.6" who="#PoselMazurkiewiczEugeniusz">W parlamentarnej debacie niejednokrotnie kierowaliśmy wyrazy wysokiego uznania do rolników, pracowników rolnictwa i przemysłu spożywczego za ich trud w powiększaniu produkcji żywności. Podkreślano zależności, jakie istnieją między wzrostem produkcji rolniczej a dostawą coraz większych ilości przemysłowych środków produkcji — a zwłaszcza nawozów mineralnych i środków chemicznych ochrony roślin, maszyn i urządzeń technicznych, materiałów budowlanych i pasz przemysłowych, wielu dodatków witaminowo-antybiotykowych i mineralnych do pasz gospodarskich, mikroelementów do nawożenia roślin.</u>
+ <u xml:id="u-22.7" who="#PoselMazurkiewiczEugeniusz">Rolnictwo tym skuteczniej broni się przed ujemnymi wpływami przyrody — z którymi stale przecież musimy się liczyć — jeżeli jest lepiej wyposażone w cały zespół wspomnianych środków. Wspierają one bowiem w zasadniczy sposób wiedzę i umiejętności zawodowe producentów w działaniu na rzecz dalszego rozwoju produkcji rolniczej.</u>
+ <u xml:id="u-22.8" who="#PoselMazurkiewiczEugeniusz">Podstawowym zadaniem rolnictwa w roku bieżącym jest utrzymanie wysokiego tempa wzrostu produkcji roślinnej i zwierzęcej. Mamy ku temu sprzyjające warunki, a mianowicie wysoką aktywność społeczno-zawodową rolników, wyższe dostawy z przemysłu wielu ważnych środków produkcji, dobre przezimowanie ozimin i dostatek kwalifikowanych nasion roślin jarych, sprawny przebieg wiosennych prac polowych, utrzymywanie się tendencji wzrostowych w produkcji zwierzęcej.</u>
+ <u xml:id="u-22.9" who="#PoselMazurkiewiczEugeniusz">Rolnicy i pracownicy rolnictwa szczególnie podkreślają konieczność znacznego przyspieszenia dostaw przemysłowych środków produkcji dla rolnictwa. Kierownictwo partii i Rządu zna rosnące potrzeby rolnictwa w tym zakresie i podejmuje działania zmierzające do szybszego ich rozwiązania.</u>
+ <u xml:id="u-22.10" who="#PoselMazurkiewiczEugeniusz">Czym są powodowane niedobory tych środków w warunkach, gdy każdego roku wzrasta ich ilość z reguły o kilkanaście procent? Niedobory wynikają:</u>
+ <u xml:id="u-22.11" who="#PoselMazurkiewiczEugeniusz">— z wieloletniego, niedostatecznego zaopatrzenia rolnictwa, co w ostatnich latach, przy szybkim wzroście produkcji, jest szczególnie dotkliwie odczuwane;</u>
+ <u xml:id="u-22.12" who="#PoselMazurkiewiczEugeniusz">— z postępującego ubytku siły roboczej w rolnictwie i konieczności zastępowania jej środkami technicznymi. Dynamiczny rozwój przemysłu i budownictwa będzie w następnych latach przyspieszał spadek zatrudnienia w rolnictwie;</u>
+ <u xml:id="u-22.13" who="#PoselMazurkiewiczEugeniusz">— wreszcie wynikają one z naturalnego dążenia rolników do zmechanizowania wielu ciężkich prac i osiągania wyższej wydajności pracy.</u>
+ <u xml:id="u-22.14" who="#PoselMazurkiewiczEugeniusz">Wszystkie te problemy stawiają przed Rządem pilną potrzebę maksymalnego przyspieszania rozwoju produkcji środków dla rolnictwa, zwłaszcza w przemysłach maszynowym, chemicznym, materiałów budowlanych, lekkim i drzewnym. Dalszy rozwój produkcji rolniczej zależy obecnie zarówno od powszechnego zaangażowania rolników, jak też od wysiłków licznej rzeszy robotników przemysłowych.</u>
+ <u xml:id="u-22.15" who="#PoselMazurkiewiczEugeniusz">Pragnę zatrzymać uwagę kolegów posłów na czterech grupach zagadnień, a mianowicie na zwiększaniu chowu zwierząt, gospodarce paszowej, lepszym wykorzystaniu ziemi w rolnictwie oraz na sprawie rozwoju kooperacji w produkcji rolniczej.</u>
+ <u xml:id="u-22.16" who="#PoselMazurkiewiczEugeniusz">1. Rolnicy i pracownicy rolnictwa powinni podejmować wielorakie działania, aby osiągnąć w tym roku dalszy wzrost pogłowia zwierząt. Pogłowie trzody chlewnej, mając korzystne warunki rozwoju, wykazuje wysokie tempo wzrostu. Większą uwagę powinniśmy więc zwrócić na dalsze powiększanie pogłowia bydła oraz na wzrost produkcji żywca wołowego i mleka. Struktura użytków rolnych i produkcji roślinnej wskazuje, że dla tego kierunku produkcji zwierzęcej mamy dogodne warunki rozwoju.</u>
+ <u xml:id="u-22.17" who="#PoselMazurkiewiczEugeniusz">Posiadamy także dużą liczbę cieląt, których znaczna część jest przeznaczana na ubój w pierwszych tygodniach życia. Dla przykładu — w 1973 r. na ubój przeznaczono prawie 1 mln 800 tys. sztuk cieląt, a więc zaledwie o ok. 250 tys. sztuk mniej niż w 1970 r. Zwiększony opas cieląt powinien stać się jedną z ważnych form specjalizacji gospodarstw. Jest to ważny problem gospodarczy, który powinien być szeroko popularyzowany przez terenową służbę rolną, przodujących rolników, kółka rolnicze oraz aktyw spółdzielczości wiejskiej. Podobnie korzystne warunki mamy dla rozwoju pogłowia owiec i wzrostu produkcji baraniny i wełny.</u>
+ <u xml:id="u-22.18" who="#PoselMazurkiewiczEugeniusz">2. Szybki wzrost produkcji zwierzęcej stawia przed rolnikami i administracją rolną zadanie stałej troski o powiększanie zasobów paszowych. W miarę intensyfikacji produkcji zwierzęcej rośnie udział spasanych pasz treściwych. Nie jest jednak ekonomicznie uzasadnione zastępowanie paszami treściwymi innych grup pasz gospodarskich. Państwo wspiera coraz wyższymi dostawami pasz treściwych wysiłki rolników, mające na celu wzrost produkcji zwierzęcej. Taką politykę pomocy paszowej — jak stwierdził Minister Rolnictwa — Rząd będzie kontynuował, utrzymując odpowiedni import zbóż i innych pasz wysokobiałkowych. Lecz w rolnictwie muszą być wykorzystane wszystkie możliwości zwiększenia produkcji pasz. Chodzi tu zwłaszcza o dalsze zwiększanie areału uprawy znanych rolnikom bardziej intensywnych roślin pastewnych, chodzi o poprawę gospodarki na łąkach i powszechne uzyskiwanie trzech pokosów siana, o bardziej planowe użytkowanie pastwisk itd. W gospodarce paszowej utrzymuje się wśród rolników wiele ekstensywnych rozwiązań i niewłaściwych przyzwyczajeń. Terenowa służba rolna, przodujący rolnicy, aktyw kółek rolniczych powinni prowadzić szeroką działalność organizacyjną i wyjaśniającą w celu uzyskania szybszego powiększenia zasobów paszowych.</u>
+ <u xml:id="u-22.19" who="#PoselMazurkiewiczEugeniusz">3. Polska należy do krajów, które posiadają w przeliczeniu na 1 mieszkańca stosunkowo mało ziemi użytkowanej rolniczo. Obecnie wskaźnik ten wynosi 0,58 ha, a w okresie do 1990 r., w wyniku wzrostu liczby ludności i przejmowania części ziemi z rolnictwa na inne cele gospodarki narodowej, obniży się do około 0,5 ha na jedną osobę. Stąd też obowiązkiem rolników i administracji rolnej, a zwłaszcza urzędów gminnych, jest dbałość o jak najlepsze wykorzystanie użytków rolnych i wysoki poziom agrotechniczny upraw. Jest to zagadnienie złożone, gdyż część rolników jest w podeszłym wieku i nie ma następców, część podejmując pracę w zawodach pozarolniczych, nie jest w stanie zwiększyć intensywności produkcji w swoich gospodarstwach, dla wielu innych niedostatek maszyn i urządzeń technicznych oraz szczupłość budynków inwentarskich też stanowi istotną przeszkodę we wzroście produkcji.</u>
+ <u xml:id="u-22.20" who="#PoselMazurkiewiczEugeniusz">W interesie całego społeczeństwa jest, aby ziemia była w pełni produktywnie wykorzystana. Sprawy te trzeba rozwiązywać różnie, odpowiednio do lokalnych warunków. Poprawie intensywności gospodarki ziemią sprzyjać będą postanowienia kierownictwa partii i Rządu, które szczegółowo omówił Premier tow. Piotr Jaroszewicz na poprzednim posiedzeniu Sejmu. Założeniem ich będzie stworzenie dostatnich warunków życiowych rolnikom w podeszłym wieku i zagospodarowanie ich ziemi przez PGR, rolnicze spółdzielnie produkcyjne, ośrodki rolne kółek rolniczych, grupy rolników lub rolników indywidualnych.</u>
+ <u xml:id="u-22.21" who="#PoselMazurkiewiczEugeniusz">Polepszenie gospodarki ziemią powinno być ważnym tematem pracy urzędu gminnego i jego służby rolnej oraz kółek rolniczych, które posiadając dużą ilość sprzętu technicznego i korzystne warunki dla rozwoju usług, są w stanie coraz lepiej ten sprzęt wykorzystywać i pomagać rolnikom w gospodarowaniu bądź też organizować różne formy zespołowej gospodarki rolnej na tych gruntach.</u>
+ <u xml:id="u-22.22" who="#PoselMazurkiewiczEugeniusz">4. Przed dwoma laty podjęliśmy w rolnictwie szerzej sprawy specjalizacji produkcyjnej gospodarstw oraz rozwoju kooperacji między gospodarstwami chłopskimi, jak też między nimi a gospodarstwami uspołecznionymi. Liczna grupa gospodarstw chłopskich specjalizuje się obecnie w chowie krów i produkcji mleka, w opasie młodego bydła rzeźnego, tuczu trzody chlewnej, produkcji drobiarskiej, uprawie roślin. Rozpoczęło także działalność kilkanaście tysięcy zespołów chłopskich produkcji roślinnej, zwierzęcej, zespołowego użytkowania maszyn własnych lub stanowiących zespołowy majątek kółek. Wiele zespołów produkcji rolniczej korzysta z ekonomicznej pomocy państwa.</u>
+ <u xml:id="u-22.23" who="#PoselMazurkiewiczEugeniusz">Kooperację produkcyjną z rolnikami — na podstawie długookresowych umów — rozwijają państwowe gospodarstwa rolne, rolnicze spółdzielnie produkcyjne i ośrodki rolne kółek rolniczych. Dotyczy ona zwłaszcza produkcji zwierzęcej, produkcji pasz i świadczenia usług mechanizacyjnych.</u>
+ <u xml:id="u-22.24" who="#PoselMazurkiewiczEugeniusz">Różnorodność form zespołowego współdziałania w rolnictwie stwarza możliwości szerokiej integracji społeczno-produkcyjnej rolników oraz coraz lepszej realizacji polityki rolnej partii prowadzonej wspólnie ze Zjednoczonym Stronnictwem Ludowym. Daje to terenowym władzom partyjnym i państwowym możliwość odpowiedniej inspiracji politycznej rolników oraz pomocy organizacyjnej i materialnej, sprzyjających rozwojowi produkcji i dalszym przemianom socjalistycznym w rolnictwie.</u>
+ <u xml:id="u-22.25" who="#PoselMazurkiewiczEugeniusz">Wzrost towarowej produkcji rolniczej stawia zwiększone wymagania przed organizacjami spółdzielczymi i instytucjami obsługi rolnictwa. Chodzi bowiem o polepszenie odbioru produktów rolnych, poprawę zaopatrzenia gospodarstw w środki produkcji i w usługi. Wszystkie te działania powinny ułatwiać producentom rozwój produkcji oraz zmniejszać stratę czasu związaną ze zbytem produkcji i załatwianiem wielu spraw w urzędach i instytucjach. Nadzór naczelników gmin nad rozwojem usług ma więc istotne znaczenie społeczne.</u>
+ <u xml:id="u-22.26" who="#PoselMazurkiewiczEugeniusz">Wzrost towarowej produkcji rolnictwa zwiększa także dochody ludności wsi, co znajduje wyraz we wzroście obrotów towarowych. Tak np. w sieci detalicznej gminnych spółdzielni — „Samopomoc Chłopska” wartość sprzedaży ogółem była w zeszłym roku wyższa o ponad 40% w stosunku do roku 1970, przy czym sprzedaż artykułów do produkcji rolnej wzrosła o 50%, artykułów żywnościowych o 40%, przemysłowych konsumpcyjnych ponad 30%.</u>
+ <u xml:id="u-22.27" who="#PoselMazurkiewiczEugeniusz">Aby sprostać szybko rosnącym obrotom towarowym na rynku wiejskim Centrala Rolniczych Spółdzielni — „Samopomoc Chłopska” przyspieszyła rozbudowę bazy materialnej gminnych spółdzielni, realizowaną głównie własnym wykonawstwem przy dużej pomocy społecznej rolników — członków spółdzielni. Jednakże sieć handlowa na wsi nadal jest niedostateczna. Dlatego CRS powinna kontynuować szybką rozbudowę handlowej bazy spółdzielczej. Analogiczne zadania stoją także przed spółdzielczością ogrodniczą.</u>
+ <u xml:id="u-22.28" who="#PoselMazurkiewiczEugeniusz">Wysoka Izbo! W marcu bieżącego roku Sekretariat Komitetu Centralnego PZPR, Prezydium Naczelnego Komitetu Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego i Prezydium Rządu skierowały list do podstawowych organizacji partyjnych i komitetów gminnych, do kół i gminnych komitetów ZSL, naczelników gmin i kierownictwa organizacji społeczno-gospodarczych działających na wsi, w którym zwróciły się z apelem do całej społeczności wiejskiej o wykorzystanie wszystkich możliwości w celu utrzymania wysokiego tempa wzrostu produkcji rolniczej w bieżącym roku i jak najlepszej realizacji zadań planu rozwoju społeczno-gospodarczego kraju.</u>
+ <u xml:id="u-22.29" who="#PoselMazurkiewiczEugeniusz">W większości wsi i przedsiębiorstw obsługi rolnictwa odbyły się już wspólne zebrania POP PZPR i kół ZSL z licznym udziałem bezpartyjnych rolników i pracowników.</u>
+ <u xml:id="u-22.30" who="#PoselMazurkiewiczEugeniusz">List spotkał się z powszechną aprobatą wsi, wyrazem czego są liczne zobowiązania produkcyjne, które powiększą towarową produkcję w roku bieżącym.</u>
+ <u xml:id="u-22.31" who="#PoselMazurkiewiczEugeniusz">Pozytywnym zjawiskiem jest uznanie faktu, że dopiero harmonijny rozwój produkcji rolniczej, przemysłu rolno-spożywczego i całej sfery obrotu towarowego na wsi, sprzyjać będzie pomyślnemu rozwiązywaniu ważnych dla społeczeństwa problemów racjonalnej gospodarki żywnościowej.</u>
+ <u xml:id="u-22.32" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-23">
+ <u xml:id="u-23.0" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Wyczerpaliśmy listę mówców. Zamykam dyskusję.</u>
+ <u xml:id="u-23.1" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Wysoki Sejmie! Konwent Seniorów proponuje, aby Wysoki Sejm podjął uchwałę następującej treści:</u>
+ <u xml:id="u-23.2" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">„Uchwała Sejmu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej z dnia 10 kwietnia 1974 r. w sprawie przygotowań i dotychczasowej realizacji zadań rolnictwa w 1974 r.</u>
+ <u xml:id="u-23.3" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej przyjmuje do zatwierdzającej wiadomości informację Ministra Rolnictwa Kazimierza Barcikowskiego o stanie przygotowań i dotychczasowej realizacji zadań rolnictwa w 1974 r. oraz akceptuje w pełni działania Rządu podejmowane dla wzrostu produkcji rolnej i przemysłu rolno-spożywczego w celu lepszego zaopatrzenia rynku oraz społeczno-gospodarczego i kulturalnego rozwoju wsi.</u>
+ <u xml:id="u-23.4" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej stwierdza, że stały rozwój produkcji rolnej uzależniony jest zarówno od świadomego i zorganizowanego wysiłku wszystkich producentów rolnych: rolników, pracowników państwowych gospodarstw rolnych oraz członków rolniczych spółdzielni produkcyjnych, jak i od rzeczowych efektów pracowników tych gałęzi gospodarki narodowej, które na rzecz rolnictwa pracują — zwłaszcza przemysłu maszynowego i chemicznego.</u>
+ <u xml:id="u-23.5" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Sejm PRL apeluje do pracowników tych gałęzi gospodarki narodowej, aby wykorzystali wszystkie możliwości dalszego zwiększenia dostaw środków produkcji dla rolników, zwłaszcza ciągników, maszyn rolniczych, środków transportu, materiałów budowlanych, nawozów mineralnych, środków ochrony roślin, koncentratów, mieszanek paszowych.</u>
+ <u xml:id="u-23.6" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Sejm PRL wskazuje na potrzebę ciągłego doskonalenia usług i zaopatrzenia rolnictwa w wodę i energię elektryczną oraz modernizacji dróg dojazdowych.</u>
+ <u xml:id="u-23.7" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Wysoki stopień umaszynowienia, elektryfikacji, chemizacji i usług dla rolnictwa jest nieodzownym warunkiem zarówno nowoczesnej gospodarki i kultury rolnej, jak też materialną przesłanką strukturalnych przeobrażeń wsi polskiej.</u>
+ <u xml:id="u-23.8" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Sejm PRL poleca komisjom sejmowym, aby wszechstronnie i systematycznie kontrolowały realizację zadań związanych z rozwojem rolnictwa i zaleca posłom w ramach ich działalności podejmowanie i popieranie inicjatyw, służących dalszemu wzrostowi produkcji rolnej, technicznej i społecznej rekonstrukcji rolnictwa oraz stałej poprawie warunków życia na wsi.</u>
+ <u xml:id="u-23.9" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Sejm PRL wyraża przekonanie, że obywatelska postawa wszystkich producentów rolnych, ogniw administracji państwowej i gospodarczej oraz aktywu społeczno-gospodarczych organizacji wsi — wszystkich pracujących na rzecz rolnictwa — może i powinna przynieść w efekcie pełną realizację i przekroczenie zadań, jakie stawia przed rolnictwem plan społeczno-gospodarczego rozwoju kraju w roku 1974.</u>
+ <u xml:id="u-23.10" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Będzie to godna forma uczczenia 30-lecia Polski Ludowej.”</u>
+ <u xml:id="u-23.11" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ <u xml:id="u-23.12" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Czy w sprawie projektu tej uchwały ktoś z Obywateli Posłów pragnie zabrać głos?</u>
+ <u xml:id="u-23.13" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Nikt się nie zgłasza.</u>
+ <u xml:id="u-23.14" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Jeżeli nie usłyszę sprzeciwu, będę uważał, że Sejm proponowaną przez Konwent Seniorów uchwałę przyjął.</u>
+ <u xml:id="u-23.15" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Sprzeciwu nie słyszę.</u>
+ <u xml:id="u-23.16" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Stwierdzam, że Sejm uchwałę podjął.</u>
+ <u xml:id="u-23.17" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Przystępujemy do punktu 4 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Spraw Wewnętrznych i Wymiaru Sprawiedliwości o dekrecie z dnia 7 lutego 1974 r. o ustanowieniu Medalu 30-lecia Polski Ludowej (Dz. U. nr 7, poz. 36) — (druk nr 142).</u>
+ <u xml:id="u-23.18" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Konwent Seniorów proponuje, aby powyższy punkt został rozpatrzony przez Wysoki Sejm łącznie z następnym, z kolei piątym punktem porządku dziennego, w którym przewidziane jest: Sprawozdanie Komisji Spraw Zagranicznych o przedstawionym przez Radę Państwa projekcie ustawy o ustanowieniu Orderu Zasługi (druki nr 138 i 143).</u>
+ <u xml:id="u-23.19" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Jeśli nie usłyszę sprzeciwu, będę uważał, że Sejm wyraził zgodę na tę propozycję.</u>
+ <u xml:id="u-23.20" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Sprzeciwu nie słyszę.</u>
+ <u xml:id="u-23.21" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Przystępujemy zatem do łącznego rozpatrzenia punktów 4 i 5 porządku dziennego.</u>
+ <u xml:id="u-23.22" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Proszę o zabranie głosu Członka Rady Państwa Ob. Jerzego Ziętka.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-24">
+ <u xml:id="u-24.0" who="#CzlonekRadyPanstwaJerzyZietek">Obywatelu Marszałku! Wysoka Izbo! W tym roku upływa 30 lat od historycznego Manifestu Lipcowego. Dla wszystkich, którzy żyją na polskiej ziemi i codziennym wysiłkiem współtworzą historię naszej ludowej ojczyzny — 30 rocznica narodzin socjalistycznego państwa jest jubileuszem o wielkiej, ogólnonarodowej doniosłości.</u>
+ <u xml:id="u-24.1" who="#CzlonekRadyPanstwaJerzyZietek">Po trzech dziesięcioleciach możemy z satysfakcją stwierdzić, że przyrzeczenia złożone narodowi w Manifeście Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego, zostały w pełni dotrzymane.</u>
+ <u xml:id="u-24.2" who="#CzlonekRadyPanstwaJerzyZietek">Dzięki dalekowzrocznej myśli politycznej PPR, która splotła w nierozerwalną całość sprawę narodowego i społecznego wyzwolenia kraju, skupiając wokół niej obóz polskiej demokracji, dzięki ofierze krwi żołnierza polskiego na frontach II wojny światowej i polach bitewnych polskiego ruchu oporu, dzięki sojuszowi i poparciu Związku Radzieckiego, głównej, zwycięskiej siły koalicji antyhitlerowskiej — Polska odrodziła się w sprawiedliwych, historycznych granicach.</u>
+ <u xml:id="u-24.3" who="#CzlonekRadyPanstwaJerzyZietek">Wrócił do Polski Dolny Śląsk z Wrocławiem i cały Górny Śląsk, wróciły Ziemia Lubuska, Pomorze Zachodnie ze Szczecinem, Gdańsk, Warmia i Mazury.</u>
+ <u xml:id="u-24.4" who="#CzlonekRadyPanstwaJerzyZietek">Polska stała się państwem jednolitym pod względem narodowym, uzyskała na wszystkich swych granicach trwałych i niezawodnych sojuszników i przyjaciół, wkroczyła na drogę socjalistycznych przeobrażeń aktami o powszechnej reformie rolnej i o nacjonalizacji podstawowych dziedzin gospodarki narodowej, oddając we władanie narodu bogactwa naszej ziemi i wytwory jego pracy.</u>
+ <u xml:id="u-24.5" who="#CzlonekRadyPanstwaJerzyZietek">Przewodził budowie i rozwojowi Polski Ludowej polski ruch robotniczy, który — przezwyciężając rozłam w swych szeregach — powołał do życia Polską Zjednoczoną Partię Robotniczą. System polityczny naszego państwa opiera się na sojuszu wiodącej siły społecznej — klasy robotniczej z chłopstwem i inteligencją. Znajduje on odzwierciedlenie we Froncie Jedności Narodu, we współdziałaniu PZPR z ZSL i SD, organizacjami społecznymi i zawodowymi oraz obywatelami bezpartyjnymi pod ogólnopolitycznym kierownictwem PZPR.</u>
+ <u xml:id="u-24.6" who="#CzlonekRadyPanstwaJerzyZietek">Odbudowaliśmy nasze państwo.</u>
+ <u xml:id="u-24.7" who="#CzlonekRadyPanstwaJerzyZietek">Jest to państwo o nowym obliczu społecznym i politycznym, zespolone wewnętrznie, a związane braterskimi sojuszami ze Związkiem Radzieckim i całą wspólnotą socjalistyczną, ucieleśniające żywotne interesy ludzi pracy, urzeczywistniające zasady ludowładztwa, organizujące zbiorowy wysiłek całego narodu.</u>
+ <u xml:id="u-24.8" who="#CzlonekRadyPanstwaJerzyZietek">W ciągu tych lat trzydziestu zmieniła się geografia gospodarcza Polski, zwielokrotnione zostały jej siły wytwórcze. Możemy z uzasadnioną dumą powiedzieć, że Polska Ludowa w roku swojego jubileuszu to kraj całkowicie odmieniony, to kraj o potężnym potencjale produkcyjnym i ogromnych możliwościach twórczych.</u>
+ <u xml:id="u-24.9" who="#CzlonekRadyPanstwaJerzyZietek">Nie ma dziedziny życia społecznego, gospodarczego i politycznego, nie ma takiego miejsca na mapie Polski, które nie uległyby głębokim, pozytywnym przeobrażeniom w trakcie trzydziestoletniego rozwoju naszej socjalistycznej ojczyzny.</u>
+ <u xml:id="u-24.10" who="#CzlonekRadyPanstwaJerzyZietek">Miarą osiągniętego postępu jest dwukrotny wzrost udziału produkcji przemysłowej Polski w produkcji światowej. Zajmujemy w niej obecnie 10 miejsce w świecie.</u>
+ <u xml:id="u-24.11" who="#CzlonekRadyPanstwaJerzyZietek">Rozwijamy nasze rolnictwo i przeobrażamy wieś polską. Już dawno zlikwidowaliśmy analfabetyzm, przystępujemy do upowszechnienia średniego wykształcenia ogólnokształcącego lub zawodowego. 730 tys. obywateli posiada dyplomy wyższych uczelni.</u>
+ <u xml:id="u-24.12" who="#CzlonekRadyPanstwaJerzyZietek">Dochód narodowy wzrósł od 1950 roku pięciokrotnie.</u>
+ <u xml:id="u-24.13" who="#CzlonekRadyPanstwaJerzyZietek">W miarę wzrostu potencjału gospodarczego kraju coraz śmielej realizujemy nasz program socjalny. Szczególną troską otaczamy rodzinę, rozwijając opiekę nad matką i dzieckiem, stopniowo rozwiązujemy złożony program mieszkaniowy, rozwijamy powszechną służbę zdrowia, stale ulepszamy warunki życia i wypoczynku wszystkich ludzi pracy.</u>
+ <u xml:id="u-24.14" who="#CzlonekRadyPanstwaJerzyZietek">Zeszły z areny społecznej klasy wyzyskujące, usunięty został wyzysk, zmniejszyły się znacznie dysproporcje społeczne. Nie ma w Polsce ludzi bezdomnych i głodnych. Nawet tam, gdzie odczuwamy dzisiaj jeszcze braki — postęp w zaspokajaniu potrzeb, osiągnięty w ciągu lat trzydziestu jest znaczny, a młode pokolenia Polaków nie miały nigdy w naszej historii takich możliwości coraz wszechstronniejszego wykorzystania swych uzdolnień i talentów.</u>
+ <u xml:id="u-24.15" who="#CzlonekRadyPanstwaJerzyZietek">Jest to dobitny dowód na to, że dobrze wykorzystujemy szansę, jaką uzyskaliśmy, wiążąc na zawsze losy naszego kraju z socjalistyczną drogą rozwoju. Ustrój socjalistyczny uczynił z ludzi pracy włodarza kraju i stworzył warunki, w których praca narodu zaspokaja coraz szersze potrzeby jego materialnego i duchowego rozwoju, otwiera nowe perspektywy budowy rozwiniętego społeczeństwa socjalistycznego i zapewnia Polsce poczesne miejsce wśród krajów świata.</u>
+ <u xml:id="u-24.16" who="#CzlonekRadyPanstwaJerzyZietek">Ogromny był wysiłek narodu w ciągu tych lat trzydziestu: poczynając od uruchamiania produkcji w fabrykach, kopalniach, hutach i zakładach pracy, od organizowania pracy szkół i placówek kultury, od odbudowy zniszczonych miast i wsi, przez ogólnonarodowy czyn lat pięćdziesiątych — budowę Nowej Huty, którą rozpoczęliśmy proces industrializacji kraju i przez rewolucję oświatową, która uczyniła Polskę krajem kształcących się ludzi — aż po dzień dzisiejszy, po współczesny kształt dynamicznie rozwijającej się społecznie i gospodarczo socjalistycznej Polski.</u>
+ <u xml:id="u-24.17" who="#CzlonekRadyPanstwaJerzyZietek">Źródłem tego wysiłku naszego narodu był w ciągu tych lat i będzie w przyszłości patriotyzm, przejawiający się w obywatelskim zaangażowaniu i w ofiarnej pracy dla socjalistycznej ojczyzny.</u>
+ <u xml:id="u-24.18" who="#CzlonekRadyPanstwaJerzyZietek">Powinniśmy w roku trzydziestolecia oddać należny szacunek dla dokonań wszystkich Polaków, którzy w trudnych warunkach bohaterską walką, myślą twórczą i rzetelną pracą, aktywną działalnością społeczną i wychowawczą, wszędzie i w każdej dziedzinie budowali Polskę Ludową — nasz wspólny dom i naszą wspólną dumę.</u>
+ <u xml:id="u-24.19" who="#CzlonekRadyPanstwaJerzyZietek">Powinniśmy oddać należny szacunek wszystkim Polakom, którzy umacniali socjalistyczne wartości naszej ojczyzny. Polska Ludowa, jej pomyślność i perspektywy dalszego rozwoju są wspólnym dziełem serc, umysłów i rąk ludzi pracy w naszym kraju.</u>
+ <u xml:id="u-24.20" who="#CzlonekRadyPanstwaJerzyZietek">Dobiegające końca 30-lecie było w życiu naszego narodu epoką zwycięstwa sprawy człowieka. Na dorobek tego przełomowego w naszych dziejach okresu historycznego składa się cząstka pracy każdego z nas. Liczne są zastępy przodowników pracy, bohaterów pracy socjalistycznej, budowniczych Polski Ludowej. Liczne są rzesze ofiarnych patriotów, którzy są głównymi twórcami historycznego awansu Polski, którzy nie szczędzą trudu, aby nasz kraj rósł w siły i znaczenie. Każdy obywatel naszej ojczyzny, który nie szczędził sił dla umacniania Polski, ma poczucie uzasadnionej dumy, że jego wysiłek nie poszedł na marne, że jego praca i trud owocują w materialnym i społecznym kształcie współczesnej Polski.</u>
+ <u xml:id="u-24.21" who="#CzlonekRadyPanstwaJerzyZietek">Dając wyraz uznania dla wkładu ludzi pracy w budownictwo socjalistyczne i rozwój społeczno-gospodarczy kraju, Rada Państwa ustanowiła dekretem z dnia 7 lutego 1974 r. Medal 30-lecia Polski Ludowej. Odznaczenie to będzie wyrazem uznania dla patriotycznego zaangażowania i ofiarnej pracy, dla pracy, która w 30-łetniej historii naszego ludowego państwa stała się obywatelską wartością, sprawą honoru i chwały. Wyrażając uznanie dla wybitnych przodowników pracy, chcemy nadać walor wysokiej społecznej oceny każdej wyróżniającej się wytrwałością, solidnością i sumiennością robocie. Będziemy wspierali te wartości, które wynikają z naszej społecznej ideologii, te postawy obywatelskie i działania, którym przysługuje imię socjalizmu.</u>
+ <u xml:id="u-24.22" who="#CzlonekRadyPanstwaJerzyZietek">„Naczelne pytania i zarazem główne zadania, jakie stawiamy dziś przed sobą — mówił na XIII Plenum KC PZPR I Sekretarz Partii Edward Gierek — dotyczyć muszą właściwości jednostkowych i zbiorowych, w jakie powinien być wyposażony każdy Polak i naród jako całość w nadchodzących 10-leciach, u progu nowego wieku. Odpowiedź na te pytania stanowi najważniejszy składnik wizji przyszłej Polski. Jeśli pragniemy, aby Polska dźwigała się wzwyż, każdy Polak musi się także przeobrażać, musi rozwijać swoje możliwości, musi kształtować swoją postawę ideową na miarę zadań, które stoją przed narodem”.</u>
+ <u xml:id="u-24.23" who="#CzlonekRadyPanstwaJerzyZietek">Niechże więc to odznaczenie, na którym wyryto dewizę: — „Walka — Praca — Socjalizm” uzmysławia raz jeszcze, także naszej młodzieży, że dom wspólny, ojczyzna, Polska bogaci się codziennymi czynami wszystkich jej obywateli i przed każdym Polakiem wysuwa pytanie: czy mój wkład w dzieło rozkwitu Polski Ludowej jest wystarczający i co powinienem uczynić, by zwiększyć swój udział w pomnażaniu materialnego i duchowego bogactwa kraju.</u>
+ <u xml:id="u-24.24" who="#CzlonekRadyPanstwaJerzyZietek">Obywatele Posłowie! Polska Rzeczpospolita Ludowa jest uznanym orędownikiem pokojowej polityki w świecie. Znajduje ona pełne potwierdzenie w polityce zagranicznej naszego państwa. Kształtują ją przesłanki ideowo-polityczne socjalizmu oraz interesy narodowe i cele społeczno-gospodarczego rozwoju. Stanowią one jednorodną spójność.</u>
+ <u xml:id="u-24.25" who="#CzlonekRadyPanstwaJerzyZietek">Jesteśmy niezłomnym ogniwem obozu socjalistycznego. Łączą nas trwałe, braterskie sojusze ze Związkiem Radzieckim, z naszymi najbliższymi sąsiadami, ze wszystkimi krajami wspólnoty socjalistycznej.</u>
+ <u xml:id="u-24.26" who="#CzlonekRadyPanstwaJerzyZietek">Nierozerwalne są łączące nas więzy przyjaźni i solidarności, stosunki gospodarcze, naukowo-techniczne, kulturalne i szerokie kontakty społeczeństw, oparte na wspólnocie celów programowo-ustrojowych, na obronnym Układzie Warszawskim, wynikające z przynależności Polski do RWPG, z układów o współpracy i pomocy wzajemnej i z wieloletnich umów dwustronnych.</u>
+ <u xml:id="u-24.27" who="#CzlonekRadyPanstwaJerzyZietek">Jednocześnie pragniemy rozwijać i rozwijamy stosunki ze wszystkimi krajami o odmiennych ustrojach społeczno-gospodarczych, oparte na uznaniu realiów ukształtowanych w wyniku II wojny światowej i rozgromienia hitleryzmu, na zasadzie pokojowego rozwoju świata i rozwiązywania wszelkich sporów na drodze rokowań, oparte na równoprawnym i wzajemnie korzystnym rozwoju współpracy gospodarczej i naukowo-kulturalnej.</u>
+ <u xml:id="u-24.28" who="#CzlonekRadyPanstwaJerzyZietek">Sądzimy, że zapoczątkowane procesy odprężenia w stosunkach międzynarodowych będzie cechowała tendencja do stabilizacji i pogłębienia w interesie ludzkości, w interesie wszystkich narodów.</u>
+ <u xml:id="u-24.29" who="#CzlonekRadyPanstwaJerzyZietek">Aktywność i inicjatywy Rządu PRL podejmowane w walce o pokój i odprężenie międzynarodowe we współdziałaniu ze Związkiem Radzieckim oraz państwami wspólnoty socjalistycznej podniosły autorytet naszego kraju, zyskały mu uznanie i szacunek.</u>
+ <u xml:id="u-24.30" who="#CzlonekRadyPanstwaJerzyZietek">Stara dewiza — „Za waszą i naszą wolność”, która budziła sympatie dla Polski wśród wielu narodów świata, została wzbogacona nowym wkładem Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej w ciągu 30 lat jej aktywności na forum państwowych i społecznych organizacji międzynarodowych, w pokojowych misjach i w dwustronnych kontaktach politycznych, gospodarczych i społecznych. Dużą rangę w świecie zyskała polska nauka i kultura.</u>
+ <u xml:id="u-24.31" who="#CzlonekRadyPanstwaJerzyZietek">Zyskaliśmy nowych partnerów w wielu krajach świata, współdziała z nami wiele instytucji i ludzi. Cenimy każdy przejaw sympatii dla naszego kraju, dla naszych osiągnięć politycznych, społecznych i gospodarczych, dla naszej nauki i kultury. Odnosimy się z szacunkiem do tych naszych współpartnerów, którzy — kierując się dobrze rozumianym interesem własnych społeczeństw i realizmem politycznym — stają w rokowaniach na gruncie wzajemnego poszanowania i obopólnych korzyści, niwelując bariery zrodzone z zimnej wojny.</u>
+ <u xml:id="u-24.32" who="#CzlonekRadyPanstwaJerzyZietek">Rozwój stosunków międzynarodowych rodzi potrzebę wzbogacania form, w jakich państwo nasze może dać wyraz uznania dla tych, którzy dla Polski, dla współpracy między narodami i pokoju w świecie położyli zasługi.</u>
+ <u xml:id="u-24.33" who="#CzlonekRadyPanstwaJerzyZietek">Biorąc tę potrzebę pod uwagę, Rada Państwa przedłożyła Wysokiemu Sejmowi projekt ustawy o ustanowieniu Orderu Zasługi PRL.</u>
+ <u xml:id="u-24.34" who="#CzlonekRadyPanstwaJerzyZietek">Będzie ten order nadawany również jako wyraz uznania dla wielu działaczy Polonii — dla obywateli innych krajów, którzy darzą uczuciem starą swoją ojczyznę, swymi osiągnięciami rozsławiają jej imię, popularyzują polską historię, kulturę i naukę oraz jej współczesny dorobek.</u>
+ <u xml:id="u-24.35" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-25">
+ <u xml:id="u-25.0" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Dziękuję. Głos ma obecnie sprawozdawca czwartego punktu porządku obrad poseł Bernard Rośkiewicz.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-26">
+ <u xml:id="u-26.0" who="#PoselRoskiewiczBernard">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! W okresie poprzedzającym bieżącą sesję Sejmu dekretem z dnia 7 lutego 1974 r. Rada Państwa ustanowiła Medal 30-lecia Polski Ludowej. Dekret ten został rozpatrzony przez Komisję Spraw Wewnętrznych i Wymiaru Sprawiedliwości w dniu 13 marca bieżącego roku. Z upoważnienia Komisji przypadł mi zaszczytny obowiązek przedstawienia omawianego dekretu Wysokiej Izbie.</u>
+ <u xml:id="u-26.1" who="#PoselRoskiewiczBernard">Ustanowienie Medalu 30-lecia nawiązuje do tradycji zapoczątkowanej Medalem 10-lecia, a przede wszystkim odpowiada powszechnemu odczuciu obywateli o potrzebie jak najbardziej godnego uczczenia jubileuszu 30-lecia naszej ludowej ojczyzny.</u>
+ <u xml:id="u-26.2" who="#PoselRoskiewiczBernard">XIII Plenum Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej przedstawiło całemu narodowi ocenę drogi przebytej w 30-leciu i dalsze cele, ku którym zmierzamy oraz nakreśliło ideowo-wychowawcze zadania obchodów 30-lecia Polski Ludowej. Stanowisko partii zostało w pełni poparte przez Zjednoczone Stronnictwo Ludowe, Stronnictwo Demokratyczne i wszystkie patriotyczne siły zespolone we Froncie Jedności Narodu.</u>
+ <u xml:id="u-26.3" who="#PoselRoskiewiczBernard">Ta wielka rocznica, bliska sercu każdego Polaka, jest szczególną okazją do głębokiego przemyślenia doświadczeń w walce o Polskę Ludową i w budownictwie socjalizmu. W walce o Polskę Ludową, w toku jej budownictwa i rozwoju dokonywały się głębokie przeobrażenia polityczne, społeczne i ekonomiczne, i znalazły zarazem rozwiązanie wszystkie podstawowe problemy naszego narodowego bytu i rozwoju.</u>
+ <u xml:id="u-26.4" who="#PoselRoskiewiczBernard">Wyzwolenie spod okupacji hitlerowskiej, osiągnięte w sojuszu ze Związkiem Radzieckim, ustanowienie władzy ludowej i budowa ustroju socjalistycznego stały się przełomem, który pozwolił uwieńczyć dzieło narodowego i społecznego wyzwolenia, umożliwił zbudowanie państwa o nowym obliczu ideowym i politycznym. Jest to Polska bezpieczna, posiadająca na wszystkich granicach przyjaciół, licząca się w świecie, przynależna do głównego nurtu światowego postępu, aktywnie urzeczywistniająca założenia trwałego pokoju i współpracy narodów. Osiągnięcia te bardziej wyraziście i przekonywająco obrazują i ugruntowują prawdę o przełomowym znaczeniu 30-lecia socjalistycznego rozwoju jako podstawy naszej wiary w siebie i pewności jutra.</u>
+ <u xml:id="u-26.5" who="#PoselRoskiewiczBernard">Twórcą 30-letniego dorobku jest cały naród. Jest nim klasa robotnicza, która stworzyła nowoczesny przemysł i chłopi, wprowadzający wielkie zmiany w poziomie i nowoczesności produkcji rolnej, oraz inteligencja polska, tworząca dzieła kultury materialnej i duchowej.</u>
+ <u xml:id="u-26.6" who="#PoselRoskiewiczBernard">Dorobek ten jest jednocześnie niepodważalnym świadectwem ogromnych, twórczych możliwości naszego narodu, który pod kierownictwem marksistowsko-leninowskiej partii klasy robotniczej — Polskiej Partii Robotniczej i kontynuatorki jej dzieła Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, przy współudziale Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego, Stronnictwa Demokratycznego oraz innych sił skupionych we Froncie Jedności Narodu — dokonał tych historycznych przeobrażeń.</u>
+ <u xml:id="u-26.7" who="#PoselRoskiewiczBernard">Na wielkie uznanie i szacunek zasługują wszyscy ci — którzy wnieśli cenną cegiełkę, wkład ofiarnej pracy, w odbudowę i rozwój kraju. Dlatego tak istotną sprawą jest wyróżnienie z okazji 30-lecia Polski Ludowej, w szczególnej formie tych wszystkich, których wieloletni trud i wysiłek, aktywność i zaangażowanie, legły u podstaw historycznych osiągnięć ludowego państwa polskiego.</u>
+ <u xml:id="u-26.8" who="#PoselRoskiewiczBernard">Dekret Rady Państwa wyszedł naprzeciw tym potrzebom, bowiem Medal 30-lecia jest właśnie tą szczególną formą wyróżnienia, a zarazem uznania dla współtwórców naszej dzisiejszej rzeczywistości.</u>
+ <u xml:id="u-26.9" who="#PoselRoskiewiczBernard">Zgodnie z postanowieniami dekretu — medal ten nadawany będzie za całokształt zasług położonych w długoletniej, wyróżniającej się pracy zawodowej i działalności społeczno-politycznej, przy czym odznaczani mogą być tylko ci, którzy legitymują się co najmniej 15-letnią, zaangażowaną pracą w 30-leciu Polski Ludowej. Dlatego powinni otrzymać medal istotnie najgodniejsi tego zaszczytnego wyróżnienia.</u>
+ <u xml:id="u-26.10" who="#PoselRoskiewiczBernard">Przyznawanie medalu opierać się będzie na podstawowej zasadzie sporządzania wniosków odznaczeniowych w zakładach pracy, przy bezpośrednim udziale egzekutyw organizacji partyjnych i rad zakładowych.</u>
+ <u xml:id="u-26.11" who="#PoselRoskiewiczBernard">W stosunku do rolników, prowadzących indywidualne gospodarstwa rolne, wnioski sporządzać będą naczelnicy gmin, podejmując niewątpliwie decyzje w tych sprawach w oparciu o opinię wiejskich organizacji politycznych i społecznych.</u>
+ <u xml:id="u-26.12" who="#PoselRoskiewiczBernard">W odniesieniu do innych środowisk dekret nie ustala odrębnego trybu postępowania, pozostawiając określenie sposobu przygotowania wniosków zainteresowanym organizacjom. W związku z tym uchwała wykonawcza Rady Państwa zwraca szczególną uwagę na określenie uprawnień do przedstawiania Radzie Państwa wniosków o przyznanie Medalu 30-lecia.</u>
+ <u xml:id="u-26.13" who="#PoselRoskiewiczBernard">W odniesieniu do określonych stanowisk kierowniczych kompetentny jest Prezes Rady Ministrów, ministrowie i kierownicy centralnych urzędów oraz Polskiej Akademii Nauk, a w odniesieniu do pracowników instytucji terenowych — wojewodowie i prezydenci miast wyłączonych z województw.</u>
+ <u xml:id="u-26.14" who="#PoselRoskiewiczBernard">Prawo bezpośredniego przedstawiania wniosków Radzie Państwa przysługuje również uprawnionym organom naczelnych władz Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego i Stronnictwa Demokratycznego oraz Centralnej Rady Związków Zawodowych, Naczelnej Rady Spółdzielczej, Centralnego Związku Kółek Rolniczych, Krajowej Rady Kobiet Polskich i Federacji Socjalistycznych Związków Młodzieży Polskiej. Inne organizacje mogą przedstawić Radzie Państwa wnioski za pośrednictwem organu, sprawującego nad nimi nadzór.</u>
+ <u xml:id="u-26.15" who="#PoselRoskiewiczBernard">Medal nadawany będzie jednorazowo, poczynając od 22 lipca aż do końca 1974 r. dla zaakcentowania związku między tym odznaczeniem a jubileuszem 30-lecia Polski Ludowej.</u>
+ <u xml:id="u-26.16" who="#PoselRoskiewiczBernard">Odznaczenie nie jest związane zależnością z poprzednimi odznaczeniami, a to, że nie podlega ono opiniowaniu przez terenowe komisje odznaczeń państwowych, pozwoli na skrócenie toku postępowania przy jego przyznawaniu.</u>
+ <u xml:id="u-26.17" who="#PoselRoskiewiczBernard">Uchwała wykonawcza Rady Państwa określa również wzór medalu oraz tryb jego wręczania i noszenia. W zakresie nie uregulowanym dekretem i uchwałą wykonawczą, mają zastosowanie ogólne przepisy o odznaczeniach państwowych.</u>
+ <u xml:id="u-26.18" who="#PoselRoskiewiczBernard">Kompozycja medalu, symbolika dat i napis: — „Walka — Praca — Socjalizm”, odpowiadają charakterowi jubileuszu Polski Ludowej.</u>
+ <u xml:id="u-26.19" who="#PoselRoskiewiczBernard">Medal ten, stanowiący wyraz uznania za dotychczasowy wkład pracy w budowę Polski Ludowej, będzie również źródłem twórczej inspiracji do budowy lepszej przyszłości, do urzeczywistniania wizji wysoko rozwiniętej socjalistycznej Polski, nakreślonej w tezach partii na 30-lecie oraz w wystąpieniu I Sekretarza Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej tow. Edwarda Gierka na XIII Plenum Komitetu Centralnego.</u>
+ <u xml:id="u-26.20" who="#PoselRoskiewiczBernard">Istotą tej wizji jest zespolenie dynamiki rozwoju sił wytwórczych z wysokim poziomem zaspokajania potrzeb materialnych i kulturalnych, z coraz pełniejszym urzeczywistnianiem zasad sprawiedliwości i równości społecznej, praw człowieka i jego aspiracji.</u>
+ <u xml:id="u-26.21" who="#PoselRoskiewiczBernard">W imieniu Komisji Spraw Wewnętrznych i Wymiaru Sprawiedliwości wnoszę o zatwierdzenie przez Wysoki Sejm dekretu Rady Państwa o ustanowieniu Medalu 30-lecia, wyrażając przekonanie, że realizacja zawartych w nim postanowień będzie istotna dla obchodów jubileuszu 30-lecia Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej.</u>
+ <u xml:id="u-26.22" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-27">
+ <u xml:id="u-27.0" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Dziękuję. Głos ma sprawozdawca piątego punktu porządku dziennego — poseł Edmund Osmańczyk.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-28">
+ <u xml:id="u-28.0" who="#PoselOsmanczykEdmund">Obywatelu Marszałku! Wysoka Izbo! Projekt ustawy o Orderze Zasługi Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, który mamy dzisiaj uchwalić, skłania do chwili refleksji nad drogą, którą kroczymy od 30 lat. Jest to duży szmat czasu, skoro zaczynają się już zacierać w pamięci młodych pokoleń kontury początków tej drogi, kontury ostre, jak ruiny Warszawy, Gdańska, Opola, Wrocławia, Szczecina.</u>
+ <u xml:id="u-28.1" who="#PoselOsmanczykEdmund">W dorobku tych lat w aspekcie międzynarodowym jest jedna ogromna zdobycz — powszechne poszanowanie naszej ludowej Rzeczypospolitej w świecie i rosnąca z każdym rokiem liczba jej przyjaciół.</u>
+ <u xml:id="u-28.2" who="#PoselOsmanczykEdmund">W stosunkach międzynarodowych, tak jak w stosunkach międzyludzkich, o przyjaźni decyduje szacunek dla reprezentowanych postaw i wartości. Tych postaw i wartości, o których tak pięknie mówił przed chwilą członek Rady Państwa poseł Jerzy Ziętek.</u>
+ <u xml:id="u-28.3" who="#PoselOsmanczykEdmund">Założeniem Polski Ludowej było i jest zbudowanie państwa pokoju i sprawiedliwości społecznej, żyjącego w przyjaźni ze wszystkimi sąsiadami, sojusznika wolności wszystkich ludów, współbudowniczego socjalistycznego świata. To, czego już dokonaliśmy w tej dziedzinie, pozwala nam prezentować światu — wbrew wszystkim wrogim nam stereotypom z okresu niewoli i lat międzywojennych — nową społeczność Polaków, zdolną do pokojowego współżycia i budowania ustabilizowanego wewnętrznie i zewnętrznie państwa. Dlatego też liczba przyjaciół Polski Ludowej rośnie w świecie z dekady na dekadę i będzie rosła dalej.</u>
+ <u xml:id="u-28.4" who="#PoselOsmanczykEdmund">Przyjaciele ci aktywnie wspierają naszą walkę o podstawową zasadę trwałego pokoju, zasadę nienaruszalności granic. Przyjaciele ci doceniają wagę, jaką ma dla światowego pokoju istnienie w centrum Europy ustabilizowanej wewnętrznie i zewnętrznie Polski i cieszą się rosnącym autorytetem naszego państwa na forum międzynarodowym w dziedzinach zabezpieczenia pokoju i współpracy między narodami. Przyjaciele ci są zafascynowani postępowymi wartościami naszej kultury i starają się o jej upowszechnianie. Tym wielu, bardzo wielu wypróbowanym przyjaciołom Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej na wschodzie i zachodzie, na północy i południu należy się symboliczne uznanie przyjęte powszechnie w stosunkach między narodami. 30 rocznica Polski Ludowej jest znakomitą okazją po temu, by stworzyć nową tradycję państwa polskiego, związaną ściśle z jego obecną, klasową treścią.</u>
+ <u xml:id="u-28.5" who="#PoselOsmanczykEdmund">Obywatele Posłowie! Z inicjatywy Rady Państwa, na wniosek Komisji Spraw Zagranicznych oraz w oparciu o opinię Komisji Prac Ustawodawczych mamy na dzisiejszym posiedzeniu ustanowić Order Zasługi Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, który odtąd przyznawany będzie osobom fizycznym i prawnym, działającym za granicą, zasłużonym dla rozwoju współpracy i przyjaźni między narodami.</u>
+ <u xml:id="u-28.6" who="#PoselOsmanczykEdmund">Dla podkreślenia wagi tych zasług projekt ustawy przedstawiony przez Radę Państwa mówił krótko o — „Orderze Zasługi”. Było to przyjęcie dość powszechnie używanej w świecie francuskiej formuły — „Ordre de merite” w odróżnieniu od pruskiej formuły — „Orderu za zasługi” — — „Ordre pour le merite”. Obie komisje na wspólnym posiedzeniu uznały jednomyślnie, że zgodnie z zasadami przyjętymi przy odznaczeniach, przyznawanych cudzoziemcom, istotna jest jednak również identyfikacja kraju pochodzenia w nazwie orderu. Rozważano pod tym kątem dwie wersje: — „Order Zasługi Polski Ludowej” lub — „Order Zasługi Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej”. Pierwsza wersja: — „Order Zasługi Polski Ludowej” wydawała się zwięźlejsza, ale wówczas nie mielibyśmy pełnego, oficjalnego brzmienia nazwy naszego ludowego państwa, co ma oczywiście znaczenie w stosunkach z zagranicą. A poza tym, patrząc już z czysto polskiego punktu widzenia — zniknęłoby to szczególnie piękne polskie słowo, mające w każdej epoce historycznej nowe, postępowe treści, słowo najbliższe sercu każdego Polaka w kraju i na całym świecie, słowo — Rzeczpospolita.</u>
+ <u xml:id="u-28.7" who="#PoselOsmanczykEdmund">Obywatele Posłowie! W 30 roku ludowego państwa polskiego wnoszę w imieniu Komisji Spraw Zagranicznych o uchwalenie projektu ustawy o ustanowieniu Orderu Zasługi Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej.</u>
+ <u xml:id="u-28.8" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-29">
+ <u xml:id="u-29.0" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Czy ktoś z Obywateli Posłów pragnie zabrać głos w tych sprawach?</u>
+ <u xml:id="u-29.1" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Nikt się nie zgłasza.</u>
+ <u xml:id="u-29.2" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Przystępujemy do głosowania.</u>
+ <u xml:id="u-29.3" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Kto z Obywateli Posłów jest za zatwierdzeniem dekretu z dnia 7 lutego 1974 r. o ustanowieniu Medalu 30-lecia Polski Ludowej — zechce podnieść rękę.</u>
+ <u xml:id="u-29.4" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-29.5" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Kto jest przeciwny? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-29.6" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Kto się wstrzymał od głosowania? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-29.7" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Stwierdzam, że Sejm zatwierdził dekret z dnia 7 lutego 1974 r. o ustanowieniu Medalu 30-lecia Polski Ludowej.</u>
+ <u xml:id="u-29.8" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem w całości projektu ustawy o ustanowieniu Orderu Zasługi wraz z poprawkami proponowanymi przez Komisję Spraw Zagranicznych — zechce podnieść rękę.</u>
+ <u xml:id="u-29.9" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-29.10" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-29.11" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Kto się wstrzymał od głosowania? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-29.12" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Stwierdzam, że Sejm uchwalił ustawę o ustanowieniu Orderu Zasługi Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej.</u>
+ <u xml:id="u-29.13" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Proszę Obywatelkę Sekretarza Posła Stanisławę Karną o odczytanie komunikatu.</u>
+ <u xml:id="u-29.14" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Sekretarz poseł</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-30">
+ <u xml:id="u-30.0" who="#StanislawaKarna">Bezpośrednio po zarządzeniu przerwy obiadowej w posiedzeniu Sejmu odbędą się posiedzenia:</u>
+ <u xml:id="u-30.1" who="#StanislawaKarna">— Komisji Handlu Zagranicznego — w sali nr 72 (Dom Poselski), — Komisji Oświaty i Wychowania oraz Komisji Zdrowia i Kultury Fizycznej — w sali nr 118, — w pół godziny po zarządzeniu przerwy obiadowej w posiedzeniu Sejmu odbędzie się wspólne posiedzenie Komisji Budownictwa i Gospodarki Komunalnej oraz Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów — w sali kolumnowej.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-31">
+ <u xml:id="u-31.0" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Zarządzam przerwę w obradach do godziny 15.00.</u>
+ <u xml:id="u-31.1" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu od godz. 13 min. 15 do godz. 15 min. 10)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-32">
+ <u xml:id="u-32.0" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Obywatele Posłowie! Wznawiamy obrady.</u>
+ <u xml:id="u-32.1" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Przystępujemy do punktu 6 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Budownictwa i Gospodarki Komunalnej oraz Komisji Prac Ustawodawczych o rządowym projekcie ustawy Prawo lokalowe (druki nr 139 i 146).</u>
+ <u xml:id="u-32.2" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Głos ma sprawozdawca poseł Stanisław Szkraba.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-33">
+ <u xml:id="u-33.0" who="#PoselSzkrabaStanislaw">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Z upoważnienia Komisji Budownictwa i Gospodarki Komunalnej oraz Komisji Prac Ustawodawczych mam zaszczyt przedstawić Wysokiemu Sejmowi sprawozdanie o rządowym projekcie ustawy — Prawo lokalowe.</u>
+ <u xml:id="u-33.1" who="#PoselSzkrabaStanislaw">Wśród problemów społeczno-gospodarczych podjętych przez VI Zjazd Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, sprawy mieszkaniowe znalazły się na czołowym miejscu. Kompleksowe rozwiązanie tego, jakże istotnego dla całego społeczeństwa zagadnienia, uznano za jedno z najpilniejszych zadań.</u>
+ <u xml:id="u-33.2" who="#PoselSzkrabaStanislaw">W uchwale V Plenum Komitetu Centralnego partii oraz w uchwale Wysokiego Sejmu z 19 października 1972 r. o perspektywicznym programie mieszkaniowym wytyczono konkretne zadania i określono środki ich realizacji. Tak kompleksowy program mieszkaniowy został nakreślony po raz pierwszy w dziejach naszej państwowości. Podstawowym jego celem jest zapewnienie w połowie lat osiemdziesiątych samodzielnego mieszkania dla każdej rodziny.</u>
+ <u xml:id="u-33.3" who="#PoselSzkrabaStanislaw">Towarzysz Edward Gierek, I Sekretarz Komitetu Centralnego naszej partii, na V Plenum KC PZPR stwierdził: — „Warunki mieszkaniowe — to jedna z najważniejszych przesłanek awansu kulturalnego i cywilizacyjnego ludzi oraz realizacji humanistycznych celów, jakie stawia socjalistyczny ustrój”.</u>
+ <u xml:id="u-33.4" who="#PoselSzkrabaStanislaw">Ze stwierdzenia tego wynika, jak wielostronne są społeczne i jednostkowe konsekwencje sytuacji mieszkaniowej. Mają one istotny wpływ zarówno na życie rodzinne, zdrowotność, stan oświaty i kultury, a także na wydajność pracy i społeczne koszty produkcji. Tak szeroko pojęta społeczna funkcja mieszkania legła u podstaw realizowanego z powodzeniem, a uchwalonego przed niespełna dwoma laty, perspektywicznego programu mieszkaniowego.</u>
+ <u xml:id="u-33.5" who="#PoselSzkrabaStanislaw">W realizowanym planie 5-ietnim program budownictwa mieszkaniowego został określony w wysokości 1 080 tys. mieszkań. W porównaniu do ubiegłego planu 5-letniego stanowi to wzrost powierzchni użytkowej o około 26%, zaś w liczbie mieszkań — wobec założonego równocześnie zwiększenia średniej wielkości mieszkania — o około 16%.</u>
+ <u xml:id="u-33.6" who="#PoselSzkrabaStanislaw">W wyniku dobrej pracy załóg przedsiębiorstw budowlano-montażowych, plan budownictwa mieszkaniowego w latach 1971 — 1973 dla ludności nierolniczej został przekroczony. Celem podejmowanych i realizowanych w bieżącym roku przez załogi budowlane czynów produkcyjnych z okazji 30-lecia PRL jest oddanie pewnej liczby mieszkań ponad założenia planu.</u>
+ <u xml:id="u-33.7" who="#PoselSzkrabaStanislaw">Pomyślne wykonywanie zadań budownictwa mieszkaniowego bieżącej pięciolatki, a przede wszystkim konieczność szybszego zaspokajania potrzeb mieszkaniowych ludności wymaga, by plan na lata 1976 — 1980 został przyjęty w górnych wielkościach określonych w uchwale V Plenum KC.</u>
+ <u xml:id="u-33.8" who="#PoselSzkrabaStanislaw">W wyniku realizacji założonego w bieżącej i przyszłej pięciolatce programu budownictwa mieszkaniowego nastąpi dalsza istotna poprawa warunków mieszkaniowych ludności. Wraz ze wzrostem programu rzeczowego budownictwa mieszkaniowego będzie wprowadzany coraz szerzej nowy normatyw mieszkaniowy oraz normatyw urbanistyczny. Spowoduje to dalsze zwiększanie wielkości powierzchni użytkowej mieszkań i lepszą ich funkcjonalność.</u>
+ <u xml:id="u-33.9" who="#PoselSzkrabaStanislaw">Poprawie ulegnie ogólny standard zasobów mieszkaniowych. Mieszkania wybudowane po 1950 r., wyposażone w podstawowe urządzenia techniczne, stanowić będą na koniec 1980 r. około 63% ogólnego stanu zasobów mieszkaniowych w miastach. Wymienione czynniki wskazują na stałą, systematyczną poprawę warunków mieszkaniowych, na którą wpływa nie tylko mieszkanie, ale także to, w jakim znajduje się ono budynku, jak jest urządzone i wyposażone osiedle.</u>
+ <u xml:id="u-33.10" who="#PoselSzkrabaStanislaw">Te materialne przesłanki, mimo utrzymującego się nadal znacznego deficytu samodzielnych mieszkań w stosunku do występujących obecnie potrzeb, zadecydowały o treści rozpatrywanego przez Wysoki Sejm projektu ustawy Prawo lokalowe.</u>
+ <u xml:id="u-33.11" who="#PoselSzkrabaStanislaw">Wysoki Sejmie! Przedłożony projekt ustawy Prawo lokalowe jest kolejnym aktem ustawowym, porządkującym obowiązujący system prawny. Projekt ten obejmuje problematykę zawartą dotychczas w trzech ustawach uchwalonych w latach pięćdziesiątych, a mianowicie:</u>
+ <u xml:id="u-33.12" who="#PoselSzkrabaStanislaw">— w ustawie Prawo lokalowe, — w ustawie o wyłączeniu spod publicznej gospodarki lokalami domów jednorodzinnych oraz lokali w domach spółdzielni mieszkaniowych, — w ustawie o ściąganiu czynszu najmu i innych należności państwa związanych z korzystaniem z terenów i budynków państwowych.</u>
+ <u xml:id="u-33.13" who="#PoselSzkrabaStanislaw">Przedłożony projekt wiąże się w sposób szczególnie ścisły z odpowiednimi przepisami Kodeksu cywilnego. Mimo że nie stanowi on pełnej kodyfikacji, to jednak ujmuje w zwarty system przepisy regulujące stosunki prawne związane z zajmowaniem i użytkowaniem lokali oraz budynków.</u>
+ <u xml:id="u-33.14" who="#PoselSzkrabaStanislaw">Obowiązująca dotychczas ustawa Prawo lokalowe, jak i ustawa o wyłączeniu spod publicznej gospodarki lokalami domów jednorodzinnych oraz lokali w domach spółdzielni mieszkaniowych stanowiły niewątpliwie ważny czynnik w uporządkowaniu zasad gospodarki lokalami. Są one jednak dostosowane do sytuacji, jaka istniała w latach pięćdziesiątych, kiedy to dominującą formą budownictwa mieszkaniowego było budownictwo państwowe. W okresie tym budownictwo spółdzielcze i indywidualne stanowiło tylko nieznaczne uzupełnienie formy podstawowej. W konsekwencji, zasady dysponowania lokalami charakteryzowały się szerokim zakresem ingerencji administracyjnej w sferę przydziału i zajmowania lokali, jak również drobiazgowym określaniem trybu postępowania. Ten stan prawny nie odpowiada już potrzebom wynikającym ze zmiany kierunków polityki mieszkaniowej i efektów dotychczasowych dokonań.</u>
+ <u xml:id="u-33.15" who="#PoselSzkrabaStanislaw">Te wszystkie względy zadecydowały o potrzebie opracowania projektu nowego aktu prawnego, regulującego całokształt stosunków prawnych, wynikających z zajmowania i użytkowania lokali i budynków, odpowiadającego aktualnym, jak i przewidywanym w perspektywie potrzebom.</u>
+ <u xml:id="u-33.16" who="#PoselSzkrabaStanislaw">Przedłożony Wysokiemu Sejmowi projekt ustawy odpowiada tym wymaganiom. Jest on wynikiem wielomiesięcznych prac i wnikliwej analizy sytuacji mieszkaniowej dokonanej przez Rząd.</u>
+ <u xml:id="u-33.17" who="#PoselSzkrabaStanislaw">Niezbędne jest przy tym podkreślenie, że projekt opracowany został przy szerokiej konsultacji społecznej. Był opiniowany przez terenowe organy administracji państwowej szczebla wojewódzkiego i powiatowego, jak również przez załogi dużych zakładów produkcyjnych. Był on konsultowany również z wojewódzkimi radami narodowymi oraz niektórymi organizacjami społecznymi, uzyskując ich pozytywną ocenę.</u>
+ <u xml:id="u-33.18" who="#PoselSzkrabaStanislaw">Przedłożony projekt ustawy był przedmiotem powszechnego zainteresowania opinii społecznej, co znalazło wyraz m.in. w licznych artykułach zamieszczanych w prasie.</u>
+ <u xml:id="u-33.19" who="#PoselSzkrabaStanislaw">Przechodząc do ogólnej charakterystyki rozpatrywanego projektu ustawy Prawo lokalowe, chciałbym podkreślić, że przyjęte w nim rozwiązania sprzyjać będą:</u>
+ <u xml:id="u-33.20" who="#PoselSzkrabaStanislaw">— stopniowej realizacji prawa każdej rodziny do samodzielnego mieszkania i ustalaniu korzystniejszych norm zaludnienia mieszkań, — stabilizacji uprawnień do zajmowanego mieszkania, — zagwarantowaniu uprawnień właścicieli do dysponowania mieszkaniem stanowiącym własność osobistą lub spółdzielczą, — zwiększaniu dbałości o utrzymanie zasobów mieszkaniowych w należytym stanie zarówno przez wynajmującego, jak i najemcę, — wyzwalaniu inicjatyw obywateli w zakresie budownictwa mieszkaniowego oraz — ograniczaniu ingerencji administracyjnej w stosunki najmu lokali i budynków.</u>
+ <u xml:id="u-33.21" who="#PoselSzkrabaStanislaw">Przytoczone ogólne założenia projektu znajdują konkretyzację w poszczególnych jego przepisach. Stopniowej realizacji prawa każdej rodziny do samodzielnego mieszkania mają służyć przepisy projektu ustalające, że:</u>
+ <u xml:id="u-33.22" who="#PoselSzkrabaStanislaw">— samodzielne lokale mieszkalne, odpowiadające obowiązującym standardom budowlanym, mogą być przydzielane nie więcej niż jednemu najemcy, — najemcy zajmującemu samodzielny lokal mieszkalny nie można ograniczyć zajmowanej powierzchni przez dokwaterowanie innych osób, chociażby w tym lokalu występowała nadwyżka powierzchni mieszkalnej, — dysponenci lokali obowiązani są do szerokiego dopuszczania możliwości zamiany lokali pomiędzy najemcami, członkami spółdzielni budownictwa mieszkaniowego, a także właścicielami domów jednorodzinnych lub lokali stanowiących odrębne nieruchomości, — pokoje przechodnie nie mogą być przedmiotem odrębnego przydziału.</u>
+ <u xml:id="u-33.23" who="#PoselSzkrabaStanislaw">Z realizacją prawa każdej rodziny do samodzielnego mieszkania wiążą się przepisy projektu ustawy rozszerzające znacznie zakres lokali i budynków, do których nie odnoszą się postanowienia o najmie na podstawie decyzji administracyjnej. Znajduje to wyraz zarówno w rozszerzeniu kategorii lokali nie podlegających szczególnemu trybowi najmu, jak i rozszerzeniu niektórych dotychczasowych pojęć. Szczególnie istotne jest rozszerzenie pojęcia domu jednorodzinnego oraz małego domu mieszkalnego.</u>
+ <u xml:id="u-33.24" who="#PoselSzkrabaStanislaw">Ponadto, w odniesieniu do lokali w małych domach mieszkalnych, znosi się istniejące dotychczas ograniczenia wiążące się z tzw. samotnym członkiem rodziny.</u>
+ <u xml:id="u-33.25" who="#PoselSzkrabaStanislaw">Zniesienie omawianych zakazów powinno się przyczynić do wydatnego zwiększenia rozmiarów budownictwa mieszkaniowego realizowanego przy wykorzystaniu miejscowych materiałów budowlanych oraz znacznym zaangażowaniu środków finansowych osób podejmujących budowę. Rozwinięcie tej formy budownictwa ma szczególnie istotne znaczenie dla zaspokajania potrzeb mieszkaniowych ludności nierolniczej, zamieszkującej na terenie małych miast.</u>
+ <u xml:id="u-33.26" who="#PoselSzkrabaStanislaw">Projekt stwarza również realne możliwości rozwiązywania w sposób społecznie uzasadniony narosłego problemu, jakim jest umożliwienie właścicielom domów jednorodzinnych oraz lokali stanowiących odrębne nieruchomości, a także członkom spółdzielni budownictwa mieszkaniowego, zamieszkania w swych domach i lokalach. Problem ten był wielokrotnie sygnalizowany i to zarówno od strony praw przysługujących właścicielom wymienionych domów oraz członkom spółdzielni, jak również od strony zabezpieczenia słusznych interesów najemców zamieszkujących w takich domach lub lokalach na podstawie decyzji administracyjnych. Jako formę rozwiązania tego problemu projekt, oprócz dotychczasowej możliwości przekwaterowania najemcy do lokalu zamiennego, dopuszcza zapewnienie mieszkania dla najemcy przez wpłacenie wymaganego wkładu mieszkaniowego do spółdzielni przez osobę domagającą się przekwaterowania.</u>
+ <u xml:id="u-33.27" who="#PoselSzkrabaStanislaw">Przepisy projektu dotyczące tego problemu stanowią praktyczne potwierdzenie poszanowania praw przysługujących zarówno właścicielom wymienionych domów i lokali, względnie członkom spółdzielni — z jednej strony, a najemcom zamieszkującym w tych lokalach na podstawie przydziałów — z drugiej strony.</u>
+ <u xml:id="u-33.28" who="#PoselSzkrabaStanislaw">Zagadnieniem wymagającym również krótkiego omówienia jest sprawa wzajemnych praw i obowiązków zarówno wynajmującego, jak i najemcy. Dotychczasowe przepisy były słusznie krytykowane, że nakładają na najemcę niewspółmierny zakres obowiązków w stosunku do przysługujących mu praw, jak również w stosunku do obowiązków wynajmującego.</u>
+ <u xml:id="u-33.29" who="#PoselSzkrabaStanislaw">Projekt w zasadniczy sposób zmienia te proporcje i właściwie formułuje prawa i obowiązki wynajmującego i najemcy.</u>
+ <u xml:id="u-33.30" who="#PoselSzkrabaStanislaw">Przepisy projektu zmierzają konsekwentnie do pełnej realizacji zasady, że wynajmujący ma obowiązek oddania najemcy lokalu lub budynku w stanie zdatnym do użytku oraz zapewnienia przez cały czas trwania najmu sprawnego działania urządzeń technicznych, w które lokal lub budynek jest wyposażony.</u>
+ <u xml:id="u-33.31" who="#PoselSzkrabaStanislaw">Wynajmujący, w celu stworzenia najemcom jak najlepszych — w miarę posiadanych środków i możliwości — warunków zamieszkiwania, ma obowiązek współdziałania z organami samorządu mieszkańców. Zakres tego współdziałania będą ustalały właściwe rady narodowe.</u>
+ <u xml:id="u-33.32" who="#PoselSzkrabaStanislaw">Ustawowe określenie roli samorządu mieszkańców w systemie gospodarki mieszkaniowej stanowi istotny czynnik w dążeniu do wzmożenia kontroli społecznej w zakresie tej gospodarki, a zarazem pobudza do rozwijania i wykorzystywania inicjatywy mieszkańców w pracach na rzecz otoczenia budynku względnie osiedla.</u>
+ <u xml:id="u-33.33" who="#PoselSzkrabaStanislaw">Współdziałanie wynajmującego z organami samorządu mieszkańców powinno również przyczynić się do lepszego wykonywania obowiązków ciążących na wynajmującym, a tym samym do utrzymania istniejących zasobów mieszkaniowych w należytym stanie technicznym.</u>
+ <u xml:id="u-33.34" who="#PoselSzkrabaStanislaw">Projekt, regulując stosunki prawne, związane z zajmowaniem i użytkowaniem lokali i budynków przyjmuje, że najem w zasadzie opiera się na stosunkach cywilno-prawnych pomiędzy wynajmującym a najemcą.</u>
+ <u xml:id="u-33.35" who="#PoselSzkrabaStanislaw">Ingerencja administracyjno-prawna, traktowana jest jako środek wyjątkowy i sprowadzana jest do zakresu niezbędnego, przy jednoczesnym założeniu, że będzie ona nadal ograniczana w miarę dalszej poprawy sytuacji mieszkaniowej i zastępowana środkami ekonomicznymi oraz wzmożoną kontrolą społeczną.</u>
+ <u xml:id="u-33.36" who="#PoselSzkrabaStanislaw">Odstąpiono od dotychczas obowiązującej tak zwanej publicznej gospodarki lokalami przy zachowaniu określonych form ingerencji administracyjnej. Przepisy dotyczące szczegółowego trybu najmu lokali i budynków, a więc trybu opartego na decyzji administracyjnej o przydziale, ograniczają się do określenia podstawowych zasad tej formy gospodarowania lokalami. Zrywają one z dotychczasową nadmierną szczegółowością regulowania określonych stanów faktycznych, dając tym samym możliwość rozstrzygnięć konkretnych spraw w sposób uwzględniający potrzeby i interesy obu stron. Stwarza to warunki do utrwalania poczucia poszanowania obowiązujących przepisów i ugruntowywania socjalistycznej praworządności przez przestrzeganie obowiązujących norm prawnych zarówno przez wszystkie organy, jak i przez ogół obywateli.</u>
+ <u xml:id="u-33.37" who="#PoselSzkrabaStanislaw">Wskazane tylko niektóre z rozwiązań przyjętych w omawianym projekcie pozwalają uznać, że są one zgodne z poczuciem prawnym naszego społeczeństwa oraz kierunkami rozwiązywania kwestii i polityki mieszkaniowej, zawartymi w uchwałach V Plenum KC Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej i Sejmu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej i uwzględniają istniejące warunki, w których przepisy projektowanej ustawy będą realizowane zarówno w okresie najbliższym, jak i w dalszej perspektywie.</u>
+ <u xml:id="u-33.38" who="#PoselSzkrabaStanislaw">Przyjęta elastyczność form działania przy konsekwentnym przestrzeganiu zasad wytyczonych dla rozwiązywania tego niezwykle doniosłego problemu społecznego, jakim jest narosły od lat problem mieszkaniowy, daje podstawę do wyrażenia pozytywnej opinii o rozpatrywanym projekcie ustawy Prawo lokalowe.</u>
+ <u xml:id="u-33.39" who="#PoselSzkrabaStanislaw">Z tym przekonaniem, że przedłożony projekt ustawy stanie się istotnym czynnikiem w realizacji nakreślonego perspektywicznego programu mieszkaniowego, w imieniu sejmowych Komisji Budownictwa i Gospodarki Komunalnej oraz Komisji Prac Ustawodawczych, które bardzo wnikliwie go przeanalizowały i szczegółowo rozpatrzyły zgłoszone wnioski i propozycje — zgłaszam wniosek o uchwalenie przez Wysoki Sejm tej ustawy w przedłożeniu rządowym, z uwzględnieniem poprawek proponowanych przez komisje, a zawartych w doręczonym obywatelom posłom druku sejmowym nr 146. Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-33.40" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-34">
+ <u xml:id="u-34.0" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Dziękuję posłowi sprawozdawcy. Otwieram dyskusję. Głos ma poseł Zdzisław Kwieciński.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-35">
+ <u xml:id="u-35.0" who="#PoselKwiecinskiZdzislaw">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Poprawa sytuacji mieszkaniowej jest jednym z podstawowych problemów społecznych, którego rozwiązaniem zajął się VI Zjazd Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, zobowiązując Komitet Centralny partii do opracowania w tym zakresie kierunków naszej polityki i konkretnych zadań.</u>
+ <u xml:id="u-35.1" who="#PoselKwiecinskiZdzislaw">Postanowienia V Plenum Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej z maja 1972 r., uchwała Sejmu PRL z 19 października 1972 r. i uchwała Rady Ministrów z kwietnia 1973 r. w sprawie organizacji i rozwoju przemysłu mieszkaniowego określają program naszych działań. Dwie główne przesłanki nadają temu programowi rangę szczególnej doniosłości.</u>
+ <u xml:id="u-35.2" who="#PoselKwiecinskiZdzislaw">Po pierwsze — jest to program wychodzący naprzeciw najżywotniejszym potrzebom społeczeństwa i wymogom dynamicznego rozwoju gospodarki narodowej;</u>
+ <u xml:id="u-35.3" who="#PoselKwiecinskiZdzislaw">po drugie — program rozwoju gospodarki mieszkaniowej do 1990 r. stanowi po raz pierwszy opracowanie kompleksowe, ujmujące podstawowe środki i ich wzajemne uwarunkowania, które mają doprowadzić do pełnej realizacji naszych zamierzeń.</u>
+ <u xml:id="u-35.4" who="#PoselKwiecinskiZdzislaw">To wyjątkowo ważne znaczenie nadane kwestii mieszkaniowej oraz nowe ujęcie społecznej funkcji mieszkania wymaga nowego prawnego uregulowania całokształtu stosunków związanych z zajmowaniem i użytkowaniem lokali i budynków odpowiadającego potrzebom i możliwościom dnia dzisiejszego, jak i przewidywanym w przyszłości.</u>
+ <u xml:id="u-35.5" who="#PoselKwiecinskiZdzislaw">Perspektywiczny program budownictwa mieszkaniowego i projekt ustawy Prawo lokalowe mają wspólny mianownik. Służyć one mają przyspieszeniu odczuwalnej poprawy warunków mieszkaniowych społeczeństwa, stabilizacji uprawnień do zajmowanego mieszkania, stworzeniu możliwości nabywania mieszkań na własność oraz ich zamiany w razie potrzeby. Wymienione cele znajdują swoją konkretyzację w poszczególnych przepisach projektu ustawy.</u>
+ <u xml:id="u-35.6" who="#PoselKwiecinskiZdzislaw">Pragnę zwrócić uwagę obywateli posłów jedynie na te postanowienia ustawy, które przynoszą rozwiązania bardzo istotne w odczuciu społecznym dla kształtowania właściwych warunków pracy i życia oraz stosunków międzyludzkich. Na szczególne podkreślenie zasługują wśród nich te przepisy, które wiążą się ze stopniową realizacją prawa każdej rodziny do samodzielnego mieszkania. Projekt ustawy Prawo lokalowe stwarza w tej mierze szerokie, nie istniejące dotychczas możliwości. Prawo to stanowi, że odpowiadający obowiązującym standardom budowlanym samodzielny lokal mieszkaniowy nie może być przydzielany więcej niż jednemu najemcy. Ważne jest również postanowienie, które wyklucza możliwość dokwaterowywania w związku z nadwyżką powierzchni mieszkalnej. Ponadto projekt utrwala zasadę, iż po śmierci najemcy w stosunek najmu wchodzą wspólnie zamieszkałe z nim osoby bliskie, a jeżeli najemca opuszcza lokal, a pozostają w nim jego dzieci lub rodzice, terenowy organ administracji państwowej powinien w miarę możliwości i zgodnie z faktycznymi potrzebami przydzielić im ten lokal w całości lub w części.</u>
+ <u xml:id="u-35.7" who="#PoselKwiecinskiZdzislaw">Projekt nadaje charakter normy ustawowej zasadzie, że małżonkowie zajmujący wspólny lokal mieszkalny są z mocy prawa najemcami tego lokalu, chociażby umowa lub przydział nastąpiły na rzecz jednego z małżonków. Przepis ten może wpływać na prawidłowe rozstrzyganie konfliktowych spraw życiowych, zwłaszcza w wypadku rozwodu i konieczności zabezpieczenia interesów dzieci. Realizacja tych postanowień będzie miała istotne znaczenie dla wielu rodzin.</u>
+ <u xml:id="u-35.8" who="#PoselKwiecinskiZdzislaw">Problemem trudniejszym jest eliminowanie zaszłości dotyczących właścicieli domów jednorodzinnych, którzy chcą zamieszkać w swych domach i domagają się wykwaterowania z nich dotychczasowych użytkowników. Prawo musi występować w obronie często sprzecznych interesów — właściciela domu i zamieszkującego w tym domu najemcy. Uważam, że przyjęte w projekcie ustawy rozwiązania zapewniają z jednej strony — realizację praw właścicieli domów jednorodzinnych, z drugiej zaś — ochronę najemców. Również zamiana mieszkań potraktowana została w projekcie dość szeroko.</u>
+ <u xml:id="u-35.9" who="#PoselKwiecinskiZdzislaw">Do zagadnień o istotnym znaczeniu zaliczyć należy pozostawienie w bezpośredniej dyspozycji zakładów pracy tylko mieszkań funkcyjnych, tj. przeznaczonych dla pracowników pogotowia produkcyjnego i technicznego oraz dla tych osób, których charakter pracy wymaga zamieszkania w określonym budynku lub zespole budynków. Pozostałe dotychczasowe mieszkania służbowe utracą ten charakter, jednak ich przydział następować będzie na rzecz osób wskazanych przez zakłady pracy. Rozwiązanie to zwiększy społeczną kontrolę nad dysponowaniem lokalami w budynkach uspołecznionych zakładów pracy, a jednocześnie zagwarantuje załatwienie ich potrzeb mieszkaniowych.</u>
+ <u xml:id="u-35.10" who="#PoselKwiecinskiZdzislaw">Projekt ustawy przewiduje zniesienie miejskich i powiatowych komisji lokalowych, które spełniły swoją rolę. Ich zakres działania w warunkach rozwijającego się i już dziś zajmującego dominującą pozycję budownictwa spółdzielczego oraz możliwości traktowania mieszkania jako własności osobistej, byłby ograniczony. Jednocześnie projekt ustawy nakłada na wynajmującego obowiązek współdziałania przy sprawowaniu zarządu budynkiem z samorządem mieszkańców.</u>
+ <u xml:id="u-35.11" who="#PoselKwiecinskiZdzislaw">Wysoki Sejmie! Komisja Budownictwa i Gospodarki Komunalnej wspólnie z Komisją Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów w dniu 26 marca br. oceniły realizację zadań, wynikających z uchwał Komitetu Centralnego i Sejmu w sprawie perspektywicznego programu mieszkaniowego. Obie komisje z zadowoleniem przyjęły do wiadomości zapowiedź Ministra Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych oraz Ministra Gospodarki Terenowej i Ochrony Środowiska, że zadania planu bieżącej pięciolatki — 1971 — 1975 — zostaną przekroczone o 40 tys. mieszkań. Jest to godna uznania postawa pracowników budownictwa, przemysłu materiałów budowlanych, gospodarki komunalnej i mieszkaniowej oraz państwowych i spółdzielczych służb inwestycyjnych.</u>
+ <u xml:id="u-35.12" who="#PoselKwiecinskiZdzislaw">Przyspieszone tempo rozwoju budownictwa mieszkaniowego w bieżącym pięcioleciu powinno stworzyć korzystną bazę wyjściową do odpowiedniego zwiększenia rozmiaru tego budownictwa w planie na lata 1976 — 1980. W szczególności należy:</u>
+ <u xml:id="u-35.13" who="#PoselKwiecinskiZdzislaw">— kontynuować prace nad tworzeniem przemysłu mieszkaniowego stosownie do potrzeb ilościowych i jakościowych oraz modernizacji i poprawy stanu technicznego istniejących zasobów mieszkaniowych;</u>
+ <u xml:id="u-35.14" who="#PoselKwiecinskiZdzislaw">— zapewnić planową poprawę w przygotowaniu terenów uzbrojonych dla budownictwa mieszkaniowego i towarzyszącego oraz dalszy rozwój infrastruktury komunalnej;</u>
+ <u xml:id="u-35.15" who="#PoselKwiecinskiZdzislaw">— rozwijać potencjał przedsiębiorstw budownictwa ogólnego, odpowiadający ustalonym w planie potrzebom oraz potencjał przedsiębiorstw inżynieryjnych i instalacyjnych;</u>
+ <u xml:id="u-35.16" who="#PoselKwiecinskiZdzislaw">— rozbudować w innych resortach bazę wytwórczą, głównie w zakresie materiałów wykończeniowych, sprzętu, narzędzi i środków transportowych oraz wyrobów odlewniczych.</u>
+ <u xml:id="u-35.17" who="#PoselKwiecinskiZdzislaw">Mówiąc — „mieszkanie” mamy na myśli przede wszystkim przestrzeń wydzieloną ścianami, w której mieszkamy, ale w równym stopniu obchodzi nas, czy dom i otoczenie wyglądają estetycznie, czy mamy do niego dobre dojście, czy jest tam sklep, szkoła, żłobek, przedszkole, świetlica i niezbędne punkty usługowe. Te i wiele innych spraw, to także problemy mieszkania. Od nich, tworzących razem z naszymi czterema ścianami środowisko mieszkaniowe, zależy w dużym stopniu wydajna praca, spokojny odpoczynek, stosunki międzyludzkie.</u>
+ <u xml:id="u-35.18" who="#PoselKwiecinskiZdzislaw">Obok budownictwa mieszkaniowego i polityki związanej z użytkowaniem domów istnieje sfera zagadnień, dotyczących należytego wykorzystania tego, co zostało już i zostanie zbudowane. Zależy to w ogromnej mierze od samych mieszkańców. Od tego, jak będziemy dbać o nasze mieszkania, domy, osiedla, jak będziemy kształtować moralne i społeczne zasady rodzinnego i sąsiedzkiego współżycia zależy — mówiąc prostymi słowami — nasze dobre samopoczucie w pracy i w domu. Projekt ustawy Prawo lokalowe wychodzi tym naszym dążeniom naprzeciw.</u>
+ <u xml:id="u-35.19" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-36">
+ <u xml:id="u-36.0" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Dziękuję obywatelowi posłowi. Głos ma poseł Gabriel Górtowski.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-37">
+ <u xml:id="u-37.0" who="#PoselGortowskiGabriel">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Pośród wielu ustaw uchwalanych przez Sejm, bywają takie, które dotyczą węższej, bardziej specjalistycznej problematyki interesującej określone środowiska społeczne czy nawet grupy zawodowe — ale są też i takie, które dotyczą wszystkich. Do tej właśnie kategorii należy projekt ustawy Prawo lokalowe. Trudno byłoby w toku debaty nie potwierdzić, że dokument ten był bardzo i od dawna oczekiwany zarówno przez społeczeństwo, jak i organy administracji oraz instytucje posługujące się normą prawną w stosunku do obywatela w zakresie, najogólniej to określając, spraw mieszkaniowych.</u>
+ <u xml:id="u-37.1" who="#PoselGortowskiGabriel">A mówimy przecież o sprawach, które były, są i chyba zawsze będą decydujące — i to w sposób wyjątkowo silny i bezpośredni — jeśli chodzi o warunki życia oraz rozwój jednostki, rodziny i całego społeczeństwa.</u>
+ <u xml:id="u-37.2" who="#PoselGortowskiGabriel">Wkroczyliśmy w 30 rok Polski Ludowej. Budownictwo mieszkaniowe i formy mieszkalnictwa od pierwszego dnia po wyzwoleniu są tematem wiodącym w pracach kierownictwa politycznego i Rządu. Było to życiową koniecznością w sytuacji ogromnego zniszczenia substancji mieszkaniowej, ale było równocześnie świadomym programem, nieodzownym warunkiem wyrównywania wielu krzywd i dokonania przeobrażeń społecznych.</u>
+ <u xml:id="u-37.3" who="#PoselGortowskiGabriel">Odczuwalna poprawa sytuacji mieszkaniowej — to istotnie, jak mówi o tym uzasadnienie projektu — jeden z podstawowych problemów społecznych. Jest to problem — mimo upływu wielu lat — wciąż aktualny, skoro jego rozwiązanie nadal na czołowym miejscu postawił VI Zjazd partii, skoro perspektywiczny program mieszkaniowy w Polsce stał się przedmiotem uchwały Sejmu. Prawidłowy rozwój i postęp w tej dziedzinie, to z kolei nie tylko wielkość zasobów oraz ich jakość — ale z uwagi na społeczną funkcję mieszkania, również kwestia poprawności stosunków panujących w ich obrocie, uzyskiwaniu, dysponowaniu oraz użytkowaniu i to zarówno na miarę aktualnych potrzeb, jak i w skali możliwych już dzisiaj przewidywań na lata przyszłe.</u>
+ <u xml:id="u-37.4" who="#PoselGortowskiGabriel">Wysoki Sejmie! Jeżeli wspomniałem, że dyskutowany dzisiaj projekt był od dawna oczekiwany, to należy mieć na uwadze, że~; ~ustawę zwaną Prawem lokalowym, a obowiązującą z niewielkimi zmianami do tej pory — Sejm uchwalił w 1959 roku, czyli 15 lat temu. W dziedzinie prawa nie jest to okres nazbyt długi, jednak w sferze dynamicznie rozwijającego się budownictwa mieszkaniowego i ulegającym przemianom jego formom organizacyjnym — zjawisko niedostosowania prawa następowało stosunkowo szybko. Świadczy o tym chociażby mnogość dotychczas obowiązujących przepisów wykonawczych i to o podstawowym znaczeniu, jakie zostały wydane do tej ustawy. Niewątpliwie, nie sprzyjało to doskonałej znajomości Prawa lokalowego nawet wśród bezpośrednio zatrudnionych w organach lokalowych, w rozbudowywanym systemie odwoławczym, komisjach lokalowych — nie mówiąc już o olbrzymiej masie obywateli, z których każdy — i to bynajmniej nie raz jeden — ze sprawami kwaterunkowymi musiał mieć styczność. W tych warunkach trudno było podejmować próbę nowelizacji dotychczasowych przepisów. Niezbędne okazało się przygotowanie projektu Prawa lokalowego, co — przy założeniu generalnego, nie doraźnego, lecz perspektywicznego uregulowania — trwało kilka lat. Pierwszy bowiem projekt, wielce jeszcze niedoskonały — ukazał się w 1971 roku i poddany został szerokiej konsultacji w zainteresowanych i kompetentnych, z uwagi na temat, środowiskach.</u>
+ <u xml:id="u-37.5" who="#PoselGortowskiGabriel">Stronnictwo Demokratyczne — a w imieniu jego Klubu Poselskiego przemawiam — działa głównie w ośrodkach miejskich, gdzie występuje szczególna koncentracja zainteresowań sprawami mieszkaniowymi, a także lokalami użytkowymi dla potrzeb produkcji rynkowej i usług. Z zadowoleniem kwitujemy, że uwagi zgłoszone przez nasze instancje terenowe, a następnie analizowane przez zespoły specjalistów przekazane do resortu i wykorzystane przez posłów w toku prac komisji, znalazły wyraz w założeniach projektu. Potwierdza to słuszność i skuteczność zasady szerokiej konsultacji przed ostatecznym uchwaleniem dokumentu o tak zasadniczym znaczeniu i powszechnym zainteresowaniu.</u>
+ <u xml:id="u-37.6" who="#PoselGortowskiGabriel">Podstawowe kierunki omawianego projektu regulują sferę stosunków i warunków mieszkaniowych w dwóch niejako wyodrębniających się — aczkolwiek całkowicie ze sobą zbieżnych płaszczyznach:</u>
+ <u xml:id="u-37.7" who="#PoselGortowskiGabriel">— dobrego prawa jednostki czy też rodziny, — ogólnego interesu społecznego.</u>
+ <u xml:id="u-37.8" who="#PoselGortowskiGabriel">Do pierwszej grupy zaliczyć można przykładowo:</u>
+ <u xml:id="u-37.9" who="#PoselGortowskiGabriel">— dążenie do zapewnienia każdej rodzinie odrębnego mieszkania, — korzystniejsze normy zaludnienia i uproszczenie postępowania, — stabilizację uprawnień, — umocnienie praw właścicieli.</u>
+ <u xml:id="u-37.10" who="#PoselGortowskiGabriel">W grupie drugiej znajdą się:</u>
+ <u xml:id="u-37.11" who="#PoselGortowskiGabriel">— dbałość o należyty stan zasobów mieszkaniowych, będących dobrem społecznym, — sprzyjanie inicjatywom indywidualnym w zakresie budownictwa mieszkaniowego, zwiększającym owe zasoby.</u>
+ <u xml:id="u-37.12" who="#PoselGortowskiGabriel">W takim układzie, Prawo lokalowe nie ogranicza się jedynie do roli instrumentu, którym posługuje się administracja w sprawach kwaterunkowych lub też do roli regulatora złożonych zagadnień mieszkaniowego budownictwa komunalnego, spółdzielczego oraz indywidualnego — ale wybiega, w sensie kierunkowym, w sprawy:</u>
+ <u xml:id="u-37.13" who="#PoselGortowskiGabriel">— założeń tego budownictwa, — jego programu inwestycyjnego, — stanu mieszkalnictwa w kraju.</u>
+ <u xml:id="u-37.14" who="#PoselGortowskiGabriel">Wysoki Sejmie! Przedstawiony pod obrady projekt Prawa lokalowego w pełni zasługuje na uchwalenie. Ma on charakter zwięzły i czytelny. Na uwagę zasługuje fakt, że przy opracowaniu projektu tego prawa przyjęto słuszną zasadę, że ma ono stanowić uzupełnienie przepisów Kodeksu cywilnego, nie powinno natomiast powtarzać jego sformułowań. Projekt ustawy Prawo lokalowe stanowi zwarty system przepisów regulujących stosunki prawne związane z zajmowaniem i użytkowaniem lokali oraz budynków. Kwestie dotyczące przydziału lokali w domach spółdzielczych pozostają poza tym projektem.</u>
+ <u xml:id="u-37.15" who="#PoselGortowskiGabriel">Ogólne założenia projektu zmierzają do przyspieszenia odczuwalnej poprawy warunków mieszkaniowych społeczeństwa m.in. przez uelastycznienie polityki lokalowej. W szczególności należy podkreślić, że projekt dostosowuje Prawo lokalowe do nowych warunków społeczno-ekonomicznych, usuwa podstawowe luki i niedomówienia w obowiązujących do tej pory przepisach, wychodzi naprzeciw potrzebom społeczeństwa.</u>
+ <u xml:id="u-37.16" who="#PoselGortowskiGabriel">I tak dla przykładu można wymienić, że:</u>
+ <u xml:id="u-37.17" who="#PoselGortowskiGabriel">— zaniechana zostanie praktyczna możliwość dokwaterowania sublokatorów, jak również odrębne przydzielanie pokoi przejściowych, — ulega rozszerzeniu pojęcie jednorodzinnego domu mieszkalnego, o ile służy on do celów mieszkalnych jednej rodzinie, zaś domy o 2 — 4 lokalach wybudowane przez jedną rodzinę będą podlegały również wyłączeniu z tzw. szczególnego trybu najmu, stanowiącego nową formę pojęcia publicznej gospodarki lokalami okresu przejściowego; zasada ta obejmie również domy z pracowniami artystycznymi, warsztatami rzemieślniczymi, co rozwiązuje wiele spraw łączących się z wykonywaniem zawodu, łagodzi niedostatek lokali użytkowych, a zatem służy sprawie rozwoju placówek usługowych, zwłaszcza w osiedlach odczuwających ich niedostatek, — nie podlegają reglamentacji publicznej wybudowane kosztem właściciela garaże oraz domy letniskowe, przy czym perspektywa wolnych sobót — skracania tygodnia pracy — wskazuje, że korzystanie z tych ostatnich wykraczać będzie poza wiązane z ich nazwą miesiące letnie, — projekt umożliwia i ułatwia zamianę mieszkań.</u>
+ <u xml:id="u-37.18" who="#PoselGortowskiGabriel">Wreszcie, pozytywnie ocenić należy, że projekt przewiduje likwidację komisji lokalowych, jako instancji odwoławczych. Sprzyjać to więc będzie podniesieniu rangi Kodeksu postępowania administracyjnego. Pierwszą instancją staje się naczelnik gminy czy miasta, zaś odwołanie można składać do drugiej instancji, jaką jest odpowiednio naczelnik powiatu czy wojewoda. Nakłada to obowiązek doboru w wydziałach lokalowych pracowników o szczególnie wysokich kwalifikacjach, co powinno przyczynić się do zmiany nie zawsze najlepszej opinii o tych jednostkach.</u>
+ <u xml:id="u-37.19" who="#PoselGortowskiGabriel">Projektowane zasady Prawa lokalowego odzwierciedlają życiowe potrzeby ludzi pracy, odpowiadają tym samym perspektywicznym kierunkom rozwojowym budownictwa mieszkaniowego.</u>
+ <u xml:id="u-37.20" who="#PoselGortowskiGabriel">Wysoki Sejmie! Przyjęty przez cały naród program budowy drugiej Polski zakłada niespotykane dotychczas kierunki dynamicznego rozwoju kraju. W tych warunkach wieloletnie założenia budownictwa mieszkaniowego są już konkretnym elementem realizacji tego programu. Wzrasta zatem wielce waga i decydujące znaczenie Prawa lokalowego. Ma ono bowiem do spełnienia określoną rolę w rozwiązywaniu jednego z podstawowych elementów gospodarki narodowej.</u>
+ <u xml:id="u-37.21" who="#PoselGortowskiGabriel">Klub Poselski Stronnictwa Demokratycznego będzie głosował za przyjęciem projektu ustawy Prawo lokalowe w brzmieniu przedłożenia rządowego wraz z poprawkami wniesionymi przez komisje sejmowe.</u>
+ <u xml:id="u-37.22" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-38">
+ <u xml:id="u-38.0" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Dziękuję obywatelowi posłowi. Udzielam głosu posłowi Markowi Kabatowi.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-39">
+ <u xml:id="u-39.0" who="#PoselKabatMarek">Obywatelu Marszałku! Wysoka Izbo! 19 października 1972 roku Sejm PRL podjął uchwałę o perspektywicznym programie mieszkaniowym i określił w niej kierunki dalszych prac zmierzających do zaspokojenia potrzeb mieszkaniowych. Dzisiejsza debata nad projektem ustawy Prawo lokalowe — jest właśnie debatą nad projektem konkretnym, który ma rozwiązać poważną część zagadnień zawartych we wspomnianej przeze mnie uchwale sejmowej. Swoje wystąpienie ograniczę do trzech refleksji, jakie nasuwają się w związku z przedstawionym tu projektem Prawa lokalowego.</u>
+ <u xml:id="u-39.1" who="#PoselKabatMarek">Pierwsza refleksja dotyczy programu zapewnienia każdej rodzinie samodzielnego mieszkania. Jak wiemy, program ten realizowany będzie stopniowo, w miarę rozwoju budownictwa mieszkaniowego, przyspieszenia jego tempa i stałego zwiększania nakładów na to budownictwo. Jest on konkretny, społecznie czytelny i realny, a co najważniejsze, jego realizacja jest z niecierpliwością oczekiwana przez ludzi potrzebujących mieszkania, a jest ich — trzeba to powiedzieć — bardzo wielu.</u>
+ <u xml:id="u-39.2" who="#PoselKabatMarek">Projekt Prawa lokalowego, który obowiązywać będzie właśnie w okresie realizacji tego programu, w okresie, który nazwać można przejściowym, stwarza pewne podstawy do poprawy istniejącego obecnie stanu oraz uniemożliwia, przez stosowanie odpowiednich przepisów, zwiększenie liczby wspólnych mieszkań. W tej dziedzinie przepisy wyraźnie ustalają, że samodzielny lokal mieszkalny może być przydzielony tylko jednemu najemcy. Jeśli najemca posiada mieszkanie większe od przysługującego mu metrażu, a nadwyżka ta obejmuje przynajmniej jeden pokój, to wówczas istnieją dwa rozwiązania. Pierwsze — to zamiana na mieszkanie o odpowiednim metrażu, drugie — w wypadku odmowy zgody na zamianę — najemca będzie opłacać podwyższony czynsz za dodatkową powierzchnię mieszkalną. Nie ma natomiast możliwości tzw. dokwaterowania, tj. przydzielenia nadwyżki powierzchni mieszkalnej innemu najemcy.</u>
+ <u xml:id="u-39.3" who="#PoselKabatMarek">Należy przy tym pamiętać, że w miarę rozwoju budownictwa mieszkaniowego przewiduje się wzrost, przysługującego każdemu, metrażu.</u>
+ <u xml:id="u-39.4" who="#PoselKabatMarek">Samodzielne mieszkanie dla każdej rodziny i zapowiadana stała poprawa standardu mieszkań są programem zaspokajania najważniejszej dziś u nas potrzeby społecznej. Jest rzeczą bezsporną, że warunki mieszkaniowe wywierają zasadniczy wpływ na sposób zaspokajania potrzeb duchowych i materialnych człowieka, są tym zasadniczym czynnikiem, od którego zależy kultura i cywilizacja społeczeństwa, są wyrazem poziomu dobrobytu. Wreszcie, a może przede wszystkim, odpowiednie, samodzielne mieszkanie jest warunkiem stabilizacji i rozwoju rodziny, stwarza lepsze możliwości spełnienia przez nią funkcji wychowawczych. Szczególnie istotne jest posiadanie własnego mieszkania dla rodzin wielodzietnych i wielopokoleniowych. Zagadnienie to jest ważnym fragmentem całościowego programu polityki społecznej, której zasadniczym celem jest umocnienie roli rodziny jako podstawowej komórki społecznej.</u>
+ <u xml:id="u-39.5" who="#PoselKabatMarek">Przemawiając w imieniu Koła Poselskiego — „Pax”, ze szczególną satysfakcją podkreślam ten właśnie element szeroko pojętej polityki pronatalistycznej, która w konsekwencji prowadzi do wzrostu potencjału ludnościowego Polski.</u>
+ <u xml:id="u-39.6" who="#PoselKabatMarek">Druga refleksja nasuwa się w związku z problemem osobistej własności mieszkania. Ten kierunek działania znajduje swoje rozwiązanie w konkretnych przepisach projektu Prawa lokalowego. Wychodzi ono z założenia, że własne mieszkanie służy zaspokojeniu podstawowych potrzeb właściciela i jego rodziny, stanowi więc tym samym własność osobistą, podlegającą szczególnej ochronie prawnej.</u>
+ <u xml:id="u-39.7" who="#PoselKabatMarek">W przedstawionym dzisiaj Wysokiej Izbie projekcie przewiduje się różne formy własności osobistej mieszkania — mieszkania spółdzielcze, domki jednorodzinne, małe domy dwu-, czterolokalowe, mieszkania w domach państwowych. Przepisy projektu Prawa lokalowego określają warunki nabywania mieszkań oraz wszystkie uprawnienia i obowiązki stąd płynące.</u>
+ <u xml:id="u-39.8" who="#PoselKabatMarek">Przewiduje się, że posiadanie mieszkania na własność będzie udziałem coraz większych grup społecznych. Jest to kierunek słuszny. Posiadanie własnego mieszkania zwiększa poczucie stabilizacji życiowej, wpływa na zwiększenie gospodarności i dbałości o mieszkanie czy dom. Ze sprawą tą wiąże się również możliwość zdynamizowania budownictwa mieszkaniowego, zwłaszcza domków jednorodzinnych czy domów dwu-, czterolokalowych. Przede wszystkim, w tym ostatnim wypadku, dzięki wprowadzeniu do projektu Prawa lokalowego zgodnych z życiem przepisów określających, kto może być właścicielem części małego domu mieszkalnego, stworzone zostały możliwości podejmowania różnych inicjatyw, np. organizowania zespołów budownictwa tej kategorii domów.</u>
+ <u xml:id="u-39.9" who="#PoselKabatMarek">Realna możliwość nabycia mieszkania na własność lub budowy własnego domu stanowi zachętę do oszczędzania na ten cel. Ma to również wpływ na decyzję o kolejności wydatków, co wiąże się w sposób istotny z kształtowaniem modelu konsumpcji.</u>
+ <u xml:id="u-39.10" who="#PoselKabatMarek">Trzecia refleksja ma charakter ogólny. Od dłuższego już czasu jesteśmy świadkami i uczestnikami wysiłków zmierzających do takiego opracowania prawa, które odpowiadać będzie aktualnemu stanowi naszego rozwoju społeczno-gospodarczego, potrzebom epoki, w której żyjemy, procesowi tworzenia się socjalistycznych stosunków społecznych. Tym wysiłkom towarzyszy dążność do stworzenia przepisów jasnych, zrozumiałych przez społeczeństwo oraz walka z nadmierną liczbą różnego rodzaju i znaczenia aktów prawnych, które z powodu ich nadmiaru nie są respektowane. Wiele w tej dziedzinie już zrobiono, ale wiele jeszcze wymaga zmian.</u>
+ <u xml:id="u-39.11" who="#PoselKabatMarek">Projekt, który dziś został Wysokiej Izbie przedłożony pod obrady, jest istotnym krokiem na tej drodze. W miejsce ogromnej liczby różnego rodzaju aktów, niejednokrotnie ze sobą sprzecznych, nie znanych w całości nawet ludziom kierującym sprawami lokalowymi, przedstawiony został projekt zwartego systemu przepisów regulujących stosunki prawne w dziedzinie Prawa lokalowego. Zdajemy sobie sprawę z tego, że życie będzie stwarzało konieczność bardziej szczegółowego rozwiązania wielu problemów zawartych w omawianym projekcie ustawy. Wspomnę tu tylko dla przykładu o takich sprawach, jak remonty budynków mieszkalnych, tryb odwoływania się od decyzji I instancji czy wreszcie określenie organu, który będzie dbał o to, aby wynajmujący spełniał nałożone na niego obowiązki. Jednak mimo tych wątpliwości trzeba stwierdzić, że zawarty w projekcie ustawy system przepisów prawnych jest dostatecznie elastyczny, aby przy jego pomocy regulować tak ważną dziedzinę naszego życia, jaką jest polityka mieszkaniowa.</u>
+ <u xml:id="u-39.12" who="#PoselKabatMarek">Wysoki Sejmie! Dyskutowany dzisiaj projekt Prawa lokalowego zasługuje na aprobatę całego społeczeństwa. Proponowane w nim rozwiązania prawne uwzględniają bieżące i przyszłe potrzeby mieszkaniowe oraz wychodzą naprzeciw powszechnemu oczekiwaniu społeczeństwa na prawidłowe i określone w czasie rozwiązanie tych potrzeb.</u>
+ <u xml:id="u-39.13" who="#PoselKabatMarek">Jestem głęboko przekonany, że uchwalenie przez Wysoką Izbę projektu ustawy Prawo lokalowe spotka się z powszechną społeczną aprobatą.</u>
+ <u xml:id="u-39.14" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-40">
+ <u xml:id="u-40.0" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Dziękuję posłowi Kabatowi. Głos ma poseł Józef Sapierzyński.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-41">
+ <u xml:id="u-41.0" who="#PoselSapierzynskiJozef">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Dyskutowany na dzisiejszym posiedzeniu projekt ustawy — Prawo lokalowe jest przedmiotem szerokiego zainteresowania społeczeństwa zarówno w mieście, jak i na wsi. Projekt tej ustawy stanowi nieodłączną część składową programu polepszania warunków mieszkaniowych ludności. Założenia tego programu określone zostały przez VI Zjazd partii oraz uchwałę Sejmu i zostały w pełni poparte w uchwale VI Kongresu ZSL. Projekt Prawa lokalowego jest częścią konsekwentnego realizowania celów polityki społecznej. W powszechnym odczuciu obywateli rozwiązanie kwestii mieszkaniowej stanowi wśród społecznych zadań — zadanie pierwszoplanowe. Odpowiednie warunki mieszkaniowe wywierają więc istotny wpływ na materialny, kulturalny i cywilizacyjny poziom życia społeczeństwa, przyczyniają się w zasadniczym stopniu do stabilizacji i rozwoju rodziny. Właściwa więc polityka mieszkaniowa stanowi ważny czynnik dynamizowania gospodarki, wzrostu poziomu życia obywateli, jest także niezbędną podstawą pożądanych zmian w strukturze demograficznej ludności miejskiej i wiejskiej.</u>
+ <u xml:id="u-41.1" who="#PoselSapierzynskiJozef">Dotychczasowe Prawo lokalowe nie odpowiada już potrzebom dnia dzisiejszego i utrudnia rozwiązywanie wielu spraw społecznych. Słusznie więc wychodzi się z założenia, że nie nowelizacja przepisów dotychczasowych, a śmiałe, realne, elastyczne i nowoczesne rozwiązania, odpowiadające aktualnym i przyszłym warunkom społeczno-gospodarczym, powinny być podstawą nowego Prawa lokalowego. Zastosowana w projekcie rozmaitość rozwiązań poszczególnych zagadnień ułatwi harmonijne współdziałanie najemcy i wynajmującego, a także organu samorządowego oraz urzędu i obywatela. Projekt Prawa lokalowego uwzględnia aktualne oraz przyszłościowe potrzeby i aspiracje różnych środowisk społecznych, działalności zawodowej i twórczej oraz tak niezbędne potrzeby szerokiego rozwoju usług i rzemiosła. Wychodzi naprzeciw inicjatywie i wysiłkowi całego społeczeństwa, stwarza możliwości intensyfikacji budownictwa jednorodzinnego w miastach i na terenach wiejskich.</u>
+ <u xml:id="u-41.2" who="#PoselSapierzynskiJozef">Projekt Prawa lokalowego cechuje wyjątkowe, właściwe, moim zdaniem ujęcie funkcji i charakteru mieszkania. W tym duchu przyjęte rozwiązania zmierzają do stopniowej realizacji prawa każdej rodziny do samodzielnego mieszkania. Stwarza to poczucie stabilizacji uprawnień do zajmowanego mieszkania, jest to więc nowa szansa, szczególnie dla młodych małżeństw, rozwoju rodziny, możliwości nauki, rekreacji i wypoczynku.</u>
+ <u xml:id="u-41.3" who="#PoselSapierzynskiJozef">Wychodząc z założenia celowości posiadania samodzielnego mieszkania, projekt przewiduje dogodne warunki do zamiany mieszkań, co w połączeniu z projektowanymi korzystniejszymi normami zaludnienia ma na celu umocnienie przekonania, że mieszkania powinny służyć kilku pokoleniom, a więc muszą być większe i lepsze. Problem ten ma również duże znaczenie wobec zmian zachodzących w strukturze zawodowej ludności wiejskiej i jej migracji do miast. Dotyczy to zwłaszcza ludzi prężnych i wykształconych zawodowo, którym nowe zasady polityki mieszkaniowej dają możliwości uzyskania nie tylko pracy, ale i samodzielnego mieszkania w mieście.</u>
+ <u xml:id="u-41.4" who="#PoselSapierzynskiJozef">Zagwarantowanie uprawnień właściciela do dysponowania lokalem mieszkalnym przyczyni się do szerokiego rozwoju budownictwa jednorodzinnego i spółdzielczego w małych miasteczkach, ośrodkach gminnych i bezpośrednio na wsi, realizowanego szczególnie przez ludność dwuzawodową, obejmującą aktualnie około 2 mln rodzin, nie licząc zwiększającej się liczby nauczycieli, agronomów, lekarzy i pracowników innych zawodów. Nie trzeba dodawać, że zwiększy to także tak celowy z różnych powodów udział społeczeństwa w kosztach realizowania programu budownictwa mieszkaniowego.</u>
+ <u xml:id="u-41.5" who="#PoselSapierzynskiJozef">Poruszyłem zaledwie kilka węzłowych zasad charakteryzujących projekt Prawa lokalowego, które mają moim zdaniem istotne znaczenie w gospodarce mieszkaniowej.</u>
+ <u xml:id="u-41.6" who="#PoselSapierzynskiJozef">Są jednak problemy, których z przyczyn natury obiektywnej nie będzie można w krótkim okresie w pełni rozwiązać.</u>
+ <u xml:id="u-41.7" who="#PoselSapierzynskiJozef">Po pierwsze — cechą projektu Prawa lokalowego jest słuszne dążenie do zmniejszenia bezpośredniej ingerencji administracyjnej w stosunki najmu lokali i budynków. Jednak obecne zasady stosowanej reglamentacji, mające wprawdzie już charakter przejściowy, będą musiały być utrzymane do czasu polepszenia się sytuacji mieszkaniowej w najbliższej przyszłości.</u>
+ <u xml:id="u-41.8" who="#PoselSapierzynskiJozef">Po drugie — projekt przewiduje, również słusznie, szczegółowe obowiązki wynajmującego w zakresie sprawnego działania urządzeń technicznych w lokalu mieszkalnym, utrzymania porządku i czystości oraz dokonywania napraw i usuwania uszkodzeń w odpowiednim czasie i bez nie uzasadnionej zwłoki. Realizacja tego obowiązku wymaga poważnej i zdecydowanej rozbudowy słabego obecnie zaplecza techniczno-remontowego, powołania odpowiednio sprawnych służb konserwatorów i ich należytego wyposażenia materiałowego.</u>
+ <u xml:id="u-41.9" who="#PoselSapierzynskiJozef">Po trzecie — omawiany projekt ustawy przewiduje możliwość zamieszkania w swych domach i lokalach właścicieli domów jednorodzinnych oraz lokali stanowiących odrębne nieruchomości. Społeczny aspekt takiego rozwiązania tej sprawy nie budzi zastrzeżeń, ale dostarczenie odpowiednich lokali zamiennych jest obecnie praktycznie minimalne. Trudno również przewidzieć, w jakim terminie można będzie zapewnić lokale spółdzielcze, gdyż liczba członków spółdzielni oczekujących na mieszkanie jest ciągle bardzo duża. Działalność w tym zakresie musi być wielostronna i rozłożona na dłuższe okresy czasu. Jestem zdania, aby w rozporządzeniach wykonawczych do ustawy zagwarantować prawo pierwszeństwa kupna lokalu mieszkalnego aktualnie mieszkającemu w nim lokatorowi.</u>
+ <u xml:id="u-41.10" who="#PoselSapierzynskiJozef">Po czwarte — oddzielnym tematem, który powinien być podjęty i uwzględniony w programie resortu, jest przystąpienie do modernizacji i ewentualnych przeróbek lokali mieszkalnych o dużej powierzchni i pokojach przejściowych. Tak jest szczególnie w miejscowościach położonych w zachodnich i północnych rejonach kraju i stwarza przeszkody ograniczające zamianę mieszkań, stosowania właściwych norm zaludnienia oraz dodatkowej opłaty za posiadany nadmetraż. Nieprzystosowanie tych lokali do ogólnie przyjętych w kraju normatywów może spowodować w tej samej miejscowości duże dysproporcje pomiędzy liczbą lokali o dużych nadwyżkach metrażowych i lokali przeludnionych. Projekt ustawy przewiduje odpowiednie warunki realizacji wielkiego programu budownictwa mieszkaniowego w mieście i na wsi. Wymaga to ekonomicznego, społecznego i organizacyjnego wysiłku.</u>
+ <u xml:id="u-41.11" who="#PoselSapierzynskiJozef">Problemem zasadniczym jest obecnie brak niektórych rodzajów materiałów budowlanych, instalacyjnych oraz urządzeń ogrzewczych. Zdajemy sobie sprawę z ogromu trudności w tym zakresie, sądzę jednak, że w najbliższym czasie zostaną podjęte nowe wysiłki, zmierzające do poprawy tej sytuacji. Będą one poparte pełnym zaangażowaniem całego społeczeństwa. Takie perspektywy zawiera dyskutowany dziś w Izbie projekt ustawy. Przewiduje on możliwości zadowalającego rozwiązania w przyszłości kwestii mieszkaniowej w naszym kraju. Dziękuję za uwagę.</u>
+ <u xml:id="u-41.12" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-42">
+ <u xml:id="u-42.0" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Dziękuję obywatelowi posłowi. Głos ma poseł Kazimierz Raszkowski.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-43">
+ <u xml:id="u-43.0" who="#PoselRaszkowskiKazimierz">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Gospodarka mieszkaniowa stanowi jedną z podstawowych części gospodarki narodowej. W kształtowaniu warunków materialnych i bytu ludności mieszkanie stanowi niezbędny atrybut dla życia człowieka. Służy zaspokojeniu jego podstawowych elementarnych potrzeb. Warunki mieszkaniowe stanowią o zasobności materialnej społeczeństwa. Wpływają na stan zdrowotności i ogólną kulturę bytowania.</u>
+ <u xml:id="u-43.1" who="#PoselRaszkowskiKazimierz">Dlatego też w uchwale VI Zjazdu Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, a następnie w dokumentach V Plenum Komitetu Centralnego sprawa kompleksowego rozwiązania problemu mieszkaniowego znalazła się w centrum uwagi. W wyniku realizacji polityki mieszkaniowej opracowany został po raz pierwszy kompleksowy perspektywiczny program mieszkaniowy zakładający, że w połowie lat osiemdziesiątych dla każdej rodziny zostanie zapewnione odrębne, samodzielne mieszkanie. Konsekwentna realizacja tych ambitnych zadań, szczególnie w ostatnich 2 latach, jeszcze bardziej umocniła zaufanie społeczeństwa do wytyczonego przez partię programu społeczno-gospodarczego rozwoju kraju.</u>
+ <u xml:id="u-43.2" who="#PoselRaszkowskiKazimierz">Realizacja nowej polityki mieszkaniowej wymaga nowego prawnego uregulowania całokształtu stosunków związanych z zajmowaniem i użytkowaniem lokali i budynków. Przedstawiony dziś projekt Prawa lokalowego problemy te podejmuje.</u>
+ <u xml:id="u-43.3" who="#PoselRaszkowskiKazimierz">Już pierwsze społeczne oddźwięki na temat opracowanego projektu Prawa lokalowego wyrażają aprobatę dla projektowanych w nim zmian. Szczególną akceptację w opinii społecznej zyskuje zasada stabilizacji prawa do zajmowanego mieszkania, stworzenia możliwości nabycia mieszkania na własność oraz urealnione możliwości w określonych warunkach jego zamiany. W projekcie Prawa lokalowego społeczeństwo widzi daleko idące ułatwienie życia w zakresie gospodarki mieszkaniowej.</u>
+ <u xml:id="u-43.4" who="#PoselRaszkowskiKazimierz">Z uznaniem przyjmowany jest fakt, że nie wolno już będzie dokwaterowywać do zasiedlonego mieszkania innej osoby czy rodziny. Zasada ta ma znaczenie głębsze niż mogłoby się to wydawać.</u>
+ <u xml:id="u-43.5" who="#PoselRaszkowskiKazimierz">Społeczeństwo wyraża również zadowolenie z wyraźnego określenia w projekcie Prawa lokalowego obowiązków wynajmującego i najemcy. Dotychczas obowiązujące przepisy powodowały nierzadko spory i konflikty. Zapewnienie sprawnego działania urządzeń technicznych w budynku, utrzymywanie w porządku i czystości pomieszczeń przeznaczonych do ogólnego użytku oraz otoczenia budynku, dokonywanie naprawy uszkodzeń i bieżących napraw budynku, stosowanie przewidzianych środków prawnych wobec administratorów, dozorców i innych pracowników administracji domu zaniedbujących swoje obowiązki — w sposób jednoznaczny precyzują w projekcie ustawy obowiązki wynajmującego i kładą kres dotychczasowym nieporozumieniom i zaniedbaniom.</u>
+ <u xml:id="u-43.6" who="#PoselRaszkowskiKazimierz">Szczególnego zaś znaczenia nabiera nałożony na wynajmującego obowiązek współdziałania przy sprawowaniu zarządu budynkiem z samorządem mieszkańców, gdyż stanowi to w odczuciu społeczeństwa istotny czynnik kontroli społecznej w zakresie gospodarki mieszkaniowej.</u>
+ <u xml:id="u-43.7" who="#PoselRaszkowskiKazimierz">Z pełnym poparciem opinii społecznej spotyka się przepis projektu Prawa lokalowego, wyłączający spod ingerencji władz kwaterunkowych domy spółdzielni mieszkaniowych, domy jednorodzinne i małe domy mieszkalne, zapewniając ich właścicielom prawo do zamieszkania w swoich domach, chociaż ta ostatnia zasada będzie wymagała zapewnienia lokali zamiennych dla dotychczasowych lokatorów i będzie mogła być realizowana stopniowo.</u>
+ <u xml:id="u-43.8" who="#PoselRaszkowskiKazimierz">W odczuciu społecznym szczególnej uwagi wymagać będzie realizacja zasady, wynikającej z art. 11, który stanowi, że wysokość czynszu w domach wyjętych spod administracyjnej decyzji o przydziale lokalu ustala się w drodze wzajemnego porozumienia między wynajmującym a najemcą. Istnieje obawa, że może się zdarzyć wykorzystywanie sytuacji do spekulacji mieszkaniami i zawyżania czynszu. Dlatego przebieg realizacji zasad, wynikających z art. 11 powinien być szczególnie poddany kontroli i ocenie, i być może, że zajdzie potrzeba dalszego uregulowania tej kwestii.</u>
+ <u xml:id="u-43.9" who="#PoselRaszkowskiKazimierz">Wysoki Sejmie! Reasumując, stwierdzić pragnę, że najistotniejszym kanonem projektowanej ustawy — odpowiadającym ogólnemu odczuciu społeczeństwa — jest określenie prawa każdej rodziny do samodzielnego mieszkania. Projekt ustawy, ustalając większe, korzystniejsze normy zaludnienia mieszkań, w jednoznaczny sposób precyzując uprawnienia do zajmowanego mieszkania i do dysponowania mieszkaniem stanowiącym własność osobistą lub spółdzielczą, tym samym dopingować będzie do utrzymania mieszkań we właściwym stanie. Prawo lokalowe, które dziś uchwalimy, jest aktem słusznym i potrzebnym.</u>
+ <u xml:id="u-43.10" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-44">
+ <u xml:id="u-44.0" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Dziękuję obywatelowi posłowi. Lista mówców została wyczerpana.</u>
+ <u xml:id="u-44.1" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Zamykam dyskusję.</u>
+ <u xml:id="u-44.2" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Przystępujemy do głosowania.</u>
+ <u xml:id="u-44.3" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem w całości projektu ustawy Prawo lokalowe wraz z poprawkami proponowanymi przez Komisje Budownictwa i Gospodarki Komunalnej oraz Prac Ustawodawczych — zechce podnieść rękę.</u>
+ <u xml:id="u-44.4" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-44.5" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-44.6" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Kto się wstrzymał od głosowania? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-44.7" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Stwierdzam, że Sejm uchwalił ustawę Prawo lokalowe.</u>
+ <u xml:id="u-44.8" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Przystępujemy obecnie do punktu 7 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Spraw Wewnętrznych i Wymiaru Sprawiedliwości o rządowym projekcie ustawy o ewidencji ludności i dowodach osobistych.</u>
+ <u xml:id="u-44.9" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Głos ma sprawozdawca poseł Zdzisław Soluch.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-45">
+ <u xml:id="u-45.0" who="#PoselSoluchZdzislaw">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! W imieniu Komisji Spraw Wewnętrznych i Wymiaru Sprawiedliwości pragnę przedstawić podstawowe założenia i kierunki wprowadzenia w życie przedłożonego Wysokiej Izbie projektu ustawy o ewidencji ludności i dowodach osobistych.</u>
+ <u xml:id="u-45.1" who="#PoselSoluchZdzislaw">Projektowany akt prawny daje wyraz — generalnie rzecz ujmując — obecnym tendencjom porządkowania prawa i dostosowania go do aktualnych i perspektywicznych potrzeb. Projekt jest wyrazem dążenia do usprawnienia działalności administracji państwowej i obsługi obywateli. Ewidencja ludności jest rejestracją określonych zdarzeń z zakresu ruchu ludności w celu uzyskiwania informacji o rzeczywistym stanie tego ruchu. Projekt jednoznacznie formułuje zasadę o rejestracyjno-informacyjnym charakterze ewidencji ludności oraz określa funkcję obowiązku meldunkowego.</u>
+ <u xml:id="u-45.2" who="#PoselSoluchZdzislaw">Informacja o rzeczywistym stanie ruchu ludności stwarza przesłanki do wytyczenia polityki socjalnej, służy kierowaniu i prognozowaniu gospodarki zasobami ludzkimi. Rzetelna i szybka informacja o rzeczywistym rozmieszczeniu ludności i rozmiarach zjawiska migracji ludności jest niezbędna do wykonania przez organy administracyjne służebnych wobec obywateli funkcji, m.in. z zakresu obowiązku szkolnego, obowiązku szczepień ochronnych, udzielania informacji adresowych. Posiadanie aktualnych danych o miejscach pobytu osób ma duże znaczenie dla zabezpieczenia powszechnego obowiązku obrony, obowiązku alimentacyjnego oraz stanowi istotną przesłankę porządku, ładu i dyscypliny społecznej.</u>
+ <u xml:id="u-45.3" who="#PoselSoluchZdzislaw">Dostarczanie możliwie najpełniejszych i aktualnych danych o ruchu i stanie ludności nabiera szczególnego znaczenia w świetle nowej polityki społeczno-gospodarczej, której podmiotem jest człowiek, a celem — zaspokojenie materialnych i kulturalnych potrzeb społeczeństwa. Ustalenie i prognozowanie rozmiaru potrzeb socjalnych (np. ustalanie sieci placówek handlowo-usługowych, wielkości zaopatrzenia) opracowuje się bowiem na podstawie stanu ludności na danym terenie. Przeciętnie w każdym roku około miliona osób zmienia miejsce pobytu stałego, a około 2,5 mln osób przebywa czasowo w różnych miejscowościach. Bieżące zarejestrowanie tego ruchu zależy przede wszystkim od prawidłowego uregulowania obowiązku meldunkowego i przyjęcia właściwych form ewidencjonowania ludności.</u>
+ <u xml:id="u-45.4" who="#PoselSoluchZdzislaw">System meldunkowy powinien być zatem tak uregulowany, ażeby z jednej strony był jak najmniej uciążliwy dla obywatela, z drugiej zaś — stwarzał realne warunki dla rzetelnej informacji o stanie i rozmieszczeniu ludności na obszarze kraju. Obowiązująca ustawa z 1961 roku o ewidencji i kontroli ruchu ludności nie w pełni odpowiada tym wymogom.</u>
+ <u xml:id="u-45.5" who="#PoselSoluchZdzislaw">Dotychczasowa ustawa oraz wydane na jej podstawie akty wykonawcze wiązały obowiązek meldunkowy z gospodarką lokalową. Wiązanie obowiązku meldunku z elementami polityki lokalowej wytworzyło w społeczeństwie, a nawet w działalności niektórych organów błędne przekonanie, jakoby zameldowanie lub wymeldowanie się rodziło określone prawa i obowiązki; taki pogląd nie znajduje uzasadnienia w istniejącym stanie prawnym, gdyż zameldowanie jest tylko potwierdzeniem miejsca pobytu. Dotychczasowe przepisy meldunkowe obciążały w sposób nadmierny obywateli różnymi czynnościami rejestracyjnymi.</u>
+ <u xml:id="u-45.6" who="#PoselSoluchZdzislaw">Nie dostosowane do aktualnych potrzeb były również przepisy o dowodach osobistych. Obowiązująca dotąd procedura (uregulowana dekretem z 1951 r.) jest uciążliwa dla obywateli.</u>
+ <u xml:id="u-45.7" who="#PoselSoluchZdzislaw">Obecnie obywatel, ażeby uzyskać dowód osobisty, musi formalności z tym związane załatwiać w trzech różnych jednostkach organizacyjnych. Dotychczasowe akty prawne o dowodach osobistych nie dają podstaw do umieszczania w tych dokumentach danych, których konieczność wpisania dyktują potrzeby życiowe, na przykład wpis grupy krwi, wpis o posiadaniu książeczki walutowej itp.</u>
+ <u xml:id="u-45.8" who="#PoselSoluchZdzislaw">Przedstawione w zarysie najistotniejsze braki obowiązującego systemu meldunkowego i uciążliwa procedura wydawania dowodów osobistych stały się bodźcem do nowego uregulowania tych spraw.</u>
+ <u xml:id="u-45.9" who="#PoselSoluchZdzislaw">Wysoki Sejmie! Przedłożony akt prawny reguluje jednolicie dwa zagadnienia unormowane dotychczas w różnych aktach prawnych. Koncepcja wspólnego uregulowania spraw ewidencji ludności i dowodów osobistych jest ze wszech miar słuszna, gdyż:</u>
+ <u xml:id="u-45.10" who="#PoselSoluchZdzislaw">— wychodzi naprzeciw tendencji łączenia pokrewnych tematów w jeden akt prawny, — umożliwia obywatelowi załatwienie spraw merytorycznie podobnych w jednym organie i upraszcza tym samym czynności podejmowane przy załatwianiu tych spraw, — przekazuje wydawanie dowodów osobistych organowi, który jest bliżej obywatela.</u>
+ <u xml:id="u-45.11" who="#PoselSoluchZdzislaw">Podstawowym założeniem projektu ustawy o ewidencji ludności i dowodach osobistych jest takie unormowanie, ażeby każdy obywatel zamieszkały na administracyjnie określonym terenie mógł w sposób najprostszy dopełnić obowiązku zarejestrowania tam swego pobytu oraz uzyskać dowód osobisty w organie najbliższym jego miejsca zamieszkania. Zgodnie z przyjętą zasadą ewidencja ludności polegać ma na rejestracji danych o każdorazowym pobycie osób, o urodzeniach, zmianach stanu cywilnego, zmianach imion i nazwisk oraz o zgonach.</u>
+ <u xml:id="u-45.12" who="#PoselSoluchZdzislaw">Według projektu — zameldowanie jest wyłącznie potwierdzeniem pobytu w danym miejscu i czasie i nie daje uprawnień do przydziału lokalu. W związku z taką regulacją obowiązku meldunkowego, dyskusjom sejmowym towarzyszyły obawy, czy nie spowoduje to ujemnych skutków w zakresie gospodarki mieszkaniowej.</u>
+ <u xml:id="u-45.13" who="#PoselSoluchZdzislaw">Obawy te rozstrzyga uchwalone w dniu dzisiejszym Prawo lokalowe, przewidujące odpowiednie regulacje, zabezpieczające przed nadmiernym zagęszczeniem lokali i dowolnym dysponowaniem nimi w drodze podnajmu bądź oddawania w bezpłatne użytkowanie osobom trzecim.</u>
+ <u xml:id="u-45.14" who="#PoselSoluchZdzislaw">Oba akty prawne uzupełniają się wzajemnie i powinny zapewnić z jednej strony dopływ informacji o rzeczywistym rozmieszczeniu ludności, z drugiej strony — właściwą gospodarkę substancją mieszkaniową.</u>
+ <u xml:id="u-45.15" who="#PoselSoluchZdzislaw">Projekt ustawy, wprowadzając wiele ułatwień dla obywatela, przenosi na organy administracji państwowej czynność zgłaszania niektórych faktów objętych obowiązkiem meldunkowym, np. faktu urodzenia, zmiany stanu cywilnego, imienia lub nazwiska.</u>
+ <u xml:id="u-45.16" who="#PoselSoluchZdzislaw">Na uwagę zasługuje wprowadzenie daleko idących ułatwień i uproszczeń w dopełnianiu obowiązku meldunkowego turystów i wczasowiczów — obywateli polskich. Między innymi zwalnia się od obowiązku zameldowania młodzież szkolną i studiującą, jeżeli pobyt czasowy nie przekracza 30 dni.</u>
+ <u xml:id="u-45.17" who="#PoselSoluchZdzislaw">Projekt w sposób jasny określa zasady dopełniania obowiązku meldunkowego przez cudzoziemców, dostosowując projektowane przepisy do aktualnych potrzeb zarejestrowania zwiększonego ruchu cudzoziemców.</u>
+ <u xml:id="u-45.18" who="#PoselSoluchZdzislaw">Projekt ustawy reguluje przestrzeganie dyscypliny meldunkowej nie tylko przez obywateli, lecz także przez najemców mieszkań, dozorców, administratorów i właścicieli domów — w miastach, a przez sołtysów — na wsi. Obowiązek ten rozciąga się na zakłady pracy w odniesieniu do osób nowo przyjmowanych.</u>
+ <u xml:id="u-45.19" who="#PoselSoluchZdzislaw">Wysoki Sejmie! Unormowania dotyczące problematyki dowodów osobistych zakładają przede wszystkim zmianę kompetencji w sprawach wydawania tych dokumentów. Według projektu ustawy dowody osobiste wydawane będą przez terenowe organy administracji państwowej szczebla powiatowego. Przewidziana jest jednocześnie delegacja upoważniająca Prezesa Rady Ministrów do przekazania wydawania dowodów osobistych organom szczebla gminnego po odpowiednim wdrożeniu aparatu administracyjnego do wykonywania tych nowych zadań.</u>
+ <u xml:id="u-45.20" who="#PoselSoluchZdzislaw">Uwzględniając potrzebę uproszczenia formalności związanych z otrzymaniem tego dokumentu, w myśl nowych rozwiązań, obywatel ubiegając się o dowód osobisty w miejscu swego urodzenia, nie będzie musiał składać poświadczenia zamieszkania i wypisu z akt stanu cywilnego. Projekt zakłada jednocześnie, iż wniosek o wydanie dowodu osobistego obywatel będzie składał w najbliższym terenowym organie administracji państwowej, tj. gminie, dzielnicy, mieście właściwym ze względu na miejsce zamieszkania lub pobytu czasowego ponad dwa miesiące. Dalsze formalności załatwiać będą organy pomiędzy sobą.</u>
+ <u xml:id="u-45.21" who="#PoselSoluchZdzislaw">Projekt ustawy stanowi, że dokumentami stwierdzającymi tożsamość osób są:</u>
+ <u xml:id="u-45.22" who="#PoselSoluchZdzislaw">— dowód osobisty, — tymczasowy dowód osobisty, — tymczasowe zaświadczenie tożsamości.</u>
+ <u xml:id="u-45.23" who="#PoselSoluchZdzislaw">Dowód osobisty powinien posiadać każdy obywatel polski zamieszkały w kraju z chwilą ukończenia 18 roku życia.</u>
+ <u xml:id="u-45.24" who="#PoselSoluchZdzislaw">Tymczasowe dowody osobiste — nowy rodzaj dokumentu stwierdzającego tożsamość — wydawane będą obywatelom polskim w wieku od 13 do 18 roku życia.</u>
+ <u xml:id="u-45.25" who="#PoselSoluchZdzislaw">Pragnę zaznaczyć, iż obniżenie granicy wieku dla osób, które mogą posiadać tymczasowy dowód osobisty (z 16 do 13 lat), umożliwi wyjazdy dzieciom i młodzieży np. do Niemieckiej Republiki Demokratycznej pod opieką osób, do których dowodów nie są wpisane, bez potrzeby uzyskania paszportu, jak to jest dotychczas.</u>
+ <u xml:id="u-45.26" who="#PoselSoluchZdzislaw">Tymczasowe zaświadczenia tożsamości wydawane będą osobom, których obywatelstwo polskie nie zostało stwierdzone.</u>
+ <u xml:id="u-45.27" who="#PoselSoluchZdzislaw">Dowód osobisty jako podstawowy dokument stwierdzający tożsamość osoby, dla umożliwienia posługiwania się nim przy załatwianiu wszelkich formalności urzędowych oraz podejmowania czynności cywilno-prawnych, będzie w myśl projektu ustawy zawierał podstawowe dane identyfikujące osobę oraz wpisy odzwierciedlające przebieg pracy zawodowej, odbycie zasadniczej służby wojskowej, aktualne miejsce zamieszkania i wszelkie zmiany stanu cywilnego. Będzie on jednocześnie dokumentem stwierdzającym obywatelstwo polskie, co wyeliminuje potrzebę przedkładania innych poświadczeń.</u>
+ <u xml:id="u-45.28" who="#PoselSoluchZdzislaw">Mając jednocześnie na uwadze, że w określonych warunkach okazać się może niezbędne wpisywanie do dokumentów tożsamości także innych danych (jak np. w ostatnim czasie potrzeba wpisywania grupy krwi), przyjmuje się upoważnienie dla Rady Ministrów do zdecydowania w drodze rozporządzenia o dokonywaniu w razie potrzeby innych wpisów.</u>
+ <u xml:id="u-45.29" who="#PoselSoluchZdzislaw">Wysoki Sejmie! Przedstawiając w zarysie główne założenia projektu ustawy o ewidencji ludności i dowodach osobistych, pragnę w imieniu Komisji Spraw Wewnętrznych i Wymiaru Sprawiedliwości stwierdzić, iż uzyskał on jej aprobatę. Poprawki Komisji zawarte w druku nr 144 mają w zasadnie charakter formalny bądź uściślający. Nie ma zatem potrzeby ich uzasadnienia.</u>
+ <u xml:id="u-45.30" who="#PoselSoluchZdzislaw">W imieniu Komisji Spraw Wewnętrznych i Wymiaru Sprawiedliwości wnoszę, aby Wysoki Sejm uchwalić raczył projekt ustawy o ewidencji ludności i dowodach osobistych wraz z poprawkami Komisji (druki sejmowe nr 140 i nr 144).</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-46">
+ <u xml:id="u-46.0" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Dziękuję posłowi sprawozdawcy.</u>
+ <u xml:id="u-46.1" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Czy ktoś z Obywateli Posłów pragnie zabrać głos w tej sprawie?</u>
+ <u xml:id="u-46.2" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Nikt się nie zgłasza.</u>
+ <u xml:id="u-46.3" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Wobec tego przystępujemy do głosowania.</u>
+ <u xml:id="u-46.4" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem w całości projektu ustawy o ewidencji ludności i dowodach osobistych wraz z poprawkami zgłoszonymi przez Komisję Spraw Wewnętrznych i Wymiaru Sprawiedliwości — zechce podnieść rękę.</u>
+ <u xml:id="u-46.5" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Wicemarszałek Werblan</u>
+ <u xml:id="u-46.6" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-46.7" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Kto z Obywateli Posłów głosuje przeciw?</u>
+ <u xml:id="u-46.8" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-46.9" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Kto się wstrzymał od głosowania? Również nikt.</u>
+ <u xml:id="u-46.10" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Stwierdzam, że Sejm uchwalił ustawę o ewidencji ludności i dowodach osobistych.</u>
+ <u xml:id="u-46.11" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Obywatele Posłowie! Informuję Wysoką Izbę, że do Prezydium Sejmu wpłynął wniosek Prezesa Rady Ministrów w sprawie zmian w składzie Rady Ministrów związanych z utworzeniem nowego urzędu Ministra Handlu Zagranicznego i Gospodarki Morskiej.</u>
+ <u xml:id="u-46.12" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">W związku z powyższym Prezydium Sejmu proponuje uzupełnienie porządku dziennego dzisiejszego posiedzenia przez dodanie nowego punktu, z kolei ósmego, w brzmieniu następującym:</u>
+ <u xml:id="u-46.13" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">8. Zmiany w składzie Rady Ministrów.</u>
+ <u xml:id="u-46.14" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Numeracja następnego punktu porządku dziennego zostanie odpowiednio zmieniona.</u>
+ <u xml:id="u-46.15" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Jeżeli nie usłyszę sprzeciwu, będę uważał, że propozycja została przyjęta.</u>
+ <u xml:id="u-46.16" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Sprzeciwu nie słyszę.</u>
+ <u xml:id="u-46.17" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Uważam, że Sejm przyjął propozycję w sprawie uzupełnienia porządku dziennego.</u>
+ <u xml:id="u-46.18" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Przystępujemy do rozpatrzenia punktu 8 porządku dziennego: Zmiany w składzie Rady Ministrów.</u>
+ <u xml:id="u-46.19" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Proszę o zabranie głosu Prezesa Rady Ministrów — Obywatela Piotra Jaroszewicza.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-47">
+ <u xml:id="u-47.0" who="#PiotrJaroszewicz">Obywatelu Marszałku! Obywatele Posłowie! W związku z uchwaloną przez Wysoki Sejm w dniu dzisiejszym ustawą o utworzeniu urzędu Ministra Handlu Zagranicznego i Gospodarki Morskiej, proponuję:</u>
+ <u xml:id="u-47.1" who="#PiotrJaroszewicz">— po pierwsze — odwołanie ob. Kazimierza Olszewskiego ze stanowiska Ministra Żeglugi, — po drugie — odwołanie ob. Tadeusza Olechowskiego ze stanowiska Ministra Handlu Zagranicznego.</u>
+ <u xml:id="u-47.2" who="#PiotrJaroszewicz">Pragnę podziękować Obywatelowi Tadeuszowi Olechowskiemu za pracę w składzie Rady Ministrów. Ob. Tadeusz Olechowski czasowo pozostaje w mojej dyspozycji z tym, że zamierzamy skierować go do pracy w służbie dyplomatycznej;</u>
+ <u xml:id="u-47.3" who="#PiotrJaroszewicz">— po trzecie — powołanie na stanowisko Ministra Handlu Zagranicznego i Gospodarki Morskiej ob. Kazimierza Olszewskiego, który zachowa stanowisko wiceprezesa Rady Ministrów.</u>
+ <u xml:id="u-47.4" who="#PiotrJaroszewicz">Pragnę jednocześnie poinformować Wysoką Izbę o podjętej przeze mnie decyzji powierzenia stanowiska I zastępcy Ministra Handlu Zagranicznego i Gospodarki Morskiej Ob. Ministrowi Henrykowi Kisielowi, zastępcy Przewodniczącego Komisji Planowania przy Radzie Ministrów. Ob. Henryk Kisiel, pracując uprzednio na stanowisku Podsekretarza Stanu w Ministerstwie Handlu Zagranicznego oraz zajmując się w Komisji Planowania przy Radzie Ministrów problematyką handlu zagranicznego i współpracy gospodarczej z zagranicą, zdobył odpowiednie doświadczenie do owocnej pracy w ramach nowo powołanego przez Sejm resortu.</u>
+ <u xml:id="u-47.5" who="#PiotrJaroszewicz">Proszę Wysoką Izbę o dokonanie proponowanych zmian w składzie Rady Ministrów. Dziękuję.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-48">
+ <u xml:id="u-48.0" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Dziękuję Obywatelowi Prezesowi Rady Ministrów.</u>
+ <u xml:id="u-48.1" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Czy ktoś z Obywateli Posłów pragnie zabrać głos w sprawie przedstawionych wniosków?</u>
+ <u xml:id="u-48.2" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Nikt się nie zgłasza.</u>
+ <u xml:id="u-48.3" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Przypominam, że zgodnie z art. 51 regulaminu — Sejm powołuje i odwołuje członków Rządu zwykłą większością głosów w obecności co najmniej połowy ogólnej liczby posłów; powoływanie i odwoływanie poszczególnych członków Rządu głosuje się oddzielnie.</u>
+ <u xml:id="u-48.4" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Stwierdzam jednocześnie, że na posiedzeniu obecnych jest więcej niż połowa ogólnej liczby posłów.</u>
+ <u xml:id="u-48.5" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Przystępujemy do głosowania.</u>
+ <u xml:id="u-48.6" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">W związku z przedstawionymi przez Obywatela Prezesa Rady Ministrów wnioskami — proponuję, aby Sejm podjął następujące uchwały:</u>
+ <u xml:id="u-48.7" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Uchwała pierwsza: — „Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej — na podstawie art. 29 ust. 1 Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej — odwołuje obywatela Tadeusza Olechowskiego ze stanowiska Ministra Handlu Zagranicznego”.</u>
+ <u xml:id="u-48.8" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem powyższej uchwały — zechce podnieść rękę.</u>
+ <u xml:id="u-48.9" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-48.10" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-48.11" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Kto się wstrzymał od głosowania? Również nikt.</u>
+ <u xml:id="u-48.12" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Druga uchwała: — „Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej — na podstawie art. 29 ust. 1 Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej — odwołuje wiceprezesa Rady Ministrów obywatela Kazimierza Olszewskiego ze stanowiska Ministra Żeglugi”.</u>
+ <u xml:id="u-48.13" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem uchwały — zechce podnieść rękę.</u>
+ <u xml:id="u-48.14" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-48.15" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-48.16" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Kto się wstrzymał od głosowania? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-48.17" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Uchwała trzecia: — „Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej — na podstawie art. 29 ust. 1 Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej — powołuje obywatela Kazimierza Olszewskiego na stanowisko Ministra Handlu Zagranicznego i Gospodarki Morskiej z zachowaniem dotychczas zajmowanego stanowiska wiceprezesa Rady Ministrów”.</u>
+ <u xml:id="u-48.18" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem tej uchwały — zechce podnieść rękę.</u>
+ <u xml:id="u-48.19" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-48.20" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-48.21" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Kto się wstrzymał od głosowania? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-48.22" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Stwierdzam, że Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej odwołał obywatela Tadeusza Olechowskiego ze stanowiska Ministra Handlu Zagranicznego i obywatela Kazimierza Olszewskiego — wiceprezesa Rady Ministrów — ze stanowiska Ministra Żeglugi oraz powołał wiceprezesa Rady Ministrów obywatela Kazimierza Olszewskiego na stanowisko Ministra Handlu Zagranicznego i Gospodarki Morskiej.</u>
+ <u xml:id="u-48.23" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Przystępujemy do punktu 9 porządku dziennego: Zmiany w składzie osobowym komisji sejmowych (druk nr 148).</u>
+ <u xml:id="u-48.24" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Wniosek Konwentu Seniorów w tej sprawie został Obywatelom Posłom doręczony.</u>
+ <u xml:id="u-48.25" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Czy ktoś z Obywateli Posłów pragnie zabrać głos?</u>
+ <u xml:id="u-48.26" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Nikt się nie zgłasza.</u>
+ <u xml:id="u-48.27" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Jeżeli nie usłyszę sprzeciwu, będę uważał, że proponowana przez Konwent Seniorów uchwała w sprawie zmian w składzie osobowym komisji sejmowych została przyjęta.</u>
+ <u xml:id="u-48.28" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Sprzeciwu nie słyszę.</u>
+ <u xml:id="u-48.29" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Stwierdzam, że Sejm proponowaną uchwalę przyjął.</u>
+ <u xml:id="u-48.30" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Porządek dzienny dzisiejszego posiedzenia został wyczerpany.</u>
+ <u xml:id="u-48.31" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Proszę Obywatelkę Sekretarza Posła Stanisławę Karną o odczytanie komunikatu.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-49">
+ <u xml:id="u-49.0" who="#SekretarzposelStanislawaKarna">1) Posiedzenie Komisji Handlu Wewnętrznego odbędzie się bezpośrednio po zakończeniu posiedzenia Sejmu — w sali nr 67 Dom Poselski.</u>
+ <u xml:id="u-49.1" who="#SekretarzposelStanislawaKarna">2) Spotkanie z posłami, które miało odbyć się w klubie poselskim ZSL podczas trzeciej przerwy, odbędzie się bezpośrednio po zakończeniu posiedzenia Sejmu.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-50">
+ <u xml:id="u-50.0" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Na tym kończymy 17 posiedzenie Sejmu PRL.</u>
+ <u xml:id="u-50.1" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Protokół posiedzenia będzie wyłożony do przejrzenia w Biurze Prac Sejmowych.</u>
+ <u xml:id="u-50.2" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">O terminie następnego posiedzenia zostaną Obywatele Posłowie powiadomieni.</u>
+ <u xml:id="u-50.3" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Zamykam posiedzenie.</u>
+ <u xml:id="u-50.4" who="#komentarz">(Koniec posiedzenia o godz. 17 min. 40)</u>
+ </div>
+ </body>
+ </text>
+ </TEI>
+</teiCorpus>
diff --git a/1972-1976/sejm/posiedzenia/pp/197276-sjm-ppxxx-00018-01/header.xml b/1972-1976/sejm/posiedzenia/pp/197276-sjm-ppxxx-00018-01/header.xml
new file mode 100644
index 0000000..256043a
--- /dev/null
+++ b/1972-1976/sejm/posiedzenia/pp/197276-sjm-ppxxx-00018-01/header.xml
@@ -0,0 +1,103 @@
+<?xml version='1.0' encoding='UTF-8'?>
+<teiHeader xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude" xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0" xml:id="PPC-197276-sjm-ppxxx-00018-01">
+ <fileDesc>
+ <titleStmt>
+ <title>18 posiedzenie Sejmu PRL</title>
+ </titleStmt>
+ <publicationStmt>
+ <p>Prosimy o zapoznanie się z nagłówkiem korpusu (PPC_header.xml).</p>
+ </publicationStmt>
+ <sourceDesc>
+ <bibl>
+ <title>18 posiedzenie Sejmu PRL</title>
+ <publisher>Kancelaria Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej</publisher>
+ <note type="system">PRL</note>
+ <note type="house">Sejm</note>
+ <note type="termNo">6</note>
+ <note type="type">Posiedzenie Plenarne</note>
+ <note type="sessionNo">18</note>
+ <note type="dayNo">1</note>
+ <date>1974-05-29</date>
+ </bibl>
+ </sourceDesc>
+ </fileDesc>
+ <profileDesc>
+ <particDesc>
+ <person xml:id="ozmianieniektorychprzepisowozaopatrzeniuemerytalnym" role="speaker">
+ <persName>— o zmianie niektórych przepisów o zaopatrzeniu emerytalnym</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="BogdanWaligorski" role="speaker">
+ <persName>Bogdan Waligórski</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="BoleslawKapitan" role="speaker">
+ <persName>Bolesław Kapitan</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="JerzyKuberski" role="speaker">
+ <persName>Jerzy Kuberski</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="KazimierzBarcikowski" role="speaker">
+ <persName>Kazimierz Barcikowski</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="komentarz" role="speaker">
+ <persName>Komentarz</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="Marszalek" role="speaker">
+ <persName>Marszałek</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="MinisterSprawZagranicznych" role="speaker">
+ <persName>Minister Spraw Zagranicznych</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PiotrJaroszewicz" role="speaker">
+ <persName>Piotr Jaroszewicz</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselCabajWladyslaw" role="speaker">
+ <persName>Poseł Cabaj Władysław</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselFrelekRyszard" role="speaker">
+ <persName>Poseł Frelek Ryszard</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselJankowskiWitold" role="speaker">
+ <persName>Poseł Jankowski Witold</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselKrysiakZdzislaw" role="speaker">
+ <persName>Poseł Krysiak Zdzisław</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselMyslikTadeusz" role="speaker">
+ <persName>Poseł Myślik Tadeusz</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselPinkowskiJozef" role="speaker">
+ <persName>Poseł Pińkowski Józef</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselPoprawaBogdan" role="speaker">
+ <persName>Poseł Poprawa Bogdan</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselPrzydatekAlfred" role="speaker">
+ <persName>Poseł Przydatek Alfred</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselRomanMackowski" role="speaker">
+ <persName>Poseł Roman Maćkowski</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselRostworowskiStanislaw" role="speaker">
+ <persName>Poseł Rostworowski Stanisław</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselSzyszkoEwelina" role="speaker">
+ <persName>Poseł Szyszko Ewelina</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselTrybusWladyslaw" role="speaker">
+ <persName>Poseł Trybus Władysław</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PrezesRadyMinistrow" role="speaker">
+ <persName>Prezes Rady Ministrów</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="WicemarszalekAndrzejBenesz" role="speaker">
+ <persName>Wicemarszałek Andrzej Benesz</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="WicemarszalekAndrzejWerblan" role="speaker">
+ <persName>Wicemarszałek Andrzej Werblan</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="WiceprezesRadyMinistrow" role="speaker">
+ <persName>Wiceprezes Rady Ministrów</persName>
+ </person>
+ </particDesc>
+ </profileDesc>
+</teiHeader>
diff --git a/1972-1976/sejm/posiedzenia/pp/197276-sjm-ppxxx-00018-01/text_structure.xml b/1972-1976/sejm/posiedzenia/pp/197276-sjm-ppxxx-00018-01/text_structure.xml
new file mode 100644
index 0000000..142f974
--- /dev/null
+++ b/1972-1976/sejm/posiedzenia/pp/197276-sjm-ppxxx-00018-01/text_structure.xml
@@ -0,0 +1,793 @@
+<?xml version='1.0' encoding='UTF-8'?>
+<teiCorpus xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude" xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">
+ <xi:include href="PPC_header.xml"/>
+ <TEI>
+ <xi:include href="header.xml"/>
+ <text>
+ <body>
+ <div xml:id="div-1">
+ <u xml:id="u-1.0" who="#komentarz">Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej</u>
+ <u xml:id="u-1.1" who="#komentarz">Kadencja VI — Sesja V</u>
+ <u xml:id="u-1.2" who="#komentarz">Sprawozdanie Stenograficzne z 18 posiedzenia Sejmu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej w dniu 29 maja 1974 r.</u>
+ <u xml:id="u-1.3" who="#komentarz">Warszawa 1974</u>
+ <u xml:id="u-1.4" who="#komentarz">(Początek posiedzenia o godz. 12)</u>
+ <u xml:id="u-1.5" who="#komentarz">(Na posiedzeniu przewodniczą Marszałek Sejmu Stanisław Gucwa oraz wicemarszałkowie Andrzej Benesz i Andrzej Werblan)</u>
+ <u xml:id="u-1.6" who="#komentarz">Marszałek:</u>
+ <u xml:id="u-1.7" who="#komentarz">Otwieram posiedzenie.</u>
+ <u xml:id="u-1.8" who="#komentarz">Powołuję na sekretarzy posłów Marię Kotlicką i Bogdana Waligórskiego.</u>
+ <u xml:id="u-1.9" who="#komentarz">Protokół i listę mówców prowadzić będzie poseł Maria Kotlicka.</u>
+ <u xml:id="u-1.10" who="#komentarz">Proszę Posłów Sekretarzy o zajęcie miejsc przy stole prezydialnym.</u>
+ <u xml:id="u-1.11" who="#komentarz">Protokół 17 posiedzenia Sejmu uważam za przyjęty wobec niewniesienia przeciwko niemu zastrzeżeń.</u>
+ <u xml:id="u-1.12" who="#komentarz">Ustalony przez Prezydium Sejmu porządek dzienny dzisiejszego posiedzenia został Obywatelem Posłom doręczony.</u>
+ <u xml:id="u-1.13" who="#komentarz">Prezydium Sejmu, po porozumieniu się z Konwentem Seniorów, proponuje, aby punkt piąty przedstawionego porządku dziennego w brzmieniu: Sprawozdanie Komisji Spraw Zagranicznych o rządowym projekcie ustawy o urzędzie Ministra Spraw Zagranicznych — został rozpatrzony przez Wysoki Sejm jako punkt drugi porządku dziennego.</u>
+ <u xml:id="u-1.14" who="#komentarz">Równocześnie informuję, że do Prezydium Sejmu wpłynął wniosek Prezesa Rady Ministrów w sprawie zmian w składzie Rady Ministrów oraz pismo Przewodniczącego Rady Państwa w sprawie zmiany w składzie Rady Państwa.</u>
+ <u xml:id="u-1.15" who="#komentarz">W związku z powyższym Prezydium Sejmu — w porozumieniu z Konwentem Seniorów — proponuje uzupełnienie porządku dziennego dzisiejszego posiedzenia przez dodanie nowego punktu, z kolei szóstego, w brzmieniu następującym:</u>
+ <u xml:id="u-1.16" who="#komentarz">„6. Zmiany w składzie Rady Ministrów i Rady Państwa”.</u>
+ <u xml:id="u-1.17" who="#komentarz">Wobec powyższych propozycji numeracja pozostałych punktów zostanie odpowiednio zmieniona.</u>
+ <u xml:id="u-1.18" who="#komentarz">Jeżeli nie usłyszę sprzeciwu, będę uważał, ze propozycje Prezydium Sejmu zostały przyjęte.</u>
+ <u xml:id="u-1.19" who="#komentarz">Sprzeciwu nie słyszę.</u>
+ <u xml:id="u-1.20" who="#komentarz">Czy ktoś z Obywateli Posłów pragnie zabrać głos w sprawie porządku dziennego?</u>
+ <u xml:id="u-1.21" who="#komentarz">Nikt się nie zgłasza.</u>
+ <u xml:id="u-1.22" who="#komentarz">Uważam, że Sejm porządek dzienny posiedzenia, przedstawiony przez Prezydium Sejmu, zatwierdził.</u>
+ <u xml:id="u-1.23" who="#komentarz">Przystępujemy do punktu 1 porządku dziennego: Informacja Ministra Spraw Zagranicznych o wynikach posiedzenia Doradczego Komitetu Politycznego Państw Stron Układu Warszawskiego oraz niektórych aspektach polityki zagranicznej Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej.</u>
+ <u xml:id="u-1.24" who="#komentarz">Proszę o zabranie głosu Ministra Spraw Zagranicznych obywatela Stefana Olszowskiego.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-2">
+ <u xml:id="u-2.0" who="#MinisterSprawZagranicznych">Stefan Olszowski:</u>
+ <u xml:id="u-2.1" who="#MinisterSprawZagranicznych">Obywatelu Marszałku! Wysoka Izbo! Z upoważnienia Biura Politycznego Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej i Rządu pragnę przedstawić Sejmowi informację o wynikach warszawskiej narady Doradczego Komitetu Politycznego Państw — Stron Układu Warszawskiego oraz aktualnych kierunkach polityki zagranicznej PRL. Następuje to w doniosłym okresie sytuacji międzynarodowej, charakteryzującym się wzmagającą ofensywą pokojowej polityki krajów wspólnoty socjalistycznej, ważnymi wydarzeniami, istotnymi zmianami rządowymi w wielu krajach kapitalistycznych oraz rozwojem procesów odprężenia.</u>
+ <u xml:id="u-2.2" who="#MinisterSprawZagranicznych">Szczególnie ważnym wydarzeniem politycznym była narada Doradczego Komitetu Politycznego Państw Stron Układu Warszawskiego.</u>
+ <u xml:id="u-2.3" who="#MinisterSprawZagranicznych">Narada Doradczego Komitetu Politycznego w Warszawie skupiła uwagę polskiego społeczeństwa i wzbudziła wielkie zainteresowanie w świecie.</u>
+ <u xml:id="u-2.4" who="#MinisterSprawZagranicznych">Szeroki oddźwięk spotkania przywódców Państw Stron Układu Warszawskiego wynika z międzynarodowego uznania roli i znaczenia krajów wspólnoty socjalistycznej we współczesnym świecie. Z racji swej konsekwentnie pokojowej polityki oraz stałego wzrostu potencjału gospodarczego i obronnego, nasza wspólnota zdobyła ogromny autorytet międzynarodowy. Stała się siłą napędową odprężenia i szerokiej współpracy, procesu opartego na zasadach pokojowego współistnienia państw o odmiennych ustrojach społecznych. Wspólnota państw socjalistycznych odgrywa wiodącą rolę w walce o utrwalenie pokoju i budowę bezpieczeństwa międzynarodowego.</u>
+ <u xml:id="u-2.5" who="#MinisterSprawZagranicznych">Dorobek narady znalazł odbicie w doniosłych dokumentach, podpisanych na zakończenie obrad. Zasadniczym z nich jest komunikat, który daje wyraz jednomyślnemu stanowisku państw Układu Warszawskiego wobec kluczowych problemów sytuacji w Europie i w świecie. Dokument ten z całą siłą potwierdza wolę krajów socjalistycznych kontynuowania wysiłków na rzecz umocnienia międzynarodowego bezpieczeństwa, rozładowania napięć, pogłębiania procesu odprężenia i uczynienia go nieodwracalnym. Oddaje on w pełni treść wystąpień przewodniczących delegacji bratnich krajów.</u>
+ <u xml:id="u-2.6" who="#MinisterSprawZagranicznych">Wychodząc z oceny, iż — „tendencja w kierunku odprężenia jest obecnie dominującą cechą rozwoju sytuacji na kontynencie europejskim oraz w świecie”, narada wskazała, że w praktyce stosunków międzynarodowych coraz bardziej ugruntowują się zasady pokojowego współistnienia państw o odmiennych ustrojach społecznych. Podkreśliła również, że o rozładowaniu napięcia międzynarodowego zadecydowało zastosowanie politycznych metod rozwiązania sytuacji konfliktowych w Wietnamie, Laosie, na subkontynencie południowo-azjatyckim i na Bliskim Wschodzie, gdzie zatrzymano rozwój ponownego zbrojnego konfliktu i stworzono szanse pokojowego uregulowania problemów tego regionu. Zmniejszenie napięcia międzynarodowego wywiera z kolei korzystny wpływ na walkę narodów o wolność, niezależność i postęp.</u>
+ <u xml:id="u-2.7" who="#MinisterSprawZagranicznych">Naczelne miejsce w pracach narady zajęła sytuacja w Europie, gdzie konstruktywna działalność krajów socjalistycznych, a przede wszystkim Związku Radzieckiego, przyniosła największy postęp w procesach normalizacji, ustanowienia podstaw dobrosąsiedzkich stosunków i wzajemnie korzystnej współpracy między wszystkimi państwami tego obszaru.</u>
+ <u xml:id="u-2.8" who="#MinisterSprawZagranicznych">Jak podkreślił I Sekretarz Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej towarzysz Edward Gierek w przemówieniu wygłoszonym bezpośrednio po naradzie: — „Zgodność pokojowej linii państw Układu Warszawskiego z żywotnymi interesami, z dążeniami i pragnieniami narodów jest źródłem siły tej linii i przesłanką dalszego powodzenia w jej realizacji”.</u>
+ <u xml:id="u-2.9" who="#MinisterSprawZagranicznych">Szczególne znaczenie dla procesów odprężenia w Europie miało zawarcie układów między Związkiem Radzieckim, Polską, Niemiecką Republiką Demokratyczną, Czechosłowacją a Republiką Federalną Niemiec oraz czterostronnego porozumienia w sprawie statusu Berlina Zachodniego.</u>
+ <u xml:id="u-2.10" who="#MinisterSprawZagranicznych">Działania te umożliwiły zwołanie Konferencji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie. — „Konferencja europejska — jak to określa komunikat narady — ma na celu przekształcenie Europy w region rzeczywiście równoprawnej współpracy wszystkich państw i realizacji przedsięwzięć sprzyjających wzrostowi zaufania między nimi”. Pomyślne zakończenie konferencji uczestnicy narady traktują jako ważny etap budowy pokojowej przyszłości Europy.</u>
+ <u xml:id="u-2.11" who="#MinisterSprawZagranicznych">Prace Konferencji Bezpieczeństwa i Współpracy znajdują się w centrum europejskiego życia politycznego. Bez precedensu jest to, że przedstawiciele 33 państw Europy oraz Stanów Zjednoczonych Ameryki i Kanady zasiedli przy wspólnym stole, w celu uzgodnienia, jak wspólnie utrwalić atmosferę politycznego odprężenia i umocnić pokój na całym kontynencie, założyć podstawy długotrwałej współpracy państw europejskich w dziedzinie polityki, gospodarki, nauki i kultury.</u>
+ <u xml:id="u-2.12" who="#MinisterSprawZagranicznych">Znane są powszechnie zasady, na których — zdaniem państw wspólnoty socjalistycznej — powinno opierać się bezpieczeństwo narodów Europy. Są to zwłaszcza: poszanowanie niepodległości i suwerenności, równouprawnienie, integralność terytorialna, nienaruszalność istniejących granic w Europie, rezygnacja z zastosowania i groźby użycia siły, wzajemna nieingerencja w sprawy wewnętrzne. Znane jest również nasze aktywne podejście do sprawy opracowania ogólnoeuropejskiego programu szerokiej współpracy gospodarczej, kulturalnej i naukowej. Taka współpraca powinna być realizowana w warunkach poszanowania suwerenności i przyczyniać się do wzajemnego materialnego i duchowego wzbogacenia narodów, wzrostu zaufania między nimi, ugruntowania idei pokoju i dobrego sąsiedztwa.</u>
+ <u xml:id="u-2.13" who="#MinisterSprawZagranicznych">Dotychczasowy przebieg genewskiego etapu konferencji wskazuje, że istnieje realna szansa osiągnięcia wspólnych ustaleń w złożonych sprawach stosunków międzypaństwowych.</u>
+ <u xml:id="u-2.14" who="#MinisterSprawZagranicznych">Państwa uczestniczące w naradzie Doradczego Komitetu Politycznego, zgodnie i uroczyście zadeklarowały swoją wolę uczynienia wszystkiego co w ich mocy, — „aby przyczynić się do pomyślnego zakończenia prac konferencji w jak najkrótszym czasie w taki sposób, aby wyniki tych prac odpowiadały dążeniom pokój miłujących narodów”. Podkreśliły przy tym, ze uważają konferencję za punkt wyjścia historycznych przedsięwzięć, które mają doprowadzić do zbudowania nowych stosunków między wszystkimi państwami europejskimi. W naszym głębokim przekonaniu istnieją wszelkie niezbędne warunki, by ostatnia faza konferencji odbyła się w niedługim czasie i by zakończyć tę doniosłą konferencję pełnym sukcesem.</u>
+ <u xml:id="u-2.15" who="#MinisterSprawZagranicznych">Państwa wspólnoty socjalistycznej przywiązują wielką wagę do tego, aby trzecia faza konferencji, która przyjmie dokumenty końcowe i zawarte w nich zobowiązania, odbyła się na najwyższym szczeblu.</u>
+ <u xml:id="u-2.16" who="#MinisterSprawZagranicznych">Rząd PRL nie traktuje tego postulatu w^ ^sposób formalny. Osobisty udział przywódców polskich w końcowej fazie Konferencji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie nie tylko, podkreśli znaczenie, jakie przywiązujemy do spotkania, lecz przede wszystkim zaakcentuje wolę państwa polskiego pełnego przestrzegania i realizowania podjętych w jego ramach zobowiązań. Tego samego oczekujemy od innych państw — uczestników konferencji.</u>
+ <u xml:id="u-2.17" who="#MinisterSprawZagranicznych">Dotychczasowy przebieg konferencji dowodzi, iż mechanizm dialogu państw w niej uczestniczących spełnia pozytywną rolę i wskazuje na potrzebę znalezienia formy kontynuacji. Polska, podobnie jak inne kraje socjalistyczne, uważa za potrzebne powołanie stałego komitetu konsultatywnego z udziałem wszystkich państw uczestniczących dla dalszego pogłębienia dzieła odprężenia i współpracy, dla kontynuowania drogi ku systemowi bezpieczeństwa zbiorowego w Europie.</u>
+ <u xml:id="u-2.18" who="#MinisterSprawZagranicznych">Zwracając uwagę, iż odprężenie polityczne w Europie ma pierwszoplanowe znaczenie, Doradczy Komitet Polityczny podkreślił potrzebę uzupełnienia odprężenia politycznego odprężeniem militarnym.</u>
+ <u xml:id="u-2.19" who="#MinisterSprawZagranicznych">Ważną płaszczyzną wielostronnych negocjacji w tej dziedzinie są rozmowy w Wiedniu w sprawie redukcji sił zbrojnych i zbrojeń w Europie Środkowej. Przywiązujemy do nich duże znaczenie. Dotyczą one bowiem uzgodnienia środków prowadzących do odprężenia militarnego w regionie Europy Środkowej, gdzie istnieje największe nagromadzenie sił zbrojnych i szczególnie niebezpiecznych broni.</u>
+ <u xml:id="u-2.20" who="#MinisterSprawZagranicznych">Polska jako kraj uczestniczący w rozmowach wiedeńskich pragnie, aby osiągnięto konkretne rezultaty. Wraz z innymi krajami socjalistycznymi, współautorami przedłożonego projektu porozumienia, wychodzimy z założenia, że odprężenie militarne musi być sprawą wszystkich uczestniczących w rozmowach państw i rezultatem wspólnych ich wysiłków. Oznacza to, że redukcją muszą być objęte zarówno siły obce, jak i narodowe, stacjonujące na obszarze Europy Środkowej oraz, że redukcja będzie wzajemna, nie przyniesie uszczerbku naszemu bezpieczeństwu, innymi słowy, że żadna ze stron nie odniesie w jej rezultacie jednostronnych korzyści militarnych. Jest to podstawowy wymóg podyktowany interesem bezpieczeństwa naszego kraju.</u>
+ <u xml:id="u-2.21" who="#MinisterSprawZagranicznych">Na naradzie Doradczego Komitetu Politycznego podkreślano znaczenie dialogu i porozumień Związku Radzieckiego ze Stanami Zjednoczonymi dla ogólnoświatowych procesów odprężenia. Jak to niejednokrotnie stwierdzaliśmy, Polska przyjmuje z zadowoleniem poprawę stosunków radziecko-amerykańskich i zawarte między tymi państwami porozumienia. Służą one sprawie pokoju na całym świecie, wspomagają w wielkim stopniu pomyślny rozwój sytuacji w Europie.</u>
+ <u xml:id="u-2.22" who="#MinisterSprawZagranicznych">Narada Doradczego Komitetu Politycznego rozpatrzyła również sytuację na Bliskim Wschodzie, w Wietnamie i w Chile. Znalazło to wyraz w przyjęciu przez nią trzech osobnych oświadczeń.</u>
+ <u xml:id="u-2.23" who="#MinisterSprawZagranicznych">Uczestnicy narady wyrazili solidarność ze sprawiedliwą walką narodów krajów Azji, Afryki i Ameryki Łacińskiej przeciwko imperializmowi, kolonializmowi i neokolonializmowi, o niepodległość polityczną i niezależność ekonomiczną.</u>
+ <u xml:id="u-2.24" who="#MinisterSprawZagranicznych">Państwa uczestniczące w naradzie stanęły na stanowisku, że procesu odprężenia nie można ograniczyć tylko do kontynentu europejskiego. Powinien on dotyczyć wszystkich regionów świata.</u>
+ <u xml:id="u-2.25" who="#MinisterSprawZagranicznych">Takie podejście wymaga dynamicznego rozwijania zarówno współpracy dwustronnej, jak i wielostronnej we wszystkich dziedzinach — politycznej, ekonomicznej, naukowo-technicznej, kulturalnej, ochrony środowiska i innych, stwarzających — „infrastrukturę odprężenia”. Wszystkie państwa, niezależnie od wielkości i różnic ustrojowych, mają nie tylko prawo, ale i obowiązek aktywnego współdziałania na rzecz utrzymania pokoju i zapewnienia bezpieczeństwa. Umacnianie procesu odprężenia jest jednakowo korzystne dla wszystkich państw i jest wartością służącą rozwojowi wszystkich narodów.</u>
+ <u xml:id="u-2.26" who="#MinisterSprawZagranicznych">Narada Doradczego Komitetu Politycznego ma także ważne znaczenie dla pogłębienia przyjaźni i współpracy bratnich krajów Układu Warszawskiego. Uczestnicy narady podkreślili, że osiągnięty rozwój wszechstronnej współpracy państw socjalistycznych, przyspieszenie ich wzrostu gospodarczego i zdolności obronnej sprzyjają podnoszeniu ogólnego dobrobytu, rozwojowi nauki i kultury narodów naszej wspólnoty. Oświadczyli oni, że — „nadal będą umacniać nienaruszalną przyjaźń w interesach socjalizmu, postępu i pokoju, podnosząc jeszcze wyżej prestiż socjalizmu, dając innym narodom przykład nowego typu stosunków międzypaństwowych, prawdziwie demokratycznych społeczeństw — przykład socjalistycznego stylu życia”.</u>
+ <u xml:id="u-2.27" who="#MinisterSprawZagranicznych">Wysoki Sejmie! Dokumenty przyjęte przez naradę w pełni odzwierciedlają stanowisko delegacji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, która pod przewodnictwem tow. Edwarda Gierka, I Sekretarza KC PZPR wniosła istotny wkład w ich opracowanie. Stanowisko naszej delegacji zostało zaaprobowane przez Biuro Polityczne KC PZPR z zaleceniem konstruktywnej realizacji zadań i wniosków przez właściwe instancje partyjne i rządowe.</u>
+ <u xml:id="u-2.28" who="#MinisterSprawZagranicznych">Polska Rzeczpospolita Ludowa przywiązuje dużą wagę do realizacji zadań przyjętych przez naradę. Układ Warszawski — który państwa socjalistyczne powołały dla zapewnienia swego bezpieczeństwa oraz pokoju w Europie, w warunkach kiedy mocarstwa zachodnie utworzyły Pakt Północno-Atlantycki, a następnie wprowadziły doń Republikę Federalną Niemiec — pomyślnie spełnia swą misję. Jest on gwarantem nie tylko bezpieczeństwa państw socjalistycznej wspólnoty, ale także przyczynia się do stabilizacji pokoju na naszym kontynencie. Istnienie, potęga obronna naszego sojuszu, jego aktywność polityczna wpływają na kształtowanie i umacnianie takiego układu sił, który zapewnił prawie 30-letni okres pokoju na naszym kontynencie i skutecznie zapobiega trzeciej wojnie światowej. Osiągnięcie takiej pozycji nastąpiło w wyniku ofiarnej pracy wszystkich narodów wspólnoty socjalistycznej. Jest ono także rezultatem uporczywej walki państw wspólnoty socjalistycznej przeciwko siłom imperializmu, reakcji międzynarodowej i tym wszystkim, którzy przeciwstawiają się procesom odprężenia.</u>
+ <u xml:id="u-2.29" who="#MinisterSprawZagranicznych">Podtrzymując swoje stanowisko w sprawie rozwiązania Układu Warszawskiego jednocześnie z rozwiązaniem organizacji Paktu Północno-Atlantyckiego, albo — jako pierwszego kroku — likwidacji ich organizacji wojskowych, państwa wspólnoty socjalistycznej patrzą realistycznie na sytuację w Europie i na świecie. Nie widzimy obecnie gotowości do takiego kroku ze strony NATO. Dlatego uważamy, że w obecnej sytuacji konieczne jest dalsze umacnianie obronnej siły Układu Warszawskiego.</u>
+ <u xml:id="u-2.30" who="#MinisterSprawZagranicznych">Dzisiaj, organizacja Układu Warszawskiego, klasowy sojusz naszych krajów, stanowi potęgę, na którą obok decydującego wkładu Związku Radzieckiego składa się udział wszystkich jej członków.</u>
+ <u xml:id="u-2.31" who="#MinisterSprawZagranicznych">Z dużym zadowoleniem przyjmujemy zapowiedź odbycia w maju przyszłego roku w Warszawie jubileuszowej sesji Doradczego Komitetu Politycznego Układu Warszawskiego. Stolica naszego kraju — symbol bohaterskiej walki i pokojowej twórczej pracy — nadała imię temu sojuszowi i ona też będzie gościć jego uczestników.</u>
+ <u xml:id="u-2.32" who="#MinisterSprawZagranicznych">Podobnie jak Układ Warszawski w sferze politycznej i wojskowej, tak Rada Wzajemnej Pomocy Gospodarczej w dziedzinie ekonomicznej odgrywa rolę głównego instrumentu współpracy naszych bratnich krajów.</u>
+ <u xml:id="u-2.33" who="#MinisterSprawZagranicznych">Państwa wspólnoty socjalistycznej przywiązują wielką wagę do konieczności dokonania dalszego zasadniczego postępu w realizacji socjalistycznej integracji gospodarczej w ramach tej organizacji. Polska ze swej strony rozwija szerokie stosunki gospodarcze ze wszystkimi krajami Rady Wzajemnej Pomocy Gospodarczej i aktywnie działa na rzecz rozwijania dzieła socjalistycznej integracji gospodarczej.</u>
+ <u xml:id="u-2.34" who="#MinisterSprawZagranicznych">Zacieśnienie więzi ekonomicznych między krajami wspólnoty socjalistycznej ma ogromne znaczenie dla dalszego dynamicznego rozwoju społeczno-ekonomicznego każdego z nich, dla umocnienia międzynarodowej pozycji i jedności całej wspólnoty. Chroni kraje członkowskie Rady Wzajemnej Pomocy Gospodarczej przed skutkami kryzysów wstrząsających światem kapitalistycznym. Jubileuszowa sesja Rady Wzajemnej Pomocy Gospodarczej w Sofii przyniesie doniosłe decyzje w dziedzinie umocnienia integracji.</u>
+ <u xml:id="u-2.35" who="#MinisterSprawZagranicznych">Wysoki Sejmie! Podstawowym czynnikiem siły i bezpieczeństwa wspólnoty socjalistycznej jest Związek Radziecki, jego potencjał i leninowska polityka zagraniczna. To właśnie potęga gospodarczo-militarna Związku Radzieckiego uśmierzała przez cały okres powojenny zakusy sił imperialistycznych skierowane przeciwko państwom socjalistycznym. Śmiałe inicjatywy Komunistycznej Partii Związku Radzieckiego i rządu radzieckiego, wielki osobisty wkład Towarzysza Leonida Breżniewa, Sekretarza Generalnego Komitetu Centralnego Komunistycznej Partii Związku Radzieckiego doprowadziły w ostatnich latach do ugruntowania się zasad pokojowego współistnienia w stosunkach pomiędzy państwami o różnych ustrojach społeczno-ekonomicznych.</u>
+ <u xml:id="u-2.36" who="#MinisterSprawZagranicznych">Polska Rzeczpospolita Ludowa niezmiennie przywiązuje szczególną wagę do ścisłego sojuszu ze Związkiem Radzieckim. W oparciu o Kraj Rad Polska Ludowa mogła realizować wszystkie swoje narodowe cele: nowy kształt terytorialny i bezpieczeństwo państwa, przezwyciężenie zacofania, umocnienie i rozbudowę swego potencjału ekonomicznego, powszechne uznanie trwałości swych granic. Poprzez sojusz i współpracę ze Związkiem Radzieckim zwielokrotniamy efektywność naszych działań, umacniamy naszą pozycję międzynarodową.</u>
+ <u xml:id="u-2.37" who="#MinisterSprawZagranicznych">Rozwój i pogłębianie współpracy polsko-radzieckiej we wszystkich dziedzinach — politycznej, ideologicznej, gospodarczej i innych — stanowią przedmiot ścisłej wymiany poglądów i porozumień pomiędzy komitetami centralnymi naszych partii, między rządami Polski i Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich oraz odpowiednimi resortami i instytucjami.</u>
+ <u xml:id="u-2.38" who="#MinisterSprawZagranicznych">Szczególnie doniosłe znaczenie dla dynamicznego kształtowania stosunków polsko-radzieckich miały rozmowy tow. Edwarda Gierka z tow. Leonidem Breżniewem w ubiegłym roku w maju w Warszawie, oraz w grudniu w Moskwie, a także przy okazji spotkań wielostronnych w lipcu 1973 roku na Krymie, jak również w kwietniu tego roku w Warszawie z okazji narady Doradczego Komitetu Państw Układu Warszawskiego. Wielkie znaczenie miały również rozmowy tow. Piotra Jaroszewicza z premierem Związku Radzieckiego, tow. Aleksiejem Kosyginem. Wszystkie te rozmowy jeszcze raz potwierdziły wzajemne zainteresowanie obu stron w dalszym pogłębianiu sojuszu i braterskich więzów współpracy i przyjaźni obu krajów. Tym samym celom służyły owocne rozmowy, jakie przeprowadziłem z ministrem Andriejem Gromyko podczas lutowej wizyty w Moskwie.</u>
+ <u xml:id="u-2.39" who="#MinisterSprawZagranicznych">Przewidziane w jubileuszowym roku Polski Ludowej kolejne rozmowy z przywódcami Związku Radzieckiego zapiszą z pewnością nowe karty w naszych stosunkach, staną się impulsem do dalszego rozwoju wszechstronnej współpracy między obu państwami oraz pogłębienia więzów przyjaźni łączących oba narody.</u>
+ <u xml:id="u-2.40" who="#MinisterSprawZagranicznych">Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich stanowi dla nas istotne oparcie w rozwoju społeczno-gospodarczym. Związek Radziecki jest i pozostanie nadal naszym największym partnerem gospodarczym.</u>
+ <u xml:id="u-2.41" who="#MinisterSprawZagranicznych">Kontynuujemy wspólne prace nad długofalowym programem współpracy gospodarczej i rozwojem integracyjnych form stosunków ekonomicznych, odpowiadających dążeniom i stopniowi rozwoju obu naszych krajów. Realizacja tych zamierzeń będzie stanowiła nowy etap w rozwoju powiązań specjalistycznych i kooperacyjnych.</u>
+ <u xml:id="u-2.42" who="#MinisterSprawZagranicznych">Obchody 29 rocznicy polsko-radzieckiego Układu o Przyjaźni, Współpracy i Pomocy Wzajemnej, a także Dni Kultury Polskiej, które zapoczątkowały w Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich uroczystości 30-lecia Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, świadczą dobitnie o trwałości i głębi zadzierzgniętych więzów przyjaźni, o wspólnocie ideowej naszych narodów.</u>
+ <u xml:id="u-2.43" who="#MinisterSprawZagranicznych">Obywatele Posłowie! Minione 30 lat potwierdziły historyczne znaczenie sojuszu polsko-radzieckiego. W związku z tym chciałbym przypomnieć słowa Sekretarza Generalnego Komitetu Centralnego Komunistycznej Partii Związku Radzieckiego, który w przemówieniu wygłoszonym 11 maja 1973 r. w Warszawie powiedział: — „Braterski sojusz naszych narodów nie Spadł nam z nieba, nie podarowała go nam historia — zrodził się on we wspólnej walce narodów Związku Radzieckiego i Polski o wolność i szczęście. To owoc uporczywych wieloletnich wysiłków komunistów obydwu krajów. To wielkie osiągnięcie nasze partie mają pełne prawo zapisać jako główne ze swych aktywów. Uważamy za swój obowiązek ze wszech miar strzec, umacniać i wzbogacać nowymi treściami — nasz ścisły sojusz”. W pełni podzielamy tę doniosłą ocenę tow. Leonida Breżniewa.</u>
+ <u xml:id="u-2.44" who="#MinisterSprawZagranicznych">Wysoka Izbo! Dynamicznie rozwija się współpraca z naszym południowym sąsiadem — Czechosłowacką Republiką Socjalistyczną. Marcowa wizyta delegacji partyjno-rządowej z Generalnym Sekretarzem KC Komunistycznej Partii Czechosłowacji tow. Gustavem Husakiem stanowiła doniosły wkład w pogłębienie tradycyjnej przyjaźni, w umacnianie współpracy gospodarczej, naukowo-technicznej i kulturalnej.</u>
+ <u xml:id="u-2.45" who="#MinisterSprawZagranicznych">Wszechstronnie rozwijają się nasze stosunki z Niemiecką Republiką Demokratyczną. Ubiegłoroczna wizyta przyjaźni naszej delegacji partyjno-rządowej z towarzyszami Edwardem Gierkiem i Piotrem Jaroszewiczem przyczyniła się do poważnego rozszerzenia zakresu współpracy we wszystkich dziedzinach. W najbliższym czasie powitamy delegację partyjno-rządową NRD z I Sekretarzem Komitetu Centralnego Socjalistycznej Partii Jedności tow. Erichem Honeckerem, która złoży w Polsce wizytę przyjaźni.</u>
+ <u xml:id="u-2.46" who="#MinisterSprawZagranicznych">Braterskie stosunki łączą nas z Ludową Republiką Bułgarii. Podczas ostatniej wizyty tow. Todora Żiwkowa I Sekretarza Komitetu Centralnego Bułgarskiej Partii Komunistycznej dokonano doniosłych ustaleń dotyczących dalszego rozwoju wzajemnych stosunków we wszystkich dziedzinach.</u>
+ <u xml:id="u-2.47" who="#MinisterSprawZagranicznych">Tradycyjnie bliskie więzy łączą nas z Węgierską Republiką Ludową. Uległy one dalszemu wydatnemu umocnieniu w wyniku spotkań naszych przywódców z tow. Janosem Radarem, I Sekretarzem Komitetu Centralnego Węgierskiej Socjalistycznej Partii Robotniczej.</u>
+ <u xml:id="u-2.48" who="#MinisterSprawZagranicznych">Rozwijają się nasze stosunki z Socjalistyczną Republiką Rumunii. Obejmują one szeroką sferę współpracy gospodarczej, naukowo-technicznej i kulturalnej.</u>
+ <u xml:id="u-2.49" who="#MinisterSprawZagranicznych">W stosunkach z bratnimi państwami socjalistycznymi mamy bogaty dorobek i cenne doświadczenia. Jesteśmy jednak świadomi, że istnieją jeszcze duże rezerwy i że w toku dalszego rozwoju współpracy wyłonią się nowe, znacznie większe możliwości odpowiadające etapowi rozwiniętego budownictwa socjalistycznego.</u>
+ <u xml:id="u-2.50" who="#MinisterSprawZagranicznych">Z Socjalistyczną Federacyjną Republiką Jugosławii łączą Polskę umacniające się więzi szerokiej współpracy we wszystkich dziedzinach życia. Służą temu wzajemne wizyty i spotkania przywódców naszych krajów oraz współdziałanie na arenie międzynarodowej.</u>
+ <u xml:id="u-2.51" who="#MinisterSprawZagranicznych">Opowiadamy się za normalizacją stosunków z Albańską Republiką Ludową.</u>
+ <u xml:id="u-2.52" who="#MinisterSprawZagranicznych">Aktywizujemy również stosunki z pozaeuropejskimi państwami socjalistycznymi Ostatnie lata przyniosły dalsze pogłębienie naszej przyjaźni z Kubą, która przystąpiła do Rady Wzajemnej Pomocy Gospodarczej i rozwinęła współpracę ze wszystkimi państwami wspólnoty socjalistycznej.</u>
+ <u xml:id="u-2.53" who="#MinisterSprawZagranicznych">Pomyślnie rozwija się nasza przyjaźń i współpraca z Mongolską Republiką Ludową. Pryncypialna polityka zagraniczna tego państwa cieszy się naszym uznaniem.</u>
+ <u xml:id="u-2.54" who="#MinisterSprawZagranicznych">Polska rozszerza swe stosunki przyjaźni, solidarności i współpracy z Demokratyczną Republiką Wietnamu. Tak jak w czasie wałki z agresją imperialistyczną udzielaliśmy poparcia braterskiemu narodowi wietnamskiemu, tak obecnie z przyjaźnią i szacunkiem odnosimy się do jego wysiłków zmierzających do zachowania pokoju i odbudowy, zniszczonego przez imperialistyczną agresję, kraju. Solidaryzujemy się z walką narodu wietnamskiego o pełne przestrzeganie pokojowych porozumień paryskich, o prawo do suwerennego decydowania o swoim losie.</u>
+ <u xml:id="u-2.55" who="#MinisterSprawZagranicznych">Z zadowoleniem odnotowujemy rozwój przyjaznych stosunków z Koreańską Republiką Ludowo-Demokratyczną. Polska popiera politykę jej rządu zmierzającą do utrzymania i ugruntowania pokoju na Półwyspie Koreańskim, dążenie do zjednoczenia Korei na zasadach pokojowych i demokratycznych bez ingerencji z zewnątrz.</u>
+ <u xml:id="u-2.56" who="#MinisterSprawZagranicznych">Wysoki Sejmie! Polska kształtuje swe stosunki z państwami o odmiennych ustrojach społeczno-gospodarczych na podstawie zasad pokojowego współistnienia i dobrosąsiedzkiej współpracy.</u>
+ <u xml:id="u-2.57" who="#MinisterSprawZagranicznych">Szczególne znaczenie przywiązujemy do przyjaznych stosunków i współpracy z Francją. Doniosłe porozumienia, jak Deklaracja o Przyjaźni i Współpracy między PRL a Republiką Francuską oraz 10-letni układ o rozwoju i współpracy gospodarczo-przemysłowej, naukowej i technicznej — zawarte w rezultacie wizyty I Sekretarza KC PZPR we Francji, są z powodzeniem realizowane, tworząc nowe jakości w stosunkach polsko-francuskich. Wielki wkład w rozwój naszych stosunków wzajemnych wniósł również obecny prezydent Francji Valery Giscard d'Estaing, który jako minister gospodarki i finansów stał na czele delegacji francuskiej w polsko-francuskiej komisji gospodarczej. Pragnę wyrazić głębokie przekonanie, że pomyślny rozwój stosunków polsko-francuskich będzie kontynuowany we wszystkich dziedzinach życia. Służyć one będą interesom bezpieczeństwa, pogłębieniu odprężenia i współpracy w Europie.</u>
+ <u xml:id="u-2.58" who="#MinisterSprawZagranicznych">Wielkie znaczenie przywiązujemy do zacieśnienia współpracy z krajami nordyckimi. Wyrazem tego była owocna wizyta w Szwecji Prezesa Rady Ministrów PRL, towarzysza Piotra Jaroszewicza, oraz rozmowy z premierem Olofem Palme podczas jego niedawnego pobytu w Warszawie, w rezultacie których przyjęto 10-letni program polsko-szwedzkiej współpracy gospodarczej. Istotną rolę w umacnianiu współpracy polsko-fińskiej odgrywają rozmowy między szefami rządów Polski i Finlandii. W bieżącym roku oczekujemy również przybycia premiera Norwegii Trygve Brattelego.</u>
+ <u xml:id="u-2.59" who="#MinisterSprawZagranicznych">Nasze regularne kontakty z przedstawicielami państw nordyckich traktujemy jako ważny wkład nie tylko w dzieło rozwoju wzajemnie korzystnych stosunków dwustronnych, ale także jako przykład dobrosąsiedzkiej współpracy między państwami europejskimi o odmiennych ustrojach społecznych.</u>
+ <u xml:id="u-2.60" who="#MinisterSprawZagranicznych">Gdańska konferencja wszystkich państw nadbałtyckich we wrześniu ubiegłego roku zapoczątkowała etap poczynań wielostronnych, obliczonych na kompleksowe rozwiązywanie praktycznych zagadnień współpracy w tym regionie.</u>
+ <u xml:id="u-2.61" who="#MinisterSprawZagranicznych">Obywatele Posłowie! Waga, jaką przywiązujemy do procesu normalizacji stosunków z Republiką Federalną Niemiec, uzasadniona jest zarówno doświadczeniami historycznymi, jak i znaczeniem tego procesu dla pokojowej stabilizacji i rozwoju stosunków w Europie. Uznanie przez Republikę Federalną Niemiec polityczno-terytorialnych realiów w Europie, które znalazło wyraz w układach ze Związkiem Radzieckim, Polską, Niemiecką Republiką Demokratyczną oraz Czechosłowacją, a także stworzyło warunki do przyjęcia obu państw niemieckich do Organizacji Narodów Zjednoczonych, jest doniosłym sukcesem polityki odprężenia i pokojowej normalizacji stosunków na naszym kontynencie. Akceptacja polityczno-terytorialnych realiów współczesnej Europy, włączenie się w nurt polityki odprężenia i normalizacji stosunków z krajami socjalistycznymi, pozostanie bezsprzeczną zasługą koalicyjnego rządu SPD — FDP, rządu Brandta — Scheela.</u>
+ <u xml:id="u-2.62" who="#MinisterSprawZagranicznych">W rozwijającym się procesie normalizowania naszych stosunków z Republiką Federalną Niemiec wystąpiły, niestety, istotne trudności, u których podstaw legło dążenie w Republice Federalnej Niemiec do dość formalnego traktowania tego procesu. Znalazło to wyraz w tezie, że układ jakoby załatwił wszystkie problemy normalizacji stosunków z Polską z wyjątkiem tych, których rozwiązanie leżało w jednostronnym interesie Republiki Federalnej. W praktyce oznaczało to, że Republika Federalna Niemiec nie wykazywała gotowości do podjęcia spraw o doniosłym, moralno-politycznym znaczeniu, spraw podnoszonych w interpelacjach obywateli posłów, a stanowiących spuściznę złej przeszłości. Sprawy te przedstawiliśmy rządowi Republiki Federalnej Niemiec w momencie nawiązania stosunków dyplomatycznych we wrześniu 1972 r. W tej sytuacji niezbędny był rzeczowy dialog z Republiką Federalną Niemiec, który prowadziliśmy zarówno na płaszczyźnie rządowej, jak i z przedstawicielami różnych środowisk społecznych i sił politycznych.</u>
+ <u xml:id="u-2.63" who="#MinisterSprawZagranicznych">Na przebiegu wszystkich rozmów, jakie przeprowadziliśmy z Republiką Federalną Niemiec w ciągu ostatnich 2 lat, zaważył zwłaszcza wzrastający nacisk zachodnio-niemieckich sił prawicowych, przeciwnych rzetelnie pojmowanej normalizacji stosunków z Polską oraz próby operowania naciskiem propagandowym, zakłócającym atmosferę stosunków i negocjacji. Szczytowym przejawem tego była zainscenizowana przez siły prawicowe marcowa debata w Bundestagu.</u>
+ <u xml:id="u-2.64" who="#MinisterSprawZagranicznych">W rezultacie naszych wysiłków nastąpiła pewna ewolucja w podejściu Republiki Federalnej Niemiec do podstawowych spraw normalizacji stosunków z Polską.</u>
+ <u xml:id="u-2.65" who="#MinisterSprawZagranicznych">Kierując się nadrzędnym interesem pogłębiania polityki odprężenia i pokojowej współpracy w Europie, jak również żywotnymi interesami Polski, związanymi z nadawaniem procesowi normalizacji naszych stosunków z Republiką Federalną Niemiec odpowiedniej treści, z myślą o przyszłości, gotowi jesteśmy kontynuować konstruktywne negocjacje z nowym rządem kanclerza Schmidta i wicekanclerza Genschera na platformie realistycznych propozycji i osiągniętego już w szeregu sprawach zbliżenia stanowisk.</u>
+ <u xml:id="u-2.66" who="#MinisterSprawZagranicznych">I Sekretarz KC PZPR tow. Edward Gierek w swoim wystąpieniu na V Kongresie Związku Bojowników o Wolność i Demokrację stwierdził: — „Sprawą o zasadniczym znaczeniu jest konsekwentna realizacja zawartych układów, dalszy postęp w normalizacji stosunków. Leży to w żywotnych interesach wszystkich narodów, bezpieczeństwa i pokoju w Europie”.</u>
+ <u xml:id="u-2.67" who="#MinisterSprawZagranicznych">Obywatele Posłowie! Pomyślnie kształtują się stosunki Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej z innymi krajami Europy Zachodniej, wśród których jednym z ważnych partnerów jest Wielka Brytania. Rosną polsko-brytyjskie obroty handlowe, do czego przyczyniła się zawarta w ubiegłym roku wieloletnia umowa o rozwoju współpracy gospodarczej, przemysłowej, naukowej i technicznej. Dokonywana przez labourzystowski rząd premiera Wilsona ewolucja polityki brytyjskiej w kierunku ogólnych tendencji odprężeniowych w Europie powinna sprzyjać ożywieniu współpracy i dialogu. Takie intencje wyrażali przywódcy brytyjscy podczas rozmów z nami w kwietniu bieżącego roku w Londynie.</u>
+ <u xml:id="u-2.68" who="#MinisterSprawZagranicznych">Stosunki polsko-belgijskie układają się pod znakiem realizacji ustaleń, przyjętych w toku wizyty I Sekretarza Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, towarzysza Edwarda Gierka jesienią ubiegłego roku w Brukseli. Była to, chciałbym dodać, jedna z tych wizyt najwyższego szczebla, które trwale wpływają na kierunki i kształt przyjaznej współpracy.</u>
+ <u xml:id="u-2.69" who="#MinisterSprawZagranicznych">Pozytywnie także oceniamy stosunki, zwłaszcza ekonomiczne z Włochami, których ogólne ramy zostały nakreślone w 10-letniej umowie o współpracy gospodarczej, przemysłowej i naukowo-technicznej, podpisanej w styczniu bieżącego roku. Mamy nadzieję, że ostatnie kroki antyimportowe rządu Włoch będą miały charakter przejściowy i nie zaważą na stanie polsko-włoskich stosunków gospodarczych. Zagadnienia gospodarcze obok problematyki międzynarodowej będą przedmiotem rozmów w czasie planowanej w Polsce wizyty włoskiego ministra spraw zagranicznych Aldo Moro.</u>
+ <u xml:id="u-2.70" who="#MinisterSprawZagranicznych">Korzystny jest także dotychczasowy dorobek naszych stosunków z większością pozostałych krajów Europy Zachodniej, a zwłaszcza z Austrią i Szwajcarią.</u>
+ <u xml:id="u-2.71" who="#MinisterSprawZagranicznych">W minionym okresie podjęliśmy także bezpośrednie rozmowy polityczne z Watykanem. Stworzyły one przychylny klimat dla dialogu na tematy europejskie, a także w innych sprawach interesujących obie strony. Dialog ten uznajemy za pożyteczny i będziemy go kontynuować. W pełni doceniamy wysiłki Watykanu podejmowane w sprawie utrwalenia pokojowego współżycia narodów oraz jego konstruktywne podejście do polityki normalizacji sytuacji w Europie i pokoju światowego prowadzonej przez kraje socjalistyczne.</u>
+ <u xml:id="u-2.72" who="#MinisterSprawZagranicznych">Obywatele Posłowie! Ze zrozumiałą uwagą śledzimy rozwój wydarzeń w Portugalii. Obalenie rządów dyktatury faszystowskiej zapoczątkowało proces walki o demokratyzację w tym kraju. Żywimy nadzieję, że nowy rząd podejmie likwidację dziedzictwa kolonializmu i weźmie aktywny udział w wysiłkach na rzecz odprężenia i bezpieczeństwa międzynarodowego. Stworzyłoby to przesłanki dla normalizacji naszych stosunków z tym krajem.</u>
+ <u xml:id="u-2.73" who="#MinisterSprawZagranicznych">W ciągu ostatnich dwóch lat odnotowujemy dalszy rozwój stosunków polsko-amerykańskich. Uzgodnienia podjęte podczas wizyty prezydenta Nixona w Warszawie w 1972 r., są pomyślnie wcielane w życie; dzięki zawartym umowom został wprowadzony do wzajemnych stosunków element stabilizacji. Szybko rośnie wymiana handlowa, korzystnej zmianie ulega struktura obrotów. Ważną rolę w aktywizacji współpracy gospodarczej odgrywa mieszana komisja d/s handlu oraz rozszerzające się kontakty między zainteresowanymi resortami gospodarczymi Polski i Stanów Zjednoczonych.</u>
+ <u xml:id="u-2.74" who="#MinisterSprawZagranicznych">Rozszerzamy także nasze stosunki z wieloma państwami Azji, Afryki i Ameryki Łacińskiej. Szczególną wagę przywiązujemy do stosunków z Indiami, z państwami arabskimi, Iranem, Nigerią, Argentyną, Brazylią i Peru. Wyrazem naszego zainteresowania rozwojem stosunków z państwami tych regionów jest m.in. fakt, że w obecnej dekadzie do roku 1980 zamierzamy potroić z nimi nasze obroty handlowe.</u>
+ <u xml:id="u-2.75" who="#MinisterSprawZagranicznych">Wysoka Izbo! Ważnym zadaniem jest rozwijanie wszechstronnej współpracy z Polonią zagraniczną. Stanowisko naszych władz w sprawie zacieśniania współpracy z Polonią dotarło do szerokich kręgów rodaków za granicą i spotkało się z pozytywnym przyjęciem. Będziemy nadal ułatwiać młodzieży polskiego pochodzenia zdobywanie nauki w Polsce, stwarzać warunki dla wymiany kulturalnej, naukowej i technicznej, ułatwiać współpracę ekonomiczno-handlową, rozszerzać możliwości rozwoju turystyki polonijnej. Wierzymy, że Polonia zagraniczna będzie coraz skuteczniej wpływać na kształtowanie prawidłowego obrazu Polski i na pomnażanie grona przyjaciół naszego kraju.</u>
+ <u xml:id="u-2.76" who="#MinisterSprawZagranicznych">Obywatele Posłowie! Kontynuując i rozwijając proces odprężenia, kraje socjalistyczne dążą do tego, aby poprzez układy i inne porozumienia ugruntowywać w stosunkach międzynarodowych pokój, bezpieczeństwo i wzajemnie korzystną współpracę.</u>
+ <u xml:id="u-2.77" who="#MinisterSprawZagranicznych">Pokojowy rozwój sytuacji w Europie i na świecie jest wyraźnie nie na rękę siłom zimnowojennym i antykomunistycznym. Toteż zawsze musimy liczyć się z próbami hamowania rozwijających się pozytywnych procesów. Tym bardziej, że na świecie nadal trwa wyścig zbrojeń, że wiele grożących wybuchem konfliktów jest nadal nie rozładowanych. Siły reakcji i kompleksy militarno-przemysłowe podejmują prowokacyjne kampanie, zmierzające do storpedowania odprężenia międzynarodowego.</u>
+ <u xml:id="u-2.78" who="#MinisterSprawZagranicznych">Negatywny wpływ na sytuację międzynarodową wywiera szowinistyczna i antyradziecka polityka maoistowskiego kierownictwa chińskiego. Doktryna maoizmu i wynikająca z niej polityka — z jednej strony sabotowanie starań o ograniczenie wyścigu zbrojeń, o rozbrojenie i złagodzenie napięcia międzynarodowego oraz z drugiej strony — popieranie zimnowojennych tendencji w Europie i sprzymierzanie się z siłami antyodprężeniowymi — osłabia walkę z imperializmem i wyrządza szkody interesom socjalizmu i pokoju.</u>
+ <u xml:id="u-2.79" who="#MinisterSprawZagranicznych">Kierując się jednakże nadrzędnym interesem pokoju i współpracy narodów — Polska Rzeczpospolita Ludowa w dalszym ciągu opowiada się za rozwojem międzypaństwowych stosunków z Chińską Republiką Ludową.</u>
+ <u xml:id="u-2.80" who="#MinisterSprawZagranicznych">Zrozumiały niepokój budzi wciąż daleka od normalizacji sytuacja w Wietnamie Południowym. Udział Polski w pracach Międzynarodowej Komisji Kontroli i Nadzoru w Wietnamie Południowym mieści się w ramach naszych dążeń do utrwalenia pokoju na świecie. Przystąpiliśmy do niej z nadzieją i w dobrej wierze. Jednak w zaistniałej sytuacji, wobec jawnego odstępstwa Sajgonu od porozumień paryskich, uważamy za nieodzowne raz jeszcze podkreślić, że odpowiedzialność za wykonanie tych porozumień spoczywa na ich sygnatariuszach; Międzynarodowa Komisja Kontroli i Nadzoru może jedynie w tym pomóc, lecz nie jest w stanie zastąpić stron. Tylko przestrzeganie przez strony postanowień porozumień zapewni normalną pracę Międzynarodowej Komisji Kontroli i Nadzoru.</u>
+ <u xml:id="u-2.81" who="#MinisterSprawZagranicznych">Wysoki Sejmie! Niebezpiecznym ogniskiem zapalnym nadal pozostaje Bliski Wschód. W sprawie konfliktu w tym regionie nasze stanowisko jest konsekwentne, zaś jego istota — dobrze znana. Uważamy, że warunkami trwałego i sprawiedliwego pokoju są: wycofanie wojsk izraelskich ze wszystkich okupowanych ziem arabskich, przywrócenie arabskiemu narodowi Palestyny należnych mu praw, zagwarantowanie bezpieczeństwa, integralności i suwerenności wszystkich państw tego regionu. Rozdzielenie wojsk na Bliskim Wschodzie traktujemy jako wstępny krok w kierunku całościowego uregulowania konfliktu, które powinno nastąpić w ramach Konferencji Genewskiej z udziałem wszystkich bezpośrednio zainteresowanych państw. Podejmując decyzję o udziale jednostki Wojska Polskiego w Doraźnych Siłach Zbrojnych Organizacji Narodów Zjednoczonych — Biuro Polityczne Komitetu Centralnego PZPR i Rząd Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej kierowały się pragnieniem wniesienia wkładu na rzecz pokojowego rozwiązania konfliktu bliskowschodniego. W okresie minionych 6 miesięcy żołnierze Ludowego Wojska Polskiego wypełnili z poczuciem odpowiedzialności powierzone im zadania, godnie reprezentując nasz kraj. W kwietniu bieżącego roku w odpowiedzi na prośbę Sekretarza Generalnego Organizacji Narodów Zjednoczonych wyraziliśmy zgodę na udział naszego kontyngentu na okres dalszych 6 miesięcy.</u>
+ <u xml:id="u-2.82" who="#MinisterSprawZagranicznych">W szerokim kontekście stosunków międzynarodowych Polska kontynuuje aktywną działalność na forum Organizacji Narodów Zjednoczonych. Szczególne znaczenie przywiązujemy do działalności Organizacji Narodów Zjednoczonych na rzecz umacniania międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa.</u>
+ <u xml:id="u-2.83" who="#MinisterSprawZagranicznych">Wiele uwagi poświęciliśmy zakończonej niedawno VI specjalnej sesji Zgromadzenia Ogólnego, która zajmowała się problemami międzynarodowych stosunków gospodarczych i sprawami surowcowymi. Głównym celem przyjętych w Zgromadzeniu dokumentów, to jest deklaracji w sprawie ustanowienia nowego międzynarodowego ładu ekonomicznego i programu akcji, jest modyfikacja systemu międzynarodowego podziału pracy w kierunku tworzenia równych szans rozwojowych dla wszystkich krajów świata. W dokumentach tych zawarto szereg postępowych zasad, a zwłaszcza zasadę suwerenności każdego państwa nad jego zasobami naturalnymi, których uznanie Polska, wspólnie z innymi krajami socjalistycznymi, popierała od lat.</u>
+ <u xml:id="u-2.84" who="#MinisterSprawZagranicznych">Ze zrozumieniem odnosimy się do problemów krajów rozwijających się, gdyż sami musieliśmy przezwyciężać wiele podobnych trudności. Kraje te potrzebują pomocy, główny jednak ciężar jej udzielania powinien spoczywać na barkach tych państw, których dzisiejsze bogactwo wyrosło z kolonialnej i neokolonialnej eksploatacji.</u>
+ <u xml:id="u-2.85" who="#MinisterSprawZagranicznych">Wysoki Sejmie! Polityka zagraniczna naszego państwa, wynikająca z potrzeb jego dynamicznego rozwoju, z dorobku gospodarczo-społecznego, z jedności moralno-politycznej narodu, któremu przewodzi Polska Zjednoczona Partia Robotnicza — służy krajowi, sprawie socjalizmu, pokoju i międzynarodowego bezpieczeństwa.</u>
+ <u xml:id="u-2.86" who="#MinisterSprawZagranicznych">Program VI Zjazdu Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej mobilizuje cały nasz naród do umacniania sił ojczyzny, jej autorytetu i miejsca w świecie.</u>
+ <u xml:id="u-2.87" who="#MinisterSprawZagranicznych">Przyjaźń, braterstwo i ścisła współpraca ze Związkiem Radzieckim i innymi krajami wspólnoty socjalistycznej, jednolite z nimi współdziałanie, umacnia nasz udział w życiu międzynarodowym, korzystny dla dnia dzisiejszego i dla naszej przyszłości.</u>
+ <u xml:id="u-2.88" who="#MinisterSprawZagranicznych">Tak jak dotychczas dążyć będziemy do tego, aby międzynarodowa działalność naszego państwa zabezpieczała pokojowy rozwój Polski, przysparzała krajowi korzyści materialnych i umacniała międzynarodową pozycję naszej socjalistycznej ojczyzny.</u>
+ <u xml:id="u-2.89" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-3">
+ <u xml:id="u-3.0" who="#Marszalek">Dziękuję Obywatelowi Ministrowi Spraw Zagranicznych za wygłoszenie informacji.</u>
+ <u xml:id="u-3.1" who="#Marszalek">Obywatele Posłowie! Konwent Seniorów proponuje, aby Wysoki Sejm nie przeprowadzał dyskusji nad przedstawioną przez Ministra Spraw Zagranicznych informacją, proponuje natomiast podjęcie uchwały o następującej treści:</u>
+ <u xml:id="u-3.2" who="#Marszalek">„Uchwała Sejmu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej w sprawie wyników posiedzenia Doradczego Komitetu Politycznego Państw Stron Układu Warszawskiego oraz niektórych aspektów polityki zagranicznej PRL.</u>
+ <u xml:id="u-3.3" who="#Marszalek">Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej po wysłuchaniu informacji Ministra Spraw Zagranicznych o wynikach posiedzenia Doradczego Komitetu Politycznego Państw Stron Układu Warszawskiego oraz niektórych aspektach polityki zagranicznej Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej podkreśla z uznaniem aktywną i owocną działalność Rządu na arenie międzynarodowej, służącą interesom naszego państwa, jedności krajów socjalistycznych oraz odprężeniu, postępowi i utrwaleniu pokoju.</u>
+ <u xml:id="u-3.4" who="#Marszalek">Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej przyjmuje informację Ministra Spraw Zagranicznych do aprobującej wiadomości.” Jeżeli nie usłyszę sprzeciwu, będę uważał, że Sejm zgodził się z tą propozycją.</u>
+ <u xml:id="u-3.5" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ <u xml:id="u-3.6" who="#Marszalek">Sprzeciwu nie słyszę.</u>
+ <u xml:id="u-3.7" who="#Marszalek">Stwierdzam, że Sejm podjął proponowaną uchwałę.</u>
+ <u xml:id="u-3.8" who="#Marszalek">Przystępujemy do punktu 2 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Spraw Zagranicznych o rządowym projekcie ustawy o urzędzie Ministra Spraw Zagranicznych (druki nr 141 i 156).</u>
+ <u xml:id="u-3.9" who="#Marszalek">Głos ma sprawozdawca poseł Ryszard Frelek.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-4">
+ <u xml:id="u-4.0" who="#PoselFrelekRyszard">Obywatelu Marszałku! Wysoka Izbo! Poruczono mi zadanie przedstawienia Wysokiej Izbie sprawozdania Komisji Spraw Zagranicznych o rządowym projekcie ustawy o urzędzie Ministra Spraw Zagranicznych.</u>
+ <u xml:id="u-4.1" who="#PoselFrelekRyszard">Zwracam się w imieniu Komisji do Wysokiej Izby o uchwalenie tego projektu i pragnę przytoczyć po temu motywy. Pierwszy — ma charakter prawno-konstytucyjny, drugi — merytoryczno-polityczny.</u>
+ <u xml:id="u-4.2" who="#PoselFrelekRyszard">Motyw pierwszy wynika z potrzeby legalistycznej. Jak wiadomo, w systemie konstytucyjnym Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej określonymi działami administracji państwowej kierują ministrowie. Art. 33 ust. 1 Konstytucji postanawia, iż: — „Ministrowie kierują określonymi działami administracji państwowej. Zakres działania ministrów określają ustawy.” Otóż resort Ministra Spraw Zagranicznych jest jednym z nielicznych, którego funkcja i zakres działania nie zostały dotychczas określone ustawą, a na pewno określone być powinny.</u>
+ <u xml:id="u-4.3" who="#PoselFrelekRyszard">Przedłożony projekt ustawy jest więc wypełnieniem delegacji zawartej w Konstytucji w odniesieniu do Ministra Spraw Zagranicznych, a przy tym zapełnia istniejącą dotąd istotną lukę w ustawodawstwie dotyczącym zadań i funkcjonowania centralnych organów administracji państwowej. Do chwili obecnej tylko niektóre uprawnienia i obowiązki Ministra Spraw Zagranicznych zostały zaznaczone w obowiązujących ustawach i to głównie w kwestiach związanych ze współpracą innych resortów. Najważniejsze kompetencje i zadania Ministra Spraw Zagranicznych są ujęte w uchwałach Rady Ministrów i w zarządzeniach Prezesa Rady Ministrów. Na tej podstawie resort nabrał dużego doświadczenia w realizacji międzynarodowych zadań państwa. Są więc wszystkie warunki do ustawowego uregulowania tego problemu zgodnie z rangą, jaką resort spraw zagranicznych zajmuje w systemie władzy wykonawczej.</u>
+ <u xml:id="u-4.4" who="#PoselFrelekRyszard">Przedłożony Wysokiej Izbie projekt ustawy spełnia ten wymóg. Określa on właśnie najważniejsze, zasadnicze uprawnienia i obowiązki Ministra Spraw Zagranicznych takie, jak opracowywanie założeń i realizacja polityki zagranicznej PRL, zgodnie z kierunkami i wytycznymi ustalanymi przez Radę Ministrów, jak reprezentowanie naszego państwa w stosunkach z innymi państwami i w organizacjach międzynarodowych, jak reprezentowanie i ochrona interesów Polski, jej obywateli i osób prawnych za granicą, programowanie polityki traktatowej i polityczne koordynowanie działalności ministrów, kierowników urzędów i instytucji centralnych w dziedzinie stosunków międzynarodowych. Na podstawie tej ustawy wprowadzone zostaną w życie przygotowywane obecnie przepisy, regulujące kompleksowo organizację i działalność służby zagranicznej PRL.</u>
+ <u xml:id="u-4.5" who="#PoselFrelekRyszard">Przedstawiony Wysokiej Izbie projekt ustawy stanowi jeden z istotnych elementów podjętego przez Komitet Centralny Partii i Rząd generalnego porządkowania spraw związanych ze stosunkami międzynarodowymi PRL. Jest to fragment realizacji kompleksowych uchwał Biura Politycznego KC PZPR ze stycznia ub. roku i Rady Ministrów z sierpnia ub. roku:</u>
+ <u xml:id="u-4.6" who="#PoselFrelekRyszard">„O zasadach koordynacji i organizacji stosunków PRL z zagranicą”. W uchwałach tych ujęte są węzłowe zadania polskiej polityki zagranicznej, zadania we współpracy gospodarczej i naukowo-technicznej, naukowej i kulturalnej oraz w pozostałych kontaktach Polski z innymi krajami i organizacjami międzynarodowymi. Określone są zasady organizowania i — co jest obecnie szczególnie ważne — właściwego koordynowania tych stosunków, coraz bardziej przecież rozległych, zróżnicowanych i wszechstronnych. Potrzeba takich uregulowań jest wielka. Wynika ona przede wszystkim ze szczególnie szerokiego i dynamicznego w ostatnich latach rozwoju międzynarodowych stosunków PRL, ze zwiększonej aktywności na wszystkich ważnych obszarach. I to jest właśnie ten drugi, merytoryczno-polityczny motyw, który pragnąłem omówić.</u>
+ <u xml:id="u-4.7" who="#PoselFrelekRyszard">Zasadnicze cele polskiej polityki zagranicznej oraz wynikające z nich kierunki międzynarodowej działalności w naszym systemie wytycza partia. Sejm nadaje im charakter polityki państwa, której realizacją kieruje Rząd PRL. Zgodność linii partii z żywotnymi interesami narodu i państwa polskiego potwierdza upływające 30-lecie. Przyniosła ona odrodzenie Polski w sprawiedliwych i korzystnych granicach oraz doprowadziła do powszechnego ich uznania za ostateczne i nienaruszalne. Ustanowiła trwałe gwarancje bezpieczeństwa i zapewniła umęczonemu wojną i hitlerowską okupacją narodowi długi okres pokoju, który pragniemy przedłużyć na całą przyszłość. Stworzyła pomyślne warunki zewnętrzne dla odbudowy i przebudowy kraju. Daje Polsce pozycję i autorytet w Europie i w świecie godne tradycji i współczesnych aspiracji naszego narodu. Politykę tę partia i państwo konsekwentnie kontynuują obecnie ze zwiększoną skutecznością i aktywnością, zapewniając Polsce ważką rolę w życiu międzynarodowym i znaczniejsze korzyści z międzynarodowej wymiany i współpracy.</u>
+ <u xml:id="u-4.8" who="#PoselFrelekRyszard">Jest to polityka zacieśniania więzów przyjaźni i współpracy ze Związkiem Radzieckim, umacniania jedności socjalistycznej wspólnoty, a jednocześnie aktywnego udziału w procesie odprężenia, w kształtowaniu stosunków pokojowego współistnienia i równoprawnej, międzynarodowej współpracy. Mówił o tym obszernie przed chwilą Minister Spraw Zagranicznych.</u>
+ <u xml:id="u-4.9" who="#PoselFrelekRyszard">Wskazuję na to — na obecny szczególnie szeroki i korzystny rozwój stosunków Polski z zagranicą — jako na merytoryczne uzasadnienie przedstawionego Wysokiej Izbie projektu ustawy, która w praktycznej realizacji tej polityki będzie wielce pomocna.</u>
+ <u xml:id="u-4.10" who="#PoselFrelekRyszard">W imieniu Komisji Spraw Zagranicznych wnoszę, by Wysoka Izba raczyła uchwalić ustawę w brzmieniu projektu rządowego wraz z poprawkami zawartymi w druku nr 156.</u>
+ <u xml:id="u-4.11" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ <u xml:id="u-4.12" who="#PoselFrelekRyszard">Marszałek:</u>
+ <u xml:id="u-4.13" who="#PoselFrelekRyszard">Czy ktoś z Obywateli Posłów pragnie zabrać głos w tej sprawie?</u>
+ <u xml:id="u-4.14" who="#PoselFrelekRyszard">Nikt się nie zgłasza.</u>
+ <u xml:id="u-4.15" who="#PoselFrelekRyszard">Przystępujemy zatem do głosowania.</u>
+ <u xml:id="u-4.16" who="#PoselFrelekRyszard">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem w całości projektu ustawy o urzędzie Ministra Spraw Zagranicznych wraz z poprawkami proponowanymi przez Komisję Spraw Zagranicznych — zechce podnieść rękę.</u>
+ <u xml:id="u-4.17" who="#PoselFrelekRyszard">Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-4.18" who="#PoselFrelekRyszard">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-4.19" who="#PoselFrelekRyszard">Kto się wstrzymał od głosowania? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-4.20" who="#PoselFrelekRyszard">Stwierdzam, że Sejm uchwalił ustawę o urzędzie Ministra Spraw Zagranicznych.</u>
+ <u xml:id="u-4.21" who="#PoselFrelekRyszard">Przystępujemy do punktu 3 porządku dziennego: Pierwsze czytanie rządowego projektu ustawy o funduszu alimentacyjnym (druk nr 155).</u>
+ <u xml:id="u-4.22" who="#PoselFrelekRyszard">Konwent Seniorów proponuje, aby Wysoki Sejm rozpatrzył powyższy punkt łącznie z następnymi punktami, z kolei czwartym i piątym, porządku dziennego.</u>
+ <u xml:id="u-4.23" who="#PoselFrelekRyszard">Jeśli nie usłyszę sprzeciwu, będę uważał, że Sejm wyraził zgodę na tę propozycję.</u>
+ <u xml:id="u-4.24" who="#PoselFrelekRyszard">Sprzeciwu nie słyszę.</u>
+ <u xml:id="u-4.25" who="#PoselFrelekRyszard">Proszę o zabranie głosu wiceprezesa Rady Ministrów obywatela Franciszka Kaima.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-5">
+ <u xml:id="u-5.0" who="#WiceprezesRadyMinistrow">Franciszek Kaim:</u>
+ <u xml:id="u-5.1" who="#WiceprezesRadyMinistrow">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Mam zaszczyt przedstawić w imieniu Rządu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej projekty trzech ustaw, z których każda ma doniosłe znaczenie społeczne i stanowi kolejny ważny krok na drodze poprawy warunków bytowych obywateli naszego kraju. Są to projekty ustaw:</u>
+ <u xml:id="u-5.2" who="#WiceprezesRadyMinistrow">— o funduszu alimentacyjnym, — o zmianie niektórych przepisów o zaopatrzeniu emerytalnym, — o zaopatrzeniu inwalidów wojennych i wojskowych oraz ich rodzin.</u>
+ <u xml:id="u-5.3" who="#WiceprezesRadyMinistrow">Rozwiązania, jakie przynoszą te projekty ustaw są wyrazem konsekwentnej realizacji podstawowych założeń polityki społecznej, nakreślonej uchwałą VI Zjazdu Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej. Na Zjeździe tym I Sekretarz Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej tow. Edward Gierek powiedział:</u>
+ <u xml:id="u-5.4" who="#WiceprezesRadyMinistrow">„W sprawach socjalnych zapoczątkowaliśmy kształtowanie nowej, aktywnej polityki socjalnej, wychodzącej naprzeciw wszystkim ważnym problemom. W miarę wzrostu dochodu narodowego będziemy zwiększać wydatnie sumy na cele socjalne, będziemy w coraz szerszym zakresie rozwiązywać stopniowo ważne problemy z tej dziedziny.” Każdy z projektów, rozpatrywanych dziś przez Wysoki Sejm, dotyczy innego kręgu odbiorców, różne są normowane w nich sprawy, ale łączy je wspólny cel pomocy dla osób znajdujących się w potrzebie i na tę pomoc szczególnie zasługujących. Problematyka rozpatrywanych dziś projektów jest Wysokiej Izbie dobrze znana. W dniu 19 stycznia bieżącego roku Wysoki Sejm podjął uchwałę akceptującą przedstawiony przez Prezesa Rady Ministrów tow. Piotra Jaroszewicza rządowy program przyspieszonej realizacji podwyżek płac oraz rozwoju świadczeń socjalnych, sformułowany po I Krajowej Konferencji Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej. Warunki tego przyspieszenia, a więc również i ekonomiczne gwarancje ustaw, których projekty są dziś rozpatrywane, stworzył dynamiczny rozwój naszej gospodarki.</u>
+ <u xml:id="u-5.5" who="#WiceprezesRadyMinistrow">Pierwszy z przedstawionych dziś projektów — projekt ustawy o funduszu alimentacyjnym — jest kolejnym ogniwem w zespole przedsięwzięć, które w ostatnich latach zostały podjęte w trosce o zapewnienie rodzinie takich warunków, aby spełniać ona mogła jak najlepiej swe funkcje opiekuńczo-wychowawcze. Konsekwentne działanie w tym kierunku, to fundamentalna, obok dążenia do zabezpieczenia spokojnej starości, zasada polityki socjalnej naszej partii.</u>
+ <u xml:id="u-5.6" who="#WiceprezesRadyMinistrow">Krótki, bo niespełna trzyletni okres, jaki dzieli nas od uchwały VI Zjazdu, podkreślającej szczególnie mocno rolę rodziny i konieczność stwarzania jej coraz lepszych warunków, to okres wielu decyzji w tym zakresie. Przypomnę tylko ważniejsze z nich.</u>
+ <u xml:id="u-5.7" who="#WiceprezesRadyMinistrow">Po pierwsze — przedłużone zostały z 12 do 16 tygodni w pełni płatne urlopy macierzyńskie.</u>
+ <u xml:id="u-5.8" who="#WiceprezesRadyMinistrow">Po drugie — pracujące matki uzyskały prawo do trzyletniego urlopu bezpłatnego na wychowanie dziecka, zachowując w tym czasie uprawnienia do bezpłatnego leczenia, do zasiłków rodzinnych, a także gwarancję zaliczenia tego okresu do emerytury lub renty oraz do wymiaru urlopu wypoczynkowego.</u>
+ <u xml:id="u-5.9" who="#WiceprezesRadyMinistrow">Po trzecie — stworzono rodzicom korzystne warunki opieki nad dziećmi chorymi, przedłużając pełnopłatne zwolnienia od pracy z tego tytułu do 60 dni w roku.</u>
+ <u xml:id="u-5.10" who="#WiceprezesRadyMinistrow">Po czwarte — coraz szersza pomoc jest udzielana rodzinom zastępczym, przy czym w ostatnim okresie podwyższono do 1.000 zł miesięcznie świadczenia przysługujące — niezależnie od zasiłku rodzinnego — na każde dziecko wychowywane w takiej rodzinie.</u>
+ <u xml:id="u-5.11" who="#WiceprezesRadyMinistrow">Kolejnym ogniwem w zespole tych przedsięwzięć jest rozpatrywany dziś projekt ustawy o funduszu alimentacyjnym. W systemie świadczeń socjalnych jest to instytucja nowa, zmierzająca do rozwiązania trudnej sytuacji życiowej rodzin, wynikającej między innymi z braku możliwości uzyskania należnych im alimentów. Chodzi tu przede wszystkim o interes dzieci, których ojcowie nie mogą albo — co się zdarza częściej — nie chcą płacić alimentów ustalonych wyrokiem lub ugodą przed sądem, chodzi również o potrzeby rodziców w podeszłym wieku, których dzieci uchylają się od obowiązku alimentacyjnego. Liczbę tych rodzin ocenia się na około 100 tysięcy. W skali ogólnokrajowej nie jest to zatem zjawisko duże, duży jednak i trudny jest to problem społeczny. Każda bowiem z tych rodzin wymaga szczególnej pomocy. W przedłożonym projekcie ustawy zawarta jest zasada systematycznego wypłacania świadczeń ze specjalnie na ten cel tworzonego funduszu osobom, które wobec niemożności uzyskania należnych im alimentów znajdują się w trudnej sytuacji materialnej, to jest osobom, które nie mają dostatecznych dochodów, nie korzystają z utrzymania w internatach szkolnych, zakładach opiekuńczych, ani też nie mają możliwości uzyskania pomocy ze strony innych członków rodziny.</u>
+ <u xml:id="u-5.12" who="#WiceprezesRadyMinistrow">Projekt ustawy obejmuje ochroną wszystkie rodziny, zarówno pracowników jak i rolników. Wysokość płaconych z funduszy państwowych świadczeń ma — według projektu — odpowiadać wysokości należnych, lecz nieściągalnych alimentów, do kwoty 500 zł na osobę.</u>
+ <u xml:id="u-5.13" who="#WiceprezesRadyMinistrow">Należy wyraźnie stwierdzić i szczególnie podkreślić, że bieżące udzielanie przez państwo pomocy rodzinom nie oznacza i nie może oznaczać zwolnienia osób zobowiązanych do alimentacji z ciążących na nich obowiązków. Takie postawienie sprawy byłoby sprzeczne z zasadami współżycia społecznego. Dlatego też projekt ustawy, obok postanowień normujących uprawnienia rodzin rozbitych, zawiera także szereg postanowień wprowadzających zaostrzone sankcje w stosunku do osób uchylających się od obowiązków alimentacyjnych, jak również postanowień zmierzających do zwiększenia skuteczności egzekucji świadczeń alimentacyjnych.</u>
+ <u xml:id="u-5.14" who="#WiceprezesRadyMinistrow">Z jednej więc strony kwoty alimentacyjne będą ściągane z opornego dłużnika, na zasadach surowszych niż dotychczas, a równocześnie los rodziny nie będzie już uzależniony od skuteczności tego postępowania.</u>
+ <u xml:id="u-5.15" who="#WiceprezesRadyMinistrow">Podkreślić należy także prosty tryb postępowania, jaki przewidują przepisy projektowanej ustawy. Właściwy terenowo oddział Zakładu Ubezpieczeń Społecznych będzie wydawał decyzje o przyznaniu świadczeń i bezzwłocznie je wypłacał na odpowiednio umotywowany wniosek uprawnionego. Dysponentem funduszu będzie bowiem — według założenia projektu ustawy — Zakład Ubezpieczeń Społecznych. Jeśli chodzi o ekonomiczny wyraz tego problemu, to ocenia się, że na utworzenie funduszu alimentacyjnego trzeba będzie przeznaczyć około pół miliarda złotych. Również i w dalszych latach niezbędne będą dotacje, gwarantujące wypłacanie świadczeń.</u>
+ <u xml:id="u-5.16" who="#WiceprezesRadyMinistrow">Wysoka Izbo! Przedsięwzięciem o niezwykle szerokim i doniosłym znaczeniu jest przystąpienie do realizacji — akceptowanej przez Wysoki Sejm w dniu 19 stycznia bieżącego roku — dwuetapowej reformy systemu zasiłków rodzinnych.</u>
+ <u xml:id="u-5.17" who="#WiceprezesRadyMinistrow">Pierwszy etap tej reformy wejdzie w życie już w dniu 1 sierpnia bieżącego roku. Reforma przyniesie odczuwalną poprawę dla większości rodzin pracowników, emerytów i rencistów, przy czym jej efekty będą miały istotne znaczenie, zwłaszcza dla rodzin wielodzietnych i wychowujących dzieci kalekie. Wystarczy powiedzieć, że rodzina, w której matka nie pracuje zawodowo i wychowuje troje dzieci, zyska miesięcznie 400 zł, a jeżeli jedno z tych dzieci wymaga, z uwagi na stan zdrowia, szczególnej opieki — 900 zł.</u>
+ <u xml:id="u-5.18" who="#WiceprezesRadyMinistrow">Tak wydatna podwyżka zasiłków rodzinnych wymaga dodatkowych, poważnych nakładów finansowych, szacowanych na ponad 8 miliardów złotych rocznie. Oznacza to niemal podwojenie wydatków państwa w porównaniu z 1973 rokiem, w którym na zasiłki te wypłacono około 10,5 miliarda złotych. Zreformowany system zasiłków rodzinnych, wraz z systemem świadczeń z funduszu alimentacyjnego, przyczyni się więc w sposób zasadniczy do dalszej poprawy sytuacji życiowej przeważającej większości rodzin.</u>
+ <u xml:id="u-5.19" who="#WiceprezesRadyMinistrow">Obywatele Posłowie! Kolejny projekt ustawy, który jest dziś przedmiotem obrad Wysokiej Izby, jakkolwiek ujęty w formie ustawy nowelizacyjnej, ma również wielką wagę społeczną. Zakłada on kompleksową przebudowę systemu emerytalno-rentowego, a więc różni się w sposób istotny od decyzji podejmowanych w ostatnim okresie, które — z uwagi na możliwości ekonomiczne — miały węższy zakres. A przecież i te decyzje miały istotne znaczenie społeczne i wymagały dla ich realizacji wielu miliardów złotych. Wystarczy wymienić uchwałę z 30 grudnia 1970 r. podwyższającą minimalne emerytury i renty oraz wprowadzającą dodatek na utrzymywanego przez emeryta czy rencistę małżonka. Można także wskazać na zwiększenie na początku 1971 r. emerytur z tytułu 10-letniego stażu pracy w Polsce Ludowej, na podwyższenie w maju 1972 r. świadczeń emerytalnych dla nauczycieli, na poprawę świadczeń na rzecz inwalidów wojennych i wojskowych na początku 1973 r. czy też na stopniowe łagodzenie zasad zawieszania świadczeń emerytalnych dla podejmujących pracę w niektórych zawodach.</u>
+ <u xml:id="u-5.20" who="#WiceprezesRadyMinistrow">Postanowienia, które zawiera przedstawiony dzisiaj projekt ustawy oraz towarzyszące mu rozporządzenia Rady Ministrów, są zasadniczą reformą podstawowych założeń systemu emerytalno-rentowego, reformą, obejmującą ponad 2,5 miliona rencistów.</u>
+ <u xml:id="u-5.21" who="#WiceprezesRadyMinistrow">Podstawowe kierunki tej reformy mają następujące założenia:</u>
+ <u xml:id="u-5.22" who="#WiceprezesRadyMinistrow">po pierwsze — wydatne podwyższenie stawek procentowych emerytur i rent w stosunku do zarobku, od którego są obliczane, po drugie — podwyższenie świadczeń minimalnych, a także dodatków dla inwalidów I grupy, to jest dla najciężej poszkodowanych, po trzecie — stworzenie podstaw prawnych do sukcesywnego przyznawania kolejnym grupom pracowniczym prawa wcześniejszego, dobrowolnego przechodzenia na emeryturę.</u>
+ <u xml:id="u-5.23" who="#WiceprezesRadyMinistrow">Pozwolę sobie zwrócić pokrótce uwagę obywateli posłów na każdą z tych spraw.</u>
+ <u xml:id="u-5.24" who="#WiceprezesRadyMinistrow">Mówiąc o sprawie pierwszej, pragnę przypomnieć, że dotychczas przy obliczaniu emerytury lub renty obowiązuje stawka trójstopniowa. Najwyższą stawkę procentową ustala się od części zarobku do 1500 zł, nieco niższą stawkę — od części zarobku od 1500 do 2000 zł i wreszcie najniższą — od części zarobku ponad 2000 zł.</u>
+ <u xml:id="u-5.25" who="#WiceprezesRadyMinistrow">Proponowana w projekcie ustawy zmiana polega na przesunięciu z 1500 do 2000 zł granicy zarobku, od którego wymierza się najwyższą stawkę procentową, a także na wydatnym podwyższeniu stawki od części zarobku przekraczającego 2000 zł. Zaznaczyć należy, że ustalenie najwyższych stawek procentowych od zarobków, lub od części zarobków do 2000 zł, będzie stosowane już od 1 stycznia 1975 r. Stawki liczone od części zarobku ponad 2000 zł miesięcznie będą natomiast corocznie — poczynając od 1976 r. — wzrastały po 5% tego zarobku, osiągając w 1980 r. docelową wysokość 50% przy emeryturze, oraz 45% przy rentach inwalidzkich i rodzinnych, a więc 2-krot-nie więcej niż obecnie. Przykładowo oznacza to, że pracownik zarabiający 3500 zł otrzyma podwyżkę emerytury wynoszącą docelowo 500 zł, a więc 2350 zł, zamiast — jak obecnie — 1850 zł. Daje to wzrost emerytury z 53 do 67% zarobku. Relacja będzie z reguły wyższa, jeżeli uwzględni się wzrost emerytury z tytułu stażu pracy w Polsce Ludowej. Emerytura od wspomnianego zarobku wraz z pełnym 10-procentowym wzrostem za ponad 30-letni staż pracy wyniesie 2700 zł, a więc 77% miesięcznego zarobku. Podobne proporcje podwyżki przewiduje projekt ustawy dla rent inwalidzkich i rodzinnych. Zmiany te pociągną za sobą poważne skutki finansowe, oceniane na około 5 mld zł rocznie. Dlatego, realizując równocześnie szeroki program podwyżek płac i świadczeń socjalnych, nie możemy wprowadzić tej reformy w życie w całości już od 1975 r. Konieczne jest rozłożenie jej realizacji na etapy — od 1975 r. do 1980 r. Corocznie w okresie 6 lat wzrastać będzie sukcesywnie wysokość świadczeń zarówno już wypłacanych, jak i przyznawanych w przyszłości tak, aby w 1980 r. osiągnęły one docelową wysokość.</u>
+ <u xml:id="u-5.26" who="#WiceprezesRadyMinistrow">Zakładając etapową realizację podwyżek świadczeń emerytalnych, projekt ustawy przewiduje przyspieszenie podwyżek dla emerytów i rencistów, którym wymierzono świadczenia od stosunkowo niskich zarobków. Osiągną oni docelową podwyżkę w okresie krótszym niż 6 lat, w wielu wypadkach — nawet już od stycznia 1976 r. Zasada ta ma szczególne znaczenie dla emerytów i rencistów, którzy uzyskali świadczenia w dawniejszych latach, kiedy poziom zarobków był znacznie niższy niż obecnie.</u>
+ <u xml:id="u-5.27" who="#WiceprezesRadyMinistrow">Przedstawiając założenia projektu ustawy o zmianie niektórych przepisów o zaopatrzeniu emerytalnym, trzeba podkreślić, że już od 1 sierpnia bieżącego roku wchodzi w życie podwyżka świadczeń na podstawie rozporządzeń Rady Ministrów, wydanych w oparciu o styczniowy program zaakceptowany przez Wysoką Izbę. Dotyczą one przede wszystkim podwyżki świadczeń minimalnych, w ramach której najniższa emerytura wyniesie 1 100 zł zamiast obecnych 960 zł i zbliży się znacznie do minimalnej płacy pracowniczej. Zwiększone zostaną także — średnio o 130 zł — renty inwalidzkie i rodzinne.</u>
+ <u xml:id="u-5.28" who="#WiceprezesRadyMinistrow">Nastąpi również podwyżka dodatków z tytułu inwalidztwa I grupy z 200 bądź 300 zł do 500 zł, a dla ociemniałych do 800 zł. Niezależnie od tego emeryci i renciści utrzymujący rodziny otrzymają podwyżkę dodatków rodzinnych na analogicznych zasadach jak i pracownicy.</u>
+ <u xml:id="u-5.29" who="#WiceprezesRadyMinistrow">Obywatele Posłowie! Projekt przedstawionej dziś ustawy o zmianie niektórych przepisów o zaopatrzeniu emerytalnym — obok podwyżki świadczeń — stwarza także podstawę prawną do stopniowego — zgodnie z uchwałą VI Zjazdu — obejmowania kolejnych grup pracowników prawem do dobrowolnego, wcześniejszego przejścia na emeryturę. Na tej podstawie z dniem 1 lipca 1975 r. — zgodnie z programem przyjętym przez Sejm 19 stycznia bieżącego roku — prawo do wcześniejszego uzyskania emerytury uzyskają:</u>
+ <u xml:id="u-5.30" who="#WiceprezesRadyMinistrow">— inwalidzi posiadający wymagany staż pracy, — kobiety, które przekroczyły 55 rok życia, jeżeli mają ponad 30-letni staż pracy, a także kobiety, które przekroczyły już 60 lat życia i mają co najmniej 15-letni staż pracy.</u>
+ <u xml:id="u-5.31" who="#WiceprezesRadyMinistrow">Jest to kolejne rozszerzenie uprawnień dla wcześniejszego przechodzenia na emeryturę, albowiem w 1973 r. prawo to otrzymali już inwalidzi wojenni i wojskowi.</u>
+ <u xml:id="u-5.32" who="#WiceprezesRadyMinistrow">Wysoki Sejmie! Kolejny projekt — projekt ustawy o zaopatrzeniu inwalidów wojennych i wojskowych oraz ich rodzin dotyczy około 37 tys. inwalidów i 21 tys. wdów po poległych żołnierzach i zmarłych inwalidach. Społeczna waga i wymowa tego projektu jest jednak większa niżby to wynikało z tych liczb. Projekt ten dotyczy bowiem ludzi zasłużonych dla naszego ludowego państwa, którzy z wielkim poświęceniem i bohaterstwem walczyli z okupantem, a często z reakcyjnym podziemiem w imię wolności naszego kraju i jego socjalistycznego ustroju. Dotychczasowy system zaopatrzenia nie zapewniał im świadczeń w należytej wysokości — podstawę obliczenia rent stanowiły bowiem, tak jak i przy rentach pracowniczych, uzyskiwane faktyczne zarobki. Tymczasem znaczna część inwalidów wojennych, zwłaszcza najciężej poszkodowanych, w ogóle nie mogła podjąć pracy, a ci którzy pracę podjęli — uzyskiwali częstokroć niskie zarobki. Stąd też połowę rent inwalidzkich i niemal wszystkie renty rodzinne stanowiły renty minimalne. Projekt ustawy zakłada zasadnicze zmiany tej sytuacji. Przewiduje on bowiem przyjęcie dla inwalidów wojennych najwyższych stawek procentowych, jakie zna nasze ustawodawstwo rentowe, takich, jakie zostały ustalone dla pracowników poszkodowanych w wypadkach przy pracy. Wynoszą one 100% dla I i II grupy inwalidów oraz 65% dla III grupy, przy czym stawki te stosowane będą od pełnego zarobku, bez obniżania ich w wypadku obliczania od zarobku wyższego, jak to jest obecnie.</u>
+ <u xml:id="u-5.33" who="#WiceprezesRadyMinistrow">W związku z ograniczonymi — z uwagi na stan zdrowia — możliwościami zarobkowymi inwalidów wojennych, projekt ustawy gwarantuje im jako minimalną podstawę wymiaru świadczeń kwotę 2200 zł, tj. ^2^/3 przeciętnej płacy w gospodarce uspołecznionej.</u>
+ <u xml:id="u-5.34" who="#WiceprezesRadyMinistrow">Jeżeli inwalida wojenny pracował i zarabiał więcej, jego rentę obliczać się będzie oczywiście od całkowitego zarobku. Wymaga podkreślenia również propozycja wprowadzenia 1100 złotych dodatku pielęgnacyjnego dla inwalidów wojennych I grupy. Ustalona według tych założeń renta inwalidy wojennego I grupy nie może być zatem niższa niż 3300 zł. Stanowi to wzrost o ponad 1000 zł w stosunku do renty obecnej.</u>
+ <u xml:id="u-5.35" who="#WiceprezesRadyMinistrow">Najniższa renta dla inwalidy II grupy wynosić będzie 2200 zł, a dla inwalidy III grupy — 1430 zł. Stanowi to odpowiednio wzrost o blisko 700 zł i o 300 zł w stosunku do rent obecnie pobieranych. Proponuje się także istotne podwyższenie rent rodzinnych.</u>
+ <u xml:id="u-5.36" who="#WiceprezesRadyMinistrow">Projekt ustawy wprowadza także szereg dodatkowych uprawnień dla inwalidów wojennych, jak na przykład gwarancję leczenia sanatoryjnego co najmniej raz na 3 lata czy też uzyskanie 10-dniowego dodatkowego urlopu wypoczynkowego.</u>
+ <u xml:id="u-5.37" who="#WiceprezesRadyMinistrow">Wysoki Sejmie! Koszt wprowadzenia w życie przedstawionych w dniu dzisiejszym projektów ustaw, dotyczących poprawy świadczeń socjalnych, wyniesie dodatkowa ponad 17 miliardów złotych rocznie.</u>
+ <u xml:id="u-5.38" who="#WiceprezesRadyMinistrow">W 1975 r. wydatki na świadczenia z ubezpieczeń społecznych wyniosą niemal 95 miliardów złotych, podczas gdy w ostatnim roku ubiegłej pięciolatki, w roku 1970, nie osiągnęły kwoty 50 miliardów złotych.</u>
+ <u xml:id="u-5.39" who="#WiceprezesRadyMinistrow">Przytoczone liczby mają swoją wymowę; ukazują one konsekwentne działanie zgodnie z programem VI Zjazdu na rzecz zaspokajania potrzeb naszego społeczeństwa oraz wysiłek, jaki gospodarka narodowa musi podjąć, aby wygospodarować odpowiednie środki. Realizacja tego programu, jego dalsze rozszerzanie i przyspieszanie uzależnione jest więc przede wszystkim od dynamiki rozwoju produkcji i efektów gospodarczych, od wzmożonej wydajności pracy każdego pracownika, od poprawy organizacji pracy, od oszczędności i gospodarności wszystkich załóg. Mówił o tym na XII Plenum I Sekretarz Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej tow. Edward Gierek.</u>
+ <u xml:id="u-5.40" who="#WiceprezesRadyMinistrow">Obywatele Posłowie! Rozpatrywane dziś projekty ustaw są aktami o doniosłej wadze, aktami oczekiwanymi przez społeczeństwo. Dlatego też Rząd podjął decyzję, aby projekty te, wraz z przepisami wykonawczymi, przedłożyć Wysokiej Izbie jak najwcześniej, mimo że dwie z tych ustaw: ustawa o funduszu alimentacyjnym oraz ustawa zmieniająca przepisy emerytalne wejść mają w życie dopiero z początkiem przyszłego roku.</u>
+ <u xml:id="u-5.41" who="#WiceprezesRadyMinistrow">Przedstawiając podstawowe motywy, którymi kierowano się w pracach nad przepisami realizującymi założenia przyspieszonego rozwoju świadczeń socjalnych, mam zaszczyt — w imieniu Rządu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, prosić Wysoki Sejm o:</u>
+ <u xml:id="u-5.42" who="#WiceprezesRadyMinistrow">1) rozpatrzenie projektu ustawy o funduszu alimentacyjnym, a także o 2) uchwalenie na dzisiejszym posiedzeniu projektów ustaw:</u>
+ <u xml:id="u-5.43" who="#WiceprezesRadyMinistrow">— o zmianie niektórych przepisów o zaopatrzeniu emerytalnym oraz — o zaopatrzeniu inwalidów wojennych i wojskowych oraz ich rodzin.</u>
+ <u xml:id="u-5.44" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-6">
+ <u xml:id="u-6.0" who="#Marszalek">Dziękuję Obywatelowi Wicepremierowi.</u>
+ <u xml:id="u-6.1" who="#Marszalek">Przystępujemy do punktu 4 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Rolnictwa i Przemysłu Spożywczego o rządowym projekcie ustawy o przekazywaniu gospodarstw rolnych na własność państwa za rentę i spłaty pieniężne (druki nr 153 i 159).</u>
+ <u xml:id="u-6.2" who="#Marszalek">Proszę o zabranie głosu Ministra Rolnictwa obywatela Kazimierza Barcikowskiego.</u>
+ <u xml:id="u-6.3" who="#Marszalek">Minister Rolnictwa</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-7">
+ <u xml:id="u-7.0" who="#KazimierzBarcikowski">Wysoki Sejmie! Zgodnie z uchwałami XII posiedzenia plenarnego Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, zgodnie z zapowiedzią w Sejmie Prezesa Rady Ministrów — Rząd wniósł pod obrady Wysokiej Izby projekt ustawy o przejmowaniu na własność państwa gospodarstw rolnych za rentę i spłaty pieniężne. Uchwalenie tej ustawy przez Wysoką Izbę stworzy nowy stan prawny, umożliwiający polepszenie społecznych i ekonomicznych warunków życia ludności wiejskiej oraz rozwoju całego rolnictwa, zgodnie z założeniami naszego ustroju i potrzebami kraju.</u>
+ <u xml:id="u-7.1" who="#KazimierzBarcikowski">Na podstawie ustawy państwo zapewni spokojną starość i dobrze zasłużony wypoczynek rolnikom, którzy nie mając następców, przekażą gospodarstwo na własność państwu i w tym wyraża się głęboko społeczny i humanitarny sens proponowanej ustawy. Jednocześnie państwo odpowiednio dysponując przejętą ziemią, zapewnia sobie wpływ na dalsze intensywne jej użytkowanie, na poprawę struktury agrarnej. W tym wyraża się ekonomiczna treść proponowanej ustawy.</u>
+ <u xml:id="u-7.2" who="#KazimierzBarcikowski">Obradujemy nad projektem nowej ustawy o rentach w rolnictwie w roku 30-lecia Polski Ludowej. I ten fakt ma swoją wymowę, musi skłaniać do historycznej refleksji nad przemianami, jakie dokonały się dotychczas i dokonują nadal w naszym rolnictwie pod wpływem rewolucji społecznej i szybko postępującego rozwoju gospodarczego kraju. Jednym z pierwszych aktów ustrojowych państwa ludowego był dekret o reformie rolnej. U jego podstaw legła m.in. myśl o konieczności zaspokojenia głodu ziemi przeludnionej wówczas wsi. Setkom tysięcy rodzin robotników rolnych i chłopów, żołnierzy ludowego Wojska Polskiego nadano ziemię, stwarzając podstawy lepszej egzystencji. Był to akt sprawiedliwości społecznej nowego ustroju, ale jednocześnie początek głębokich przemian społecznych, początek budowania nowoczesnej struktury społecznej i gospodarczej narodu, początek wyrażający się w latach następnych rozwojem industrializacji, narastaniem klasy robotniczej, przyjmującej w swoje szeregi miliony młodzieży wiejskiej, zdobywającej przez pracę i szkołę nowe kwalifikacje i zawody, wnoszącej swój wkład w rozwój socjalistycznej Polski.</u>
+ <u xml:id="u-7.3" who="#KazimierzBarcikowski">Jak wielki był potencjał ludzki ówczesnej wsi świadczy fakt, że mimo tego masowego odpływu — przede wszystkim młodzieży — rolnictwo było w stanie powiększać swoją produkcję i zapewnić żywność w procesie industrializacji kraju. Nadal jeszcze, mimo szybko postępującego uprzemysłowienia i urbanizacji kraju, w rolnictwie naszym pracuje duża liczba ludzi, relatywnie znacznie większa aniżeli w krajach wysoko uprzemysłowionych. Część rolników, ludzi w podeszłym wieku, często tych, którzy zagospodarowywali ziemię po wojnie i pracowali na niej przez całe 30-lecie, nie ma następców i nie może dłużej prowadzić gospodarstw.</u>
+ <u xml:id="u-7.4" who="#KazimierzBarcikowski">Weszliśmy w taki okres rozwoju, kiedy trzeba zastosować nowe środki w polityce społecznej i ekonomicznej państwa wobec rolnictwa i wyrazem tego jest rozpatrywany przez Sejm rządowy projekt ustawy o przejmowaniu gospodarstw w zamian za renty i spłaty pieniężne, projekt będący dalszym rozwinięciem ustawy dziś obowiązującej.</u>
+ <u xml:id="u-7.5" who="#KazimierzBarcikowski">Mamy obecnie w rolnictwie liczną grupę gospodarstw, szacowaną na około 380 tys. o obszarze ponad 1,5 mln ha ziemi, których użytkownicy w wieku powyżej 50 lat nie mają następców i w ciągu najbliższych 10 — 15 lat będą stopniowo wchodzili w wiek emerytalny, co z natury rzeczy łączy się, i musi się łączyć, ze zmniejszeniem aktywności zawodowej.</u>
+ <u xml:id="u-7.6" who="#KazimierzBarcikowski">Zgodnie z proponowaną ustawą, działające z ramienia państwa organy administracji, na wniosek samych zainteresowanych i uprawnionych do otrzymania renty, przejmą gospodarstwo na własność państwa w zamian za rentę. W wypadkach społecznie uzasadnionych, kiedy poziom produkcji w gospodarstwie ulega wyraźnemu obniżeniu, przejęcie gospodarstwa w zamian za rentę może nastąpić również z inicjatywy właściwych organów administracji. I w jednym i w drugim wypadku wysokość renty uzależniona jest od obszaru gospodarstwa i może być podwyższona, jeśli rolnik przekazuje gospodarstwo z budynkami lub lasem, jeśli osiągnął w momencie zdania gospodarstwa poziom produkcji wyższy niż średnio w gminie — na podobnych glebach, jeśli był przez określony czas uczestnikiem zespołu produkcyjnego lub kooperował w produkcji rolnej z gospodarstwami uspołecznionymi.</u>
+ <u xml:id="u-7.7" who="#KazimierzBarcikowski">Rolnik, zdając gospodarstwo w zamian za rentę, może pozostawić sobie zabudowania lub dom mieszkalny oraz grunty do 0,5 ha. Przechodzący na rentę rolnicy korzystać będą ze wszystkich uprawnień przewidzianych ustawą o powszechnych świadczeniach emerytalnych.</u>
+ <u xml:id="u-7.8" who="#KazimierzBarcikowski">W przepisach projektu ustawy znajduje się kilka rozstrzygnięć wymagających szczególnego podkreślenia.</u>
+ <u xml:id="u-7.9" who="#KazimierzBarcikowski">Pierwsze — to rozszerzenie uprawnień rolników w ubieganiu się o rentę za zdawane gospodarstwo. Proponuje się w ustawie zasadę, iż państwo będzie przejmować gospodarstwa na wniosek rolników, którym przysługują uprawnienia do otrzymania renty (ustawa dotychczasowa formułowała: państwo może przejąć...). Nakłada to zwiększone obowiązki na urzędy gminne, które przejętą ziemię będą zobowiązane przekazać na ogólnych zasadach innym użytkownikom do trwałego i intensywnego wykorzystania produkcyjnego. Chodzi o to, aby przeciwdziałać spadkowi produkcji w gospodarstwach, w których rolnicy nie mogą dłużej intensywnie pracować. W tym też kierunku działać będzie przepis o podwyżce renty, jeśli rolnik zdawać będzie gospodarstwo sprawne produkcyjnie, o wynikach wyższych niż średnie w gminie na podobnych glebach.</u>
+ <u xml:id="u-7.10" who="#KazimierzBarcikowski">Drugie rozstrzygnięcie, to istotne zmiany w przepisach uzależniających wymiar renty od obszaru gospodarstwa. Uznając postulaty rolników, projekt ustawy obniża dolną granicę przejmowanych za rentę gospodarstw z 5 hektarów przeliczeniowych na 2 ha fizyczne. Daje to ogromnej większości rolników poczucie pewności, że po osiągnięciu wieku emerytalnego lub w wypadku inwalidztwa mogą liczyć na rentę od państwa za gospodarstwo o obszarze co najmniej 2 ha gruntów rolnych lub leśnych.</u>
+ <u xml:id="u-7.11" who="#KazimierzBarcikowski">Projekt ustawy upoważnia dodatkowo Rząd do określenia szczególnych wypadków, kiedy może być przyznana renta, gdy obszar gospodarstwa jest mniejszy od 2 ha użytków rolnych lub leśnych. Znajduje w tym wyraz dążenie państwa do stopniowego otaczania opieką wszystkich obywateli, którzy zasłużyli na to pracą, a nie mają zapewnionej opieki w inny sposób. Jednocześnie projekt ustawy stwarza zachętę do przekazywania państwu w zamian za rentę gospodarstw większych obszarowo.</u>
+ <u xml:id="u-7.12" who="#KazimierzBarcikowski">Trzecie rozstrzygnięcie, to wprowadzenie dodatków do rent dla członków produkcyjnych zespołów oraz dla rolników trwale kooperujących z gospodarstwami uspołecznionymi. Tym przepisem projekt ustawy zachęca do rozwijania nowych form racjonalnej organizacji i specjalizacji produkcji rolnej, form, które w ostatnich latach stopniowo upowszechniają się na wsi.</u>
+ <u xml:id="u-7.13" who="#KazimierzBarcikowski">Czwarte — to rozszerzenie uprawnień rentowych również na inwalidów III grupy, którym zły stan zdrowia może sprawiać trudności w prowadzeniu gospodarstwa i chcą oni w zamian za rentę przekazać swe gospodarstwa państwu.</u>
+ <u xml:id="u-7.14" who="#KazimierzBarcikowski">Wreszcie piąte rozstrzygnięcie — projekt ustawy stwarza możliwości oddania gospodarstwa państwu przez chłopów-robotników przechodzących na rentę. A więc ci chłopi-robotnicy, którzy otrzymają rentę z tytułu pracy w gospodarce uspołecznionej, uzyskają odpowiedni dodatek za oddane państwu gospodarstwo. Chodzi o to, aby gospodarstwa chłopów-robotników szybciej wchodziły w tok intensywnej produkcji rolnej.</u>
+ <u xml:id="u-7.15" who="#KazimierzBarcikowski">Projekt ustawy wprowadza również podwyżkę o 5O% rent wcześniej przyznanych za zdane państwu gospodarstwa rolne, zbliżając ich poziom do rent, jakie będą przyznawane na mocy proponowanych przepisów.</u>
+ <u xml:id="u-7.16" who="#KazimierzBarcikowski">Wysoki Sejmie! Rozpatrywany projekt ustawy będzie miał wielką rolę w kształtowaniu przemian społecznych na wsi oraz w zapewnieniu intensyfikacji produkcji naszego rolnictwa. Poprawia ona wyraźnie warunki materialne rolnikom w podeszłym wieku, zdającym gospodarstwa państwu, i stwarza możliwości lepszego wykorzystania użytków rolnych. Realizacja ustawy wymagać będzie przemyślanej i skutecznej działalności organów administracji państwowej wszystkich szczebli, a w szczególności urzędów gminnych i administracji rolnej. Podejmiemy pracę nad wcieleniem jej w życie z przekonaniem o wielkich możliwościach rozwojowych polskiego rolnictwa, o słuszności polityki rolnej PZPR prowadzonej wspólnie z ZSL, z korzyścią dla rolników i wszystkich ludzi pracy, z korzyścią dla socjalistycznej Polski.</u>
+ <u xml:id="u-7.17" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-8">
+ <u xml:id="u-8.0" who="#Marszalek">Dziękuję Obywatelowi Ministrowi i proszę obecnie posła sekretarza Bogdana Waligórskiego o odczytanie komunikatów.</u>
+ <u xml:id="u-8.1" who="#Marszalek">Sekretarz poseł</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-9">
+ <u xml:id="u-9.0" who="#BogdanWaligorski">Bezpośrednio po zarządzeniu przerwy w posiedzeniu Sejmu odbędzie się posiedzenie Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów w sali nr 67 — Dom Poselski.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-10">
+ <u xml:id="u-10.0" who="#Marszalek">Zarządzam przerwę w obradach do godziny 15 min. 20.</u>
+ <u xml:id="u-10.1" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu od godz. 13 min. 40 do godz. 15 min. 25)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-11">
+ <u xml:id="u-11.0" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Wznawiam obrady.</u>
+ <u xml:id="u-11.1" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Glos ma sprawozdawca punktu czwartego porządku dziennego, poseł Władysław Cabaj.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-12">
+ <u xml:id="u-12.0" who="#PoselCabajWladyslaw">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Z upoważnienia Komisji Rolnictwa i Przemysłu Spożywczego mam zaszczyt przedstawić Wysokiemu Sejmowi sprawozdanie o rządowym projekcie ustawy o przekazywaniu gospodarstw rolnych na własność państwa za rentę i spłaty pieniężne.</u>
+ <u xml:id="u-12.1" who="#PoselCabajWladyslaw">Uchwalenie dziś przez Sejm powyższej ustawy będzie wyrazem konsekwentnej realizacji uchwały VI Zjazdu PZPR, I Krajowej Konferencji PZPR, VI Kongresu ZSL oraz stanowiska Sejmu w sprawach wsi i rolnictwa.</u>
+ <u xml:id="u-12.2" who="#PoselCabajWladyslaw">Wniesienie tego projektu ustawy pod obrady Sejmu PRL to praktyczna wykładnia realizowanej przez nas polityki sojuszu robotniczo-chłopskiego, bowiem z jej treści wynika troska o kształtowanie na zbliżonym poziomie korzystania ze świadczeń socjalnych ludzi pracy, miast i wsi.</u>
+ <u xml:id="u-12.3" who="#PoselCabajWladyslaw">Prezes Rady Ministrów tow. Piotr Jaroszewicz w dniu 19 stycznia 1974 r. na 16 posiedzeniu Sejmu PRL przedstawiając rządowy program realizacji postanowień I Krajowej Konferencji PZPR i kierunki działania Rządu w zakresie przyspieszenia wzrostu produkcji rolnej i pełnego wykorzystania ziemi, stwierdził między innymi:</u>
+ <u xml:id="u-12.4" who="#PoselCabajWladyslaw">„Trzeci kierunek działania, to ułatwienie procesu przechodzenia ziemi od właścicieli — którzy z różnych przyczyn nie są w stanie odpowiednio jej zagospodarować — w ręce użytkowników, którzy potrafią zapewnić jej intensywne wykorzystanie... Praktyka dowodzi, że na przeszkodzie temu koniecznemu procesowi staje między innymi niski poziom rent dla rolników, którzy przekazują państwu swoje gospodarstwa”.</u>
+ <u xml:id="u-12.5" who="#PoselCabajWladyslaw">Umieszczenie w porządku obrad dyskusji nad tym projektem ustawy — jest realizacją zapowiedzi Prezesa Rady Ministrów, bowiem projekt ustawy zakłada podwyższenie rent oraz uelastycznienie niektórych przepisów dotyczących przekazywania ziemi za rentę i spłaty pieniężne.</u>
+ <u xml:id="u-12.6" who="#PoselCabajWladyslaw">Pragnę również podkreślić i ten fakt, że treść tego projektu ustawy w pełni wychodzi naprzeciw wnioskom i postulatom, jakie zgłaszali rolnicy na spotkaniach i zebraniach. Na przykład, często wysuwany postulat o obniżeniu obszaru przekazywanych gospodarstw od 2 ha użytków rolnych lub leśnych w pełni został uwzględniony w przepisach proponowanej ustawy.</u>
+ <u xml:id="u-12.7" who="#PoselCabajWladyslaw">Wysoki Sejmie! Wobec wzrastającego zapotrzebowania na żywność — intensywne gospodarowanie ziemią rolniczą nabiera rosnącego znaczenia. W naszym państwie przypada w przeliczeniu na jednego mieszkańca stosunkowo mało ziemi użytkowanej rolniczo — obecnie wskaźnik ten wynosi 0,58 ha, a w okresie do 1990 roku obniży się do 0,5 ha na jedną osobę. Tym większego znaczenia nabiera problem racjonalnego zagospodarowania każdego hektara użytków rolnych.</u>
+ <u xml:id="u-12.8" who="#PoselCabajWladyslaw">Z badań przeprowadzonych przez Ministerstwo Rolnictwa i Instytut Ekonomiki Rolnej wynika, że w roku 1971 było ponad 700 tys. gospodarstw prowadzonych przez rolników 60-letnich i starszych. Stanowi to około 25% ogólnego obszaru użytków rolnych, będących we władaniu gospodarstw indywidualnych. Badania te wykazują, że wyniki produkcyjne tych gospodarstw są niższe od 20 do 30% od przeciętnych, uzyskiwanych w danej wsi.</u>
+ <u xml:id="u-12.9" who="#PoselCabajWladyslaw">Wskazuje to na konieczność dalszego doskonalenia warunków ekonomicznych, prawnych i organizacyjnych w dziedzinie gospodarowania ziemią rolniczą. W interesie całego społeczeństwa jest, aby ziemia była w pełni zagospodarowana i należycie wykorzystana. Jednym ze środków prowadzących do tego celu jest ułatwienie osobom w wieku 60 lat i starszym przekazywania ziemi do gospodarki uspołecznionej, bądź tym rolnikom indywidualnym, którzy zapewnią odpowiednią, wysoką produkcję.</u>
+ <u xml:id="u-12.10" who="#PoselCabajWladyslaw">Do tych przedsięwzięć o zasadniczym znaczeniu w zakresie ułatwiania przejmowania ziemi będzie należała realizacja przedłożonego dziś projektu ustawy o przekazywaniu gospodarstw rolnych na własność państwa za rentę i spłaty pieniężne — i na tym polega jej ogromne znaczenie.</u>
+ <u xml:id="u-12.11" who="#PoselCabajWladyslaw">Z uznaniem należy podkreślić, że resort rolnictwa przedłożył Komisji Rolnictwa i Przemysłu Spożywczego — obok projektów zarządzeń wykonawczych — kompleksowy program szkolenia i instruktażu w zakresie realizacji tej ustawy. Komisja Rolnictwa i Przemysłu Spożywczego uważa, że zwłaszcza w okresie początkowym należy udzielić maksimum pomocy ze strony resortu rolnictwa urzędom powiatowym, a szczególnie gminnym, na których będzie spoczywał główny obowiązek realizacji tej ustawy. Bo przecież nie chodzi o samo przejęcie ziemi za rentę, ale przede wszystkim chodzi o jej odpowiednie zagospodarowanie. Formy zagospodarowania będą z pewnością różne, stosownie do lokalnych warunków — musimy jednak mieć na uwadze to, aby ziemia ta szybko dawała odpowiednio wysoką produkcję.</u>
+ <u xml:id="u-12.12" who="#PoselCabajWladyslaw">Wysoki Sejmie! W swoim wystąpieniu Minister Rolnictwa Kazimierz Barcikowski omówił główne założenia projektowanej ustawy o przekazywaniu gospodarstw za rentę i spłaty pieniężne. Rząd przedstawił również projekty zarządzeń wykonawczych. Nie zachodzi więc konieczność szczegółowego referowania projektu tej ustawy. Pragnę jeszcze tylko zwrócić uwagę obywateli posłów na zasadnicze ustalenia tej ustawy, a mianowicie:</u>
+ <u xml:id="u-12.13" who="#PoselCabajWladyslaw">— możliwość przekazywania gospodarstwa lub jego części przez rolnika, który nie osiągnął wieku emerytalnego — za spłaty pieniężne, — możliwość zatrzymania przez rolnika budynku oraz prawo do korzystania z dożywotniego i bezpłatnego zamieszkania oraz użytkowania półhektarowej działki, — ustalenie minimalnej renty za przekazane użytki rolne i leśne w wysokości 600 zł na osobę miesięcznie, a więc za gospodarstwo 2-hektarowe małżonkowie uprawnieni do renty otrzymują 1 200 zł miesięcznie, nie biorąc pod uwagę innych dodatków. Dotyczy to tych osób, dla których głównym źródłem utrzymania było rolnictwo, — rozszerzenie na rolników przekazujących gospodarstwa rolne świadczeń wynikających z przepisów o powszechnym zaopatrzeniu emerytalnym, jak np. dodatek z tytułu odznaczeń, renta rodzinna, dodatek na dzieci, zasiłek pogrzebowy, — podniesienie o 50% świadczeń rentowych w stosunku do rolników, którzy przekazali gospodarstwa rolne na podstawie poprzednio obowiązujących przepisów prawnych.</u>
+ <u xml:id="u-12.14" who="#PoselCabajWladyslaw">Wysoki Sejmie! Komisja Rolnictwa i Przemysłu Spożywczego oraz Komisja Prac Ustawodawczych rozpatrzyły szczegółowo rządowy projekt ustawy o przekazywaniu gospodarstw rolnych na własność państwa za rentę i spłaty pieniężne. Rozpatrując projekt w powołanym zespole, posłowie zaproponowali poprawki, które Komisja Rolnictwa i Przemysłu Spożywczego przyjęła i przedłożyła w sprawozdaniu — druk sejmowy nr 159.</u>
+ <u xml:id="u-12.15" who="#PoselCabajWladyslaw">Oprócz poprawek stylistycznych oraz uściślających poszczególne zagadnienia — Komisja wniosła szereg poprawek merytorycznych. Nie będę ich referował szczegółowo — chcę zatrzymać uwagę obywateli posłów na niektórych, moim zdaniem, ważnych poprawkach.</u>
+ <u xml:id="u-12.16" who="#PoselCabajWladyslaw">W art. 8 ust. 2 proponujemy skreślić wyrazy: — „bądź zagrożone jest spadkiem tej produkcji” — chodzi o przejęcie gospodarstwa za rentę. Wyszliśmy z założenia, że stwarzałoby to możliwość dowolnej interpretacji przez urzędy gminne, tym bardziej, że w pewnych wyjątkowych wypadkach będzie można przejąć gospodarstwo z urzędu, a więc bez wniosku zainteresowanego rolnika.</u>
+ <u xml:id="u-12.17" who="#PoselCabajWladyslaw">W art. 13 proponujemy dodać w ust. 5 upoważnienie dla Rady Ministrów do wydania rozporządzenia, na mocy którego nie będzie następować obniżenie renty z tytułu zadłużenia. Bowiem może być tak, że rolnik wzniósł budynek inwentarski, zaciągnął kredyt, ale po przejęciu przez państwo tego budynku, może ten budynek służyć np. zespołowej hodowli i stąd nie byłoby uzasadnione obniżenie renty z tytułu tego zadłużenia.</u>
+ <u xml:id="u-12.18" who="#PoselCabajWladyslaw">Proponujemy dodać po art. 19 nowy art. 19a. W wyniku tej poprawki rolnicy pobierający rentę za gospodarstwo oraz osoby pobierające renty rodzinne będą miały możliwość otrzymania dodatku rodzinnego dla dzieci, wnuków i rodzeństwa na zasadach i w wysokości określonej przepisami o powszechnym zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin.</u>
+ <u xml:id="u-12.19" who="#PoselCabajWladyslaw">Art. 21. Komisja uznała za słuszne, aby rolnikom — członkom zespołów produkcyjnych i rolnikom uczestniczącym w kooperacji z jednostkami gospodarki uspołecznionej — przyznawać dodatki do renty w wysokości 5%, jeżeli ten okres trwał co najmniej 5 lat oraz — 10%, jeżeli okres ten przekroczył 10 lat.</u>
+ <u xml:id="u-12.20" who="#PoselCabajWladyslaw">Art. 31 ust. 3. Komisja uważa, że rencista zatrzymujący na własność budynki nie powinien być zobowiązany do zakładania księgi wieczystej na te budynki, tym bardziej, że po jego śmierci z mocy prawa stają się one własnością państwa.</u>
+ <u xml:id="u-12.21" who="#PoselCabajWladyslaw">Ponadto proponuję z upoważnienia Prezydium Komisji Rolnictwa i Przemysłu Spożywczego przyjąć dodatkową poprawkę zgłoszoną przez Ministra Pracy, Płac i Spraw Socjalnych, a nie ujętą w druku sejmowym nr 159, a mianowicie: w art. 34 ust. 2 na początku zdania po wyrazie „dodatek” dodać wyraz — „rodzinny”. Poprawka ma charakter uściślający postanowienia projektu ustawy. Wiąże się z poprawką wniesioną przez Komisję, ujętą w druku sejmowym nr 159 w punkcie 9, a polegającą na dodaniu art. 19a, przyznającego rolnikom pobierającym rentę dodatku dla dzieci, wnuków i rodzeństwa. Poprawka wyraźnie określa, że w razie zbiegu uprawnień do renty rolniczej z uprawnieniami do renty (emerytury) z innych przepisów, dodatek dla dzieci, wnuków i rodzeństwa przysługuje tylko z jednego tytułu.</u>
+ <u xml:id="u-12.22" who="#PoselCabajWladyslaw">Art. 38 ust. 3. Komisja zaproponowała poprawkę, aby osoby już pobierające renty za przekazane gospodarstwa w myśl dotychczasowych przepisów, korzystały nie tylko z podwyższenia renty, lecz również ze świadczeń socjalnych, o których mówi proponowana ustawa.</u>
+ <u xml:id="u-12.23" who="#PoselCabajWladyslaw">Wysoki Sejmie! W imieniu sejmowej Komisji Rolnictwa i Przemysłu Spożywczego, która z udziałem Komisji Prac Ustawodawczych bardzo wnikliwie projekt tej ustawy rozpatrzyła, zgłaszam wniosek o uchwalenie przez Wysoki Sejm projektu ustawy w przedłożeniu rządowym, druk sejmowy nr 153, z uwzględnieniem poprawek zawartych w druku sejmowym nr 159 wraz z dodatkową poprawką zgłoszoną przez Ministra Pracy, Płac i Spraw Socjalnych.</u>
+ <u xml:id="u-12.24" who="#PoselCabajWladyslaw">Komisja Rolnictwa i Przemysłu Spożywczego jest przekonana, że przedłożony projekt ustawy — to dalszy kolejny nowy krok w dziedzinie realizacji polityki społecznej. Ułatwi to rozwiązywanie problemów rent dla rolników, którzy w pracy osiągnęli wiek emerytalny i zasłużyli na spokojną starość, a nie mając następców — przekażą gospodarstwa państwu. Na mocy tej ustawy będzie ułatwiony proces przechodzenia ziemi w ręce tych użytkowników, którzy potrafią w maksymalny sposób intensywnie ją zagospodarować. Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-12.25" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-13">
+ <u xml:id="u-13.0" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Przystępujemy do punktu 5 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Pracy i Spraw Socjalnych o rządowych projektach ustaw:</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-14">
+ <u xml:id="u-14.0" who="#ozmianieniektorychprzepisowozaopatrzeniuemerytalnym">(druki nr 151 i 157),</u>
+ <u xml:id="u-14.1" who="#ozmianieniektorychprzepisowozaopatrzeniuemerytalnym">— o zaopatrzeniu inwalidów wojennych i wojskowych oraz ich rodzin</u>
+ <u xml:id="u-14.2" who="#ozmianieniektorychprzepisowozaopatrzeniuemerytalnym">(druki nr 152 i 158).</u>
+ <u xml:id="u-14.3" who="#ozmianieniektorychprzepisowozaopatrzeniuemerytalnym">Głos ma sprawozdawca poseł Alfred Przydatek.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-15">
+ <u xml:id="u-15.0" who="#PoselPrzydatekAlfred">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Rządowe projekty ustaw o zmianie niektórych przepisów o zaopatrzeniu emerytalnym oraz o zaopatrzeniu inwalidów wojennych i wojskowych i ich rodzin zostały rozpatrzone przez Komisję Pracy i Spraw Socjalnych z udziałem Komisji Prac Ustawodawczych oraz przedstawicieli zainteresowanych komisji. Z upoważnienia Komisji Pracy i Spraw Socjalnych mam zaszczyt przedstawić dzisiaj Wysokiej Izbie łącznie obydwa projekty ustaw.</u>
+ <u xml:id="u-15.1" who="#PoselPrzydatekAlfred">Prezentowane projekty ustaw mają doniosłą rangę społeczną. Stąd wynika zrozumiałe zainteresowanie nimi nie tylko nas, posłów, ale również szerokich kręgów społeczeństwa. Przebieg dzisiejszej debaty śledzony będzie z najwyższą uwagą przez rzesze emerytów, rencistów i inwalidów w całym kraju, a także przez wszystkich pracujących. Projektowane ustawy mają określać nie tylko normy prawne w tej, jakbym nazwał konstytucji socjalnej, ale będą kształtować poziom świadczeń emerytalno-rentowych dla blisko 3 milionów osób obecnie, a według prognoz, za 5 — 6 lat, będą dotyczyć około 4,5 miliona obywateli. Ustawy będą stanowiły kolejny doniosły krok w realizacji szerokiego programu socjalnego, nakreślonego w uchwałach VI Zjazdu partii, a stanowiącego integralną część społeczno-ekonomicznej strategii rozwoju kraju. Istotę tej strategii stanowi ścisłe powiązanie zaspokajania potrzeb społeczeństwa z realizacją zadań gospodarczych.</u>
+ <u xml:id="u-15.2" who="#PoselPrzydatekAlfred">Tak skorelowana zależność w sposób jasny i zrozumiały dla ogółu obywateli przedstawia cel, jakim jest dobro człowieka, a jednocześnie stwarza podstawę do istotnych przeobrażeń społeczno-gospodarczych kraju w najbliższym okresie.</u>
+ <u xml:id="u-15.3" who="#PoselPrzydatekAlfred">Dotychczasowa konsekwentna realizacja polityki społecznej przyniosła już pozytywne rezultaty, odczuwalne w budżetach rodzin. Wystarczy tu wymienić chociażby przykładowo:</u>
+ <u xml:id="u-15.4" who="#PoselPrzydatekAlfred">— rozszerzenie uprawnień kobiet wychowujących dzieci, — przedłużenie płatnych urlopów macierzyńskich, — zwiększenie zasiłków rodzinnych, — objęcie pomocą stypendialną większej liczby młodzieży, — zrównanie świadczeń chorobowych pracowników fizycznych i umysłowych, — wzrost najniższych rent i emerytur, — wprowadzenie bezpłatnej opieki lekarskiej dla ludności wiejskiej.</u>
+ <u xml:id="u-15.5" who="#PoselPrzydatekAlfred">Mimo podjęcia tak licznych działań nie mogły zostać zaspokojone wszystkie potrzeby. Znamy przykłady trudnych warunków bytu niektórych grup społecznych. Dotyczy to szczególnie inwalidów poszkodowanych przez los, wdów, osieroconych dzieci, weteranów pracy, którzy swoim życiem wypełnionym pracą zasłużyli na naszą specjalną opiekę i pomoc. Los tych ludzi znajduje się w centrum uwagi partii i Rządu.</u>
+ <u xml:id="u-15.6" who="#PoselPrzydatekAlfred">Sprawa poprawy poziomu świadczeń emerytalno-rentowych stała się więc najpoważniejszym problemem polityki socjalnej, którego rozwiązanie zapoczątkowały postanowienia I Krajowej Konferencji Partyjnej, a po konferencji został opracowany szeroki program rządowy przedstawiony Sejmowi, który akceptował go w formie uchwały.</u>
+ <u xml:id="u-15.7" who="#PoselPrzydatekAlfred">Dzisiaj — w cztery miesiące od tej uchwały, wpłynęły do Sejmu projekty ustaw zawierające przepisy niezbędne dla realizacji tego programu.</u>
+ <u xml:id="u-15.8" who="#PoselPrzydatekAlfred">Wysoki Sejmie! Przechodząc do omówienia pierwszego projektu ustawy, pragnę na wstępie stwierdzić, że nowelizacja ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym dotyczy przeważającej większości wypłacanych obecnie świadczeń emerytalnych, to jest około 2,6 mln świadczeń.</u>
+ <u xml:id="u-15.9" who="#PoselPrzydatekAlfred">Podstawowe założenia projektu to:</u>
+ <u xml:id="u-15.10" who="#PoselPrzydatekAlfred">— wprowadzenie nowych stawek wymiaru emerytur i rent, które obowiązywać będą od 1 stycznia 1975 r., — przeliczenie wszystkich świadczeń emerytalnych, które zostały przyznane na podstawie dotychczas obowiązujących przepisów, — wprowadzenie do ustawy o powszechnym zaopatrzeniu emerytalnym upoważnienia dla Rady Ministrów do obniżenia wieku emerytalnego dla niektórych grup pracowników.</u>
+ <u xml:id="u-15.11" who="#PoselPrzydatekAlfred">Nowe stawki wymiaru świadczeń emerytalnych są znacznie wyższe niż obecnie. Podwyżka ta polega na zasadniczym zwiększeniu stawek procentowych świadczeń w stosunku do zarobku. Będą one wprowadzane stopniowo w okresie od 1 stycznia 1975 r. do 1 stycznia 1980 r.</u>
+ <u xml:id="u-15.12" who="#PoselPrzydatekAlfred">Z dniem 1 stycznia 1975 r. podwyższony zostanie wymiar świadczeń obliczonych od zarobku nie przekraczającego 2 000 zł. Z dniem 1 stycznia 1976 r., i corocznie przez 4 następne lata, będą systematycznie podwyższane stawki świadczeń od zarobku ponad 2 000 zł w taki sposób, aby w 1980 r. osiągnąć przewidziane w ustawie wymiary świadczeń. Przyjęcie tych założeń oznacza, że każdy pracownik, przechodzący na emeryturę po 1975 r., otrzyma 80% swojego zarobku do 2 000 zł, a od zarobku przekraczającego tę kwotę: 25% w 1975 r., 30% w 1976 r., 35% w 1977 r. itd., aż do 50% w 1980 r.; a więc w stosunku do stanu obecnego różnica wynosi 125 zł przy zarobku do 2 000 zł oraz po 250 zł od każdego następnego tysiąca złotych.</u>
+ <u xml:id="u-15.13" who="#PoselPrzydatekAlfred">Ponadto, na podstawie załączonych jako materiał informacyjny do ustawy projektów rozporządzeń Rady Ministrów, podwyższone zostaną stawki emerytur i rent najniższych o około 140 zł, a więc emerytura do 1 100 zł, a także stawki dodatków dla inwalidów pierwszej grupy od 100 do 600 zł. Emeryci i renciści utrzymujący rodziny, otrzymają również podwyżkę dodatków rodzinnych w ramach regulacji zasiłków rodzinnych. Te ostatnie podwyżki wprowadzone będą już z dniem 1 sierpnia br.</u>
+ <u xml:id="u-15.14" who="#PoselPrzydatekAlfred">Wszystkie wypłacane obecnie emerytury i renty zostaną przeliczone według nowych zasad, poczynając od dnia 1 stycznia 1975 r. (podwyżki rent minimalnych, dodatków dla inwalidów I grupy oraz dodatków rodzinnych nastąpią od 1 sierpnia br.). Przeliczenie to nastąpi przez ZUS z urzędu, bez konieczności składania jakichkolwiek wniosków.</u>
+ <u xml:id="u-15.15" who="#PoselPrzydatekAlfred">Dotychczasowe przepisy emerytalne nie zawierają formalnej podstawy dla realizacji uchwały VI Zjazdu PZPR w części dotyczącej możliwości wcześniejszego przechodzenia na emeryturę. W referowanej przeze mnie ustawie projektuje się (w art. 1 pkt 3) wprowadzenie do ustawy o powszechnym zaopatrzeniu emerytalnym odpowiedniego upoważnienia dla Rady Ministrów. Upoważnienie to stworzy możliwości stopniowego — zgodnie z uchwałą VI Zjazdu PZPR — przyznawania uprawnień do wcześniejszych emerytur poszczególnym grupom pracowników. Jak wynika z projektu rozporządzenia wykonawczego, w pierwszej kolejności od lipca 1975 r. zakłada się przyznanie tych uprawnień kobietom o 30-letnim stażu pracy i tym, które przekroczyły wiek emerytalny i mają co najmniej 15-letni staż pracy, oraz inwalidom.</u>
+ <u xml:id="u-15.16" who="#PoselPrzydatekAlfred">Wysoki Sejmie! Przechodząc do zaprezentowania projektu ustawy o zaopatrzeniu inwalidów wojennych i wojskowych oraz ich rodzin, pragnę podkreślić na wstępie, że ma on za zadanie rozwiązanie kolejnego problemu o doniosłym znaczeniu społecznym. Dotyczy on kręgu osób, które nie szczędziły zdrowia w walce o wolność kraju i jego obecny socjalistyczny kształt.</u>
+ <u xml:id="u-15.17" who="#PoselPrzydatekAlfred">Podstawowe założenia projektu ustawy — to:</u>
+ <u xml:id="u-15.18" who="#PoselPrzydatekAlfred">1) odczuwalne podwyższenie rent dla inwalidów i ich rodzin, 2) wprowadzenie szeregu nowych uprawnień, 3) kodyfikacja uprawnień, rozproszonych dziś w wielu, często zdezaktualizowanych przepisach prawnych.</u>
+ <u xml:id="u-15.19" who="#PoselPrzydatekAlfred">Projekt wprowadza zupełnie nowe zasady obliczania rent, korzystniejsze od dotychczasowych, a ponadto proste i zrozumiałe. Rozwiązania wzorowane są na ustawie o świadczeniach z tytułu wypadków przy pracy. Renty oblicza się według wysokich stawek procentowych, wynoszących dla I i II grupy inwalidzkiej 100%, dla III — 65%. Nieco niższe stawki przewidziane są dla inwalidów wojskowych, których inwalidztwo nie miało bezpośredniego związku ze służbą wojskową. Stawki procentowe rent obliczane są od całego zarobku. Nie jest więc stosowany degresywny wymiar rent — tak jak to jest w innych systemach rentowych.</u>
+ <u xml:id="u-15.20" who="#PoselPrzydatekAlfred">Na przykład, przy zarobku netto 3 000 zł i przy II grupie inwalidztwa — renta równa się temu zarobkowi i wynosi 3 tys. zł. Jako najniższą podstawę wymiaru renty przyjmuje się kwotę 2 200 zł, tzn. kwotę stanowiącą około ^2^/3 średniej płacy.</u>
+ <u xml:id="u-15.21" who="#PoselPrzydatekAlfred">Dla inwalidów wojennych I grupy wprowadza się dodatek pielęgnacyjny w kwocie 1 100 zł miesięcznie.</u>
+ <u xml:id="u-15.22" who="#PoselPrzydatekAlfred">W wyniku tych podwyżek już z dniem 1 sierpnia br. nastąpi odczuwalny wzrost rent dla inwalidów oraz ich rodzin.</u>
+ <u xml:id="u-15.23" who="#PoselPrzydatekAlfred">Najwydatniejsze podwyżki otrzymają więc najciężej poszkodowani. Obok podwyżek rent projekt wprowadza wiele innych korzystnych uprawnień:</u>
+ <u xml:id="u-15.24" who="#PoselPrzydatekAlfred">— znosi dotychczasową zasadę zmniejszenia wysokości rent dla inwalidów w razie wykonywania przez nich pracy zarobkowej;</u>
+ <u xml:id="u-15.25" who="#PoselPrzydatekAlfred">— wprowadza zasadę, że w razie nabycia przez inwalidę wojennego prawa do emerytury lub innej renty, np. za ziemię przekazaną państwu, wypłaca się jedną — wybraną przez inwalidę — rentę w całości, powiększoną o połowę drugiego świadczenia;</u>
+ <u xml:id="u-15.26" who="#PoselPrzydatekAlfred">— wprowadza 10-dniowy dodatkowy urlop wypoczynkowy dla inwalidów zatrudnionych;</u>
+ <u xml:id="u-15.27" who="#PoselPrzydatekAlfred">— gwarantuje — przynajmniej raz na 3 lata — skierowanie do sanatorium;</u>
+ <u xml:id="u-15.28" who="#PoselPrzydatekAlfred">— zapewnia wyższe niż dotychczas zniżki kolejowe, bo 50%oraz wiele innych uprawnień.</u>
+ <u xml:id="u-15.29" who="#PoselPrzydatekAlfred">Projekt ustawy wraz z przepisami wykonawczymi stanowi pełną, przejrzystą kodyfikację uprawnień inwalidów wojennych i wojskowych oraz rodzin poległych lub zmarłych żołnierzy i inwalidów. Załączone do projektu ustawy — jako materiał informacyjny — rozporządzenia Rady Ministrów, wskazują na zespół uprawnień pozarentowych, które przysługują inwalidom i które dotychczas są porozrzucane w różnych przepisach. Omawiany projekt ustawy można więc określić jako kartę praw inwalidy wojennego i wojskowego.</u>
+ <u xml:id="u-15.30" who="#PoselPrzydatekAlfred">Wysoki Sejmie! Zaprezentowane przeze mnie projekty dwóch ustaw zostały wnikliwie rozpatrzone przez Komisję Pracy i Spraw Socjalnych z udziałem Komisji Prac Ustawodawczych oraz przedstawicieli innych zainteresowanych komisji. Komisja zapoznała się również z treścią projektów rozporządzeń wykonawczych, jak również wysłuchała wyjaśnień ze strony przedstawicieli Rządu, wyrażając pozytywną opinię o obydwóch projektach ustaw. W toku dyskusji oceniono, że ustawy te w sposób przemyślany i optymalny — w ramach aktualnych możliwości gospodarczych — realizują założenia programu socjalnego. Ustawy, które dziś uchwalimy, dają materialną satysfakcję ludziom pracy za ich trud i wysiłek włożony w tworzenie i w pomnażanie dochodu narodowego. Uświadamiają także, że o dalszym postępie w realizacji wszelkich przedsięwzięć i celów społecznych decydować będą zwiększone wysiłki gospodarcze i wiążący się z nimi wzrost dochodu narodowego.</u>
+ <u xml:id="u-15.31" who="#PoselPrzydatekAlfred">Komisja Pracy i Spraw Socjalnych — w imieniu której mam zaszczyt występować — w pełni aprobuje projekty ustaw: o zmianie niektórych przepisów o zaopatrzeniu emerytalnym oraz o zaopatrzeniu inwalidów wojennych i wojskowych oraz ich rodzin i przedkłada Wysokiemu Sejmowi wniosek o ich przyjęcie wraz z uściślającymi, redakcyjnymi poprawkami Komisji, zawartymi w drukach sejmowych nr 157 i 158 — jako aktów doniosłych, społecznie słusznych i oczekiwanych. Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-15.32" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-16">
+ <u xml:id="u-16.0" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Wysoka Izbo! Zgodnie z przyjętymi poprzednio ustaleniami otwieram łączną dyskusję. Jako pierwszy dyskutant głos zabierze poseł Józef Pińkowski.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-17">
+ <u xml:id="u-17.0" who="#PoselPinkowskiJozef">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! W toku dzisiejszej debaty rozpatrujemy kolejne propozycje o niezwykłej doniosłości społecznej. Stanowią one dalsze rozwinięcie polityki socjalnej państwa ludowego i dotyczą problemów, którymi żywotnie zainteresowane jest całe nasze społeczeństwo.</u>
+ <u xml:id="u-17.1" who="#PoselPinkowskiJozef">Przedłożone projekty ustaw są konkretyzacją zatwierdzonego przez Wysoki Sejm i aprobowanego przez XII Plenum Komitetu Centralnego rządowego programu realizacji postanowień I Krajowej Konferencji Partyjnej w sprawach socjalnych.</u>
+ <u xml:id="u-17.2" who="#PoselPinkowskiJozef">Uchwalając przedłożone projekty ustaw, podejmiemy doniosłe decyzje socjalne wiedząc, że ich znaczenie dla tysięcy rodzin i osób w naszym kraju będzie ogromne. Równocześnie są one wyrazem dalszego postępu w umacnianiu i rozwijaniu socjalistycznych cech i wartości naszego rozwoju społecznego, wyrazem konsekwentnego działania w osiąganiu celów społecznych i socjalnych, zgodnych z kierunkami rozwojowymi naszego społeczeństwa, wytyczonych przez VI Zjazd partii.</u>
+ <u xml:id="u-17.3" who="#PoselPinkowskiJozef">Na XII Plenum I Sekretarz Komitetu Centralnego PZPR, towarzysz Edward Gierek stwierdził: — „Niezbywalną cechą naszego ustroju jest pojmowanie pomyślności społecznej jako dialektycznej jedności obu jej podstawowych czynników: rzetelnej, materialnej satysfakcji ludzi bezpośrednio zatrudnionych przez zwiększanie ich realnych płac i równoczesnego realizowania szeroko pojętego postępu socjalnego, a więc polepszania sytuacji rodziny, kobiet, dzieci, ludzi starszych i weteranów pracy”.</u>
+ <u xml:id="u-17.4" who="#PoselPinkowskiJozef">Projekty ustaw, które rozpatrujemy, mają służyć budowaniu i urzeczywistnieniu tak szeroko i humanistycznie pojmowanej pomyślności społecznej.</u>
+ <u xml:id="u-17.5" who="#PoselPinkowskiJozef">W okresie 5 miesięcy bieżącego roku po XII Plenum KC PZPR wprowadzono już w życie szereg postanowień dotyczących podwyżek i regulacji płac, które łącznie z przygotowanymi regulacjami płac dla pracowników handlu, realizowanymi od 1 czerwca obejmują około 2 400 tys. osób. Podwyżkami płac zostali objęci, jak wiadomo, pracownicy górnictwa węgla kamiennego, brunatnego, miedzi i surowców mineralnych, nafty i kamieniołomów, pracownicy transportu oraz traktorzyści, kombajniści i pracownicy gospodarczy kółek rolniczych, a także pracownicy zatrudnieni w pracowniach urbanistycznych i planów regionalnych.</u>
+ <u xml:id="u-17.6" who="#PoselPinkowskiJozef">Przygotowywane są, jak wiadomo, zgodnie z ustalonym planem dalsze regulacje i podwyżki płac przewidziane na rok bieżący. Oznacza to, że w roku bieżącym regulacjami i podwyżkami płac objęta będzie przeważająca część pracowników spośród ponad 4 milionów zatrudnionych, przewidzianych do objęcia dodatkowym programem podwyżek płac na lata 1974/75.</u>
+ <u xml:id="u-17.7" who="#PoselPinkowskiJozef">VI Zjazd naszej partii uznał politykę płac i systematyczny wzrost płac realnych jako niezwykle ważny element naszej strategii rozwoju społeczno-gospodarczego i główny kierunek podnoszenia poziomu życia ludzi pracy, a jednocześnie ważki czynnik pobudzania wzrostu wydajności pracy. Polityka ta znalazła pełne potwierdzenie na I Krajowej Konferencji Partyjnej i w rządowym programie realizacji jej postanowień. Dotychczasowa realizacja ustalonego dodatkowego programu płacowego w bieżącym roku świadczy o konsekwentnym wcielaniu w życie tych postanowień.</u>
+ <u xml:id="u-17.8" who="#PoselPinkowskiJozef">Kontynuując realizację zadań wynikających z programu płacowego, równolegle wprowadza się w życie postanowienia programu socjalnego, którego rozbudowa, polegająca na rozszerzeniu świadczeń, stanowi obok wzrostu płac drugi podstawowy kierunek działania na rzecz poprawy warunków życiowych ludności.</u>
+ <u xml:id="u-17.9" who="#PoselPinkowskiJozef">Rozbudowa programu socjalnego, którą w oparciu o rozpatrywane projekty ustaw zamierzamy urzeczywistnić, ma charakter powszechny, albowiem jest związana z ogólną reformą emerytur i rent, zabezpieczeniem społecznym inwalidów wojennych i wojskowych oraz rozwiązaniem problemów życiowych rolników w wieku podeszłym, którzy nie są w stanie dalej prowadzić gospodarstwa rolnego i są zainteresowani w uzyskaniu odpowiedniej renty w zamian za przekazaną państwu ziemię. Nie mniej doniosłe jest znaczenie przekazanego do pierwszego czytania projektu ustawy o funduszu alimentacyjnym, w czym wyraża się nasza troska o interesy matki i dziecka. Sprawy te łącznie z zapoczątkowanym już wprowadzeniem dodatkowych dni wolnych od pracy, kreślą rozległy zakres przedsięwzięć socjalnych, do realizacji których przystąpiliśmy w bieżącym roku.</u>
+ <u xml:id="u-17.10" who="#PoselPinkowskiJozef">Proponowana reforma emerytur i rent stwarza perspektywę polepszenia warunków bytowych ludzi, którzy przez długie lata swoją pracą budowali podstawy naszego państwowego i gospodarczego bytu, pomnażali nasz ogólnonarodowy dorobek, a następnie przeszli bądź będą przechodzili na zasłużony odpoczynek.</u>
+ <u xml:id="u-17.11" who="#PoselPinkowskiJozef">Zmiany, które wprowadza ustawa, charakteryzują się — w stosunku do istniejącego dotychczas stanu rzeczy — bardzo istotnymi, jakościowo nowymi cechami, a mianowicie:</u>
+ <u xml:id="u-17.12" who="#PoselPinkowskiJozef">— zapewniają możliwość uzyskiwania stopniowej podwyżki emerytury bądź renty dla wszystkich, a więc zasięg reformy jest powszechny, obejmuje wszystkich otrzymujących i przechodzących w przyszłości na emeryturę, — stwarzają sytuację, w której każdy pracujący ma zapewniony wpływ na poziom przyszłej emerytury, gdyż na jej wzrost — obok podniesienia stawek odpisów w stosunku do płacy — wpływa wzrost zarobków, będących wynikiem indywidualnego wkładu pracy i awansu zawodowego.</u>
+ <u xml:id="u-17.13" who="#PoselPinkowskiJozef">Reforma emerytur i rent oznaczać więc będzie stworzenie nowych możliwości zabezpieczenia spokojnego życia w okresie, gdy po wieloletniej pracy, po zaprzestaniu czynnego życia zawodowego, przechodzi się na zasłużony odpoczynek.</u>
+ <u xml:id="u-17.14" who="#PoselPinkowskiJozef">Zrealizowanie wszystkich postanowień reformy emerytur i rent pociągnie za sobą miliardowe zwiększenie wypłat na ten cel. Uzasadnione jest więc wprowadzanie ich w życie sukcesywnie, w miarę jak będziemy w stanie wygospodarować środki. W tych warunkach na podkreślenie zasługuje propozycja również etapowego, jednakże znacznie szybszego, podwyższania emerytur i rent stosunkowo niskich oraz podwyższenie najniższych emerytur i rent inwalidzkich, a także rodzinnych.</u>
+ <u xml:id="u-17.15" who="#PoselPinkowskiJozef">W przedłożonej Sejmowi reformie emerytur i rent — znajduje dobitny wyraz uznanie dla ludzi, którzy położyli zasługi w walce o narodowe i społeczne wyzwolenie i swoim ofiarnym czynem przyczynili się do powstania Polski Ludowej. Projekt ustawy o zaopatrzeniu inwalidów wojennych i wojskowych zmierza do zapewnienia poprawy warunków bytowych ludzi, którzy tworzyli fundamenty Polski Ludowej, weteranów walki o wolność, byłych żołnierzy, którzy spełnili dobrze swój patriotyczny obowiązek. Wysoko cenimy ich walkę i wkład w rozwój kraju i troszczymy się o to, by w rezultatach naszej wspólnej pracy mieli należny im udział, pozwalający na coraz lepsze warunki życia.</u>
+ <u xml:id="u-17.16" who="#PoselPinkowskiJozef">Obywatele Posłowie! Głębokie uzasadnienie społeczne, a także i ekonomiczne ma projekt ustawy o przekazywaniu gospodarstw rolnych na własność państwa za rentę i spłaty pieniężne. Wychodzi ona naprzeciw postulatom i potrzebom wsi. Rolnicy z powszechną aprobatą i zadowoleniem przyjęli zapowiedź zmian w zasadach przyznawania rent w zamian za przekazaną ziemię, i ich podwyższenie, oraz oczekują na takie właśnie ich uregulowanie, jak ustalono to w aprobowanym przez XII Plenum KC PZPR i Wysoki Sejm rządowym programie realizacji postanowień I Krajowej Konferencji Partyjnej.</u>
+ <u xml:id="u-17.17" who="#PoselPinkowskiJozef">Należy stwierdzić, że przedłożony projekt ustawy wraz z poprawkami Komisji zapewnia takie właśnie kompleksowe i właściwe uregulowanie problemu, odpowiadające oczekiwaniom rolników. Jest to uregulowanie zgodne z zasadami polityki rolnej partii, prowadzonej przy udziale Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego. Stanowi ona integralną część naszych poczynań, zmierzających do zapewnienia warunków dla szybkiego społecznego i gospodarczego rozwoju kraju. Musimy w tym celu dbać o coraz lepsze gospodarowanie i rolnicze wykorzystanie ziemi. Działania na rzecz intensyfikacji produkcji rolniczej łączymy ściśle z poczynaniami na rzecz poprawy warunków życiowych rolników i pracowników rolnictwa.</u>
+ <u xml:id="u-17.18" who="#PoselPinkowskiJozef">W okresie ubiegłych 3 lat podjęliśmy wiele decyzji mających na celu wzrost dochodów i poprawę warunków socjalnych ludności wiejskiej. Są one powszechnie znane.</u>
+ <u xml:id="u-17.19" who="#PoselPinkowskiJozef">Dziś rozpatrujemy kolejne przedsięwzięcie o dużej doniosłości społecznej dla dziesiątków tysięcy rolników i ich rodzin. Państwo stwarza coraz lepsze warunki intensyfikacji produkcji rolniczej, zapewniając opłacalne ceny i zbyt, rosnące dostawy środków do produkcji rolnej, rozwijając usługi, poradnictwo fachowe i oświatę rolniczą. Stwarza to korzystną sytuację dla zwiększania produkcji i dochodów rolników.</u>
+ <u xml:id="u-17.20" who="#PoselPinkowskiJozef">Niestety, nie wszyscy rolnicy mogą w równym stopniu korzystać z możliwości rozwoju swoich gospodarstw. Podeszły wiek, warunki zdrowotne bądź inne, trudne, życiowe okoliczności powodują, że gospodarstwa tych rolników są w zastoju, a nawet poziom produkcji się cofa, co odbija się ujemnie na ich warunkach życiowych.</u>
+ <u xml:id="u-17.21" who="#PoselPinkowskiJozef">Nie możemy się godzić ze stanem, gdy ziemia nie jest należycie wykorzystywana; z sytuacją, w której nie dokonują się w dostatecznie powszechny sposób procesy intensyfikacji produkcji rolnej. Jest to sprawa o zasadniczym znaczeniu dla narodu i państwa. Nie chcemy też być obojętni wobec trudnych warunków życiowych ludzi, którzy przecież wnieśli duży wkład w rozwój kraju, a obecnie wskutek podeszłego wieku bądź innych przyczyn nie mogą już utrzymać swego gospodarstwa na należytym poziomie i są zainteresowani w przekazaniu go w zamian za rentę.</u>
+ <u xml:id="u-17.22" who="#PoselPinkowskiJozef">Projekt ustawy wprowadzając poważne zmiany w dotychczasowym systemie rent, zabezpieczy interesy tej grupy rolników, stwarzając im korzystne, powszechnie stosowane warunki otrzymania świadczeń społecznych w przypadku przekazania gospodarstwa państwu. Przyczyni się to równocześnie do lepszego wykorzystania ziemi — naszego wielkiego bogactwa narodowego. Państwo, przejmując ziemię, będzie mogło przekazywać ją w użytkowanie tym, którzy lepiej ją zagospodarują, a równocześnie będzie oddziaływać na kształtowanie korzystniejszej struktury użytkowania gruntów i struktury agrarnej.</u>
+ <u xml:id="u-17.23" who="#PoselPinkowskiJozef">Jesteśmy zainteresowani w dobrym wykorzystywaniu każdego hektara ziemi uprawnej. Dlatego na podkreślenie zasługuje propozycja ustawy, aby uzależnić wielkość rent od stanu przekazywanego gospodarstwa, co z reguły wiąże się z pogłębioną specjalizacją produkcyjną, z kooperacją z jednostkami gospodarki uspołecznionej. Rolnik, który pragnie w przyszłości otrzymać rentę w zamian za przekazane gospodarstwo, nie powinien dopuścić do jego upadku. W jego interesie leży zapewnienie rozwoju gospodarstwa, gdyż wówczas będzie mógł otrzymać odpowiednio wyższą rentę. Jest to założenie zrozumiałe i słuszne.</u>
+ <u xml:id="u-17.24" who="#PoselPinkowskiJozef">Wysoki Sejmie! Nasza partia w swej polityce zawsze kierowała się i kieruje troską o sytuację społeczno-materialną rodziny, a w tym o sytuację kobiety. Wiele zrobiono w tej dziedzinie w ostatnich latach. Wymienić tu należy przytaczane już decyzje, jak przedłużenie płatnych urlopów macierzyńskich i bezpłatnych urlopów opiekuńczych, rozszerzenie pomocy stypendialnej dla uczniów i studentów i cały zespół innych środków, które dają rodzinie możliwość lepszego życia. Ważnym, dalszym krokiem na drodze zabezpieczania praw i interesów rodziny, a zwłaszcza kobiet wychowujących dzieci, jest przedłożony Wysokiej Izbie do pierwszego czytania projekt ustawy o funduszu alimentacyjnym. Uchwalenie w niedalekiej przyszłości tego projektu przyczyni się do poprawy sytuacji materialnej osób, które nie mogą uzyskać należnych im świadczeń alimentacyjnych w drodze egzekucyjnej. W pełni popieramy ideę, by państwo wzięło na siebie rolę gwaranta zapewniającego środki materialne osobom do tego uprawnionym oraz egzekwującego należności od osób uchylających się od obowiązków alimentacyjnych. Równocześnie niezbędne będą jednak działania zmierzające do skutecznego i surowego egzekwowania obowiązków rodzicielskich. Każdy, kto uchyla się od wypełniania tych elementarnych obowiązków, powinien wiedzieć, że nie może liczyć na pobłażliwość społeczeństwa i prawa.</u>
+ <u xml:id="u-17.25" who="#PoselPinkowskiJozef">Obywatele Posłowie! Klub Poselski PZPR, z którego upoważnienia mam zaszczyt przemawiać, opowiada się za przyjęciem przedłożonych projektów ustaw w przekonaniu, że rozwiążą one właściwie szereg problemów socjalnych, wysuniętych przez partię na XII Plenum Komitetu Centralnego zgodnie z dyrektywami I Krajowej Konferencji Partyjnej.</u>
+ <u xml:id="u-17.26" who="#PoselPinkowskiJozef">Jesteśmy przekonani, że przyjęcie tych ustaw spotka się z pełnym poparciem ze strony ogółu ludzi pracy. Stanowią one bowiem dalszą konkretyzację naszej polityki społecznej i socjalnej, której urzeczywistnianiem zainteresowany jest cały nasz naród. Płaszczyzna tej polityki jest rozległa i wielostronna. Aktywizujemy jej wszystkie elementy dotyczące wychowania dzieci i młodzieży, umacniania rodziny, warunków pracy i wypoczynku, warunków mieszkaniowych i zdrowotnych, podnosimy poziom wyżywienia i konsumpcji oraz dokonujemy jej unowocześnienia, rozbudowujemy nasz system zabezpieczenia społecznego, uwzględniający różne okoliczności życiowe człowieka. Jest to właśnie działanie zgodne z socjalistycznymi cechami rozwoju społecznego, które nasza partia i państwo ludowe realizują.</u>
+ <u xml:id="u-17.27" who="#PoselPinkowskiJozef">Dalsze poszerzenie naszej polityki socjalnej będzie wymagało nowych środków, które przeznaczymy w zwiększonych rozmiarach na świadczenia społeczne.</u>
+ <u xml:id="u-17.28" who="#PoselPinkowskiJozef">Jesteśmy przekonani, że ludzie pracy w naszym kraju nie będą szczędzili sił, aby pomyślnie realizować plany rozwoju społeczno-gospodarczego, intensyfikować produkcję i podnosić efektywność gospodarowania, a przez to wygospodarowywać środki niezbędne na dalsze polepszanie warunków bytowych i socjalnych. Postęp socjalny i postęp gospodarczy są nierozdzielne i ich urzeczywistnianie wymaga lepszego wykorzystania wszystkich rezerw rozwojowych kraju.</u>
+ <u xml:id="u-17.29" who="#PoselPinkowskiJozef">Dobre wykonanie zadań planu społeczno-gospodarczego nakreślonego na rok bieżący, jego poszerzenie i wzbogacenie o nowe inicjatywy i wartości będzie tworzyło trwałą podstawę do właściwej realizacji zadań socjalnych, które dziś ustalimy.</u>
+ <u xml:id="u-17.30" who="#PoselPinkowskiJozef">Wysoka Izbo! Posłowie PZPR będą głosować za projektami przedstawionych ustaw.</u>
+ <u xml:id="u-17.31" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-18">
+ <u xml:id="u-18.0" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Głos ma poseł Witold Jankowski.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-19">
+ <u xml:id="u-19.0" who="#PoselJankowskiWitold">Obywatelu Marszałku! Wysoka Izbo! Zespół aktów prawnych, które są przedmiotem naszej debaty, jest nowym wyrazem konsekwentnie realizowanej od trzech i pół lat polityki zmierzającej do stałego polepszania socjalno-bytowych warunków życia obywateli naszego ludowego państwa. Szeroki program rządowy w tej dziedzinie, program będący wzbogaceniem i rozszerzeniem zakresu zadań w stosunku do postawionych pierwotnie w uchwałach VI Zjazdu PZPR oraz w bieżącym planie 5-letnim, przedstawił nam na posiedzeniu naszej Izby w dniu 19 stycznia bieżącego roku obywatel Premier. Program ten w części dotyczącej regulacji i podwyżek płac dla poszczególnych grup pracowniczych jest już, względnie zostanie, wkrótce zrealizowany zgodnie z zaplanowanymi terminami.</u>
+ <u xml:id="u-19.1" who="#PoselJankowskiWitold">Dziś natomiast przedmiotem naszego stanowienia są bodajże najbardziej nabrzmiałe i pilne potrzeby bynajmniej niemałej i wciąż rosnącej grupy tych naszych współobywateli, którzy z różnych przyczyn — wieku, choroby, inwalidztwa lub innych wypadków losowych — nie uczestniczą w działalności zawodowej, lub mogą w niej uczestniczyć jedynie w ograniczonym zakresie. Należy im się więc nasza szczególna troska, nie tylko zresztą na płaszczyźnie czysto materialnej. Bo choć o rozwoju kraju i jego osiągnięciach decydują ludzie pracujący, to przecież — gdy mówimy o podnoszeniu dobrobytu i pomyślności społeczeństwa — nie można by ograniczyć się jedynie do podnoszenia dochodów samych zatrudnionych. — „Niezbywalną cechą naszego ustroju — mówił na XII Plenum KC PZPR I Sekretarz Edward Gierek i przypomniał te słowa przede mną mój przedmówca poseł Pińkowski — jest pojmowanie pomyślności społecznej jako dialektycznej jedności obu jej podstawowych czynników: rzetelnej, materialnej satysfakcji ludzi bezpośrednio zatrudnionych przez zwiększanie ich realnych płac i równoczesnego realizowania szeroko pojętego postępu socjalnego, a więc polepszenia sytuacji rodziny, kobiet, dzieci, ludzi starszych i weteranów pracy.” Wysoka Izbo! Pomyślność społeczna, stała dbałość o poprawę i podnoszenie warunków bytu wszystkich obywateli, to jedna z podstawowych zasad strategii rozwojowej naszego kraju. Mówimy — i słusznie mówimy — o pozytywnym sprzężeniu zwrotnym między przyspieszoną realizacją zadań socjalno-bytowych a wzrostem aktywności i inicjatywy ludzi pracy w procesie produkcji. Innymi słowy — o skali możliwości rozwiązań w dziedzinie socjalno-bytowej decydują efekty osiągnięte w dziedzinie rozwoju gospodarczego. I odwrotnie, postęp w tej pierwszej dziedzinie staje się skutecznym czynnikiem dla wydajniejszej i efektywniejszej pracy w procesie produkcji. Wydaje się, że można by powiedzieć następująco: wykorzystanie celu rozwoju, to jest pomyślności społecznej jako środka intensyfikującego rozwój, a tym samym przyspieszającego realizację samego celu — to istotny i ważny, a przede wszystkim skuteczny element budownictwa socjalistycznego na obecnym etapie. Prawdy te były wielokrotnie formułowane. Tym niemniej jednak wydaje się, że nie od rzeczy jest nieustannie je przypominać, aby w szerokiej świadomości społecznej te współzależności między realną poprawą warunków bytowych i socjalnych a wymiernymi efektami gospodarczymi czy produkcyjnymi były powszechnie i gruntownie nie tylko rozumiane, ale przede wszystkim realizowane w codziennej rzetelnej pracy. Fałszywa i złudna byłaby taka postawa, która by polegała na stawianiu postulatów, nawet najbardziej uzasadnionych, i oczekiwaniu na ich załatwienie przez władzę, bez osobistego udziału w tworzeniu wspólnego dobra. Tym bardziej fałszywa i bezpłodna byłaby taka postawa, która by — nie uwzględniając bezspornych osiągnięć — dostrzegała tylko bieżące trudności i braki, choćby były one rzeczywiste. Czarnowidztwo, podobnie zresztą jak i bezproblemowy optymizm, nie budują postaw, o jakie nam dziś szczególnie chodzi, postaw aktywnych i zaangażowanych, nie służą pomyślnemu i przyspieszonemu rozwiązywaniu tych wielu jeszcze trudnych a ważnych spraw, które rozwiązane być powinny. Nie służą, ponieważ nie mobilizują a demobilizują energię społeczną. Potrzebne jest natomiast realistyczne i mądre widzenie dokonań, krytyczna analiza nieprzezwyciężonych jeszcze słabości oraz wiedza o rzeczywistych potrzebach.</u>
+ <u xml:id="u-19.2" who="#PoselJankowskiWitold">W dorobku 30-lecia Polski Ludowej postęp osiągnięty w ostatnich trzech i pół latach ma szczególną jakość, rangę i wymiar. Jest on bezsporny, powszechnie dostrzegalny i odczuwalny. Hasło rzucone u progu 1971 r. „stać nas na więcej” potwierdziło się w tym okresie wielokrotnie. Myślę, że wszyscy zgodni jesteśmy z tym, że wciąż jeszcze — „stać nas na więcej”, że wciąż jeszcze nie wyczerpane zostały wszystkie możliwości przyspieszenia rozwoju, a przede wszystkim zwiększenia jego efektywności. Wokół pisze się i mówi się wiele o różnych mechanizmach i czynnikach rozwoju — gospodarczych, technicznych, organizacyjnych, o istniejących rezerwach itp. Tak też jest w istocie. Istnieją te szanse i te możliwości.</u>
+ <u xml:id="u-19.3" who="#PoselJankowskiWitold">W obecnych przecież warunkach coraz większego znaczenia nabierają jakościowe czynniki rozwoju, a wśród nich zasadniczą rolę odgrywają ludzie, ich praca, myśl twórcza i kwalifikacje oraz aktywność i zaangażowanie.</u>
+ <u xml:id="u-19.4" who="#PoselJankowskiWitold">Naszym celem jest ukształtowanie rozwiniętego społeczeństwa socjalistycznego, co będzie wymagało nie tylko coraz pełniejszego zaspokajania potrzeb materialnych człowieka, ale także stałego dążenia do coraz pełniejszego zaspokajania jego rosnących potrzeb kulturalnych i duchowych, umożliwiania pełnego rozwoju osobowości zgodnie z ideałami socjalistycznego humanizmu, równości i poszanowania człowieka. Słowem — do formowania nowego modelu życia, do poszerzania zakresu wolności i podmiotowości człowieka oraz humanizacji stosunków międzyludzkich.</u>
+ <u xml:id="u-19.5" who="#PoselJankowskiWitold">W toku trzydziestoletniego rozwoju społeczeństwo polskie nie mimo — ale przy świadomości występujących w nim zróżnicowań światopoglądowych, stało się społeczeństwem, dla którego w znakomitej większości ideologia socjalistyczna jest wspólnym programem na dziś i na jutro. Jest społeczeństwem dojrzałym, które ma ambicje coraz bardziej podmiotowo uczestniczyć w różnych dostępnych mu formach życia społecznego. Chciałbym wyrazić przekonanie, że w urzeczywistnianiu tych ambicji tkwi także wielki walor dynamizujący aktywność zawodową i jakość wykonywanej pracy, a więc walor czynnika przyspieszającego społeczno-gospodarczy rozwój naszego kraju. Chciałoby się powiedzieć, że tak jak sprawdziła się słuszność i nośność hasła — „stać nas na więcej” w dziedzinie rozwoju gospodarczego, tak stałe poszerzanie tego hasła na sferę zaufania do patriotycznej i socjalistycznej świadomości narodu będzie miało zasadnicze znaczenie dla dynamiki procesu kształtowania się rozwiniętego społeczeństwa socjalistycznego, w którym każdy Polak będzie mógł z wewnętrznym przekonaniem powiedzieć: jestem cząstką socjalistycznego społeczeństwa zorganizowanego w państwie, które jest moim państwem, za które czuję się odpowiedzialny, dla którego chcę pracować. Taka postawa dopiero będzie przynosić owoce w całym ich bogactwie i dojrzałości.</u>
+ <u xml:id="u-19.6" who="#PoselJankowskiWitold">Wysoka Izbo! Poczynienie tych paru przedstawionych ogólniejszych uwag wydawało mi się uzasadnione dla podkreślenia koniecznego związku między pracą i jej efektami, które dziś przyoblekają się w kształt nowych, tak istotnych decyzji socjalno-bytowych, przenikniętych zarówno duchem socjalistycznym, jak i chrześcijańskim. Mogą się te decyzje wydawać jeszcze skromne, szczególnie w relacji do oczywistych potrzeb ludzi zainteresowanych. Łącznie wymagają jednak wielomiliardowych wydatków, a wielkość ich limitowana jest aktualnymi możliwościami ogólnogospodarczymi. Są to przy tym decyzje mające na celu nie tylko doraźne zwiększenie świadczeń. Niektóre bowiem rozwiązania mają charakter rozwiązań systemowych lub też zapoczątkowują takie rozwiązania.</u>
+ <u xml:id="u-19.7" who="#PoselJankowskiWitold">Doraźny charakter mają decyzje podnoszące jednorazowo poziom emerytur i rent minimalnych, średnio miesięcznie o 137 zł i to z ważnością już od 1 sierpnia br., a także rent inwalidzkich ze szczególnym uwzględnieniem inwalidów I grupy. Dotyczy to łącznie ponad jednego miliona dwustu tysięcy osób, co daje nam wyobrażenie o skali trudnego nadal problemu społecznego. Najniższa emerytura ma wynosić w nowym układzie 1 100 zł, nie licząc dodatków, które mogą przysługiwać emerytowi z określonych tytułów.</u>
+ <u xml:id="u-19.8" who="#PoselJankowskiWitold">W tym samym czasie, a więc od 1 sierpnia bież, roku mają być też podniesione świadczenia dla inwalidów wojennych i kombatantów, których wkład w budowę naszego ludowego państwa, obchodzącego w tym roku jubileusz swego trzydziestolecia, jest tak bezsporny. Zasługują więc oni na szczególną dbałość o ich los.</u>
+ <u xml:id="u-19.9" who="#PoselJankowskiWitold">Wielkie znaczenie — i doraźne, i systemowe — mają decyzje dotyczące zasadniczej reformy stawek ustalania wysokości emerytur i rent, przy czym reforma ta ma być realizowana stopniowo, poczynając od 1975 r., tak aby w 1980 r. powstał nowy system wymiaru rent o znacznie łagodniejszej niż obecnie degresji stawek.</u>
+ <u xml:id="u-19.10" who="#PoselJankowskiWitold">Szybkie w ostatnich latach tempo wzrostu płac powodowało wzrost dysproporcji między płacą a wymierzoną emeryturą lub rentą, właśnie ze względu na to, że coraz większa część zarobku, będącego podstawą wymiaru emerytury bądź renty obejmowana była zasadą degresyjnego wymiaru. Nowy system będzie stopniowo tę dysproporcję łagodzić. Będzie to więc instrument poprawy relacji rent i emerytur w stosunku do płac obok działającej już zasady zwiększania emerytury o 1% podstawy jej wymiaru za każdy rok zatrudnienia w Polsce Ludowej.</u>
+ <u xml:id="u-19.11" who="#PoselJankowskiWitold">Program stopniowej reformy wymiaru emerytur i rent obejmuje — co należy podkreślić — nie tylko nowe, obecnie lub w przyszłości przyznawane emerytury i renty, ale także te już wcześniej przyznane. Trzeba jednak zauważyć, że ze względu na niski poziom płac w poprzednich okresach, a więc niską podstawę wymiaru, korzyści obecnej reformy dla tamtej grupy emerytów i rencistów będą siłą rzeczy skromniejsze.</u>
+ <u xml:id="u-19.12" who="#PoselJankowskiWitold">We wstępie do projektu ustawy o zmianie niektórych przepisów o zaopatrzeniu emerytalnym stwierdza się, że realizacja założeń obecnej reformy stworzy w przyszłości podstawę do ustalenia jednolitego, zwartego systemu prawnego świadczeń emerytalno-rentowych. Wydaje się, że system ten powinien dążyć do zapewnienia stałej, okresowej rewaloryzacji emerytur i rent i dostosowywania ich do dokonującego się przecież ruchu płac i cen. Byłoby to rozwiązanie o wielkim znaczeniu, rozwiązanie gwarantujące wzrost dobrobytu nie tylko pracujących, ale całej ludności, a to przecież jest podstawowym celem naszego socjalistycznego państwa.</u>
+ <u xml:id="u-19.13" who="#PoselJankowskiWitold">Przedłożony Wysokiej Izbie wraz z projektem ustawy projekt rozporządzenia Rady Ministrów ustala zasady wcześniejszego przechodzenia na emeryturę. Mianowicie od 1 lipca przyszłego roku umożliwi się dobrowolne przechodzenie na emeryturę inwalidom, jeżeli posiadają wymagany ustawą staż pracy, oraz kobietom, którym do wieku emerytalnego brakuje nie więcej niż 5 lat, ale ich staż pracy jest o 10 lat dłuższy od wymaganego ustawą, a więc które pracują już przez trzydzieści lat. To samo będzie dotyczyć kobiet, które wprawdzie osiągnęły wiek emerytalny, ale do pełnego stażu pracy brakuje im 5 lat.</u>
+ <u xml:id="u-19.14" who="#PoselJankowskiWitold">Decyzja ta jest spełnieniem licznych postulatów, z którymi spotykaliśmy się niejednokrotnie na spotkaniach z wyborcami. Podkreślić przy tym należy pełną dobrowolność wykorzystania dobrodziejstwa nowego uregulowania w tym tak ważnym społecznie zakresie.</u>
+ <u xml:id="u-19.15" who="#PoselJankowskiWitold">I wreszcie przedłożony został nam w pierwszym czytaniu projekt ustawy o funduszu alimentacyjnym. Jest to od dawna dyskutowana i postulowana próba rozwiązania bolesnego problemu matek i dzieci opuszczonych i pozbawionych opieki materialnej, jak też rodziców w podeszłym wieku, nie mających własnych środków do życia i porzuconych przez dzieci zobowiązane do ich alimentacji. Zasięg tego funduszu będzie ograniczony do alimentów nie wypłacanych dobrowolnie lub też nieściągalnych w drodze egzekucji. Mimo skromnego zakresu pomocy, jakiej udzielać będzie fundusz alimentacyjny, propozycja jego utworzenia wywoła na pewno uczucie ulgi i nadziei wśród wielu, niestety zbyt wielu, rozbitych i pozostających w trudnych warunkach materialnych rodzin.</u>
+ <u xml:id="u-19.16" who="#PoselJankowskiWitold">Odrębną funkcję spełniać ma projekt ustawy o przekazywaniu gospodarstw rolnych na własność państwa za rentę i spłaty pieniężne. Funkcję socjalną — ponieważ reguluje ona sprawę zabezpieczenia społecznego dla tych rolników indywidualnych, którzy po osiągnięciu wieku emerytalnego nie mogą już podołać należycie swym obowiązkom gospodarza ziemi oraz funkcję ekonomiczną — ponieważ w najbardziej żywotnym i oczywistym interesie całego społeczeństwa leży, aby najmniejszy nawet skrawek ziemi przynosił maksymalne plony. Obywatel Minister Rolnictwa, jak również poseł sprawozdawca przedstawiali nam obszernie założenia projektu ustawy, wraz z poprawkami wniesionymi przez komisje, tło społeczno-gospodarcze oraz cele, jakie zamierza się osiągnąć przez nowe w stosunku do ustawy z 1968 r. uregulowanie tego ważnego problemu.</u>
+ <u xml:id="u-19.17" who="#PoselJankowskiWitold">Rzeczą istotną jest, aby z jednej strony — wobec obowiązku przejęcia zgłoszonego gospodarstwa rolnego organy administracji państwowej podejmowały wszystkie dostępne działania zmierzające do zapewnienia racjonalnego wykorzystania przejętych gruntów, a w wielu wypadkach nie będzie to łatwe, a z drugiej strony — aby wobec możliwości przejmowania w określonych wypadkach gospodarstwa rolnego na własność państwa z urzędu, zachowany został w tym postępowaniu cały obiektywizm i właściwy stosunek do interesów osób objętych tym postępowaniem.</u>
+ <u xml:id="u-19.18" who="#PoselJankowskiWitold">Całość problemu, który projektowana ustawa normuje w sposób bardziej korzystny dla rolnika jest — trzeba to stwierdzić — fragmentem wielkiego, złożonego i trudnego zagadnienia struktury i produktywności naszego rolnictwa. Wydaje się, że najbliższa pięciolatka będzie musiała być w większym niż obecnie stopniu ukierunkowana na kompleksowe rozwiązania, które uwzględnią wymogi szybkiego wzrostu produkcji rolnej w kontekście wciąż wzrastających i nie w pełni zaspokajanych potrzeb, a także w kontekście zmieniającej się struktury demograficznej wsi.</u>
+ <u xml:id="u-19.19" who="#PoselJankowskiWitold">Wysoka Izbo! W komplecie decyzji podejmowanych w okresie ostatnich trzech i pół lat w dziedzinie socjalno-bytowej — sprawy, które dziś są przedmiotem naszej debaty, mają i przez to swoją szczególną funkcję, że nie obejmują tylko bieżącego okresu planu 5-letniego, ale angażują już dziś nakłady finansowe następnego okresu. Kompleksowe programy, działanie na szerokim froncie, doskonalenie systemu, a zarazem etapowość w realizacji i tworzeniu przesłanek dla dalszego postępu — oto niektóre cechy charakterystyczne obecnej strategii i taktyki rozwoju społeczno-gospodarczego. Towarzyszy temu świadomość, że wiele jeszcze jest nie zaspokojonych potrzeb, wiele rodzin boryka się z trudnościami, że — powiedzmy — wiele jeszcze jest do zrobienia. Przez rzetelną pracę, w oparciu o wciąż pogłębiane i bogacone motywacje ludzkiego działania, trzeba więc stwarzać wciąż nowe możliwości przyspieszania realizacji naszych celów społecznych.</u>
+ <u xml:id="u-19.20" who="#PoselJankowskiWitold">W odniesieniu do przedłożonych dziś projektów ustaw, wraz z poprawkami wniesionymi przez komisje, chciałbym stwierdzić w imieniu Koła Poselskiego — „Pax”, że będziemy głosowali za ich przyjęciem.</u>
+ <u xml:id="u-19.21" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-20">
+ <u xml:id="u-20.0" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">O zabranie głosu proszę posłankę Ewelinę Szyszko.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-21">
+ <u xml:id="u-21.0" who="#PoselSzyszkoEwelina">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Projekty ustaw, nad którymi dziś debatujemy, utwierdzają nas w przekonaniu, że program socjalny VI Zjazdu i I Krajowej Konferencji Partyjnej jest realizowany nie tylko systematycznie i konsekwentnie, ale i z wielkim przyspieszeniem. Poprawa warunków bytowych ludności dokonuje się zarówno przez wzrost dochodów z pracy, jak i rozwój świadczeń społecznych dla ludności, przy czym rozwój gospodarczy traktuje się jako środek prowadzący do osiągania programowych założeń polityki socjalnej.</u>
+ <u xml:id="u-21.1" who="#PoselSzyszkoEwelina">Stronnictwo Demokratyczne szczególny walor przydaje zawsze tym wszystkim działaniom, które pomnażanie dóbr materialnych wiążą z tworzeniem wartości społecznych.</u>
+ <u xml:id="u-21.2" who="#PoselSzyszkoEwelina">W okresie minionych trzech lat realizacji planu społeczno-gospodarczego rozwoju kraju osiągnięte zostały w zakresie wzrostu dochodów ludności ze świadczeń społecznych efekty znacznie wyższe, niż przewidywały to ustalenia VI Zjazdu, a w niektórych elementach tego programu wykonano zadania wyznaczone na całe pięciolecie.</u>
+ <u xml:id="u-21.3" who="#PoselSzyszkoEwelina">W stosunku do roku 1970 wzrosły dochody ludności z funduszu płac o 40%, wyższe o 43% były świadczenia państwa na rzecz pracowników i ich rodzin, wzrosły świadczenia społeczne w naturze w formie usług socjalnych, następuje też szybki postęp w dziedzinie świadczeń realizowanych bezpośrednio w zakładach pracy na rzecz pracowników i ich rodzin.</u>
+ <u xml:id="u-21.4" who="#PoselSzyszkoEwelina">W wyniku analizy społecznych funkcji poszczególnych składników systemu świadczeń przeprowadzono wiele istotnych zmian strukturalnych, wprowadzając nowe elementy przy objęciu dalszych grup ludności i niwelowaniu niczym nie uzasadnionych różnic w uprawnieniach sięgających jeszcze okresu międzywojennego.</u>
+ <u xml:id="u-21.5" who="#PoselSzyszkoEwelina">Rozszerzony przez XII Plenum program dalszej poprawy sytuacji materialnej społeczeństwa stanowi kontynuację tych reform.</u>
+ <u xml:id="u-21.6" who="#PoselSzyszkoEwelina">Powracamy dziś do tego fragmentu programu, który traktuje o zadaniach w dziedzinie dalszego podnoszenia poziomu życia ludzi pracy i rozwiązywania podstawowych problemów socjalnych.</u>
+ <u xml:id="u-21.7" who="#PoselSzyszkoEwelina">Dzięki wysokiej dynamice rozwoju całej gospodarki stało się możliwe to, co do niedawna było niemożliwe — mianowicie sięgnięcie po nowe, znacznie zwiększone zadania płacowe i socjalne. Szybkie przygotowanie projektów ustaw i rozporządzeń, śmiałość decyzji, kompleksowość rozwiązań, przeznaczenie na ten cel wielomiliardowych nakładów, bez zahamowania inwestycji i zachwiania równowagi rynkowej, powinno być przyjęte dziś przez Sejm, a jutro przez społeczeństwo z wysokim uznaniem.</u>
+ <u xml:id="u-21.8" who="#PoselSzyszkoEwelina">Doniosła jest wymowa polityczna, gospodarcza i społeczna omawianych dziś aktów prawnych. Pogłębia się zaufanie do ogólnonarodowego programu nakreślonego na VI Zjeździe, umacnia się wiara, że wszystkie wcześniej sformułowane zapowiedzi będą, jak dotąd, pomyślnie realizowane, stwarzając całemu społeczeństwu coraz lepsze warunki, utrwalając poczucie pewności jutra — mimo wszystkich, nieraz jeszcze odczuwalnych trudności codziennego życia. Dzięki tej pewności zabezpieczenia socjalnego umacnia się przekonanie, że trudności te znikać będą tym szybciej, im lepiej, mądrzej, wydajniej będziemy wszyscy pracować w najbliższych latach i im skuteczniej do takiej pracy przygotowywać będziemy młode pokolenia.</u>
+ <u xml:id="u-21.9" who="#PoselSzyszkoEwelina">Głęboko ludzkie jest zapewnienie ludziom niezdolnym do pracy, wskutek starości lub trwałej utraty zdrowia, poziomu życia zbliżonego do tego, jaki osiągali w okresie aktywności zawodowej, a już szczególny tytuł do pomocy i zabezpieczenia ze strony państwa należy się inwalidom wojennym, którzy — „bronili wolności ojczyzny, stracili zdrowie, walcząc o jej socjalistyczny kształt, dźwigali ją z ruin, w najtrudniejszych warunkach budowali nowe życie”. Dlatego też podwyższenie świadczeń pieniężnych oraz przyznanie materialnych, a także dodatkowych uprawnień i przywilejów inwalidom wojennym i wojskowym jest należnym zadośćuczynieniem za ich zasługi.</u>
+ <u xml:id="u-21.10" who="#PoselSzyszkoEwelina">Ważny aspekt gospodarczy i społeczny łączy w sobie nowy projekt ustawy o przekazywaniu gospodarstw rolnych za renty i spłaty pieniężne; stwarza on warunki zabezpieczenia starości dużej grupie ludzi, a równocześnie jest wyrazem troski państwa o racjonalne i nowoczesne wykorzystanie każdej piędzi ziemi i poprawę struktury gospodarki rolnej — co ma też zasadnicze znaczenie w procesie dalszej intensyfikacji produkcji.</u>
+ <u xml:id="u-21.11" who="#PoselSzyszkoEwelina">Omawiane projekty ustaw, służąc bezpośrednio jednostkom, stwarzać będą korzystne warunki i dobre perspektywy umacniania i dalszego rozwoju rodziny. W Polsce aż 67% ludzi starszych, posiadających dzieci, mieszka razem z nimi. W środowisku wiejskim procent ten wynosi aż 76.</u>
+ <u xml:id="u-21.12" who="#PoselSzyszkoEwelina">Różna bywa pozycja starszego człowieka w rodzinie. Wyższe emerytury i renty starych rodziców pozwolą na lepszą organizację życia domowego rodzin wielopokoleniowych, dadzą emerytom większe poczucie niezależności, poprawią być może stosunki rodzinne. Kobiety, odchodząc wcześniej na emeryturę, pomogą niejednokrotnie młodym małżeństwom w prowadzeniu gospodarstwa domowego i w wychowaniu dzieci, co przy niedostatecznej wciąż jeszcze liczbie miejsc w żłobkach będzie stanowiło ogromną pomoc dla pracujących rodziców.</u>
+ <u xml:id="u-21.13" who="#PoselSzyszkoEwelina">Dzięki tworzonej instytucji funduszu alimentacyjnego, rodziny rozbite i osierocone dzieci otrzymają przyznane im przez sąd kwoty. Uwolni to kobiety od żmudnych starań o wyegzekwowanie należności, niepokoju o byt oraz pozwoli w większym stopniu zająć się dziećmi. Smutna bowiem jest prawda, że dzieci z rodzin rozbitych i opuszczonych przez jedno z rodziców sprawiają w szkole najwięcej trudności, szukając wątpliwej kompensaty za swoje nieszczęśliwe dzieciństwo.</u>
+ <u xml:id="u-21.14" who="#PoselSzyszkoEwelina">Tak więc poczucie pewności jutra, stabilizacja, coraz lepsze perspektywy, zagwarantowanie każdemu człowiekowi, każdej rodzinie określonego minimum socjalnego na zaspokojenie podstawowych potrzeb — powinno owocować na rzecz rodziny. Powinno też mobilizować młodych do podnoszenia standardu życiowego w wyniku indywidualnych starań, przez wzrost kwalifikacji i wydajności pracy.</u>
+ <u xml:id="u-21.15" who="#PoselSzyszkoEwelina">Obywatele Posłowie! Ustrój socjalistyczny uwalnia ludzi pracy od lęków i niepokojów nękających współczesnego człowieka. Jak mówią tezy na 30-lecie — „nie ma już w Polsce ludzi bezdomnych i głodnych, nie ma bezrobotnych, nie ma pozbawionych perspektyw, nadziei i wiary w przyszłość”. Są to prawdy znane, sytuacja osobiście odczuwalna, zjawiska powszechnie obserwowane i sprawdzalne. Jest to ogromne osiągnięcie, zwłaszcza jeśli jeszcze dodamy do tego pewność, że losy każdego nowego pokolenia są i będą lepsze od losów ojców.</u>
+ <u xml:id="u-21.16" who="#PoselSzyszkoEwelina">Duża część społeczeństwa skorzysta z nowych lub rozszerzonych świadczeń. Na pokrycie ich, obok środków finansowych, trzeba też zapewnić warunki, by świadczenia w naturze były realne. Niezbędne zatem jest działanie na rzecz organizowania pomocy ludziom starszym, zwiększanie systematyczne liczby miejsc w domach opieki, rozbudowa sieci opiekuńczej przy współudziale organizacji społecznych i młodzieżowych. W programie budownictwa mieszkaniowego przewidywać należy budowę odpowiednio przystosowanych mieszkań dla rencistów. Lecznictwo otwarte i zamknięte w większym stopniu musi uwzględniać zagadnienia geriatryczne. Potrzeba więcej miejsc dla ludzi starszych w domach dla przewlekle chorych, w sanatoriach i na wczasach.</u>
+ <u xml:id="u-21.17" who="#PoselSzyszkoEwelina">Zastanowić się trzeba nad faktem, że w roku 1980 będzie w Polsce około 8 milionów ludzi, którzy przekroczą 65 rok życia. Główny ciężar opieki nad starszymi ludźmi ponosić będzie ich najbliższe otoczenie, gdyż domy opieki społecznej będą w stanie zapewnić miejsca w pierwszej kolejności samotnym.</u>
+ <u xml:id="u-21.18" who="#PoselSzyszkoEwelina">Zdaniem lekarzy geriatrów — bezczynność w starszym wieku wybitnie przyspiesza procesy starzenia się. Praca zawodowa lub jakiekolwiek zajęcie jest jednym z najskuteczniejszych sposobów utrzymywania zdrowia i sprawności fizycznej i psychicznej. Dlatego też trzeba rozszerzać warunki i możliwości zatrudniania emerytów w zmniejszonym wymiarze godzin, zwłaszcza w tych działach, które wykazują niedobór kadr, jak handel, gastronomia, usługi. Powinno się w szerszym stopniu organizować spółdzielnie pracy, zatrudniające kobiety w zakresie takich usług, jak porządki domowe, opieka nad dzieckiem, opieka nad chorym. Wraz z zagwarantowaniem materialnych podstaw zabezpieczenia ludziom spokojnej starości, trzeba jeszcze tworzyć odpowiedni klimat w społeczeństwie, by dzisiejsze ustawy spełniły swój humanistyczny cel.</u>
+ <u xml:id="u-21.19" who="#PoselSzyszkoEwelina">W bieżącej kadencji coraz częściej uchwalaniu nowych ustaw towarzyszy głębokie zrozumienie ważności sprawy i doniosłości chwili. Jestem przekonana, że w takiej atmosferze i dziś wyrazimy aprobatę dla przedstawionych aktów prawnych.</u>
+ <u xml:id="u-21.20" who="#PoselSzyszkoEwelina">X Kongres Stronnictwa Demokratycznego, odwołując się do uchwalonego przez VI Zjazd ogólnonarodowego programu społeczno-gospodarczego rozwoju kraju, wysuwającego na czoło potrzeby ludzi pracy z jednoczesnym podporządkowaniem tym potrzebom zadań gospodarczych, zobowiązuje i nasze środowisko do skuteczniejszego działania na rzecz doskonalenia społecznych oraz instytucjonalnych form demokracji socjalistycznej.</u>
+ <u xml:id="u-21.21" who="#PoselSzyszkoEwelina">W tym zawiera się również odpowiednie porządkowanie przepisów prawnych, wyrównywanie różnic społecznych, umacnianie rodziny, szacunek i przywileje dla inwalidów, ludzi starych i słabych.</u>
+ <u xml:id="u-21.22" who="#PoselSzyszkoEwelina">Klub Poselski Stronnictwa Demokratycznego, w imieniu którego mam zaszczyt przemawiać, będzie głosował za przyjęciem przedstawionych przez posłów sprawozdawców projektów ustaw wraz z poprawkami — ustaw, których celem jest uszanowanie wartości najwyższej, jaką jest człowiek. Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-21.23" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-22">
+ <u xml:id="u-22.0" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Głos ma poseł Tadeusz Myślik.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-23">
+ <u xml:id="u-23.0" who="#PoselMyslikTadeusz">Obywatelu Marszałku! Wysoka Izbo! Rozpatrywany dziś rządowy projekt ustawy o przekazywaniu gospodarstw rolnych na własność państwa za rentę i spłaty pieniężne stanowi kolejne, ważkie ogniwo w szeregu zmian w polityce agrarnej, zainicjowanej u progu roku 1971.</u>
+ <u xml:id="u-23.1" who="#PoselMyslikTadeusz">Zmiany te — przyjęte na wsi z dużym zadowoleniem — to przede wszystkim zniesienie obowiązkowych dostaw produktów rolnych i żywca, zmniejszenie progresji w podatku gruntowym, uwłaszczenie faktycznych użytkowników ziemi i znaczne podniesienie opłacalności produkcji rolnej, wprowadzenie rygorów chroniących grunty rolne i leśne przed pochopnym i rozrzutnym przeznaczaniem ich na cele nierolnicze, to wreszcie objęcie ludności wiejskiej powszechną, bezpłatną opieką lekarską czy w nieco innym zakresie reforma administracji terenowej i przygotowywana reforma wiejskiej szkoły.</u>
+ <u xml:id="u-23.2" who="#PoselMyslikTadeusz">Przedłożona dziś Wysokiej Izbie ustawa rozpatrywana być może w kilku różnych aspektach. Przede wszystkim jednak posiada ona swój wymiar humanistyczny — aby nie powiedzieć humanitarny. Pozwala bowiem na zapewnienie, skromnych wprawdzie, ale pewnych i stałych warunków bytowania ludziom starym, niejednokrotnie osamotnionym i opuszczonym przez najbliższych, borykającym się z piętrzącymi się w miarę upływu lat trudnościami gospodarczymi, ludziom — zasługującym w pełni, po wielu latach bardzo ciężkiej pracy na roli, na możliwość wytchnienia, na usunięcie troski o chleb powszedni pod koniec ich pracowitego życia.</u>
+ <u xml:id="u-23.3" who="#PoselMyslikTadeusz">Według danych szacunkowych opublikowanych w Małym Roczniku Statystycznym 1974 r., w dniu 31 grudnia ub. roku na 15 363 800 mieszkańców wsi 1 965 900 stanowiły bądź kobiety powyżej 60 lat, bądź mężczyźni powyżej lat 65. Jeżeli uwzględnimy w tym rachunku także wypadki inwalidztwa, które pozwalają na uzyskanie uprawnień rentowych bez względu na wiek — otrzymamy okrągłą Liczbę około 2 milionów ludzi. Oczywiście, że część z nich, zamieszkując wprawdzie na wsi, nabyła uprawnienia rentowe z innego tytułu. Oczywiście, że nie wszyscy uprawnieni i nie od razu zgłoszą się po rentę w zamian za ziemię. Rząd przewiduje, że rocznie przejmować będzie około 15 tys. gospodarstw. Jednak struktura wieku ludności wiejskiej, chociaż niedokładnie, świadczy przecież zarówno o rozmiarach potrzeb, jak i o skali zamierzonego przedsięwzięcia.</u>
+ <u xml:id="u-23.4" who="#PoselMyslikTadeusz">I jeszcze jedno; proponowanej ustawy, którą za chwilę uchwalimy, nie wystarczy ogłosić w Dzienniku Ustaw, kontentując się zasadą, że nieznajomość prawa nikogo nie tłumaczy. Jej społeczny charakter wymaga, aby była ona szeroko spopularyzowana, wyjaśniona i zinterpretowana zgodnie z intencją ustawodawcy.</u>
+ <u xml:id="u-23.5" who="#PoselMyslikTadeusz">Dyskutowany projekt posiada też swój aspekt ściśle produkcyjny. Powszechnie wiadomo, że saldo migracji wewnętrznych ludności było w ubiegłym 30-leciu dla wsi ujemne. Dla przykładu — tylko w ostatnich 4 latach wyniosło ono 161 500 osób w 1970 r., 171 400 w 1971 r., 164 800 w 1972 r. i 168 000 w 1973 r. W uzasadnieniu do projektu ustawy Rząd zwraca uwagę, że w najbliższych latach nastąpi wzmożenie procesu przechodzenia młodzieży wiejskiej do pozarolniczych gałęzi gospodarki. Jest to zjawisko prawidłowe i nieuchronne. Jest ono rezultatem procesów uprzemysłowienia i urbanizacji, które pozwoliły na zlikwidowanie znanego w okresie międzywojennym przeludnienia wsi polskiej.</u>
+ <u xml:id="u-23.6" who="#PoselMyslikTadeusz">Ale właśnie dlatego, że odpływ młodych rąk roboczych ze wsi do miasta jest konieczny, że w związku z tym na jednego zatrudnionego w rolnictwie przypadać musi więcej ziemi do uprawy, dlatego właśnie problem nieracjonalnego wykorzystywania użytków rolnych, zwłaszcza w gospodarstwach, których właściciele są już w wieku podeszłym i nie mają następców, staje się jednym z centralnych problemów gospodarki narodowej.</u>
+ <u xml:id="u-23.7" who="#PoselMyslikTadeusz">Dlatego też ogólna intencja dyskutowanego projektu ustawy, zmierzająca do tego, by wszystkie ziemie nadające się do użytku rolnego zagospodarowane były należycie — jest ze wszech miar słuszna. Warunkiem bowiem dalszego wzrostu poziomu życia społeczeństwa, niezbędnej, pilnej poprawy zaopatrzenia rynku w artykuły spożywcze, zwłaszcza w mięso, dziś bardziej niż kiedykolwiek jest dalsza poważna intensyfikacja produkcji rolnej, znacznie lepsze niż dotąd wykorzystanie posiadanego i malejącego, niestety, z roku na rok areału użytków rolnych.</u>
+ <u xml:id="u-23.8" who="#PoselMyslikTadeusz">Kilkakrotne decyzje Rządu podnoszące ceny skupu produktów rolnych i hodowlanych przyniosły w rezultacie znaczny i szybki wzrost produkcji towarowej rolnictwa, w wyniku uruchomienia prostych — jeżeli można tak powiedzieć — — „płytkich” rezerw produkcyjnych. Ale na dłuższą metę rezerwy te nie wystarczą. Sięgnąć trzeba do rezerw głębokich. Ich uruchomienie wymaga przede wszystkim zmiany istniejącej aktualnie struktury agrarnej, koncentracji ziemi, która to koncentracja umożliwi jej bardziej racjonalne zagospodarowanie, wyższy stopień mechanizacji pracy, wprowadzenie bardziej efektywnych i rentownych maszyn, a w konsekwencji wzrost wydajności pracy rolnika.</u>
+ <u xml:id="u-23.9" who="#PoselMyslikTadeusz">Wiadomo jednak, że zmiany w strukturze agrarnej dokonywały się i dokonują jak dotąd, z różnych przyczyn, bardzo powoli i opornie. Zwłaszcza powoli dokonują się te zmiany w Polsce południowej, gdzie rozdrobnienie gospodarstw, rozkawałkowanie gruntów jest szczególnie dotkliwe. Tam także dotychczasowy system rent dla rolników w zamian za ziemię nie stworzył wystarczających możliwości przejmowania przez państwo użytków rolnych i łączenia ich w większe kompleksy. Mamy nadzieję, że projekt ustawy proces ten przyspieszy, mądrze unikając niebezpieczeństwa zachwiania u indywidualnych rolników poczucia stabilności ich własności prywatnej. Również pozytywnie pokwitować należy wagę proponowanego w art. 4 projektu przepisu chroniącego interes zstępnych, faktycznie gospodarujących na ojcowiźnie.</u>
+ <u xml:id="u-23.10" who="#PoselMyslikTadeusz">Wysoka Izbo! W dalszym ciągu mego wystąpienia chciałbym zwrócić uwagę na kilka problemów związanych z wykonywaniem projektowanej dziś ustawy — po jej wejściu w życie z dniem 1 sierpnia br.</u>
+ <u xml:id="u-23.11" who="#PoselMyslikTadeusz">Przede wszystkim chodzi mi o podstawową trudność, jaką stanowić będą przy aplikowaniu ustawy o rentach nie uregulowane stosunki własnościowe. Jak wiadomo, ostateczny termin wykonania ustawy o regulowaniu własności gospodarstw rolnych, uchwalonej przez Sejm dnia 27 października 1971 r., ustalony został przez Rząd na koniec roku 1975. Już to oznacza, że przez prawie półtora roku będą istnieć gospodarstwa, których faktyczni posiadacze, nawet jeżeli spełniają wszystkie inne warunki, nie będą mogli starać się o rentę czy o spłaty, nie będą bowiem mogli udowodnić, że ziemia, którą chcieliby oddać państwu, stanowi istotnie ich nie kwestionowaną przez nikogo własność. Niestety, wiadomo również, że w województwie krakowskim, na skutek braku dokumentacji geodezyjnej, a konkretnie podkładów mapowych, w wielu powiatach nawet termin roku 1975 nie zostanie dotrzymany i akcja uwłaszczeniowa przeciągnie się tam, optymistycznie rzecz traktując, do roku 1978. Mówię o tym z tej wysokiej trybuny, być może bowiem Rząd mógłby jeszcze sygnalizowanej przeze mnie zwłoce zapobiec.</u>
+ <u xml:id="u-23.12" who="#PoselMyslikTadeusz">Kolejnym problemem, jaki chciałbym podnieść, jest procedura przejmowania za rentę gospodarstwa rolnego z urzędu, wówczas, kiedy wykazuje ono niski poziom produkcji rolnej, co określone zostało w art. 8 ust. 2 omawianego projektu ustawy oraz procedura określania wypadków, kiedy na mocy art. 6 nie będzie wymagana zgoda współwłaścicieli, zstępnych i dożywotników lub małżonka na przekazanie nieruchomości. Uważam, że byłoby lepiej dla sprawy, gdyby naczelnik gminy podejmował w tych wypadkach decyzję w porozumieniu z komisją rolnictwa gminnej rady narodowej, tak jak przewidziano to w projekcie rozporządzenia Rady Ministrów dla określenia wyższego niż średni w danej gminie poziomu produkcji przekazywanego za rentę gospodarstwa. Nie naruszając kompetencji naczelnika gminy jako organu administracji państwowej, komisja, wydając swoją opinię, wsparłaby decyzję naczelnika powagą organu przedstawicielskiego, a w wypadkach spornych — opinia komisji stanowiłaby cenną informację o sprawie dla naczelnika powiatu, który w II instancji rozpatrywać będzie ewentualne odwołania.</u>
+ <u xml:id="u-23.13" who="#PoselMyslikTadeusz">Najważniejszym jednak, centralnym zadaniem administracji, i to nie tylko bynajmniej administracji rolnej, wynikającym z projektu ustawy, ale przede wszystkim ze względu na jej powszechność — przekazanie gospodarstwa za rentę dokonywać się będzie na wniosek rolnika i jeżeli spełnia on wymagane warunki nie można odmówić jego prośbie — będzie właściwe zagospodarowanie gruntów przejętych; będzie to nie tylko zabezpieczenie na gruntach tych ciągłości produkcji rolnej, ale także unaocznienie wsi, że przejęcie gruntu przez państwo przyniosło gospodarce narodowej pożytek.</u>
+ <u xml:id="u-23.14" who="#PoselMyslikTadeusz">Głównym celem polityki rolnej państwa jest wzrost produkcji rolnej — a ustawa o rentach jest jedynie polityki tej instrumentem. Osiągnięcie założonego wzrostu produkcji na ziemiach przejętych za rentę wymagać będzie starannego przygotowania się organizacyjnego i technicznego oraz zapewnienia na ten cel odpowiednich środków produkcji. Warto o tym pamiętać i mieć na uwadze, że nie wszystkie jednostki uspołecznione gospodarki rolnej — jak je nazywa projekt ustawy — radzą sobie należycie z ziemią, która już jest w ich użytkowaniu. Jestem właśnie pod wrażeniem niedawno oglądanych czterech hektarów zaniedbanych przez administrację pewnego, skądinąd bardzo szanowanego szpitala. Dlatego m.in. naczelnicy gmin, wydający decyzje o przejęciu gospodarstwa rolnego, z urzędu powinni podejmować decyzje takie dopiero wówczas, kiedy istnieje naprawdę realna możliwość lepszego wykorzystania przejmowanej ziemi. Wnioskujemy, aby w niedalekiej przyszłości ob. Minister Rolnictwa poinformował Izbę, jak podległy mu aparat radzi sobie z zagospodarowywaniem przejmowanej za renty szachownicy pól chłopskich.</u>
+ <u xml:id="u-23.15" who="#PoselMyslikTadeusz">Wysoka Izbo! Rozumiemy, że zaproponowana przez Rząd wysokość rent nie jest przypadkowa, że uzależniona jest ona od możliwości sfinansowania ich przez budżet państwa. Chciałbym jednak na zakończenie, w imieniu Koła Poselskiego — „Znak”, wyrazić nadzieję, że w miarę jak będzie rozwijała się i krzepła nasza gospodarka, w miarę jak państwo nasze stawać się będzie zasobniejsze, jak rosnąć będą dochody innych grup ludności — wysokość renty dla rolników, którzy przekazali swoją ziemię państwu, podlegać będzie odpowiedniej, proporcjonalnej rewaloryzacji, podobnie jak emerytury i renty wynikające z przepisów pozostałych dwóch projektów ustaw: o zmianie niektórych przepisów o zaopatrzeniu emerytalnym oraz o zaopatrzeniu inwalidów wojennych i wojskowych oraz ich rodzin.</u>
+ <u xml:id="u-23.16" who="#PoselMyslikTadeusz">W tej nadziei Koło Poselskie — „Znak” głosować będzie za przedłożonymi ustawami.</u>
+ <u xml:id="u-23.17" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-24">
+ <u xml:id="u-24.0" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Głos ma poseł Zdzisław Krysiak.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-25">
+ <u xml:id="u-25.0" who="#PoselKrysiakZdzislaw">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Konsekwentna realizacja polityki partii po VI Zjeździe wyraża się w podejmowaniu przez Rząd wielu ważnych inicjatyw i decyzji zmierzających do uporządkowania różnych dziedzin życia gospodarczego kraju. Szczególnie ważną dziedziną jest gospodarka ziemią i jej racjonalne wykorzystanie. Problem ten staje się wyjątkowo aktualny w warunkach, gdy większość gruntów rolnych pozostaje we władaniu rolników indywidualnych.</u>
+ <u xml:id="u-25.1" who="#PoselKrysiakZdzislaw">Zjawiskiem wybitnie niekorzystnym dla rozwoju produkcji rolnej jest niepełne wykorzystanie ziemi, zwłaszcza w tych gospodarstwach, których właściciele znajdują się w podeszłym wieku i nie mają następców. To gospodarczo-produkcyjna strona zagadnienia. Ale jest i strona społeczno-moralna — pomocy i opieki nad ludźmi starymi i inwalidami na wsi, którzy przez długie lata gospodarzyli racjonalnie i pracowali wydajnie, a teraz sterani wiekiem i słabi wymagają zabezpieczenia spokojnej starości.</u>
+ <u xml:id="u-25.2" who="#PoselKrysiakZdzislaw">Dotychczasowe zasady przejmowania gospodarstw za renty oraz wysokość tych rent nie zapewniały rolnikom takich warunków, a w związku z tym wstrzymują się oni od zgłaszania wniosków o przekazanie swych gospodarstw na rzecz państwa.</u>
+ <u xml:id="u-25.3" who="#PoselKrysiakZdzislaw">Pragnę przypomnieć, że obowiązujące dotychczas przepisy o rentach dla rolników uzależniają przejmowanie gospodarstw od stosunkowo dużego ich obszaru. Rolnikowi przysługuje wówczas renta, jeżeli przekaże co najmniej 5 ha użytków rolnych, a tylko wyjątkowo może przekazać gospodarstwo o obszarze mniejszym niż 5 ha, jeżeli ilość hektarów przeliczeniowych nie będzie mniejsza niż 2,5 ha. W tej sytuacji właściciele gospodarstw poniżej 5 ha użytków rolnych nie mogli dotąd praktycznie otrzymać renty, mimo że byli niepełnosprawni fizycznie i nie gwarantowali właściwego wykorzystania posiadanych gruntów. Jest to istotne dla całego kraju, a w warunkach woj. warszawskiego ma to szczególne znaczenie, gdyż średnia wielkość gospodarstwa wynosi 5,6 ha, a strukturę obszarową gospodarstw indywidualnych charakteryzują następujące liczby: gospodarstw do 2 ha jest 21%; od 2 — 5 ha — 28%; od 5 — 7 ha — 18%; od 7 — 10 ha — 17%; ponad 10 ha jest 16%.</u>
+ <u xml:id="u-25.4" who="#PoselKrysiakZdzislaw">Z powyższych danych wynika, że dotychczasowa ustawa z 1968 r. o rentach dla rolników przekazujących swoje gospodarstwa na własność państwa nie miała zastosowania do około 50% gospodarstw woj. warszawskiego. Między innymi dlatego w okresie ostatnich 2 lat na własność państwa w trybie przepisów wspomnianej ustawy przejęto tylko 443 gospodarstwa o ogólnym obszarze 3 645 ha. W analogicznym też okresie odmówiono przejęcia gospodarstw na wniosek rolników w 287 wypadkach jako nie odpowiadających wymaganiom obecnej ustawy. Należy również podkreślić, że obowiązująca ustawa z 1968 r. nie działała stymulująco głównie i z tego powodu, że wysokość renty uzależnia się od obszaru gospodarstwa obliczonego w hektarach przeliczeniowych, a więc z uwzględnieniem wartości bonitacyjnej gruntów. Zważywszy, że około 50% gruntów woj. warszawskiego stanowią grunty słabe — w klasach V i VI — stanowiło to czynnik hamujący proces przekazywania gospodarstw przez rolników na rzecz państwa za rentę.</u>
+ <u xml:id="u-25.5" who="#PoselKrysiakZdzislaw">Wysoki Sejmie! Projekt ustawy, nad którą dyskutujemy i niebawem uchwalimy, rozwiązuje istniejące trudności w przejmowaniu gospodarstw za renty, a w szczególności:</u>
+ <u xml:id="u-25.6" who="#PoselKrysiakZdzislaw">— stwarza warunki do przejmowania mniejszych obszarowo gospodarstw;</u>
+ <u xml:id="u-25.7" who="#PoselKrysiakZdzislaw">— usuwa wymóg wyznaczania wysokości renty w zależności od hektarów przeliczeniowych;</u>
+ <u xml:id="u-25.8" who="#PoselKrysiakZdzislaw">— w sposób zasadniczy zwiększa świadczenia rentowe;</u>
+ <u xml:id="u-25.9" who="#PoselKrysiakZdzislaw">— uzależnia wysokość renty nie tylko od obszaru gruntów, ale także od innych składników gospodarstwa (lasy i budynki);</u>
+ <u xml:id="u-25.10" who="#PoselKrysiakZdzislaw">— słusznie premiuje rolników w przypadku przekazywania gospodarstw sprawnych jeszcze pod względem produkcyjnym. Jest to ważny moment moim zdaniem, aby w perspektywie było coraz mniej rolników przekazujących państwu gospodarstwa zaniedbane lub podupadłe. Wprowadza też nową formę przejmowania gospodarstw przez państwo za spłaty pieniężne, co umożliwi przejęcie gospodarstw w całości lub ich części w przypadkach, gdy rolnik nie posiada warunków do przekazania gospodarstwa za rentę;</u>
+ <u xml:id="u-25.11" who="#PoselKrysiakZdzislaw">— zezwala rolniczym jednostkom gospodarki uspołecznionej przejmowanie gruntów za renty i spłaty bezpośrednio od rolników na podstawie bezpośrednich umów, co leży w interesie obydwu stron;</u>
+ <u xml:id="u-25.12" who="#PoselKrysiakZdzislaw">— przewiduje się, że np. w woj. warszawskim w latach 1973 — 1974 PGR zagospodarują 2 700 ha, a spółdzielnie produkcyjne 1 500 ha. Ustawa sprzyjać będzie dalszemu rozwojowi działalności gospodarczej kółek rolniczych, które do końca br. przejmą około 1 500 ha, a tym samym zostanie lepiej wykorzystana ziemia dla dalszego rozwoju hodowli i produkcji pasz;</u>
+ <u xml:id="u-25.13" who="#PoselKrysiakZdzislaw">— upoważnia także do wkraczania z urzędu i przeprowadzania postępowania w stosunku do tych gospodarstw, których właściciele są niezdolni do pracy i nie wnioskują przekazania swoich gospodarstw w myśl projektu ustawy na własność państwa lub jednostkom gospodarki uspołecznionej;</u>
+ <u xml:id="u-25.14" who="#PoselKrysiakZdzislaw">— przewiduje 50-procentową podwyżkę już obowiązujących rent oraz uproszczony tryb załatwiania spraw formalnych.</u>
+ <u xml:id="u-25.15" who="#PoselKrysiakZdzislaw">Wysoka Izbo! Projekt ustawy o przekazywaniu gospodarstw rolnych na własność państwa za renty i spłaty pieniężne wychodzi naprzeciw licznym postulatom rolników.</u>
+ <u xml:id="u-25.16" who="#PoselKrysiakZdzislaw">Ustawa zapewniać będzie moim zdaniem realizację dwóch zasadniczych kierunków, które z punktu widzenia społeczno-gospodarczego mają ważne znaczenie dla rozwoju naszego kraju.</u>
+ <u xml:id="u-25.17" who="#PoselKrysiakZdzislaw">Po pierwsze — przez racjonalne wykorzystanie i podnoszenie produkcyjności ziemi przyspieszać będzie intensyfikację produkcji rolnej.</u>
+ <u xml:id="u-25.18" who="#PoselKrysiakZdzislaw">Po drugie — umożliwi wielu rolnikom w podeszłym wieku i nie najlepszym stanie zdrowia zasłużony odpoczynek.</u>
+ <u xml:id="u-25.19" who="#PoselKrysiakZdzislaw">Jest to jeszcze jeden dowód troski w polityce socjalnej państwa o wszystkich ludzi pracy różnych zawodów, w tym przypadku wyraz troski i opieki państwa nad starszymi wiekiem rolnikami.</u>
+ <u xml:id="u-25.20" who="#PoselKrysiakZdzislaw">Uchwalenie przez Wysoką Izbę projektu ustawy będzie miało duże znaczenie dla całej wsi polskiej. Przewidujemy, że również zasadnicze znaczenie mieć ona będzie dla woj. warszawskiego, gdzie znajduje się 11 tysięcy rolników gospodarujących na obszarze około 60 tys. ha bez prawnych następców.</u>
+ <u xml:id="u-25.21" who="#PoselKrysiakZdzislaw">Aby jednak osiągnąć wyznaczone cele i zapewnić sprawną realizację postanowień ustawy, szczególnie w kwestii racjonalnego zagospodarowania przejętych za renty gruntów, niezbędne będzie wysoce operatywne działanie naczelników gmin i ich urzędów, bowiem są oni organem państwowym I instancji, właściwym do przejmowania i zagospodarowania gruntów. Jest to sprawa niezmiernej wagi. Naczelnicy gmin powinni w związku z tym otrzymać niezbędne środki i pomoc, słowem — mieć warunki do sprawnego podejmowania decyzji. Uważam, że wzmocni to jeszcze bardziej autorytet podstawowego organu administracji terenowej i przybliży organ wydający decyzję do zainteresowanych rolników.</u>
+ <u xml:id="u-25.22" who="#PoselKrysiakZdzislaw">W zakończeniu pragnę podkreślić, że z rozmów z rolnikami wynika, że przyjmują oni proponowane przez projekt ustawy zmiany z pełnym zrozumieniem i aprobatą gospodarczych i społecznych intencji oraz z przekonaniem, że te zmiany ograniczą nieracjonalne wykorzystanie ziemi i stworzą warunki do zabezpieczenia spokojnej starości rolnikom.</u>
+ <u xml:id="u-25.23" who="#PoselKrysiakZdzislaw">Z powyższych względów wyrażam pełne poparcie dla omawianego projektu ustawy. Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-25.24" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-26">
+ <u xml:id="u-26.0" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Proponuję obecnie 15-minutową przerwę w obradach.</u>
+ <u xml:id="u-26.1" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu od godz. 17 min. 10 do godz. 17 min. 35)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-27">
+ <u xml:id="u-27.0" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Wznawiam obrady. Kontynuujemy dyskusję.</u>
+ <u xml:id="u-27.1" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Głos ma poseł Stanisław Rostworowski.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-28">
+ <u xml:id="u-28.0" who="#PoselRostworowskiStanislaw">Obywatelu Marszałku! Wysoka Izbo! Głęboką wymowę ma fakt, iż właśnie w roku jubileuszu 30-lecia odrodzonego po II wojnie światowej państwa polskiego możemy rozpatrywać dwa tak doniosłe w swych skutkach społecznych projekty ustaw, jakie przedstawił nam w imieniu Komisji Pracy i Spraw Socjalnych poseł Alfred Przydatek. Fakt ten, trzeba podkreślić, ma głęboką wymowę społeczną i patriotyczną. Dotyczy on bowiem szerokiego grona naszych obywateli, którzy w przełomowych latach obecnego stulecia okazali się niezłomni w obronie i w utrwalaniu niepodległych praw bytu naszej ojczyzny. W roku bieżącym, obchodząc jubileusz naszej odrodzonej państwowości, mamy szczególny tytuł do tego, aby tym, którzy wykonali swe zadania obrońców i budowniczych, z ofiarnością godną imienia Polaków, wyrazić naszą wdzięczność. Są to ci, którzy wojowali bronią i ci, którzy umieli przekuć miecz na lemiesz. Jedni i drudzy wykonali swe zadanie: państwo polskie odzyskało niepodległość. Państwo polskie jest dziś potężnym ogniwem w obozie socjalistycznym i w rodzinie państw europejskich.</u>
+ <u xml:id="u-28.1" who="#PoselRostworowskiStanislaw">W minionych latach powojennego okresu przebyliśmy różne etapy: odbudowy kraju ze zniszczeń totalnej wojny, przekształcania jego struktury społecznej i gospodarczej, powolnego, lecz systematycznego utrwalania naszych osiągnięć. W okresie tym priorytet, rzecz naturalna, miały sprawy gospodarcze, ujęte wielostronną prognozą planowania. Planowaliśmy inwestycje, rozwój infrastruktury gospodarczej, ale często nie starczało nam siły i środków na to, aby zakreślić szerszą wizję naszej polityki społecznej, naszego wykorzystania tej tak ważnej części dochodu narodowego przeznaczonego na spożycie. Dopiero od paru lat w działaniach partii i Rządu została w pełni doceniona korelatywność polityki gospodarczej i polityki społecznej, tych dwóch ramion jednego wysiłku, z których jedno tworzy wartości, część z nich oddając drugiemu, po to, by zrekonstruować swą siłę twórczą.</u>
+ <u xml:id="u-28.2" who="#PoselRostworowskiStanislaw">Społeczeństwo tylko pozornie jest zbiorowiskiem aktualizujących się jednostek. Ale jednocześnie jest zbiorowością żyjącą określoną świadomością, obejmującą przeszłość, teraźniejszość i wybiegającą w przyszłość, a więc świadomością historyczną. Tego związku niepodobna rozerwać. Człowiek idący do szkoły wierzy, że po jej ukończeniu otrzyma pracę. Obywatel podejmujący pracę wierzy, że gdy mu zabraknie sił, nie pozostanie opuszczony, lecz losem jego zajmie się ta instytucja, ta zbiorowość, to państwo, którym służył. Cofnięcie odpowiedzialności za los obywatela u początku czy końca jego kariery życiowej byłoby nie tylko zerwaniem ogniwa, ale całości więzi.</u>
+ <u xml:id="u-28.3" who="#PoselRostworowskiStanislaw">W ubiegłym okresie odczuwaliśmy, że los naszych weteranów pracy w Polsce nie był najlepszy. Problem ten niekiedy nabrzmiewał i wówczas zapadały doraźne decyzje o podwyższeniu najniższych emerytur. To co jest zawarte w obecnie przedstawionym projekcie ustawy, zakreślającej program zaopatrzenia emerytalnego, nie jest już postanowieniem podejmowanym ad hoc, ale jest decyzją o fundamentalnym znaczeniu.</u>
+ <u xml:id="u-28.4" who="#PoselRostworowskiStanislaw">W świetle proponowanej reformy — emerytura traci charakter uznaniowy, dostosowany do aktualnych możliwości finansowych państwa. Podstawą jej wymiaru staje się relacja do uzyskiwanych przed przejściem na emeryturę czy rentę dochodów z pracy. Jest to właśnie ta relacja, która przez ekspertów w zakresie polityki społecznej uznawana jest za właściwą — w wypadku przeciętnej emerytury 75%, renty 65%, renty rodzinnej 50% w stosunku do dawniej uzyskiwanego dochodu z pracy. Relację tę nawet w wyższym wymiarze procentowym osiągną w bardzo krótkim czasie wszystkie niższe emerytury. Przyznanie priorytetu podwyższeniu niższych emerytur zyska na pewno w opinii społecznej jak najlepszą ocenę. Uzasadnione jest więc zwiększenie zaopatrzenia emerytalnego tych odbiorców, których dość niskie i jedyne źródło utrzymania jest szczególnie wrażliwe na zwyżkujący ruch cen rynkowych.</u>
+ <u xml:id="u-28.5" who="#PoselRostworowskiStanislaw">Problem ruchu cen w odniesieniu do emerytur i rent ma szczególne znaczenie. Przewidziany w 6 etapach wzrost wyższych emerytur, przy uwzględnieniu jeszcze dodatku za staż pracy w PRL, doprowadzi w 1980 roku poziom tych emerytur do wysokości 77% dochodów pracownika. W ciągu tych 6 lat można przewidywać, że będzie też następował dalszy wzrost przeciętnej płacy zatrudnionych w gospodarce narodowej. Jak wiadomo, w ciągu ostatnich lat zwiększały się dochody pracowników przeciętnie o 5 —6% rocznie. Automatycznie więc, nowe emerytury, uzyskiwane od wyższych dochodów będą relatywnie wyższe od tych, których wymiar zakreślamy obecnie. Wzrost pensji jest przecież odpowiedzią na nieuchronny wzrost cen wielu towarów produkowanych w bardziej kapitałochłonnych i skomplikowanych technicznie warunkach. Skutki owego ruchu cen będą mniej odczuwane przez tych obywateli, którzy z pozycji wyższych dochodów z pracy w późniejszym terminie przejdą na emeryturę, jak również przez obecnych emerytów, których zarobki znacznie przekroczyły kwotę 2 000 zł, gdyż ich świadczenia w ciągu tych lat stale wzrastały o 5%. Dochody natomiast około jednego miliona osób, których emerytury i renty obliczone zostały w stosunku do płacy nie przekraczającej 2 000 zł, wkrótce wejdą w stan stabilności. Spostrzeżenie to w niczym nie umniejsza rangi przedłożonego projektu ustawy, mocą której fundusz spożycia społecznego ma zostać zwiększony o około 5 mld złotych.</u>
+ <u xml:id="u-28.6" who="#PoselRostworowskiStanislaw">Projekt ustawy przynosi na pewno decyzję rangi podstawowej, jakkolwiek nie wyczerpuje całokształtu zadań w zakresie programowania polityki społecznej państwa. W tezach KC PZPR ogłoszonych z okazji jubileuszu 30-lecia PRL, czytamy: — „Stopniowo, w miarę gromadzenia środków, państwo będzie rozszerzać pełne i jednolite uprawnienia do emerytur i rent”. Zgodny z duchem tego stwierdzenia jest rządowy projekt ustawy o funduszu alimentacyjnym i projekt ustawy o przekazywaniu gospodarstw rolnych na własność państwa za rentę i spłaty pieniężne. Ludność wiejska będzie więc miała ułatwiony dostęp do systemu ubezpieczeń społecznych, jakkolwiek nie rozwiązuje to jeszcze w pełni sytuacji na wsi. Prowadzona rejestracja stałych zasiłków socjalnych, udzielanych obywatelom w wieku poprodukcyjnym, a nie mającym własnych źródeł utrzymania i prawa do stałego zaopatrzenia emerytalnego wskazuje, że Ministerstwo Pracy, Płac i Spraw Socjalnych bierze pod uwagę możliwość wprowadzenia stałej renty socjalnej dla tej właśnie kategorii osób. Są to elementy słusznej polityki społecznej państwa, której właściwym podmiotem jest pogrudniowe kierownictwo polityczne naszego kraju. Obserwując trend tak doniosłych postanowień, można przypuszczać, że przy zachowaniu obecnej koniunktury gospodarczej nadejdzie też właściwy moment do wprowadzenia w strukturę naszego systemu zaopatrzeń społecznych mechanizmów samodostosowujących wymiar świadczeń społecznych do ruchu cen rynkowych.</u>
+ <u xml:id="u-28.7" who="#PoselRostworowskiStanislaw">Obywatele Posłowie! W kraju naszym na przestrzeni najbliższych 20 lat, na skutek mniejszego przyrostu naturalnego, kategoria tzw. osób utrzymywanych, głównie młodzieży żyjącej z zarobków pracujących rodziców, zmniejszy swój udział w całości społeczeństwa z 40 do 29%. W tym samym czasie populacja żyjącą z rent i emerytur znacznie wzrośnie. W tej sytuacji przed planistami reform z zakresu polityki społecznej staje pytanie — czy należy zwiększać bardziej środki na podwyżkę płac, czy na fundusz zaopatrzenia emerytalnego. Stanowiska są tu podzielone. Wzrost dochodów z pracy ma bezpośredni wpływ na wydajność w gospodarce narodowej. Z kolei stabilność emerytur przy ruchu cen rynkowych zobowiązuje pracujących do dofinansowywania ich najbliższych krewnych korzystających z zaopatrzenia społecznego. A to znów pomniejsza ich dochody. Przeważająca jest więc opinia, że powinna istnieć właściwa korelacja pomiędzy wzrostem funduszu dochodów z pracy i wzrostem funduszu zaopatrzenia emerytalnego. W sytuacji jednak, gdy na jednego zatrudnionego będzie przypadało coraz mniej osób, które będzie on zobowiązany utrzymywać, zatem — przy malejącym wskaźniku obciążenia zarobku pracującego, jego dochody automatycznie będą wzrastały. I to właśnie wydaje się podstawową przesłanką, która powinna skłaniać do proporcjonalnego preferowania wzrostu funduszu spożycia społecznego nad funduszem płac.</u>
+ <u xml:id="u-28.8" who="#PoselRostworowskiStanislaw">Obywatele Posłowie! Przedłożony Sejmowi projekt ustawy wnosi jeszcze jedną bardzo istotną reformę kolejnego uelastycznienia granicy wieku emerytalnego. Otóż przy spełnieniu określonych warunków część kobiet, jak również inwalidów uzyska prawo do wcześniejszego przechodzenia na emeryturę. Zezwolenie to odwołuje się do dobrowolnej decyzji obywateli. Ma to ogromnie istotne znaczenie i jest modelową próbą rozwiązania problemu. Powszechnie uznaje się bowiem, że ściśle określona granica wieku emerytalnego jest pojęciem sztucznym, nie dającym się utożsamić z granicą ustania sprawności zawodowej starzejącego się człowieka. Granica ta bowiem może wypadać wcześniej lub później, w zależności od przyjętej w danym kraju granicy wieku emerytalnego. Jest ona w różnych krajach, w zależności od warunków klimatycznych i stopnia rozwoju gospodarczego, wyznaczana na różne lata — w Urugwaju na 50 rok życia pracownika, a w Norwegii na 70 lat. Nieodwracalna konieczność zaprzestania pracy zawodowej w tym odgórnie określonym roku życia pracownika ma na ogół dla niego ujemne skutki psychofizyczne. Jedni, u których proces niedowładztwa starczego jawi się wcześniej, nie wierzą w możliwość dotrwania w pracy zawodowej do wyznaczonego wieku. Dla innych, niekiedy w pełni sprawnych, nagła decyzja o przymusowym przejściu na emeryturę jest uderzeniem niszczącym ich dotychczasową odporność fizyczną. Dlatego też reformy prowadzące do uelastycznienia granicy wieku emerytalnego na podstawie dobrowolnej decyzji pracownika mają swoje głębokie uzasadnienie. Jednocześnie należy emerytom umożliwić szerszy dostęp, bez utraty świadczeń socjalnych, do pracy w innych zawodach, wśród których na pierwsze miejsce wybijają się handel i usługi. Podjęte już przez Rząd w tej mierze decyzje o umożliwieniu emerytom i rencistom uzyskiwania większych zarobków przy podjęciu pracy w handlu należy powitać z niewątpliwym uznaniem.</u>
+ <u xml:id="u-28.9" who="#PoselRostworowskiStanislaw">Wysoki Sejmie! Kolejny projekt ustawy, dotyczący inwalidów wojennych i wojskowych oraz ich rodzin jest skierowany ku środowisku o cechach szczególnych. Inwalidztwo fizyczne jest zawsze nieszczęściem. Lecz inwalidzi wojenni powiadają, że kto oddał kroplę krwi na polu chwały jest godzien chwały. Członkowie Związku Inwalidów Wojennych PRL są dumni z tego, że ich związek otrzymał tytuł stowarzyszenia wyższej użyteczności, a sztandar ich organizacji został odznaczony Orderem Sztandaru Pracy. Społeczeństwo często odwraca się od ludzi ułomnych, lecz w tym wypadku nie chodzi o ułomność, ale o poniesioną ofiarę na polu walki. Ofiara ta staje się symbolem spełnionego obowiązku wobec ojczyzny. A tym samym jest przykładem dla tych pokoleń Polaków, które już od 30 lat nie walczą o wolność waszą i naszą, ale tak często na różnych już dziś kontynentach walczą o pokój wasz i nasz. Gdy mówimy o symbolu, o przykładzie tym silniej ujawnia się treść pojęcia — stowarzyszenie wyższej użyteczności, które przysługuje Związkowi Inwalidów Wojennych PRL. Przynależność do tego związku dla wielu ludzi staje się aktem wyróżnienia. Także dla tych, których niski procent utraty zdrowia nawet nie zakwalifikował do III grupy inwalidztwa. W tym świetle odnoszę wrażenie, że art. 6 przedłożonego projektu ustawy, definiujący pojęcie inwalidy wojennego, nie będzie ograniczał możliwości przynależenia do związku tych, którzy nawet do najniższej grupy inwalidztwa nie zostali zaszeregowani.</u>
+ <u xml:id="u-28.10" who="#PoselRostworowskiStanislaw">Obok czynnika duchowo-patriotycznego dla pozbawionych części sił fizycznych byłych żołnierzy niewątpliwą także rolę musi mieć czynnik materialny. Obecny projekt ustawy w ogromnej mierze podnosi stan zaopatrzenia rentowego inwalidów wojennych i wojskowych. Poważne podwyższenie rent sprawia, że inwalidzi pobierający dawniej najniższy wymiar zaopatrzenia, bardzo często zamieszkali na wsi, obecnie będą mogli w pełni wykorzystywać dodatki z tytułu odznaczeń, jakie poprzednio nie zawsze były osiągalne, skoro przekroczyły 95% przyznanej im renty. Zapewniona w art. 51 możliwość, przy przejściu na emeryturę, zachowania dodatkowo bądź połowy renty, bądź połowy emerytury, jest również słusznym postanowieniem. Inwalida wojenny uznaje bowiem, że wypracowanie emerytury było spełnieniem odrębnego obowiązku wobec ojczyzny, obowiązku wynikającego z jego aktywności nie wojskowej, lecz zawodowej.</u>
+ <u xml:id="u-28.11" who="#PoselRostworowskiStanislaw">Zdarza się, że inwalida pracujący, mający uprawnienia III grupy inwalidztwa wojennego, jest ofiarą wypadku w pracy, wskutek czego przysługuje mu np. II grupa inwalidztwa cywilnego. Jest wówczas zmuszony do wyboru którejś z tych grup, co w jego sytuacji nie jest decyzją łatwą. Na tym tle podnoszą się głosy, aby w Polsce przeprowadzone były badania przez odpowiedni Instytut Patologii Urazowej, na podstawie których można by było ustalić zależność pomiędzy określonym kalectwem spowodowanym przez wypadek, a później występującymi różnego typu schorzeniami czy okaleczeniami. Uchwycenie tych zależności dałoby możliwość przeszeregowania poszkodowanych do wyższej grupy w ramach jednej kategorii inwalidztwa.</u>
+ <u xml:id="u-28.12" who="#PoselRostworowskiStanislaw">Przedłożony projekt ustawy przyznaje cały szereg ulg i przywilejów. W środowisku inwalidzkim szczególnie pozytywnie oceniane jest prawo do uzyskania zniżek kolejowych, gdy zaś chodzi o ulgi na przejazdy komunikacją miejską, to zgodnie z duchem projektu ustawy postuluje się, aby wprowadzić ich jednolite uznawanie na terenie wszystkich miast kraju.</u>
+ <u xml:id="u-28.13" who="#PoselRostworowskiStanislaw">Projekt ustawy znacznie też rozszerza szereg uprawnień na rodziny inwalidów i podnosi wymiar rent rodzinnych. Jest to także decyzja o głębokiej treści. W środowiskach inwalidów wojennych i wojskowych wysoko ceniony jest hart i poświęcenie wielu wdów lub kobiet osamotnionych w swych zadaniach, na które Spadł obowiązek wychowania i wykształcenia dzieci. Tu jednak może projekt ustawy trochę zbyt wąsko potraktował sprawę pewnych przywilejów, np. w dziedzinie oświaty i priorytet w przyjmowaniu do internatu dzieci inwalidów lub też inne tego typu uprawnienia.</u>
+ <u xml:id="u-28.14" who="#PoselRostworowskiStanislaw">Ogólnie jednak trzeba wrócić myślą do tego, co powiedzieliśmy na początku. Uwaga partii, Rządu i społeczeństwa w roku 30-lecia, skierowana ku szczytnym tradycjom pokoleń patriotów i budowniczych powojennej państwowości, wznoszących wysoko sztandar wolności i rozkwitu naszej ojczyzny, jest aktem uznania i hołdem złożonym najlepszym tradycjom polskim. Dlatego też, Koło Posłów Chrześcijańskiego Stowarzyszenia Społecznego z pełną aprobatą będzie głosowało za przyjęciem przedłożonych projektów ustaw.</u>
+ <u xml:id="u-28.15" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-29">
+ <u xml:id="u-29.0" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Dziękuję obywatelowi posłowi. Udzielam głosu posłowi Władysławowi Trybusowi.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-30">
+ <u xml:id="u-30.0" who="#PoselTrybusWladyslaw">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Przedstawione przez Radę Ministrów projekty ustaw o zmianie niektórych przepisów o zaopatrzeniu emerytalnym i o zaopatrzeniu inwalidów wojennych i wojskowych oraz ich rodzin oraz o przekazywaniu gospodarstw rolnych na własność państwa za rentę i spłaty pieniężne, dotyczą wielomilionowej rzeszy ludzi starszych wiekiem, którzy przez całe swoje życie pracowali zawodowo w rolnictwie i w innych działach gospodarki narodowej na pożytek ojczyzny i dziś zasłużenie oczekują od niej zapewnienia potrzeb na starość.</u>
+ <u xml:id="u-30.1" who="#PoselTrybusWladyslaw">Aktualna sytuacja kraju, dynamiczny rozwój produkcji przemysłowej i rolnej oraz wzrost dochodu narodowego stwarzają możliwości przeznaczenia na ten cel dodatkowych środków. Możliwości te są wynikiem realizacji uchwał przyjętych przez VI Zjazd partii i postanowień I Krajowej Konferencji Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej.</u>
+ <u xml:id="u-30.2" who="#PoselTrybusWladyslaw">Problemy socjalno-bytowe ludzi pracy w naszej ojczyźnie są przedmiotem stałej troski władz Polski Ludowej. Wystarczy wspomnieć, że w wyniku uchwały Rady Ministrów i Centralnej Rady Związków Zawodowych z 30 grudnia 1970 r. podwyższone zostały emerytury i renty. Z dniem 1 stycznia 1971 r. zwiększono emerytury z tytułu stażu pracy w Polsce Ludowej. W 1972 r. podwyższono świadczenia emerytalne dla nauczycieli, a w 1973 r. nastąpiła poprawa świadczeń dla inwalidów wojennych. W wyniku tych decyzji przeciętna renta w 1973 r. była wyższa o ponad 250 zł od przeciętnej renty wypłacanej w 1969 r. O ponad 17 mld zł wzrosły w tym okresie wydatki na renty z funduszu emerytalnego. Liczby te świadczą o dużym wysiłku państwa na rzecz licznej rzeszy emerytów i rencistów. Obecnie państwo zdobywa się na nowy wysiłek, by poprawić warunki socjalno-bytowe ludzi przechodzących na zasłużony odpoczynek — otacza także coraz troskliwszą opieką członków ich rodzin. Ma to szczególną wymowę społeczną i polityczną w odniesieniu do inwalidów, wdów i rodzin po poległych w obronie ojczyzny. Troska o tych ludzi, serce im okazywane i docenianie ich wkładu w walkę o niepodległość kraju i zbudowanie sprawiedliwego ustroju społecznego, to cenne wartości służące patriotycznemu wychowaniu młodego pokolenia Polski Ludowej. Jestem przekonany, że ustawy te spotkają się z powszechną aprobatą całego społeczeństwa.</u>
+ <u xml:id="u-30.3" who="#PoselTrybusWladyslaw">Wysoka Izbo! Jestem rolnikiem. Z tego też względu pragnę nieco dłużej zatrzymać się nad projektem ustawy o przekazywaniu ziemi państwu za rentę i spłaty pieniężne.</u>
+ <u xml:id="u-30.4" who="#PoselTrybusWladyslaw">Projekt tej ustawy jest jednym z ogniw w łańcuchu poczynań podejmowanych dla intensyfikacji produkcji rolnej w celu jak najpełniejszego zaspokajania stale rosnącego zapotrzebowania na artykuły żywnościowe. Jest także wyrazem realizacji uchwał VI Zjazdu Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej i VI Kongresu Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego w sprawie wspólnej polityki rolnej.</u>
+ <u xml:id="u-30.5" who="#PoselTrybusWladyslaw">W tym procesie intensyfikacji produkcji rolnej podstawowe znaczenie ma właściwe wykorzystanie ziemi. Liczba ludności naszego kraju stale wzrasta, a ilość ziemi rolniczo-użytkowanej, na skutek postępującej urbanizacji kraju i rozwoju przemysłu, systematycznie maleje. Jeśli w roku 1950 na 1 osobę przypadało w naszym kraju 80 arów użytków rolnych, to obecnie przypada około 58 arów. Wspomniał o tym sprawozdawca poseł Cabaj.</u>
+ <u xml:id="u-30.6" who="#PoselTrybusWladyslaw">W dodatku, w związku ze stałym i powiększającym się odpływem młodzieży chłopskiej do pracy poza rolnictwem, co wynika z prognoz demograficznych, coraz większa ilość ziemi znajduje się w rękach rolników w podeszłym wieku, nie posiadających następców. Część tych rolników z przyczyn obiektywnych nie unowocześnia swojej gospodarki, w wyniku czego produkcja nie rośnie, przeciwnie, zagrożona jest spadkiem, co też nieuchronnie z czasem następuje.</u>
+ <u xml:id="u-30.7" who="#PoselTrybusWladyslaw">W interesie społecznym, w tym także dla tworzenia warunków sprzyjających przemianom społeczno-strukturalnym w naszym rolnictwie, następującym równolegle ze wzrostem produkcji rolniczej, leży więc podjęcie przez państwo działań, ułatwiających przekazywanie ziemi w ręce lepszych użytkowników. Temu celowi służyć będzie ustawa, której projekt Wysoka Izba dziś rozpatruje.</u>
+ <u xml:id="u-30.8" who="#PoselTrybusWladyslaw">U podstaw tego projektu ustawy leży z jednej strony troska o interes społeczny, o wzrost produktywności ziemi i produkcji rolnej jako jednego z głównych warunków podniesienia stopy życiowej całego społeczeństwa, a z drugiej strony — troska o zabezpieczenie odpowiednich środków utrzymania dotychczasowym właścicielom gospodarstw znajdującym się w podeszłym wieku. Projekt ustawy jest wyrazem uznania dla trudu rolników, a jej uchwalenie w 30 rocznicę Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej będzie mieć głęboką wymowę.</u>
+ <u xml:id="u-30.9" who="#PoselTrybusWladyslaw">Wysoki Sejmie! Projektowana ustawa udoskonala dotychczasowy system rent uzyskiwanych za przekazywane gospodarstwa. Stwarza dla oddających ziemię lepsze warunki materialne i socjalne, rozszerza możliwości przejmowania ziemi i przekazywania jej nowym użytkownikom, dającym gwarancję intensywnego i trwałego jej zagospodarowania; przyczyni się więc do polepszenia struktury agrarnej i socjalistycznych stosunków społecznych w naszym rolnictwie.</u>
+ <u xml:id="u-30.10" who="#PoselTrybusWladyslaw">Duże znaczenie będą mieć postanowienia projektu ustawy mówiące o tym, że na uzasadniony wniosek rolnika państwo będzie zobowiązane przejąć jego gospodarstwo w zamian za zapewnienie rolnikowi warunków do życia. Będzie to rozwiązaniem nie tylko w interesie produkcyjnym, lecz także i humanitarnym dla ludzi nie posiadających już sił do wydajnej fizycznej pracy na roli.</u>
+ <u xml:id="u-30.11" who="#PoselTrybusWladyslaw">Niezwykle ważna dla rolników posiadających małe gospodarstwa rolne jest możliwość uzyskania renty za przekazane państwu gospodarstwa o obszarze 2 hektarów. Pozwoli to lepiej zagospodarować grunty w rejonach o dużym rozdrobnieniu.</u>
+ <u xml:id="u-30.12" who="#PoselTrybusWladyslaw">Dla regionu krakowskiego i pozostałych terenów południowo-wschodnich części kraju duże znaczenie mieć będzie upoważnienie dla Rady Ministrów zawarte w art. 8 projektu ustawy, do określenia zasad i warunków przejmowania za rentę gospodarstw o obszarze poniżej 2 ha oraz do obniżania granicy wieku właścicieli gospodarstw, wymaganego dla uzyskania renty. Osobiście widzę w tym także realną możliwość wyboru zawodu przez chłopów-robotników, którzy przekazując ziemię za rentę bądź za spłatę, tym samym ułatwią racjonalne jej zagospodarowanie.</u>
+ <u xml:id="u-30.13" who="#PoselTrybusWladyslaw">Obywatele Posłowie! Powszechne zainteresowanie budzi wśród rolników wysokość rent. Nowe zasady przewidziane w projektowanej ustawie są korzystniejsze od dotychczasowych, przewidują bowiem średni wzrost rent w stosunku do dotychczasowych o około 50%. Cenne jest i to, że na wysokość renty wpływać będzie nie tylko obszar oddawanej ziemi, wartość drzewostanu leśnego i budynków, ale i poziom produkcji osiąganej przez rolnika zdającego ziemię. Przyznanie dodatku 25% do renty z tego tytułu jest jak najbardziej słuszne i stanowi nagrodę za dobre gospodarowanie i postawę społeczną rolnika. Przyznawanie dodatku do renty za przynależność i pracę rolnika w zespole produkcyjnym lub w kooperacji produkcji z jednostkami gospodarki uspołecznionej, zachęcać będzie rolników do udziału w pracach zespołowych i służyć będzie podnoszeniu produkcji oraz rozwijaniu nowych stosunków społecznych w rolnictwie.</u>
+ <u xml:id="u-30.14" who="#PoselTrybusWladyslaw">Wysokość przeciętnej renty otrzymywanej za gospodarstwo rolne kształtować się będzie na poziomie zbliżonym do rent wypłacanych z innych tytułów, a renciści-rolnicy będą korzystać ze świadczeń społecznych na równi z rencistami z innych zawodów. Dążenie do społecznej równości w tym względzie wynika z istoty i charakteru naszego socjalistycznego ustroju.</u>
+ <u xml:id="u-30.15" who="#PoselTrybusWladyslaw">Wysoki Sejmie! Jestem głęboko przekonany, że ustawa, którą uchwalimy, będzie służyć intensyfikacji produkcji rolniczej i realizacji wspólnej polityki rolnej Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej i Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego. W toku jej wykonywania zajdzie z pewnością potrzeba stworzenia warunków materialnych i organizacyjnych do należytego zagospodarowania ziemi przez państwowe gospodarstwa rolne, spółdzielnie produkcyjne, kółka rolnicze i dobrych rolników.</u>
+ <u xml:id="u-30.16" who="#PoselTrybusWladyslaw">Szczególne jednak obowiązki spoczywać będą na władzy gminnej, która musi dbać o to, by rolnicy pragnący oddać ziemię państwu za rentę i spłaty pieniężne mogli uczynić to wtedy, gdy ich gospodarstwa są jeszcze w pełnej zdolności produkcyjnej oraz musi zadbać o należyte zagospodarowanie przejętej ziemi. Podstawowym więc ogniwem w realizacji ustawy będą naczelnicy gmin i urzędy gminne. Władze zwierzchnie zapewnić powinny gminom niezbędne ku temu środki i prowadzić systematyczną kontrolę wykonywania ustawy. Taką potrzebę podkreślił w swoim wystąpieniu Minister Rolnictwa — tow. Barcikowski.</u>
+ <u xml:id="u-30.17" who="#PoselTrybusWladyslaw">Wysoka Izbo! W imieniu Klubu Poselskiego Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego — z ramienia którego mam zaszczyt przemawiać — pragnę zapewnić, że posłowie Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego będą głosować za przyjęciem przedłożonych przez Rząd projektów ustaw.</u>
+ <u xml:id="u-30.18" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-31">
+ <u xml:id="u-31.0" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Głos ma poseł Bogdan Poprawa.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-32">
+ <u xml:id="u-32.0" who="#PoselPoprawaBogdan">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Uchwalony na VI Zjeździe partii 5-letni plan społeczno-gospodarczego rozwoju kraju postawił przed społeczeństwem i przed naszym państwem trudne, ale bardzo ambitne zadania. Ich realizacja ma zadecydować o szybszym wzroście produkcji, podniesieniu jej jakości, a zatem i o szybszym wzroście stopy życiowej i poprawie warunków socjalno-bytowych całego narodu.</u>
+ <u xml:id="u-32.1" who="#PoselPoprawaBogdan">W odpowiedzi na zadania postawione przez partię i Rząd ludzie pracy w całym kraju podjęli rzetelny i wydajny wysiłek. W wyniku rytmicznej pracy zdecydowanej większości zakładów kładów, uzyskaliśmy znaczne wyprzedzenie w wielu dziedzinach podstawowej działalności naszej gospodarki narodowej. Społeczeństwo przekonało się, że tylko przez rzetelną i wydajną pracę można wypracować dodatkowe dobra materialne, które okażą się niezbędne dla naszej gospodarki narodowej i które mogą stworzyć wartości dla poprawy poziomu życia obywateli. Pragnę w tym miejscu podkreślić, że przyjęty program stałej poprawy warunków socjalno-bytowych ludności jest konsekwentnie realizowany.</u>
+ <u xml:id="u-32.2" who="#PoselPoprawaBogdan">Pierwszym podstawowym zadaniem, które zrealizowano na rzecz społeczeństwa w latach 1971 — 1972, było usunięcie najbardziej jaskrawych różnic w płacach przez podniesienie najniższych płac. Rząd podjął w tym zakresie ponad 100 decyzji płacowych, dotyczących 6,4 mln pracowników, to jest prawie zatrudnionych — na ogólną kwotę 22 mld 700 mln zł. Z tego miejsca pragnę mocno podkreślić, że konsekwentna realizacja programu VI Zjazdu przez Komitet Centralny i Rząd przyczyniła się do znacznego zwiększenia aktywności całego społeczeństwa polskiego. Na I Krajowej Konferencji Partyjnej, dokonując oceny stopnia realizacji ogólnonarodowego programu partii, który wypracował VI Zjazd — stwierdzono, że podstawowe cele zostały osiągnięte.</u>
+ <u xml:id="u-32.3" who="#PoselPoprawaBogdan">I Krajowa Konferencja Partyjna postanowiła, że dla utrzymania wysokiego tempa rozwoju kraju należy podjąć nowe, jeszcze bardziej ambitne zadania, których wykonanie zależeć będzie od stałego podnoszenia wydajności pracy przez każdego obywatela. Partia i naród opowiedziały się za tym, aby kroczyć dalej obraną drogą. Ma to doniosłe znaczenie dla pomyślnej realizacji socjalistycznego budownictwa i dalszej poprawy warunków życia ludzi pracy.</u>
+ <u xml:id="u-32.4" who="#PoselPoprawaBogdan">Na XII Plenum Komitetu Centralnego podjęto szereg ważnych decyzji związanych z rozszerzeniem zakresu świadczeń socjalnych państwa ze skutkiem finansowym ponad 30 mld zł. Komitet Centralny i Rząd pragnęły zgodnie z wolą wyrażoną przez ludzi pracy w trakcie szerokiej i bezpośredniej konsultacji przyjść z pomocą najmniej zarabiającym grupom społeczno-zawodowym. Szczególnym uznaniem i szacunkiem cieszą się już podjęte decyzje odnośnie do regulacji płac dla poszczególnych grup zawodowych w podstawowych działach naszej gospodarki narodowej.</u>
+ <u xml:id="u-32.5" who="#PoselPoprawaBogdan">Jako górnik pragnę szczególnie podkreślić, że nasza brać górnicza, stanowiąca bojowe kolektywy przemysłu węglowego, za okazany szacunek dla trudu pracy górniczej, upoważniła mnie do poinformowania Wysokiego Sejmu, że zaciągnięty kredyt od państwa górnicy zwrócą z poważną nadwyżką w formie dodatkowej poszukiwanej produkcji. Decyzje o regulacji płac w górnictwie wpłynęły bardzo mobilizująco na wzrost dyscypliny pracy i podniesienie wydajności pracy. Podniosło to także znacznie rangę naszego zawodu. Nowy system płac w górnictwie sprzyja poza tym stabilizacji i umocnieniu załóg, a także podnoszeniu kwalifikacji, co ma poważne znaczenie dla wyzwalania metod kolektywnej i zdyscyplinowanej pracy w kopalniach. Trzeba poza tym podkreślić, że górnicy polscy doceniają ten wysiłek państwa. Zdajemy sobie sprawę z tego, że decyzje te nie przychodzą same, że musimy je sobie wypracować przez rzetelną i wydajną pracę. O tym wiedzą także wszystkie pracujące kolektywy zawodowo-społeczne, że za każdą dodatkową produkcją wysokiej jakości, którą można dobrze sprzedać, kryje się wartość niezbędna dla dalszego rozwoju kraju i poprawy życia społeczeństwa.</u>
+ <u xml:id="u-32.6" who="#PoselPoprawaBogdan">Wysoki Sejmie! Wnoszone w dniu dzisiejszym pod obrady Sejmu PRL projekty ustaw o zmianie niektórych przepisów o zaopatrzeniu emerytalnym, o zaopatrzeniu inwalidów wojennych i wojskowych oraz ich rodzin, o przekazywaniu gospodarstw rolnych na własność państwa za rentę i spłaty pieniężne, stanowią kolejny doniosły krok naprzód w realizacji programu poprawy warunków socjalno-bytowych społeczeństwa.</u>
+ <u xml:id="u-32.7" who="#PoselPoprawaBogdan">Przyjęte w przedłożonych projektach ustaw rozwiązania stanowią konkretną realizację założeń reformy systemu rentowego, zawartego w rządowym programie realizacji postanowień I Krajowej Konferencji Partyjnej, przyjętym w dniu 19 stycznia 1974 roku przez Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej.</u>
+ <u xml:id="u-32.8" who="#PoselPoprawaBogdan">Na szczególną uwagę zasługują następujące elementy proponowanego systemu:</u>
+ <u xml:id="u-32.9" who="#PoselPoprawaBogdan">— realizacja przyjętych w projektach ustaw rozwiązań stwarza perspektywę stałego polepszania warunków bytowych ludzi, którzy po wieloletniej pracy dla ojczyzny przechodzą na zasłużony odpoczynek;</u>
+ <u xml:id="u-32.10" who="#PoselPoprawaBogdan">— stworzenie perspektywy zapewnienia spokojnej, dostatniej starości dla wszystkich, którzy uczciwie i wydajnie pracują;</u>
+ <u xml:id="u-32.11" who="#PoselPoprawaBogdan">— założenie podwyższenia rent i emerytur przyznanych do 31 grudnia 1974 r., to jest do chwili wejścia w życie nowego systemu obliczeń, proponowanego w przedłożonych projektach ustaw;</u>
+ <u xml:id="u-32.12" who="#PoselPoprawaBogdan">— stworzenie możliwości wcześniejszego przechodzenia na emeryturę, przyznając te uprawnienia w pierwszej kolejności kobietom o długoletnim stażu pracy i inwalidom;</u>
+ <u xml:id="u-32.13" who="#PoselPoprawaBogdan">— rozwiązanie nabrzmiałego problemu odpowiedniego zaopatrzenia emerytalnego dla inwalidów wojennych i wojskowych oraz ich rodzin;</u>
+ <u xml:id="u-32.14" who="#PoselPoprawaBogdan">— założenie, że w pierwszej kolejności zostaną podwyższone renty i emerytury najniższe.</u>
+ <u xml:id="u-32.15" who="#PoselPoprawaBogdan">Podejmując tak doniosłe decyzje, Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej jeszcze bardziej ugruntuje słuszną zasadę, że dobro człowieka jest głównym celem polityki naszego socjalistycznego państwa, co jest równoznaczne z urzeczywistnieniem programu VI Zjazdu.</u>
+ <u xml:id="u-32.16" who="#PoselPoprawaBogdan">Władza ludowa okazuje w ten sposób najwyższe uznanie i szacunek ludziom o długoletniej pracy w Polsce Ludowej za ich wkład w budownictwo socjalistyczne i za ich wielkie zasługi dla narodowego i społecznego wyzwolenia naszej ojczyzny, obchodzącej w bieżącym roku uroczysty jubileusz swego 30-lecia. Decyzje te przyjmie społeczeństwo polskie z pełną aprobatą i zrozumieniem, gdyż dotyczą one tych obywateli, którzy nie szczędzili własnego zdrowia w walce o zdobycie i utrwalenie władzy ludowej i sił dla pomnożenia zasobności naszego kraju.</u>
+ <u xml:id="u-32.17" who="#PoselPoprawaBogdan">Wysoka Izbo! Mamy jeszcze wiele problemów do rozwiązania w celu kształtowania lepszych warunków socjalno-bytowych i materialnych ludzi pracy. Nasze ofiarne społeczeństwo zdaje sobie sprawę, że droga do osiągnięcia nowych celów nie jest łatwa — że ta droga wiedzie przez bardziej wydajną i efektywną pracę. Dowodem tego są podjęte zobowiązania produkcyjne i społeczne, zadeklarowane przez społeczeństwo polskie dla uczczenia 30-lecia swej ojczyzny, które przyniosą dodatkowe i ogromne wartości socjalne i bytowe.</u>
+ <u xml:id="u-32.18" who="#PoselPoprawaBogdan">Jako przedstawiciel półmilionowej rzeszy braci górniczej, przodującego oddziału klasy robotniczej, mam prawo zapewnić Wysoką Izbę, że zrobimy wszystko, ażeby wnieść jak największy wkład w dalszy postęp i rozwój gospodarki narodowej, co pozwoli nam nadal kroczyć drogą coraz bardziej aktywnej realizacji programu, gwarantującego przyspieszony rozwój naszej ojczyzny i przyspieszony wzrost dobrobytu narodu. Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-32.19" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-33">
+ <u xml:id="u-33.0" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Dziękuję obywatelowi posłowi.</u>
+ <u xml:id="u-33.1" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Lista mówców zgłoszonych do dyskusji została wyczerpana.</u>
+ <u xml:id="u-33.2" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Zamykam dyskusję.</u>
+ <u xml:id="u-33.3" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Konwent Seniorów proponuje, aby Wysoki Sejm odesłał projekt ustawy o funduszu alimentacyjnym do Komisji Pracy i Spraw Socjalnych w celu rozpatrzenia z udziałem przedstawicieli Komisji Spraw Wewnętrznych i Wymiaru Sprawiedliwości oraz do Komisji Prac Ustawodawczych.</u>
+ <u xml:id="u-33.4" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Czy ktoś z Obywateli Posłów pragnie zabrać głos w tej sprawie?</u>
+ <u xml:id="u-33.5" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Nikt się nie zgłasza.</u>
+ <u xml:id="u-33.6" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Jeżeli nie usłyszę sprzeciwu, będę uważał, że Sejm zgodził się na propozycję Konwentu Seniorów.</u>
+ <u xml:id="u-33.7" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Sprzeciwu nie słyszę, zatem propozycję Konwentu Seniorów uważam za przyjętą.</u>
+ <u xml:id="u-33.8" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Obecnie przystępujemy do głosowania nad rozpatrzonymi trzema projektami ustaw.</u>
+ <u xml:id="u-33.9" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem w całości projektu ustawy o przekazywaniu gospodarstw rolnych na własność państwa za rentę i spłaty pieniężne wraz z poprawkami proponowanymi przez Komisję Rolnictwa i Przemysłu Spożywczego oraz z dodatkową poprawką zgłoszoną dzisiaj przez posła sprawozdawcę — zechce podnieść rękę.</u>
+ <u xml:id="u-33.10" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-33.11" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Kto głosuje przeciw? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-33.12" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Kto się wstrzymał od glosowania? Również nikt.</u>
+ <u xml:id="u-33.13" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Stwierdzam, że Sejm uchwalił ustawę o przekazywaniu gospodarstw rolnych na własność państwa za rentę i spłaty pieniężne.</u>
+ <u xml:id="u-33.14" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem w całości projektu ustawy o zmianie niektórych przepisów o zaopatrzeniu emerytalnym wraz z poprawkami proponowanymi przez Komisję Pracy i Spraw Socjalnych — zechce podnieść rękę.</u>
+ <u xml:id="u-33.15" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-33.16" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-33.17" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Kto się wstrzymał od głosowania? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-33.18" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Stwierdzam, że Sejm uchwalił ustawę o zmianie niektórych przepisów o zaopatrzeniu emerytalnym.</u>
+ <u xml:id="u-33.19" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem w całości projektu ustawy o zaopatrzeniu inwalidów wojennych i wojskowych oraz ich rodzin wraz z poprawkami proponowanymi przez Komisję Pracy i Spraw Socjalnych — zechce podnieść rękę.</u>
+ <u xml:id="u-33.20" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-33.21" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-33.22" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Kto się wstrzymał od głosowania? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-33.23" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Stwierdzam, że Sejm uchwalił ustawę o zaopatrzeniu inwalidów wojennych i wojskowych oraz ich rodzin.</u>
+ <u xml:id="u-33.24" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Obecnie, w związku z rozpatrzonymi ustawami oraz w celu zgłoszenia wniosków w sprawie zmian w składzie Rady Ministrów, zabierze głos Prezes Rady Ministrów Obywatel Piotr Jaroszewicz.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-34">
+ <u xml:id="u-34.0" who="#PiotrJaroszewicz">Obywatelu Marszałku! Wysoka Izbo! Na posiedzeniu Sejmu w dniu 19 stycznia miałem zaszczyt przedstawić obywatelom posłom dodatkowy program płacowo-socjalny, opracowany z inicjatywy naszej partii i rozpatrzony przez XII Plenum Komitetu Centralnego. Program ten zrodził się z konsekwentnej realizacji polityki wytyczonej w uchwałach VI Zjazdu partii.</u>
+ <u xml:id="u-34.1" who="#PiotrJaroszewicz">I Krajowa Konferencja Partyjna miała wszelkie podstawy, aby stwierdzić, że wysoka dynamika społeczno-gospodarczego rozwoju kraju w latach 1971 — 1973 zapewniła wydatne przekroczenie ustaleń uchwały VI Zjazdu i założeń obecnego planu 5-letniego. Jest on wcielany w życie z przyspieszeniem.</u>
+ <u xml:id="u-34.2" who="#PiotrJaroszewicz">Sukcesy osiągane przez klasę robotniczą, rolników i inteligencję, przez całe społeczeństwo w realizacji polityki — „dla ludzi i przez ludzi” uczyniły możliwe podjęcie dalszych wielce korzystnych dla ludzi pracy miast i wsi decyzji płacowych i socjalnych. Wysoka Izba 19 stycznia br. jednomyślnie zatwierdziła ten program.</u>
+ <u xml:id="u-34.3" who="#PiotrJaroszewicz">Rząd i jego organy wykorzystały minione miesiące do konsekwentnej i terminowej realizacji przyjętych założeń. Pragnę przypomnieć, iż regulacjami płac, połączonymi z odpowiednią zmianą systemów płacowych, objęliśmy w tym roku:</u>
+ <u xml:id="u-34.4" who="#PiotrJaroszewicz">— z dniem 1 lutego br. ponad 500 tysięcy pracowników górnictwa węgla kamiennego, brunatnego i miedzi, kopalń rud, surowców mineralnych, nafty i kamieniołomów;</u>
+ <u xml:id="u-34.5" who="#PiotrJaroszewicz">— w tymże terminie — pracowników urbanistyki i planowania regionalnego;</u>
+ <u xml:id="u-34.6" who="#PiotrJaroszewicz">— z dniem 1 kwietnia br. — ok. 725 tysięcy pracowników transportu lądowego i lotniczego, w tym kierowców oraz pracowników zaplecza i obsługi technicznej transportu samochodowego w całej gospodarce, a także członków drużyn lokomotywowych i konduktorskich oraz robotników grup przewozowych Polskich Kolei Państwowych;</u>
+ <u xml:id="u-34.7" who="#PiotrJaroszewicz">— w tym samym dniu podnieśliśmy płace traktorzystów, kombajnistów i pracowników warsztatowych jednostek gospodarczych kółek rolniczych;</u>
+ <u xml:id="u-34.8" who="#PiotrJaroszewicz">— z dniem 1 czerwca podnosimy płace dla blisko miliona pracowników handlu wewnętrznego i gastronomii.</u>
+ <u xml:id="u-34.9" who="#PiotrJaroszewicz">Zgodnie z ustalonym programem przygotowujemy kolejne operacje płacowe, przewidziane na rok 1974. Jak wiadomo, obejmą one pracowników wielu organizacji rolniczych oraz jednostek geodezyjnych i kartograficznych, a także załogi przemysłu celulozowo-papierniczego i zapałczanego, ceramiki budowlanej, betonów i izolacji budowlanej, pracowników handlu zagranicznego, portów morskich, rybaków morskich i pracowników przedsiębiorstw robót czerpalnych i podwodnych, poważne grupy pracowników kultury i sztuki, pracowników przedsiębiorstw geologicznych, załogi zakładów wodociągów i kanalizacji, ciepłownictwa miejskiego oraz oczyszczania miast i osiedli.</u>
+ <u xml:id="u-34.10" who="#PiotrJaroszewicz">Ponadto, z dniem 1 sierpnia br. uczynimy kolejny krok w kierunku rozwiązania ważnego problemu, jakim są najniższe płace. Zostaną one zwiększone do 1 200 zł miesięcznie, a w dalszej perspektywie będą podnoszone w taki sposób, aby stanowiły nie mniej niż połowę średniej płacy w gospodarce uspołecznionej.</u>
+ <u xml:id="u-34.11" who="#PiotrJaroszewicz">Na rok 1975 przewidujemy podwyżki płac dla pozostałych działów przemysłu drzewnego, dla przemysłu torfowego i wikliniarsko-trzcinowego, dla pozostałych branż przemysłu, których do tego czasu nie obejmą zasady nowego systemu finansowo-ekonomicznego, dla żeglugi śródlądowej i zarządów wodnych. Regulacją obejmiemy także wszystkie drobniejsze, ale wykonujące ważne zadania grupy zatrudnionych, między innymi pracowników akcji letniej dla dzieci i młodzieży.</u>
+ <u xml:id="u-34.12" who="#PiotrJaroszewicz">Rząd podjął także decyzje w sprawie podwyższenia dodatków rodzinnych, z tym że pierwszy etap podwyżki zostanie dokonany z dniem 1 sierpnia 1974 r. kosztem około 3 mld zł w skali rocznej, drugi zaś etap po upływie roku z dniem 1 sierpnia 1975 r. kosztem dalszych 5 mld zł w stosunku rocznym.</u>
+ <u xml:id="u-34.13" who="#PiotrJaroszewicz">Dwuletni program rządowy zamknie — po uwzględnieniu regulacji płac, które wejdą w życie z początkiem 1976 roku — pełny cykl podwyżek płac w całej gospodarce uspołecznionej.</u>
+ <u xml:id="u-34.14" who="#PiotrJaroszewicz">Jednocześnie podjęliśmy szereg decyzji ważnych dla ludności rolniczej. Podwyższyliśmy ceny skupu żywca wołowego oraz ceny skupu buraków cukrowych i rzepaku ze zbiorów bieżącego roku. Jesteśmy w toku realizacji innych punktów programu, które dotyczą rolnictwa.</u>
+ <u xml:id="u-34.15" who="#PiotrJaroszewicz">Na dzisiejszym posiedzeniu Wysoki Sejm rozpatrzył kompleks decyzji, związanych z realizacją dodatkowego programu płacowo-socjalnego. Dotyczą one kwestii o wielkim znaczeniu społecznym. Rozpatrzenie przez Wysoką Izbę rządowego projektu ustawy o funduszu alimentacyjnym i uchwalenie ustaw o przekazywaniu gospodarstw rolnych na własność państwa za rentę i spłaty pieniężne, o zmianie niektórych przepisów o zaopatrzeniu emerytalnym, a także o zaopatrzeniu inwalidów wojennych i wojskowych oraz ich rodzin, stworzy podstawy i warunki prawne dla realizacji ważkich zadań programu socjalnego.</u>
+ <u xml:id="u-34.16" who="#PiotrJaroszewicz">Oznacza to, iż wchodzimy w kolejny etap korzystnego rozwiązywania problemów socjalnych. Wraz z tym kształtujemy i mnożymy nowe, nieodparte dowody serdecznej troski ludowego państwa o warunki życia weteranów walki i pracy, o dostatniejszy byt rodziny, o egzekucję praw należnych matce i dziecku, o bardziej korzystne warunki rozwoju młodego pokolenia.</u>
+ <u xml:id="u-34.17" who="#PiotrJaroszewicz">Troska ta jest nieodłączną cechą naszego ustroju i potwierdzeniem nienaruszalnej zgodności praktycznych działań partii i państwa z ideowymi i społecznymi zasadami socjalizmu.</u>
+ <u xml:id="u-34.18" who="#PiotrJaroszewicz">O konsekwencji, z jaką łączymy w spójną całość intensywny rozwój gospodarki i problematykę socjalną, świadczy niedawna krajowa narada partyjno-państwowo-związkowa na temat dalszej poprawy warunków pracy oraz zakładowej działalności socjalnej i bytowej. Jej wytyczne będziemy konsekwentnie realizować, a systematyczna kontrola ich wykonania dostarczy z pewnością inspiracji do dalszych rozszerzonych działań.</u>
+ <u xml:id="u-34.19" who="#PiotrJaroszewicz">Mamy za sobą pomyślne doświadczenie pierwszego wolnego od pracy dnia — z sześciu, które przewidujemy na obecny rok. Niech mi wolno będzie stwierdzić, że podobnie jak w całym dotychczasowym okresie urzeczywistniania programu VI Zjazdu, twórcza myśl ideowa i nieustanna inicjatywa społeczno-gospodarcza naszej partii pomyślnie zdaje egzamin konfrontacji z praktyką, z rozwojem kraju i odczuciem społeczeństwa.</u>
+ <u xml:id="u-34.20" who="#PiotrJaroszewicz">Nie ma w obecnym działaniu partii i państwa słów bez pokrycia, ani obietnic bez realizacji. Rząd ze swej strony czyni i nadal czynić będzie wszystko, aby w oparciu o coraz lepszą robotę i obywatelską aktywność społeczeństwa przekształcać w rzeczywistość założenia polityki dynamicznego rozwoju społeczno-gospodarczego Polski.</u>
+ <u xml:id="u-34.21" who="#PiotrJaroszewicz">Wysoki Sejmie! Konsekwencją podwyżek płac i świadczeń socjalnych, a także wzrostu dochodów wsi jest wysoka dynamika przychodów pieniężnych ludności.</u>
+ <u xml:id="u-34.22" who="#PiotrJaroszewicz">Szacuje się, że w rezultacie realizacji programu podwyżek i regulacji płac oraz świadczeń socjalnych, a także w wyniku ponadplanowego wzrostu produkcji i wydajności pracy, jak też wzrastających dostaw produktów rolnych, dochody pieniężne ludności wzrosną w 1974 r. łącznie o ok. 27 mld zł w stosunku do planu. Na wzrost ten złożą się następujące pozycje:</u>
+ <u xml:id="u-34.23" who="#PiotrJaroszewicz">Po pierwsze — wzrost płac o ok. 18 mld zł, w tym z tytułu regulacji i podwyżek — 10 mld zł, a z tytułu opłacenia wyższej wydajności pracy i ponadplanowej produkcji 8 mld zł.</u>
+ <u xml:id="u-34.24" who="#PiotrJaroszewicz">Po drugie — wzrost pieniężnych świadczeń socjalnych o ok. 3 mld zł, z czego na dodatkowe wypłaty z tytułu podwyższenia dodatków rodzinnych przypada 1,3 mld zł, a z tytułu podniesienia od 1 sierpnia br. rent i emerytur ok. 1,5 mld zł.</u>
+ <u xml:id="u-34.25" who="#PiotrJaroszewicz">Po trzecie — przychody pieniężne ludności rolniczej będą wyższe w stosunku do planu o blisko 6 mld zł, a w sprzyjających warunkach zwiększonej produkcji towarowej mogą nawet sumę tę przekroczyć.</u>
+ <u xml:id="u-34.26" who="#PiotrJaroszewicz">W tej sytuacji rzeczą niezmiernej wagi jest osiągnięcie właściwej dynamiki wzrostu produkcji materialnej i usług, warunkującej pogłębienie równowagi rynkowej, pokrycie rosnącej siły nabywczej odpowiednią podażą towarów i usług.</u>
+ <u xml:id="u-34.27" who="#PiotrJaroszewicz">Kierując się tą prawidłowością, na krajowej naradzie partyjno-państwowej w lutym br. postawiliśmy odpowiednio zwiększone w stosunku do tegorocznego planu zadania w podstawowych dziedzinach produkcji materialnej. Ich realizacja powinna zapewnić podwyższenie dynamiki wzrostu produkcji przemysłu z planowanych 11,1% do 13%.</u>
+ <u xml:id="u-34.28" who="#PiotrJaroszewicz">Rząd podejmuje zdecydowane działania na rzecz przyspieszenia terminów oddawania do użytku obiektów inwestycyjnych o szczególnym znaczeniu dla gospodarki i zaopatrzenia rynku i osiągania przez nie przewidzianych zdolności produkcyjnych.</u>
+ <u xml:id="u-34.29" who="#PiotrJaroszewicz">Podjęte przez załogi zakładów pracy zobowiązania dotyczące dodatkowej produkcji rynkowej realizowane są pomyślnie. Liczymy nawet na ich przekroczenie. Generalnie pomyślna, choć jeszcze nierównomierna realizacja tegorocznych zadań, łącznie z dodatkowymi, pozwala przewidywać, iż dostawy towarów rynkowych przekroczą wartość 770 mld zł, będą więc wyższe o ponad 90 mld zł od ubiegłorocznych.</u>
+ <u xml:id="u-34.30" who="#PiotrJaroszewicz">Dotyczy to zarówno artykułów żywnościowych, jak i innych towarów, zwłaszcza zaś wyrobów przemysłu lekkiego, elektromaszynowego, drzewnego, materiałów budowlanych i innych. Podjęliśmy również dodatkowy wysiłek dla zwiększenia podaży mięsa i przetworów mięsnych o 20 tys. ton ponad założenia planu. Powinno to zapewnić w 1974 r. w porównaniu z rokiem ubiegłym wzrost spożycia mięsa na jednego mieszkańca o ponad 2 kg przy 1,5 kg wzrostu założonego w planie. Nasilamy także działania zmierzające do szybszego rozwoju usług.</u>
+ <u xml:id="u-34.31" who="#PiotrJaroszewicz">Na kwestie związane z szybkim zwiększaniem produkcji na rynek, nie tylko pod względem ilościowym, lecz przede wszystkim pod względem asortymentów i jakości, wyostrzyliśmy uwagę wszystkich resortów, wszystkich jednostek gospodarczych i załóg, aparatu handlu wewnętrznego i sfery usług. Nie wszędzie waga tego zadania jest należycie doceniana. Systematycznie prowadzimy więc i nadal będziemy prowadzić kontrolę realizacji tych zadań i surowo traktować wypadki zaniedbań w tej ważnej dziedzinie. Wykonanie zadań produkcji i usług dla rynku będzie ważnym kryterium oceny tegorocznej pracy zakładów produkcyjnych.</u>
+ <u xml:id="u-34.32" who="#PiotrJaroszewicz">Obywatele Posłowie! Dynamika wzrostu produkcji materialnej jest w coraz większej mierze uzależniona od rozwoju międzynarodowych powiązań gospodarczych naszego kraju.</u>
+ <u xml:id="u-34.33" who="#PiotrJaroszewicz">Aktywnie wykorzystujemy rozwijającą się współpracę międzynarodową, szybko rosnące obroty handlu zagranicznego i możliwości uzyskania korzystnych kredytów dla poszerzenia i modernizowania naszej bazy wytwórczej oraz osiągania tą drogą wydatnej poprawy nowoczesności i jakości produkcji zarówno wytwarzanych przez nas maszyn, urządzeń i innych dóbr inwestycyjnych, jak i artykułów rynkowych.</u>
+ <u xml:id="u-34.34" who="#PiotrJaroszewicz">Drugi główny kierunek naszego działania — to zapewnienie niezbędnego dla gospodarki importu surowców i materiałów, pełne pokrycie pod tym względem potrzeb szybko rosnącej produkcji. Problemy te rozwiązujemy pomyślnie, przede wszystkim w ramach naszych zacieśnianych stale stosunków ze Związkiem Radzieckim i innymi socjalistycznymi krajami.</u>
+ <u xml:id="u-34.35" who="#PiotrJaroszewicz">Jednakże część potrzeb surowcowo-materiałowych musimy zaspokajać w ramach importu z krajów kapitalistycznych. Napotykamy tutaj wiele trudności związanych z oddziaływaniem kryzysu paliwowo-energetycznego i walutowego oraz jego różnorodnymi implikacjami.</u>
+ <u xml:id="u-34.36" who="#PiotrJaroszewicz">Pragnę poinformować obywateli posłów, że w związku z tą sytuacją ustaliliśmy w całej gospodarce poważne dodatkowe zadania o wartości około 20 mld zł, dotyczące zwiększenia produkcji eksportowej oraz wprowadzenia doraźnych ograniczeń w imporcie, który powinien objąć tylko to, co jest rzeczywiście nieodzowne dla realizacji ustalonych zadań. Zwiększyliśmy także wymagania i obowiązki związane z poprawą opłacalności handlu zagranicznego.</u>
+ <u xml:id="u-34.37" who="#PiotrJaroszewicz">Praktyka ostatnich miesięcy dowiodła, iż zadania te stają się realne, jeżeli podchodzi się do nich z inicjatywą w sposób przemyślany i konsekwentny. Podejmujemy wszechstronne wysiłki, aby decyzja Rady Ministrów o korekcie planu handlu zagranicznego została wykonana, co przyczyni się do umocnienia zewnętrznej równowagi gospodarczej państwa.</u>
+ <u xml:id="u-34.38" who="#PiotrJaroszewicz">Generalnym warunkiem urzeczywistnienia postanowień I Krajowej Konferencji Partyjnej jest także szybka i wszechstronna poprawa efektywności gospodarowania we wszystkich dziedzinach i na wszystkich szczeblach. Rząd podjął w tym kierunku zespół decyzji, które zaczynają przynosić efekty.</u>
+ <u xml:id="u-34.39" who="#PiotrJaroszewicz">Szczególną wagę przywiązujemy do konsekwentnej racjonalizacji gospodarki paliwami. surowcami i materiałami. Stanowią one w dotychczasowym układzie kosztów produkcji główną pozycję — tutaj mamy największe rezerwy. Ich wykorzystanie wymaga zarówno wdrażania surowego reżimu oszczędności, jak i stosowania bardziej nowoczesnych rozwiązań proponowanych przez myśl naukową i techniczną projektantów i konstruktorów.</u>
+ <u xml:id="u-34.40" who="#PiotrJaroszewicz">Wprowadzany w życie program oszczędności paliw, energii, surowców i materiałów obejmuje przedsięwzięcia konieczne dla ochrony gospodarki przed konsekwencjami gwałtownego wzrostu cen na paliwa i surowce na rynkach kapitalistycznych.</u>
+ <u xml:id="u-34.41" who="#PiotrJaroszewicz">Skoncentrowaliśmy uwagę na właściwym wykorzystaniu zapasów oraz na uzyskaniu dodatkowych oszczędności, zwłaszcza paliw płynnych, wyrobów hutniczych, cementu oraz innych deficytowych surowców i materiałów z importu.</u>
+ <u xml:id="u-34.42" who="#PiotrJaroszewicz">Obniżka kosztów materiałowych uzyskana w 1973 r. oraz ocena rezerw uzasadniły powiększenie zadań w tej dziedzinie o około 1/3 w stosunku do planu. Obniżka kosztów materiałowych w przemyśle powinna osiągnąć w bieżącym roku co najmniej 2% wobec 1,5% w ubiegłym roku.</u>
+ <u xml:id="u-34.43" who="#PiotrJaroszewicz">Liczymy na lepsze wykorzystanie surowców wtórnych i odpadów.</u>
+ <u xml:id="u-34.44" who="#PiotrJaroszewicz">Ważny kierunek walki o poprawę efektywności, to racjonalizacja gospodarowania zasobami pracy. Jest to nieodparty wymóg obecnego okresu, dyktowany zarówno nową sytuacją na rynku pracy, jak i narastającymi zmianami w strukturze demograficznej.</u>
+ <u xml:id="u-34.45" who="#PiotrJaroszewicz">Na szczególne podkreślenie zasługuje pozytywny fakt. Oto w porównaniu z analogicznym okresem ub. roku wysoką dynamikę wzrostu produkcji przemysłowej osiągamy dziś przy znacznie mniejszym wzroście zatrudnienia (2,8% w br. wobec 4,2% w ub. roku) oraz przy znacznie szybszym wzroście wydajności pracy (10,1% w br. wobec 7,7% w ub. roku). W wyniku tego, w przyroście produkcji coraz większą rolę zaczyna odgrywać wzrost wydajności pracy. W ciągu 4 miesięcy br. jego udział w przyroście produkcji wyniósł 80,6% — był więc nieco wyższy od założonego w planie, i o około 15 punktów wyższy od osiąganego w toku 3 lat ubiegłych. Jest to możliwe dzięki szybkiej poprawie technicznego uzbrojenia pracy oraz usprawnieniom organizacyjnym. Decyduje jednak wysoka dyscyplina produkcyjna na gruncie aprobaty programu VI Zjazdu i powszechnego poparcia słusznej, służącej ludziom pracy polityki partii i państwa.</u>
+ <u xml:id="u-34.46" who="#PiotrJaroszewicz">Mamy w kraju klimat społeczno-polityczny, który sprzyja konsekwentnej realizacji zasad racjonalnego zatrudnienia, ustalonych przez IX Plenum KC PZPR. Będziemy konsekwentnie iść po tej drodze. Tworząc gwarancje pełnego zatrudnienia, troszczymy się o to, aby zwiększać je tylko w zgodności z rzeczywistymi potrzebami i w myśl zasad dobrego gospodarowania.</u>
+ <u xml:id="u-34.47" who="#PiotrJaroszewicz">Stoimy przed zadaniem podniesienia dyscypliny pracy oraz ograniczenia fluktuacji, która wywiera zdecydowanie negatywny wpływ na stosunki w zakładach, na poziom pracy, a szczególnie na jakość produkcji. W walce z tym zjawiskiem konieczne jest stosowanie również środków administracyjnych, służących egzekwowaniu zasad racjonalnej gospodarki zasobami pracowniczymi. Chodzi jednak o to, aby o powszechnym przestrzeganiu tych zasad decydowało świadome, gospodarskie podejście wszystkich ogniw zarządzania i administracji, aktywu i załóg.</u>
+ <u xml:id="u-34.48" who="#PiotrJaroszewicz">Wysoka Izbo! Krok za krokiem wcielamy w życie ideę i strategię społeczno-gospodarczego programu VI Zjazdu partii.</u>
+ <u xml:id="u-34.49" who="#PiotrJaroszewicz">Praktyka — ten najlepszy sprawdzian wszystkich założeń — wystawia jednoznaczne świadectwo słuszności i owocności tej polityki. Dzisiejsze decyzje Wysokiego Sejmu będą kolejnym etapem na drodze ku wytkniętym celom.</u>
+ <u xml:id="u-34.50" who="#PiotrJaroszewicz">Rząd jest przekonany, że w świadomości ogromnego dorobku 30-lecia, w poczuciu dumy i satysfakcji z dokonanego wspólnie dzieła, nasz naród uczyni wszystko, aby rok wielkiego jubileuszu zamknąć jak najlepszymi rezultatami pracy dla dobra ojczyzny i pomyślności wszystkich obywateli, dla dobra pokoju i socjalizmu.</u>
+ <u xml:id="u-34.51" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ <u xml:id="u-34.52" who="#PiotrJaroszewicz">Obywatele Posłowie! Zgodnie z zapowiedzią Obywatela Marszałka, pragnę obecnie przedstawić Wysokiej Izbie propozycje zmian w składzie Rady Ministrów:</u>
+ <u xml:id="u-34.53" who="#PiotrJaroszewicz">Po pierwsze — wnoszę o powołanie ob. posła Franciszka Szlachcica, członka Biura Politycznego KC PZPR na stanowisko wiceprezesa Rady Ministrów.</u>
+ <u xml:id="u-34.54" who="#PiotrJaroszewicz">Po drugie — wnoszę o powołanie ob. Kazimierza Kąkola na stanowisko Ministra w składzie Rady Ministrów PRL. Jako członek Rządu będzie się on zajmował problemami polityki wyznaniowej. Jak obywatelom posłom wiadomo, uprzednio powołałem ob. Kazimierza Kąkola na stanowisko Kierownika Urzędu d/s Wyznań.</u>
+ <u xml:id="u-34.55" who="#PiotrJaroszewicz">Wysoka Izbo! W ostatnich latach władze naszego państwa uczyniły wiele dla polepszenia stosunków z kościołem katolickim z myślą o tym, by mogły się one rozwijać w atmosferze wzajemnego zrozumienia i tolerancji, w atmosferze poszanowania dla Polski Ludowej.</u>
+ <u xml:id="u-34.56" who="#PiotrJaroszewicz">Dla pogłębienia tych procesów w programie prac Rządu przewiduję podniesienie rangi Urzędu d/s Wyznań jako ważnego organu rządowego, tworząc mu lepsze możliwości dla bardziej efektywnej pracy, skutecznego działania i kontaktów z hierarchią kościoła katolickiego oraz przedstawicielami innych wyznań.</u>
+ <u xml:id="u-34.57" who="#PiotrJaroszewicz">Działamy i nadal konsekwentnie działać będziemy na rzecz umocnienia jedności naszego społeczeństwa; stwarzamy warunki dla wszechstronnej jego aktywności. Każdy obywatel, niezależnie od stosunku do religii, ma prawo do satysfakcji z ogromu materialnych i duchowych dokonań w okresie 30 lat socjalistycznego budownictwa, dokonań, które przyniosły rozkwit naszej ojczyzny; wysoką jej pozycję w świecie i pomyślność Polakom.</u>
+ <u xml:id="u-34.58" who="#PiotrJaroszewicz">Wielkiej sprawie jedności narodu i lepszej przyszłości socjalistycznej Polski służą, i jestem przekonany, że niezłomnie służyć będą wszyscy patrioci, bez względu na różnice światopoglądów czy wyznań. Stanowi to niezmienną podstawę polityki Rządu w dążeniu do pełnej normalizacji stosunków z kościołem katolickim.</u>
+ <u xml:id="u-34.59" who="#PiotrJaroszewicz">Dobro socjalistycznej Polski jako całości jest dla nas wszystkich, jej obywateli, bez żadnego wyjątku, najwyższym prawem. Dziękuję.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-35">
+ <u xml:id="u-35.0" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Dziękuję Obywatelowi Premierowi.</u>
+ <u xml:id="u-35.1" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Przystępujemy do punktu 6 porządku dziennego: Zmiany w składzie Rady Ministrów i Rady Państwa.</u>
+ <u xml:id="u-35.2" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">W związku z przedstawionymi przez Obywatela Prezesa Rady Ministrów wnioskami w tej sprawie — czy kto z Obywateli Posłów pragnie zabrać głos?</u>
+ <u xml:id="u-35.3" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Nikt się nie zgłasza.</u>
+ <u xml:id="u-35.4" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Przypominam, że zgodnie z art. 51 regulaminu — Sejm powołuje i odwołuje członków Rządu zwykłą większością głosów, w obecności co najmniej połowy ogólnej liczby posłów.</u>
+ <u xml:id="u-35.5" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Stwierdzam, że na posiedzeniu obecnych jest więcej niż połowa ogólnej liczby posłów.</u>
+ <u xml:id="u-35.6" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Przystępujemy zatem do głosowania.</u>
+ <u xml:id="u-35.7" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Proponuję, aby Sejm podjął następujące uchwały:</u>
+ <u xml:id="u-35.8" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Uchwała pierwsza:</u>
+ <u xml:id="u-35.9" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">„Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej na podstawie art. 29 ust. 1 Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej — powołuje obywatela Franciszka Szlachcica na stanowisko wiceprezesa Rady Ministrów”.</u>
+ <u xml:id="u-35.10" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem powyższej uchwały — zechce podnieść rękę.</u>
+ <u xml:id="u-35.11" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-35.12" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Kto głosuje przeciw? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-35.13" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Kto się wstrzymał od głosowania? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-35.14" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Uchwała druga:</u>
+ <u xml:id="u-35.15" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">„Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej na podstawie art. 29 ust. 1 Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej powołuje obywatela Kazimierza Kąkola na stanowisko Ministra w składzie Rady Ministrów”.</u>
+ <u xml:id="u-35.16" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem powyższej uchwały — zechce podnieść rękę.</u>
+ <u xml:id="u-35.17" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-35.18" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-35.19" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Kto się wstrzymał od głosowania? 4 osoby.</u>
+ <u xml:id="u-35.20" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Stwierdzam, że Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej powołał obywatela Franciszka Szlachcica na stanowisko wiceprezesa Rady Ministrów i obywatela Kazimierza Kąkola na stanowisko Ministra w składzie Rady Ministrów.</u>
+ <u xml:id="u-35.21" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Obywatele Posłowie! Do Prezydium Sejmu wpłynęło pismo od Przewodniczącego Rady Państwa PRL, w którym obywatel Przewodniczący wnosi, aby Sejm w związku z powołaniem obywatela Franciszka Szlachcica na stanowisko wiceprezesa Rady Ministrów rozpatrzył odwołanie go ze stanowiska członka Rady Państwa.</u>
+ <u xml:id="u-35.22" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Czy ktoś z Obywateli Posłów pragnie w związku z tym zabrać głos?</u>
+ <u xml:id="u-35.23" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Nikt się nie zgłasza.</u>
+ <u xml:id="u-35.24" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Proponuję, aby Wysoki Sejm podjął uchwałę następującej treści:</u>
+ <u xml:id="u-35.25" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">„Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej — na podstawie art. 24 ust. 1 Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej — odwołuje obywatela Franciszka Szlachcica ze stanowiska członka Rady Państwa”.</u>
+ <u xml:id="u-35.26" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Kto z Obywateli Posłów jest za powyższą uchwałą — proszę o podniesienie ręki.</u>
+ <u xml:id="u-35.27" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-35.28" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-35.29" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Kto się wstrzymał od głosowania? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-35.30" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Stwierdzam, że Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej odwołał obywatela Franciszka Szlachcica ze stanowiska członka Rady Państwa.</u>
+ <u xml:id="u-35.31" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Przystępujemy do punktu 7 porządku dziennego: Interpelacje i zapytania poselskie.</u>
+ <u xml:id="u-35.32" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Informuję, że do Prezydium Sejmu wpłynęła interpelacja posła Romana Maćkowskiego do Prezesa Rady Ministrów w sprawie rozwoju kultury fizycznej.</u>
+ <u xml:id="u-35.33" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Prezydium Sejmu skierowało interpelację do adresata.</u>
+ <u xml:id="u-35.34" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Obecnie przystępujemy do wysłuchania odpowiedzi na interpelację.</u>
+ <u xml:id="u-35.35" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">W swojej interpelacji poseł Roman Maćkowski stwierdza, że istnieją dysproporcje w upowszechnianiu kultury fizycznej i rozwoju sportu masowego na terenie kraju. Ważne jest w szczególności zdaniem interpelującego — zapewnienie lepszych warunków dla organizacji ruchu sportowego w małych środowiskach miejskich i wiejskich. W związku z tym interpelant zapytuje:</u>
+ <u xml:id="u-35.36" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">— jakie dotychczas podjęto kroki i jakie są zamierzenia dla likwidacji istniejących dysproporcji w rozwoju sportu i kultury fizycznej przez bardziej równomierne rozmieszczenie kadr wychowania fizycznego oraz rozdział środków preferujących tereny zaniedbane w urządzenia sportowe?</u>
+ <u xml:id="u-35.37" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">W celu udzielenia odpowiedzi na powyższą interpelację z upoważnienia Prezesa Rady Ministrów zabierze głos Przewodniczący Głównego Komitetu Kultury Fizycznej i Turystyki obywatel Bolesław Kapitan.</u>
+ <u xml:id="u-35.38" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Przewodniczący GKKFiT</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-36">
+ <u xml:id="u-36.0" who="#BoleslawKapitan">Obywatelu Marszałku! Wysoka Izbo! Obywatel poseł Roman Maćkowski zwrócił się do Prezesa Rady Ministrów z interpelacją w sprawie podejmowanych przez Rząd działań, zmierzających do likwidacji istniejących dysproporcji w dziedzinie rozwoju sportu i kultury fizycznej.</u>
+ <u xml:id="u-36.1" who="#BoleslawKapitan">Z upoważnienia obywatela Prezesa Rady Ministrów mam zaszczyt wyjaśnić, co następuje:</u>
+ <u xml:id="u-36.2" who="#BoleslawKapitan">Rząd podziela wyrażony w interpelacji pogląd, że w rozwoju sportu i kultury fizycznej są jeszcze znaczne dysproporcje. Dotyczą one zwłaszcza stopnia nasycenia poszczególnych terenów w wysoko kwalifikowane kadry i urządzenia sportowo-rekreacyjne, a także wysokości środków finansowych, przeznaczanych na rozwój kultury fizycznej.</u>
+ <u xml:id="u-36.3" who="#BoleslawKapitan">Przyczyny tych negatywnych zjawisk są złożone, dotyczą różnych uwarunkowań, zwłaszcza nierównomiernego, społeczno-ekonomicznego i kulturalnego rozwoju poszczególnych regionów w przeszłości.</u>
+ <u xml:id="u-36.4" who="#BoleslawKapitan">W Polsce Ludowej zrobiono wiele, ażeby ten stan zmienić. Dopiero w warunkach budownictwa socjalistycznego spełniony został postulat powszechnego dostępu do kultury fizycznej. Jakbyśmy bowiem nie patrzyli na występujące jeszcze braki, trudno nie zauważyć, że już dzisiaj 110 milionów statystycznych osób uczestniczy corocznie w różnych formach aktywnego wypoczynku i turystyki, że ok. 16% ogółu obywateli zrzeszają organizacje sportowo-turystyczne, że nieustannie rozwija się produkcja sprzętu sportowego, że zwiększa się liczba absolwentów wyższych uczelni wychowania fizycznego, że trwa i rozwija się budownictwo sportowe.</u>
+ <u xml:id="u-36.5" who="#BoleslawKapitan">Proces niwelowania dysproporcji trwa.</u>
+ <u xml:id="u-36.6" who="#BoleslawKapitan">Przełomowe znaczenie dla działalności na rzecz dalszego dynamicznego rozwoju kultury fizycznej miały wytyczne Biura Politycznego KC PZPR oraz uchwały Rady Ministrów z 1973 roku. Decyzje kierownictwa partii i Rządu zapoczątkowały nowy etap działalności w tej dziedzinie oraz przyspieszyły sprecyzowanie zadań. Zadania te zostały określone w projekcie programu rozwoju kultury fizycznej i turystyki w latach 1976 — 1990, który znajduje się w końcowej fazie uzgodnień międzyresortowych.</u>
+ <u xml:id="u-36.7" who="#BoleslawKapitan">Wysoki Sejmie! Pełna likwidacja występujących jeszcze dysproporcji w rozwoju kultury fizycznej może i powinna nastąpić przez odpowiednią politykę w dziedzinie budownictwa sportowo-rekreacyjnego, kształcenia i zatrudnienia kadr oraz rozdziału środków finansowych. Pozwolę sobie poinformować Wysoką Izbę, że w każdej z tych dziedzin realizujemy konkretny program działania.</u>
+ <u xml:id="u-36.8" who="#BoleslawKapitan">Ustalone zostały nowe wskaźniki zagospodarowania kraju w zakresie urządzeń sportowo-rekreacyjnych, jednolite dla wszystkich regionów. W wyniku realizacji tego programu powinniśmy uzyskać w przyszłości następujący stan zagospodarowania:</u>
+ <u xml:id="u-36.9" who="#BoleslawKapitan">— w większych aglomeracjach 1 pływalnia kryta na 50 tys. mieszkańców oraz otwarta — na 30 tys., a także 1 sala gimnastyczno-sportowa na 18 tys. mieszkańców;</u>
+ <u xml:id="u-36.10" who="#BoleslawKapitan">— w miastach powiatowych przynajmniej 1 sala gimnastyczno-sportowa, 1 boisko, 1 pływalnia ogólnodostępna;</u>
+ <u xml:id="u-36.11" who="#BoleslawKapitan">— w gminach zestaw urządzeń terenowych oraz niektóre elementy kubaturowe (siłownie, baseny na wodach naturalnych i inne), w ścisłym organizacyjnym i lokalizacyjnym powiązaniu ze szkołami;</u>
+ <u xml:id="u-36.12" who="#BoleslawKapitan">— na terenie wszystkich miejskich osiedli mieszkaniowych budowę i rozbudowę prostych urządzeń rekreacyjnych, przyjmując 1,5 m^2^ na jednego mieszkańca.</u>
+ <u xml:id="u-36.13" who="#BoleslawKapitan">W nowym budownictwie sportowo-rekreacyjnym preferujemy przede wszystkim te tereny, które odczuwają największe braki w tej dziedzinie. W tym roku podjęliśmy m.in. decyzje w sprawie budowy kompleksu urządzeń sportowych w Białymstoku, Koszalinie, Lublinie, Rzeszowie, Zielonej Górze, Olsztynie i innych większych ośrodkach.</u>
+ <u xml:id="u-36.14" who="#BoleslawKapitan">Pragnę jednak podkreślić, że rozmieszczenie urządzeń sportowych w kraju zależne jest nie tylko od planowej działalności organów rządowych, ale także od konkretnych inicjatyw terenowych oraz od możliwości wykonawczych, jakie istnieją w poszczególnych środowiskach i regionach.</u>
+ <u xml:id="u-36.15" who="#BoleslawKapitan">Zintensyfikowaliśmy działania w dziedzinie szkolenia kadr, w rezultacie czego w ciągu tylko ostatniego roku stan liczbowy studentów zwiększył się z 6 tys. do ponad 10 tys. osób. Otworzyliśmy, zgodnie z inicjatywą terenu i jego potrzebami aż 15 punktów konsultacyjnych, m.in. w Kielcach, Łodzi, Białymstoku i Rzeszowie oraz w innych miejscowościach. W bieżącym roku studia wychowania fizycznego ukończy około 1,5 tys. osób wobec 900 absolwentów roku ubiegłego. Pozytywnym zjawiskiem jest fakt, że coraz więcej studentów pochodzi z terenów odczuwających szczególny brak specjalistów wysoko kwalifikowanych wychowania fizycznego.</u>
+ <u xml:id="u-36.16" who="#BoleslawKapitan">Zakładamy dalsze rozszerzenie działań w zakresie kształcenia kadr tak, by do 1990 roku wykształcić ponad 40 tys. magistrów wychowania fizycznego. Realizacja przedstawionego zadania będzie miała duże znaczenie dla harmonijnego rozwoju kultury fizycznej w całym kraju.</u>
+ <u xml:id="u-36.17" who="#BoleslawKapitan">Co się tyczy środków finansowych, a zwłaszcza proponowanego przez obywatela posła Maćkowskiego ich rozdziału, który by preferował tereny zaniedbane, to pragnę podkreślić, iż właśnie taka idea była głównym motywem reformy finansowej, wytyczonej przez Biuro Polityczne KC partii, oraz zapoczątkowanej uchwałą Rządu w sprawie utworzenia z dniem 1 stycznia br. terenowych funduszów rozwoju kultury fizycznej. Fundusze te zostały oddane do dyspozycji wojewodów, prezydentów miast i naczelników powiatów właśnie na potrzeby związane z realizacją lokalnych planów rozwoju kultury fizycznej.</u>
+ <u xml:id="u-36.18" who="#BoleslawKapitan">Zgrupowanie środków finansowych i dyspozycja nimi na każdym szczeblu administracji, stwarzają po okresie dotychczasowego rozdrobnienia i braku koordynacji nową i realną szansę dla organów administracji terenowej w rozwoju wychowania fizycznego, sportu i rekreacji ruchowej.</u>
+ <u xml:id="u-36.19" who="#BoleslawKapitan">Skoncentrowano już potrzebne środki budżetowe i pozabudżetowe, znajdujące się w bezpośredniej dyspozycji organów administracji państwowej. O wiele trudniej, niestety, gromadzi się środki uzyskiwane z wpłat zakładów pracy, spółdzielczości i innych instytucji. Jest to wielki, aktualny na dzisiaj dla nas problem.</u>
+ <u xml:id="u-36.20" who="#BoleslawKapitan">Spodziewamy się, że jednolity system finansowania rozwoju kultury fizycznej umożliwi prawidłowy podział środków oraz znacznie zniweluje występujące jeszcze dysproporcje. Z kolei jednolite finansowanie sportu wyczynowego przez Polską Federację Sportu i wojewódzkie federacje stwarza realne szanse sprawiedliwego podziału środków przeznaczonych na ten cel. Jest to jednak dopiero pierwszy rok finansowania według nowych zasad. Na pełne wyniki reformy musimy więc jeszcze poczekać.</u>
+ <u xml:id="u-36.21" who="#BoleslawKapitan">Ze swej strony pragnę złożyć zapewnienie, iż dołożymy starań, by słuszne zamierzenia dotyczące nowej polityki finansowej, dostosowanej do potrzeb terenowych, zostały zrealizowane w całej rozciągłości. Zależeć to jednak będzie w dużym stopniu od zaangażowania terenowych organów administracji państwowej oraz zakładów pracy, związków zawodowych i innych instytucji.</u>
+ <u xml:id="u-36.22" who="#BoleslawKapitan">Realizując zadania w dziedzinie upowszechnienia kultury fizycznej, nie zapominamy o potrzebach sportu wyczynowego. Nie podzielamy poglądu przeciwstawiającego sport wyczynowy powszechnej kulturze fizycznej. Uważamy bowiem, że dobra pozycja sportu polskiego we współzawodnictwie międzynarodowym zależy przede wszystkim od stopnia upowszechnienia kultury fizycznej.</u>
+ <u xml:id="u-36.23" who="#BoleslawKapitan">Podstawowe znaczenie dla stanu obecnego i przyszłości kultury fizycznej ma wychowanie fizyczne dzieci i młodzieży w szkołach wszystkich typów. W tej sprawie zostały podjęte zasadnicze decyzje. Mam tu zwłaszcza na myśli uchwałę Rady Ministrów, ustalającą sukcesywne zwiększanie wymiaru zajęć wychowania fizycznego w szkołach — z 2 do 6 godzin tygodniowo. Realizacja tej decyzji oraz uchwały sejmowej w sprawie reformy systemu oświaty w Polsce — podniesie wydatnie stan zdrowotności oraz sprawności fizycznej naszej młodzieży.</u>
+ <u xml:id="u-36.24" who="#BoleslawKapitan">Wysoka Izbo! Zainteresowanie Wysokiego Sejmu, zwłaszcza zaś sejmowej Komisji Zdrowia i Kultury Fizycznej sprawami rozwoju sportu, wychowania fizycznego i rekreacji stanowi istotną pomoc w rozwiązywaniu naszych codziennych spraw i problemów, niekiedy bardzo złożonych.</u>
+ <u xml:id="u-36.25" who="#BoleslawKapitan">Niechaj wolno mi będzie wyrazić głębokie przekonanie, iż najbliższe lata przyniosą dalszy zdecydowany postęp we wszystkich formach kultury fizycznej, że Polska Ludowa stanie się jednym z najnowocześniejszych państw również i w tej dziedzinie życia. Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-36.26" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-37">
+ <u xml:id="u-37.0" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Dziękuję obywatelowi Przewodniczącemu Bolesławowi Kapitanowi.</u>
+ <u xml:id="u-37.1" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Czy w tej sprawie ktoś z Obywateli Posłów pragnie zabrać głos?</u>
+ <u xml:id="u-37.2" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Nikt się nie zgłasza.</u>
+ <u xml:id="u-37.3" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Wobec tego sprawę interpelacji posła Romana Maćkowskiego uważam za wyczerpaną.</u>
+ <u xml:id="u-37.4" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Równocześnie informuję Wysoką Izbę, że do Prezydium Sejmu wpłynęło zapytanie posła Franciszka Kociemskiego do Ministra Oświaty i Wychowania, dotyczące realizacji uchwały Sejmu z dnia 13 października 1973 r. w sprawie systemu edukacji narodowej.</u>
+ <u xml:id="u-37.5" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Prezydium Sejmu skierowało to zapytanie do adresata.</u>
+ <u xml:id="u-37.6" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Zapytanie posła Franciszka Kociemskiego ma następujące brzmienie:</u>
+ <u xml:id="u-37.7" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">„W październiku ubiegłego roku Sejm PRL podjął uchwałę w sprawie systemu edukacji narodowej. Sejm, aprobując zasadnicze kierunki reformy zakładającej wprowadzenie powszechnej 10-letniej szkoły średniej, akceptował jednocześnie program prac przedstawiony w wystąpieniu Ministra Oświaty i Wychowania. Ich zakres tematyczny jest bardzo szeroki i nakłada szereg obowiązków nie tylko na agendy resortu oświaty i wychowania oraz szkoły, ale także na inne resorty, wyższe uczelnie i ogniwa administracji terenowej, które Sejm zobowiązał do współdziałania w przygotowaniu warunków do realizacji uchwały.</u>
+ <u xml:id="u-37.8" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Zwracam się do obywatela Ministra Oświaty i Wychowania z zapytaniem:</u>
+ <u xml:id="u-37.9" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">— jakie poczynania zostały już podjęte zarówno w centralnych, jak i w terenowych ogniwach administracji?</u>
+ <u xml:id="u-37.10" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">— jak przebiega kształcenie i doskonalenie kadry nauczycielskiej?</u>
+ <u xml:id="u-37.11" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">— jak przedstawia się stan zaawansowania prac programowych oraz badań nad ukształtowaniem optymalnej sieci i typów szkół?</u>
+ <u xml:id="u-37.12" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">— jak daleko zaawansowane są przygotowania do rozszerzenia sieci szkół gminnych w nowym roku szkolnym?” Odpowiedzi na powyższe pytania udzieli Minister Oświaty i Wychowania obywatel Jerzy Kuberski.</u>
+ <u xml:id="u-37.13" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Minister Oświaty i Wychowania</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-38">
+ <u xml:id="u-38.0" who="#JerzyKuberski">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Obywatel poseł Franciszek Kociemski skierował pod moim adresem pytanie w sprawie stanu realizacji uchwały Sejmu z dnia 13 października 1973 r., odnoszącej się do systemu edukacji narodowej, która to uchwała Sejmu podjęta w 200-lecie Komisji Edukacji Narodowej, odbiła się szerokim, pozytywnym echem w społeczeństwie.</u>
+ <u xml:id="u-38.1" who="#JerzyKuberski">Odpowiadając na pytania ob. posła, informuję Wysoki Sejm, że w dniu 8 marca br. Biuro Polityczne Komitetu Centralnego PZPR i Prezydium Rządu podjęły decyzje o etapach realizacji reformy szkolnej.</u>
+ <u xml:id="u-38.2" who="#JerzyKuberski">W oparciu o te decyzje, Ministerstwo Oświaty i Wychowania przygotowało szczegółowe harmonogramy prac dla każdego szczebla administracji oświatowej.</u>
+ <u xml:id="u-38.3" who="#JerzyKuberski">Wysoki Sejmie! Jednym z najtrudniejszych zadań, jakie nas czekają w związku z reformą szkolną, będzie sformułowanie koncepcji programowej 10-letniej szkoły.</u>
+ <u xml:id="u-38.4" who="#JerzyKuberski">W projektowanej koncepcji programowej szkoły 10-letniej zamierzamy odejść od ukształtowanego wieloletnią tradycją układu koncentrycznego i przejść na nauczanie w układzie liniowym w zasadzie we wszystkich przedmiotach.</u>
+ <u xml:id="u-38.5" who="#JerzyKuberski">Obok tego czeka nas gruntowna przebudowa treści i metod nauczania. Jest to zespół prac o fundamentalnym znaczeniu dla przyszłej szkoły średniej.</u>
+ <u xml:id="u-38.6" who="#JerzyKuberski">Wokół tych problemów intensywnie koncentruje się praca Ministerstwa Oświaty i Wychowania, kuratoriów, inspektoratów szkolnych i instytutów naukowo-badawczych, a także wyższych uczelni.</u>
+ <u xml:id="u-38.7" who="#JerzyKuberski">To decydujące dla reformy zadanie musimy wykonać w ciągu najbliższych dwóch lat. Równolegle z opracowywaniem koncepcji programów poszczególnych szczebli nauczania i przedmiotów, będziemy sprawdzali poprzez szereg eksperymentów przyjęte założenia. Stoimy na stanowisku, że założenia programowe muszą być poddane gruntownemu sprawdzeniu, nim zostaną wdrożone powszechnie.</u>
+ <u xml:id="u-38.8" who="#JerzyKuberski">W pracach nad przygotowaniem reformy zasadnicze miejsce przypadnie opracowaniu nowoczesnej koncepcji kształcenia zawodowego. Aktualnie, prace zostały rozpoczęte we współdziałaniu z zainteresowanymi ministerstwami.</u>
+ <u xml:id="u-38.9" who="#JerzyKuberski">Ważnym zadaniem będzie sformułowanie od podstaw koncepcji programowej dwuletniej szkoły specjalizacji kierunkowej. Ten obszar prac, który mamy do wykonania, przypadnie na najbliższe dwa lata i będzie miał decydujące znaczenie dla sformułowania koncepcji programowej reformy szkolnej.</u>
+ <u xml:id="u-38.10" who="#JerzyKuberski">W toku dotychczasowych prac Ministerstwo Oświaty i Wychowania systematycznie informowało sejmową Komisję Oświaty i Wychowania o ich przebiegu.</u>
+ <u xml:id="u-38.11" who="#JerzyKuberski">Wysoki Sejmie! Podstawowym warunkiem dobrego przygotowania reformy jest doskonalenie obecnego systemu oświaty i wychowania. Chciałbym przedstawić w tym miejscu niektóre bieżące prace, poprzedzające reformę szkolną.</u>
+ <u xml:id="u-38.12" who="#JerzyKuberski">Obecny rok szkolny jest pierwszym rokiem realizowania koncepcji zbiorczych szkół gminnych. Zorganizowane zostały 723 szkoły gminne. W ciągu tego roku spotkaliśmy się z licznymi przykładami inicjatyw społecznych, wspierających to ważne przedsięwzięcie. Szkoły te pracują pomyślnie i na tyle lepiej i skuteczniej, że już dziś słuszność powołania szkół gminnych nie budzi zastrzeżeń.</u>
+ <u xml:id="u-38.13" who="#JerzyKuberski">Informuję Wysoką Izbę, że w związku z powołaniem szkół zbiorczych, zmniejszyła się, i to bardzo znacznie, liczba szkół, które traktujemy w naszym systemie oświaty jako mało wydajne. Tak np. w roku szkolnym 1972/ 1973 było w Polsce 4,5 tys. szkół o jednym nauczycielu. W tym roku liczba ta zmalała do 2 tysięcy. W poprzednim roku szkolnym było w Polsce szkół o 2 nauczycielach 643. Dziś jest ich 334. W ubiegłym roku szkolnym było szkół o 4 nauczycielach 2 751, w tym roku jest ich 1 946. W ubiegłym roku było 2 000 szkół o 5 nauczycielach, w tym roku jest ich 1 300. A jednocześnie, w ubiegłym roku szkolnym było 8 537 szkół o 7 i więcej nauczycielach, zaś w tym roku jest takich szkół 8-letnich 9 314.</u>
+ <u xml:id="u-38.14" who="#JerzyKuberski">Oto fakty, które obrazują skalę przemian tylko w rezultacie realizacji pierwszego etapu koncepcji zbiorczych szkół gminnych.</u>
+ <u xml:id="u-38.15" who="#JerzyKuberski">Nowy rok szkolny przyniesie zorganizowanie dalszych ponad 400 szkół zbiorczych. Będzie to oznaczało zrealizowanie koncepcji zbiorczych szkół w 52% w stosunku do całości zamiaru. Obecnie dokonujemy wnikliwej analizy warunków, w jakich te szkoły będą powoływane.</u>
+ <u xml:id="u-38.16" who="#JerzyKuberski">Problem powoływania zbiorczych szkół gminnych wymaga nadal dużego wysiłku organizacyjnego, inwestycyjnego i kadrowego.</u>
+ <u xml:id="u-38.17" who="#JerzyKuberski">Chciałbym w tym miejscu wobec Wysokiej Izby podkreślić, że organizacja zbiorczych szkół gminnych dokonywała się z dużym wsparciem społecznym, w warunkach szerokiej pomocy i wielkiej ofiarności samych nauczycieli, działaczy oświatowych oraz ludności wiejskiej.</u>
+ <u xml:id="u-38.18" who="#JerzyKuberski">Drugim ważnym przedsięwzięciem, przygotowującym warunki do przeprowadzania reformy szkolnej, jest podniesienie poziomu wykształcenia nauczycieli.</u>
+ <u xml:id="u-38.19" who="#JerzyKuberski">Wprowadzenie 10-letniej szkoły średniej będzie wymagało podniesienia wykształcenia około 150 tysięcy nauczycieli do poziomu pełnych studiów wyższych.</u>
+ <u xml:id="u-38.20" who="#JerzyKuberski">W bieżącym roku szkolnym systemem dokształcania nauczycieli, realizowanym przez wszystkie wyższe uczelnie w kraju, zostało objętych 23 tysiące nauczycieli. Wszystko wskazuje na to, że sam zamiar trafił na dobry grunt, spotkał się z żywym rezonansem w środowisku nauczycielskim. W nowym roku akademickim na tych samych zasadach zostanie skierowanych dalszych ponad 18 tysięcy nauczycieli.</u>
+ <u xml:id="u-38.21" who="#JerzyKuberski">W styczniu br. uruchomiony został Nauczycielski Uniwersytet Radiowo-Telewizyjny oraz powołany dwutygodnik — „Oświata i Wychowanie”, który wespół z NURT stanowi zespolony system wspomagania tych nauczycieli, którzy studiują bądź przygotowują się do studiów.</u>
+ <u xml:id="u-38.22" who="#JerzyKuberski">Chciałbym w tym miejscu podkreślić wielki wysiłek wyższych uczelni i samych studiujących nauczycieli. Studia te zorganizowane są wedle specyficznych zasad, uwzględniają mianowicie rozkład pracy nauczycieli, wynikający z organizacji roku szkolnego. Stanowią one istotny — przesądzający o pomyślnym wprowadzaniu programów nauczania w 10-letniej szkole — czynnik. Dokonaliśmy szeregu innych kroków, których celem jest przygotowanie warunków do reformy. Chciałbym wymienić:</u>
+ <u xml:id="u-38.23" who="#JerzyKuberski">— upowszechnienie wychowania przedszkolnego — w tym również na wsi — dla dzieci na rok przed rozpoczęciem obowiązku szkolnego; w roku szkolnym 1973 — 1974 objęliśmy już wychowaniem przedszkolnym 80% dzieci 6-letnich;</u>
+ <u xml:id="u-38.24" who="#JerzyKuberski">— zmiany w programie nauczania na szczeblu początkowym;</u>
+ <u xml:id="u-38.25" who="#JerzyKuberski">— programowe zmiany w nauczaniu języka ojczystego i literatury polskiej;</u>
+ <u xml:id="u-38.26" who="#JerzyKuberski">— zaawansowane prace i wdrożenia nad nowym programem matematyki, który spełnia wiodącą rolę w przysposabianiu młodzieży do rozwoju zainteresowań technicznych;</u>
+ <u xml:id="u-38.27" who="#JerzyKuberski">— usprawnienie zaopatrzenia młodzieży w podręczniki szkolne oraz zaopatrzenia szkół w sprzęt i pomoce naukowe. Jesteśmy świadomi potrzeby dalszego intensywnego doskonalenia dystrybucji podręczników i wyposażenia szkół;</u>
+ <u xml:id="u-38.28" who="#JerzyKuberski">— szerokie podjęcie problemu współpracy szkół ze środowiskiem oraz z rodzicami;</u>
+ <u xml:id="u-38.29" who="#JerzyKuberski">— z myślą o przyszłej szkole wprowadziliśmy zmiany w tegorocznych maturach. Zmiany te spotkały się z dobrym przyjęciem przez młodzież, rodziców i środowisko nauczycielskie.</u>
+ <u xml:id="u-38.30" who="#JerzyKuberski">W związku z uchwaleniem przez II Kongres Nauki Polskiej problemu węzłowego, dotyczącego oświaty i wychowania, informuję Wysoki Sejm, że dokonaliśmy zaprogramowania całości problemu. Sformułowane zostały tematy badawcze z następującym generalnym założeniem, że wyniki prac naukowo-badawczych nad systemem oświaty i wychowania służyć będą reformie szkolnej.</u>
+ <u xml:id="u-38.31" who="#JerzyKuberski">Wśród pytań obywatela posła jedno z nich dotyczy sieci szkół. Nie jest to — jak obywatelom posłom wiadomo, ani zadanie łatwe, ani proste, a wiąże się ono z dużym wysiłkiem inwestycyjnym ze strony państwa. Przyjęliśmy w projektowanej sieci zasadę, że w każdej gminie powinna powstać jedna wysoko zorganizowana szkoła zbiorcza, która — w etapie realizowania 10-letniej szkoły średniej — będzie przekształcona w taką szkołę. Oznacza to, że w latach, które doprowadzą do pełnego wdrożenia 10-letniej szkoły średniej, a więc do roku szkolnego 1982/1983, trzeba zbudować 900 szkół i rozbudować 1 100.</u>
+ <u xml:id="u-38.32" who="#JerzyKuberski">Jeśli za podstawę realizacji w czasie przyjąć następną 5-latkę, to oznacza, że w każdym roku szkolnym powinno być na nowo zbudowanych około 200 i rozbudowanych też około 200 szkół.</u>
+ <u xml:id="u-38.33" who="#JerzyKuberski">Rozpatrując problem inwestycji w innym układzie, oznacza to, że w każdym roku, w każdym powiecie powinna być zbudowana lub rozbudowana jedna szkoła wraz z mieszkaniami dla nauczycieli. O powodzeniu jednak zadecyduje dobra organizacja procesów inwestycyjnych i koncentracja wysiłków na budowie szkół gminnych.</u>
+ <u xml:id="u-38.34" who="#JerzyKuberski">Informuję Wysoką Izbę, że Ministerstwo Oświaty i Wychowania wspólnie z Komisją Planowania przy Radzie Ministrów i Ministerstwem Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych oraz innymi ministerstwami, a także urzędami wojewódzkimi — prowadzi już zaawansowane prace przygotowawcze nad planem inwestycyjnym i siecią szkół.</u>
+ <u xml:id="u-38.35" who="#JerzyKuberski">Zgodnie z uchwałą Sejmu z dnia 13 października ubiegłego roku, Rząd ma przedstawić Wysokiej Izbie projekt ustawy o systemie edukacji narodowej w końcu roku 1975. Informuję, że prace nad przygotowaniem projektu ustawy zostały rozpoczęte. Koniec września tego roku powinien przynieść pierwszą redakcję projektu ustawy.</u>
+ <u xml:id="u-38.36" who="#JerzyKuberski">Tak w skrócie przedstawiają się działania przedsięwzięte przez Ministerstwo Oświaty i Wychowania. Chciałbym w końcu tej informacji dodać, że przygotowanie reformy systemu oświaty jest procesem złożonym. Intensywne prace nad zrealizowaniem ustalonych w uchwale Sejmu zadań związanych z przygotowaniem reformy prowadzone są przez Ministerstwo Oświaty i Wychowania we współpracy z innymi ministerstwami pod kierownictwem Prezydium Rządu.</u>
+ <u xml:id="u-38.37" who="#JerzyKuberski">Za podstawę tych prac nad treścią, programem i organizacją przyjmujemy wytyczne zawarte w uchwale VI Zjazdu Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej i kierunki sformułowane w uchwale Sejmu z ubiegłego roku.</u>
+ <u xml:id="u-38.38" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-39">
+ <u xml:id="u-39.0" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Dziękuję Obywatelowi Ministrowi. Sprawę zapytania posła Franciszka Kociemskiego uważam za wyczerpaną. Na tym kończymy rozpatrywanie spraw interpelacji i zapytań poselskich, a zatem punkt 7 porządku dziennego.</u>
+ <u xml:id="u-39.1" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Porządek dzienny dzisiejszego posiedzenia został wyczerpany.</u>
+ <u xml:id="u-39.2" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Proszę Obywatela Sekretarza Posła Bogdana Waligórskiego o odczytanie komunikatów.</u>
+ <u xml:id="u-39.3" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Sekretarz poseł</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-40">
+ <u xml:id="u-40.0" who="#BogdanWaligorski">W dniu jutrzejszym, tj. 30 maja br., odbędą się następujące posiedzenia Komisji:</u>
+ <u xml:id="u-40.1" who="#BogdanWaligorski">— Komisja Górnictwa, Energetyki i Chemii o godz. 11 w sali nr 118.</u>
+ <u xml:id="u-40.2" who="#BogdanWaligorski">— Komisja Handlu Wewnętrznego o godz. 9 w sali Kolumnowej, — Komisja Prac Ustawodawczych o godz. 9 w sali Kolumnowej, — Komisja Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego o godz. 10 w sali nr 67 Dom Poselski, — Komisja Obrony Narodowej o godz. 9 w sali nr 102, — Komisja Zdrowia i Kultury Fizycznej o godz. 9 w sali nr 101.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-41">
+ <u xml:id="u-41.0" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Na tym kończymy 18 posiedzenie Sejmu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej.</u>
+ <u xml:id="u-41.1" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Protokół posiedzenia będzie wyłożony do przejrzenia w Biurze Prac Sejmowych.</u>
+ <u xml:id="u-41.2" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">O terminie następnego posiedzenia zostaną Obywatele Posłowie powiadomieni.</u>
+ <u xml:id="u-41.3" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Zamykam posiedzenie.</u>
+ <u xml:id="u-41.4" who="#komentarz">(Koniec posiedzenia o godz. 19 min. 20)</u>
+ <u xml:id="u-41.5" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Tekst interpelacji i odpowiedzi na interpelacje</u>
+ <u xml:id="u-41.6" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Interpelacja do Prezesa Rady Ministrów w sprawie rozwoju kultury fizycznej Podstawową rolą kultury fizycznej w społeczeństwie jest wychowanie zdrowego i sprawnego pokolenia młodzieży, które będzie w przyszłości podejmować zadania na wszystkich odcinkach budownictwa socjalistycznego. Tymczasem otrzymujemy wiele sygnałów, że część młodzieży zarówno w mieście, jak i na wsi, nie podnosi swojej sprawności fizycznej, co ujemnie wpływa na harmonijny rozwój młodego pokolenia. Sprawność fizyczna tej części młodzieży jest niezadowalająca, chociaż badania lekarskie wykazują, że ogólnie mamy obecnie młodzież o większym ciężarze ciała i wyższą wzrostem. Nie zmniejsza się jednak procent młodych ludzi z wadami w budowie ciała, ze skrzywieniami kręgosłupa i płaskostopiem. Są to skutki zaniedbań w zakresie wychowania fizycznego w szkole i sportu masowego wśród dorosłych. Odnosi się to szczególnie do mieszkańców wsi oraz małych osad i miasteczek. Nadal występują dysproporcje w upowszechnianiu kultury fizycznej i w rozwoju sportu masowego pomiędzy poszczególnymi województwami, powiatami, a nawet środowiskami wiejskimi.</u>
+ <u xml:id="u-41.7" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">W dziedzinie krzewienia masowej kultury fizycznej nadmierne dysproporcje nie powinny mieć miejsca. W tym celu zainteresowane resorty powinny opracować rzeczowy plan wyrównywania dysproporcji przy użyciu dostępnych środków, głównie zaś przez intensyfikację szkolenia kadr pedagogicznych oraz budowę tanich, prostych urządzeń, umożliwiających masowe uprawianie sportu. Znane są przypadki dużych dysproporcji w zakresie liczby nauczycieli wychowania fizycznego między poszczególnymi województwami, a nawet powiatami. Również środki rzeczowe i finansowe, przeznaczone na wychowanie fizyczne w szkołach, są różne w poszczególnych województwach, oceniając ich wysokość na podstawie przeliczenia na jednego ucznia.</u>
+ <u xml:id="u-41.8" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Ważnym momentem w rozwoju kultury fizycznej jest również problem zapewnienia warunków rozwoju dla organizacji ruchu sportowego w małych środowiskach miejskich i wiejskich. Reorganizacja polskiego sportu, jaka została przeprowadzona, nie przyniosła jak dotąd oczekiwanej poprawy sytuacji w tych środowiskach. Silne ośrodki otrzymały większą pomoc, słabsze natomiast mniejszą. Jest to sytuacja, której nie mogą zrozumieć działacze i młodzież zaniedbywanych środowisk. Często małe ośrodki są w wielu dyscyplinach sportowych rezerwuarem talentów. Potwierdzeniem tego i przykładem są wychowankowie Zrzeszenia LZS, wyróżniający się w wielu dyscyplinach sportu. Rysuje się więc potrzeba zapewnienia tym województwom i powiatom odpowiednich warunków dla rozwoju sportu masowego i kwalifikowanego.</u>
+ <u xml:id="u-41.9" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">W związku z przedstawioną sytuacją zapytuję Obywatela Prezesa Rady Ministrów — jakie dotychczas podjęto kroki i jakie są zamierzenia dla likwidacji istniejących dysproporcji w rozwoju sportu i kultury fizycznej przez bardziej równomierne rozmieszczenie kadr wychowania fizycznego oraz dla rozdziału środków preferujących tereny zaniedbane w urządzenia sportowe.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-42">
+ <u xml:id="u-42.0" who="#PoselRomanMackowski">Warszawa, dnia 20 maja 1974 r.</u>
+ </div>
+ </body>
+ </text>
+ </TEI>
+</teiCorpus>
diff --git a/1972-1976/sejm/posiedzenia/pp/197276-sjm-ppxxx-00019-01/header.xml b/1972-1976/sejm/posiedzenia/pp/197276-sjm-ppxxx-00019-01/header.xml
new file mode 100644
index 0000000..4fe1295
--- /dev/null
+++ b/1972-1976/sejm/posiedzenia/pp/197276-sjm-ppxxx-00019-01/header.xml
@@ -0,0 +1,121 @@
+<?xml version='1.0' encoding='UTF-8'?>
+<teiHeader xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude" xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0" xml:id="PPC-197276-sjm-ppxxx-00019-01">
+ <fileDesc>
+ <titleStmt>
+ <title>19 posiedzenie Sejmu PRL</title>
+ </titleStmt>
+ <publicationStmt>
+ <p>Prosimy o zapoznanie się z nagłówkiem korpusu (PPC_header.xml).</p>
+ </publicationStmt>
+ <sourceDesc>
+ <bibl>
+ <title>19 posiedzenie Sejmu PRL</title>
+ <publisher>Kancelaria Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej</publisher>
+ <note type="system">PRL</note>
+ <note type="house">Sejm</note>
+ <note type="termNo">6</note>
+ <note type="type">Posiedzenie Plenarne</note>
+ <note type="sessionNo">19</note>
+ <note type="dayNo">1</note>
+ <date>1974-06-26</date>
+ </bibl>
+ </sourceDesc>
+ </fileDesc>
+ <profileDesc>
+ <particDesc>
+ <person xml:id="komentarz" role="speaker">
+ <persName>Komentarz</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="Marszalek" role="speaker">
+ <persName>Marszałek</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="MieczyslawMoczar" role="speaker">
+ <persName>Mieczysław Moczar</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PiotrJaroszewicz" role="speaker">
+ <persName>Piotr Jaroszewicz</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselBafiaJerzy" role="speaker">
+ <persName>Poseł Bafia Jerzy</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselBochenekTadeusz" role="speaker">
+ <persName>Poseł Bochenek Tadeusz</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselBukowskiJerzy" role="speaker">
+ <persName>Poseł Bukowski Jerzy</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselFilipowiczZygmunt" role="speaker">
+ <persName>Poseł Filipowicz Zygmunt</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselHalasHenryk" role="speaker">
+ <persName>Poseł Hałas Henryk</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselJanczakLeon" role="speaker">
+ <persName>Poseł Jańczak Leon</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselKabatMarek" role="speaker">
+ <persName>Poseł Kabat Marek</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselKomenderZenon" role="speaker">
+ <persName>Poseł Komender Zenon</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselKruczekWladyslaw" role="speaker">
+ <persName>Poseł Kruczek Władysław</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselLubienskiKonstanty" role="speaker">
+ <persName>Poseł Łubieński Konstanty</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselMarszalekMlynczykKrystyna" role="speaker">
+ <persName>Poseł Marszałek-Młyńczyk Krystyna</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselMorawiecTeresa" role="speaker">
+ <persName>Poseł Morawiec Teresa</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselMroczekJan" role="speaker">
+ <persName>Poseł Mroczek Jan</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselPawlowskiHenryk" role="speaker">
+ <persName>Poseł Pawłowski Henryk</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselRostworowskiStanislaw" role="speaker">
+ <persName>Poseł Rostworowski Stanisław</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselRudolfTadeusz" role="speaker">
+ <persName>Poseł Rudolf Tadeusz</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselSawickiJan" role="speaker">
+ <persName>Poseł Sawicki Jan</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselSurowiecZygmunt" role="speaker">
+ <persName>Poseł Surowiec Zygmunt</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselSwiderskaStanislawa" role="speaker">
+ <persName>Poseł Swiderska Stanisława</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselUklejaJan" role="speaker">
+ <persName>Poseł Ukleja Jan</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselWaligorskiBogdan" role="speaker">
+ <persName>Poseł Waligórski Bogdan</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselZablockiJanusz" role="speaker">
+ <persName>Poseł Zabłocki Janusz</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PrezesRadyMinistrow" role="speaker">
+ <persName>Prezes Rady Ministrów</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="SekretarzposelHenrykPawlowski" role="speaker">
+ <persName>Sekretarz poseł Henryk Pawłowski</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="WicemarszalekAndrzejBenesz" role="speaker">
+ <persName>Wicemarszałek Andrzej Benesz</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="WicemarszalekAndrzejWerblan" role="speaker">
+ <persName>Wicemarszałek Andrzej Werblan</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="WicemarszalekHalinaSkibniewska" role="speaker">
+ <persName>Wicemarszałek Halina Skibniewska</persName>
+ </person>
+ </particDesc>
+ </profileDesc>
+</teiHeader>
diff --git a/1972-1976/sejm/posiedzenia/pp/197276-sjm-ppxxx-00019-01/text_structure.xml b/1972-1976/sejm/posiedzenia/pp/197276-sjm-ppxxx-00019-01/text_structure.xml
new file mode 100644
index 0000000..5d1b803
--- /dev/null
+++ b/1972-1976/sejm/posiedzenia/pp/197276-sjm-ppxxx-00019-01/text_structure.xml
@@ -0,0 +1,928 @@
+<?xml version='1.0' encoding='UTF-8'?>
+<teiCorpus xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude" xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">
+ <xi:include href="PPC_header.xml"/>
+ <TEI>
+ <xi:include href="header.xml"/>
+ <text>
+ <body>
+ <div xml:id="div-1">
+ <u xml:id="u-1.0" who="#komentarz">Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej</u>
+ <u xml:id="u-1.1" who="#komentarz">Kadencja VI — Sesja V</u>
+ <u xml:id="u-1.2" who="#komentarz">Sprawozdanie Stenograficzne z 19 posiedzenia Sejmu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej w dniu 26 czerwca 1974 r.</u>
+ <u xml:id="u-1.3" who="#komentarz">Warszawa 1974</u>
+ <u xml:id="u-1.4" who="#komentarz">(Początek posiedzenia o godz. 9 min. 05)</u>
+ <u xml:id="u-1.5" who="#komentarz">(Na posiedzeniu przewodniczą Marszałek Sejmu Stanisław Gucwa oraz wicemarszałkowie Andrzej Benesz, Halina Skibniewska oraz Andrzej Werblan)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-2">
+ <u xml:id="u-2.0" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Otwieram posiedzenie.</u>
+ <u xml:id="u-2.1" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Powołuję na sekretarzy posłów Henryka Pawłowskiego i Jana Skowrona.</u>
+ <u xml:id="u-2.2" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Protokół i listę mówców prowadzić będzie poseł Jan Skowron.</u>
+ <u xml:id="u-2.3" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Proszę Posłów Sekretarzy o zajęcie miejsc przy stole prezydialnym.</u>
+ <u xml:id="u-2.4" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Protokół 18 posiedzenia Sejmu uważam za przyjęty wobec niewniesienia przeciwko niemu zastrzeżeń.</u>
+ <u xml:id="u-2.5" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Ustalony przez Prezydium Sejmu porządek dzienny dzisiejszego posiedzenia został Obywatelom Posłom doręczony.</u>
+ <u xml:id="u-2.6" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Do Prezydium Sejmu wpłynął wniosek w sprawie uzupełniającego wyboru do Rady Państwa oraz wniosek Prezesa Rady Ministrów w sprawie zmiany w składzie Rady Ministrów. W związku z tym Prezydium Sejmu — w porozumieniu z Konwentem Seniorów — proponuje uzupełnienie porządku dziennego dzisiejszego posiedzenia przez dodanie punktów 3 i 4 w następującym brzmieniu:</u>
+ <u xml:id="u-2.7" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">3. Wybór uzupełniający do Rady Państwa.</u>
+ <u xml:id="u-2.8" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">4. Zmiany w składzie Rady Ministrów.</u>
+ <u xml:id="u-2.9" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Jednocześnie Prezydium Sejmu proponuje, aby Sejm powyższe punkty porządku dziennego rozpatrzył łącznie.</u>
+ <u xml:id="u-2.10" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Jeżeli nie usłyszę sprzeciwu, będę uważał, że propozycje Prezydium Sejmu zostały przyjęte.</u>
+ <u xml:id="u-2.11" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Sprzeciwu nie słyszę.</u>
+ <u xml:id="u-2.12" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Czy ktoś z Obywateli Posłów pragnie zabrać głos w sprawie porządku dziennego?</u>
+ <u xml:id="u-2.13" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Nikt się nie zgłasza.</u>
+ <u xml:id="u-2.14" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Uważam, że Sejm proponowany porządek dzienny posiedzenia, przedstawiony przez Prezydium Sejmu, zatwierdził.</u>
+ <u xml:id="u-2.15" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Przystępujemy do punktu 1 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Prac Ustawodawczych oraz Komisji Pracy i Spraw Socjalnych o rządowych projektach ustaw, opracowanych przy udziale Centralnej Rady Związków Zawodowych:</u>
+ <u xml:id="u-2.16" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">1) Kodeks pracy (druki nr 135 i 163),</u>
+ <u xml:id="u-2.17" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">2) Przepisy wprowadzające Kodeks pracy (druki nr 136 i 164).</u>
+ <u xml:id="u-2.18" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Głos ma sprawozdawca poseł Jerzy Bafia.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-3">
+ <u xml:id="u-3.0" who="#PoselBafiaJerzy">Obywatelu Marszałku! Obywatele Posłowie! Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej uchwałą z 19 stycznia bieżącego roku, przekazał projekt Kodeksu pracy wraz z Przepisami wprowadzającymi Kodeks pracy Komisjom Prac Ustawodawczych oraz Pracy i Spraw Socjalnych do wspólnego rozpatrzenia. Uchwalę tę Sejm podjął po wysłuchaniu wprowadzenia ze strony Rady Ministrów oraz Centralnej Rady Związków Zawodowych.</u>
+ <u xml:id="u-3.1" who="#PoselBafiaJerzy">Po ponad pięciomiesięcznej dyskusji poselskiej, analizach i konsultacjach mam zaszczyt złożyć Wysokiej Izbie sprawozdanie z tych prac.</u>
+ <u xml:id="u-3.2" who="#PoselBafiaJerzy">Odbyliśmy, przy aktywnym współudziale przedstawicieli Rządu i Centralnej Rady Związków Zawodowych, cztery posiedzenia plenarne, w toku których połączone komisje rozpatrzyły węzłową problematykę kodyfikacji prawa pracy, zapoznały się z informacją o prezentacji projektu w około 700 zakładach pracy i z opiniami o charakterze ekspertyz zarówno organów państwowych, jak i organizacji społecznych, dokonały oceny projektu według kryterium społecznej celowości i efektywności uregulowań oraz ustosunkowały się do legislacyjnych konstrukcji i normatywnych ujęć. Przewodniczący komisji wysłuchali też opinii o projekcie czołowych przedstawicieli nauki prawa pracy.</u>
+ <u xml:id="u-3.3" who="#PoselBafiaJerzy">Ponadto podkomisja poselska na kilku posiedzeniach gruntownie przeanalizowała przepisy projektu, rozpatrując około 400 różnego rodzaju i znaczenia propozycji, wniosków i uwag do poszczególnych artykułów, konstrukcji i generalnych ujęć projektu, przedstawionych w toku dyskusji na posiedzeniach i nadesłanych do komisji przez wojewódzkie zespoły poselskie, poszczególnych posłów, organizacje społeczne i instytucje oraz w listach obywateli.</u>
+ <u xml:id="u-3.4" who="#PoselBafiaJerzy">Wynikiem tego jest znaczna ilość uzupełnień i poprawek wydobywających i akcentujących komunikatywniej przewodnie idee społeczno-polityczne projektu oraz doskonalących jego ujęcia legislacyjne.</u>
+ <u xml:id="u-3.5" who="#PoselBafiaJerzy">Rzetelny wkład konstruktywnej myśli posłów oraz przedstawicieli Rządu i Centralnej Rady Związków Zawodowych w ostateczne ukształtowanie tego doniosłego aktu ustawodawczego, przebieg prac nad projektem Kodeksu w tak charakterystycznej dla socjalistycznego parlamentu atmosferze obywatelskiej współodpowiedzialności i obopólnej — inicjatorów ustawy i posłów — tendencji do zrozumienia istotnych intencji i celów proponowanych sformułowań w przypadkach, które wywoływały dyskusje — wszystko to skłoniło Komisje Prac Ustawodawczych oraz Pracy i Spraw Socjalnych do przedstawienia sprawozdania w postaci jednolitego tekstu projektu Kodeksu pracy oraz projektu Przepisów wprowadzających, zawartych w drukach sejmowych nr 163 i 164, a doręczonych obywatelom posłom na dzisiejsze posiedzenie. Wnosimy przy tym, by Kodeks pracy wszedł w życie z dniem 1 stycznia 1975 r.</u>
+ <u xml:id="u-3.6" who="#PoselBafiaJerzy">Wysoki Sejmie! W trakcie prac poselskich projekt Kodeksu pracy nazywany był konstytucją pracy lub kodeksem 11 milionów pracujących. Chodziło o lapidarne określenie społecznej rangi regulowanej problematyki, o podkreślenie powszechnej roli Kodeksu pracy oraz znaczenia, jakie przywiązujemy do pracy ludzkiej.</u>
+ <u xml:id="u-3.7" who="#PoselBafiaJerzy">Pracę traktujemy jako model bytu społecznego, stanowiący punkt wyjścia i podstawę dla innych stosunków i więzi społecznych. Wyzwolona praca ludzka staje się podstawowym źródłem rozwoju społeczeństwa i jego dobrobytu. Na niej opieramy rozwój gospodarki narodowej oraz rosnącą zamożność społeczeństwa. Praca daje człowiekowi społeczną, osobistą i materialną satysfakcję, wiąże człowieka z całym społeczeństwem jako współtwórcę i współgospodarza dóbr.</u>
+ <u xml:id="u-3.8" who="#PoselBafiaJerzy">Socjalizm wnosi do pracy ludzkiej nowe wartości i nadaje jej nowe wymiary. Praca staje się podstawowym elementem twórczego życia człowieka, przejawem samoafirmacji człowieka, aktywnością potwierdzającą twórcze wartości. Ustanawiając społeczną własność środków i narzędzi produkcji, socjalizm likwiduje wyzysk, znosi bezrobocie, nie toleruje pasożytnictwa. Cel pracy jest inny; wyrażana w pracy siła robocza przestała być towarem, który kupują prywatni właściciele — najemcy, praca stała się społecznym dobrem, pomnażającym zasoby socjalistycznego państwa.</u>
+ <u xml:id="u-3.9" who="#PoselBafiaJerzy">Praca w socjalizmie stwarza podstawy do harmonijnego sprzężenia interesów jednostki z interesami społeczeństwa. Rośnie więc społeczna ranga pracy. Praca jednostki staje się prawem i sprawą honoru, a więc i swego rodzaju długiem społecznym wobec socjalistycznej wspólnoty pracujących. Efekty pracy dzielone są sprawiedliwie między członków społeczeństwa w myśl zasady — każdemu według wnoszonej pracy.</u>
+ <u xml:id="u-3.10" who="#PoselBafiaJerzy">Rozwój i osiągnięcia Polski Ludowej dokumentują jednoznacznie rolę socjalistycznej pracy.</u>
+ <u xml:id="u-3.11" who="#PoselBafiaJerzy">Socjalizm odrzuca identyfikację człowieka z własnością i przyjmuje pracę za podstawę powszechnego i decydującego kryterium podziału dóbr i wartościowania ludzi. Jeśli w okresie rewolucji francuskiej aż po dzisiejsze czasy burżua określali własność i chroniące ją prawa jako święte i nienaruszalne, to ludzie epoki socjalizmu mogliby powiedzieć, że praca i związane z nią prawa są sprawą świętą i nienaruszalną.</u>
+ <u xml:id="u-3.12" who="#PoselBafiaJerzy">Głównym celem kodyfikacji prawa pracy Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej jest stworzenie nowego ustawodawstwa pracy, ustawodawstwa na miarę naszych czasów, dostosowanego do zadań i potrzeb ludowego państwa, służącego człowiekowi pracy oraz dalszemu społeczno-gospodarczemu rozwojowi kraju.</u>
+ <u xml:id="u-3.13" who="#PoselBafiaJerzy">Projekt Kodeksu pracy jest bezpośrednim wyrazem realizacji uchwały VI Zjazdu PZPR, ale rodowód jego sięga głębiej. Pierwszy socjalistyczny Kodeks pracy w Polsce nawiązuje do tradycji i efektów walki o ustawodawstwo pracy wielu pokoleń polskich robotników.</u>
+ <u xml:id="u-3.14" who="#PoselBafiaJerzy">Klasa robotnicza walcząc o socjalizm, stwarzała jednocześnie podwaliny nowoczesnego postępowego ustawodawstwa pracy. Lenin organizował walkę przeciwko ustawodawstwu antyrobotniczemu. Ruch socjalistyczny w Polsce nawiązywał praktycznie do tych haseł.</u>
+ <u xml:id="u-3.15" who="#PoselBafiaJerzy">Socjalistyczne prawo pracy PRL wyrażone w projekcie Kodeksu i wyrastające z osiągnięć społeczno-gospodarczych Polski Ludowej ma przyczyniać się do dalszego dynamicznego rozwoju kraju i każdego obywatela, dąży do zaspokajania potrzeb bytowych, socjalnych i kulturalnych obywateli oraz do umacniania i rozwijania socjalistycznych stosunków pracy. Projekt Kodeksu pracy jest więc rezultatem bogatych doświadczeń w regulowaniu stosunków pracy, uwzględnia prawa wywalczone w przeszłości, przejmuje przepisy z okresu 30-lecia Polski Ludowej oraz wprowadza nowe postanowienia prawne.</u>
+ <u xml:id="u-3.16" who="#PoselBafiaJerzy">Są więc w projekcie Kodeksu elementy ciągłości, jest nawiązanie do tradycji walki o prawa ludzi pracy i jest dynamiczna, socjalistyczna współczesność, są efekty nowej, ofensywnej polityki Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, sprawnie wcielanej w życie przez Rząd. Kodyfikacja prawa pracy wyraża jednocześnie ogólniejsze idee rozwoju naszego ustroju, ogólniejsze idee prawa służącego interesom ludu pracującego.</u>
+ <u xml:id="u-3.17" who="#PoselBafiaJerzy">Istotą prawa jest wewnętrzna harmonia między uprawnieniami a obowiązkami. Aktywnie uczestnicząc w przeobrażeniach życia, prawo tylko wtedy spełni swą społeczną rolę, gdy uprawnienia nie zostaną w praktyce oderwane od obowiązków, gdy harmonia normy prawnej znajdzie wyraz w efektywnej praktyce społecznej.</u>
+ <u xml:id="u-3.18" who="#PoselBafiaJerzy">Nowe socjalistyczne prawo pracy zbudowano na wzajemnym sprzężeniu praw i obowiązków. Projekt Kodeksu realizuje socjalistyczny cel rozwijania, umacniania i przestrzegania uprawnień pracowniczych oraz bezpośredniego wyrażania i pełnego egzekwowania obowiązków pracowniczych. Kodyfikacja prawa pracy zawiera szerokie uprawnienia pracownicze i tworzy gwarancję ich realizacji. Jednocześnie — wychodząc z rosnących potrzeb społecznych i z narodowych aspiracji uczynienia Polski Ludowej krajem przodującym — oddziaływuje w kierunku pełnego uświadomienia obowiązków pracowniczych.</u>
+ <u xml:id="u-3.19" who="#PoselBafiaJerzy">Wysoki Sejmie! Szczególne znaczenie kodyfikacji prawa pracy polega na jej bezpośrednich związkach z realizacją zadań społeczno-gospodarczego rozwoju kraju. W nowoczesnym, złożonym systemie kierowania tym rozwojem istotną rolę odgrywa państwo ludowe. Lud pracujący powołuje państwo po to, aby działało w jego interesie, aby było podstawowym instrumentem i gwarantem realizacji jego interesów.</u>
+ <u xml:id="u-3.20" who="#PoselBafiaJerzy">Państwo kieruje się centralną, strategicznie ukierunkowującą rolą planu społeczno-gospodarczego rozwoju oraz usprawnia pracę aparatu, przy pomocy którego realizuje organizatorsko-zarządzające funkcje. Doskonalenie państwa, a zwłaszcza jego działań w zakresie planowania oraz sprawnego, efektywnego zarządzania i wykonawstwa służy interesom ludu pracującego i funkcjonuje pod jego kontrolą.</u>
+ <u xml:id="u-3.21" who="#PoselBafiaJerzy">Podstawowymi ogniwami społeczno-gospodarczego rozwoju kraju są załogi zakładów pracy, związki zawodowe, samorząd robotniczy oraz kierownictwo zakładów pracy. Działalność tych ogniw spaja, programuje i inspiruje kierownicza siła narodu — Polska Zjednoczona Partia Robotnicza. Projekt Kodeksu sprzyja nowoczesnemu organizowaniu procesów pracy i doskonaleniu jej organizacji, sprzyja umacnianiu ładu i porządku oraz efektywnej i wydajnej pracy w zakładach.</u>
+ <u xml:id="u-3.22" who="#PoselBafiaJerzy">Kierownik w socjalistycznym zakładzie pracy, włączony w państwowy system planowania i kierowania procesami gospodarczymi i działający na zasadzie jednoosobowego kierownictwa — jest upełnomocnionym przez państwo zarządzającym tym zakładem, reprezentuje ten zakład wobec załogi, jest odpowiedzialny za prawidłowe wykonywanie zadań zakładu.</u>
+ <u xml:id="u-3.23" who="#PoselBafiaJerzy">Projekt urzeczywistnia zasadę aktywnego uczestnictwa załogi w realizacji zadań zakładu pracy oraz współdziałania z jego kierownictwem. Wprowadzony do projektu nowy przepis art. 20 zwraca uwagę na to, że załogi zakładów pracy wykonują zadania produkcyjno-ekonomiczne, a także współdziałają z kierownictwem w realizacji zadań dotyczących zaspokajania pracowniczych potrzeb bytowych, socjalnych i kulturalnych. Załoga — za pośrednictwem organizacji związkowej i samorządu robotniczego — aktywnie uczestniczy w życiu socjalistycznego zakładu pracy, podejmuje działania wyzwalające inicjatywy pracownicze, przedkłada kierownikowi oraz nadrzędnym jednostkom organizacyjnym opinie i wnioski służące polepszeniu wyników i warunków pracy.</u>
+ <u xml:id="u-3.24" who="#PoselBafiaJerzy">Wysoka sprawność, efektywność i gospodarność — to naturalne cechy socjalistycznej, planowej organizacji produkcji. Projekt Kodeksu współdziała w doskonaleniu organizacji pracy, postanawiając m.in., że zakład pracy obowiązany jest organizować pracę w sposób zapewniający pełne wykorzystanie czasu pracy, osiąganie przez pracowników — przy wykorzystaniu ich uzdolnień i kwalifikacji — wysokiej wydajności i należytej jakości pracy. Projekt w art. 96 wskazuje też na niezbędność popierania socjalistycznego współzawodnictwa pracy oraz stwarzania warunków, sprzyjających rozwojowi wynalazczości pracowniczej i dokonywaniu przez pracowników usprawnień w pracy.</u>
+ <u xml:id="u-3.25" who="#PoselBafiaJerzy">Nacjonalizacja zakładów oraz stałe rozszerzanie społecznej własności narzędzi pracy nadają istotne znaczenie proklamowanej w projekcie Kodeksu zasadzie dbałości o zakład pracy (art. 12 i inne). Wyzwala ona szczególne więzi z zakładem, poczucie odpowiedzialności za wyniki jego działalności i pozycję wśród innych zakładów.</u>
+ <u xml:id="u-3.26" who="#PoselBafiaJerzy">Sprawna organizacja pracy zespołowej i pełna realizacja zadań zakładu pracy są możliwe jedynie wówczas, gdy każdy pracownik zakładu należycie spełnia swe obowiązki, a rezultaty pracy zespołowej są ściśle uzależnione od zdyscyplinowania wszystkich członków kolektywu. Istotne znaczenie ma zatem przestrzeganie przez pracowników szeroko rozumianej dyscypliny pracy.</u>
+ <u xml:id="u-3.27" who="#PoselBafiaJerzy">Pracownik uspołecznionego zakładu pracy ma obowiązek nie tylko starannego świadczenia pracy, ale także — jako współgospodarz powinien wykazać inicjatywę, umożliwiającą osiągnięcie jak najlepszych wyników pracy oraz troskę o dobro całego zakładu pracy i mienie społeczne znajdujące się w jego dyspozycji.</u>
+ <u xml:id="u-3.28" who="#PoselBafiaJerzy">Projekt Kodeksu stwarza prawidłowe przesłanki prawne dla usprawniania kierownictwa zakładami pracy i prowadzenia racjonalnej polityki kadrowej. Normy projektu Kodeksu przyznają kierownictwu zakładów pracy szersze niż dotychczas i jaśniej wyrażone uprawnienia w zakresie stosowania elastycznego rozkładu czasu pracy, odpowiadającego konkretnym warunkom oraz potrzebom społecznym i gospodarczym. Partia i Rząd przywiązują wielką wagę do sprawy czasu pracy, kształtując na bieżąco oraz perspektywicznie zmiany w kierunku jego skracania. W związku z tym pozostaje też problem godzin nadliczbowych. Projekt dopuszcza tę formę wykonywania pracy w szczególnie uzasadnionych przypadkach, utrzymując — stosownie do wniesionych poprawek — ustawowe maksimum 120 godzin w roku kalendarzowym. W myśl art. 133 § 3 Rada Ministrów, po porozumieniu z CRZZ, będzie upoważniona do stanowienia określonych wyjątków od tej zasady.</u>
+ <u xml:id="u-3.29" who="#PoselBafiaJerzy">W dziedzinie umacniania socjalistycznych stosunków pracy ważna rola przypada związkom zawodowym. Projekt Kodeksu pracy, uzupełniony w toku prac sejmowych nowymi przepisami, potwierdza prawo pracowników do zrzeszania się w związkach zawodowych oraz wskazuje na ogólne zadania związków jako współuczestników kształtowania i realizacji zadań społeczno-gospodarczego rozwoju kraju, a zwłaszcza poprawy warunków pracy i poziomu życia załóg pracowniczych oraz na zadanie oddziaływania na świadomość społeczną i socjalistyczne stosunki międzyludzkie.</u>
+ <u xml:id="u-3.30" who="#PoselBafiaJerzy">Istotną rolę — w szczególności przez udział CRZZ — spełniają związki zawodowe w wydawaniu i stosowaniu prawa pracy. Większość podstawowych aktów prawnych uzupełniających projekt Kodeksu pracy będzie wydana przez Radę Ministrów po porozumieniu z CRZZ. Stroną wszystkich układów zbiorowych pracy będą zarządy główne związków zawodowych. Ponadto wiele przepisów przewiduje konkretne uprawnienia rad zakładowych. Uzupełnieniem tej działalności jest instytucja inspekcji pracy. Wprowadzony w toku prac sejmowych nowy przepis art. 209 wskazuje na jej zadania w zakresie przestrzegania prawa pracy i nadzoru nad stanem bezpieczeństwa i higieny pracy.</u>
+ <u xml:id="u-3.31" who="#PoselBafiaJerzy">Wysoki Sejmie! Projekt Kodeksu pracy podnosi rangę rzetelnej pracy, zachęca do wykazywania aktywności i dbałości o wyniki pracy. Jest to nawiązanie norm prawnych, jednolicie traktujących prawa i obowiązki, do elementarnych norm moralności socjalistycznej, do rzetelnej i twórczo zaangażowanej pracy na rzecz społeczeństwa. Zadania te spełniają zarówno normy prawne określające obowiązki zakładu pracy wobec pracowników, jak też obowiązki pracowników wobec zakładu. Projekt wprowadza instytucję prawną nagród i wyróżnień, przyznawanych pracownikom, którzy przez wzorowe wypełnianie swoich obowiązków przyczyniają się w szczególny sposób do wykonywania zadań zakładu. Preferuje się przy tym rosnącą wydajność pracy, działalność wynalazczą i usprawnienia pracy. Wysoką ocenę zyskują konkretne osiągnięcia w pracy, za które przyznawane będą odznaczenia państwowe, zaszczytne tytuły przodownika pracy, zasłużonego w zawodzie oraz wyróżnienia regionalne i resortowe.</u>
+ <u xml:id="u-3.32" who="#PoselBafiaJerzy">Projekt Kodeksu pracy podnosi przy tym znaczenie opinii o pracy, która — w wyniku poprawki poselskiej do art. 98 — powinna zawierać między innymi informacje o przebiegu pracy zawodowej, o szczególnych osiągnięciach w pracy, o nagrodach i wyróżnieniach oraz o nałożonych i niezatartych karach porządkowych, a także informacje o przyczynach rozwiązania umowy o pracę, w tym również o porzuceniu pracy oraz o sprawach sądowych w związku z pracą.</u>
+ <u xml:id="u-3.33" who="#PoselBafiaJerzy">Zmierzając do umocnienia ładu i porządku, projekt Kodeksu zaostrza rygory prawne, stosowane przy zwalczaniu zjawisk najgroźniejszych dla dyscypliny, do których należy przede wszystkim pijaństwo, nieusprawiedliwiona absencja, naruszanie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy oraz przepisów przeciwpożarowych. Za przekroczenia te projekt Kodeksu pozwala stosować wyższe niż obecnie kary pieniężne, to jest aż do wysokości jednodniowego wynagrodzenia za poszczególne wykroczenie, pozostawiając przy tym możliwość rozwiązania z pracownikiem umowy o pracę, z jego winy, bez wypowiedzenia, na podstawie art. 52.</u>
+ <u xml:id="u-3.34" who="#PoselBafiaJerzy">Ze względu na szczególną szkodliwość dla gospodarki narodowej zjawiska samowolnego porzucenia pracy przez pracowników, projekt Kodeksu pracy, przyjmując konstrukcję, według której porzucenie pracy zrównane jest w skutkach z rozwiązaniem umowy o pracę bez wypowiedzenia z Winy pracownika — wprowadza dodatkową sankcję, polegającą na tym, że w razie porzucenia pracy ostatni okres zatrudnienia nie jest wliczany do okresu pracy w zakresie uprawnień urlopowych.</u>
+ <u xml:id="u-3.35" who="#PoselBafiaJerzy">Wysoki Sejmie! Nasze socjalistyczne prawo pracy rozwija i umacnia ideę socjalistycznego demokratyzmu.</u>
+ <u xml:id="u-3.36" who="#PoselBafiaJerzy">Demokratyczne prawa także w sferze pracy pozostają zwykłą deklaracją — pozorem prawa, jeśli nie są zabezpieczone ekonomiczną równością startu, dostępu do pracy i awansu. Socjalizm stwarza takie gwarancje w zakresie prawa do pracy. Jedno z podstawowych postanowień Konstytucji znajduje kodeksową konkretyzację w art. 10.</u>
+ <u xml:id="u-3.37" who="#PoselBafiaJerzy">Realność prawa do pracy zapewniają socjalistyczne stosunki produkcji, a realizację tego prawa — stały i wszechstronny rozwój gospodarki narodowej oraz polityka racjonalnego zatrudnienia, wsparta — nałożonym na właściwe organy administracji — obowiązkiem udzielenia obywatelowi pomocy w uzyskiwaniu zatrudnienia.</u>
+ <u xml:id="u-3.38" who="#PoselBafiaJerzy">Kodyfikacja stwarza ochronę prawa do pracy zarówno w normach chroniących i umacniających trwałość stosunku pracy, jak też przez system instytucji prawnych oraz organów kontrolujących zasadność rozwiązywania stosunku pracy.</u>
+ <u xml:id="u-3.39" who="#PoselBafiaJerzy">Projekt Kodeksu pracy, sumując dotychczasowe osiągnięcia socjalne, zapewnia pracownikom szereg nowych gwarancji prawnych. Wprowadza się jednakową dla wszystkich pracowników i wzmożoną ochronę przed nieuzasadnionym wypowiedzeniem stosunku pracy, przedłuża się ochronę przed zwolnieniem z pracy w czasie choroby pracownika na okres pobierania zasiłku chorobowego, wzmacnia się ochronę przed wypowiedzeniem stosunku pracy osobom w wieku przedemerytalnym.</u>
+ <u xml:id="u-3.40" who="#PoselBafiaJerzy">Szczególną uwagę poświęcają normy projektu Kodeksu pracującym kobietom oraz młodocianym. Dział VIII zajmuje się ochroną pracy kobiet, a dział IX sprawą zatrudnienia młodocianych. W szczególności rozszerzone zostają uprawnienia kobiet pracujących w zakresie gwarancji zarobkowych w razie przeniesienia — z powodu ciąży — do dogodniejszej pracy (art. 179), urlopów macierzyńskich (art. 180) oraz w zakresie dochodzenia świadczeń alimentacyjnych (art. 88). Wprowadza się także nowe uprawnienia — rozszerzone w toku prac sejmowych — dla kobiet biorących pod opiekę niemowlęta i przysposabiających je.</u>
+ <u xml:id="u-3.41" who="#PoselBafiaJerzy">Kodyfikacja przyjmuje zasadę wolności pracy, wyrażającą się w zgodnym oświadczeniu woli obydwu stron do nawiązania stosunku pracy (art. 11). Dobrowolne podejmowanie przez obywatela pracy, odpowiadającej jego zainteresowaniom i możliwościom, traktujemy jako prawo i jedną ze swobód. Społeczna ranga pracy, będącej sprawą honoru obywatelskiego, kształtuje negatywne oceny moralne wobec postaw nie szanujących pracy, lekceważących ją czy wręcz pasożytujących na pracy innych.</u>
+ <u xml:id="u-3.42" who="#PoselBafiaJerzy">Nasze prawo przyjmuje ponadto zasadę odpłatności pracy wykonywanej w ramach stosunku pracy. Porozumienie stron o bezpłatnym świadczeniu pracy jako sprzeczne z prawem pracy jest nieważne. Projekt Kodeksu pracy w art. 13 przyjmuje — jako jedną z podstawowych zasad — prawo pracownika do wynagrodzenia za pracę wykonaną stosownie do jej rodzaju, jakości i ilości. Odpowiada to ocenie społecznej, wyrażonej w formule — każdemu według jego pracy. Zasada ta skorelowana z systemem płac stanowi bodziec oraz zabezpiecza stale polepszające się warunki bytowe.</u>
+ <u xml:id="u-3.43" who="#PoselBafiaJerzy">Jedną z istotnych treści socjalistycznego demokratyzmu stanowi równość wszystkich wobec prawa. Wielkim osiągnięciem kodyfikacji prawa pracy jest zniesienie dotychczasowych różnic w uprawnieniach pracowników umysłowych i fizycznych.</u>
+ <u xml:id="u-3.44" who="#PoselBafiaJerzy">Przyjęte z okresu międzywojennego ustawodawstwo pracy nie regulowało w jednolity sposób podstawowych praw i obowiązków wszystkich pracowników. Istotne różnice występowały zwłaszcza w uprzywilejowanym w stosunku do robotników unormowaniu uprawnień pracowników umysłowych.</u>
+ <u xml:id="u-3.45" who="#PoselBafiaJerzy">Zmiany ustawodawstwa pracy w Polsce Ludowej zmierzały do stopniowego likwidowania tych nieuzasadnionych różnic. Dekret z 1956 roku zrównał uprawnienia pracowników fizycznych z umysłowymi pod względem roszczeń przysługujących im w razie wadliwego rozwiązania przez zakład umowy o pracę. Ustawa o pracowniczych urlopach wypoczynkowych z 1969 r. zrównała wymiar urlopów wypoczynkowych dla robotników i pracowników umysłowych, uzależniając go od stażu pracy. Ustawa z dnia 6 Iipca 1972 r. podwyższając zasiłki chorobowe, doprowadzi (w okresie do 1 Iipca 1974 r.) do zrównania wysokości świadczeń chorobowych dla robotników i pracowników umysłowych.</u>
+ <u xml:id="u-3.46" who="#PoselBafiaJerzy">Projekt Kodeksu pracy znosi pozostałe różnice w statusie prawnym robotników i pracowników umysłowych oraz reguluje w jednolity sposób prawa i obowiązki wszystkich pracowników. Podziału na robotników i pracowników umysłowych nie znajdujemy nawet w terminologii użytej w projekcie Kodeksu, którego przepisy używają jednolitego określenia „pracownik”.</u>
+ <u xml:id="u-3.47" who="#PoselBafiaJerzy">Ustalono więc jednakowe okresy próbne — do 2 tygodni, a dla pracowników na stanowiskach kierowniczych i dla innych samodzielnych pracowników — do 3 miesięcy. Wprowadzono jednolite okresy wypowiedzenia umów o pracę zróżnicowane jedynie w zależności od stażu pracy w danym zakładzie pracy. Przyznano identyczną liczbę dni wolnych na poszukiwanie pracy w okresie wypowiedzenia. Jednolicie unormowano świadczenia za czas usprawiedliwionej nieobecności w pracy. Na jednakowych zasadach stosowane będą środki porządkowe wobec pracowników naruszających dyscyplinę pracy. Jednolicie określono wysokość odpraw pośmiertnych, które w przypadku śmierci robotnika były znacznie niższe niż w przypadku pracownika umysłowego.</u>
+ <u xml:id="u-3.48" who="#PoselBafiaJerzy">Projekt Kodeksu pracy nie przeprowadza schematycznie ani w sposób uproszczony zrównania praw i obowiązków pracowniczych. Dopuszcza określone wyjątki, gdy są one konieczne ze względu na rodzaj lub warunki wykonywanej pracy. Dotyczy to spółdzielczej umowy o pracę, z uwagi na jej powiązanie z członkostwem spółdzielni, lecz przede wszystkim odnosi się do pracowników objętych pragmatykami służbowymi. Stosunek pracy tych pracowników, nawiązywany z reguły na podstawie mianowania, wymaga zwiększonej dyspozycyjności i łączy się z dodatkowymi obowiązkami, które pragmatyki starają się wyrównać uprawnieniami przyznawanymi tym pracownikom. Projekt Kodeksu pracy upoważnia Radę Ministrów w art. 298 do określenia w sposób szczególny niektórych praw i obowiązków pracowników zatrudnionych w urzędach państwowych, w innych działach służby państwowej, w zakładach służby zdrowia, w jednostkach wojskowych oraz w innych zakładach pracy na stanowiskach związanych ze służbą zagraniczną lub z obronnością kraju.</u>
+ <u xml:id="u-3.49" who="#PoselBafiaJerzy">Odrębności w prawach i obowiązkach pracowniczych mogą wystąpić również w wyniku ustaleń układów zbiorowych pracy. Postanowienia tych układów nie mogą być jednak mniej korzystne dla pracowników niż przepisy projektu Kodeksu.</u>
+ <u xml:id="u-3.50" who="#PoselBafiaJerzy">Wysoki Sejmie! Nowe socjalistyczne prawo pracy, wychodząc z założeń humanizmu socjalistycznego, sprzyja kształtowaniu takich stosunków pracy, które prowadzą do stopniowego przekształcania pracy dla dobra społeczeństwa w pierwszoplanową potrzebę życiową każdego zdolnego do pracy człowieka.</u>
+ <u xml:id="u-3.51" who="#PoselBafiaJerzy">U podstaw kodeksowych norm leży marksowską wizja możliwości całkowitego wyzwolenia pracy, realna tylko w socjalizmie i dokonywająca się w naszych warunkach. U podstaw tych norm znajdujemy także ideę humanizacji pracy, rozumianej jako przeciwdziałanie temu wszystkiemu, co przeszkadza przekształcać pracę w działalność twórczą i rozwijającą człowieka.</u>
+ <u xml:id="u-3.52" who="#PoselBafiaJerzy">W tym kontekście podkreślenia wymaga nowoczesny stosunek projektu Kodeksu do ochrony zdrowia i życia, do stałego podnoszenia kwalifikacji zawodowych oraz do wdrażania do pracy ludzi rozpoczynających pracę.</u>
+ <u xml:id="u-3.53" who="#PoselBafiaJerzy">W świetle norm projektu Kodeksu formułujemy zasadę ochrony zdrowia i życia pracowników w art. 14 i 15.</u>
+ <u xml:id="u-3.54" who="#PoselBafiaJerzy">W ustroju socjalistycznym zdrowie i życie obywatela jest szczególnie chronione. Obowiązki zakładów pracy w tym zakresie szeroko normują przepisy projektu. Każdy zakład pracy jest zobowiązany do stałej troski o zapewnienie pracownikom higienicznych i bezpiecznych warunków pracy i do wykorzystania w tym celu osiągnięć nauki i techniki. Realizacji prawa do czasu wolnego od pracy i konstytucyjnego prawa do wypoczynku, do regeneracji sił i zdrowia pracownika, służyć będą przepisy normujące czas pracy, urlopy wypoczynkowe oraz wprowadzanie dodatkowych dni wolnych od pracy. Całokształt tych spraw jest — jak wiemy — przedmiotem szczególnej troski partii i Rządu.</u>
+ <u xml:id="u-3.55" who="#PoselBafiaJerzy">Treść art. 16 i 17 oraz wielu przepisów szczegółowych świadczy o przyjęciu przez kodyfikację zasady ochrony i rozwijania osobowości pracownika.</u>
+ <u xml:id="u-3.56" who="#PoselBafiaJerzy">Zakłady pracy i ich kierownictwo powinny współdziałać w tworzeniu społeczeństwa ludzi wykształconych, którzy posługują się coraz precyzyjniejszą techniką.</u>
+ <u xml:id="u-3.57" who="#PoselBafiaJerzy">Większość naszego narodu pozostaje bezpośrednio lub pośrednio pod wpływem tego co dzieje się w zakładzie pracy. Dlatego też: socjalistyczny zakład nie może ograniczać się tylko do spełnienia obowiązków wynikających ściśle z treści stosunku pracy. Troska o rozwój osobowości pracownika i stwarzanie mu coraz korzystniejszych perspektyw życiowych słusznie zostały więc podniesione w projekcie Kodeksu do rzędu podstawowych zasad.</u>
+ <u xml:id="u-3.58" who="#PoselBafiaJerzy">Prawo pracy spełnia ważką rolę w kształtowaniu postaw obywatelskich — pracowitości i prawości oraz zdyscyplinowania i rzetelności w spełnianiu obowiązków. Kształtuje się nowy typ stosunków międzyludzkich, których istotną cechą jest więź pracownicza, współdziałanie całego kolektywu w realizacji wspólnych zadań, szacunek dla człowieka pracy i wzajemna pomoc. Tworzy to i rozwija społeczne wartości osobowości człowieka, nawiązuje do założeń socjalistycznej moralności i stanowi praktyczną realizację zasad współżycia społecznego.</u>
+ <u xml:id="u-3.59" who="#PoselBafiaJerzy">Niezmiernie istotna, wychowawcza funkcja projektu Kodeksu pracy będzie skutecznie spełniana dzięki integracji norm prawnych z regułami moralności. W walce o kształtowanie socjalistycznych motywacji ludzkich postaw i działań, o socjalistyczną hierarchię wartości moralnych respektowanych w pracy, o osobowość człowieka świadomie budującego socjalizm — Kodeks pracy odegra istotną rolę.</u>
+ <u xml:id="u-3.60" who="#PoselBafiaJerzy">Obywatelska postawa pracownika nawiązywać powinna do socjalistycznych ideałów wychowawczych, które opieramy — jak wskazuje I Sekretarz naszej partii — tow. Edward Gierek — „na dokonaniach naszego narodu, na wzorach patriotycznej postawy, pracy i stylu życia przodujących ludzi naszego kraju — robotników, chłopów i inteligencji, prawdziwych bohaterów naszych czasów”.</u>
+ <u xml:id="u-3.61" who="#PoselBafiaJerzy">Wysoki Sejmie! Nowe socjalistyczne prawo pracy oparte zostało na zasadzie ludowej praworządności. Tworzy ona gwarancje prawne w stosunkach pracy, tworzy ochronę przed naruszeniami prawa pracy, kształtuje nowy system organów społecznych oraz sądów pracy i ubezpieczeń społecznych z Sądem Najwyższym, spajającym ten system w całość przez upoważnienie do ustalania wytycznych orzecznictwa, podejmowanie uchwał zawierających odpowiedzi na pytania prawne oraz rozpatrywanie środków nadzoru judykacyjnego w postaci rewizji nadzwyczajnych.</u>
+ <u xml:id="u-3.62" who="#PoselBafiaJerzy">Kodeks pracy odegra ważną rolę w umacnianiu praworządności w stosunkach pracy. Ustanowiony w projekcie Kodeksu zwarty i jasny katalog wzajemnych praw i obowiązków zakładów pracy oraz pracowników usunie jedną z głównych przyczyn, licznych obecnie sporów i nieporozumień między podmiotami stosunku pracy. Przyczyni się do tego także zmniejszenie liczby aktów prawnych obowiązujących w sferze stosunków pracy i przystępna forma przepisów.</u>
+ <u xml:id="u-3.63" who="#PoselBafiaJerzy">Istotną rolę ma do spełnienia zasada ochrony uprawnień pracowniczych (art. 18). Projekt stanowi, że niedopuszczalne jest uszczuplanie praw pracownika, przewidzianych w przepisach prawa pracy. Wszelkie postanowienia zawarte w umowach o pracę lub w innych aktach, mniej korzystne dla pracownika niż przepisy Kodeksu pracy, są nieważne chociażby pracownik wyraził na nie zgodę.</u>
+ <u xml:id="u-3.64" who="#PoselBafiaJerzy">Przejmujemy też normy ogólne dotyczące interpretacji i stosowania przepisów prawa pracy zgodnie z zasadami ustroju i celami Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej oraz dotyczące korzystania z tego prawa w sposób zgodny z jego społeczno-gospodarczym przeznaczeniem lub zasadami współżycia społecznego w PRL.</u>
+ <u xml:id="u-3.65" who="#PoselBafiaJerzy">Dążenie do umocnienia praworządności w stosunkach pracy znalazło konkretny wyraz w całym kompleksie przepisów, gwarantujących pracownikom szybką i pełną realizację przysługujących im uprawnień. Likwidując dotychczasową dwutorowość w rozpatrywaniu roszczeń pracowników, wynikającą z równoległego działania dwóch niezależnych pionów orzekających: rozjemczego i sądowego — projekt Kodeksu pracy ustanawia jako odrębną instancję okręgowe sądy pracy i ubezpieczeń społecznych. Będą to niezawisłe organy sądowe, zapewniające zarówno wysoką specjalizację orzecznictwa, jak też szybkość postępowania, co z uwagi na charakter spraw pracowniczych ma ogromne znaczenie społeczne.</u>
+ <u xml:id="u-3.66" who="#PoselBafiaJerzy">Nowy system organów rozpatrujących spory ze stosunków pracy łączy w harmonijną całość działalność organów społecznych z wyspecjalizowanymi organami państwowymi. Będzie to niewątpliwie system sprawniejszy. Znosi się bowiem dwuinstancyjność postępowania sądowego, rozszerzając przy tym rolę takiego środka, jak rewizja nadzwyczajna składana do Sądu Najwyższego. Do jej wniesienia zostają upoważnieni poza dotychczasowymi podmiotami — Minister Pracy, Płac i Spraw Socjalnych oraz CRZZ.</u>
+ <u xml:id="u-3.67" who="#PoselBafiaJerzy">W systemie środków prawnych, zmierzających do zapewnienia praworządności i ochrony praw pracowniczych, pomocną rolę może też spełnić zagrożenie odpowiedzialnością za wykroczenia przeciwko prawom pracownika.</u>
+ <u xml:id="u-3.68" who="#PoselBafiaJerzy">Obywatelu Marszałku! Obywatele Posłowie! Praworządność ludowa domaga się ścisłego przestrzegania i wykonywania prawa pracy przez wszystkich. Domaga się pełnego wprowadzenia w życie norm Kodeksu i zapewnienia jednolitej jego wykładni. Istotną pomoc może tu okazywać Sąd Najwyższy.</u>
+ <u xml:id="u-3.69" who="#PoselBafiaJerzy">Potrzebna będzie szeroka edukacja w zakresie praw i obowiązków zawartych w nowej kodyfikacji. Spełni to rolę dźwigni ogólnej kultury stosowania prawa, przyczyni się do wzrostu świadomości prawnej obywateli. Jednolite w sferze uprawnień i obowiązków przestrzeganie Kodeksu pracy będzie istotnym współczynnikiem umacniania socjalistycznego porządku prawnego. Kodeks pracy powinniśmy więc otoczyć najwyższym szacunkiem.</u>
+ <u xml:id="u-3.70" who="#PoselBafiaJerzy">W stosunku do całego systemu prawa pracy projekt Kodeksu pracy opiera się na założeniach powszechności i kompleksowości jego norm oraz autonomiczności prawa pracy.</u>
+ <u xml:id="u-3.71" who="#PoselBafiaJerzy">W myśl zasady powszechności Kodeksu normy jego regulują prawa i obowiązki wszystkich pracowników bez względu na miejsce zatrudnienia, podstawę prawną czy charakter stosunku pracy. Projekt Kodeksu reguluje więc wszystkie sposoby nawiązywania stosunku pracy.</u>
+ <u xml:id="u-3.72" who="#PoselBafiaJerzy">Powszechny zasięg kodyfikacji znajduje też wyraz w treści art. 309, który daje podstawę do rozciągnięcia w odpowiednim zakresie przepisów prawa pracy na chałupników, a także na osoby stale wykonujące pracę na innej podstawie niż stosunek pracy lub umowa o pracę.</u>
+ <u xml:id="u-3.73" who="#PoselBafiaJerzy">Kompleksowość regulacji wynika z unormowania wszystkich podstawowych instytucji prawa pracy w ramach projektu Kodeksu. Zostaną uchylone i utracą moc w całości lub w części 33 akty ustawodawcze oraz wielka ilość aktów wykonawczych wydanych na ich podstawie. Uchylone akty prawne zostały zastąpione normami projektu Kodeksu.</u>
+ <u xml:id="u-3.74" who="#PoselBafiaJerzy">Projekt Kodeksu zawiera szereg upoważnień do wydania przepisów wykonawczych, głównie w formie rozporządzeń Rady Ministrów, podawanych do publicznej wiadomości w Dzienniku Ustaw. W wyniku utrwalającej się praktyki doskonalenia procesu legislacyjnego, łącznie z wniesionymi przez Prezesa Rady Ministrów projektami ustaw, przekazano także komisjom sejmowym podstawowe projekty aktów wykonawczych. Były one przedmiotem analizy poselskiej, która potwierdziła niezbędność tych upoważnień. Na podstawie ogólnych norm projektu Kodeksu, sformułowanych w sposób zapewniający ich trwanie w dłuższym przedziale czasu, wiele zagadnień szczegółowych musi być regulowanych elastycznie i odpowiednio do różnorodnych i zmieniających się warunków.</u>
+ <u xml:id="u-3.75" who="#PoselBafiaJerzy">Ważnym założeniem projektu Kodeksu pracy jest samodzielne unormowanie podstawowych instytucji prawnych. W projekcie założenie to zostało zrealizowane, przy odpowiednim wykorzystaniu dorobku układów zbiorowych pracy oraz orzecznictwa Sądu Najwyższego. Uwidacznia się to przede wszystkim w uregulowaniu całości problematyki prawnej związanej ze stosunkiem pracy.</u>
+ <u xml:id="u-3.76" who="#PoselBafiaJerzy">Zwróciłem uwagę obywatela Marszałka i obywateli posłów przede wszystkim na rolę i znaczenie norm ogólnych, zawierających system zasad, na jakich opieramy kodyfikację. Będą one traktowane jako normatywnie wyrażone dyrektywy interpretacyjne, dotyczące stosowania prawa pracy. Stanowią bowiem konkretyzację konstytucyjnych zasad ustrojowych i wskazują na istotne cechy charakteryzujące stosunki pracy.</u>
+ <u xml:id="u-3.77" who="#PoselBafiaJerzy">Podstawowe zasady prawa pracy stanowić będą ponadto wskazania kierunkowe dla dalszej działalności legislacyjnej rozwijającej system prawa pracy PRL.</u>
+ <u xml:id="u-3.78" who="#PoselBafiaJerzy">Pełne unormowanie prawne w postaci wielkiego aktu kodyfikacji tak ważnych stosunków społecznych, jak stosunki pracy, będzie doniosłym wydarzeniem w procesie tworzenia i porządkowania prawa Polski Ludowej. Regulując stosunki pracy w sposób nowoczesny, dostosowany do aktualnych warunków budownictwa socjalizmu w naszym kraju, projekt Kodeksu prezentuje socjalistyczne treści w narodowej formie, korzystając z polskich tradycji kodyfikacyjnych, a w szczególności z dorobku ustawodawstwa Polski Ludowej.</u>
+ <u xml:id="u-3.79" who="#PoselBafiaJerzy">Z upoważnienia posłów członków Komisji Prac Ustawodawczych oraz Komisji Pracy i Spraw Socjalnych wnoszę, aby Wysoki Sejm uchwalić raczył projekty Kodeksu pracy oraz Przepisów wprowadzających Kodeks pracy.</u>
+ <u xml:id="u-3.80" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-4">
+ <u xml:id="u-4.0" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Otwieram dyskusję. Głos ma poseł Władysław Kruczek.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-5">
+ <u xml:id="u-5.0" who="#PoselKruczekWladyslaw">Obywatelu Marszałku! Wysoka Izbo! Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej uchwalił już w obecnej kadencji kilka doniosłych ustaw, które znamionują nowy, wyższy etap socjalistycznego rozwoju naszego kraju. Należeć do nich będzie niewątpliwie również przedstawiony Wysokiej Izbie projekt Kodeksu pracy.</u>
+ <u xml:id="u-5.1" who="#PoselKruczekWladyslaw">Wielkie społeczne znaczenie Kodeksu pracy przejawia się w pełni na tle dotychczasowego kształtowania się w Polsce Ludowej nowych stosunków pracy. Do rozpatrywania projektu Kodeksu pracy właśnie w tym aspekcie skłania jubileusz 30-lecia Polski Ludowej, jego ideowe i społeczne treści zawarte w tezach Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, które akcentują ścisły związek między przeszłością, teraźniejszością i zadaniami perspektywicznymi, zakreślającymi kontury Polski pod koniec XX wieku.</u>
+ <u xml:id="u-5.2" who="#PoselKruczekWladyslaw">Istnieje ścisła więź między obowiązkiem wobec ojczyzny spełnianym przez pokolenia walki o Polskę sprawiedliwości społecznej i przez pokolenie walki o wyzwolenie narodowe w latach drugiej wojny światowej a obowiązkiem spełnianym przez pokolenie budowniczych najtrwalszych, socjalistycznych zrębów naszej państwowości, gwarantujących bezpieczeństwo i pomyślny rozwój Polski. Projekt Kodeksu pracy jest wyrazem tak pojmowanego obowiązku i więzi pokoleń. Jest on wynikiem 30-letniego procesu kształtowania nowych stosunków pracy, procesu najściślej związanego z rozwojem Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej — państwa socjalistycznego, w którym praca została uznana jako główne źródło pomyślności i dobrobytu całego społeczeństwa i każdego człowieka.</u>
+ <u xml:id="u-5.3" who="#PoselKruczekWladyslaw">30 lat socjalistycznego rozwoju kraju, wszystkie dotychczasowe osiągnięcia, które dają pełną satysfakcję naszemu narodowi, udowodniły wyższość socjalistycznej drogi rozwoju naszego państwa, potwierdzają słuszność programu naszej partii, są wynikiem ofiarnej pracy klasy robotniczej, chłopów i pracującej inteligencji.</u>
+ <u xml:id="u-5.4" who="#PoselKruczekWladyslaw">Nie zapominamy o budowniczych tego trudnego i jakże przełomowego okresu, którzy na zew partii, nie spotykanym wysiłkiem dźwigali z zacofania kraj, kładli podwaliny ustroju sprawiedliwości społecznej i społeczno-ekonomicznego rozwoju, świadomi, że nową Polskę, Polskę robotniczą, Polskę ludu pracującego trzeba wznieść na przekór wstecznictwu politycznemu, na przekór wszelkim przeszkodom. Nie zapomnimy trudu i ofiarności robotników, odbudowujących z ruin Warszawę, Wrocław, Gdańsk, Szczecin i wiele innych miast polskich, nie zapomnimy milionów ton węgla i stali, jakie górnicy i hutnicy dali krajowi, by podnieść go z pookupacyjnych i wojennych ruin, by wydobyć się z biedy i upokorzenia — spuścizny obszarniczo-kapitalistycznych rządów.</u>
+ <u xml:id="u-5.5" who="#PoselKruczekWladyslaw">Do takiego patriotycznego wysiłku klasa robotnicza zdolna była tylko w imię własnej ideologii, w imię socjalizmu. Tak wielką energię i ofiarność w ciężkich warunkach zdolna była wykrzesać tylko partia klasy robotniczej, nasza partia. Na tym polega zasługa klasy robotniczej i jej partii wobec całego narodu, na tym polega jej przodująca rola.</u>
+ <u xml:id="u-5.6" who="#PoselKruczekWladyslaw">Wielkim przeobrażeniom uległy również stosunki społeczne, wśród których najistotniejsze są stosunki pracy.</u>
+ <u xml:id="u-5.7" who="#PoselKruczekWladyslaw">Na gruncie tych przemian społecznych kształtowało się w minionym 30-leciu prawo do pracy i jej ochrona, gwarantowane stałym rozwojem gospodarki socjalistycznej, wyrażone w wielu aktach prawnych, układach zbiorowych, rozporządzeniach i orzeczeniach sądów — nazwanych prawem pracy.</u>
+ <u xml:id="u-5.8" who="#PoselKruczekWladyslaw">Projekt Kodeksu nie poprzestaje na zwykłej weryfikacji i kodyfikacji tego, co dotychczas obowiązywało. Przejmuje on z dotychczasowego prawa pracy to wszystko, co stanowi osiągnięcia świata pracy, co przyspiesza równocześnie socjalistyczny rozwój kraju i wzrost poziomu życia jego obywateli, ale zawiera też wiele jakościowo nowych zobowiązań, odpowiadających aktualnym i przyszłym potrzebom budownictwa państwa socjalistycznego, Wkroczyliśmy w nowy, wyższy etap społeczno-gospodarczego rozwoju kraju. Cechują go zasadnicze zmiany w bazie wytwórczej i w poziomie kwalifikacji kadr, lepsze warunki pracy, wyższy poziom świadomości społecznej ludzi pracy, rosnąca rola związków zawodowych i samorządu robotniczego.</u>
+ <u xml:id="u-5.9" who="#PoselKruczekWladyslaw">Za nadrzędny i bezpośredni cel strategiczny VI Zjazd naszej partii uznał poprawę warunków bytowych, socjalnych i kulturalnych ludzi pracy. Jest to zgodne zarówno z oczekiwaniami społeczeństwa, jak też możliwościami i wymogami, wyższego jakościowo poziomu rozwoju kraju, w którym decydującą rolę odegra wzrost społecznej wydajności pracy, oparty na osiągnięciach nauki i techniki. Nasza partia mobilizuje do realizacji wytkniętego celu wszystkie siły narodu, konkretyzując w długofalowych planach obraz Polski końcowych lat XX wieku, Polski zamożnej, wysoko rozwiniętej pod każdym względem.</u>
+ <u xml:id="u-5.10" who="#PoselKruczekWladyslaw">Ostatni okres działalności kierownictwa partii i Rządu aktywnie poparty wzmożonym wysiłkiem klasy robotniczej, rolników i inteligencji, daje dobre wyniki odczuwane w każdej rodzinie, w każdym domu. Naszym obowiązkiem jest utrwalenie obecnego tempa rozwoju społeczno-gospodarczego i pełniejsze wykorzystanie istniejących możliwości. Wiąże się z tym konieczność podniesienia na wyższy poziom naszych stosunków pracy.</u>
+ <u xml:id="u-5.11" who="#PoselKruczekWladyslaw">Prezentowany projekt Kodeksu stanowi akt wielkiej doniosłości. Przy jego opracowywaniu Rząd i związki zawodowe kierowały się uchwałami VI Zjazdu partii.</u>
+ <u xml:id="u-5.12" who="#PoselKruczekWladyslaw">Na VII Kongresie Związków Zawodowych I Sekretarz Komitetu Centralnego naszej partii tow. Edward Gierek powiedział z myślą o społecznej funkcji Kodeksu pracy: — „Sprawą najważniejszą dla prawidłowego funkcjonowania gospodarki i zdrowych stosunków między ludźmi jest właściwy klimat społeczny w miejscu pracy, klimat świadomy wysokich wymagań i rzetelnego wykonywania obowiązków, a równocześnie respektowania praw pracowników, troski o warunki socjalne, o sprawiedliwą ocenę i wycenę wysiłku każdego człowieka. Odpowiedzialność za wytwarzanie i utrzymanie w naszych socjalistycznych przedsiębiorstwach takiego klimatu ciąży w głównej mierze na administracji, jak i na związkach zawodowych. Umacnianiu socjalistycznych stosunków w zakładach pracy, respektowaniu zasad sprawiedliwości, ochronie praw pracownika i interesów społeczeństwa służyć będzie nowy Kodeks pracy”.</u>
+ <u xml:id="u-5.13" who="#PoselKruczekWladyslaw">Przedstawiony Wysokiemu Sejmowi projekt Kodeksu pracy jest wynikiem wnikliwych prac Rządu i Centralnej Rady Związków Zawodowych. Był on omawiany przez Biuro Polityczne Komitetu Centralnego PZPR. Uwzględnia opinie i propozycje wyrażone przez VII Kongres Związków Zawodowych oraz szeroki aktyw społeczny zakładów pracy i opinie prawniczych środowisk naukowych. Zawarty jest w nim także dorobek komisji sejmowych i Klubu Poselskiego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej.</u>
+ <u xml:id="u-5.14" who="#PoselKruczekWladyslaw">Zgodnie z wynikami tej szerokiej konsultacji Kodeks pracy podnosi na wyższy poziom, odpowiedni do ogólnonarodowych zadań, zasadę jedności praw i obowiązków oraz zasadę jedności interesu społecznego i jednostkowego ludzi pracy.</u>
+ <u xml:id="u-5.15" who="#PoselKruczekWladyslaw">Tylko w ustroju socjalistycznym możliwe jest osiągnięcie pełnej zgodności w tym zakresie. A równość szans wszystkich ludzi pracy polega na tym, że każdego w jednakowym stopniu obowiązują te same zasady i że każdemu socjalistyczne państwo gwarantuje równy start i możliwości awansu.</u>
+ <u xml:id="u-5.16" who="#PoselKruczekWladyslaw">Przepisy projektu Kodeksu pracy zostały tak sformułowane, aby dobra i rzetelna praca spotkała się z należytym uznaniem, a równocześnie aby ci, którzy nie wywiązują się ze swych obowiązków, nie mogli korzystać z tych uprawnień, jakie Kodeks gwarantuje ludziom rzetelnym i odpowiedzialnym.</u>
+ <u xml:id="u-5.17" who="#PoselKruczekWladyslaw">Zniesione zostały występujące dotychczas różnice w uprawnieniach pracowników umysłowych i fizycznych. Nie ma przecież społecznego uzasadnienia zachowanie takich różnic ani w zakresie wypoczynku, ochrony zdrowia, ani w odniesieniu do innych świadczeń. Mówił o tym sprawozdawca, poseł Bafia.</u>
+ <u xml:id="u-5.18" who="#PoselKruczekWladyslaw">Projekt Kodeksu zachęca ludzi pracy do podnoszenia kwalifikacji zawodowych, zobowiązując zakłady do określonego działania w tej dziedzinie.</u>
+ <u xml:id="u-5.19" who="#PoselKruczekWladyslaw">W ciągu całego 30-lecia naszej ludowej ojczyzny ugruntowała się trwała zasada aktywnego udziału związków zawodowych w rozwoju i stosowaniu prawa pracy.</u>
+ <u xml:id="u-5.20" who="#PoselKruczekWladyslaw">Klasa robotnicza jest nosicielem największego postępu, zdyscyplinowania i odpowiedzialności społecznej, jest podstawową siłą twórczą naszego narodu.</u>
+ <u xml:id="u-5.21" who="#PoselKruczekWladyslaw">Współdziałanie związków zawodowych w realizacji zadań, zawartych w projekcie Kodeksu pracy, stanowić będzie ważny czynnik służący umacnianiu organizatorsko-wychowawczej funkcji Kodeksu oraz praworządności w stosunkach pracy, służyć będzie poszanowaniu praw oraz spełnianiu obowiązków pracowniczych.</u>
+ <u xml:id="u-5.22" who="#PoselKruczekWladyslaw">Wysoka Izbo! Obywatelu Marszałku! Troska o zdrowie ludzkie i bezpieczne warunki pracy, o podnoszenie socjalistycznej kultury stanowi jeden z istotnych kierunków polityki socjalnej partii i Rządu. Sprawy te były przedmiotem ogólnokrajowej narady partyjno-rządowo-związkowej, w kwietniu bieżącego roku.</u>
+ <u xml:id="u-5.23" who="#PoselKruczekWladyslaw">W polityce naszej partii człowiek jest najwyższą wartością. Zdrowie ludzkie jest elementarnym warunkiem zachowania dobrego samopoczucia. Projekt Kodeksu chroni szczególnie zdrowie kobiet oraz młodocianych przepisami w sprawie ochrony kobiet ciężarnych, rozszerza uprawnienia matek pracujących. Ułatwia też kobietom godzenie obowiązków rodzinnych z działalnością zawodową oraz stwarza warunki do nauki zawodu i dokształcania się pracującej młodzieży.</u>
+ <u xml:id="u-5.24" who="#PoselKruczekWladyslaw">W ten sposób podkreślono również codzienną troskę partii, Rządu i związków zawodowych o ochronę i umacnianie rodziny — podstawowej komórki społecznej w naszym państwie socjalistycznym oraz troskę o przyszłość młodzieży — pokolenia, które od nas przejmie w swe ręce losy kraju.</u>
+ <u xml:id="u-5.25" who="#PoselKruczekWladyslaw">Ważne dla wszystkich prawo do wypoczynku projekt Kodeksu rozwija w przepisach o czasie pracy i urlopach wypoczynkowych. Przepisy te zostały ukształtowane w sposób umożliwiający wprowadzenie różnych form skracania czasu pracy. Będą one wdrażane systematycznie i stopniowo w miarę narastania warunków ekonomicznych i organizacyjnych. Proces ten został już zapoczątkowany przez wprowadzenie w tym roku sześciu, a w przyszłym roku dwunastu dodatkowych dni wolnych od pracy.</u>
+ <u xml:id="u-5.26" who="#PoselKruczekWladyslaw">Pełna realizacja wzrastających zadań gospodarczych oraz zapewnienie warunków uzyskiwania dalszego wzrostu zarobków — to podstawowy element, od którego zależy wprowadzenie w życie krótszego czasu pracy.</u>
+ <u xml:id="u-5.27" who="#PoselKruczekWladyslaw">Wysoka Izbo! Przedstawiony projekt Kodeksu pracy jest w historii naszego ustawodawstwa pracy dokumentem o wielkiej doniosłości. Wynika ona z bogatej treści społecznej projektu Kodeksu, z tego, że człowiek pracy stanowi jego podmiot, a także z faktu, że jest on programem sprzyjającym kształtowaniu prawdziwie humanistycznego, socjalistycznego społeczeństwa, w którym praca stanowi kryterium wartości człowieka, tytuł do chluby, sprawę godności i patriotyzmu.</u>
+ <u xml:id="u-5.28" who="#PoselKruczekWladyslaw">Twórczej pracy zawdzięczamy przecież wszystkie nasze sukcesy. Praca jest źródłem wszystkich naszych materialnych i duchowych dóbr, podstawowym czynnikiem skutecznie kształtującym wizję przyszłej Polski na miarę ambicji i potrzeb narodu, Polski bezpiecznej w świecie pokoju, współpracy i przyjaźni między narodami.</u>
+ <u xml:id="u-5.29" who="#PoselKruczekWladyslaw">Tak więc, Obywatele Posłowie, prezentowany projekt Kodeksu pracy dzięki bogatej treści społecznej i politycznej stanowić będzie istotny wkład w porządek prawny obowiązujący w naszym kraju. Ułatwi on szybszy rozwój gospodarki narodowej i realizację nakreślonych przez VI Zjazd Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej zadań społeczno-gospodarczych służących nadrzędnemu celowi, tj. poprawie warunków bytowych, socjalnych i kulturalnych ludzi pracy.</u>
+ <u xml:id="u-5.30" who="#PoselKruczekWladyslaw">Z tego względu Klub Poselski Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej głosować będzie za przedłożonym Wysokiej Izbie projektem Kodeksu pracy jako aktem w pełni odpowiadającym socjalistycznym założeniom ustrojowym.</u>
+ <u xml:id="u-5.31" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-6">
+ <u xml:id="u-6.0" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Głos ma poseł Zygmunt Surowiec.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-7">
+ <u xml:id="u-7.0" who="#PoselSurowiecZygmunt">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Rozpatrywany na dzisiejszym posiedzeniu projekt Kodeksu pracy należy do najdonioślejszych aktów ustawodawczych wydanych w okresie trzydziestolecia władzy ludowej. Projekt ten przedstawiony został Sejmowi w przededniu wielkiego jubileuszu Polski Ludowej. Stanowi on odzwierciedlenie społeczno-gospodarczego rozwoju osiągniętego w ostatnich trzydziestu latach oraz stanu świadomości społecznej i aktywności zawodowej wszystkich ludzi pracy, a także wyraźnego wzrostu poziomu materialnego i kulturalnego całego społeczeństwa. Jest on równocześnie podsumowaniem długoletniego procesu przemian i modyfikacji, jakie przechodziła ta ważna dziedzina prawa w Polsce Ludowej.</u>
+ <u xml:id="u-7.1" who="#PoselSurowiecZygmunt">Droga, którą przeszło polskie ustawodawstwo pracy w okresie trzydziestolecia, jest rezultatem szczególnej roli, jaką spełnia ono w kształtowaniu socjalistycznych stosunków i zasad współżycia społecznego. Chodziło nam zawsze o to, aby było to ustawodawstwo najlepsze, postępowe i sprawiedliwe w odczuciu ludzi pracy. Taki stosunek do kształtowania prawa pracy w przeszłości ułatwił niewątpliwie jego obecną kodyfikację, gdyż wprowadzone wcześniej nowe instytucje i konstrukcje prawne przeszły próbę życia, sprawdziły się, dały sumę niezbędnych doświadczeń dla rozwiązań jeszcze lepszych, zawartych w projekcie Kodeksu pracy.</u>
+ <u xml:id="u-7.2" who="#PoselSurowiecZygmunt">Podstawowym celem przedstawionego Sejmowi projektu jest stworzenie nowoczesnego prawa pracy, dostosowanego do dynamicznych zmian, jakie zachodzą w życiu społeczno-politycznym naszego kraju, w którym przewodnią siłę stanowi klasa robotnicza. Kodeks pracy będzie zarazem ważnym instrumentem w realizacji planów społeczno-gospodarczego rozwoju socjalistycznego państwa.</u>
+ <u xml:id="u-7.3" who="#PoselSurowiecZygmunt">Uchwalenie projektu Kodeksu pracy będzie miało duży wpływ na uporządkowanie systemu prawa. Dotychczasowy stan tego ustawodawstwa, mimo niewątpliwych osiągnięć, nie był zadowalający, gdyż składało się ono ze zbyt dużej liczby aktów prawnych różnego rzędu. Tworzyło je kilkadziesiąt aktów ustawodawczych, kilkadziesiąt rozporządzeń wykonawczych, ponad sto zbiorowych układów pracy oraz duża liczba protokołów dodatkowych do tych układów.</u>
+ <u xml:id="u-7.4" who="#PoselSurowiecZygmunt">Zastąpienie tej wielkiej liczby różnego rodzaju aktów prawnych jednym aktem w postaci Kodeksu będzie wielkim osiągnięciem. Dotychczasowy zawiły system prawny zastąpiony zostanie bowiem jednolitym, nowoczesnym i zrozumiałym systemem, stanowiącym o prawach i obowiązkach pracowników i zakładów pracy. Z tego punktu widzenia Kodeks pracy będzie również doniosłym etapem w procesie tworzenia i porządkowania całego systemu prawnego Polski Ludowej.</u>
+ <u xml:id="u-7.5" who="#PoselSurowiecZygmunt">Projekt Kodeksu pracy odpowiada głównym założeniom polityki społecznej określonej na VI Zjeździe Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, polityki, za którą opowiedział się VI Kongres Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego.</u>
+ <u xml:id="u-7.6" who="#PoselSurowiecZygmunt">Prace nad projektem Kodeksu trwały stosunkowo długo. Jak wiemy, był on konsultowany w zakładach pracy, dyskutowany w ruchu zawodowym. Nadanie mu ostatecznego kształtu nie było rzeczą łatwą zważywszy, że ma on dotyczyć ponad 11 milionów pracowników wszystkich zawodów i specjalności, a także dlatego, że należało uwzględniać specyfikę i różnorodność wielu gałęzi produkcji, usług czy innej działalności.</u>
+ <u xml:id="u-7.7" who="#PoselSurowiecZygmunt">Z trybuny sejmowej padają dzisiaj słowa, określające projekt Kodeksu pracy jako dzieło postępowe i nowoczesne. Wyraża się to m.in. w tym, że we wszystkich rozwiązaniach projektu Kodeksu ostatecznie likwiduje się nieuzasadnione różnice w statusie pracowników fizycznych i umysłowych. Projekt Kodeksu akcentuje jedność zadań wytwórczych, wychowawczych i socjalnych, określa podstawy prawidłowego kształtowania stosunków w każdym przedsiębiorstwie i instytucji, stwarza warunki do osiągania dobrych wyników pracy, a tym samym do wzrostu dochodu narodowego. Jest więc kolejnym krokiem w kierunku tworzenia prawnych warunków przyspieszonego, socjalistycznego rozwoju kraju.</u>
+ <u xml:id="u-7.8" who="#PoselSurowiecZygmunt">Temu celowi służy zespół norm prawnych, umacniających zasadę jednoosobowego kierownictwa i zwiększających równocześnie samodzielność jednostek gospodarki uspołecznionej, wyposażonych w prerogatywy samodzielnego regulowania życia wewnątrzzakładowego i właściwego organizowania stosunków pracy, przy czynnym udziale przedstawicielstwa załóg — związków zawodowych, którym projekt Kodeksu pracy gwarantuje szerokie uprawnienia. Dotyczy to zwłaszcza polityki kadrowej w zakładach pracy, ochrony trwałości stosunku pracy, rozpatrywania i rozstrzygania sporów ze stosunku pracy, a także stosowania elastycznego rozkładu czasu pracy, odpowiadającego konkretnym warunkom, potrzebom społecznym i gospodarczym.</u>
+ <u xml:id="u-7.9" who="#PoselSurowiecZygmunt">Przyjęcie takich rozwiązań podyktowane było dokonującą się w naszym kraju rewolucją naukowo-techniczną i wynikającymi z niej potrzebami w zakresie kierowania zakładami pracy. Wdrażanie i upowszechnianie osiągnięć tej rewolucji wymaga nie tylko rzetelnej i mądrze zorganizowanej pracy milionów ludzi, ale także stałego podnoszenia wiedzy oraz umiejętnego współżycia w zespole pracowniczym. Dlatego tyle uwagi poświęcono w projekcie Kodeksu zarówno podnoszeniu rangi pracy rzetelnej i zdyscyplinowanej, jak też przepisom ułatwiającym zdobywanie i podnoszenie kwalifikacji zawodowych pracownikom, którzy dobrze pracując, chcą równocześnie doskonalić swoje umiejętności.</u>
+ <u xml:id="u-7.10" who="#PoselSurowiecZygmunt">Projekt Kodeksu akcentuje wagę stosunków pracy w życiu społeczeństwa i wpływa jednocześnie na rozwój człowieka jako podstawowej siły wytwórczej w systemie gospodarki socjalistycznej.</u>
+ <u xml:id="u-7.11" who="#PoselSurowiecZygmunt">Kodeks będzie prawem dla milionów ludzi pracy. Obok Konstytucji stanowi on drugi ważki akt prawny, mający wielkie znaczenie dla dalszego rozwoju naszego społeczeństwa. W równym stopniu wzbudza on zainteresowanie mieszkańców miast i wsi, jest bowiem prawem powszechnym, a zawarte w nim rozwiązania w coraz szerszym zakresie dotyczyć będą ludności wiejskiej.</u>
+ <u xml:id="u-7.12" who="#PoselSurowiecZygmunt">Obecnie ponad 46% mieszkańców wsi utrzymuje się z dochodów pozarolniczych, w tym znaczna grupa osób wykonuje dwa zawody. W strukturze społeczno-zawodowej ludności wiejskiej rozszerzyła się i będzie się nadal rozszerzać kategoria osób utrzymujących się z pracy zarobkowej w różnych działach gospodarki narodowej. O ile w roku 1950 w obsłudze rolnictwa i przemyśle rolno-spożywczym zatrudnionych było 494 tys. osób, to już w roku 1973 liczba ta przekroczyła 1 200 tys. pracowników, to znaczy powiększyła się blisko dwu i półkrotnie.</u>
+ <u xml:id="u-7.13" who="#PoselSurowiecZygmunt">Ludność wiejska znajduje zatrudnienie poza rolnictwem w pobliskich miastach i na terenie wsi, w instytucjach i organizacjach związanych bezpośrednio lub pośrednio z rolnictwem, a także w mniejszych zakładach produkcyjnych. Coraz częściej spotykanym rodzajem zatrudnienia na wsi są usługi produkcyjne i pozaprodukcyjne. Liczba osób zatrudnionych w tej sferze działalności gospodarczej będzie się nadal zwiększała dynamicznie, gdyż wynika to z potrzeb rozwojowych wsi i rolnictwa.</u>
+ <u xml:id="u-7.14" who="#PoselSurowiecZygmunt">Wzrastać będzie zatrudnienie w spółdzielniach produkcyjnych, w państwowych gospodarstwach rolnych i w kółkach rolniczych. W ciągu ostatnich 16 lat powstało w całym kraju ponad 35 tys. kółek rolniczych. W ich zasięgu organizacyjnym znajduje się prawie 90% ogólnej liczby wsi. Stałe rozszerzanie działalności gospodarczej powoduje przekształcanie się kółek rolniczych w przedsiębiorstwa dysponujące znacznym potencjałem produkcyjnym i zatrudniające znaczną liczbę osób zamieszkałych na wsi.</u>
+ <u xml:id="u-7.15" who="#PoselSurowiecZygmunt">Ten bardzo wyraźny i szybki wzrost zatrudnienia ludności wiejskiej w różnych gałęziach gospodarki narodowej będzie rozszerzał sferę zastosowania Kodeksu pracy. Dla wszystkich pracowników zamieszkałych na wsi Kodeks będzie prawem obowiązującym i bezpośrednio rozstrzygającym o ich obowiązkach i uprawnieniach. Ale Kodeks pracy będzie również pośrednio wpływał na tych mieszkańców wsi, którzy w rozumieniu formalnym nie pozostają w stosunku pracy. W projekcie Kodeksu istnieje wiele norm prawnych, oddziaływających wychowawczo i mobilizująco na pracowników, na ich aktywizację społeczną i myślenie szerszymi kategoriami społecznymi, na wyzwalanie zasobów inicjatywy i energii kolektywów pracowniczych. Dzięki tym normom wytwarzać się będzie w każdym zakładzie pracy określony układ stosunków, który wywrze istotny wpływ na otoczenie, na kształtowanie prawidłowej postawy obywatelskiej, stylu pracy i życia, stosunku do własności społecznej i innych pożądanych cech.</u>
+ <u xml:id="u-7.16" who="#PoselSurowiecZygmunt">Kreowane przez projekt Kodeksu socjalistyczne stosunki pracy w dużym stopniu dotyczyć będą również młodzieży wiejskiej, która w większości znajdzie zatrudnienie w gospodarce uspołecznionej. Dlatego ten doniosły akt prawny ma tak duże znaczenie dla przeobrażania życia ludności zamieszkałej na wsi.</u>
+ <u xml:id="u-7.17" who="#PoselSurowiecZygmunt">Obywatele Posłowie! Podstawowe założenia projektu Kodeksu pracy zostały szczegółowo przedstawione przez posła sprawozdawcę. Nie wydaje się zatem potrzebne i celowe powracanie do wielu poruszonych w jego wystąpieniu problemów. Niemniej pragnę zaakcentować niezwykle ważną rolę, jaką Kodeks pracy będzie mógł odegrać w umacnianiu praworządności w stosunkach pracy.</u>
+ <u xml:id="u-7.18" who="#PoselSurowiecZygmunt">Na podkreślenie zasługuje jasny i zwarty katalog wzajemnych praw i obowiązków zakładów pracy i pracowników, podobnie jak cały kompleks przepisów, gwarantujących pracownikom szybką i pełną realizację przysługujących im uprawnień. Wskutek likwidacji dotychczasowej dwutorowości w rozpatrywaniu roszczeń pracowniczych również i w tej dziedzinie osiągnie się istotną poprawę, czemu sprzyjać ma utworzenie wyspecjalizowanego sądownictwa pracy. Powołanie tego sądownictwa jest spełnieniem postulatów wysuwanych w toku konsultacji, którym projekt Kodeksu pracy był poddany.</u>
+ <u xml:id="u-7.19" who="#PoselSurowiecZygmunt">Pragnę równocześnie podkreślić wagę zapowiedzianych w projekcie Kodeksu pracy przepisów wykonawczych, które powinny zabezpieczać prawidłowe wdrożenie norm Kodeksu. Niezbędne są takie przepisy wykonawcze, których litera odpowiadać będzie całkowicie założeniom ideowym Kodeksu i zapewni realizację tych założeń w codziennej praktyce.</u>
+ <u xml:id="u-7.20" who="#PoselSurowiecZygmunt">Wysoki Sejmie! Projekt Kodeksu pracy — obok już uchwalonych ustaw o funduszu nagród, socjalnym, mieszkaniowym, o zaopatrzeniu emerytalnym, ustaw będących niejako materialnym zabezpieczeniem Kodeksu pracy — stanowi wyraz troski władzy ludowej o systematyczną poprawę warunków życia ludności.</u>
+ <u xml:id="u-7.21" who="#PoselSurowiecZygmunt">Nowe ustawodawstwo pracy wchodzi w życie w szczególnie korzystnym okresie, w warunkach, gdy rozwój gospodarczy kraju osiągnął tempo nie spotykane u nas w przeszłości, a potrzeby materialne i socjalne ludzi pracy zaspokajane są coraz lepiej, gdy coraz pomyślniejsze są perspektywy dalszego rozwoju, określone w uchwale VI Zjazdu PZPR.</u>
+ <u xml:id="u-7.22" who="#PoselSurowiecZygmunt">Program wytyczony przez PZPR jest programem ogólnonarodowym. W jego wypracowaniu i konsekwentnej realizacji uczestniczy Zjednoczone Stronnictwo Ludowe. Wcielaniu w życie programowych założeń Frontu Jedności Narodu służyć będzie w poważnym stopniu przedstawiony dziś Wysokiemu Sejmowi projekt Kodeksu pracy.</u>
+ <u xml:id="u-7.23" who="#PoselSurowiecZygmunt">Klub Poselski ZSL, w którego imieniu mam zaszczyt przemawiać, będzie głosował za przyjęciem proponowanych projektów ustaw — Kodeks pracy oraz Przepisy wprowadzające Kodeks pracy.</u>
+ <u xml:id="u-7.24" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-8">
+ <u xml:id="u-8.0" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Głos ma poseł Krystyna Marszałek-Młyńczyk.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-9">
+ <u xml:id="u-9.0" who="#PoselMarszalekMlynczykKrystyna">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Kształtowanie rozwiniętego społeczeństwa socjalistycznego — to kompleksowy proces, przebiegający na dwóch, wzajemnie powiązanych i warunkujących się płaszczyznach: budowy nowoczesnej bazy materialno-technicznej, a tym samym zabezpieczania warunków sprzyjających jak najpomyślniejszemu rozwojowi społeczno-gospodarczemu kraju i na płaszczyźnie doskonalenia stosunków społecznych. Projekt Kodeksu pracy, nad którym dziś obradujemy, stanowi podstawowy element kształtowania socjalistycznych i obywatelskich postaw oraz stosunków międzyludzkich w procesie pracy. Wymowa generalnych zasad projektu uzasadnia celowość i słuszność podjęcia tej tak doniosłej kodyfikacji, nie mającej precedensu w naszym ustawodawstwie pracy.</u>
+ <u xml:id="u-9.1" who="#PoselMarszalekMlynczykKrystyna">Zabierając głos w imieniu Klubu Poselskiego Stronnictwa Demokratycznego, chciałam podkreślić te zasady, które — zdaniem działaczy Stronnictwa Demokratycznego — zasługują na szczególną uwagę i które zadecydują o dalszym postępie budownictwa socjalistycznego w naszym kraju.</u>
+ <u xml:id="u-9.2" who="#PoselMarszalekMlynczykKrystyna">Zasada powszechności wyraża się w projekcie Kodeksu pracy nie tylko w tym, że objęto postanowieniami kodeksowymi wszystkie grupy pracownicze, bez względu na sposób nawiązania stosunku pracy z zachowaniem w niezbędnym zakresie koniecznych wyjątków, ale także w możliwości rozciągnięcia określonych przepisów projektu Kodeksu na osoby wykonujące pracę nakładczą, a także na osoby wykonujące pracę na innej podstawie niż stosunek pracy lub umowa o pracę nakładczą — na przykład w gospodarstwie domowym czy gospodarstwie rolnym.</u>
+ <u xml:id="u-9.3" who="#PoselMarszalekMlynczykKrystyna">Zasada równości praw pracowników fizycznych i umysłowych stanowiła zawsze trwały element programowy Stronnictwa Demokratycznego. Daliśmy temu wyraz w uchwale X Kongresu podkreślając, że — „jednolite pojęcie pracownika powinno stanowić konsekwencję głębokich przeobrażeń, jakie zaszły w społeczeństwie polskim w ciągu 30 lat budownictwa socjalistycznego”. Zasada ta znajduje w projekcie Kodeksu wyraźne uwypuklenie i odegra z pewnością doniosłą rolę w dalszej integracji społeczeństwa. Odnosi się to również do projektowanego w ustawie zrównania w uprawnieniach pracowników zatrudnionych w rolnictwie z zatrudnionymi w innych zawodach.</u>
+ <u xml:id="u-9.4" who="#PoselMarszalekMlynczykKrystyna">Zasada jedności praw i obowiązków oraz ich wzajemnej współzależności stanowi jedną z wiodących zasad naszego ustroju i podstawę programu społeczno-gospodarczego rozwoju kraju, uchwalonego przez VI Zjazd Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej. Znajduje ona wyraz w projekcie Kodeksu z jednej strony w ochronie zagwarantowanych przez państwo uprawnień pracowniczych, z drugiej zaś w zabezpieczeniu należytego wykonywania spoczywających na pracowniku obowiązków.</u>
+ <u xml:id="u-9.5" who="#PoselMarszalekMlynczykKrystyna">Projekt Kodeksu rozszerza niektóre dotychczasowe uprawnienia pracownicze i stwarza możliwości dalszego, sukcesywnego rozszerzania uprawnień, np. w zakresie czasu pracy czy urlopów; zabezpiecza stabilizację i dyscyplinę pracy oraz odpowiedzialność pracowników za wykonywane zadania; określa obowiązki zakładów pracy i ich kierownictwa w zakresie prawidłowej organizacji pracy; umacnia zasadę reprezentacji interesów pracowniczych przez związki zawodowe i ich ogniwa; zabezpiecza efektywność dochodzenia roszczeń pracowników, dając im możliwość odwoływania się od orzeczeń komisji rozjemczych i odwoławczych do sądów pracy i ubezpieczeń społecznych. Rozwiązanie to zapewnia jednolitość orzecznictwa w sprawach ze stosunku pracy.</u>
+ <u xml:id="u-9.6" who="#PoselMarszalekMlynczykKrystyna">Uchylając przepisy wielu aktów prawnych i unifikując zawartą w nich materię oraz zmniejszając wydatnie liczbę norm prawnych — omawiany dziś projekt Kodeksu, jako dokument jednorodny, przybliży prawo pracy do społeczeństwa, wprowadzi większą jasność przepisów, a tym samym ułatwi ich właściwe stosowanie i ograniczy liczbę potencjalnych konfliktów w relacji zakład pracy — pracownik.</u>
+ <u xml:id="u-9.7" who="#PoselMarszalekMlynczykKrystyna">Te podstawowe zasady projektu Kodeksu pracy były szeroko omawiane przez działaczy Stronnictwa Demokratycznego i spotkały się z ich przychylnym i życzliwym przyjęciem. Wywodząc się bowiem z takich podstawowych uprawnień obywatelskich, zawartych w Konstytucji, jak prawo do pracy i nauki, do wypoczynku, ochrony pracy i zdrowia, oraz dochodzenia roszczeń, jak równouprawnienie kobiet i równość obywateli wobec prawa — zasady projektu Kodeksu stanowią najmocniejszy i najpełniejszy wyraz prawidłowości naszej polityki socjalnej w okresie 30-lecia Polski Ludowej oraz dają podstawę do prawidłowego regulowania stosunków pracy, zgodnie ze społecznymi oczekiwaniami i ekonomicznymi możliwościami. A praca jest w naszym ustroju nie tylko prawem, ale i sprawą honoru każdego obywatela.</u>
+ <u xml:id="u-9.8" who="#PoselMarszalekMlynczykKrystyna">Nie tylko do 11 milionów zatrudnionych w gospodarce uspołecznionej odnoszą się zatem sformułowania zawarte w projekcie Kodeksu. Odnoszą się one do ogółu pracujących i ich rodzin, do warunków ich życia, zamożności i do poziomu życia w całym kraju. I — jak stwierdza się w preambule projektu Kodeksu — od całego społeczeństwa, od wszystkich pracowników, kierowników zakładów pracy, organów państwowych, organizacji społecznych i zawodowych zależeć będzie to, w jakim stopniu zrealizowana zostanie ustawa, nad której projektem dziś debatujemy, w jakim stopniu osiągniemy podstawowy cel naszego ustroju, któremu ustawa ta ma służyć — cel coraz pełniejszego zaspokajania potrzeb materialnych i kulturalnych ludzi pracy w naszym kraju. Cel ten stał się myślą przewodnią uchwały VI Zjazdu Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, a jego realizacji służą wszystkie podejmowane w ostatnich latach poczynania ekonomiczne, organizacyjne i legislacyjne.</u>
+ <u xml:id="u-9.9" who="#PoselMarszalekMlynczykKrystyna">Obywatele Posłowie! Przedłożony Wysokiemu Sejmowi pod obrady projekt Kodeksu pracy zawiera oprócz kompleksowych uregulowań sytuacji prawnej wszystkich ludzi pracy rozwiązania odnoszące się do gospodarki nie uspołecznionej. Gospodarka ta ma swoją specyfikę, która odróżnia ją od gospodarki uspołecznionej w takich kwestiach, jak stosunek pracy, wielkość zatrudnienia, zasady i warunki kształcenia młodych kadr. Projekt Kodeksu uwzględnia tę specyfikę w swoich postanowieniach.</u>
+ <u xml:id="u-9.10" who="#PoselMarszalekMlynczykKrystyna">Wyrazem tego są przepisy art. 299 projektu. § 1 tego artykułu głosi: „Jeżeli poszczególne przepisy Kodeksu nie stanowią inaczej, przepisy dotyczące zakładu pracy stosuje się odpowiednio do osób fizycznych, zatrudniających pracowników”. Zaś w § 2 tego artykułu czytamy: — „Rada Ministrów w porozumieniu z CRZZ może w drodze rozporządzenia wyłączyć stosowanie niektórych przepisów w stosunkach pracy, w których pracodawcą jest osoba fizyczna”. Pozwoli to w przyszłości wyłączyć stosowanie, w odniesieniu do zakładów rzemieślniczych tych przepisów Kodeksu, które nie będą dla nich odpowiednie.</u>
+ <u xml:id="u-9.11" who="#PoselMarszalekMlynczykKrystyna">Przygotowywanie młodych kadr dla rzemiosła znalazło swoje odbicie w rozdziale VI działu IX projektu Kodeksu, zatytułowanym „Rzemieślnicza nauka zawodu”, gdzie w czterech paragrafach art. 206 określono — zgodnie z intencją ustawy o organizacji i wykonywaniu rzemiosła — upoważnienie dla Ministra Pracy, Płac i Spraw Socjalnych w sprawie określenia: zasad zawierania umów o pracę w celu nauki zawodu, odbywania nauki zawodu, wynagradzania w okresie nauki zawodu oraz zasad i trybu przeprowadzania egzaminów, stwierdzających kwalifikacje zawodowe. Powinno to doprowadzić do usprawnienia form szkolenia w rzemiośle, podniesienia jego rangi, przyspieszenia zbyt powolnych zmian w układzie zależności między mistrzem a uczniem, do usunięcia występujących dotychczas trudności w stosunkach prawnych w okresie nauczania oraz stabilizacji młodzieży w rzemiośle — na co wskazuje uchwała X Kongresu Stronnictwa Demokratycznego. Omawiany dziś projekt Kodeksu pracy będzie kolejnym aktem prawnym stabilizującym pozycję rzemiosła w gospodarce kraju i umożliwiającym mu pełniejsze wykonanie zadań w świadczeniu usług dla ludności i w uzupełniającej produkcji rynkowej.</u>
+ <u xml:id="u-9.12" who="#PoselMarszalekMlynczykKrystyna">Obywatele Posłowie! Praca ludzka w ustroju socjalistycznym ma nie tylko znaczenie w trakcie organizacji procesu wytwarzania, lecz zasadniczą rolę spełniają również jej społeczne i moralne efekty. Humanistyczny sens pracy w socjalizmie polega na tym, że od jej wyników w równej mierze zależy podnoszenie standardu życiowego i powodzenie jednostek, co rozwój kultury i osobowości oraz doskonalenie stosunków między ludźmi.</u>
+ <u xml:id="u-9.13" who="#PoselMarszalekMlynczykKrystyna">Znakomity poeta, Julian Przyboś stwierdził na Kongresie Kultury Polskiej: — „Celem — już w naszych warunkach urzeczywistnianym — winna być taka praca, która by pozwalała pracującemu podwyższać ustawicznie swoje kwalifikacje, rozwijać umiejętności, która by budziła jego inicjatywę”. Praca robotnicza zbliżać się powinna teraz do twórczości, a wysiłek mięśniowy złączony z wysiłkiem myśli zmieniać może charakter pracy produkcyjnej i spokrewniać ją z pracą twórczą. Homo faber ma wznieść się — jak powiedział Marks — ponad homines economici, aby stać się homo aesteticus.</u>
+ <u xml:id="u-9.14" who="#PoselMarszalekMlynczykKrystyna">Praktyka ostatnich lat potwierdziła, jak wiele daje jednostkom i społeczeństwu praca zaangażowana, twórcza, rzetelna, wydajna. Stanowi ona podstawę awansu obywateli, zaspokajania ich aspiracji życiowych i ambicji zawodowych, a społeczeństwu stwarza możliwość rozszerzania uprawnień pracowniczych i poprawy warunków pracy. Praktyka ostatnich lat udowadnia jednak, jak wiele wysiłku trzeba jeszcze włożyć, aby gospodarkę kadrami, zwłaszcza kwalifikowanymi, można było w naszym kraju uznać za prawidłową; jak wiele jest jeszcze zjawisk społecznie i ekonomicznie niepożądanych, które dezorganizują proces produkcyjny, obniżają efekty naszej gospodarności, opóźniają postęp, a jednocześnie są źródłem osobistych porażek czy rozczarowań.</u>
+ <u xml:id="u-9.15" who="#PoselMarszalekMlynczykKrystyna">Projekt Kodeksu pracy stwarza podstawy do zapewnienia stabilności stosunków pracowniczych. Wychodząc z fundamentalnego założenia, że rzetelna praca powinna spotykać się z uznaniem i poszanowaniem, i że stanowić powinna podstawowe źródło praw i przywilejów — projekt Kodeksu umacnia pozycję dobrego pracownika, sumiennie wykonującego swoje obowiązki, ugruntowuje wśród załogi poczucie trwałości stosunków pracy. Tym silniej może to związać pracownika z zakładem, wywrzeć istotny wpływ na umocnienie dyscypliny i wzrost wydajności pracy, na zwiększenie troski o mienie społeczne.</u>
+ <u xml:id="u-9.16" who="#PoselMarszalekMlynczykKrystyna">Należy się więc spodziewać, że Kodeks pracy spełni swoje funkcje wychowawcze, przyczyniając się do kształtowania — przez pracę — podstawowych zasad moralności obywatelskiej i właściwych stosunków między ludźmi. Po wejściu w życie Kodeksu wymagać to jednak będzie stałego śledzenia skutków unormowań kodeksowych i prawidłowości stosowania podstawowych wykładni uchwalonych dziś przepisów. Życie nie stoi bowiem w miejscu, a prawo pracy jest najbardziej czułym instrumentem kształtowania podstawowych stosunków społecznych w kraju o tak dynamicznie rozwijającej się gospodarce jak nasz.</u>
+ <u xml:id="u-9.17" who="#PoselMarszalekMlynczykKrystyna">Wysoki Sejmie! Mając przeświadczenie, że omawiany dziś przez Wysoki Sejm projekt Kodeksu pracy odpowiada zapotrzebowaniu społecznemu i przyczyniać się będzie do pogłębiania i podnoszenia na wyższy poziom zasad praworządności socjalistycznej, Klub Poselski Stronnictwa Demokratycznego głosować będzie za przyjęciem rządowego projektu ustawy — w brzmieniu proponowanym przez komisje — opracowanego przy udziale Centralnej Rady Związków Zawodowych oraz za Przepisami wprowadzającymi Kodeks pracy.</u>
+ <u xml:id="u-9.18" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-10">
+ <u xml:id="u-10.0" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Głos ma poseł Jan Sawicki.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-11">
+ <u xml:id="u-11.0" who="#PoselSawickiJan">Wysoki Sejmie! Przedmiotem obrad Sejmu jest rządowo-związkowy projekt Kodeksu pracy, który dziś uchwalić mamy po zasięgnięciu opinii ludzi pracy na spotkaniach poselskich i w konsultacjach środowiskowych oraz po wnikliwych debatach we właściwych komisjach sejmowych. Podstawowe założenia tego projektu znalazły również pełną aprobatę załóg białostockich zakładów pracy.</u>
+ <u xml:id="u-11.1" who="#PoselSawickiJan">Uczestnicy spotkań i dyskusji podkreślali dużą wagę społeczną tego dokumentu jako aktu normującego zakres spraw, obchodzących i dotyczących bezpośrednio lub pośrednio wszystkich niemal ludzi pracy.</u>
+ <u xml:id="u-11.2" who="#PoselSawickiJan">Obywatele Posłowie! Doświadczenia ostatnich lat niezbicie dowodzą, że słuszny program i głęboko zaangażowani ludzie są decydującymi czynnikami w rozwoju społeczno-ekonomicznym kraju. Właśnie dzięki temu cele wytyczone w uchwale VI Zjazdu PZPR realizowane są ze znacznym wyprzedzeniem w stosunku do pierwotnych założeń.</u>
+ <u xml:id="u-11.3" who="#PoselSawickiJan">IX Plenum KC partii wskazało na szczególną rolę czynnika ludzkiego w budownictwie socjalistycznym. Główne zadanie polega na tym, by ten potencjalny czynnik dynamiki rozwojowej przekształcić w prężną i nośną siłę postępu we wszystkich dziedzinach życia społeczno-gospodarczego.</u>
+ <u xml:id="u-11.4" who="#PoselSawickiJan">W warunkach przyspieszonego rozwoju kraju — a taki przecież program prezentuje narodowi Polska Zjednoczona Partia Robotnicza — szczególnego znaczenia nabiera motywacja świadomego działania ludzi pracy, świadomej ich postawy i zaangażowania w realizację tego programu.</u>
+ <u xml:id="u-11.5" who="#PoselSawickiJan">Socjalizm, ustanawiając społeczną własność środków i narzędzi produkcji, usunął materialne i ustrojowe źródła ekonomicznej i społecznej nierówności między ludźmi.</u>
+ <u xml:id="u-11.6" who="#PoselSawickiJan">30 lat Polski Ludowej unaoczniło ludziom pracy realność i rosnący z roku na rok zakres ekonomiczno-prawnych gwarancji socjalizmu w dziedzinie prawa do pracy i do wynagrodzenia według ilości i jakości pracy, prawa do nauki i podwyższania kwalifikacji, jako podstawowych przesłanek równego startu i awansu zawodowego, prawa do ochrony zdrowia i do pomocy w razie choroby lub niezdolności do zarobkowania oraz prawa do wypoczynku i do korzystania ze zdobyczy kultury.</u>
+ <u xml:id="u-11.7" who="#PoselSawickiJan">Praktyka ostatnich zwłaszcza lat ugruntowała w szerokich kręgach ludzi pracy przekonanie o ścisłej współzależności między gospodarczym rozwojem kraju i wzrostem jego zasobności, jako rezultatem rzetelnej pracy całego narodu, a postępem w materialnych warunkach życia i w coraz pełniejszym zaspokajaniu socjalnych i kulturalnych potrzeb społeczeństwa, jako bezpośrednich i pośrednich efektów tej pracy.</u>
+ <u xml:id="u-11.8" who="#PoselSawickiJan">W tych zakładach pracy i w instytucjach, gdzie odpowiedzialność za realizację zadań gospodarczych staje się dorobkiem całego kolektywu pracowniczego, gdzie przemyślana organizacja pracy tworzy warunki pełnego wykorzystania umiejętności i kwalifikacji ludzkich oraz efektywnego zastosowania zdobyczy techniki, gdzie nadaje się właściwą rangę trosce o człowieka pracy, o jego warunki bytowe i socjalne, o warunki pracy i ochronę zdrowia, o wypoczynek i regenerację sił oraz zaspokajanie aspiracji życiowych — wszędzie tam powstaje klimat sprzyjający dobrej robocie.</u>
+ <u xml:id="u-11.9" who="#PoselSawickiJan">W tych zakładach i instytucjach osiąga się wysokie zaangażowanie społeczne i zawodowe załóg, służące wyzwalaniu i wykorzystywaniu inicjatyw mających na celu przekraczanie zadań produkcyjnych i osiąganie coraz lepszych efektów ekonomicznych.</u>
+ <u xml:id="u-11.10" who="#PoselSawickiJan">Postanowienia zawarte w projekcie Kodeksu pracy uwzględniają w całej rozciągłości te osiągnięcia i doświadczenia polskiego świata pracy i socjalistycznego państwa i opierając się na nich regulują stosunki pracy, nadając im charakter obowiązujących norm prawnych i zasad uznanych przez moralność społeczną. Kształtować one będą obywatelskie postawy i stosunki międzyludzkie w procesie pracy.</u>
+ <u xml:id="u-11.11" who="#PoselSawickiJan">Wysoki Sejmie! Doniosłe znaczenie i wysoką rangę społeczną mają m.in. te postanowienia projektu Kodeksu, które służą ugruntowaniu socjalistycznej praworządności oraz umocnieniu ładu i porządku w zakładach pracy. Projekt Kodeksu kształtuje jednolity system praw i obowiązków pracowników. Zwiększając wymagania w zakresie obowiązków, od których należytego i sumiennego spełniania zależy realizacja zadań produkcyjno-ekonomicznych zakładów, rozszerza jednocześnie uprawnienia pracownicze.</u>
+ <u xml:id="u-11.12" who="#PoselSawickiJan">Założeniem projektu Kodeksu jest tworzenie warunków po temu, by dobra i rzetelna praca spotykała się z powszechnym uznaniem, była szanowana i oceniana tak, jak na to zasługuje. Projekt wyraźnie akcentuje troskę państwa o ludzi dobrej roboty. Co więcej, tworzy dla nich odpowiedni system gwarancyjny. Jednakże zagwarantowane korzyści muszą być obustronne. Ta ze wszech miar słuszna zasada znajduje powszechną aprobatę ludzi pracy, którzy dobrze wypełniają swe obowiązki i pragną, aby rezultaty ich wysiłków nie były pomniejszane przez jednostki niezdyscyplinowane bądź wręcz zdemoralizowane. A ponadto wprowadzane na szeroką skalę do hal fabrycznych nowoczesna technika, precyzyjne urządzenia i całe ciągi produkcyjne wymagają szczególnej odpowiedzialności, rzetelności i zdyscyplinowania załóg pracowniczych.</u>
+ <u xml:id="u-11.13" who="#PoselSawickiJan">Projekt Kodeksu realizuje dwie zasadnicze funkcje prawa pracy — organizatorską i ochronną. Funkcja organizatorska prawa pracy ma na celu takie kształtowanie stosunków pracy, by dawały one pełną gwarancję należytego funkcjonowania procesu pracy z korzyścią dla gospodarki narodowej i dla ludzi pracy. W konsekwencji prowadzi to bowiem do wzrostu dobrobytu społeczeństwa i poszczególnych obywateli. Funkcję tę projekt Kodeksu pracy realizuje, preferując wydajną i dobrą robotę, inicjatywę i zaangażowanie, odwagę i pomysłowość i przewidując mobilizujący system nagród i wyróżnień. Jednocześnie projekt Kodeksu przewiduje system środków wychowawczych i dyscyplinujących tych pracowników, którzy naruszają zasady dyscypliny i zasady współżycia społecznego.</u>
+ <u xml:id="u-11.14" who="#PoselSawickiJan">Projekt przyjmuje zasadę, że pracownik obowiązany jest wykonywać należycie swe obowiązki, przestrzegać dyscypliny pracy, dążyć do uzyskiwania jak najlepszych wyników i przejawiać w tym celu odpowiednią inicjatywę oraz dbać o dobro zakładu pracy i jego mienie. W postanowieniu tym znajdują wyraz dwa sprzężone ze sobą obowiązki pracownicze — obowiązek dobrego wykonywania zadań w czasie trwania procesu pracy oraz obowiązek dbałości o ład, porządek i interes zakładu pracy, co leży również w interesie pracownika.</u>
+ <u xml:id="u-11.15" who="#PoselSawickiJan">Staranne i sumienne wykonywanie obowiązków pracowniczych byłoby niemożliwe, a w każdym razie znacznie utrudnione bez aktywnego w tym względzie współdziałania zakładu pracy. Dlatego też projekt Kodeksu stanowi, że zakład pracy obowiązany jest zaznajomić pracownika podejmującego pracę z zakresem jego obowiązków i sposobem wykonywania pracy na wyznaczonym stanowisku, ma obowiązek organizować pracę w sposób zapewniający pełne wykorzystanie czasu pracy oraz osiąganie przez pracownika należytej wydajności i jakości pracy. W ten sposób zakład pracy i pracownik mają współdziałać w uzyskaniu należytych efektów ekonomicznych.</u>
+ <u xml:id="u-11.16" who="#PoselSawickiJan">Zgodnie z zasadą socjalistycznej praworządności projekt Kodeksu chroni pracownika przed krzywdzącymi i nieuzasadnionymi decyzjami. Nakłada on na kierownika zakładu pracy obligatoryjny obowiązek zasięgania opinii organizacji związkowej jako przedstawicielstwa załóg pracowniczych w przypadkach związanych z zamiarem rozwiązania umowy o pracę. Zapewnia przedstawicielstwu związkowemu uczestnictwo w pracach organów powołanych do rozstrzygania sporów między zakładem pracy i pracownikiem, tj. udział w komisjach rozjemczych i odwoławczych oraz sądach pracy i ubezpieczeń społecznych.</u>
+ <u xml:id="u-11.17" who="#PoselSawickiJan">Postanowienia projektu Kodeksu pracy wiążą więc harmonijnie funkcję organizatorską i zabezpieczającą prawidłowy tok procesu pracy z funkcją ochronną, zabezpieczającą interesy pracowników.</u>
+ <u xml:id="u-11.18" who="#PoselSawickiJan">Wysoki Sejmie! W odczuciu społecznym projekt Kodeksu zawiera głęboką myśl i troskę władz partyjnych i państwowych o człowieka pracy i o dalszy rozwój socjalistycznej ojczyzny. Temu celowi służy polityka Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, o czym z tak głęboką troską mówił na XIII Plenum I Sekretarz Komitetu Centralnego tow. Edward Gierek: — „Celem wszystkich naszych dążeń i działań, przewodnią myślą naszej pracy jest zbudowanie rozwiniętego społeczeństwa socjalistycznego, zbudowanie Polski o wysokim poziomie sił wytwórczych i głęboko humanistycznych stosunkach społecznych, Polski powszechnego dobrobytu ludzi pracy i bogatego życia kulturalnego”.</u>
+ <u xml:id="u-11.19" who="#PoselSawickiJan">Jestem głęboko przekonany, iż te tak ludzkie cele, wytknięte przez kierownictwo partii, znajdą pełne odbicie w realizacji Kodeksu pracy i to zarówno przez pracowników, jak też przez zakłady pracy, organy państwowe, społeczne i zawodowe.</u>
+ <u xml:id="u-11.20" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-12">
+ <u xml:id="u-12.0" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Głos ma poseł Marek Kabat.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-13">
+ <u xml:id="u-13.0" who="#PoselKabatMarek">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Każda ustawa ma w naszym systemie prawnym jednakową moc wiążącą, jednakową wartość prawną. Niektóre ustawy jednak mają w odczuciu społecznym znaczenie większe od innych, budzą zainteresowanie liczniejszych kręgów społeczeństwa, są powszechniej znane. Takimi właśnie aktami prawnymi są przedłożone dzisiaj Wysokiemu Sejmowi projekty ustaw Kodeks pracy oraz Przepisy wprowadzające Kodeks pracy.</u>
+ <u xml:id="u-13.1" who="#PoselKabatMarek">Akty te mają ambicję skodyfikowania podstawowej dziedziny aktywności społecznej, jaką jest praca ludzka. To decyduje o ich niezwykłej wadze społecznej. Inne kodyfikacje, jak np. karna czy cywilna dotyczą tylko pewnego kręgu społeczeństwa. Z Kodeksem pracy rzecz ma się inaczej. Każdy — podkreślam — każdy członek socjalistycznego narodu znajduje się w zasięgu działania przepisów Kodeksu pracy, każdy jest jego rzeczywistym adresatem. Stąd doniosłość naszej debaty i zainteresowanie, jakie towarzyszy naszym dzisiejszym obradom i jakie towarzyszyło wszystkim etapom prac nad projektem Kodeksu.</u>
+ <u xml:id="u-13.2" who="#PoselKabatMarek">Wynikiem tego zainteresowania są uwagi i opinie, propozycje zmian i uściśleń szeregu sformułowań lub rozwiązań prawnych dyskutowanych projektów ustaw, nadesłane przez organizacje polityczne, społeczne i naukowe, przez różne instytucje i poszczególnych obywateli naszego państwa.</u>
+ <u xml:id="u-13.3" who="#PoselKabatMarek">W tej obywatelskiej aktywności uczestniczyli również działacze społecznie postępowego ruchu — „Pax”. Z satysfakcją mogę stwierdzić, że wiele uwag i propozycji znalazło swoje odbicie w ostatecznej redakcji projektów obu ustaw przedstawionych dzisiaj Wysokiej Izbie.</u>
+ <u xml:id="u-13.4" who="#PoselKabatMarek">Wysoki Sejmie! Przemawiając w imieniu posłów z Koła Poselskiego — „Pax”, którzy głosować będą za przyjęciem przez Wysoką Izbę obydwu przedstawionych dzisiaj projektów ustaw, ograniczę swoje wystąpienie do kilku uwag o charakterze ogólnym.</u>
+ <u xml:id="u-13.5" who="#PoselKabatMarek">Socjalistyczny system społeczny przypisuje pracy ludzkiej decydujące znaczenie. W rozwoju dziejowym osobowość człowieka i pojęcie pracy zrosły się w nierozerwalną całość. Każda humanistyczna wizja przyszłości musi uwzględniać wartość pracy ludzkiej w zaspokajaniu potrzeb człowieka. Musi ona również uwzględniać jego podmiotowy charakter w całokształcie działania, w tym również w pracy.</u>
+ <u xml:id="u-13.6" who="#PoselKabatMarek">Praca jest tym aktem, za pomocą którego człowiek przekształca na lepszą rzeczywistość społeczną i przyrodniczą, która go otacza. Praca może jednak być dla człowieka ciężarem dotkliwie przez niego odczuwanym. Dzieje się tak wówczas, gdy motywowana jest wyłącznie względami utylitarnymi, gdy nie towarzyszy jej motywacja ideowa, gdy człowiek nie widzi społecznego sensu i celu pracy.</u>
+ <u xml:id="u-13.7" who="#PoselKabatMarek">Praca zawsze miała cechy działania społecznego. W miarę rozwoju cywilizacji, w miarę jak doskonaliły się narzędzia pracy i zmieniały stosunki pracy, potęgował się jej społeczny charakter. Tę cechę pracy mocno akcentuje filozofia marksistowska. Również chrześcijańska doktryna społeczna od dawna podkreśla społeczny sens pracy. Znajduje to najpełniejszy wyraz w teologii pracy. Wybitny teolog francuski ojciec Mario-Dominique Chenu tak ujmuje to zagadnienie: — „Praca, typowe zajęcie człowieka, jest, poczynając od technicznych i ekonomicznych podstaw, czynnikiem prawdziwego uspołecznienia, zasadą społecznego życia. Kto więc pracuje musi być członkiem społeczeństwa, a nie wyobcowywać się z niego przy pomocy sił zewnętrznych, gdyż w życiu społecznym odnajdujemy wolność i własną osobowość”.</u>
+ <u xml:id="u-13.8" who="#PoselKabatMarek">W jednym z najważniejszych dokumentów Soboru Watykańskiego II — Konstytucji Duszpasterskiej o Kościele w Świecie Współczesnym — podkreśla się społeczny charakter pracy w dziele doskonalenia otaczającej nas rzeczywistości. W Konstytucji tej czytamy: — „Pracą swoją człowiek podtrzymuje życie swoje i swych najbliższych, łączy się ze swoimi braćmi oraz im służy, może okazywać prawdziwą miłość i współpracować w dziele doskonalenia Boskiego stworzenia. Stąd rodzi się dla każdego obowiązek rzetelnej pracy, a także prawo do pracy; obowiązkiem zaś społeczeństwa jest, stosownie do panujących okoliczności, pomagać ze swej strony obywatelom, by mogli znaleźć okazję wystarczającej pracy”.</u>
+ <u xml:id="u-13.9" who="#PoselKabatMarek">W tym miejscu, w formie dygresji, chcę stwierdzić, że w dorobku teoretycznym społecznie postępowego ruchu — „Pax” sformułowanie obowiązku pracy chrześcijanina w kontynuacji dzieła stworzenia sprecyzowane zostało już w latach 50-tych.</u>
+ <u xml:id="u-13.10" who="#PoselKabatMarek">W cytowanych wskazaniach soborowych zawarta jest chrześcijańska motywacja światopoglądowa pracy. Dokonując rozróżnienia światopoglądu od ideologii, widzimy w socjalizmie ideologię, pozwalającą nam — ludziom wierzącym — aktywnie, przez pracę wprowadzać postęp w życie naszego narodu, pozostając na własnych pozycjach światopoglądu chrześcijańskiego. W naszym światopoglądzie znajdujemy inspirację do angażowania się w ideologię socjalistyczną.</u>
+ <u xml:id="u-13.11" who="#PoselKabatMarek">Przez 30 lat socjalizm w naszej ojczyźnie budowany jest przez obywateli wierzących i niewierzących. Z doświadczeń tych lat wynika również, że socjalizm można skutecznie budować tylko dobrą pracą, a jest to możliwe wówczas, gdy towarzyszy jej głębsza motywacja, motywacja światopoglądowa.</u>
+ <u xml:id="u-13.12" who="#PoselKabatMarek">W pracy dla dobra ogółu spotykamy się wszyscy niezależnie od różnych postaw światopoglądowych — chrześcijańskiej czy filozoficznie materialistycznej — złączeni jedną wspólną ideologią socjalistyczną. Dlatego uważamy, że w pracy najpełniej dokonuje się integracja socjalistycznego narodu i realizuje jego jedność społeczno-polityczna, która jest fundamentem wszystkich naszych osiągnięć.</u>
+ <u xml:id="u-13.13" who="#PoselKabatMarek">Przedstawiony dzisiaj pod obrady projekt Kodeksu pracy przez podmiotowe ujęcie człowieka oraz przez ujęcie pracy w jej społecznym aspekcie stanie się niewątpliwie jednym z zasadniczych czynników umacniania tej jedności.</u>
+ <u xml:id="u-13.14" who="#PoselKabatMarek">Wysoka Izbo! Zjawiskiem, które budziło szczególne kontrowersje w państwie socjalistycznym była niejednolita sytuacja prawna pracowników umysłowych i fizycznych. Program zasadniczych zmian w tej dziedzinie przedstawił w referacie na VI Zjeździe PZPR jej I Sekretarz tow. Edward Gierek. Znalazło to swoje odbicie w uchwale Zjazdu. Obecny projekt Kodeksu pracy znosi — zgodnie z tą uchwałą i z oczekiwaniem społecznym — podział pracowników na kategorie i ujednolica status prawny pracownika w Polsce Ludowej. Była o tym już mowa w czasie dzisiejszej debaty i na pewno w wielu jeszcze wystąpieniach problem ten będzie poruszony. Jeżeli zabieram głos w tej sprawie to dlatego, że decyzja ta jest jednym z największych osiągnięć przedstawionego nam projektu.</u>
+ <u xml:id="u-13.15" who="#PoselKabatMarek">Uzasadnienie podziału na pracę fizyczną i umysłową zawsze było wątpliwe. Kryteria tego podziału były powierzchowne i uwzględniały zagadnienia drugorzędne, a nie samą istotę pracy — jej twórczy charakter i funkcję społeczną. W poprzednich formacjach społeczno-ekonomicznych podział ten służył klasowym interesom warstw posiadających.</u>
+ <u xml:id="u-13.16" who="#PoselKabatMarek">Zawsze jednak każda praca — niezależnie od sposobu jej wykonywania, a więc niezależnie od tego, czy była pracą ręczną, naukową, koncepcyjną, czy artystyczną — mogła być pracą twórczą. Jej celem zawsze było i jest przekształcanie otaczającej nas rzeczywistości.</u>
+ <u xml:id="u-13.17" who="#PoselKabatMarek">Element twórczości zawarty w każdej pracy ludzkiej nakłada na każdego pracującego obowiązek stałego doskonalenia swoich umiejętności i stałego powiększania swojej wiedzy. Program kształcenia ustawicznego ma tutaj najistotniejsze znaczenie. Dlatego na uznanie zasługują te wszystkie, liczne przepisy projektu Kodeksu pracy, które nakładają na pracownika obowiązek stałego podnoszenia wiedzy, a na zakłady pracy, organizacje związkowe i kierowników zakładów pracy — obowiązek tworzenia odpowiednich warunków doskonalenia umiejętności pracowników. Jest to zgodne zarówno z indywidualnym interesem każdego pracownika, jak też interesem społecznym całego narodu.</u>
+ <u xml:id="u-13.18" who="#PoselKabatMarek">Problem kwalifikacji pracownika ujęty jest również w art 10 projektu Kodeksu pracy. Dotyczy on prawa każdego obywatela naszego państwa do pracy zgodnej z jego kwalifikacjami. Treść tego artykułu ma zasadnicze znaczenie i jest ustawową akceptacją właściwej praktyki w tej dziedzinie. Stanowi on pozytywne rozwinięcie prawa do pracy sformułowanego w art. 58 Konstytucji PRL. Prawo do pracy zostało potraktowane w projekcie ustawy w sposób nie budzący wątpliwości zarówno faktycznych, jak i prawnych. Ten stan prawny nie tylko wychodzi naprzeciw odczuciom społecznym, ale stwarza również sytuację, w której z jednej strony podnoszone jest znaczenie i wartość stałego doskonalenia kwalifikacji zawodowych pracownika, z drugiej zaś stwarza się gwarancję, że kwalifikacje te zostaną w sposób właściwy spożytkowane.</u>
+ <u xml:id="u-13.19" who="#PoselKabatMarek">W projekcie Kodeksu pracy o wiele korzystniejsza dla ludzi pracy jest również zasada wypowiedzenia umowy o pracę aniżeli zawarta w dotychczasowych przepisach. Art. 38 projektu ustawy wprowadza nie znany dotychczas obowiązek umotywowania na piśmie powodów wypowiedzenia umowy o pracę. Jest to istotny wyraz traktowania pracy jako wartości szczególnie chronionej w Polsce Ludowej.</u>
+ <u xml:id="u-13.20" who="#PoselKabatMarek">Obowiązek umotywowania wypowiedzenia umowy o pracę ułatwia odwołanie się od takiej decyzji, dając możliwość wykazania niesłuszności zarzutów, powodujących to wypowiedzenie. Projekt ustawy, określając tryb odwoływania się do komisji odwoławczych do spraw pracy oraz zakres ich działania — konsekwentnie chroni pracownika.</u>
+ <u xml:id="u-13.21" who="#PoselKabatMarek">Z uznaniem należy odnotować postanowienia projektu Kodeksu pracy w zakresie ochrony prawa kobiet zwłaszcza tam, gdzie — zgodnie z pronatalistyczną tendencją swej polityki — państwo troszczy się o warunki rozwoju rodziny. Byliśmy zawsze zwolennikami pronatalistycznej polityki państwa. Projekt Kodeksu pracy w dziale 8 (art. 176 — 189) nadaje szereg uprawnień kobietom ciężarnym i matkom nieletnich dzieci. Uprawnienia te oceniamy w aspekcie szerokiej polityki społecznej, mającej na celu poprawę sytuacji demograficznej kraju, i widzimy w nich również troskę państwa o rodzinę.</u>
+ <u xml:id="u-13.22" who="#PoselKabatMarek">Wysoki Sejmie! Przepisy projektu Kodeksu pracy dotyczą spraw o znaczeniu ogólnospołecznym, interesują — jak już wspomniałem — całe społeczeństwo, a dotyczą ponad 11 milionów pracowników. Dlatego celowe było włączenie do norm projektu omawianej ustawy w dziale pierwszym — rozdziału trzeciego, określającego obowiązki i prawa związków zawodowych i załóg pracowniczych. Związki zawodowe mają do odegrania rolę w naszym socjalistycznym systemie społecznym zarówno w sferze produkcyjnej i socjalnej, jak również we właściwym kształtowaniu stosunków międzyludzkich w zakładzie pracy. Powinna towarzyszyć temu działalność zmierzająca do ochrony pracownika oraz działalność wychowawcza.</u>
+ <u xml:id="u-13.23" who="#PoselKabatMarek">Dlatego na podkreślenie zasługuje art. 21 projektu, nakładający na kierowników zakładów pracy i na nadrzędne jednostki organizacyjne obowiązek stwarzania związkom zawodowym i załogom pracowniczym właściwych warunków do realizacji postawionych przed nimi zadań.</u>
+ <u xml:id="u-13.24" who="#PoselKabatMarek">Wysoki Sejmie! Projekt Kodeksu jest wyrazem konkretnej troski o ludzi pracy, która, zwłaszcza w ciągu ostatnich lat, jest coraz dynamiczniej i pełniej realizowana. Dlatego możemy mieć pewność, że przyjęty on zostanie przez społeczeństwo Polski Ludowej z uznaniem, a jego zasady znajdą powszechne poparcie.</u>
+ <u xml:id="u-13.25" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-14">
+ <u xml:id="u-14.0" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Proszę Posła Sekretarza Henryka Pawłowskiego o odczytanie komunikatu.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-15">
+ <u xml:id="u-15.0" who="#SekretarzposelHenrykPawlowski">Bezpośrednio po zarządzeniu przerwy w posiedzeniu Sejmu odbędzie się wspólne posiedzenie Komisji Budownictwa i Gospodarki Komunalnej oraz Komisji Rolnictwa i Przemysłu Spożywczego w sali kolumnowej.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-16">
+ <u xml:id="u-16.0" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Zarządzam 30-minutową przerwę.</u>
+ <u xml:id="u-16.1" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu od godz. 10 min. 55 do godz. 12 min. 35)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-17">
+ <u xml:id="u-17.0" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Wznawiam posiedzenie. Głos ma poseł Henryk Hałas.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-18">
+ <u xml:id="u-18.0" who="#PoselHalasHenryk">Obywatelko Marszałku! Wysoki Sejmie! Szczególne znaczenie omawianej w dniu dzisiejszym kodyfikacji prawa pracy polega na bezpośrednim jej związku z realizacją zadań społeczno-gospodarczych.</u>
+ <u xml:id="u-18.1" who="#PoselHalasHenryk">Szybki rozwój gospodarczy kraju, uwarunkowany społeczną własnością bogactw naszej ziemi i środków produkcji oraz realizacją konstytucyjnej zasady prawa do pracy, powoduje, że stosunek pracy stał się powszechnym stosunkiem społecznym. W samej tylko gospodarce uspołecznionej zatrudniamy około 11 mln osób.</u>
+ <u xml:id="u-18.2" who="#PoselHalasHenryk">Jednym z podstawowych zadań gospodarki socjalistycznej jest stały wzrost jej efektywności przez wdrażanie postępu naukowo-technicznego i podnoszenie poziomu społecznej wydajności pracy, jak również przez ciągłe ulepszanie działalności produkcyjnej i doskonalenie organizacji pracy przedsiębiorstw i zakładów. To z kolei jest podstawowym warunkiem dalszego podnoszenia poziomu życia ludności.</u>
+ <u xml:id="u-18.3" who="#PoselHalasHenryk">Na wzajemne zależności między postępem społecznym i rozwojem gospodarczym zwrócił uwagę na XII Plenum KC naszej partii tow. Edward Gierek, który mówił, że realizacja polityki społecznej opiera się — „na swego rodzaju pozytywnym sprzężeniu zwrotnym między przyspieszoną realizacją zadań społecznych a wzrostem aktywności i inicjatywy ludzi pracy w procesie pracy”.</u>
+ <u xml:id="u-18.4" who="#PoselHalasHenryk">Omawiany projekt Kodeksu pracy powinien stać się skutecznym instrumentem tak rozumianej polityki społeczno-gospodarczej. Prawo pracy bowiem w znacznym stopniu warunkuje skuteczność tego sprzężenia między postępem społecznym i rozwojem gospodarczym.</u>
+ <u xml:id="u-18.5" who="#PoselHalasHenryk">Zwrócenie uwagi na tę rolę projektu Kodeksu pracy wydaje się konieczne wobec nieustannie wzrastających zadań naszych przedsiębiorstw. Kodeks powinien bowiem tworzyć przedsiębiorstwom i załogom warunki do realizacji ich ważnych funkcji gospodarczych i społecznych.</u>
+ <u xml:id="u-18.6" who="#PoselHalasHenryk">Jest rzeczą oczywistą, że podstawowym obowiązkiem każdego zakładu pracy jest wykonywanie ustalonych dla niego zadań gospodarczych. Niemniej oczywistą sprawą jest i to, że realizacja tych zadań zależy od dobrego wykonywania obowiązków przez wszystkich pracowników, którym zakład pracy winien stworzyć warunki dobrej roboty. A więc dwustronne obowiązki i dwustronne prawa.</u>
+ <u xml:id="u-18.7" who="#PoselHalasHenryk">Zwiększenie efektywności działania przedsiębiorstw i zakładów w znacznym stopniu zależy od sprawności realizowania przez kierownictwo zakładów wielu zadań, wyraźnie określonych w projekcie Kodeksu. Dotyczą one organizacji pracy, zapewniającej pełne wykorzystanie czasu pracy i umożliwiającej osiąganie przez pracowników odpowiedniej wydajności i jakości pracy oraz popierania współzawodnictwa pracy, wynalazczości pracowniczej i dokonywania usprawnień w pracy, dotyczą zapewniania odpowiednich warunków bhp, ułatwiania pracownikom podnoszenia kwalifikacji zawodowych oraz obowiązku czuwania nad przestrzeganiem porządku i dyscypliny pracy.</u>
+ <u xml:id="u-18.8" who="#PoselHalasHenryk">Podstawowymi ogniwami procesu produkcji są załogi zakładów pracy i ich organizacje — związki zawodowe i samorząd robotniczy oraz kierownictwo zakładów. A głównym źródłem dalszej dynamiki rozwoju gospodarczego jest i będzie aktywność ludzi pracy. Ludzie rzetelnie i dobrze pracujący stanowią ogromną większość naszych załóg pracowniczych. Socjalistyczne stosunki społeczne tworzą i utrzymują właściwy klimat społeczny, klimat stałej zachęty dla ludzi ofiarnych, pracowitych, zdolnych i ambitnych.</u>
+ <u xml:id="u-18.9" who="#PoselHalasHenryk">Każdy, kto pracuje ma zapewniony odpowiedni udział w podziale dochodu narodowego. Ale ci, którzy pracują więcej i lepiej, którzy pomnażają zasoby materialne naszego państwa, zasługują na wyróżnienie i powszechny szacunek. Rzetelna i uczciwa praca jest pod ochroną prawa, czytamy to we wstępie do projektu Kodeksu pracy.</u>
+ <u xml:id="u-18.10" who="#PoselHalasHenryk">Polityka naszej partii i Rządu zakłada — jak wiadomo — konsekwentną realizację socjalistycznej zasady — wyższa płaca za lepszą pracę. Zasada ta, jako ważna dźwignia wzrostu wydajności pracy, ruchu dobrej roboty, doskonalenia kwalifikacji zawodowych i przodowania w pracy — zapisana została w art. 13 projektu Kodeksu jako jedna z podstawowych zasad prawa pracy. Ponadto projekt wprowadza, w art. 105 — 107, instytucjonalny system nagród i wyróżnień (nagród pieniężnych, pochwał pisemnych i publicznych, dyplomów uznania i innych) dla pracowników wzorowo wypełniających swe obowiązki, przejawiających inicjatywę w pracy, szczególnie przyczyniających się wydajnością i jakością pracy do wykonywania zadań zakładu.</u>
+ <u xml:id="u-18.11" who="#PoselHalasHenryk">Uregulowaniami tymi projekt Kodeksu upoważnia kierownictwo zakładów pracy do stosowania wysokich wymagań wobec załogi i do egzekwowania dobrego wykonywania obowiązków. Jednocześnie zaś daje załodze prawo wymagania od kierownictwa działań niezbędnych dla dobrego wypełniania obowiązków.</u>
+ <u xml:id="u-18.12" who="#PoselHalasHenryk">Zgodnie z zasadami socjalistycznej moralności i charakterem stosunków międzyludzkich powinniśmy przeciwstawiać się wszelkim próbom życia na koszt społeczeństwa, życia z pracy innych. Stanowią one margines naszego życia. Ale złożoność współczesnych metod wytwarzania i organizacji produkcji wielkich przedsiębiorstw, których ciężar gatunkowy dominuje w naszym kraju, złożoność zarządzania procesami wytwórczymi i rygory procesów technologicznych — stawiają przed kolektywami pracowniczymi wysokie wymogi, jeśli idzie o przestrzeganie ładu oraz stałe uwzględnianie współzależności każdego ogniwa i stanowiska produkcyjnego, wymagają odpowiedzialności i współdziałania każdego robotnika, pracownika dozoru i kadry kierowniczej. Dlatego system nagród i wyróżnień jest w projekcie Kodeksu uzupełniony systemem sankcji za nieprzestrzeganie ustalonego porządku i dyscypliny pracy, regulaminu oraz przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.</u>
+ <u xml:id="u-18.13" who="#PoselHalasHenryk">Projekt Kodeksu pracy wychodzi z założenia, iż przyjętej w naszym systemie zasadzie jednoosobowej odpowiedzialności kierownika za wyniki działalności zakładu odpowiadać musi zasada jednoosobowego kierownictwa zakładem. W ścisłym związku z tą zasadą pozostają przede wszystkim te normy projektu Kodeksu, które przyznają kierownikom zakładów szersze niż dotychczas i jaśniej sprecyzowane uprawnienia w zakresie stosowania elastycznego rozkładu czasu pracy, odpowiadającego konkretnym warunkom, a także potrzebom społecznym i gospodarczym, celowego rozmieszczenia kadr w procesie produkcji, ich oceny i realizacji — na tej podstawie — polityki kadrowej w dziedzinie awansowania.</u>
+ <u xml:id="u-18.14" who="#PoselHalasHenryk">Doświadczony kierownik wie jednak, że realizując swe funkcje zarządzające i mając zamiar powziąć określone decyzje powinien zapewnić sobie poparcie kolektywu pracowniczego. Dlatego będzie wyjaśniał ich sens i celowość, słuchał opinii i propozycji, ceniąc wysoko zaangażowaną postawę i doświadczenie robotniczej kadry — zgodnie z drugą, podstawową zasadą projektu Kodeksu przyznającą załogom rolę aktywnego uczestnika w życiu i działalności zakładu pracy, wykonywaną za pośrednictwem zakładowej organizacji związkowej i samorządu robotniczego.</u>
+ <u xml:id="u-18.15" who="#PoselHalasHenryk">Aktywność załóg, właściwe ich współdziałanie z kierownictwem zakładu pracy w realizacji zadań produkcyjno-ekonomicznych oraz kierownictwa zakładu z radą zakładową w zakresie zaspokajania bytowych, socjalnych i kulturalnych potrzeb pracowników — są to nierozłączne i wzajemnie się uzupełniające czynniki kierowania i zarządzania socjalistycznym przedsiębiorstwem.</u>
+ <u xml:id="u-18.16" who="#PoselHalasHenryk">Wysoki Sejmie! Normy socjalistycznego Kodeksu pracy stwarzają warunki wyzwalania rezerw tkwiących w gospodarce i w czynniku ludzkim. Jak każde prawo socjalistyczne jest czynnikiem budującym i twórczym, odzwierciedleniem naszych osiągnięć i nowych potrzeb społecznych i gospodarczych.</u>
+ <u xml:id="u-18.17" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-19">
+ <u xml:id="u-19.0" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Głos ma poseł Janusz Zabłocki.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-20">
+ <u xml:id="u-20.0" who="#PoselZablockiJanusz">Obywatelko Marszałku! Wysoka Izbo! Mamy dziś za przedmiot obrad od wielu lat przygotowywany i od dawna przez szeroką opinię naszego kraju oczekiwany — projekt Kodeksu pracy. Jesteśmy wszyscy świadomi, że jest to przedsięwzięcie ustawodawcze ogromnej miary, zasięg zaś społecznego zainteresowania, jakie mu towarzyszy jest szczególnie wielki.</u>
+ <u xml:id="u-20.1" who="#PoselZablockiJanusz">W szerokim odbiorze społecznym projekt Kodeksu pracy był i jest oceniany przede wszystkim w zależności od tego, w jakim stopniu jego postanowienia odpowiadają interesom pracownika, w jakim stopniu potwierdzają lub rozszerzają jego dotychczasowe uprawnienia. Był to także punkt widzenia Koła Poselskiego, które reprezentuję — Koła Poselskiego — „Znak”. Taki kąt patrzenia na kodyfikację prawa pracy i przyjęcie takiego naczelnego kryterium w ocenach są czymś zupełnie zrozumiałym. Prawo pracy z samej swojej istoty ma za główne zadanie ochronę interesów pracownika jako strony słabszej w stosunku pracy i to jest racją bytu tego prawa.</u>
+ <u xml:id="u-20.2" who="#PoselZablockiJanusz">Historycznie rzecz biorąc, prawo pracy zrodziło się w XIX wieku z przeświadczenia, iż dla stosunku pracy konstrukcja prawna dwustronnej umowy cywilnej między pracodawcą a pracownikiem, z wyłączeniem jakiejkolwiek zewnętrznej ingerencji w jej treść, kryje głęboką nierówność faktyczną strony i umożliwia eksploatację pracownika jako strony słabszej. Pracownik bowiem, choć formalnie równy z pracodawcą wobec prawa, nie jest w kontrakcie pracy stroną faktycznie równą. „Pracodawca, fabrykant czy kupiec — pisał już Adam Smith — mogliby, ogólnie biorąc, żyć rok lub dwa bez najmowania robotników, z funduszów które zgromadzili. Wielu robotników nie mogłoby się utrzymać bez pracy nawet i przez tydzień.” Dlatego cywilna umowa o pracę — formalnie „wolna” — łatwo stawała się jednostronnym dyktatem warunków pracy przez właściciela środków produkcji.</u>
+ <u xml:id="u-20.3" who="#PoselZablockiJanusz">Aby zmniejszyć tę przewagę należało — wbrew oporom liberalnej ekonomii i nauki prawa — dopuścić, dyktowaną troską o ochronę interesów pracownika jako strony słabszej, zewnętrzną ingerencję prawa w swobodę jednostkowej umowy o pracę — taką ingerencję, która ograniczałaby dowolność jej treści, obligatoryjnie formułując niektóre z jej postanowień. Historia XIX, a nawet i XX wieku jeszcze wypełniona jest walką o uznanie prawa państwa do ingerowania w umowę o pracę przez wydawanie przepisów ochronnych, regulujących w sposób obligatoryjny czas pracy, prawo do urlopu, warunki pracy kobiet i młodocianych, wymagania bezpieczeństwa i higieny pracy itd.</u>
+ <u xml:id="u-20.4" who="#PoselZablockiJanusz">Ta wspólna walka o prawo państwa do interwencji w życie gospodarczo-społeczne, toczona wbrew ekonomicznemu i prawniczemu liberalizmowi, zespoliła różne siły. Decydującą rolę odegrał w niej bez wątpienia nacisk rosnącego w siłę ruchu robotniczego, zdolnego wymusić w parlamentach spełnienie swoich żądań. Ale miały w niej swój udział również siły społeczne i polityczne czerpiące inspiracje ze światopoglądu chrześcijańskiego, a ich rola — zwłaszcza w inicjowaniu w wielu państwach ustawodawstwa ochronnego — nie może być również niedoceniana. W rezultacie tej walki tworzą się i rozrastają normy prawa pracy — ustawowego lub wypływającego z układów zbiorowych. Ingerując w coraz większym zakresie w stosunek pracy odejmują mu one z czasem charakter czystej umowy prawa cywilnego, poddając go mocy już nie Kodeksu cywilnego ale coraz liczniejszych, szczególnych przepisów prawa pracy.</u>
+ <u xml:id="u-20.5" who="#PoselZablockiJanusz">Ewolucja taka widoczna jest wyraźnie na przykładzie polskiego prawa pracy, a przedłożony dziś projekt Kodeksu pracy jest jej ostatnim ogniwem.</u>
+ <u xml:id="u-20.6" who="#PoselZablockiJanusz">Wysoka Izbo! Jeśli mówiliśmy, że podstawowym zadaniem prawa pracy jest ochrona pracownika jako strony słabszej w stosunku pracy, to trzeba stwierdzić, iż funkcja ta — pierwszoplanowa w ustroju prywatno-własnościowym — nie zanika w ustroju socjalistycznym, gdzie pracodawcą jest w zasadzie zakład uspołeczniony, chociaż przestaje być funkcją jedyną. Faktyczna przewaga uspołecznionego zakładu jako pracodawcy nad pojedynczym pracownikiem jest nie mniejsza, a może nawet większa i mogłaby prowadzić do ujemnych konsekwencji, gdyby brakło socjalistycznego prawa pracy, a także efektywnego funkcjonowania związków zawodowych i instytucji socjalistycznej demokracji.</u>
+ <u xml:id="u-20.7" who="#PoselZablockiJanusz">Obok swojej funkcji ochronnej przepisy prawa pracy powinny jednak spełniać w ustroju socjalistycznym jeszcze drugą funkcję — powinny one utrwalać i stymulować racjonalną organizacją procesem pracy, przyczyniać się do niezbędnej dyscypliny pracowniczej, sprzyjać tworzeniu w zakładzie pracy właściwych stosunków międzyludzkich oraz integracji załogi z zakładem i jej zainteresowaniu wzrostem wydajności pracy. Wyraża tę myśl preambuła do przedłożonego dziś pod obrady projektu Kodeksu, stwierdzając iż Kodeks ten kształtuje jednolity system praw i obowiązków pracowników.</u>
+ <u xml:id="u-20.8" who="#PoselZablockiJanusz">Projekt Kodeksu rozszerza uprawnienia pracownicze, równocześnie „zwiększając wymagania w zakresie obowiązków pracowniczych, od których należytego, sumiennego i twórczego spełniania zależy zasobność państwa i dobrobytu narodu”. Również i ta druga funkcja przepisów prawa pracy powinna być brana pod uwagę przy ocenie całokształtu uregulowań zawartych w projekcie Kodeksu. Powinna także spotykać się ze zrozumieniem społecznym wtedy, gdy uchwalony przez Sejm Kodeks pracy będzie opinii społecznej prezentowany i wprowadzany w życie.</u>
+ <u xml:id="u-20.9" who="#PoselZablockiJanusz">W jakiej mierze projekt Kodeksu pracy obie te funkcje spełnia i w jakim stopniu zachowana jest między nimi właściwa równowaga? Koło Poselskie „Znak”, w imieniu którego zabieram głos, wypowiadało się już w tej sprawie zarówno podczas obrad Komisji Pracy i Spraw Socjalnych oraz Komisji Prac Ustawodawczych, jak też składając na ręce wyłonionej przez nie podkomisji obszerną i szczegółową listę proponowanych poprawek do tekstu. Chcę z zadowoleniem podkreślić, że w kilkunastu przypadkach podniesione przez nas problemy znalazły odbicie i nowe, korzystniejsze uregulowanie w nowym jednolitym tekście projektu Kodeksu, jaki został ostatecznie przedstawiony Sejmowi. Dlatego pragnę skoncentrować się w moim wystąpieniu tylko na niektórych ważniejszych problemach.</u>
+ <u xml:id="u-20.10" who="#PoselZablockiJanusz">Czym jest praca? Jakie miejsce zajmuje w hierarchii społecznie uznanych wartości? Pod tym względem nie był zupełnie jasny dawniejszy tekst poprzedzającej Kodeks preambuły, której znaczenie polega na tym, iż może być rozumiana jako zawierająca wskazówki interpretacyjne. Zawarte w nim było stwierdzenie, że — „praca jest najwyższą wartością społeczną”, które przez swoją dwuznaczność budziło nasze zastrzeżenia. W rzeczywistości praca najwyższą wartością społeczną nie jest i nie powinna być tak rozumiana. Jakkolwiek w hierarchii społecznie uznanych wartości należy się jej ranga bardzo wysoka, praca zachowuje swój instrumentalny charakter wobec człowieka, który jest podmiotem, a nie przedmiotem życia gospodarczego, a zadaniem jej jest służyć jego wszechstronnemu rozwojowi i zaspokojeniu jego potrzeb. Dlatego dobrze się stało, że w nowym tekście preambuły kwestionowane zdanie zostało usunięte.</u>
+ <u xml:id="u-20.11" who="#PoselZablockiJanusz">Preambuła w swojej nowej, ostatecznej wersji potwierdza — zgodnie ze słowami Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej — że praca jest „prawem, obowiązkiem i sprawą honoru każdego obywatela”. Podkreśla również, iż Kodeks — „daje wyraz zasadzie, że w Polsce Ludowej najwyższym celem wszelkiej działalności jest człowiek, a przede wszystkim stały wzrost jego dobrobytu materialnego i poziomu kulturalnego”.</u>
+ <u xml:id="u-20.12" who="#PoselZablockiJanusz">W duchu tej zasady projekt Kodeksu potwierdza, a w pewnym stopniu również poszerza dotychczasowe uprawnienia pracownicze o charakterze socjalnym, w tych przypadkach, gdy ponad interes ekonomiczny i wymagania produkcji ustawodawca stawia wyżej dobro osoby pracownika i jego rodziny. Zasługuje to na podkreślenie i aprobatę.</u>
+ <u xml:id="u-20.13" who="#PoselZablockiJanusz">Przykładem takiego poszerzenia dotychczasowych uprawnień socjalnych jest art. 180 § 1 przedłużający do 26 tygodni płatny urlop macierzyński w razie urodzenia przy jednym porodzie więcej niż jednego dziecka; przyznanie pracownicy — w razie urodzenia dziecka wymagającego opieki szpitalnej — uprawnienia do przesunięcia odpowiedniej części urlopu macierzyńskiego na czas po odebraniu dziecka ze szpitala (art. 181); rozszerzenie uprawnienia kobiety ciężarnej do przeniesienia — na podstawie zalecenia lekarza — do pracy dogodniejszej bez obniżenia wynagrodzenia i to na cały okres ciąży, a nie dopiero od szóstego miesiąca, jak przewidywały przepisy dotychczasowe (art. 179); wzmocnienie szczególnej ochrony przed zwolnieniem z pracy kobiety w ciąży (art. 177); przyznanie pracownicy, która podjęła starania o przysposobienie dziecka prawa do 14 tygodni urlopu specjalnego, na warunkach płatnego urlopu macierzyńskiego do ukończenia przez dziecko 4 miesięcy życia (art. 183 § 1). Do tego ostatniego przepisu obie komisje wniosły zresztą jeszcze dalej idącą poprawkę, według której pracownica, która przyjęła dziecko w wieku do jednego roku ma prawo do 4 tygodni urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego (art. 183 § 2). Podobnie rozszerzono we wprowadzonych poprawkach niektóre inne uprawnienia socjalne pracowników.</u>
+ <u xml:id="u-20.14" who="#PoselZablockiJanusz">Na zdecydowanie pozytywną ocenę zasługuje również generalna tendencja kodyfikacji, zmierzająca do ostatecznego zlikwidowania różnic w prawach i obowiązkach między pracownikami fizycznymi i umysłowymi. Tendencja ta odpowiada zarówno dążeniom do pogłębienia demokracji społecznej, jak też nowej sytuacji faktycznej świata pracy. We współczesnych, rozwiniętych społeczeństwach bowiem — pod wpływem zmian technicznych, ekonomicznych i organizacyjnych — wraz z przekształceniem się rejestru tradycyjnych zawodów coraz częściej i coraz bardziej zacierają się różnice między pracą umysłową i fizyczną. Tendencja do wyrównania tych różnic przejawiała się już u nas w aktach prawnych ostatnich lat. Obecny projekt Kodeksu, używając jednolitego określenia — „pracownik”, znosi ostatecznie różnice między uprawnieniami obu tych kategorii zatrudnionych i rozszerza wspólne dla nich unormowania na dalsze dziedziny.</u>
+ <u xml:id="u-20.15" who="#PoselZablockiJanusz">Trzeba jednak dostrzec i to, że zanikaniu różnicy pomiędzy sytuacją prawną pracowników fizycznych i umysłowych towarzyszy stopniowe wyodrębnienie się spośród ogółu pracowników kategorii określanej mianem kierowników pracy, a z grona tych ostatnich jeszcze węższej kategorii — naczelnej kadry kierowniczej. Można do tych wyodrębniających się grup pracowników dołączyć również i tę, której sytuacja prawna określana będzie przez Radę Ministrów na podstawie upoważnienia, zawartego w art. 298.</u>
+ <u xml:id="u-20.16" who="#PoselZablockiJanusz">Nie można też — skoro mowa jest o zasięgu stosowania Kodeksu — nie wspomnieć o jednej z grup pracowniczych, które nie zostały bezpośrednio objęte jego regulacjami. Chodzi o osoby wykonujące pracę nakładczą, dla których zakres stosowania przepisów prawa pracy określić ma w drodze rozporządzenia Rada Ministrów, po porozumieniu z Centralną Radą Związków Zawodowych, na mocy delegacji zawartej w art. 303 § 1 projektu Kodeksu.</u>
+ <u xml:id="u-20.17" who="#PoselZablockiJanusz">Biorąc pod uwagę fakt, iż praca nakładcza wykonywana jest najczęściej przez osoby, które z uwagi na szczególnie trudną sytuację życiową, nie mają możliwości zatrudnienia w zakładach zwartych, np. inwalidzi, kobiety opiekujące się dziećmi lub chorymi, oraz uwzględniając to, że pracy nakładczej nie towarzyszą uprawnienia do wielu świadczeń, z jakich korzystają pracownicy zakładów zwartych i że odbywa się ona najczęściej w warunkach urągających wymaganiom sanitarnym i bhp, w nieodpowiednich i ciasnych pomieszczeniach mieszkalnych, co odbija się na zdrowiu chałupnika i jego rodziny — niezbędna jest zwiększona ochrona prawna tej kategorii pracowników. Toteż na miejscu będzie wyrażenie tutaj dezyderatu wobec Rady Ministrów i Centralnej Rady Związków Zawodowych, by czyniąc użytek z udzielonej im delegacji dokonały możliwie najdalej idącego zbliżenia sytuacji prawnej osób wykonujących pracę nakładczą do tej, jaką uzyskali dzięki Kodeksowi pozostali pracownicy.</u>
+ <u xml:id="u-20.18" who="#PoselZablockiJanusz">Do ważniejszych zmian, odpowiadających propozycjom wniesionym przez nasze Koło, zaliczyć ponadto należy zmiany w redakcji poprzedzającej Kodeks preambuły, skąd usunięto sformułowania budzące zastrzeżenia i zbędne wprowadzenie nowego art. 10, który potwierdza ochronę prawa pracy i obowiązek właściwych organów państwowych — „udzielania obywatelom pomocy w uzyskaniu zatrudnienia, odpowiadającego posiadanym przez nich kwalifikacjom zawodowym, w sposób określony odrębnymi przepisani”; przedłużenie okresu, w jakim rada zakładowa może zgłosić kierownikowi zakładu zastrzeżenia wobec wypowiedzenia pracownikowi umowy o pracę zawartej na czas nieokreślony — z 3 dni do 5 dni (art. 38); obowiązek zakładu przeniesienia pracownika ze względu na stan jego zdrowia do innej pracy nie w ciągu 14 dni, ale — „w terminie wskazanym w orzeczeniu lekarskim” (art. 55 § 1); wprowadzenie zasady, iż przy rozwiązaniu za wypowiedzeniem umowy o pracę przez zakład z powodu jego likwidacji — pracownicy w okresie ciąży lub urlopu macierzyńskiego i w razie niemożności zapewnienia jej w tym czasie innego zatrudnienia, pracownicy tej przysługują świadczenia określone w przepisach odrębnych art. 177 § 4; rozszerzenie uprawnień do urlopu macierzyńskiego pracownicy, która przyjęła na wychowanie dziecko (art. 183 § 2), o czym już wspomniałem; zaliczenie młodocianemu uczniowi szkoły dla pracujących urlopu bezpłatnego do okresu pracy, od którego zależą uprawnienia pracownicze (art. 205 § 4); obowiązek zakładu prowadzenia rejestracji nie tylko zachorowań na choroby zawodowe, ale i podejrzeń takich chorób (art. 229 § 3) i wreszcie podniesienie wysokości grzywny za wykroczenia przeciw uprawnieniom pracownika z 3 500 do 5 000 zł (art. art. 281 i 282).</u>
+ <u xml:id="u-20.19" who="#PoselZablockiJanusz">Istotną poprawką, słusznie wprowadzoną do postanowień projektu Kodeksu po licznych dyskusjach, jest zasada limitowania godzin nadliczbowych, przepracowanych w związku ze szczególnymi potrzebami zakładu pracy i ustalenie tego limitu dla poszczególnego pracownika na poziomie 120 godzin w roku kalendarzowym (art. 133 § 2). Paragraf 3 tegoż artykułu udziela zarazem upoważnienia do jego zmian na czas określony i w określonych zakładach pracy lub dziedzinach gospodarki Radzie Ministrów w porozumieniu z Centralną Radą Związków Zawodowych. Należy wyrazić oczekiwanie, że Rada Ministrów tylko wyjątkowo korzystać będzie z tego upoważnienia i w przypadkach rzeczywiście niezbędnych.</u>
+ <u xml:id="u-20.20" who="#PoselZablockiJanusz">Budzi natomiast nadal wątpliwości nowe brzmienie przepisu o porzuceniu pracy (art. 65). Z definicji porzucenia pracy usunięto wprawdzie formułę o — „samowolnym przerwaniu pracy” jako dostatecznej przesłanki porzucenia, która groziła bardzo szeroką interpretacją tego pojęcia na niekorzyść pracownika. Zabrakło jednak wyraźnego stwierdzenia, że o porzuceniu pracy można mówić tylko wtedy, gdy po stronie pracownika występuje zamiar trwałego zaprzestania świadczenia pracy. W licznych publikacjach poprzedzających opracowanie projektu Kodeksu w zamiarze trwałego zaprzestania świadczenia pracy upatrywano właśnie istotną różnicę między porzuceniem pracy a tak zwaną nieusprawiedliwioną absencją.</u>
+ <u xml:id="u-20.21" who="#PoselZablockiJanusz">Można wprawdzie na podstawie obecnego brzmienia art. 65 przyjąć, iż ów trwały zamiar zaprzestania pracy potwierdzony jest przez pracownika tylko wtedy, gdy nie zawiadamia zakładu we właściwym terminie o przyczynie nieobecności; a więc absencja pracownika, połączona z zawiadomieniem zakładu o przyczynie nieobecności (nawet gdyby przyczyna ta nie wystarczała do uznania absencji za usprawiedliwioną) nie może być uznana za porzucenie pracy. Ale nawet i przy takiej konstrukcji różnica między porzuceniem pracy a nieusprawiedliwioną absencją pozostanie w praktyce mało wyraźna, a ciężar dowodu, że porzucenie pracy nie nastąpiło, przeniesiony zostaje na pracownika. Tym bardziej postulować więc należy, aby kierownicy zakładów pracy stosowali normy art. 65 projektu Kodeksu wyłącznie w przypadkach niewątpliwych i przestrzec ich przed nadużywaniem w praktyce tej najbardziej rygorystycznej sankcji w przypadkach konfliktu z pracownikiem lub grupą pracowników na tle socjalnym czy ekonomicznym.</u>
+ <u xml:id="u-20.22" who="#PoselZablockiJanusz">Z innych poprawek Koła Poselskiego — „Znak”, które nie zostały uwzględnione, wymienić muszę propozycje dotyczące niecelowości łączenia dwóch rodzajów umów — na okres próbny i na okres wstępny; propozycję, by w obu tych rodzajach umów — umowa o pracę nie rozwiązywała się automatycznie, lecz wymagała wypowiedzenia; propozycję przedłużenia okresów wypowiedzenia niektórych umów i zwolnień na poszukiwanie pracy; wliczenia do okresów pracy, od których zależy wymiar okresu wypowiedzenia, okresów zatrudnienia również w innych zakładach, z wyjątkiem przypadków, w których umowa o pracę wygasła wskutek porzucenia pracy lub rozwiązana została z winy pracownika bez wypowiedzenia; wreszcie przyznania dodatku za godziny nadliczbowe pracownikowi zatrudnionemu w niedzielę lub święto, również wtedy gdy udzielono mu innego dnia wolnego od pracy w tygodniu, co stanowić miało w naszej intencji bodziec do ograniczania zatrudnienia w niedziele i święta jedynie do koniecznego minimum. Koło Poselskie — „Znak” przedłożyło także propozycje szczególnych przepisów o wypowiedzeniu umowy o pracę jedynym żywicielom rodzin oraz osobom samotnym i o ich zabezpieczeniu materialnym. Proponowało również odmienne uregulowanie dotyczące organów rozpatrujących spory o roszczenia pracowników ze stosunku pracy.</u>
+ <u xml:id="u-20.23" who="#PoselZablockiJanusz">Wysoka Izbo! Chciałbym na zakończenie nawiązać do ostatniej części wystąpienia posła Jerzego Bafii, w którym mówił o znaczeniu właściwej atmosfery, jaka towarzyszyć powinna wprowadzaniu w życie Kodeksu pracy i jego popularyzacji. Troska taka jest zrozumiała i powinna być również naszą troską. W moim przekonaniu istotnym elementem takiej atmosfery byłoby przede wszystkim rozproszenie niepewności co do tego czy przepisy projektu Kodeksu mogą pozbawić jakąkolwiek grupę pracowników uprawnień i korzyści dotychczas osiągniętych. Dlatego tak bardzo odpowiedzialna jest praca nad dostosowaniem obecnie obowiązujących układów zbiorowych do postanowień projektu Kodeksu. Jest też ważne, aby rozporządzenia Rady Ministrów — wydawane w oparciu o delegacje przewidziane w Kodeksie — jak również wszystkie akty wykonawcze, zgodne były nie tylko z literą, ale też z duchem całości projektu Kodeksu, i żeby odzwierciedlała się w nich wiernie ta sama, naczelna intencja ustawodawcy — łączenia zwiększonych wymagań w dziedzinie obowiązków pracowniczych z dążnością do rozszerzenia uprawnień pracownika wszędzie tam, gdzie to jest możliwe.</u>
+ <u xml:id="u-20.24" who="#PoselZablockiJanusz">Jakkolwiek rola dojrzałych i mądrych norm prawa pracy jest bardzo ważna dla stworzenia korzystnego klimatu wokół samej pracy, to jednak złudzeniem byłoby sądzić, że można to osiągnąć samym Kodeksem, choćby najdoskonalszym. Możliwe to będzie jedynie wówczas, jeżeli potrafimy odwołać się skutecznie do najszerzej pojętej świadomości społecznej. A to z kolei osiągalne jest jedynie w warunkach żywo odczuwalnego zbliżenia władzy i społeczeństwa, ich wzajemnego zaufania i otwartego dialogu. Dopiero w takich warunkach, w świadomości wszystkich Polaków może znaleźć zrozumienie i oddźwięk prawda, że praca ich stanowi podstawę i jedyne źródło rozwoju kraju, że od ich wspólnej pracy i tylko od niej zależy miejsce, jakie naród nasz ma i mieć będzie w rodzinie narodów, a także siła naszego państwa i dobrobyt jego obywateli. Dopiero w takich warunkach również stanie się możliwe skuteczne kształtowanie w skali społecznej ethosu pracy, opartego na uznaniu jej wysokiej godności, na powszechnym szacunku dla tych, którzy dobrze pracują i dla owoców ich wysiłku, na uznaniu pracy sumiennej, wydajnej, dobrze zorganizowanej i twórczej — za moralny obowiązek, od którego nikomu uchylać się nie wolno, na społecznej dezaprobacie dla próżniactwa i pasożytowania na trudzie innych.</u>
+ <u xml:id="u-20.25" who="#PoselZablockiJanusz">Na gruncie takiego programu pedagogiki narodowej powinny się spotkać działania rodziców i szkoły, wszystkich wychowawców i wszystkich ogniw frontu wychowania niezależnie od tego, z jakich przesłanek etycznych i światopoglądowych czerpią inspirację. Na gruncie takiego programu narodowego wychowania i przygotowania do pracy chcielibyśmy też widzieć — zwiększające się w miarę postępów normalizacji — współdziałanie wychowawcze kościoła i świeckich instytucji państwowych.</u>
+ <u xml:id="u-20.26" who="#PoselZablockiJanusz">Takimi motywami powodowani posłowie z Koła Poselskiego — „Znak” głosować będą za projektem Kodeksu pracy wraz z przepisami wprowadzającymi, w brzmieniu przedłożonym dziś Sejmowi.</u>
+ <u xml:id="u-20.27" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-21">
+ <u xml:id="u-21.0" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Głos ma poseł Stanisława Swiderska.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-22">
+ <u xml:id="u-22.0" who="#PoselSwiderskaStanislawa">Pani Marszałku! Wysoki Sejmie! Przedłożony do uchwalenia w dniu dzisiejszym projekt Kodeksu pracy jest aktem o wielkim znaczeniu dla całego społeczeństwa, dającym wyraz zasadzie, że w Polsce Ludowej najważniejszym celem wszelkiej działalności jest człowiek.</u>
+ <u xml:id="u-22.1" who="#PoselSwiderskaStanislawa">Jest to akt prawny, który odzwierciedla zdobycze społeczne osiągnięte w trzydziestoleciu Polski Ludowej i uwzględnia możliwości państwa na obecnym etapie społeczno-gospodarczego rozwoju kraju. Kojarzy on interesy pracownika z interesami ogólnospołecznymi. Służy umacnianiu pozycji pracownika jako aktywnego uczestnika życia i działalności zakładu pracy. Akcentuje zasady socjalistycznej równości i sprawiedliwości społecznej. Jednakowo traktując wszystkich pracujących, przyznaje każdemu takie same uprawnienia z tytułu pełnienia takich samych obowiązków.</u>
+ <u xml:id="u-22.2" who="#PoselSwiderskaStanislawa">Szeroka dyskusja nad projektem wykazała, że istniało ogromne zapotrzebowanie społeczne na tego rodzaju akt prawny, który zastąpi rozproszony dotychczas i nie zawsze wewnętrznie spójny zbiór przepisów.</u>
+ <u xml:id="u-22.3" who="#PoselSwiderskaStanislawa">Kodeks pracy będzie aktem prawnym przejrzystym, zrozumiałym i komunikatywnym dla 11 milionów zatrudnionych w naszym kraju. Ludzie pracy ze szczególnym zadowoleniem przyjęli zawarte w nim zmiany, a w szczególności zniesienie różnic między uprawnieniami pracowników fizycznych i umysłowych i ujednolicenie świadczeń socjalnych. Wywołał on szeroki oddźwięk wśród kobiet.</u>
+ <u xml:id="u-22.4" who="#PoselSwiderskaStanislawa">W całej naszej gospodarce uspołecznionej jest około 5 mln zatrudnionych kobiet. Przemiany społeczne, które dokonały się w Polsce Ludowej spowodowały również zasadniczą zmianę pozycji społecznej i zawodowej kobiety. Socjalizm zagwarantował im równe z mężczyzną prawa we wszystkich dziedzinach życia państwowego, politycznego, gospodarczego, społecznego i kulturalnego. Są to więc równe z mężczyzną — prawo do pracy i wynagrodzenia według zasady — „równa płaca za równą pracę”, prawo do wypoczynku, do ubezpieczenia społecznego, do nauki, do godności i odznaczeń, do zajmowania stanowisk publicznych.</u>
+ <u xml:id="u-22.5" who="#PoselSwiderskaStanislawa">Stosowane zgodnie z konstytucyjną zasadą opieki nad matką i dzieckiem — ochrona kobiety ciężarnej, płatne urlopy w okresie przed i po porodzie, organizacja sieci zakładów położniczych, żłobków i przedszkoli oraz zakładów usługowych i żywienia zbiorowego — stworzyły kobiecie, w ciągu 30 lat rozwoju naszej ludowej ojczyzny warunki, umożliwiające jej godzenie pracy zawodowej z obowiązkami rodzinno-wychowawczymi.</u>
+ <u xml:id="u-22.6" who="#PoselSwiderskaStanislawa">Praca zawodowa stała się dla większości kobiet podstawową treścią i ambicją życiową i podejmują ją one nie tylko — jak głoszą niektórzy — dla uzupełnienia budżetu rodzinnego. Nadaje to ich pracy wysoką rangę społeczną. Dziś kobieta jest współgospodarzem kraju, równym partnerem mężczyzny w życiu społeczno-gospodarczym.</u>
+ <u xml:id="u-22.7" who="#PoselSwiderskaStanislawa">Wysoko cenią sobie kobiety decyzje partii i Rządu, zawarte w uchwale XII Plenum Komitetu Centralnego i styczniowego posiedzenia Sejmu, będące rezultatem konsekwentnej realizacji uchwały VI Zjazdu PZPR. Są to przecież decyzje, które ułatwiają pracującej kobiecie harmonijne godzenie jej potrzeb oraz interesów rodziny z potrzebami gospodarki narodowej, zapewniają poprawę warunków bytowych społeczeństwa, a zwłaszcza rodzin pracowniczych.</u>
+ <u xml:id="u-22.8" who="#PoselSwiderskaStanislawa">Nie muszę podkreślać, jak wielkie znaczenie miały te decyzje dla kobiet zatrudnionych w mieście, które reprezentuję. Łódź jest — jak wszyscy wiemy — kolebką przemysłu lekkiego. W przemyśle tym kobiety stanowią ponad 60% zatrudnionych. Pracują one w systemie trójzmianowym i często jeszcze w trudnych warunkach.</u>
+ <u xml:id="u-22.9" who="#PoselSwiderskaStanislawa">Bardzo istotne są więc dla nich nowe unormowania zawarte w projekcie Kodeksu. Pozwolę sobie je wymienić. Są to przedłużenie urlopów macierzyńskich do 16 tygodni przy pierwszym dziecku i do 18 tygodni przy porodach następnych, podniesienie wymiaru bezpłatnego urlopu macierzyńskiego do trzech lat dla sprawowania opieki nad małym dzieckiem, przedłużenie do 60 dni w ciągu roku pełnopłatnego urlopu na czas choroby dziecka, zniesienie ograniczenia co do terminu przenoszenia kobiety w ciąży do dogodniejszej pracy bez obniżenia wynagrodzenia, przedłużenie do 26 tygodni urlopu macierzyńskiego w razie urodzenia więcej niż jednego dziecka przy jednym porodzie, prawo do przesunięcia odpowiedniej części urlopu macierzyńskiego na czas po odebraniu dziecka ze szpitala w razie urodzenia dziecka wymagającego opieki szpitalnej, przyznanie prawa do 14-tygodniowego urlopu specjalnego na warunkach płatnego urlopu macierzyńskiego pracownicy, która podjęła starania o przysposobienie dziecka oraz wzmocnienie szczególnej ochrony kobiety ciężarnej przed zwolnieniem z pracy.</u>
+ <u xml:id="u-22.10" who="#PoselSwiderskaStanislawa">Wymienione przeze mnie nowe unormowania projektu Kodeksu pracy, który przejął ponadto wszystkie dotychczasowe przepisy dotyczące ochrony pracy kobiet, a zwłaszcza ochrony macierzyństwa pracownicy, oraz decyzje o możliwości wcześniejszego przechodzenia na emeryturę i utworzenia banku alimentów, wprowadzenie stałego zasiłku na kalekie dziecko — są przejawem ogromnej troski partii i Rządu o kobietę pracującą. Nie można również zapomnieć o decyzjach, które ogromnie ułatwiają życie kobiecie, a dotyczą rozwoju urządzeń socjalnych i opieki nad dziećmi, a zwłaszcza żłobków, przedszkoli, świetlic i stołówek szkolnych, kolonii letnich i obozów.</u>
+ <u xml:id="u-22.11" who="#PoselSwiderskaStanislawa">Z dużym uznaniem spotkało się w naszym mieście utworzenie szkół pobytu dziennego, w których dziecko uczy się, bawi i spożywa posiłki. Zapotrzebowanie na tego typu placówki oświatowe jest bardzo duże w Łodzi — mieście o najwyższej w Polsce aktywizacji zawodowej kobiet. Oddając dziecko do takiej szkoły, matka spokojna jest o nie i może wtedy prawidłowo wykonywać swoją pracę zawodową.</u>
+ <u xml:id="u-22.12" who="#PoselSwiderskaStanislawa">Potrzebom współczesnej rodziny wyszedł również naprzeciw ogólnonarodowy program rozwoju usług. Jego realizacja rozszerzy praktycznie czas wolny i pozwoli go spożytkować dla intensyfikowania społeczno-wychowawczych funkcji rodziny.</u>
+ <u xml:id="u-22.13" who="#PoselSwiderskaStanislawa">Wysoki Sejmie! Z aprobatą i ogromnym zadowoleniem przyjmujemy projekt Kodeksu pracy, bowiem chroni on najwyższe dobro człowieka, jakim jest nasze życie i zdrowie oraz zdrowie naszych dzieci.</u>
+ <u xml:id="u-22.14" who="#PoselSwiderskaStanislawa">Postanowienia projektu Kodeksu stwarzają kobietom nie tylko warunki dla urodzenia zdrowego dziecka, ale zapewniają mu również w pierwszym i najbardziej potrzebnym okresie odpowiednią opiekę, są przejawem troski o młode pokolenie.</u>
+ <u xml:id="u-22.15" who="#PoselSwiderskaStanislawa">Pragnę — jako przedstawicielka kobiet — zapewnić Wysoki Sejm, że kobiety korzystać będą z obywatelską odpowiedzialnością z przyznanych im i zawartych w projekcie Kodeksu uprawnień. Polegać ona będzie na świadomym łączeniu interesu osobistego i rodziny z interesem społecznym. Olbrzymia bowiem większość kobiet nauczyła się dostrzegać i rozumieć przyczynowe związki i współzależność między własną pracą, zaangażowaniem i postawą oraz wypełnianiem obowiązków rodzinnych a rozwojem swego zakładu pracy, środowiska, miasta i kraju — i odwrotnie.</u>
+ <u xml:id="u-22.16" who="#PoselSwiderskaStanislawa">Korzystne postanowienia aktów prawnych nie przyniosą oczekiwanych rezultatów, jeśli my, pracownicy i pracownice, oraz administracje przedsiębiorstw, organy społeczne i zawodowe nie będą z najwyższą odpowiedzialnością przestrzegać wszystkich przepisów Kodeksu. Wykorzystajmy więc najbliższe półrocze dzielące nas od wejścia w życie Kodeksu dla szerokiej popularyzacji jego treści wśród załóg pracowniczych, wśród całego społeczeństwa.</u>
+ <u xml:id="u-22.17" who="#PoselSwiderskaStanislawa">Kończąc, chciałabym zapewnić, że my, kobiety, swoją dobrą, rzetelną pracą zawodową i zaangażowaniem społecznym oraz dobrym wychowaniem dzieci i młodzieży wesprzemy wszystkie poczynania partii i władz państwowych, podejmowane dla socjalistycznego rozwoju kraju, z troską o ułatwienie nam codziennych obowiązków pracownicy, kobiety i matki.</u>
+ <u xml:id="u-22.18" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-23">
+ <u xml:id="u-23.0" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Głos zabierze poseł Stanisław Rostworowski.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-24">
+ <u xml:id="u-24.0" who="#PoselRostworowskiStanislaw">Obywatelko Marszałku! Wysoka Izbo! Jest czymś znamiennym, że w toku prac VI kadencji polskiego parlamentu po raz drugi Stajemy przed zadaniem szczególnie wysokiej rangi.</u>
+ <u xml:id="u-24.1" who="#PoselRostworowskiStanislaw">Podejmowane przez nas dziś postanowienia ustawodawcze dotyczą podstawowych wartości ustrojowych. Wówczas, kiedy zapoczątkowaliśmy proces reformy administracji państwowej ustawą o utworzeniu gmin, zdawaliśmy sobie sprawę z tego, że przekształcamy w zasadniczy sposób relację państwo — obywatel, co powinno przynieść dalekosiężne i ożywcze skutki. Dziś, kiedy podejmujemy kodyfikację prawa pracy, rozumiemy, iż wnikamy w newralgiczną sferę życia 11-milionowej rzeszy naszych obywateli. Kształtujemy program aktywności zawodowej tych, którzy swą codzienną pracą tworzą niezbywalne wartości ekonomiki, kultury i wiedzy naszego narodu.</u>
+ <u xml:id="u-24.2" who="#PoselRostworowskiStanislaw">Problematyka pracy ludzkiej zawsze stanowiła integralną część chrześcijańskiej myśli społecznej. Głębsze jej traktowanie ujawniło się niestety dopiero wraz z utratą niepodległego bytu dawnej Rzeczypospolitej. Zaczęto wtedy nawoływać do tworzenia racjonalnych form organizacji pracy. Pisali o tym ksiądz Staszic, Libelt, Trentowski, Cieszkowski, a wiarą, że sprawdzianem wartości narodu może być wyłącznie jego praca, przepojone były dzieła Stanisława Brzozowskiego. August Cieszkowski tak pisał o nowych formach organizacji pracy w dziele pt. — „Ojcze Nasz” — — „Odtąd więc pracować aby żyć uznamy za bluźnierstwo socjalne, ale owszem, żyć aby pracować uznamy za cel ludzkości”.</u>
+ <u xml:id="u-24.3" who="#PoselRostworowskiStanislaw">Dziś też doskonale rozumiemy, że życie nasze jest związane nierozerwalnie z pracą. Jeśli mówimy o charakterze człowieka, wielkości narodu, humanistycznych wartościach ustroju socjalistycznego, to miernikiem tego, co dla nas cenne, jest zawsze praca jednostki i jej uwarunkowania społeczne.</u>
+ <u xml:id="u-24.4" who="#PoselRostworowskiStanislaw">Obywatele Posłowie! Projekt Kodeksu pracy wraz z wprowadzającymi przepisami, zaprezentowany nam tak znakomicie przez posła Jerzego Bafię, obejmuje bardzo rozległą dziedzinę zagadnień niełatwą dla pełnej oceny. Chciałbym więc zwrócić uwagę szanownych obywateli posłów na dwa tylko aspekty projektu Kodeksu: organizatorski w zakresie wykonywania pracy i społeczny.</u>
+ <u xml:id="u-24.5" who="#PoselRostworowskiStanislaw">Siedząc kształtowanie się projektu ustawy, musiało się odnieść wrażenie, że jej ostateczna forma stała się rezultatem starcia dwóch towarzyszących sobie koncepcji. Pierwsza wersja projektu zakładała model niejako dwustronny. Z jednej strony wprowadzała ściślejsze określenie prerogatyw władzy jednoosobowego kierownictwa, ograniczonych sankcjami w razie naruszania prawa, oraz ściślejsze określenie zobowiązań pracowników wobec zakładu pracy. Z drugiej strony zaś ustalała wyraźniejszą specyfikację uprawnień socjalnych środowiska pracowniczego, traktowanych jako niezbędny warunek zapewnienia optymalnej wydajności w produkcji. Rolę czynnika integrującego ten model miały spełniać związki zawodowe.</u>
+ <u xml:id="u-24.6" who="#PoselRostworowskiStanislaw">Szeroka dyskusja ekspertów, środowisk pracowniczych, komisji sejmowych wytworzyła jednak formułę uzupełniającą dla pierwotnego modelu. Wyrazem jej jest zarówno preambuła, rozdział III projektu Kodeksu, jak też szereg zmian szczegółowych oraz niektóre projekty przepisów wykonawczych, jakie ma wydać Rada Ministrów.</u>
+ <u xml:id="u-24.7" who="#PoselRostworowskiStanislaw">Centralnym problemem dla obu uzupełniających się koncepcji jest sprawa jednoosobowego kierownictwa zakładem pracy. W ustawodawstwie polskim nie jest to nowa kwestia. Już uchwała KERM z 1950 r. koncentrowała w rękach dyrektora decyzję co do całokształtu planowania technicznego, ekonomicznego i finansowego oraz środki niezbędne do wykonania planów przedsiębiorstwa. Nie wdając się w ocenę ówczesnej skuteczności tego postanowienia, warto tylko zwrócić uwagę na fakt, że wymieniona uchwała całkowicie pomijała element ludzki w systemie zarządzania.</u>
+ <u xml:id="u-24.8" who="#PoselRostworowskiStanislaw">Podniesienie rangi załogi jako współgospodarza zakładu pracy następowało stopniowo, w kolejno ogłaszanych aktach ustawodawczych. W 1956 r. rady zakładowe stały się konsultantem dyrekcji w sprawach związanych z decyzjami dotyczącymi rozwiązania umowy o pracę. W 1958 r. odrębna ustawa o samorządzie robotniczym przyznawała mu określone funkcje w zakresie nadzoru i kontroli całokształtu działalności gospodarczej przedsiębiorstwa.</u>
+ <u xml:id="u-24.9" who="#PoselRostworowskiStanislaw">Właśnie sprawie czynnika ludzkiego w procesie produkcji szczególną uwagę poświęca dyskutowany przez nas projekt Kodeksu pracy. Nadrabia on dotychczasowe luki w polskim ustawodawstwie, określając wyraźnie odpowiedzialność jednoosobowego kierownictwa zakładu pracy nie tylko za organizowanie procesów produkcji, ale także za sprawy kadrowe i aspekt socjalny warunków pracy. Decyzje kierownika w sprawach kadrowych wymagają zarazem prawnie zastrzeżonej konsultacji związków zawodowych oraz są przedmiotem kontroli wyraźnie wyodrębnionego systemu organów orzekających w sprawach spornych.</u>
+ <u xml:id="u-24.10" who="#PoselRostworowskiStanislaw">Można tu przytoczyć rozróżnienie, wprowadzone do literatury fachowej przedmiotu przez naszego kolegę sejmowego prof. Jerzego Starościaka, który wyróżnia administracyjne i ekonomiczne metody zarządzania gospodarką narodową. Na podstawie tego rozróżnienia możemy wyraźnie stwierdzić, że projekt Kodeksu pracy — przez włączenie do sfery produkcyjnej elementu ludzkiego i stosunków, wynikających z procesu pracy — przesuwa akcent z administracyjnych na ekonomiczne metody stosowane w systemie zarządzania.</u>
+ <u xml:id="u-24.11" who="#PoselRostworowskiStanislaw">Współcześnie jednak uważa się, że sam układ zależności pracowników od kierownictwa zakładu, nawet obwarowany przepisami o ochronie prawa pracy, nie jest czynnikiem wystarczającym dla pełnej mobilizacji załogi. Zespół pracowniczy powinien czuć się świadomym współtwórcą zadań produkcyjnych. Zarządzanie nie ogranicza się więc do wydawania dyspozycji, ale szeroko informując o zadaniach przedsiębiorstwa powinno ono prezentować zespół motywów, zachęcających załogę do wykonania tych zadań. Na tym tle wyróżnia się szczególna waga art. 20 projektu Kodeksu, który stwierdza, że załoga przez swe organizacje — „podejmuje działania wyzwalające inicjatywy pracownicze”, oraz przedkłada kierownikowi swe „opinie i wnioski służące polepszeniu wyników i warunków pracy w zakładzie”.</u>
+ <u xml:id="u-24.12" who="#PoselRostworowskiStanislaw">Postanowienia te — podobnie jak zawarte w preambule, wśród których na plan pierwszy wybija się zasada, — „że w Polsce Ludowej najwyższym celem wszelkiej działalności jest człowiek” — są przejawem realizacji wspomnianej uzupełniającej koncepcji. Jej intencją było podniesienie współtwórczej rangi całego zespołu pracowniczego, zaangażowanego w procesie pracy i wytwórczości.</u>
+ <u xml:id="u-24.13" who="#PoselRostworowskiStanislaw">Nowoczesna gospodarka państwa socjalistycznego, podobnie jak jego administracja, domaga się sprawnie funkcjonujących władz kierowniczych o jasno określanym zakresie kompetencji i odpowiedzialności. Projekt Kodeksu słusznie więc podkreśla zasadę jednoosobowego kierownictwa. Trzeba jednak zdawać sobie sprawę z tego, że traciłaby ona sens, gdyby miała być realizowana w oderwaniu od załogi. Przy dzisiejszym wzroście zadań i komplikujących się procesach technologicznych — kierownik skazany jest na współdziałanie ze sztabem najbliższych współpracowników, o sobie tylko właściwych kompetencjach.</u>
+ <u xml:id="u-24.14" who="#PoselRostworowskiStanislaw">Rolę tych ludzi trafnie precyzuje jeden z projektów przepisów wykonawczych, mówiący o pracownikach na kierowniczych i samodzielnych stanowiskach. Rozporządzenie to nie ogranicza się do określenia pozycji jednoosobowego kierownika, ale ustanawia także sztab jego współpracowników, którym może być powierzone samodzielne wykonywanie wyodrębnionych zadań. Projekt Kodeksu zaś zakreśla w dalszej kolejności szerokie zadania dla związków zawodowych w dziedzinie podnoszenia wydajności pracy, ochrony prawa pracy i kształtowania warunków socjalno-bytowych załóg. W żadnej mierze nie ogranicza on także ustawy o samorządzie robotniczym, a przeciwnie, wspomina o funkcjach tego samorządu.</u>
+ <u xml:id="u-24.15" who="#PoselRostworowskiStanislaw">W rezultacie więc otrzymujemy model hierarchicznego i ograniczonego jednocześnie zespołu pracowniczego, uwzględniający naczelną, organizatorską rolę kierownika zakładu oraz funkcje sztabu jego współpracowników i załogi działającej przez swe organizacje. Uzyskanie takiego modelu jest niewątpliwie rezultatem uzupełnienia koncepcji współzależności pracowników i kierownictwa w zakładzie pracy koncepcją współdziałania tych dwóch czynników w przedsiębiorstwie.</u>
+ <u xml:id="u-24.16" who="#PoselRostworowskiStanislaw">Nie zawsze występuje tu jednak pełna koherencja terminów. Np. w preambule jest powiedziane, że kierownik zarządza zakładem pracy w imieniu państwa, natomiast w art. 23 projektu Kodeksu jest użyty bardziej precyzyjny termin, iż kierownik wykonuje swe czynności w imieniu zakładu pracy. Są to jednak niezbyt istotne rozbieżności terminologiczne. Ważne natomiast jest to, że otrzymujemy jasno określony model zakładu pracy, oparty na zasadzie jednoosobowego kierownictwa.</u>
+ <u xml:id="u-24.17" who="#PoselRostworowskiStanislaw">Wysoki Sejmie! Współczesne badania socjologiczne wskazują na to, że wraz z wprowadzaniem nowoczesnej techniki maleje liczba pracowników bezpośrednio produkcyjnych, wzrasta natomiast liczba pracowników na stanowiskach kierowniczych i zatrudnionych przy pracach dostawczych. Niekoniecznie więc wizja taśmy produkcyjnej obsługiwanej przez wielu robotników, lecz model niewielkiego zespołu pracowników obsługujących skomplikowaną maszynę lub też zatrudnionych w dostawie materiałów — może okazać się bardziej przyszłościowy. Nic dziwnego zatem, że także w polskiej literaturze fachowej często prezentowany jest model zintegrowanego zespołu roboczego, w którym kierownik mniej jest nastawiony na wydawanie rozporządzeń, a bardziej na współdziałanie ze współpracownikami, posiadającymi swe własne kompetencje. Spoiwem takiego zespołu zawsze powinno być wówczas utożsamienie celów jednostki z celami grupowymi, odpowiadającymi potrzebom zakładu pracy. Jakkolwiek ocenialibyśmy adekwatność takiego modelu do aktualnego stanu naszych środków produkcyjnych, to nie możemy negować tezy, że wraz ze wzrostem uzbrojenia technicznego w zakładach pracy czynnik ludzki będzie odgrywał coraz ważniejszą rolę. Dlatego też przed współczesnym kierownikiem, obok pełnej sprawności w oddziaływaniu na procesy produkcyjne, stawia się równorzędny postulat umiejętnego postępowania z załogą.</u>
+ <u xml:id="u-24.18" who="#PoselRostworowskiStanislaw">Literatura fachowa prezentuje nawet obszerny katalog zasad, jakich powinien przestrzegać pełniący stanowisko kierownicze. A więc powinna go m.in. cechować zdolność rozumienia ludzkich postaw i opinii, uszanowanie godności podwładnych, niepodejmowanie decyzji pod wpływem emocji, życzliwość wobec zespołu pracowniczego. Słusznie zauważa się, że zakład pracy dysponuje tak potężnymi środkami oddziaływania na pracowników, iż wytworzona w nim atmosfera w dziedzinie stosunków międzyludzkich kształtuje w sposób decydujący atmosferę współżycia społecznego w całym kraju.</u>
+ <u xml:id="u-24.19" who="#PoselRostworowskiStanislaw">Jeśli się zważy ponadto, że od kierownika wymaga się rzetelności, odpowiedzialności, inicjatywy i jeśli uznać, że sztuka rządzenia polega na zdolności przewidywania, to łatwo już uzmysłowić sobie rozmiar kwalifikacji moralnych i intelektualnych, jakich oczekujemy od naszej kadry kierowniczej. Z doborem odpowiednich ludzi możemy mieć jednak trudności, skoro wciąż jeszcze mamy w naszej gospodarce 10-krotnie więcej zatrudnionych z pełnym, lub z niepełnym wykształceniem podstawowym niż z wykształceniem wyższym. Trudności te nie podważają jednak generalnej słuszności obranego kierunku. Stawia on na człowieka, na zaufanie okazane jednostce i to jest właśnie słuszne. Winniśmy propagować model kierownika nie stojącego ponad załogą, ale integralnie związanego z jej pracą i aspiracjami twórczymi i społecznymi.</u>
+ <u xml:id="u-24.20" who="#PoselRostworowskiStanislaw">Wysoka Izbo! Można przypuszczać, że w zakresie prawnego określenia podmiotowych funkcji zakładu pracy w dziedzinie organizowania życia kulturalnego i społecznego, ochrony pracy kobiet oraz zapewnienia warunków bezpieczeństwa i higieny pracy — projekt Kodeksu, jako w pełni nowatorski i wszechstronny, zajmie wysoką pozycję wśród analogicznych dokumentów w ustawodawstwie światowym.</u>
+ <u xml:id="u-24.21" who="#PoselRostworowskiStanislaw">Dodatkowo uregulowane zostaną w przepisach wykonawczych takie sprawy, jak np. lepsze zabezpieczenie losu pracowników, przechodzących do innej pracy na skutek objawów choroby zawodowej czy samo ustalanie wykazu chorób zawodowych.</u>
+ <u xml:id="u-24.22" who="#PoselRostworowskiStanislaw">Pracownik, mając zabezpieczone pod względem prawnym właściwe warunki zatrudnienia, powinien tym usilniej przestrzegać swoich zobowiązań wobec zakładu pracy zastrzeżonych w projekcie Kodeksu. A dotyczą one przede wszystkim większej dyscypliny, wzmożonej wydajności, sumienniejszej ochrony mienia społecznego. Harmonijne współdziałanie kierownictwa zakładu, rady zakładowej i samorządu robotniczego, oraz całej załogi, oparte na słusznych postanowieniach projektu Kodeksu, wzmocnią też funkcję wychowawczą zakładu pracy. Nie chcę tu używać wielkich słów o humanizacji stosunków międzyludzkich przez pracę, ale uważam, że każde rzetelne wykonywanie zadań spełnia także i tę rolę.</u>
+ <u xml:id="u-24.23" who="#PoselRostworowskiStanislaw">Słusznie chyba, choć dziwnymi może słowami, myśl tę wyraził w ubiegłym wieku Bogdan Jański — jeden z polskich reformatorów religijnych, gdy pisał o tworzącym się dopiero przemyśle: — „świat znany, który otacza człowieka, nie jest przeznaczony pozostać przeciwnym interesom człowieka, to jest interesom ludzkości — lecz uczłowieczony może się przyczynić do rozwinięcia w ludzkości człowieczeństwa”.</u>
+ <u xml:id="u-24.24" who="#PoselRostworowskiStanislaw">Żywiąc przekonanie, że Kodeks pracy będzie realizował zgodnie z własnymi założeniami najwyższy cel wszelkiej działalności, jakim jest człowiek — Koło Posłów Chrześcijańskiego Stowarzyszenia Społecznego będzie głosowało za przyjęciem projektów ustaw.</u>
+ <u xml:id="u-24.25" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-25">
+ <u xml:id="u-25.0" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Głos ma poseł Henryk Pawłowski.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-26">
+ <u xml:id="u-26.0" who="#PoselPawlowskiHenryk">Obywatelko Marszałku! Wysoki Sejmie! Jako pracownik Fabryki Samochodów Ciężarowych w Lublinie pragnę zatrzymać uwagę obywateli posłów na tej części problematyki projektu Kodeksu pracy, która dotyczy wewnątrzzakładowych mechanizmów kierowania zakładem i udziału pracowników w życiu i działalności zakładu.</u>
+ <u xml:id="u-26.1" who="#PoselPawlowskiHenryk">Do rozwiązań szczególnie istotnych dla praktyki należy połączenie zasady jednoosobowego kierownictwa z ustawowym potwierdzeniem zasady aktywnego udziału załogi w życiu socjalistycznego zakładu pracy. Oznacza to, że kierownik zakładu organizuje proces produkcji, odpowiada za wyniki przedsiębiorstwa. Załoga uczestniczy w całokształcie procesów związanych z produkcją, zaspokajaniem bytowych, socjalnych i kulturalnych potrzeb pracowniczych, jest aktywnym współgospodarzem swojego zakładu. Zadania te zostały jednoznacznie sformułowane w art. 4 i 20 przedłożonego projektu Kodeksu pracy.</u>
+ <u xml:id="u-26.2" who="#PoselPawlowskiHenryk">Pragnę podkreślić, że praktyka potwierdza w całej rozciągłości słuszność rozwiązań przyjętych w projekcie Kodeksu. Kierownicy naszych socjalistycznych przedsiębiorstw dobrze rozumieją, że jednoosobowe kierowanie wymaga jednocześnie aktywnego udziału i zaangażowania całych załóg, wymaga świadomego realizowania wytyczonych zadań przez wszystkich. Dlatego zawsze wtedy, kiedy podejmowane są zasadnicze decyzje, np. w sprawie perspektywicznego programu rozwoju zakładu, wzrostu produkcji, wprowadzania postępu technicznego, nowych zadań wynagradzania, rozwoju bazy socjalnej, kierownicy jednostek zarządzających konsultują z załogami kierunki działania przed podjęciem decyzji.</u>
+ <u xml:id="u-26.3" who="#PoselPawlowskiHenryk">Doświadczenia zakładu, w którym pracuję, a zwłaszcza doświadczenia pracy nad programem realizacji uchwały VI Zjazdu partii wskazują, że szeroka konsultacja z aktywem robotniczym poszczególnych wydziałów, zaangażowanie organizacji partyjnej, rady zakładowej i konferencji samorządu robotniczego pozwoliły na opracowanie ambitnego programu społeczno-gospodarczego rozwoju naszego przedsiębiorstwa. Świadomość zadań i celów, współuczestnictwo w ich tworzeniu szerokiego kręgu robotników, mistrzów i kierownictwa poszczególnych komórek przyczyniły się do uzyskania pomyślnych rezultatów na wszystkich odcinkach. Wykonanie zadań planowych kolejno przez 143 miesięcy, wyprzedzenie w realizacji planu 5-letniego i wykonanie w ciągu ostatnich 3 lat dodatkowej produkcji wartości 840 milionów złotych były możliwe dzięki temu, że postawiliśmy na dobrą robotę, sprawną organizację oraz harmonijne współdziałanie.</u>
+ <u xml:id="u-26.4" who="#PoselPawlowskiHenryk">Świadczą o tym także wyniki ubiegłego roku, poparte realizacją czynów produkcyjnych przez załogę o ogólnej wartości 471 mln zł. Pomyślnie realizujemy również zadania tego roku. Wyniki 5 miesięcy udowodniły, że przyjęte zadania są nie tylko realne i osiągalne, ale mogą być przekroczone. Wyraziło się to wykonaniem dodatkowej produkcji wartości 124 mln zł, co stanowi 83% całorocznych zobowiązań. Świadczy to o wielkim zaangażowaniu naszej załogi.</u>
+ <u xml:id="u-26.5" who="#PoselPawlowskiHenryk">Dotychczasowa pomyślna realizacja zadań 5-letnich oraz uzyskiwane każdego roku przyspieszenie pozwala nam przewidywać skrócenie o pół roku wykonania planu 5-letniego. Wartość ponadplanowej produkcji przekroczy 2 mld 700 mln złotych, a wielkość produkcji w roku 1975 będzie o prawie 90% wyższa od uzyskanej w roku 1970.</u>
+ <u xml:id="u-26.6" who="#PoselPawlowskiHenryk">Wysoki Sejmie! W bieżącym roku weszliśmy w nowy, bardzo pracowity etap usprawniania gospodarki przedsiębiorstw w ramach wielkiej organizacji gospodarczej, jaką będzie Zjednoczenie Przemysłu Motoryzacyjnego. Nowy model zarządzania zmusza niejako do intensywnego szukania skutecznych dróg i rozwiązań dla zwiększenia wydajności pracy, obniżki kosztów oraz podniesienia efektów wytwarzania. Liczymy, że unormowania projektu Kodeksu pracy sprzyjać będą prawidłowemu funkcjonowaniu nowego modelu zarządzania.</u>
+ <u xml:id="u-26.7" who="#PoselPawlowskiHenryk">Ze swej strony pragnę zapewnić, że aktyw naszego zakładu podejmuje wielokierunkowe działanie. Doskonalić będziemy sposoby pobudzania i wykorzystywania inicjatywy pracowniczej, a zwłaszcza inicjatyw zbiorowych, zrodzonych w wyniku dyskusji na wydziałowych konferencjach samorządu robotniczego, na zebraniach partyjnych i związkowych.</u>
+ <u xml:id="u-26.8" who="#PoselPawlowskiHenryk">Mamy dowody, że takie działanie przynosi konkretne efekty w postaci wniosków racjonalizatorskich, pomysłów wynalazczych i postulatów organizacyjnych. W fabryce naszej statystycznie co ósmy pracownik jest racjonalizatorem. W bieżącej 5-latce wdrożono 1 338 projektów, które przyniosły efekty w wysokości 68 mln zł. Zaoszczędzono przy tym 4 390 ton materiałów hutniczych, usprawniono wiele procesów technologicznych i stanowisk roboczych.</u>
+ <u xml:id="u-26.9" who="#PoselPawlowskiHenryk">Na osiągnięcie prezentowanych wyników wpływa przede wszystkim popularyzacja ruchu wynalazczego drogą konkursów, publikacji prasowych i radiowych, szkolenia uczniów szkół przyzakładowych — przyszłych pracowników fabryki w zakresie prawa wynalazczego oraz bieżąca ocena i wytyczanie kierunku ruchu racjonalizatorskiego przez organizacje partyjną, związkową i konferencję samorządu robotniczego.</u>
+ <u xml:id="u-26.10" who="#PoselPawlowskiHenryk">Aktywne uczestnictwo organizacji partyjnej, związków zawodowych, konferencji samorządu robotniczego w działalności fabryki wpływa na coraz lepsze wykorzystywanie sił wytwórczych — majątku trwałego, materiałów i surowców, na coraz szersze wprowadzanie postępu technicznego i racjonalizacji, na skracanie cyklów realizacji inwestycji i osiąganie projektowanych zdolności produkcyjnych, doskonalenie form i metod pracy aparatu administracyjnego oraz należyte traktowanie spraw ludzkich, co zostało szczególnie podkreślone w projekcie Kodeksu pracy.</u>
+ <u xml:id="u-26.11" who="#PoselPawlowskiHenryk">Dlatego z uznaniem spotkały się w naszej fabryce te sformułowania projektu Kodeksu pracy, które zapewniają załodze współudział w rozwiązywaniu — wspólnie z kierownictwem zakładu — spraw bytowych, socjalnych i kulturalnych pracowników.</u>
+ <u xml:id="u-26.12" who="#PoselPawlowskiHenryk">Kierownictwo naszego zakładu wspólnie z samorządem robotniczym, komitetem fabrycznym i radą zakładową opracowało na podstawie wniosków i postulatów, zgłoszonych przez kolektywy poszczególnych wydziałów wszechstronny program poprawy warunków socjalnych załogi. Program ten jest systematycznie realizowany.</u>
+ <u xml:id="u-26.13" who="#PoselPawlowskiHenryk">Wysoki Sejmie! Dotychczasowe dobre tradycje uczestnictwa załóg we współdecydowaniu o najistotniejszych sprawach gospodarczych zakładów zostały utrwalone w projekcie Kodeksu pracy. Zdajemy sobie sprawę z tego, że normy w nim zawarte nie będą działać automatycznie, że będziemy je wdrażać w codziennej praktyce. Mogę zapewnić, że aktyw naszego zakładu pracy robić będzie wszystko, by właściwie były rozumiane i wprowadzane w życie zasady zawarte w projekcie Kodeksu. Pragnę również stwierdzić, że w odczuciu naszym, robotników, Kodeks będzie aktem prawnym, wiążącym harmonijnie interes ludowego państwa z indywidualnym interesem pracownika.</u>
+ <u xml:id="u-26.14" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-27">
+ <u xml:id="u-27.0" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Głos ma poseł Jerzy Bukowski.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-28">
+ <u xml:id="u-28.0" who="#PoselBukowskiJerzy">Obywatelko Marszałku! Wysoki Sejmie! Sejmowe Komisje Pracy i Spraw Socjalnych oraz Prac Ustawodawczych, w toku prac nad wniesionym do Sejmu projektem Kodeksu pracy, zwróciły się do kilku instytucji i organizacji społeczno-zawodowych z prośbą o wyrażenie opinii o tym niezmiernie ważnym akcie prawnym. Dla Naczelnej Organizacji Technicznej prezydia obu komisji sprecyzowały niełatwe pytanie co do adekwatności projektu Kodeksu pracy do — „wymogów rewolucji naukowo-technicznej” oraz wynikających stąd potrzeb zarządzania. Innymi słowy mieliśmy się wypowiedzieć na temat jednej z najistotniejszych cech, mianowicie nowoczesności uchwalanego prawa pracy.</u>
+ <u xml:id="u-28.1" who="#PoselBukowskiJerzy">Projekt Kodeksu, w swej pierwotnej formie szeroko rozkolportowany przez CRZZ był przedmiotem żywego zainteresowania środowisk technicznych. Inżynier i technik, racjonalizator produkcji spoglądał na przepisy projektu Kodeksu z dwóch punktów widzenia. Ze zrozumiałych, ludzkich względów chciał w nich znaleźć najkorzystniejsze usytuowania swego zawodu w nowym uregulowaniu stosunków pracy. Ale równocześnie znaczna część tego środowiska, zajmująca różne stanowiska kierownicze w administracji gospodarczej od mistrza do dyrektora zakładu i resortowego ministra, musiała patrzeć na przepisy Kodeksu z pozycji nowoczesnej organizacji pracy, w aspekcie praktycznej realizacji zasady jednoosobowego kierownictwa i odpowiedzialności oraz dostosowania nowych przepisów prawa pracy do optymalnego wykorzystania coraz kosztowniejszych stanowisk pracy.</u>
+ <u xml:id="u-28.2" who="#PoselBukowskiJerzy">Wśród instytucji i organizacji zaproszonych do przedłożenia swoich uwag i opinii były Rada Legislacyjna, Izba Pracy i Ubezpieczeń Społecznych Sądu Najwyższego, Naczelna Organizacja Techniczna i Zarząd Główny Zrzeszenia Prawników Polskich. Miały one możność przedstawić przez swych przedstawicieli swoje stanowisko na wspólnym zebraniu plenarnym obu zainteresowanych komisji sejmowych w dniu 20 marca br. Uprzednio zaś przekazane zostały prezydiom komisji sejmowych dwa dokumenty: „Przyczynek NOT do dyskusji nad projektem Kodeksu pracy” oraz — „Zbiór uwag zgłoszonych na terenie NOT do projektu Kodeksu pracy”.</u>
+ <u xml:id="u-28.3" who="#PoselBukowskiJerzy">Pierwsze z tych opracowań zawierało m.in. uwagi dotyczące czasu i rozkładu pracy, spraw zarządzania, a zwłaszcza zasady jednoosobowego kierownictwa i odpowiedzialności, podstawowych zasad i zróżnicowania uprawnień do różnych świadczeń oraz udziału organizacji społecznych w rozwiązywaniu spraw z zakresu stosunków pracy, problemów doskonalenia kwalifikacji zawodowych i zagadnień nowatorstwa, a więc wynalazczości i racjonalizacji. Drugi dokument zawierał uwagi szczegółowe uporządkowane w kolejności artykułów projektu ustawy.</u>
+ <u xml:id="u-28.4" who="#PoselBukowskiJerzy">Komisje sejmowe wykorzystały częściowo powyższe materiały w dalszych swych pracach. Nie znalazł niestety uwzględnienia nasz postulat wskazania zadań NOT w zakresie doskonalenia zawodowego i rozwoju wynalazczości.</u>
+ <u xml:id="u-28.5" who="#PoselBukowskiJerzy">Wysoka Izbo! Korzystając z możności zabrania głosu z tej trybuny, nie zamierzam polemizować z niektórymi szczegółowymi sformułowaniami projektu ustawy. Przewidziano bowiem w projekcie ponad 60 upoważnień do wydania aktów wykonawczych, które mogą w istotny sposób udoskonalić ogólne postanowienia projektu Kodeksu pracy albo osłabić jego najbardziej postępowe tendencje.</u>
+ <u xml:id="u-28.6" who="#PoselBukowskiJerzy">Projekt Kodeksu pracy przynosi klasie robotniczej, ogółowi ludzi pracy w Polsce, wiele istotnych nowych uprawnień, obszernie omówionych przez posła sprawozdawcę i uczestników dyskusji. W moim wystąpieniu pragnąłbym skupić się raczej na niektórych uwarunkowaniach należytej realizacji nowego prawa pracy.</u>
+ <u xml:id="u-28.7" who="#PoselBukowskiJerzy">Poprawa warunków bytu ludzi pracy w naszych warunkach ustrojowych ściśle związana jest ze wzrostem dochodu narodowego. Nie istnieją bowiem rezerwy zysku kapitalistów, z których, drogą zorganizowanego nacisku, stara się powiększyć swój udział w podziale dochodu narodowego klasa robotnicza krajów kapitalistycznych. Optymalizację postępu społeczno-gospodarczego w ustroju socjalistycznym warunkuje, upraszczając zagadnienie, wysokość i racjonalny podział dochodu narodowego na spożycie i na inwestycje (ogólniej — akumulację).</u>
+ <u xml:id="u-28.8" who="#PoselBukowskiJerzy">Nie zamierzam rozwijać tego tematu słusznie wywołującego wśród ekonomistów i polityków gospodarczych żywe polemiki i różnice zdań. Poprzestaję na stwierdzeniu, iż sprawą zasadniczą pozostaje absolutny wzrost dochodu narodowego i dynamika tego wzrostu.</u>
+ <u xml:id="u-28.9" who="#PoselBukowskiJerzy">Zakładamy, że w ciągu najbliższych kilkunastu lat nastąpi w Polsce parokrotny wzrost dochodu narodowego na głowę ludności. Jednocześnie nasze prognozy demograficzne wskazują, że we wczesnych latach dziewięćdziesiątych nie możemy liczyć na znaczny przyrost ludności w tzw. wieku produkcyjnym. Nastąpią wprawdzie istotne zmiany w proporcjach zatrudnienia w rolnictwie, przemyśle i usługach, ale rąk do pracy nie przybędzie.</u>
+ <u xml:id="u-28.10" who="#PoselBukowskiJerzy">Wynika z tego pierwszy oczywisty wniosek, że wzrost produkcji warunkujący zamierzone powiększenie dochodu narodowego musi dokonać się w nadchodzących latach bez globalnego zwiększenia zatrudnienia. Pewien bezwład myślenia zbyt często sprowadza nasze wyobrażenie wzrostu produkcji głównie do kategorii ilościowych. Niewątpliwie oddaleni jeszcze jesteśmy od nasycenia naszego zapotrzebowania na zboże i mięso, na stal i cement. Ale istota zwiększenia naszego dochodu narodowego leży przede wszystkim w kategoriach jakościowych naszej produkcji, w kategoriach podniesienia wartości każdej tony produkowanych dóbr. Tą drogą zresztą możemy ominąć barierę materiałową na drodze naszego rozwoju gospodarczego. Rozwój produkcji musi szybciej wzrastać pod względem wartości produkowanej masy towarów niż jej ilości.</u>
+ <u xml:id="u-28.11" who="#PoselBukowskiJerzy">Jakościowy rozwój produkcji uzależniony jest od wejścia Polski na drogę rewolucji naukowo-technicznej, od tempa rozwoju tej rewolucji, której najistotniejszą cechą jest sprzężenie między nauką i techniką. Zbytnim uproszczeniem jest jednak twierdzenie, że nauka stała się dziś siłą wytwórczą. Nauka jest źródłem nowych sił wytwórczych dzięki stymulowaniu postępu techniki i powstawania nowych technik.</u>
+ <u xml:id="u-28.12" who="#PoselBukowskiJerzy">Epokę rewolucji naukowo-technicznej cechują przede wszystkim dwa zjawiska — szybkość, z jaką nowości wiedzy naukowej przenikają do techniki i wpływ nowoczesnych urządzeń technicznych na przyspieszenie i rozszerzenie postępu w poznaniu naukowym. Nowoczesne uregulowanie w projekcie Kodeksu stosunków pracy musi w najwyższym stopniu sprzyjać procesom, składającym się na rozwój rewolucji naukowo-technicznej.</u>
+ <u xml:id="u-28.13" who="#PoselBukowskiJerzy">Od deklaracji i apelów o konieczności mobilizacji inicjatyw twórczych na wszystkich szczeblach nauki i techniki, w oparciu o nowe prawo pracy, trzeba więc przejść do skutecznego pobudzania i wykorzystywania tych inicjatyw. Nie lekceważąc bodźców ekonomicznych, najsilniejszą dźwignią postępu będzie stworzenie systemów przyspieszających każdą innowację techniczną uzasadnioną ekonomicznie. Nic tak nie zniechęca człowieka do działania, a zwłaszcza do twórczego działania, jak znikoma skuteczność jego wysiłku lub zgoła brak jakichkolwiek realnych jej efektów. Dotyczy to oczywiście nie tylko jednostek. W jeszcze większym stopniu ważne i szkodliwe jest jako zjawisko społeczno-gospodarcze w odniesieniu do zespołów ludzkich. W związku z tym wszystko co się mówi w projekcie Kodeksu na temat zachęt, obowiązków i ułatwień doskonalenia zawodowego nabiera szczególnego znaczenia.</u>
+ <u xml:id="u-28.14" who="#PoselBukowskiJerzy">Kiedy w okresie aktywności zawodowej człowieka dzielimy każdy dzień, tydzień czy rok na czas pracy, wypoczynku i pozostający do osobistej dyspozycji — nie wolno zapominać o tym, że musi pojawić się również — i to jako pozycja stała — czas poświęcony na ustawiczne kształcenie, na doskonalenie w zawodzie lub zgoła na zmianę kwalifikacji zawodowych. Być może, że skrócenie czasu pracy poprzedzone będzie zaprogramowaniem pewnej jego części na obowiązkowe kształcenie.</u>
+ <u xml:id="u-28.15" who="#PoselBukowskiJerzy">Byłoby rzeczą absurdalną, aby coraz kosztowniejsze stanowiska pracy, coraz doskonalsze maszyny i urządzenia, oddawać do eksploatacji w ręce ludzi nie mających dostatecznych kwalifikacji do ich obsługi. Dlatego na tle projektu Kodeksu pracy musimy widzieć z pełną ostrością cały, złożony system szkolenia. Realizacja polityki zatrudnienia bez elastycznego systemu szkolenia i doskonalenia zawodowego jest nie do pomyślenia. Wykorzystanie już dzisiaj możliwości, stwarzanych przez projekt Kodeksu pracy, dla przygotowania się do nadchodzących chudych lat pod względem dopływu nowych sił roboczych oraz do racjonalnego wykorzystania inwestycji, w których urządzenia pełnej mechanizacji i automatyzacji staną się niezbędne, są bezwarunkowym nakazem.</u>
+ <u xml:id="u-28.16" who="#PoselBukowskiJerzy">Odpowiedzialność za to ciąży w równym stopniu na administracji gospodarczej i na organizacjach społecznych, mających w założeniach statutowych doskonalenie zawodowe swych członków. Przygotowywane akty ustawodawcze w sprawie nowej organizacji systemu oświatowego nie ograniczą się niewątpliwie do problematyki takich lub innych szkół. Właśnie w dyskusji nad nowym prawem pracy trzeba z całym naciskiem stwierdzić, że rewolucja naukowo-techniczna, o której tyle mówimy, rozwinąć się może tylko przy najściślejszym powiązaniu najszerzej pojętej oświaty z pracą i pracy z oświatą.</u>
+ <u xml:id="u-28.17" who="#PoselBukowskiJerzy">Obywatele Posłowie! Stanowiąc w tej Izbie nowe prawa, pamiętać musimy o tym, że rzadko mogą one być w pełni skuteczne w oderwaniu od innych norm prawnych. Tę właśnie harmonijność naszych prac ustawodawczych — służącą rozwojowi gospodarczemu naszego kraju i postępowi społecznemu, umacniającemu socjalizm — powinniśmy mieć zawsze na uwadze nie tylko w uchwalaniu nowych ustaw, ale w dbałości o należyte ich przestrzeganie, jako trwałą podstawę ustrojową wszechstronnego rozkwitu naszej ojczyzny.</u>
+ <u xml:id="u-28.18" who="#PoselBukowskiJerzy">Mam przekonanie, że przedłożony projekt Kodeksu pracy, który dziś jeszcze nabierze mocy ustawy, przyczyni się także do dalszej konsolidacji naszego społeczeństwa, stanowiąc ważny krok na drodze do jednolitego prawa dla wszystkich ludzi pracy w Polsce. Dziękuję za uwagę.</u>
+ <u xml:id="u-28.19" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-29">
+ <u xml:id="u-29.0" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Głos zabierze poseł Bogdan Waligórski.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-30">
+ <u xml:id="u-30.0" who="#PoselWaligorskiBogdan">Obywatelko Marszałku! Wysoki Sejmie! Przedstawiony pod obrady w dniu dzisiejszym projekt ustawy — pierwszy Kodeks pracy Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej — jest doniosłym elementem budowy nowych stosunków społecznych i ekonomicznych.</u>
+ <u xml:id="u-30.1" who="#PoselWaligorskiBogdan">Zakres unormowań, dokonywanych przez ten akt wynika z socjalistycznego charakteru naszego państwa. Wieńczy on — w roku 30-lecia Polski Ludowej — osiągnięcia, zdobycze i doświadczenia dokonanych przekształceń ustrojowych, społeczno-gospodarczych i stosunków pracy oraz tworzy normy prawne, które oddziaływać będą na dalsze przeobrażenia.</u>
+ <u xml:id="u-30.2" who="#PoselWaligorskiBogdan">Uchwała VI Zjazdu Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej wytyczając program socjalistycznego rozwoju naszej ojczyzny, podkreśla wielką, normatywną, organizatorską i wychowawczą rolę porządku prawnego, który musi odpowiadać aktualnym oraz perspektywicznym stosunkom społecznym, a więc sprzyjać również m.in. dynamicznemu rozwojowi sił wytwórczych, wzrostowi społecznej wydajności pracy, postępowi naukowo-technicznemu, przebudowie i unowocześnianiu struktury gospodarczej kraju.</u>
+ <u xml:id="u-30.3" who="#PoselWaligorskiBogdan">Projekt Kodeksu pracy kształtuje jednolity system praw i obowiązków wszystkich pracowników, wśród których znaczną część stanowi młodzież. 30% robotników przemysłowych — nie przekroczyło 23 lat, a 50% — stanowią pracownicy w wieku do lat 29. Projekt Kodeksu podejmując sprawy ogółu pracowników, uwzględnia również wszystkie kwestie młodzieży zatrudnionej w zakładach.</u>
+ <u xml:id="u-30.4" who="#PoselWaligorskiBogdan">Obywatele Posłowie! W niedalekiej przyszłości, bo po wprowadzeniu reformy szkolnej, wszyscy nowo podejmujący pracę młodzi pracownicy będą mieli średnie wykształcenie ogólne i odpowiednie przygotowanie zawodowe. Ale już dziś coraz bardziej zmienia się struktura wykształcenia klasy robotniczej.</u>
+ <u xml:id="u-30.5" who="#PoselWaligorskiBogdan">Związek Młodzieży Socjalistycznej od wielu lat stawia sobie jako jedno z kluczowych zadań — upowszechnienie wśród młodzieży pracującej wykształcenia zawodowego i średniego.</u>
+ <u xml:id="u-30.6" who="#PoselWaligorskiBogdan">Jednolite działanie z administracją zakładów i związkami zawodowymi pozwoliło osiągnąć znaczny postęp w tej dziedzinie. Obecnie już 1/3 młodych robotników do lat 25 legitymuje się pełnym wykształceniem zawodowym, a około 700 tys. pracowników uzupełnia wiedzę ogólną w szkołach wieczorowych i zaocznie. Wykształcenie i kwalifikacje zawodowe stały się obecnie dla młodzieży wartością dominującą, decydującą o awansie społeczno-zawodowym, kulturalnym i życiowym.</u>
+ <u xml:id="u-30.7" who="#PoselWaligorskiBogdan">W proponowanym Kodeksie pracy wiele miejsca poświęca się problemom kształcenia i doskonalenia kadr, w czym powinien być zainteresowany zarówno zakład pracy, jak też sami pracownicy. Z tego też względu projekt Kodeksu zobowiązuje zakłady pracy do udzielania pracownikom pomocy w podwyższaniu kwalifikacji zawodowych oraz do organizowania i prowadzenia kształcenia, dokształcania i doskonalenia zawodowego załóg. Dotychczas sprawy te były regulowane jedynie wycinkowo. Należy wyrazić przekonanie, że postanowienia projektu Kodeksu przyczynią się do tworzenia coraz lepszych warunków kształcenia załóg pracowniczych i znacznego rozwinięcia systemu tego kształcenia.</u>
+ <u xml:id="u-30.8" who="#PoselWaligorskiBogdan">Wiele uwagi poświęca się w projekcie Kodeksu problemowi zatrudnienia młodocianych. W 1973 roku liczba młodocianych wynosiła 2,1 mln osób. Młodzież ta uczęszcza do szkół kuratoryjnych, uczy się zawodu w szkołach przyzakładowych lub dokształcających, przyucza do określonej pracy w toku szkolenia przywarsztatowego lub w Ochotniczych Hufcach Pracy.</u>
+ <u xml:id="u-30.9" who="#PoselWaligorskiBogdan">Pewna część młodocianych jest zatrudniona w zakładach pracy. Są wśród tej części młodzieży absolwenci zasadniczych szkół zawodowych, którzy przed 18 rokiem życia zdobyli przygotowanie zawodowe i zatrudnieni są jako pracownicy wykwalifikowani oraz młodociani, którzy z różnych przyczyn nie mogli kontynuować nauki w szkołach ponadpodstawowych i zatrudnieni są na stanowiskach pracowników niewykwalifikowanych.</u>
+ <u xml:id="u-30.10" who="#PoselWaligorskiBogdan">Traktując o tej grupie młodzieży projekt Kodeksu wychodzi z założenia, iż w przypadku zatrudnienia młodocianych obligatoryjnym obowiązkiem zakładów pracy jest ich przygotowanie do zawodu.</u>
+ <u xml:id="u-30.11" who="#PoselWaligorskiBogdan">Młodocianym, w rozumieniu projektu Kodeksu jest osoba, która ukończyła 15 lat życia, a nie przekroczyła jeszcze 18 roku życia. Odrębne unormowanie ich zatrudnienia w projektowanych przepisach ma na celu stworzenie szczególnej ochrony prawnej tej grupie pracowników.</u>
+ <u xml:id="u-30.12" who="#PoselWaligorskiBogdan">System zatrudniania młodocianych ma do spełnienia trzy podstawowe funkcje: kształcenia i dokształcania zawodowego, zapewnienia odpowiednich warunków materialnych i bytowych w czasie wykonywania pracy oraz funkcję wychowawczą.</u>
+ <u xml:id="u-30.13" who="#PoselWaligorskiBogdan">Projekt Kodeksu określa, że pracę mogą podjąć młodociani, którzy ukończyli szkołę podstawową i przedstawią świadectwo lekarskie stwierdzające, iż praca, którą zamierzają podjąć nie zagraża ich zdrowiu. Spełnienie tych warunków nie jest konieczne w przypadku podejmowania przez młodocianego pracy lekkiej, sezonowej lub dorywczej. Rodzaje tych prac ustalą właściwi ministrowie w porozumieniu z Ministrem Pracy, Płac i Spraw Socjalnych oraz właściwym zarządem głównym związku zawodowego. Podobną co do charakteru delegację ustawa kieruje pod adresem Ministra Pracy, Płac i Spraw Socjalnych, który — w porozumieniu z Ministrem Oświaty i Wychowania oraz Centralną Radą Związków Zawodowych — określi przypadki, gdy dopuszczalne jest zatrudnienie młodocianych, którzy nie ukończyli szkoły podstawowej oraz zatrudnienie osób, które nie osiągnęły jeszcze wieku 15 lat, a ukończyły szkołę podstawową.</u>
+ <u xml:id="u-30.14" who="#PoselWaligorskiBogdan">W ten sposób określi się krąg osób, które mogą być zatrudnione przed osiągnięciem pełnoletności. Nasuwa się tu uwaga pod adresem właściwych ministrów, aby wynikające z wyżej wspomnianych delegacji akty wykonawcze w całej rozciągłości odpowiadały literze i duchowi Kodeksu oraz intencjom ustawodawcy.</u>
+ <u xml:id="u-30.15" who="#PoselWaligorskiBogdan">Podkreślenia wymaga zasada projektu Kodeksu, w myśl której z młodocianym, który nie ma kwalifikacji zawodowych można zawrzeć jedynie umowę o pracę w celu przygotowania zawodowego. Projekt Kodeksu bowiem przewiduje — poza systemem przygotowania zawodowego — stosowanie zasady, w myśl której młodociany nie posiadający kwalifikacji zawodowych obowiązany jest do 18 roku życia dokształcać się w zakresie szkoły podstawowej, jeśli takiej nie ukończył, a został w trybie wyjątkowym dopuszczony do pracy. Obowiązek ten istnieje także w zakresie dokształcania zawodowego lub szkoły ogólnokształcącej.</u>
+ <u xml:id="u-30.16" who="#PoselWaligorskiBogdan">Umowa o pracę z młodocianym, to akt szczególnie istotny, jeśli się zważy, że aktualnie obowiązujące przepisy, normujące zatrudnienie młodocianych nie zawsze zapewniały im status pracownika, a tym samym prawo do korzystania z opieki socjalno-bytowej, rozbudowanej niedawno uchwalonymi przepisami w sprawie podziału funduszy zakładowych. W odniesieniu do tej grupy pracowników projekt Kodeksu przewiduje szczególną ochronę prawną trwałości stosunku pracy stanowiąc, że umowa o pracę z młodocianymi może być rozwiązana za wypowiedzeniem ze strony zakładu pracy tylko w czterech ściśle określonych przypadkach. W umowie określony zostanie rodzaj i czas trwania przygotowania zawodowego oraz wysokość wynagrodzenia za pracę. Nie będzie to jednak wynikiem uzgodnień stron, gdyż akty wykonawcze do Kodeksu wykluczają dowolność, określając zasady i warunki przygotowania zawodowego oraz zasady wynagradzania w tym okresie.</u>
+ <u xml:id="u-30.17" who="#PoselWaligorskiBogdan">Istnieją ponadto ogólne zasady, które stosowane będą niezależnie od umowy stron. Należą do nich postanowienia, zmierzające do szczególnej ochrony zdrowia młodocianych. Przewiduje się mianowicie, że będą oni podlegali wstępnym i okresowym badaniom stanu zdrowia, które przesądzać będą o dopuszczeniu do dalszej pracy. Ponadto stosuje się zasadę, że czas pracy młodocianego w wieku do lat 16 nie może przekraczać 6 godzin, a w wieku powyżej 16 lat — 8 godzin na dobę. Do czasu pracy wliczać się będzie czas nauki w wymiarze do 18 godzin tygodniowo. Młodociani nie mogą być zatrudnieni w godzinach nadliczbowych ani w porze nocnej.</u>
+ <u xml:id="u-30.18" who="#PoselWaligorskiBogdan">Korzystniejsze niż w odniesieniu do pracowników pełnoletnich są również zasady ustalania i wymiaru urlopu wypoczynkowego. Młodociany uzyskuje prawo do 12-dniowego urlopu z upływem 6 miesięcy od rozpoczęcia pierwszej pracy, a po roku — do 26 dni roboczych z tym, że w 18 roku życia młodocianemu przysługuje urlop w wymiarze 20 dni. Urlop powinien być udzielony w miesiącach wakacyjnych. Usunięto więc kolizje między przepisami dotyczącymi urlopów wypoczynkowych młodocianych, a okresami ferii szkolnych.</u>
+ <u xml:id="u-30.19" who="#PoselWaligorskiBogdan">Obywatele Posłowie! Kolejną funkcją systemu zatrudnienia młodocianych, jest funkcja wychowawcza. Jej pierwszorzędne znaczenie dla całej młodej generacji podkreślił tow. Edward Gierek na niedawnej naradzie aktywu robotniczego ZMS. Jej praktyczna, codzienna realizacja powinna być wsparta współdziałaniem organizacji młodzieżowej i związkowej.</u>
+ <u xml:id="u-30.20" who="#PoselWaligorskiBogdan">Związek Młodzieży Socjalistycznej realizując swe statutowe cele, czuje się inspiratorem i organizatorem działań wychowawczych wśród młodej części załóg. Chcemy upowszechniać wśród młodych pracowników taki ideał pracy i nauki, dyscypliny i porządku, etyki zawodowej i społecznej, który będzie odpowiadał poziomowi techniki i nowoczesnym metodom zarządzania, podstawowym zasadom socjalistycznych stosunków społecznych, ambicjom zawodowym i patriotycznym aspiracjom współczesnego młodego pokolenia.</u>
+ <u xml:id="u-30.21" who="#PoselWaligorskiBogdan">Aktywnie współdziałając w przygotowaniu zawodowym i dokształcaniu młodzieży, w podnoszeniu przez nią poziomu wykształcenia ogólnego i kwalifikacji zawodowych, w organizowaniu Ochotniczych Hufców Pracy i współzawodnictwa o zaszczytny tytuł brygady pracy socjalistycznej, w rozwijaniu racjonalizatorstwa i wynalazczości, ruchu młodych mistrzów techniki i przodownictwa w zawodzie — pragniemy uczynić powszechną świadomość, że rzetelna i uczciwa praca, szeroka wiedza oraz społeczna aktywność są synonimami współcześnie pojętego patriotyzmu, są obywatelskim obowiązkiem. Te cele i zadania wszystkich organizacji ZMS w zakładach pracy i instytucjach, podejmowane są z myślą o całej młodzieży pracującej, a nie tylko o członkach naszej organizacji. Mają one szczególne znaczenie w okresie adaptacji społeczno-zawodowej. Dlatego wspólną troską i dążeniem organizacji, współdziałających w ramach samorządu robotniczego jest coraz pełniejsza integracja młodzieży w środowisku pracy, tworzenie jednolitych kolektywów młodych i starszych pracowników — współgospodarzy zakładów pracy. Nasza młodzież stanowi liczny, lepiej niż którekolwiek z poprzednich pokoleń, wykształcony i zjednoczony ideowo potencjał rąk, umysłów i serc oddanych sprawie Polski i jej pomyślnemu rozwojowi.</u>
+ <u xml:id="u-30.22" who="#PoselWaligorskiBogdan">O tym jednak, czy każdy młody człowiek znajdzie swoje miejsce w życiu, czy nie zmarnuje się ani jeden młody talent decyduje często pierwsze zetknięcie z zakładem pracy, sposób, w jaki zostanie zastosowana i wykorzystana jego ambicja i inicjatywa. Waga tych zagadnień wzrasta z każdym rokiem, gdyż do warsztatów pracy wstępują coraz nowe zastępy młodych pracowników, których kwalifikacje i energia powinny znaleźć najwłaściwsze zastosowanie i najpełniejsze wykorzystanie.</u>
+ <u xml:id="u-30.23" who="#PoselWaligorskiBogdan">W przemówieniu wygłoszonym na Krajowej Naradzie Aktywu Robotniczego ZMS I Sekretarz Komitetu Centralnego PZPR tow. Edward Gierek nakreślił główne zadania ZMS w wychowaniu nowej zmiany klasy robotniczej. — „ZMS słusznie dba o to, aby w swojej działalności reprezentować żywotne interesy i sprawy młodzieży pracującej — powiedział tow. Edward Gierek. Nic, co młodzieży dotyczy nie może być dla was obce. W każdej sprawie powinniście mieć swój punkt widzenia, swoją koncepcję, przedstawiać problemy młodzieży partii, władzom państwowym i przede wszystkim uczestniczyć aktywnie w ich rozwiązywaniu.” Słowa te przyjęliśmy jako wytyczną naszego działania. Będąc organizacją młodzieży pracującej, organizacją młodych robotników, a więc częścią przodującej klasy naszego społeczeństwa, chcemy wychowywać młodą, robotniczą zmianę w duchu socjalistycznych ideałów, chcemy kształtować cechy budowniczych bezrasowego społeczeństwa, w którym zacierać się będą różnice między pracą fizyczną a umysłową.</u>
+ <u xml:id="u-30.24" who="#PoselWaligorskiBogdan">Większość młodzieży w naszych szeregach przekracza granicę pomiędzy przygotowaniem do pracy a podjęciem obowiązków zawodowych. Z tego też względu przywiązujemy wielką wagę do takiego kształtowania stosunków międzyludzkich, które odpowiadać będą wymogom wysoko rozwiniętego społeczeństwa socjalistycznego i torować będą drogę nowym zjawiskom i procesom społecznym, konkretyzować to, co nazywamy socjalistycznym stylem życia.</u>
+ <u xml:id="u-30.25" who="#PoselWaligorskiBogdan">Realizujemy to zadanie, skierowane ku przyszłości dzięki pomocy starszych współtowarzyszy pracy. Na przykład nasz tradycyjny plebiscyt na najlepszego nauczyciela, mistrza i wychowawcę młodzieży jest inicjatywą, w której najlepszych pracowników i opiekunów stawiamy młodym za wzór postępowania. W procesie wychowania młodych załóg chcemy bowiem kontynuować najcenniejsze cechy i tradycje robotnicze, a zarazem wzbogacać je o te treści i potrzeby, które wnosi ze sobą młode pokolenie.</u>
+ <u xml:id="u-30.26" who="#PoselWaligorskiBogdan">Chciałbym w imieniu Federacji Socjalistycznych Związków Młodzieży Polskiej zapewnić Wysoką Izbę, że dołożymy starań, aby możliwości stworzone walką i pracą naszych ojców, spożytkować jak najlepiej dla własnego rozwoju i dla budownictwa socjalistycznej ojczyzny.</u>
+ <u xml:id="u-30.27" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-31">
+ <u xml:id="u-31.0" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Głos zabierze poseł Jan Ukleja.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-32">
+ <u xml:id="u-32.0" who="#PoselUklejaJan">Obywatelko Marszałku! Wysoka Izbo! Na wstępie chciałbym podkreślić konstytucyjną zasadę jednakowego dla wszystkich obywateli prawa do pracy, stanowiącego przedmiot szczególnej pieczy i ochrony ze strony państwa. Młode pokolenie w naszym kraju nie zawsze potrafi ocenić znaczenie realizacji tej zasady. Rozumie ją jednak dobrze pokolenie starsze, pamiętające lata Polski międzywojennej. Poznało ono doskonale smak bezrobocia, pamięta wystawanie w kolejkach po nędzne zasiłki, imanie się każdego zajęcia, smak życia bez pewności jutra, bez ochrony prawnej, opieki socjalnej, bez ochrony życia i zdrowia.</u>
+ <u xml:id="u-32.1" who="#PoselUklejaJan">Jako działacz Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego chciałbym przypomnieć z tej trybuny owe trudne lata kapitalistyczno-obszarniczych rządów, kiedy przez Polskę ciągnęły z jednego krańca na drugi gromady bezrobotnych, a sołtysi zajęci byli zapewnianiem im noclegów. Lata, w których liczbę ludzi określanych wówczas na wsi, jako — „zbędnych” liczono na miliony, lata beznadziei dla dorastającej młodzieży, lata, w których kilkudziesięciogroszowa dniówka na pańskim polu bywała podstawą nędznej egzystencji rodziny, lata fornalskich wędrówek i targów na służbę w dzień św. Marcina. Przypomnieć chciałbym wyzysk i poniewierkę dziewcząt wiejskich, głównie pracujących jako służące. I takiej pracy brakowało zresztą w kraju. Miliony szukały jej za granicą.</u>
+ <u xml:id="u-32.2" who="#PoselUklejaJan">Ustrój społeczny Polski Ludowej wykreślił z polskiego słownika takie słowa, jak: bezrobocie, saksy, emigracja, wyrobnik, posługacz czy parobek. W Polsce Ludowej zrealizowana została zasada powszechnego prawa do pracy. W końcu zeszłego roku gospodarka uspołeczniona zatrudniała blisko 11,5 mln pracowników, tj. czterokrotnie więcej niż w 1938 roku. W okresie bieżącej 5-latki wchodzi na rynek pracy 3 500 mln młodzieży, w latach 1976 — 1980 wejdzie blisko 3 mln. W całym kraju wyrosły i wyrastają zakłady i okręgi przemysłowe, zmieniając społeczno-gospodarczy krajobraz zacofanych rejonów.</u>
+ <u xml:id="u-32.3" who="#PoselUklejaJan">Projekt Kodeksu pracy oparty jest na zasadach socjalistycznego ustawodawstwa pracy. Zawarte w nim normy prawne biorą pod uwagę aktualne i przyszłe potrzeby społeczeństwa. Jednolicie kształtują one prawa i obowiązki wszystkich pracowników, likwidując istniejące jeszcze różnice w sytuacji prawnej robotników i pracowników umysłowych.</u>
+ <u xml:id="u-32.4" who="#PoselUklejaJan">Formułując podstawowe obowiązki zakładów pracy i pracowników, projekt Kodeksu nakłada na zakłady obowiązek takiego organizowania pracy, by sprzyjało najlepszemu wykorzystaniu czasu pracy, by zapewniało osiąganie wysokiej wydajności i jakości pracy, porządek i dyscyplinę. Podobne obowiązki adresuje projekt Kodeksu do każdego pracownika, nakazując efektywne wykorzystanie czasu pracy, przestrzeganie porządku, przejawianie inicjatywy, dbanie o dobro swego zakładu, ochronę i właściwe wykorzystanie mienia, a więc nakazuje to, co nazywa się rzetelną robotą.</u>
+ <u xml:id="u-32.5" who="#PoselUklejaJan">Projekt Kodeksu pracy dostatecznie chroni podstawowe interesy pracownika. Zabezpiecza go przed nieuzasadnionym zwolnieniem z pracy, wprowadzając daleko idące gwarancje prawne i tworzy odpowiednie organy stojące na straży tych przepisów.</u>
+ <u xml:id="u-32.6" who="#PoselUklejaJan">Do rangi podstawowych zasad prawa pracy został podniesiony obowiązek zapewnienia w zakładzie bezpieczeństwa i higieny pracy. Rozszerzone zostają uprawnienia pracownicze z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych.</u>
+ <u xml:id="u-32.7" who="#PoselUklejaJan">Socjalistyczna treść projektu przejawia się w przepisach dotyczących obowiązków zakładów pracy w zakresie funkcji socjalnych i wychowawczych. Chodzi tu o zaspokojenie potrzeb socjalnych i kulturalnych pracowników i ich rodzin, tworzenie atmosfery sprzyjającej zadomowieniu się nowo zatrudnionego pracownika, o awanse szczególnie zdolnych pracowników, o wyróżnianie i nagradzanie rzetelnego i zaangażowanego wysiłku, o kształtowanie prawidłowych stosunków międzyludzkich w zespołach pracowniczych. Te zasady projektu Kodeksu i ich realizacja powinny wyeliminować z zakładów zdarzające się jeszcze przypadki niewłaściwego stosunku do załogi, do jej potrzeb i wymagań bytowych.</u>
+ <u xml:id="u-32.8" who="#PoselUklejaJan">Wiele miejsca zajmują w projekcie Kodeksu pracy normy zabezpieczające interesy pracujących kobiet. Wzmożono ochronę trwałości stosunku pracy kobiety w okresie ciąży i po urodzeniu dziecka, zapewniono lepszą ochronę jej zdrowia, wprowadzono nowe uprawnienia w zakresie urlopów macierzyńskich. Realizacja tych przepisów przyczyni się jednocześnie do zabezpieczenia interesów rodziny oraz ułatwi kobiecie pracującej godzenie obowiązków matki i żony z pracą zawodową.</u>
+ <u xml:id="u-32.9" who="#PoselUklejaJan">Podobnie zabezpiecza projekt Kodeksu pracy interesy młodocianych, wprowadzając odpowiednie normy prawne dotyczące granicy wieku zatrudnionych, wymogów w zakresie stanu zdrowia i wykształcenia.</u>
+ <u xml:id="u-32.10" who="#PoselUklejaJan">Istotny jest w projekcie Kodeksu przepis zobowiązujący zakłady pracy do ułatwiania pracownikom podnoszenia kwalifikacji zawodowych. Jest on szczególnie ważny dla setek tysięcy pracowników z dwuzawodowych gospodarstw rolnych, którzy — w wyniku przemian społeczno-ekonomicznych w naszym rolnictwie — zatrudnieni są również w zakładach pozarolniczych najczęściej jako pracownicy niewykwalifikowani. Obowiązek określenia warunków i zasad przygotowania zawodowego tych pracowników projekt Kodeksu nakłada na Radę Ministrów po porozumieniu z Centralną Radą Związków Zawodowych. Nakłada on również na Rząd obowiązek określenia zakresu i warunków stosowania przepisów prawa pracy wobec chałupników, daje mu możliwość rozciągnięcia tych przepisów również na inne osoby stale zatrudnione na innej podstawie niż stosunek pracy lub umowa o pracę nakładczą.</u>
+ <u xml:id="u-32.11" who="#PoselUklejaJan">Wysoka Izbo! Uchwalenie i wejście w życie przepisów Kodeksu pracy będzie miało również wielkie znaczenie dla zakładów pracy działających na terenach wiejskich, bezpośrednio związanych ze wsią i rolnictwem. Ponad 400 tysięcy pracowników zatrudnia spółdzielczość zaopatrzenia i zbytu, dziesiątki tysięcy osób pracuje w spółdzielczości mleczarskiej, ogrodniczej, w bankach spółdzielczych, ponad 200 tysięcy ludzi — w zakładach i innych ogniwach kółek rolniczych, tysiące pracuje w gminach i innych instytucjach terenowych, w państwowych gospodarstwach rolnych i spółdzielczości produkcyjnej.</u>
+ <u xml:id="u-32.12" who="#PoselUklejaJan">Są to najczęściej drobne zakłady pracy, nierzadko nowe, z młodymi załogami. Znajomość i realizacja przepisów ustawodawstwa pracy pozostawia tam często wiele do życzenia. Wiele jest tam też do zrobienia w dziedzinie higieny i bezpieczeństwa pracy, korzystania z uprawnień socjalnych, z urlopów, z opieki zdrowotnej. Są przedsiębiorstwa, w których dla traktorzysty lub pracownika warsztatu problemem jest umycie się po zakończeniu pracy. Wiele do życzenia pozostawia nadal zaopatrzenie w odzież ochronną i roboczą, instruktaż w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy, o czym wymownie świadczą dane statystyczne o wypadkach przy pracy w tych zakładach.</u>
+ <u xml:id="u-32.13" who="#PoselUklejaJan">Mówię o tym, bowiem rolnictwo — wbrew utartym pojęciom — staje się dzisiaj, przy narastającej mechanizacji, szerokim stosowaniu nawozów sztucznych i środków chemicznych ochrony roślin, również zawodem niebezpiecznym. Mówię o tym także dlatego, że przy stosunkowo słabej prężności organizacji i instancji związkowych w małych zakładach pracy i przy znacznym oddaleniu od źródeł prawidłowej informacji — pracownik nie jest często w stanie poznać zakresu swoich uprawnień i obowiązków zakładu. Mówią o tym liczne skargi i zażalenia, listy do redakcji pism, a także głosy wyborców na spotkaniach poselskich.</u>
+ <u xml:id="u-32.14" who="#PoselUklejaJan">Należy więc mieć nadzieję, że wprowadzenie w życie przepisów omawianego dzisiaj tak ważnego aktu prawnego przyczyni się do poprawy stosunków międzyludzkich w zakładach pracy, do szerszego korzystania z uprawnień socjalno-kulturalnych, jakie ludziom pracy niesie proponowany Kodeks pracy.</u>
+ <u xml:id="u-32.15" who="#PoselUklejaJan">Wysoka Izbo! Sprawy dziś dyskutowane mają jeszcze inne, istotne znaczenie dla środowiska, które reprezentuję, to jest dla rolników indywidualnych. Nie są oni objęci przepisami ustawodawstwa pracy. Czas pracy mierzy się tam dniówką słoneczną, nie istnieje pojęcie urlopu, nie ma prac zabronionych dla kobiet, dzieci i młodzieży. Są to właśnie przyczyny, dla których młodzież wiejska ucieka do innych zawodów z gospodarstw chłopskich, często dobrze prosperujących, dających dostatnie utrzymanie. Właśnie dlatego Kodeks pracy, chroniący najwyższe dobro społeczne — pracę, stojący na straży pomyślności i dobrobytu zatrudnionych będzie w rolnictwie chłopskim czynnikiem przyspieszającym społeczno-ekonomiczne przeobrażenia, będzie przyspieszał niwelowanie różnic między pracą i życiem na wsi i w mieście.</u>
+ <u xml:id="u-32.16" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-33">
+ <u xml:id="u-33.0" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Proszę Posła Sekretarza Henryka Pawłowskiego o odczytanie komunikatu.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-34">
+ <u xml:id="u-34.0" who="#SekretarzposelHenrykPawlowski">Bezpośrednio po zarządzeniu przerwy obiadowej w posiedzeniu Sejmu odbędzie się posiedzenie Komisji Zdrowia i Kultury Fizycznej w sali nr 101.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-35">
+ <u xml:id="u-35.0" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Zarządzam przerwę w obradach do godz. 15.</u>
+ <u xml:id="u-35.1" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu od godz. 13 min. 30 do godz. 15 min. 05)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-36">
+ <u xml:id="u-36.0" who="#Marszalek">Wznawiam posiedzenie. Głos ma poseł Jan Mroczek.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-37">
+ <u xml:id="u-37.0" who="#PoselMroczekJan">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Przedstawiony Wysokiemu Sejmowi projekt Kodeksu pracy zawiera w sferze stosunków pracy socjalistyczne zasady ustrojowe, wypracowane w okresie 30-lecia Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej. Jest on równocześnie odzwierciedleniem osiągniętego w 30-leciu społeczno-gospodarczego rozwoju kraju, rozwoju ukształtowanego na podstawie socjalistycznej świadomości społecznej i aktywności zawodowej wszystkich ludzi pracy. Znajdujemy w nim odbicie związku wspólnego interesu pracownika z interesami ogólnospołecznymi, służy on zatem umacnianiu pozycji pracownika jako współgospodarza socjalistycznego zakładu pracy. Jednocześnie projekt Kodeksu pracy zapewnia zasadę urzeczywistniania i przestrzegania w praktyce socjalistycznej równości i sprawiedliwości społecznej. Potwierdzeniem tego była powszechna aprobata aktywu społeczno-politycznego, załóg przemysłu metalowego wyrażana dla zawartych w nim zasad — w czasie wielomiesięcznych konsultacji.</u>
+ <u xml:id="u-37.1" who="#PoselMroczekJan">Większość zgłoszonych przez załogi uwag i wniosków została w projekcie Kodeksu aktualnie uwzględniona.</u>
+ <u xml:id="u-37.2" who="#PoselMroczekJan">Projekt Kodeksu pracy, po uchwaleniu go przez Wysoki Sejm, stanie się powszechnie obowiązującym prawem. W dziedzinie stosunków pracy zawarte w nim zasady i normy będą stanowiły fundament naszego ustawodawstwa pracy. Są to unormowania, odzwierciedlające socjalistyczne cele i socjalistyczne zasady ustrojowe, unormowania odpowiadające potrzebom rozwiniętego społeczeństwa socjalistycznego, odpowiadające dzisiejszym i przyszłym potrzebom budownictwa socjalistycznego. Fundamentalne znaczenie ma zasada równych praw i obowiązków.</u>
+ <u xml:id="u-37.3" who="#PoselMroczekJan">Celem socjalizmu jest dobro człowieka, równość obywateli, rozumiane i pojmowane jako równość szans życiowych oraz równość praw i obowiązków.</u>
+ <u xml:id="u-37.4" who="#PoselMroczekJan">Projekt Kodeksu pracy określa w sposób jednolity podstawowe prawa i obowiązki wszystkich pracowników. Likwiduje ostatecznie istniejące jeszcze dotąd różnice w uprawnieniach robotników i pracowników umysłowych, wynikające ze stosunku pracy.</u>
+ <u xml:id="u-37.5" who="#PoselMroczekJan">Określając równe dla wszystkich pracowników prawa, określa równocześnie jednakowe dla wszystkich obowiązki. Należą do nich zwłaszcza: obowiązek rzetelnej i zdyscyplinowanej pracy, dbałość o mienie społeczne, obowiązek przestrzegania norm prawa pracy oraz socjalistycznych norm współżycia społecznego. Obowiązki te dotyczą w równym stopniu wszystkich pracowników, bez względu na pełnione przez nich funkcje zawodowe: robotników, brygadzistów i majstrów, pracowników dozoru i kadrę inżynieryjno-techniczną, kierowników zakładów pracy.</u>
+ <u xml:id="u-37.6" who="#PoselMroczekJan">Obywatele Posłowie! Do stałych zadań ogniw i instancji związków zawodowych należy działanie na rzecz umacniania socjalistycznych stosunków pracy. Są to działania nierozerwalnie związane z dążeniem do stałej poprawy warunków pracy i warunków socjalno-bytowych załóg oraz z podnoszeniem wydajności i jakości pracy w atmosferze dyscypliny społeczno-produkcyjnej i wzrostu świadomości społecznej w oparciu o wysoki poziom wiedzy i kultury pracowników. W tej dziedzinie związki zawodowe mogą odnotować poważny swój udział.</u>
+ <u xml:id="u-37.7" who="#PoselMroczekJan">Do szczególnie ważnych unormowań w projekcie Kodeksu pracy należy zaliczyć jednoosobową odpowiedzialność kierownika zakładu, m.in. za politykę kadrową, przy równoczesnym zapewnieniu związkom zawodowym możliwości skutecznego zapobiegania zwolnieniom z pracy, nie znajdującym podstawy w przepisach prawa. Wiąże się to z wprowadzeniem powszechnej ochrony pracujących przed zwolnieniami nieuzasadnionymi. Kierownik zakładu pracy zobowiązany jest bowiem do powiadomienia rady zakładowej o każdym zamiarze zwolnienia pracownika oraz do przedstawienia motywów takiego zwolnienia. Ochrona przed bezpodstawnymi zwolnieniami wzmacnia zatem konstytucyjne prawo do pracy, prawo do kontynuacji podjętego już zatrudnienia, które nie powinno ulec przerwaniu przez zakład pracy, o ile nie zachodzą uzasadnione przyczyny po stronie pracodawcy lub pracownika.</u>
+ <u xml:id="u-37.8" who="#PoselMroczekJan">Kierownik zakładu pracy ponosi odpowiedzialność karno-administracyjną za wykroczenia przeciw prawu pracy i za naruszanie podstawowych uprawnień pracowniczych.</u>
+ <u xml:id="u-37.9" who="#PoselMroczekJan">Spośród szeregu gwarancji służących utrzymaniu praworządności w stosunkach pracy na szczególną uwagę zasługuje projektowany system rozstrzygania sporów. Projekt Kodeksu pracy uwzględnia w tym zakresie zgłaszany powszechnie postulat powiązania postępowania rozjemczego z państwowym wymiarem sprawiedliwości. Proponowane rozwiązania łączą wartości społecznej drogi rozstrzygania sporów ze stosunku pracy z wymogami fachowości i niezawisłości wymiaru sprawiedliwości.</u>
+ <u xml:id="u-37.10" who="#PoselMroczekJan">W tym kontekście komisje odwoławcze stanowią nowość w naszym systemie rozstrzygania sporów ze stosunku pracy i są jednocześnie wyrazem współdziałania czynnika społecznego i zawodowego. Usytuowanie komisji odwoławczej poza zakładem pracy zwiększy dodatkowo ich niezależność, umacniając w konsekwencji praworządność w stosunkach pracy.</u>
+ <u xml:id="u-37.11" who="#PoselMroczekJan">Przepisy zawarte w projekcie Kodeksu pracy stwarzają więc każdemu pracownikowi pełną możliwość dochodzenia swych roszczeń na drodze prawnej przez wprowadzenie instytucji: komisji rozjemczych, komisji odwoławczych oraz sądów pracy i ubezpieczeń społecznych.</u>
+ <u xml:id="u-37.12" who="#PoselMroczekJan">Istotne są ustalenia w projekcie Kodeksu pracy zapewniające związkom zawodowym bezpośredni wpływ na funkcjonowanie wymiaru sprawiedliwości w sporach pracowniczych. W związku z tym zakładowe komisje rozjemcze będą powoływane wspólnie przez kierownictwo zakładów pracy i rady zakładowe, zaś powiatowe komisje rozjemcze — przez organ terenowej władzy państwowej, w połowie złożone z kandydatów przedstawianych przez właściwe instancje związkowe. Również w sądach pracy i ubezpieczeń społecznych zapewniony będzie udział ławników związkowych. Przy takim unormowaniu zasad zapewnia to związkom zawodowym udział w organizowaniu prac komisji i w samym orzecznictwie. Dodać przy tym należy, że projekt Kodeksu pracy przyznaje Centralnej Radzie Związków Zawodowych prawo do wnoszenia w uzasadnionych wypadkach naruszeń prawa — rewizji nadzwyczajnych do Sądu Najwyższego od prawomocnych orzeczeń komisji rozjemczych i odwoławczych oraz sądu pracy i ubezpieczeń społecznych.</u>
+ <u xml:id="u-37.13" who="#PoselMroczekJan">Wysoki Sejmie! Projekt Kodeksu pracy zabezpiecza udział załogi w kształtowaniu warunków bezpieczeństwa i higieny pracy poprzez instytucje społecznych przeglądów warunków pracy. Zważywszy na okoliczność, że np. w przemyśle metalowym 40,8% wypadków ma swe źródło w wadliwej organizacji pracy, a drugie miejsce pod Względem liczby zajmują wypadki spowodowane wadliwym urządzeniem i niedostatecznym utrzymywaniem stanowisk pracy, należy uznać, że szerokie włączenie czynnika społecznego — działającego z pozycji współgospodarza zakładu pracy — w system działań, zmierzających do poprawy sytuacji w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy, stanowić będzie istotną społeczną kontrolę wykonywania pracy w warunkach bezpiecznych i nie powodujących zagrożeń dla zdrowia i życia pracowników.</u>
+ <u xml:id="u-37.14" who="#PoselMroczekJan">Projekt Kodeksu pracy określa jako jeden z głównych obowiązków kierownictwa zakładów — zapewnienie pracownikom bezpiecznych i higienicznych warunków pracy. Jednocześnie zaznacza, że realizacja tego obowiązku, stanowiąca nieodłączny element w działalności zakładu, powinna być oparta na nowoczesnych rozwiązaniach nauki i techniki. Zawarte w artykułach projektu Kodeksu pracy przepisy w tym zakresie wzmacniają odpowiedzialność indywidualną kierowników zakładów i służb nadzoru za zapewnienie należytej, bezpiecznej i higienicznej organizacji produkcji, za dobre zaopatrzenie pracowników w środki ochrony przed zagrożeniami życia i zdrowia oraz stosowanie tych środków, a także za przestrzeganie przez pracowników przepisów bhp. Poza tym kierownictwo zakładów obowiązane jest zapobiegać chorobom zawodowym przez utrzymywanie w stałej sprawności odpowiednich urządzeń, a także przez prowadzenie systematycznych badań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia załogi. Na kierownictwie zakładów ciąży również obowiązek współdziałania ze społeczną służbą zdrowia w celu zapewnienia opieki nad zdrowiem załogi.</u>
+ <u xml:id="u-37.15" who="#PoselMroczekJan">Zdajemy sobie sprawę, że o stanie bezpieczeństwa i higieny pracy w zakładzie, obok właściwej organizacji pracy, profilaktyki, wyposażenia oraz innych środków decyduje człowiek, a więc przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy należy do ogółu pracujących. Stąd też jeden z artykułów projektu Kodeksu pracy precyzyjnie określa najważniejsze obowiązki pracowników w tej dziedzinie. Wymienię z nich zwłaszcza: wykonywanie pracy zgodnie z zasadami i przepisami bezpieczeństwa i higieny pracy, utrzymywanie w należytym porządku maszyn, urządzeń i miejsc pracy, właściwe używanie odzieży ochronnej i sprzętu ochrony osobistej, okresowe badania lekarskie oraz udział w szkoleniach z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy. Wynika stąd obowiązek znajomości przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy oraz obowiązek bezwzględnego stosowania się do nich przez każdego pracownika. Jest to jeden z podstawowych obowiązków pracowniczych w ujęciu projektu Kodeksu pracy.</u>
+ <u xml:id="u-37.16" who="#PoselMroczekJan">Wysoka Izbo! Przepisy projektu Kodeksu pracy przejmują i rozwijają ukształtowane w procesie socjalistycznego rozwoju kraju i wypływające z socjalistycznych stosunków społecznych ustalenia prawne, ustalenia oczywiste i niepodważalne, ustalenia, których rzetelne wykonywanie leży w interesie każdego zakładu pracy, całej gospodarki narodowej, każdego obywatela — pracownika i całego społeczeństwa. Przedstawiony Wysokiemu Sejmowi projekt Kodeksu pracy nadaje tym ustaleniom rangę podstawowych norm prawnych, norm jednakowo obowiązujących zarówno pracowników, jak i zakłady pracy. Stanowią one fundament kształtowania prawidłowych stosunków pracy, stosunków odpowiadających naszym założeniom ustrojowym, wychodząc naprzeciw polityce partii w nowej strategii rozwoju społeczno-gospodarczego naszego kraju, przyjętej przez VI Zjazd naszej partii, Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej.</u>
+ <u xml:id="u-37.17" who="#PoselMroczekJan">Kończąc, chcę stwierdzić, że opracowanie projektu Kodeksu pracy w ścisłej konsultacji z zakładami pracy, jest przykładem metod pracy kierownictwa partii, Rządu i CRZZ — — „umacniania kontaktów ze społeczeństwem drogą szerokich konsultacji i wnikliwych ekspertyz i analizowania opinii, aby osiągnąć maksymalne rozwiązania i potem z żelazną dyscypliną wcielać je w życie” — jak powiedział w imieniu Biura Politycznego tow. sekretarz Babiuch na XIV Plenum KC w informacji o pracy Biura Politycznego i Sekretariatu.</u>
+ <u xml:id="u-37.18" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-38">
+ <u xml:id="u-38.0" who="#Marszalek">Lista mówców zgłoszonych do dyskusji została wyczerpana.</u>
+ <u xml:id="u-38.1" who="#Marszalek">Obecnie proszę o zabranie głosu Prezesa Rady Ministrów obywatela Piotra Jaroszewicza.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-39">
+ <u xml:id="u-39.0" who="#PiotrJaroszewicz">Obywatelu Marszałku! Wysoka Izbo! Projekt Kodeksu pracy jest dokumentem najwyższej doniosłości. Dotyczy bowiem bezpośrednio wszystkich pracowników w Polsce, a zarazem najżywotniejszych interesów państwa i gospodarki.</u>
+ <u xml:id="u-39.1" who="#PiotrJaroszewicz">Sytuacja ludzi pracy w Polsce Ludowej ostro kontrastuje z gorzkimi doświadczeniami okresu międzywojennego, z odsuniętą w bezpowrotną przeszłość rzeczywistością rządów burżuazyjno-obszarniczych, za którą kryło się masowe bezrobocie. Dziś, w nowych warunkach ustrojowych, zjawisko to należy już tylko do historii. W gospodarce narodowej pracuje obecnie poza rolnictwem indywidualnym ponad 12 mln obywateli.</u>
+ <u xml:id="u-39.2" who="#PiotrJaroszewicz">Od zarania Polski Ludowej ustawodawstwo pracy uzyskało wysoką rangę. Krok za krokiem urzeczywistnialiśmy programowe zapowiedzi Manifestu PKWN, rozwinięte następnie w uchwalonej 22 lata temu Konstytucji.</u>
+ <u xml:id="u-39.3" who="#PiotrJaroszewicz">Oczywiście na głębokie regulacje prawne w dziedzinie uprawnień pracowniczych, wymagające dużych środków i kosztownych rozwiązań instytucjonalnych, trzeba było dłuższego czasu. Bywały też okresy, kiedy zawężanie polityki społecznej odbijało się na tempie wprowadzanych zmian.</u>
+ <u xml:id="u-39.4" who="#PiotrJaroszewicz">Ostatnie lata otworzyły w polityce społecznej jakościowo nowy rozdział. Wysoka dynamika wzrostu produkcji i dochodu narodowego umożliwiła wydatne rozszerzenie świadczeń socjalnych dla ludzi pracy. Ich długa lista wymownie dowodzi konsekwencji, z jaką partia i Rząd realizują zadania VI Zjazdu, ustalające społeczne cele socjalistycznego budownictwa.</u>
+ <u xml:id="u-39.5" who="#PiotrJaroszewicz">Projekt Kodeksu przedłożony pod obrady Wysokiej Izby, zawierając w swej treści nowe rozwiązania, rozszerza i konkretyzuje zarówno uprawnienia, jak i obowiązki — pracownika, zakładu pracy i państwa. Jego nowatorski charakter polega na dostosowaniu prawa pracy do potrzeb obecnego etapu rozwoju stosunków społecznych i politycznych, do wymogów życia gospodarczego.</u>
+ <u xml:id="u-39.6" who="#PiotrJaroszewicz">Zrozumiała i ze wszech miar uzasadniona jest więc pieczołowitość, z jaką projekt ten był przygotowywany, konsultowany i rozpatrywany. Z samej istoty — „polityki dla ludzi i przez ludzi” wynikło dążenie, aby zarówno podstawowe założenia, jak i poszczególne sformułowania projektu Kodeksu zostały wszechstronnie rozważone oraz skonfrontowane z doświadczeniami praktyki i potrzebami rozwoju kraju.</u>
+ <u xml:id="u-39.7" who="#PiotrJaroszewicz">W toku tych prac, prowadzonych w ścisłym współdziałaniu ze związkami zawodowymi, korzystaliśmy z licznych propozycji i inicjatyw ludzi pracy, braliśmy pod uwagę ominie i wnioski zgłaszane przez organizacje społeczne, środowiska zawodowe i przedstawicieli świata nauki.</u>
+ <u xml:id="u-39.8" who="#PiotrJaroszewicz">Szczególnie owocne były konsultacje z załogami zakładów pracy. Uwagi i postulaty klasy robotniczej wywarły istotny wpływ na ukształtowanie wielu postanowień projektu Kodeksu. Niech mi wolno będzie podziękować autorom propozycji, które przyczyniły się do ulepszenia rządowego projektu Kodeksu. Pragnę podkreślić, iż przy opracowywaniu tego dokumentu w sposób optymalny wykorzystaliśmy również cenne uwagi obywateli posłów.</u>
+ <u xml:id="u-39.9" who="#PiotrJaroszewicz">Wysoki Sejmie! Chciałbym zwrócić uwagę na te charakterystyczne cechy projektu Kodeksu, które określają jego rolę w całokształcie naszej polityki społeczno-gospodarczej. U jego podstaw leży jedna z największych zdobyczy socjalizmu — powszechne prawo do pracy. Dzisiaj oznaczać ono musi prawo do racjonalnego zatrudnienia, tworzącego warunki do pracy dobrze zorganizowanej i zdyscyplinowanej, wydajnej i efektywnej, sprawiedliwie opłacanej i ocenianej. Wszystko to określa prawa i obowiązki pracownika i pracodawcy, wzajemne zobowiązania obu stron.</u>
+ <u xml:id="u-39.10" who="#PiotrJaroszewicz">Od tego, w jakim stopniu potrafimy wyzwolić nie wykorzystane jeszcze rezerwy społeczne, sprzęgnąć czynniki techniczne i ekonomiczne, socjalistyczne metody kierowania i organizacji z aktywną postawą każdego pracownika, zależeć będą w dużym stopniu dalsze efekty i tempo rozwoju kraju.</u>
+ <u xml:id="u-39.11" who="#PiotrJaroszewicz">Szybko rośnie w naszym życiu rola czynników społecznych, psychologicznych i etyczno-moralnych, a zwłaszcza takich, jak zainteresowanie pracowników uzyskiwanymi wynikami pracy oraz poprawą organizacji produkcji i podnoszeniem kwalifikacji zawodowych, ich udział we współgospodarzeniu, socjalistyczne współzawodnictwo w osiąganiu jak najlepszych rezultatów działalności zawodowej.</u>
+ <u xml:id="u-39.12" who="#PiotrJaroszewicz">W ostatnich latach wytrwale tworzymy warunki do preferowania dobrej roboty. Służy temu doskonalenie mechanizmów planowania i zarządzania, sprzyja wprowadzony obecnie w jednostkach inicjujących nowy system ekonomiczno-finansowy.</u>
+ <u xml:id="u-39.13" who="#PiotrJaroszewicz">Przeprowadzając na wielką skalę regulację płac, ulepszamy systemy płacowe przez kształtowanie słusznych proporcji i ściślejsze wiązanie wzrostu płac z wynikami pracy zespołów i pracowników, z podnoszeniem kwalifikacji i osiąganą wydajnością.</u>
+ <u xml:id="u-39.14" who="#PiotrJaroszewicz">Preferencje, udzielane zgodnie z socjalistyczną zasadą — „każdemu według jego pracy”, uwzględniające indywidualne opłacanie za pracę, a także za inicjatywę pracownika, dyscyplinę, poczucie odpowiedzialności oraz rzetelny stosunek do swoich obowiązków i zakładu, znalazły odbicie w nowych przepisach o tworzeniu i podziale zakładowych funduszów: nagród, socjalnego i mieszkaniowego.</u>
+ <u xml:id="u-39.15" who="#PiotrJaroszewicz">Będziemy kontynuowali pracę nad dalszym doskonaleniem polityki płac i innych zachęt materialnych. Tak więc uwypuklone w projekcie Kodeksu walory dobrej roboty znajdują i nadal będą znajdować coraz silniejsze oparcie w praktyce społeczno-gospodarczej, w decyzjach partii i Rządu.</u>
+ <u xml:id="u-39.16" who="#PiotrJaroszewicz">Zawarte w projekcie Kodeksu rozwiązania mogą być z powodzeniem i coraz lepiej urzeczywistniane tylko w warunkach wysokiej i trwałej dynamiki wzrostu produkcji materialnej, osiąganej w drodze szybkiego rozwoju potencjału wytwórczego, wzrostu wydajności pracy i rosnącej efektywności gospodarowania. W oparciu o te czynniki wyrażone w projekcie Kodeksu zdobycze społeczne ludzi pracy nabiorą pełnego blasku. Stąd koniecznością staje się zwiększanie wymagań wobec każdego pracownika, bez względu na zajmowane stanowisko. Wynika ona w sposób logiczny również z szybkiego postępu w technice i technologii, ze skali wprowadzonych innowacji, z rosnącej odpowiedzialności za coraz większy majątek, przede wszystkim zaś za zdrowie i bezpieczeństwo współtowarzyszy pracy. Naszą pracę musi w tych warunkach cechować coraz wyższa precyzja, sumienność i skuteczność.</u>
+ <u xml:id="u-39.17" who="#PiotrJaroszewicz">Wszystko to oznacza konieczność wdrażania wyższych form dyscypliny zawodowej i społecznej, rozwijania działalności wychowawczej, na którą składa się zarówno system nagród i wyróżnień, działalność socjalna, jak i skuteczne formy odpowiedzialności porządkowej i dyscyplinarnej.</u>
+ <u xml:id="u-39.18" who="#PiotrJaroszewicz">Jest głęboko uzasadnione, że sformułowania projektu Kodeksu zwracają się przeciw przejawom brakoróbstwa, niesolidności, naruszania ładu i porządku w zakładach pracy. Te akcenty dyscyplinujące podkreślają wagę sumiennego wykonywania pracy, przestrzegania dyscypliny i porządku, stosowania się do poleceń służbowych, świadomego i aktywnego, prawdziwie gospodarskiego podejścia do swoich zadań i obowiązków.</u>
+ <u xml:id="u-39.19" who="#PiotrJaroszewicz">Przeciwdziałanie zjawiskom nie usprawiedliwionej absencji, nie uzasadnionej fluktuacji, naruszania obowiązujących norm i przepisów w miejscu pracy, leży w interesie samych kolektywów pracowniczych, każdego kto pracuje solidnie i odpowiedzialnie. Kodeks, umacniając i gwarantując prawa każdego dobrego pracownika, zapewnia jednocześnie skuteczniejsze niż dotychczas sposoby zwalczania ujemnych zjawisk i postaw. Zawiera on zarazem gwarancje chroniące pracownika przed zbyt pochopnym stosowaniem bądź nadużywaniem środków dyscyplinujących.</u>
+ <u xml:id="u-39.20" who="#PiotrJaroszewicz">Projekt Kodeksu przewiduje właściwą ochronę pracy kobiet i zwiększa ich uprawnienia socjalne z tytułu ciąży i macierzyństwa. Proces aktywizacji zawodowej kobiet jest nieodwracalny, ale też nikt nie zastąpi ich w obowiązkach macierzyńskich i wychowawczych, tak ważnych dla rodziny i domowego ogniska. Dlatego tyle uwagi poświęciliśmy tej kluczowej kwestii społecznej zarówno w działalności kodyfikacyjnej, jak i w całej praktyce społeczno-gospodarczej. Duże znaczenie mają również postanowienia odnoszące się do ochrony i opieki nad młodzieżą pracującą.</u>
+ <u xml:id="u-39.21" who="#PiotrJaroszewicz">Wszystkie te nowe rozwiązania, dotyczące stosunków pracy, wyrażają humanistyczne treści naszej polityki społecznej, a także wielkie zadania związane z wychowaniem nowego pokolenia ludzi pracy.</u>
+ <u xml:id="u-39.22" who="#PiotrJaroszewicz">Projekt Kodeksu pracy stanowi więc swoiste uwieńczenie osiągnięć społecznych ludzi pracy w ciągu 30-lecia Polski Ludowej. Jest cennym wkładem partii, ludowego państwa i związków zawodowych w kształtowanie polityki społecznej. Znamienne jest, iż ten doniosły, o wielkiej wadze dokument uchwalamy w roku jubileuszu naszej ludowej ojczyzny.</u>
+ <u xml:id="u-39.23" who="#PiotrJaroszewicz">Wysoki Sejmie! Pragnę podkreślić, że oceny projektu Kodeksu pracy i jego poszczególnych postanowień nie można dokonywać w izolacji od warunków, w jakich on będzie funkcjonować i w jakich będzie odbywać się jego działanie. Będą to warunki umacniania się ustroju socjalistycznego w Polsce i rozwoju socjalistycznych stosunków międzyludzkich w każdym zakładzie pracy i środowisku, w mieście i na wsi. Jest to najważniejsza okoliczność stawiająca Kodeks pracy na trwałym fundamencie, stanowiąca gwarancję pomyślnego wcielania go w życie.</u>
+ <u xml:id="u-39.24" who="#PiotrJaroszewicz">Główną siłą polityczną w naszym życiu jest i będzie Polska Zjednoczona Partia Robotnicza, jej organizacje i instancje sprawujące kierowniczą rolę w całokształcie życia państwa i społeczeństwa, jego gospodarki i kultury. W socjalistycznych przedsiębiorstwach i zakładach organizacje partyjne, jak najściślej związane z klasą robotniczą, wywierają ogromny wpływ na atmosferę pracy, na umacnianie patriotycznych postaw załóg pracowniczych, na prawidłowe wykonywanie gospodarczych i społecznych zadań zakładu.</u>
+ <u xml:id="u-39.25" who="#PiotrJaroszewicz">W ostatnich latach kierownicza, inspiratorska oraz kontrolna rola organizacji partyjnych we wszystkich jednostkach i na wszystkich szczeblach uległa dalszemu poważnemu wzmocnieniu i wzbogaceniu. Organizacje partyjne konsekwentnie korzystają ze swoich statutowych uprawnień wobec administracji; w centrum ich zainteresowania znajdują się wszystkie węzłowe problemy zakładów i załóg, a szczególnie warunki pracy, bytu załogi, stosunki międzyludzkie w zakładzie.</u>
+ <u xml:id="u-39.26" who="#PiotrJaroszewicz">Działając niezmiennie w interesie klasy robotniczej i wszystkich ludzi pracy, w interesie Polski Ludowej i całego narodu, rozwijając szeroko pracę ideologiczną i społeczno-wychowawczą, prowadząc właściwą politykę kadrową, sprawując kontrolę nad pracą administracji — organizacje i instancje partyjne będą zawsze stanowiły główną siłę zapewniającą warunki do wdrażania w życie nowego systemu prawa pracy, zgodnie z jego duchem i literą.</u>
+ <u xml:id="u-39.27" who="#PiotrJaroszewicz">Prawidłowe funkcjonowanie nowego prawa pracy zależeć będzie również w poważnym stopniu od aktywności organizacji związków zawodowych i ich pozycji w naszym życiu społecznym.</u>
+ <u xml:id="u-39.28" who="#PiotrJaroszewicz">Projekt Kodeksu pracy odsłania przed związkami zawodowymi nowe możliwości realizacji stojących przed nimi wielkich zadań. Zwiększa uprawnienia oraz rolę związków zawodowych, umacnia ich wpływ i odpowiedzialność za kształtowanie socjalistycznych stosunków pracy. Zapewnia on instancjom związkowym współudział w procesie stosowania przepisów prawa pracy oraz szerokie uczestnictwo w realizacji programu społeczno-gospodarczego rozwoju kraju. Jednocześnie reguluje główne formy i kierunki współpracy kierowników zakładów pracy z radami zakładowymi oraz ich obowiązki wobec instancji i organizacji związkowych.</u>
+ <u xml:id="u-39.29" who="#PiotrJaroszewicz">Należy podkreślić z naciskiem, iż nie można w prawidłowy sposób wykonywać zadań wynikających z nowego prawa pracy bez ścisłego współdziałania administracji z organizacją związkową, bez pomocy i pryncypialnej w stosunku do administracji pozycji tej organizacji w codziennym działaniu na rzecz rozwoju produkcji, umacniania dyscypliny, podnoszenia wydajności pracy, poprawy jej warunków, higieny i bezpieczeństwa, poziomu bytu pracowników, troski o ich zdrowie, o wzrost świadomości społecznej, wiedzy i kultury.</u>
+ <u xml:id="u-39.30" who="#PiotrJaroszewicz">Administrację i związki zawodowe łączy wspólny cel — dążenie do maksymalizacji pożytku społecznego. I właśnie dlatego związki zawodowe uruchamiają leżące w zasięgu ich działania liczne, społeczne dźwignie postępu.</u>
+ <u xml:id="u-39.31" who="#PiotrJaroszewicz">Rząd wysoko ocenia rosnący wkład związków zawodowych w rozwój produkcji, w prawidłowe rozwiązywanie spraw socjalno-bytowych, w ochronę interesów pracowników, w wyzwalanie inicjatyw i społecznych rezerw wzrostu wytwórczości, w rozwój socjalistycznego współzawodnictwa pracy, racjonalizacji i wynalazczości pracowniczej, w kształtowanie socjalistycznych stosunków międzyludzkich, w rozwój samorządu robotniczego. Jest to nasza wspólna i wielka sprawa.</u>
+ <u xml:id="u-39.32" who="#PiotrJaroszewicz">W naszej polityce dążymy do stałego zwiększania uprawnień i odpowiedzialności rad narodowych oraz wojewodów, prezydentów, naczelników powiatów i gmin za sprawy zatrudnienia, za realizację zadań socjalnych, za ochronę interesów pracowniczych, bezpieczeństwo i higienę pracy w zakładach, za działalność służby zdrowia.</u>
+ <u xml:id="u-39.33" who="#PiotrJaroszewicz">Organy terenowej władzy państwowej są współodpowiedzialne za zapewnienie warunków sprzyjających dobremu funkcjonowaniu nowego systemu prawa pracy, za przestrzeganie norm socjalistycznej praworządności we wszystkich zakładach na swoim terenie. Najbliższym zadaniem, jakie stanie przed radami narodowymi w związku z wprowadzeniem w życie przepisów Kodeksu pracy, będzie wybór najlepszych i najbardziej odpowiedzialnych ludzi do komisji rozpatrujących sprawy pracownicze.</u>
+ <u xml:id="u-39.34" who="#PiotrJaroszewicz">W realizacji naszej polityki społecznej, związanej również z prawem pracy, Rząd w pełni docenia doniosłą rolę samorządu robotniczego. Jest on ważnym czynnikiem funkcjonowania demokracji socjalistycznej w przedsiębiorstwach, który w wielu zakładach zapisał na swym koncie poważny dorobek zarówno w dziedzinie gospodarczej, jak i społecznej.</u>
+ <u xml:id="u-39.35" who="#PiotrJaroszewicz">Obywatele Posłowie! Realizacja prawnych i moralno-politycznych wymogów zawartych w projekcie Kodeksu pracy stanowi istotne zadanie całej administracji państwowej i gospodarczej, a szczególnie dyrektorów zakładów i zjednoczeń oraz ministrów, zadanie tym ważniejsze, że klasa robotnicza wiąże z Kodeksem pracy duże nadzieje, słusznie oczekując, iż przyczyni się on wydatnie do dalszej poprawy organizacji pracy i usprawnienia systemu kierowania procesami produkcji. Jest to zrozumiałe, bowiem od dobrej organizacji zależy w poważnej mierze wzrost wydajności pracy, a zatem i wzrost dochodu narodowego oraz poziom zarobków.</u>
+ <u xml:id="u-39.36" who="#PiotrJaroszewicz">Za sprawne funkcjonowanie zakładów odpowiedzialna jest przede wszystkim administracja. Kierownicy przedsiębiorstw muszą zapewnić prawidłową organizację pracy, pełne wykonanie planów techniczno-ekonomicznych, postęp w realizacji programu socjalno-bytowego. Są to sprawy nierozerwalnie ze sobą związane. Te odpowiedzialne funkcje kierownicy zakładów sprawują zarówno w interesie ogólnonarodowym, jak i w interesie przedsiębiorstw i załóg pracowniczych.</u>
+ <u xml:id="u-39.37" who="#PiotrJaroszewicz">Wzrastająca złożoność metod wytwarzania, coraz większe wymogi stawiane przez postęp techniczny, rosnące nakłady na wyposażenie stanowiska pracy w nowoczesnym zakładzie — mamy ich przecież coraz więcej — nakładają na kadrę kierowniczą coraz trudniejsze zadania, a jednocześnie wymagają stworzenia jej warunków do sprężystego i operatywnego działania.</u>
+ <u xml:id="u-39.38" who="#PiotrJaroszewicz">Z tych względów niezbędne jest dalsze umocnienie — obowiązującej i sprawdzonej już w praktyce — zasady jednoosobowego kierownictwa zakładami pracy, przy równoległym zwiększeniu odpowiedzialności kierowników za podejmowane decyzje ekonomiczne, organizacyjne i kadrowe, za zgodność tych decyzji z interesem ogólnospołecznym.</u>
+ <u xml:id="u-39.39" who="#PiotrJaroszewicz">W projekcie Kodeksu pracy określamy wyraźnie rolę i pozycję kierownika socjalistycznego zakładu. Reprezentuje on i zarządza nim jako dobrem ogólnonarodowym w imieniu państwa. Projekt Kodeksu podkreśla odpowiedzialność kierownika za prawidłowe wykonywanie zadań wynikających z planu społeczno-gospodarczego rozwoju kraju.</u>
+ <u xml:id="u-39.40" who="#PiotrJaroszewicz">W ciągu 30 lat wyrosły w Polsce wysoko kwalifikowane kadry kierownicze, reprezentujące w ogromnej większości odpowiedni poziom zawodowy, ideowy i moralny. Dlatego możemy zwiększać i konsekwentnie zwiększamy ich uprawnienia oraz ich obowiązki. Jednym z mierników dojrzałości społecznej i politycznej zdecydowanej większości dyrektorów i pracowników administracji jest właściwy stosunek do rad zakładowych i instancji związkowych, wspólne działanie na rzecz realizacji społeczno-gospodarczego programu.</u>
+ <u xml:id="u-39.41" who="#PiotrJaroszewicz">Oczywiście, jeżeli się zdarzy, że przyznane uprawnienia przerastają możliwości kierownika lub są przez niego nadużywane — powinniśmy dokonać odpowiedniej zmiany na tym stanowisku, ale nie ograniczać kompetencji kadry kierowniczej.</u>
+ <u xml:id="u-39.42" who="#PiotrJaroszewicz">W ślad za Kodeksem pracy konieczne będzie wydanie niezbędnych przepisów wykonawczych. Pragnę zapewnić Wysoką Izbę, że Rząd, we współpracy z CRZZ, przygotuje na czas te liczne dokumenty, o których mówił tow. Bafia. Przy opracowywaniu przepisów wykonawczych będziemy korzystać z inicjatyw i pomocy specjalistów, naukowców oraz aktywu zakładów pracy.</u>
+ <u xml:id="u-39.43" who="#PiotrJaroszewicz">Oto Wysoki Sejmie ukazane przeze mnie siły i czynniki społeczne, moralno-polityczne i administracyjne, które harmonijnie współdziałając decydować będą o konsekwentnym wcielaniu w życie Kodeksu pracy, który — jak sądzę — dziś zostanie uchwalony.</u>
+ <u xml:id="u-39.44" who="#PiotrJaroszewicz">Wysoka Izbo! W dniu wczorajszym XIV Plenum Komitetu Centralnego partii rozpatrywało wyniki wykonania planu w roku bieżącym — w siedem miesięcy po I Krajowej Konferencji PZPR i po upływie dwóch trzecich obecnego pięciolecia.</u>
+ <u xml:id="u-39.45" who="#PiotrJaroszewicz">Dokonana ocena wskazuje, że z powodzeniem utrzymujemy i utrwalamy wysoką dynamikę wzrostu produkcji przemysłu, rolnictwa i budownictwa. Pomyślnie realizujemy wielkie przedsięwzięcia inwestycyjne, które modernizują strukturę naszej gospodarki i zmieniają oblicze kraju. Rozważnie sterujemy polityką w dziedzinie handlu zagranicznego, umiejętnie posługując się instrumentem kredytów zagranicznych. Konsekwentnie urzeczywistniamy program płacowo-socjalny, prawidłowo rozwiązując problemy związane z szybkim wzrostem dochodów ludności, a co za tym idzie popytu i konsumpcji.</u>
+ <u xml:id="u-39.46" who="#PiotrJaroszewicz">Kładę nacisk na ten zasadniczy nurt naszej pracy, ponieważ w istocie rzeczy realizacja planu i budżetu, wszystkie nasze działania na froncie gospodarczym, przepojone są ideową i społeczną treścią zawartą w projekcie Kodeksu pracy. Tak więc wszechstronna realizacja wytycznych i zasad Kodeksu stanie się siłą napędową dalszej pomyślnej realizacji naszych ambitnych zadań na tym froncie.</u>
+ <u xml:id="u-39.47" who="#PiotrJaroszewicz">Sprawą najważniejszą jest rytmiczne wykonywanie wszystkich założeń tegorocznego planu i zadań dodatkowych. Podstawowe znaczenie na dziś i na jutro ma maksymalizacja produkcji, zwłaszcza na rynek i eksport. Dotyczy to wszystkich płaszczyzn działalności społeczno-gospodarczej i wszystkich ogniw zarządzania.</u>
+ <u xml:id="u-39.48" who="#PiotrJaroszewicz">Wszystko co może zwiększyć podaż poszukiwanych przez ludność towarów i usług uważamy za zadanie priorytetowe i będziemy wytrwale dążyć do jego pełnej i prawidłowej realizacji.</u>
+ <u xml:id="u-39.49" who="#PiotrJaroszewicz">Równocześnie nadajemy najwyższy priorytet działalności eksportowej. Postęp, jaki osiągnie w tej dziedzinie każde przedsiębiorstwo, zjednoczenie i resort stanie się podstawowym miernikiem oceny ich pracy. Na tle aktualnej sytuacji w handlu zagranicznym konieczne jest maksymalizowanie zadań eksportowych i pełne ich egzekwowanie, a także sumienne przestrzeganie dyscypliny importowej.</u>
+ <u xml:id="u-39.50" who="#PiotrJaroszewicz">Na froncie inwestycyjnym bardzo ważny jest czynnik czasu. Każdy dzień przyspieszenia terminów oddawania do eksploatacji obiektów o dużym znaczeniu dla rynku i eksportu oraz skrócenia przez nie okresu osiągania pełnej zdolności wytwórczej, oznacza miliony złotych w postaci nowoczesnej produkcji. Z kolei każdy dzień zwłoki — to pomniejszenie naszych zasobów i środków.</u>
+ <u xml:id="u-39.51" who="#PiotrJaroszewicz">Batalię o poprawę efektywności gospodarowania i rozwój techniczny produkcji powierzamy aktywowi i kolektywom fabrycznym, całej administracji — ludziom stojącym na najbardziej wysuniętym posterunku walki o pomnożenie społeczno-gospodarczych osiągnięć. Jesteśmy przekonani, że batalię tę wygrają.</u>
+ <u xml:id="u-39.52" who="#PiotrJaroszewicz">Liczymy na wysiłek mieszkańców wsi, na załogi PGR, na członków spółdzielni produkcyjnych i kółek rolniczych, na rolników indywidualnych. Stoi przed nimi kolejny trudny egzamin — okres żniw, a później wykopków. Oczekujemy w tej mierze aktywnej pracy naczelników gmin i powiatów, wojewodów i całej administracji. Trzeba zawczasu dołożyć maksimum starań, aby jak najlepiej przygotować się do tej doniosłej batalii o plony, o pasze dla rosnącej szybko hodowli.</u>
+ <u xml:id="u-39.53" who="#PiotrJaroszewicz">Rolnikom muszą przyjść z maksymalną pomocą wszystkie służby rolne, pracownicy rolniczego zaplecza technicznego, załogi przedsiębiorstw przemysłowych i handlowych współpracujących z rolnictwem i odpowiedzialnych za jego obsługę.</u>
+ <u xml:id="u-39.54" who="#PiotrJaroszewicz">We wszystkich tych sprawach Rząd zatwierdził programy działania i aktywnie je realizuje. Mamy po temu warunki, albowiem gospodarka Polski jest dzisiaj znacznie silniejsza i lepiej wyposażona niż kilka lat temu, a zarazem bogatsza w możliwości, jak też i w cenne doświadczenia zdobyte w trakcie dynamizowania jej rozwoju.</u>
+ <u xml:id="u-39.55" who="#PiotrJaroszewicz">Rok 1974 jest rokiem szczególnym. Zamyka bowiem dorobek 30 lat władzy ludowej w naszym kraju, a zarazem kładzie podwaliny pod pierwszą pięciolatkę następnego 30-lecia budowy socjalizmu w Polsce. Zaczęliśmy ten rok pomyślnymi rezultatami. Mobilizując siły i zespalając wysiłki, zamkniemy go na pewno jeszcze lepszymi wynikami, godnymi jubileuszu 30-lecia naszej ludowej ojczyzny. Przyjęcie projektu Kodeksu pracy, a nade wszystko konsekwentna realizacja zawartych w nim rozwiązań, z pewnością walnie się do tego przyczyni.</u>
+ <u xml:id="u-39.56" who="#PiotrJaroszewicz">W imieniu Rządu zwracam się do Wysokiej Izby o uchwalenie przedłożonego projektu Kodeksu pracy. Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-39.57" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-40">
+ <u xml:id="u-40.0" who="#Marszalek">Dziękuję Obywatelowi Premierowi.</u>
+ <u xml:id="u-40.1" who="#Marszalek">Wysoka Izbo! Zamykam dyskusję.</u>
+ <u xml:id="u-40.2" who="#Marszalek">Przystępujemy do głosowania nad rozpatrzonymi projektami ustaw.</u>
+ <u xml:id="u-40.3" who="#Marszalek">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem w całości projektu ustawy Kodeks pracy w brzmieniu proponowanym przez Komisję Prac Ustawodawczych oraz Komisję Pracy i Spraw Socjalnych — zechce podnieść rękę.</u>
+ <u xml:id="u-40.4" who="#Marszalek">Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-40.5" who="#Marszalek">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-40.6" who="#Marszalek">Kto się wstrzymał od głosowania? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-40.7" who="#Marszalek">Stwierdzam, że Sejm uchwalił ustawę Kodeks pracy.</u>
+ <u xml:id="u-40.8" who="#Marszalek">Przystępujemy obecnie do głosowania nad następnym projektem ustawy.</u>
+ <u xml:id="u-40.9" who="#Marszalek">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem w całości projektu ustawy Przepisy wprowadzające Kodeks pracy w brzmieniu proponowanym przez Komisję Prac Ustawodawczych oraz Komisję Pracy i Spraw Socjalnych — zechce podnieść rękę.</u>
+ <u xml:id="u-40.10" who="#Marszalek">Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-40.11" who="#Marszalek">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-40.12" who="#Marszalek">Kto się wstrzymał od głosowania? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-40.13" who="#Marszalek">Stwierdzam, że Sejm uchwalił ustawę Przepisy wprowadzające Kodeks pracy.</u>
+ <u xml:id="u-40.14" who="#Marszalek">Obywatele Posłowie! Uchwalony przed chwilą Kodeks pracy jest pierwszą w naszym kraju kodyfikacją prawa pracy. Jest on odzwierciedleniem dokonanych w trzydziestoleciu socjalistycznych przeobrażeń w stosunkach produkcji, osiągniętego poziomu społeczno-gospodarczego rozwoju kraju, ukształtowanego stanu świadomości społecznej i aktywności zawodowej ludzi pracy oraz nagromadzonych doświadczeń w procesie kierowania i zarządzania zakładami pracy.</u>
+ <u xml:id="u-40.15" who="#Marszalek">Wyrażamy przekonanie, że zawarte w Kodeksie pracy normy służyć będą aktywizacji załóg i rozwojowi demokracji robotniczej, podnoszeniu gospodarności i poziomu kierowania zakładami pracy i instytucjami, upowszechnieniu dobrej, zdyscyplinowanej i wydajnej pracy oraz pomnażaniu majątku narodowego. Zapewniona zostanie tym samym stała poprawa warunków pracy i coraz pełniejsze zaspokajanie wciąż rosnących potrzeb socjalnych i kulturalnych każdego pracownika oraz całego społeczeństwa, co stanowi podstawowy cel budownictwa socjalistycznego.</u>
+ <u xml:id="u-40.16" who="#Marszalek">Mając powyższe na względzie Prezydium Sejmu w porozumieniu z Konwentem Seniorów proponuje, aby Wysoki Sejm zalecił wojewódzkim zespołom poselskim przeprowadzenie szerokiej popularyzacji Kodeksu pracy w społeczeństwie.</u>
+ <u xml:id="u-40.17" who="#Marszalek">Czy ktoś z Obywateli Posłów pragnie zabrać głos w tej sprawie?</u>
+ <u xml:id="u-40.18" who="#Marszalek">Nikt się nie zgłasza.</u>
+ <u xml:id="u-40.19" who="#Marszalek">Jeżeli nie usłyszę sprzeciwu, będę uważał, że Sejm powyższą propozycję zaakceptował.</u>
+ <u xml:id="u-40.20" who="#Marszalek">Sprzeciwu nie słyszę.</u>
+ <u xml:id="u-40.21" who="#Marszalek">Przystępujemy do punktu 2 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów o sprawozdaniach Rządu z wykonania planu społeczno-gospodarczego rozwoju kraju i budżetu państwa oraz o wniosku Najwyższej Izby Kontroli w przedmiocie absolutorium dla Rządu za okres od 1 stycznia 1973 r. do 31 grudnia 1973 r. (druki nr 160, 161, 162 i 165).</u>
+ <u xml:id="u-40.22" who="#Marszalek">Głos zabierze Prezes Najwyższej Izby Kontroli, obywatel Mieczysław Moczar.</u>
+ <u xml:id="u-40.23" who="#Marszalek">Prezes Najwyższej Izby Kontroli</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-41">
+ <u xml:id="u-41.0" who="#MieczyslawMoczar">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Zadania planu społeczno-gospodarczego rozwoju kraju w roku 1973 zostały, jak powszechnie wiadomo, wykonane pomyślnie. W wielu dziedzinach osiągnęliśmy wydatne przyspieszenie tempa rozwoju, przekraczając wskaźniki ustalone na rok 1973 oraz wyprzedzając znacznie założenia przewidywane na ten rok przez plan 5-letni. Uzyskane rezultaty są wymownym sprawdzianem słuszności wytycznych VI Zjazdu PZPR, które zadania przyspieszenia socjalistycznego rozwoju kraju związały z możliwie najlepszym zaspokajaniem materialnych i kulturalnych potrzeb społeczeństwa.</u>
+ <u xml:id="u-41.1" who="#MieczyslawMoczar">Polityka naszej partii znajduje żywy odzew w szerokich kręgach ludzi pracy. Jej poparcie wyraziło się przede wszystkim we wzmożonej aktywności mas pracujących, w realizacji ponadplanowych zadań produkcyjnych i w znacznym przyroście wydajności pracy we wszystkich działach produkcji materialnej, a zwłaszcza w przemyśle. Wskaźnik wzrostu wydajności pracy w przemyśle wynosił 8,5 wobec planowanego 5,7. Stało się to przy niższym niż zakładano wzroście zatrudnienia.</u>
+ <u xml:id="u-41.2" who="#MieczyslawMoczar">Pomyślna realizacja planu 1973 r. jest rezultatem aktywnej działalności Rządu PRL, którego liczne decyzje, oparte na dodatkowo wygospodarowanych środkach, kierowane były na przyspieszenie tempa rozwoju gospodarki i łagodzenie powstających na tym tle napięć. Proces doskonalenia systemu kierowania i zarządzania gospodarką i administracją państwową stwarzał korzystniejsze warunki ekonomiczno-finansowe i organizacyjno-prawne do osiągania zamierzonych celów oraz rozwijania zgodnych z dyrektywnymi założeniami inicjatyw kierownictwa, kolektywów pracowniczych zakładów produkcyjnych i instytucji.</u>
+ <u xml:id="u-41.3" who="#MieczyslawMoczar">Obywatele Posłowie! Najwyższa Izba Kontroli przedłożyła Sejmowi uwagi do sprawozdań Rady Ministrów z wykonania planu społeczno-gospodarczego rozwoju kraju i budżetu państwa w 1973 r. Sprawozdania Rady Ministrów i uwagi NIK zostały wnikliwie rozpatrzone przez komisje sejmowe. Dlatego w swym wystąpieniu chciałbym krótko zatrzymać uwagę obywateli posłów na kilku tylko wybranych problemach.</u>
+ <u xml:id="u-41.4" who="#MieczyslawMoczar">Plan 1973 r. nie był planem łatwym. Jego zasadnicze cele sprowadzały się:</u>
+ <u xml:id="u-41.5" who="#MieczyslawMoczar">1) do przyspieszenia tempa rozwoju kraju przy jednoczesnej kontynuacji zadań związanych z przebudową i unowocześnieniem struktury gospodarczej kraju oraz podniesieniem efektywności gospodarki, 2) do zapewnienia dalszego wzrostu stopy życiowej przy jednoczesnym pełnym zatrudnieniu młodzieży wchodzącej w wiek produkcyjny i utrzymaniu równowagi rynkowej.</u>
+ <u xml:id="u-41.6" who="#MieczyslawMoczar">Warto podkreślić, że oba te cele traktowano jako zadania wzajemnie współzależne. Oba też zostały pomyślnie osiągnięte, a olbrzymia większość wskaźników, ustalonych w planie, zrealizowana z nadwyżką.</u>
+ <u xml:id="u-41.7" who="#MieczyslawMoczar">Wysokie tempo wzrostu produkcji osiągnął przemysł. Wartość sprzedanej produkcji była — powtarzam — o 12% wyższa w porównaniu z rokiem 1972 i o 3,6% wyższa od zadań planowych, w tym około 80% wartości ponadplanowej produkcji zrealizowano w ramach dodatkowych zobowiązań produkcyjnych, podejmowanych przez załogi na apel Sekretariatu KC PZPR i Prezydium Rządu.</u>
+ <u xml:id="u-41.8" who="#MieczyslawMoczar">Szybciej aniżeli produkcja ogółem wzrastała produkcja na cele rynkowe i na eksport. Wszystkie podstawowe resorty przemysłowe wykonały z nadwyżką zadania planowe.</u>
+ <u xml:id="u-41.9" who="#MieczyslawMoczar">W roku 1973 nastąpił dalszy i to znaczny postęp w produkcji rolnej. Była ona wyższa niż w roku poprzednim o 7,8%. Znacznie wzrosły plony i zbiory zbóż, w poważnym też stopniu rozwinęła się produkcja zwierzęca. Zwiększenie opłacalności produkcji rolniczej wzmogło zainteresowanie rolników intensyfikacją gospodarki rolnej. Zwiększyła się jej towarowość, co znalazło swój wyraz we wzroście skupu produktów rolnych.</u>
+ <u xml:id="u-41.10" who="#MieczyslawMoczar">Szczególnie ważnym, a jednocześnie trudnym problemem gospodarczym, któremu Rząd poświęcił wiele uwagi w 1973 r., była działalność inwestycyjna. Zasługuje na przypomnienie fakt, że nakłady inwestycyjne w gospodarce uspołecznionej wzrosły w porównaniu z 1972 r. o blisko 26% i były wyższe o 48,5 mld zł niż planowano. Oznacza to prawie dwukrotne przekroczenie tempa wzrostu założonego na rok 1973.</u>
+ <u xml:id="u-41.11" who="#MieczyslawMoczar">Zgodnie z założeniami VI Zjazdu partii preferowane były dziedziny o zasadniczym znaczeniu dla unowocześnienia gospodarki i zaspokojenia potrzeb społeczeństwa, a w strukturze technicznej nakładów inwestycyjnych nastąpił korzystny wzrost udziału zakupów maszyn i urządzeń w stosunku do założeń planowych.</u>
+ <u xml:id="u-41.12" who="#MieczyslawMoczar">Na rozwój i modernizację przemysłu wydatkowano o 18 mld zł więcej niż planowano, na uzupełnienie i unowocześnienie wyposażenia technicznego budownictwa ponad 8 mld zł, w rolnictwie uspołecznionym — 5 mld zł, w transporcie około 6 mld zł więcej. Wywarło to określony wpływ na dalsze zaawansowanie zadań związanych z przebudową struktury produkcji przez szybszy rozwój tych branż, które decydują o postępie i rekonstrukcji technicznej naszego przemysłu oraz o zaopatrzeniu rynku w bogatszy i nowocześniejszy asortyment towarów.</u>
+ <u xml:id="u-41.13" who="#MieczyslawMoczar">Szerzej niż w roku ubiegłym korzystano z dorobku nauki, jak również z licencji i z importu nowych opracowań technologicznych.</u>
+ <u xml:id="u-41.14" who="#MieczyslawMoczar">Wartość kosztorysowa inwestycji oddanych do użytku wyniosła 194 mld zł i była wyższa o ponad 15% niż w 1972 roku. Przy przedterminowej realizacji szeregu inwestycji, zwłaszcza o kluczowym znaczeniu dla gospodarki narodowej oraz koncentracji środków na obiektach dających efekty produkcyjne — plan przekazywania do eksploatacji nowych obiektów wykonany został w 90,6%, a opóźnienia nastąpiły głównie w realizacji małych i średnich inwestycji planu terenowego.</u>
+ <u xml:id="u-41.15" who="#MieczyslawMoczar">Rok 1973 zaznaczył się również pewnym postępem w dziedzinie podniesienia efektywności gospodarki. I tak dla przykładu: w przemyśle osiągnięto przyrost wartości produkcji sprzedanej w 73% z tytułu wzrostu wydajności pracy, w tym w 55% na skutek wzrostu technicznego uzbrojenia pracy i w 13% na skutek postępu organizacyjnego. Wartość dostarczonych w 1973 r. na rynek wyrobów nowych i zmodernizowanych stanowiła ok. 11% wszystkich towarów dostarczonych przez przemysł na zaopatrzenie rynku i przekroczyła zadania planowe o ponad 1/3. Nastąpił wzrost udziału wartości towarów, oznaczonych znakiem jakości — „Q” oraz jedynką przy równoczesnym ogólnym wzroście produkcji podlegającej oznakowaniu. Mimo to udział ten należy ocenić jako w dalszym ciągu niski, zwłaszcza że odsetek wyrobów ocenionych negatywnie jest nadal duży i wynosi około 16% w stosunku do liczby wyrobów zgłoszonych. Lepsze natomiast niż zakładał plan uzyskaliśmy wyniki w zakresie obniżenia poziomu kosztów własnych, w tym również kosztów materiałowych.</u>
+ <u xml:id="u-41.16" who="#MieczyslawMoczar">Obywatele Posłowie! Osiągnięcia w sferze produkcji materialnej przyczyniły się do wzrostu wytworzonego dochodu narodowego, który był wyższy o ponad 11% niż w roku poprzednim wobec przewidzianych planem — około 8%. Dochód narodowy do podziału — głównie dzięki intensyfikacji obrotów handlu zagranicznego — wzrósł prawie o 16% w stosunku do około 10% przewidzianych planem. Przeciętna płaca realna wzrosła o 10,8%, przy założonym w planie wzroście o 6,6%, a realne dochody ludności rolniczej, w części przeznaczonej na konsumpcję i inwestycje nieprodukcyjne, zwiększyły się o 8,5%.</u>
+ <u xml:id="u-41.17" who="#MieczyslawMoczar">Przyspieszeniu tempa poprawy warunków socjalno-bytowych społeczeństwa towarzyszyło lepsze zaopatrzenie rynku w towary produkcji krajowej i z importu. Wartość dostaw towarów na zaopatrzenie rynku wzrosła o prawie 12% i była o 3% wyższa niż planowano. W strukturze dostaw zarysowały się korzystne zmiany polegające na zwiększeniu się udziału artykułów nieżywnościowych. Umacniała się ogólna równowaga rynkowa, chociaż występowały braki w podaży niektórych artykułów spożywczych i wyrobów przemysłowych. Mimo wzrostu wartości usług o 12% w porównaniu do poprzedniego roku — plan usług wykonany został tylko w 99%.</u>
+ <u xml:id="u-41.18" who="#MieczyslawMoczar">Przy zapewnieniu w zasadzie zatrudnienia dla młodzieży wstępującej w wiek produkcyjny i znacznej poprawie w dziedzinie zatrudnienia kobiet (na ok. 27 tys. zarejestrowanych w grudniu 1973 r. kobiet poszukujących pracy — liczba wolnych miejsc pracy dla kobiet wynosiła w kraju ponad 41 tys.) — przyrost zatrudnienia w gospodarce narodowej ukształtował się na poziomie o ponad 40 tys. osób poniżej założonego w planie.</u>
+ <u xml:id="u-41.19" who="#MieczyslawMoczar">W wyniku podjętych przez Rząd działań, początkowe tendencje ze strony zakładów pracy do nadmiernego zwiększania zatrudnienia zostały zahamowane, co doprowadziło w rezultacie do poprawy w kształtowaniu się relacji pomiędzy wzrostem wydajności pracy i zatrudnienia oraz poprawy struktury kwalifikacyjnej pracowników zakładów pracy.</u>
+ <u xml:id="u-41.20" who="#MieczyslawMoczar">Realizacja socjalnej polityki partii zapewniła dalszy postęp w poprawie warunków bytowych ludności. Zreformowano system i rozszerzono zakres świadczeń socjalno-bytowych na rzecz pracowników i ich rodzin. Wprowadzono nowe zasady tworzenia i podziału zakładowego funduszu nagród oraz socjalnego i mieszkaniowego.</u>
+ <u xml:id="u-41.21" who="#MieczyslawMoczar">Nakłady inwestycyjne na rozbudowę i modernizację sieci handlowej były o 4,5 mld zł wyższe niż planowano. Wydatkowano 9,2 mld zł ponad ustalenia planu na inwestycje w sferze konsumpcji społecznej, w tym głównie w gospodarce komunalnej i mieszkaniowej oraz na ochronę zdrowia, opiekę społeczną i kulturę fizyczną. Przy przekroczeniu ogólnych zadań planowych w budownictwie mieszkaniowym w niektórych województwach zadania w tej dziedzinie nie zostały jednak w pełni wykonane. Podobnie w rozwoju bazy materialnej służby zdrowia istniały nadal trudności ze względu na częste opóźnienia w realizacji inwestycji i remontach obiektów.</u>
+ <u xml:id="u-41.22" who="#MieczyslawMoczar">Wydatki bieżące budżetu państwa na cele socjalno-kulturalne były o ponad 16% większe niż w 1972 r.</u>
+ <u xml:id="u-41.23" who="#MieczyslawMoczar">W dziedzinie oświaty, w wyniku zapoczątkowania reformy szkolnictwa, nastąpiły korzystne zmiany w organizacji kształcenia i wychowania. Podnosi się poziom nauczania w szkołach wiejskich, do czego przyczyniły się niewątpliwie gminne szkoły zbiorcze. Uzyskano również pewien postęp w upowszechnianiu kultury.</u>
+ <u xml:id="u-41.24" who="#MieczyslawMoczar">Wysoki Sejmie! Ogólne korzystne wyniki gospodarcze, osiągnięte w 1973 r., znalazły wyraz w wykonaniu budżetu państwa. Dochody budżetu państwa wyniosły w 1973 r. 489,7 mld zł i były o 5,9% wyższe od założeń ustawy budżetowej po zmianach. Wydatki budżetu państwa zrealizowane zostały w wysokości 482,2 mld zł, tj. w 98,7%. Nadwyżka dochodów nad wydatkami, planowana w ustawie budżetowej w wysokości 0,8 mld zł, wyniosła 7,5 mld zł. Główne źródło ponadplanowych dochodów budżetu państwa z gospodarki uspołecznionej stanowiło przekroczenie planu sprzedaży produkcji i usług oraz obniżka kosztów własnych. Realizacja zadań finansowych przebiegała w 1973 r. w warunkach dalszego doskonalenia systemu ekonomiczno-finansowego i rozszerzenia zasięgu jego działań. Uległa równocześnie poprawie dyscyplina budżetowa.</u>
+ <u xml:id="u-41.25" who="#MieczyslawMoczar">Pragnę jeszcze raz podkreślić, że rezultaty roku 1973 były pomyślne. Osiągnięte to zostało pracą robotników, rolników i inteligencji, aktywną działalnością Rządu — jako naczelnego wykonawczego i zarządzającego organu władzy państwowej oraz podległych mu jednostek administracji państwowej i gospodarczej. Nie znaczy to, że wyczerpaliśmy wszystkie rezerwy tkwiące w gospodarce, w inicjatywie i postawie ludzi pracy, w systemie kierowania i zarządzania. Dorobek ostatnich 3 lat w tym znaczny dorobek roku 1973 pozwolił I Krajowej Konferencji PZPR skorygować w górę zadania społeczno-gospodarczego rozwoju kraju na lata 1974 i 1975, to jest dwa ostatnie lata aktualnego planu 5-letniego.</u>
+ <u xml:id="u-41.26" who="#MieczyslawMoczar">W oparciu o uchwały XII Plenum Komitetu Centralnego — Rząd PRL przedstawił w styczniu br. program realizacji postanowień I Konferencji, który Sejm aprobował, a którego treścią jest dalsza poprawa materialnych warunków ludzi pracy. Mówił tu dziś o tym tow. Premier Piotr Jaroszewicz.</u>
+ <u xml:id="u-41.27" who="#MieczyslawMoczar">Najwyższa Izba Kontroli — na podstawie wyników kontroli oraz oceny wykonania zadań rzeczowych i finansowych — stwierdza, że działalność Rządu w 1973 r. była zgodna z uchwałą o planie społeczno-gospodarczego rozwoju kraju i ustawą o budżecie państwa oraz że węzłowe zadania społeczno-ekonomiczne, wynikające z uchwał VI Zjazdu partii, zostały wykonane pomyślnie i w wielu dziedzinach poważnie przekroczone.</u>
+ <u xml:id="u-41.28" who="#MieczyslawMoczar">W związku z powyższym mam zaszczyt w imieniu Najwyższej Izby Kontroli przedłożyć Wysokiemu Sejmowi wniosek o udzielenie Rządowi absolutorium za jego należytą pracę w roku 1973.</u>
+ <u xml:id="u-41.29" who="#MieczyslawMoczar">Również jako obywatel doznaję dużej satysfakcji z osiągnięć swego kraju w minionych 30 latach, a wśród nich z uzyskanych wyników w 1973 roku. Osiągnięcia te są ewidentne i każdy Polak ma prawo z tego powodu do uzasadnionej dumy. Dziękuję bardzo.</u>
+ <u xml:id="u-41.30" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-42">
+ <u xml:id="u-42.0" who="#Marszalek">Głos ma sprawozdawca Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów poseł Teresa Morawiec.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-43">
+ <u xml:id="u-43.0" who="#PoselMorawiecTeresa">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Mam zaszczyt przedstawić Wysokiej Izbie z upoważnienia Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów uwagi do rządowych sprawozdań z wykonania planu społeczno-gospodarczego rozwoju kraju oraz budżetu państwa za okres od 1 stycznia do 31 grudnia 1973 r. jak również ustosunkować się do wniosku Najwyższej Izby Kontroli w sprawie udzielenia Rządowi absolutorium za ten okres.</u>
+ <u xml:id="u-43.1" who="#PoselMorawiecTeresa">Przedłożone Sejmowi przez Rząd i Najwyższą Izbę Kontroli materiały były w ostatnim okresie przedmiotem wszechstronnej analizy i rozważań z udziałem przedstawicieli zainteresowanych resortów na posiedzeniach wszystkich komisji sejmowych. W trakcie obrad komisji posłowie jednomyślnie stwierdzali, że rok 1973 charakteryzował się dalszym dynamicznym rozwojem wszystkich dziedzin działalności społeczno-gospodarczej. Dominowały w nim pozytywne tendencje rozwojowe, nastąpił dalszy wzrost efektywności gospodarowania, kontynuowano proces doskonalenia kierowania i zarządzania państwem i gospodarką.</u>
+ <u xml:id="u-43.2" who="#PoselMorawiecTeresa">Dzięki wzrostowi aktywności społecznej i produkcyjnej ludzi pracy, rok ubiegły zakończono dobrymi rezultatami — wszystkie podstawowe zadania planu społeczno-gospodarczego rozwoju kraju, uchwalonego przez Sejm w dniu 15 grudnia 1972 r., zostały przekroczone.</u>
+ <u xml:id="u-43.3" who="#PoselMorawiecTeresa">Działalność Rządu w tym okresie charakteryzowała się dużą operatywnością — co stworzyło warunki do bieżącego sterowania procesami gospodarczymi w dostosowaniu do sytuacji zewnętrznej i wewnętrznej i sprzyjało konsekwentnej realizacji wytyczonego na VI Zjeździe partii i przyjętego przez cały naród jako platforma wyborcza w wyborach do Sejmu obecnej kadencji — programu przyspieszenia tempa poprawy warunków materialnych i bytowych ludności, jak również uzyskaniu wysokiej dynamiki rozwoju oraz lepszemu wykorzystaniu inicjatyw społecznych.</u>
+ <u xml:id="u-43.4" who="#PoselMorawiecTeresa">Rok sprawozdawczy był okresem niezwykle wysokiego tempa wzrostu gospodarczego. Sprzedaż produkcji przemysłowej wzrosła o 12% przy założonym w planie wzroście o 9,7%. Nastąpiło dalsze unowocześnienie struktury przemysłu. Wzrastał systematycznie udział produkcji przemysłów: elektromaszynowego i chemicznego, jako głównych nośników postępu naukowo-technicznego w całej gospodarce narodowej. Rok ubiegły był także trzecim rokiem, w którym nie osłabiając tempa wzrostu produkcji środków wytwarzania, zwiększano dynamikę produkcji artykułów rynkowych.</u>
+ <u xml:id="u-43.5" who="#PoselMorawiecTeresa">Pomyślne wyniki uzyskano w rolnictwie — produkcja globalna wzrosła tu o 7,8% wobec przyjętego w planie wzrostu o 2,1%; umocnione zostały korzystne tendencje w rozwoju hodowli, nastąpiła dalsza poprawa w organizacji skupu produktów rolnych, uzyskano znaczny postęp w zapewnieniu rolnictwu dostaw odpowiednich środków produkcji, jakkolwiek potrzeby w tym zakresie są nadal duże, co wymaga podjęcia odpowiednich działań. Stąd też zagadnienie to powinno być nadal przedmiotem stałej uwagi Rządu — co postuluje m.in. Komisja Rolnictwa i Przemysłu Spożywczego.</u>
+ <u xml:id="u-43.6" who="#PoselMorawiecTeresa">Wykonano pomyślnie zadania w zakresie przyspieszenia tempa poprawy warunków materialno-bytowych społeczeństwa:</u>
+ <u xml:id="u-43.7" who="#PoselMorawiecTeresa">— osiągnięto wzrost przeciętnej płacy realnej o 10,8% przy założonym w planie wzroście o 6,6%;</u>
+ <u xml:id="u-43.8" who="#PoselMorawiecTeresa">— nastąpił dalszy wzrost dochodów realnych ludności wiejskiej oraz dalsza poprawa zakresu i poziomu świadczeń socjalnych, jak również warunków pracy, wypoczynku i opieki zdrowotnej.</u>
+ <u xml:id="u-43.9" who="#PoselMorawiecTeresa">Spożycie z dochodów osobistych ludności wzrosło o 11,1%. Było to najwyższe tempo wzrostu spożycia, jakie uzyskano w okresie ubiegłego 10-lecia.</u>
+ <u xml:id="u-43.10" who="#PoselMorawiecTeresa">W warunkach znacznego wzrostu dochodów pieniężnych ludności utrzymana została globalna równowaga pieniężno-rynkowa, a na wielu odcinkach uległo dalszej poprawie zaopatrzenie ludności. Stały wzrost zamożności społeczeństwa zwiększył liczbę rodzin o średnich i wyższych dochodach, co powodowało wzrost popytu na żywność oraz kształtowanie się nowych potrzeb ilościowych i jakościowych. Ten wzrost potrzeb był m.in. przyczyną wystąpienia w roku ubiegłym, pomimo zwiększenia dostaw, okresowych zakłóceń w pełnym pokryciu zapotrzebowania ludności na niektóre towary. W szczególności dotyczyło to mięsa i mebli. Wzrost dostaw mięsa o 6,1%, a spożycia w przeliczeniu na 1 mieszkańca o prawie 3 kg, nie był w stanie zrównoważyć zwiększonego popytu ludności. Problemy zaopatrzenia ludności w mięso i jego przetwory oraz zapewnienia dostaw większej ilości mebli, były przedmiotem szczególnej uwagi Rządu. W ciągu ubiegłego roku nastąpił dalszy wzrost udziału artykułów przemysłowych w strukturze konsumpcji, znacznie urozmaicony został asortyment dostaw towarów przemysłu spożywczego. Zadanie dalszego zwiększenia produkcji na rynek przemysłowych artykułów konsumpcyjnych, a szczególnie wyrobów nowych, modnych, o wyższych walorach estetycznych i użytkowych, nabiera szczególnego znaczenia w świetle uchwalonego przez XII Plenum KC partii i zatwierdzonego przez Sejm dodatkowego programu płacowo-socjalnego. W warunkach wysokiego wzrostu przychodów pieniężnych ludności i denaturalizacji spożycia ludności wiejskiej, istnieje pilna potrzeba zwiększenia roli handlu zarówno w zakresie oddziaływania na przemysł, jak i prowadzenia badań rynkowych oraz kształtowania spożycia. Odpowiednie wnioski w tej sprawie sformułowała Komisja Handlu Wewnętrznego. W całokształcie programu wzrostu stopy życiowej rosnącego znaczenia nabierają usługi dla ludności, którym w ubiegłym roku nadano rangę równą produkcji materialnej. Sprzyjało to dalszemu rozwojowi tej sfery działalności. Tym niemniej jednak istnieje potrzeba — jak to stwierdziła Komisja Drobnej Wytwórczości, Spółdzielczości Pracy i Rzemiosła, stworzenia dalszych zarówno materialnych i technicznych, jak też organizacyjnych warunków do przyspieszenia rozwoju tej dziedziny gospodarki narodowej.</u>
+ <u xml:id="u-43.11" who="#PoselMorawiecTeresa">Bieżące wydatki budżetu państwa na cele socjalno-kulturalne wzrosły o 16,1% w porównaniu z rokiem 1972. Dalszej poprawie uległy warunki pracy, bhp oraz wypoczynku. Znacznie, bo o 39,3% wzrosły łączne nakłady na ochronę środowiska, jakkolwiek potrzeby w tej dziedzinie są nadal znaczne, co wymaga zwrócenia odpowiedniej uwagi na ten odcinek działalności.</u>
+ <u xml:id="u-43.12" who="#PoselMorawiecTeresa">Przedmiotem troski wielu komisji sejmowych, m.in. Pracy i Spraw Socjalnych, Zdrowia i Kultury Fizycznej, Handlu Wewnętrznego oraz Górnictwa, Energetyki i Chemii było zagadnienie lepszego wykorzystania środków na poprawę warunków socjalno-bytowych załóg pracowniczych oraz bardziej sprawnej realizacji nowych oraz modernizacji istniejących obiektów wczasowych i rekreacyjnych. Wyrażano również opinię o pilnej potrzebie przyspieszenia budowy domów pomocy społecznej oraz intensywniejszego podjęcia działań ułatwiających kobietom pracującym prowadzenie gospodarstwa domowego.</u>
+ <u xml:id="u-43.13" who="#PoselMorawiecTeresa">Bardzo ważnym wydarzeniem dla przyszłości kraju było podjęcie w roku ubiegłym przez Sejm uchwały o systemie edukacji narodowej, a w konsekwencji zapoczątkowanie realizacji reformy systemu oświaty i wychowania. W roku 1973 kontynuowano prace nad przebudową sieci szkół wiejskich, zmniejszając wydatnie liczbę szkół z niepełną obsadą kadrową.</u>
+ <u xml:id="u-43.14" who="#PoselMorawiecTeresa">Oceniając wykonanie zadań 1973 r. Komisja Oświaty i Wychowania zwróciła uwagę na potrzebę terminowej realizacji inwestycji szkolnych oraz dalszego rozwoju kształcenia rolniczego.</u>
+ <u xml:id="u-43.15" who="#PoselMorawiecTeresa">Generalnie — pomyślnie wykonano planowe zadania w budownictwie mieszkaniowym.</u>
+ <u xml:id="u-43.16" who="#PoselMorawiecTeresa">Komisje Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów oraz Budownictwa i Gospodarki Komunalnej — dokonując oceny stopnia realizacji zadań wynikających z uchwały Sejmu w sprawie perspektywicznego programu mieszkaniowego — wskazywały na konieczność stworzenia prawidłowych warunków dla jego dalszego wzrostu m.in. przez:</u>
+ <u xml:id="u-43.17" who="#PoselMorawiecTeresa">— przyspieszenie przygotowania terenów pod budownictwo mieszkaniowe, — zwiększenie potencjału przedsiębiorstw inżynieryjnych oraz dostaw materiałowych, — zastosowanie w szerszym zakresie uprzemysłowionych technologii i metod budownictwa towarzyszącego w nowych osiedlach, w celu zapewnienia warunków do równoległej jego realizacji z budownictwem mieszkaniowym.</u>
+ <u xml:id="u-43.18" who="#PoselMorawiecTeresa">W stosunku do szybkiego tempa wzrostu gospodarczego niedostateczny okazał się dotychczasowy rozwój transportu. W tych warunkach, obok ponadplanowych decyzji inwestycyjnych, niezbędne było podejmowanie przez Rząd operatywnych decyzji, mających na celu lepsze zbilansowanie potrzeb przewozowych z możliwościami. Ważnym zagadnieniem stało się bardziej racjonalne kształtowanie przewozów, zbliżenie powiązań kooperacyjnych oraz zwiększenie mechanizacji prac przeładunkowych. Odpowiednią opinię w tej sprawie wyraziła Komisja Komunikacji i Łączności.</u>
+ <u xml:id="u-43.19" who="#PoselMorawiecTeresa">Rok 1973 był kolejnym rokiem znacznego wysiłku inwestycyjnego. W gospodarce narodowej przekazano do eksploatacji obiekty o łącznej wartości kosztorysowej w wysokości 194 mld zł, co oznacza wzrost o blisko 16% w stosunku do roku poprzedniego. Znaczne środki przeznaczono na uzupełnienie i unowocześnienie wyposażenia technicznego budownictwa. Pozytywnym zjawiskiem było wcześniejsze oddawanie do eksploatacji wielu inwestycji o kluczowym znaczeniu dla gospodarki narodowej oraz uzyskanie dalszego postępu w skracaniu cykli inwestycyjnych. Stałej uwagi — zdaniem posłów z wielu komisji sejmowych — wymaga zagadnienie właściwego przygotowania inwestycji do realizacji. Dotyczy to zwłaszcza konieczności przeprowadzania wszechstronnej analizy celowości inwestowania, optymalnego lokalizowania inwestycji, pełnego i terminowego przygotowania dokumentacyjnego oraz synchronizacji dostaw maszyn i urządzeń z postępem robót budowlano-montażowych. Należy dążyć do realizowania i przekazywania do eksploatacji inwestycji kompleksowo, tzn. łącznie z obiektami pomocniczymi, zaplecza socjalnego oraz, ochrony środowiska.</u>
+ <u xml:id="u-43.20" who="#PoselMorawiecTeresa">Jednym z istotnych zadań roku 1973 było zapewnienie zatrudnienia młodzieży wchodzącej w wiek produkcyjny. Zadanie to zostało wykonane pomyślnie. Liczba absolwentów poszukujących pracy była w roku ubiegłym, w warunkach największego przyrostu siły roboczej, dwukrotnie niższa w stosunku do roku 1972. Oceny dotychczasowych wyników w zakresie polityki zatrudnienia oraz, gospodarki kadrami kwalifikowanymi — dokonała Komisja Pracy i Spraw Socjalnych wspólnie z Komisją Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów. Uznano, że w roku ubiegłym nastąpił dalszy postęp w zakresie racjonalnego gospodarowania kadrami. Rezerwy w tym zakresie są jednak nadal duże, co stwarza potrzebę zwrócenia uwagi na takie zagadnienia, jak: właściwy dobór kadr na wszystkich szczeblach zarządzania, odpowiadający stawianym zadaniom produkcyjnym i organizacyjnym, dalszy wzrost kwalifikacji pracowniczych, maksymalne ograniczanie straty czasu pracy w procesie produkcji oraz zwiększenie czasu pracy maszyn i urządzeń.</u>
+ <u xml:id="u-43.21" who="#PoselMorawiecTeresa">Rok ubiegły był również okresem znacznego przyspieszenia wzrostu wydajności pracy. W przemyśle wzrosła ona o 8,5%, w budownictwie o 11,9%, przekraczając tym samym o 2,8 pkt. założenia planu. Jest to sumaryczny efekt postępu technicznego, lepszej organizacji pracy oraz racjonalizacji zatrudnienia.</u>
+ <u xml:id="u-43.22" who="#PoselMorawiecTeresa">Istotną zachętą do zwiększania wydajności pracy było systematyczne doskonalenie systemów płacowych oraz decyzje o regulacji płac dalszych grup zawodowych.</u>
+ <u xml:id="u-43.23" who="#PoselMorawiecTeresa">Rok 1973 był okresem intensyfikacji obrotów towarowych z zagranicą. Wyraziło się to w znacznym przyspieszeniu tempa eksportu, którego wzrost osiągnął 17,8% i znacznie wyprzedził dynamikę produkcji.</u>
+ <u xml:id="u-43.24" who="#PoselMorawiecTeresa">Komplikację sytuacji w handlu zagranicznym wywołały zjawiska związane z kryzysem energetycznym i falą spekulacji w rozwiniętych krajach kapitalistycznych. W tych warunkach tym wyraźniej uwidoczniły się zalety wszechstronnych i stale rosnących powiązań naszej gospodarki z krajami RWPG, a przede wszystkim ze Związkiem Radzieckim. Rynki państw socjalistycznych stanowiły naturalny i najważniejszy kierunek aktywizacji naszych obrotów towarowych i usługowych, które realizowane były w warunkach stabilizacji wzajemnych dostaw surowców, półfabrykatów i innych komponentów do produkcji. Dalszego doskonalenia wymaga wg opinii Komisji Handlu Zagranicznego, istniejący w kraju system sterowania handlem zagranicznym, jak również mechanizm jego funkcjonowania. W szczególności należy dążyć do przystosowania organizacji i metod działania przedsiębiorstw handlu zagranicznego do potrzeb elastycznego działania na rynkach zagranicznych w warunkach zmian strukturalnych, koniunkturalnych oraz walutowych. Znaczniejszy wpływ na wyniki produkcji eksportowej powinna wywierać działalność zaplecza naukowo-badawczego, a także placówek wzornictwa.</u>
+ <u xml:id="u-43.25" who="#PoselMorawiecTeresa">Obywatelu Marszałku! Obywatele Posłowie! Rok 1973 jako Rok Nauki Polskiej był dalszym etapem przyspieszającym nasz udział w światowej rewolucji naukowo-technicznej. Uzyskano dalszy postęp w rozwoju nauki i techniki oraz w zwiększeniu wpływu działalności naukowo-badawczej na rozwój życia gospodarczego kraju. Dokonano dalszej rozbudowy bazy materialnej nauki polskiej, zwiększono stopień wykorzystania szkół wyższych do realizacji zadań w dziedzinie nauki. Podjęte zostały również działania zabezpieczające rozwój krajowej twórczości technicznej oraz przyspieszenie wdrażania wynalazków do produkcji. Nauka powinna jednak jeszcze w większym stopniu dostarczać dynamicznie rozwijającej się gospodarce nowych opracowań technicznych, ekonomicznych i organizacyjnych. Istotną sprawą jest właściwe programowanie i planowanie działalności naukowej i badawczo-rozwojowej oraz odpowiednia jej synchronizacja z perspektywicznymi planarni społeczno-gospodarczego rozwoju kraju.</u>
+ <u xml:id="u-43.26" who="#PoselMorawiecTeresa">Coraz większą rolę w rozwoju i unowocześnianiu gospodarki narodowej odgrywa właściwa polityka licencyjna. Oceniając pozytywnie dotychczasowe poczynania Rządu, Komisje Handlu Zagranicznego oraz Nauki i Postępu Technicznego stwierdziły, że istnieje potrzeba:</u>
+ <u xml:id="u-43.27" who="#PoselMorawiecTeresa">— podjęcia skutecznych wysiłków w kierunku zapewnienia lepszej koordynacji działalności licencyjnej, uwzględniającej programy rozwoju poszczególnych gałęzi gospodarki narodowej, — dokonywania bardziej wnikliwej analizy ekonomicznej importu i eksportu licencyjnego, — zwiększenia wysiłków dla pełniejszego i szybszego wykorzystania zakupionych licencji.</u>
+ <u xml:id="u-43.28" who="#PoselMorawiecTeresa">Osiągnięto dalszy postęp w racjonalizacji gospodarki materiałowej, jakkolwiek nie wykorzystano jeszcze wszystkich możliwości i rezerwy w tym zakresie są nadal duże. Na problem ten wskazywała m.in. Komisja Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów. W świetle stałego wzrostu cen surowców i materiałów zagadnienie oszczędnej gospodarki materiałowo-surowcowej nabiera szczególnego znaczenia. Istnieje pilna potrzeba wydatnego usprawnienia gospodarki materiałami w każdym przedsiębiorstwie, obniżenia ich zużycia oraz zapewnienia ciągłości produkcji przy niższych zapasach.</u>
+ <u xml:id="u-43.29" who="#PoselMorawiecTeresa">W ubiegłym roku zanotowano dalszą poprawę w zakresie zagospodarowania nowo oddanych do użytku obiektów produkcyjnych. Systematycznie skracane są dyrektywne oraz rzeczywiste, przeciętne okresy osiągania projektowanych zdolności produkcyjnych, co pozwala na uzyskiwanie większych efektów gospodarczych ze zrealizowanych inwestycji. Problem pełnego i szybkiego zagospodarowania i wykorzystania projektowanych zdolności produkcyjnych wymaga jednak dalszej nieustannej uwagi i odpowiednich działań. Posłowie z wielu komisji sejmowych zwracali uwagę m.in. na potrzebę odpowiedniego zabezpieczenia surowcowego i kooperacyjnego nowo uruchamianych produkcji przez właściwe skoordynowanie realizacji inwestycji współzależnych. Potrzebne jest również kompleksowe rozwiązanie problemu szkolenia załóg dla nowych zakładów oraz kontynuowanie działań na rzecz dalszego zwiększenia produktywności majątku trwałego.</u>
+ <u xml:id="u-43.30" who="#PoselMorawiecTeresa">Równolegle z unowocześnianiem techniki, technologii i ekonomiki oraz poprawy jakości produkcji podjęte zostały działania w zakresie unowocześnienia metod planowania i zarządzania. Zwiększono strategiczną rolę planowania centralnego oraz podjęto liczne przedsięwzięcia, mające na celu wzrost elastyczności kierowania. Przez wdrażanie w jednostkach inicjujących nowych metod planowania i zarządzania, zapoczątkowane zostały istotne zmiany w funkcjonowaniu gospodarki, mające na celu stworzenie kompleksowych warunków do zwiększenia efektywności gospodarowania oraz dynamicznego postępu w socjalistycznych przedsiębiorstwach.</u>
+ <u xml:id="u-43.31" who="#PoselMorawiecTeresa">W 1973 r. nastąpił dalszy dynamiczny i bardziej harmonijny rozwój poszczególnych regionów kraju, dostosowany do konkretnych warunków i możliwości poszczególnych województw oraz potrzeb ogólnokrajowych. Realizowano też pomyślnie założenia planu, mające na celu zmniejszanie nieuzasadnionych dysproporcji w rozwoju poszczególnych terenów. Znalazło to wyraz szczególnie w polityce inwestowania, zatrudnienia oraz rozwoju i aktywizacji produkcji.</u>
+ <u xml:id="u-43.32" who="#PoselMorawiecTeresa">Realizacja planu społeczno-gospodarczego rozwoju kraju w roku ubiegłym przebiegała w warunkach utrzymania równowagi finansowo-pieniężnej. Planowane dochody budżetowe zostały przekroczone o 5,9% w stosunku do ustawy budżetowej po zmianach, natomiast wydatki zrealizowane zostały w 98,1%. Mówił już o tym obywatel Prezes NIK. Główne źródło ponadplanowych dochodów budżetu państwa stanowiły: przekroczenie planu sprzedaży i usług, obniżka kosztów własnych oraz wyższy od planowanego zysk z eksportu. Uzyskane ponadplanowe fundusze w kwocie 7,5 mld zł wydatkowane zostały przede wszystkim na sfinansowanie rozwoju potencjału produkcyjnego, nauki oraz urządzeń socjalno-kulturalnych. Roczne zadania finansowe wykonywane były w warunkach dalszego doskonalenia systemu ekonomiczno-finansowego. Polityka finansowa wobec ludności, wykorzystując odpowiednio politykę kredytową i oszczędnościową, zmierzała do zapewnienia równowagi pieniężno-rynkowej.</u>
+ <u xml:id="u-43.33" who="#PoselMorawiecTeresa">W swoim wystąpieniu — z uwagi na ograniczony czas — scharakteryzowałam jedynie niektóre wnioski i opinie komisji sejmowych zgłoszone w toku prac nad sprawozdaniem Rządu za rok ubiegły. Wiele z nich, w formie dezyderatów, będzie przedmiotem dalszych działań — wszystkie zaś przekazane przez Komisję Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów do wykorzystania w pracy Rządu, z pewnością przyczyniać się będą do dalszego usprawnienia gospodarki narodowej.</u>
+ <u xml:id="u-43.34" who="#PoselMorawiecTeresa">Wysoki Sejmie! W roku ubiegłym w powszechnym odczuciu znalazły potwierdzenie dwie zasadnicze prawdy:</u>
+ <u xml:id="u-43.35" who="#PoselMorawiecTeresa">— po pierwsze, że zadania wzrostu stopy życiowej nie odkładamy do bliżej nieokreślonej przyszłości, lecz w miarę powstających możliwości realizujemy, znacznie wyprzedzając założenia planu;</u>
+ <u xml:id="u-43.36" who="#PoselMorawiecTeresa">— po drugie, że zwiększanego szczególnie szybko dochodu narodowego nie przejadamy, lecz dbając o coraz lepsze zaspokajanie doraźnych potrzeb, tworzymy jednocześnie długofalowe przesłanki dalszego rozwoju gospodarki i wzrostu dobrobytu. Rezultaty działalności społeczno-gospodarczej uzyskane w roku ubiegłym przewyższały nie tylko założenia planu 5-letniego, lecz także wstępne oceny, przedstawione na I Krajowej Konferencji Partyjnej. Uzyskany w roku 1973 dorobek stworzył warunki do podjęcia kolejnego dodatkowego programu społecznego, zaś decyzje XII Plenum KC PZPR, zaakceptowane przez Sejm, umocniły i upowszechniły zainteresowanie wszystkich ludzi pracy postępem w efektywności gospodarowania.</u>
+ <u xml:id="u-43.37" who="#PoselMorawiecTeresa">Dowodem społecznego poparcia dla polityki partii i Rządu były realizowane na szeroką skalę zobowiązania i czyny społeczne oraz uzyskany w przemyśle i budownictwie wyższy niż planowano wzrost wydajności pracy.</u>
+ <u xml:id="u-43.38" who="#PoselMorawiecTeresa">Generalnie stwierdzić należy, że zarówno ocena poprzednich dwu lat, jak też bilans roku 1973 dają podstawę do satysfakcji, że dokonania, będące rezultatem VII i VIII Plenum Komitetu Centralnego partii oraz uchwała jej VI Zjazdu, zespoliły całe społeczeństwo w twórczej i ofiarnej pracy na rzecz dalszego wzrostu stopy życiowej, dynamicznego rozwoju gospodarki i umocnienia naszego socjalistycznego państwa, które znajduje się w przededniu jubileuszu swego 30-lecia.</u>
+ <u xml:id="u-43.39" who="#PoselMorawiecTeresa">Zgodnie z wnioskami komisji sejmowych, z upoważnienia Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów zwracam się do Wysokiego Sejmu o podjęcie następującej uchwały zawartej w druku sejmowym nr 165:</u>
+ <u xml:id="u-43.40" who="#PoselMorawiecTeresa">1. Sejm PRL zatwierdza sprawozdanie Rządu z wykonania planu społeczno-gospodarczego rozwoju kraju w roku 1973.</u>
+ <u xml:id="u-43.41" who="#PoselMorawiecTeresa">2. Sejm PRL zatwierdza sprawozdanie Rządu z wykonania budżetu państwa za okres od 1 stycznia do 31 grudnia 1973 r.</u>
+ <u xml:id="u-43.42" who="#PoselMorawiecTeresa">3. Sejm PRL — zgodnie z wnioskiem Najwyższej Izby Kontroli — udziela Rządowi absolutorium za okres od 1 stycznia do 31 grudnia 1973 r.</u>
+ <u xml:id="u-43.43" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-44">
+ <u xml:id="u-44.0" who="#Marszalek">Dziękuję. Otwieram dyskusję. Głos ma poseł Leon Jańczak.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-45">
+ <u xml:id="u-45.0" who="#PoselJanczakLeon">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! W imieniu Klubu Poselskiego Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego zgłaszam poparcie dla wniosku Najwyższej Izby Kontroli w sprawie absolutorium dla Rządu za 1973 r.</u>
+ <u xml:id="u-45.1" who="#PoselJanczakLeon">Konsekwentne realizowanie przez Rząd programu nakreślonego przez VI Zjazd Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej przyniosło w efekcie bardzo pozytywne rezultaty rozwoju gospodarczego kraju w 1973 r. Posłanka Morawiec, referując stanowisko Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów, przytoczyła już podstawowe liczby. Z tego miejsca pragnę wskazać na niektóre tylko zagadnienia.</u>
+ <u xml:id="u-45.2" who="#PoselJanczakLeon">Polityka dynamicznego rozwoju gospodarczego i równoczesnego wydatnego poprawiania warunków materialnego bytu mas pracujących, określona w uchwałach VI Zjazdu PZPR, przyjęta została za własną przez całe społeczeństwo. Wyzwoliła ona nastrój aktywności produkcyjnej i poparcie.</u>
+ <u xml:id="u-45.3" who="#PoselJanczakLeon">Również VI Kongres ZSL poparł w pełni wytyczoną linię działania. Oceniając 1973 r. możemy stwierdzić, że polityka ta realizowana skutecznie przez Rząd sprawdziła się w życiu.</u>
+ <u xml:id="u-45.4" who="#PoselJanczakLeon">Wskaźniki 1973 r. w porównaniu z 1972 rokiem:</u>
+ <u xml:id="u-45.5" who="#PoselJanczakLeon">— wzrost produkcji przemysłowej o 11,3%, — wzrost nakładów inwestycyjnych o 23,2%, — wzrost przychodów pieniężnych ludności o 12,9% mają tym większą wymowę, że nie są wyjątkowe dla jednego tylko roku, ale charakteryzują cały okres po 1970 r. Te podstawowe cele polityki gospodarczej państwa socjalistycznego nie tylko się nie wykluczają, nie muszą być realizowane po kolei, ale wzajemnie się uzupełniają i warunkują. Ludzie pracy rozumieją taką politykę i popierają ją tym wydatniej własną pracą, gdy wiedzą, że zaspokajanie potrzeb społeczeństwa to podstawowa inspiracja układania planów społeczno-gospodarczych.</u>
+ <u xml:id="u-45.6" who="#PoselJanczakLeon">Klub Poselski ZSL ze szczególnym uznaniem dla Rządu pragnie podkreślić postęp, jaki został już dokonany i tempo, z jakim nadrabiane są zaniedbania w rozbudowie naszego przemysłu rolno-spożywczego. Wyroby przemysłu rolno-spożywczego zajmują coraz więcej miejsca w masie nabywanych przez ludność towarów żywnościowych — przy czym ukazuje się wiele nowych produktów, szczególnie branży owocowo-warzywniczej, ułatwiających pracę handlu i gospodarstw domowych. Nowoczesny przemysł rolno-spożywczy spełnia ważną rolę zarówno w kształtowaniu strukturowych przemian spożycia żywności — co jest pożądane i witane z zadowoleniem przez konsumentów, jak również w racjonalizacji produkcji rolniczej. Dlatego też ze wszech miar uzasadnione są zwiększone w tym pięcioleciu 2,5-krotnie, w porównaniu z poprzednim planem 5-letnim, nakłady na budowę i rozbudowę zakładów przetwórstwa rolniczego.</u>
+ <u xml:id="u-45.7" who="#PoselJanczakLeon">Wysokie tempo inwestycji w 1973 r., jak i w poprzednich 2 latach świadczy o dynamicznym rozwoju naszych organizacji i instytucji gospodarczych, dążących do zastosowania światowych osiągnięć postępu naukowo-technicznego w celu zapewnienia nowoczesnego poziomu gospodarki. Na poparcie zasługuje w pełni polityka Rządu w zakresie inwestycji. Pragniemy tylko zwrócić uwagę Rządu, iż wysokie przekraczanie założonych w planie zadań inwestycyjnych powoduje przesunięcia w strukturze międzygałęziowej i inwestycji, co odbija się niekorzystnie na wykonawstwie obiektów mniejszych i małych, ale niezbędnych. Specjalnej uwagi wymagają inwestycje służby zdrowia i oświaty. Jeśli chodzi o te ostatnie, to są one nieodzowne dla terminowej realizacji reformy szkolnictwa, gdyż obejmują bardzo często budowę lub adaptację budynków gminnych szkół zbiorczych.</u>
+ <u xml:id="u-45.8" who="#PoselJanczakLeon">Jako niezwykle pozytywny fakt odnotowujemy szybkie tempo wzrostu obrotów handlu zagranicznego. Gospodarka polska, mając mocne oparcie w powiązaniach gospodarczych w ramach RWPG, okazała się zdolna do szerokiego na korzystnych warunkach uczestnictwa w wymianie z krajami kapitalistycznymi — bez nadmiernego ryzyka ponoszenia strat na skutek gwałtownych zmian cen i załamania się kursów walut państw kapitalistycznych. Działalność Rządu w sferze międzynarodowych stosunków gospodarczych uzupełnia korzystnie inicjatywy polityczne, takie np., jak wizyta I Sekretarza KC PZPR tow. Edwarda Gierka w Belgii i Premiera Jaroszewicza w Szwecji, i umacnia pozycje Polski Ludowej na arenie międzynarodowej.</u>
+ <u xml:id="u-45.9" who="#PoselJanczakLeon">Wysoki Sejmie! Organy władzy państwowej i całe społeczeństwo dobrze rozumie, że stabilność w polityce dynamicznego rozwoju gospodarczego i poprawienia warunków materialnych ludności uwarunkowana jest systematycznym wzrostem produkcji rolniczej.</u>
+ <u xml:id="u-45.10" who="#PoselJanczakLeon">Rok 1973 był rokiem wysokich plonów i zbiorów podstawowych upraw. Utrzymywała się pomyślna tendencja w produkcji zwierzęcej. W 1973 r. stan pogłowia trzody był wyższy o 14%, a bydła o 6,5% niż w 1972 r. Skup żywca w przeliczeniu na wagę mięsa był wyższy o 13,3%, a mleka o 11,7%. Jeśli dziś pytamy o źródła tego niezwykłego przecież postępu w produkcji rolnej ostatnich 3 lat, to stwierdzić musimy, że nie decydowały o tym warunki klimatyczne, chociaż są one ciągle w tej sferze bardzo istotne. Zapewnienie przez Rząd ekonomicznej opłacalności produkcji rolnictwa przez prawidłową politykę cen między wsią a miastem, odejście w praktyce zarządzania od nadmiernej i uciążliwej reglamentacji, czego symbolem stało się zniesienie obowiązkowych dostaw, faktyczna pomoc klasy robotniczej dla rolnictwa, co wyraża się dostawami nowoczesnych środków produkcji pochodzenia przemysłowego — to wszystko stworzyło na wsi klimat społeczny, pobudzający do inicjatywy i aktywności gospodarczej. W wynikach produkcyjnych rolnictwa, które tu mierzymy liczbami, przejawia się obywatelskie i patriotyczne nastawienie chłopów do spraw Polski Ludowej.</u>
+ <u xml:id="u-45.11" who="#PoselJanczakLeon">Skuteczność polityki przyspieszania wzrostu produkcji rolnej na przestrzeni ostatnich 3 lat skłania do poszukiwania środków utrwalania korzystnych tendencji, zwłaszcza, że zdajemy sobie sprawę, iż ze względu na wysokie tempo dochodów nie wszystkie potrzeby rynku są zaspokojone. Przy aktualnym poziomie obsady inwentarza produkcyjnego i produkcji gospodarstw chłopskich, zagadnienie mechanizacji nabiera znaczenia szczególnego, nie tylko ze względu na potrzebę mechanizacji prac, ale ze względu na całą organizację wielu gospodarstw i racjonalną gospodarkę zasobami paszowymi. Dość powiedzieć, że w latach 1971 — 1973 obsada bydła zwiększyła się o 1 mln sztuk, obsada trzody chlewnej — o ponad 5 mln sztuk, natomiast rozwój budownictwa inwentarskiego zdecydowanie nie zaspokaja potrzeb — głównie z powodu braków materiałowych. Wygospodarowanie dodatkowych pomieszczeń dla inwentarza produkcyjnego, racjonalne wykorzystywanie areału paszowego — to bardzo ważne zadania mechanizacji, zastępowania żywej siły pociągowej przez siłę mechaniczną. Równie ważna jest potrzeba skracania okresu robót i ulżenia w pracy rolnikom. Przy niekorzystnej u nas strukturze agrarnej mechanizacja musi się odbywać przez odpowiednie kojarzenie indywidualnego i zespołowego nabywania i wykorzystywania maszyn. Przywiązujemy dlatego tak dużą wagę do prawidłowego przebiegu zmian strukturalnych w kółkach rolniczych i do tworzenia gminnych spółdzielni mających przejąć główne funkcje organizatora zespołowej mechanizacji. Jesteśmy dopiero w trakcie tych zmian organizacyjnych i wszyscy zaangażowani w te sprawy tym skuteczniej będą działać im lepiej zrozumiane zostaną główne cele tych zmian. Cele te bardzo przystępnie określił I Sekretarz KC PZPR tow. Gierek na krajowej naradzie aktywu społeczno-gospodarczego. Pozwólcie, że zacytuję: — „specjalizacja produkcji rolnej rodzić będzie nowe potrzeby i możliwości. Część tych spraw może być rozwiązywana w skali wsi i kółka rolniczego, a wiele z nich łatwiej i taniej rozwiązywać można dopiero w skali gromady. Przykładem tych ostatnich mogą być chociażby usługi remontowo-naprawcze wszelkiego sprzętu technicznego, usługi budowlane wraz z montażem wodociągów indywidualnych i inne. Wydają się słuszne inicjatywy, aby kółka w nowej jednostce administracyjnej powołały do życia spółdzielnie osób prawnych, których zadaniem byłoby rozwiązywanie wymienionych, a także innych problemów, które tego wymagają. Nowa organizacja powinna sprzyjać wzmożeniu działalności gospodarczej i usługowej kółek rolniczych”. Ścisłe przestrzeganie cytowanego zalecenia I Sekretarza KC PZPR jest nieodzowne dla przeprowadzenia zmian w funkcjonowaniu społecznej bazy technicznej gospodarki chłopskiej, zgodnie z zasadą dalszego rozwoju samorządu wiejskiego, a zarazem usprawnienia systemu zarządzania. Zainicjowane już przez Rząd prace nad przyspieszeniem rozwoju przemysłu maszyn rolniczych, a przez to przyspieszenie rekonstrukcji technicznej rolnictwa, odpowiadają wielostronnym potrzebom gospodarki żywnościowej i spotykają się z gorącym przyjęciem przez rolników.</u>
+ <u xml:id="u-45.12" who="#PoselJanczakLeon">Klub Poselski ZSL uważa za doniosłą sprawę wzbogacenie środków realizacji programu rolnego przez włączenie doń stopniowego rozwiązywania problemów socjalnych wsi. Inicjatywy i poczynania Rządu w tym zakresie cieszą się uznaniem całej społeczności wiejskiej.</u>
+ <u xml:id="u-45.13" who="#PoselJanczakLeon">Wysoki Sejmie! W roku 1973 w warunkach dużej aktywności politycznej i gospodarczej — Rząd przeprowadził z inicjatywy Komitetu Centralnego PZPR i przy współudziale stronnictw sojuszniczych ZSL i SD — w oparciu o ustawę sejmową, szereg doniosłych reform społeczno-politycznych, w tym wielką reorganizację systemu władzy terenowej. O wielu zagadnieniach związanych z tym doskonaleniem instytucji naszego ustroju była mowa w wystąpieniu zarówno Premiera Jaroszewicza, jak i w dyskusji nad ustawą Kodeks pracy. Zadokumentowana wielokrotnie troska Premiera Jaroszewicza i całego Rządu o sprawnie działającą i kompetentną administrację — jest najbardziej słuszna, godna poparcia, gdyż tylko taka administracja może właściwie spełniać swoje zadania w naszym rozwijającym się społeczeństwie, składającym się z ludzi coraz wyżej wykształconych.</u>
+ <u xml:id="u-45.14" who="#PoselJanczakLeon">Klub Poselski ZSL uważa, że nowy system funkcjonowania rad stwarza warunki rozwijania i umacniania socjalistycznej demokracji w naszym kraju. Fakt, że przewodniczącymi prezydiów rad narodowych na wszystkich szczeblach — zostali pierwsi sekretarze odpowiednich komitetów PZPR, że w składzie prezydiów rad zasiadają przedstawiciele ZSL i SD, a obok nich działacze bezpartyjni, sprzyja ściślejszemu zespoleniu i tak pożądanej koordynacji sfer działalności politycznej, państwowej i szeroko rozumianej aktywności społecznej różnych środowisk. Taki układ funkcjonowania instytucji władzy i organizacji społeczno-politycznych sprzyja również umacnianiu kierowniczej roli PZPR — co jest uznaną w naszym społeczeństwie zasadą budowania i umacniania ustroju socjalistycznego.</u>
+ <u xml:id="u-45.15" who="#PoselJanczakLeon">Klub Poselski ZSL pragnie podkreślić wyjątkową wagę tych zmian dla ciągłego doskonalenia funkcjonowania instytucji przedstawicielskich naszego ustroju. Wśród 135 500 radnych rad narodowych wszystkich szczebli wybranych w wyborach 9 grudnia 1973 r. znajdują się komuniści, ludowcy, członkowie SD, działacze bezpartyjni, ludzie mający wielkie doświadczenie wspólnej pracy dla socjalistycznej Polski w obecnym 30-leciu. Stanowią oni nieocenione integrujące ogniwo więzi organów władzy i wszystkich ludzi pracy.</u>
+ <u xml:id="u-45.16" who="#PoselJanczakLeon">Rozwiązując prawidłowo stojące przed krajem zadania w 1973 roku, Rząd przyczynił się do umocnienia jedności całego narodu wokół władzy ludowej i programu socjalistycznego rozwoju Polski.</u>
+ <u xml:id="u-45.17" who="#PoselJanczakLeon">Posłowie Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego głosować będą za udzieleniem Rządowi absolutorium za 1973 r. i za przyjęciem uchwały przedstawionej przez sprawozdawcę Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów.</u>
+ <u xml:id="u-45.18" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-46">
+ <u xml:id="u-46.0" who="#Marszalek">Zarządzam 20-minutową przerwę.</u>
+ <u xml:id="u-46.1" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu od godz. 16 min. 50 do godz. 17 min. 15)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-47">
+ <u xml:id="u-47.0" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Wznawiam posiedzenie. Głos ma poseł Zenon Komender.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-48">
+ <u xml:id="u-48.0" who="#PoselKomenderZenon">Obywatelu Marszałku! Wysoka Izbo! Nasza debata nad wykonaniem zadań społeczno-gospodarczych w roku 1973 odbywa się w przededniu obchodów 30-lecia Polski Ludowej. Stąd też okazja do spojrzenia na dorobek tego roku w szerszym historycznym kontekście. Na tle ogólnie pozytywnego dorobku trzydziestolecia ostatnie trzy i pół roku wyróżnia się szczególnie jako okres przyspieszonego wzrostu gospodarczego, z którym się wiąże znaczny postęp socjalno-bytowy. Skala i wszechstronność tych dokonań upoważniają do podkreślenia ich wyjątkowości w porównaniu z innymi okresami trzydziestolecia. Przy czym właśnie rok 1973 był rokiem utrwalenia i pogłębienia tych korzystnych tendencji rozwojowych, które zapoczątkowane zostały w naszym państwie w roku 1971.</u>
+ <u xml:id="u-48.1" who="#PoselKomenderZenon">Jednym z niezwykle istotnych kierunków działania kierownictwa w ostatnich latach było tworzenie takich warunków, w których płaca staje się podstawowym czynnikiem ekonomicznym i społecznym, stymulującym rzetelny stosunek do powierzonych zadań i rozwijającym osobiste zainteresowanie materialne każdego pracownika wynikami jego pracy. W tym celu zwiększono przede wszystkim udział płacy zasadniczej w wynagrodzeniu całkowitym. Płaca staje się zatem decydującym instrumentem podziału ogólnospołecznego dorobku według ilości i jakości wykonywanej pracy i stanowić zaczyna ważny bodziec dla wzrostu kwalifikacji. Usprawniono równocześnie cały system zachęt materialnych zarówno dla robotników, jak i pracowników umysłowych przez skuteczniejsze bezpośrednie powiązanie premii z wynikami gospodarczymi poszczególnych ogniw produkcyjnych i całych przedsiębiorstw.</u>
+ <u xml:id="u-48.2" who="#PoselKomenderZenon">W roku 1973, w wyniku stosowania nowych zasad w polityce płacowej, 43% całego przyrostu osobowego funduszu płac przeznaczone zostało na opłacenie wzrostu wydajności pracy, awanse i przeszeregowania.</u>
+ <u xml:id="u-48.3" who="#PoselKomenderZenon">W ramach zmian systemowych uelastycznione zostały metody gospodarowania funduszem płac przez pozostawienie w gestii przedsiębiorstw decyzji w sprawie sposobów wykorzystania funduszu płac i doboru kryteriów premiowania, z dostosowaniem ich do zadań przedsiębiorstwa i warunków techniczno-organizacyjnych. Wyeliminowano przy tym wiele czynników hamujących słuszne inicjatywy załóg, zmierzające do poprawy efektywności gospodarowania, oraz tak ustawiono mechanizmy ekonomiczno-finansowe, aby wszelkie oszczędności kosztów i każda poprawa wydajności miała bezpośrednie odbicie na płacach tych, którzy te efekty wypracowują. Tak było dotychczas przede wszystkim w jednostkach inicjujących, gdzie wdrażano nowy system ekonomiczno-finansowy. W systemie tym zaniechano tradycyjnej metody limitowania płac i wprowadzono na jej miejsce zasadę parametrycznego wyliczenia funduszu płac, uzależniając jego wielkość od wyników produkcyjnych i finansowych, a przede wszystkim od wzrostu wydajności pracy i osiąganego zysku. Niezbędne rozszerzanie stosowania tych zasad w dalszych przedsiębiorstwach na pewno przyczyniać się będzie do podnoszenia ogólnej efektywności gospodarowania i równocześnie wpłynie na dalsze systematyczne podnoszenie zarobków dobrze pracujących.</u>
+ <u xml:id="u-48.4" who="#PoselKomenderZenon">Ważnym zadaniem pozytywnie rozwiązanym w roku 1973 było zapewnienie miejsc pracy ok. 400 tysiącom absolwentów szkół ponadpodstawowych. Odpowiednie, w pełni efektywne zatrudnienie tak poważnej liczby młodzieży, posiadającej w znacznej większości dobre przygotowanie zawodowe, stwarza ogromną szansę dla zdynamizowania rozwoju kraju. Jest to tym ważniejsze, że gospodarka nasza odczuwać zaczyna znaczne niedobory w zatrudnieniu.</u>
+ <u xml:id="u-48.5" who="#PoselKomenderZenon">Wysoka Izbo! Rok 1973 był drugim z kolei rokiem o bardzo wysokiej dynamice inwestowania. O skali tego wzrostu najlepiej świadczy zestawienie wielkości nakładów przypadających na 1 mieszkańca w ostatnich latach. I tak w 1970 r. była to kwota — 7 001 zł, w 1971 r. — 7 477 zł, w 1972 r. — 9 177 zł, a w roku 1973 — 11 203 zł nakładów inwestycyjnych na 1 mieszkańca — w cenach roku 1971.</u>
+ <u xml:id="u-48.6" who="#PoselKomenderZenon">Zdajemy sobie sprawę z tego, że dynamiczna polityka inwestycyjna ma wręcz kluczowe znaczenie dla przyspieszenia i modernizowania całego procesu rozwoju społeczno-gospodarczego. Inwestycje bowiem są podstawowym sposobem tworzenia, rozbudowy i modernizacji technicznego potencjału wytwórczego, który jest niezbędnym warunkiem wzrostu produkcji materialnej, funkcjonowania usług technicznych i społecznych, a w efekcie wzrostu dochodu narodowego. Inwestycje są głównym sposobem wdrażania do praktyki zdobyczy nauki i techniki. Inwestycje są motorem ogólnej koniunktury produkcyjnej, a to przez wzrost popytu na materiały, instalacje i urządzenia technologiczne; powodują one również wzrost popytu konsumpcyjnego jako wynik wzrostu zatrudnienia i dochodów ludności pracującej w sferze przygotowania i realizacji inwestycji, w przemysłach wytwarzających dobra inwestycyjne oraz w eksploatacji nowo zbudowanych zakładów.</u>
+ <u xml:id="u-48.7" who="#PoselKomenderZenon">Inwestycje z zakresu infrastruktury społecznej tworzą podstawę poprawy materialnych i socjalno-bytowych warunków życia ludności, a to przez budownictwo mieszkaniowe, komunalne i socjalne, przez budowę obiektów i urządzeń ochrony zdrowia — rekreacyjnych i turystycznych. Przez inwestycje można rozbudowywać i unowocześniać podstawową bazę dla rozwoju oświaty, nauki, kultury i sztuki. Inwestycje są wreszcie jednym z najważniejszych czynników rozwoju i wyrównania poziomu społeczno-gospodarczego poszczególnych regionów kraju.</u>
+ <u xml:id="u-48.8" who="#PoselKomenderZenon">Dotychczasowa wysoka dynamika inwestycji nie oznacza, iż można w sposób nieograniczony zwiększać ich udział w dochodzie narodowym. Decydującym czynnikiem przy podejmowaniu decyzji inwestycyjnych powinien być rachunek ekonomiczny i określony interes społeczny. Te względy muszą decydować o wyborze programów inwestycyjnych oraz o sposobie i czasie ich realizacji. Przy czym sprawą niezwykle ważną staje się przestrzenne rozmieszczenie dużych zamierzeń inwestycyjnych, które zwykle przesądzają o całym ciągu dalszego rozwoju regionu. Realizacja tych inwestycji nie może hamować czy wręcz uniemożliwiać normalnego toku pracy w istniejących jednostkach gospodarczych, czy też realizację małych zadań inwestycyjnych, które często mają ważne znaczenie społeczne dla określonych regionów i branż. Stąd w każdym programie inwestycyjnym niezbędne jest zachowanie odpowiedniej elastyczności oraz rezerw umożliwiających przyspieszenie inwestycji kontynuowanych oraz podejmowanie i realizację różnego typu inwestycji nowych, koniecznych nie tylko dla zdynamizowania wzrostu gospodarczego, ale i załatwienia palących potrzeb społecznych.</u>
+ <u xml:id="u-48.9" who="#PoselKomenderZenon">Wysoka Izbo! Ważną rolę w przyspieszaniu tempa wzrostu gospodarczego spełnia u nas ostatnio nowa polityka finansowa państwa, która pozwala nie tylko na mobilizację środków niezbędnych do wykonania planowanych zadań społecznych i gospodarczych, ale umożliwia również podejmowanie rozległych zadań ponadplanowych.</u>
+ <u xml:id="u-48.10" who="#PoselKomenderZenon">Jednym z elementów równowagi finansowej państwa są zasoby pieniężne ludności. Wiadomo, że podstawowym założeniem naszej polityki społeczno-gospodarczej jest utrzymywanie wysokiego wzrostu przychodów pieniężnych ludności zarówno z tytułu płac i świadczeń socjalnych, jak i dochodów indywidualnych rolników ze sprzedaży produktów rolnych. W tej sytuacji pozytywnym zjawiskiem jest systematyczny wzrost wkładów oszczędnościowych ludności. Warto przy tym zwrócić uwagę na rosnący „wskaźnik tworzenia zasobów” oznaczający przyrost zasobów pieniężnych w złotych za każde 100 zł przychodów netto. Otóż wynosił on w 1970 r. 2,44 zł; w 1971 r. — 4,97 zł; w 1972 r. — 6,69 zł i w 1973 r. osiągnął poziom 8,24 zł. Można generalnie stwierdzić, że przyrost zasobów pieniężnych ludności odegrał w 1973 r. istotną rolę w utrzymaniu równowagi pieniężno-rynkowej. Przeważającą część przyrostu swych zasobów pieniężnych ludność ulokowała w PKO i w bankach spółdzielczych. Świadczy to o ugruntowaniu się skłonności do lokowania oszczędności w instytucjach bankowych i jest widomym przejawem rosnącego zaufania społecznego do tych instytucji.</u>
+ <u xml:id="u-48.11" who="#PoselKomenderZenon">Trzeba jednak podkreślić, że jeszcze w zbyt małym stopniu rozwinięte jest u nas oszczędzanie celowe, które na pewno by wzrosło, jeżeli zostałoby w większym stopniu powiązane z całym systemem kredytowo-ratalnym, w którym istniałyby możliwości szerszego zaspokojenia popytu na różnego rodzaju towary i usługi, szczególnie w zakresie wyposażenia i remontów mieszkań, motoryzacji, turystyki i wypoczynku.</u>
+ <u xml:id="u-48.12" who="#PoselKomenderZenon">Na marginesie niezwykle bogatej i trudnej problematyki zaopatrzenia rynku i równowagi pieniężno-rynkowej chciałbym zwrócić uwagę na niepokojący społecznie fakt ogromnego wzrostu w 1973 r. dostaw na zaopatrzenie rynku napojów alkoholowych, których wartość osiągnęła poziom 66 534 mln zł wobec 55 901 mln zł w 1972 r., co oznacza wzrost o 19%.</u>
+ <u xml:id="u-48.13" who="#PoselKomenderZenon">Wysoki Sejmie! Sukcesy społeczno-gospodarcze, jakie osiągnął nasz naród w 1973 r., wiążą się w pełni z aktywną polityką zagraniczną, której zasadniczym nurtem było stałe pogłębianie i dynamizowanie sojuszu ze Związkiem Radzieckim i pozostałymi krajami socjalistycznymi oraz szerokie działanie na rzecz rozwoju pokojowej współpracy ze wszystkimi państwami, szczególnie z krajami europejskimi.</u>
+ <u xml:id="u-48.14" who="#PoselKomenderZenon">Katolicy w Polsce z satysfakcją i nadzieją obserwowali nasilone w tym czasie bezpośrednie kontakty przedstawicieli Rządu polskiego ze Stolicą Apostolską, w toku których stwierdzony został historyczny wkład ludzi wierzących w budownictwo socjalizmu w Polsce, realizowanego pod kierownictwem komunistów. Dokonania ostatnich lat są również efektem tego uczestnictwa, a także najlepszym dowodem tego, że tak nośne społecznie i z taką mocą rzucone przez Edwarda Gierka na początku 1971 r. hasło: — „Stać nas na więcej” — znalazło pokrycie w polskiej rzeczywistości. Są one też realną przesłanką, uprawniającą nas dziś do powiedzenia, że stać nas na jeszcze więcej — i to zarówno w sferze społeczno-gospodarczej, jak i w dziedzinie zaufania do świadomości narodowej, w rozwoju socjalizmu i patriotycznego ruchu umysłowego na płaszczyźnie ideowo-politycznej, ale pod jednym warunkiem, że słowa te adresować będziemy do siebie, do naszego patriotyzmu, do poczucia naszej współodpowiedzialności za los państwa i narodu.</u>
+ <u xml:id="u-48.15" who="#PoselKomenderZenon">Wysoka Izbo! Przedstawione Sejmowi sprawozdanie Rządu z wykonania zadań wynikających z planu i budżetu na rok 1973, jak i uwagi Najwyższej Izby Kontroli oraz posła sprawozdawcy pozwalają na stwierdzenie, że był to rok wielkiego wysiłku, ale i dużych osiągnięć całego naszego społeczeństwa, naszego kierownictwa partii i państwa. W tym przeświadczeniu Koło Poselskie — „Pax”, w którego imieniu mam zaszczyt przemawiać, będzie głosowało za udzieleniem Rządowi absolutorium za rok 1973.</u>
+ <u xml:id="u-48.16" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-49">
+ <u xml:id="u-49.0" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Udzielam głosu posłowi Tadeuszowi Bochenkowi.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-50">
+ <u xml:id="u-50.0" who="#PoselBochenekTadeusz">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Polska naszych dni jest krajem spełniających się oczekiwań całego narodu. Przeobrażeniom ustrojowym, podnoszeniu na wyższy poziom życia społecznego i materialnego bytu społeczeństwa służyła praca w ciągu minionych lat i temu daje świadectwo dorobek sumowany w roku jubileuszowym.</u>
+ <u xml:id="u-50.1" who="#PoselBochenekTadeusz">Przedmiotem dzisiejszej debaty sejmowej są wyniki realizacji planu społeczno-gospodarczego w 1973 r., a więc w połowie obecnej pięciolatki. Nie można jednak w tych rozważaniach pominąć okoliczności, że w polu widzenia mamy znacznie już zaawansowany plan roku bieżącego, ambitnego roku 30-lecia Polski Ludowej, a także przygotowujemy się do zadań na rok następny, zamykający zwiększony program całego planu 5-letniego. Sprzyja temu wiele realnych już dokonań, ocenianych w dniu wczorajszym przez Plenum Komitetu Centralnego partii. Wywodzą się one również z wyników 1973 r. Wyniki te są, jak to stwierdziła w imieniu Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów posłanka Morawiec — generalnie pomyślne. Podstawowe zadania planu zostały wykonane, a w wielu dziedzinach nawet przekroczone. Klub Poselski Stronnictwa Demokratycznego, w którego imieniu przemawiam, podziela całkowicie tę opinię.</u>
+ <u xml:id="u-50.2" who="#PoselBochenekTadeusz">W sprzyjającej atmosferze politycznej, właściwe połączenie postępu ekonomicznego ze wzrostem dobrobytu ludności — przyczyniło się do osiągnięcia tak wielu korzystnych rezultatów, że przesądzają one już dzisiaj o dobrych wynikach całego pięciolecia. Utwierdziło się przekonanie, że osiągnięta dynamika rozwoju kraju jest dalszym stabilnym czynnikiem, pogłębiającym efektywność socjalistycznego budownictwa. Ugruntowuje to atmosferę zaufania społeczeństwa do poczynań Rządu, realizującego wytyczne partii. Nie byłoby jednak słuszne, gdybyśmy poprzestając na tych stwierdzeniach — nie poddali bardziej szczegółowej analizie niektórych niepokojących zjawisk w realizacji planu w 1973 r. Dają one o sobie znać i w roku bieżącym.</u>
+ <u xml:id="u-50.3" who="#PoselBochenekTadeusz">W ślad więc za stanowiskiem wyrażającym wysoką ocenę ogólną, pragnę przedstawić Wysokiej Izbie niektóre problemy interesujące Klub Poselski Stronnictwa Demokratycznego, a warunkujące dalszy jeszcze bardziej harmonijny rozwój kraju.</u>
+ <u xml:id="u-50.4" who="#PoselBochenekTadeusz">Z jednej strony — szybki wzrost stopy życiowej wyzwala aktywność społeczną, ta zaś z kolei przyspiesza dalszy rozwój gospodarczy, kształtuje przyszłościowy model społeczeństwa wysoko rozwiniętego. Obserwujemy między innymi stały wzrost zapotrzebowania na usługi, zwiększa się ich rola społeczna i gospodarcza. Jako punkt graniczny przyjmuje się powszechnie osiągnięcie w usługach około 50% ogółu zatrudnienia. Ten próg nie został jeszcze u nas przekroczony, a nawet i wśród najbardziej rozwiniętych krajów. Brakuje nam jeszcze wiele zarówno w zakresie poziomu, jak i kultury usług.</u>
+ <u xml:id="u-50.5" who="#PoselBochenekTadeusz">Z drugiej strony osiągnęliśmy już przecież wysoki poziom sił wytwórczych, następuje unowocześnianie gospodarki — powstają więc nie tylko warunki, ale i konieczność zwiększenia udziału sfery usług w narodowych planach gospodarczych.</u>
+ <u xml:id="u-50.6" who="#PoselBochenekTadeusz">Na temat potrzeby szybszego rozwoju sfery usług zostało w sposób jednoznaczny wyrażone stanowisko kierownictwa politycznego i administracyjnego. Z satysfakcją możemy odnotować, że szansa ta została doceniona.</u>
+ <u xml:id="u-50.7" who="#PoselBochenekTadeusz">W zestawieniu z 1972 rokiem wartość usług dla ludności świadczonych przez wszystkie jednostki gospodarki uspołecznionej wykazała wzrost o 12,5%, aczkolwiek zadania podwyższonego planu zrealizowano w wysokości 99% na skutek niewykonania w pełni zadań dodatkowych. Jeden procent niewykonania, to pozornie rzecz drobna, ale w wartości bezwzględnej stanowi to bez mała 1 miliard zł, który nie wpłynął na rynek usługowy.</u>
+ <u xml:id="u-50.8" who="#PoselBochenekTadeusz">Plan 1973 r. w zakresie usług dla ludności — zrealizowało rzemiosło dodatkowymi zadaniami o wartości 700 mln zł. W porównaniu z wynikami uzyskanymi w 1972 r. wartość usług wykonanych przez rzemiosło wzrosła o 11,8%, usług dla ludności — o 14,4%, dla gospodarki uspołecznionej — o 7,7%. Jest to znaczna dynamika, jednak zbyt mała w stosunku do potrzeb. Pozytywnie ocenić należy wyraźną poprawę w granicach 30 i więcej procent, jaką osiągnięto w takich usługach, jak naprawa i konserwacja samochodów, meblarstwo, tapicerstwo, stolarstwo, kowalstwo i ślusarstwo — co odpowiada coraz bardziej powszechnemu zamówieniu wobec rozwoju motoryzacji, zasiedlania nowych mieszkań, rosnących potrzeb zmechanizowanego rolnictwa.</u>
+ <u xml:id="u-50.9" who="#PoselBochenekTadeusz">Popytowi zaczyna więc w coraz większym stopniu odpowiadać podaż. Postęp ten jest jednak jeszcze dość daleki od pełnej gwarancji wykonania w tej dziedzinie planu 5-letniego. W stosunku do założeń — nadal niedostateczny jest rozwój usług remontowo-budowlanych, motoryzacyjnych i pralniczych, które przeważnie wykonywane są przez jednostki drobnej wytwórczości.</u>
+ <u xml:id="u-50.10" who="#PoselBochenekTadeusz">Wartość usług remontowo-budowlanych stanowi — jak stwierdza to w swych uwagach Najwyższa Izba Kontroli — zaledwie 47,2% wartości zakładanej do osiągnięcia w 1975 r., a usług motoryzacyjnych i pralniczych odpowiednio 50,8% i 60%.</u>
+ <u xml:id="u-50.11" who="#PoselBochenekTadeusz">Na dalszy rozwój usług nie pozostaje bez wpływu generalna sytuacja drobnej wytwórczości, która w usługach bytowych dla ludności spełnia rolę dominującą. Jeśli bowiem wedle ogólnej oceny w dynamice rozwoju zajęła ona trzecie miejsce po przemyśle lekkim i rolno-spożywczym — to oznacza, że dość głęboko sięgnięto do własnych rezerw. Dalszy postęp wymaga stosunkowo szybkiego doinwestowania, bowiem przy aktualnym stanie wyposażenia technicznego zakładów, a także zaopatrzenia w niezbędne materiały i surowce, niełatwe będzie nadążanie za rosnącymi potrzebami. Trudno jest podważać słuszność publikowanego ostatnio stwierdzenia, że drobna wytwórczość musi nie tylko nadążać za ogólną dynamiką rozwoju gospodarki, ale w niektórych dziedzinach nawet ją wyprzedzać. Nieodzowna jest przy tym świadomość, że nie wszystkie rezerwy drobnej wytwórczości są dostatecznie wykorzystywane. Ważnym zadaniem jest więc zapewnienie jej warunków rozwojowych w postaci odpowiednich dźwigni techniczno-ekonomicznych oraz poprawy warunków socjalnych.</u>
+ <u xml:id="u-50.12" who="#PoselBochenekTadeusz">Następna sprawa, na której pragnę zatrzymać uwagę obywateli posłów, to usługi ogólnospołeczne. Wykazują one znaczny rozwój przy znakomicie zwiększonych wydatkach z budżetu państwa na cele socjalne. Tak oceniali to posłowie w szczegółowej debacie w Komisjach Zdrowia i Kultury Fizycznej, Oświaty i Wychowania, Pracy i Spraw Socjalnych. Wykazywali oni postęp w ochronie zdrowia, szkolnictwie, opiece nad dzieckiem, upowszechnianiu kultury, organizacji wypoczynku i turystyki, aczkolwiek też nie bez pewnego niepokoju, zwłaszcza gdy chodzi o realizację niektórych przewidzianych w planie inwestycji.</u>
+ <u xml:id="u-50.13" who="#PoselBochenekTadeusz">Wykonanie inwestycji służby zdrowia było lepsze aniżeli w roku 1972. Baza tego resortu wydatnie się wzbogaciła. Liczba łóżek szpitalnych wzrosła o 2,6%, ale faktem też jest, że do pełnego wykonania zadań 1973 roku zabrakło 2 700 łóżek. Jeśli zważymy, że wiele miejsc w szpitalach zajmują chorzy przewlekle, to musi np. zwracać uwagę wykonanie jedynie w 42,6% planu budowy domów opieki społecznej. Nie wszystkie one miały być przeznaczone dla chroników, ale na miejsca te oczekuje ponadto dalszych 12 tysięcy osób, wymagających opieki w zorganizowanych warunkach. W domach tych wprawdzie nastąpiło zwiększenie miejsc o 2,9%, ale faktyczny przyrost w roku 1973 był jednakże niższy od planowanego. Mówię o tym dlatego, że ogromny wysiłek państwa w zakresie świadczeń socjalnych, zasiłków, podwyższanych konsekwentnie rent i emerytur, obejmowania nimi coraz to dalszych grup społeczeństwa — poprawia wyraźnie ich byt materialny. Nie zawsze jednak eliminuje to konieczność pomocy wyspecjalizowanych służb ochrony zdrowia i opieki społecznej, przy bazie wciąż jeszcze niewystarczającej.</u>
+ <u xml:id="u-50.14" who="#PoselBochenekTadeusz">I wreszcie sprawa ostatnia. Mówiąc o potrzebach ochrony zdrowia czy opieki społecznej, wkroczyliśmy w inwestycje planu terenowego, gdyż w większości przypadków — tam właśnie są one ulokowane.</u>
+ <u xml:id="u-50.15" who="#PoselBochenekTadeusz">Należą się słowa najwyższego uznania dla załóg za wyniki realizacji wielu kluczowych, priorytetowych zadań inwestycyjnego programu. Równocześnie, sprawozdanie rządowe mówi o oddawaniu niektórych obiektów bez pełnego zakresu rzeczowego czy też bez zakończenia inwestycji towarzyszących oraz że w budownictwie mieszkaniowym, przy przekroczeniu ogólnych zadań planu, w kilku województwach nie zostały one w pełni zrealizowane.</u>
+ <u xml:id="u-50.16" who="#PoselBochenekTadeusz">Pochodzę wprawdzie z Rzeszowskiego, które wykonało z nadwyżką program uspołecznionego budownictwa mieszkaniowego, są jednak tereny, które znalazły się w mniej korzystnej sytuacji.</u>
+ <u xml:id="u-50.17" who="#PoselBochenekTadeusz">Przy uchwalaniu planu w grudniu 1972 r. mówiliśmy, że najistotniejszymi jego cechami są efektywność i jakość. Przewidywaliśmy, że w niektórych wskaźnikach są pewne rezerwy, ale stwierdzaliśmy też, że program inwestycyjny jest bardzo trudny, a w niektórych województwach mogą powstać szczególne trudności w trakcie jego realizacji. Trudności te wystąpiły rzeczywiście w planach terenowych przy jednoczesnym wyprzedzeniu inwestycji w planie centralnym. Wymaga to intensyfikacji inwestycji terenowych. Zjawisko to obserwujemy także w sferze usług, o czym mówiłem na wstępie. Niezbędna jest kooperacja drobnej wytwórczości, w tym i rzemiosła indywidualnego oraz jego spółdzielczości — co nie pozostanie bez wpływu na realizację programu usług w granicach potrzeb. Wymaga to bliższej analizy i takiej polityki, aby mógł być właściwie realizowany całokształt potrzeb gospodarczych i społecznych.</u>
+ <u xml:id="u-50.18" who="#PoselBochenekTadeusz">Potrzebny jest dynamiczny i bardziej jeszcze harmonijny rozwój społeczno-gospodarczy. Przed nami rysują się zadania na rok przyszły — ostatni w bieżącym pięcioleciu — a także kierunki aż po rok 1980. Ustalaniu zadań na ten okres sprzyjać powinny dotychczasowe wysokie wyniki, a także i niektóre wyniesione z dzisiejszej oceny doświadczenia.</u>
+ <u xml:id="u-50.19" who="#PoselBochenekTadeusz">Wysoki Sejmie! Wykonanie zadań planu społeczno-gospodarczego rozwoju i budżetu państwa — mimo wskazanych trudności i braków, było zgodne z uchwałą Sejmu i ustawą budżetową na rok 1973. Rząd pomyślnie realizował program przyspieszonego rozwoju kraju nakreślony na VI Zjeździe PZPR. Dlatego też Klub Poselski Stronnictwa Demokratycznego głosować będzie za przyjęciem sprawozdania oraz za wnioskiem Najwyższej Izby Kontroli o udzielenie Rządowi absolutorium. Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-50.20" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-51">
+ <u xml:id="u-51.0" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Udzielam głosu posłowi Konstantemu Łubieńskiemu.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-52">
+ <u xml:id="u-52.0" who="#PoselLubienskiKonstanty">Obywatelu Marszałku! Wysoka Izbo! Z niemałą satysfakcją zabieram głos w debacie nad oceną rozwoju naszej gospodarki w roku ubiegłym. Był to dobry rok gospodarczy, a przy tym można podkreślić, że podobna ocena znajduje podstawy już trzeci rok z kolei. W 1973 roku była bowiem kontynuowana, a może nawet wzmocniona, realizacja kierunku i programu zapoczątkowanego po 1970 roku. Program ten jak wiadomo — streszczał się w dwóch głównych celach: odczuwalnej poprawy warunków życia ludności oraz zapewnienia dynamicznego wzrostu gospodarki. Równoczesna realizacja obu tych celów, mimo ujawniających się między nimi w skali krótkiego okresu sprzeczności, była możliwa dzięki uzyskaniu bardzo wysokiego wzrostu dochodu narodowego.</u>
+ <u xml:id="u-52.1" who="#PoselLubienskiKonstanty">W roku ubiegłym, zwiększając dochód narodowy o przeszło 11%, uzyskaliśmy najwyższe tempo wzrostu dochodu narodowego wytworzonego spośród wszystkich krajów socjalistycznych.</u>
+ <u xml:id="u-52.2" who="#PoselLubienskiKonstanty">Wysoki dochód narodowy pozwolił w roku ubiegłym na uzyskanie odczuwalnego zwiększenia funduszu spożycia, jak również na niezwykle wysoki wzrost nakładów inwestycyjnych. Zwiększenie funduszu spożycia było główną formą poprawy życia ludności i wyraziło się w bardzo dużym przyroście dochodów zarówno zatrudnionych w gospodarce uspołecznionej, jak i rolników indywidualnych.</u>
+ <u xml:id="u-52.3" who="#PoselLubienskiKonstanty">Szczególnie godną podkreślenia formą zwiększenia przychodów ludności był wzrost miesięcznej przeciętnej płacy realnej, który wyniósł blisko 11%. Jest to najwyższy wskaźnik wzrostu od 1956 r. W ciągu jednego roku ubiegłego — płace realne w naszym kraju wzrosły bardziej niż w ciągu całego pięciolecia 1966 — 1970. To jedno już może być miarą osiągnięć gospodarczych w ubiegłym roku. Jeśli zaś dodamy ubiegłoroczny wzrost płac do dynamiki płac w poprzednich dwóch latach, to okaże się, że w ciągu okresu 1971 — 1973 płace realne wzrosły o 25%, a więc przekroczono blisko o połowę wzrost planowany na całe pięciolecie. Należy pamiętać, że wzrost płac realnych ma przede wszystkim aspekt społeczny, lecz stanowi również główny bodziec wzrostu wydajności pracy, czyli tej podstawowej dźwigni naszego rozwoju gospodarczego. Wysokie wskaźniki wzrostu wydajności pracy w przemyśle i budownictwie osiągnięte w roku ubiegłym, będące również rekordami w naszej historii gospodarczej — trzeba właśnie widzieć w ścisłym związku z wyższym procentem opłacania tego wzrostu oraz z ogólną poprawą klimatu społecznego.</u>
+ <u xml:id="u-52.4" who="#PoselLubienskiKonstanty">Przy wysokim wskaźniku wzrostu w zakresie spożycia dynamikę osiągniętą w roku ubiegłym w dziedzinie inwestycji można określić jako szczególnie silną. Nakłady inwestycyjne brutto w roku ubiegłym wzrosły o 25%, a ponieważ już w roku 1972 wzrost był podobny, więc w okresie tych dwóch lat osiągnięto w tej dziedzinie zwiększenie o 55%, co można określić bez przesady jako duży skok naszej gospodarki. Suma 380 mld zł, którą zainwestowano w ubiegłym roku, była większa od inwestycji w całym planie 6-letnim.</u>
+ <u xml:id="u-52.5" who="#PoselLubienskiKonstanty">Przy tak wielkiej dynamice zarówno w dziedzinie spożycia, jak i inwestycji, ogromnie trudnym zadaniem było utrzymanie równowagi gospodarczej. Wiemy z teorii ekonomii i widzimy to w praktyce wielu krajów świata, że szybki rozwój gospodarki stwarza niebezpieczeństwo poważnego naruszenia równowagi między popytem a podażą, co skutkuje w postaci zjawisk inflacyjnych.</u>
+ <u xml:id="u-52.6" who="#PoselLubienskiKonstanty">Szczególnie wielkim osiągnięciem naszej gospodarki w roku ubiegłym było utrzymanie, w zasadzie, równowagi ogólnej zarówno na rynku towarów konsumpcyjnych, jak i w sferze środków produkcji, była to wprawdzie równowaga napięta, odcinkowo nawet wyraźnie zachwiana, ale nie dopuszczono do niekontrolowanych procesów inflacyjnych. Przy zrealizowanym tempie wzrostu jest to sukces, który należy z uznaniem podkreślić.</u>
+ <u xml:id="u-52.7" who="#PoselLubienskiKonstanty">Utrzymanie równowagi i zaspokojenie popytu ze strony rynku inwestycji i handlu zagranicznego było zasługą dynamicznie rozwijającej się produkcji, zwłaszcza produkcji przemysłowej. Wzrost produkcji przemysłowej w ubiegłym roku o 12% należy również do najwyższych w historii PRL. Wyższą dynamikę przemysłu osiągnięto tylko w pierwszych latach planu 6-letniego. Na pozytywne podkreślenie zasługuje także fakt, iż ta wysoka dynamika była ukierunkowana w dużym stopniu zgodnie z potrzebami rynku: produkcja przedmiotów spożycia, czyli grupy — „B”, rosła w zbliżonym tempie jak produkcja środków wytwarzania, czyli grupy „A”. Przywiązywanie dużej wagi do gałęzi przemysłu konsumpcyjnego ma również miejsce w rozdziale środków inwestycyjnych. W ubiegłym roku najwyższe wskaźniki wzrostu inwestycji, daleko wyższe niż średnia dla całego przemysłu, wykazywały branże produkujące bezpośrednio lub pośrednio na potrzeby rynku, a więc przemysł odzieżowy, spożywczy, paszowy, włókienniczy, papierniczy. Oznacza to, iż kontynuowana jest polityka — zapoczątkowana w 1972 r. — usuwania zaniedbań inwestycyjnych, jakie narosły w tej grupie przemysłów w ciągu wielu poprzednich lat.</u>
+ <u xml:id="u-52.8" who="#PoselLubienskiKonstanty">Jednym z głównych czynników, umożliwiających uzyskanie wysokiej dynamiki gospodarczej w roku ubiegłym, był handel zagraniczny. Obroty z zagranicą wzrosły w 1973 r. o przeszło i to jest znów swoistym rekordem — takiej dynamiki w tej dziedzinie nie mieliśmy od końca lat czterdziestych. Trzeba przy tym zauważyć, że wzrost obrotów z zagranicą był dwa razy szybszy niż wzrost dochodu wytworzonego, a to oznaczą, że międzynarodowy podział pracy, z jego wszystkimi dodatnimi efektami, wnika coraz głębiej do naszej gospodarki. Osiągnięcie tak wielkich obrotów zawdzięczamy przede wszystkim stosunkom z krajami RWPG, a także stosunkom z krajami o innych niż nasz ustrojach.</u>
+ <u xml:id="u-52.9" who="#PoselLubienskiKonstanty">W obrotach handlu zagranicznego szczególnie dynamiczny okazał się import, który wzrósł prawie o 1/3. Należy z uznaniem podkreślić, że w tej dziedzinie kontynuowaliśmy zapoczątkowaną w 1972 r. politykę szerokiego korzystania z kredytów kapitałowych, udzielanych nam przez zagranicę. Dzięki temu uzyskaliśmy wyraźną nadwyżkę importu nad eksportem, co sprawiło, że dochód do podziału okazał się wyższy od dochodu wytworzonego o ok. 50 mld zł. Ta większa masa dochodu narodowego do podziału ułatwiła nam jednoczesny szybki Wzrost i spożycia, i inwestycji.</u>
+ <u xml:id="u-52.10" who="#PoselLubienskiKonstanty">Ale aktywna polityka importowa miała nie tylko takie znaczenie, iż pozwoliła nam powiększać dochód narodowy do podziału ponad nasze możliwości wytwórcze. Główne jej znaczenie polegało na tym, iż był to import nowoczesnej techniki w postaci maszyn i urządzeń, pochodzących przeważnie z rozwiniętych krajów kapitalistycznych. Import z tych krajów w 1973 r. zwiększył się, w porównaniu do poprzedniego roku, aż o 75%. Ten właśnie import stanowił wiodący składnik inwestycji przemysłowych i był istotnym czynnikiem unowocześniania bazy technicznej naszej gospodarki. Taki kierunek rozwoju naszej współpracy z zagranicą, odchodzący od dawnej polityki kosztownej samowystarczalności, zasługuje na pełne uznanie i powinien być kontynuowany w latach następnych. Równocześnie trzeba podkreślić, że operacje kredytowe były korzystne nie tylko dla nas, lecz także dla naszych partnerów, którzy znaleźli w naszym kraju atrakcyjny rynek zbytu.</u>
+ <u xml:id="u-52.11" who="#PoselLubienskiKonstanty">Ukoronowaniem sukcesów naszej gospodarki w roku ubiegłym były dobre wyniki rolnictwa. Wysokie plony zbóż i okopowych, dobre zbiory oraz rekordowe pogłowie bydła i trzody sprawiły, że rolnictwo stało się mocnym elementem naszej gospodarki i trwałą bazą dla przemysłu spożywczego, dla rynku i eksportu. W rolnictwie — jak wiadomo — ważną rolę grają warunki atmosferyczne, a więc czynnik niezależny od woli ludzkiej. Warunki te były w roku ubiegłym pomyślne, ale niemałą też zasługę dynamicznego rozwoju rolnictwa trzeba przypisać racjonalnej polityce rolnej, zapoczątkowanej w 1971 r., a polegającej przede wszystkim na stworzeniu rolnikom korzystnych warunków zbytu płodów rolnych, oraz na zaopatrzeniu ich w środki produkcji.</u>
+ <u xml:id="u-52.12" who="#PoselLubienskiKonstanty">Wysoka Izbo! W tym krótkim przeglądzie problemów gospodarczych ubiegłego roku przedstawiłem przede wszystkim zjawiska, które sprawiają, że rok 1973 możemy nazwać rokiem sukcesu gospodarczego. Należy bowiem oddać sprawiedliwość słusznej polityce gospodarczej oraz uświadomić społeczeństwu, jakie elementy i kierunki w polityce gospodarczej powinny być kontynuowane.</u>
+ <u xml:id="u-52.13" who="#PoselLubienskiKonstanty">Ale obraz naszej gospodarki w roku ubiegłym byłby niepełny, gdyby na tym poprzestać. Nie ma na świecie i nie było w historii gospodarki, w której mielibyśmy do czynienia z samymi osiągnięciami i by wszystkie problemy były i mogły być szybko i pomyślnie rozwiązywane. Tak jest również i u nas i tak było w 1973 roku. Jeśli bilans naszych osiągnięć ma być rzetelny, trzeba choćby krótko Wspomnieć również o brakach i rysujących się zagrożeniach.</u>
+ <u xml:id="u-52.14" who="#PoselLubienskiKonstanty">Nie zawsze te zjawiska wynikają z błędów. Często wynikają z warunków, na które nie mamy wpływu, a najczęściej w naszej sytuacji — z ograniczonych środków wobec ogromnych potrzeb narzucanych z jednej strony przez pozostałości z okresu zacofania, z drugiej strony — przez bardzo szybkie tempo rozwoju techniki i przemiany cywilizacyjne.</u>
+ <u xml:id="u-52.15" who="#PoselLubienskiKonstanty">Skwitowaliśmy pozytywnie wysokie tempo wzrostu inwestycji w dużej mierze dlatego, że niemała ich część oparta jest na imporcie zagranicznym. Tym niemniej, zważywszy na angażowanie również własnych środków w wyniku inwestycji zagranicznych importerów, a także z uwagi na dodatkowy wzrost dochodów ludności, kreowanych przez proces inwestycyjny, budzi się refleksja, że osiągamy w istniejących warunkach szczytową granicę możliwości inwestowania. Już trzeci rok z rzędu zwiększamy o wielkość inwestycji. W rezultacie tworzy się — moim zdaniem — zbyt szeroki front inwestycyjny, powstaje konieczność koncentracji robót w toku realizacji planu i w rezultacie pewna część zadań rzeczowych nie zostaje wykonana, co zakłóca proporcjonalność rozwoju. Niewątpliwie poprawa całego przebiegu inwestycyjnego osiągnięta w 1973 roku i osiągana w roku bieżącym sytuację łagodzi, lecz problem ciągle istnieje. Jednak z zadowoleniem stwierdzam, z pewnym uspokojeniem, na podstawie wczorajszego przemówienia obywatela Premiera na Plenum Komitetu Centralnego, że problem ten jest przez kierownictwo naszego kraju doceniany.</u>
+ <u xml:id="u-52.16" who="#PoselLubienskiKonstanty">Chyba trudno zaprzeczyć, że jednym z głównych niedomagań naszej gospodarki jest sprawa budownictwa mieszkaniowego. Mimo perspektywicznego programu, jaki w tej dziedzinie obowiązuje budownictwo mieszkaniowe, w roku ubiegłym ten dział gospodarki brał udział tylko częściowo w ogólnej dynamice. W stosunku do 1972 r. liczba wybudowanych mieszkań zwiększyła się o 8,7%, a więc grubo poniżej wzrostu dochodu narodowego. Przy czym liczby ogólnokrajowe nie oddają w pełni sytuacji, gdyż w tej dziedzinie występowały poważne opóźnienia na poszczególnych terenach. A przecież potrzeby mieszkaniowe nie tylko nie maleją, ale rosną nieledwie z każdym miesiącem. Wiadomo bowiem, że w wiek zakładania małżeństw wchodzi wyż demograficzny. W 1973 r. zawarto 315 tys. nowych małżeństw, a wybudowano 225 tys. mieszkań, a więc na każde nowe mieszkanie przypada 1,4 nowych małżeństw. Ta presja utrzyma się do końca tego dziesięciolecia. Rozwierające się nożyce potrzeb i podaży powodują, że kolejka w spółdzielniach mieszkaniowych i okres czekania na mieszkania wydłuża się. Nie można zaprzeczyć, że dokonano postępu w uprzemysłowieniu budownictwa mieszkaniowego. Świadczy o tym choćby przekazanie 11 fabryk domów. Tym niemniej jednak na dzień dzisiejszy problem budownictwa mieszkaniowego jest poważny i istnienie jego limituje, w moim pojęciu, rozwój aparatu produkcyjnego, a także chyba utrudnia i komplikuje utrzymanie równowagi rynkowej.</u>
+ <u xml:id="u-52.17" who="#PoselLubienskiKonstanty">W rejestrze braków trudno pominąć inwestycje służby zdrowia. Jest prawdą, że znacznemu zwiększeniu uległy środki na eksploatację szpitali i ośrodków zdrowia, ale nie towarzyszyło temu zaplanowanie i tak bardzo potrzebne zwiększenie bazy. Zabrakło do planu 2 700 łóżek, co stanowi równowartość 5 do 6 dużych szpitali. Również nie osiągnięto założonej w planie liczby ośrodków zdrowia na wsi. Patrząc na ten problem przez pryzmat mojego okręgu wyborczego, Podlasia, trudno nie wspomnieć o szczególnie wolnym tempie budowy szpitala w Sokołowie Podlaskim i o wyjątkowo trudnej sytuacji w powiecie węgrowskim, gdzie obecna baza, nawet jeżeli będzie nieco powiększona, w znikomym rozmiarze pokryje potrzeby tego terenu.</u>
+ <u xml:id="u-52.18" who="#PoselLubienskiKonstanty">Nie można pominąć, oczywiście, braków odcinkowych w równowadze rynkowej. Nierównowaga, a nawet powiedziałbym szczerze, ostra nierównowaga występowała między popytem a podażą mięsa i mebli. Deficyt podaży tych dwóch produktów przesłaniał ogólny pozytywny obraz sytuacji rynkowej i zmniejszał odczucie poprawy warunków życiowych ludności. Nie trzeba wyjaśniać, jak ważny to jest problem. Trzeba zdawać sobie sprawę, że przyrost dochodów ludności może odkładać się tylko w pewnych rozmiarach w zasobach pieniężnych. W miarę wzrostu zamożności, dochody są skierowane na dobra wyższego rzędu. Na obecnym etapie u nas takim dobrem w zakresie żywności jest mięso, a wśród towarów nieżywnościowych są meble. W świetle informacji uzyskanych na komisjach sejmowych, problem mebli, dotyczący zresztą nie tylko mieszkań indywidualnych, lecz również wyposażenia instytucji publicznych, jak szkoły i szpitale, zostanie poważnie złagodzony w najbliższej przyszłości. Żywię też nadzieję, że będzie rozwiązany w niedługim czasie problem mięsa, przede wszystkim na drodze wzrostu produkcji przy dalszym wzroście konsumpcji. W moim przekonaniu rezerwy produkcyjne są niemałe, ale ważne jest, aby dla ich uruchomienia istniał odpowiedni klimat, który jest w tej chwili, i skierowano dostateczne środki.</u>
+ <u xml:id="u-52.19" who="#PoselLubienskiKonstanty">Niezależnie od tych problemów, które zanotowaliśmy w roku ubiegłym, trzeba zwrócić na to uwagę, że w najbliższej przyszłości trzeba liczyć się z wystąpieniem nowych deficytów i dysproporcji, które mogą być źródłem zagrożeń. Możemy przewidywać przede wszystkim dwa takie zjawiska. Pierwszym zjawiskiem jest deficyt siły roboczej. Wiadomo, że w nadchodzących latach przyrosty siły roboczej będą mniejsze niż obecnie. Drugim zjawiskiem rodzącym potencjalne zagrożenie jest dysproporcja w dynamice wzrostu importu i eksportu. Jak wiadomo, eksport nie nadążą za importem, w szczególności w niektórych kierunkach. Jednak dynamika całej gospodarki powinna pozwolić na rozwiązanie tego problemu, którego szukać należy przede wszystkim w eliminowaniu nieracjonalnego importu i przyspieszaniu wzrostu eksportu, szczególnie produktów przemysłowych, lecz w żadnym razie nie należy szukać w ograniczeniach kredytów zagranicznych, które powinny być nadal rozwijane i w zasadzie oparte na samoobsłudze. Wyrażam przy tym pogląd, że Polska nie przekroczyła i prędko jeszcze nie przekroczy granicy zdolności w zaciąganiu kredytów zagranicznych, w szczególności biorąc pod uwagę jej dynamiczny rozwój.</u>
+ <u xml:id="u-52.20" who="#PoselLubienskiKonstanty">Odpowiedzią na istniejące trudności i problemy z naszej strony powinna być głęboka zmiana stylu gospodarowania: przejście z rozwoju ekstensywnego, który i w roku ubiegłym miał miejsce w szerokim zakresie, na rozwój intensywny, w którym wzrost dochodów będzie uzyskiwany bez jednoczesnych wysokich przyrostów inwestycji i zatrudnienia.</u>
+ <u xml:id="u-52.21" who="#PoselLubienskiKonstanty">Takie stanowisko, nie pierwszy raz reprezentowane w tej sali, wymaga kontynuowania reformy systemu zarządzania i planowania. Trzeba stwierdzić, że również i w tym zakresie rok 1973 miał osiągnięcia. W ubiegłym roku zaczęły pracować pierwsze wielkie organizacje gospodarcze, działające na nowych zasadach. Trzeba je jednak traktować jako wstępny krok na tej drodze. Reforma systemu gospodarki powinna być pogłębiona i rozszerzona na nowe dziedziny i na nowe szczeble, również ministerialne. To jest jeden z podstawowych warunków, aby stawić czoła rysującym się zagrożeniom i problemom na drodze naszego rozwoju.</u>
+ <u xml:id="u-52.22" who="#PoselLubienskiKonstanty">Podsumowując powyższy bilans wyrażam pogląd, że rok 1973 można ocenić jako rok sukcesu gospodarczego, będącego sukcesem całego narodu, lecz także polityki, która do tych osiągnięć doprowadziła.</u>
+ <u xml:id="u-52.23" who="#PoselLubienskiKonstanty">Koło Poselskie — „Znak” będzie głosowało za udzieleniem absolutorium Rządowi — realizatorowi tej polityki.</u>
+ <u xml:id="u-52.24" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-53">
+ <u xml:id="u-53.0" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Udzielam głosu posłowi Zygmuntowi Filipowiczowi.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-54">
+ <u xml:id="u-54.0" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! Przedmiot naszych rozważań stanowią dwa podstawowe dokumenty. Najwyższa Izba Kontroli przedłożyła nam wniosek w przedmiocie absolutorium dla Rządu, a Komisja Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów sprawozdanie o sprawozdaniach Rządu z wykonania planu i budżetu państwa za rok 1973.</u>
+ <u xml:id="u-54.1" who="#PoselFilipowiczZygmunt">W uwagach swoich NIK podaje m.in.:</u>
+ <u xml:id="u-54.2" who="#PoselFilipowiczZygmunt">„Program rozwoju kraju nakreślony na VI Zjeździe Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej realizowany był przez Rząd pomyślnie oraz zgodnie z uchwałą Sejmu PRL o rocznym planie społeczno-gospodarczym. Korzystne wyniki gospodarcze osiągnięto w warunkach rosnącego poparcia społeczeństwa dla polityki partii i działalności Rządu”.</u>
+ <u xml:id="u-54.3" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Poseł Teresa Morawiec, jako poseł sprawozdawca, dała Wysokiemu Sejmowi pełną analizę społeczną i ekonomiczną planu i budżetu za rok 1973. Moi przedmówcy potwierdzili już i wnikliwie dopełnili te akcenty, które w sprawozdaniu komisji stanowią nurt wiodący. Powtarzanie nie wydaje się więc konieczne.</u>
+ <u xml:id="u-54.4" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Oświadczam: Koło Posłów Chrześcijańskiego Stowarzyszenia Społecznego głosować będzie za zatwierdzeniem sprawozdań rządowych i za udzieleniem Rządowi absolutorium za rok 1973.</u>
+ <u xml:id="u-54.5" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Wysoka Izbo! Pełną aprobatę społeczną pozyskał referat Prezesa Rady Ministrów, zaprezentowany w dniu 4 lutego na krajowej naradzie aktywu partyjnego i gospodarczego, a w nim stwierdzenie, że — „W całokształcie naszego programu wzrostu stopy życiowej rosnącego znaczenia nabierają usługi dla ludności. Nadszedł czas, mówił Premier, aby raz na zawsze skończyć ze szkodliwym poglądem, według którego usługi stanowią margines działalności gospodarczej, w planie nadaliśmy tej sferze rangę równą produkcji materialnej”.</u>
+ <u xml:id="u-54.6" who="#PoselFilipowiczZygmunt">W wystąpieniu pana Premiera na XIV Plenum KC PZPR, a więc w dniu wczorajszym, scharakteryzowane zostały dalsze osiągnięcia na tle dobrych wyników pierwszych 5 miesięcy bieżącego roku. Wyniki te świadczą o utrzymującej się wysokiej dynamice wzrostu gospodarki narodowej, a również o konsekwentnej realizacji programu zwyżek i regulacji płac oraz o rozszerzaniu programu socjalnego. Dane liczbowe — i nie tylko dane liczbowe — świadczą o tym, że gospodarka nasza rozwija się szybko i prawidłowo. Na tym tle zarysowany został program dalszego działania. Przyłączam się w pełni do sformułowań zawartych w wystąpieniu pana Premiera, chciałbym jednak ustosunkować się do niektórych zagadnień.</u>
+ <u xml:id="u-54.7" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Wysoka Izba pozwoli, że uznam za jeden z najbardziej istotnych czynników i za źródło naszych dokonań, klimat politycznego i społecznego kontaktu władz politycznych ze społeczeństwem oraz pełny, racjonalny, a jednak w części emocjonalny udział szerokiej rzeszy obywateli w procesie tworzenia koncepcji rozwoju i jej realizacji. Gruntuje się bowiem przekonanie najszerszych kręgów społeczeństwa, że gospodarkę należy rozwijać szybko, a jej efekty dzielić na poprawę warunków życia ludności i modernizację gospodarki. Umacnianie klimatu zaufania i wspólnej troski o dobro kraju, o pokój, o sprawiedliwość społeczną jest koniecznością naszej pracy i naszego oddziaływania. Zaufanie i atmosfera gotowości współdziałania warunkują w dość poważnym stopniu możliwości dalszego przyspieszania społeczno-ekonomicznego rozwoju kraju. Wszyscy odczuwamy skutki procesu przyspieszania dynamiki, wszyscy mamy swój udział w korzyściach, jakie daje ono ludności.</u>
+ <u xml:id="u-54.8" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Wysoki Sejmie! Koledzy posłowie obserwują niewątpliwie w toku spotkań z wyborcami, że potrzeb nie zaspokojonych jest jeszcze wiele. W niektórych dziedzinach nadal istnieją zaniedbania, na których wyrównanie trzeba szeregu pracowitych lat. Do takich dziedzin należą sprawy budownictwa mieszkaniowego i ochrony zdrowia. Zatwierdziliśmy w tych sprawach programy wieloletnie. Przybliżają one i konkretyzują zaspokojenie tych potrzeb w okresie najbliższych 16 lat.</u>
+ <u xml:id="u-54.9" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Wysoki Sejmie! Nasz przyspieszony rozwój musi być utrzymany mimo występującego w wielu regionach świata kryzysu paliwowo-energetycznego. Poważna większość krajów odczuła bardzo mocno skutki tego kryzysu. Wystąpiły one również w naszej gospodarce, zostały jednak opanowane. Stało się to możliwe dzięki długofalowym umowom i dzięki pomocy wielkiego sojusznika i przyjaciela — Związku Radzieckiego. Samo opanowanie tych skutków nie oznacza jednak zniknięcia źródeł trudności paliwowo-energetycznych. Zdała sobie z tego sprawę ostatnia sesja RWPG. Na sesji tej uzgodniono i wytypowano do realizacji nowe, wielkie projekty, dotyczące współpracy produkcyjnej i naukowo-technicznej, jak:</u>
+ <u xml:id="u-54.10" who="#PoselFilipowiczZygmunt">1) utworzenie zjednoczonego systemu energetycznego zainteresowanych krajów członkowskich RWPG, opartego na połączonych systemach energetycznych europejskich krajów członkowskich i zjednoczonym systemie energetycznym ZSRR. Wzmożenie tej współpracy zapewni zainteresowanym krajom członkowskim niezbędne przesłanki do wspólnego planowania produkcji i zaspokojenia potrzeb na energię elektryczną oraz zapewni — poprzez kooperację — efektywniejsze wykorzystanie zasobów paliwowo-energetycznych naszych krajów.</u>
+ <u xml:id="u-54.11" who="#PoselFilipowiczZygmunt">2) Podjęto także decyzje o budowie gazociągu, który zagwarantuje dostawy gazu dla uczestniczących we wspólnej budowie krajów. Gazociąg będzie dostarczać gaz z radzieckich złóż w rejonie Orenburga do zachodniej granicy ZSRR, skąd dalszymi nitkami będzie doprowadzany do zainteresowanych krajów, w tym także do Polski. Inwestycja ta zalicza się niewątpliwie do najpoważniejszych przedsięwzięć w zakresie współpracy naszych krajów w całej 25-letniej historii RWPG. Jest to zamierzenie równe co do znaczenia budowie rurociągu — „Przyjaźń”.</u>
+ <u xml:id="u-54.12" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Wysoka Izbo! Podkreślić należy słuszność stwierdzeń Premiera o istnieniu całego kompleksu zagadnień wewnętrznych — krajowych.</u>
+ <u xml:id="u-54.13" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Na pierwszym planie widzieć należy program dalszej poprawy zaopatrzenia ludności przez rozszerzenie wielkości i asortymentu dostaw rynkowych. Szczególnie chciałbym podkreślić niedostatek ilościowy i jakościowy usług dla ludności. Stwierdzam, że mimo szeregu decyzji, problem usług jest daleki od rozwiązania. Przyspieszenie jest tu przeto koniecznością. Przy dobrym bowiem wzroście produkcji towarowej, choć i tu występują odcinkowe braki, zachowanie równowagi rynkowej znajduje się pod stałym naciskiem wzrastającego popytu na określone rodzaje usług dla ludności.</u>
+ <u xml:id="u-54.14" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Jak wiemy, dochody ludności rosną. Lokalizują się one w poważnym odsetku na rynku konsumenta. Oto ilustracja. Narasta liczba płatnych dni wolnych od pracy obowiązkowej. Ludzie nauczyli się wypoczywać. Regenerują swoje siły. Chcą poznawać swój i nie tylko swój kraj. Chcą mieć kontakt z bogactwami natury i wytworami ludzkiej sztuki. Od szeregu lat zgłaszane jest przeto zapotrzebowanie na usługi w zakresie turystyki i wypoczynku. W roku 1963, a więc 10 lat temu, zgłoszono zapotrzebowanie na usługi dla 130 mln osobodni. W roku 1973 — osiągnięto wielkość popytu na usługi dla 350 mln osobodni. Prognozy na rok 1990 wyznaczają Wzrost tej wielkości do 950 mln osobodni. Wielkości te mówią same za siebie. Popyt na usługi rośnie ilościowo na przestrzeni ostatnich 10 lat trzykrotnie. Walor tych usług jest bardzo poważny — walor ekonomiczny i społeczny. Dodać należy, że równocześnie rosną wymogi jakościowe i asortymentowe w zakresie usług związanych z wypoczynkiem człowieka pracy. Podaż tych usług wyraźnie nie nadąża za popytem. Podobnie jest w wielu innych dziedzinach.</u>
+ <u xml:id="u-54.15" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Wysoki Sejmie! Pragnę zwrócić uwagę na oczywistą konieczność lepszej organizacji pracy. W gospodarce uspołecznionej, poza rolnictwem — jak mówił wczoraj pan Premier — zatrudniamy wielką armię prawie 12 mln osób. Jesienią każdego roku zgłasza się do pracy około pół miliona absolwentów różnych szkół. Sprawa wykorzystania kwalifikacji tej armii — to jeden z zasadniczych elementów wzrostu wydajności pracy. Prawda naszej sytuacji ekonomicznej i społecznej jest prosta. Gospodarka nasza staje się coraz nowocześniejsza, dysponujemy lepszymi narzędziami pracy, co roku zwiększa się liczba fachowców o coraz wyższych kwalifikacjach. Trzeba przeto te wyższe kwalifikacje i lepsze narzędzia sprawniej niż dotąd wykorzystać. W tym — moim zdaniem — tkwi ważna i wielka szansa dla dalszego dynamicznego rozwoju naszego kraju.</u>
+ <u xml:id="u-54.16" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Wysoka Izbo! 30 lat Polski Ludowej — to przede wszystkim okres niezwykle intensywnej społecznej integracji, która obejmowała wiele płaszczyzn, bo wiele było barier do zwalczenia. Konsekwencją przemian jest ukształtowanie się nowego patriotyzmu, w którym ojczyzna jest dla każdego obywatela taką samą wartością. 30 lat — to poważny okres czasu, to okres, w którym jedno pokolenie osiąga swój pełny rozwój. Prawdą jest, że w naszym kraju żyję połowa ludności, która nie zna z własnego doświadczenia innych warunków życia, jak te, które były wynikiem programu i utrwalenia ustroju socjalistycznego. Uznać można za prawdę obiektywną, że to właśnie moje pokolenie najlepiej zdaje sobie sprawę z rozmiarów i treści przeobrażeń, jakie nastąpiły w ciągu minionych 30 lat. Lepiej to oceniamy niż nasze dzieci. Mamy przecież w pamięci realia porównawcze symbolizowane brakiem pracy czy niską stopą życiową, czy też innymi niedomogami w sferze społecznego i gospodarczego stanu rzeczy.</u>
+ <u xml:id="u-54.17" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Wysoki Sejmie! Nie brakło udziału nas — działaczy chrześcijańskich w pracy dla Polski Ludowej. U początku 30-lecia określiliśmy wyraźnie nasze założenia programowe. Byliśmy i jesteśmy zdania, że różnice światopoglądowe nie mogą przekreślać konieczności wspólnej pracy nad zjednoczeniem mózgów i rąk w pierwszej kolejności dla odbudowy moralnej i gospodarczej państwa, a potem dla gruntowania socjalizmu. Środowisko zaangażowanych społecznie i politycznie ludzi wierzących z pełną satysfakcją przyjęło wypowiedź pana Premiera z dnia 29 maja br.: — „W ostatnich latach władze naszego państwa uczyniły wiele dla polepszenia stosunków z kościołem katolickim, z myślą o tym, by mogły one rozwijać się w atmosferze wzajemnego zrozumienia i tolerancji, w atmosferze poszanowania dla Polski Ludowej. Dla pogłębienia tych procesów w programie prac Rządu przewiduję podniesienie rangi Urzędu do Spraw Wyznań, jako ważnego organu rządowego, tworzącego lepsze możliwości dla bardziej efektywnej pracy, skutecznego działania i kontaktów z hierarchią kościoła katolickiego oraz przedstawicielami innych wyznań”.</u>
+ <u xml:id="u-54.18" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Jakie jest stanowisko nasze, stanowisko Chrześcijańskiego Stowarzyszenia Społecznego?</u>
+ <u xml:id="u-54.19" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Ludzie wierzący w Polsce cenią sobie wysoko coraz bardziej pogłębiającą się atmosferę normalizacji stosunków państwowo-kościelnych. Cieszy nas fakt powstania nowych decyzji i nowych parafii, których potrzeby, a w szczególności budownictwo sakralne — znajdują aprobatę władz państwowych.</u>
+ <u xml:id="u-54.20" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Wyrażamy przeświadczenie, że zwierzchnictwo kościoła wniesie swój dalszy świadomy wkład w realizujący się proces normalizacji. Mamy w tym zakresie dowody, które stanowią dla nas wypowiedzi niektórych księży biskupów, szczególnie z diecezji północnych. Rozumiemy też, że hierarchia i duchowieństwo wierne swemu powołaniu nie może wkraczać w sferę działalności politycznej. Nie może przeto angażować autorytetu kościoła za lub przeciw tym czy innym formacjom ustrojowym, czy politycznym na rzecz lub przeciwko reprezentującym je organizacjom czy ugrupowaniom.</u>
+ <u xml:id="u-54.21" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Stowarzyszenie nasze jest organizacją społeczno-polityczną świeckich ludzi wierzących, czynnych w życiu politycznym. Działamy w ramach i na rzecz Frontu Jedności Narodu, na własną odpowiedzialność i na własny rachunek polityczny. Uznajemy zasady ustroju socjalistycznego za strukturę społeczną i polityczną zapewniającą narodowi polskiemu najlepsze warunki rozwoju.</u>
+ <u xml:id="u-54.22" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Chrześcijańskie Stowarzyszenie Społeczne uważa Polską Zjednoczoną Partię Robotniczą za wiodący czynnik polityczny w życiu narodu i opiera swoje z nią stosunki na szczerości i wzajemnym zaufaniu. Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-54.23" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-55">
+ <u xml:id="u-55.0" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Głos ma poseł Tadeusz Rudolf.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-56">
+ <u xml:id="u-56.0" who="#PoselRudolfTadeusz">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Jestem upoważniony do wyrażenia w imieniu Klubu Poselskiego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej pełnego poparcia dla przedstawionego Wysokiej Izbie wniosku o podjęcie uchwały w sprawie zatwierdzenia sprawozdania Rządu z wykonania planu społeczno-gospodarczego rozwoju kraju i realizacji budżetu państwa w 1973 r. oraz udzielenia Rządowi absolutorium za ten okres.</u>
+ <u xml:id="u-56.1" who="#PoselRudolfTadeusz">Stanowisko Klubu Poselskiego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej w tej sprawie znajduje wszechstronne uzasadnienie w wielce pomyślnych rezultatach społeczno-gospodarczych uzyskanych w roku 1973 we wszystkich dziedzinach naszego życia.</u>
+ <u xml:id="u-56.2" who="#PoselRudolfTadeusz">Uzyskane w 1973 roku wyniki stanowią jeszcze jeden dowód słuszności realizowanego przez cały naród programu społeczno-gospodarczego rozwoju kraju uchwalonego na VI Zjeździe Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej. Świadczą one o prawidłowym i skutecznym wytyczaniu przez kierownictwo partii bieżącej polityki zmierzającej do konsekwentnej realizacji tego programu. Znaczenie twórczej i owocnej działalności kierownictwa partii pod przewodnictwem I Sekretarza Komitetu Centralnego towarzysza Edwarda Gierka, zmierzającej do konsekwentnego urzeczywistniania zadań społeczno-gospodarczych zgodnie z uchwałą VI Zjazdu i postanowieniami I Krajowej Konferencji Partyjnej — podkreśliło wczorajsze XIV Plenum Komitetu Centralnego PZPR.</u>
+ <u xml:id="u-56.3" who="#PoselRudolfTadeusz">Osiągnięcia 1973 roku są dobitnym wyrazem zdecydowanego poparcia i dużego zaangażowania ludzi pracy na rzecz pomyślnego urzeczywistnienia celów sformułowanych przez partię. Z tą myślą załogi zakładów pracy podjęły i zrealizowały w 1973 r. dodatkowe zobowiązania produkcyjne wartości ponad 43 mld zł, przyczyniając się do wykonania zadań w stopniu znacznie wyższym niż przewidywała uchwała Sejmu o planie społeczno-gospodarczym. Ta patriotyczna, zaangażowana postawa klasy robotniczej, wszystkich ludzi pracy zasługuje na najwyższe społeczne uznanie.</u>
+ <u xml:id="u-56.4" who="#PoselRudolfTadeusz">W toku debaty poselskiej w komisjach sejmowych została wyrażona zgodna opinia, że do pomyślnej realizacji zadań w dużej mierze przyczyniło się bieżące sterowanie realizacją zadań ze strony Rządu.</u>
+ <u xml:id="u-56.5" who="#PoselRudolfTadeusz">Należy podkreślić, że słuszna koncepcja traktowania narodowego planu jako planu otwartego, weryfikowanego w toku jego realizacji w dążeniu do wykorzystania wszystkich szans wykonania podstawowych strategicznych celów planu, maksymalizowania efektów społecznych i gospodarczych — była twórczo wykorzystywana w operatywnych pracach Rządu. Jest to bardzo pozytywna cecha działalności naszego Rządu, szczególnie cenna i pożądana w obecnej, ciągle zmieniającej się sytuacji na rynkach światowych.</u>
+ <u xml:id="u-56.6" who="#PoselRudolfTadeusz">Wysoka Izbo! Dyskusja na forum parlamentu nad wynikami uzyskanymi w okresach minionych nie ma i nie może mieć w naszych warunkach społecznych charakteru formalnego, nie może dotyczyć tylko przeszłości. Sejmowa debata nad sprawozdaniem z działalności w minionym okresie, rzetelna ocena osiągnięć i słabszych stron stanowią dobrą okazję do formułowania wniosków na przyszłość. Jest to tym bardziej możliwe, że doświadczenia uzyskane w toku realizacji planów uchwalanych przez Sejm są także doświadczeniami Sejmu, jego komisji i wszystkich posłów. Bliskie bowiem i wszechstronne jest wzajemne, obopólne współdziałanie Sejmu i Rządu w toku realizacji planów.</u>
+ <u xml:id="u-56.7" who="#PoselRudolfTadeusz">W tym przekonaniu pragnę zwrócić uwagę Wysokiej Izby na niektóre tylko wnioski, jakie dla naszej działalności bieżącej wynikają z doświadczeń 1973 roku.</u>
+ <u xml:id="u-56.8" who="#PoselRudolfTadeusz">Najważniejszym zadaniem jest utrzymanie wysokiej dynamiki gospodarczego rozwoju kraju, umożliwiającej dalszą poprawę warunków życia społeczeństwa. Uzyskanie w roku ubiegłym 12-procentowego wzrostu wartości sprzedaży wyrobów własnej produkcji i usług przemysłu stanowi niewątpliwie wielkie osiągnięcie. Chodzi o to, aby wysokiej dynamice rozwojowej w przemyśle nadać charakter trwały. Wyniki 5 miesięcy bieżącego roku wskazują, że zadanie to jest realizowane pomyślnie. Osiągnięty w tym czasie wzrost produkcji przemysłowej wynosi 13%.</u>
+ <u xml:id="u-56.9" who="#PoselRudolfTadeusz">Poważnym czynnikiem dynamizowania produkcji w bieżącym roku są zobowiązania załóg pracowniczych podejmowane dla uczczenia 30-lecia naszego ludowego państwa. Wartość podjętych zobowiązań wynosi już około 40 mld zł. Zobowiązania te są pomyślnie realizowane. Dalsze zobowiązania, ponadplanowa produkcja potrzebna na zaopatrzenie rynku i na eksport będzie istotnym wkładem w realizację programu społeczno-gospodarczego rozwoju kraju w roku bieżącym.</u>
+ <u xml:id="u-56.10" who="#PoselRudolfTadeusz">Niezmiernie ważnym warunkiem zapewnienia pomyślnej realizacji całorocznego planu jest osiągnięcie wysokiej dynamiki produkcji w okresie lata. Doświadczenia ubiegłego roku wskazują, że przy odpowiednio wczesnym i należytym przygotowaniu uwzględniającym właściwe rozłożenie urlopów, zapewnienie odpowiedniego zaopatrzenia, usprawnienie kooperacji, stworzenie możliwie dobrych warunków pracy załogi w czasie upałów, przy właściwym klimacie społecznym wokół tych spraw — można osiągnąć pomyślne rezultaty w produkcji także w okresie letnich miesięcy.</u>
+ <u xml:id="u-56.11" who="#PoselRudolfTadeusz">Charakterystyczny dla lat ubiegłych spadek produkcji przemysłowej w lipcu i sierpniu — w 1973 roku został zahamowany. W roku bieżącym musimy więc dołożyć wszelkich starań, aby także osiągnąć planową dynamikę produkcji w miesiącach letnich. Jest to bardzo ważne zadanie wszystkich kolektywów pracowniczych, organizacji partyjnych i związkowych, samorządu robotniczego oraz kierownictwa zakładów.</u>
+ <u xml:id="u-56.12" who="#PoselRudolfTadeusz">Z wielu przyczyn ekonomicznych, społecznych i demograficznych, o których była już dzisiaj mowa z tej trybuny, na czoło naszych zadań wysuwa się obecnie doskonalenie gospodarki czynnikiem ludzkim, konsekwentne realizowanie zasad racjonalnego zatrudnienia. W roku 1973 uzyskaliśmy przekraczający założenia planu wzrost wydajności pracy. W rezultacie przyrost produkcji w 80% uzyskany został dzięki wzrostowi wydajności pracy. Są to wyniki bardzo pozytywne.</u>
+ <u xml:id="u-56.13" who="#PoselRudolfTadeusz">Jednakże możliwości osiągania dalszego wzrostu produkcji drogą wzrostu wydajności pracy są, jak wiemy, w przedsiębiorstwach jeszcze bardzo duże. Tkwią one zarówno w organizacji procesów produkcyjnych, jak i w lepszym wykorzystaniu czasu pracy. Wysoka jest nadal fluktuacja załóg pracowniczych. W roku 1973 ok. 25% pracowników zmieniło miejsce pracy. Szczególnie niski poziom stabilizacji załóg pracowniczych ma miejsce w przedsiębiorstwach budowlanych. Dlatego też tak duże znaczenie mają działania zmierzające do poprawy organizacji pracy, wprowadzenia nowoczesnych technologii i technik produkcji oraz racjonalnego zatrudnienia. Podejmowane przez Rząd wysiłki na rzecz ograniczenia negatywnych zjawisk w dziedzinie zatrudnienia zasługują na pełne poparcie społeczne.</u>
+ <u xml:id="u-56.14" who="#PoselRudolfTadeusz">Umiejętne wykorzystanie będących w dyspozycji zakładów pracy instrumentów wychowawczych, ekonomicznych i administracyjnych przez kadrę kierowniczą, organizacje partyjne i związkowe oraz samorząd robotniczy powinny wpływać na konieczną poprawę gospodarowania czynnikiem ludzkim.</u>
+ <u xml:id="u-56.15" who="#PoselRudolfTadeusz">Duże możliwości zwiększenia produkcji i obniżki jej kosztów związane są z lepszym wykorzystaniem surowców i materiałów. Sprawy te z całą ostrością stają przed naszą gospodarką zwłaszcza obecnie, w sytuacji poważnego wzrostu cen surowców i materiałów na rynkach zagranicznych. W roku ubiegłym w resortach, zjednoczeniach i zakładach pracy zostały opracowane konkretne programy w zakresie poprawy gospodarki materiałowej, wytyczające zadania w dziedzinie obniżki zużycia surowców, materiałów i energii. Uzyskaliśmy w tej dziedzinie pewne efekty. Chodzi obecnie o to, aby programy te realizowane były z całą konsekwencją. Sprawie tej nadać trzeba odpowiednie znaczenie w każdym ogniwie gospodarowania. Od dalszej poprawy w tym zakresie zależy w dużym stopniu ogólna poprawa efektywności całej naszej gospodarki.</u>
+ <u xml:id="u-56.16" who="#PoselRudolfTadeusz">Realizując program szybkiej poprawy warunków życiowych ludności, tworzymy równocześnie warunki dalszego długofalowego rozwoju gospodarki oraz wzrostu dobrobytu ludności w przyszłości. Służy temu dobrze obecna polityka inwestycyjna. Rok 1973 był drugim z kolei rokiem o bardzo wysokiej dynamice nakładów inwestycyjnych. Utrzymywanie tej dynamiki było możliwe dzięki uzyskaniu ponadplanowego dochodu narodowego oraz prawidłowemu wykorzystywaniu kredytów zagranicznych, zgodnie z polityką przyjętą na VI Zjeździe partii. Również w roku bieżącym utrzymuje się wysokie tempo nakładów inwestycyjnych. W okresie 5 miesięcy były one o około 26% wyższe niż w analogicznym okresie 1973 roku.</u>
+ <u xml:id="u-56.17" who="#PoselRudolfTadeusz">Szczytową — „granicę inwestowania”, o której mówił w dyskusji poseł Łubieński — słusznie w obecnej polityce gospodarczej partii i Rządu wyznaczają dzisiejsze i jutrzejsze potrzeby kraju oraz możliwości gospodarki narodowej. Słuszność tej polityki potwierdza praktyka ostatnich trzech lat.</u>
+ <u xml:id="u-56.18" who="#PoselRudolfTadeusz">Obok wysokiego tempa inwestowania, uzyskany został widoczny postęp w usprawnianiu procesów inwestycyjnych. Wyraziło się to w skracaniu cykli realizacji inwestycji, lepszej dyscyplinie w oddawaniu obiektów do użytku i skracaniu okresów dochodzenia do projektowanych mocy produkcyjnych.</u>
+ <u xml:id="u-56.19" who="#PoselRudolfTadeusz">Jednakże osiągniętego postępu nie można uznać za zadowalający. W szczególności niepokojące są opóźnienia w realizacji inwestycji służących zaspokajaniu potrzeb socjalnych oraz w zakresie ochrony zdrowia. Niezbędne jest więc dalsze usprawnienie procesów realizacji inwestycji, koncentracja wysiłku na obiektach planowanych w bieżącym roku do oddania w celu użytkowania, aby jak najszybciej dały one efekty produkcyjne i społeczne. Z drugiej strony konieczna jest systematyczna poprawa działań na rzecz osiągania projektowanych zdolności produkcyjnych. W sumie chodzi o to, aby olbrzymie środki, jakie przeznaczamy obecnie na rozbudowę naszej gospodarki narodowej dawały możliwie najszybciej oczekiwane rezultaty.</u>
+ <u xml:id="u-56.20" who="#PoselRudolfTadeusz">Poważny wpływ na zdynamizowanie rozwoju naszego kraju w 1973 roku miało dalsze rozszerzenie współpracy gospodarczej z zagranicą, a zwłaszcza ze Związkiem Radzieckim i krajami socjalistycznymi.</u>
+ <u xml:id="u-56.21" who="#PoselRudolfTadeusz">Podkreślenia wymaga osiągnięcie przyspieszonego tempa naszego eksportu, którego wzrost przekracza znacznie dynamikę wzrostu produkcji.</u>
+ <u xml:id="u-56.22" who="#PoselRudolfTadeusz">Rośnie także import — przeznaczony głównie na modernizację i rozbudowę naszego potencjału wytwórczego, ale także i w celu wzbogacenia asortymentu towarów na rynku wewnętrznym.</u>
+ <u xml:id="u-56.23" who="#PoselRudolfTadeusz">Korzystając szeroko z możliwości, jakie stwarza dla rozwoju kraju handel zagraniczny, wysiłek Rządu słusznie kierowany jest na dalszy wzrost eksportu. Słuszne jest też podejmowanie działań na rzecz niedopuszczenia do nadmiernego i nieuzasadnionego importu — w myśl zasady, że rozmiary importu muszą znajdować oparcie w możliwościach naszego eksportu dziś i w najbliższej perspektywie.</u>
+ <u xml:id="u-56.24" who="#PoselRudolfTadeusz">Ważnym osiągnięciem roku ubiegłego jest także istotne zaawansowanie procesu doskonalenia systemu planowania i zarządzania gospodarką narodową.</u>
+ <u xml:id="u-56.25" who="#PoselRudolfTadeusz">Zalety nowego systemu przejawiają się głównie w zwiększonej samodzielności zakładów, większej operatywności działania, lepszym wiązaniu interesów załogi z wynikami produkcyjnymi. Pozwala to lepiej wykorzystywać inicjatywę społeczną, umiejętności i zaangażowanie załóg oraz szerzej wykorzystać istniejące rezerwy. Te pozytywne cechy sprzyjały uzyskaniu w 1973 roku przez zakłady, które pracowały w oparciu o zasady nowego systemu ekonomiczno-finansowego, pomyślnych, lepszych niż w całym przemyśle rezultatów wyrażających się między innymi wysokim tempem wzrostu produkcji, przyspieszeniem postępu technicznego, poprawą gospodarki materiałowej i obniżką kosztów.</u>
+ <u xml:id="u-56.26" who="#PoselRudolfTadeusz">Uzyskane doświadczenia pozwalają na sformułowanie optymistycznych wniosków co do stopniowego, planowego rozszerzania tego systemu na dalsze przedsiębiorstwa i zakłady w roku bieżącym i w latach następnych — zgodnie z bardzo słuszną w tej sprawie polityką kierownictwa partii i Rządu.</u>
+ <u xml:id="u-56.27" who="#PoselRudolfTadeusz">Obywatele Posłowie! Pomyślna realizacja zadań gospodarczych w 1973 r. była możliwa tylko przy nieustannej trosce o zaspokajanie rosnących potrzeb bytowych i socjalnych ludzi pracy. Zasada ta była z całą konsekwencją realizowana. W znacznie wyższym niż planowano stopniu zrealizowane zostały zadania w dziedzinie wzrostu płac realnych. Nastąpił dalszy postęp w działalności służby zdrowia, w szkolnictwie, opiece nad dzieckiem, w zakresie kultury, wypoczynku i turystyki.</u>
+ <u xml:id="u-56.28" who="#PoselRudolfTadeusz">Pomyślnie też realizujemy uchwalony przez Sejm, bardzo ambitny długofalowy program mieszkaniowy, aby maksymalnie zaspokajać potrzeby mieszkaniowe ludności, o których była mowa także w dzisiejszej dyskusji.</u>
+ <u xml:id="u-56.29" who="#PoselRudolfTadeusz">Pomyślne wyniki 1973 r. stworzyły podstawy do przyjęcia przez XII Plenum KC niezwykle ambitnego programu płacowego i socjalnego. Program ten — jak wiemy — jest z całą konsekwencją realizowany. Jego urzeczywistnianie oznacza dalszą, wydatną poprawę sytuacji materialnej społeczeństwa.</u>
+ <u xml:id="u-56.30" who="#PoselRudolfTadeusz">Aktualne zadania w dziedzinie dalszej poprawy warunków pracy, działalności socjalnej i bytowej zostały sformułowane w wytycznych Biura Politycznego KC PZPR, Prezydium Rządu i Prezydium CRZZ — po ostatniej krajowej naradzie partyjno-państwowo-związkowej. Obowiązkiem kierownictwa zakładów pracy, organizacji partyjnych i związkowych jest pełna realizacja wynikających z tych wytycznych zadań — w myśl zasady nierozłącznego traktowania spraw produkcji oraz warunków pracy i socjalno-bytowych mas pracujących.</u>
+ <u xml:id="u-56.31" who="#PoselRudolfTadeusz">Obywatele Posłowie! Na I Krajowej Konferencji Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej I Sekretarz Komitetu Centralnego naszej partii towarzysz Edward Gierek, stwierdził, że: — „Znajdujemy się na początku nowego, wyższego etapu socjalistycznego rozwoju Polski. Szczególną cechą tego etapu jest rosnąca rola intensywnych czynników postępu społeczno-ekonomicznego”.</u>
+ <u xml:id="u-56.32" who="#PoselRudolfTadeusz">Trzeba stwierdzić, że w 1973 roku, a także w ciągu pierwszych pięciu miesięcy bieżącego roku uzyskaliśmy dalszy postęp w zakresie rozszerzenia i umocnienia w naszej gospodarce intensywnych czynników wzrostu. Mamy obecnie, w roku 30-lecia Polski Ludowej, sprzyjające warunki, aby ten proces maksymalnie przyspieszać dla dalszego pomyślnego rozwoju kraju i stałego wzrostu dobrobytu jego obywateli.</u>
+ <u xml:id="u-56.33" who="#PoselRudolfTadeusz">Pragnę na zakończenie oświadczyć, że Klub Poselski Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej jednomyślnie głosować będzie za przyjęciem uchwały w sprawie zatwierdzenia sprawozdań Rządu z wykonania planu społeczno-gospodarczego rozwoju kraju i budżetu państwa w 1973 roku, a także za udzieleniem Rządowi absolutorium za ten okres.</u>
+ <u xml:id="u-56.34" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-57">
+ <u xml:id="u-57.0" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Lista mówców zgłoszonych do dyskusji została wyczerpana.</u>
+ <u xml:id="u-57.1" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Zamykam dyskusję.</u>
+ <u xml:id="u-57.2" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Przystępujemy do głosowania.</u>
+ <u xml:id="u-57.3" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Proponowany przez Komisję Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów projekt uchwały w sprawie zatwierdzenia sprawozdań Rządu z wykonania planu społeczno-gospodarczego rozwoju kraju i budżetu państwa oraz przyjęcia wniosku NIK w przedmiocie udzielenia Rządowi absolutorium — za okres od 1 stycznia 1973 r. do 31 grudnia 1973 r. jest Obywatelom Posłom przedstawiony w sprawozdaniu Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów, druk nr 165.</u>
+ <u xml:id="u-57.4" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem proponowanej uchwały — zechce podnieść rękę.</u>
+ <u xml:id="u-57.5" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-57.6" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-57.7" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Kto się wstrzymał od głosowania? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-57.8" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Stwierdzam, że Sejm zatwierdził sprawozdania Rządu z wykonania planu społeczno-gospodarczego rozwoju kraju i budżetu państwa za okres od 1 stycznia do 31 grudnia 1973 r. oraz za powyższy okres udzielił Rządowi absolutorium.</u>
+ <u xml:id="u-57.9" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ <u xml:id="u-57.10" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Przystępujemy do łącznego rozpatrzenia</u>
+ <u xml:id="u-57.11" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">punktów 3 i 4 porządku dziennego:</u>
+ <u xml:id="u-57.12" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">3. Wybór uzupełniający do Rady Państwa;</u>
+ <u xml:id="u-57.13" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">4. Zmiany w składzie Rady Ministrów.</u>
+ <u xml:id="u-57.14" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Obywatele Posłowie! W imieniu Klubów Poselskich Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego i Stronnictwa Demokratycznego przedstawiam Wysokiemu Sejmowi propozycję wyboru obywatela posła Stanisława Wrońskiego na stanowisko członka Rady Państwa.</u>
+ <u xml:id="u-57.15" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Towarzysz Wroński jest wieloletnim i zasłużonym działaczem polskiego ruchu robotniczego, aktywnym działaczem społecznym, członkiem Komitetu Centralnego naszej partii, przewodniczącym Zarządu Głównego Związku Bojowników o Wolność i Demokrację.</u>
+ <u xml:id="u-57.16" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Biorąc pod uwagę przedstawioną propozycję wyboru obywatela posła Stanisława Wrońskiego w skład członków Rady Państwa — Prezes Rady Ministrów zgłosił wniosek o odwołanie obywatela Stanisława Wrońskiego ze stanowiska Ministra bez teki.</u>
+ <u xml:id="u-57.17" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Czy ktoś z Obywateli Posłów pragnie zabrać głos w sprawie zgłoszonych propozycji dotyczących wyboru do Rady Państwa i zmiany w składzie Rady Ministrów?</u>
+ <u xml:id="u-57.18" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Nikt się nie zgłasza.</u>
+ <u xml:id="u-57.19" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Przystępujemy do głosowania.</u>
+ <u xml:id="u-57.20" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Przypominam, że uchwały w sprawie wyboru do Rady Państwa i zmian w składzie Rady Ministrów zapadają w obecności co najmniej połowy ogólnej liczby posłów.</u>
+ <u xml:id="u-57.21" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Stwierdzam, że w posiedzeniu bierze udział wymagana liczba posłów.</u>
+ <u xml:id="u-57.22" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Proponuję zatem, aby Sejm podjął następujące uchwały:</u>
+ <u xml:id="u-57.23" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">„Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej na podstawie art. 24 ust. 1 Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej dokonuje wyboru obywatela posła Stanisława Wrońskiego na stanowisko członka Rady Państwa”.</u>
+ <u xml:id="u-57.24" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem tej uchwały — zechce podnieść rękę.</u>
+ <u xml:id="u-57.25" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-57.26" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-57.27" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Kto się wstrzymał od głosowania? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-57.28" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Następna uchwała:</u>
+ <u xml:id="u-57.29" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">„Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej na podstawie art. 29 ust. 1 Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej odwołuje obywatela Stanisława Wrońskiego ze stanowiska Ministra bez teki”.</u>
+ <u xml:id="u-57.30" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem proponowanej uchwały — zechce podnieść rękę.</u>
+ <u xml:id="u-57.31" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-57.32" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-57.33" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Kto się wstrzymał od głosowania? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-57.34" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Stwierdzam, że Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej wybrał posła Stanisława Wrońskiego na stanowisko członka Rady Państwa, odwołując go jednocześnie ze stanowiska Ministra bez teki.</u>
+ <u xml:id="u-57.35" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Porządek dzienny dzisiejszego posiedzenia został wyczerpany.</u>
+ <u xml:id="u-57.36" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Proszę Obywatela Sekretarza Posła Henryka Pawłowskiego o odczytanie komunikatów.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-58">
+ <u xml:id="u-58.0" who="#SekretarzposelHenrykPawlowski">W dniu jutrzejszym, to jest 27 czerwca br. odbędą się posiedzenia następujących komisji sejmowych:</u>
+ <u xml:id="u-58.1" who="#SekretarzposelHenrykPawlowski">Komisja Handlu Wewnętrznego — o godz. 9 min. 30 w sali nr 101;</u>
+ <u xml:id="u-58.2" who="#SekretarzposelHenrykPawlowski">Komisja Kultury i Sztuki — o godz. 10 w sali nr 67, Dom Poselski;</u>
+ <u xml:id="u-58.3" who="#SekretarzposelHenrykPawlowski">Komisja Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego — o godz. 9 w sali nr 72, Dom Poselski;</u>
+ <u xml:id="u-58.4" who="#SekretarzposelHenrykPawlowski">wspólne posiedzenie Komisji Prac Ustawodawczych oraz Komisji Rolnictwa i Przemysłu Spożywczego — o godz. 9 w sali nr 118;</u>
+ <u xml:id="u-58.5" who="#SekretarzposelHenrykPawlowski">Komisja Rolnictwa i Przemysłu Spożywczego — bezpośrednio po zakończeniu wspólnego posiedzenia z Komisją Prac Ustawodawczych — w sali nr 118;</u>
+ <u xml:id="u-58.6" who="#SekretarzposelHenrykPawlowski">Komisja Prac Ustawodawczych — o godz. 12 min. 30 w sali nr 70, Dom Poselski.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-59">
+ <u xml:id="u-59.0" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Na tym kończymy 19 posiedzenie Sejmu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej.</u>
+ <u xml:id="u-59.1" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Protokół posiedzenia będzie wyłożony do przejrzenia w Biurze Prac Sejmowych.</u>
+ <u xml:id="u-59.2" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">O terminie następnego posiedzenia zostaną Obywatele Posłowie powiadomieni.</u>
+ <u xml:id="u-59.3" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Zamykam posiedzenie.</u>
+ <u xml:id="u-59.4" who="#komentarz">(Koniec posiedzenia o godz. 18 min. 50)</u>
+ </div>
+ </body>
+ </text>
+ </TEI>
+</teiCorpus>
diff --git a/1972-1976/sejm/posiedzenia/pp/197276-sjm-ppxxx-00020-01/header.xml b/1972-1976/sejm/posiedzenia/pp/197276-sjm-ppxxx-00020-01/header.xml
new file mode 100644
index 0000000..74070cf
--- /dev/null
+++ b/1972-1976/sejm/posiedzenia/pp/197276-sjm-ppxxx-00020-01/header.xml
@@ -0,0 +1,46 @@
+<?xml version='1.0' encoding='UTF-8'?>
+<teiHeader xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude" xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0" xml:id="PPC-197276-sjm-ppxxx-00020-01">
+ <fileDesc>
+ <titleStmt>
+ <title>20 posiedzenie Sejmu PRL</title>
+ </titleStmt>
+ <publicationStmt>
+ <p>Prosimy o zapoznanie się z nagłówkiem korpusu (PPC_header.xml).</p>
+ </publicationStmt>
+ <sourceDesc>
+ <bibl>
+ <title>20 posiedzenie Sejmu PRL</title>
+ <publisher>Kancelaria Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej</publisher>
+ <note type="system">PRL</note>
+ <note type="house">Sejm</note>
+ <note type="termNo">6</note>
+ <note type="type">Posiedzenie Plenarne</note>
+ <note type="sessionNo">20</note>
+ <note type="dayNo">1</note>
+ <date>1974-07-18</date>
+ </bibl>
+ </sourceDesc>
+ </fileDesc>
+ <profileDesc>
+ <particDesc>
+ <person xml:id="komentarz" role="speaker">
+ <persName>Komentarz</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselBoronSabina" role="speaker">
+ <persName>Poseł Boroń Sabina</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselChrostekEdward" role="speaker">
+ <persName>Poseł Chrostek Edward</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselJarosinskiWitold" role="speaker">
+ <persName>Poseł Jarosiński Witold</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselKakolMonika" role="speaker">
+ <persName>Poseł Kąkol Monika</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselPiotrowskiKazimierz" role="speaker">
+ <persName>Poseł Piotrowski Kazimierz</persName>
+ </person>
+ </particDesc>
+ </profileDesc>
+</teiHeader>
diff --git a/1972-1976/sejm/posiedzenia/pp/197276-sjm-ppxxx-00020-01/text_structure.xml b/1972-1976/sejm/posiedzenia/pp/197276-sjm-ppxxx-00020-01/text_structure.xml
new file mode 100644
index 0000000..7389315
--- /dev/null
+++ b/1972-1976/sejm/posiedzenia/pp/197276-sjm-ppxxx-00020-01/text_structure.xml
@@ -0,0 +1,241 @@
+<?xml version='1.0' encoding='UTF-8'?>
+<teiCorpus xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude" xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">
+ <xi:include href="PPC_header.xml"/>
+ <TEI>
+ <xi:include href="header.xml"/>
+ <text>
+ <body>
+ <div xml:id="div-1">
+ <u xml:id="u-1.0" who="#komentarz">Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej</u>
+ <u xml:id="u-1.1" who="#komentarz">Kadencja VI — Sesja V</u>
+ <u xml:id="u-1.2" who="#komentarz">Sprawozdanie Stenograficzne z 20 posiedzenia Sejmu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej w dniu 18 Iipca 1974 r.</u>
+ <u xml:id="u-1.3" who="#komentarz">Warszawa 1974 (Początek posiedzenia o godz. 17 min. 05) (Na posiedzeniu przewodniczy Marszałek Sejmu Stanisław Gucwa) Marszałek:</u>
+ <u xml:id="u-1.4" who="#komentarz">Otwieram posiedzenie.</u>
+ <u xml:id="u-1.5" who="#komentarz">Powołuję na sekretarzy posłów Macieja Majkuta i Jerzego Rachowskiego.</u>
+ <u xml:id="u-1.6" who="#komentarz">Protokół i listę mówców prowadzić będzie poseł Jerzy Rachowski.</u>
+ <u xml:id="u-1.7" who="#komentarz">Proszę Posłów Sekretarzy o zajęcie miejsc przy stole prezydialnym.</u>
+ <u xml:id="u-1.8" who="#komentarz">Protokół 19 posiedzenia Sejmu uważam za przyjęty wobec niewniesienia przeciwko niemu zastrzeżeń.</u>
+ <u xml:id="u-1.9" who="#komentarz">Ustalony przez Prezydium Sejmu porządek dzienny dzisiejszego posiedzenia został Obywatelom Posłom doręczony.</u>
+ <u xml:id="u-1.10" who="#komentarz">Czy ktoś z Obywateli Posłów pragnie zabrać głos w sprawie porządku dziennego?</u>
+ <u xml:id="u-1.11" who="#komentarz">Nikt się nie zgłasza.</u>
+ <u xml:id="u-1.12" who="#komentarz">Wobec tego uważam, że Sejm porządek dzienny posiedzenia, przedstawiony przez Prezydium Sejmu, zatwierdził.</u>
+ <u xml:id="u-1.13" who="#komentarz">Przystępujemy do punktu 1 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Pracy i Spraw Socjalnych o rządowym projekcie ustawy o funduszu alimentacyjnym (druki nr 155 i 167).</u>
+ <u xml:id="u-1.14" who="#komentarz">Głos ma sprawozdawca poseł Sabina Boroń.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-2">
+ <u xml:id="u-2.0" who="#PoselBoronSabina">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Wniesiony pod obrady Sejmu projekt ustawy o funduszu alimentacyjnym stanowi jeden z ważnych środków służących ochronie dzieci i rodziny.</u>
+ <u xml:id="u-2.1" who="#PoselBoronSabina">Projektowana ustawa jest przedmiotem szerokiego zainteresowania społecznego. Świadczy o tym między innymi duża ilość propozycji i wniosków, jakie wpłynęły ze strony posłów oraz różnych środowisk społecznych, a zwłaszcza organizacji kobiecych. Wyrażone opinie i wnioski uznawały słuszność i celowość wydania tej ustawy.</u>
+ <u xml:id="u-2.2" who="#PoselBoronSabina">Przedłożony Wysokiej Izbie projekt ustawy jest konsekwentną realizacją uchwał VI Zjazdu PZPR, XII Plenum Komitetu Centralnego partii oraz programu działania Rządu podejmowanego w trosce o zapewnienie rodzinie warunków do jak najlepszego spełniania funkcji opiekuńczo-wychowawczych.</u>
+ <u xml:id="u-2.3" who="#PoselBoronSabina">Projekt ustawy przewiduje także uprawnienia alimentacyjne dla rodziców w podeszłym wieku, których dzieci uchylają się od obowiązku udzielania niezbędnej pomocy materialnej. Projekt ustawy o funduszu alimentacyjnym jest realizacją dawno wysuwanych postulatów o bardziej skuteczne rozwiązania problemu nieściągalności alimentów.</u>
+ <u xml:id="u-2.4" who="#PoselBoronSabina">Działacze, którzy zawodowo lub społecznie zajmowali się ujemnymi skutkami nieprawidłowego układania się stosunków rodzinnych, sygnalizowali narastanie zjawiska uchylania się przez osoby nieodpowiedzialne od świadczeń materialnych na rzecz członków rodziny, znajdujących się w trudnej sytuacji materialnej. O narastaniu tego zjawiska świadczy między innymi statystyka spraw o alimenty kierowanych w ostatnich latach do sądów, których liczba w ciągu 5 lat wzrosła o 1/3.</u>
+ <u xml:id="u-2.5" who="#PoselBoronSabina">Problem alimentacji dominuje wśród innych spraw rozpoznawanych przez sądy z przepisów Kodeksu rodzinnego. Jednocześnie fakty dowodzą, że zasądzenie alimentów dla poważnej liczby uprawnionych nie oznacza od razu trwałego zabezpieczenia materialnego warunków życiowych.</u>
+ <u xml:id="u-2.6" who="#PoselBoronSabina">Problemem społecznym była dotąd egzekucja świadczeń alimentacyjnych. Aktualnie toczy się około 300 tys. egzekucji z tego tytułu. Wiele z nich prowadzi się przez szereg lat. Poważna część tych egzekucji okazywała się całkowicie bezskuteczna.</u>
+ <u xml:id="u-2.7" who="#PoselBoronSabina">Organy egzekucyjne i organy nadzoru sądowego podejmowały wiele działań dla zwiększenia efektywności egzekucji i przymuszania dłużników do spełniania obowiązku alimentacyjnego. Działanie tych organów wspierane było pracą innych instytucji oraz organizacji społecznych, związków zawodowych, Polskiego Komitetu Pomocy Społecznej, organizacji kobiecej i innych.</u>
+ <u xml:id="u-2.8" who="#PoselBoronSabina">W dyskusjach na ten temat wysuwane były przez społeczeństwo różne propozycje rozwiązań.</u>
+ <u xml:id="u-2.9" who="#PoselBoronSabina">Jednak w powszechnym odczuciu społeczeństwa dominowało przekonanie o konieczności uregulowania problemu tak, aby zapewnić skuteczną i trwałą pomoc osobom uprawnionym do pobierania alimentów.</u>
+ <u xml:id="u-2.10" who="#PoselBoronSabina">Realizacja rozpatrywanego przez nas projektu ustawy przyczyni się z pewnością do poprawy sytuacji materialnej znacznej liczby dzieci i ich matek, a także wielu osób w starszym wieku.</u>
+ <u xml:id="u-2.11" who="#PoselBoronSabina">Wartość świadczeń, jakie ustawa zapewni uprawnionym do alimentów, wynosi około pół miliarda złotych rocznie. Przeznaczenie na powyższy cel tak poważnych sum z budżetu państwa stało się możliwe w wyniku coraz lepszych osiągnięć naszej gospodarki, która stwarza podstawy do systematycznego zwiększenia zakresu świadczeń socjalnych na rzecz osób wymagających pomocy.</u>
+ <u xml:id="u-2.12" who="#PoselBoronSabina">Projekt ustawy tworzy instytucjonalny system takiej pomocy, wyrasta z idei humanitaryzmu socjalistycznego, a rozwiązania w niej zawarte stawiają mas w czołówce krajów przodujących w tworzeniu nowoczesnych systemów opieki socjalnej nad rodziną. Nowoczesność i postępowy kierunek rozwiązań zawartych w projekcie ustawy polega przede wszystkim na tym, że państwo przejmuje na siebie obowiązek zabezpieczenia interesów materialnych dzieci i innych osób mających prawo do alimentów i nie mogących ich uzyskać, zapewniając im stałe świadczenia materialne. Przejęcie przez państwo wypłat alimentów nie oznacza zwolnienia z tego obowiązku osób zobowiązanych do alimentacji. Dlatego też słusznie projekt ustawy zawiera również szereg postanowień służących bardziej skutecznej egzekucji świadczeń alimentacyjnych.</u>
+ <u xml:id="u-2.13" who="#PoselBoronSabina">Wysoka Izbo! Referując projekt ustawy, chciałabym zwrócić uwagę na jego podstawowe założenia, którymi są:</u>
+ <u xml:id="u-2.14" who="#PoselBoronSabina">po pierwsze — przejęcie przez państwo obowiązku zapewnienia podstaw egzystencji osobom uprawnionym do alimentów, a nie mogącym ich uzyskać, po drugie — wzmocnienie odpowiedzialności osób zobowiązanych do świadczeń, po trzecie — usprawnienie działalności organów państwowych współdziałających przy egzekwowaniu alimentów oraz stworzenie różnego rodzaju preferencji dla należności alimentacyjnych, co ma sprzyjać sprawniejszej ich egzekucji.</u>
+ <u xml:id="u-2.15" who="#PoselBoronSabina">Pierwsze z tych założeń postanawia, że państwo zapewnia stałe świadczenia z funduszu alimentacyjnego w wysokości zasądzonych świadczeń do kwoty 500 zł. Suma ta odpowiada przeciętnej wysokości obecnie zasądzanych świadczeń. Projekt ustawy daje jednak Radzie Ministrów możliwość zmian wysokości tej kwoty.</u>
+ <u xml:id="u-2.16" who="#PoselBoronSabina">Kształtując zobowiązania państwa wzięto też pod uwagę fakt, że nie istnieje społeczna potrzeba zapewnienia świadczeń osobom, którym zapewniono pełne utrzymanie z funduszów publicznych, a także osobom znajdującym się w lepszej sytuacji materialnej ze względu na wyższe zarobki lub inne dochody. Ustalona kwota tych dochodów na poziomie 1 400 złotych na osobę jest granicą, powyżej której nie przewiduje się pomocy państwa. Zresztą i ta granica będzie podnoszona w miarę wzrastania poziomu dochodów ludności. Projekt ustawy daje możliwości takich podwyżek. Wypłata należności będzie dokonywana przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych, a więc przez instytucję powołaną do realizowania zadań w zakresie zabezpieczenia społecznego i posiadającą wyspecjalizowaną kadrę pracowniczą do załatwiania tego rodzaju spraw. Stanowi to pełną gwarancję, że osoby uprawnione do świadczeń z funduszu alimentacyjnego będą je otrzymywać regularnie.</u>
+ <u xml:id="u-2.17" who="#PoselBoronSabina">Jak już wspomniałam, stworzenie funduszu alimentacyjnego, jako źródła pomocy materialnej dla dzieci i innych osób mających prawo do alimentów, nie oznacza i nie może oznaczać zmniejszenia odpowiedzialności osób zobowiązanych do świadczeń alimentacyjnych. Osoba taka jest w szczególności zobowiązana:</u>
+ <u xml:id="u-2.18" who="#PoselBoronSabina">— zwrócić Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych kwotę wypłacaną osobom uprawnionym, — ponosić koszty związane z działalnością funduszu alimentacyjnego.</u>
+ <u xml:id="u-2.19" who="#PoselBoronSabina">Egzekucję alimentów prowadzić się będzie nadal, przy czym zawieszenie lub umorzenie postępowania egzekucyjnego wymagać będzie zgody Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. Wprowadza się przy tym możliwość rozszerzenia tej egzekucji na wkłady oszczędnościowe.</u>
+ <u xml:id="u-2.20" who="#PoselBoronSabina">Zaostrza się odpowiedzialność zobowiązanego do alimentów za różne czyny mające na celu uchylanie się od alimentów, a zwłaszcza za zaniedbanie obowiązku powiadomienia o zmianie miejsca swego pobytu.</u>
+ <u xml:id="u-2.21" who="#PoselBoronSabina">Rozpatrywany projekt ustawy został opracowany z uwzględnieniem oczywistego faktu, że obowiązek ponoszenia alimentów ma również na celu zapobieganie lekkomyślnemu traktowaniu obowiązków rodzinnych i przez to — lekceważeniu podstawowych zasad moralności socjalistycznej. Ranga tego obowiązku jest wysoka, gdyż służy on umocnieniu więzów rodzinnych oraz umacnianiu rodziny, która — zgodnie z Konstytucją — pozostaje pod szczególną opieką i ochroną. Uchylanie się od tego tak ważnego obowiązku stanowi drastyczne naruszenie przepisów prawa oraz zasad współżycia społecznego.</u>
+ <u xml:id="u-2.22" who="#PoselBoronSabina">Zawarte w projekcie ustawy unormowania (łącznie z innymi przepisami) prowadzić powinny do tego, aby uchylanie się od alimentacji było nieopłacalne, by było równoznaczne z postawieniem danej osoby pod pręgierz moralnej opinii społecznej. Osiągnie się to tylko wówczas, gdy zawarte w rozpatrywanym projekcie ustawy przepisy zostaną w pełni zrealizowane.</u>
+ <u xml:id="u-2.23" who="#PoselBoronSabina">Celowi temu mają służyć unormowania zmierzające do usprawnienia egzekucji zasądzonych alimentów. Nakładają one dodatkowe obowiązki na komorników i na zakłady pracy oraz na zakłady karne — w przypadkach gdy zobowiązany do alimentów przebywa w takim zakładzie. Przepisy te zawarte są przede wszystkim w art. 18 projektu ustawy, który wprowadza szereg zmian w Kodeksie postępowania cywilnego.</u>
+ <u xml:id="u-2.24" who="#PoselBoronSabina">Doświadczenie wykazuje, że spora część należności alimentacyjnych nie zostaje ściągnięta ze względu na zaniedbania zakładów pracy, Stąd też i realizacja omawianego projektu ustawy wymagać będzie aktywnego współdziałania ze strony tych zakładów. Sprzyjać temu będą również przepisy uchwalonego na poprzednim posiedzeniu Sejmu Kodeksu pracy.</u>
+ <u xml:id="u-2.25" who="#PoselBoronSabina">Zaostrzenie odpowiedzialności zobowiązanych do alimentów stanowić ma jedną z gwarancji służących sprawniejszemu realizowaniu ustawy. Jest to sprawa o tyle istotna, że ustawa — jak już mówiłam poprzednio — powinna zapewnić realizację dwóch podstawowych celów, a mianowicie:</u>
+ <u xml:id="u-2.26" who="#PoselBoronSabina">1) poprawę sytuacji materialnej osób mających prawo do alimentacji, a nie mogących otrzymać należnych im świadczeń; chodzi tu przede wszystkim o dzieci, ale także o osoby starsze wymagające zapewnienia im egzystencji;</u>
+ <u xml:id="u-2.27" who="#PoselBoronSabina">2) zwiększenie odpowiedzialności osób zobowiązanych do alimentów, na których ciąży obowiązek zapewnienia rodzinie środków utrzymania stosownie do swych możliwości zarobkowych lub majątkowych.</u>
+ <u xml:id="u-2.28" who="#PoselBoronSabina">Prawo do pracy stało się u nas rzeczywistością. A zatem przypadki, w których nie ma obiektywnych warunków do realizacji obowiązku alimentacyjnego, powinny należeć do rzadkości. Uchylanie się od obowiązków alimentacyjnych słusznie więc spotyka się ze społeczną krytyką i nie może być tolerowane w naszych normach prawnych. Osoby odpowiedzialne za pomoc materialną rodzinie nie powinny bezkarnie liczyć na wyręczanie przez państwo.</u>
+ <u xml:id="u-2.29" who="#PoselBoronSabina">Wysoko Izbo! Ustawa o funduszu alimentacyjnym będzie tylko jednym z wielu środków mających służyć ochronie interesów dziecka i rodziny. W ostatnich latach wydano szereg przepisów służących temu celowi. Pozwolę sobie wymienić ustawę z dnia 6 Iipca 1972 roku o przedłużeniu płatnych urlopów macierzyńskich; dalsze jeszcze uprawnienia macierzyńskie zapewnia uchwalony przed niespełna 3 tygodniami wspomniany już Kodeks pracy. Tenże Kodeks wprowadza także uproszczony system potrącania alimentów z wynagrodzenia za pracę. Również ustawa z 23 czerwca 1973 roku o zasadach tworzenia i podziału zakładowego funduszu nagród oraz zakładowych funduszów socjalnego i mieszkaniowego zapewnia różnego rodzaju przywileje dla rodzin, zwłaszcza żyjących w trudniejszych warunkach materialnych. Do takich przede wszystkim należą rodziny, które korzystać będą ze świadczeń funduszu alimentacyjnego.</u>
+ <u xml:id="u-2.30" who="#PoselBoronSabina">Temu samemu celowi służy także reforma zasiłków rodzinnych, którą będziemy realizować od 1 sierpnia bieżącego roku, polegająca na znacznym podwyższeniu zasiłków rodzinnych na rzecz dzieci w rodzinach uzyskujących niższe zarobki.</u>
+ <u xml:id="u-2.31" who="#PoselBoronSabina">Biorąc to wszystko pod uwagę, pragnę podkreślić jak konsekwentnie i wszechstronnie realizowany jest wytyczony przez VI Zjazd partii program społeczno-gospodarczego rozwoju kraju, w którym opieka państwa nad rodziną zajmuje poczesne miejsce.</u>
+ <u xml:id="u-2.32" who="#PoselBoronSabina">W systemie realizowanych kompleksowo poczynań podjętych w trosce o rodzinę i dzieci ustawa o funduszu alimentacyjnym odegra ważną rolę, a wraz z innymi przepisami, zwłaszcza Kodeksem rodzinnym i opiekuńczym, Kodeksem pracy, przepisami o ubezpieczeniu społecznym — stanowić będzie ważne ogniwo w systemie zabezpieczenia społecznego i rozwoju opieki socjalnej.</u>
+ <u xml:id="u-2.33" who="#PoselBoronSabina">Z tego też względu w imieniu Komisji Pracy i Spraw Socjalnych wnoszę o uchwalenie projektu ustawy zawartego w druku nr 155 wraz z poprawkami zawartymi w druku nr 167. Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-2.34" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ <u xml:id="u-2.35" who="#PoselBoronSabina">Marszałek:</u>
+ <u xml:id="u-2.36" who="#PoselBoronSabina">Dziękuję. Otwieram dyskusję. Głos ma poseł Kazimierz Piotrowski.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-3">
+ <u xml:id="u-3.0" who="#PoselPiotrowskiKazimierz">Obywatelu Marszałku! Wysoko Izbo! Projekt ustawy o funduszu alimentacyjnym, który dzisiaj dyskutujemy, stanowi kolejny ważny krok w rozwijaniu opieki państwa ludowego nad rodziną i macierzyństwem.</u>
+ <u xml:id="u-3.1" who="#PoselPiotrowskiKazimierz">Utworzenie funduszu alimentacyjnego będzie częścią składową realizacji polityki społecznej obejmującej też ludność rolniczą.</u>
+ <u xml:id="u-3.2" who="#PoselPiotrowskiKazimierz">Gdyby wszyscy ludzie żyli etycznie i według zasad humanizmu socjalistycznego, gdyby spłacali swoje długi moralne względem bliskich osób, ustawa ta nie byłaby potrzebna. Niestety, w każdym społeczeństwie, a tak jest i w naszym, znajdują się jednostki egoistyczne, naruszające normy współżycia rodzinnego i społecznego. Można nawet powiedzieć, że liczba osób uchylających się od naturalnego obowiązku materialnego wspierania własnych dzieci lub innych członków rodziny nie maleje. Świadczy o tym fakt ponad 30-procentowego wzrostu liczby spraw alimentacyjnych wniesionych do sądów, w roku 1972 w porównaniu z rokiem 1968. Dlatego też ustawa ta jest nie tylko pożyteczna, ale wręcz konieczna, jeśli nawet działanie jej obejmie stosunkowo niewielką część obywateli naszego kraju i ogólnej liczby rodzin w Polsce. Ustawa ta bowiem nie tylko umożliwi zasadniczą poprawę sytuacji materialnej kilkudziesięciu tysięcy rodzin, które borykają się obecnie z trudnościami na skutek nieściągalności świadczeń alimentacyjnych, ale będzie też skutecznym narzędziem wychowawczym wobec osobników, którzy z pozycji egoizmu łamią elementarne zasady wchodzące w skład etyki socjalistycznej — współżycia rodzinnego i odpowiedzialności za własne czyny.</u>
+ <u xml:id="u-3.3" who="#PoselPiotrowskiKazimierz">Jako poseł z ramienia Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego pragnę podkreślić szczególne znaczenie projektu ustawy dla stosunków w środowisku wiejskim.</u>
+ <u xml:id="u-3.4" who="#PoselPiotrowskiKazimierz">Jak wiadomo, liczba rozwodów na wsi, choć niestety rosnąca, jest ponad 3-krotnie niższa niż w miastach. Dlatego też problem alimentacji porzuconych lub rozwiedzionych żon, dzieci, jest na wsi mniej napięty niż w miastach. Na wsi natomiast znacznie częstsze są wypadki krzywd wyrządzanych rodzicom przez dzieci na skutek zaniedbania lub uchylania się od alimentacji.</u>
+ <u xml:id="u-3.5" who="#PoselPiotrowskiKazimierz">Istnieją liczne historyczne przyczyny, które sprawiły, że los starych rolników był niezabezpieczony i zależał od dobrej woli dzieci, które przejęły gospodarkę ze spracowanych rąk matki lub ojca. W niedobrych tradycjach indywidualnej gospodarki rolnej, jak i w bierności polityki społecznej dawnych, kapitalistycznych władz szukać trzeba korzeni tych nazbyt jeszcze licznych przypadków obojętności na los ludzi starych na wsi, których liczba w wyniku procesów migracyjnych i demograficznych wciąż rośnie.</u>
+ <u xml:id="u-3.6" who="#PoselPiotrowskiKazimierz">Z satysfakcją pragnę podkreślić, że po 1970 roku podjęto owocne wysiłki, zmierzające do usuwania zasadniczych, obiektywnych przyczyn tych zjawisk, obejmując wieś społeczną opieką służby zdrowia, wprowadzając system zabezpieczeń na starość dla rolników zdających gospodarstwa na rzecz państwa, wreszcie włączając obowiązek opieki i alimentacji starszych rodziców przez dzieci do dyskutowanego dzisiaj projektu ustawy.</u>
+ <u xml:id="u-3.7" who="#PoselPiotrowskiKazimierz">Rolnik w podeszłym wieku, któremu niewdzięczny lub bezmyślny syn czy córka odmówią wsparcia i pomocy na starość, mimo że nierzadko prawie wszystko jemu i jego ciężkiej pracy zawdzięczają — nie będzie w przyszłości osamotniony i jak to dawniej bywało, skazany na przeżywanie goryczy doznanej krzywdy, gdyż chronić go będzie powaga prawa, które dzisiaj uchwalimy. Co więcej, prawo to weźmie go w obronę także wtedy, gdy z niewiedzy lub z innych przyczyn sam nie poszuka jego pomocy — jako że projekt ustawy słusznie przewiduje ściganie przestępstw alimentacyjnych z urzędu. Pragnę to wyraźnie podkreślić, gdyż jest to zgodne z ideą socjalizmu, według której krzywda wyrządzona przez człowieka człowiekowi jest nie tylko prywatną sprawą jednostki, lecz również naruszeniem moralnych zasad naszego ustroju społecznego, poważną obrazą samej idei człowieczeństwa zawartej w humaniźmie socjalistycznym.</u>
+ <u xml:id="u-3.8" who="#PoselPiotrowskiKazimierz">Jestem przekonany, że w środowisku wiejskim ustawa ta będzie nie tylko zabezpieczać przed sytuacjami zagrażającymi pojedynczym rodzinom i ich członkom, lecz będzie także łagodzić działanie negatywnych właściwości indywidualnej rozdrobnionej gospodarki rolnej, będzie poważnym krokiem w kierunku socjalizacji stosunków społecznych w naszym rolnictwie, w kierunku polepszenia stosunków pracy i zasad podziału dochodów w rodzinnych gospodarstwach rolnych, w kierunku zgodnym z socjalistyczną wizją wsi i rolnictwa.</u>
+ <u xml:id="u-3.9" who="#PoselPiotrowskiKazimierz">Z tych więc powodów posłanki i posłowie Klubu Poselskiego ZSL głosować będą za projektem ustawy. Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-3.10" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ <u xml:id="u-3.11" who="#PoselPiotrowskiKazimierz">Marszałek:</u>
+ <u xml:id="u-3.12" who="#PoselPiotrowskiKazimierz">Głos ma poseł Monika Kąkol.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-4">
+ <u xml:id="u-4.0" who="#PoselKakolMonika">Obywatelu Marszałku! Obywatele Posłowie! Polska Ludowa uregulowała w Kodeksie rodzinnym i opiekuńczym stosunki wynikające z założenia i trwania rodziny w sposób odpowiadający ideom socjalizmu, traktując rodzinę jako podstawową komórkę społeczną.</u>
+ <u xml:id="u-4.1" who="#PoselKakolMonika">Projekt ustawy o funduszu alimentacyjnym świadczy o konsekwencji, z jaką partia i Rząd realizują program ochrony rodziny. Z jednej strony bowiem, przez postanowienie ustawy, bierze państwo w obronę pokrzywdzonych, z drugiej zaś — wzmagając odpowiedzialność osób zobowiązanych do alimentacji — uczy właściwego stosunku do obowiązków i powinności wynikających z założenia rodziny.</u>
+ <u xml:id="u-4.2" who="#PoselKakolMonika">Kluczowe miejsce w naszej polityce społecznej zajmują sprawy rozwoju narodu i młodego pokolenia, sprawy warunków życia rodzinnego i zwiększenia opieki nad matką i dzieckiem. Państwo nasze podjęło wiele konkretnych posunięć w tym zakresie, lecz pomimo tego, w kraju jest ponad 600 tys. rodzin, w których ciężar utrzymania i wychowania spoczywa na barkach jednej osoby i tak się składa, że owym jedynym żywicielem rodziny jest często matka.</u>
+ <u xml:id="u-4.3" who="#PoselKakolMonika">Na podkreślenie zasługuje fakt, że ustawa uwolni dziesiątki tysięcy matek od bezowocnej pogoni za dłużnikiem i nieustannej troski o zaspokojenie najskromniejszych i najbardziej elementarnych potrzeb dzieci. Chodzi o to, aby matki mogły spokojnie zająć się wychowaniem dzieci, a czas tracony w pogoni za dłużnikiem poświęcić dzieciom, zacieśnić kontakty ze szkołą.</u>
+ <u xml:id="u-4.4" who="#PoselKakolMonika">Na podstawie mojej długoletniej pracy pedagogicznej zauważyłam, że dzieci z rodzin rozbitych borykają się z ogromnymi trudnościami w nauce. W domu nie są darzone serdecznością, nie są też dostrzegane przez rówieśników w klasie. Daje się również odczuć, iż dziecko zaniedbane tęskni za ciepłem i serdecznością.</u>
+ <u xml:id="u-4.5" who="#PoselKakolMonika">Utworzenie funduszu alimentacyjnego umocni przekonanie, że dziecko w naszym ustroju dotknięte nieszczęściem losowym lub skrzywdzone przez nieodpowiedzialność czy wręcz podłość najbliższych nie będzie osamotnione. Znajdzie skuteczną pomoc państwa, co tym samym wpłynie na pozytywne kształtowanie osobowości młodego człowieka.</u>
+ <u xml:id="u-4.6" who="#PoselKakolMonika">Znaczenie, jakie partia i Rząd przywiązują do sprawy rodziny wynika z doceniania jej niczym nie dającej się zastąpić roli. W rodzinie rodzą się, wychowują i przygotowują do życia nowe pokolenia. W gronie rodziny krystalizują się podstawowe zasady moralne, społeczne i normy postępowania w życiu.</u>
+ <u xml:id="u-4.7" who="#PoselKakolMonika">Na podstawie licznych moich spotkań z wyborcami, mogę wyrazić pewność, że projekt utworzenia funduszu alimentacyjnego został przyjęty serdecznym poparciem przez wszystkie kobiety i rodziny także te, których to bezpośrednio nie dotyczy.</u>
+ <u xml:id="u-4.8" who="#PoselKakolMonika">Słusznie podnosi się, że w państwie socjalistycznym nie do przyjęcia jest sytuacja, w której walka matki o alimenty dla dziecka w ciężkiej sytuacji materialnej okazuje się w wielu wypadkach bezowocna wskutek nieuczciwych machinacji dłużników. Niepokoi nas stanowisko nielicznych grup, w których przebywają osoby uchylające się od świadczeń alimentacyjnych, świadomi tego, iż miast objawów potępienia społecznego, niejednokrotnie liczyć mogą na odruchy swoistej, fałszywie pojmowanej solidarności. Gdyby nie pewna pomoc ze strony tych grup, ucieczka przed komornikiem zapewne nie kończyłaby się pomyślnie w tylu wypadkach, w ilu udaje się ona obecnie. Stąd z całą bezwzględnością należy ścigać tych, którzy uchylają się od swoich rodzinnych i obywatelskich obowiązków. Państwo i społeczeństwo nie może tolerować cwaniactwa. Nie mogą oni liczyć na ochronę i współczucie.</u>
+ <u xml:id="u-4.9" who="#PoselKakolMonika">Na przykład w województwie gdańskim toczy się egzekucja przeciwko ponad 12 tys. opornych dłużników alimentacyjnych. Przeciętnie w ciągu roku wpływa około 3 500 nowych wniosków o egzekucję alimentów. Z tej liczby w roku 1973 w około 800 sprawach komornicy sądowi nie zdołali ściągnąć należności alimentacyjnych w ogóle bądź też ściągnęli w nieznacznej wysokości. Bezowocnie zakończyło się zatem około 20% spraw o egzekucję alimentów.</u>
+ <u xml:id="u-4.10" who="#PoselKakolMonika">Usilne starania organów egzekucyjnych nie są dostatecznie skuteczne wobec złośliwego uchylania się części dłużników, którzy nie podejmują stałej pracy lub zmieniają często miejsce zamieszkania, bądź pasożytniczy tryb ich życia nie daje żadnych możliwości wyegzekwowania roszczeń. Nie daje nawet pożądanych rezultatów skazywanie opornych dłużników na karę pozbawienia wolności. W roku 1973 sądy okręgu gdańskiego skazały za uporczywe uchylanie się od płacenia alimentów 401 osób.</u>
+ <u xml:id="u-4.11" who="#PoselKakolMonika">W ciężkiej sytuacji osoby uprawnione do alimentacji korzystały co prawda w pewnych przypadkach ze świadczeń Polskiego Komitetu Pomocy Społecznej, ale była to pomoc tylko doraźna i pod względem wysokości bardzo skromna.</u>
+ <u xml:id="u-4.12" who="#PoselKakolMonika">Z inicjatywą pomocy w poszukiwaniu zalegających z alimentami wyszła także Liga Kobiet i pisma kobiece, udzielając samotnym matkom bezpłatnych porad prawnych.</u>
+ <u xml:id="u-4.13" who="#PoselKakolMonika">Postulowano również utworzenie banku alimentacyjnego, co znalazło odzwierciedlenie w obecnym projekcie ustawy. W tych warunkach należy przyjąć, że stworzenie funduszu alimentacyjnego będzie stanowić rozwiązanie celowe i pożyteczne, gdyż w najcięższych wypadkach, jeśli egzekucja ustalonych należności okaże się bezskuteczna, zapewni stałą pomoc rodzinie, a jednocześnie stworzy się warunki do surowego karania osób uchylających się złośliwie od wypełniania prawnych obowiązków alimentacyjnych.</u>
+ <u xml:id="u-4.14" who="#PoselKakolMonika">Postanowienia projektu idą jeszcze dalej, zmierzając ku wzmożeniu odpowiedzialności dłużników zobowiązanych do płacenia alimentów i ku zwiększeniu skuteczności egzekucji świadczeń alimentacyjnych — przez korektę i uzupełnienie obowiązujących w tej mierze przepisów.</u>
+ <u xml:id="u-4.15" who="#PoselKakolMonika">Postulowane zmiany ujęte są szeroko, dotyczą bowiem zarówno przepisów procedury cywilnej, ustawy o prawie bankowym jak i Kodeksu karnego. W przeważającej mierze są to postanowienia, których celem miałoby być ułatwienie egzekucji oraz w pewnym stopniu zaostrzenie jej warunków. Uzupełniają one katalog obowiązków dłużnika i jego zakładu pracy związanych z prowadzeniem egzekucji świadczeń alimentacyjnych. Są to postulaty głęboko przemyślane, ze wszech miar słuszne i spotykają się z pełną aprobatą całego społeczeństwa.</u>
+ <u xml:id="u-4.16" who="#PoselKakolMonika">Szczególnie uzasadniona istniejącym stanem rzeczy jest propozycja uznania przestępstwa — uchylania się od płacenia alimentów — za przestępstwo ścigane z urzędu. W myśl projektu ustawy za uchylanie się od świadczeń alimentacyjnych — niesolidnym ojcem zajmie się prokurator. Pretensje do opornego dłużnika rościć będzie fundusz alimentacyjny. Wierzycielem jego stanie się w tym wypadku nie matka dziecka, ale skarb państwa, konkretnie terenowe oddziały ZUS.</u>
+ <u xml:id="u-4.17" who="#PoselKakolMonika">Wysoka Izbo! Uruchomienie funduszu alimentacyjnego wymagać będzie początkowo pokaźnych dotacji państwowych. Pół miliarda złotych przeznaczone przez państwo na ten cel musi być przez nas jako społeczeństwo wypracowane.</u>
+ <u xml:id="u-4.18" who="#PoselKakolMonika">Obywatele Posłowie! Jesteśmy pełni optymizmu, iż wytworzymy taką atmosferę moralnego potępienia wobec opornych dłużników, że egzekucja należności stanie się sprawą drugoplanową.</u>
+ <u xml:id="u-4.19" who="#PoselKakolMonika">Ustawa będzie doniosłym aktem społecznym, jeśli bowiem spojrzymy na nią dokładniej, dobitnie świadczy o coraz dalej idącej opiece państwa socjalistycznego nad życiem i warunkami bytowania każdego z nas, zwłaszcza zaś tych, którym taka pomoc, ze względu na ich szczególną sytuację, jest najbardziej potrzebna.</u>
+ <u xml:id="u-4.20" who="#PoselKakolMonika">Jest to piękne świadectwo humanitaryzmu i jeszcze jedno wyraźne potwierdzenie w praktyce najgłębszych zasad ideowych naszego socjalistycznego państwa — Polski Ludowej. Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-4.21" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ <u xml:id="u-4.22" who="#PoselKakolMonika">Marszałek:</u>
+ <u xml:id="u-4.23" who="#PoselKakolMonika">Lista mówców zgłoszonych do dyskusji została wyczerpana.</u>
+ <u xml:id="u-4.24" who="#PoselKakolMonika">Zamykam dyskusję.</u>
+ <u xml:id="u-4.25" who="#PoselKakolMonika">Przystępujemy do głosowania.</u>
+ <u xml:id="u-4.26" who="#PoselKakolMonika">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem w całości projektu ustawy o funduszu alimentacyjnym wraz z poprawkami proponowanymi przez Komisję Pracy i Spraw Socjalnych — zechce podnieść rękę.</u>
+ <u xml:id="u-4.27" who="#PoselKakolMonika">Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-4.28" who="#PoselKakolMonika">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-4.29" who="#PoselKakolMonika">Kto się wstrzymał od głosowania? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-4.30" who="#PoselKakolMonika">Stwierdzam, że Sejm uchwalił ustawę o funduszu alimentacyjnym.</u>
+ <u xml:id="u-4.31" who="#PoselKakolMonika">Przystępujemy do punktu 2 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Handlu Wewnętrznego o rządowym projekcie ustawy o wykonywaniu handlu oraz niektórych innych rodzajów działalności przez jednostki gospodarki nie uspołecznionej (druki nr 150 i 168).</u>
+ <u xml:id="u-4.32" who="#PoselKakolMonika">Głos ma sprawozdawca poseł Edward Chrostek.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-5">
+ <u xml:id="u-5.0" who="#PoselChrostekEdward">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! W imieniu Komisji Handlu Wewnętrznego mam zaszczyt przedstawić Wysokiej Izbie rządowy projekt ustawy o wykonywaniu handlu oraz niektórych innych rodzajów działalności przez jednostki gospodarki nie uspołecznionej.</u>
+ <u xml:id="u-5.1" who="#PoselChrostekEdward">Przedstawiony rządowy projekt ustawy stanowi istotne kolejne działanie na rzecz właściwego wykorzystania potencjału pozarolniczej gospodarki nie uspołecznionej zgodnie z występującymi potrzebami społecznymi i gospodarczymi.</u>
+ <u xml:id="u-5.2" who="#PoselChrostekEdward">Po dokonanej w latach 1971 — 1972 wszechstronnej przebudowie zasad wykonywania działalności rzemieślniczej, co znalazło wyraz w uchwaleniu w dniu 8 czerwca 1972 r. ustawy o wykonywaniu i organizacji rzemiosła — Ministerstwo Handlu Wewnętrznego i Usług w porozumieniu z innymi zainteresowanymi resortami — przystąpiło do prac nad porządkowaniem zasad wykonywania działalności przez pozostałe pozarolnicze grupy gospodarki nie uspołecznionej, tzn. przez handel, gastronomię, zakłady sztucznego wylęgu drobiu, usług hotelarskich, usług biurowych i innych.</u>
+ <u xml:id="u-5.3" who="#PoselChrostekEdward">Projekt ustawy, podobnie jak uchwalona przed dwoma laty ustawa o wykonywaniu i organizacji rzemiosła, został opracowany z uwzględnieniem kierunków polityki państwa wobec pozarolniczej gospodarki nie uspołecznionej, wytyczonych przez Biuro Polityczne Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej w dniu 13 Iipca 1971 roku.</u>
+ <u xml:id="u-5.4" who="#PoselChrostekEdward">Projekt uwzględnia postanowienia uchwały X Kongresu Stronnictwa Demokratycznego w sprawie kierunków działalności pozarolniczej gospodarki nie uspołecznionej.</u>
+ <u xml:id="u-5.5" who="#PoselChrostekEdward">Ponadto projekt uwzględnia wnioski zgłaszane w toku szczegółowych i wszechstronnych dyskusji we wszystkich byłych prezydiach wojewódzkich rad narodowych oraz w naczelnych i centralnych organach administracji państwowej. Zgodnie z przyjętą zasadą społecznej konsultacji aktów prawnych projekt poddany został dyskusji w zainteresowanych środowiskach, jak również był wszechstronnie konsultowany z samorządowymi reprezentacjami tych środowisk?</u>
+ <u xml:id="u-5.6" who="#PoselChrostekEdward">Jak ustaliliśmy w trakcie prac komisji, we wszystkich stadiach przygotowania projektu brali czynny udział przedstawiciele Naczelnej Rady Zrzeszeń Prywatnego Handlu i Usług.</u>
+ <u xml:id="u-5.7" who="#PoselChrostekEdward">Pragnę poinformować Wysoką Izbę, że u podstaw projektu leży szczegółowa analiza aktualnych i przewidywanych na najbliższe lata możliwości gospodarki uspołecznionej w zakresie pełnego zaspokojenia rosnących potrzeb rynku i co za tym idzie — miejsca i uzupełniającej roli nie uspołecznionego handlu i nie uspołecznionej gastronomii.</u>
+ <u xml:id="u-5.8" who="#PoselChrostekEdward">W założeniach projektu wzięto pod uwagę, że nie uspołeczniony handel, zwłaszcza rolno-spożywczy i nie uspołeczniona gastronomia, szczególnie bezalkoholowa i usytuowana na szlakach wzmożonego ruchu turystycznego — mają do spełnienia określoną rolę społeczno-gospodarczą.</u>
+ <u xml:id="u-5.9" who="#PoselChrostekEdward">Prowadzone na przestrzeni ostatnich lat obserwacje wskazują, że nie sprzyja właściwemu wykorzystaniu potencjału nie uspołecznionego handlu i nie uspołecznionej gastronomii dotychczasowa regulacja prawna ich działalności oparta na ustawie z dnia 1 Iipca 1958 r. o zezwoleniach na wykonywanie przemysłu, rzemiosła, handlu i niektórych usług przez jednostki gospodarki nie uspołecznionej. Ustawa z 1958 roku — będąca w tej chwili aktem znacznie zawężonym, bowiem w części dotyczącej rozwijania usług i produkcji w gospodarce prywatnej uchylona została przez wspomnianą już ustawę o wykonywaniu i organizacji rzemiosła z 1972 roku — nie stanowi obecnie właściwego instrumentu prawnego dostosowywania prywatnego handlu i gastronomii do szybko rosnących potrzeb społecznych.</u>
+ <u xml:id="u-5.10" who="#PoselChrostekEdward">Szereg naczelnych i centralnych organów administracji państwowej oczekuje ustawowej podstawy prawnej niezbędnej do uregulowania działalności osób fizycznych nie związanych z funkcjonowaniem nie uspołecznionego handlu i gastronomii. I tak:</u>
+ <u xml:id="u-5.11" who="#PoselChrostekEdward">Minister Kultury i Sztuki znajdzie w projekcie ustawy upoważnienie do właściwego uregulowania działalności w zakresie nie uspołecznionych księgarni, antykwariatów i sprzedaży dzieł sztuki współczesnej.</u>
+ <u xml:id="u-5.12" who="#PoselChrostekEdward">Z kolei Minister Handlu Zagranicznego i Gospodarki Morskiej znajduje ustawowe oparcie dla przedłożenia Radzie Ministrów projektu aktu, który by uregulował podstawy prawne do określenia warunków, organów i trybu wydawania uprawnień zagranicznym osobom fizycznym i prawnym na prowadzenie działalności gospodarczej na terytorium Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej.</u>
+ <u xml:id="u-5.13" who="#PoselChrostekEdward">Projekt ustawy daje również podstawę do właściwego uregulowania w drodze rozporządzenia Rady Ministrów zasad wykonywania działalności gospodarczej przez związki religijne. Jak wynika z ustaleń komisji, prace prowadzone przez Urząd do Spraw Wyznań nad stosownym aktem z tego zakresu znajdują się w końcowej fazie.</u>
+ <u xml:id="u-5.14" who="#PoselChrostekEdward">Ustawowe upoważnienie do regulacji działalności prywatnej w zakresie sztucznego wylęgu drobiu znajdzie w projekcie Minister Przemysłu Spożywczego i Skupu, natomiast w odniesieniu do usług hotelarskich — Przewodniczący Głównego Komitetu Kultury Fizycznej i Turystyki.</u>
+ <u xml:id="u-5.15" who="#PoselChrostekEdward">Omawiany projekt ustawy dotyczy w zasadzie działalności gospodarczej osób fizycznych i spółek nie posiadających osobowości prawnej. Niemniej jednak projekt przewiduje możliwość dopuszczenia do działalności osób prawnych nie będących jednostkami gospodarki uspołecznionej, jak również możliwość ustalenia wysokości opłat pobieranych przy wydawaniu uprawnień. W celu zapewnienia stabilnych warunków wykonywania działalności w zakresie gastronomii i niektórych działalności nie uspołecznionego handlu, projekt ustawy przewiduje możliwość wydawania zezwoleń na czas nieokreślony, co jak wykazała praktyczna realizacja ustawy o wykonywaniu i organizacji rzemiosła ma istotne znaczenie dla działalności wymagających podejmowania określonych nakładów inwestycyjnych, które w wypadku działalności gastronomicznej obejmują znaczne kwoty.</u>
+ <u xml:id="u-5.16" who="#PoselChrostekEdward">W związku z tą ostatnią sprawą pragnę poinformować Wysoką Izbę, że Komisja zapoznała się z międzyresortowo uzgodnionym projektem rozporządzenia Ministra Handlu Wewnętrznego i Usług, szczegółowo regulującym zasady wydawania zezwoleń w zakresie działalności handlu oraz przemysłu gastronomicznego. Komisja pozytywnie oceniła założenie, w myśl którego zezwolenia na czas nieokreślony wydawane będą na prowadzenie handlu detalicznego niektórymi artykułami spożywczo-rolnymi i zezwolenia na prowadzenie określonych lokali gastronomicznych wtedy, jeżeli siedziba zakładu znajdować się będzie w miejscowości o liczbie do 20 tysięcy mieszkańców.</u>
+ <u xml:id="u-5.17" who="#PoselChrostekEdward">W pozostałych miejscowościach projekt rozporządzenia zakłada wydawanie zezwoleń na ustalone okresy.</u>
+ <u xml:id="u-5.18" who="#PoselChrostekEdward">Projekt wprowadza istotne zmiany w stosunku do aktualnie obowiązującego stanu prawnego w dziedzinie wydawania uprawnień. Przyjęto dwie formy uprawnień — zezwolenie i potwierdzenie zgłoszenia. Ta druga forma jest pomyślana jako uprawnienie do działalności wykonywanej w okresie nie przekraczającym 6 miesięcy. Pominięte zostają w projekcie dotychczasowe przepisy o pobieraniu specjalnych opłat za uprawnienia na prowadzenie działalności. W myśl nowych przepisów organ wydający uprawnienie zobowiązany będzie jedynie do pobierania opłaty skarbowej, przewidzianej stosownym rozporządzeniem Rady Ministrów o opłacie skarbowej, analogicznie jak w przemyśle.</u>
+ <u xml:id="u-5.19" who="#PoselChrostekEdward">Podstawową formą rozliczeń z działalności osób prowadzących działalność gospodarczą będą, poza opłatami skarbowymi, wyłącznie podatki.</u>
+ <u xml:id="u-5.20" who="#PoselChrostekEdward">Projekt przewiduje zniesienie specjalnych komisji opiniodawczych do spraw zezwoleń, powoływanych w przeszłości przez prezydia rad narodowych na podstawie przepisów ustawy o zezwoleniach.</u>
+ <u xml:id="u-5.21" who="#PoselChrostekEdward">Przyjęcie takiego rozwiązania ma na celu umocnienie roli i odpowiedzialności terenowych organów administracji państwowej za prowadzoną politykę w dziedzinie udzielania uprawnień do wykonywania działalności gospodarczej i jest zgodne z powszechnie zgłaszanymi postulatami w toku dokonywania uzgodnień omawianego projektu. W projekcie ustawy przewiduje się możliwość odmowy wydania uprawnienia, jeżeli zamierzona działalność z uwagi na jej rodzaj lub rozmiary, miejsce wykonywania lub niezgodność z zasadami racjonalnego zatrudnienia wykwalifikowanych kadr — byłaby sprzeczna z interesem społecznym. Taka właśnie konstrukcja prawna została już przyjęta w ustawie o wykonywaniu i organizacji rzemiosła.</u>
+ <u xml:id="u-5.22" who="#PoselChrostekEdward">Wreszcie projekt ustawy przewiduje wprowadzenie pierwszeństwa w uzyskiwaniu uprawnień dla inwalidów wojennych i wojskowych oraz osób, które zainwestują własne środki w budowę lub odbudowę pomieszczeń, w których będzie prowadzona działalność gospodarcza.</u>
+ <u xml:id="u-5.23" who="#PoselChrostekEdward">W zakresie przepisów o cofaniu i wygasaniu uprawnień projekt ustawy dostosowuje swoje postanowienia do przepisów Kodeksu karnego i Kodeksu postępowania w sprawach o wykroczenia.</u>
+ <u xml:id="u-5.24" who="#PoselChrostekEdward">Wysoka Izbo! Stosownie do rozwiązań przyjętych w obowiązującej od kilkunastu miesięcy ustawie o wykonywaniu i organizacji rzemiosła, projekt zakłada obowiązkową przynależność osób prowadzących działalność gospodarczą do organizacji samorządowej. W myśl projektu wszystkie osoby wykonujące działalność gospodarczą, nie stanowiącą rzemiosła, są zobowiązane należeć do zrzeszeń prywatnego handlu i usług. Zrzeszenia te działają na szczeblu wojewódzkim i posiadają osobowość prawną. Ustala się, że obowiązek przynależności do zrzeszeń nie obejmuje osób należących do organizacji rzemieślniczych, osób, które uzyskały uprawnienia na sztuczny wylęg drobiu oraz tych, które uzyskały uprawnienia na okres nie przekraczający 6 miesięcy.</u>
+ <u xml:id="u-5.25" who="#PoselChrostekEdward">Projekt ustawy upoważnia Ministra Handlu Wewnętrznego i Usług do zwalniania, w porozumieniu z zainteresowanymi ministrami, innych osób prowadzących działalność gospodarczą od obowiązku należenia do zrzeszeń.</u>
+ <u xml:id="u-5.26" who="#PoselChrostekEdward">Koordynatorem prac wojewódzkich zrzeszeń i organem centralnym samorządu jest — w myśl projektu — Naczelna Rada Zrzeszeń Prywatnego Handlu i Usług, będąca kontynuatorem aktualnie działającej Naczelnej Rady.</u>
+ <u xml:id="u-5.27" who="#PoselChrostekEdward">W celu wzmocnienia roli samorządu, projekt ustawy wyposaża ten samorząd w szereg ważnych środków prawnych, m.in. tworzy się sądownictwo samorządowe, które ma stać na straży zgodnego z zasadami etyki zawodowej wykonywania usług przez zrzeszonych. Po raz pierwszy w 30-letniej historii zrzeszeń podstawy prawne ich funkcjonowania zostają podniesione do rangi przepisów ustawowych. Projekt ustawy staje na stanowisku, że samorząd powinien być ważnym partnerem organizacji państwowych w rozwijaniu potrzebnej działalności zrzeszonych członków i we właściwym synchronizowaniu interesu grupy z interesem ogólnospołecznym.</u>
+ <u xml:id="u-5.28" who="#PoselChrostekEdward">Przechodząc do omówienia ostatniej części projektu ustawy, pragnę podkreślić, że w przepisach przejściowych i końcowych projektu zawarte jest postanowienie o uchyleniu w całości ustawy z dnia 1 Iipca 1958 r. o zezwoleniach na wykonywanie przemysłu, rzemiosła, handlu i niektórych usług przez jednostki gospodarki nie uspołecznionej, co pozwoli na stworzenie jasnego, wewnętrznie spójnego systemu wykonywania działalności w pozarolniczej gospodarce nie uspołecznionej, na podstawie wymienionej już ustawy o wykonywaniu i organizacji rzemiosła i przedłożonego dzisiaj projektu ustawy o wykonywaniu handlu oraz niektórych innych rodzajów działalności gospodarczej przez jednostki gospodarki nie uspołecznionej.</u>
+ <u xml:id="u-5.29" who="#PoselChrostekEdward">Obywatele posłowie otrzymali druk nr 168, który zawiera wykaz proponowanych przez Komisję Handlu Wewnętrznego, w porozumieniu z Komisją Prac Ustawodawczych zmian i uzupełnień. W druku znalazły się również propozycje zmian o charakterze redakcyjnym i formalnym.</u>
+ <u xml:id="u-5.30" who="#PoselChrostekEdward">W imieniu Komisji Handlu Wewnętrznego chciałbym scharakteryzować i uzasadnić celowość wprowadzenia niektórych z tych zmian.</u>
+ <u xml:id="u-5.31" who="#PoselChrostekEdward">Po pierwsze — proponuje się częściową zmianę tekstu preambuły projektu ustawy. W nowej wersji tekst otrzymuje brzmienie: — „W celu wykorzystania możliwości gospodarczych i inicjatywy jednostek gospodarki nie uspołecznionej w zakresie zaspokojenia potrzeb ludności zgodnie z potrzebami społecznymi i ogólnym rozwojem gospodarki narodowej stanowi się co następuje:” Rola rad narodowych i terenowych organów administracji państwa została sprecyzowana w ostatniej noweli do ustawy o radach narodowych, dlatego też obecnie odpada już potrzeba określenia ich zadań.</u>
+ <u xml:id="u-5.32" who="#PoselChrostekEdward">Po drugie — w celu rozwiania wątpliwości co do dalszego działania rzemieślniczych domów towarowych, które na przestrzeni kilkunastoletniej swojej działalności spełniały i spełniają pożyteczną rolę w zakresie organizacji zbytu wyrobów rzemieślniczych — proponuje się w art. 1, ust. 2, pkt 1, który daje wyjaśnienie, jak należy rozumieć określenie użyte w ustawie — „jednostka gospodarki nie uspołecznionej” dopisać — „rzemieślniczy dom towarowy”. W ten sposób ustawowe określenie — „jednostka gospodarki nie uspołecznionej” dotyczyć będzie zarówno osoby fizycznej i spółki nie posiadającej osobowości prawnej, jak i rzemieślniczego domu towarowego.</u>
+ <u xml:id="u-5.33" who="#PoselChrostekEdward">Po trzecie — proponuje się nadać nowe brzmienie pkt. 4 w ust. 2 art. 15. Proponując nowe brzmienie tego przepisu, mieliśmy na względzie fakt, że poprzednie sformułowanie mogło być rozumiane w ten sposób, że kara polegająca na pozbawieniu prawa do korzystania z biernego prawa wyborczego w zrzeszeniu ma charakter bezterminowy, co nie wydawałoby się ze względów społecznych słuszne, dlatego w nowej wersji wskazujemy, że omawiana kara powinna być wymierzona na czas określony.</u>
+ <u xml:id="u-5.34" who="#PoselChrostekEdward">Po czwarte — proponuje się w art. 17, ust. 4 skreślenie pkt. 6. Przepis ten konstruowany był w chwili, gdy nie był jeszcze uchwalony Kodeks pracy, który obecnie w art. 240 reguluje wyczerpująco problematykę zbiorowych układów pracy.</u>
+ <u xml:id="u-5.35" who="#PoselChrostekEdward">Wreszcie jako ostatnią propozycję Komisji Handlu Wewnętrznego proponujemy nadanie art. 22 następującego brzmienia: — „Ustawa wchodzi w życie z dniem 1 stycznia 1975 roku”.</u>
+ <u xml:id="u-5.36" who="#PoselChrostekEdward">Komisja stanęła na stanowisku, że blisko półroczne vacatio legis powinno umożliwić organom administracji państwowej oraz zainteresowanym organizacjom samorządowym gruntowne przygotowanie się do realizacji nowych przepisów.</u>
+ <u xml:id="u-5.37" who="#PoselChrostekEdward">Wysoki Sejmie! W imieniu Komisji Handlu Wewnętrznego wnoszę, aby Wysoki Sejm raczył uchwalić rządowy projekt ustawy o wykonywaniu handlu oraz niektórych innych rodzajów działalności przez jednostki gospodarki nie uspołecznionej wraz z poprawkami zawartymi w druku nr 168. Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-5.38" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ <u xml:id="u-5.39" who="#PoselChrostekEdward">Marszałek:</u>
+ <u xml:id="u-5.40" who="#PoselChrostekEdward">Czy ktoś z Obywateli Posłów pragnie zabrać głos?</u>
+ <u xml:id="u-5.41" who="#PoselChrostekEdward">Nikt się nie zgłasza.</u>
+ <u xml:id="u-5.42" who="#PoselChrostekEdward">Przystępujemy do głosowania.</u>
+ <u xml:id="u-5.43" who="#PoselChrostekEdward">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem w całości projektu ustawy o wykonywaniu handlu oraz niektórych innych rodzajów działalności przez jednostki gospodarki nie uspołecznionej wraz z poprawkami proponowanymi przez Komisję Handlu Wewnętrznego — zechce podnieść rękę.</u>
+ <u xml:id="u-5.44" who="#PoselChrostekEdward">Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-5.45" who="#PoselChrostekEdward">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-5.46" who="#PoselChrostekEdward">Kto się wstrzymał od głosowania? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-5.47" who="#PoselChrostekEdward">Stwierdzam, że Sejm uchwalił ustawę o wykonywaniu handlu oraz niektórych innych rodzajów działalności przez jednostki gospodarki nie uspołecznionej.</u>
+ <u xml:id="u-5.48" who="#PoselChrostekEdward">Przystępujemy do punktu 3 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Spraw Wewnętrznych i Wymiaru Sprawiedliwości o rządowym projekcie ustawy o amnestii (druki nr 169 i 170).</u>
+ <u xml:id="u-5.49" who="#PoselChrostekEdward">Głos ma sprawozdawca poseł Witold Jarosiński.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-6">
+ <u xml:id="u-6.0" who="#PoselJarosinskiWitold">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! W imieniu Komisji Spraw Wewnętrznych i Wymiaru Sprawiedliwości mam zaszczyt przedstawić Wysokiej Izbie rządowy projekt ustawy o amnestii.</u>
+ <u xml:id="u-6.1" who="#PoselJarosinskiWitold">Decyzja o zastosowaniu amnestii na 30-lecie Polski Ludowej jest w pełni uzasadniona i celowa. Pomyślnie bowiem przebiega proces socjalistycznych przemian naszego społeczeństwa i z powodzeniem realizowany jest program społeczno-gospodarczego rozwoju kraju.</u>
+ <u xml:id="u-6.2" who="#PoselJarosinskiWitold">Systematycznie wzrasta dyscyplina społeczna i polepsza się stan bezpieczeństwa i porządku publicznego. Istotny wpływ na ten stan rzeczy ma podnoszenie się poziomu świadomości i kultury prawnej obywateli, a także skuteczniejsza działalność organów ścigania i wymiaru sprawiedliwości. Mamy zatem wszelkie podstawy oczekiwać, że amnestia stworzy dodatkową, zasadniczej wagi szansę szybszego powrotu do normalnego życia i podjęcia społecznie użytecznej pracy dla niemałej części spośród tych osób, które dopuściły się przestępstw i wykroczeń, a które rokują nadzieję na przestrzeganie w przyszłości zasad porządku prawnego.</u>
+ <u xml:id="u-6.3" who="#PoselJarosinskiWitold">W myśl projektu ustawy amnestia ma dotyczyć przestępstw i przestępstw skarbowych oraz wykroczeń i wykroczeń skarbowych, popełnionych przed dniem 15 czerwca 1974 r.</u>
+ <u xml:id="u-6.4" who="#PoselJarosinskiWitold">Amnestia jest zgodna z dotychczasowym, słusznym kierunkiem surowego karania sprawców najgroźniejszych przestępstw, przy jednoczesnym łagodniejszym i bardziej elastycznym traktowaniu sprawców przestępstw drobniejszych, o mniejszym stopniu społecznego niebezpieczeństwa, zwłaszcza takich sprawców, którzy weszli w kolizję z prawem karnym po raz pierwszy, czasem przypadkowo.</u>
+ <u xml:id="u-6.5" who="#PoselJarosinskiWitold">Proponuje się całkowite darowanie kar pozbawienia wolności orzeczonych w rozmiarze do lat 2, złagodzenie o połowę kar pozbawienia wolności orzeczonych w rozmiarze od lat 2 do 3, a za przestępstwa nieumyślne — z wyjątkiem nieumyślnego spowodowania śmierci — w rozmiarze do lat 5 oraz złagodzenia o 1/3 pozostałych kar pozbawienia wolności, orzeczonych w rozmiarze nawet do lat 15. Daruje się też kary ograniczenia wolności oraz grzywny orzeczone jako kary samoistne w wysokości do 1000 złotych, a także kary aresztu wojskowego.</u>
+ <u xml:id="u-6.6" who="#PoselJarosinskiWitold">Kierując się względami humanitaryzmu, proponowana ustawa w szerszym stopniu obejmuje pewne, zasługujące na specjalne potraktowanie, grupy osób. Są to:</u>
+ <u xml:id="u-6.7" who="#PoselJarosinskiWitold">— kobiety, mające na wychowaniu dzieci w wieku do lat 16, — ludzie starsi, a więc kobiety powyżej lat 50 i mężczyźni powyżej 60 lat, — młodociani, którzy w chwili popełnienia przestępstwa nie mieli ukończonych 18 lat.</u>
+ <u xml:id="u-6.8" who="#PoselJarosinskiWitold">W stosunku do tych osób amnestia jest szersza. Mianowicie daruje się im całkowicie kary pozbawienia wolności do lat 3; łagodzi o połowę kary pozbawienia wolności orzeczone w rozmiarze powyżej lat 3 do lat 5, a karę surowszą (do 15 lat pozbawienia wolności) łagodzi się o 1/3.</u>
+ <u xml:id="u-6.9" who="#PoselJarosinskiWitold">Ponieważ prowadzenie postępowania karnego w sprawach o przestępstwa i przestępstwa skarbowe, w których następnie orzeczone zostałyby kary podlegające darowaniu, nie byłoby celowe, projekt przewiduje umorzenie toczącego się postępowania w sprawach o przestępstwa i przestępstwa skarbowe zagrożone karą pozbawienia wolności do lat 2 lub karami łagodniejszego rodzaju, a w stosunku do wyżej wymienionych uprzywilejowanych kategorii osób — w sprawach o przestępstwa i przestępstwa skarbowe zagrożone karą pozbawienia wolności do lat 3.</u>
+ <u xml:id="u-6.10" who="#PoselJarosinskiWitold">Projekt przewiduje również umorzenie postępowania w wypadkach, gdy czyn zagrożony jest wprawdzie karą surowszą niż wyżej wymienione, ale z okoliczności sprawy wynika, że należałoby orzec karę w takim rozmiarze, że ulegałaby ona darowaniu.</u>
+ <u xml:id="u-6.11" who="#PoselJarosinskiWitold">Pragnę podkreślić, że w myśl projektu spod amnestii wyłączonych jest szereg przestępstw najgroźniejszych społecznie, co do których ani obecny stan przestępczości w kraju, ani obecna polityka karania nie uzasadniają pójścia po linii darowania lub łagodzenia orzeczonych kar. Są to przestępstwa takie, jak zbrodnie popełnione przez faszystowsko-hitlerowskich zbrodniarzy oraz inne zbrodnie wojenne i zbrodnie przeciwko ludzkości, sabotaż, szpiegostwo, umyślne zabójstwo, rabunek, gwałt, umyślne spowodowanie pożaru, najcięższe wypadki zagarnięcia mienia społecznego oraz przestępstw dewizowych i celnych, przekupstwo, płatna protekcja, popełnione w stanie nietrzeźwości przestępstwo spowodowania poważnej w skutkach katastrofy, popełnione w stanie nietrzeźwości poważne w skutkach przestępstwo drogowe oraz recydywa i przestępstwa o charakterze chuligańskim.</u>
+ <u xml:id="u-6.12" who="#PoselJarosinskiWitold">Wykorzystując doświadczenia poprzednich amnestii, obecny projekt ustawy znacznie mocniej uzależnia możliwość korzystania z jej dobrodziejstw od dalszego postępowania osób objętych amnestią, w szczególności przez wprowadzenie zasady, że w razie popełnienia nowego przestępstwa, za które orzeczono karę pozbawienia wolności lub uchylania się od nałożonego na sprawcę obowiązku wykonywania pracy — akt amnestii będzie cofnięty. Jest to bardzo ważna zasada obecnego projektu. Tworząc bowiem szansę do podjęcia uczciwego życia, nie chcemy traktować aktu amnestyjnego jako bezwarunkowego aktu łaski. Z amnestii będą mogli w pełni skorzystać jedynie ci, którzy rzeczywiście będą chcieli powrócić na drogę postępowania, zgodnego z obowiązującym porządkiem prawnym.</u>
+ <u xml:id="u-6.13" who="#PoselJarosinskiWitold">Mając na uwadze, że jedną z podstawowych przyczyn sprzyjających przestępczości jest uchylanie się od pracy, wprowadza się możliwość zobowiązania osoby, której darowano karę lub wobec której umorzono postępowanie, albo która w wyniku złagodzenia kary podlega zwolnieniu z zakładu karnego lub aresztu śledczego, do podjęcia w terminie 3 miesięcy stałej pracy zarobkowej. Oczywiście, o nałożeniu takiego obowiązku będą decydowały względy celowości. A zatem obowiązek taki nie będzie nakładany na osoby już pracujące lub niezdolne do pracy lub na osoby zatrudnione we własnych gospodarstwach rolnych itp. Natomiast nałożenie takiego obowiązku będzie konieczne, gdyby z okoliczności sprawy wynikało, że w konkretnym wypadku pozostawanie sprawcy poza pracą prowadziłoby do pasożytniczego trybu życia i było czynnikiem kryminogennym.</u>
+ <u xml:id="u-6.14" who="#PoselJarosinskiWitold">Uchylanie się od obowiązku wykonywania stałej pracy zarobkowej — nałożonego lub utrzymanego w mocy przez ustawę amnestyjną — w ciągu 2 lat, pociągać będzie za sobą uchylenie orzeczenia o zastosowaniu amnestii. Uchylenie orzeczenia o zastosowaniu amnestii pociągać będzie za sobą również popełnienie przez osobę, która z amnestii skorzystała, w okresie 2 lat od dnia wejścia w życie ustawy o amnestii nowego umyślnego przestępstwa, za które orzeczono karę pozbawienia wolności. W razie uchylenia orzeczenia o amnestii, kary darowane lub złagodzone podlegają wykonaniu w wysokości, w jakiej były uprzednio orzeczone, a umorzone postępowanie zostaje na nowo podjęte. Od zastosowania tych poważnych, negatywnych skutków związanych z ponownym wkroczeniem na drogę przestępstwa można odstąpić tylko wyjątkowo, w szczególnie uzasadnionych wypadkach.</u>
+ <u xml:id="u-6.15" who="#PoselJarosinskiWitold">Mając również na względzie dobro społeczne, projekt ustawy przewiduje, że w razie darowania kary podlegają wykonaniu prawomocne orzeczenia o pozbawieniu praw rodzicielskich lub opiekuńczych, zakazie zajmowania określonych stanowisk, wykonywania określonego zawodu lub prowadzenia określonej działalności, zakazie prowadzenia pojazdów mechanicznych, konfiskacie mienia, przepadku rzeczy, degradacji, obniżeniu stopnia wojskowego, nadzorze ochronnym, umieszczeniu w ośrodku przystosowania społecznego i o obowiązku wykonywania pracy zarobkowej, jak również prawomocne orzeczenia o nawiązce, zasądzeniu z urzędu odszkodowania i o powództwie cywilnym.</u>
+ <u xml:id="u-6.16" who="#PoselJarosinskiWitold">Pragnę podkreślić, że projektowana ustawa w swym obecnym brzmieniu nie przewiduje abolicji. Abolicja polega na puszczeniu w niepamięć i przebaczeniu przestępstw, co pociąga za sobą ten skutek, że postępowania o przestępstwa abolicyjne nie wszczyna się, postępowanie wszczęte — umarza się, kary daruje, zaś karty karne usuwa się z rejestru skazanych. Jest to słuszne postanowienie projektu ustawy, gdyż abolicja uniemożliwia stosowanie środków o charakterze wychowawczym i zapobiegawczym i rodzi sugestię, że wskutek upływu czasu ulegają złagodzeniu społeczne oceny naruszeń prawa.</u>
+ <u xml:id="u-6.17" who="#PoselJarosinskiWitold">Wysoki Sejmie! Projekt przewiduje, że darowanie i złagodzenie kar stosuje się jedynie wobec sprawców przestępstw popełnionych przed dniem 15 czerwca 1974 r. i znanych organom ścigania przed dniem wejścia w życie amnestii.</u>
+ <u xml:id="u-6.18" who="#PoselJarosinskiWitold">Jeśli chodzi o przestępstwa popełnione przed dniem 15 czerwca 1974 r., ale jeszcze nie znane organom ścigania — amnestię można będzie stosować jedynie w wypadku, gdy sprawca takiego przestępstwa zgłosi się do organów ścigania przed dniem 15 czerwca 1975 r. i ujawni istotne okoliczności czynu oraz osoby, które z nim współdziałały w dokonaniu tego przestępstwa. W stosunku do tych sprawców amnestia będzie miała szerszy zakres. Według art. 5 projektu ustawy postępowanie zostanie umorzone, gdy przestępstwo zagrożone jest karą pozbawienia wolności do lat 5 lub karą łagodniejszą, albo gdy z okoliczności sprawy wynika, że należałoby za nie orzec karę w tym rozmiarze.</u>
+ <u xml:id="u-6.19" who="#PoselJarosinskiWitold">W wypadku, gdyby chodziło o orzeczenie kary w rozmiarze powyżej lat 5 do lat 15 — podlegać będzie darowaniu połowa kary, a nawet — na wniosek prokuratora — cała kara. Ponadto do osób ujawniających się nie stosuje się kary śmierci, nie stosuje się również — w postępowaniu przygotowawczym — tymczasowego aresztowania.</u>
+ <u xml:id="u-6.20" who="#PoselJarosinskiWitold">W celu stworzenia zachęty do zrywania z przestępną działalnością projekt przewiduje, że takie same zasady stosowane będą wobec sprawcy przestępstwa, które trwa jeszcze po dniu 14 czerwca 1974 r. lub popełnionego przed dniem 15 czerwca 1974 r. (z wyjątkiem zbrodni wojennych i zbrodni przeciwko ludzkości), ale nie podlegającego amnestii na podstawie pozostałych przepisów projektu, jeżeli sprawca ten zgłosi się przed dniem 15 czerwca 1975 r. do organów ścigania i ujawni istotne okoliczności sprawy.</u>
+ <u xml:id="u-6.21" who="#PoselJarosinskiWitold">Zasady zawarte w art. 5 projektu ustawy są szczególnie ważne. Otwierają one drogę powrotu do normalnego, uczciwego życia ludziom, którzy weszli w przeszłości na drogę przestępstwa, tkwią w jakiejś aferze lub gangu, dotąd nie wykrytym, lecz chcieliby zerwać z tą działalnością, ujawnić okoliczności, w jakich przestępstwo zostało dokonane i skorzystać z amnestii. Projekt ustawy w art. 5 stwarza takim ludziom możliwość ujawnienia swej działalności i skorzystania z amnestii. Amnestia, jak już mówiłem, w takich wypadkach ma zakres szerszy, a wyłączenia spod amnestii w razie ujawnienia się nie mają — poza jednym tylko wyjątkiem co do zbrodni wojennych i zbrodni przeciwko ludzkości — zastosowania. Przepis o ujawnieniu daje więc dużą szansę ludziom pragnącym zerwać dobrowolnie ze swą przestępczą działalnością i pomóc w naprawianiu wyrządzanych szkód. Otwiera ona dla nich drogę powrotu do uczciwego życia, zdejmując lub bardzo wydatnie łagodząc wiszącą nad nimi karę.</u>
+ <u xml:id="u-6.22" who="#PoselJarosinskiWitold">Wysoki Sejmie! W uzasadnionych wypadkach, których amnestia nie będzie dotyczyła, należy przewidywać możliwość stosowania prawa łaski. Chodzi o sprawców, którzy zasługują na to ze względu na wiek, stan zdrowia lub wielodzietność oraz o sprawców skazanych w sprawach grupowych, których udział w przestępstwie był stosunkowo niewielki, a w myśl zasady solidarnej odpowiedzialności, skazani zostali za całość mienia zagarniętego przez grupę.</u>
+ <u xml:id="u-6.23" who="#PoselJarosinskiWitold">Amnestia nie obejmuje środków wychowawczych nałożonych na nieletnich, to jest na osoby, które w chwili popełnienia czynu nie ukończyły 17 lat.</u>
+ <u xml:id="u-6.24" who="#PoselJarosinskiWitold">Amnestia nie obejmuje również czynów popełnionych przez osoby dorosłe, po ukończeniu 17 lat, a przed ukończeniem 18 lat, jeżeli zamiast kary sąd zastosował wobec nich środki wychowawcze. Rozwiązanie takie należy uznać za słuszne, gdyż nałożone środki wychowawcze i poprawcze nie są karą i zostały orzeczone wobec osób, których proces kształtowania osobowości trwa i wymaga stosowania takich właśnie środków.</u>
+ <u xml:id="u-6.25" who="#PoselJarosinskiWitold">Amnestia obecna odnosi się do przestępstw o charakterze pospolitym. Wynika to z faktu, że obecnie w naszym kraju nie ma problemu przestępstw politycznych. Jest zaledwie kilka spraw tego rodzaju. Będą one traktowane zgodnie z postanowieniami projektowanej ustawy.</u>
+ <u xml:id="u-6.26" who="#PoselJarosinskiWitold">Wysoki Sejmie! W celu uniknięcia trudności związanych z zatrudnieniem osób zwalnianych z zakładów karnych oraz zapewnienia porządku w miejscowościach, w których zwalniane będą osoby na podstawie amnestii, jak również w celu stworzenia warunków ułatwiających osobom zwolnionym społeczną adaptację, projekt ustawy przewiduje, że zwolnienia odbywać się będą stopniowo. W pierwszej kolejności zwalniane będą kobiety wychowujące dzieci w wieku do lat 16, kobiety w wieku ponad 50 lat i mężczyźni powyżej 60 lat, osoby, które nie ukończyły lat 18 i osoby tymczasowo aresztowane, następnie zaś pozostałe osoby. W każdym razie zwolnienia powinny być zakończone w terminie do dnia 31 sierpnia 1974 r.</u>
+ <u xml:id="u-6.27" who="#PoselJarosinskiWitold">Jednocześnie — dla zapewnienia osobom zwolnionym z zakładów karnych i aresztów śledczych zatrudnienia — podjęte zostaną odpowiednie kroki w celu zabezpieczenia niezbędnej liczby miejsc pracy, a także udzielenia tym osobom innej koniecznej pomocy. Jest to sprawa bardzo ważna. Głównym celem ustawy amnestyjnej jest przecież umożliwienie wszystkim, którzy w przeszłości popełnili przestępstwo lub wykroczenie, powrotu do uczciwego życia. Powrót ten zależy przede wszystkim od nich samych, od ich postępowania, od przestrzegania przez nich porządku prawnego, podjęcia i wykonywania pracy. Ponieważ jednak mogą istnieć trudności w pełnej społecznej adaptacji, dlatego też z każdą osobą zwalnianą z zakładu /karnego lub aresztu śledczego powinno się przeprowadzić rozmowę oraz upewnić się, czy ma ona zapewnioną możliwość pracy, a w razie potrzeby skierować ją do konkretnego zakładu pracy. W tym zakresie podjęte zostaną przez Rząd odpowiednie działania organizacyjne.</u>
+ <u xml:id="u-6.28" who="#PoselJarosinskiWitold">Obywatele Posłowie! Sądzę, że podstawowe tendencje i rozwiązania przedstawionego projektu ustawy o amnestii spotkają się z pełnym poparciem całego społeczeństwa. U podstaw tego projektu leżą bowiem założenia humanizmu socjalistycznego, które z jednej strony opierają się na zasadzie konsekwentnego karania w interesie społeczeństwa i obywateli czynów naruszających te interesy, z drugiej zaś — zakładają możliwość powrotu sprawców takich czynów na uczciwą drogę życia i włączenia się przez nich do społecznie użytecznej pracy.</u>
+ <u xml:id="u-6.29" who="#PoselJarosinskiWitold">Ten właśnie humanitarny aspekt amnestii powinien stać się nie tylko przesłanką stosowania przepisów projektowanej ustawy przez organy państwowe, ale przede wszystkim powinny go zrozumieć i docenić osoby, których amnestia będzie dotyczyła i którym w ten sposób państwo ludowe — okazując zaufanie — daje szansę pełnego powrotu do społeczeństwa.</u>
+ <u xml:id="u-6.30" who="#PoselJarosinskiWitold">W imieniu Komisji Spraw Wewnętrznych i Wymiaru Sprawiedliwości wnoszę — Wysoki Sejm uchwalić raczy projekt ustawy o amnestii z druku nr 169 bez poprawek. Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-6.31" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ <u xml:id="u-6.32" who="#PoselJarosinskiWitold">Marszałek:</u>
+ <u xml:id="u-6.33" who="#PoselJarosinskiWitold">Czy ktoś z Obywateli Posłów pragnie zabrać głos w sprawie projektu ustawy o amnestii?</u>
+ <u xml:id="u-6.34" who="#PoselJarosinskiWitold">Nikt się nie zgłasza.</u>
+ <u xml:id="u-6.35" who="#PoselJarosinskiWitold">Wobec tego przystępujemy do głosowania.</u>
+ <u xml:id="u-6.36" who="#PoselJarosinskiWitold">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem w całości projektu ustawy o amnestii w brzmieniu proponowanym przez Komisję Spraw Wewnętrznych i Wymiaru Sprawiedliwości — zechce podnieść rękę.</u>
+ <u xml:id="u-6.37" who="#PoselJarosinskiWitold">Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-6.38" who="#PoselJarosinskiWitold">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-6.39" who="#PoselJarosinskiWitold">Kto się wstrzymał od głosowania? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-6.40" who="#PoselJarosinskiWitold">Stwierdzam, że Sejm uchwalił ustawę o amnestii.</u>
+ <u xml:id="u-6.41" who="#PoselJarosinskiWitold">Przystępujemy do punktu 4 porządku dziennego: Projekty uchwał Sejmu:</u>
+ <u xml:id="u-6.42" who="#PoselJarosinskiWitold">1) o zwołaniu w dniu 21 Iipca 1974 r. uroczystego posiedzenia Sejmu w związku z Trzydziestoleciem Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej (druk nr 171), 2) o zamknięciu sesji Sejmu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej z dniem 22 Iipca 1974 r.</u>
+ <u xml:id="u-6.43" who="#PoselJarosinskiWitold">(druk nr 172).</u>
+ <u xml:id="u-6.44" who="#PoselJarosinskiWitold">Konwent Seniorów przedstawia Wysokiemu Sejmowi w doręczonym Obywatelom Posłom druku sejmowym nr 171 — propozycję powzięcia następującej uchwały:</u>
+ <u xml:id="u-6.45" who="#PoselJarosinskiWitold">„Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej — na podstawie art. 44 ust. 1 regulaminu Sejmu — postanawia zwołać w dniu 21 Iipca 1974 r. uroczyste posiedzenie Sejmu w związku z Trzydziestoleciem Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej”.</u>
+ <u xml:id="u-6.46" who="#PoselJarosinskiWitold">Jednocześnie Prezydium Sejmu — w porozumieniu z Konwentem Seniorów — proponuje, aby Wysoki Sejm zatwierdził porządek dzienny uroczystego posiedzenia w dniu 21 Iipca br. w brzmieniu następującym:</u>
+ <u xml:id="u-6.47" who="#PoselJarosinskiWitold">„Trzydziestolecie Polskiej Rzeczypospolitej</u>
+ <u xml:id="u-6.48" who="#PoselJarosinskiWitold">Ludowej”.</u>
+ <u xml:id="u-6.49" who="#PoselJarosinskiWitold">Czy ktoś z Obywateli Posłów pragnie zabrać głos w sprawie tych propozycji?</u>
+ <u xml:id="u-6.50" who="#PoselJarosinskiWitold">Nikt się nie zgłasza.</u>
+ <u xml:id="u-6.51" who="#PoselJarosinskiWitold">Nie słyszę również sprzeciwu.</u>
+ <u xml:id="u-6.52" who="#PoselJarosinskiWitold">Stwierdzam, że Sejm powziął uchwałę o zwołaniu uroczystego posiedzenia Sejmu w dniu 21 Iipca 1974 r. oraz zatwierdził porządek dzienny tego posiedzenia.</u>
+ <u xml:id="u-6.53" who="#PoselJarosinskiWitold">Posiedzenie rozpocznie się o godz. 10.</u>
+ <u xml:id="u-6.54" who="#PoselJarosinskiWitold">Na sekretarzy posiedzenia Sejmu w dniu 21 Iipca br. powołuję posłów Stanisławę Karną i Czesława Wojterę.</u>
+ <u xml:id="u-6.55" who="#PoselJarosinskiWitold">Protokół prowadzić będzie poseł Czesław Wojtera.</u>
+ <u xml:id="u-6.56" who="#PoselJarosinskiWitold">Konwent Seniorów przedstawia — w doręczonym Obywatelom Posłom druku sejmowym nr 172 — propozycję powzięcia następującej uchwały:</u>
+ <u xml:id="u-6.57" who="#PoselJarosinskiWitold">„Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej — na podstawie art. 43 ust. 4 regulaminu Sejmu — postanawia zamknąć piątą sesję Sejmu z dniem 22 Iipca 1974 r.” Czy ktoś z Obywateli Posłów pragnie zabrać głos w tej sprawie?</u>
+ <u xml:id="u-6.58" who="#PoselJarosinskiWitold">Nikt się nie zgłasza.</u>
+ <u xml:id="u-6.59" who="#PoselJarosinskiWitold">Sprzeciwu nie słyszę.</u>
+ <u xml:id="u-6.60" who="#PoselJarosinskiWitold">Stwierdzam, że Sejm powziął uchwałę w sprawie zamknięcia piątej sesji Sejmu z dniem 22 Iipca 1974 r.</u>
+ <u xml:id="u-6.61" who="#PoselJarosinskiWitold">Porządek dzienny dzisiejszego posiedzenia został wyczerpany.</u>
+ <u xml:id="u-6.62" who="#PoselJarosinskiWitold">Proszę Obywatela Sekretarza Posła Macieja Majkuta o odczytanie komunikatu.</u>
+ <u xml:id="u-6.63" who="#PoselJarosinskiWitold">Sekretarz poseł Maciej Majkut:</u>
+ <u xml:id="u-6.64" who="#PoselJarosinskiWitold">Informuję Obywateli Posłów, że zawiadomienia o posiedzeniu Sejmu w dniu 21 Iipca br. znajdują się w skrytkach w kuluarach sali posiedzeń. Jest prośba o ich podjęcie przez Obywateli Posłów po zakończeniu dzisiejszego posiedzenia.</u>
+ <u xml:id="u-6.65" who="#PoselJarosinskiWitold">Marszałek:</u>
+ <u xml:id="u-6.66" who="#PoselJarosinskiWitold">Na tym kończymy 20 posiedzenie Sejmu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej.</u>
+ <u xml:id="u-6.67" who="#PoselJarosinskiWitold">Protokół posiedzenia będzie wyłożony do przejrzenia w Biurze Prac Sejmowych.</u>
+ <u xml:id="u-6.68" who="#PoselJarosinskiWitold">Zamykam posiedzenie.</u>
+ <u xml:id="u-6.69" who="#PoselJarosinskiWitold">(Koniec posiedzenia o godz. 18 min. 30)</u>
+ </div>
+ </body>
+ </text>
+ </TEI>
+</teiCorpus>
diff --git a/1972-1976/sejm/posiedzenia/pp/197276-sjm-ppxxx-00021-01/header.xml b/1972-1976/sejm/posiedzenia/pp/197276-sjm-ppxxx-00021-01/header.xml
new file mode 100644
index 0000000..d7f2c69
--- /dev/null
+++ b/1972-1976/sejm/posiedzenia/pp/197276-sjm-ppxxx-00021-01/header.xml
@@ -0,0 +1,40 @@
+<?xml version='1.0' encoding='UTF-8'?>
+<teiHeader xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude" xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0" xml:id="PPC-197276-sjm-ppxxx-00021-01">
+ <fileDesc>
+ <titleStmt>
+ <title>21 posiedzenie Sejmu PRL</title>
+ </titleStmt>
+ <publicationStmt>
+ <p>Prosimy o zapoznanie się z nagłówkiem korpusu (PPC_header.xml).</p>
+ </publicationStmt>
+ <sourceDesc>
+ <bibl>
+ <title>21 posiedzenie Sejmu PRL</title>
+ <publisher>Kancelaria Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej</publisher>
+ <note type="system">PRL</note>
+ <note type="house">Sejm</note>
+ <note type="termNo">6</note>
+ <note type="type">Posiedzenie Plenarne</note>
+ <note type="sessionNo">21</note>
+ <note type="dayNo">1</note>
+ <date>1974-07-21</date>
+ </bibl>
+ </sourceDesc>
+ </fileDesc>
+ <profileDesc>
+ <particDesc>
+ <person xml:id="ISekretarzKCPZPRposelEdwardGierek" role="speaker">
+ <persName>I Sekretarz KC PZPR poseł Edward Gierek</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="komentarz" role="speaker">
+ <persName>Komentarz</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="Marszalek" role="speaker">
+ <persName>Marszałek</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="TowarzyszLeonidBrezniew" role="speaker">
+ <persName>Towarzysz Leonid Breżniew</persName>
+ </person>
+ </particDesc>
+ </profileDesc>
+</teiHeader>
diff --git a/1972-1976/sejm/posiedzenia/pp/197276-sjm-ppxxx-00021-01/text_structure.xml b/1972-1976/sejm/posiedzenia/pp/197276-sjm-ppxxx-00021-01/text_structure.xml
new file mode 100644
index 0000000..365c9ff
--- /dev/null
+++ b/1972-1976/sejm/posiedzenia/pp/197276-sjm-ppxxx-00021-01/text_structure.xml
@@ -0,0 +1,266 @@
+<?xml version='1.0' encoding='UTF-8'?>
+<teiCorpus xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude" xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">
+ <xi:include href="PPC_header.xml"/>
+ <TEI>
+ <xi:include href="header.xml"/>
+ <text>
+ <body>
+ <div xml:id="div-1">
+ <u xml:id="u-1.0" who="#komentarz">Sejm</u>
+ <u xml:id="u-1.1" who="#komentarz">Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej</u>
+ <u xml:id="u-1.2" who="#komentarz">Kadencja VI —Sesja V</u>
+ <u xml:id="u-1.3" who="#komentarz">Sprawozdanie Stenograficzne z 21 posiedzenia Sejmu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej w dniu 21 lipca 1974 r.</u>
+ <u xml:id="u-1.4" who="#komentarz">Warszawa</u>
+ <u xml:id="u-1.5" who="#komentarz">TRZYDZIESTOLECIE POLSKIEJ RZECZYPOSPOLITEJ LUDOWEJ (Początek posiedzenia o godz. 10) (Na posiedzeniu przewodniczy Marszałek Sejmu Stanisław Gucwa) (Na salę wchodzą owacyjnie witani: Sekretarz Generalny KC KPZR tow. Leonid Breżniew i I Sekretarz KC PZPR tow. Edward Gierek) (Wszyscy wstają — długotrwałe oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-2">
+ <u xml:id="u-2.0" who="#Marszalek">Obywatele Posłowie! Przed trzydziestu laty powołany przez Krajową Radę Narodową — Polski Komitet Wyzwolenia Narodowego na pierwszym wyzwolonym od hitlerowskiego najeźdźcy skrawku ziemi ojczystej obwieścił umęczonemu, lecz walczącemu narodowi, odrodzenie Polski. Jakże radosne i długo oczekiwane były pierwsze słowa Manifestu Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego: — „Rodacy! Wybiła godzina wyzwolenia! Armia Polska obok Armii Czerwonej przekroczyła Bug. Żołnierz polski bije się na naszej ziemi ojczystej. Nad umęczoną Polską powiały znów biało-czerwone sztandary”.</u>
+ <u xml:id="u-2.1" who="#Marszalek">W przeddzień wielkiego święta narodowego, łącząc nasz głos i nasze uczucia z uczuciami radości i dumy milionów Polaków świadomych znaczenia Manifestu Lipcowego dla historycznego zwrotu w życiu naszego narodu — otwieram uroczyste posiedzenie Sejmu zwołane dla uczczenia Trzydziestolecia Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej.</u>
+ <u xml:id="u-2.2" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ <u xml:id="u-2.3" who="#Marszalek">Wysoka Izbo! Z prawdziwą radością witam w imieniu Sejmu przybyłego na nasze uroczyste posiedzenie przywódcę Związku Radzieckiego, wybitnego działacza międzynarodowego ruchu robotniczego i przyjaciela Polski, Sekretarza Generalnego Komitetu Centralnego Komunistycznej Partii Związku Radzieckiego Towarzysza Leonida Breżniewa.</u>
+ <u xml:id="u-2.4" who="#Marszalek">(Wszyscy wstają — długotrwałe oklaski)</u>
+ <u xml:id="u-2.5" who="#Marszalek">Obecność Towarzysza Breżniewa na tak uroczystym i ważnym posiedzeniu stanowi wyraz niewzruszonej, braterskiej przyjaźni łączącej naród polski z narodami Związku Radzieckiego.</u>
+ <u xml:id="u-2.6" who="#Marszalek">Witam gorąco delegacje bratnich krajów socjalistycznych: Bułgarii, Czechosłowacji, Jugosławii, Koreańskiej Republiki Ludowo-Demokratycznej, Kuby, Mongolii, Niemieckiej Republiki Demokratycznej, Rumunii, Węgier, Demokratycznej Republiki Wietnamu oraz Związku Radzieckiego, które przybyły do Polski na uroczystości jubileuszowe, aby swoją obecnością wśród nas zadokumentować trwałe więzi przyjaźni i współpracy, łączące naszą socjalistyczną wspólnotę.</u>
+ <u xml:id="u-2.7" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ <u xml:id="u-2.8" who="#Marszalek">Pragnąłbym pozdrowić szefów misji dyplomatycznych państw, z którymi Polska utrzymuje stosunki dyplomatyczne i podziękować im za przybycie na dzisiejsze posiedzenie Sejmu.</u>
+ <u xml:id="u-2.9" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ <u xml:id="u-2.10" who="#Marszalek">Witam zaproszonych do udziału w uroczystym posiedzeniu Sejmu weteranów walk rewolucyjnych i walk o wyzwolenie narodowe, działaczy politycznych, społecznych i państwowych, przodowników pracy, reprezentantów świata nauki i kultury, przedstawicieli młodzieży polskiej.</u>
+ <u xml:id="u-2.11" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ <u xml:id="u-2.12" who="#Marszalek">Proszę o zabranie głosu I Sekretarza Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, posła Edwarda Gierka.</u>
+ <u xml:id="u-2.13" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-3">
+ <u xml:id="u-3.0" who="#ISekretarzKCPZPRposelEdwardGierek">Wysoki Sejmie! Drodzy Rodacy! W całym naszym kraju, od Bałtyku do Karpat i od Bugu do Odry, wszędzie tam, gdzie rozbrzmiewa mowa polska i gdzie biją polskie serca, gości dziś uczucie dumy i radości. Trzydziestolecie swego odrodzonego socjalistycznego państwa — Polski Ludowej — naród nasz wita ze świadomością dokonań wielkiej, historycznej miary, jakich nie znały nasze dzieje ojczyste. Dni tego wielkiego jubileuszu, to dla każdego Polaka czas najgorętszych uczuć i najlepszych myśli, jakie poświęcamy naszej ojczyźnie. W jej dzisiejszym kształcie, w jej ogromnym dorobku ucieleśnione są wszystkie nasze wysiłki, nasza troska serdeczna i miłość synowska.</u>
+ <u xml:id="u-3.1" who="#ISekretarzKCPZPRposelEdwardGierek">Mamy prawo stwierdzić: Polska Ludowa — to ojczyzna, o jakiej marzyły i do której w ofiarnej walce i znojnej pracy zmierzały pokolenia Polaków.</u>
+ <u xml:id="u-3.2" who="#ISekretarzKCPZPRposelEdwardGierek">Jest to Polska niepodległa, odrodzona w historycznej siedzibie narodu, Polska, której bezpieczeństwo i integralność terytorialna posiadają niewzruszone podstawy.</u>
+ <u xml:id="u-3.3" who="#ISekretarzKCPZPRposelEdwardGierek">Jest to Polska silna swym potencjałem społeczno-ekonomicznym i jednością moralno-polityczną narodu. Jej dzień powszedni wypełnia ofiarna praca, dająca coraz więcej satysfakcji i przynosząca coraz bogatsze owoce.</u>
+ <u xml:id="u-3.4" who="#ISekretarzKCPZPRposelEdwardGierek">Zniknęły z naszej ziemi niepewność jutra, stała obawa o losy kraju oraz o losy własne i najbliższych, w przeszłość odeszło poczucie zagrożenia i braku trwałości życia państwowego. Naród nasz zdobył wiarę we własne siły i możliwości.</u>
+ <u xml:id="u-3.5" who="#ISekretarzKCPZPRposelEdwardGierek">Polska Ludowa jest dziedzictwem i kontynuacją całej patriotycznej i postępowej tradycji, kontynuacją wszystkiego, co było w naszej przeszłości wielkie i postępowe. Zarazem stanowi ona przezwyciężenie tego, co przez stulecia powodowało naszą słabość, co było źródłem nieszczęść i klęsk, co rodziło zacofanie i stagnację.</u>
+ <u xml:id="u-3.6" who="#ISekretarzKCPZPRposelEdwardGierek">Mamy prawo stwierdzić: jest to Polska godna tysiącletnich dziejów narodu i spełniająca jego współczesne aspiracje! (Oklaski) To, co dziś posiadamy, czym się szczycimy, co decyduje o naszej teraźniejszości i miejscu w świecie, co otwiera perspektywy na nadchodzące lata i dziesięciolecia — zostało stworzone wytrwałą pracą robotników, rolników i inteligencji; pracą trudną i nie pozbawioną wyrzeczeń, lecz zawsze pomnażającą siły Polski i pomyślność narodu. Treść i skuteczność tej pracy łączą się nierozerwalnie z socjalizmem.</u>
+ <u xml:id="u-3.7" who="#ISekretarzKCPZPRposelEdwardGierek">Socjalizm wyzwolił twórcze siły narodu; nadał procesom rozwojowym wysoką dynamikę, wprowadził nasz kraj w historyczny nurt postępu dziejowego, zapoczątkowany zwycięstwem Wielkiej Socjalistycznej Rewolucji Październikowej.</u>
+ <u xml:id="u-3.8" who="#ISekretarzKCPZPRposelEdwardGierek">Socjalizm zapewnił Polsce powrót na odwieczne ziemie piastowskie nad Odrą i Bałtykiem, ongiś przemocą oderwane, i umożliwił odbudowę jednolitego, zwartego narodowo państwa polskiego.</u>
+ <u xml:id="u-3.9" who="#ISekretarzKCPZPRposelEdwardGierek">Dzięki socjalizmowi wszystkie nasze granice są granicami przyjaźni, sojuszu i braterskiej współpracy.</u>
+ <u xml:id="u-3.10" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ <u xml:id="u-3.11" who="#ISekretarzKCPZPRposelEdwardGierek">Zacieśniają się związki łączące nasz naród i nasze państwo z naszym najbliższym sojusznikiem i przyjacielem — Krajem Rad, z całą socjalistyczną wspólnotą. Utrwaliła się mocna pozycja Polski w Europie i na świecie, rośnie jej międzynarodowy autorytet, jej polityczna ranga i znaczenie.</u>
+ <u xml:id="u-3.12" who="#ISekretarzKCPZPRposelEdwardGierek">Z socjalizmem wiązali nadzieje na lepsze jutro Polski ofiarni synowie narodu — bojownicy ruchu robotniczego, walcząc o sprawę ludu polskiego w dobie rozbiorów i w międzywojennym dwudziestoleciu rządów burżuazji i obszarnictwa. U fundamentów Polski Ludowej leży walka wyzwoleńcza, którą naród nasz z najwyższym bohaterstwem toczył przeciw hitlerowskiemu najeźdźcy na wszystkich frontach II wojny światowej, na polach bitewnych i w podziemnym ruchu oporu.</u>
+ <u xml:id="u-3.13" who="#ISekretarzKCPZPRposelEdwardGierek">W tych latach najcięższej dziejowej próby odpowiedzialność za losy narodu i troskę o odbudowę państwa polskiego wzięły na siebie siły postępu społecznego z rewolucyjnym ruchem robotniczym na czele. Myśl polityczna komunistów polskich w kraju i w Związku Radzieckim, program Polskiej Partii Robotniczej, zespalający postępowe siły narodu i czyn zbrojny, rodzący się z tego programu — stworzyły nową jakość polityczną. Wytyczyły niezawodną drogę ku niepodległości i ku budowie demokratycznego państwa polskiego, pozyskały dla wolności i odrodzenia Polski niewzruszone oparcie w sojuszu z ZSRR. Komuniści polscy wszędzie, w okupowanym kraju, w walczącym z hitleryzmem Związku Radzieckim, w ruchu oporu innych narodów Europy — z najwyższą ofiarnością walczyli o narodowe i społeczne wyzwolenie naszej ojczyzny.</u>
+ <u xml:id="u-3.14" who="#ISekretarzKCPZPRposelEdwardGierek">W sojuszniczym szeregu z Armią Radziecką, której zwycięstwo ocaliło naród polski od zagłady i stanowiło podstawową przesłankę odzyskania niepodległości, żołnierze Armii Polskiej utworzonej w ZSRR, partyzanci Gwardii i Armii Ludowej, a następnie żołnierze ludowego Wojska Polskiego, wyzwalali ziemię ojczystą, kładli podwaliny władzy ludowej. Ta nowa Polska, którą obwieścił Manifest Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego, której kształt określiły i której budowaniu przewodziły siły lewicy — ucieleśniła żywotne interesy całego narodu i przyniosła zwycięską satysfakcję jego wyzwoleńczym wysiłkom.</u>
+ <u xml:id="u-3.15" who="#ISekretarzKCPZPRposelEdwardGierek">Składamy dziś nasz hołd męstwu żołnierzy walk wyzwoleńczych i ruchu oporu.</u>
+ <u xml:id="u-3.16" who="#ISekretarzKCPZPRposelEdwardGierek">Z najgłębszą czcią myślimy o wszystkich, którzy polegli w walce z faszyzmem. Ich bohaterstwo jaśnieć będzie w historii ojczystej blaskiem nigdy niesłabnącym. Za ich sprawą zwyciężyła prawda i sprawiedliwość, odrodził się naród.</u>
+ <u xml:id="u-3.17" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ <u xml:id="u-3.18" who="#ISekretarzKCPZPRposelEdwardGierek">Do Was, Towarzyszu Generale Breżniew jako do uczestnika wyzwoleńczego pochodu wielkiej Armii Czerwonej zwracam się: Przekażcie radzieckim weteranom II wojny światowej i rodzinom poległych żołnierzy wdzięczność naszego narodu za ich czyn bohaterski i ich ofiarę.</u>
+ <u xml:id="u-3.19" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ <u xml:id="u-3.20" who="#ISekretarzKCPZPRposelEdwardGierek">Przekażcie wszystkim ludziom radzieckim najgorętsze uczucia narodu polskiego.</u>
+ <u xml:id="u-3.21" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ <u xml:id="u-3.22" who="#ISekretarzKCPZPRposelEdwardGierek">Z należnym szacunkiem wspominamy i podnosimy dziś zasługi położone w walce z okupantem i u zarania ludowej państwowości przez wybitnych działaczy naszej partii i całego obozu demokracji polskiej: Marcelego Nowotkę i Pawła Findera, Władysława Gomułkę i Bolesława Bieruta, Alfreda Lampe i Wandę Wasilewską, Aleksandra Zawadzkiego i Franciszka Jóźwiaka, Aleksandra Kowalskiego i Alfreda Fiderkiewicza, Edwarda Osóbkę-Morawskiego, Bolesława Drobnera i Henryka Świątkowskiego, Władysława Kowalskiego, Antoniego Korzyckiego i Józefa Nieckę, Wincentego Rzymowskiego i Wacława Barcikowskiego oraz wielu, wielu innych ofiarnych bojowników sprawy ludu Dolskiego.</u>
+ <u xml:id="u-3.23" who="#ISekretarzKCPZPRposelEdwardGierek">Wielkie są zasługi dla Polski — organizatorów i pierwszych dowódców Wojska Polskiego: Michała Roli-Żymierskiego, Zygmunta Berlinga, Karola Świerczewskiego.</u>
+ <u xml:id="u-3.24" who="#ISekretarzKCPZPRposelEdwardGierek">Wśród budowniczych nowej ludowej Polski złotymi zgłoskami zapisali się uczeni i patrioci tej miary, jak: Jan Dembowski, Witold Budryk, Oskar Lange, Wacław Sierpiński, Ludwik Hirszfeld, Władysław Szafer, Teodor Marchlewski, Natalia Gąsiorowska. Wśród największych osiągnięć polskiej kultury pozostaną dzieła Władysława Broniewskiego, Marii Dąbrowskiej, Xawerego Dunikowskiego, Konstantego Ildefonsa Gałczyńskiego, Leona Kruczkowskiego, Zofii Nałkowskiej, Lucjana Rudnickiego, Leopolda Staffa, Juliana Tuwima, Aleksandra Zelwerowicza i innych czołowych twórców tego okresu.</u>
+ <u xml:id="u-3.25" who="#ISekretarzKCPZPRposelEdwardGierek">Z serdecznością i szacunkiem wspominamy dziś imiona bohaterów pracy: Wincentego Pstrowskiego, Wandy Gościmińskiej, Franciszka Apriasa, Karola Waduły, Stanisława Sołdka, braci Bugdołów, Marii Iskry i wielu innych, którzy dawali przykład ofiarnego wysiłku dla rozwoju socjalistycznej ojczyzny.</u>
+ <u xml:id="u-3.26" who="#ISekretarzKCPZPRposelEdwardGierek">Troszczyć się będziemy zawsze, aby nie została zapomniana żadna zasługa i żadna ofiara dla Polski Ludowej, aby pamięć o nich i cześć dla nich szły z pokolenia w pokolenie.</u>
+ <u xml:id="u-3.27" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ <u xml:id="u-3.28" who="#ISekretarzKCPZPRposelEdwardGierek">Rodacy! Trzydziestolecie Polski Ludowej — to wielki jubileusz całego naszego narodu, święto jego walki i jego pracy, jego patriotycznych i rewolucyjnych dokonań, święto jego dnia dzisiejszego i jego przyszłości!</u>
+ <u xml:id="u-3.29" who="#ISekretarzKCPZPRposelEdwardGierek">Mamy za sobą doniosły etap rozwoju naszej ojczyzny.</u>
+ <u xml:id="u-3.30" who="#ISekretarzKCPZPRposelEdwardGierek">Przezwyciężyliśmy wiele trudności obiektywnych, będących spuścizną wiekowego zacofania oraz straszliwych zniszczeń wojennych. Pokonaliśmy zaciekły opór sił reakcyjnych, usiłujących rozpalać wojnę domową i cofnąć Polskę wstecz ku panowaniu burżuazji i zależności od imperializmu. Władza ludowa zwyciężała w każdej konfrontacji z przeciwnikiem klasowym, gdyż po jej stronie była słuszność i jej udzielała poparcia zdecydowana, stale rosnąca większość narodu!</u>
+ <u xml:id="u-3.31" who="#ISekretarzKCPZPRposelEdwardGierek">Uspołeczniona gospodarka narodowa zmieniła oblicze naszego kraju. Nastąpiło zwielokrotnienie i unowocześnienie sił wytwórczych. Ugruntowaliśmy socjalistyczny system centralnego planowania i zarządzania.</u>
+ <u xml:id="u-3.32" who="#ISekretarzKCPZPRposelEdwardGierek">Zlikwidowane zostały klasy wyzyskujące i zniesione podstawowe antagonizmy społeczne.</u>
+ <u xml:id="u-3.33" who="#ISekretarzKCPZPRposelEdwardGierek">Ukształtowaliśmy od podstaw i stale doskonalimy socjalistyczną strukturę polityczną państwa. Wszystkim obywatelom naszego kraju została zapewniona praca oraz nowa wyższa pozycja materialna, socjalna i kulturalna, a młodemu pokoleniu otwarty został szeroki dostęp do szkół i uczelni.</u>
+ <u xml:id="u-3.34" who="#ISekretarzKCPZPRposelEdwardGierek">Na historycznym szlaku trzydziestolecia musieliśmy również naprawiać bolesne błędy i przezwyciężać niejedną słabość. Decydujące jest jednakże to, iż kierunek naszego marszu i podstawowe założenia naszych zbiorowych wysiłków były zawsze słuszne, a osiągnięte rezultaty doniosłe. Potwierdziła to historia.</u>
+ <u xml:id="u-3.35" who="#ISekretarzKCPZPRposelEdwardGierek">Patrzymy więc na przebytą drogę z głębokim przekonaniem, że doświadczenie i dorobek tych lat są niespożytym źródłem siły w pracy dla przyszłości. Istnieją wszelkie niezbędne przesłanki, aby obecnie szerokim frontem podjąć i pomyślnie realizować budowę rozwiniętego społeczeństwa socjalistycznego. Wszystkie nasze poczynania, cała polityka naszej partii i państwa, wysiłki wszystkich nas razem i każdego z osobna, służyć powinny temu historycznemu celowi.</u>
+ <u xml:id="u-3.36" who="#ISekretarzKCPZPRposelEdwardGierek">W tej uroczystej chwili kierujemy z trybuny Sejmu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej gorące pozdrowienia do ludzi pracy polskich miast i wsi, do weteranów walk o wolność narodową i społeczną, do tych, którzy władzę ludu budowali i jej bronili, do młodego pokolenia, do całego narodu polskiego! (Oklaski) Połączmy się we wspólnej myśli o dniu dzisiejszym naszego kraju i o jego nowych horyzontach, do których zjednoczeni wolą budowy Polski socjalistycznej niestrudzenie zmierzamy!</u>
+ <u xml:id="u-3.37" who="#ISekretarzKCPZPRposelEdwardGierek">Obywatele Posłowie! Najwyższym dobrem naszego narodu jest ludowe, socjalistyczne państwo. Powstało ono, rozwinęło się i umocniło jako pierwsze w naszej historii ucieleśnienie władzy ludu, przez lud i dla ludu sprawowanej.</u>
+ <u xml:id="u-3.38" who="#ISekretarzKCPZPRposelEdwardGierek">Jest to państwo nowoczesne, silne świadomością obywateli, rządne i sprawiedliwe. Nie walka sprzecznych interesów i tendencji oraz antagonizujące naród panowanie posiadającej mniejszości nad pracującą większością, lecz powszechne, demokratyczne — oparte na równości praw i obowiązków, szans i powinności — uczestnictwo w decydowaniu o sprawach publicznych i realizacji wspólnych zadań określają treść naszego systemu politycznego i stanowią podstawę jego twórczej siły. Nasze socjalistyczne państwo, to najlepszy organizator zbiorowego wysiłku narodu, rzecznik jego interesów, potężny czynnik jedności i rozwoju.</u>
+ <u xml:id="u-3.39" who="#ISekretarzKCPZPRposelEdwardGierek">Historycznemu procesowi utożsamiania się nowego socjalistycznego narodu polskiego, narodu ludzi pracy ze swoim ludowym państwem przewodziła, proces ten inspirowała i nim kierowała nasza marksistowsko-leninowska partia klasy robotniczej.</u>
+ <u xml:id="u-3.40" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ <u xml:id="u-3.41" who="#ISekretarzKCPZPRposelEdwardGierek">Utrwaliliśmy czołową pozycję klasy robotniczej w produkcji socjalistycznej, w funkcjonowaniu państwa i w całym życiu społecznym.</u>
+ <u xml:id="u-3.42" who="#ISekretarzKCPZPRposelEdwardGierek">Zbudowaliśmy i uczyniliśmy nierozerwalnym sojusz robotników i chłopów. Stanowił on główną przesłankę zwycięstwa władzy ludowej, jest i pozostanie fundamentem socjalistycznego rozwoju kraju oraz naczelną wytyczną polityki naszej partii.</u>
+ <u xml:id="u-3.43" who="#ISekretarzKCPZPRposelEdwardGierek">Władza ludowa stworzyła warunki dla szybkiego rozwoju inteligencji polskiej, zapewniła jej wysoką pozycję w życiu społecznym, zespoliła z klasą robotniczą i chłopami pracującymi.</u>
+ <u xml:id="u-3.44" who="#ISekretarzKCPZPRposelEdwardGierek">Nasze państwo wyraża interesy ludu i ze związku z ludem czerpie swoją moc. Kierując się uniwersalnymi zasadami i prawidłowościami socjalizmu, realizując interesy narodu polskiego i pieczołowicie dbając o kontynuację jego postępowych tradycji, rozwinęliśmy nowe, socjalistyczne treści i formy pracy państwowej.</u>
+ <u xml:id="u-3.45" who="#ISekretarzKCPZPRposelEdwardGierek">Poprzez doświadczenie i historyczny dorobek Krajowej Rady Narodowej i Sejmu Ustawodawczego szliśmy ku obecnym formom socjalistycznego parlamentaryzmu polskiego. Ukształtowaliśmy system rad narodowych — jako powszechną formę ludowładztwa.</u>
+ <u xml:id="u-3.46" who="#ISekretarzKCPZPRposelEdwardGierek">Historyczny egzamin zdało ścisłe współdziałanie Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej ze Zjednoczonym Stronnictwem Ludowym i Stronnictwem Demokratycznym. Współdziałanie to stanowi doniosłą i trwałą cechę życia politycznego Polski i jest podstawą Frontu Jedności Narodu, zespalającego wszystkie organizacje społeczne i wszystkich patriotów, partyjnych i bezpartyjnych.</u>
+ <u xml:id="u-3.47" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ <u xml:id="u-3.48" who="#ISekretarzKCPZPRposelEdwardGierek">Dumą naszego narodu jest ludowe Wojsko Polskie, świetnie wyposażone, szkolone i dowodzone, wielka szkoła patriotyzmu i hartu w służbie Rzeczypospolitej Ludowej, wierna straż ojczystych granic.</u>
+ <u xml:id="u-3.49" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ <u xml:id="u-3.50" who="#ISekretarzKCPZPRposelEdwardGierek">W pracy dla kraju, dla pomyślności narodu i wszystkich obywateli, w korzystaniu z praw i w wypełnianiu powinności nie ma podziałów partyjnych, zawodowych czy też wyznaniowych. Pozycję obywatela i szacunek dla niego w społeczeństwie określają i określać powinny wyłącznie praca, patriotyczne zaangażowanie, aktywna służba dla socjalistycznej ojczyzny. Jest to jedyna — wspólna dla wszystkich miara.</u>
+ <u xml:id="u-3.51" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ <u xml:id="u-3.52" who="#ISekretarzKCPZPRposelEdwardGierek">Do najlepszych dawnych tradycji naszego narodu zaliczamy tolerancję ukształtowaną w walce z obskurantyzmem. Tę dobrą tradycję podjęła i rozwinęła nasza współczesna kultura życia społecznego. Pogłębiając socjalistyczne wychowanie młodzieży i całego społeczeństwa, będziemy ją nadal umacniać jako istotną cechę nowych stosunków międzyludzkich, których rzecznikiem jest nasza partia.</u>
+ <u xml:id="u-3.53" who="#ISekretarzKCPZPRposelEdwardGierek">W procesie historycznym wykształciły się cenne zalety naszego narodu, jego patriotyzm i ofiarność, przywiązanie do ziemi i mowy ojczystej, solidarność w trudnych chwilach. Jednakże długotrwałe pozbawienie własnej państwowości w dobie zaborów miało dotkliwe konsekwencje dla rozwoju świadomości społecznej. Sprzyjało partykularyzmowi, osłabiało zdolność myślenia kategoriami ogólnopaństwowymi i ogólnonarodowymi, opóźniało wytwarzanie się nawyków i umiejętności zespołowego działania, dyscypliny i poszanowania prawa. Wszystkie te właściwości Polska Ludowa dopiero kształtuje. Powinniśmy je nieustannie umacniać i rozwijać. Są one niezbędne w realizacji zadań, które nasz naród podjął.</u>
+ <u xml:id="u-3.54" who="#ISekretarzKCPZPRposelEdwardGierek">W ostatnich latach osiągnęliśmy ważki postęp w umacnianiu socjalistycznego państwa, w rozwijaniu socjalistycznej demokracji. Zacieśniliśmy więź władzy ludowej ze społeczeństwem. Doskonalimy pracę rad narodowych; rozwijamy samorząd robotniczy i chłopski oraz inne formy samorządu społecznego, ulepszamy strukturę administracji państwowej i podnosimy sprawność jej działania. Umacnia się aktywność związków zawodowych. Rośnie rola Federacji Socjalistycznych Związków Młodzieży Polskiej w życiu młodego pokolenia. Umacnia się pozycja wszystkich organizacji społecznych. Ten kierunek rozwoju wynikający z samej istoty ustroju socjalistycznego i sprzyjający wyzwoleniu wszystkich możliwości socjalistycznego społeczeństwa będziemy zdecydowanie kontynuować.</u>
+ <u xml:id="u-3.55" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ <u xml:id="u-3.56" who="#ISekretarzKCPZPRposelEdwardGierek">W szerokim konsultowaniu programów rozwojowych i ważnych decyzji z ludźmi pracy oraz w coraz pełniejszym wykorzystaniu wiedzy i kwalifikacji kadr we wszystkich dziedzinach życia — widzimy główną drogę doskonalenia pracy państwowej, prawidłowego wyznaczania celów społecznych i trafnego wyboru właściwych sposobów ich realizacji.</u>
+ <u xml:id="u-3.57" who="#ISekretarzKCPZPRposelEdwardGierek">W miarę postępu w budowie społeczeństwa socjalistycznego zbliżają się wzajemnie klasy i warstwy ludzi pracy, a państwo nasze stopniowo przekształcać się będzie w ogólnonarodowe państwo socjalistyczne. Tę kierunkową tendencję rozwojową pragniemy pogłębiać i przyspieszać.</u>
+ <u xml:id="u-3.58" who="#ISekretarzKCPZPRposelEdwardGierek">Chcemy, aby zasady socjalistycznej demokracji przenikały całe życie społeczne i polityczne naszego kraju, aby coraz pełniej urzeczywistniały się one w pracy Sejmu i Rządu, w działalności rad narodowych i funkcjonowaniu administracji, w aktywności samorządów społecznych.</u>
+ <u xml:id="u-3.59" who="#ISekretarzKCPZPRposelEdwardGierek">Te dążenia przyświecać będą pracom nad zmianami w Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, które Sejm obecnej kadencji powinien przygotować i uchwalić. Ustanowiona przed 22 laty, w ósmą rocznicę Manifestu PKWN Konstytucja nasza sprawdziła się w praktyce jako ustawa zasadnicza państwa budującego socjalizm. Urzeczywistniamy wynikające z niej prawa obywatelskie. Ugruntowaliśmy przyświecające jej założenia ustroju społeczno-ekonomicznego i zasady sprawowania władzy państwowej.</u>
+ <u xml:id="u-3.60" who="#ISekretarzKCPZPRposelEdwardGierek">W ciągu minionych 30 lat ogromna większość naszego społeczeństwa w pełni zaakceptowała socjalizm. Ustrój ten wrósł w życie Polski i przytłaczająca większość Polaków z socjalizmem wiąże nierozerwalnie losy swej ojczyzny, jej wielki dorobek, jej teraźniejszość i jej przyszłość. Z socjalizmem wiąże własne życie, własną przyszłość, dążenia i nadzieje.</u>
+ <u xml:id="u-3.61" who="#ISekretarzKCPZPRposelEdwardGierek">Powinniśmy więc taki kształt nadać Konstytucji naszego państwa, by stała się ona jeszcze mocniejszą podstawą budowy rozwiniętego społeczeństwa socjalistycznego i pełnej realizacji zasad socjalizmu we wszystkich dziedzinach życia narodu.</u>
+ <u xml:id="u-3.62" who="#ISekretarzKCPZPRposelEdwardGierek">Wysoki Sejmie! Wspólnym mianownikiem wszystkich dokonań Polski Ludowej jest dobro narodu i dobro człowieka, coraz pełniej pojmowane i coraz lepiej realizowane.</u>
+ <u xml:id="u-3.63" who="#ISekretarzKCPZPRposelEdwardGierek">Na początkowych etapach naszej drogi, w trudnych warunkach powojennego świata dla urzeczywistnienia humanistycznych celów społecznych socjalizmu, podstawowe znaczenie miało umocnienie władzy robotniczo-chłopskiej, obrona ludowego państwa przed atakami reakcji i naciskiem imperializmu, socjalistyczne uprzemysłowienie i upowszechnienie oświaty.</u>
+ <u xml:id="u-3.64" who="#ISekretarzKCPZPRposelEdwardGierek">Obecnie możemy i stawiamy przed sobą już zadania znacznie szersze i bardziej wszechstronne. Osiągnięty potencjał gospodarczy i społeczny, rozwinięte i stale wzbogacane możliwości twórcze narodu pozwalają i nakazują zwiększać dynamikę rozwoju ekonomicznego i jednocześnie stale polepszać warunki życia ludzi pracy.</u>
+ <u xml:id="u-3.65" who="#ISekretarzKCPZPRposelEdwardGierek">Na czoło wszystkich naszych zadań wysunęliśmy realizację podstawowej zasady socjalizmu, która głosi, że masy ludowe są główną siłą twórczą rozwoju, a dobro człowieka nadrzędnym celem wszystkich poczynań społecznych.</u>
+ <u xml:id="u-3.66" who="#ISekretarzKCPZPRposelEdwardGierek">Taka jest istotna treść strategii budownictwa socjalistycznego, którą rozwinął VI Zjazd naszej partii. Trzy i pół roku wcielania jej w życie przyniosły doniosły postęp w rozwoju wszystkich dziedzin pracy i życia narodu. Osiągnęliśmy wysoką dynamikę dochodu narodowego, przyspieszyliśmy rozwój i modernizację przemysłu i rolnictwa, przywracamy niezbędną równowagę w wytwarzaniu środków produkcji, środków spożycia i w rozwoju infrastruktury społecznej i kulturalnej. Zapewniliśmy stały i przewyższający wszystkie uprzednie osiągnięcia wzrost realnych płac i dochodów oraz znaczny postęp w zaspokajaniu socjalnych potrzeb społeczeństwa.</u>
+ <u xml:id="u-3.67" who="#ISekretarzKCPZPRposelEdwardGierek">Dziś, w drugiej połowie czwartego roku obecnego planu 5-letniego, możemy z przekonaniem stwierdzić, że program społeczno-gospodarczy nakreślony przez VI Zjazd nie tylko w pełni wykonamy, ale poważnie przekroczymy.</u>
+ <u xml:id="u-3.68" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ <u xml:id="u-3.69" who="#ISekretarzKCPZPRposelEdwardGierek">Jesteśmy w stanie zrealizować również wszystko to, o co program ten wzbogaciła I Krajowa Konferencja.</u>
+ <u xml:id="u-3.70" who="#ISekretarzKCPZPRposelEdwardGierek">Obywatele Posłowie! Naszym pragnieniem i zamiarem jest przedłużyć i skutecznie kontynuować w nadchodzących latach obecny kierunek społeczno-ekonomicznego rozwoju, poszerzany o nowe ambitne zadania.</u>
+ <u xml:id="u-3.71" who="#ISekretarzKCPZPRposelEdwardGierek">Mamy świadomość niezaspokojonych jeszcze potrzeb i problemów wymagających rozwiązania. Z myślą o nich kontynuujemy i będziemy kontynuować prace nad dalekosiężnymi kompleksowymi programami rozwoju naszego kraju. Czerpiemy z najlepszych doświadczeń własnych i innych narodów, odwołujemy się szeroko do wiedzy naukowej i dorobku praktyki. Już niedługo, jeszcze przed VII Zjazdem PZPR — przedstawimy narodowi projekt obliczonego na dwa dziesięciolecia perspektywicznego planu społeczno-ekonomicznego. Podejmiemy w tym planie wielkie wyzwania naszych czasów, otworzymy nowe perspektywy rozwojowe.</u>
+ <u xml:id="u-3.72" who="#ISekretarzKCPZPRposelEdwardGierek">Musimy lepiej i pełniej zagospodarować bogactwa ziemi ojczystej, chroniąc jednocześnie i wzbogacając jej naturalne środowisko i piękno. Tym dążeniem kierujemy się tworząc w programie przestrzennego zagospodarowania kraju warunki dla optymalnego rozwoju każdego regionu. Tym kierujemy się także rozbudowując narodowe przemysły surowcowe: górnictwo węgla i miedzi, siarki, cynku i soli, hutnictwo i przemysł materiałów budowlanych.</u>
+ <u xml:id="u-3.73" who="#ISekretarzKCPZPRposelEdwardGierek">Musimy wyposażać nasz naród w doskonalsze i bardziej wydajne narzędzia — aby osiągnięcia współczesnej nauki i techniki zwielokrotniały wydajność jego pracy. Dlatego będziemy konsekwentnie modernizować wszystkie gałęzie przemysłu, podnosić poziom techniki i technologię produkcji, rozwijać elektronikę, chemię i inżynierię materiałową. Mamy ku temu coraz lepsze warunki, jaśniejsze plany działania, liczne i zdolne kadry. Przeznaczamy i przeznaczać będziemy coraz większe środki na naukę i technikę. Liczymy na zawsze niezawodny patriotyzm i twórczą inwencję uczonych i inżynierów polskich, na ich jeszcze większy wkład do rozwoju ojczyzny!</u>
+ <u xml:id="u-3.74" who="#ISekretarzKCPZPRposelEdwardGierek">Wielką wagę przywiązujemy do socjalistycznej integracji gospodarczej, do zespalania naszych wysiłków produkcyjnych i naukowo-technicznych z krajami wspólnoty socjalistycznej, do zwiększania udziału Polski w międzynarodowym podziale pracy.</u>
+ <u xml:id="u-3.75" who="#ISekretarzKCPZPRposelEdwardGierek">Fundamentalne znaczenie dla realizacji naszych zadań społeczno-ekonomicznych i dla racjonalnego i nowoczesnego zaspokojenia wszystkich żywnościowych potrzeb narodu ma rozwój rolnictwa. Chłop polski wiele otrzymał od władzy ludowej i wiele dał narodowi swoją pracą. Od reformy rolnej do dziś nieprzerwanie przeobraża się nasza wieś, zwiększa się strumień dostarczanych rolnictwu przez socjalistyczny przemysł narzędzi, maszyn i środków chemicznych, wzrastają wydatnie plony zbierane z naszych pól i rozwija się hodowla. Również w przyszłości rolnictwo i jego potrzeby oraz sprawy rozwoju społecznego wsi znajdować się będą w centrum uwagi naszej partii, Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego i naszego państwa. Troszcząc się o potrzeby wszystkich gospodarstw rolnych tworzymy i będziemy tworzyć sprzyjające warunki dla dalszego rozwoju państwowych gospodarstw rolnych, rolniczych spółdzielni produkcyjnych, ośrodków rolnych, kółek rolniczych oraz wszelkich innych zespołowych przedsięwzięć mających na celu postęp produkcyjny i socjalistyczne przeobrażenia wsi.</u>
+ <u xml:id="u-3.76" who="#ISekretarzKCPZPRposelEdwardGierek">Głównym i najważniejszym źródłem dynamiki jest i będzie w przyszłości praca narodu, umiejętności i kwalifikacje ludzi, poziom organizacji wysiłków zbiorowych i jednostkowych, efektywność planowania i zarządzania, skuteczność wszystkich naszych poczynań. Tym sprawom poświęcać będziemy nasze wysiłki. W nadchodzącym dziesięcioleciu zrealizujemy reformę oświaty, która zapewni całej młodzieży co najmniej średnie wykształcenie i nowoczesne przygotowanie do pracy zawodowej. Rozszerzymy i unowocześnimy szkoły wyższe. Wymagać to będzie znacznych nakładów oraz skoordynowanych poczynań szkoły i rodziny, państwa i społeczeństwa, ale przynieść powinno w rezultacie wydatny postęp cywilizacyjny i jakościowy wzrost poziomu ideowo-moralnego oraz kwalifikacji zawodowych i kulturalnych naszego narodu.</u>
+ <u xml:id="u-3.77" who="#ISekretarzKCPZPRposelEdwardGierek">W młodych pokoleniach, które wstępują w dojrzałe życie obecnie i będą wstępować w przyszłości — widzimy wspaniałą siłę budowy rozwiniętego społeczeństwa socjalistycznego. Stawiamy przed młodymi cele na miarę największych patriotycznych aspiracji i ambicji. Jesteśmy i pragniemy zawsze być z nich dumni.</u>
+ <u xml:id="u-3.78" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ <u xml:id="u-3.79" who="#ISekretarzKCPZPRposelEdwardGierek">Obywatele Posłowie! Wśród zadań, które rozwiązać powinniśmy w procesie budowy rozwiniętego społeczeństwa socjalistycznego i podnoszenia poziomu życia ludzi pracy, kilka jest szczególnie pilnych.</u>
+ <u xml:id="u-3.80" who="#ISekretarzKCPZPRposelEdwardGierek">W ostatnich latach nasza gospodarka znacznie zwiększyła produkcję towarów i usług wzbogacających zaopatrzenie rynku. Nie jesteśmy jednak z osiągniętego stanu rzeczy zadowoleni. Z każdym rokiem rosną potrzeby i wymagania społeczne. Dlatego dalszy rozwój produkcji artykułów konsumpcyjnych, podnoszenie ich jakości i użytkowości, zwiększanie ich wartości estetycznych i kulturalnych — to wciąż centralne zadanie gospodarki.</u>
+ <u xml:id="u-3.81" who="#ISekretarzKCPZPRposelEdwardGierek">Do najważniejszych społecznych zdobyczy naszego kraju należy — utrzymywana już czwarty rok — stabilizacja cen podstawowych artykułów żywnościowych, a także ogromnej większości artykułów nieżywnościowych. Ma ona decydujące znaczenie dla kształtowania kosztów utrzymania, zwłaszcza dla niżej i średnio zarabiających, dla rodzin wielodzietnych, dla emerytów i rencistów. Jesteśmy zdecydowani również w przyszłym roku, ostatnim roku planu pięcioletniego, utrzymać na niezmienionym poziomie ceny podstawowych artykułów żywnościowych. Jestem przekonany, że ludzie pracy poprą tę wymagającą wielkich wysiłków, ale odpowiadającą ich interesom politykę jeszcze większą aktywnością i inicjatywą, jeszcze powszechniejszym ruchem dobrej roboty.</u>
+ <u xml:id="u-3.82" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ <u xml:id="u-3.83" who="#ISekretarzKCPZPRposelEdwardGierek">Wśród pilnych potrzeb społecznych, w odczuciu powszechnym najważniejsze jest rozwiązanie problemu mieszkaniowego. Nakreśliliśmy w tej dziedzinie dalekosiężny program, realizujemy go wytrwale. Daleko tu jednak do zaspokojenia potrzeb, zwłaszcza potrzeb młodych małżeństw. Dlatego szukać będziemy sposobów dalszego znacznego przyspieszenia budownictwa mieszkaniowego, a także produkcji wszystkiego, co niezbędne dla nowoczesnego wyposażenia mieszkań.</u>
+ <u xml:id="u-3.84" who="#ISekretarzKCPZPRposelEdwardGierek">Nadal będziemy kontynuować wysiłki dla polepszenia sytuacji kobiety pracującej i wychowującej dzieci, dla umacniania rodziny i zapewnienia weteranom pracy, ludziom starszym, godnej i pogodnej starości.</u>
+ <u xml:id="u-3.85" who="#ISekretarzKCPZPRposelEdwardGierek">W ramach naszej polityki socjalnej przywiązujemy wielką wagę do zdrowotności naszego społeczeństwa, do podnoszenia poziomu i wyposażenia lecznictwa, do rozwijania wszystkich form wypoczynku, kultury fizycznej i turystyki. Rozwój Narodowego Funduszu Ochrony Zdrowia i wysoka ofiarność ludzi pracy na rzecz tego funduszu świadczą, iż sprawy opieki nad zdrowiem zajmują w opinii społecznej szczególnie ważne miejsce, że społeczeństwo nasze zdecydowanie pomoże w ich rozwiązywaniu.</u>
+ <u xml:id="u-3.86" who="#ISekretarzKCPZPRposelEdwardGierek">Wysoki Sejmie! Budujemy Polskę nowoczesną i zasobną. Dla takiej Polski pracujemy. Nowoczesność w naszym socjalistycznym pojmowaniu — to jedność postępu naukowo-technicznego z postępem społecznym. Postęp naukowo-techniczny bez postępu społecznego prowadzi w ślepą uliczkę, deformuje się, rodzi napięcia społeczne i dewastuje środowisko życia człowieka. Z drugiej strony — postęp społeczny nie będzie nigdy pełny, nie da oczekiwanych rezultatów bez wykorzystania osiągnięć współczesnej nauki i techniki.</u>
+ <u xml:id="u-3.87" who="#ISekretarzKCPZPRposelEdwardGierek">O sile i wyższości socjalizmu stanowi harmonijna jedność wysokiej dynamiki rozwoju potencjału materialnego i coraz pełniejszego urzeczywistniania zasad sprawiedliwości społecznej oraz rozwoju socjalistycznej moralności i kultury.</u>
+ <u xml:id="u-3.88" who="#ISekretarzKCPZPRposelEdwardGierek">Socjalistyczna kultura życia, którą tworzymy, będzie kulturą godnej człowieka twórczej i wydajnej pracy, owocującej sprawiedliwie dzielonym dostatkiem materialnym i wysokim poziomem życia duchowego.</u>
+ <u xml:id="u-3.89" who="#ISekretarzKCPZPRposelEdwardGierek">Nieodłączną cechą społeczeństwa, które budujemy, są socjalistyczne stosunki między ludźmi. Ze strony państwa wymagają one troski o dobro człowieka jako wartości nadrzędnej, troski przenikającej całą politykę społeczno-ekonomiczną, kulturalną i socjalną. Ze strony każdego obywatela — umiejętności rozumnego korzystania z praw, wysokiej dyscypliny i wzorowego wypełniania obowiązków oraz głębokiego poczucia odpowiedzialności za kraj — zawsze i wszędzie. Oznacza to rzetelność w każdym zawodzie i na każdym posterunku pracy. Oznacza to równocześnie prawość w życiu codziennym, w stosunku do współobywateli i do współtowarzyszy, do własnej rodziny.</u>
+ <u xml:id="u-3.90" who="#ISekretarzKCPZPRposelEdwardGierek">Takie właściwości i postawy musimy kształtować i szeroko upowszechniać. One wyznaczać powinny wspólny mianownik wysiłków wychowawczych rodziny, szkoły, organizacji społecznych, środowiska pracy, każdej polskiej zbiorowości.</u>
+ <u xml:id="u-3.91" who="#ISekretarzKCPZPRposelEdwardGierek">Pragniemy gorąco, aby w naszych domach, w zakładach pracy i instytucjach było coraz więcej zadowolenia, wzajemnej życzliwości i ciepła, bezinteresownej przyjaźni do ludzi i gotowości niesienia innym pomocy.</u>
+ <u xml:id="u-3.92" who="#ISekretarzKCPZPRposelEdwardGierek">Przywiązujemy i będziemy przywiązywać coraz większą wagę do rozwoju kultury narodowej, która zespala i wychowuje naród, kształtuje jego świadomość, uczucia i wyobraźnię oraz wyraża jego aspiracje.</u>
+ <u xml:id="u-3.93" who="#ISekretarzKCPZPRposelEdwardGierek">Zadania stojące przed nami — ogromne. Ale z roku na rok rosną nasze możliwości i umiejętności. Wykorzystując nagromadzone środki, wiedzę i doświadczenie oraz wzbogacając je każdego dnia, mamy wszystkie szanse, by osiągnąć cele, które wspólnie uważamy za doniosłe.</u>
+ <u xml:id="u-3.94" who="#ISekretarzKCPZPRposelEdwardGierek">Obywatele Posłowie! Drodzy Rodacy! Wśród zespołu warunków, od jakich zależy nasza przyszłość, spełnienie naszych ambicji i zrealizowanie naszych zamierzeń do najważniejszych należy umocnienie wielkiej socjalistycznej wspólnoty państw i narodów, do której przynależymy.</u>
+ <u xml:id="u-3.95" who="#ISekretarzKCPZPRposelEdwardGierek">Jedność i współdziałanie z krajami wspólnoty socjalistycznej pomnaża nasze siły i zwielokrotnia perspektywy. Z tymi bratnimi krajami łączy nas wspólny los, tożsamość ideałów i celów, dla nich żywimy serdeczną przyjaźń.</u>
+ <u xml:id="u-3.96" who="#ISekretarzKCPZPRposelEdwardGierek">Fundamentalną przesłanką pozycji naszego kraju w świecie jest klasowy i narodowy sojusz ze Związkiem Radzieckim. Daję on mocne i trwałe zabezpieczenie wszystkich żywotnych interesów Polski, umożliwia jej odgrywanie ważkiej roli w budowie międzynarodowego bezpieczeństwa i pokoju, umacnia jej autorytet. Z sojuszu tego, z internacjonalistycznych więzi łączących nas z wielkim mocarstwem radzieckim, które zapoczątkowało erę socjalizmu we współczesnej historii ludzkości i pierwsze toruje światu drogę ku nowemu, możemy być dumni.</u>
+ <u xml:id="u-3.97" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ <u xml:id="u-3.98" who="#ISekretarzKCPZPRposelEdwardGierek">Więzi te, bliskie i wzajemne, przyjacielskie i partnerskie, wszechstronnie zacieśniamy i umacniamy poprzez ideową jedność naszej partii z KPZR, poprzez solidarne współdziałanie naszych państw w polityce zagranicznej, poprzez współpracę i integrację gospodarczą, poprzez wzajemne zbliżenie naszych narodów.</u>
+ <u xml:id="u-3.99" who="#ISekretarzKCPZPRposelEdwardGierek">Umacnianie ideowej jedności i zacieśnianie politycznego współdziałania, integracja gospodarcza i wzajemne zbliżenie społeczeństw —to podstawowe założenia naszej internacjonalistycznej polityki wobec całej socjalistycznej wspólnoty. Realizujemy ją aktywnie i konsekwentnie w stosunkach dwustronnych z bratnimi krajami socjalistycznymi, z Czechosłowacką Republiką Socjalistyczną i Niemiecką Republiką Demokratyczną, z Węgrami, Bułgarią, Rumunią i Jugosławią, z Mongolią, Koreańską Republiką Ludowo-Demokratyczną, z Demokratyczną Republiką Wietnamu, z socjalistyczną Kubą.</u>
+ <u xml:id="u-3.100" who="#ISekretarzKCPZPRposelEdwardGierek">Wcielamy te założenia w życie również w stosunkach wielostronnych. W polityczno-obronnym sojuszu Układu Warszawskiego, do którego potęgi, zespolenia i współdziałania kraj nasz wnosi godny wkład i którego 20-lecie działania dla bezpieczeństwa i pokoju będziemy obchodzić uroczyście w przyszłym roku.</u>
+ <u xml:id="u-3.101" who="#ISekretarzKCPZPRposelEdwardGierek">Współrealizujemy linię naszej dynamicznej współpracy w Radzie Wzajemnej Pomocy Gospodarczej, która przez swoje dotychczasowe 25-lecie spełnia wielką rolę w społeczno-ekonomicznym rozwoju socjalistycznej wspólnoty i obecnie tworzy wyższe, integracyjne związki między jej krajami członkowskimi.</u>
+ <u xml:id="u-3.102" who="#ISekretarzKCPZPRposelEdwardGierek">Umacniamy jedność naszej wspólnoty wszędzie, na każdym polu, gdyż służy ona żywotnym interesom Polski. Dobro socjalistycznej wspólnoty — to nasze dobro, jej pomyślność — to nasza pomyślność.</u>
+ <u xml:id="u-3.103" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ <u xml:id="u-3.104" who="#ISekretarzKCPZPRposelEdwardGierek">Działamy i będziemy zawsze działać na rzecz umacniania postępowych tendencji i nurtów współczesności, a zwłaszcza światowego ruchu komunistycznego. Dalszemu zacieśnianiu jedności ruchu komunistycznego i zwiększaniu skuteczności jego walki o wspólne cele dobrze służą międzynarodowe narady bratnich partii. Ruch komunistyczny — to główna siła ideowa i organizatorska procesu rewolucyjnego, który przeobraża współczesny świat i niesie niespotykany w dziejach postęp społeczny, to awangarda wszystkich sił antyimperialistycznych. Polska jest tych sił niewzruszonym ogniwem. Nasza partia i nasz naród czynić będą wszystko, aby światowy front postępu był zjednoczony i niezwyciężony! (Oklaski) Wysoka Izbo! Najważniejszą potrzebą naszego narodu, wszystkich narodów, całej ludzkości — jest pokój. Wszystkie poczynania naszego państwa na arenie międzynarodowej służą i służyć będą tej wielkiej sprawie. Jesteśmy dumni z tego, że społeczno-polityczne oblicze Polski Ludowej i jej polityka zagraniczna stawiają nasz naród wśród przodujących sił postępu i pokoju we współczesnym świecie.</u>
+ <u xml:id="u-3.105" who="#ISekretarzKCPZPRposelEdwardGierek">Zgodnie z leninowskimi zasadami pokojowego współistnienia Polska Rzeczpospolita Ludowa pragnie kształtować stosunki przyjaznej i równoprawnej współpracy ze wszystkimi państwami niezależnie od ich ustroju. Radzi jesteśmy z tego, że tak właśnie — w ostatnich latach szczególnie szeroko — rozwija się nasza współpraca z Francją. Cieszymy się z umacniania się pokojowego współżycia i zacieśniania wzajemnych przyjaznych więzi państw strefy Bałtyku, z polepszania się i wzbogacania stosunków z Belgią, Włochami, W. Brytanią i innymi krajami zachodniej Europy. Witamy demokratyczne przemiany w Portugalii.</u>
+ <u xml:id="u-3.106" who="#ISekretarzKCPZPRposelEdwardGierek">Polska Ludowa wniosła swój ważki wkład do rozwiązania szczególnie ważnego dla bezpieczeństwa Europy problemu niemieckiego w oparciu o powszechne uznanie i poszanowanie politycznego i terytorialnego stanu rzeczy, ukształtowanego w wyniku zwycięstwa nad hitleryzmem. Zmierzające w tym kierunku konsekwentne wysiłki Związku Radzieckiego, Polski Ludowej, Niemieckiej Republiki Demokratycznej, całej naszej wspólnoty, przyniosły rezultaty o historycznej doniosłości. Należy do nich układ z grudnia 1970 roku, który otworzył drogę do normalizacji stosunków między Polską a Republiką Federalną Niemiec. Opowiadamy się za kontynuowaniem procesu tej normalizacji.</u>
+ <u xml:id="u-3.107" who="#ISekretarzKCPZPRposelEdwardGierek">Dla umocnienia pokojowego współistnienia, dla usunięcia groźby nowej wojny światowej wielkie znaczenie ma rozwijający się od kilku lat i coraz bardziej owocny dialog radziecko-amerykański. Jego kolejnym doniosłym etapem były niedawne rozmowy przywódców obu krajów i nowe zawarte między nimi porozumienia. Powitaliśmy je z uznaniem. Ze swej strony zadowoleni jesteśmy z osiągniętej w ostatnich latach, od czasu wizyty prezydenta Nixona w Polsce, poprawy i rozszerzenia stosunków polsko-amerykańskich oraz chcemy ten postęp pogłębiać.</u>
+ <u xml:id="u-3.108" who="#ISekretarzKCPZPRposelEdwardGierek">Wielką wagę przywiązujemy do solidarności i współpracy z krajami rozwijającymi się. Z wieloma tymi państwami, w tym zwłaszcza z Indiami i Algierią, łączą Polskę od dawna więzy wzajemnej sympatii i szerokie współdziałanie. Jesteśmy po stronie narodów arabskich w obronie ich sprawiedliwych praw. Solidaryzujemy się z narodem Chile w jego walce o wolność.</u>
+ <u xml:id="u-3.109" who="#ISekretarzKCPZPRposelEdwardGierek">Polska konsekwentnie popiera i będzie popierać wszystkie wolnościowe i postępowe dążenia narodów uciskanych, ich polityczną i ekonomiczną emancypację. W ruchu narodowowyzwoleńczym, w postępowych krajach rozwijających się widzimy naturalnych sojuszników socjalizmu w walce o lepszą przyszłość świata.</u>
+ <u xml:id="u-3.110" who="#ISekretarzKCPZPRposelEdwardGierek">Realizując linię socjalistycznej wspólnoty Polska Ludowa przyczyniła się do tego, że od blisko już 30 lat w Europie milczą działa. Pragnieniem naszym jest ten stan przedłużyć na całą przyszłość, zbudować pokój tak nienaruszalny i trwały, aby już żadne pokolenie naszego narodu nie zaznało grozy i nieszczęść wojny.</u>
+ <u xml:id="u-3.111" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ <u xml:id="u-3.112" who="#ISekretarzKCPZPRposelEdwardGierek">Dlatego tak aktywnie współuczestniczymy w procesie odprężenia, w tym w pracach Europejskiej Konferencji Bezpieczeństwa i Współpracy, której rychłe i pomyślne zakończenie mieć będzie ważkie znaczenie dla naszego kontynentu. Jesteśmy obecni wszędzie, gdzie nasze współdziałanie dla sprawy pokoju jest potrzebne — w Indochinach, Korei czy na Bliskim Wschodzie, gdzie polscy żołnierze godnie wypełniają swą pokojową misję w Komisjach Międzynarodowych i Siłach Zbrojnych ONZ.</u>
+ <u xml:id="u-3.113" who="#ISekretarzKCPZPRposelEdwardGierek">Podzielamy niepokój całej międzynarodowej opinii publicznej obecną sytuacją w rejonie Morza Śródziemnego. Potępiamy godzący w prawa narodu cypryjskiego do niepodległości i niezawisłości zamach na legalny rząd Republiki Cypru. Ten inspirowany z zewnątrz przez nacjonalizm grecki zamach stanu spowodował działania ze strony Turcji. Opowiadamy się za jak najszybszym przywróceniem pokoju w tym rejonie i respektowaniem słusznych praw narodu cypryjskiego. Polska wnosi i będzie nadal wnosić swój wkład do pracy Organizacji Narodów Zjednoczonych, do rokowań rozbrojeniowych, do wszelkich przedsięwzięć służących sprawie pokoju. Współuczestniczymy pełnią swych sił i możliwości w realizacji jednolitej i uzgodnionej linii socjalistycznej wspólnoty, która w umacnianiu międzynarodowego bezpieczeństwa odgrywa rolę decydującą.</u>
+ <u xml:id="u-3.114" who="#ISekretarzKCPZPRposelEdwardGierek">Gorąco popieramy i w pełni podzielamy filozofię historycznego optymizmu towarzysza Leonida Breżniewa, jego wysiłki na rzecz pokoju i jego wkład do tej wielkiej sprawy.</u>
+ <u xml:id="u-3.115" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ <u xml:id="u-3.116" who="#ISekretarzKCPZPRposelEdwardGierek">Pokojowe współistnienie państw o odmiennych ustrojach jest żywotną koniecznością współczesnego, podzielonego świata. Za pokojem stoją, za nim opowiadają się potężne siły. Są one zdolne sprawić i sprawią, że pokój określi przyszłość świata — dla dobra człowieka, dla dobra narodów, dla dobra ludzkości! (Oklaski) Wysoki Sejmie! Osiągnęliśmy na naszej drodze w 30-leciu tak wiele, gdyż polska klasa robotnicza i cały lud pracujący z największym poświęceniem, z serdeczną troską kraj nasz budowały, zapobiegliwie w nim gospodarzyły i ożywiały go swoją pracą twórczą. Największą wartością ideową, zdobytą i rozwiniętą przez nasz naród, jest socjalistyczny patriotyzm zespolony z internacjonalizmem, patriotyzm mądry i skuteczny, w którym ofiarność i gotowość do poświęceń dla ojczyzny łączą się nierozdzielnie z dojrzałą świadomością jej interesów i zdecydowaną wolą pracy dla niej.</u>
+ <u xml:id="u-3.117" who="#ISekretarzKCPZPRposelEdwardGierek">Polska Rzeczpospolita Ludowa — to ojczyzna wszystkich Polaków. Cenimy więzi, które z krajem utrzymują nasi rodacy na wszystkich kontynentach. Pragniemy, aby wysoką pozycję w życiu swej nowej ojczyzny łączyli z serdeczną sympatią dla ziemi ojców, dla jej postępu i rozwoju. Chcemy, aby uczucia ich ożywiała duma z osiągnięć socjalistycznej Polski, z wkładu, jaki wnosi ona do sprawy postępu i pokoju, do przyjaznego współżycia i współpracy narodów.</u>
+ <u xml:id="u-3.118" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ <u xml:id="u-3.119" who="#ISekretarzKCPZPRposelEdwardGierek">Obywatele Posłowie! Drodzy Rodacy! Dzieło 30-lecia to najlepsze potwierdzenie słuszności drogi ludowego państwa i słuszności polityki naszej partii, która drogę tę narodowi wskazała i przewodziła na niej jego wysiłkom.</u>
+ <u xml:id="u-3.120" who="#ISekretarzKCPZPRposelEdwardGierek">Od trzech dziesięcioleci nasza partia stoi u steru spraw narodowych. Podjęliśmy tę odpowiedzialną misję w najtrudniejszej dla Polski chwili. Będziemy ją nadal wypełniać, kierując się najlepiej pojętymi interesami narodu polskiego i uniwersalnymi, sprawdzonymi w doświadczeniu dziesięcioleci prawidłowościami socjalizmu, niezawodną marksistowsko-leninowską myślą społeczną. Naczelnym celem naszej partii, jej najwyższym prawem jest dobro Polski i dobro ludzi pracy. Takie są i takie będą nasze polityczne drogowskazy.</u>
+ <u xml:id="u-3.121" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ <u xml:id="u-3.122" who="#ISekretarzKCPZPRposelEdwardGierek">Dziś, w tym uroczystym dniu, kierujemy z tej wysokiej trybuny nasz gorący apel do wszystkich obywateli naszego kraju, do członków naszej partii, Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego i Stronnictwa Demokratycznego, do bezpartyjnych, do młodych i starszych, do kobiet i mężczyzn, do wszystkich polskich patriotów!</u>
+ <u xml:id="u-3.123" who="#ISekretarzKCPZPRposelEdwardGierek">Zwróćmy serca i myśli ku naszej umiłowanej ojczyźnie, Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej. Zespalajmy się w pracy dla jej rozkwitu i pomyślności. Na mocnym fundamencie dokonań 30-lecia budujmy jej przyszłość i jej socjalistyczną wielkość.</u>
+ <u xml:id="u-3.124" who="#ISekretarzKCPZPRposelEdwardGierek">Niech żyje nasza ojczyzna — Polska Rzeczpospolita Ludowa!</u>
+ <u xml:id="u-3.125" who="#ISekretarzKCPZPRposelEdwardGierek">(Zebrani wstają — długotrwałe oklaski)</u>
+ <u xml:id="u-3.126" who="#ISekretarzKCPZPRposelEdwardGierek">Marszałek:</u>
+ <u xml:id="u-3.127" who="#ISekretarzKCPZPRposelEdwardGierek">Wyrażam podziękowanie I Sekretarzowi Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej Towarzyszowi Edwardowi Gierkowi za przemówienie, zawierające ocenę naszego dorobku w minionym 30-leciu i wskazanie zadań, które stawia przed nami dzień dzisiejszy Polski i jej dalszy rozwój.</u>
+ <u xml:id="u-3.128" who="#ISekretarzKCPZPRposelEdwardGierek">Proszę o zabranie głosu Sekretarza Generalnego Komitetu Centralnego Komunistycznej Partii Związku Radzieckiego, Towarzysza Leonida Breżniewa.</u>
+ <u xml:id="u-3.129" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ <u xml:id="u-3.130" who="#ISekretarzKCPZPRposelEdwardGierek">Sekretarz Generalny KC KPZR</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-4">
+ <u xml:id="u-4.0" who="#TowarzyszLeonidBrezniew">Wysoki Sejmie! Drodzy Towarzysze i Przyjaciele! Wielkim zaszczytem i wielką radością jest dla mnie przebywać z Wami w dniach, kiedy naród Wasz obchodzi uroczyście 30-lecie Polski Ludowej. Przekazuję Wam gorące pozdrowienia i serdeczne gratulacje od 15 milionów komunistów Związku Radzieckiego, od wszystkich ludzi radzieckich, którym bliska jest bratnia Polska, którzy kochają ją, widzą w niej wiernego przyjaciela i sojusznika.</u>
+ <u xml:id="u-4.1" who="#komentarz">(Długotrwałe oklaski)</u>
+ <u xml:id="u-4.2" who="#TowarzyszLeonidBrezniew">Kierujemy swoje pozdrowienia do całej Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej i do każdego jej obywatela, do uznanej przewodniej siły Waszego społeczeństwa — Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, do współbojowników komunistów z Frontu Jedności Narodu, do robotników, chłopów, inteligentów — wszystkich budowniczych nowego życia na prastarej polskiej ziemi.</u>
+ <u xml:id="u-4.3" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ <u xml:id="u-4.4" who="#TowarzyszLeonidBrezniew">W ślad za Waszym jubileuszem będziemy wszyscy razem obchodzić doniosłe rocznice wyzwolenia od faszyzmu i ustanowienia ustroju ludowo-demokratycznego w innych bratnich krajach. Każdy z nich rozwiązywał swoje problemy: warunki były niejednakowe, jednakże wszystkie one przeszły wielką i okrytą chwałą drogę, której wyniki świadczą o jednym — o sile i słuszności idei marksizmu-leninizmu, o niewyczerpanych możliwościach ustroju socjalistycznego.</u>
+ <u xml:id="u-4.5" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ <u xml:id="u-4.6" who="#TowarzyszLeonidBrezniew">Wszyscy znajdujemy się pod wrażeniem referatu Towarzysza Edwarda Gierka. Wielka jest siła historycznej prawdy, która zabrzmiała z tej trybuny. Jeszcze raz odczuliśmy głęboko, czym było minionych 30 lat dla Polski, co dały one narodowi, jakie miejsce zajęły w jego życiu. Lata jak gdyby zagęściły się i sprawy ludzkie stanęły przed nami nie w szczegółach, lecz w ich całokształcie, pozwalającym lepiej dostrzec prawdziwą skalę tego, czego dokonano, lepiej zrozumieć dokonań tych historyczny sens.</u>
+ <u xml:id="u-4.7" who="#TowarzyszLeonidBrezniew">Towarzysz Gierek ma rację. Ciężka, w pełnym tego słowa znaczeniu, tragiczna była sytuacja Polski w 1945 r. Zniszczony przez okupantów kraj, pozbawiony prawie połowy swego bogactwa narodowego, kraj, który stracił co piątego swojego obywatela. A do tego jeszcze gorzkie owoce przedwojennego panowania klas wyzyskiwaczy, nędza, zacofanie gospodarcze i naukowo-techniczne, niedobór wykwalifikowanych kadr.</u>
+ <u xml:id="u-4.8" who="#TowarzyszLeonidBrezniew">Tym bardziej ważkie są dokonania władzy ludowej, czyny mas pracujących. Nie tylko wydobyły one kraj ze zniszczeń wojennych, ostatecznie dokonano tego we wszystkich krajach walczących — lecz nadały mu również zupełnie inne, zasadniczo odmienne od dawnego oblicze. Istniała słabo rozwinięta, zależna Polska burżuazyino-obszarnicza. Istnieje rozwinięte pod względem przemysłowym socjalistyczne państwo, niezależne i suwerenne, silne jednością wyzwolonego ludu, cieszące się zasłużonym autorytetem na arenie międzynarodowej. Oto na czym polega istota sprawy. Oto czego Wam dzisiaj po bratersku gratulujemy!</u>
+ <u xml:id="u-4.9" who="#TowarzyszLeonidBrezniew">Przed trzema laty uczestniczyłem w VI Zjeździe Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej. Dobrze pamiętam, jak w pryncypialnej partyjnej atmosferze dyskutowano wówczas złożone problemy dalszego społecznego rozwoju kraju, określano drogi przezwyciężenia powstałych trudności. Na wniosek Komitetu Centralnego Zjazd wysunął na czoło zdecydowane przyspieszenie tempa rozwoju ekonomicznego i wzrostu na tej podstawie poziomu życia ludności. Wraz z Wami, Drodzy Polscy Przyjaciele, cieszymy się całym sercem z tego, że kierunki nakreślone przez Zjazd są pomyślnie wcielane w życie.</u>
+ <u xml:id="u-4.10" who="#TowarzyszLeonidBrezniew">Uchwały Zjazdu były przepojone troską partii o dobro człowieka pracy. Klasa robotnicza, wszyscy ludzie pracy Polski dobrze to wiedzą, wierzą partii, podzielają i popierają jej politykę. Oto źródło entuzjazmu pracy, którym ogarnięty jest dzisiaj kraj. Oto źródło wysokiego autorytetu Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej i jej kierownictwa z towarzyszem Edwardem Gierkiem.</u>
+ <u xml:id="u-4.11" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ <u xml:id="u-4.12" who="#TowarzyszLeonidBrezniew">Polska Zjednoczona Partia Robotnicza wysunęła zadania istotnego pomnożenia w krótkim okresie historycznym narodowego bogactwa kraju, zbudowania rozwiniętego społeczeństwa socjalistycznego. Jest to wielki i szlachetny cel.</u>
+ <u xml:id="u-4.13" who="#TowarzyszLeonidBrezniew">Czeka Was realizacja wielkich przedsięwzięć w przemyślę. Zamierzacie zapewnić poważne podniesienie poziomu wsi. Trzeba będzie rozwiązywać również inne specyficzne dla Polski problemy budownictwa socjalizmu. Jest to oczywiście trudne dzieło. Wymagać będzie natężenia twórczych sił narodu, wysokiej świadomości i dyscypliny, prawdziwego entuzjazmu pracy i pełnego poświęcenia sił ze strony każdego człowieka.</u>
+ <u xml:id="u-4.14" who="#TowarzyszLeonidBrezniew">Jednakże trudności, które wypadnie Wam przezwyciężać, Towarzysze, to nie trudności upadku, które poznała w wielkiej skali burżuazyjna Polska. Są to trudności wzrostu, przyśpieszonego marszu naprzód.</u>
+ <u xml:id="u-4.15" who="#TowarzyszLeonidBrezniew">Wiecie w jak szybkim tempie rozwija się nasz Kraj Rad. Wysoka aktywność pracy, pomyślne wykonywanie stale rosnących planów produkcyjnych w przemyśle i rolnictwie, to główne dominujące cechy obecnego etapu budownictwa komunistycznego w ZSRR. Jednakże również dzisiaj spotykamy się z określonymi trudnościami, z napięciem w wykonywaniu planów w poszczególnych ogniwach gospodarki narodowej takiego ogromnego kraju, jakim jest Związek Radziecki. Taka jest rzeczywistość. Przecież im dalej postępujemy naprzód, tym na większą skalę i bardziej złożone zadania stawia przed nami życie. Dla ich rozwiązania potrzeba coraz większych wysiłków, pracy, środków materialnych. Trzeba również coraz więcej wiedzy, zorganizowania, umiejętności. Jednakże społeczeństwo osiąga dzięki temu coraz większe wartości, otwierają się przed nim nowe rozległe horyzonty. Życie narodu staje się w ostatecznym wyniku inne — napełnione bogatszą treścią zarówno pod względem materialnym, jak i duchowym.</u>
+ <u xml:id="u-4.16" who="#TowarzyszLeonidBrezniew">Zarówno nasze, jak i Wasze doświadczenie świadczy o tym, że socjalizm zdolny jest uzyskiwać olbrzymie osiągnięcia. Właśnie dlatego wierzymy niezłomnie, że polska klasa robotnicza, chłopi i inteligencja potrafią z honorem zrealizować program nakreślony przez partię.</u>
+ <u xml:id="u-4.17" who="#komentarz">(Długotrwałe oklaski)</u>
+ <u xml:id="u-4.18" who="#TowarzyszLeonidBrezniew">Co się tyczy naszego kraju, to mogę stwierdzić: Komunistyczna Partia Związku Radzieckiego, państwo radzieckie zawsze szczerze pragnęły, aby Polska była silnym, niezależnym, demokratycznym państwem.</u>
+ <u xml:id="u-4.19" who="#komentarz">(Długotrwałe oklaski)</u>
+ <u xml:id="u-4.20" who="#TowarzyszLeonidBrezniew">Wy, nasi polscy przyjaciele, prowadziliście wytrwałą walkę przeciwko wielu próbom dyskryminacji i pomniejszania praw Waszego kraju, o jednoznaczne międzynarodowe uznanie jego obecnych historycznie słusznych granic. Na wszystkich etapach tej długotrwałej niełatwej walki byliśmy razem z Wami. Pracowaliście ofiarnie nad stworzeniem nowoczesnego przemysłu. Pomagaliśmy Wam jak mogliśmy również i w tej dziedzinie. Aktywnie współdziałaliśmy w dziedzinie wyposażenia w nowoczesne środki Wojska Polskiego, które wespół z Armią Radziecką, z armiami innych bratnich krajów niezawodnie strzeże socjalistycznych zdobyczy naszych narodów.</u>
+ <u xml:id="u-4.21" who="#TowarzyszLeonidBrezniew">Obecnie współpraca polityczna, ekonomiczna i kulturalna między naszymi krajami rozwija się szeroko i wszechstronnie jak nigdy w przeszłości. Towarzysz Gierek dobitnie i przekonywająco mówił o tym, jak owocne są te wszechstronne więzi.</u>
+ <u xml:id="u-4.22" who="#TowarzyszLeonidBrezniew">Cieszymy się z tego, że Polska Zjednoczona Partia Robotnicza, inne partie i organizacje Frontu Jedności Narodu, Sejm, Rada Państwa i Rząd Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej przywiązują pierwszorzędne znaczenie do dalszego rozwoju współpracy radziecko-polskiej. Ze swej strony w imieniu Komitetu Centralnego naszej partii, Prezydium Rady Najwyższej ZSRR i rządu radzieckiego pragnę zapewnić Was, że Związek Radziecki ma w stosunku do Ludowej Polski tylko jedną politykę. Polega ona na tym, aby coraz szerzej zakreślać ramy naszej współpracy, wzbogacać jej formy, znajdować wzajemnie korzystne rozwiązania różnorodnych i niekiedy niełatwych problemów, jakie wysuwa życie przed naszymi krajami. Jest to polityka braterskiej przyjaźni! (Długotrwałe oklaski) Szanowni Towarzysze! Wszyscy mamy obecnie wspólne bezcenne dobro. Po drugiej wojnie światowej powstał nie tylko obóz państw socjalistycznych. Narodziło się również to, co nazywamy socjalistyczną wspólnotą. Jest to całkowicie nowe zjawisko nie znane w przeszłości. Nie chodziło o zwykły sojusz państw, lecz o sojusz socjalistyczny, oparty na wspólnocie ideologii i celów, na międzynarodowej solidarności ludzi pracy, o sojusz, którego przewodnią siłą stała się po raz pierwszy klasa robotnicza, jej wypróbowana awangarda — partie komunistyczne i robotnicze.</u>
+ <u xml:id="u-4.23" who="#TowarzyszLeonidBrezniew">Powstanie i rozwój tego sojuszu wymagały i czasu, i niemałych kolektywnych wysiłków. Należało znaleźć odpowiedź na wiele zasadniczo nowych problemów teorii i praktyki, trzeba było rozważnie i we właściwym czasie reagować na różne zwroty wydarzeń. I życie w sposób całkowicie przekonywający potwierdziło: przy słusznym marksistowsko-leninowskim podejściu rozwiązywaliśmy i możemy rozwiązywać nawet najbardziej złożone problemy w taki sposób, aby przyczyniało się to do umacniania każdego z krajów socjalizmu i socjalistycznej wspólnoty jako całości.</u>
+ <u xml:id="u-4.24" who="#TowarzyszLeonidBrezniew">Dzisiaj mamy wypróbowane w praktyce zasady i formy wielostronnej współpracy. Nabrały doświadczenia, okrzepły nasze wspólne organizacje. Układ Warszawski stał się niezawodnym, skutecznym instrumentem pokoju i socjalizmu. Rada Wzajemnej Pomocy Gospodarczej całą swoją działalnością przyczynia się do rozwoju niezmiernie ważnego, historycznego procesu integracji gospodarczej krajów socjalizmu. Wszyscy widzimy dobrze, jak ogromną korzyść przynosi naszym krajom kooperacja i specjalizacja produkcji, wymiana w dziedzinie nauki i techniki. Jesteśmy zdecydowani bardziej aktywnie wykorzystać możliwości i rezerwy naszej współpracy, rozwijać i pogłębiać stosunki nowego typu ukształtowane we wspólnocie socjalistycznej.</u>
+ <u xml:id="u-4.25" who="#TowarzyszLeonidBrezniew">W ostatnich latach wyraźnie zaczęła umacniać się współpraca bratnich partii w dziedzinie ideologii. Ma to głębokie uzasadnienie. Z jednej strony na obecnym etapie budownictwa socjalistycznego w bratnich krajach oraz budownictwa komunistycznego w ZSRR, coraz większego znaczenia nabiera komunistyczne wychowywanie mas, praca mająca na celu podnoszenie poziomu świadomości społecznej, poziomu społecznej moralności, z drugiej strony w warunkach współczesnego zaostrzania się walki ideowej pomiędzy starym i nowym światem — konieczne jest dążenie do dalszej aktywizacji ofensywy naszych idei, wzmaganie odporu wobec ideologii burżuazyjnej i rewizjonistycznej. Nasze partie rozumieją to jasno.</u>
+ <u xml:id="u-4.26" who="#TowarzyszLeonidBrezniew">Bieżący rok jubileuszowy dla Was stał się rokiem poważnej aktywizacji ideologicznej w pracy partii. Wiele zrobiono w tej dziedzinie również u nas. Generalna linia komunistów w zagadnieniach ideologii jest w swojej istocie jedyną linią. Umacnianie jedności ideowej, konsekwentne przestrzeganie leninowskich zasad walki przeciwko wszelkim odstępstwom od marksizmu-leninizmu, od socjalistycznego internacjonalizmu jest — o czym jesteśmy przekonani — naszą wspólną i stałą powinnością, naszym obowiązkiem wobec mas pracujących, krajów socjalizmu, wobec światowej klasy robotniczej.</u>
+ <u xml:id="u-4.27" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ <u xml:id="u-4.28" who="#TowarzyszLeonidBrezniew">Wypróbowana została w praktyce również jeszcze jedna sfera współdziałania bratnich krajów, o której należy powiedzieć osobno. Chodzi o sferę polityki międzynarodowej, w której nasze kraje działają w sposób uzgodniony, wspólnie, nieugięcie i konsekwentnie realizują politykę utrwalenia pokoju, umocnienia międzynarodowego bezpieczeństwa. Jest to kurs jasny i uczciwy, wynika on z samej istoty ustroju socjalistycznego. Odpowiada on całkowicie i w pełni podstawowym interesom ruchu robotniczego i narodowo-wyzwoleńczego. Służy on wiernie sprawie postępu społecznego całej ludzkości.</u>
+ <u xml:id="u-4.29" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ <u xml:id="u-4.30" who="#TowarzyszLeonidBrezniew">Socjalizm jest z pewnością najbardziej wpływowym czynnikiem polityki światowej. Chlubimy się tym, że jego oddziaływanie jest dobroczynne dla narodów. Jest przecież faktem, Towarzysze, że dzisiaj praktycznie wszystkie wielkie kroki w kierunku pokoju i rozwijania wzajemnie korzystnej współpracy państw są wprost lub pośrednio związane z inicjatywami i aktywnymi wspólnymi akcjami państw socjalistycznych. Ludzkość widzi: socjalistyczna wspólnota wznosi sztandar pokojowej polityki zagranicznej, zgodnej ze wskazaniami wielkiego Lenina! (Długotrwałe oklaski) Wszyscy wiedzą jak wiele uczyniono w ostatnich latach, aby doprowadzić do zwrotu w stosunkach międzynarodowych, od zatrutej wzajemną wrogością i nieufnością atmosfery — „zimnej wojny” do normalnych, racjonalnych form kontaktów międzynarodowych na podstawie zasad pokojowego współistnienia. Proces ten, wymagający stałej walki politycznej, doprowadził już do istotnych, śmiało można powiedzieć — historycznych ze względu na swoje znaczenie — osiągnięć.</u>
+ <u xml:id="u-4.31" who="#TowarzyszLeonidBrezniew">Nowym świadectwem tego, że proces odprężenia międzynarodowego trwa nadal i pogłębia się, były wyniki niedawnego radziecko-amerykańskiego spotkania na szczycie. Najważniejsza sprawa polega naszym zdaniem na tym, że obydwie strony z całą jasnością potwierdziły swoją wolę kontynuowania wielkiego dzieła zapoczątkowanego w latach 1972 i 1973 uczynienia wszystkiego co jest możliwe, aby jeszcze zmniejszyć, a następnie również całkowicie wyeliminować ryzyko konfliktu wojennego pomiędzy Związkiem Radzieckim i Stanami Zjednoczonymi, który byłby równoznaczny z rozpoczęciem światowej wojny rakietowo-jądrowej. Z całą jasnością zademonstrowano także obustronne dążenie do rozwijania i pogłębiania pokojowej, wzajemnie korzystnej radziecko-amerykańskiej współpracy w różnych dziedzinach.</u>
+ <u xml:id="u-4.32" who="#TowarzyszLeonidBrezniew">Konkretne rezultaty rozmów moskiewskich są znane. Tu chciałbym tylko podkreślić dodatkowo znaczenie tej ich części, która ma bezpośredni związek z hamowaniem wyścigu zbrojeń i umacnianiem powszechnego pokoju.</u>
+ <u xml:id="u-4.33" who="#TowarzyszLeonidBrezniew">Związek Radziecki i Stany Zjednoczone Ameryki podpisały protokół przewidujący nowe, istotne ograniczenie systemów obrony przeciwrakietowej obu krajów. Jest to bez wątpienia pożyteczny krok. Jest on pożyteczny nie tylko z punktu widzenia rozwoju pokojowej ekonomiki obu krajów, lecz także z punktu widzenia dalszego wzrostu zaufania pomiędzy nimi, a tym samym również ogólnego polepszenia klimatu międzynarodowego.</u>
+ <u xml:id="u-4.34" who="#TowarzyszLeonidBrezniew">W wyniku naszych rozmów z prezydentem Nixonem określono także kontury dalszych kroków zmierzających do ograniczenia strategicznych zbrojeń ofensywnych. Pragnę podkreślić skalę nakreślonych kroków: chodzi o to, aby w ślad za tymczasowym porozumieniem w tej kwestii, obowiązującym jak wiadomo do 1977 roku nastąpiło nowe, bardziej długookresowe porozumienie, które będzie obowiązywać do 1985 roku i przewidywać zarówno ilościowe, jak i jakościowe ograniczenia broni rakietowo-jądrowej. Jest rzeczą zrozumiałą, że zawarcie takiego porozumienia jest sprawą niełatwą. Jednakże uważamy, że wykonana już praca, w tym również podczas ostatniego spotkania na szczycie, pomoże w rozwiązaniu postawionych zadań.</u>
+ <u xml:id="u-4.35" who="#TowarzyszLeonidBrezniew">Związek Radziecki i Stany Zjednoczone porozumiały się także w kwestii znacznego ograniczenia w uzgodnionym terminie przeprowadzanych przez obydwa kraje podziemnych eksperymentów z bronią jądrową, jak również całkowitego zaprzestania eksperymentów z najsilniejszymi ładunkami. Traktujemy to porozumienie jako krok prowadzący do tego, aby zakaz przeprowadzania eksperymentów z bronią jądrową stał się w ostatecznym wyniku wszechogarniający i powszechny.</u>
+ <u xml:id="u-4.36" who="#TowarzyszLeonidBrezniew">Oczywista jest także korzyść, jaką mają dla sprawy pokoju osiągnięte pomiędzy Związkiem Radzieckim i Stanami Zjednoczonymi porozumienia wymierzone przeciwko wykorzystaniu najbardziej niebezpiecznych, śmiercionośnych środków wojny chemicznej, jak również środków oddziaływania na środowisko naturalne w celach wojennych. To bardzo ważny problem.</u>
+ <u xml:id="u-4.37" who="#TowarzyszLeonidBrezniew">Sądzimy, Towarzysze, że cały ten kompleks praktycznych działań, stanowiący dobry przykład ograniczenia przez mocarstwa swoich przygotowań wojennych odpowiada interesom wszystkich, którzy pragną utrwalenia pokoju na świecie. Właśnie dlatego konstruktywne wyniki rozmów radziecko-amerykańskich znalazły szeroki, pozytywny odzew w świecie.</u>
+ <u xml:id="u-4.38" who="#TowarzyszLeonidBrezniew">Mogę powiedzieć, Towarzysze, że chcielibyśmy jeszcze więcej, i byliśmy gotowi zgodzić się na więcej. Związek Radziecki gotów jest m.in. zawrzeć porozumienie o całkowitym zaprzestaniu wszelkich eksperymentów podziemnych z bronią jądrową. Uważamy także za pożyteczne zawarcie porozumienia o wycofaniu z Morza Śródziemnego wszystkich radzieckich i amerykańskich okrętów i łodzi podwodnych wyposażonych w broń jądrową. Niestety, jak dotąd nie udało się osiągnąć uzgodnienia w tej sprawie. Jesteśmy jednak przekonani, że wcielenie w życie tych naszych propozycji byłoby nowym realnym wkładem do umocnienia pokoju i zostałoby przyjęte z wielkim zadowoleniem przez narody wielu krajów. Będziemy żywili nadzieję, że nadejdzie czas, kiedy porozumienia dotyczące tych spraw staną się możliwe.</u>
+ <u xml:id="u-4.39" who="#TowarzyszLeonidBrezniew">Jest rzeczą bezsporną, że ustanawianie normalnych, powiedziałbym przyjaznych stosunków między Związkiem Radzieckim i Stanami Zjednoczonymi ma istotne znaczenie dla sprawy pokoju. Jednak stosunki międzynarodowe są kształtowane przez wszystkie kraje, wielkie i małe. Wszystkie one korzystają z jednakowych praw i każde z nich winno wnieść swój wkład do umocnienia powszechnego bezpieczeństwa.</u>
+ <u xml:id="u-4.40" who="#TowarzyszLeonidBrezniew">Kraje socjalistyczne, jak wiadomo, zawsze dążyły do osiągnięcia zasadniczego zwrotu na lepsze w stosunkach pomiędzy państwami europejskimi i utrwalenia pokoju w całej Europie. Wysoko cenimy to, iż to nasze dążenie spotkało się ze zrozumieniem i poparciem ze strony większości krajów zachodnioeuropejskich.</u>
+ <u xml:id="u-4.41" who="#TowarzyszLeonidBrezniew">Oczywiście w tak wielkiej i złożonej sprawie, jak przekształcenie Europy w kontynent pokoju, bardzo ważne są konsekwencja i zdecydowane zmierzanie do celu.</u>
+ <u xml:id="u-4.42" who="#TowarzyszLeonidBrezniew">Wiadomo, jak ważna rola w kształtowaniu klimatu politycznego w Europie przypada takim państwom, jak Francja i Republika Federalna Niemiec. Z uczuciem zadowolenia stwierdzamy, że prezydent Francji Giscard d'Estaing i kanclerz federalny RFN Schmidt potwierdzają zdecydowany zamiar zachowania i pomnożenia tego, co zostało dokonane przez ich dalekowzrocznych poprzedników w interesach międzynarodowego odprężenia.</u>
+ <u xml:id="u-4.43" who="#TowarzyszLeonidBrezniew">Jest rzeczą ważną, aby w świadomości działaczy państwowych i mas ludowych zakorzeniła się na trwałe wiara w pokojową perspektywę Europy. Ogromną rolę z tego punktu widzenia odegra — jak mamy nadzieję — Europejska Konferencja Bezpieczeństwa i Współpracy. Nie ulega wątpliwości, że już samo jej zwołanie jest wielkim osiągnięciem. Jest to zwycięstwo zdrowego rozsądku.</u>
+ <u xml:id="u-4.44" who="#TowarzyszLeonidBrezniew">Dla powodzenia konferencji trzeba przede wszystkim, aby zostały ściśle ogłoszone i umocnione jednolitą wolą wszystkich jej uczestników główne zasady pokojowego rozwoju kontynentu. Są to naturalne i można powiedzieć jedynie rozumne zasady: uznanie nienaruszalności istniejących granic państwowych; wyrzeczenie się stosowania siły i groźby jej użycia; wzajemne poszanowanie niezawisłości i suwerenności; wyrzeczenie się jakiejkolwiek ingerencji w sprawy innych krajów; coraz szersze rozwijanie pokojowej współpracy w różnych sferach na zasadach wzajemnych korzyści.</u>
+ <u xml:id="u-4.45" who="#TowarzyszLeonidBrezniew">Zmierzając w tym kierunku, europejska konferencja państw wykonała już poważny zakres pracy. Uzgodniono wiele ważnych zasadniczych tez. Błędem byłoby niedocenianie tego, co osiągnięto. Należy liczyć się z tym, że europejskie forum państw nie jest zjawiskiem zwykłym, lecz w istocie unikalnym. Po raz pierwszy dokonuje się proces głębokiego, wzajemnego poznawania się, uzgadniania punktów widzenia w takich kwestiach, które jeszcze niedawno uważano za w ogóle nierozwiązalne. Wszyscy dobrze to rozumiemy.</u>
+ <u xml:id="u-4.46" who="#TowarzyszLeonidBrezniew">Należałoby jednak powiedzieć, że nierealistycznie i niedalekowzrocznie postępują ci, którzy dążą — żeby tak powiedzieć — do podwyższania stawki, wysuwania problemów, które jeszcze nie mogą być rozwiązane obecnie, przy osiągniętym stopniu zaufania między państwami. Ich rozwiązanie może być znalezione później w procesie dalszego odprężenia międzynarodowego. A całkiem nierozumne są próby podrzucania konferencji świadomie wymyślonych — „problemików”, roztapiania się w nieistotnych szczegółach tych wielkich zasadniczych spraw, których uregulowanie jest faktycznie bliskie już dzisiaj. Wszystko to prowadzi do nieusprawiedliwionego przewlekania konferencji, co próbują wykorzystać siły — „zimnej wojny”.</u>
+ <u xml:id="u-4.47" who="#TowarzyszLeonidBrezniew">Niekiedy w prasie zachodniej można znaleźć rozważania na temat tego, iż rzekomo uznanie nienaruszalności granic i innych zasad pokojowych stosunków jest korzystne tylko dla krajów socjalizmu i dlatego powinniśmy — „zapłacić” Zachodowi za poczynione przezeń — „ustępstwa”. Koncepcja bardzo dziwna, jeśli nie powiedzieć więcej!</u>
+ <u xml:id="u-4.48" who="#TowarzyszLeonidBrezniew">Pokój jest drogocenną zdobyczą wszystkich narodów — i na Wschodzie, i na Zachodzie kontynentu. Wszystkie one są zainteresowane w tym, aby ich granice były zagwarantowane, a przyszłość była wolna od wojen. Europejczycy zapłacili już wieloma milionami istnień ludzkich za to, że w przeszłości nie zostały podjęte skuteczne kroki przeciwko agresji, przeciwko wojnie. I można powiedzieć z przekonaniem, że na naszym kontynencie, który tak wiele wycierpiał, nie ma narodu, który nie pragnąłby trwałego pokoju i gruntownie zapewnionego bezpieczeństwa! (Długotrwałe oklaski) Związek Radziecki zwrócił się niedawno do przywódców, szeregu państw zachodnich z wezwaniem o przyczynienie się do pomyślnego zakończenia prac konferencji. Mamy nadzieję, że to nasze wezwanie zostanie właściwie zrozumiane. Wydaje się, że myśl o konieczności konstruktywnego i należytego zakończenia wielkiej pracy, wykonanej wspólnie przez państwa Europy, Stany Zjednoczone i Kanadę w ostatnich 2 latach — znajduje coraz większy oddźwięk w całym szeregu państw zachodnich.</u>
+ <u xml:id="u-4.49" who="#TowarzyszLeonidBrezniew">Jesteśmy przekonani, że należy uczynić wszystko co jest możliwe dla pełnego sukcesu europejskiej konferencji. Wiele może w tej dziedzinie uczynić również szeroka opinia publiczna, w tym ruch na rzecz bezpieczeństwa i współpracy w Europie, który istnieje i aktywnie działa. Występować energicznie na rzecz kontynuowania i uczynienia nieodwracalnymi rozpoczętych przemian na kontynencie — oto na czym polega zgodnie z naszym głębokim przekonaniem zaszczytny obowiązek wszystkich zwolenników pokoju w Europie.</u>
+ <u xml:id="u-4.50" who="#komentarz">(Długotrwałe oklaski)</u>
+ <u xml:id="u-4.51" who="#TowarzyszLeonidBrezniew">Byłoby niezwykle niebezpiecznie, gdyby w kołach społecznych umocnił się pogląd, że teraz wszystko jest już w całkowitym porządku, że groźba wojny stała się iluzoryczna, a zadanie zapewnienia pokoju jak gdyby odsuwało się na drugi plan, a nawet na trzeci plan. Konieczne jest uwzględnianie realnej sytuacji: w szeregu regionów świata wciąż jeszcze jest niespokojnie.</u>
+ <u xml:id="u-4.52" who="#TowarzyszLeonidBrezniew">Nowym potwierdzeniem tego są wydarzenia na Cyprze, do których doszło wskutek jawnej agresji zbrojnej greckiego reżimu wojskowego. Odpowiedzialność za to ponoszą określone koła NATO, te, którym nie odpowiada niezawisłość Cypru. Związek Radziecki, kraje socjalistyczne, wszystkie miłujące pokój państwa zdecydowanie żądają położenia kresu militarnej interwencji z zewnątrz w wewnętrzne sprawy Cypru i przywrócenia w Republice Cypru sytuacji sprzed greckiej agresji jako niepodległego i suwerennego państwa.</u>
+ <u xml:id="u-4.53" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ <u xml:id="u-4.54" who="#TowarzyszLeonidBrezniew">Siły wojny i reakcji nie złożyły broni. Związek Radziecki, kraje socjalistyczne nie mogą zamknąć oczu na działalność przeciwników pokoju, nie mogą nie wyciągać z tego odpowiednich wniosków.</u>
+ <u xml:id="u-4.55" who="#TowarzyszLeonidBrezniew">Przed nami — doniosłe i poważne problemy, które winniśmy wytrwale rozwiązywać nie odkładając ich w nieskończoność.</u>
+ <u xml:id="u-4.56" who="#TowarzyszLeonidBrezniew">Związek Radziecki, jak i inne kraje socjalistyczne, oświadczał już niejednokrotnie, że jest gotów do zdecydowanych kroków przewidujących ograniczenie wyścigu zbrojeń, a następnie również redukcję zbrojeń. Powtarzamy jeszcze raz, że jesteśmy gotowi między innymi porozumieć się w sprawie redukcji sił zbrojnych i zbrojeń w Europie. Jak nigdy przedtem, aktualne staje się zadanie bardziej efektywnego i powszechnego stosowania układu o nierozprzestrzenianiu broni jądrowej. Jesteśmy gotowi i to od dawna zasiąść za stołem ogólnoświatowej konferencji poświęconej sprawom rozbrojenia. Jesteśmy gotowi porozumieć się również co do kroków zmierzających do osłabienia konfrontacji pomiędzy istniejącymi blokami, a w perspektywie — również do ich całkowitej likwidacji. Słowem — my jesteśmy gotowi.</u>
+ <u xml:id="u-4.57" who="#TowarzyszLeonidBrezniew">Towarzysze! Na przestrzeni wieków w Europie, a zresztą nie tylko w Europie, prawie każde pokolenie miało — „swoją wojnę”. Nasze pokolenie musiało dźwigać ciężar najbardziej niszczycielskiej wojny w historii ludzkości. Jej blizny pozostały na milionach z nas, na ziemi naszych krajów, w pamięci naszych narodów. Nie pozwalają one zapomnieć nam żywym o obowiązku wobec tych, których zabrakło i wobec tych, którzy nadejdą, aby kontynuować nasze dzieło.</u>
+ <u xml:id="u-4.58" who="#TowarzyszLeonidBrezniew">O tym szczytnym obowiązku przypomniało mi jeszcze raz zaszczytne odznaczenie otrzymane od bratniej Polski — Order Virtuti Militari. Nie ukrywam, że wzruszony jestem tym, że Rada Państwa i Rząd Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej przyznały mi ten Order, najwyższe odznaczenie za zasługi wojskowe.</u>
+ <u xml:id="u-4.59" who="#TowarzyszLeonidBrezniew">Przyjmuję to wysokie odznaczenie, jako symbol wielkiej przyjaźni naszych krajów, naszych narodów, wykutej w groźnych dniach bojów z agresorem i w dniach pokojowej, twórczej pracy.</u>
+ <u xml:id="u-4.60" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ <u xml:id="u-4.61" who="#TowarzyszLeonidBrezniew">Powiem o sobie, że byłem i pozostanę żołnierzem, żołnierzem pokoju, żołnierzem wielkiej armii bojowników o komunizm.</u>
+ <u xml:id="u-4.62" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ <u xml:id="u-4.63" who="#TowarzyszLeonidBrezniew">Dla komunisty nie ma i nie może być większego szczęścia niż służyć interesom socjalizmu i pokoju, interesom umacniania przyjaźni i braterstwa między narodami. Innych, bliższych sercu ideałów dla mnie, Drodzy Towarzysze, nie było i nie ma.</u>
+ <u xml:id="u-4.64" who="#komentarz">(Długotrwałe oklaski)</u>
+ <u xml:id="u-4.65" who="#TowarzyszLeonidBrezniew">Przez stulecia ludzkość, dążąc do zapewnienia swego bezpieczeństwa, kierowała się dewizą: — „Jeśli pragniesz pokoju, gotuj się do wojny”. W naszej nuklearnej epoce dewiza ta kryje szczególne niebezpieczeństwo. Człowiek umiera tylko raz, ale w ciągu ostatnich lat nagromadzono już taką masę broni, która umożliwia wielokrotne unicestwienie wszystkiego, co jest żywe na ziemi. Wyraźnie to rozumiejąc, mówiliśmy i mówimy ponownie: — „Jeśli chcesz pokoju — prowadź politykę pokojową, walcz o tę politykę!” (Oklaski) Było to, jest i będzie dewizą naszej socjalistycznej polityki zagranicznej!</u>
+ <u xml:id="u-4.66" who="#TowarzyszLeonidBrezniew">My, radzieccy komuniści, cały naród radziecki odczuwamy ogromne zadowolenie z tego, że aktywnym członkiem bratniej rodziny, energicznym uczestnikiem wszystkich konstruktywnych poczynań wspólnoty socjalistycznej jest nasz najbliższy sąsiad i dobry przyjaciel — Polska Ludowa.</u>
+ <u xml:id="u-4.67" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ <u xml:id="u-4.68" who="#TowarzyszLeonidBrezniew">Ludzie radzieccy dumni są z przyjaźni z narodem polskim — narodem o 1000-letniej historii, bogatej kulturze i talentach, który wybrał na zawsze dla swojej ojczyzny drogę socjalizmu. W dniu znamienitego Trzydziestolecia Polski Ludowej życzymy Wam, Drodzy Bracia, nowych wielkich osiągnięć, pomyślności i szczęścia.</u>
+ <u xml:id="u-4.69" who="#komentarz">(Długotrwałe oklaski)</u>
+ <u xml:id="u-4.70" who="#TowarzyszLeonidBrezniew">Niech żyje wiecznie wolna, kwitnąca, socjalistyczna Polska! (Wszyscy wstają — długotrwałe oklaski) Niech żyje Polska Zjednoczona Partia Robotnicza, okryta chwałą awangarda polskich mas pracujących.</u>
+ <u xml:id="u-4.71" who="#komentarz">(Długotrwałe oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-5">
+ <u xml:id="u-5.0" who="#Marszalek">Dziękuję serdecznie Sekretarzowi Generalnemu Komitetu Centralnego Komunistycznej Partii Związku Radzieckiego — Towarzyszowi Leonidowi Breżniewowi — za przekazane nam gorące słowa pozdrowień i życzeń, uznanie dla trudu i osiągnięć naszego narodu, za serdeczną, braterską przyjaźń narodów radzieckich dla naszej ludowej ojczyzny, za piękne słowa skierowane do naszego narodu.</u>
+ <u xml:id="u-5.1" who="#Marszalek">Z wielką uwagą wysłuchaliśmy niezwykle cennych myśli o problemach budownictwa socjalistycznego i o współczesnych głównych zagadnieniach międzynarodowych, mając świadomość, że wypowiedziane one zostały przez wybitnego przywódcę pierwszego państwa socjalistycznego na świecie, przez człowieka, którego ogromne wysiłki dla rozwiązywania doniosłych i trudnych problemów międzynarodowych cieszą się w naszym kraju powszechnym uznaniem i szacunkiem.</u>
+ <u xml:id="u-5.2" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ <u xml:id="u-5.3" who="#Marszalek">Wysoka Izbo! Wysłuchaliśmy z wielkim zainteresowaniem przemówienia I Sekretarza Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej — posła Edwarda Gierka. Jestem przekonany, że zawarta w tym wystąpieniu ocena patriotycznej walki i rewolucyjnych dokonań narodu polskiego oraz dalszych zadań i perspektyw rozwoju naszej ojczyzny w pełni odpowiada stanowisku Sejmu i odczuciom wszystkich posłów.</u>
+ <u xml:id="u-5.4" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ <u xml:id="u-5.5" who="#Marszalek">Obywatele Posłowie! Sejm nasz twórczo kontynuuje dzieło Krajowej Rady Narodowej, która stworzyła fundament pod osiągnięcia 30- lecia. Droga do Polski Ludowej nie była łatwa. Ten fakt daję nam szczególne prawo do głębokiej satysfakcji z osiągnięć, które przyniosły Polsce szacunek i uznanie oraz wysoko podniosły pozycję naszego kraju w świecie.</u>
+ <u xml:id="u-5.6" who="#Marszalek">W dorobku 30-lecia Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, stanowiącym przedmiot dumy i chluby naszego narodu, zawiera się najdobitniejsze potwierdzenie słuszności i owocności marksistowsko-leninowskiej polityki partii klasy robotniczej oraz wielkiej historycznej doniosłości jej kierowniczej roli w rozwoju państwa i narodu polskiego.</u>
+ <u xml:id="u-5.7" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ <u xml:id="u-5.8" who="#Marszalek">Polska Zjednoczona Partia Robotnicza jest powszechnie uznaną przewodniczką naszego narodu. Jej program wytycza kierunek wewnętrznej i zagranicznej polityki socjalistycznej Polski.</u>
+ <u xml:id="u-5.9" who="#Marszalek">Na gruncie tego programu, realizowanego wspólnie z partią przez sojusznicze stronnictwa: Zjednoczone Stronnictwo Ludowe i Stronnictwo Demokratyczne, przez organizacje społeczne i zawodowe ludu pracującego miast i wsi, przez setki tysięcy i miliony członków partii, członków stronnictw politycznych i bezpartyjnych, rodziły się, rosły wysoka aktywność i zaangażowanie naszego narodu.</u>
+ <u xml:id="u-5.10" who="#Marszalek">Tym co stanowiło i stanowi siłę wzmagającą narodowy wysiłek jest świadomość współczesnego pokolenia Polaków o nierozerwalności naczelnych pojęć — patriotyzmu i socjalizmu. Socjalizm uczynił z polskiego patriotyzmu siłę efektywną, a patriotyzm nadał socjalizmowi walor powszechności.</u>
+ <u xml:id="u-5.11" who="#Marszalek">Obywatele Posłowie! Mamy świadomość, że rozwój Polski i pomyślność jej obywateli jednoczyły wszystkie siły polityczne i społeczne naszego narodu. Działalność Sejmu była odzwierciedleniem umacniającej się jedności, a jednocześnie woli przyspieszania rozwoju Polski i pomyślności Polaków.</u>
+ <u xml:id="u-5.12" who="#Marszalek">Trzydzieści lat Polski Ludowej to zarazem trzydzieści lat pokojowego rozwoju naszego kraju. Wszyscy zdajemy sobie sprawę, że to wielkie osiągnięcie zawdzięczamy idei socjalizmu — realizowanej przez kraj zwycięskiej Rewolucji Październikowej, przez całą naszą wspólnotę.</u>
+ <u xml:id="u-5.13" who="#Marszalek">Ścisły sojusz klasowy i narodowy ze Związkiem Socjalistycznych Republik Radzieckich daję nam możliwość szybszego rozwiązywania naszych ekonomicznych i społecznych zadań, a równocześnie wspomaga wspólne wysiłki na rzecz umacniania pokoju na świecie, w interesie wszystkich narodów. Polscy komuniści kładli podwaliny sojuszu polsko-radzieckiego i są jego wiodącą siłą. Ale dziś sojusz ten i braterska przyjaźń z Krajem Rad stały się sprawą całego narodu i przeniknęły głęboko do jego serc i umysłów.</u>
+ <u xml:id="u-5.14" who="#Marszalek">Przemówienie naszego drogiego i dostojnego gościa — Towarzysza Leonida Breżniewa potwierdza dobitnie, że tak jak w przeszłości, tak i w perspektywie istnieje ścisła zależność między rozwojem socjalizmu a ugruntowywaniem się pokoju w świecie. Ta prawda nadaje szerszy ogólnoludzki sens wszystkim naszym poczynaniom i wysiłkom w budowie nowoczesnej socjalistycznej Polski.</u>
+ <u xml:id="u-5.15" who="#Marszalek">Dzisiejsze orędzie I Sekretarza KC PZPR kreśli jasny kierunek nowych zadań i perspektyw naszego kraju. Myślę, że wyrażam opinię całego Sejmu — jako reprezentanta wszystkich sił skupionych we Froncie Jedności Narodu — stwierdzając, iż klasa robotnicza, chłopi i inteligencja, podobnie jak dotychczas, wykonają ten historyczny program. Z pewnością będziemy musieli pokonać wiele trudności. W ich przezwyciężaniu decydującą rolę odgrywać będą te pozytywne cechy Polaków, które kształtowały się w latach Polski Ludowej i które nadal pragniemy umacniać, a mianowicie — patriotyzm i umiejętność zespołowego działania, dyscyplina i poszanowanie prawa, szerokie horyzonty społeczne, ideowość — jednym słowem cechy socjalistycznej świadomości człowieka.</u>
+ <u xml:id="u-5.16" who="#Marszalek">Wizja socjalistycznej Polski, w której troska o dobro człowieka jest prawem nadrzędnym, ogarnie serca i umysły wszystkich Polaków i stanie się potężnym źródłem sił twórczych narodu.</u>
+ <u xml:id="u-5.17" who="#Marszalek">W imieniu Sejmu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej życzę, aby każdy Polak znalazł dla siebie w urzeczywistnieniu tej wizji miejsce dające satysfakcję jego aspiracjom i zaangażowaniu. Zapewni to wzrost dobrobytu jemu i jego rodzinie, a równocześnie umacniać będzie siłę i wielkość Ludowej Polski, a tym samym pomnażać potęgę wspólnoty socjalistycznej — decydującego gwaranta pokojowego rozwoju ludzkości.</u>
+ <u xml:id="u-5.18" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ <u xml:id="u-5.19" who="#Marszalek">(Wszyscy wstają. Zostaje odegrany hymn narodowy) Obywatele Posłowie! Na tym kończymy uroczyste posiedzenie Sejmu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej.</u>
+ <u xml:id="u-5.20" who="#Marszalek">Zamykam posiedzenie.</u>
+ <u xml:id="u-5.21" who="#Marszalek">(Koniec posiedzenia o godz. 12 min. 25)</u>
+ </div>
+ </body>
+ </text>
+ </TEI>
+</teiCorpus>
diff --git a/1972-1976/sejm/posiedzenia/pp/197276-sjm-ppxxx-00022-01/header.xml b/1972-1976/sejm/posiedzenia/pp/197276-sjm-ppxxx-00022-01/header.xml
new file mode 100644
index 0000000..2bb6a36
--- /dev/null
+++ b/1972-1976/sejm/posiedzenia/pp/197276-sjm-ppxxx-00022-01/header.xml
@@ -0,0 +1,94 @@
+<?xml version='1.0' encoding='UTF-8'?>
+<teiHeader xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude" xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0" xml:id="PPC-197276-sjm-ppxxx-00022-01">
+ <fileDesc>
+ <titleStmt>
+ <title>22 posiedzenie Sejmu PRL</title>
+ </titleStmt>
+ <publicationStmt>
+ <p>Prosimy o zapoznanie się z nagłówkiem korpusu (PPC_header.xml).</p>
+ </publicationStmt>
+ <sourceDesc>
+ <bibl>
+ <title>22 posiedzenie Sejmu PRL</title>
+ <publisher>Kancelaria Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej</publisher>
+ <note type="system">PRL</note>
+ <note type="house">Sejm</note>
+ <note type="termNo">6</note>
+ <note type="type">Posiedzenie Plenarne</note>
+ <note type="sessionNo">22</note>
+ <note type="dayNo">1</note>
+ <date>1974-10-24</date>
+ </bibl>
+ </sourceDesc>
+ </fileDesc>
+ <profileDesc>
+ <particDesc>
+ <person xml:id="komentarz" role="speaker">
+ <persName>Komentarz</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="Marszalek" role="speaker">
+ <persName>Marszałek</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselCzudowskiStanislaw" role="speaker">
+ <persName>Poseł Czudowski Stanisław</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselGarlickiJan" role="speaker">
+ <persName>Poseł Garlicki Jan</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselGolackiZbigniew" role="speaker">
+ <persName>Poseł Gołacki Zbigniew</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselJanikWladyslaw" role="speaker">
+ <persName>Poseł Janik Władysław</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselJankowskiWitold" role="speaker">
+ <persName>Poseł Jankowski Witold</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselKoralWaclaw" role="speaker">
+ <persName>Poseł Koral Wacław</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselKowalskiStanislaw" role="speaker">
+ <persName>Poseł Kowalski Stanisław</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselLubienskiKonstanty" role="speaker">
+ <persName>Poseł Łubieński Konstanty</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselMaciejewskaRegina" role="speaker">
+ <persName>Poseł Maciejewska Regina</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselMajewskiJerzy" role="speaker">
+ <persName>Poseł Majewski Jerzy</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselMateraMarian" role="speaker">
+ <persName>Poseł Matera Marian</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselMyslikTadeusz" role="speaker">
+ <persName>Poseł Myślik Tadeusz</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselNowinskiStanislaw" role="speaker">
+ <persName>Poseł Nowiński Stanisław</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselPajakPelagia" role="speaker">
+ <persName>Poseł Pająk Pelagia</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselRostworowskiStanislaw" role="speaker">
+ <persName>Poseł Rostworowski Stanisław</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselSokolowskaBronislawa" role="speaker">
+ <persName>Poseł Sokołowska Bronisława</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselZygadloBoleslaw" role="speaker">
+ <persName>Poseł Zygadło Bolesław</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="SekretarzposelBogdanWaligorski" role="speaker">
+ <persName>Sekretarz poseł Bogdan Waligórski</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="SekretarzRadyPanstwaLudomirStasiak" role="speaker">
+ <persName>Sekretarz Rady Państwa Ludomir Stasiak</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="WicemarszalekHalinaSkibniewska" role="speaker">
+ <persName>Wicemarszałek Halina Skibniewska</persName>
+ </person>
+ </particDesc>
+ </profileDesc>
+</teiHeader>
diff --git a/1972-1976/sejm/posiedzenia/pp/197276-sjm-ppxxx-00022-01/text_structure.xml b/1972-1976/sejm/posiedzenia/pp/197276-sjm-ppxxx-00022-01/text_structure.xml
new file mode 100644
index 0000000..4e3047e
--- /dev/null
+++ b/1972-1976/sejm/posiedzenia/pp/197276-sjm-ppxxx-00022-01/text_structure.xml
@@ -0,0 +1,650 @@
+<?xml version='1.0' encoding='UTF-8'?>
+<teiCorpus xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude" xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">
+ <xi:include href="PPC_header.xml"/>
+ <TEI>
+ <xi:include href="header.xml"/>
+ <text>
+ <body>
+ <div xml:id="div-1">
+ <u xml:id="u-1.0" who="#komentarz">Sejm</u>
+ <u xml:id="u-1.1" who="#komentarz">Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej</u>
+ <u xml:id="u-1.2" who="#komentarz">Kadencja VI — Sesja VI</u>
+ <u xml:id="u-1.3" who="#komentarz">Sprawozdanie Stenograficzne z 22 posiedzenia Sejmu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej w dniu 24 października 1974 r.</u>
+ <u xml:id="u-1.4" who="#komentarz">Warszawa 1974</u>
+ <u xml:id="u-1.5" who="#komentarz">(Początek posiedzenia o godz. 12)</u>
+ <u xml:id="u-1.6" who="#komentarz">(Na posiedzeniu przewodniczą Marszałek Sejmu Stanisław Gucwa oraz wicemarszałek Halina Skibniewska)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-2">
+ <u xml:id="u-2.0" who="#Marszalek">Wysoki Sejmie! W dniu 14 października 1974 r. Rada Państwa podjęła następującą uchwałę w sprawie zwołania sesji Sejmu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej:</u>
+ <u xml:id="u-2.1" who="#Marszalek">„Na podstawie art. 25 ust. 1 pkt 2 Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej Rada Państwa postanawia zwołać szóstą sesję Sejmu VI kadencji z dniem 17 października 1974 r.</u>
+ <u xml:id="u-2.2" who="#Marszalek">Przewodniczący Rady Państwa Henryk Jabłoński</u>
+ <u xml:id="u-2.3" who="#Marszalek">Sekretarz Rady Państwa</u>
+ <u xml:id="u-2.4" who="#komentarz">Ludomir Stasiak”</u>
+ <u xml:id="u-2.5" who="#Marszalek">Na podstawie tej uchwały Prezydium Sejmu, zgodnie z art. 44 regulaminu Sejmu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, ustaliło termin posiedzenia na dzień dzisiejszy.</u>
+ <u xml:id="u-2.6" who="#Marszalek">Otwieram posiedzenie.</u>
+ <u xml:id="u-2.7" who="#Marszalek">Powołuję na sekretarzy posłów Edwarda Chrostka i Bogdana Waligórskiego.</u>
+ <u xml:id="u-2.8" who="#Marszalek">Protokół i listę mówców prowadzić będzie poseł Edward Chrostek.</u>
+ <u xml:id="u-2.9" who="#Marszalek">Proszę Posłów Sekretarzy o zajęcie miejsc przy stole prezydialnym.</u>
+ <u xml:id="u-2.10" who="#Marszalek">Protokoły 20 i 21 posiedzenia Sejmu uważam za przyjęte wobec niewniesienia przeciwko nim zastrzeżeń.</u>
+ <u xml:id="u-2.11" who="#Marszalek">Wysoki Sejmie! Z głębokim żalem komunikuję, że w ostatnim czasie zmarli dwaj nasi koledzy.</u>
+ <u xml:id="u-2.12" who="#komentarz">(Zebrani wstają)</u>
+ <u xml:id="u-2.13" who="#Marszalek">W dniu 27 lipca br. zmarł poseł na Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej Feliks Starzec, członek Sekretariatu Naczelnego Komitetu Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego, zasłużony działacz ruchu ludowego.</u>
+ <u xml:id="u-2.14" who="#Marszalek">Feliks Starzec urodził się we wsi Wola Drzewiecka w pow. skierniewickim w rodzinie chłopskiej. Podczas okupacji był żołnierzem Batalionów Chłopskich i współorganizatorem tajnego nauczania.</u>
+ <u xml:id="u-2.15" who="#Marszalek">Po wyzwoleniu działał w ruchu młodzieżowym, był członkiem władz naczelnych Związku Młodzieży Wiejskiej — „Wici”, Związku Harcerstwa Polskiego oraz Związku Młodzieży Wiejskiej.</u>
+ <u xml:id="u-2.16" who="#Marszalek">Związany od wczesnej młodości z ruchem ludowym pełnił szereg odpowiedzialnych funkcji m.in. członka prezydium Wojewódzkiego Komitetu ZSL w Łodzi, prezesa Wojewódzkiego Komitetu ZSL w Koszalinie, członka prezydium Naczelnego Komitetu ZSL, a od V Kongresu ZSL — był członkiem Sekretariatu Naczelnego Komitetu.</u>
+ <u xml:id="u-2.17" who="#Marszalek">Feliks Starzec był organizatorem i publicystą prasy wiejskiej i ludowej, był redaktorem naczelnym — „Zarzewia”, — „Orki”, — „Tygodnika Kulturalnego”, a ostatnio — „Zielonego Sztandaru”.</u>
+ <u xml:id="u-2.18" who="#Marszalek">Feliks Starzec był posłem na Sejm począwszy od III kadencji. W bieżącej kadencji był członkiem Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów.</u>
+ <u xml:id="u-2.19" who="#Marszalek">Feliks Starzec pozostanie w naszej pamięci jako oddany sprawie ruchu ludowego i socjalizmu, ofiarny działacz społeczny.</u>
+ <u xml:id="u-2.20" who="#Marszalek">W dniu 7 października br. zmarł poseł na Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej Jerzy Starościak, członek Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego, zasłużony działacz ruchu ludowego.</u>
+ <u xml:id="u-2.21" who="#Marszalek">Jerzy Starościak urodził się we wsi Jurków w woj. kieleckim w rodzinie nauczycielskiej. Zaraz po wyzwoleniu pracował w Biurze Prezydialnym Krajowej Rady Narodowej, a następnie do 1959 r. w Kancelarii Rady Państwa. Jednocześnie podjął pracę dydaktyczną i naukową. Od 1950 r. był profesorem na Uniwersytecie Warszawskim, wychowawcą kilku pokoleń prawników, autorem wielu podręczników i monografii naukowych, wybitnym teoretykiem prawa administracyjnego.</u>
+ <u xml:id="u-2.22" who="#Marszalek">Zmarły pracę zawodową, naukową i dydaktyczną łączył z działalnością społeczną i polityczną.</u>
+ <u xml:id="u-2.23" who="#Marszalek">Profesor Jerzy Starościak był przewodniczącym, a następnie wiceprzewodniczącym Komisji Rad Narodowych Naczelnego Komitetu Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego, członkiem Rady Legislacyjnej oraz członkiem władz naczelnych Zrzeszenia Prawników Polskich.</u>
+ <u xml:id="u-2.24" who="#Marszalek">Poseł Jerzy Starościak był zastępcą przewodniczącego Komisji Prac Ustawodawczych oraz członkiem Komisji Spraw Wewnętrznych i Wymiaru Sprawiedliwości.</u>
+ <u xml:id="u-2.25" who="#Marszalek">Jerzy Starościak pozostanie w naszej pamięci jako człowiek wielkiej skromności, jako oddany sprawie socjalizmu wybitny uczony i ofiarny działacz społeczny i państwowy.</u>
+ <u xml:id="u-2.26" who="#Marszalek">Obywatele Posłowie! Proszę, aby Sejm uczcił pamięć zmarłych posłów Feliksa Starca i Jerzego Starościaka chwilą ciszy.</u>
+ <u xml:id="u-2.27" who="#komentarz">(Chwila ciszy)</u>
+ <u xml:id="u-2.28" who="#Marszalek">Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej zgodnie z art. 76 ust. 3 Ordynacji wyborczej stwierdził wygaśnięcie mandatów poselskich: posła Feliksa Starca z dniem 27 lipca 1974 r. i posła Jerzego Starościaka z dniem 7 października 1974 r.</u>
+ <u xml:id="u-2.29" who="#Marszalek">Ustalony przez Prezydium Sejmu porządek dzienny dzisiejszego posiedzenia został Obywatelom Posłom doręczony.</u>
+ <u xml:id="u-2.30" who="#Marszalek">Czy ktoś z Obywateli Posłów pragnie zabrać głos w sprawie porządku dziennego?</u>
+ <u xml:id="u-2.31" who="#Marszalek">Nikt się nie zgłasza.</u>
+ <u xml:id="u-2.32" who="#Marszalek">Uważam wobec tego, że Sejm porządek dzienny posiedzenia, przedstawiony przez Prezydium Sejmu, zatwierdził.</u>
+ <u xml:id="u-2.33" who="#Marszalek">Przystępujemy do punktu 1 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Budownictwa i Gospodarki Komunalnej oraz Komisji Prac Ustawodawczych o rządowym projekcie ustawy Prawo budowlane (druki nr 149 i 174).</u>
+ <u xml:id="u-2.34" who="#Marszalek">Głos ma sprawozdawca poseł Regina Maciejewska.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-3">
+ <u xml:id="u-3.0" who="#PoselMaciejewskaRegina">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Z upoważnienia Komisji Budownictwa i Gospodarki Komunalnej oraz Komisji Prac Ustawodawczych mam zaszczyt przedstawić Wysokiemu Sejmowi sprawozdanie o rządowym projekcie ustawy Prawo budowlane.</u>
+ <u xml:id="u-3.1" who="#PoselMaciejewskaRegina">Już po raz drugi w okresie 30-lecia Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej przedmiotem obrad Sejmu jest Prawo budowlane. Świadczy to o wielkiej roli budownictwa w dynamicznym rozwoju gospodarki narodowej, a także o wadze przepisów prawa normującego procesy budowlane oraz użytkowanie i utrzymanie w należytym stanie obiektów budowlanych. Przepisy Prawa budowlanego stwarzać bowiem powinny warunki do ciągłego usprawniania procesów przygotowania i realizacji inwestycji, zapewnienia właściwej zabudowy przestrzennej kraju z uwzględnieniem ochrony środowiska, skuteczniejszego i szybszego wykorzystywania w budownictwie zdobyczy naukowych i technicznych, a także zapewniać obywatelom dobre warunki pracy i mieszkaniowe.</u>
+ <u xml:id="u-3.2" who="#PoselMaciejewskaRegina">Rozwój budownictwa w latach 1961—1974, ukształtowanie się socjalistycznych stosunków społecznych oraz umocnienie i pogłębienie praworządności socjalistycznej — stworzyły nowe warunki i potrzeby w zakresie prawa w budownictwie. Ustawa z 31 stycznia 1961 roku już tym postulatom nie odpowiada. Odegrała ona ważną rolę w kształtowaniu budownictwa w okresie kilkunastu lat, obecnie jednak już tej roli spełniać nie może, przede wszystkim ze względu na małą elastyczność i dość dużą drobiazgowość przepisów, a także jednostronne ukierunkowanie na regulowanie spraw o charakterze technicznym, które tej regulacji jak najmniej potrzebują.</u>
+ <u xml:id="u-3.3" who="#PoselMaciejewskaRegina">Zanim przedstawię zasadnicze założenia projektu Prawa budowlanego pragnę przedstawić Wysokiej Izbie sprawozdanie z prac komisji sejmowych nad tym projektem.</u>
+ <u xml:id="u-3.4" who="#PoselMaciejewskaRegina">Przed wniesieniem pod obrady Rządu projekt Prawa budowlanego był poddany bardzo szerokiej konsultacji społecznej. Sejmowi Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej przedstawiony został w dniu 6 maja 1974 roku. Skierowany do Komisji Budownictwa i Gospodarki Komunalnej oraz Komisji Prac Ustawodawczych projekt był przedmiotem kilkumiesięcznej dyskusji poselskiej, dalszych konsultacji i analiz.</u>
+ <u xml:id="u-3.5" who="#PoselMaciejewskaRegina">Komisje Budownictwa i Gospodarki Komunalnej oraz Prac Ustawodawczych odbyły 2 posiedzenia plenarne przy aktywnym współudziale przedstawicieli Ministerstwa Gospodarki Terenowej i Ochrony Środowiska i innych resortów, Centralnego Związku Spółdzielni Budownictwa Mieszkaniowego oraz licznych komisji sejmowych. W czasie tych posiedzeń przedyskutowana została węzłowa problematyka projektu ustawy oraz dokonano oceny według kryterium społecznej celowości i efektywności projektowanych uregulowań prawnych. Ponadto podkomisja poselska, składająca się z członków obydwóch komisji, gruntownie przeanalizowała na kilku posiedzeniach wszystkie przepisy projektu, rozpatrzyła i ustosunkowała się do ponad 120 różnego rodzaju wniosków, uwag i propozycji zmian, dotyczących zarówno poszczególnych artykułów, jak również generalnych rozwiązań projektu, nadesłanych do komisji przez wojewódzkie zespoły poselskie, posłów, liczne stowarzyszenia, instytucje, organy władzy terenowej, ludzi nauki oraz specjalistów w dziedzinie budownictwa. To żywe zainteresowanie się projektem ustawy jest wyrazem głębokiej troski instytucji, środowisk i poszczególnych obywateli o sprawy budownictwa.</u>
+ <u xml:id="u-3.6" who="#PoselMaciejewskaRegina">Wynikiem prac komisji sejmowych są przedstawione Wysokiej Izbie poprawki do projektu ustawy. Nie naruszają one zasad projektu. Uzupełniają go postanowieniami, które, według opinii komisji, ze względu na ich wagę powinny się znaleźć nie w rozporządzeniu wykonawczym, lecz w ustawie — jak np. uzupełnienia art. 18, 21, 25, 33, 54 i nowy art. 23; rozwijają treść niektórych przepisów, jak np. art. 13, 17, 32 oraz uściślają niektóre ujęcia redakcyjne.</u>
+ <u xml:id="u-3.7" who="#PoselMaciejewskaRegina">Wysoki Sejmie! W tej uzupełnionej i poprawionej wersji projekt w pełni odpowiada wymaganiom aktu prawnego, regulującego nowoczesne budownictwo oraz tworzy odpowiednie warunki prawne, aby przy realizacji inwestycji i w procesach budowlanych zachowane zostały generalne wymagania ustalone w art. 3, 4 i 5, dotyczące ładu przestrzennego, odpowiedniej formy architektonicznej, a także zasad, aby obiekty budowlane były projektowane, budowane i utrzymywane zgodnie z wymaganiami współczesnej wiedzy i w sposób zapewniający bezpieczeństwo ludzi i mienia, ochronę środowiska, niezbędne warunki zdrowotne, właściwy układ funkcjonalny, odpowiednie warunki użytkowe, a także ochronę uzasadnionych interesów osób trzecich.</u>
+ <u xml:id="u-3.8" who="#PoselMaciejewskaRegina">Przechodzę do omówienia niektórych zasad projektu ustawy. Dla stworzenia warunków organizacyjnych realizacji poszczególnych założeń projekt ustawy tworzy odpowiednie ramy prawne, znosi podział budownictwa na powszechne i specjalne, wskutek czego zlikwidowane zostaje dotychczasowe rozdrobnienie ośrodków dyspozycyjnych w budownictwie i równocześnie wprowadzony zostaje jednolity nadzór sprawowany przez terenowe organy administracji państwowej. Zmianie ulega również treść nadzoru. Zgodnie z art. 53 staje się on nadzorem urbanistyczno-budowlanym, obejmującym sprawy zgodności realizacji inwestycji budowlanych z ustaleniami wynikającymi z miejscowego planowania przestrzennego oraz kształtowania i ochrony środowiska. Nadzór techniczny ogranicza się do zapewnienia w projektowaniu, wykonawstwie oraz przy użytkowaniu obiektów budowlanych bezpieczeństwa ludzi i mienia. Podstawą nadzoru nad realizacją inwestycji budowlanych pozostaje nadal pozwolenie na budowę, lecz warunkiem wydania pozwolenia nie będzie prawidłowość rozwiązań technicznych, gdyż odpowiadają za nie biura projektowe i projektanci, lecz prawidłowość zabudowy.</u>
+ <u xml:id="u-3.9" who="#PoselMaciejewskaRegina">W czasie pracy komisji dużo miejsca poświęcono sprawom samowoli budowlanej. Jest to zjawisko, które ciągle jeszcze stanowi w naszym życiu poważny problem, utrudniając, a w niektórych przypadkach wręcz uniemożliwiając prawidłową zabudowę miast i wsi. Dzikie budownictwo często stwarza również poważny stan zagrożenia pożarowego, pogarsza warunki sanitarne itp.</u>
+ <u xml:id="u-3.10" who="#PoselMaciejewskaRegina">Projektowana ustawa kładzie duży nacisk na zabezpieczenie w działalności budowlanej ładu przestrzennego w zabudowie miast i wsi. Szybko rozwijające się w następstwie procesów urbanizacyjnych miasta, a także procesy związane z unowocześnieniem i rozwojem rolnictwa pociągają za sobą konieczność szczególnej troski o konsekwentne przestrzeganie przy realizacji inwestycji budowlanych zasad planowej zabudowy miast i wsi.</u>
+ <u xml:id="u-3.11" who="#PoselMaciejewskaRegina">Dlatego jednym z zadań projektowanego Prawa budowlanego jest realizacja przepisów o planowaniu przestrzennym. Przepisy te powinny dawać kompleksowe podstawy do egzekwowania porządku przestrzennego w zabudowie. Projekt prawa został więc uzupełniony przepisami o ustalaniu miejsca realizacji inwestycji, o ustalaniu stref ochronnych i sposobie ich zagospodarowania oraz przepisami o sporządzaniu i zatwierdzaniu planów realizacyjnych. W związku z tym z ustawy o planowaniu przestrzennym wyłącza się przepisy normujące sprawy lokalizacji szczegółowej inwestycji budowlanych i planów realizacyjnych.</u>
+ <u xml:id="u-3.12" who="#PoselMaciejewskaRegina">Dbałość o ład przestrzenny wiąże się z koniecznością dysponowania odpowiednimi środkami wdrażania i egzekwowania tego ładu. Środkiem mającym zapewnić wznoszenie obiektów budowlanych na terenach przeznaczonych na ten cel w planach zagospodarowania przestrzennego są decyzje o ustaleniu miejsca realizacji inwestycji budowlanych, wydawane przez terenowe organy administracji państwowej. W decyzjach tych będą określane miejsce budowy i warunki, jakie należy spełnić przy wykonaniu podejmowanej inwestycji przez inwestora. Decyzje te będą najczęściej łączone z pozwoleniem na budowę.</u>
+ <u xml:id="u-3.13" who="#PoselMaciejewskaRegina">Skuteczność wdrażania ładu przestrzennego zależy w dużej mierze od możliwości zastosowania środków przymusu w stosunku do osób lub jednostek podejmujących działania naruszające porządek w zabudowie. W dotychczasowym Prawie budowlanym celom tym służyły sankcje karne i nakazy przymusowej rozbiórki, stosowane w stosunku do osób i jednostek dopuszczających się tak zwanej samowoli budowlanej. Środki te okazały się nie we wszystkich wypadkach skuteczne, czego dowodem jest zdarzające się jeszcze budownictwo realizowane z naruszeniem prawa.</u>
+ <u xml:id="u-3.14" who="#PoselMaciejewskaRegina">W art. 37 projektu ustawy Prawo budowlane przewiduje się więc obok dotychczas stosowanych środków możliwość przejmowania nieodpłatnie na własność państwa obiektów budowlanych, które będą wzniesione niezgodnie z obowiązującymi przepisami, w szczególności niezgodnie z planami zagospodarowania przestrzennego i bez pozwolenia na budowę, a także, gdy obiekt budowlany powoduje niebezpieczeństwo dla ludzi lub mienia, albo niedopuszczalne w świetle przepisów pogorszenie warunków zdrowotnych lub użytkowych dla otoczenia. Projekt ustawy zmierza do wyeliminowania tego rodzaju wypadków, do zapobieżenia stratom społecznym i gospodarczym.</u>
+ <u xml:id="u-3.15" who="#PoselMaciejewskaRegina">Na podkreślenie zasługuje zastrzeżenie wydawania decyzji w tych sprawach w I instancji powiatowym organom administracji państwowej. Powinno to zapewnić staranne rozpatrywanie spraw oraz obiektywne i wyważone rozstrzygnięcia.</u>
+ <u xml:id="u-3.16" who="#PoselMaciejewskaRegina">Wraz z obiektem budowlanym przejęciu podlega również działka budowlana, na której obiekt został zbudowany. Za działkę wypłacane jest odszkodowanie według zasad ustawy wywłaszczeniowej. Ten ostry przepis powinien spełniać poważną rolę profilaktyczną, stanowiąc ostrzeżenie dla świadomie łamiących prawo w budownictwie.</u>
+ <u xml:id="u-3.17" who="#PoselMaciejewskaRegina">Problemem ważnym, pilnym i o dużych skutkach społecznych jest sprawa ochrony środowiska w działalności budowlanej i przy użytkowaniu obiektów budowlanych, przede wszystkim ochrona wody, powietrza atmosferycznego, gleby, zieleni, przyrody, krajobrazu. Działalność budowlana zawsze wpływa na środowisko. Chodzi jednak o to, aby ten wpływ nie miał charakteru niszczącego lub przekształcającego je w sposób ujemny, często nieodwracalnie.</u>
+ <u xml:id="u-3.18" who="#PoselMaciejewskaRegina">Szerokie ujęcie spraw ochrony środowiska, jakie zaproponowano w projektowej ustawie, jest nowością w przepisach budowlanych. Wśród przepisów dotyczących ochrony środowiska podkreślić należy przepis ustalający, że obiekty budowlane, których użytkowanie może ujemnie wpłynąć na środowisko, powinny być oddawane do użytku łącznie z urządzeniami chroniącymi to środowisko.</u>
+ <u xml:id="u-3.19" who="#PoselMaciejewskaRegina">Obowiązek ochrony środowiska adresowany jest w projektowanej ustawie do wszystkich jednostek organizacyjnych i osób biorących udział w przygotowaniu i realizacji inwestycji budowlanej. Dotyczy on również użytkowników obiektów budowlanych.</u>
+ <u xml:id="u-3.20" who="#PoselMaciejewskaRegina">Sprawą pierwszorzędnej wagi w budownictwie jest jakość wznoszonych obiektów budowlanych oraz wykonywanych robót. Zapewnienie wysokiej jakości jest jedną z głównych intencji projektu Prawa budowlanego. Sprawa ta znalazła swój wyraz przede wszystkim w przepisach o obowiązkach osób wykonujących samodzielne funkcje techniczne (np. funkcje projektanta, kierownika budowy, kierownika robót, majstra budowlanego) i w przepisach dotyczących wykonywania robót budowlanych. W szczególności w art. 32 projektu podkreśla się odpowiedzialność wykonawcy robót za właściwą ich jakość, upoważniając jednocześnie inwestora do kontroli tej jakości w trakcie budowy.</u>
+ <u xml:id="u-3.21" who="#PoselMaciejewskaRegina">Projekt Prawa budowlanego w szerszym niż dotychczas zakresie podkreśla znaczenie nauki i techniki w rozwiązaniach projektowych i realizacji inwestycji. Technika w ogóle, a w budownictwie szczególnie, ciągle się rozwija. Toteż wiedza techniczna powinna być czynnikiem rozstrzygającym we wszystkich zagadnieniach technicznych budownictwa. Dlatego w rozwiązaniach prawnych starano się ograniczyć regulację zagadnień technicznych, dając pierwszeństwo wiedzy technicznej. Stwarza to większą swobodę w działalności projektantów i wykonawców, ale jednocześnie zwiększa ich odpowiedzialność za prawidłowość całego procesu inwestycyjnego. W związku z tym projekt ustawy w art. 9 zobowiązuje projektantów, wykonawców robót i użytkowników obiektów budowlanych do szerokiego stosowania w praktyce wyników badań naukowych. Właściwi ministrowie zostali upoważnieni do określania opracowań naukowych, które ze względu na ich wartość są zalecane do stosowania albo nawet wprowadzone jako obowiązujące.</u>
+ <u xml:id="u-3.22" who="#PoselMaciejewskaRegina">Z tej samej przyczyny projektowana ustawa znosi normatywy i wytyczne techniczne projektowania, które w praktyce okazały się hamulcem postępu i inicjatywy twórczej projektantów. Przepisy techniczno-budowlane przewiduje się tylko wtedy, gdy istnieje potrzeba zabezpieczenia interesu społecznego, np. w sprawach bezpieczeństwa, wymagań zdrowotnych, ochrony środowiska. Ustalenia projektowanej ustawy wskazują, że podstawą działania projektantów i wykonawców robót powinny być przede wszystkim zasady wiedzy technicznej.</u>
+ <u xml:id="u-3.23" who="#PoselMaciejewskaRegina">Projektowana ustawa wykazuje dużą troskę o interesy obywateli. Wyrazem tej troski są zarówno przepisy mające na celu zapewnienie ładu przestrzennego, jak też wymagania dotyczące projektowania i budowy obiektów budowlanych nakazujące projektować i budować w sposób uwzględniający potrzeby ludzkie, jak bezpieczeństwo, warunki zdrowotne, ochronę środowiska, warunki użytkowe, układy funkcjonalne.</u>
+ <u xml:id="u-3.24" who="#PoselMaciejewskaRegina">Przejawem troski o interesy obywateli są przepisy projektu zmierzające do ograniczenia lub wyeliminowania uciążliwości dla otoczenia wynikających z podejmowanej lub prowadzonej budowy. Dotyczy to zachowania uprawnień związanych z korzystaniem z nieruchomości sąsiadujących z budową, jak do korzystania z wody, z kanalizacji, z dopływu światła dziennego, dojścia lub dojazdu do drogi publicznej.</u>
+ <u xml:id="u-3.25" who="#PoselMaciejewskaRegina">Terenowe organy administracji państwowej mają również obowiązek przewidziany w art. 54 zapewnienia zainteresowanym możliwości wniesienia wniosków i zastrzeżeń co do miejsca projektowanej inwestycji, zatwierdzenia planu realizacyjnego i wyrażenia zgody na zmianę sposobu użytkowania obiektu budowlanego oraz przy wydawaniu pozwolenia na budowę.</u>
+ <u xml:id="u-3.26" who="#PoselMaciejewskaRegina">Ważna rola przy projektowaniu i wykonywaniu robót budowlanych przypada osobom wykonującym samodzielnie funkcje techniczne. Osoby te obowiązane są wykonywać swe funkcje zgodnie z zasadami współczesnej wiedzy technicznej, przepisami i normami, dokładając wszelkich starań przy wykonywaniu pracy oraz dbając o właściwą jej organizację i jakość.</u>
+ <u xml:id="u-3.27" who="#PoselMaciejewskaRegina">Projektowana ustawa kładzie duży nacisk na przygotowanie zawodowe osób pełniących samodzielne funkcje techniczne w budownictwie, eliminując jednocześnie ich formalne potwierdzenie, jakim były uprawnienia budowlane.</u>
+ <u xml:id="u-3.28" who="#PoselMaciejewskaRegina">Objęte projektem Prawa budowlanego nowe rozwiązania prawne, dotyczące przygotowania i realizacji procesu budowlanego, które przedstawiłam Wysokiej Izbie, powinny poważnie przyczynić się do usprawnienia działalności inwestycyjnej i podniesienia efektywności inwestycji.</u>
+ <u xml:id="u-3.29" who="#PoselMaciejewskaRegina">Usprawnieniu działalności inwestycyjnej służyć będą także przepisy upraszczające i ułatwiające postępowanie terenowych organów administracji państwowej w sprawach wymagających decyzji tych organów. Projekt Prawa budowlanego tworzyć będzie przede wszystkim warunki do usunięcia zbędnych formalności przy załatwianiu spraw związanych z budownictwem, jak:</u>
+ <u xml:id="u-3.30" who="#PoselMaciejewskaRegina">— uproszczenie wymagań związanych z ustalaniem miejsca i warunków realizacji inwestycji budowlanych, ze stworzeniem możliwości załatwienia tych spraw w pozwoleniu na budowę, — ograniczenie innych wymagań formalnych, np. likwidacja pozwolenia na użytkowanie — jako zasady, — zlikwidowanie zatwierdzania projektów obiektów budowlanych przez terenowe organy administracji państwowej.</u>
+ <u xml:id="u-3.31" who="#PoselMaciejewskaRegina">Poważnym ułatwieniem w załatwianiu spraw z zakresu budownictwa będzie zbliżenie organów wykonujących nadzór nad budownictwem — do budujących. Dotyczy to szczególnie budownictwa ludności w gminach i miastach nie stanowiących powiatów, dla którego organem I instancji będą naczelnicy gmin, miast i gmin oraz miast nie stanowiących powiatów.</u>
+ <u xml:id="u-3.32" who="#PoselMaciejewskaRegina">Dalsze ułatwienia obsługi budownictwa ludności stworzą przepisy wykonawcze do Prawa budowlanego. W projekcie rozporządzenia w sprawie nadzoru urbanistyczno-budowlanego wydziela się w odrębny dział sprawy dotyczące budownictwa osób fizycznych.</u>
+ <u xml:id="u-3.33" who="#PoselMaciejewskaRegina">Na wsi i w małych miastach stwarza się warunki innego podejścia do budownictwa zagrodowego i budynków stanowiących własność osobistą obywateli oraz wprowadza udogodnienia w załatwieniu spraw, w porównaniu z wymaganiami dla budownictwa obiektów w miastach lub obiektów realizowanych przez inwestorów uspołecznionych.</u>
+ <u xml:id="u-3.34" who="#PoselMaciejewskaRegina">Wysoki Sejmie! Zadania nakreślone budownictwu w warunkach dynamicznego rozwoju kraju powodują, że sprawami tymi zainteresowane jest całe społeczeństwo. Usprawnienie i unowocześnienie budownictwa — to działania umożliwiające znaczne skracanie cykli inwestycyjnych oraz uzyskanie lepszych efektów budowlanych, bardziej dostosowanych do funkcji, jakie mają spełniać, i do wymagań społecznych nie tylko dnia dzisiejszego, ale i lat nadchodzących. W związku z tym rośnie rola i znaczenie prawa. Od tego, w jakim stopniu przepis prawny będzie ułatwiał procesy inwestycyjne zależy w dużej mierze szybkość i jakość oddawanych obiektów budowlanych. A przecież na tej szybkości i na dobrej jakości zależy nam wszystkim. Również sejmowa uchwała o perspektywicznym programie mieszkaniowym będzie realizowana na podstawie nowych przepisów Prawa budowlanego. Szybki rozwój budownictwa może się odbywać tylko przy zastosowaniu uprzemysłowionych technologii budowlanych, nowoczesnych materiałów oraz przygotowaniu kadr o odpowiednich kwalifikacjach. Wymaga to ciągłego eksperymentowania i współpracy wykonawców procesów inwestycyjnych z zapleczem naukowym. Dla harmonijnego układania się tej współpracy prawo powinno stworzyć odpowiednie możliwości. Projektowana ustawa stwarza, w moim przekonaniu, te warunki.</u>
+ <u xml:id="u-3.35" who="#PoselMaciejewskaRegina">W przeświadczeniu, że omawiany projekt ustawy Prawo budowlane zawiera normy prawne, które umożliwią rozwiązywanie wielu ważnych problemów, w imieniu Komisji Budownictwa i Gospodarki Komunalnej oraz Prac Ustawodawczych wnoszę, aby Wysoki Sejm uchwalić raczył projekt ustawy w brzmieniu rządowym zawartym w druku sejmowym nr 149 wraz z poprawkami komisji przedstawionymi w druku nr 174.</u>
+ <u xml:id="u-3.36" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-4">
+ <u xml:id="u-4.0" who="#Marszalek">Dziękuję. Otwieram dyskusję.</u>
+ <u xml:id="u-4.1" who="#Marszalek">Głos ma poseł Bronisława Sokołowska.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-5">
+ <u xml:id="u-5.0" who="#PoselSokolowskaBronislawa">Obywatelu Marszałku! Wysoka Izbo! Realizacja zadań w dziedzinie społeczno-gospodarczego rozwoju kraju stwarza potrzebę usprawniania i podniesienia efektywności inwestycji we wszystkich działach naszej gospodarki, przy szczególnym nacisku na usprawnienie prac budowlanych. Poważną rolę w tym zakresie odgrywać będzie Prawo budowlane. Przedstawiony pod debatę Wysokiej Izby projekt ustawy Prawo budowlane wychodzi naprzeciw potrzebom przyspieszenia realizacji inwestycji budowlanych głównie przez uproszczenie czynności prawnych, obowiązujących w procesie przygotowania inwestycji oraz zwiększenie odpowiedzialności uczestników procesu inwestycyjnego za uzyskiwane efekty.</u>
+ <u xml:id="u-5.1" who="#PoselSokolowskaBronislawa">W swym wystąpieniu pragnę zwrócić uwagę obywateli posłów na te postanowienia projektu ustawy, które przynoszą rozwiązania bardzo istotne w odczuciu społecznym, potrzebne do kształtowania właściwych warunków pracy, życia oraz stosunków międzyludzkich.</u>
+ <u xml:id="u-5.2" who="#PoselSokolowskaBronislawa">Działalność budowlana ma na celu zaspokojenie istotnych potrzeb społecznych, dlatego też interes społeczny wymaga, by tak w budownictwie uspołecznionym, jak i prywatnym dalsze wyniki były osiągane przy możliwie największej oszczędności pracy ludzkiej, środków finansowych i materiałowych. Uregulowania prawne zawarte w projekcie ustawy stwarzają warunki do stałego doskonalenia działalności budowlanej. Na szczególne podkreślenie zasługuje zmiana przepisów, które hamowały szybkie wprowadzenie postępu technicznego i nowych rozwiązań w budownictwie. Ustawa Prawo budowlane, którą dziś uchwalimy otworzy zielone światło dla szerokiego wykorzystywania wyników nauki w procesie inwestowania.</u>
+ <u xml:id="u-5.3" who="#PoselSokolowskaBronislawa">Jednocześnie pragnę zwrócić uwagę, że ograniczenie ingerencji prawa w problematykę techniczną, rezygnacja z wydawania normatywów i wytycznych technicznych projektowania, stawia przed kadrą inżynieryjno-techniczną odpowiedzialne zadania i wzmaga poczucie odpowiedzialności. Od właściwego rozumienia i zaangażowania osobistego projektantów, wykonawców zależeć będzie, w jakim stopniu i jak szybko zostaną wprowadzone w życie nowe przepisy ustawy, stwarzające dobre warunki do usprawnienia procesu inwestowania i nowoczesności w budownictwie.</u>
+ <u xml:id="u-5.4" who="#PoselSokolowskaBronislawa">Obywatele Posłowie! W realizacji programu społeczno-gospodarczego rozwoju kraju dużą uwagę zwraca się na właściwe opracowanie i realizację planów zagospodarowania przestrzennego. Stąd też z dużym zadowoleniem należy odnotować te przepisy projektu ustawy, które zmierzają do większego uporządkowania zabudowy miast i wsi. Budować będzie można tylko tam, gdzie wskazywać na to będą plany przestrzennego zagospodarowania. Projekt ustawy zobowiązuje również do zapewnienia odpowiedniego wyglądu obiektów budowlanych, zharmonizowania ich z otoczeniem, jak również do większej dbałości o estetykę otoczenia. Sformułowane zasady projektu ustawy odpowiadają społecznym potrzebom działalności inwestycyjnej, szczególnie uwidacznia się to na przykładzie budownictwa mieszkaniowego. Mówiąc — „mieszkanie”, mamy na myśli nie tylko przestrzeń wydzieloną ścianami, ale również obchodzi nas, czy dom i otoczenie wyglądają estetycznie, czy mamy do niego dobre dojście, czy jest tam sklep, szkoła, żłobek, przedszkole, świetlica i niezbędne punkty usługowe.</u>
+ <u xml:id="u-5.5" who="#PoselSokolowskaBronislawa">Estetyka i jakość rozwiązań architektonicznych i urbanistycznych mają duże znaczenie dla warunków pracy i mieszkaniowych, odpoczynku i kształtowania prawidłowych stosunków międzyludzkich. Projekt Prawa budowlanego nakłada na wszystkich uczestników procesu inwestowania obowiązek dbałości o to, aby budowane obiekty odznaczały się funkcjonalnością i estetycznym wyglądem. Architekci mają w związku z tym obowiązek projektowania osiedli mieszkaniowych, zakładów przemysłowych i wszystkich innych obiektów tak, aby dobrze się w nich czuł człowiek, by odpowiadały one społecznym potrzebom.</u>
+ <u xml:id="u-5.6" who="#PoselSokolowskaBronislawa">Wysokie tempo rozwoju gospodarki narodowej w dziedzinie inwestycji stwarza potrzebę ochrony środowiska w działalności budowlanej i przy użytkowaniu obiektów budowlanych. Projekt ustawy Prawo budowlane wprowadza przepisy zapewniające skuteczną ochronę środowiska. Ochroną obejmuje się między innymi zieleń znajdującą się na terenach przewidzianych pod inwestycje i na placach budowy. Zobowiązuje się do oddawania do użytku obiektów budowlanych ujemnie wpływających na środowisko łącznie z odpowiednimi urządzeniami chroniącymi to środowisko.</u>
+ <u xml:id="u-5.7" who="#PoselSokolowskaBronislawa">Prawne uregulowanie spraw ochrony środowiska związane z procesem inwestowania znajduje duże społeczne poparcie. W działalności poselskiej często spotykamy się z uwagami, z wnioskami i postulatami dotyczącymi ochrony drzewostanu i zieleni niszczonej w rejonach budów bez koniecznej potrzeby. Zadania, jakie w tym zakresie zostały określone dla organów sprawujących państwowy nadzór budowlany, dają gwarancję skuteczności egzekwowania wykonywania ustalonych w tym zakresie norm prawnych. Organy sprawujące państwowy nadzór budowlany dysponują środkami administracyjnymi (np. nakaz, zakaz, egzekucja administracyjna) umożliwiającymi wymuszenie postępowania zapewniającego ochronę środowiska.</u>
+ <u xml:id="u-5.8" who="#PoselSokolowskaBronislawa">Wysoka Izbo! Cechą charakterystyczną projektu ustawy jest troska o sprawy obywatela. Jego potrzebom służyć będzie skuteczniej egzekwowany porządek urbanistyczny w miastach i wsiach. Troska o sprawy ludzkie znalazła wyraz w przepisach projektu ustawy nakazujących projektować, budować i użytkować obiekty budowlane w sposób zapewniający bezpieczeństwo ludzi, ochronę środowiska i warunki zdrowotne. Budowane obiekty muszą spełniać odpowiednie warunki użytkowe i zdrowotne, jak np. prawidłowe oświetlenie, zaopatrzenie w wodę, usuwanie ścieków czy właściwe ogrzewanie.</u>
+ <u xml:id="u-5.9" who="#PoselSokolowskaBronislawa">Działalność inwestycyjna może w niektórych wypadkach stwarzać duże trudności dla osób postronnych; odpowiedni przepis zobowiązuje inwestora, projektanta i wykonawcę do ochrony interesów osób trzecich, wskazując takie sprawy, jak zapewnienie dojazdu lub dojścia do drogi publicznej, ochronę przed pozbawieniem lub ograniczeniem możliwości korzystania z wody, światła dziennego itp.</u>
+ <u xml:id="u-5.10" who="#PoselSokolowskaBronislawa">Projekt ustawy zapewnia również ochronę obywatela przed uciążliwościami powodowanymi przez hałas, wibrację, zanieczyszczenie powietrza, wody lub gleby. Ujęcie tych ważnych problemów społecznych w przepisie prawnym wpłynie na zmniejszenie konfliktów, interwencji i skarg obywateli.</u>
+ <u xml:id="u-5.11" who="#PoselSokolowskaBronislawa">Obywatele Posłowie! Potrzeby społeczne, szczególnie szybko rosnący popyt ludności na artykuły pochodzenia rolniczego, a zwłaszcza na artykuły z produkcji zwierzęcej wyznaczają skalę i dynamikę zadań w rolnictwie.</u>
+ <u xml:id="u-5.12" who="#PoselSokolowskaBronislawa">Uchwały VI Zjazdu PZPR oraz kierunki rozwoju rolnictwa przyjęte na ostatnim Plenum Komitetu Centralnego PZPR zakładają wzrost inwestycji rolnych.</u>
+ <u xml:id="u-5.13" who="#PoselSokolowskaBronislawa">Projekt Prawa budowlanego wychodzi naprzeciw budownictwu na wsi. Uwidacznia się to szczególnie w przepisach dotyczących decentralizacji uprawnień organów administracji państwowej w zakresie urbanistyczno-budowlanym. Przekazanie na szczebel gminy nadzoru urbanistyczno-budowlanego stwarza realne możliwości bliższego oddziaływania urzędu na sprawy budownictwa wiejskiego, a także powoduje, że rolnik traci mniej czasu na załatwienie spraw w urzędzie. Projekt nowej ustawy budowlanej znacznie upraszcza postępowanie administracyjne. Uproszczenia te ułatwią i przyspieszą załatwienie spraw związanych z zamierzoną budową.</u>
+ <u xml:id="u-5.14" who="#PoselSokolowskaBronislawa">W celu polepszenia i uproszczenia czynności poprzedzających budowę utworzono przy urzędzie naczelnika gminy stanowisko inspektora do spraw budownictwa, działającego z upoważnienia naczelnika, oraz instruktora budownictwa wiejskiego. Zadaniem inspektora budownictwa jest wykonywanie czynności wstępnych i przygotowawczych, związanych z zamierzoną budową, które dotychczas były wykonywane na zlecenie inwestora. Obecnie wykonywane będą z urzędu. Natomiast instruktor budownictwa wiejskiego udziela z urzędu porad fachowych, dotyczących wielkości i celowości zamierzonej przez rolnika inwestycji, zastosowania projektów typowych i powtarzalnych, rozwiązań konstrukcyjno-materiałowych, usytuowania obiektów oraz możliwości zaopatrzenia materiałowego. Naczelnik gminy stanowi dla osób fizycznych pierwszą instancję administracyjną w zakresie budownictwa, wydając pozwolenie na budowę.</u>
+ <u xml:id="u-5.15" who="#PoselSokolowskaBronislawa">Decyzja o pozwoleniu na budowę wydana przez naczelnika gminy zamyka wstępną przygotowawczą działalność instruktora budownictwa wiejskiego i inspektora do spraw budownictwa. Do jej uzyskania potrzebne są: projekt typowego budynku, wytyczne usytuowania budynku na działce oraz wymagania określone w przepisach techniczno-budowlanych. Stanowi to niezbędny, a równocześnie wystarczający zestaw dokumentów. Jest to znaczne uproszczenie w stosunku do wymogów obowiązujących w budownictwie miejskim oraz w budownictwie podejmowanym przez jednostki uspołecznione.</u>
+ <u xml:id="u-5.16" who="#PoselSokolowskaBronislawa">Omówiony tryb postępowania I instancji w sprawach budownictwa wiejskiego, jaką jest gmina, sprzyja rozwojowi budownictwa zagrodowego. Stwarza warunki prawidłowego, nowoczesnego kształtowania zabudowy wiejskiej, a także umożliwia intensyfikację produkcji rolnej. Jednak prawidłowa realizacja ustawy Prawo budowlane w gminie wymagać będzie właściwego przygotowania aparatu budowlanego, szczególnie inspektorów gminnych do spraw budownictwa.</u>
+ <u xml:id="u-5.17" who="#PoselSokolowskaBronislawa">Wysoka Izbo! Przyjęty przez cały naród program budowy drugiej Polski zakłada niespotykane dotychczas tempo dynamicznego rozwoju kraju w zakresie inwestycji. Wzrasta zatem wielce waga i znaczenie Prawa budowlanego. Ma ono bowiem do spełnienia określoną rolę w rozwiązywaniu podstawowego elementu gospodarki narodowej. Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-5.18" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-6">
+ <u xml:id="u-6.0" who="#Marszalek">Głos ma poseł Wacław Koral.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-7">
+ <u xml:id="u-7.0" who="#PoselKoralWaclaw">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Przedstawiony pod obrady Sejmu projekt ustawy Prawo budowlane jest dalszym przedsięwzięciem w dążeniu do podnoszenia efektywności inwestycji, jest wynikiem konsekwentnej realizacji uchwał VI Zjazdu Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, które wskazują na społeczną potrzebę stworzenia takich warunków, aby środki przeznaczone na inwestycje dawały jak największe korzyści społeczno-gospodarcze. Jest też dowodem realizacji uchwał Sejmu w tym zakresie.</u>
+ <u xml:id="u-7.1" who="#PoselKoralWaclaw">W ostatnich latach wiele zmieniło się w organizacji budownictwa oraz w praktyce wykonawczej, w tym także i w budownictwie wiejskim. Nastąpiła pewna, chociaż jeszcze niewystarczająca poprawa w podaży projektów typowych. Wychodząc naprzeciw postulatom rolników i pracowników służb rolnych, zgłaszanym wielokrotnie na spotkaniach z rolnikami, na zebraniach podstawowych organizacji PZPR i kół ZSL, opracowano na potrzeby wsi wiele nowoczesnych projektów dla gospodarstw specjalizujących się w produkcji zwierzęcej.</u>
+ <u xml:id="u-7.2" who="#PoselKoralWaclaw">Wiele ciekawych, praktycznych rozwiązań w budownictwie inwentarskim wprowadza konkurs — „Złota wiecha”. Realizacja programu resortu rolnictwa w zakresie opracowania typowych projektów dla budownictwa w gospodarstwach chłopskich zaspokaja już część potrzeb w tym zakresie. Nadal niezbędne są jednak zdecydowane wysiłki zmierzające do takich rozwiązań konstrukcyjnych w projektach typowych, które by łączyły w sposób właściwy cechy użytkowe i estetyczne wznoszonych obiektów, które by zakładały harmonizowanie z krajobrazem, a nie szpeciły tego krajobrazu, jak to się niestety spotyka (np. płaskie dachy zabudowań).</u>
+ <u xml:id="u-7.3" who="#PoselKoralWaclaw">W województwie poznańskim, które mam zaszczyt reprezentować, wybudowano według nowych projektów wiele obiektów inwentarskich w gospodarstwach specjalizujących się w określonym kierunku produkcji. Cieszą się one dużym zainteresowaniem wśród rolników nie tylko z województwa poznańskiego.</u>
+ <u xml:id="u-7.4" who="#PoselKoralWaclaw">Na terenie powiatu Gostyń wypróbowano nowe uprzemysłowione metody. Wykorzystana przy budowie obiektów inwentarskich dokumentacja Instytutu Budownictwa, Mechanizacji i Elektryfikacji Rolnictwa, rozpowszechniana jest obecnie na terenie całego kraju. Opracowano także i zrealizowano pierwszą w kraju dokumentację budynków inwentarskich w systemie — „fermstal”. Wstępna ocena specjalistów i użytkowników tych obiektów jest pozytywna.</u>
+ <u xml:id="u-7.5" who="#PoselKoralWaclaw">Tempo budownictwa inwentarskiego na wsi zwiększa jego uprzemysłowienie. Dla przykładu w województwie poznańskim buduje się średnio rocznie około 3000 budynków inwentarskich, a potrzeby wynikające z utrzymania zasobów powierzchni inwentarskich oraz zapewnienia pomieszczeń dla przyrostu pogłowia zwierząt wykazują, że należałoby budować ponad 5000 budynków rocznie. Przy projektowaniu należałoby uwzględnić też potrzeby owczarstwa. Realizowano również projekt obiektu typu — „Przebędowo” (z pow. Oborniki) budowany z drzewnych materiałów odpadowych.</u>
+ <u xml:id="u-7.6" who="#PoselKoralWaclaw">Główną przyczyną niezadowalającego wykorzystania metod przemysłowych, jest brak dobrze zorganizowanych i wyposażonych technicznie uspołecznionych jednostek produkujących prefabrykaty, urządzenia wyposażeniowe oraz zajmujących się budową i montażem. Prowadzić tę działalność podjęły się rejonowe zakłady wojewódzkich spółdzielni budownictwa rolniczego. Brak jednak jeszcze nie tylko odpowiedniego uzbrojenia technicznego zakładów, ale niemałe też są trudności w uzyskaniu surowców do produkcji prefabrykatów. Mam na myśli stal, drewno i cement oraz materiały wykończeniowe i ocieplające, jak styropian, wełna mineralna. Pogarsza sytuację zła organizacja.</u>
+ <u xml:id="u-7.7" who="#PoselKoralWaclaw">Wszystko to hamuje rozwój tak potrzebnego budownictwa przemysłowego na wsi, potrzebnego dla zwiększającego się pogłowia zwierząt gospodarskich.</u>
+ <u xml:id="u-7.8" who="#PoselKoralWaclaw">Istotnym problemem na wsi jest również rozwój nowoczesnego budownictwa mieszkaniowego. Należałoby podjąć w tym zakresie prace studialne i dokumentacyjne, uwzględniające stosowanie przy budowie lekkich elementów prefabrykowanych. Unowocześnienie mieszkań na wsi wymaga także zwiększenia dostaw materiałów instalacyjnych i wykończeniowych.</u>
+ <u xml:id="u-7.9" who="#PoselKoralWaclaw">Projekt ustawy Prawo budowlane przewiduje korzystne warunki rozwoju procesu inwestycyjnego na wsi. Sprzyja to rozwojowi budownictwa nowoczesnego, bardziej funkcjonalnego, sprzyja wprowadzeniu nowej techniki i technologii. Prawo budowlane generalnie upraszcza i decentralizuje dotychczasowy system kontroli i nadzoru nad budownictwem, przekazując wiele uprawnień i obowiązków w tym zakresie służbom resortowym. Zasada ta powinna być konsekwentnie przestrzegana również w poszczególnych przepisach wykonawczych.</u>
+ <u xml:id="u-7.10" who="#PoselKoralWaclaw">Ważną rolę w realizacji ustawy Prawo budowlane będą spełniać na wsi urzędy gminne, dysponujące już sporą kadrą fachową oraz uprawnieniami w zakresie realizacji różnych inwestycji.</u>
+ <u xml:id="u-7.11" who="#PoselKoralWaclaw">Konieczne jest pełne zatrudnienie we wszystkich gminach instruktorów budownictwa wiejskiego oraz stałe ich doskonalenie zawodowe. Należałoby również lepiej skoordynować współpracę instruktorów rolnych i budownictwa wiejskiego w zakresie opracowywania specjalistycznych kierunków produkcji poszczególnych wsi.</u>
+ <u xml:id="u-7.12" who="#PoselKoralWaclaw">Realizacja programów budownictwa na terenach wiejskich wymaga utworzenia w spółdzielniach kółek rolniczych zakładów remontowo-budowlanych oraz zwiększenia przydziałów materiałów budowlanych dla tych jednostek. Przepisy projektu ustawy będą mieć duże znaczenie społeczne, gdyż zmierzają do wprowadzenia porządku w zabudowie wsi, przewidują sprzyjające warunki do realizacji planów przestrzennego zagospodarowania, przyczyniają się do zapewnienia odpowiedniego wyglądu obiektów budowlanych, zharmonizowania ich z otoczeniem oraz podnoszenia estetyki.</u>
+ <u xml:id="u-7.13" who="#PoselKoralWaclaw">Dotychczasowe Prawo budowlane nie spełniało tej roli, natomiast projekt ustawy dziś omawianej będzie stanowić dobry oręż w rozwoju postępu techniczno-ekonomicznego w budownictwie oraz spowoduje usunięcie zbędnych czynności formalizujących ten tak ważny i dynamicznie rozwijający się dział gospodarki.</u>
+ <u xml:id="u-7.14" who="#PoselKoralWaclaw">Jestem przekonany, że projektowana ustawa Prawo budowlane dobrze służyć będzie rozwijaniu inicjatywy i odpowiedzialności wszystkich instytucji i osób związanych z procesem inwestycyjno-budowlanym, a także dynamizowaniu postępu społeczno-ekonomicznego w całym kraju, również na terenach wiejskich.</u>
+ <u xml:id="u-7.15" who="#PoselKoralWaclaw">Biorąc to wszystko pod uwagę, pragnę zapewnić Wysoką Izbę, że członkowie Klubu Poselskiego Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego będą głosować za przyjęciem projektu ustawy Prawo budowlane.</u>
+ <u xml:id="u-7.16" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-8">
+ <u xml:id="u-8.0" who="#Marszalek">Głos ma poseł Jan Garlicki.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-9">
+ <u xml:id="u-9.0" who="#PoselGarlickiJan">Obywatelu Marszałku! Wysoka Izbo! Gdy w styczniu 1961 roku toczyła się w tej sali debata nad projektem obowiązującego do tej pory Prawa budowlanego — zwrócono uwagę, że dokument poprzedni służył przez okres 32 lat, wywodził się przeto z całkowicie odmiennych warunków społeczno-politycznych i gospodarczych, przy bardzo niewielkich rozmiarach budownictwa.</u>
+ <u xml:id="u-9.1" who="#PoselGarlickiJan">Istotnie był rok 1928, gdy ukazało się rozporządzenie prezydenta Rzeczypospolitej — Sejm bowiem nie uchwalił ówczesnego Prawa budowlanego — a jednak musiało ono funkcjonować jeszcze przez 16 lat w Polsce Ludowej. Działo się to w ograniczonym siłą rzeczy zakresie, a przeto wymagało uzupełniania kolejnymi przepisami wykonawczymi, którymi regulowano doraźnie nowe zupełnie zjawiska dotyczące budownictwa przemysłowego, socjalnego, zagadnień inwestorskich, biur projektowych, użytkowania obiektów i wiele innych spraw podobnych.</u>
+ <u xml:id="u-9.2" who="#PoselGarlickiJan">Na innej oczywiście płaszczyźnie obecnie stwierdzamy, że aktualne Prawo budowlane z 1961 roku także nie spełnia już wielu warunków, że kwestionowana jest jego praktyczna przydatność na miarę naszych dni.</u>
+ <u xml:id="u-9.3" who="#PoselGarlickiJan">Wysoki Sejmie! Dlaczego dzisiaj — prezentując w tej debacie głos Stronnictwa Demokratycznego — przypominam tak bardzo odległe lata i kolejne kilkudziesięcio-czy ostatnio kilkunastoletnie cykle? Pragnę mianowicie zwrócić uwagę Wysokiej Izby na fakt pewnej nieuniknionej chyba sprzeczności.</u>
+ <u xml:id="u-9.4" who="#PoselGarlickiJan">Chciałoby się widzieć, aby akty normatywne, bez nadmiernego ich mnożenia, zawierały zasady najważniejsze, wymagające formy przepisu prawnego, wynikające z doświadczeń, z określonej długofalowej koncepcji, wiodące do zamierzonego nawet perspektywicznego celu i zapewniające niezbędne ku temu środki. To wszystko przemawia raczej za długim żywotem ustawy. Z kolei jednak tworzenie i stosowanie każdego prawa nie jest celem samym w sobie, lecz jednym ze środków kierowania procesami społecznymi i gospodarczymi. Stąd konieczność rozwoju prawa, zwłaszcza prawa administracyjnego, w przeciwieństwie do wykazującego większą stabilność prawa sądowego.</u>
+ <u xml:id="u-9.5" who="#PoselGarlickiJan">Rozwój ten staje się obiektywną koniecznością. Składa się na to daleko posunięta specjalizacja i stawianie coraz to nowych zadań podyktowanych rozwojem społeczno-gospodarczym, szczególnie u progu rewolucji naukowo-technicznej. To właśnie uzasadnia, że cykle, o których mówiłem na wstępie, stają się coraz krótsze.</u>
+ <u xml:id="u-9.6" who="#PoselGarlickiJan">Obecna zmiana dokonuje się po 13 latach i może nawet powinna była nastąpić wcześniej. Budownictwo stało się ogromną i niezwykle ważną gałęzią gospodarki narodowej. Wprawdzie zawsze zaspokajało ono podstawowe potrzeby człowieka, wznoszono domy mieszkalne, obiekty użytkowe, socjalne, kulturalne i przemysłowe, ale jego rozmiary obecne i przyszłe przerastają wszystko, z czym do tej pory w naszym kraju spotykaliśmy się.</u>
+ <u xml:id="u-9.7" who="#PoselGarlickiJan">Wystarczy przytoczyć liczbę 1300 tys. zatrudnionych bezpośrednio w budownictwie i w zawodach pokrewnych czy też wartość 280 miliardów złotych rocznych nakładów na roboty montażowo-budowlane — dla określenia jego niepośledniego miejsca w gospodarce narodowej. Ale sama tylko rosnąca wielkość nie może oczywiście uzasadniać zmiany prawa w tej dziedzinie, musimy natomiast mieć na uwadze ogromny obszar rzeczowy i przestrzenny, na którym występują procesy i zjawiska regulowane przepisami Prawa budowlanego bądź ulegające przemianom w wyniku budowlanej działalności.</u>
+ <u xml:id="u-9.8" who="#PoselGarlickiJan">Powstają przecież obiekty wieloletniej trwałości, które użytkować będzie nie tylko nasza generacja.</u>
+ <u xml:id="u-9.9" who="#PoselGarlickiJan">Przekształca się na naszych oczach krajobraz kraju. Wykształcają się nowe formy sztuki, bo tak trzeba patrzeć na architekturę, jej walory i możliwości estetyczne. Nie bez znaczenia i to podstawowego jest wpływ budownictwa na zdrowie, a nawet życie ludzkie. Wkraczamy dość agresywnie — jest kwestią jak to czynimy — w problemy naturalnego środowiska człowieka. Znalazło to swój pełny wyraz w toku prac komisji nad projektem ustawy i zawarte zostało w formie wniesionej poprawki dodającej preambułę rozpoczynającą się od słów: — „Rola budownictwa w rozwoju socjalistycznej gospodarki oraz w podnoszeniu poziomu życia społeczeństwa — wymaga stałego doskonalenia działalności budowlanej zgodnie z potrzebami gospodarki narodowej oraz interesem społecznym”.</u>
+ <u xml:id="u-9.10" who="#PoselGarlickiJan">Nie mogło więc spełnić tego zadania dotychczas obowiązujące Prawo budowlane, gdyż nie nadążało za wzmożonym rozwojem społeczno-gospodarczym kraju, za burzliwym procesem urbanizacji, za postępem w technice, za doniosłymi przeobrażeniami w strukturze terenowych organów administracji państwowej i decentralizacją ich uprawnień.</u>
+ <u xml:id="u-9.11" who="#PoselGarlickiJan">Obowiązujące Prawo budowlane straciło swoją aktualność, gdyż jak to obrazowo określił August Comte — „Prawo przestaje być prawem, gdy nie jest już zwierciadłem kroczącym po drodze życia codziennego”.</u>
+ <u xml:id="u-9.12" who="#PoselGarlickiJan">Wysoki Sejmie! Prawo budowlane rodzi się więc w wyniku nieprzystosowania dotychczasowych przepisów do wymogów obecnej chwili oraz w wyniku zachodzących przemian ilościowych i jakościowych w gospodarce narodowej. Zadaniem jego jest uregulowanie 4 wielkich zagadnień w procesie inwestycji budowlanych, a mianowicie:</u>
+ <u xml:id="u-9.13" who="#PoselGarlickiJan">1) warunków sprawnego projektowania, 2) sprawnego wykonawstwa w budownictwie, 3) warunków dopuszczalności do użytkowania obiektów budowlanych, 4) właściwości organów administracji państwowej.</u>
+ <u xml:id="u-9.14" who="#PoselGarlickiJan">Projekt rządowy, przedstawiony na dzisiejszym posiedzeniu, reguluje prawidłowo wszystkie wymienione zagadnienia i zapewnia sprawną i skuteczną ich realizację.</u>
+ <u xml:id="u-9.15" who="#PoselGarlickiJan">W zakresie prac związanych z projektowaniem zamierzonych inwestycji, projekt nakłada obowiązek na biura projektowe uwzględniania w samym już projekcie wszystkich warunków budowy, zapewniających nie tylko jej pełne użytkowanie, ale także przystosowanie do otoczenia. W szczególności nowy obiekt budowlany zapewnić musi ochronę środowiska i nie może być uciążliwy dla mieszkańców najbliższego rejonu.</u>
+ <u xml:id="u-9.16" who="#PoselGarlickiJan">Ponadto obiekty budowlane, których użytkowanie może ujemnie wpływać na środowisko — winny być oddawane do użytku łącznie z urządzeniami zabezpieczającymi. W ten sposób projekt Prawa budowlanego wychodzi naprzeciw nowej ustawie o ochronie środowiska, której opracowanie i jak najwcześniejsze wydanie zgodne będzie z interesami społecznymi.</u>
+ <u xml:id="u-9.17" who="#PoselGarlickiJan">Pogarszający się bowiem proces zanieczyszczania powietrza atmosferycznego, zwłaszcza w dużych ośrodkach przemysłowych i skupiskach miejskich, zagrażający w coraz większym stopniu zdrowiu społeczeństwa, wymaga wydania szczegółowych, specjalnych przepisów prawnych. Dotychczasowa ustawa — jakkolwiek stanowiąca postęp w tym zakresie — nie daję rękojmi skutecznego przeciwdziałania. Dlatego projekt ustawy Prawo budowlane słusznie zobowiązuje projektantów do opracowywania założeń programowych z uwzględnieniem urządzeń zabezpieczających przed szkodliwością przyszłego procesu produkcji.</u>
+ <u xml:id="u-9.18" who="#PoselGarlickiJan">Ważnym postanowieniem jest zobowiązanie biur projektowych do stosowania w szerszym zakresie unifikacji rozwiązań, typizacji elementów i wyposażenia obiektów budowlanych. Zwiększono równocześnie uprawnienia i swobodę działania projektantów i realizatorów inwestycji. Usprawni to niewątpliwie i przyspieszy cykl procesu inwestycyjnego i wpłynie na obniżenie kosztów budowy.</u>
+ <u xml:id="u-9.19" who="#PoselGarlickiJan">W zakresie warunków prac budowlanych projekt nakłada na bezpośrednich wykonawców obowiązek takiego prowadzenia budowy, by była ona zgodna z wymaganiami współczesnej wiedzy, zapewniała bezpieczeństwo ludzi i mienia, ochronę środowiska, niezbędne warunki zdrowotne, właściwy układ funkcjonalny, odpowiednie warunki użytkowe oraz ochronę uzasadnionych interesów osób trzecich.</u>
+ <u xml:id="u-9.20" who="#PoselGarlickiJan">Zobowiązuje równocześnie wykonawców do tak przemyślanego zorganizowania budowy, by w niczym nie naruszała trwałych elementów środowiska, zwłaszcza gleby, roślinności i zieleni czy trwałych urządzeń i instalacji. Po zakończeniu budowy, a przed oddaniem obiektu do użytkowania, wykonawca jest zobowiązany do uporządkowania terenu czasowo wykorzystanego przy budowie. Nowe to postanowienie w Prawie budowlanym, ale jakże ważne i istotne dla podniesienia estetyki otoczenia, dla uwzględnienia walorów krajobrazu, dla zharmonizowania nowego obiektu z istniejącą zabudową.</u>
+ <u xml:id="u-9.21" who="#PoselGarlickiJan">Istotny jest także wymóg równoczesnej realizacji budownictwa mieszkaniowego z inwestycjami towarzyszącymi, zwłaszcza w zakresie usług socjalno-bytowych. Mówił o tym Premier Piotr Jaroszewicz na naradzie aktywu społeczno-gospodarczego w Krakowie we wrześniu br., kiedy wskazywał na konieczność wzmożenia starań i wysiłków — „aby w sposób harmonijny i proporcjonalny do realizowanego budownictwa mieszkaniowego wykonywać szybko i w terminie plany inwestycyjne także w dziedzinie handlu i gastronomii”.</u>
+ <u xml:id="u-9.22" who="#PoselGarlickiJan">Przy wykonywaniu robót budowlanych należy w większym stopniu wykorzystywać opracowania szkół wyższych, placówek naukowo-badawczych i badawczo-rozwojowych w zakresie nowoczesnej techniki, nowych rozwiązań technologicznych i materiałowych, mając na uwadze niejednokrotnie bogate miejscowe złoża surowcowe. Głównym przeto zadaniem środowisk naukowych będzie maksymalne skierowanie potencjału badawczego na rzecz nowych rozwiązań naukowych uwzględniających potrzeby przemysłu, budownictwa, rolnictwa, komunikacji czy gospodarki komunalnej.</u>
+ <u xml:id="u-9.23" who="#PoselGarlickiJan">Spośród zapowiedzianych w projekcie aktów wykonawczych — szczególnie pilne wydaje się rozporządzenie w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać obiekty budowlane uznane za zabytki. Unormowania tych zagadnień oczekiwać będą miasta o bogatej przeszłości historycznej. Niektóre z nich doczekały się po raz pierwszy w swych wiekowych dziejach przywilejów szczególnie doniosłych. Mam tu na uwadze uchwały Biura Politycznego i uchwały Rady Ministrów w sprawie ochrony zabytków kultury narodowej. Utrwalenie tych wartości i zachowanie ich dla przyszłych pokoleń wymaga podjęcia jak najszybciej prac renowacyjno-konserwatorskich.</u>
+ <u xml:id="u-9.24" who="#PoselGarlickiJan">Projekt Prawa budowlanego nakazuje inwestorowi, by przy oddawaniu do użytku obiektu budowlanego przekazał równocześnie jego właścicielowi plan realizacyjny i projekt obiektu wraz ze wszystkimi rysunkami i zapisami prowadzonymi w czasie budowy, a w razie potrzeby instrukcję obsługi i eksploatacji obiektu.</u>
+ <u xml:id="u-9.25" who="#PoselGarlickiJan">Przepis ten ma na celu podkreślenie — „kompleksowej odpowiedzialności” za jakość działalności budowlanej i za utrzymanie obiektu w należytym stanie technicznym i użytkowym. Są to więc sprawy, które będą bardzo pomocne w działalności i dalszym aktywizowaniu czynnika społecznego, jakim jest samorząd mieszkańców. Pozwoli to uniknąć procesów sądowych czy arbitrażowych, których przedmiotem były wzajemne pretensje wykonawców i użytkowników o niewykonanie nałożonych na nich zadań.</u>
+ <u xml:id="u-9.26" who="#PoselGarlickiJan">Wysoki Sejmie! Projekt tworzy sprzyjające warunki do usprawnienia załatwiania spraw budowlanych. Temu celowi służą przepisy dotyczące uproszczenia zasad i warunków realizacji przedsięwzięć budowlanych. Przewiduje się decentralizację uprawnień terenowych organów administracji państwowej. Pierwszą instancją, na co już wskazywali posłowie, w zakresie budownictwa osób fizycznych będą naczelnicy gmin i miast, w zakresie inwestycji innych podmiotów Prawa budowlanego — naczelnicy powiatów. Dla realizacji tych postanowień zachodzi potrzeba:</u>
+ <u xml:id="u-9.27" who="#PoselGarlickiJan">— przygotowania fachowej kadry technicznej w najniższych ogniwach administracji państwowej;</u>
+ <u xml:id="u-9.28" who="#PoselGarlickiJan">— przyspieszenia opracowania miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego dla wszystkich gmin, miast i powiatów;</u>
+ <u xml:id="u-9.29" who="#PoselGarlickiJan">— zapewnienia warunków dla budownictwa zwartego na terenach wiejskich w celu ułatwienia przeprowadzenia przyszłych wspólnych inwestycji komunalnych;</u>
+ <u xml:id="u-9.30" who="#PoselGarlickiJan">— uporządkowania budownictwa inwentarskiego wsi, zwłaszcza pod względem warunków higieniczno-sanitarnych.</u>
+ <u xml:id="u-9.31" who="#PoselGarlickiJan">Projekt wprowadza znaczne udogodnienia w zakresie budownictwa zagrodowego i budynków stanowiących własność osobistą obywateli. Przewiduje możliwość załatwiania tych spraw w jednym urzędzie i jedną decyzją administracyjną, Takie ujęcie nowego przepisu sprzyja zwiększeniu budownictwa indywidualnego, które odgrywa zasadniczą rolę na wsi i w małych miastach.</u>
+ <u xml:id="u-9.32" who="#PoselGarlickiJan">Stwarzając dogodne warunki dla rozwoju budownictwa indywidualnego, projektowana ustawa przewiduje równocześnie skuteczne środki walki z samowolą budowlaną. Samo jednak ustanowienie sankcji karnych, choćby najbardziej rygorystycznych, nie spowoduje automatycznej likwidacji samowoli budowlanej. Organy administracji muszą równocześnie stworzyć takie warunki pomyślnego rozwoju budownictwa, by przejaw samowoli był rzeczywiście wyrazem złej woli obywatela. Bo należy przecież zakładać, że w miarę rozwoju i umacniania się socjalistycznych zasad współżycia społecznego, potrzeba posługiwania się prawem z zastosowaniem przymusu będzie malała. Sądzę, że projekt Prawa budowlanego takie warunki zapewnia, sprawą zaś jego wykonawców będzie umiejętne, życiowe i prawidłowe jego stosowanie z korzyścią dla wszystkich uczestników procesu inwestycyjnego w budownictwie.</u>
+ <u xml:id="u-9.33" who="#PoselGarlickiJan">Doceniając doniosłe przemiany w naszej gospodarce narodowej, szczególnie w zakresie szybkiej realizacji inwestycji mieszkaniowych, wyzwalania inicjatyw ludności w podejmowaniu przedsięwzięć budowlanych, zabezpieczania porządku urbanistycznego i architektonicznego w miastach i wsiach, czemu odpowiadają przepisy projektu ustawy Prawo budowlane — Klub Poselski Stronnictwa Demokratycznego, w którego imieniu przemawiam, głosować będzie za przyjęciem projektu ustawy Prawo budowlane w brzmieniu przedstawionego projektu rządowego wraz ze zgłoszonymi poprawkami komisji sejmowych.</u>
+ <u xml:id="u-9.34" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-10">
+ <u xml:id="u-10.0" who="#Marszalek">Głos ma poseł Konstanty Łubieński.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-11">
+ <u xml:id="u-11.0" who="#PoselLubienskiKonstanty">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Prawo budowlane reguluje jedną z najważniejszych dziedzin działalności człowieka, a mianowicie wznoszenie budowli. Wznoszenie budowli, budowanie — było zajęciem, które człowiek podejmował od najdawniejszych czasów, a jednocześnie stanowiło ono trzon cywilizacyjnych wysiłków człowieka w jego dźwiganiu się na wyższy poziom rozwoju. Budowanie — jako proces produkcyjny i dzieło budowlane — jako rezultat tego procesu ma takie właściwości, które szczególnie predestynują je do regulacji prawnej. Budowanie jest jednym z najbardziej uspołecznionych procesów produkcyjnych w tym sensie, że do jego wykonania trzeba zbiorowego wysiłku. Wielkość i złożoność obiektów budowlanych sprawiły, że już przy wznoszeniu prymitywnych budowli brały udział zorganizowane duże masy ludzkie, a ich współpraca wymagała ustalania odpowiednich norm, które by zabezpieczały, aby duży koszt społeczny ponoszony przy budowaniu nie został zmarnowany. Również dzieło budowlane posiada wyraźne cechy wymagające określenia normatywnego. Cechy te — to trwałość w czasie i stałe związanie z określonym miejscem w przestrzeni. Nic zatem dziwnego, że Prawo budowlane reguluje bezpośrednio budownictwo, ale pośrednio dotyczy właściwie całego życia społecznego. Stąd ogromna waga i znaczenie, jakie prawidłowa regulacja prawna w tej dziedzinie ma dla każdego społeczeństwa.</u>
+ <u xml:id="u-11.1" who="#PoselLubienskiKonstanty">Znaczenie to wzmaga się jeszcze, gdy kraj, tak jak Polska Ludowa w całym minionym 30-leciu, przeżywa eksplozję budownictwa. Jeśli bowiem buduje się niewiele, to nie tylko problemy prawne związane z budownictwem występują rzadziej, ale i charakter ich jest inny — występuje mniej konfliktów, stabilizacja technik i form budowania pozwala na łatwiejsze dostosowanie się do norm prawnych, same zaś normy prawne mogą łatwiej przeniknąć do życia społecznego i uzyskać większy autorytet.</u>
+ <u xml:id="u-11.2" who="#PoselLubienskiKonstanty">Gdy jednak tempo budownictwa jest duże, gdy następuje burzliwy rozwój techniki budowlanej, gdy zwiększają się rozmiary obiektów budowlanych, przed ustawodawcą stają ciągle nowe problemy i Prawo budowlane musi sprostać nowej i ciągle zmieniającej się sytuacji. W rezultacie zakres spraw i działań ludzkich, które reguluje Prawo budowlane, jest w naszym kraju ogromny.</u>
+ <u xml:id="u-11.3" who="#PoselLubienskiKonstanty">Na przestrzeni ostatnich 3 lat w okresie 1971—1973 na budownictwo wydano w Polsce prawie 800 mld zł, a więc ^3^/4 dochodu narodowego z 1973 r. Za pieniądze te wzniesiono przeszło 470 tys. budynków. A przecież buduje się nie tylko obiekty kubaturowe. Oprócz tego prowadzi się na szeroką skalę budownictwo komunalne, komunikacyjne, górnicze i wodne.</u>
+ <u xml:id="u-11.4" who="#PoselLubienskiKonstanty">Na marginesie nadmieniam, że rozmiary problemu budownictwa uświadamia jeszcze fakt, iż przy takich ogromnych nakładach na budownictwo nie wszystkie istotne potrzeby w tym zakresie są zaspokajane. Są dziedziny, w których mimo postępu, niedoinwestowanie jest odczuwalne.</u>
+ <u xml:id="u-11.5" who="#PoselLubienskiKonstanty">470. tys. budynków, kilkadziesiąt tysięcy obiektów niekubaturowych daję łącznie w ciągu 3 ostatnich lat co najmniej pół miliona decyzji budowlanych.</u>
+ <u xml:id="u-11.6" who="#PoselLubienskiKonstanty">Podkreślam tę liczbę, aby uświadomić, że przy tej skali, możliwość powstania nieprawidłowych decyzji jest szeroka. Narzuca to konieczność zarówno właściwych rozwiązań prawnych, jak i odpowiednich kadr, które by te decyzje podejmowały. W Prawie budowlanym należy przede wszystkim zabezpieczyć gospodarkę socjalistyczną, będącą podstawą całej gospodarki, nie można jednak pomijać, zgodnie z założeniami naszego ustroju, interesów poszczególnych obywateli. Na 470 tys. budynków, przeszło 400 tys. zostało wybudowanych przez indywidualnych inwestorów. Budowlana aktywność ludności jest bardzo duża i jest popierana przez państwo zarówno ze względu na zrozumienie konieczności zaspokojenia potrzeb mieszkaniowych, jak i ze względów produkcyjnych. Myślę tutaj przede wszystkim o rolnictwie.</u>
+ <u xml:id="u-11.7" who="#PoselLubienskiKonstanty">Po tych ogólnych refleksjach — kilka uwag do przedłożonego projektu ustawy.</u>
+ <u xml:id="u-11.8" who="#PoselLubienskiKonstanty">Z historii prac nad projektem ustawy wynika, że w okresie, kiedy jeszcze był on opracowywany przez Ministerstwo Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych, złożono 150 opinii. Również, jak to stwierdziła posłanka referentka, w toku prac sejmowych wiele instytucji, wielu ekspertów i koledzy posłowie przedstawili swoje stanowiska, swoje propozycje.</u>
+ <u xml:id="u-11.9" who="#PoselLubienskiKonstanty">Komisja w oparciu o pracę podkomisji przyjęła, jak wynika z druku nr 174, 61 poprawek. Żałuję, że posłanka referentka nie poświęciła nieco uwagi w swoim wystąpieniu propozycjom, które nie zostały przyjęte. Gdyby to uczyniła, mielibyśmy bardziej wierny obraz opinii publicznej i fachowej o projekcie Prawa budowlanego dotyczącego, jak to podkreśliłem, tak wielkiego i skomplikowanego problemu.</u>
+ <u xml:id="u-11.10" who="#PoselLubienskiKonstanty">Projekt ustawy, musimy sobie z tego zdawać sprawę, zawiera drastyczne przepisy zmierzające do ukrócenia często niestety występującej samowoli budowlanej. Chodzi mi zwłaszcza o ten fragment art. 37, który przewiduje możliwość niejako karnego przejęcia obiektu budowlanego lub jego części na własność państwa bez odszkodowania w stanie wolnym od obciążeń, a również przymusowy wykup działki, na której obiekt ten jest położony, i to na podstawie orzeczenia terenowego organu administracji państwowej.</u>
+ <u xml:id="u-11.11" who="#PoselLubienskiKonstanty">Nie kwestionując słuszności podjęcia energicznych kroków zmierzających do walki z samowolą budowlaną, nie możemy nie brać pod uwagę przyczyn występowania tego zjawiska i sposobów zaradzenia takiemu stanowi rzeczy, ale przy użyciu środków prawnych, dających zainteresowanym pełną gwarancję, jeżeli nie równowagi stron, to w każdym razie uwzględnienia wszystkich okoliczności przemawiających na korzyść realizujących roboty budowlane.</u>
+ <u xml:id="u-11.12" who="#PoselLubienskiKonstanty">Nie wydaje się, by terenowe organy administracji państwowej były właściwe do stosowania tak dotkliwych kar. Poza tym takie orzeczenia powinny być chyba wydawane kolegialnie i to z uwzględnieniem czynnika społecznego. W przeciwnym razie może dochodzić do krzywdzących rozstrzygnięć. Do tego nie należy dopuścić. Takie rozstrzygnięcia niewątpliwie mogą budzić ogólną dezaprobatę, a więc będą społecznie niekorzystne. Jeśli mimo wszystko przyjąć, że zachodzi konieczność wydawania orzeczeń, przewidzianych w art. 37 w trybie administracyjnym, przepisy aktów wykonawczych powinny zawierać możliwie ścisłe określenie warunków i terminów, w jakich terenowy organ administracji państwowej ma obowiązek wydania decyzji, a także — w jakim terminie musi zostać rozpatrzone odwołanie, jeżeli decyzja będzie zaskarżona.</u>
+ <u xml:id="u-11.13" who="#PoselLubienskiKonstanty">Wydanie zezwoleń na budowę nie może stanowić aktu łaski, lecz musi być obowiązkiem powołanego organu, jeśli strona spełni warunki uregulowane w odpowiednich przepisach i to warunki, które jest w stanie wykonać, a więc od niej uzależnione. Przy wydawaniu decyzji dotyczącej budowy należy możliwie ograniczyć przepisami wykonawczymi swobodne uznanie administracji, co utrudniałoby również przypadki korupcji, które niestety jeszcze występują. Trzeba również podkreślić, że jest trudno zrozumiałe dla obywatela uzasadnienie odmowy brakiem planów perspektywicznych realizacyjnych, urbanistycznych itp. Dlatego też należałoby. te przeszkody usuwać możliwie szybko, względnie znaleźć takie rozwiązanie, które by nie hamowało budownictwa.</u>
+ <u xml:id="u-11.14" who="#PoselLubienskiKonstanty">Przepisy art. 31 projektu ustawy, dotyczące utraty ważności zezwolenia na budowę, należy uznać za słuszne, ale tylko w wypadku, gdy nieprzystąpienie do budowy lub jej przerwanie wynikło z przyczyn uzależnionych od inwestora. Nie można go karać np. w wypadku niemożności uzyskania tych czy innych materiałów budowlanych.</u>
+ <u xml:id="u-11.15" who="#PoselLubienskiKonstanty">W art. 66 projekt ustawy wprowadza budzącą zastrzeżenia zasadę stosowania nowych przepisów, a więc i tych bardziej rygorystycznych, zawartych w art. 37, do wszystkich spraw wszczętych przed dniem 1 marca 1975 r., a nie zakończonych ostateczną decyzją. Uzasadnienie projektu nie podaje — ile jest tego rodzaju spraw i jakie są tego przyczyny. Wprawdzie poprawka do art. 72 przewiduje wejście w życie ustawy z dniem 1 marca, a nie 1 stycznia 1975 r., co łagodzi sytuację, nie wydaje się jednak słuszne stosowanie dotkliwych rygorów w sprawach, które do dnia 1 marca 1975 r. nie zostaną załatwione z przyczyn niezależnych od inwestora. Tego rodzaju rozstrzygnięcia budziłyby chyba uzasadniony sprzeciw. Uwagi powyższe mogą być — w moim przekonaniu — uwzględnione drogą odpowiedniego sformułowania przepisów, aktów wykonawczych, no i przede wszystkim w drodze praktyki.</u>
+ <u xml:id="u-11.16" who="#PoselLubienskiKonstanty">Wysoki Sejmie! Tocząca się dyskusja nasuwa też pewne uwagi, dotyczące budownictwa sakralnego. Katolicka społeczność uważa tę sprawę za szczególnie ważną, gdyż budownictwo sakralne warunkuje sferę kultu, więc bardzo istotną część życia religijnego. Poza tym w naszym kraju istnieje żywa tradycja związku pomiędzy budową świątyń i innych obiektów sakralnych a kulturą narodową. Trzeba też podkreślić, że wobec ogólnego wzrostu cywilizacyjnego, katolicy pragną, aby w sferze życia religijnego zaspokajanie ich potrzeb było łatwiejsze aniżeli dawniej, kiedy trzeba było pokonywać wiele kilometrów, aby dotrzeć do świątyń.</u>
+ <u xml:id="u-11.17" who="#PoselLubienskiKonstanty">Należy również wziąć pod uwagę, że w ciągu 30-lecia nastąpiły wielkie ruchy migracyjne, które skierowały miliony ludzi ze wsi do miast. Miasta się powiększyły, powstały wielkie osiedla i nowe miasta. Zamieszkała tam ludność nie zawsze znalazła w nich obiekty sakralne, z którymi tak była związana w dawnych miejscach zamieszkania. Te okoliczności powodują niemałe zapotrzebowanie na budownictwo sakralne, obejmujące zarówno kościoły, kaplice, cmentarze itp., jak i budownictwo mieszkalne dla osób niezbędnych do funkcjonowania tych instytucji.</u>
+ <u xml:id="u-11.18" who="#PoselLubienskiKonstanty">Równocześnie powszechnie wiadomo, jak wielkie są potrzeby budowlane w związku z dynamicznym rozwojem życia ekonomicznego i społecznego. Katolicy, aktywnie uczestnicząc w tym rozwoju, rozumieją i doceniają te potrzeby. Jednocześnie ludzie niewierzący nie mogą nie dostrzegać konieczności zaspokajania potrzeb w zakresie budownictwa sakralnego z uwagi na powszechność tego zjawiska, a także poszanowanie zasad demokratyzmu. Dopuszczalność budownictwa sakralnego jest bowiem istotnym przejawem tolerancji religijnej.</u>
+ <u xml:id="u-11.19" who="#PoselLubienskiKonstanty">Na tle tego stanu rzeczy, zarysowują się — w moim przekonaniu — tezy podstawowe, dotyczące uregulowania tego problemu: po pierwsze — budownictwo sakralne powinno wejść w system planowania przestrzennego. W zasadzie przy planowaniu nowych miast czy osiedli należy uwzględniać budowę nowych kościołów lub kaplic zależnie od wielkości przewidywanych skupisk ludzkich, o ile oczywiście rozbudowa istniejących świątyń w miejscowościach objętych planowaniem nie rozwiąże tego problemu.</u>
+ <u xml:id="u-11.20" who="#PoselLubienskiKonstanty">Po drugie — nie chodzi o budownictwo monumentalne, lecz o takie budownictwo — przez które rozumiem budowanie nowych obiektów i odbudowę zniszczonych, odpowiadające liczbie mieszkańców, obiektywnie oceniając ich potrzeby religijne. W wielu przypadkach będzie można zapewne spełnić ten postulat, budując kaplice.</u>
+ <u xml:id="u-11.21" who="#PoselLubienskiKonstanty">Po trzecie — niemały wpływ na złagodzenie potrzeb w zakresie budownictwa sakralnego miałaby możliwość wykorzystywania przez katolików, w pewnych szczególnych przypadkach, dla celów kultu religijnego świeckich budowli — choćby mieszkań prywatnych dla punktów katechetycznych i kaplic zakonnych.</u>
+ <u xml:id="u-11.22" who="#PoselLubienskiKonstanty">Budownictwo sakralne powinno być realizowane w ramach corocznych planów, uzgadnianych przez ordynariuszy z właściwymi wojewodami, z wyjątkiem przypadków awaryjnych lub innych, które nie mogły być w planie uwzględnione.</u>
+ <u xml:id="u-11.23" who="#PoselLubienskiKonstanty">W okresie powojennym trzeba podkreślić odbudowę ze zniszczeń wielu obiektów sakralnych — w oparciu o środki społeczeństwa katolickiego i wydatną pomoc państwa w szczególności w odbudowie zabytków o charakterze historycznym. W okresie późniejszym budownictwo sakralne może zanotować pewne osiągnięcia, lecz dalekie od potrzeb. A były też lata poważniejszego zastoju na tym odcinku. Od 1971 roku zachodzi wyraźna poprawa szczególnie w stosunku do wniosków zaległych. W okresie 1971—1974, do końca września, państwo udzieliło około 150 zezwoleń na budowę i większą rozbudowę kościołów i kaplic, w tym także w wielkich miastach, m.in. w niektórych nowych dzielnicach, choć jeszcze nie wszędzie. Nie mieszczą się w podanej przeze mnie liczbie zezwolenia na budowę plebanii, dzwonnic i wykonanie małych remontów.</u>
+ <u xml:id="u-11.24" who="#PoselLubienskiKonstanty">W stosunku do liczby katolików obecny zakres budownictwa sakralnego nie jest szeroki, lecz wobec niezmiernie wysokich a trudnych do zakwestionowania potrzeb budownictwa świeckiego, a więc budownictwa ekonomicznego, mieszkaniowego, społecznego, okres ubiegłego czterolecia w budownictwie sakralnym świadczy jednak o zrozumieniu przez władze znaczenia tego budownictwa i budzi nadzieję na przyszłość co do jego rozwoju.</u>
+ <u xml:id="u-11.25" who="#PoselLubienskiKonstanty">Jeśli chodzi o dyskutowany projekt ustawy, to brzmienie art. 27 ust. 3 i art. 26 ust. 1 może nasuwać różne interpretacje. Stąd też w przepisach wykonawczych należałoby wyraźnie podkreślić, że do — „miejsc publicznych”, o których mówią cytowane przepisy, nie zalicza się wyznaniowych cmentarzy grzebalnych, cmentarzy przykościelnych czy wewnętrznego i zewnętrznego urządzenia kościołów i kaplic. Będzie to zgodne z obowiązującymi rozporządzeniami Rady Ministrów z dnia 28.I.1969 roku oraz z dnia 8 października 1970 roku.</u>
+ <u xml:id="u-11.26" who="#PoselLubienskiKonstanty">Biorąc pod uwagę całość przedstawionego stanowiska, mimo pewnych zastrzeżeń co do dyskutowanego projektu, Koło Poselskie — „Znak” będzie głosować za przyjęciem przedłożonego projektu Prawa budowlanego.</u>
+ <u xml:id="u-11.27" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-12">
+ <u xml:id="u-12.0" who="#Marszalek">Głos ma poseł Władysław Janik.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-13">
+ <u xml:id="u-13.0" who="#PoselJanikWladyslaw">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Przedstawiony pod dzisiejsze obrady projekt ustawy Prawo budowlane jest aktem o doniosłym znaczeniu społecznym. Miernikiem dynamiki rozwoju kraju jest między innymi budownictwo. Ten właśnie odcinek działalności gospodarczej decyduje w dużym stopniu o postępie rozwoju całości gospodarki narodowej, o warunkach naszej pracy i wypoczynku oraz o warunkach należytego wykorzystywania przez ogół społeczeństwa efektów postępu społeczno-gospodarczego. Projekt ustawy Prawo budowlane normuje ważną dziedzinę życia gospodarczego w państwie — określa zasady wykonywania inwestycji budowlanych, dostosowane do przyjętych założeń dynamicznego rozwoju kraju.</u>
+ <u xml:id="u-13.1" who="#PoselJanikWladyslaw">Dynamiczny wzrost budownictwa — szczególnie budownictwa mieszkaniowego i towarzyszącego budownictwu mieszkaniowemu w następnych latach, jak również podniesienie jakości wykonywanych obiektów są możliwe do zrealizowania tylko przez wprowadzenie postępu technicznego w postaci jak najszerszego uprzemysłowienia. Uprzemysłowienie takie osiągnąć możemy:</u>
+ <u xml:id="u-13.2" who="#PoselJanikWladyslaw">— przez wykonywanie całych elementów budynku w fabrykach domów i montowanie na placach budów, — przez maksymalne zmechanizowanie produkcji na placu budowy w wypadkach niemożności stosowania technologii montażu z gotowych elementów (np. technologie monolityczne stosowane wszędzie tam, gdzie zachodzi konieczność zharmonizowania architektonicznego obiektów z otoczeniem). Obydwa te kierunki wymagają nowoczesnych rozwiązań projektowych, systemowych, bazujących nie na powtarzalnych typowych obiektach, ale na unifikacji elementów w technologii prefabrykowanej, form szalunkowych w technologii monolitycznej. Unifikacja pozwoli projektować zgodnie z wzrastającymi potrzebami społeczeństwa, odnoszącymi się zarówno do wielkości mieszkań, ich funkcji i standardu wyposażenia. Wprowadzenie rozwiązań zunifikowanych da możliwości stworzenia racjonalnej gospodarki materiałami, szczególnie materiałami, których w najbliższych latach gospodarka narodowa odczuwać będzie brak, jak na przykład kruszywa, cement, drewno. Unifikacja pozwoli również na uzyskiwanie w przyszłości wyższej jakości wykonywanych obiektów.</u>
+ <u xml:id="u-13.3" who="#PoselJanikWladyslaw">Wysoki Sejmie! Projekt Prawa budowlanego, uwzględniając szeroko pojęty interes społeczny, normuje podstawowe zasady organizacji procesu inwestycyjnego, sprawy postępu technicznego i jakości w budownictwie, racjonalnej gospodarki materiałami oraz wykorzystywania terenów na potrzeby budownictwa.</u>
+ <u xml:id="u-13.4" who="#PoselJanikWladyslaw">Ustalone w projekcie ustawy zasady organizacji procesu inwestycyjnego mają na celu jego usprawnienie przez odformalizowanie dotychczasowych przepisów oraz wyraźne określenie roli i zakresu odpowiedzialności poszczególnych uczestników procesu inwestycyjnego. Szczególną rolę w procesie inwestycyjnym projekt ustawy przyznaję terenowym organom administracji państwowej. Organy te pełnić będą nadzór urbanistyczno-budowlany nad całością realizowanych inwestycji budowlanych w zakresie zgodności działalności budowlanej z miejscowymi planami zagospodarowania przestrzennego oraz w zakresie kształtowania i ochrony środowiska. Terenowe organy administracji państwowej będą rozstrzygać w drodze decyzji o sprawach najważniejszych z punktu widzenia zagospodarowania całości jednostek osadniczych i ich zespołów, a mianowicie: o miejscu i warunkach realizacji inwestycji, o rozwiązaniach urbanistycznych i architektoniczno-budowlanych projektowanych inwestycji, o kształtowaniu i ochronie środowiska w związku z wykonywaniem inwestycji budowlanych.</u>
+ <u xml:id="u-13.5" who="#PoselJanikWladyslaw">W wypadkach inwestycji uciążliwych dla otoczenia, terenowe organy administracji państwowej będą mogły ustalać obowiązki inwestorów w zakresie wykonywania urządzeń ograniczających te uciążliwości i zapewniających ochronę środowiska, a także ustalać strefy ochronne i sposób ich zagospodarowania.</u>
+ <u xml:id="u-13.6" who="#PoselJanikWladyslaw">Za sprawy techniczne rozwiązań projektowych i wykonywania robót budowlanych bezpośrednią odpowiedzialność ponosić będą jednostki wykonujące tę roboty. Terenowe organy administracji państwowej będą jednak uprawnione do ingerowania również w sprawy rozwiązań technicznych projektów i wykonywania robót budowlanych w zakresie niezbędnym do zapewnienia bezpieczeństwa ludzi lub mienia i będą mogły wydawać w tych sprawach odpowiednie nakazy i zakazy.</u>
+ <u xml:id="u-13.7" who="#PoselJanikWladyslaw">Projekt ustawy zobowiązuje jednostki gospodarki uspołecznionej do organizowania skutecznie działającej kontroli wewnętrznej prac projektowych i robót budowlanych. Powinno to umożliwić tym jednostkom wykonywanie ich zadań zgodnie z obowiązującymi przepisami, potrzebami użytkowymi i interesem społecznym oraz podnosić stale jakość budownictwa.</u>
+ <u xml:id="u-13.8" who="#PoselJanikWladyslaw">Wysoka Izbo! Sprawa jakości budownictwa, zwłaszcza mieszkaniowego, była dotychczas często przedmiotem krytyki społecznej. Zgłaszane były uzasadnione postulaty w sprawie poprawy jakości budownictwa. Dlatego wyraźne sformułowanie w ustawie odpowiedzialności jednostek organizacyjnych podejmujących się wykonania prac projektowych i wykonania robót budowlanych za jakość budownictwa oraz nałożenie na te jednostki obowiązku organizowania skutecznie działającej kontroli wewnętrznej, której zadaniem ma być podnoszenie jakości budownictwa, ma doniosłą wagę społeczną. Podkreśleniem znaczenia tej sprawy jest przepis karny, który przewiduje karę aresztu do 3 miesięcy lub karę grzywny do 5 tys. zł za niedopełnienie obowiązku zapewnienia skutecznie działającej kontroli wewnętrznej wykonywanych prac projektowych lub robót budowlanych. Inwestor, który zleca wykonawstwo robót budowlanych będzie miął ustawowo zapewnione prawo do sprawdzania jakości robót budowlanych oraz w razie potrzeby — podejmowania czynności mających na celu ochronę jego interesów.</u>
+ <u xml:id="u-13.9" who="#PoselJanikWladyslaw">Z problemem jakości budownictwa wiąże się ściśle sprawa postępu technicznego w budownictwie, a zwłaszcza wprowadzenie nowych materiałów, elementów i konstrukcji oraz nowych metod wykonywania robót budowlanych. Z projektu ustawy wynika potrzeba wykorzystania wyników badań naukowych na potrzeby budownictwa, zwłaszcza w takich sprawach, jak zapewnienie bezpieczeństwa ludzi, warunków ochrony środowiska, warunków zdrowotnych, warunków, jakie powinny być spełnione przy wznoszeniu obiektów budowlanych w zakresie ochrony przeciwpożarowej, oświetlenia, ogrzewania, wentylacji, zaopatrzenia w wodę, usuwania ścieków itp.</u>
+ <u xml:id="u-13.10" who="#PoselJanikWladyslaw">Nowa technika i nowe materiały budowlane, zwłaszcza chemiczne, powodują jednak niebezpieczeństwo szkodliwego oddziaływania na zdrowie użytkowników wznoszonych obiektów budowlanych. Z tych względów, nim zostaną wprowadzone do powszechnego stosowania, muszą podlegać wnikliwej kontroli. Mając na względzie bezpieczeństwo i zdrowie ludności, w projekcie ustawy określony został zakres tej kontroli, a Minister Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych zobowiązany został do określenia w drodze rozporządzenia w porozumieniu z zainteresowanymi ministrami — trybu dopuszczenia do powszechnego stosowania nowych materiałów, elementów i konstrukcji budowlanych oraz metod wykonywania robót budowlanych.</u>
+ <u xml:id="u-13.11" who="#PoselJanikWladyslaw">Rozwój budownictwa z konieczności musi wkraczać na nowe tereny użytkowe, niejednokrotnie rolnicze. Przejmowanie tych terenów na cele budownictwa poprzedzać musi rozważna i gospodarna ocena celowości.</u>
+ <u xml:id="u-13.12" who="#PoselJanikWladyslaw">Jednym z podstawowych założeń projektu ustawy Prawo budowlane jest ustalenie, że obiekty budowlane mogą być budowane wyłącznie na terenach przeznaczonych na ten cel zgodnie z przepisami o planowaniu przestrzennym. Przeznaczenie terenów na poszczególne cele ustalają w planach zagospodarowania przestrzennego terenowe organy administracji państwowej. One więc decydować będą o racjonalnym wykorzystaniu terenów budowlanych z uwzględnieniem lokalnych warunków. Projekt ustawy Prawo budowlane zaostrza kryteria racjonalnego wykorzystywania terenów i upoważnia terenowe organy administracji państwowej do nakładania na inwestorów obowiązku określonego wykorzystywania lub zagospodarowania przejętych na cele budownictwa terenów do czasu ich wykorzystania zgodnie z przeznaczeniem. Natomiast inwestorzy, którzy przejęli tereny na cele budownictwa i nie wykorzystali ich w pełni, obowiązani są przekazać nie wykorzystane tereny do dyspozycji terenowego organu administracji państwowej.</u>
+ <u xml:id="u-13.13" who="#PoselJanikWladyslaw">W dyskusji społecznej nad projektem Prawa budowlanego duże zainteresowanie wzbudziło budownictwo indywidualne, którego udział w całości budownictwa mieszkaniowego w latach 1966—1970 wyniósł w skali kraju 27%, zaś w planie obecnego pięciolecia kształtuje się na poziomie 30%. Na przykład w województwie krakowskim, które reprezentuję, w skali rocznej wydaje się około 14 000—15 000 zezwoleń. Z tej liczby około 60% — to zezwolenia na budynki gospodarcze i inwentarskie na terenach wiejskich, co świadczy o poważnym zainteresowaniu rolników rozwojem produkcji rolnej i hodowlanej. W całym regionie krakowskim w latach 1971—1973 wybudowano w budownictwie uspołecznionym 95 500 izb, a w tym czasie inwestorzy indywidualni wybudowali 68 424 izby. Rozwój budownictwa indywidualnego przedstawia się podobnie w pozostałych województwach.</u>
+ <u xml:id="u-13.14" who="#PoselJanikWladyslaw">Można by z takiego stanu rzeczy wyrazić duże zadowolenie, gdyby nie występujące przypadki naruszania przepisów w postaci samowoli budowlanej. Występująca samowola budowlana dotyczy budowy bez zezwolenia oraz budowli realizowanych niezgodnie z udzielonym zezwoleniem.</u>
+ <u xml:id="u-13.15" who="#PoselJanikWladyslaw">Liczba budowanych bez zezwolenia nowych budynków wykazuje tendencję zwyżkową. W woj. krakowskim w r. 1969 wykryto 516 wypadków samowoli budowlanej, a w roku 1973 takich wypadków było już około 800. Natomiast liczba wypadków samowoli budowlanej polegającej na odstępstwie od projektów jest znacznie wyższa.</u>
+ <u xml:id="u-13.16" who="#PoselJanikWladyslaw">Prawo budowlane stwarza warunki do zapobiegania występującym nieprawidłowościom, wychodzi naprzeciw potrzebom społecznym.</u>
+ <u xml:id="u-13.17" who="#PoselJanikWladyslaw">Wysoki Sejmie! Przedstawiony przez Rząd projekt ustawy Prawo budowlane odpowiada bieżącym potrzebom i pozwala właściwie wykonać zadania dalszego dynamicznego rozwoju kraju w zakresie budownictwa, sformułowane w założeniach perspektywicznych.</u>
+ <u xml:id="u-13.18" who="#PoselJanikWladyslaw">Projekt ustawy stwarza podstawy do wprowadzenia ładu przestrzennego w zabudowie miast i wsi, wprowadza w interesie ogólnospołecznym niezbędną dyscyplinę w budownictwie oraz chroni interesy indywidualne obywateli. Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-13.19" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-14">
+ <u xml:id="u-14.0" who="#Marszalek">Głos ma poseł Stanisław Rostworowski.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-15">
+ <u xml:id="u-15.0" who="#PoselRostworowskiStanislaw">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! W dzisiejszej debacie powinniśmy postawić sobie pytanie — dlaczego po upływie 14 lat do laski marszałkowskiej wpłynął projekt ustawy Prawo budowlane, mający zastąpić ustawę o tej samej nazwie, jaka uchwalona przez Sejm obowiązywała od 31 stycznia 1961 r. Nasze zainteresowanie powinno chyba także dotyczyć tego, czy przedłożony projekt jest modyfikacją dotąd obowiązującej ustawy, czy też przynosi postanowienia i treści zupełnie nowe.</u>
+ <u xml:id="u-15.1" who="#PoselRostworowskiStanislaw">Osobiście uważam, że mamy do czynienia z projektem ustawy gruntownie różniącej się od dotąd obowiązującej wykładni prawa w dziedzinie budownictwa. Przyczyn tego stanu rzeczy należy upatrywać w kilku czynnikach. Po pierwsze, w kraju naszym osiągnęliśmy wysoki stan przygotowania kadry ludzi z wykształceniem techniczno-budowlanym. Po drugie, kraj nasz znajduje się w innym stadium procesów cywilizacyjnych, wkracza w wyższą fazę rozwoju. To z kolei rzutuje na odmienne w podejście do problemu inwestycji. Kilka lat wstecz problem ten był przede wszystkim rozpatrywany z punktu widzenia kosztów, jakie budżet państwa ponosi z tytułu nakładów inwestycyjnych. Chodziło więc o narzucenie jak najściślejszej reglamentacji tych kosztów, czemu miało służyć przestrzeganie państwowych norm materiałowych i normatywów technicznych projektowania. Od roku 1971 wartość inwestycji mierzy się tempem jej włączenia w proces produkcyjny i skalą jej efektywności produkcyjnej. Dochodzimy nawet do tego, że zamiast, jak to było poprzednio, inwestycje traktować jako czynnik obciążający budżet państwa, traktujemy je jako wektor dynamizujący gospodarkę narodową.</u>
+ <u xml:id="u-15.2" who="#PoselRostworowskiStanislaw">Ostatnim wreszcie czynnikiem, odgrywającym tu swoją rolę, jest to, że projektodawcą nowej ustawy nie jest resort budownictwa, lecz Ministerstwo Gospodarki Terenowej i Ochrony Środowiska, o charakterze między- czy nawet ponadresortowym. Podmiotem poprzedniego Prawa budowlanego miał być również czynnik pośredni w postaci Komitetu Budownictwa, Urbanistyki i Architektury, który jednak wkrótce utracił swą niezależność wobec resortu budownictwa.</u>
+ <u xml:id="u-15.3" who="#PoselRostworowskiStanislaw">O ile poprzednia ustawa odpowiadała na pytanie — jak budować, o tyle obecny projekt udziela odpowiedzi na pytanie — jaka ma być funkcja budownictwa. Dawne prawo miało charakter normatywny i statyczny, obecne ma charakter dynamiczny. Ustawa z 1961 roku była rodzajem rozporządzenia, którego głównym wykonawcą stawał się inwestor państwowy lub też spółdzielczy. Inwestor prywatny inicjatywę swą mógł kierować tylko w celu zaspokojenia własnych potrzeb, a ponadto wiązała go, tracąca obecnie moc prawną, ustawa o obowiązku udokumentowania pochodzenia materiałów użytych na cele budownictwa nie uspołecznionego.</u>
+ <u xml:id="u-15.4" who="#PoselRostworowskiStanislaw">Nie wdając się głębiej w analizę poprzedniego Prawa budowlanego, obywatele posłowie pozwolą, że wrócę do omówienia tych czynników, które w moim pojęciu kształtują projekt ustawy. Skala wykształcenia technicznego w społeczeństwie decyduje o tym, że dawny przepis, mówiący o obowiązku uzyskiwania tzw. — „uprawnień budowlanych” dla wykonywania zawodu w budownictwie, staje się nieaktualny. Według projektu ustawy wystarczać będą kwalifikacje uzyskane dzięki nauce zawodu oraz praktyka odbyta w budownictwie. Tekst ustawy w art. 25 dość liberalnie traktuje sprawę przyznawania uprawnień do wykonywania prac projektowych w budownictwie dla jednostek państwowych i spółdzielczych. Na podstawie tego artykułu jednostki związków spółdzielczych, a więc np. kółka rolnicze, mogą założyć bez zezwolenia pracownię projektową. Również w oddziałach terenowych wielu centralnych instytucji państwowych powstają takie pracownie. Zarówno spółdzielcze, jak i powstające w oddziałach terenowych jednostek państwowych, często skupiają fachowców nie najlepszej rangi lub też przechodzą tam fachowcy z wojewódzkich biur projektowych. W rezultacie często pracownie spółdzielcze przyczyniają się do niskiej jakości robót budowlanych, zaś istniejące w oddziałach instytucji resortowych obniżają efektywność głównych ogniw projektowania. Jakkolwiek mogą to być zjawiska przejściowe, to jednak uważam, że należałoby na nie zwrócić uwagę w szczegółowych rozporządzeniach wykonawczych do ustawy.</u>
+ <u xml:id="u-15.5" who="#PoselRostworowskiStanislaw">Kolejnym czynnikiem, mającym wpływ na kształt nowej ustawy, jest na pewno tempo przemian cywilizacyjnych, które stawiają przed nami nie dostrzegane dawniej problemy obowiązku ochrony środowiska naturalnego. Ustawa niejednokrotnie daję temu wyraz, ustanawiając między innymi obowiązek oddawania do użytku obiektów mogących zagrozić środowisku łącznie z urządzeniami przeciwdziałającymi temu zagrożeniu. Nadanie właściwej rangi zagadnieniom ochrony środowiska staje się w naszym kraju sprawą wprost palącą, gdyż szacuje się, że w sferze największego zanieczyszczenia powietrza gazami i pyłami przemysłowymi żyje w Polsce około 6 mln ludzi.</u>
+ <u xml:id="u-15.6" who="#PoselRostworowskiStanislaw">O ile ustawa dość szeroko uwzględnia możliwości skażenia naturalnego środowiska przez działalność industrialną, o tyle pomija zupełnie zagrożenie mogące wystąpić ze strony coraz bardziej uprzemysłowionej i nastawionej na efekty towarowe działalności w sferze produkcji rolno-hodowlanej. Zanieczyszczenie powietrza przez chlewnie, brojlernie, stwarzanie niebezpiecznych warunków dla ruchu kołowego przez lokalizację punktów skupu buraków w pobliżu szos — oto zaledwie wycinek tylko zespołu problemów, którego uwaga projektodawców nie objęła.</u>
+ <u xml:id="u-15.7" who="#PoselRostworowskiStanislaw">W projekcie ustawy natomiast, kierując się słuszną tendencją ochrony gruntów rolnych przed zbędną zabudową, stanowi się, iż miejsce i warunki realizacji inwestycji budowlanej muszą być zgodne z miejscowym planem zagospodarowania przestrzennego. Zgodnie z art. 37 projektu ustawy — nie przestrzegający tego przepisu podlegają ostrym sankcjom. Budynek wzniesiony wbrew przepisom o planowaniu przestrzennym może zostać wraz z działką budowlaną — po wypłaceniu za nią odszkodowania — przejęty na własność państwa i ulec rozbiórce. Przepis ten ma przeciwdziałać samowolnemu budownictwu, które przy stale wzrastającej inicjatywie ludzi byłoby czymś wyraźnie niepożądanym. Zasadniczo przepis ten może być łamany przez: czynnik państwowo-spółdzielczy, przez osoby prywatne, głównie w środowisku wiejskim oraz z inicjatywy kościelnej. Największa liczba wykroczeń w tym zakresie notowana jest jednak w działalności czynnika państwowo-spółdzielczego. Często kierownictwo drobnych przedsiębiorstw, licząc się z możliwością otrzymania w ciągu kilku lat nowej, mniej korzystnej lokalizacji, przeprowadzając nie wymagające prawnego zezwolenia remonty, uzupełnia dotychczasową zabudowę. Gdy w końcu otrzymują nową lokalizację, okazuje się, że stan majątku trwałego danego przedsiębiorstwa jest już tak wysoki,' iż przeniesienie go w inne miejsce przyniosłoby zbyt wielkie straty. Tej samowolnej działalności budowlanej czynnika państwowo-spółdzielczego przepisy art. 37 zapewne nie zdołają jednak przeciwdziałać, gdyż główna sankcja w postaci upaństwowienia jest w tym wypadku mało istotna. To z kolei stanowi mankament projektu ustawy. Podobna jest sytuacja w środowisku wiejskim, gdzie umacnianie zabudowy niezgodne z planem przestrzennym odbywa się najczęściej także przy wykonywaniu remontów. Na miejscu starej rudery można wybudować nowy dom z tego samego materiału, stosując wariant tzw. kapitalnego remontu.</u>
+ <u xml:id="u-15.8" who="#PoselRostworowskiStanislaw">Gdy chodzi natomiast o budownictwo sakralne, należy stwierdzić, że w ciągu ostatnich lat znaczna część potrzeb religijnych społeczności wierzących została w tym zakresie zaspokojona. Przykładowo — na terenie województwa lubelskiego, w miejscowościach, gdzie wierząca ludność wiejska musiała odbywać daleką drogę do kościoła, obecnie powstaje 8 obiektów sakralnych. Mniejsza skala zaspokojenia potrzeb występuje w niektórych miastach, takich jak Kraśnik czy Puławy, gdzie jakkolwiek istnieją kościoły — niemniej rozszerzenie zabudowy stwarza nowe potrzeby. Jednocześnie rozbudowa uczelni, np. Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, znaczny rozwój budownictwa użytkowego i sakralnego w parafiach wychodzi naprzeciw pragnieniom społeczności wierzących i jest wyraźnym potwierdzeniem słusznej drogi normalizacji stosunków państwowo-kościelnych. Natomiast projektowana ustawa powinna eliminować pozaprawne dążenia grup ludności wierzącej do podejmowania własnych inicjatyw budowlanych.</u>
+ <u xml:id="u-15.9" who="#PoselRostworowskiStanislaw">Na podstawie poczynionych tu uwag, wspomniany art. 37 projektowanej ustawy mógłby się zdawać zbyt skrajny lub nieuzasadniony. Gwoli jednak sprawiedliwości stwierdzić trzeba, że dalsze paragrafy 39 i 40 traktują to samo zagadnienie relatywnie łagodniej bądź przesuwając w czasie egzekwowanie nakazu rozbiórki nieprawnie wzniesionego obiektu, bądź też, gdy naruszenie prawa nie jest tak ostre, zakładają możliwość adaptacji budynku do stanu zgodnego z przepisami.</u>
+ <u xml:id="u-15.10" who="#PoselRostworowskiStanislaw">Wysoka Izbo! Istotny z kolei jest problem inwestycji, tak wszechstronnie przekształcających całość naszej gospodarki narodowej. W odniesieniu do tego problemu — skalę różnic zarysowujących się pomiędzy dawną i projektowaną ustawą Prawo budowlane może nam zilustrować zestawienie dwóch paragrafów: w ustawie z 1961 roku była mowa o tym, że w razie braku opracowania dla danego terenu planu przestrzennego zagospodarowania decyzja co do lokalizacji danego obiektu budowlanego może być odłożona na okres trzech lat. Natomiast w obecnej wersji powiada się, że pozwolenie na budowę traci ważność, jeśli budowa nie została rozpoczęta w ciągu dwóch lat lub przerwana na czas dłuższy niż dwa lata. Porównanie to ukazuje nam skalę przyspieszenia, w jakiej się współcześnie znajduje rozwój naszej gospodarki narodowej. Dawniej inwestycja, traktowana jako obciążenie budżetu, mogła być podjęta z trzyletnim opóźnieniem, dziś — jej efektywność, jak słusznie w jednej ze swych publikacji pisze min. Secomski — jest sprawdzalna w ciągu dwóch lat od momentu jej podjęcia. Ta świadomość pomogła nam uzyskać w zakresie tempa przyrostu inwestycji czołowe miejsce w świecie; wyprzedziliśmy w tej dziedzinie nawet Japonię. Stworzenie właściwych warunków dla dynamicznie rozwijającego się w naszym kraju procesu inwestycyjnego ma również zapewnić projekt ustawy Prawo budowlane. Założeniem jego jest uproszczenie wielu przepisów, szczególnie w zakresie wydawania pozwoleń na rozpoczęcie budowy, zaleca też unifikację rozwiązań urbanistyczno-architektonicznych. I tu właśnie powstaje obawa, bo skoro tempo m.in. budownictwa mieszkaniowego ma przynieść podwojenie rezultatów z poprzedniego 30-lecia, to czy nie grozi nam niebezpieczeństwo pokrycia powierzchni kraju wielkimi kompleksami dzielnic monotonnych, tożsamych w swym wyrazie architektonicznym. Czy nie stworzymy stypizowanej rzeczywistości urbanistycznej homosfery, która na naszym środowisku naturalnym wywrze piętno, niełatwe już potem do zatarcia? Art. 11, który mówi właśnie o tej typizacji, odwołuje się jednak do wcześniejszych przepisów ustawy zalecających, aby forma architektoniczna obiektu budowlanego była zharmonizowana z otoczeniem, krajobrazem i uwzględniała wymogi estetyki. Same założenia przepisów techniczno-budowlanych nie okazują się również imperatywem, bowiem przewidywana jest możliwość odstępstwa od nich w imię osiągnięcia lepszych efektów społeczno-gospodarczych. Przepisy te zresztą mają być rezultatem doświadczeń placówek naukowo-badawczych, przewidziana jest również ich konsultacja z agendami Ministerstwa Kultury i Sztuki. Wszystkie te zalecenia są dowodem dalekowzroczności projektodawców, którzy nowemu aktowi ustawodawczemu nadali elastyczność i otwartość wobec złożonych zależności i dynamizmu współczesnej epoki.</u>
+ <u xml:id="u-15.11" who="#PoselRostworowskiStanislaw">Wysoka Izbo! W kraju naszym, wchodzącym w tak zawrotne tempo przyspieszonego rozwoju, niejednokrotnie stykamy się z kolizją interesów gospodarczych i społecznych, z kolizją interesów poszczególnych resortów i całej dalekosiężnie widzianej gospodarki narodowej. Uzasadnionymi przesłankami w aspekcie ułatwień transportowych może kierować się resort rolnictwa, gdy dąży do umieszczenia chlewni czy punktu skupu buraków w pobliżu ważnego szlaku drogowego. Można zrozumieć zabiegi resortów przemysłowych, dążących do zapewnienia sobie jak największej powierzchni terenów pod przyszłe inwestycje. Resort budownictwa, gdy nakłada się na niego coraz większe zobowiązania, może być wytłumaczony w swym dążeniu do standaryzacji, utrzymanej często na nie najwyższym poziomie. Ale oprócz interesów resortowych istnieją interesy społeczne milionów ludzi zamieszkujących ten kraj i mających korzystać, radować się lub smucić z efektów budownictwa, które staje się ich wtórnym środowiskiem. By ochraniać człowieka, przyrodnicze, naturalne warunki jego życia, by budować szybciej, lepiej, z większą korzyścią dla użytkowników, by chronić i utrwalać zwielokrotniony potencjał majątku narodowego, by łączyć piękne z pożytecznym — trzeba pogodzić wiele występujących sprzeczności i z trudem znajdować rozwiązania odpowiadające starej regule złotego środka. Tej właśnie sprawie ma służyć omawiany dziś projekt Prawa budowlanego, na straży którego będzie stało Ministerstwo Gospodarki Terenowej i Ochrony Środowiska. Czy jednak ta ustawa spełni swe zadania, czy wykonają swe funkcje terenowe organy administracji państwowej, czy sprawnie działać będą organy nadzoru budowlanego, powołane przez Radę Ministrów — wszystko to przy tej ogromnej skali zadań stanowi niewiadomą czasu przyszłego. I tu znów powrócimy do tej podstawowej jednostki, mającej bardzo duże znaczenie w ostatecznym rozrachunku, wrócimy do wartości czynu jednostki ludzkiej. Do odpowiedzialności zawodowej, o której mówi projektowana ustawa, projektanta, kierownika robót, pracownika nadzoru, wszystkich tych, w których ręce ostatecznie złożyliśmy 1900 mld zł, przekazanych w tej pięciolatce na cele inwestycyjne.</u>
+ <u xml:id="u-15.12" who="#PoselRostworowskiStanislaw">Nasz majątek narodowy ma wzrosnąć od 35% do 40%, stajemy się jednym z najbardziej uprzemysłowionych krajów świata. Nasze osiągnięcia są cenione nawet przez tych, którzy sił socjalizmu nie doceniali. Zdajemy egzamin w wymiarze dziejów własnej państwowości, a także w oczach naszych sojuszników i tych, którzy dopiero uczą się życzliwości dla nas. Mamy rzeczywistą rangę pokolenia budowniczych naszego kraju i dorobku tego pokolenia nikt już nie zdoła zatrzeć.</u>
+ <u xml:id="u-15.13" who="#PoselRostworowskiStanislaw">Żywiąc więc przekonanie, że ustawa Prawo budowlane realizowana w tym, co w niej najlepsze, a stosowana z umiarem tam, gdzie nadmierny rygoryzm mógłby pomniejszyć jej elastyczność i otwartość, żywiąc więc przekonanie, że przysłuży się ona dobrze budownictwu polskiemu, oświadczam, że Koło Posłów Chrześcijańskiego Stowarzyszenia Społecznego będzie głosować za jej przyjęciem.</u>
+ <u xml:id="u-15.14" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-16">
+ <u xml:id="u-16.0" who="#Marszalek">Głos ma poseł Jerzy Majewski.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-17">
+ <u xml:id="u-17.0" who="#PoselMajewskiJerzy">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Rozpatrywany na dzisiejszym posiedzeniu projekt ustawy Prawo budowlane ma doniosłe znaczenie dla działalności inwestycyjno-budowlanej, będącej ważnym czynnikiem rozwoju społeczno-gospodarczego naszego kraju. Prawie każda działalność gospodarcza, dotycząca zwłaszcza rozbudowy bazy wytwórczej kraju, wiąże się z procesem budowlanym. Rozmiary i jakość budownictwa mieszkaniowego, służby zdrowia, oświaty wpływają w zasadniczy sposób na warunki życia ludności. Dlatego też z punktu widzenia wpływu budownictwa na rozwój gospodarczy kraju i warunki życia społeczeństwa trzeba oceniać przedstawiony Wysokiej Izbie projekt ustawy.</u>
+ <u xml:id="u-17.1" who="#PoselMajewskiJerzy">Obowiązujące dotychczas Prawo budowlane z 1961 r. było przygotowywane na innym etapie rozwoju społeczno-gospodarczego naszego kraju, przy innym poziomie nauki i techniki, przy innej skali i dynamice budownictwa. Taki problem — stojący dziś w centrum zainteresowania społecznego — jak ochrona środowiska, nie był wówczas dostrzegany jako zjawisko wymagające regulowania w sposób zorganizowany.</u>
+ <u xml:id="u-17.2" who="#PoselMajewskiJerzy">Te wszystkie czynniki, a zwłaszcza dynamiczny rozwój działalności inwestycyjnej w mieście i na wsi spowodowały, że obowiązujące dotychczas Prawo budowlane nie spełnia wymogów stawianych w nowych, zmienionych warunkach.</u>
+ <u xml:id="u-17.3" who="#PoselMajewskiJerzy">Obecny projekt ustawy uwzględnia potrzeby wynikające z aktualnej sytuacji w działalności inwestycyjnej i z przewidywanego rozwoju w tej dziedzinie. Uwzględnia on także dokonujący się szybki postęp naukowo-techniczny oraz umożliwia jego stosowanie z pożytkiem dla rozwoju kraju.</u>
+ <u xml:id="u-17.4" who="#PoselMajewskiJerzy">Projekt ustawy stanowi równocześnie podstawy prawne dla zapewnienia przez działalność budowlaną porządku i ładu w kształtowaniu przestrzeni, zgodnie z wymogami współczesnej urbanistyki i architektury. Określenie w projekcie ustawy praw i obowiązków uczestników procesu inwestycyjno-budowlanego oraz organów administracji państwowej, a także ich odpowiedzialności stanowi novum w stosunku do dotychczas obowiązujących przepisów prawa, które główny nacisk kładło na drobiazgowe określenie przepisów techniczno-budowlanych. Sprawy te regulują rozdziały 4 i 5 ustalające warunki lokalizacji inwestycji. Ich zadaniem jest umożliwienie prawidłowej realizacji terenowych planów zagospodarowania przestrzennego.</u>
+ <u xml:id="u-17.5" who="#PoselMajewskiJerzy">Wychodząc z takiego założenia, projekt ustawy kładzie nacisk na uregulowanie podstawowych spraw związanych ze sprawnym przygotowaniem i przebiegiem realizacji inwestycji, pomijając sprawy szczegółowe, techniczno-budowlane, które mogą ulegać zmianom w czasie, i co do których właściwe jest, by były określane w przepisach wykonawczych do ustawy.</u>
+ <u xml:id="u-17.6" who="#PoselMajewskiJerzy">Inną ważną cechą projektu jest to, że zapewni on znaczne uproszczenie postępowania związanego z działalnością inwestycyjną. Można tu przytoczyć art. 20 projektu ustawy ustalający, że wszystkie kwestie dotyczące przygotowania do realizacji inwestycji jednostek uspołecznionych zapadają w jednym organie administracji państwowej — stopnia powiatowego. Usprawni to, i znakomicie skróci, uciążliwy dotychczas i długotrwały proces wielostronnego uzgadniania i zatwierdzania projektów, poprzedzający uzyskanie decyzji umożliwiającej rozpoczęcie budowy. Uproszczone też zostało postępowanie związane z uzyskaniem pozwolenia na budowę przez osoby fizyczne. Według postanowień projektu Prawa budowlanego, dla uzyskania pozwolenia wystarcza jedna decyzja wydawana na najniższym szczeblu administracji, podczas gdy dotychczas wymaga się od 3 do 5 decyzji.</u>
+ <u xml:id="u-17.7" who="#PoselMajewskiJerzy">Procesowi usprawnienia przebiegu realizacji inwestycji służy dostosowanie obowiązków i odpowiedzialności poszczególnych uczestników procesu inwestycyjnego do faktycznych potrzeb, zgodnie z wykonywanymi przez nich zadaniami, i wynikających z ich udziału i roli w tym procesie oraz z doświadczeń praktycznych. Przykładem tego jest zniesienie nadzoru inwestorskiego nad przebiegiem robót przy równoczesnym wzmocnieniu odpowiedzialności projektanta i wykonawcy za jakość projektu i robót budowlanych oraz ich zgodność z projektem i przepisami. Chciałbym w związku z tym poinformować, że komisje w trakcie swoich prac, doceniając celowość zniesienia nadzoru inwestorskiego w dotychczasowej formie, poświęciły dużo uwagi trosce o zabezpieczenie właściwej jakości robót budowlanych. W tym celu m.in. zaproponowano wniesienie do art. 32 projektu poprawek, określających odpowiedzialność przedsiębiorstwa budowlanego za jakość wykonywanych robót. Druga poprawka poselska do tego samego artykułu przyznaję inwestorowi uprawnienia do sprawdzania i kontroli jakości robót budowlanych oraz do podejmowania wszelkich czynności niezbędnych dla ochrony interesów użytkownika. Proponując te poprawki, komisje miały przede wszystkim na uwadze interesy najpoważniejszego inwestora budownictwa mieszkaniowego, jakim jest spółdzielczość mieszkaniowa.</u>
+ <u xml:id="u-17.8" who="#PoselMajewskiJerzy">Inwestor jest oczywiście w jakimś stopniu odpowiedzialny, ma prawo kontrolować, ale to nie jest odpowiedzialność taka, jak bezpośredniego, że tak powiem — winowajcy — projektanta czy wykonawcy. Jest to innego rodzaju nadzór i odpowiedzialność.</u>
+ <u xml:id="u-17.9" who="#PoselMajewskiJerzy">Zwiększając zakres obowiązków poszczególnych uczestników procesu inwestycyjnego, projekt ustawy równocześnie wzmacnia odpowiedzialność za ich realizację. Projekt nakłada w art. 51 na kierownictwo biur projektowych i przedsiębiorstw budowlanych obowiązek zapewnienia skutecznie działającej kontroli wewnętrznej wykonywanych prac. Chciałbym podkreślić, że w nowym ustawieniu zwiększonych obowiązków i odpowiedzialności za projektowanie i wykonawstwo budowlane — kontrola wewnętrzna będzie miała szczególnie ważne znaczenie. Musi ona skutecznie wychwytywać wszystkie braki i błędy. Na organizację i prawidłową działalność tych komórek musi być zwrócona przez resorty i terenowe organy administracji państwowej szczególnie baczna uwaga. Od ich pracy zależeć bowiem będzie w bardzo poważnym stopniu jakość obiektów budowlanych, która, Chcielibyśmy, aby była jak najlepsza. Za niedopełnienie obowiązku zapewnienia sprawnie działającej kontroli wewnętrznej projekt ustawy przewiduje sankcje karne (art. 60 ust. 1 pkt 11).</u>
+ <u xml:id="u-17.10" who="#PoselMajewskiJerzy">Kolejna zmiana w dotychczas obowiązującej ustawie, usprawniająca proces inwestycyjny, polega na ograniczeniu ingerencji Prawa budowlanego w szczegóły techniczne i organizacyjne. Ograniczenie to dotyczy m.in. procesu projektowania oraz obowiązku zbyt drobiazgowego dotychczas ustalania normatywów i wytycznych technicznych projektowania, co jak wykazuje praktyka, może stanowić hamulec postępu i nowoczesności.</u>
+ <u xml:id="u-17.11" who="#PoselMajewskiJerzy">Wreszcie duże możliwości usprawnienia procesu inwestycyjnego kryją się w przepisie art. 9 projektowanego Prawa budowlanego. Nakazuje on wykorzystywanie w budownictwie współczesnej wiedzy i osiągnięć postępu technicznego, stwarzając szerokie pole dla twórczej inicjatywy projektantów i wykonawców.</u>
+ <u xml:id="u-17.12" who="#PoselMajewskiJerzy">W trosce o prawidłowe kształtowanie zabudowy przestrzennej kraju projekt ustawy przewiduje stosowanie ostrych sankcji za samowolę budowlaną — poseł Maciejewska mówiła na ten temat w swoim referacie. W szczególnych wypadkach samowoli projekt ustawy przewiduje stosowanie przymusowej rozbiórki wybudowanego nieprawnie, niezgodnie z przepisami obiektu, przewiduje także, w określonych warunkach, możliwość przejęcia samowolnie wybudowanego obiektu — przez państwo bez odszkodowania. W toczącej się tu dyskusji była kwestionowana celowość i uzasadnienie tego postanowienia. Chciałbym powiedzieć, że w komisjach bardzo szeroko była ta sprawa dyskutowana. W wyniku odbytej dyskusji, komisje uznały, że utrzymanie tego przepisu jest jednak uzasadnione i wręcz konieczne. Problem samowoli budowlanej jest bowiem zjawiskiem wysoce negatywnym w sensie skutków zarówno gospodarczych, jak i społecznych. Rozmiary tego zjawiska sięgają około 7 tysięcy wypadków rocznie i w zasadzie dotyczą inwestycji prowadzonych przez pozapaństwowe jednostki. Szczególnie szkodliwe, a zdarzają się stosunkowo często, są wypadki samowoli dokonywanej w różnych miejscowościach atrakcyjnych, turystycznych, letniskowych, uzdrowiskowych. Samowola taka uniemożliwia prawidłowe zagospodarowanie terenów, kształtowanie przestrzenne zgodne z planem obowiązującym. Zabudowa taka jest często chaotyczna, bezplanowa, czemu rzecz jasna, trzeba przeciwdziałać i to skuteczniej niż dotychczas. Dotychczasowa ochrona prawna przed samowolą okazała się niedostatecznie skuteczna i dlatego konieczne jest stworzenie warunków sprzyjających świadomemu kształtowaniu rozwiązań urbanistycznych i architektonicznych, a także budowaniu obiektów zgodnie z potrzebami społeczno-gospodarczymi. Warto podkreślić, że przepis nie zagraża nikomu, kto buduje zgodnie z prawem obowiązującym w naszym państwie i z ustalonym porządkiem, ani żadnemu inwestorowi działającemu w dobrej intencji i wierze.</u>
+ <u xml:id="u-17.13" who="#PoselMajewskiJerzy">Chciałbym również podkreślić, że decyzje podejmowane w ramach projektu Prawa budowlanego podlegają normalnej — jak w całym naszym ustawodawstwie — kontroli przewidzianej w Kodeksie postępowania administracyjnego i każdy obywatel, chcący budować indywidualnie, każdy inwestor ma możliwość odwoływania się w ustalonym trybie do odpowiednich organów, skarżenia się, wykorzystania wielu środków prawnych. Nie ma więc żadnych podstaw do twierdzenia, że istnieją jakiekolwiek przesłanki czy warunki do popełniania samowoli. Dlatego wydaje nam się, że nie powinniśmy mieć skrupułów co do ostrego formułowania sankcji za samowolę budowlaną. Uważamy natomiast, że należałoby podjąć działania zmierzające do stworzenia warunków do zapobiegania powstawaniu samowoli budowlanej. W tym celu byłoby pożyteczne przeprowadzenie szerokiej popularyzacji nowych przepisów, wszystkich przepisów prawa, w tym i dotyczących samowoli, przepisów ustalających warunki i procedurę uzyskiwania pozwoleń na budowę, a także środków prawnych. Konieczne jest także usprawnienie działalności terenowych organów administracji państwowej, zajmujących się wydawaniem pozwoleń budowlanych, przyspieszenie opracowania planów zagospodarowania przestrzennego miast i wsi oraz zapewnienie odpowiedniej ilości działek budowlanych na terenach przeznaczonych pod budownictwo.</u>
+ <u xml:id="u-17.14" who="#PoselMajewskiJerzy">Kolejnym novum w rozpatrywanym projekcie ustawy są przepisy związane z działalnością budowlaną, a dotyczące ochrony środowiska. Dotychczasowa ustawa nie zawierała takich przepisów. Potrzeba uregulowania tego problemu wynikła z coraz intensywniejszego uprzemysłowienia i urbanizacji kraju. W tej dziedzinie projekt ustawy nakłada na inwestorów, projektantów i wykonawców obowiązek takiego postępowania, aby w czasie realizacji inwestycji, a także w trakcie eksploatacji obiektów maksymalnie chronić środowisko naturalne człowieka przed dewastacją i zanieczyszczeniem, w tym celu w rozdziale 2 projektu ustawy nałożony został m.in. obowiązek ochrony zieleni oraz oddawania do użytku obiektów przemysłowych uciążliwych dla otoczenia, łącznie z urządzeniami odpylającymi, oczyszczalniami ścieków itp. W tym samym rozdziale wykonawcy robót budowlanych zostali prawnie zobowiązani do uporządkowania — bezpośrednio po zakończeniu budowy — terenów czasowo wykorzystywanych na potrzeby budowy.</u>
+ <u xml:id="u-17.15" who="#PoselMajewskiJerzy">Wprowadzenie w życie i właściwe stosowanie projektu ustawy nakłada poważne obowiązki na terenowe organy administracji państwowej. Dotyczy to zwłaszcza organów państwowego nadzoru budowlanego. Główne zadania tych organów wiążą się — jak już o tym wspomniałem — z kształtowaniem ładu przestrzennego i ochroną środowiska. Równocześnie zostają one odciążone od dotychczasowych obowiązków związanych z problemami techniczno-budowlanymi, za co odpowiadać będą przede wszystkim biura projektowe i przedsiębiorstwa budowlane, aczkolwiek terenowe organy administracji państwowej będą miały prawo ingerować — w wypadkach uzasadnionych interesem społecznym — także w sprawy techniczno-budowlane.</u>
+ <u xml:id="u-17.16" who="#PoselMajewskiJerzy">Przyznanie nowych, poważnych uprawnień administracji najniższego szczebla musi iść w parze ze stworzeniem odpowiednich warunków do wykonania przez nią swoich obowiązków. Jednym z podstawowych warunków jest zabezpieczenie obsady odpowiednich stanowisk w urzędach gminnych, miejskich i powiatowych — pracownikami posiadającymi odpowiednie kwalifikacje. Na ten problem oraz na przygotowanie aparatu terenowego do prawidłowej realizacji ustawy, którą dziś uchwalimy, muszą zwrócić szczególną uwagę zainteresowane resorty oraz wojewodowie i prezydenci miast.</u>
+ <u xml:id="u-17.17" who="#PoselMajewskiJerzy">Wysoki Sejmie! Rozpatrywany przez Wysoką Izbę projekt Prawa budowlanego w sposób istotny ulepsza przepisy prawne regulujące całokształt działalności inwestycyjno-budowlanej; wprowadzenie go w życie przyczyni się do usprawnienia tej działalności, mającej tak doniosłą rolę w społeczno-gospodarczym rozwoju naszego kraju.</u>
+ <u xml:id="u-17.18" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-18">
+ <u xml:id="u-18.0" who="#Marszalek">Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-18.1" who="#Marszalek">Lista mówców została wyczerpana.</u>
+ <u xml:id="u-18.2" who="#Marszalek">Zamykam dyskusję.</u>
+ <u xml:id="u-18.3" who="#Marszalek">Przystępujemy do głosowania.</u>
+ <u xml:id="u-18.4" who="#Marszalek">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem w całości projektu ustawy Prawo budowlane wraz z poprawkami proponowanymi przez Komisje: Budownictwa i Gospodarki Komunalnej oraz Prac Ustawodawczych — zechce podnieść rękę.</u>
+ <u xml:id="u-18.5" who="#Marszalek">Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-18.6" who="#Marszalek">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-18.7" who="#Marszalek">Kto się wstrzymał od głosowania? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-18.8" who="#Marszalek">Stwierdzam, że Sejm uchwalił ustawę Prawo budowlane.</u>
+ <u xml:id="u-18.9" who="#Marszalek">Zarządzam przerwę w obradach do godziny 15 min. 30.</u>
+ <u xml:id="u-18.10" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu od godz. 14 min. 25 do godz. 15 min. 35)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-19">
+ <u xml:id="u-19.0" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Wznawiam posiedzenie.</u>
+ <u xml:id="u-19.1" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Przystępujemy do punktu 2 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Prac Ustawodawczych oraz Komisji Rolnictwa i Przemysłu Spożywczego o rządowym projekcie ustawy — Prawo wodne (druki nr 154 i 175).</u>
+ <u xml:id="u-19.2" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Głos ma sprawozdawca poseł Stanisław Kowalski.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-20">
+ <u xml:id="u-20.0" who="#PoselKowalskiStanislaw">Wysoki Sejmie! Uchwałą z maja bieżącego roku Prezydium Sejmu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej przekazało rządowy projekt ustawy Prawo wodne — Komisjom Prac Ustawodawczych oraz Rolnictwa i Przemysłu Spożywczego do wspólnego rozpatrzenia i przedłożenia sprawozdania.</u>
+ <u xml:id="u-20.1" who="#PoselKowalskiStanislaw">Po ponad półrocznej dyskusji poselskiej, konsultacjach, spotkaniach, analizach mam zaszczyt złożyć Wysokiej Izbie sprawozdanie z tych prac.</u>
+ <u xml:id="u-20.2" who="#PoselKowalskiStanislaw">Komisje Prac Ustawodawczych oraz Rolnictwa i Przemysłu Spożywczego oraz specjalna podkomisja odbyły cztery posiedzenia przy udziale przedstawicieli Rządu, Komisji Planowania, Najwyższej Izby Kontroli oraz posłów z Komisji Budownictwa i Gospodarki Komunalnej, Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego, Przemysłu Ciężkiego i Maszynowego, Górnictwa, Energetyki i Chemii, Zdrowia i Kultury Fizycznej, na których omówiono, rozpatrzono oraz oceniono główną i węzłową problematykę projektu ustawy, jej aspekty społeczno-gospodarcze.</u>
+ <u xml:id="u-20.3" who="#PoselKowalskiStanislaw">Komisje szczegółowo i gruntownie przeanalizowały przepisy projektu, rozpatrując ponad 200 różnego rodzaju wniosków, propozycji, uwag zgłoszonych przez posłów, nadesłanych przez wojewódzkie zespoły poselskie, ekspertów, rzeczoznawców oraz Kancelarię Sejmu.</u>
+ <u xml:id="u-20.4" who="#PoselKowalskiStanislaw">Wynikiem wielomiesięcznych prac jest stosunkowo duża liczba poprawek zawartych w druku nr 175.</u>
+ <u xml:id="u-20.5" who="#PoselKowalskiStanislaw">Wysoka Izbo! W ostatnich latach, a szczególnie po VI Zjeździe Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, następuje dynamiczny rozwój kraju.</u>
+ <u xml:id="u-20.6" who="#PoselKowalskiStanislaw">Wszechstronny rozwój kraju, postęp techniczny, wysoka dynamika wzrostu produkcji, rozwój inwestycji wymagają ciągłego aktualizowania i ulepszania instrumentów prawnych regulacji w zakresie gospodarki zasobami wodnymi.</u>
+ <u xml:id="u-20.7" who="#PoselKowalskiStanislaw">Urzeczywistniając uchwały VI Zjazdu naszej partii, Biuro Polityczne Komitetu Centralnego, Prezydium Rządu przyjęły docelowy, kierunkowy program działania w zakresie gospodarki zasobami wodnymi, właściwego ich wykorzystania, ochrony wód i środowiska. Program zakłada znaczny rozwój inwestycji w tym dziale gospodarki narodowej. Wiadomo nam jest już obecnie, że zasoby wodne, jakimi dysponujemy, nie są w stanie zaspokoić wciąż rosnących potrzeb. Intensywna rozbudowa kraju jest przyczyną coraz większego zapotrzebowania na wodę przez ludność i gospodarkę narodową. Tymczasem zasoby wodne są szczupłe. Wśród krajów europejskich Polska należy do ubogich w wodę. Ponadto zasoby te cechuje zmienność wieloletnia i nierównomierny rozkład w roku. Wielka koncentracja wodochłonnych przemysłów i skupisk miejskich powoduje, że już teraz w niektórych rejonach występują ostre deficyty wody. Aktualnie zaś potrzeby wodne są duże i wynoszą około 13 mld m^3^ rocznie i dalej będą wzrastały, osiągając w roku 1980 około 19 mld m^3^, a w roku 1990 około 29 mld m^3^.</u>
+ <u xml:id="u-20.8" who="#PoselKowalskiStanislaw">Aby sprostać tym zadaniom, przewiduje się w okresie przyszłej pięciolatki, tj. w latach 1976—1980, znaczny wzrost inwestycji w dziedzinie gospodarki wodnej, głównie w zakresie podstawowego budownictwa wodnego, melioracji wodnych oraz zaopatrzenia rolnictwa i wsi w wodę. Na przedsięwzięcia gospodarki wodnej przewiduje się w tej pięciolatce w planie centralnym i terenowym łączne nakłady inwestycyjne w wysokości 87 mld zł. Wymaga to podjęcia odpowiednich środków organizacyjnych i prawnych, regulujących zagadnienia gospodarki wodnej w sposób kompleksowy.</u>
+ <u xml:id="u-20.9" who="#PoselKowalskiStanislaw">Obywatele Posłowie! Rządowy projekt ustawy Prawo wodne reguluje w całości zagadnienia, które były przedmiotem Prawa wodnego z 1962 r. oraz ustawy z 1958 r. o popieraniu melioracji wodnych dla potrzeb rolnictwa, ustawy z 1960 r. o zaopatrzeniu ludności w wodę, a także ustawy z 1965 r. o zaopatrzeniu rolnictwa i wsi w wodę. Ponadto, uwzględniając ustawę z 1932 r. o rybołówstwie, przepisami projektu objęto i odpowiednio rozszerzono zagadnienie własności ryb i innych organizmów wodnych, korzystanie z wód w celach rybackich oraz sprawy niezbędne dla celów rybackich ograniczeń właścicieli gruntów nadbrzeżnych. Również niektóre zagadnienia ustawy z 1955 r. o żegludze i spławie na śródlądowych drogach wodnych (np. utrzymanie wód w stanie zdatnym do żeglugi i spływu, zakaz wpuszczania do wód ścieków ze statków) — zostały wprowadzone do projektu Prawa wodnego.</u>
+ <u xml:id="u-20.10" who="#PoselKowalskiStanislaw">Tak więc omawiany dziś projekt ustawy ma jednocześnie charakter nowelizacji i kodyfikacji przepisów gospodarki wodnej, dostosowanych do nowych warunków i potrzeb społeczno-gospodarczych kraju.</u>
+ <u xml:id="u-20.11" who="#PoselKowalskiStanislaw">W celu dostosowania projektu ustawy do potrzeb obecnych i najbliższej przyszłości wyeliminowano przepisy nieaktualne i zbędne oraz wprowadzono wiele nowych, bardziej skutecznych instrumentów kształtowania gospodarki wodnej. Niektóre z nich przytoczę, zwłaszcza te, które wprowadzają nowe rozwiązania i propozycje:</u>
+ <u xml:id="u-20.12" who="#PoselKowalskiStanislaw">— wprowadzenie opłat za pobór wody i odprowadzanie ścieków do wód lub do ziemi; opłaty te jako czynnik ekonomiczny mają na celu pobudzenie zakładów do oszczędnego gospodarowania wodą i ochrony czystości wód; opłaty powinny w szczególności pobudzać zakłady do przyspieszenia zmian technologii produkcji, a zwłaszcza technologii uciążliwych, przechodzenia na technologie mniej wodo-chłonne, stosowania zamkniętych obiegów wodnych oraz właściwych lokalizacji przemysłów wodochłonnych;</u>
+ <u xml:id="u-20.13" who="#PoselKowalskiStanislaw">— utworzenie Funduszu Gospodarki Wodnej z opłat za wodę i ścieki oraz przeznaczenie środków tego Funduszu na pokrycie kosztów lub dofinansowanie przedsięwzięć o znaczeniu ogólnokrajowym, zmierzających do kompleksowego rozwiązania pilnych zadań w dziedzinie gospodarki wodnej;</u>
+ <u xml:id="u-20.14" who="#PoselKowalskiStanislaw">— wprowadzenie możliwości sprawnego dysponowania zasobami wód niektórych dorzeczy (np. kaskada rzeki Soły, system jezior mazurskich) przy pomocy jednego pozwolenia wodno-prawnego, obejmującego wszystkich użytkowników, co pozwoli na operatywne rozporządzanie przy pomocy jednego dyspozytora zasobami wód oraz sprawne dysponowanie nimi w okresach nadzwyczajnych, takich jak susza, zagrożenie powodziowe, nieprzewidziane zrzuty substancji trujących oraz wiele innych;</u>
+ <u xml:id="u-20.15" who="#PoselKowalskiStanislaw">— wzmocnienie ochrony wód przed zanieczyszczeniem przez ograniczenie przywilejów zakładów tzw. — „starych”, które w roku 1961 nie posiadały wymaganych oczyszczalni ścieków, oraz przez zwiększenie wymagań wobec wszystkich zakładów i powiązanie ich gospodarki wodno-ściekowej z wymaganiami ochrony środowiska, z równoczesnym dopuszczeniem możliwości wykorzystania niektórych wód dla celów naukowych i rybołówstwa, w sposób inny niż ustalony w przepisach ustawy; wprowadzono zakaz naruszania piękna krajobrazu i życia biologicznego środowiska wodnego, co zmierza do zwiększenia ochrony naturalnego środowiska;</u>
+ <u xml:id="u-20.16" who="#PoselKowalskiStanislaw">— zastosowanie środków profilaktycznych, polegających na upoważnieniu wojewody do wydawania decyzji o czasowym unieruchomieniu zakładu lub jego części, jeżeli kierownictwo zakładu mimo wezwania nie usunie zaniedbań, w wyniku których może powstać stan zagrażający życiu lub zdrowiu ludzi albo zwierząt;</u>
+ <u xml:id="u-20.17" who="#PoselKowalskiStanislaw">— zwiększenie ochrony wód przez przeznaczenie wód podziemnych przede wszystkim na zaspokojenie potrzeb ludności i przemysłu spożywczego oraz wprowadzenie ochrony przepływów tzw. nienaruszalnych i zakazu naruszania piękna krajobrazu przy regulacji rzek, wykonywaniu budowli i urządzeń wodnych;</u>
+ <u xml:id="u-20.18" who="#PoselKowalskiStanislaw">— łączne rozwiązywanie zagadnień zaopatrzenia w wodę miast i wsi przy zachowaniu generalnej zasady, że odpowiednie urządzenia buduje państwo na własny koszt, a zainteresowani właściciele nieruchomości na wsi zwracają część tych kosztów w postaci opłat;</u>
+ <u xml:id="u-20.19" who="#PoselKowalskiStanislaw">— zobowiązanie zakładów posiadających nadwyżki wody do przekazywania jej na zaopatrzenie w wodę ludności i na potrzeby gospodarcze;</u>
+ <u xml:id="u-20.20" who="#PoselKowalskiStanislaw">— upoważnienie terenowych organów administracji państwowej do organizowania ochotniczych drużyn ratowniczych na terenach zagrożonych powodzią, co pozwoli na przeszkolenie takich drużyn i sprawniejsze prowadzenie akcji przeciwpowodziowej.</u>
+ <u xml:id="u-20.21" who="#PoselKowalskiStanislaw">Przepisy projektu dostosowano także do nowej organizacji terenowych organów administracji państwowej oraz wprowadzono znaczną decentralizację uprawnień tych organów, przyjmując zasadę, iż ze względu na specyfikę spraw gospodarki wodnej, wymagającą specjalistycznych kwalifikacji, podstawowym organem do wykonywania zadań w tej dziedzinie jest naczelnik powiatu, a równocześnie naczelnik gminy posiada uprawnienia do podejmowania decyzji w wielu rodzajach prac. Nie przekreślono przy tym zasady, iż decyzje w sprawach najpoważniejszych, wykraczających poza granice powiatu, a czasem województwa, wydawać będzie wojewoda.</u>
+ <u xml:id="u-20.22" who="#PoselKowalskiStanislaw">Projekt Prawa wodnego ma na, celu przede wszystkim kompleksowe ujęcie przepisów w zakresie władztwa wodnego i gospodarki wodnej, wyeliminowanie nieżyciowych przepisów oraz uwzględnia problemy ochrony prawnej naturalnego środowiska, którego podstawowym, niepowtarzalnym składnikiem są wody. Równocześnie jednak obok wprowadzonych nowych rozwiązań niektórych zagadnień, zachowano te instytucje prawne, których przydatność potwierdziła dotychczasowa praktyka.</u>
+ <u xml:id="u-20.23" who="#PoselKowalskiStanislaw">Z obecnie obowiązujących ważniejszych instytucji prawnych, które po odpowiedniej modyfikacji i rozszerzeniu utrzymano w projekcie — należy wymienić:</u>
+ <u xml:id="u-20.24" who="#PoselKowalskiStanislaw">— uzgadnianie lokalizacji oraz warunków realizacji inwestycji, które obejmują urządzenia wodne;</u>
+ <u xml:id="u-20.25" who="#PoselKowalskiStanislaw">— pozwolenie wodno-prawne jako podstawowy instrument prawnej regulacji korzystania z wód i wykonywania urządzeń i budowli wodnych przez poszczególne zakłady gospodarki uspołecznionej i nie uspołecznionej, a także, osoby fizyczne, jeżeli korzystanie z wód przekracza ramy tzw. — „korzystania powszechnego” lub — „zwykłego”, które są dozwolone z mocy prawa;</u>
+ <u xml:id="u-20.26" who="#PoselKowalskiStanislaw">— dokonywanie w drodze decyzji administracyjnej ograniczenia właścicieli gruntów przyległych do wód na rzecz osób i jednostek, którym ograniczenie takie jest potrzebne w związku z wykonywaniem ich uprawnień lub obowiązków w zakresie gospodarki wodnej (instytucja ta nie obejmuje wywłaszczeń na rzecz państwa, które są dokonywane w trybie odrębnych przepisów o wywłaszczeniach);</u>
+ <u xml:id="u-20.27" who="#PoselKowalskiStanislaw">— regulowanie zagadnień gospodarki wodnej i melioracji na zasadzie wykonywania urządzeń zabezpieczających przed szkodami, a gdy to nie jest możliwe lub jest gospodarczo nieuzasadnione, na zasadzie odszkodowania pieniężnego, przyznanego poszkodowanemu w drodze decyzji administracyjnej, z przysługującym każdej z niezadowolonych stron prawem dochodzenia roszczeń przed sądem lub komisją arbitrażową;</u>
+ <u xml:id="u-20.28" who="#PoselKowalskiStanislaw">— załatwienie sporów o odpływy w drodze ugody zawieranej przez samych zainteresowanych właścicieli gruntów, pod warunkiem zatwierdzenia ugody przez naczelnika gminy w drodze decyzji, od której nie służy odwołanie (ugoda wówczas zastępuje pozwolenie);</u>
+ <u xml:id="u-20.29" who="#PoselKowalskiStanislaw">— możliwość uzyskania opinii specjalistów z listy biegłych, co pozwoli głównie naczelnikom powiatów i gmin na posługiwanie się przy załatwianiu spraw wodno-prawnych w sposób prosty i mało kosztowny z fachowcami z dziedzin innych niż gospodarka wodną, jak np. geologia, chemia, górnictwo, komunikacja i inne;</u>
+ <u xml:id="u-20.30" who="#PoselKowalskiStanislaw">— zaostrzenie przepisów i rygorów karnych za wykroczenia w dziedzinie gospodarki wodnej.</u>
+ <u xml:id="u-20.31" who="#PoselKowalskiStanislaw">Dogodniejsze warunki inwestowania oraz utrzymania i eksploatacji urządzeń melioracyjnych i zaopatrzenia w wodę rolnictwa i wsi — przyczyniają się do intensyfikacji produkcji rolnej i podniesienia stanu sanitarnego wsi.</u>
+ <u xml:id="u-20.32" who="#PoselKowalskiStanislaw">Przeto w projekcie Prawa wodnego i aktów wykonawczych wprowadzono poważne zmiany w stosunku do stanu dotychczasowego, a oto niektóre z nich:</u>
+ <u xml:id="u-20.33" who="#PoselKowalskiStanislaw">— rozszerzono zakres melioracji podstawowej, wykonywanej wyłącznie na koszt państwa, — obniżono opłatę melioracyjną za drenowanie, a rolnikom ułatwiono spłatę należności za meliorację oraz uproszczono wymiar opłat, — przyjęto zasadę budowy urządzeń zaopatrzenia wsi w wodę ze środków inwestycyjnych jako wodociągi rozwinięte, doprowadzające wodę do terenu każdej posesji w ich zasięgu, — znacznie uproszczono i ujednolicono w całym kraju zwracanie częściowego udziału mieszkańców wsi w kosztach budowy urządzeń wodociągowych, uzależniając jego wysokość jedynie od przychodowości gospodarstwa rolnego według zasady — im niższa przychodowość tym niższa opłata, — wydłużono okres spłat za meliorację i wodociągi oraz zwiększono ulgi za przedterminowe uiszczenie należności oraz podwyższono odszkodowanie za straty w plonach, — zniesiono świadczenia rzeczowe i osobiste przy budowie urządzeń melioracyjnych i zaopatrzenia w wodę.</u>
+ <u xml:id="u-20.34" who="#PoselKowalskiStanislaw">Nie sposób tutaj bardziej szczegółowo analizować przepisów merytorycznych, regulujących całokształt złożonej problematyki gospodarki wodnej. Jeżeli zaś chodzi o konstrukcję projektu ustawy, to trzeba podkreślić, że w działach pierwszych zgrupowano podstawowe zasady wspólne, odnoszące się do unormowań zawartych w całym projekcie, natomiast działy dalsze poświęcono zagadnieniom specjalnym. W ten sposób osiągnięto większą zwartość i lepszą przejrzystość przepisów.</u>
+ <u xml:id="u-20.35" who="#PoselKowalskiStanislaw">Wysoki Sejmie! Troska państwa i społeczeństwa wskazuje na potrzebę szczególnego zajęcia się gospodarką wodną w sposób planowy i na zasadach kompleksowego wykorzystania naszych skromnych zasobów wodnych, na ich specjalną ochronę przed wyczerpaniem, marnotrawstwem, zanieczyszczeniem oraz na potrzebę przeciwdziałania klęskom żywiołowym, które powodują znaczne szkody w majątku narodowym.</u>
+ <u xml:id="u-20.36" who="#PoselKowalskiStanislaw">Wykonanie tych wielkich zadań z dziedziny gospodarki wodnej jest warunkiem prawidłowego rozwoju kraju. Wymaga to przygotowania w odpowiednich ramach organizacyjno-prawnych szerokiego programu działań, przedsięwzięć inwestycyjnych, eksploatacyjnych, koordynacji wszelkich ważniejszych poczynań właściwych i kompetentnych organów państwowych i jednostek gospodarczych. Jednym z podstawowych instrumentów prawnej regulacji tych działań ma być przedstawiony projekt ustawy wraz z poprawkami.</u>
+ <u xml:id="u-20.37" who="#PoselKowalskiStanislaw">Przedłożony Wysokiemu Sejmowi projekt ustawy Prawo wodne będzie zatem torować drogę do prawidłowego rozwiązywania skomplikowanych spraw gospodarki wodnej, głęboko powiązanych z polityką rolną, socjalistyczną industrializacją kraju, jego urbanizacją, kulturą, zdrowotnością oraz całym harmonijnym rozwojem.</u>
+ <u xml:id="u-20.38" who="#PoselKowalskiStanislaw">Przedstawiony Wysokiemu Sejmowi projekt Prawa wodnego w obecnym kształcie stanowi zespół norm, regulujących kompleksowo międzyresortowy dział gospodarki wodnej i pozwala na jego właściwą koordynację, powinien przeto przyczynić się do prawidłowego ukształtowania w tym zakresie stosunków społecznych i gospodarczych w Polsce Ludowej.</u>
+ <u xml:id="u-20.39" who="#PoselKowalskiStanislaw">W tym przekonaniu, z upoważnienia Komisji Rolnictwa i Przemysłu Spożywczego oraz Prac Ustawodawczych — wnoszę, aby Wysoki Sejm uchwalić raczył rządowy projekt ustawy Prawo wodne (druk nr 154) wraz z po prawkami zawartymi w druku nr 175 proponowanymi przez obie komisje sejmowe. Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-20.40" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-21">
+ <u xml:id="u-21.0" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Otwieram dyskusję. Głos ma poseł Bolesław Zygadło.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-22">
+ <u xml:id="u-22.0" who="#PoselZygadloBoleslaw">Obywatelko Marszałku! Wysoki Sejmie! Dynamiczny rozwój gospodarki narodowej, a w szczególności przemysłu i rolnictwa wymaga jednocześnie wzrostu zasobów wodnych. Równocześnie ze wzrostem zapotrzebowania na wodę, zwiększy się ilość odprowadzanych ścieków i tym samym wzrośnie zagrożenie szkodliwego zanieczyszczenia wód powierzchniowych i podziemnych. W tej sytuacji konieczne będzie wykonanie określonych zadań inwestycyjnych z zakresu gospodarki wodnej.</u>
+ <u xml:id="u-22.1" who="#PoselZygadloBoleslaw">Niedoinwestowanie tej gałęzi gospodarki narodowej miało dotychczas niekorzystny wpływ na zaopatrzenie rolnictwa i wsi w wodę oraz intensyfikację produkcji rolnej. Ponadto niezbędne jest takie gospodarowanie zasobami wody, aby gospodarka narodowa mogła rozwijać się, nie powodując szkodliwych zmian w jednym z podstawowych składników środowiska, jakim jest woda. Ludności należy zapewnić możliwość korzystania z wody na potrzeby osobiste, gospodarstw domowych, rolnych, w związku z uprawianiem sportu itp.</u>
+ <u xml:id="u-22.2" who="#PoselZygadloBoleslaw">W województwie olsztyńskim, które mam zaszczyt reprezentować w Sejmie, zasoby wody zgromadzone są w ponad 1000 jezior, które w powiązaniu z gęstą siecią rzeczną oraz zbiornikami wody podziemnej, stanowią bogactwo regionu i gwarantują, obok pełnego zabezpieczenia potrzeb komunalnych, również pełną realizację programu rozwoju gospodarki żywnościowej. Mimo dużej ilości wód w zbiornikach naturalnych — region Warmii i Mazur odczuwa duży niedobór wody pitnej. W gospodarce chłopskiej na ogólną liczbę 1 702 wsi sołeckich, zaledwie 84 posiada wybudowane wodociągi — stanowi to 4% w stosunku do ogółu wsi. Jest to wskaźnik niewspółmiernie niski, zważywszy, że 58% ludności województwa zamieszkuje na wsi, a ponad 60% ogólnego stanu bydła i ponad 70% trzody chlewnej hodowane jest w gospodarce chłopskiej. Jeszcze około 6 500 indywidualnych gospodarstw rolnych z liczbą około 26 tys. ludności spożywa wodę bakteriologicznie zanieczyszczoną, przy czym stan zanieczyszczenia tych wód różnymi ściekami stale się potęguje, W gospodarstwach indywidualnych znajduje się około 60 tys. studni, ale ujmują one w zasadzie wodę gruntową i na niewielkich głębokościach. W okresach występowania suszy tego rodzaju studnie wysychają zupełnie bądź częściowo. Z tych względów 27% wsi naszego województwa odczuwa stały lub okresowy niedobór wody i tym samym ponad 30% ludności wiejskiej odczuwa brak wody pitnej, co jest hamulcem intensyfikacji produkcji zwierzęcej.</u>
+ <u xml:id="u-22.3" who="#PoselZygadloBoleslaw">Wysoki Sejmie! Pragnę wyrazić przekonanie, że przedłożony Wysokiej Izbie projekt ustawy Prawo wodne stwarza warunki umożliwiające właściwe i racjonalne gospodarowanie zasobami wodnymi i pełne ich wykorzystanie na zaopatrzenie w wodę ludności miast i wsi oraz na cele produkcji intensyfikujących się gospodarstw.</u>
+ <u xml:id="u-22.4" who="#PoselZygadloBoleslaw">Dotychczas obowiązujące przepisy Prawa wodnego z 1982 roku, na skutek przeobrażeń społeczno-gospodarczych w państwie, w wielu wypadkach hamowały procesy rozwojowe gospodarki wodą i nie stwarzały odpowiednich warunków do realizacji inwestycji w zakresie zaopatrzenia wsi i rolnictwa w wodę. Sprawy były wielokrotnie krytykowane na spotkaniach z rolnikami i na zebraniach wiejskich organizacji PZPR i kół ZSL.</u>
+ <u xml:id="u-22.5" who="#PoselZygadloBoleslaw">Wprowadzenie obowiązku opłat za wodę i odprowadzanie ścieków będzie działało jako czynnik ekonomiczny i będzie miało niewątpliwie wpływ na oszczędne gospodarowanie wodą.</u>
+ <u xml:id="u-22.6" who="#PoselZygadloBoleslaw">Za słuszne należy uznać zwolnienie z opłat za wodę pobieraną na zaopatrzenie ludności — zakładów opieki zdrowotnej, pobieraną na potrzeby produkcji roślinnej, zwierzęcej i leśnej, a także zwolnienie z opłat za odprowadzanie ścieków do ziemi przy rolniczym ich wykorzystaniu oraz ścieków odprowadzanych w związku z zaopatrzeniem wsi w wodę.</u>
+ <u xml:id="u-22.7" who="#PoselZygadloBoleslaw">Racjonalna gospodarka zasobami wodnymi i należyte zaopatrzenie ludności w wodę pitną wymagają koncentracji sił i środków materialnych. Pożądane staje się integrowanie przedsięwzięć rolników i uspołecznionych gospodarstw rolnych oraz instytucji we wspólnych nakładach na budowę ujęć wodnych i wodociągowych i rozprowadzanie wody do zabudowań gospodarskich. Możliwość ta wynika z potencjalnego rozwoju państwowych gospodarstw rolnych, rozbudowujących się rolniczych spółdzielni produkcyjnych i kółek rolniczych. Wynikający z tego prawa obowiązek jednostek gospodarczych udostępniania odpłatnie nadwyżek wody ze swoich ujęć innym użytkownikom, dotyczyć będzie przede wszystkim gospodarki chłopskiej, w której dotychczas istnieje rozproszenie środków materialnych i różnorodność potrzeb, co ograniczało przyspieszenie wykonania zadań związanych z zaopatrzeniem wsi i rolnictwa w wodę pitną.</u>
+ <u xml:id="u-22.8" who="#PoselZygadloBoleslaw">Rolnicy naszego regionu i całego kraju z wielkim zadowoleniem przyjmą przepisy projektu ustawy, które m.in. dotyczą ujednolicenia częściowego udziału w kosztach budowy urządzeń wodociągowych na wsi, stworzenia możliwości wykonania równocześnie z wodociągiem podstawowym na koszt użytkownika — wewnętrznych instalacji wodociągowych i kanalizacyjnych oraz dodatkowych punktów czerpalnych wody.</u>
+ <u xml:id="u-22.9" who="#PoselZygadloBoleslaw">Wykonanie zadań zaopatrzenia wsi w wodę utrudniały takie czynniki, jak: nieprzyjmowanie zleceń od rolników na budowę studni i rozprowadzanie wody — przez jednostki uspołecznione, brak odpowiednich materiałów, brak rzemieślników wykonujących roboty studniarskie.</u>
+ <u xml:id="u-22.10" who="#PoselZygadloBoleslaw">Należy sądzić, że resortowe zarządzenia wykonawcze do ustawy pomogą usunąć występujące trudności w zakresie zaopatrzenia wsi w wodę, wykorzystując inicjatywy i zaangażowanie rolników, którzy przy pomocy państwa podejmować będą zadania produkcyjne dla wsi i całego narodu.</u>
+ <u xml:id="u-22.11" who="#PoselZygadloBoleslaw">Należy z zadowoleniem uznać, że projekt ustawy w sposób wyraźny określa zasady ochrony środowiska naturalnego przez racjonalną gospodarkę wodą i eksploatowanie wszelkich urządzeń zapewniających właściwy stan biologicznych stosunków środowiska wodnego.</u>
+ <u xml:id="u-22.12" who="#PoselZygadloBoleslaw">Wysoki Sejmie! Przedłożony do uchwalenia projekt Prawa wodnego będzie służył interesom rolnictwa, gospodarki chłopskiej i interesom całego kraju. Głównym jego celem będzie troska o produkcję rolną, przemysłową, rozwój turystyki i ośrodków rekreacyjnych, co w rezultacie będzie służyć wzrostowi dobrobytu ludzi miast i wsi.</u>
+ <u xml:id="u-22.13" who="#PoselZygadloBoleslaw">Jako poseł, członek Klubu Poselskiego ZSL, w imieniu rolników wsi olsztyńskiej zgłaszam całkowite poparcie dla przedstawionego projektu Prawa wodnego wraz z poprawkami zgłoszonymi przez Komisję Prac Ustawodawczych i Komisję Rolnictwa i Przemysłu Spożywczego.</u>
+ <u xml:id="u-22.14" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-23">
+ <u xml:id="u-23.0" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Głos ma poseł Stanisław Nowiński.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-24">
+ <u xml:id="u-24.0" who="#PoselNowinskiStanislaw">Wysoki Sejmie! Omawiany dziś projekt ustawy Prawo wodne jest jeszcze jednym dowodem troski władz politycznych i państwowych o dalszy intensywny rozwój produkcji rolniczej, której znaczenie zostało wyraźnie określone na XV Plenum KC PZPR.</u>
+ <u xml:id="u-24.1" who="#PoselNowinskiStanislaw">Do najistotniejszych zadań naszego rolnictwa należy dynamiczne zwiększanie produkcji roślinnej i zwierzęcej. Stanowi to niezawodny warunek w zakresie wydatnej poprawy wyżywienia kraju.</u>
+ <u xml:id="u-24.2" who="#PoselNowinskiStanislaw">Rolnictwo jest dziedziną życia gospodarczego szczególnie uzależnioną od naturalnych warunków klimatycznych i atmosferycznych. Wynika to z faktu, że dla uzyskania wysokich plonów potrzeba dużych ilości wody, dostarczanej równomiernie i to w całym okresie wegetacji.</u>
+ <u xml:id="u-24.3" who="#PoselNowinskiStanislaw">Dla przykładu można nadmienić, że do wyprodukowania jednego kilograma suchego zboża potrzeba jest około 350—500 litrów wody, a ziemniaków — aż 600 litrów wody.</u>
+ <u xml:id="u-24.4" who="#PoselNowinskiStanislaw">Tegoroczna sucha wiosna, a następnie deszczowe lato i przeokropna jesień stanowią klasyczną ilustrację zmienności naszych warunków klimatycznych oraz poważnego wpływu, jaki wywierają one na organizację produkcji rolnej.</u>
+ <u xml:id="u-24.5" who="#PoselNowinskiStanislaw">Proponowane w projekcie Prawa wodnego dogodniejsze warunki inwestowania, utrzymania i eksploatacji urządzeń melioracyjnych oraz zaopatrzenia wsi i rolnictwa w wodę sprzyjać będą rozwojowi produkcji rolnej i podnoszeniu stanu sanitarnego wsi.</u>
+ <u xml:id="u-24.6" who="#PoselNowinskiStanislaw">Obywatele posłowie pozwolą, że mówiąc o efektywności dotychczas wykonywanych melioracji użytków rolnych, sięgnę po przykłady najlepiej mi znane z województwa białostockiego.</u>
+ <u xml:id="u-24.7" who="#PoselNowinskiStanislaw">Region białostocki do niedawna jeszcze charakteryzował się największą powierzchnią niedostępnych bagien, niską produktywnością użytków zielonych, a stąd też i niską obsadą pogłowia bydła.</u>
+ <u xml:id="u-24.8" who="#PoselNowinskiStanislaw">Dzięki miliardowym nakładom, które przeznaczono w minionych latach w woj. białostockim na osuszenie bagien i wykorzystanie użytków zielonych na powierzchni ponad 180 tys. ha, to jest na około 36% łąk i pastwisk, osiąga się obecnie wysokie plony, przekraczające 70 kwintali z ha siana oraz plony zielonki na pastwiskach — powyżej 380— 450 kwintali z ha.</u>
+ <u xml:id="u-24.9" who="#PoselNowinskiStanislaw">Na byłych bagnach kuwaskich i wiźnieńskich powstały piękne kompleksy wysoko wydajnych łąk i pastwisk.</u>
+ <u xml:id="u-24.10" who="#PoselNowinskiStanislaw">Dzięki wykorzystaniu tych użytków zielonych wzrosło wydatnie pogłowie bydła w tych regionach. Przykładowo pragnę przytoczyć fakt, że Kombinat Łąkarski w Grądach Woniecko w przyszłym roku gospodarczym osiągnie stan pogłowia bydła około 10 tys. sztuk w gospodarstwie o powierzchni około 4 800 ha i sprzeda państwu ponad 3 300 ton żywca wołowego, tzn. po 680 kg z każdego hektara użytków rolnych.</u>
+ <u xml:id="u-24.11" who="#PoselNowinskiStanislaw">Efektem uregulowania stosunków wodnych na znacznej powierzchni użytków rolnych w naszym województwie jest systematyczny wzrost produkcji roślinnej, w tym też produkcji pasz oraz wzrost pogłowia zwierząt gospodarczych.</u>
+ <u xml:id="u-24.12" who="#PoselNowinskiStanislaw">W okresie ostatnich 4 lat pogłowie bydła wzrosło o 138 tys. sztuk, a trzody chlewnej o ponad 440 tys. sztuk.</u>
+ <u xml:id="u-24.13" who="#PoselNowinskiStanislaw">Wychodząc z założenia, że melioracja w ogólnej koncepcji rozwoju regionu białostockiego stanowi jedno z czołowych zadań, zakłada się znaczne przyspieszenie tempa prac melioracyjnych. Wymagać to będzie znacznego wzmocnienia organizacyjnego i technicznego re jonowych przedsiębiorstw wodno-melioracyjnych w związku z wykonywaniem rosnących zadań inwestycyjnych i konserwacją urządzeń wodnych. Regulacja stosunków wodnych założona w perspektywicznym programie naszego regionu na powierzchni ponad 390 tys. ha oraz właściwa gospodarka zasobami wodnymi pozwoli pod koniec lat osiemdziesiątych osiągnąć blisko trzykrotny wzrost produkcji towarowej rolnictwa. Jest to program na miarę potrzeb szybko rozwijającej się gospodarki narodowej. Wielkości te będą miały swoją wymowę w realizacji wczoraj przyjętego na XV Plenum KC PZPR programu dalszej poprawy wyżywienia narodu.</u>
+ <u xml:id="u-24.14" who="#PoselNowinskiStanislaw">Wysoka Izbo! Region białostocki, podobnie jak cały kraj, jest ubogi w zasoby wodne, zaś zapotrzebowanie na nią będzie wyraźnie wzrastało. Wystarczy wspomnieć, że zużycie wody w białostockim rolnictwie wzrośnie z 39,4 mln m^3^ w roku 1975 do 82,6 mln m^3^ w roku 1990, to jest przeszło dwukrotnie więcej.</u>
+ <u xml:id="u-24.15" who="#PoselNowinskiStanislaw">Rysujący się w perspektywie deficyt wody wymagać będzie konkretnego działania, a głównie:</u>
+ <u xml:id="u-24.16" who="#PoselNowinskiStanislaw">— budowy zbiorników wodnych, pozwalających na magazynowanie wody i regulację jej odpływów;</u>
+ <u xml:id="u-24.17" who="#PoselNowinskiStanislaw">— budowy sieci urządzeń — kanałów do przerzutów wody w rejony deficytowe.</u>
+ <u xml:id="u-24.18" who="#PoselNowinskiStanislaw">Kierując się troską o zaspokojenie potrzeb białostockiej gospodarki wodnej, władze wojewódzkie określiły kompleksowy program działania, a m.in. przewidziano budowę kilkudziesięciu zbiorników wodnych, w których można będzie zgromadzić ponad 270 min m^3 ^wody.</u>
+ <u xml:id="u-24.19" who="#PoselNowinskiStanislaw">Podstawowym jednak przedsięwzięciem do roku 1980 będzie budowa zbiornika w Siemianówce, który zgromadzi ok. 80 min m^3^ zapasów wody. Pokryje on w tym rejonie deficyt wody występujący na powierzchni ponad 31 tys. ha użytków rolnych, a ponadto będzie stanowić dogodne miejsce wypoczynku dla mieszkańców Białegostoku i innych miast województwa. Realizacji tych wielkich na miarę potrzeb inwestycji wodnych sprzyjać będzie ustawa Prawo wodne.</u>
+ <u xml:id="u-24.20" who="#PoselNowinskiStanislaw">Przepisy zawarte w projekcie zaliczają do użytków rolnych grunty przeznaczone pod urządzenia melioracji wodnych i pod zbiorniki wodne służące rolnictwu, a także tereny urządzeń przeciwpowodziowych. Pozwoli to na nieobejmowanie inwestycji wodnych i melioracyjnych przepisami o zwiększonych opłatach z tytułu przeznaczenia gruntów rolnych na cele nierolnicze.</u>
+ <u xml:id="u-24.21" who="#PoselNowinskiStanislaw">Projekt Prawa wodnego oraz akty wykonawcze wprowadzają cały szereg zmian korzystnych dla użytkowników wody i urządzeń wodno-melioracyjnych w celach rolniczych.</u>
+ <u xml:id="u-24.22" who="#PoselNowinskiStanislaw">Przepisy rozszerzają zakres melioracji podstawowych — jak to już o tym wspominał poseł sprawozdawca — wykonywanych wyłącznie na koszt państwa. Obniżają opłatę melioracyjną za drenowanie oraz ułatwiają rolnikom spłatę należności z,a meliorację wykonywaną na ich użytkach rolnych.</u>
+ <u xml:id="u-24.23" who="#PoselNowinskiStanislaw">Przyjęto zasadę budowy wodociągów rozwiniętych ze środków inwestycyjnych.</u>
+ <u xml:id="u-24.24" who="#PoselNowinskiStanislaw">Znacznie uproszczono i ujednolicono częściowe świadczenia mieszkańców wsi na budowę urządzeń wodociągowych, uzależniając je od przychodowości gospodarstwa rolnego.</u>
+ <u xml:id="u-24.25" who="#PoselNowinskiStanislaw">Przepisy przewidują wydłużenie okresu spłat za meliorację i wodociągi oraz poważne ulgi za przedterminowe uiszczanie należności. Przewiduje się odpowiednio wyższe odszkodowanie za poniesione straty w plonach w czasie wykonywania urządzeń wodno-melioracyjnych.</u>
+ <u xml:id="u-24.26" who="#PoselNowinskiStanislaw">Projekt Prawa wodnego nie przewiduje świadczeń rzeczowych i osobistych właścicieli użytków rolnych przy budowie urządzeń melioracyjnych i zaopatrzenia wsi w wodę, co ułatwi przedsiębiorstwom wykonawczym planowo wykonać zadania.</u>
+ <u xml:id="u-24.27" who="#PoselNowinskiStanislaw">Obywatele Posłowie! Już obecnie stanęliśmy wobec sytuacji, że w wielu regionach kraju nie można pobierać wody ze zbyt szczupłych naturalnych zasobów rzek. Trudną sytuację pokrycia zapotrzebowania na wodę pogarsza fakt, że wody wielu naszych rzek są zanieczyszczone w stopniu uniemożliwiającym korzystanie z niej przez ludzi i przemysł.</u>
+ <u xml:id="u-24.28" who="#PoselNowinskiStanislaw">Toteż proponowane w projekcie Prawa wodnego zaostrzenie obowiązków zakładów przemysłowych w zakresie oszczędnej gospodarki wodą, ochrony jej zasobów przed zanieczyszczeniem, a także przyjęty system sankcji za naruszanie tych wymogów należy uznać jako wysoce uzasadnione. Na szczególne podkreślenie zasługuje ustalenie systemu opłat za wodę i odprowadzanie ścieków, a także utworzenie funduszu gospodarki wodnej.</u>
+ <u xml:id="u-24.29" who="#PoselNowinskiStanislaw">Rozszerzenie prawnych środków kształtowania gospodarki wodą i jej zasobów o instrumenty ekonomiczne, stwarza nową jakość w traktowaniu wody jako cennego surowca warunkującego dalszy rozwój życia gospodarczego kraju i zaspokojenie potrzeb społeczeństwa.</u>
+ <u xml:id="u-24.30" who="#PoselNowinskiStanislaw">Problematyka gospodarki wodnej jest złożona i wymaga podjęcia bardziej kompleksowych działań. Niezbędne jest m.in. większe zaangażowanie placówek naukowo-badawczych.</u>
+ <u xml:id="u-24.31" who="#PoselNowinskiStanislaw">O faktycznej skuteczności Prawa wodnego decydować będą nie tylko precyzyjne sformułowania prawne, lecz również troska i za angażowanie wszystkich organizacji i jednostek odpowiedzialnych za prawidłową gospodarkę wodą. Dziękuję za uwagę.</u>
+ <u xml:id="u-24.32" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-25">
+ <u xml:id="u-25.0" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Udzielam głosu posłowi Witoldowi Jankowskiemu.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-26">
+ <u xml:id="u-26.0" who="#PoselJankowskiWitold">Obywatelko Marszałku! Wysoka Izbo! Przedmiot naszej debaty — projekt ustawy Prawo wodne jest najważniejszej rangi gospodarczej i społecznej. Jest bowiem dziś oczywiste dla wszystkich, że zasoby wodne należą do najważniejszych bogactw naturalnych, a ich optymalne zagospodarowanie powinno być przedmiotem troski zarówno polityków gospodarczych, jak i pracowników nauki, a także całego społeczeństwa.</u>
+ <u xml:id="u-26.1" who="#PoselJankowskiWitold">W związku z rozwojem urbanizacji, intensyfikacją procesów produkcyjnych w przemyśle i rolnictwie, zapotrzebowanie wody dla ludności, gospodarki komunalnej, przemysłu i rolnictwa będzie się potęgowało z roku na rok w tempie przyspieszonym. Jest to zjawisko w skali światowej, które wszędzie stwarza konieczność dokonywania radykalnych zmian w dotychczasowych sposobach i technologii użytkowania wody. Beztroskie gospodarowanie zasobami wody, a co gorsza, lekkomyślne niszczenie tych zasobów, a z takimi faktami spotykaliśmy się niestety nader często, mogłoby bowiem z czasem doprowadzić do zablokowania możliwości rozwoju gospodarczego, a tym samym postawić nieprzekraczalny próg dla dobrodziejstw związanych z rozwojem produkcji przemysłowej i rolniczej.</u>
+ <u xml:id="u-26.2" who="#PoselJankowskiWitold">Wydaje się przy tym, że ludzkość nader późno zdała sobie sprawę z tego, że wobec ograniczonej przestrzeni i ograniczonych zasobów naszej planety konieczne jest utrzymanie określonego ładu w przestrzeni i w przyrodzie; że współczesna cywilizacja osiągnęła punkt krytyczny, w którym racjonalne gospodarowanie zasobami przyrody stało się po prostu nakazem chwili.</u>
+ <u xml:id="u-26.3" who="#PoselJankowskiWitold">Prawidłowej gospodarki wodnej nie można rozpatrywać i rozwiązywać niezależnie od pozostałych elementów środowiska, które oddziaływają na wodę, jak np. powietrze, które jest zanieczyszczane pyłami i gazami, oraz gleba, która z kolei zanieczyszczana jest coraz bardziej przez chemiczne środki nawożenia i ochrony roślin. Sprawy tej nie można także rozwiązywać należycie tylko w skali regionu czy nawet jednego państwa. Jest to dziś problem międzynarodowej współpracy.</u>
+ <u xml:id="u-26.4" who="#PoselJankowskiWitold">Trzeba niestety stwierdzić, że w naszym kraju stopień uszkodzenia środowiska w stosunku do osiągniętego stopnia rozwoju gospodarczego, w stosunku do wielkości produkcji przemysłowej czy rolniczej, jest większy aniżeli w wielu rozwiniętych krajach świata. Wynika to zarówno z wieloletnich zaniedbań, sięgających niekiedy początków bieżącego stulecia, na przykład w dziedzinie gospodarki wodno-ściekowej, jak również z utrzymywania w ruchu wielu starych zakładów, dla których budowa urządzeń ochrony środowiska jest dzisiaj często wręcz niemożliwa. Także intensywnie rozbudowywany po wojnie przemysł w większości nie był wyposażany w urządzenia ochrony środowiska, a jeżeli poszczególne zakłady nawet je posiadały, to albo funkcjonowały one źle, albo też z różnych przyczyn nie były należycie wykorzystywane.</u>
+ <u xml:id="u-26.5" who="#PoselJankowskiWitold">Także przy lokalizacji zakładów przemysłowych przez wiele lat nie rozpatrywano w zasadzie problemów środowiskowych, co spowodowało wiele ujemnych zjawisk i dolegliwości, jakie niektóre zakłady sprawiają do dziś dla miast, lasów, rolnictwa, wody i gleby. Na przykład na skutek intensywnego uprzemysłowienia rejonu krakowskiego, bez dostatecznego rozpoznania i oceny wyników analizy stosunków klimatycznych, bioklimatycznych i topograficznych powstała tu nader krytyczna sytuacja. Jej objawem jest wystąpienie jednej z najbardziej charakterystycznych cech kryzysu aerosanitarnego, czyli tzw. — „czapy aerozolu” zalegającej nad podinwersyjnymi obszarami o zamarłej zdolności samooczyszczania się atmosfery. Jednym z rezultatów jest wzrost liczby dni pochmurnych w rejonie Krakowa w okresach porównawczych 1925—1945 i 1960— 1970. O ile w pierwszym okresie średnia liczba dni pochmurnych w roku wynosiła 49, to w drugim — wzrosła do 162 dni. Podobnie przedstawia się wskaźnik częstotliwości występowania mgieł: w latach 1941—1950 średnia roczna liczba dni z mgłami wynosiła 47, w okresie 1951—1960 — już 76,6, dochodząc w latach 1960—1970 do 91 z maksimum na terenie Krakowa wynoszącym 113—145 dni w roku. Towarzyszy temu spadek liczby godzin nasłonecznienia bezpośredniego na korzyść rozproszonego. Zmniejszenie się promieniowania bezpośredniego o dogłębnych wartościach leczniczych to jeden z najdotkliwszych skutków zanieczyszczenia powietrza wywołanego obecnością w powietrzu atmosferycznym miliardów submikronowych pyłów przemysłowych.</u>
+ <u xml:id="u-26.6" who="#PoselJankowskiWitold">Dzieje się tak mimo, iż ustawa z 21 kwietnia 1966 r. o ochronie powietrza atmosferycznego przed zanieczyszczeniami nakłada obowiązek budowy urządzeń ochronnych przed zanieczyszczaniem powietrza na zakłady emitujące zanieczyszczenia w ilościach przekraczających określone stężenie.</u>
+ <u xml:id="u-26.7" who="#PoselJankowskiWitold">Jeżeli chodzi o gospodarkę wodną, to najbardziej ujemny wpływ na jakość środowiska wywiera postępujące zanieczyszczanie i zatrucie wód powierzchniowych: rzek, potoków i jezior, a także wód wgłębnych. Zanieczyszczenie to powstaje w wyniku odprowadzania stale rosnącej ilości ścieków nie oczyszczonych lub oczyszczonych tylko mechanicznie. Skalę problemu ilustruje fakt, że tylko 25% rzek w naszym kraju posiada wody o najwyższej jakości, przydatne do potrzeb gospodarki komunalnej i przemysłu spożywczego. Wody na 30% długości rzek zaliczone są do klasy II i nadają się do rekreacji, a na 20% długości rzek — do klasy III i mogą być wykorzystywane na potrzeby przemysłu i rolnictwa. Rzeki na 25% długości są zanieczyszczane w takim stopniu, że wody ich znalazły się poza klasyfikacją. Stwierdza się również zanieczyszczenie większości jezior — tylko ok. 30% całkowitej powierzchni jezior w Polsce zachowuje czyste wody, zawierające nieznaczne ilości zanieczyszczeń organicznych.</u>
+ <u xml:id="u-26.8" who="#PoselJankowskiWitold">I znowu trzeba stwierdzić, że ten alarmujący stan powstał mimo, iż obowiązujące Prawo wodne z 1962 roku zawiera przepisy nakładające obowiązek budowy urządzeń chroniących wodę przed wszelkimi zanieczyszczeniami oraz przewiduje represje karne za ich nieprzestrzeganie.</u>
+ <u xml:id="u-26.9" who="#PoselJankowskiWitold">Należałoby zastanowić się nad przyczynami dotychczasowej nieskuteczności, względnie małej skuteczności przepisów obu wspomnianych przeze mnie ustaw — faktu, który podlega obserwacji i uzasadnionej krytyce społecznej.</u>
+ <u xml:id="u-26.10" who="#PoselJankowskiWitold">Wysoka Izbo! Chciałbym z satysfakcją podkreślić, że co dopiero uchwalona przez Wysoką Izbę ustawa Prawo budowlane stwierdza w art. 13 jednoznacznie, że — „obiekty budowlane, zwłaszcza te, które ze względu na swoje położenie, przeznaczenie, sposób użytkowania lub prowadzoną w nich działalność są lub mogą być uciążliwe dla otoczenia — powinny być projektowane, budowane, utrzymane i użytkowane w sposób zapewniający ochronę środowiska, w szczególności wody, powietrza atmosferycznego, gleby, przyrody i krajobrazu oraz ochronę przed hałasem, wibracjami, promieniotwórczością i promieniowaniem elektromagnetycznym”. Mamy tu do czynienia z przepisem, który wprowadza określony obowiązek już w fazie planowania i projektowania konkretnej inwestycji.</u>
+ <u xml:id="u-26.11" who="#PoselJankowskiWitold">Podobne elementy zawiera także projekt ustawy Prawo wodne, m.in. art. 64 ust. 3 postanawia, że — „zakład produkcyjny, usługowy lub inny, z którego odprowadzane są ścieki, nie może być uruchomiony bez równoczesnego oddania do eksploatacji urządzeń zabezpieczających wody przed zanieczyszczeniem”. Podobnie w art. 25 zamieszczony został przepis zakazujący wydania zakładowi pozwolenia wodnoprawnego, jeżeli projektowany sposób korzystania z wody jest sprzeczny z ochroną naturalnego środowiska. Miejmy nadzieję, że zasady te będą konsekwentnie egzekwowane i położony zostanie kres dotychczasowej złej praktyce.</u>
+ <u xml:id="u-26.12" who="#PoselJankowskiWitold">Art. 57 projektu ustawy wprowadza opłaty za szczególne korzystanie z wód i z urządzeń wodnych oraz wpuszczanie ścieków do wód lub do ziemi. Opłaty te jako czynnik ekonomiczny mają na celu pobudzenie zakładów do oszczędnego gospodarowania wodą i ochrony czystości wód przez zmianę technologii na mniej wodochłonne i prawidłową lokalizację. Wpływy z tych opłat projekt ustawy przeznacza na Fundusz Gospodarki Wodnej.</u>
+ <u xml:id="u-26.13" who="#PoselJankowskiWitold">Podkreśliłem znaczenie niektórych wymienionych przeze mnie przepisów, ponieważ widzę w nich nowe cenne elementy wprowadzania problematyki ochrony środowiska do systemu prawnego gospodarki planowej.</u>
+ <u xml:id="u-26.14" who="#PoselJankowskiWitold">Doświadczenie uczy, że posługiwanie się klasycznymi formami i środkami prawa administracyjnego, jak nakazy i zakazy, pozwolenia, nadzór i kontrola i wreszcie represja karna, nader często zawodzi. Także środki zachęty ekonomicznej dla ochrony środowiska okazują się sprawą niełatwą. Środki zainteresowania ekonomicznego działające w zakresie realizacji zadań produkcyjnych nawiązują bezpośrednio do interesów wykonawców planów. Związek między interesem osobistym realizatorów planów a realizacją zadań produkcyjnych jest tu bardzo bliski. Natomiast przy realizacji ustanowionych przez prawo zadań ochrony środowiska związek między interesem ochrony a interesem osobistym wykonawców jest pośredni, odległy i nie zawsze doceniany. Stąd kary pieniężne nakładane na zakłady zanieczyszczające wodę i powietrze okazują się nader często nieskuteczne. Zakłady, kierując się swoistym rachunkiem, wolą bowiem płacić kary niż instalować kosztowne urządzenia oczyszczające, których i eksploatacja jest kłopotliwa, i które wpływają nieraz ograniczająco na ilościowe wyniki produkcyjne. Jak temu zjawisku przeciwdziałać?</u>
+ <u xml:id="u-26.15" who="#PoselJankowskiWitold">Otóż wydaje się, że w rozważaniach nad zagadnieniami ochrony środowiska, a zwłaszcza nad zagadnieniami ochrony prawnej środowiska, należy wyjść z założenia — odwołuję się tu do przemyśleń prof. Wacława Brzezińskiego, członka Komitetu — „Człowiek i Środowisko” przy Prezydium Polskiej Akademii Nauk — że objawy zagrożenia środowiska powstają na tle realizacji zadań gospodarczych, a ponieważ gospodarka nasza jest gospodarką planową, przeto w systemie prawnym gospodarki planowej, a nie tylko w zaostrzaniu przepisów administracyjnych, należy szukać poprawy. Dlatego problematyka prawna ochrony środowiska powinna być wprowadzona do systemu prawnego gospodarki planowej. Innymi słowy — dla realizacji zadań z dziedziny ochrony środowiska, żeby zapobiec ubocznym, nie zamierzonym, ale też nieuniknionym skutkom rozwoju produkcji i techniki, trzeba posługiwać się tymi samymi formami i środkami prawnymi, które są w użyciu przy realizowaniu zadań gospodarki planowej.</u>
+ <u xml:id="u-26.16" who="#PoselJankowskiWitold">Konieczne jest przede wszystkim systematyczne wprowadzenie zadań z dziedziny ochrony środowiska do planów gospodarczych. Aby to mogło dać w pełni pożądany rezultat, konieczne jest wprowadzenie problematyki ochrony środowiska do rachunku ekonomicznego, który leży u podstaw wszystkich decyzji gospodarczych. Metoda taka została już m.in. zastosowana w ustawie z 1971 r. o ochronie gruntów rolnych i leśnych. Podobny walor mają przewidziane w projekcie ustawy Prawo wodne opłaty za użytkowanie wód i odprowadzanie ścieków.</u>
+ <u xml:id="u-26.17" who="#PoselJankowskiWitold">Ogólnie rzecz ujmując, planowanie zadań z dziedziny ochrony środowiska powinno być oparte na bilansie szkód wyrządzanych środowisku z jednej strony, oraz z drugiej strony — kosztów wypełnienia zadań mających te szkody naprawić lub w ogóle środowisko w pożądany sposób przekształcić. Nie można przy tym dopuszczać do powstawania zaległości w tym zakresie. Dalej — zadania z dziedziny ochrony środowiska powinny być ujmowane w planach w taki sposób, ażeby było możliwe rozliczanie się z ich realizacji tak samo, jak z realizacji zadań produkcyjnych.</u>
+ <u xml:id="u-26.18" who="#PoselJankowskiWitold">Wysoka Izbo! Ponieważ w kontekście dyskutowanego dziś projektu ustawy Prawo wodne zatrzymałem uwagę Wysokiej Izby nad niektórymi! ogólniejszymi problemami ochrony środowiska, niech mi wolno będzie także stwierdzić z satysfakcją, że kierownictwo naszego państwa z troską podchodzi dziś do problemów z tą ochroną związanych. Wyrazem tego było m.in. utworzenie w kwietniu 1972 r. nowego resortu — Ministerstwa Gospodarki Terenowej i Ochrony Środowiska. Powołany został Polski Komitet Ochrony Środowiska i Państwowa Inspekcja Ochrony Środowiska. Powołane zostały także specjalne komisje rządowe. Jedna z nich opracowała krajowy program gospodarki wodno-ściekowej do 1990 r. Inna — pod przewodnictwem Ministra Gospodarki Terenowej i Ochrony Środowiska — opracowuje kompleksowy program działania w zakresie ochrony środowiska również do 1990 r. Kolejny plan społeczno-gospodarczego rozwoju kraju przeznaczy znacznie zwiększone środki na sferę najszerzej pojętej ochrony środowiska, I wreszcie — dyskutowany dziś projekt ustawy Prawo wodne jest najściślej związany z tą problematyką. Nie ma bowiem prawidłowej gospodarki wodnej bez ochrony środowiska, tak jak nie ma ochrony środowiska bez racjonalnej gospodarki wodnej.</u>
+ <u xml:id="u-26.19" who="#PoselJankowskiWitold">Chciałbym na tym tle zgłosić kilka sugestii w odniesieniu do przyszłych prac ustawodawczych. Otóż, wydaje się, że wobec rosnącej rangi zagadnień związanych z ochroną środowiska zarysowuje się potrzeba opracowania i wydania odrębnej ustawy. Miałaby ona przede wszystkim na celu określenie rangi i pozycji zagadnień ochrony środowiska w systemie prawa naszego państwa socjalistycznego oraz uregulowanie zagadnień organizacyjnych wynikających z zadania ochrony środowiska.</u>
+ <u xml:id="u-26.20" who="#PoselJankowskiWitold">Podobnie wydaje się konieczne przeanalizowanie i znowelizowanie ustawy o ochronie przyrody z kwietnia 1949 r. Wymienić tu Chciałbym choćby potrzebę włączenia do tej ustawy od dawna i szeroko postulowanego zagadnienia ochrony krajobrazu.</u>
+ <u xml:id="u-26.21" who="#PoselJankowskiWitold">Pilnym i często wysuwanym przez opinię publiczną postulatem jest wydanie ustawy o ochronie przed hałasem. Wydaje się, że dotychczasowe przepisy o charakterze administracyjno-porządkowym nie wystarczają już dla należytego rozwiązywania tego zagadnienia, którego waga coraz bardziej rośnie.</u>
+ <u xml:id="u-26.22" who="#PoselJankowskiWitold">Z europejskich krajów socjalistycznych tylko Polska nie ma ustawy zabezpieczającej środowisko człowieka przed promieniowaniem jonizującym. Materia ta została wyłączona z ustawy o ochronie powietrza atmosferycznego z 1966 r. Ta ostatnia wymieniona przeze mnie ustawa wymaga również udoskonalenia. Nie uwzględnia ona na przykład w dostatecznej mierze niebezpieczeństwa, jakie dla powietrza atmosferycznego stanowią spaliny pojazdów mechanicznych. W szczególności ustawa ta nie stwarza podstaw prawnych do ustalenia norm technicznych emisji gazów Spalinowych. Wobec rozwoju motoryzacji — jest to zagadnienie niebagatelne, uregulowane już przez ustawodawstwo wielu krajów.</u>
+ <u xml:id="u-26.23" who="#PoselJankowskiWitold">Wreszcie wydaje się, że kodyfikacji i nowelizacji wymaga Prawo o ochronie przed szkodliwym oddziaływaniem substancji chemicznych. Zagadnienie to uregulowane jest szeregiem ustaw wydanych w różnych okresach czasu. Warto więc przeanalizować ich aktualność i wewnętrzną harmonię.</u>
+ <u xml:id="u-26.24" who="#PoselJankowskiWitold">Wysoka Izbo! Zarówno poseł sprawozdawca, jak i zabierający przede mną głos w dyskusji koledzy posłowie, szeroko omówili ogólne założenia projektu ustawy Prawo wodne, jak i przewidziane w tym projekcie sposoby uregulowania tego ważnego problemu, który ze zrozumiałych przyczyn budzi szerokie zainteresowanie opinii publicznej, jako że każdy obywatel naszego kraju styka się z tym zagadnieniem najbardziej bezpośrednio i to często w sposób nader dotkliwy, choćby wtedy, gdy brak jest wody w kranach czy studniach, lub gdy jej jakość jest podła. Wbrew pozorom Polska jest, jak wiadomo, krajem bynajmniej niezasobnym w wodę. Chociaż żyjemy w klimacie umiarkowanym, chciałoby się powiedzieć — obserwując kaprysy pogody choćby w tym roku — że jest to klimat raczej zwariowany. Okresy posuchy przeplatają w nim okresy ulewnych deszczów, kiedy miliardy metrów sześciennych wody spływają bezużytecznie do morza, wyrządzając po drodze nader często poważne szkody powodziowe. Spożytkowanie tych wód jest pilnym zadaniem dla poprawienia bilansu wody.</u>
+ <u xml:id="u-26.25" who="#PoselJankowskiWitold">Projekt ustawy Prawo wodne reguluje zagadnienia związane z użytkowaniem wody przez przemysł, rolnictwo i gospodarkę komunalną oraz związane z ochroną czystości wód i rozwiązuje te sprawy w sposób, jak się wydaje, optymalny.</u>
+ <u xml:id="u-26.26" who="#PoselJankowskiWitold">Poza ustawą — i to jest zrozumiałe — pozostaje cały obszar niezwykle trudnych i kosztownych zadań związanych z koniecznością retencji wód i zwiększaniem dyspozycyjnych w zasobów wód.</u>
+ <u xml:id="u-26.27" who="#PoselJankowskiWitold">Aktualne potrzeby wodne gospodarki narodowej oblicza się na 13 miliardów m^3^. Potrzeby te będą nieustannie wzrastały i osiągną w roku 1980 — 19 miliardów m^3^, a w roku 1990 — ponad 29 miliardów m^3^. Jest to wzrost ponad dwukrotny.</u>
+ <u xml:id="u-26.28" who="#PoselJankowskiWitold">Porównanie istniejących zasobów wód podziemnych i powierzchniowych z zapotrzebowaniem na wodę wykazuje deficyt zasobów naturalnych oraz określa rozmiar potrzeb wodnych gospodarki narodowej. Stąd podstawowy problem leży zarówno w oczyszczaniu, jak przede wszystkim — w magazynowaniu wód i ich dalszej redystrybucji do rejonów deficytowych. Notuję tylko to zagadnienie, ponieważ wydaje się, że nasi naukowcy wypowiedzieli się już na ten temat dostatecznie jasno, proponując określone rozwiązania. Rzecz w tym, aby propozycje te podjęte zostały przez praktykę.</u>
+ <u xml:id="u-26.29" who="#PoselJankowskiWitold">W okresie 30-lecia zbudowaliśmy zbiorniki wodne o pojemności około 1 miliarda m^3^ wody. Jest to niewiele i w stosunku do potrzeb, i do możliwości. Inne kraje socjalistyczne wyprzedziły nas w tym zakresie znacznie. Wszystko jednak wskazuje na to, że w następnych latach będziemy w przyspieszonym tempie odrabiać zaległości. Jest to pilna konieczność, jeżeli nie mamy stanąć przed dramatycznym kryzysem wodnym.</u>
+ <u xml:id="u-26.30" who="#PoselJankowskiWitold">Opinia publiczna ze zrozumiałych względów jest żywo zainteresowana programem budowy zbiorników wodnych, szczególnie zaś mieszkańcy terenów, w których będą one lokalizowane. W tej dziedzinie nie ma jednak pełnej jasności. Osobiście jestem nieustannie interpelowany na spotkaniach z mieszkańcami mojego okręgu co do terminów budowy przewidywanych czy tylko domniemanych zbiorników na tamtym terenie. Niecierpliwość uzasadniona jest m.in. obowiązującym zakazem podejmowania nowego budownictwa na określonych obszarach, co na dłuższy okres czasu daję przecież negatywne skutki gospodarcze. Wydaje się, że większa jasność co do lokalizacji i terminów podjęcia robót jest konieczna.</u>
+ <u xml:id="u-26.31" who="#PoselJankowskiWitold">Spośród wielu istotnych spraw, które normuje projekt ustawy Prawo wodne, chciałbym podkreślić wagę tych przepisów, które dotyczą gospodarki wodnej na wsi. Zakończone wczoraj XV Plenum Komitetu Centralnego PZPR postawiło to zagadnienie wśród podstawowych zadań, których rozwiązanie warunkuje poprawę warunków bytowych ludności wiejskiej i rozwój produkcji.</u>
+ <u xml:id="u-26.32" who="#PoselJankowskiWitold">Na budowę urządzeń do zaopatrywania rolnictwa i wsi w wodę przewiduje się wydatkowanie w przyszłej pięciolatce ze środków inwestycyjnych państwa ponad 12 mld zł, co oznacza blisko trzykrotny wzrost w stosunku do bieżącej pięciolatki. Warto dodać, że według obliczeń GUS, gdyby utrzymać tempo budowy wodociągów wiejskich z lat 1960—1968, to średni okres zakończenia ich budowy w całym kraju wyniósłby 146 lat, ale w woj. białostockim już 416 lat.</u>
+ <u xml:id="u-26.33" who="#PoselJankowskiWitold">Zwiększone obecnie wydatnie środki finansowe państwa, dogodniejsze warunki inwestowania i eksploatacji urządzeń melioracyjnych i zaopatrzenia rolnictwa i wsi w wodę — przewidziane przez projekt ustawy — powinny przyczynić się do podniesienia stanu sanitarnego wsi i intensyfikacji produkcji rolnej.</u>
+ <u xml:id="u-26.34" who="#PoselJankowskiWitold">Przemawiając w imieniu Koła Poselskiego — „Pax” dodam, że i nasze stowarzyszenie ma określone doświadczenie i dorobek w dziedzinie podejmowania inicjatyw społecznych na rzecz poprawy warunków sanitarno-cywilizacyjnych wsi, w tym budowy wodociągów wiejskich. Podjęta przez nasz aktyw w połowie lat 60-tych akcja higienizacji wsi na terenie powiatu suwalskiego, potem przeniesiona na kilka innych ośrodków w kraju i prowadzona nadal, doprowadziła m.in. do budowy na objętych tą akcją terenach studni głębinowych i kompletnych urządzeń wodociągowych.</u>
+ <u xml:id="u-26.35" who="#PoselJankowskiWitold">Chciałbym poruszyć jeszcze krótko zagadnienia odpowiedzialności za całość gospodarki wodnej. Obecnie główna odpowiedzialność spoczywa na Ministerstwie Rolnictwa. Zajmują się jednak tym zagadnieniem również Ministerstwo Gospodarki Terenowej i Ochrony Środowiska, Ministerstwo Leśnictwa i poszczególne resorty przemysłowe, a także urzędy, jak np. Centralny Urząd Geologii. Czy to rozproszenie dyspozycji jest słuszne i korzystne z punktu widzenia koncentracji spojrzenia i rozwiązywania całości zadań związanych z gospodarką wodną? W poszczególnych krajach socjalistycznych dyspozycja jest scentralizowana w jednym resorcie. W NRD na przykład, która ma podobne jak Polska trudne problemy bilansu wodnego, funkcjonuje ministerstwo do spraw ochrony środowiska i gospodarki wodnej. Podobnie jest w innych krajach socjalistycznych. Nie brak poważnych głosów także i u nas, aby dyspozycję w sprawie całokształtu gospodarki wodnej — wobec wagi problemu — skoncentrować w jednym resorcie.</u>
+ <u xml:id="u-26.36" who="#PoselJankowskiWitold">Wysoka Izbo! Kończąc, chciałbym w imieniu Koła Poselskiego — „Pax” oświadczyć, że będziemy głosowali za przyjęciem proponowanego projektu ustawy Prawo wodne wraz z merytorycznymi, bardzo istotnymi poprawkami, wniesionymi przez komisje. Dziękuję</u>
+ <u xml:id="u-26.37" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-27">
+ <u xml:id="u-27.0" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Głos ma poseł Zbigniew Gołacki.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-28">
+ <u xml:id="u-28.0" who="#PoselGolackiZbigniew">Obywatelko Marszałku! Wysoki Sejmie! Dyskutowany dziś projekt ustawy Prawo wodne, ma szczególne znaczenie, bowiem ma na celu kompleksowe ujęcie przepisów dotyczących gospodarki wodnej. Reprezentuję mieszkańców terenów objętych największymi inwestycjami melioracyjnymi w kraju, a mianowicie rejonu Kanału Wieprz-Krzna. Jako działaczowi ludowemu jest mi szczególnie miło stwierdzić, że ta śmiała inwestycja w poważnym stopniu spełnia swoje zadanie. Nastąpił znaczny postęp w rozwoju rolnictwa na tych terenach. Rolnicy uzyskują znacznie większe plony, chociaż jeszcze nie są one maksymalne w stosunku do możliwości, potwierdzonych w doświadczeniach i osiągniętych w wielu przodujących gospodarstwach.</u>
+ <u xml:id="u-28.1" who="#PoselGolackiZbigniew">Niepełne wykorzystanie możliwości produkcyjnych tego regionu wynika m.in. z niesprawnego działania części urządzeń melioracyjnych. Dużą rolę w poprawie tego stanu rzeczy powinno więc odegrać prawidłowe wykonywanie prac konserwacyjnych oraz możliwie szybka modernizacja części urządzeń melioracyjnych. Konieczne jest do tego celu odpowiednie zaopatrzenie w sprzęt przedsiębiorstw wykonawczych. Zdaję sobie sprawę, że więcej troski o stan urządzeń melioracyjnych powinni przejawiać sami użytkownicy, którzy nierzadko nie szanują tych kosztownych urządzeń. Podstawowym problemem jest jednak brak możliwości pełnego i racjonalnego zagospodarowania uzyskiwanych plonów w nie przygotowanych do tego w dostatecznym stopniu gospodarstwach indywidualnych, i tu są poważne rezerwy produkcyjne.</u>
+ <u xml:id="u-28.2" who="#PoselGolackiZbigniew">Sprawy intensywnego wykorzystania zmeliorowanych łąk i pastwisk wymagają skutecznego rozwiązania.</u>
+ <u xml:id="u-28.3" who="#PoselGolackiZbigniew">W rejonie Kanału Wieprz-Krzna konieczne jest umożliwienie racjonalnego wykorzystania użytków zielonych przez rozwinięcie szerokiej kooperacji rolników indywidualnych z gospodarką państwową, spółdzielczą i kółkami rolniczymi oraz przejęcie znacznej części gospodarstw za rentę. Procesowi temu powinna towarzyszyć organizacja nowych państwowych gospodarstw rolnych, przejmujących grunty PFZ, które powinny być należycie zagospodarowywane.</u>
+ <u xml:id="u-28.4" who="#PoselGolackiZbigniew">Ważnym zagadnieniem jest dalsze prowadzenie prac melioracyjnych. We wschodnich powiatach woj. lubelskiego istnieje jeszcze ponad 50 tys. ha zakrzaczonych i niezmeliorowanych użytków zielonych.</u>
+ <u xml:id="u-28.5" who="#PoselGolackiZbigniew">Zdaję sobie sprawę, że rozwiązanie tych problemów jest trudne i wymagać będzie jeszcze dodatkowych nakładów na takie działy, które w rejonie kanału mają wiekowe zaniedbania. Braki występują przede wszystkim w mechanizacji, budownictwie drogowym, budownictwie inwentarskim i inwestycjach towarzyszących. Pozwolę sobie stwierdzić, że nie wykonano tu w pełni postanowień uchwały nr 123 Rady Ministrów z dnia 13 maja 1963 roku, dotyczącej zagospodarowania regionu Kanału Wieprz-Krzna.</u>
+ <u xml:id="u-28.6" who="#PoselGolackiZbigniew">Drogi budowane są głównie w czynach społecznych, przy dużym zaangażowaniu społeczeństwa. Występuje jednak brak funduszy na popieranie tych czynów. Zwiększona pomoc państwa jest tu nieodzowna, bowiem sieć dróg jest nadal najmniejsza w województwie lubelskim.</u>
+ <u xml:id="u-28.7" who="#PoselGolackiZbigniew">Jednym z podstawowych warunków intensyfikacji produkcji rolnej tego rejonu jest zwiększenie dostaw sprzętu i maszyn rolniczych. Aktualna sytuacja w tym zakresie przedstawia się niekorzystnie. Dla przykładu podam, że na jeden ciągnik przypada w tym rejonie ponad 260 ha użytków rolnych, brak jest również sprzętu towarzyszącego, a szczególnie maszyn do zbioru siana i zielonek z przeznaczeniem do zakiszenia. Dostawy tych maszyn rozwiązałyby problem zabezpieczenia odpowiednich pasz na okres zimowy. Występuje bowiem w tym rejonie znaczny nadmiar siana, a brak jest pasz soczystych. Pragnę przy tym zasygnalizować, że na skutek trudności ze sprzętem i braku mechanizacji wielu prac, obserwuje się sztuczne obniżenie wydajności np. przez ograniczenie nawożenia, aby nie powodować powiększania nakładów pracy.</u>
+ <u xml:id="u-28.8" who="#PoselGolackiZbigniew">Mimo występującego w rejonie Kanału Wieprz-Krzna dużego zapotrzebowania na drenowanie, jednostki powołane do ich przeprowadzenia miały wiele kłopotów. Wynikały one głównie z wysokiej odpłatności i niejednokrotnie z niewłaściwego typowania gruntów do melioracji. Powodowało to opory ze strony rolników, doprowadzające często do ostrych spięć między organami administracji rolnej a społeczeństwem. Należy tutaj stwierdzić, że projekt ustawy przewiduje rozwiązanie szeregu problemów utrudniających dotychczas prawidłowe współdziałanie organów rolnych ze społeczeństwem.</u>
+ <u xml:id="u-28.9" who="#PoselGolackiZbigniew">Do najistotniejszych korzyści wynikających z projektu ustawy należą:</u>
+ <u xml:id="u-28.10" who="#PoselGolackiZbigniew">— obniżenie opłat za drenowanie, — możliwość wydłużenia okresu karencji wpłaty pierwszej raty, jak również spłaty rat pozostałych, co przy dużym zaangażowaniu rolników w inwestycjach własnych szczególnie w zakresie budownictwa i mechanizacji — ma naprawdę duże znaczenie.</u>
+ <u xml:id="u-28.11" who="#PoselGolackiZbigniew">Niemałe znaczenie ma także zwiększenie możliwości stosowania ulg za przedterminowe spłaty przypadających należności. Ale szczególną korzyścią wynikającą z projektu ustawy jest wprowadzenie ryczałtów za szkody dokonywane w czasie drenowania. Ponadto zryczałtowanie kosztów jednostkowych szeregu urządzeń pozwoli na uproszczenie procesu przygotowania inwestycji. Przyznanie naczelnikowi gminy uprawnienia do podejmowania decyzji w znacznym stopniu ułatwi i przyspieszy załatwienie wniosków i odwołań.</u>
+ <u xml:id="u-28.12" who="#PoselGolackiZbigniew">Ważną sprawą dla naszego województwa jest zaopatrzenie rolnictwa i wsi w wodę. Pragnę stwierdzić, że na terenie Lubelszczyzny mamy przykłady podwojenia produkcji zwierzęcej tam gdzie doprowadzono wodę do gospodarstw. Ustawa z 1962 r. o zaopatrywaniu rolnictwa i wsi w wodę była pierwszym ważnym dokumentem wprowadzającym planowe działanie w tym zakresie, ale w niedostatecznym stopniu podejmującym wiele problemów.</u>
+ <u xml:id="u-28.13" who="#PoselGolackiZbigniew">Przedstawiony dzisiaj Wysokiej Izbie projekt ustawy wprowadza m.in, zasadę budowy urządzeń do zaopatrzenia wsi w wodę na koszt państwa, a udział mieszkańców wsi uzależniony będzie od przychodu rocznego. Na szczególne podkreślenie zasługuje wynikający z projektu ustawy obowiązek doprowadzenia wody na teren każdej posesji do miejsca jej bezpośredniego użycia. Są to najbardziej istotne postanowienia projektu ustawy w odczuciu zainteresowanych rolników-producentów.</u>
+ <u xml:id="u-28.14" who="#PoselGolackiZbigniew">Pragnę tutaj wyrazić podziękowanie Rządowi za podjęcie problemu intensyfikacji rolnictwa w rejonie Kanału Wieprz-Krzna w sposób nowoczesny, uwzględniający zagadnienia właściwego współdziałania gospodarstw indywidualnych i uspołecznionych. Zapewni to pełne wykorzystanie potencjalnych możliwości produkcyjnych, a więc pozwoli na przyspieszenie tempa wzrostu produkcji żywności, a szczególnie mięsa i mleka w naszym regionie.</u>
+ <u xml:id="u-28.15" who="#PoselGolackiZbigniew">Nad tak ważną dziedziną, jaką jest gospodarka żywnościowa, której częścią składową jest gospodarka wodna, obradowało Plenum Komitetu Centralnego PZPR. Temat ten będzie przedmiotem obrad Plenum Naczelnego Komitetu Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego. Decyzje w tym zakresie będą zobowiązywać resorty i organizacje do włączenia się na rzecz intensyfikacji produkcji rolnej.</u>
+ <u xml:id="u-28.16" who="#PoselGolackiZbigniew">Dyskutowany dziś projekt ustawy Prawo wodne ujmuje właściwie całokształt problemów gospodarki wodnej. Dziękuję za uwagę.</u>
+ <u xml:id="u-28.17" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-29">
+ <u xml:id="u-29.0" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Głos ma poseł Tadeusz Myślik.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-30">
+ <u xml:id="u-30.0" who="#PoselMyslikTadeusz">Obywatelko Marszałku! Wysoki Sejmie! Dyskutowany dziś przez nas projekt Prawa wodnego, a zwłaszcza zgłoszona przez posła sprawozdawcę, w imieniu obu komisji, które nad projektem tym pracowały, poprawka stanowiąca, iż państwo prowadzić powinno planową gospodarkę wodą, co znajdzie wyraz w perspektywicznych, wieloletnich i rocznych planach społeczno-gospodarczego rozwoju, stanowią dobrą okazję do refleksji nad całokształtem związanych z tym problemów.</u>
+ <u xml:id="u-30.1" who="#PoselMyslikTadeusz">Postaram się być maksymalnie konkretny. Otóż, pomimo że w roku 1974 brzmieć to może paradoksalnie — Polska jest krajem ubogim w wodę. Powodem tego są przede wszystkim niskie zwykle opady, a także położenie geograficzne naszego kraju na obszarze wododziałowym. W roku średnim — na 1 mieszkańca na dobę przypada 4,5 m^3^ wody. Jest to dwukrotnie mniej od przeciętnej dla całej Europy i przeciętnej wielu krajów Europy Środkowej, a niewiele więcej od ilości wody przypadającej na dobę na 1 mieszkańca w Zjednoczonej Republice Arabskiej. Porównanie to zwalnia mnie od dalszych w tej sprawie komentarzy.</u>
+ <u xml:id="u-30.2" who="#PoselMyslikTadeusz">Sytuację pogarsza ponadto ogromne wahanie przepływów. Posłużę się tu przykładem Polski południowej, której obszar wynoszący zaledwie 8% powierzchni kraju dostarcza ok. 30% zasobów wodnych wszystkich rzek polskich. Całkowita ilość wody zasilająca obszar Polski południowej wynosi w roku średnim według Piotra Prochala — 21,8 km^3^, natomiast normalna roczna masa odpływu — 8,8 km^3^. Niestety, w latach suchych odpływy te spadają o 38% do 84% poniżej ilości normalnej rocznej, a w latach mokrych, na odwrót, mogą być wyższe od 31% do 126%. Mamy więc do czynienia z wahaniami odpływu od 1,5 do 19,9 km^3^ wody.</u>
+ <u xml:id="u-30.3" who="#PoselMyslikTadeusz">Nawet jednak te wymierne dane liczone dla roku jako całości nie obrazują wielkiego niebezpieczeństwa, jakie dla życia i mienia ludności terenów nadrzecznych, a także dla całej gospodarki narodowej stanowią gwałtowne, nieraz kilkudniowe zaledwie wezbrania wód, których częstotliwość jest bardzo wysoka i z biegiem lat wzrasta. W ciągu ostatniego ćwierćwiecza tylko w latach 1956, 1957 i 1961 nie notowano u nas klęski powodzi. Nie muszę przypominać obywatelom posłom powodowanych przez każdą z tych powodzi cierpień i ofiar ludzkich, miliardowych — bez najmniejszej przesady — strat materialnych, które z każdym rokiem są coraz wyższe. W fali wezbraniowej odpływa jałowo do morza ok. 30% rocznego odpływu, od 2 do 4 km^3^ wody nie wykorzystanej w żadnym procesie produkcyjnym.</u>
+ <u xml:id="u-30.4" who="#PoselMyslikTadeusz">Przyczyną takiej nieprawidłowej dynamiki przepływu jest mała zdolność retencyjna terenów położonych w górnym biegu rzek. Składa się na to wiele przyczyn. Najważniejsze z nich to obniżenie stopnia lesistości oraz wprowadzenie jednowiekowych monokultur świerkowych, nienależyte zagospodarowanie trwałych użytków zielonych, zbyt wysoko sięgające uprawy na gruntach ornych, rozbudowana, w ostatnich zwłaszcza latach, w sposób nie zawsze niestety przemyślany, sieć odwadniająca, błędne usytuowanie dróg gospodarczych w górach, podłużnie w stosunku do stoków, które to drogi w okresie opadów stają się również siecią odwadniającą stoki w sposób gwałtowny, wreszcie niewłaściwa jakże często regulacja potoków i rzek górskich.</u>
+ <u xml:id="u-30.5" who="#PoselMyslikTadeusz">Wszystkie te czynniki przyspieszają spływ powierzchniowy i podwyższają kulminację wezbrań, sprawiając równocześnie, że stany niskie są znacznie bardziej dotkliwe i znacznie bardziej długotrwałe. Gwałtowne spływy powierzchniowe powodują też postępujące zjawisko erozji gleb. Rocznie z górskiego pastwiska zmyte być może do 1000 kg z 1 ha, na ugorze — do 1600 kg, podczas gdy z powierzchni zadarnionych i zadrzewionych — jedynie 4 kg.</u>
+ <u xml:id="u-30.6" who="#PoselMyslikTadeusz">O około 200 ha uszczupla się rocznie areał użytków rolnych Polski południowej w wyniku osadzania się na nich naniesionego przez wody rumowiska, a także w wyniku zrywania przez wodę brzegów rzek i potoków. Mówię o tych stratach, ponieważ one się sumują i ponieważ dopiero ich suma obrazuje skalę oczekujących nas zadań.</u>
+ <u xml:id="u-30.7" who="#PoselMyslikTadeusz">Bitwa o wyrównanie przepływów, o powstrzymanie wód uchodzących jałowo, nieproduktywnie, o definitywne zapobieżenie klęskom powodzi, powtarzającym się ludzkim tragediom, do czego zobowiązani jesteśmy już nie tylko przez prosty rachunek gospodarczy, ale przede wszystkim z powodów natury humanitarnej — bitwa ta rozegrać się musi i musi zostać wygrana na terenie Polski południowej, przede wszystkim na obszarze województw krakowskiego i rzeszowskiego. Znamy program budowy sieci zbiorników retencyjnych. To bardzo ważne, aby taki optymalny program został możliwie szybko zrealizowany. Ale budowie tych zbiorników towarzyszyć muszą kompleksowe prace nad zwiększeniem retencji naturalnej.</u>
+ <u xml:id="u-30.8" who="#PoselMyslikTadeusz">Chodzi przede wszystkim o właściwe zagospodarowanie rolne i leśne stoków i zboczy. W górnych ich partiach największą rolę spełni las oraz różnego typu zadrzewienia, w partiach niższych — sady, a na gruntach ornych — stosowanie właściwego płodozmianu i struktury upraw oraz odpowiednich zabiegów agrotechnicznych. Wraz z racjonalnym zabezpieczaniem potoków górskich zapobiegnie to również szybkiemu zamulaniu się tak bardzo kosztownych sztucznych zbiorników. Obecnie istniejąca kaskada wodna na Dunajcu zamula się z prędkością 467 tys. m^3 ^rocznie.</u>
+ <u xml:id="u-30.9" who="#PoselMyslikTadeusz">Niestety, jak przeczytałem niedawno w sprawozdaniu Urzędu Powiatowego w Nowym Sączu z realizacji uchwały Powiatowej i Miejskiej Rady Narodowej w sprawie ochrony naturalnego środowiska w regionie sądeckim — nawet w tym gospodarnym powiecie, pomimo zapewnienia urzędom gminnym i miejskim odpowiednich środków budżetowych, nie wykonano planu nasadzeń w roku ubiegłym, częściowo z powodu braku sadzonek, częściowo zaś na skutek, jak stwierdza sprawozdanie, niepanowania nad sytuacją przez niektóre urzędy gminne. Istnieje również obawa, czy plan ten wykonany zostanie w roku bieżącym. Świadczy to dowodnie, że aby zrealizować zarysowane tu zadania na miarę potrzeb, czeka nas jeszcze, także ogromny wysiłek organizacyjny.</u>
+ <u xml:id="u-30.10" who="#PoselMyslikTadeusz">Wysoka Izbo! Zapotrzebowanie na wodę rośnie w naszym kraju bardzo szybko. Jak stwierdza w jednej ze swych publikacji prof. Antoni Stanisław Kleczkowski, rośnie ono szybciej nawet niż byłoby to usprawiedliwione rozwojem przemysłu i poprawą warunków sanitarnych. W roku 1949 wynosiło ono 2 km^3^, w roku 1970 — 10 km^3^. Obecnie liczbę tę znacznie już przekroczyliśmy. Tymczasem sama tylko intensyfikacja rolnictwa, wynikająca z obiektywnej konieczności zwiększenia produkcji żywności, czym zajmowało się ostatnie Plenum KC PZPR, wymagać będzie od 4 do 8 km^3^ wody. Nawet przy założeniu, że powstawać będą obiegi zamknięte, drugie tyle będzie potrzebowała energetyka. Równałoby się to całkowitemu odpływowi wody w roku suchym.</u>
+ <u xml:id="u-30.11" who="#PoselMyslikTadeusz">Obok więc rozbudowywania retencji sztucznej i naturalnej trzeba pilnie położyć kres wszelkiej rozrzutnej gospodarce wodą, stratom wynikającym z powodu wad technicznych sieci, z niedbalstwa obsługi i użytkowników. Nie można tolerować takiej sytuacji, że przemysł używa wody tylko raz, a następnie wypuszcza ją do rzeki jako ściek zanieczyszczony czy podgrzany. Trzeba zmusić zakłady przemysłowe, aby obracały wodą kilkakrotnie, a nawet kilkunastokrotnie, tak jak to ma miejsce w wielu rozwiniętych krajach na świecie. Woda musi też mieć inną realną cenę. O ile można się zgodzić z tym, że dostarczanie wody dla ludności może i powinno być przez państwo subwencjonowane, o tyle przemysł musi uwzględniać w kalkulacji kosztów wytwarzania realną cenę wody. Zróżnicowany koszt pozyskiwania wody w różnych okolicach kraju może zaważyć wówczas na lokalizacji nowych zakładów przemysłowych, podobnie jak swoista bariera wodna może spowodować, że będziemy zmuszeni w przyszłości planować zakłady przemysłowe niewodochłonne.</u>
+ <u xml:id="u-30.12" who="#PoselMyslikTadeusz">Obok problemów ilościowych występuje w Polsce bardzo ostro problem jakości wody, o czym mówili z tej trybuny obywatele posłowie. W roku 1970 — nowszych danych nie mam — spłynęło do polskich rzek 8 km^3^ ścieków. W większości były to wody chłodnicze, powodujące tzw. zanieczyszczenie cieplne, ale w 15% do 20% były to ścieki o dużym ładunku zanieczyszczeń. Na około 21 tys. km bieżących rzek aż 7 tys. km to wody nie na dające się do żadnych celów gospodarczych. Odra zanieczyszczona jest prawie na całej długości, Wisła jest względnie czysta tylko na krótkich odcinkach. Dlatego tak kapitalne znaczenie ma zawarty w dyskutowanym dziś projekcie Prawa wodnego przepis zakreślający ostateczny 9-letni termin uporządkowania gospodarki ściekowej przez wszystkie zakłady przemysłowe i komunalne. Ażeby jednak przepis ten został w pełni zrealizowany, aby nie pozostał pięknym postulatem, w kolejnych planach inwestycyjnych w nadchodzącym dziewięcioleciu będziemy musieli na budowę sprawnych oczyszczalni przeznaczyć znaczne środki materialne. Będziemy musieli zapewnić tym inwestycjom wyspecjalizowane wykonawstwo i zaopatrzenie w niezbędne urządzenia i materiały. Dotychczasowa praktyka w tym zakresie nie była bowiem budująca. Brak tzw. mocy przerobowych i braki materiałowe powodowały, że plany inwestycyjne w tym zakresie wykonywane były nierzadko w bardzo niskim procencie, a uciążliwość prac powodowała, że nawet wyspecjalizowani wykonawcy, jak np. Hydrobudowa, szukali sobie innych, łatwiejszych zleceń.</u>
+ <u xml:id="u-30.13" who="#PoselMyslikTadeusz">Przed 8 laty rozpoczęto m.in. budowę pierwszej oczyszczalni ścieków w Krakowie. Kosztem 110 mln zł miała być ona oddana do użytku z końcem roku 1972. Termin przesunięto następnie na grudzień 1973 r. z trzymiesięcznym okresem na rozruch próbny. Mija już siódmy miesiąc od naznaczonego terminu normalnej eksploatacji, a oczyszczalnia nie może wyjść z etapu eksperymentów, przeróbek i ciągłych przestojów. Ustalono nowy termin oddania tej inwestycji na koniec 1974 r., jak jednak doniosła przed dwoma dniami prasa lokalna, nic nie wskazuje, aby termin ten został dotrzymany. Mówi się obecnie — że oczyszczalnia została źle zaprojektowana, że zastosowane urządzenia prototypowe nie zdają w praktyce egzaminu, że wykonawcy wykonali prace budowlane niesolidnie, że wreszcie brak 30 tys. zł dewizowych na zakup szwedzkich pomp szlamowych. Oto próbka trudności, z jakimi, niestety, spotykamy się dość często, a przecież możemy napotkać również poważniejsze i bardziej od tych złożone problemy technologiczne, których przezwyciężenie wymagać będzie zakupu licencji czy patentów za granicą. I musimy być na to przygotowani.</u>
+ <u xml:id="u-30.14" who="#PoselMyslikTadeusz">Tylko jednak konsekwentna realizacja szerokiego programu budowy oczyszczalni pozwoli na odwrócenie groźnego ciągu, nie zawsze w pełni rejestrowanych zmian ilościowych, które to zmiany spowodować mogłyby w środowisku naturalnym człowieka nieodwracalne skutki jakościowe, bynajmniej nie tylko gospodarczej natury.</u>
+ <u xml:id="u-30.15" who="#PoselMyslikTadeusz">Mamy na szczęście także pozytywne przykłady zakładów przemysłowych, np. Blachownia Śląska, które potraktowały rzetelnie swoje zadania w zakresie zapobiegania zanieczyszczaniu środowiska. Będziemy mieli niebawem z prawdziwego zdarzenia młodą kadrę inżynierów-technologów ochrony środowiska, wykształconych już na, nie tak dawno przecież uruchomionych,' studiach politechnicznych tej specjalności. Będziemy mieli wreszcie, od dzisiaj, w tym zakresie, jeszcze doskonalsze niż dotąd ustawodawstwo.</u>
+ <u xml:id="u-30.16" who="#PoselMyslikTadeusz">Rząd i podległy mu aparat administracji terenowej i gospodarczej musi jednak znacznie surowiej niż dotąd, a zwłaszcza jak dotąd skutecznie i systematycznie nadzorować wszystkich potencjalnych trucicieli. Nie bardzo to sobie natomiast wyobrażam, jeżeli, tak jak we wspomnianym już Urzędzie Powiatowym w Nowym Sączu, stanowisko pracy d.s. ochrony środowiska, które w zakresie samej tylko gospodarki ściekowej kontrolować musi wszystkie znajdujące się na terenie powiatu zakłady co najmniej 2 razy do roku — jest stanowiskiem jednoosobowym.</u>
+ <u xml:id="u-30.17" who="#PoselMyslikTadeusz">Jedno jest pewne — że obowiązek chronienia środowiska naturalnego, w którym żyjemy, musi stać się dla wszystkich odpowiedzialnych kierowników produkcji, tak zresztą jak dla ogółu obywateli, nie tylko obowiązkiem służbowym czy ustawowym, ale wręcz obowiązkiem patriotycznym i moralnym. Znana dobrze lekarzom zasada — „przede wszystkim nie szkodzić” musi stać się również kanonem etyki zawodowej każdego inżyniera.</u>
+ <u xml:id="u-30.18" who="#PoselMyslikTadeusz">Wysoka Izbo! W wysiłkach naszych nie będziemy samotni. Problemy ochrony środowiska naturalnego człowieka pozostają już od szeregu lat w centrum uwagi wielkich organizacji międzynarodowych, do których należy również Polska Rzeczpospolita Ludowa. Znalazły one wyraz w raporcie Sekretarza Generalnego ONZ z 26 maja 1969 r., we wskazaniach i propozycjach praskiego sympozjum Europejskiej Komisji Gospodarczej z maja 1971 r., w głównych kierunkach programu UNESCO opracowanych w listopadzie 1971 r., w deklaracji konferencji Organizacji Narodów Zjednoczonych w sprawie naturalnego środowiska człowieka, która obradowała w czerwcu 1972 r. w Sztokholmie oraz w szeregu porozumieniach pomiędzy państwami członkowskimi Rady Wzajemnej Pomocy Gospodarczej.</u>
+ <u xml:id="u-30.19" who="#PoselMyslikTadeusz">XVII sesja RWPG, która obradowała w Pradze w czerwcu 1973 r., zaleciła krajom członkowskim RWPG i Socjalistycznej Ludowej Republice Jugosławii, a także międzynarodowym organizacjom krajów członkowskich RWPG, i poleciła organom Rady podjęcie kroków w zakresie rozszerzenia i pogłębienia współpracy w dziedzinie doskonalenia procesów technologicznych w tych gałęziach przemysłu, w których przedsiębiorstwa są najpoważniejszymi źródłami zanieczyszczenia powietrza, wody i gleby, w celu możliwie maksymalnego ograniczenia odprowadzania szkodliwych substancji do otaczającego środowiska i przyspieszenia praktycznego wykorzystania wyników tej współpracy. Ostatnio problematyką ochrony środowiska zajmowało się również 69 posiedzenie Komitetu Wykonawczego RWPG.</u>
+ <u xml:id="u-30.20" who="#PoselMyslikTadeusz">Rozwiązanie technologicznych problemów ochrony środowiska, a w konsekwencji także interesującego nas dziś szczególnie problemu ochrony wód, musi pozostać zatem także pierwszoplanowym zadaniem nauki. Niezbędne jest możliwie pilne rozwiązanie problemu zapobiegania kominowej emisji dwutlenku siarki, który spada następnie na glebę i w konsekwencji wypłukiwany dostaje się do wód. Według niektórych, być może zbyt pesymistycznych, opartych jednak na przesłankach naukowych, szacunków — jeżeli nic by się w tym względzie nie zmieniło — w roku 1990 w przeliczeniu na czystą siarkę, opad ten wyniósłby 7 do 9 mln ton i tylko to uczyniłoby wszelkie wody całkowicie niezdatne do użytku.</u>
+ <u xml:id="u-30.21" who="#PoselMyslikTadeusz">Innym kompleksowym problemem, który rozwiązać muszą agrochemicy, jest zapobieżenie wypłukiwaniu do wód nieprzyswojonych przez rośliny elementów mineralnego nawożenia, w szczególności azotu i fosforu, tym bardziej, że wszystko to co spływa do rzek i potoków nie służy rolnictwu, co jest więc niejako podwójnie stracone.</u>
+ <u xml:id="u-30.22" who="#PoselMyslikTadeusz">Wysoka Izbo! Trzecią grupą spraw związanych z gospodarką wodną, które pragnę poruszyć, są problemy zaopatrzenia w wodę wsi i rolnictwa. Jest to zadanie nie mniej pilne i ważne. Przede wszystkim ze względu na konieczność poprawy stanu higieniczno-sanitarnego wsi, jako ważnego czynnika wyrównywania różnic między miastem a wsią w ogóle, a warunków bytowych ludności wsi i miast w szczególności, jako czynnika usprawniającego walkę z pożarami i wreszcie jako elementu tak niezbędnego wzrostu produkcji zwierzęcej, dla której woda stanowi jeden z podstawowych składników karmowych. Dyskutowany dziś projekt Prawa wodnego stanowi w tym zakresie krok milowy. Mówił o tym przede mną z tej trybuny poseł Zygadło. Musimy bowiem odrobić w tej dziedzinie poważne opóźnienia nie tylko w stosunku do krajów wysoko rozwiniętych, ale także w stosunku do krajów, których start gospodarczy nie był bynajmniej od naszego łatwiejszy. A sytuacja wsi bez wody, chociażby powiatu olkuskiego, jest opóźnienia tego jaskrawym przykładem. I w tej dziedzinie jednak samo najlepsze nawet prawo nie wystarczy. Nie wystarczą też tylko środki finansowe. Wszystko będzie zależało od sprawności przedsiębiorstw wykonawczych, od należytego zaopatrzenia materiałowego, a w wielu rejonach, gdzie występuje ostry niedobór siły roboczej — przede wszystkim od stopnia zmechanizowania robót. Program zaopatrzenia wsi w wodę wychodzi naprzeciw oczywistym potrzebom produkcyjnym rolnictwa i w pełni zrozumiałym aspiracjom cywilizacyjnym rolników. Dlatego też przekonany jestem głęboko, że wieś wobec programu tego nie pozostanie obojętna, ale odpowie na inicjatywę inwestycyjną państwa masowymi czynami społecznymi i tradycyjną już społeczną ofiarnością.</u>
+ <u xml:id="u-30.23" who="#PoselMyslikTadeusz">Wysoka Izbo! Woda jest jednym z najcenniejszych naszych surowców naturalnych. Szczęśliwie przezwyciężony został fałszywy pogląd, że jest surowcem bezpłatnym i nie- wyczerpalnym, swego rodzaju — „rzeczą niczyją”. Obowiązkiem nas wszystkich, Sejmu i Rządu, obowiązkiem wynikającym z faktu, że ponosimy odpowiedzialność nie tylko za dzisiejszy, ale także za przyszły rozwój kraju, obowiązkiem wynikającym z obiektywnego rachunku ekonomicznego i z umiłowania ojczystej przyrody jest zapewnienie niezbędnych warunków realizacji w trakcie najbliższych dwu pięciolatek podstaw zarysowanego tu kompleksowego programu.</u>
+ <u xml:id="u-30.24" who="#PoselMyslikTadeusz">I jeszcze jedno. W sierpniu br. publicysta tygodnika — „Kultura” Krzysztof Czabański w artykule — „Opowieść o wodzie” zrelacjonował krytyczne opinie o zlikwidowaniu Centralnego Urzędu Gospodarki Wodnej. Trudno zaiste uwierzyć, aby przyczyną likwidacji CUGW mogła być sprzeczność interesów różnych działów gospodarki narodowej czy też to, że potentatów gospodarczych denerwowała coraz bardziej rosnąca w siłę pozycja tego Urzędu, który występował z żądaniami ochrony wody i właściwej jej eksploatacji. Jakkolwiek jednak było, rzeczą najważniejszą aktualnie jest zapewnić na przyszłość właściwą i efektywną koordynację wszelkich poczynań w zakresie gospodarki wodnej, zwłaszcza w zakresie kompetencji Ministerstwa Rolnictwa i Ministerstwa Gospodarki Terenowej i Ochrony Środowiska — zgodnie z literą prawa, jakie dziś uchwalimy, i dla dobra szeroko i mądrze rozumianego interesu gospodarki narodowej.</u>
+ <u xml:id="u-30.25" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-31">
+ <u xml:id="u-31.0" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Głos ma poseł Pelagia Pająk.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-32">
+ <u xml:id="u-32.0" who="#PoselPajakPelagia">Wysoki Sejmie! Przedstawiony dziś rządowy projekt ustawy Prawo wodne dotyczy bardzo istotnej dziedziny życia społeczno-gospodarczego kraju.</u>
+ <u xml:id="u-32.1" who="#PoselPajakPelagia">Znaczenie gospodarki wodnej, będącej integralną częścią gospodarki narodowej, zaczyna coraz bardziej wzrastać. Czujemy to wszyscy. Dzieje się tak dlatego, że z jednej strony — intensywny rozwój społeczno-gospodarczy naszego kraju powoduje poważny wzrost zapotrzebowania na wodę, a z drugiej strony — Polska należy do krajów ubogich w zasoby wodne. W tej sytuacji zaspokajanie wzrastających potrzeb wodnych wymaga przemyślanego i planowego dysponowania zasobami wód, przestrzegania zasad kompleksowego, najbardziej efektywnego ich wykorzystania. Woda jest i będzie w coraz większym stopniu jednym z ważniejszych wyznaczników rozwoju przemysłu, rolnictwa i całej gospodarki. Decydować będzie o tempie rozwoju transportu wodnego, o możliwościach wykorzystania wody na cele rekreacyjne.</u>
+ <u xml:id="u-32.2" who="#PoselPajakPelagia">Rozwiązywaniu problemów gospodarki wodnej w naszym kraju poświęcono wiele uwagi i środków w całym powojennym 30-leciu. Dorobek Polski Ludowej w tej dziedzinie jest imponujący. Szybki rozwój gospodarki — modernizacja starych miast i osiedli oraz powstawanie nowych aglomeracji miejskich — pociągały za sobą konieczność budowy obiektów wodnych. Powstało ich wiele, jak: Kanał Wieprz—Krzna, Goczałkowice, Solina, Dębe, Przeczyce, Głębino w, Tresna, Sulejów,. Włocławek.</u>
+ <u xml:id="u-32.3" who="#PoselPajakPelagia">W latach 1945—1974 przeznaczono na ujęcia i doprowadzenia wody dla ludności i przemysłu, na ochronę wód przed zanieczyszczeniem, na budowę zbiorników wodnych i urządzeń przeciwpowodziowych przeszło 100 mld zł. Osiągnęliśmy również znaczne postępy w zakresie regulacji stosunków wodnych na potrzeby rolnictwa, melioracji użytków rolnych, zaopatrzenia wsi w wodę. Nakłady państwa na zaopatrzenie wsi w wodę w ubiegłym 30-leciu ocenia się na około 20 mld zł. Musimy się liczyć jednak z faktem, że dynamiczny rozwój naszego kraju wymagać będzie dalszych i większych wysiłków w celu właściwego wykorzystywania szczupłych zasobów wodnych.</u>
+ <u xml:id="u-32.4" who="#PoselPajakPelagia">Perspektywiczne zamierzenia rozwoju kraju do 1990 r. przewidują blisko 5-krotny wzrost produkcji przemysłowej, 2-krotny wzrost budownictwa mieszkaniowego oraz poważny rozwój wodochłonnych gałęzi przemysłu. W gospodarce komunalnej potrzeby wodne wzrosną przeszło 3-krotnie. Przewidujemy, że w 1990 r. około 94% ludności miast korzystać będzie z sieci wodociągowej, wzrośnie też sieć urządzeń zaopatrujących w wodę mieszkańców wsi. Szybki rozwój produkcji rolniczej, zarówno roślinnej, jak i zwierzęcej nie do pomyślenia jest bez uregulowania stosunków wodnych.</u>
+ <u xml:id="u-32.5" who="#PoselPajakPelagia">Na tle tych zamierzeń rozwojowych — o randze gospodarki wodnej w naszym kraju świadczą dane dotyczące zapotrzebowania na wodę. Jeżeli w 1973 r. pobór wody na potrzeby gospodarki narodowej wyniósł blisko 11 mld m^3^ rocznie, to jak wynika z obliczeń specjalistów — w 1980 r. osiągnie ponad 19 mld m^3^ — wspomniał o tym poseł sprawozdawca. W strukturze tego poboru na przemysł przypadnie około 56%, na cele komunalne 14%, a dla rolnictwa do nawodnień i na zaopatrzenie wsi — blisko 6 mld m^3^. Oznacza to, że w ciągu 10-lecia 1970—1980 zużycie wody wzrośnie przeszło dwukrotnie. Już obecnie szereg regionów kraju odczuwa poważne trudności w zaspokojeniu potrzeb wodnych. Dotyczy to szczególnie okręgów łódzkiego, wałbrzyskiego, legnicko-głogowskiego, a zwłaszcza górnośląskiego, którego jestem przedstawicielką.</u>
+ <u xml:id="u-32.6" who="#PoselPajakPelagia">Wysoka Izbo! Zapewnienie gospodarce narodowej wody w odpowiedniej ilości i jakości wymaga wielopłaszczyznowego działania w zakresie inwestycyjnym, prawno-administracyjnym, ekonomicznym, organizacyjno-technicznym i naukowo-badawczym, a szczególnie:</u>
+ <u xml:id="u-32.7" who="#PoselPajakPelagia">— zwiększania dyspozycyjności zasobów wodnych;</u>
+ <u xml:id="u-32.8" who="#PoselPajakPelagia">— racjonalnego, oszczędnego gospodarowania wodą i przeciwdziałania jej marnotrawstwu;</u>
+ <u xml:id="u-32.9" who="#PoselPajakPelagia">— zapewnienia rozwoju specjalistycznego potencjału wykonawczego, produkcji urządzeń i aparatury.</u>
+ <u xml:id="u-32.10" who="#PoselPajakPelagia">Państwo przeznacza — jak już wspomniałam — i będzie przeznaczać coraz większe środki na rozwój gospodarki wodnej. Środki te muszą być — pragnę to szczególnie podkreślić — dobrze wykorzystane.</u>
+ <u xml:id="u-32.11" who="#PoselPajakPelagia">Projekt ustawy Prawo wodne jest aktem niezmiernej wagi, tym większej, że ujmuje kompleksowo przepisy, dostosowane do obecnych przemian gospodarczych i społecznych oraz stwarza warunki do realizacji zadań przyszłościowych. Uwzględnia ono jednocześnie problemy prawnej ochrony środowiska naturalnego, którego podstawowym składnikiem są wody.</u>
+ <u xml:id="u-32.12" who="#PoselPajakPelagia">Projekt ustawy daję wyraz temu, że w ustroju socjalistycznym, którego najwyższym dobrem jest człowiek, są pełne możliwości ochrony i kształtowania środowiska przy jednoczesnym zapewnieniu rozwoju społeczno-gospodarczego kraju.</u>
+ <u xml:id="u-32.13" who="#PoselPajakPelagia">Inicjatywa podjęcia nowelizacji i kodyfikacji przepisów prawnych, dotyczących całokształtu gospodarki wodnej, spotkała się z szerokim poparciem aktywu społeczno-gospodarczego i załóg naszego województwa. W woj. katowickim nie ma bowiem spotkania poselskiego, sesji rady czy zebrania wiejskiego, na których nie podejmowano by problemów związanych z gospodarką wodną i ochroną środowiska. Wiele uwagi tym sprawom poświęca wojewódzka instancja partyjna. Problemy gospodarki wodnej występują tu bowiem ze szczególnym nasileniem.</u>
+ <u xml:id="u-32.14" who="#PoselPajakPelagia">Śląsk położony na dziale wodnym Wisły i Odry jest bardzo ubogi w zasoby wodne, a jednocześnie region ten reprezentuje ogromny — w skali kraju — potencjał produkcji. Toteż projekt Prawa wodnego budził zrozumiałe zainteresowanie i był omawiany w wielu środowiskach — między innymi zajmował się nim Wojewódzki Zespół Poselski.</u>
+ <u xml:id="u-32.15" who="#PoselPajakPelagia">Kompleksowe ujęcie i udoskonalenie przepisów Prawa wodnego — stworzy pomyślne warunki do kontynuowania dotychczasowych rozwiązań, sprawdzonych w praktyce. Stworzy warunki do nowych poszukiwań. Przez fakt zniesienia barier międzyresortowych i rozszerzenia uprawnień lokalnej administracji — umożliwi koordynację działalności wszystkich gałęzi przemysłu i gospodarki komunalnej w zakresie budowy i eksploatacji wspólnych urządzeń do zaopatrzenia w wodę i oczyszczania ścieków.</u>
+ <u xml:id="u-32.16" who="#PoselPajakPelagia">Niezwykle ważnym, złożonym i kapitałochłonnym problemem jest ochrona wód przed zanieczyszczaniem. Szeroko omówili to moi przedmówcy. Nadmierne w wielu regionach kraju zanieczyszczenie rzek utrudnia zaopatrzenie w wodę oraz wykorzystanie wód lub akwenów wodnych na cele wypoczynkowo-turystyczne. Stan ten jest spowodowany niedostatecznym wyposażeniem zakładów przemysłowych i miast w urządzenia do oczyszczania ścieków.</u>
+ <u xml:id="u-32.17" who="#PoselPajakPelagia">Należy podkreślić, że na 672 miasta posiadające w 1973 roku kanalizację miejską, tj. 80,4% ogólnej liczby miast w kraju, tylko mniej niż połowa posiadała miejskie oczyszczalnie ścieków i to w większości o mechanicznym, niewystarczającym sposobie oczyszczania.</u>
+ <u xml:id="u-32.18" who="#PoselPajakPelagia">Problemy oszczędnego gospodarowania wodą i jej ochrony przed zanieczyszczeniami szczególnie ostro występują w woj. katowickim. W roku 1973 zużycie wody w gospodarce komunalnej, przemyśle i rolnictwie naszego województwa wyniosło łącznie przeszło 1,1 mld m^3^, to jest około 10% zużycia krajowego, w tym najwięcej, bo prawie 60% — w samym przemyśle.</u>
+ <u xml:id="u-32.19" who="#PoselPajakPelagia">W wyniku podejmowanych wysiłków organizacyjnych i wydatkowania poważnych środków następuje pewne zmniejszenie poboru wody, na przykład w hutnictwie, oraz zahamowanie procesu zanieczyszczenia niektórych rzek lub ich odcinków na terenie Górnego Śląska. Są to jednak efekty niezadowalające, gdyż nadal ponad 55% długości rzek na terenie województwa ma wody zanieczyszczone znacznie powyżej dopuszczalnej normy. Zdajemy sobie sprawę, jak ważnym zagadnieniem jest doprowadzenie tych wód do odpowiedniego stanu czystości. Tymczasem zbyt wolno odrabia się opóźnienia i zaległości w zakresie urządzeń chroniących wody przed zanieczyszczeniami. Sprawa ta dotyczy nie tylko woj. katowickiego, ale i całego kraju. Dowodzi to jednocześnie, jak potrzebne jest dalsze zaostrzenie rygoru i wywieranie nacisku na budowę tych urządzeń.</u>
+ <u xml:id="u-32.20" who="#PoselPajakPelagia">Projekt Prawa wodnego, sięgając po bodźce typu ekonomicznego, jak opłaty za pobór wody i odprowadzanie zanieczyszczeń, oraz typu represyjnego, jak kary za szkodliwe zanieczyszczanie wód, niewątpliwie przyczyni się do poprawy gospodarności, do prawidłowej eksploatacji i utrzymania istniejących urządzeń, do zmniejszenia tempa wzrostu zużycia wody, do zmniejszenia ładunków zanieczyszczeń zawartych w ściekach.</u>
+ <u xml:id="u-32.21" who="#PoselPajakPelagia">Nowym elementem projektu jest możliwość egzekwowania w określonym terminie budowy urządzeń do ochrony wód przed zanieczyszczeniem. Można zatem żywić nadzieję, że działalność prowadzona w sposób świadomy i zorganizowany, poparta odpowiednimi aktami prawnymi, powinna doprowadzić wody naszych rzek do takiego stanu, który będzie ułatwiał zaspokojenie potrzeb wodnych ludności i gospodarki narodowej oraz zapewniał ludziom pracy możliwość zdrowego odpoczynku nad czystymi wodami.</u>
+ <u xml:id="u-32.22" who="#PoselPajakPelagia">Wysoki Sejmie! Odrabiając zaniedbania w gospodarce wodnej, musimy poszukiwać nowych form pozwalających na efektywniejsze wykorzystywanie nakładów inwestycyjnych, na szybszą likwidację zaległości.</u>
+ <u xml:id="u-32.23" who="#PoselPajakPelagia">Jedną z form szerokiego współdziałania zasługującą na uwagę jest tworzenie spółek wodnych w celu budowy i eksploatacji urządzeń do ochrony wód przed zanieczyszczeniem, obejmujących wszystkich użytkowników wody w danej zlewni. Spółki takie powstają w naszym województwie. Mamy ich już 5. Posłowie naszego zespołu wizytowali taką spółkę w Częstochowie i mogli przekonać się, że taka forma zrzeszenia zakładów przemysłowych i komunalnych zdaje w pełni egzamin. Uzyskuje się nie tylko poprawę jakości wód, lecz także odzysk wielu cennych substancji i surowców zawartych w ściekach. Obecnie wypracowuje się model wielkiej spółki, która zajmie się likwidacją źródeł zanieczyszczeń w zlewni górnej Warty w granicach woj. katowickiego. Działalność tych spółek jest przedmiotem zainteresowania specjalistów z innych krajów.</u>
+ <u xml:id="u-32.24" who="#PoselPajakPelagia">Specyficznym problemem Górnego Śląska jest regulacja rzek i stosunków wodnych na obszarach eksploatacji górniczej, gdzie powstają deformacje terenowe, zakłócenia w odpływie wód. Regulacja rzek na obszarach eksploatacji górniczej nie była dotychczas w odpowiednim tempie prowadzona. Potrzeby w tym zakresie narastają i wymagają innego rozwiązania.</u>
+ <u xml:id="u-32.25" who="#PoselPajakPelagia">Potrzeby bieżące i perspektywiczne potwierdzają słuszność uporządkowania prawnego gospodarki wodnej, co umożliwi przedstawiony Wysokiej Izbie projekt ustawy Prawo wodne. Pozwala ono na harmonijne łączenie działalności gospodarczej z wymaganiami ochrony środowiska.</u>
+ <u xml:id="u-32.26" who="#PoselPajakPelagia">Prawo wodne nakłada na wszystkie resorty obowiązek podejmowania takich działań, które zapewniłyby racjonalne wykorzystywanie wody, prawidłową eksploatację istniejących urządzeń gospodarki wodnej, zagospodarowanie i ochronę zasobów wód dla zapewnienia dynamicznego rozwoju kraju.</u>
+ <u xml:id="u-32.27" who="#PoselPajakPelagia">Prawo wodne stawia przed całym społeczeństwem, a przede wszystkim jego środowiskami zawodowymi i społecznymi, konieczność uświadomienia sobie, jak ważnym czynnikiem dla całej gospodarki i każdego obywatela, dla przyrody i całego naszego otoczenia jest czysta woda — jako coraz cenniejszy surowiec i niezwykle ważny czynnik życia biologicznego.</u>
+ <u xml:id="u-32.28" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-33">
+ <u xml:id="u-33.0" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Głos ma poseł Stanisław Czudowski.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-34">
+ <u xml:id="u-34.0" who="#PoselCzudowskiStanislaw">Obywatelko Marszałku! Wysoki Sejmie! Zaspokojenie potrzeb żywnościowych społeczeństwa stanowi podstawowy cel polityki społeczno-gospodarczej w naszym kraju. Żywność decyduje bowiem nie tylko o poziomie warunków bytowych społeczeństwa, ale również określa możliwości prowadzenia aktywnej, dynamicznej polityki gospodarczej, opierającej się na szybkim wzroście dochodów ludności.</u>
+ <u xml:id="u-34.1" who="#PoselCzudowskiStanislaw">Potrzeby te mogą być zaspokojone przez prężny rozwój rolnictwa i intensywną modernizację wsi. Dla rozwijającej się produkcji rolnej i zaspokojenia podstawowych warunków życia rolników na wsi niezbędna jest woda dobrej jakości.</u>
+ <u xml:id="u-34.2" who="#PoselCzudowskiStanislaw">Potrzeby wodne gospodarki narodowej wynoszą obecnie ok. 13 mld m^3^, i jak mówiono o tym z tej trybuny, będą dynamicznie wzrastały, osiągając ponad 29 mld m^3^ w roku 1990. Porównanie dyspozycyjnych zasobów wód z zapotrzebowaniem wykazuje deficyt zasobów naturalnych, podkreślając jednocześnie wagę prawidłowego gospodarowania wodą oraz konieczność prawnego uregulowania zagadnień związanych z tą ważną dziedziną gospodarki narodowej. Przejawem tego było uchwalenie przez Sejm Prawa wodnego w 1962 r., które obowiązuje do chwili obecnej.</u>
+ <u xml:id="u-34.3" who="#PoselCzudowskiStanislaw">Przemiany gospodarcze i społeczne w kraju po VI Zjeździe PZPR oraz podejmowane środki organizacyjne, w tym również reforma terenowych organów administracji państwowej, spowodowały konieczność dostosowania przepisów w dziedzinie gospodarki wodnej do nowych potrzeb.</u>
+ <u xml:id="u-34.4" who="#PoselCzudowskiStanislaw">Konieczność tę uzasadnia ponadto fakt, iż Prawo wodne z 1962 r. nie obejmuje całokształtu zagadnień gospodarki wodnej. Zagadnienia melioracji wodnych, zaopatrzenia w wodę ludności oraz rolnictwa i wisi są dotychczas unormowane w odrębnych ustawach.</u>
+ <u xml:id="u-34.5" who="#PoselCzudowskiStanislaw">Projekt Prawa wodnego stanowi kompleksowe ujęcie przepisów dotyczących gospodarowania i rozporządzania zasobami wodnymi, podnosząc jednocześnie problem prawnej ochrony środowiska, którego podstawowym składnikiem jest woda.</u>
+ <u xml:id="u-34.6" who="#PoselCzudowskiStanislaw">Projekt ustawy, przekazując decyzje do niższych ogniw administracyjnych, do naczelników powiatu i gminy, stwarza przesłanki do skuteczniejszego działania w zakresie regulacji stosunków wodnych. Na uwagę zasługują:</u>
+ <u xml:id="u-34.7" who="#PoselCzudowskiStanislaw">— art. 51 projektu, oddający do kompetencji naczelnika gminy rozstrzyganie sporów związanych z naturalnym stanem wody na gruntach — co dotychczas leżało w gestii władz wojewódzkich;</u>
+ <u xml:id="u-34.8" who="#PoselCzudowskiStanislaw">— art. 53 projektu, upoważniający naczelnika gminy do zobowiązania w drodze administracyjnej właścicieli wód nie stanowiących własności państwa do odstąpienia nadwyżek wody. Wpłynie to korzystnie na poprawę zaopatrzenia w wodę mieszkańców wsi;</u>
+ <u xml:id="u-34.9" who="#PoselCzudowskiStanislaw">— art. 87 projektu, oddający do kompetencji naczelnika gminy prawo przyznawania odszkodowań za szkody wyrządzone w związku z projektowaniem i wykonywaniem przez państwo urządzeń wodnych, co uprości tryb ich załatwiania;</u>
+ <u xml:id="u-34.10" who="#PoselCzudowskiStanislaw">— art. 98 ust. 2, upoważniający naczelnika gminy do nakazania właścicielowi gruntu sprzętu plonów w oznaczonym terminie z terenów Zmeliorowanych, zaopatrzonych w urządzenia nawadniające, co przyczyni się do racjonalnego wykorzystania zasobów wodnych, stwarzając jednocześnie warunki do prawidłowej eksploatacji urządzeń nawadniających, a tym samym wpłynie na zwiększenie zbiorów z nawadnianych użytków zielonych.</u>
+ <u xml:id="u-34.11" who="#PoselCzudowskiStanislaw">Jednym z podstawowych konsumentów wody jest rolnictwo, którego aktualne potrzeby szacuje się na ok. 3,5 mld m^3^ rocznie. Dzięki prowadzonej szczególnie w ostatnich latach intensywnej działalności inwestycyjnej, potrzeby rolnictwa w zakresie melioracji wodnych zostały zaspokojone na około 60% obszarów. Posiadamy w kraju 5,7 mln ha zmeliorowanych użytków rolnych. W nadchodzącej pięciolatce zakłada się znaczne przyspieszenie tempa tych inwestycji, przewidując zmeliorowanie ok. 1 mln ha gruntów ornych, 360 tys. ha użytków zielonych, uregulowanie 5,5 tys. km rzek.</u>
+ <u xml:id="u-34.12" who="#PoselCzudowskiStanislaw">Na ostatnim — zakończonym w dniu wczorajszym Plenum KC PZPR dużo uwagi poświęcono tym zagadnieniom.</u>
+ <u xml:id="u-34.13" who="#PoselCzudowskiStanislaw">Projekt Prawa wodnego stwarza dogodniejsze warunki budowy, utrzymania i eksploatacji urządzeń melioracyjnych tak potrzebnych dla podniesienia produkcji rolnej. Zrezygnowano w nim z trzystopniowego podziału melioracji wodnych, dzieląc je jedynie na podstawowe, których wykonanie należy do państwa, oraz szczegółowe — które państwo wykonuje za zwrotem przez zainteresowanych właścicieli gruntów części kosztów w postaci opłat melioracyjnych.</u>
+ <u xml:id="u-34.14" who="#PoselCzudowskiStanislaw">Zakres melioracji podstawowych rozszerzono o urządzenia, których koszt wykonania przekracza aktualne możliwości rolników. Wprowadzono wiele zmian w stosunku do obowiązujących dotychczas przepisów; dotyczą one m.in. obniżenia opłaty melioracyjnej za drenowanie, ułatwienia spłat należności za meliorację i uproszczenia wymiaru tych opłat. Zmiany te służyć będą niewątpliwie intensyfikacji produkcji rolnej. Temu samemu celowi służyć będzie wprowadzenie nowego, dłuższego okresu spłat za meliorację oraz zniesienie świadczeń rzeczowych rolników przy budowie urządzeń melioracyjnych w związku z coraz szerszym wprowadzaniem do wykonawstwa nowej techniki.</u>
+ <u xml:id="u-34.15" who="#PoselCzudowskiStanislaw">Właściwe i racjonalne wykorzystanie zmeliorowanych gruntów w dobie postępującej mechanizacji rolnictwa uzależnione jest w dużym stopniu od systemu dróg dojazdowych do tych obiektów. Wychodzi temu naprzeciw przepis art. 93 projektu stanowiąc, że urządzenia melioracji wodnych podstawowych i drogi dojazdowe wykonuje i utrzymuje państwo.</u>
+ <u xml:id="u-34.16" who="#PoselCzudowskiStanislaw">Wzrost produkcji rolnej jest nie do pomyślenia bez racjonalnego wykorzystania wszystkich gruntów ornych i użytków zielonych oraz bez przekazywania rolnictwu nowych obszarów pod uprawę, uzyskanych w wyniku odpowiednich zabiegów. Dlatego też konieczne jest, aby wszystkie grunty orne i użytki rolne były w posiadaniu ludzi gwarantujących ich racjonalne wykorzystanie.</u>
+ <u xml:id="u-34.17" who="#PoselCzudowskiStanislaw">W realizacji powyższego pomocą będą postanowienia art. 96 projektu, zgodnie z którymi przewidziane do zmeliorowania grunty, położone w obrębie terenów bagiennych oraz na obszarach trwałych łąk i pastwisk, mogą być wywłaszczone w całości lub części na rzecz państwa, gdy wymagają tego względy racjonalnego wykorzystania, a ich właściciele tego nie zapewniają. Jest to również problem zgłaszany przez rolników — zwłaszcza w północnych i wschodnich rejonach woj. warszawskiego. Duże znaczenie ma także powiązanie gospodarki łąkowo-pastwiskowej z wymogami eksploatacyjnymi urządzeń melioracyjnych. Istotną rolę do spełnienia będą tu miały spółki wodne, których podstawowym zadaniem jest utrzymanie i eksploatacja urządzeń melioracyjnych szczegółowych. Spółkom wodnym w uzasadnionych wypadkach może być również przekazane utrzymanie urządzeń melioracji podstawowych i dróg dojazdowych. Oddanie w ręce naczelników powiatu i gminy wszystkich uprawnień związanych z tworzeniem spółek i ich działalnością gospodarczą powinno spowodować, iż staną się one prężną formą społecznego gospodarowania mieszkańców wsi.</u>
+ <u xml:id="u-34.18" who="#PoselCzudowskiStanislaw">Na szczególne podkreślenie zasługują nowe uregulowania stwarzające możliwości znacznego przyspieszenia budowy urządzeń wodociągowych na wsi. Przepisy dotychczasowe uzależniały wykonywanie urządzeń szczegółowych na wsi od uprzedniego całkowitego zebrania od ludności środków, stanowiących jej udział w kosztach inwestycji. Było to powodem przeciągania się realizacji robót, a często i przerywania. W nowych przepisach zrezygnowano z wiążącego się z tym podziału na urządzenia podstawowe, półpodstawowe i szczegółowe oraz przyjęto zasadę, że urządzenia budowane będą z funduszów inwestycyjnych, jako wodociąg rozwinięty, z doprowadzeniem wody do każdej posesji, zaś fundusze będą stopniowo w części spłacane z wnoszonych przez ludność opłat.</u>
+ <u xml:id="u-34.19" who="#PoselCzudowskiStanislaw">Dobrodziejstwo urządzeń wodociągowych doceniane jest przez społeczność wiejską nie tylko w aspekcie potrzeb produkcyjnych, ale również ze względu na możliwość szybszej poprawy higieny i estetyki wsi oraz stworzenie warunków do ulżenia w pracy kobiecie wiejskiej.</u>
+ <u xml:id="u-34.20" who="#PoselCzudowskiStanislaw">Nowe przepisy wprowadzają możliwość pobierania opłat za pobór wody i odprowadzanie ścieków, traktując tym samym wodę jako jeden z elementów produkcji. Pozwoli to na oszczędniejsze gospodarowanie jej zasobami oraz wpłynie na zahamowanie procesu zanieczyszczania naturalnego środowiska człowieka.</u>
+ <u xml:id="u-34.21" who="#PoselCzudowskiStanislaw">Z uwagi na konieczność intensyfikacji produkcji rolnej, dla której woda stanowi podstawowy element produkcji, pobór wody ze ścieków i zbiorników na potrzeby produkcji rolnej i zaopatrzenie ludności nie będzie podlegał opłatom.</u>
+ <u xml:id="u-34.22" who="#PoselCzudowskiStanislaw">W woj. warszawskim, którego jestem przedstawicielem, istnieją duże potrzeby w zakresie regulacji stosunków wodnych, a stan czystości rzek, szczególnie w rejonach uprzemysłowionych, jest niezadowalający. Występują też poważne trudności w zaopatrzeniu rolnictwa i wsi w wodę. Są wsie nie posiadające w ogóle źródeł wody. Z wodociągów wiejskich korzysta niewielki procent ludności, a woda z płytkich studni kopanych w większości nie odpowiada aktualnym wymogom sanitarnym. Stąd też z uznaniem przyjmuje się przepis nakładający na wszystkich użytkowników ścieków, zbiorników i urządzeń wodnych obowiązek dbałości o czystość wód.</u>
+ <u xml:id="u-34.23" who="#PoselCzudowskiStanislaw">W sumie należy uznać, że przedstawiony pod obrady Sejmu projekt ustawy Prawo wodne kompleksowo reguluje ten dział gospodarki narodowej, uwzględniając potrzeby rozwoju rolnictwa i przemysłu, stwarzając jednocześnie dobre podstawy do ochrony naturalnego środowiska człowieka w naszym kraju. Dziękuję za uwagę.</u>
+ <u xml:id="u-34.24" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-35">
+ <u xml:id="u-35.0" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Lista mówców została wyczerpana.</u>
+ <u xml:id="u-35.1" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Zamykam dyskusję.</u>
+ <u xml:id="u-35.2" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Przystępujemy do głosowania.</u>
+ <u xml:id="u-35.3" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem w całości projektu ustawy Prawo wodne wraz z poprawkami proponowanymi przez Komisje Prac Ustawodawczych oraz Rolnictwa i Przemysłu Spożywczego — zechce podnieść rękę.</u>
+ <u xml:id="u-35.4" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-35.5" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-35.6" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Kto wstrzymał się od głosowania? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-35.7" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Stwierdzam, że Sejm uchwalił ustawę Prawo wodne.</u>
+ <u xml:id="u-35.8" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Przystępujemy do punktu 3 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Prac Ustawodawczych oraz Komisji Pracy i Spraw Socjalnych o rządowym projekcie ustawy o okręgowych sądach pracy i ubezpieczeń społecznych (druki nr 166 i 173).</u>
+ <u xml:id="u-35.9" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Głos ma sprawozdawca poseł Marian Matera.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-36">
+ <u xml:id="u-36.0" who="#PoselMateraMarian">Obywatelko Marszałku! Wysoka Izbo! Rozpatrywany w dniu dzisiejszym przez Wysoką Izbę rządowy projekt ustawy o okręgowych sądach pracy i ubezpieczeń społecznych realizuje w swym zakresie jedną z głównych koncepcji uchwalonego w dniu 26 czerwca br.</u>
+ <u xml:id="u-36.1" who="#PoselMateraMarian">Kodeksu pracy. Ukształtowany przez Kodeks pracy system rozpatrywania sporów o roszczenia pracowników opiera się na następujących założeniach:</u>
+ <u xml:id="u-36.2" who="#PoselMateraMarian">1) zapewnia specjalizację w orzekaniu, gdyż organy orzekające nastawione są wyłącznie na rozstrzyganie tego rodzaju sporów, mających — jak wiadomo — szczególny charakter;</u>
+ <u xml:id="u-36.3" who="#PoselMateraMarian">2) organy rozpatrujące spory zostają w maksymalnym stopniu przybliżone do zakładu pracy, to jest miejsca powstawania sporów; ma to ułatwić pracownikom dochodzenie przysługujących im roszczeń oraz sprawne i bezsporne rozpatrywanie zaistniałych sporów;</u>
+ <u xml:id="u-36.4" who="#PoselMateraMarian">3) spory podlegają rozpatrzeniu w dwóch instancjach, a mianowicie — w I instancji — przez organy społeczne w postaci komisji rozjemczych, komisji odwoławczych do spraw pracy oraz rad nadzorczych Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, a w II instancji przez okręgowe sądy pracy i ubezpieczeń społecznych; w ten sposób następuje powiązanie w harmonijną całość orzecznictwa organów społecznych z sądowym wymiarem sprawiedliwości;</u>
+ <u xml:id="u-36.5" who="#PoselMateraMarian">4) wszystkie organy rozpatrujące spory orzekają z udziałem przedstawicieli związków zawodowych, a osoba dochodząca swoich praw może być reprezentowana również przez związek zawodowy; następuje tu dalsze pogłębienie procesu demokratyzacji wymiaru sprawiedliwości w sprawach o roszczenia pracownicze;</u>
+ <u xml:id="u-36.6" who="#PoselMateraMarian">5) przepisy proceduralne, jakie obowiązują w postępowaniu przed tymi organami, zostają tak ukształtowane, że upraszczają samo postępowanie.</u>
+ <u xml:id="u-36.7" who="#PoselMateraMarian">Są to niewątpliwie założenia stanowiące wyraz realizowanego konsekwentnie w myśl wskazań VI Zjazdu partii procesu doskonalenia porządku prawnego, odpowiadającego charakterowi naszego państwa, wielkiej społecznej randze stosunków pracy i zasadom praworządnego postępowania w tej dziedzinie obydwu stron.</u>
+ <u xml:id="u-36.8" who="#PoselMateraMarian">Wysoka Izbo! Sądy pracy i ubezpieczeń społecznych przewidziane w rozpatrywanym projekcie ustawy stanowią nowy, jakościowo odmienny rodzaj sądów poszczególnych z tego względu, że:</u>
+ <u xml:id="u-36.9" who="#PoselMateraMarian">— ich właściwość rzeczowa obejmuje w zasadzie wszystkie spory, jakie mogą wynikać ze stosunku pracy oraz stosunku ubezpieczenia społecznego;</u>
+ <u xml:id="u-36.10" who="#PoselMateraMarian">— rozpatrywać mają zaistniałe już spory jako organ drugiej instancji, a zatem mają być sądami rangi wojewódzkiej. Będą one zatem jako organ odwoławczy wywierały poważny wpływ na kształtowanie się orzecznictwa organów społecznych.</u>
+ <u xml:id="u-36.11" who="#PoselMateraMarian">Na podkreślenie zasługuje szeroko ukształtowany zakres zadań tych sądów, które całą swoją działalnością umacniać będą socjalistyczne stosunki pracy, chronić osobiste i majątkowe interesy pracowników i zakładów pracy oraz oddziaływać wychowawczo w duchu przestrzegania zasad praworządności ludowej, dyscypliny pracy i troski o mienie społeczne zgodnie z zasadami ustroju i celami naszego ludowego państwa.</u>
+ <u xml:id="u-36.12" who="#PoselMateraMarian">Z przepisów projektowanej ustawy wynika bowiem w sposób wyraźny, że okręgowe sądy pracy i ubezpieczeń społecznych będą nie tylko rozpatrywały spory, ale także podejmowały różne działania mające na celu zapobieganie powstawaniu sporów, a przede wszystkim opracowywały i przedkładały zainteresowanym organom wnioski z tego zakresu. Będzie to więc profilaktyka w szerokim znaczeniu tego słowa.</u>
+ <u xml:id="u-36.13" who="#PoselMateraMarian">Niemałe znaczenie z punktu widzenia likwidacji źródeł sporów ma przewidziana w projektowanej ustawie możliwość rozpatrywania przez okręgowe sądy pracy i ubezpieczeń społecznych w I instancji — spraw przekazanych im przez komisje rozjemcze, komisje odwoławcze do spraw pracy oraz rady nadzorcze Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, o ile w sprawach tych wystąpiły wątpliwości prawne. Usunięcie takich wątpliwości przez wyspecjalizowany organ sądowy umożliwi właściwe realizowanie przepisów regulujących prawa i obowiązki pracownicze. To rozwiązanie może być szczególnie przydatne w początkowym okresie wdrażania Kodeksu pracy.</u>
+ <u xml:id="u-36.14" who="#PoselMateraMarian">Na szczególne podkreślenie zasługują zawarte w projekcie ustawy przepisy mające zabezpieczyć wysoki poziom fachowy i społeczny kadry sędziowskiej, co w rezultacie służyć będzie wysokiemu poziomowi orzecznictwa w sprawach pracowniczych.</u>
+ <u xml:id="u-36.15" who="#PoselMateraMarian">Dalsze pogłębienie procesu demokratyzacji wymiaru sprawiedliwości wyraża się m.in. w przyjęciu zasady, że rozpatrywanie spraw w okręgowych sądach pracy i ubezpieczeń społecznych odbywać się będzie z udziałem czynnika społecznego w postaci ławników, których połowa będzie wybierana przez wojewódzkie rady narodowe spośród kandydatów przedstawionych przez związki zawodowe, a druga połowa — spośród kandydatów zgłoszonych przez wojewodów (prezydentów miast wyłączonych z województw). Takie unormowanie wskazuje na potrzebę doboru kandydatów na ławników, zaznajomionych z problematyką stosunków pracy, o dużym zaangażowaniu społecznym i cieszących się osobistym autorytetem w środowiskach pracowniczych.</u>
+ <u xml:id="u-36.16" who="#PoselMateraMarian">Szczególny charakter okręgowych sądów pracy i ubezpieczeń społecznych przejawia się również w tym, że w postępowaniu przed nimi znajdzie zastosowanie procedura uproszczona, mająca zapewnić maksymalną sprawność postępowania, a jednocześnie należytą ochronę interesów stron. W związku z tym m.in. przewodniczący składów orzekających będą mieli konieczne uprawnienia oraz zostaną zobowiązani do podejmowania wszelkich niezbędnych czynności, mających na celu zebranie materiału dowodowego, tak aby możliwe było rozstrzygnięcie sporu już na pierwszej rozprawie i to odnośnie do całokształtu zaistniałego sporu. Temu celowi ma służyć również:</u>
+ <u xml:id="u-36.17" who="#PoselMateraMarian">1) ustanowienie krótkich terminów dla podejmowania przez sąd oraz strony różnych czynności procesowych;</u>
+ <u xml:id="u-36.18" who="#PoselMateraMarian">2) udoskonalenie i rozszerzenie przepisów regulujących zasady i tryb dokonywania wstępnych badań sprawy oraz postępowanie wyjaśniające poprzedzające rozprawę;</u>
+ <u xml:id="u-36.19" who="#PoselMateraMarian">3) zapewnienie sądowi możliwości wyjścia poza granice zakreślone we wnioskach stron oraz wydania orzeczenia o wszystkich roszczeniach, które wynikają z tej samej podstawy faktycznej lub prawnej także wówczas, gdy roszczenie to nie było objęte żądaniem lub było zgłoszone w rozmiarze mniejszym niż usprawiedliwia to wynik postępowania;</u>
+ <u xml:id="u-36.20" who="#PoselMateraMarian">4) ograniczenie do minimum sytuacji, w której sprawa zostaje przekazana do ponownego rozpatrzenia przez organ I instancji.</u>
+ <u xml:id="u-36.21" who="#PoselMateraMarian">Projektowana ustawa podkreśla także potrzebę polubownego załatwiania sporów, pod warunkiem jednak, że uprawnienia pracownicze nie ulegną uszczupleniu.</u>
+ <u xml:id="u-36.22" who="#PoselMateraMarian">Na podkreślenie zasługują również zawarte w projekcie ustawy przepisy, które służyć mają kształtowaniu prawidłowej wykładni oraz praktyki w zakresie stosowania Kodeksu pracy. Należą do nich zwłaszcza przepisy nowelizujące ustawę o Sądzie Najwyższym, a precyzujące zasady i tryb wykonywania nadzoru sprawowanego przez Sąd Najwyższy. Stanowią one uzupełnienie i rozwinięcie Kodeksu pracy i prowadzą do zespolenia w jedną całość nowego systemu rozpatrywania sporów o roszczenia pracownicze. Sąd Najwyższy ustalać będzie przede wszystkim wytyczne wymiaru sprawiedliwości, podejmować uchwały zawierające odpowiedzi na pytania prawne, rozpatrywać rewizje nadzwyczajne od prawomocnych orzeczeń. Następuje przy tym rozszerzenie kręgu organów uprawnionych do występowania z wnioskami o ustalenie wytycznych wymiaru sprawiedliwości oraz o podjęcie uchwał udzielających odpowiedzi na pytania prawne. Uprawnienia te przysługiwać będą również Centralnej Radzie Związków Zawodowych oraz Ministrowi Pracy, Płac i Spraw Socjalnych.</u>
+ <u xml:id="u-36.23" who="#PoselMateraMarian">Wysoki Sejmie! Kompleksowy charakter projektu ustawy o okręgowych sądach pracy i ubezpieczeń społecznych przejawia się również w tym, że normuje on tryb rozpatrywania sporów o świadczenia z ubezpieczenia społecznego. W myśl projektu spory te mogą być rozpatrywane w I instancji przez rady nadzorcze Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, a w II instancji — przez okręgowe sądy pracy i ubezpieczeń społecznych.</u>
+ <u xml:id="u-36.24" who="#PoselMateraMarian">Unormowania tych spraw zawarte w projekcie ustawy oznaczają istotną zmianę w stosunku do stanu obecnego, charakteryzującego ,się tym, że prawo do zasiłków nie korzystało dotąd z ochrony sądowej. Zwiększenie wysokości tych świadczeń i ich powszechny zasięg wskazuje na potrzebę zapewnienia ochrony identycznej z tą, z jakiej korzysta wynagrodzenie za pracę, a zatem również z ochrony sądowej.</u>
+ <u xml:id="u-36.25" who="#PoselMateraMarian">Regulacje prawne utrzymują rolę rad nadzorczych, będących organami systemu ubezpieczenia społecznego, funkcjonującego w naszym kraju zarówno jako organów orzecznictwa, jak też instytucji społecznego nadzoru nad bieżącą działalnością Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. Przewidziane w projekcie ustawy rozporządzenie wykonawcze Rady Ministrów, wydane po porozumieniu z Centralną Radą Związków Zawodowych, ureguluje zasady postępowania przed tymi radami, uwzględniając dotychczasowe doświadczenia.</u>
+ <u xml:id="u-36.26" who="#PoselMateraMarian">Wysoka Izbo! Kodeks pracy oraz projektowana ustawa o okręgowych sądach pracy i ubezpieczeń społecznych dają gwarancję niezbędnych zabezpieczeń w wypadku naruszeń praw pracowniczych oraz stwarzają warunki do wysokich wymagań i rzetelnego wykonywania obowiązków przez pracowników, a zatem do pełnej realizacji w praktyce zasady jedności i wzajemnego powiązania praw i obowiązków pracowniczych oraz zasady jedności interesu społecznego i indywidualnego ludzi pracy.</u>
+ <u xml:id="u-36.27" who="#PoselMateraMarian">Zawarte w projektowanej ustawie przepisy odpowiadają w pełni aktualnym potrzebom budownictwa socjalistycznego w naszym kraju oraz tym przeobrażeniom, jakim w okresie 30-lecia PRL uległy stosunki społeczne, a przede wszystkim stosunki pracy, które zgodne są z wyrażanymi w czasie konsultacji projektu Kodeksu pracy z załogami zakładów poglądami i odczuciami.</u>
+ <u xml:id="u-36.28" who="#PoselMateraMarian">Wysoka Izbo! Projekt ustawy o okręgowych sądach pracy i ubezpieczeń społecznych był przedmiotem ożywionej dyskusji w Komisji Prac Ustawodawczych oraz Komisji Pracy i Spraw Socjalnych prowadzonej przy udziale przedstawicieli Rządu oraz Centralnej Rady Związków Zawodowych.</u>
+ <u xml:id="u-36.29" who="#PoselMateraMarian">W wyniku tych dyskusji wniesiono szereg poprawek niezasadniczej natury, które doskonalą redakcję tekstu projektu.</u>
+ <u xml:id="u-36.30" who="#PoselMateraMarian">Z upoważnienia posłów, członków Komisji Prac Ustawodawczych oraz Komisji Pracy i Spraw Socjalnych wnoszę, aby Wysoki Sejm uchwalić raczył projekt ustawy o okręgowych sądach pracy i ubezpieczeń społecznych w brzmieniu zawartym w druku sejmowym nr 166 wraz z poprawkami uchwalonymi przez obydwie Komisje, zawartymi w druku nr 173.</u>
+ <u xml:id="u-36.31" who="#PoselMateraMarian">Dziękuję za uwagę.</u>
+ <u xml:id="u-36.32" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-37">
+ <u xml:id="u-37.0" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Czy ktoś z Obywateli Posłów pragnie zabrać głos w tej sprawie?</u>
+ <u xml:id="u-37.1" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Nikt się nie zgłasza.</u>
+ <u xml:id="u-37.2" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Przystępujemy do głosowania.</u>
+ <u xml:id="u-37.3" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem w całości projektu ustawy o okręgowych sądach pracy i ubezpieczeń społecznych wraz z poprawkami proponowanymi przez Komisje: Prac Ustawodawczych oraz Pracy i Spraw Socjalnych — zechce podnieść rękę.</u>
+ <u xml:id="u-37.4" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-37.5" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-37.6" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Kto się wstrzymał od głosowania? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-37.7" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Stwierdzam, że Sejm uchwalił ustawę o okręgowych sądach pracy i ubezpieczeń społecznych.</u>
+ <u xml:id="u-37.8" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Przystępujemy do punktu 4 porządku dziennego: Zatwierdzenie uchwały Rady Państwa w sprawie zmiany w składzie Rady Ministrów.</u>
+ <u xml:id="u-37.9" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Rada Państwa przedstawiła Sejmowi, z wnioskiem o zatwierdzenie, uchwałę o następującym brzmieniu:</u>
+ <u xml:id="u-37.10" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">„Uchwała Rady Państwa z dnia 24 września 1974 r. w sprawie zmiany w składzie Rady Ministrów.</u>
+ <u xml:id="u-37.11" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Na podstawie art. 29 ust. 2 Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej Rada Państwa, na wniosek Prezesa Rady Ministrów, odwołuje wiceprezesa Rady Ministrów Jana Mitręgę z zajmowanego dotychczas jednocześnie stanowiska Ministra Górnictwa i Energetyki, powołując na to stanowisko Jana Kulpińskiego.</u>
+ <u xml:id="u-37.12" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Przewodniczący Rady Państwa Henryk Jabłoński</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-38">
+ <u xml:id="u-38.0" who="#SekretarzRadyPanstwaLudomirStasiak">Czy ktoś z Obywateli Posłów pragnie zabrać głos w tej sprawie?</u>
+ <u xml:id="u-38.1" who="#SekretarzRadyPanstwaLudomirStasiak">Nikt się nie zgłasza.</u>
+ <u xml:id="u-38.2" who="#SekretarzRadyPanstwaLudomirStasiak">Przystępujemy zatem do głosowania.</u>
+ <u xml:id="u-38.3" who="#SekretarzRadyPanstwaLudomirStasiak">Kto z Obywateli Posłów jest za zatwierdzeniem przedstawionej uchwały Rady Państwa — zechce podnieść rękę.</u>
+ <u xml:id="u-38.4" who="#SekretarzRadyPanstwaLudomirStasiak">Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-38.5" who="#SekretarzRadyPanstwaLudomirStasiak">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-38.6" who="#SekretarzRadyPanstwaLudomirStasiak">Kto się wstrzymał od głosowania? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-38.7" who="#SekretarzRadyPanstwaLudomirStasiak">Stwierdzam, że Sejm zatwierdził uchwałę Rady Państwa z dnia 24 września 1974 r. w sprawie zmiany w składzie Rady Ministrów.</u>
+ <u xml:id="u-38.8" who="#SekretarzRadyPanstwaLudomirStasiak">Porządek dzienny dzisiejszego posiedzenia został wyczerpany.</u>
+ <u xml:id="u-38.9" who="#SekretarzRadyPanstwaLudomirStasiak">Proszę Obywatela Sekretarza Posła Bogdana Waligórskiego o odczytanie komunikatu.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-39">
+ <u xml:id="u-39.0" who="#SekretarzposelBogdanWaligorski">Obywatele Posłowie! W dniu jutrzejszym odbędzie się spotkanie Prezydium Sejmu z prezydiami komisji sejmowych i sekretarzami wojewódzkich zespołów poselskich — o godz. 9 w sali kolumnowej.</u>
+ <u xml:id="u-39.1" who="#SekretarzposelBogdanWaligorski">Również w dniu jutrzejszym odbędzie się posiedzenie Komisji Przemysłu Lekkiego — o godz. 12 min. 30 w sali nr 67, Dom Poselski.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-40">
+ <u xml:id="u-40.0" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Na tym kończymy 22 posiedzenie Sejmu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej.</u>
+ <u xml:id="u-40.1" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Protokół posiedzenia będzie wyłożony do przejrzenia w Biurze Prac Sejmowych.</u>
+ <u xml:id="u-40.2" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">O terminie następnego posiedzenia zostaną Obywatele Posłowie powiadomieni.</u>
+ <u xml:id="u-40.3" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Zamykam posiedzenie.</u>
+ <u xml:id="u-40.4" who="#komentarz">(Koniec posiedzenia o godz. 17 min. 45)</u>
+ </div>
+ </body>
+ </text>
+ </TEI>
+</teiCorpus>
diff --git a/1972-1976/sejm/posiedzenia/pp/197276-sjm-ppxxx-00023-01/header.xml b/1972-1976/sejm/posiedzenia/pp/197276-sjm-ppxxx-00023-01/header.xml
new file mode 100644
index 0000000..5bd9779
--- /dev/null
+++ b/1972-1976/sejm/posiedzenia/pp/197276-sjm-ppxxx-00023-01/header.xml
@@ -0,0 +1,124 @@
+<?xml version='1.0' encoding='UTF-8'?>
+<teiHeader xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude" xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0" xml:id="PPC-197276-sjm-ppxxx-00023-01">
+ <fileDesc>
+ <titleStmt>
+ <title>23 posiedzenie Sejmu PRL</title>
+ </titleStmt>
+ <publicationStmt>
+ <p>Prosimy o zapoznanie się z nagłówkiem korpusu (PPC_header.xml).</p>
+ </publicationStmt>
+ <sourceDesc>
+ <bibl>
+ <title>23 posiedzenie Sejmu PRL</title>
+ <publisher>Kancelaria Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej</publisher>
+ <note type="system">PRL</note>
+ <note type="house">Sejm</note>
+ <note type="termNo">6</note>
+ <note type="type">Posiedzenie Plenarne</note>
+ <note type="sessionNo">23</note>
+ <note type="dayNo">1</note>
+ <date>1974-11-21</date>
+ </bibl>
+ </sourceDesc>
+ </fileDesc>
+ <profileDesc>
+ <particDesc>
+ <person xml:id="komentarz" role="speaker">
+ <persName>Komentarz</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="Marszalek" role="speaker">
+ <persName>Marszałek</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PiotrJaroszewicz" role="speaker">
+ <persName>Piotr Jaroszewicz</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselBlaszykKrystyna" role="speaker">
+ <persName>Poseł Błaszyk Krystyna</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselCzwojdrakTadeusz" role="speaker">
+ <persName>Poseł Czwojdrak Tadeusz</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselFilipowiczZygmunt" role="speaker">
+ <persName>Poseł Filipowicz Zygmunt</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselGalajDyzma" role="speaker">
+ <persName>Poseł Gałaj Dyzma</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselHagmajerJerzy" role="speaker">
+ <persName>Poseł Hagmajer Jerzy</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselHebdaMieczyslaw" role="speaker">
+ <persName>Poseł Hebda Mieczysław</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselKarnaStanislawa" role="speaker">
+ <persName>Poseł Karna Stanisława</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselKomstaTadeusz" role="speaker">
+ <persName>Poseł Komsta Tadeusz</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselKozubskiWaclaw" role="speaker">
+ <persName>Poseł Kozubski Wacław</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselKrzysztoforskiZbigniew" role="speaker">
+ <persName>Poseł Krzysztoforski Zbigniew</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselKucAdam" role="speaker">
+ <persName>Poseł Kuć Adam</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselLehmannEdmund" role="speaker">
+ <persName>Poseł Lehmann Edmund</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselMarynowiczMieczyslaw" role="speaker">
+ <persName>Poseł Marynowicz Mieczysław</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselNajsznerskiRyszard" role="speaker">
+ <persName>Poseł Najsznerski Ryszard</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselOrlowskiJerzy" role="speaker">
+ <persName>Poseł Orłowski Jerzy</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselParolAdam" role="speaker">
+ <persName>Poseł Parol Adam</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselPaskoAntoni" role="speaker">
+ <persName>Poseł Paśko Antoni</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselPikulPiotr" role="speaker">
+ <persName>Poseł Pikul Piotr</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselPinkowskiJozef" role="speaker">
+ <persName>Poseł Pińkowski Józef</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselPrzyluskiJozef" role="speaker">
+ <persName>Poseł Przyłuski Józef</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselRaczkowskiZygmunt" role="speaker">
+ <persName>Poseł Raczkowski Zygmunt</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselRafalskiHenryk" role="speaker">
+ <persName>Poseł Rafalski Henryk</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselZablockiJanusz" role="speaker">
+ <persName>Poseł Zabłocki Janusz</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PrezesRadyMinistrow" role="speaker">
+ <persName>Prezes Rady Ministrów</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski" role="speaker">
+ <persName>Przewodniczący Komisji Planowania przy Radzie Ministrów Mieczysław Jagielski</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="SekretarzposelHenrykPawlowski" role="speaker">
+ <persName>Sekretarz poseł Henryk Pawłowski</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="WicemarszalekAndrzejBenesz" role="speaker">
+ <persName>Wicemarszałek Andrzej Benesz</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="WicemarszalekAndrzejWerblan" role="speaker">
+ <persName>Wicemarszałek Andrzej Werblan</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="WiceprezesRadyMinistrow" role="speaker">
+ <persName>Wiceprezes Rady Ministrów,</persName>
+ </person>
+ </particDesc>
+ </profileDesc>
+</teiHeader>
diff --git a/1972-1976/sejm/posiedzenia/pp/197276-sjm-ppxxx-00023-01/text_structure.xml b/1972-1976/sejm/posiedzenia/pp/197276-sjm-ppxxx-00023-01/text_structure.xml
new file mode 100644
index 0000000..60fbf8a
--- /dev/null
+++ b/1972-1976/sejm/posiedzenia/pp/197276-sjm-ppxxx-00023-01/text_structure.xml
@@ -0,0 +1,985 @@
+<?xml version='1.0' encoding='UTF-8'?>
+<teiCorpus xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude" xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">
+ <xi:include href="PPC_header.xml"/>
+ <TEI>
+ <xi:include href="header.xml"/>
+ <text>
+ <body>
+ <div xml:id="div-1">
+ <u xml:id="u-1.0" who="#komentarz">Sejm</u>
+ <u xml:id="u-1.1" who="#komentarz">Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej</u>
+ <u xml:id="u-1.2" who="#komentarz">Kadencja VI — Sesja VI</u>
+ <u xml:id="u-1.3" who="#komentarz">Sprawozdanie Stenograficzne z 23 posiedzenia Sejmu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej w dniu 21 listopada 1974 r.</u>
+ <u xml:id="u-1.4" who="#komentarz">Warszawa 1974</u>
+ <u xml:id="u-1.5" who="#komentarz">(Początek posiedzenia o godz. 9 min. 05)</u>
+ <u xml:id="u-1.6" who="#komentarz">(Na posiedzeniu przewodniczą Marszałek Sejmu Stanisław Gucwa oraz wicemarszałkowie Andrzej Benesz i Andrzej Werblan).</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-2">
+ <u xml:id="u-2.0" who="#Marszalek">Otwieram posiedzenie.</u>
+ <u xml:id="u-2.1" who="#Marszalek">Powołuję na sekretarzy posłów Marię Kotlicką i Henryka Pawłowskiego.</u>
+ <u xml:id="u-2.2" who="#Marszalek">Protokół i listę mówców prowadzić będzie poseł Maria Kotlicka.</u>
+ <u xml:id="u-2.3" who="#Marszalek">Proszę Posłów Sekretarzy o zajęcie miejsc przy stole prezydialnym.</u>
+ <u xml:id="u-2.4" who="#Marszalek">Protokół 22 posiedzenia Sejmu uważam za przyjęty wobec niewniesienia przeciwko niemu zastrzeżeń.</u>
+ <u xml:id="u-2.5" who="#Marszalek">Ustalony przez Prezydium Sejmu porządek dzienny dzisiejszego posiedzenia został Obywatelom Posłom doręczony.</u>
+ <u xml:id="u-2.6" who="#Marszalek">Do Prezydium Sejmu wpłynął wniosek Prezesa Rady Ministrów dotyczący zmian w składzie Rady Ministrów.</u>
+ <u xml:id="u-2.7" who="#Marszalek">W związku z powyższym Prezydium Sejmu — po porozumieniu się z Konwentem Seniorów — proponuje uzupełnienie przedstawionego Obywatelom Posłom porządku dziennego posiedzenia przez dodanie punktu piątego w brzmieniu:</u>
+ <u xml:id="u-2.8" who="#Marszalek">„5. Zmiany w składzie Rady Ministrów.”</u>
+ <u xml:id="u-2.9" who="#Marszalek">Jeżeli nie usłyszę sprzeciwu, będę uważał, że propozycja została przyjęta.</u>
+ <u xml:id="u-2.10" who="#Marszalek">Sprzeciwu nie słyszę.</u>
+ <u xml:id="u-2.11" who="#Marszalek">Czy ktoś z Obywateli Posłów pragnie zabrać głos w sprawie porządku dziennego?</u>
+ <u xml:id="u-2.12" who="#Marszalek">Nikt się nie zgłasza.</u>
+ <u xml:id="u-2.13" who="#Marszalek">Uważam zatem, że Sejm porządek dzienny posiedzenia, przedstawiony przez Prezydium Sejmu, zatwierdził.</u>
+ <u xml:id="u-2.14" who="#Marszalek">Przystępujemy do punktu 1 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Mandatowo-Regulaminowej w sprawie obsadzenia mandatów:</u>
+ <u xml:id="u-2.15" who="#Marszalek">1) w okręgu wyborczym nr 78 w Ząbkowicach Śląskich (druk nr 182),</u>
+ <u xml:id="u-2.16" who="#Marszalek">2) w okręgu wyborczym nr 17 w Gdańsku (druk nr 183).</u>
+ <u xml:id="u-2.17" who="#Marszalek">Głos ma sprawozdawca poseł Piotr Pikul.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-3">
+ <u xml:id="u-3.0" who="#PoselPikulPiotr">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Prezydium Sejmu przekazało w dniu 30 października br. Komisji Mandatowo-Regulaminowej do rozpatrzenia sprawę obsadzenia w trybie art. 77 Ordynacji wyborczej mandatu w okręgu wyborczym nr 78 w Ząbkowicach Śląskich, wygasłego wskutek śmierci posła Feliksa Starca oraz mandatu w okręgu wyborczym nr 17 w Gdańsku, wygasłego wskutek śmierci posła Jerzego Starościaka.</u>
+ <u xml:id="u-3.1" who="#PoselPikulPiotr">Prezydium Sejmu zwróciło się jednocześnie do Komisji Mandatowo-Regulaminowej o przedstawienie Wysokiemu Sejmowi w powyższych sprawach odpowiednich wniosków.</u>
+ <u xml:id="u-3.2" who="#PoselPikulPiotr">Przypominam, że wygaśnięcie mandatów posłów Feliksa Starca i Jerzego Starościaka Sejm stwierdził na ostatnim posiedzeniu w dniu 24 października br.</u>
+ <u xml:id="u-3.3" who="#PoselPikulPiotr">Obecnie, zgodnie z postanowieniami Ordynacji wyborczej do Sejmu, Wysoka Izba może podjąć uchwałę o wstąpieniu w skład Sejmu tych spośród nie wybranych w okręgach wyborczych nr 78 i 17 kandydatów, którzy uzyskali kolejno największą liczbę głosów i nie utracili prawa wybieralności.</u>
+ <u xml:id="u-3.4" who="#PoselPikulPiotr">Komisja Mandatowo-Regulaminowa na posiedzeniu w dniu 20 listopada 1974 r. rozpatrzyła sprawę obsadzenia tych mandatów.</u>
+ <u xml:id="u-3.5" who="#PoselPikulPiotr">Na podstawie danych Państwowej Komisji Wyborczej, Komisja Mandatowo-Regulaminowa stwierdza, że kandydatem do objęcia mandatu w okręgu wyborczym nr 78 w Ząbkowicach Śląskich jest obywatel Ryszard Najsznerski, zamieszkały w Nowej Rudzie, inżynier górnik, główny inżynier górniczy pola — „Piast” w kopalni Nowa Ruda, członek Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej. Natomiast kandydatem z okręgu wyborczego nr 17 w Gdańsku jest obywatel Zygmunt Raczkowski, zamieszkały w Gdańsku, kierownik oddziału Zarządu Głównego Związku Zawodowego Pracowników Przemysłu Budowlanego w Gdańsku, członek Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej.</u>
+ <u xml:id="u-3.6" who="#PoselPikulPiotr">Komisja Mandatowo-Regulaminowa stwierdziła, że obaj kandydaci mają prawo wybieralności do Sejmu.</u>
+ <u xml:id="u-3.7" who="#PoselPikulPiotr">W związku z tym Komisja Mandatowo-Regulaminowa zgłasza wniosek o uzyskanie mandatów przez obywatela Ryszarda Najsznerskiego w okręgu wyborczym nr 78 w Ząbkowicach Śląskich oraz przez obywatela Zygmunta Raczkowskiego w okręgu wyborczym nr 17 w Gdańsku, przedstawiając Wysokiej Izbie projekty uchwał, których treść została zamieszczona w doręczonych obywatelom posłom drukach nr 182 i 183.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-4">
+ <u xml:id="u-4.0" who="#Marszalek">Czy ktoś z Obywateli Posłów pragnie zabrać głos w tej sprawie?</u>
+ <u xml:id="u-4.1" who="#Marszalek">Nikt się nie zgłasza.</u>
+ <u xml:id="u-4.2" who="#Marszalek">Wobec tego przystępujemy do głosowania.</u>
+ <u xml:id="u-4.3" who="#Marszalek">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem uchwały, zamieszczonej w druku sejmowym nr 182, w sprawie obsadzenia mandatu poselskiego w okręgu wyborczym nr 78 — zechce podnieść rękę.</u>
+ <u xml:id="u-4.4" who="#Marszalek">Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-4.5" who="#Marszalek">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-4.6" who="#Marszalek">Kto się wstrzymał od głosowania? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-4.7" who="#Marszalek">Stwierdzam, że Sejm podjął uchwałę w sprawie obsadzenia mandatu poselskiego w okręgu wyborczym nr 78, a tym samym obywatel Ryszard Najsznerski uzyskał mandat posła na Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej.</u>
+ <u xml:id="u-4.8" who="#Marszalek">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem uchwały, zamieszczonej w druku sejmowym nr 183, w sprawie obsadzenia mandatu poselskiego w okręgu wyborczym nr 17 — zechce podnieść rękę.</u>
+ <u xml:id="u-4.9" who="#Marszalek">Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-4.10" who="#Marszalek">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-4.11" who="#Marszalek">Kto się wstrzymał od głosowania? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-4.12" who="#Marszalek">Stwierdzam, że Sejm podjął uchwałę w sprawie obsadzenia mandatu poselskiego w okręgu wyborczym nr 17, a tym samym obywatel Zygmunt Raczkowski uzyskał mandat posła na Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej.</u>
+ <u xml:id="u-4.13" who="#Marszalek">Posłowie Ryszard Najsznerski i Zygmunt Raczkowski zgłosili się do złożenia ślubowania poselskiego.</u>
+ <u xml:id="u-4.14" who="#Marszalek">Proszę wymienionych Obywateli Posłów o zbliżenie się do' Prezydium w celu złożenia ślubowania.</u>
+ <u xml:id="u-4.15" who="#Marszalek">Proszę wszystkich obecnych o powstanie z miejsc.</u>
+ <u xml:id="u-4.16" who="#komentarz">Wszyscy wstają)</u>
+ <u xml:id="u-4.17" who="#komentarz">(Czyta rotę ślubowania)</u>
+ <u xml:id="u-4.18" who="#Marszalek">„Ślubuję uroczyście jako poseł na Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej pracować dla dobra Narodu Polskiego i pogłębiać jego jedność, przyczyniać się do umacniania więzi władzy państwowej z ludem pracującym miast i wsi, czynić wszystko dla utrwalenia niepodległości i suwerenności, dla pomyślnego, socjalistycznego rozwoju Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej.”</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-5">
+ <u xml:id="u-5.0" who="#PoselNajsznerskiRyszard">Ślubuję.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-6">
+ <u xml:id="u-6.0" who="#PoselRaczkowskiZygmunt">Ślubuję.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-7">
+ <u xml:id="u-7.0" who="#Marszalek">Stwierdzam, że posłowie Ryszard Najsznerski i Zygmunt Raczkowski złożyli ślubowanie poselskie.</u>
+ <u xml:id="u-7.1" who="#Marszalek">Przystępujemy do punktu 2 porządku dziennego: O dalszą poprawę wyżywienia narodu i rozwój rolnictwa:</u>
+ <u xml:id="u-7.2" who="#Marszalek">1) informacja Prezesa Rady Ministrów o pracach nad długofalowym programem działania Rządu w dziedzinie gospodarki żywnościowej,</u>
+ <u xml:id="u-7.3" who="#Marszalek">2)projekt uchwały Sejmu (druk nr 179).</u>
+ <u xml:id="u-7.4" who="#Marszalek">Proszę o zabranie głosu Prezesa Rady Ministrów Obywatela Piotra Jaroszewicza.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-8">
+ <u xml:id="u-8.0" who="#PiotrJaroszewicz">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Ze znanych obywatelom posłom dokumentów XV Plenum Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej wynika w sposób oczywisty szczególna waga szybkiego, kompleksowego rozwoju gospodarki żywnościowej w naszym kraju.</u>
+ <u xml:id="u-8.1" who="#PiotrJaroszewicz">Zadania szybkiego rozwoju gospodarki żywnościowej ujmujemy jako program ogólnonarodowy, którego realizacją są żywotnie zainteresowani wszyscy obywatele i wszyscy powinni w niej uczestniczyć. W całej bowiem gospodarce, w wielu pozornie odległych dziedzinach życia kraju kryją się problemy, których rozwiązywanie wywiera ogromny wpływ na poprawę wyżywienia narodu i rozwój dziedzin integralnie związanych z gospodarką żywnościową.</u>
+ <u xml:id="u-8.2" who="#PiotrJaroszewicz">Uchwalone przez XV Plenum założenia poprawy wyżywienia narodu i rozwoju rolnictwa tworzą program dalekosiężny, kompleksowy i w pełni zintegrowany.</u>
+ <u xml:id="u-8.3" who="#PiotrJaroszewicz">Dążymy do tego, aby program ten stał się siłą organizującą i kształtującą pracę wielu dziedzin gospodarki. Ukazując bowiem cele, do jakich zmierzamy, wytycza on dla różnych pionów przemysłu i budownictwa, transportu, handlu i usług, dla nauki i techniki kierunki działania dotyczące wzrostu produkcji, postępu technicznego, inwestycji, szkolenia i rozmieszczenia kadr, nieodzownych posunięć organizacyjnych i wielu innych przedsięwzięć.</u>
+ <u xml:id="u-8.4" who="#PiotrJaroszewicz">Mamy dziś wszelkie warunki po temu, aby podjąć realizację takiego programu. Decydują o tym pomyślne rezultaty urzeczywistniania uchwał VI Zjazdu, co przyczyniło się do szybszego rozwoju naszego kraju. W przemyśle, budownictwie i innych działach gospodarki, w postępie nauki i techniki znajdujemy oparcie dla szybszego rozwoju kompleksu żywnościowego.</u>
+ <u xml:id="u-8.5" who="#PiotrJaroszewicz">Podjęcie tych zadań możliwe jest również dzięki dobrym rezultatom, jakie uzyskaliśmy w ostatnich latach w rozbudowie i modernizacji potencjału samego rolnictwa i jego zaplecza oraz przemysłu rolno-spożywczego. Polityka VI Zjazdu postawiła tę gałąź gospodarki na należnym miejscu, stworzyła jej korzystne warunki rozwoju. Preferencje uzyskały wysoko wydajne formy gospodarowania.</u>
+ <u xml:id="u-8.6" who="#PiotrJaroszewicz">Popieramy wszystkich dobrych gospodarzy w rolnictwie, stwarzamy warunki do rozwoju gospodarki uspołecznionej. Jednym z wyrazów troski partii i Rządu o rozwój produkcji rolnej jest dbałość o wzrost dochodów ludności wiejskiej i polepszanie jej sytuacji socjalnej — w stopniu i tempie proporcjonalnym do uzyskiwanej poprawy warunków materialno-bytowych wszystkich ludzi pracy.</u>
+ <u xml:id="u-8.7" who="#PiotrJaroszewicz">Pod wpływem licznych decyzji podjętych w ostatnich latach nastąpił wzrost zainteresowania rolników i pracowników rolnictwa powiększaniem, intensyfikacją i modernizacją produkcji rolnej we wszystkich sektorach. W 1973 r., w porównaniu z 1970 r., tj. w okresie 3 lat produkcja globalna rolnictwa wzrosła o 20,4%, a produkcja towarowa — o około 26,2%. Szybciej — o 25,7% zwiększyła się produkcja zwierzęca, wolniej — o 16,1% — produkcja roślinna.</u>
+ <u xml:id="u-8.8" who="#PiotrJaroszewicz">Równolegle, w wyniku skierowania dodatkowych nakładów, przewyższających o około 70% pierwotne ustalenia planu 5-letniego — wydatnemu powiększeniu uległy moce produkcyjne przetwórstwa spożywczego. Bez tego, przy osiągniętym tempie zwiększania produkcji rolnej i skupu nie można by ani przetwarzać, ani należycie składować surowców, a rynek odczuwałby dotkliwy brak żywności.</u>
+ <u xml:id="u-8.9" who="#PiotrJaroszewicz">Dzięki skutecznej polityce rolnej i przyspieszonej rozbudowie przemysłu spożywczego można było wydatnie poprawić zaopatrzenie ludności. W latach 1971—1974 dostawy artykułów żywnościowych wzrastały średnio po około 11% rocznie, wzbogacał się ich asortyment, pojawiły się towary uszlachetnione. Jednocześnie wzrósł ich eksport, który ma duże znaczenie w rozwoju całej gospodarki, w tym samego rolnictwa, pozwalając na import pasz, komponentów paszowych, niektórych maszyn, środków chemicznych itp.</u>
+ <u xml:id="u-8.10" who="#PiotrJaroszewicz">Zwiększenie podaży żywności nabrało szczególnego znaczenia w warunkach szybkiego wzrostu przeciętnej płacy realnej pracowników gospodarki uspołecznionej, która w latach 1971—1974 wzrośnie o ok. 34%, przy wydatnym zwiększeniu zarobków najniżej zarabiających.</u>
+ <u xml:id="u-8.11" who="#PiotrJaroszewicz">Wszystkie te czynniki zdecydowały o dużej poprawie odżywiania się ludności. Wzrasta spożycie białka i zmniejsza się spożycie węglowodanów. Przechodzimy stopniowo do sposobu odżywiania się właściwego krajom o wysokim rozwoju gospodarki.</u>
+ <u xml:id="u-8.12" who="#PiotrJaroszewicz">Osiągnęliśmy dobre zaopatrzenie rynku we wszystkie główne produkty, z wyjątkiem mięsa. Popyt na mięso wzrasta najszybciej i nie możemy go zaspokoić w pełni. Trzeba jednak uznać za wielki postęp fakt, że spożycie mięsa wzrasta w bieżącym pięcioleciu przeciętnie o ok. 3 kg na mieszkańca rocznie (wobec 0,8 kg w latach 1965—1970).</u>
+ <u xml:id="u-8.13" who="#PiotrJaroszewicz">W obecnym roku rezultaty pracy rolników są ze wszech miar pozytywne, mimo że niesprzyjająca aura spowodowała, iż zarówno w toku żniw, jak i jesiennych prac polowych mieliśmy do czynienia z wieloma przeciwnościami i ze szczególnym spiętrzeniem zadań. Dziś możemy stwierdzić, że w wyniku powszechnej mobilizacji ludzi rolniczego trudu, kobiet i młodzieży wiejskiej, a także w rezultacie wydatnej pomocy udzielanej im przez pracowników innych działów gospodarki, wojsko i młodzież z miast, w efekcie, operatywnych decyzji i przedsięwzięć — udało się zakończyć pomyślnie zbiory plonów.</u>
+ <u xml:id="u-8.14" who="#PiotrJaroszewicz">Ofiarna praca przyniosła dobry plon, powiększyła dorobek rolnictwa i całej gospodarki. Chciałbym z całego serca podziękować polskim rolnikom za ten trud i wysiłek. Dziękuję także wszystkim, którzy w trudnych dniach szli z pomocą pracownikom PGR, spółdzielniom produkcyjnym, kółkom rolniczym i gospodarzom indywidualnym.</u>
+ <u xml:id="u-8.15" who="#PiotrJaroszewicz">Wysoki Sejmie! XV Plenum Komitetu Centralnego zaleciło Rządowi opracowanie w dziedzinie gospodarki żywnościowej długofalowego programu oraz przygotowanie założeń planu na lata 1976—1980 i wniesienie ich pod obrady Sejmu.</u>
+ <u xml:id="u-8.16" who="#PiotrJaroszewicz">Pragnę poinformować obywateli posłów, że Rząd przystąpił do prac związanych z obu tymi zadaniami. W ramach prac nad planami rocznymi i planem na przyszłą pięciolatkę będziemy poszczególne rozwiązania uściślać i nadawać im szczegółowy charakter. Mam na myśli takie zagadnienia, jak zwiększenie efektywności gospodarki ziemią, poprawa zaopatrzenia rolnictwa w wodę, rozbudowa potencjału w budownictwie rolniczym, rozwój nowych form i struktur uspołecznionej gospodarki rolnej.</u>
+ <u xml:id="u-8.17" who="#PiotrJaroszewicz">Opracowane już zostały, rozpatrzone przez Biuro Polityczne KC PZPR i Prezydium Rządu, założenia przyspieszonego rozwoju przemysłów chemicznego i maszynowego oraz środków transportu. Podjęliśmy wstępne decyzje w sprawie wieloletniego rozwoju przemysłu spożywczego, w tym również terenowego, oraz całej sfery handlu i usług związanej z gospodarką żywnościową.</u>
+ <u xml:id="u-8.18" who="#PiotrJaroszewicz">Wynikające z decyzji XV Plenum KC zadania na rok 1975 znalazły wyraz w projektach planu i budżetu, które przedstawione zostaną Wysokiemu Sejmowi w następnym punkcie porządku dziennego. Uwzględniają one ten wycinek długofalowego programu, który trzeba bezwzględnie zrealizować w nadchodzącym roku, aby stworzyć dobry punkt wyjścia do zadań następnego planu 5-letniego.</u>
+ <u xml:id="u-8.19" who="#PiotrJaroszewicz">Opracowaliśmy już także założenia rozwoju podstawowych ogniw gospodarki żywnościowej na lata 1976—1980. Antycypujemy w nich ważne dla społeczeństwa i gospodarki ustalenia, które będą musiały znaleźć odpowiedni wyraz w planie 5-letnim.</u>
+ <u xml:id="u-8.20" who="#PiotrJaroszewicz">Aby z produkcji żywności uczynić jedną z najważniejszych gałęzi wytwórczych, zdolną pokryć zwiększające się zapotrzebowanie kraju, przy jednoczesnym rozwoju eksportu, zakładamy, że do roku 1990 globalna produkcja rolnictwa powinna zwiększyć się co najmniej dwukrotnie. Będzie to wymagało odpowiadającego tej skali wzrostu poziomu wytwórczości w przemyśle spożywczym, przed którym staje zadanie nie tylko wydatnego rozwoju ilościowego, ale także dokonania poważnych przemian jakościowych.</u>
+ <u xml:id="u-8.21" who="#PiotrJaroszewicz">Szacujemy, że spożycie mięsa i jego przetworów, licząc na jednego mieszkańca, powinno zwiększyć się o ponad 10 kg, tj. do 75— 77 kg w 1980 r. i osiągnąć poziom 85—90 kg w 1990 r. Spożycie mleka i przetworów powinno wówczas zbliżyć się do około 340 litrów, jaj — do 270 sztuk, ryb i przetworów — do 11—12 kg, owoców i przetworów — do 80 kg, warzyw i ich przetworów — do 145 kg. Jeśli chodzi o samo rolnictwo i produkcję rolną — w osiąganiu tych celów wysuwają się na czoło trzy kierunki działania: dalszy wydatny rozwój hodowli i produkcji zwierzęcej, rozwój produkcji roślinnej, a głównie szybkie zwiększanie produkcji pasz oraz pełne zagospodarowanie i efektywne użytkowanie ziemi.</u>
+ <u xml:id="u-8.22" who="#PiotrJaroszewicz">Problem pierwszy — to produkcja zwierzęca, w której w ostatnich latach osiągamy pomyślne rezultaty. Świadczy o tym fakt, że w stosunku do roku 1970 pogłowie trzody zwiększy się w końcu 1974 roku o około 60%, a bydła — o 20%. Do roku 1980 — w porównaniu z wysokim poziomem zakładanym na 1975 r. — trzeba będzie uzyskać dalszy, około 20-procentowy wzrost produkcji zwierzęcej. Oznacza to, że w ciągu sześciu lat pogłowie bydła powinno osiągnąć co najmniej 15 mln sztuk, trzody chlewnej — 26 mln sztuk i owiec — 4 mln sztuk. Główny nacisk będziemy wszakże kłaść na wzrost produkcji bydła rzeźnego i owiec, w których żywieniu większe znaczenie mają własne zasoby paszowe gospodarstw rolnych. Dążąc równocześnie do wzrostu pogłowia trzody chlewnej, będziemy każdorazowo brać pod uwagę stan własnych zasobów pasz treściwych oraz możliwości importu zbóż i komponentów paszowych.</u>
+ <u xml:id="u-8.23" who="#PiotrJaroszewicz">Obecnie należy przede wszystkim jak najefektywniej wykorzystywać pasze. Dlatego musimy przestrzegać zasady, iż pierwszeństwo w korzystaniu z zasobów paszowych państwa powinien mieć producent, który uzyskuje wysokie rezultaty w gospodarce paszami. Wiąże się to z racjonalizacją i doskonaleniem metod żywienia zwierząt. Sprawie tej trzeba będzie poświęcić o wiele więcej uwagi również ze strony oświaty rolniczej.</u>
+ <u xml:id="u-8.24" who="#PiotrJaroszewicz">Poważne zadania stawiamy przed weterynarią. Rzecz nie tylko w zwalczaniu chorób, ale przede wszystkim w działalności profilaktycznej, której celem jest poprawa zdrowotności stada oraz podnoszenie jego jakości.</u>
+ <u xml:id="u-8.25" who="#PiotrJaroszewicz">Duże znaczenie będziemy przywiązywać do rozwoju przemysłowych metod hodowli. Będziemy popierać rozwój produkcji zwierzęcej w spółdzielniach kółek rolniczych i w zespołach chłopskich, przede wszystkim takiej, przy której wykorzystuje się własne pasze wyprodukowane na swoich gruntach. Nasza polityka będzie nadal sprzyjać wydatnemu rozwojowi hodowli w gospodarstwach indywidualnych, których pozycja w tej dziedzinie jest znacząca.</u>
+ <u xml:id="u-8.26" who="#PiotrJaroszewicz">Jeżeli chodzi o produkcję roślinną, główne zadania to: po pierwsze — zapewnienie pasz potrzebnych do uzyskania założonej produkcji zwierzęcej, po drugie — pokrycie wzrastających potrzeb przemysłu rolno-spożywczego i po trzecie — produkcja na eksport nasion i sadzeniaków, rzepaku, tytoniu, owoców i kwiatów.</u>
+ <u xml:id="u-8.27" who="#PiotrJaroszewicz">Zakładamy, że globalna produkcja roślinna, która w porównaniu z rokiem 1970 zwiększy się w 1975 r. o 23,3%, w latach 1976—1980 wzrośnie o około 18%. Szacujemy, że plony podstawowych roślin z 1 ha kształtować się będą w roku 1980 następująco: 31—33 q zboża, 380 q buraków cukrowych oraz 22 q roślin oleistych.</u>
+ <u xml:id="u-8.28" who="#PiotrJaroszewicz">W strukturze zasiewów pożądany jest dalszy wzrost udziału pszenicy i jęczmienia, a także kukurydzy i roślin strączkowych. Będziemy intensywnie rozwijać produkcję buraków cukrowych z przeznaczeniem na paszę i powiększać obszar uprawy roślin przemysłowych.</u>
+ <u xml:id="u-8.29" who="#PiotrJaroszewicz">Zmiany w strukturze zasiewów w kierunku powiększania udziału wysoko wydajnych gatunków roślin umożliwią uzyskiwanie zbiorów znacznie wyższych niż obecnie. Wymaga to poprawy jakości nasion i sadzeniaków oraz usprawnienia zaopatrzenia gospodarstw indywidualnych w dobry materiał siewny. Powodzenie naszych zamierzeń uzależnione jest dużym stopniu od gospodarki ziemią. To ważne i trudne zagadnienie zaostrza się w miarę industrializacji kraju, rozbudowy miast i całej infrastruktury. Każdy nadający się do uprawy skrawek ziemi musi być racjonalnie zagospodarowany.</u>
+ <u xml:id="u-8.30" who="#PiotrJaroszewicz">Państwo będzie, w zamian za rentę lub inne świadczenia, przejmować ziemię od wszystkich, którzy nie są w stanie dobrze jej wykorzystać, aby natychmiast przekazać ją gospodarstwom państwowym, spółdzielniom produkcyjnym, kółkom rolniczym i zespołom chłopskim. Organizacjom tym zostały stworzone korzystne po temu warunki. Ziemię oddawaną do dyspozycji państwa będziemy również na dogodnych warunkach wydzierżawiać rozwojowym gospodarstwom indywidualnym.</u>
+ <u xml:id="u-8.31" who="#PiotrJaroszewicz">Szczególną wagę przywiązujemy do wszelkich form zespołowego gospodarowania ziemią i uzyskiwania dzięki temu wzrostu efektywności pracy w rolnictwie i wszechstronnego w nim postępu. Różne formy spółdzielcze i zespołowe, w tym również stosowane w gospodarstwach rolnych kółek rolniczych powinny mieć charakter otwarty dla indywidualnych rolników, którzy deklarują swój akces wraz z wkładem gruntowym. Tym i innym formom działalności zespołowej udzielać będziemy konsekwentnego poparcia.</u>
+ <u xml:id="u-8.32" who="#PiotrJaroszewicz">Jesteśmy w pełnym toku prac nad przygotowaniem nowego programu dla państwowych gospodarstw rolnych. Dotychczasowe osiągnięcia tworzą podstawę do dalszego szybkiego rozwoju tego przodującego sektora — ofensywnej siły postępu w całym rolnictwie.</u>
+ <u xml:id="u-8.33" who="#PiotrJaroszewicz">Wysoki Sejmie! Różnorodne i złożone przedsięwzięcia, związane z tworzeniem warunków do realizacji ambitnych założeń programu żywnościowego — będą wymagały zainwestowania do 1980 roku około 750 mld zł. Same tylko inwestycje produkcyjne w rolnictwie muszą pochłonąć w tym czasie 410 mld zł, to jest o 60% więcej od przewidywanego poziomu nakładów w obecnym pięcioleciu. Na czoło wysuwają się problemy związane z mechanizacją i chemizacją rolnictwa.</u>
+ <u xml:id="u-8.34" who="#PiotrJaroszewicz">W latach 1976—1980 bardzo duże nakłady przeznaczone zostaną na rozwój przemysłu produkującego maszyny i urządzenia dla rolnictwa i całego kompleksu żywnościowego. W ciągu najbliższych 7—8 lat na inwestycje w tym przemyśle wydatkujemy 100 mld zł. Szczególne preferencje otrzyma przemysł produkujący ciągniki i maszyny rolnicze. Do roku 1980 wartość jego produkcji powinna ulec podwojeniu i wydatnemu unowocześnieniu. Globalna wartość dostaw ciągników, maszyn i narzędzi rolniczych wyniesie w latach 1976— 1980 ok. 150 mld zł, to jest dwa razy więcej niż w obecnej pięciolatce. Powinno to zdecydowanie poprawić sytuację, stworzyć w sferze mechanizacji zupełnie nową jakość. Rzecz jednak w tym, aby sprzęt był efektywnie, prawdziwie po gospodarsku wykorzystany. To ważne i odpowiedzialne zadanie stawiamy przed służbą mechanizatorów rolnictwa i całym jego zapleczem technicznym, które będzie aktywnie rozszerzane.</u>
+ <u xml:id="u-8.35" who="#PiotrJaroszewicz">Przed przemysłem chemicznym stawiamy jako węzłowe zadanie znaczne powiększenie dostaw nawozów mineralnych, środków ochrony roślin, dodatków do pasz, a także opakowań potrzebnych rolnictwu i przemysłowi spożywczemu. Nakłady inwestycyjne na te cele wyniosą w latach 1976—1980 co najmniej 46 mld zł. Umożliwi to zwiększenie zużycia nawozów mineralnych z ok. 170 kg obecnie do ok. 250 kg na ha w roku 1980. Dla poprawy efektywności nawożenia mineralnego konieczny będzie dalszy postęp w dziedzinie wapnowania gleb.</u>
+ <u xml:id="u-8.36" who="#PiotrJaroszewicz">Jest także oczywiste, iż w warunkach intensyfikacji produkcji wzrasta znaczenie ochrony roślin, zmniejszania strat powodowanych przez szkodniki i chwasty. Będziemy działać w tym kierunku zgodnie z ustalonym przez Rząd programem.</u>
+ <u xml:id="u-8.37" who="#PiotrJaroszewicz">Rosnące zadania stawiamy przed budownictwem rolniczym. W planach przestrzennego zagospodarowania kraju przewidujemy programowanie nowoczesnych urbanistycznych ośrodków wiejskich, dostosowanych do potrzeb poszczególnych regionów. Sprawą najważniejszą jest coraz szersze wprowadzanie projektów typowych, wdrażanie nowoczesnych systemów konstrukcyjnych, zwłaszcza w budownictwie inwentarskim, oraz uproszczenie prac projektowych, zdecydowana poprawa ich jakości.</u>
+ <u xml:id="u-8.38" who="#PiotrJaroszewicz">Stoimy przed zadaniem poważnej rekonstrukcji budownictwa rolniczego. Konieczne będzie rozwijanie własnej produkcji prefabrykatów, koncentracja przedsiębiorstw, umocnienie jednostek specjalistycznych i rozbudowa zaplecza badawczo-rozwojowego. W związku z szybkim wzrostem zapotrzebowania na usługi budowlane w gminach, przygotowujemy ich układ organizacyjny.</u>
+ <u xml:id="u-8.39" who="#PiotrJaroszewicz">Kolejny ważny kierunek działania — to melioracje. Przewidujemy przeznaczyć na ten cel nakłady wyższe o ok. 1,7 razy, tak aby na koniec 1980 roku w skali kraju zaspokoić potrzeby w tej dziedzinie na 72% gruntów ornych i na ok. 75% użytków zielonych. Oznacza to — mówiąc ogólnie — podwojenie tempa przyrostu meliorowanych powierzchni w porównaniu do obecnego poziomu inwestowania. Nie chodzi tu tylko o rozmiary prac melioracyjnych, ale także o ich jakość. Rzecz także w wydatnej poprawie eksploatacji zainstalowanych urządzeń melioracyjnych.</u>
+ <u xml:id="u-8.40" who="#PiotrJaroszewicz">Następny kierunek — to poprawa zaopatrzenia rolnictwa w wodę. Blisko trzykrotnemu zwiększeniu nakładów na ten cel musi towarzyszyć zasadnicza poprawa jakości rozwiązań technicznych, nad czym intensywnie pracujemy.</u>
+ <u xml:id="u-8.41" who="#PiotrJaroszewicz">Już te ustalenia, antycypujące pracę nad przygotowaniem planu 5-letniego, mówią o skali i zasięgu naszych zamierzeń.</u>
+ <u xml:id="u-8.42" who="#PiotrJaroszewicz">Obywatele Posłowie! Przemysł rolno-spożywczy, traktowany w różny sposób w poprzednich pięciolatkach, staje się obecnie i musi stać się w jeszcze większym stopniu jednym z przemysłów pierwszoplanowych, o ogólnonarodowym znaczeniu. Nadchodzące lata przyniosą dalszą, bardzo szybką rozbudowę i modernizację tego przemysłu, W latach 1976—1980 przeznaczymy na ten cel co najmniej 120 mld zł — to jest o ponad 35% więcej niż w obecnej pięciolatce, w której tempo inwestowania jest ponad 2,5-krotnie wyższe niż w latach 1966—1970. Tak wielki zasięg inwestycji będzie wymagał szczególnej troski o właściwe spożytkowanie każdej złotówki, o racjonalne wykorzystanie środków i maksymalne skrócenie czasu uzyskania pełnego efektu.</u>
+ <u xml:id="u-8.43" who="#PiotrJaroszewicz">Przemysł rolno-spożywczy pełni służebne obowiązki wobec rolników — jako zobowiązany do sprawnego odbioru plonów. Spełniając tę funkcję, musi zarazem inspirować producentów, wpływać na to, aby produkcja odpowiadała potrzebom kraju i prowadziła do dobrych wyników ekonomicznych.</u>
+ <u xml:id="u-8.44" who="#PiotrJaroszewicz">Wartość płodów rolnych rośnie. Rośnie więc znaczenie ich wysoce efektywnego skupu, przetwórstwa i przechowywania — przy maksymalnym ograniczeniu strat i zachowaniu wysokiej jakości produktów żywnościowych. W przyszłym pięcioleciu powinien nastąpić przełom w tej dziedzinie. Na rozwój bazy technicznej skupu, przechowalnictwa i chłodnictwa przeznaczymy bardzo poważne nakłady inwestycyjne.</u>
+ <u xml:id="u-8.45" who="#PiotrJaroszewicz">Wielką wagę przywiązujemy do usprawnienia organizacji skupu. Chodzi o to, aby oszczędzać czas i wysiłek producentów oraz zapewnić obiektywną ocenę dostarczanego przez nich surowca. Doskonalenie skupu powiążemy z umacnianiem i rozwijaniem kontraktacji jako podstawowej formy więzi producenta z odbiorcą.</u>
+ <u xml:id="u-8.46" who="#PiotrJaroszewicz">W strukturze rozwoju przemysłu rolno-spożywczego wysuwamy na czoło przemysł mięsny, drobiarski, mleczarski i rybny. Duże nakłady skierujemy na rozwój cukrownictwa, aby zapewnić dalszy wzrost jego produkcji. Dotyczy to także przemysłu paszowego i owocowo-warzywnego.</u>
+ <u xml:id="u-8.47" who="#PiotrJaroszewicz">Przed całym przemysłem spożywczym postawimy zadanie zwiększenia do 1980 roku o ok. 40% dostaw na rynek w porównaniu z rokiem 1975. Nie chodzi li tylko o pokrycie ilościowego zapotrzebowania na poszczególne artykuły spożywcze. Potrzeby konsumentów krajowych i odbiorców zagranicznych narzucają coraz wyższe wymagania jakościowe. Obowiązującym kierunkiem jest dążenie do wyższego stopnia przetworzenia produktów spożywczych, do stałego wprowadzania nowych asortymentów, które ułatwią prowadzenie gospodarstw domowych kobietom, poszerzą zestaw posiłków regeneracyjnych i dietetycznych, koncentratów, wyrobów garmażeryjnych i porcjowanych.</u>
+ <u xml:id="u-8.48" who="#PiotrJaroszewicz">Przemysł spożywczy będzie w większym stopniu uczestniczyć w rozwoju gastronomii, placówek żywienia zbiorowego i turystyki.</u>
+ <u xml:id="u-8.49" who="#PiotrJaroszewicz">Wydatnej poprawy wymaga obrót artykułami spożywczymi. Jest to zadanie, które stawiamy przed handlem detalicznym i hurtowym oraz przed gastronomią. Mamy tu wiele braków natury obiektywnej, ale i wiele subiektywnych zaniedbań. W ich usuwaniu istotną rolę odegrać musi wkład producentów maszyn i sprzętu, rozbudowa przemysłu garmażeryjnego i gastronomicznego. Problemy te znajdą odzwierciedlenie w programach, jakie opracowujemy w tej tak ważnej z punktu widzenia potrzeb społecznych dziedzinie. Ale najwięcej mieć będą do zrobienia pracownicy handlu i gastronomii, działające tu organizacje gospodarcze i władze terenowe.</u>
+ <u xml:id="u-8.50" who="#PiotrJaroszewicz">Zagadnieniem ogromnej wagi jest poprawa struktury spożycia w kraju, stopniowe dostosowanie jej do racjonalnych zdrowotnych zasad. Wielka rola przypada tu przemysłowi spożywczemu, gastronomii, placówkom żywienia zbiorowego i handlu, które powinny aktywnie kształtować potrzeby i upodobania konsumenta, wprowadzać na rynek nowe artykuły spożywcze i popularyzować racjonalne żywienie, jednym słowem — aktywnie kształtować model konsumpcji.</u>
+ <u xml:id="u-8.51" who="#PiotrJaroszewicz">W wykonaniu tego zadania i w rozwoju całego kompleksu żywnościowego, rosnące obowiązki przypadają ludziom nauki. Wprowadzanie nowoczesnych metod agro-i zootechnicznych, unowocześnianie sprzętu dla rolnictwa i przemysłu spożywczego oraz innych dziedzin gospodarki żywieniowej, wdrażanie wydajnych technologii, oddziaływanie na strukturę spożycia — to dziedziny, w których w zdecydowany sposób powinna rozwijać się polska myśl naukowo-techniczna i koncentrować się twórczy wysiłek specjalistów. W planach rozwoju nauki tematy te znajdują właściwy, skonkretyzowany wyraz. Wkład nauki w rozwiązywanie problemu gospodarki żywieniowej musi bowiem być coraz większy.</u>
+ <u xml:id="u-8.52" who="#PiotrJaroszewicz">Wysoka Izbo! Przedstawiając obecne prace Rządu nad wcielaniem w życie programu XV Plenum KC, zatrzymałem się na niektórych tylko, szczególnie ważnych problemach. Będziemy nadal nad nimi pracowali, kierując się przekonaniem, że najżywotniej dotyczą one całego narodu, a w ich rozwiązywaniu uczestniczyć muszą miliony Polek i Polaków.</u>
+ <u xml:id="u-8.53" who="#PiotrJaroszewicz">Zadania te adresujemy do rolników, do młodzieży wiejskiej, której program XV Plenum KC otwiera perspektywy pracy w nowoczesnym rolnictwie, do kobiet wiejskich, którym przemiany te stworzą szansę wydatnej poprawy warunków życia, do klasy robotniczej i inteligencji,, do pracowników handlu i usług, budownictwa i transportu, szkolnictwa i kultury. Program ten jest sumą wielkich i odpowiedzialnych obowiązków wszystkich organów władzy i administracji, ich służby rolnej, pracowników we wszystkich województwach, powiatach i gminach.</u>
+ <u xml:id="u-8.54" who="#PiotrJaroszewicz">Wytyczone przez XV Plenum KC założenia mają charakter perspektywiczny. Ale do ich realizacji trzeba przystąpić natychmiast — już w przyszłym roku osiągnąć postęp, jaki odpowiadać będzie skali postawionych zadań. Tym bardziej, że będzie to okres dalszego wzrostu dochodów ludności miast i wsi. Trzeba uczynić wszystko, aby sprostać powstającemu w związku z tym wzmożonemu popytowi na artykuły żywnościowe.</u>
+ <u xml:id="u-8.55" who="#PiotrJaroszewicz">„Program, który dziś rozpatrujemy — mówił na XV Plenum I Sekretarz Komitetu Centralnego PZPR tow. Edward Gierek — jest w istocie głęboko humanistyczny. Służy on ludziom i od ludzi zależy jego realizacja. Wymaga on konsekwencji w działaniu, wymaga dobrej roboty i wykorzystania wszystkich umiejętności.” Urzeczywistniając założenia XV Plenum, będziemy krok za krokiem rozwiązywać jeden z najważniejszych problemów naszego życia i rozwoju, rozszerzać i urzeczywistniać perspektywę przekształcenia Polski w zamożny i nowoczesny kraj rozwiniętego socjalizmu.</u>
+ <u xml:id="u-8.56" who="#PiotrJaroszewicz">W tym przekonaniu proszę Wysoką Izbę o akceptację zaproponowanych przez Rząd kierunków działania w rolnictwie i w całej gospodarce żywnościowej oraz przybliżonych rozmiarów środków, jakie będą na ten cel konieczne W przyszłym planie 5-letnim. Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-8.57" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-9">
+ <u xml:id="u-9.0" who="#Marszalek">Dziękuję Obywatelowi Premierowi.</u>
+ <u xml:id="u-9.1" who="#Marszalek">Obecnie w imieniu Klubów Poselskich Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej i Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego projekt uchwały Sejmu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej — „O dalszą poprawę wyżywienia narodu i rozwój rolnictwa” przedstawi poseł Józef Pińkowski.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-10">
+ <u xml:id="u-10.0" who="#PoselPinkowskiJozef">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Kluby Poselskie Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej i Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego wystąpiły z inicjatywą podjęcia przez Sejm uchwały w sprawie dalszej poprawy wyżywienia narodu i rozwoju rolnictwa. Przedstawiony projekt uchwały wyraża stanowisko obu klubów w tej sprawie i zmierza do nadania programowi poprawy wyżywienia narodu charakteru ogólnonarodowego i państwowego.</u>
+ <u xml:id="u-10.1" who="#PoselPinkowskiJozef">Jest to zgodne z powszechnym, społecznym odczuciem doniosłego znaczenia programu dalszej poprawy wyżywienia narodu i rozwoju rolnictwa wytyczonego przez XV Plenum Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, popartego przez VII Plenum Naczelnego Komitetu Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego. Program ten ma bowiem zasadnicze znaczenie dla zabezpieczenia przyszłości narodu i budowania dobrobytu społecznego, zgodnie z założeniami rozwiniętego społeczeństwa socjalistycznego. Powinien więc być programem wszystkich ludzi pracy, całego naszego społeczeństwa i państwa.</u>
+ <u xml:id="u-10.2" who="#PoselPinkowskiJozef">Partia nasza, konsekwentnie realizując uchwały VI Zjazdu, kierowała się i kieruje w swej działalności dążeniem do zapewnienia stałego wzrostu poziomu życiowego ludzi i szybkiego rozwoju ekonomicznego kraju. Jak podkreślił to na XV Plenum KC I Sekretarz towarzysz Edward Gierek — „Myślą przewodnią tej polityki jest postęp we wszystkich dziedzinach życia społecznego, tworzenie coraz lepszych warunków życia ludzi pracy, wyzwalanie ich inicjatywy i sił twórczych”.</u>
+ <u xml:id="u-10.3" who="#PoselPinkowskiJozef">Owe integralne ujmowanie celów społecznych i ekonomicznych znajduje pełne potwierdzenie w programie rozwoju gospodarki żywnościowej. Cele społeczne tego programu związane są z dążeniami do zabezpieczenia przyszłości narodu, zapewnienia korzystnych warunków do racjonalnego odżywiania się, od czego zależy zdrowotność ludności i rozwój fizyczny młodego pokolenia. Zawiera się w tym także działanie mające na celu tworzenie materialnych podstaw do dalszego wzrostu płac realnych oraz postępu w warunkach życia i pracy ludności wiejskiej.</u>
+ <u xml:id="u-10.4" who="#PoselPinkowskiJozef">Cele ekonomiczne, które stawiamy w programie, związane są ściśle z naszą strategią rozwoju społeczno-ekonomicznego kraju. Strategia ta zakłada wysoką dynamikę rozwoju przemysłu i rolnictwa jako podstawy w dziedzinie produkcji materialnej, na której budować możemy i realizować wszechstronne zamierzenia rozwojowe i zadania społeczne. Ważką dziedziną naszej ekonomiki jest już obecnie gospodarka żywnościowa, w której znajduje zatrudnienie znaczna część ogółu pracujących. Szybki rozwój tej dziedziny naszej gospodarki, wysoka wydajność pracy jest jednym z nieodzownych warunków dalszego dynamicznego rozwoju kraju.</u>
+ <u xml:id="u-10.5" who="#PoselPinkowskiJozef">Oczywiste współzależności jednoczące cele społeczne i ekonomiczne są więc cechą charakterystyczną programu rozwojowego polskiej gospodarki żywnościowej. Uwzględniane są przy tym zarówno warunki wewnętrzne kraju, jak i czynniki zewnętrzne. Gdy mówimy o warunkach wewnętrznych, mamy na myśli zarówno potrzeby ludności kraju w dziedzinie wyżywienia, jak i zapotrzebowanie na surowce rolnicze na cele pozażywnościowe oraz nasze własne możliwości w zakresie dalszego rozwoju produkcji żywności. Kraj nasz ma na ogół korzystne warunki rozwoju produkcji żywnościowej. Składają się na nie przede wszystkim umiejętności, ofiarność i pracowitość rolników, pracowników przemysłu spożywczego oraz pracowników zawodów związanych z gospodarką żywnościową. Sprzyjają naszym zamiarom w tym zakresie zasoby ziem uprawnych i warunki klimatyczne, potencjał naukowy, rozwijające się zaplecze przemysłowe rolnictwa. Mamy więc możliwości dalszego zwiększania produkcji żywności i coraz lepiej, efektywniej je wykorzystujemy i powinniśmy wykorzystywać.</u>
+ <u xml:id="u-10.6" who="#PoselPinkowskiJozef">Za takim właśnie działaniem przemawiają również warunki zewnętrzne — przewidywany rozwój sytuacji żywnościowej w świecie. W warunkach szybkiego wzrostu zapotrzebowania na żywność i surowce rolne, zaostrzających się problemów wyżywienia ludności na wielu obszarach — rozwój gospodarki żywnościowej kraju nabiera szczególnego znaczenia. Naszym najlepszym wkładem w rozwiązywanie problemów żywnościowych świata może być przede wszystkim rozwinięcie działań zmierzających do szybkiego wzrostu produkcji żywności, aby móc odpowiednio zaspokajać potrzeby ludności naszego kraju i tworzyć warunki do eksportu produktów rolno-spożywczych, zgodnie z zasadami międzynarodowego podziału pracy.</u>
+ <u xml:id="u-10.7" who="#PoselPinkowskiJozef">Wysoka Izbo! Program dalszego podniesienia poziomu wyżywienia narodu i rozwoju rolnictwa ma charakter kompleksowy i długofalowy. Określa w sposób zwięzły wszystkie podstawowe dziedziny gospodarki żywnościowej, począwszy od rolnictwa i produkcji surowców, przez szeroko rozumiane przetwórstwo, skup i obrót produktami rolnymi i artykułami żywnościowymi, produkcję środków produkcji, w tym maszyn rolniczych i urządzeń dla przemysłu spożywczego, handlu i gastronomii, po kształcenie kadr i rozwój badań naukowych oraz wymogi racjonalnego żywienia.</u>
+ <u xml:id="u-10.8" who="#PoselPinkowskiJozef">Dalekosiężne znaczenie takiego właśnie kompleksowego i, można powiedzieć, nowatorskiego ujęcia problematyki gospodarki żywnościowej w pełni unaocznia przedstawiony przez Prezesa Rady Ministrów, towarzysza Piotra Jaroszewicza rządowy plan działań dla zapewnienia realizacji uchwały XV Plenum KC oraz założenia rozwoju gospodarki żywnościowej w przyszłym pięcioleciu.</u>
+ <u xml:id="u-10.9" who="#PoselPinkowskiJozef">Rozległy i konkretny jest plan działań, jakie będą podejmowane przez Rząd dla zapewnienia sprawnej realizacji programu wyżywienia narodu. Niezbędny będzie duży wysiłek w różnych dziedzinach naszej gospodarki i administracji dla pomyślnej realizacji nakreślonych zadań. Kluby Poselskie PZPR i ZSL, w imieniu których mam zaszczyt przemawiać, w pełni popierają rządowy plan działań, z przekonaniem, że jego realizacja będzie miała zasadnicze znaczenie dla rozwoju naszej gospodarki żywnościowej i rolnictwa.</u>
+ <u xml:id="u-10.10" who="#PoselPinkowskiJozef">Niewątpliwie największe zadania są stawiane przed rolnictwem. Równocześnie jednak przed rolnictwem otwierają się jakościowo nowe perspektywy, odkrywa się nowa karta w jego rozwoju, karta, która po wypełnieniu jej zamierzonymi treściami stworzy nowy obraz rolnictwa i wsi polskiej, gospodarki rolnej nowoczesnej, wysoko wydajnej, wykorzystującej nowoczesną technikę, gospodarki zatrudniającej ludzi światłych, korzystających z rozległych zdobyczy współczesnej kultury i cywilizacji. Tworzenie takiego rolnictwa wymaga wspólnego wysiłku rolników i pracowników niemal wszystkich dziedzin naszej gospodarki narodowej.</u>
+ <u xml:id="u-10.11" who="#PoselPinkowskiJozef">Od rolników oczekiwać powinniśmy coraz lepszej, wydajniejszej pracy, stałego podnoszenia swoich umiejętności i kwalifikacji, podejmowania inicjatyw, zmierzających do wykorzystania wszelkich rezerw dla dalszego wzrostu produkcji rolniczej.</u>
+ <u xml:id="u-10.12" who="#PoselPinkowskiJozef">Natomiast obowiązkiem pracowników różnych dziedzin gospodarki narodowej jest zapewnienie szybkiego wzrostu dostaw nowoczesnych środków do produkcji rolniczej, maszyn i urządzeń, środków transportowych, środków chemicznych, materiałów budowlanych, rozszerzenie usług, kształcenie kadr oraz zrealizowanie wielu innych przedsięwzięć.</u>
+ <u xml:id="u-10.13" who="#PoselPinkowskiJozef">Unowocześnienie rolnictwa będzie wymagało poniesienia znacznych nakładów. Jest to jednak decyzja konieczna dla zapewnienia postępu w produkcji rolniczej w zakresie niezbędnym dla zaspokajania rosnących potrzeb żywnościowych naszego społeczeństwa.</u>
+ <u xml:id="u-10.14" who="#PoselPinkowskiJozef">Wspólną pracą robotników i rolników, wysiłkiem całej gospodarki możemy doprowadzić do zrealizowania dalekosiężnego programu wyżywienia narodu, który zapewni podstawy dobrobytu dla wszystkich ludzi pracy. Wyrażają się w tym wysiłku równocześnie najgłębsze treści społeczne sojuszu robotniczo-chłopskiego na obecnym etapie rozwoju kraju.</u>
+ <u xml:id="u-10.15" who="#PoselPinkowskiJozef">Rozumieją dobrze i popierają ten program ludzie pracy miast i wsi. Świadczą o tym wyniki konsultacji założeń programu żywnościowego przeprowadzonych przez naszą partię przed XV Plenum Komitetu Centralnego w zakładach przemysłowych oraz na terenie powiatów i gmin, a także rozwijająca się dyskusja nad realizacją uchwały tego Plenum.</u>
+ <u xml:id="u-10.16" who="#PoselPinkowskiJozef">Rolnicy i pracownicy rolnictwa zdają sobie sprawę z wielkiej wagi i skali zadań wytyczonych w programie żywnościowym naszej partii i Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego. Można powiedzieć, że uczuciom głębokiej satysfakcji wynikającej z faktu rosnącego znaczenia i rangi trudu rolniczego towarzyszy twórczy niepokój dyktowany troską o właściwą realizację wytyczonych zadań.</u>
+ <u xml:id="u-10.17" who="#PoselPinkowskiJozef">Jest kilka problemów, których pomyślne rozwiązywanie będzie wymagało szczególnego wysiłku rolnictwa. Są to problemy wzajemnie uwarunkowane, stanowiące przedmiot wspólnej polityki rolnej partii i Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego.</u>
+ <u xml:id="u-10.18" who="#PoselPinkowskiJozef">Ze szczególną troską nasza polityka rolna odnosi się do racjonalnego wykorzystania ziemi. Każdy kto pragnie dobrze gospodarować na roli ma po temu korzystne warunki. Rozwijany system skupu i kontraktacji, opłacalne ceny, rosnące dostawy środków do produkcji rolnej, melioracje rolne, poradnictwo rolnicze i inne czynniki tworzą do takiego działania rolników dobre podstawy. Wszystkie te elementy polityki rolnej są stale doskonalone i rozwijane i oczekiwać należy, że przez wszystkich producentów rolnych będą coraz lepiej wykorzystywane w gospodarce na roli.</u>
+ <u xml:id="u-10.19" who="#PoselPinkowskiJozef">Z drugiej strony nie wolno nigdzie tolerować rozrzutnej gospodarki ziemią ani złego lub niedbałego jej użytkowania. Dlatego powinien być nadal wzmacniany wpływ organów państwowych i organizacji społeczno-gospodarczych wsi na formy trwałego oraz intensywnego zagospodarowania ziemi.</u>
+ <u xml:id="u-10.20" who="#PoselPinkowskiJozef">Należyte wykorzystanie całej ziemi uprawnej jest także warunkiem pomyślnego rozwiązania problemu paszowego. Problem paszowy ma jak wiadomo kluczowe znaczenie w dalszym rozwoju produkcji rolniczej. Dla zaspokojenia potrzeb żywnościowych ludności niezbędny jest dalszy, szybki wzrost produkcji zwierzęcej. Wzrost ten może być zapewniony i osiągnięty wtedy, kiedy równolegle następować będzie powiększanie krajowych zasobów paszowych. Niezbędne jest więc intensyfikowanie produkcji pasz. Mamy w tej dziedzinie nadal wiele rezerw, które mogą i powinny być szybko uruchomione i zagospodarowane. Dotyczy to przede wszystkim gospodarki na użytkach zielonych oraz wiąże się z możliwościami powiększenia uprawy wysoko wydajnych roślin pastewnych.</u>
+ <u xml:id="u-10.21" who="#PoselPinkowskiJozef">Konieczność intensyfikacji działań zmierzających do przyspieszenia produkcji pasz w gospodarstwach rolnych nakazuje równocześnie zwrócenie większej uwagi na wzrost produkcji zbóż. W naszych warunkach przeważająca część produkcji zbożowej przeznaczana jest na cele paszowe, dla uzupełnienia własnych zasobów importujemy ponadto corocznie pewne ilości zbóż i wysokobiałkowych komponentów. Zapotrzebowanie na pasze zbożowe, przy zakładanym dalszym wzroście produkcji zwierzęcej, będzie szybko wzrastać. W tej sytuacji konieczne jest zapewnienie dalszego szybkiego postępu w produkcji zbożowej.</u>
+ <u xml:id="u-10.22" who="#PoselPinkowskiJozef">Warunki do uzyskiwania wysokich plonów zbóż w Polsce zmieniły się korzystnie z chwilą wyhodowania wysokopiennych odmian zbóż, zwłaszcza pszenicy i jęczmienia. Jednocześnie zapewniane są rolnictwu rosnące ilości nawozów i środków ochrony roślin. Istnieją więc pełne możliwości, aby przekształcić naszą gospodarkę zbożową w intensywną gałąź produkcji rolniczej.</u>
+ <u xml:id="u-10.23" who="#PoselPinkowskiJozef">Zwiększenie produkcji zbóż i pasz gospodarskich — to podstawa szybkiego rozwoju produkcji zwierzęcej. Wspierać działania rolnictwa w tym zakresie powinna rosnąca produkcja pasz przemysłowych, ich coraz bogatszy asortyment i wysoka jakość.</u>
+ <u xml:id="u-10.24" who="#PoselPinkowskiJozef">Sprawą o zasadniczym znaczeniu w rozwoju rolnictwa oraz w działaniu naszej partii i Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego na wsi jest zapewnienie rolnikom i kolektywom pracowniczym uspołecznionych gospodarstw rolnych możliwości powszechnego stosowania intensywnych metod i form produkcji.</u>
+ <u xml:id="u-10.25" who="#PoselPinkowskiJozef">Produkcja naszego rolnictwa jest obecnie ponad dwukrotnie większa w porównaniu do okresu międzywojennego. Dokonał się więc w Polsce Ludowej duży postęp w rozwoju rolnictwa i w życiu wsi polskiej. Nie można jednak stwierdzić, że współczesna nasza gospodarka rolna jest już w pełni nowoczesna, a intensywne metody produkcji są powszechnie stosowane. Wiele mamy jeszcze w tej dziedzinie do zrobienia. Wytyczone przez XV Plenum KC PZPR kierunki rozwoju rolnictwa zakładają przyspieszenie procesów jego unowocześniania oraz nasilanie działań zmierzających do upowszechniania intensywnych metod produkcji rolniczej.</u>
+ <u xml:id="u-10.26" who="#PoselPinkowskiJozef">Wdrażanie intensywnych metod produkcji rolniczej jest złożonym procesem społecznym. Sterowanie tym procesem traktujemy jako niezwykle ważne zadanie naszej partii i sojuszniczego Stronnictwa. Chodzi również o to, aby udział organów państwowych i wszystkich organizacji społeczno-gospodarczych działających na wsi lub na rzecz wsi był jak najszerszy. Uproszczeniem byłoby przyjęcie założenia, że tempo tego procesu określane będzie wyłącznie inwestycjami i zwiększonymi dostawami środków do produkcji rolniczej. Jesteśmy oczywiście za szybszą rozbudową bazy materialnej rolnictwa i będziemy udzielać poparcia wysiłkom Rządu zmierzającym do przyspieszenia rozwoju przemysłu maszyn rolniczych, przemysłu chemicznego, usług, zapewnienia wysokich nakładów na rolnictwo i całą gospodarkę żywnościową w przyszłym pięcioleciu. Rosnące nakłady kierowane na rozwój gospodarki żywnościowej będą tworzyły nowe jakościowo możliwości wzrostu produkcji rolniczej.</u>
+ <u xml:id="u-10.27" who="#PoselPinkowskiJozef">Zdajemy sobie jednak sprawę, że o postępie w unowocześnianiu i intensyfikacji rolnictwa decydować będą obok nakładów, świadomość, postawa i umiejętności rolników, upowszechnianie form gospodarowania, które umożliwiać będą lepsze wykorzystanie środków, szerokie wprowadzanie postępu naukowo-technicznego.</u>
+ <u xml:id="u-10.28" who="#PoselPinkowskiJozef">Wielkie zadania stoją przed organizacjami samorządu rolniczego, a zwłaszcza — przed kółkami rolniczymi i spółdzielczością wiejską. Wielką rolę w realizacji tego programu mają do spełnienia gminne rady narodowe, naczelnicy gmin i powiatów.</u>
+ <u xml:id="u-10.29" who="#PoselPinkowskiJozef">W ostatnich latach, a zwłaszcza po VI Zjeździe partii, możemy stwierdzić znaczny wzrost zainteresowania producentów rolnych intensywnymi metodami produkcji. Świadczy o tym szybki wzrost liczby gospodarstw specjalizujących się w określonych dziedzinach produkcji, powstawanie licznych zespołów uprawowych i zespołów produkcji zwierzęcej stosujących zmechanizowane, bardziej wydajne urządzenia i nowoczesne metody produkcji. Wyrazem postępu w intensyfikacji produkcji rolniczej jest rosnąca pozycja państwowych gospodarstw rolnych, spółdzielni produkcyjnych i kółek rolniczych w procesach upowszechniania wysoko wydajnych form gospodarowania, organizowania współpracy i szerokiej kooperacji produkcyjnej, w podnoszeniu wydajności przez wprowadzanie wysokopiennych nasion zbóż i innych roślin czy materiału hodowlanego o wysokich walorach użytkowych.</u>
+ <u xml:id="u-10.30" who="#PoselPinkowskiJozef">Wszystkie te dążenia i działania rolników powinniśmy wspierać i udzielać im odpowiedniego poparcia. Intensywna gospodarka rolna prowadzona przez szerokie rzesze rolników polskich jest bowiem podstawowym warunkiem pomyślnej realizacji zadań w dziedzinie wyżywienia narodu i dalszego awansu cywilizacyjnego wsi.</u>
+ <u xml:id="u-10.31" who="#PoselPinkowskiJozef">Dlatego tak wielką wagę przywiązujemy do dalszego rozwoju państwowych gospodarstw rolnych, rolniczych spółdzielni produkcyjnych, różnorodnych form działalności gospodarczej kółek rolniczych oraz dalszego pogłębiania i rozwijania stopniowych przemian społecznych charakteryzujących rolnictwo państwa socjalistycznego.</u>
+ <u xml:id="u-10.32" who="#PoselPinkowskiJozef">Zapewnione są warunki umożliwiające indywidualnym gospodarstwom rolnym konsekwentną modernizację gospodarstw i stałe powiększanie produkcji rolnej. Duże znaczenie przywiązujemy do wprowadzanych przemysłowych metod produkcji rolnej w państwowych gospodarstwach rolnych i spółdzielniach produkcyjnych, wyznaczających taki kierunek rozwoju, w którym wysoka produkcja i wysoka wydajność pracy są uzyskiwane mniejszym wysiłkiem ludzi i większą efektywnością nakładów materialnych.</u>
+ <u xml:id="u-10.33" who="#PoselPinkowskiJozef">Liczymy, że coraz lepiej będzie wykorzystywana ważka siła przeobrażająca nasze rolnictwo, jaką jest nauka i postęp techniczny. Wkład nauki w rozwiązywanie problemów żywnościowych narodu jest niezwykle cenny już obecnie i są wszelkie podstawy, by sądzić, że w przyszłości będzie on jeszcze skuteczniejszy. Coraz szersze są też możliwości unowocześniania naszego rolnictwa i całej gospodarki żywnościowej wynikające z rozwijającej się naszej współpracy w tych dziedzinach z krajami socjalistycznymi, a zwłaszcza ze Związkiem Radzieckim.</u>
+ <u xml:id="u-10.34" who="#PoselPinkowskiJozef">Wysoki Sejmie! Poziom i sposób odżywiania się ludności jest w dużym stopniu określany przez stan przemysłu spożywczego. Dlatego w całokształcie gospodarki żywnościowej przemysłowi spożywczemu wyznaczono szczególne zadania. Owo szczególne potraktowanie przemysłu spożywczego znalazło wyraz w tezie, że powinniśmy tak rozwijać i kształtować kierunki przetwórstwa rolno-spożywczego, aby uczynić go jednym z naszych narodowych przemysłów. Takie podejście do spraw rozwoju przemysłu spożywczego znajduje pełne uzasadnienie w jego funkcjach jako organizatora produkcji rolniczej i rynku żywnościowego w Polsce oraz jako dziedziny wytwórczości, która ma znaczny wpływ na rozwój ekonomiczny kraju.</u>
+ <u xml:id="u-10.35" who="#PoselPinkowskiJozef">Dzięki decyzjom podjętym w ostatnich latach przemysł spożywczy przeżywa okres swego burzliwego rozwoju, rekonstrukcji i modernizacji. Zamierzenia na następne pięciolecie mają na celu utrwalenie tych pozytywnych tendencji i dalsze znaczne rozszerzenie zdolności produkcyjnych przemysłu spożywczego.</u>
+ <u xml:id="u-10.36" who="#PoselPinkowskiJozef">Jeśli porównać nakłady na przemysł spożywczy w latach siedemdziesiątych z poniesionymi dotychczas oraz z wartością posiadanego poprzednio majątku — to bez przesady można stwierdzić, że mamy do czynienia z realizacją jednego ze strategicznych celów naszego rozwoju, polegającego właśnie na budowie nowoczesnego przemysłu spożywczego jako jednego z naszych narodowych przemysłów.</u>
+ <u xml:id="u-10.37" who="#PoselPinkowskiJozef">Szeroko zakrojony program rozwojowy przemysłu spożywczego powinien z każdym rokiem dawać efekty w postaci zwiększonych dostaw i bogatszego asortymentu wyrobów, stwarzając podstawy do podnoszenia poziomu i kształtowania konsumpcji zgodnie z wymogami racjonalnego żywienia i potrzebami konsumentów. Wynika stąd duża odpowiedzialność pracowników tej dziedziny wytwórczości za właściwe wykorzystanie powstających możliwości w celu lepszego zaopatrzenia rynku wewnętrznego i zwiększenia opłacalnego eksportu produktów spożywczych.</u>
+ <u xml:id="u-10.38" who="#PoselPinkowskiJozef">Polepszanie zaopatrzenia ludności w artykuły żywnościowe wymaga zacieśnienia współdziałania przemysłu spożywczego z handlem. Również w tej sferze nakreślony przez XV Plenum Komitetu Centralnego naszej partii program wytycza nowe zadania. Postęp w gospodarce żywnościowej wymaga modernizacji handlu artykułami spożywczymi oraz rozwoju przemysłu gastronomicznego.</u>
+ <u xml:id="u-10.39" who="#PoselPinkowskiJozef">Handel, współdziałając z przemysłem, znajdując oparcie w nauce o żywieniu, powinien rozwijać działania w zakresie kształtowania struktury konsumpcji dostosowanej do wymogów racjonalnego żywienia. Zasadnicze znaczenie mieć będzie wprowadzenie na rynek artykułów spożywczych o wysokich walorach odżywczych i popularyzacja wzorców konsumpcji, uwzględniająca wymogi racjonalnego żywienia. Istotną częścią składową działań mających na celu prawidłowe rozwiązywanie problemów żywnościowych powinno być upowszechnianie zasad racjonalnego odżywiania się i tworzenie po temu odpowiednich warunków. Równocześnie powinniśmy przeciwdziałać wszelkim przejawom marnotrawstwa żywności, zwłaszcza chleba.</u>
+ <u xml:id="u-10.40" who="#PoselPinkowskiJozef">Obywatele Posłowie! Podejmując uchwałę w sprawie dalszej poprawy wyżywienia narodu i rozwoju rolnictwa, potwierdzimy wielkie znaczenie gospodarki żywnościowej i rolnictwa dla dalszego rozwoju kraju i realizacji zadań budownictwa socjalistycznego. Równocześnie określimy długofalowe kierunki polityki państwa w tych dziedzinach, wychodząc z ogólnonarodowego znaczenia naszych działań w tym zakresie dla kształtowania trwałych podstaw rosnącego dobrobytu społecznego i rozwoju kraju.</u>
+ <u xml:id="u-10.41" who="#PoselPinkowskiJozef">Program żywnościowy jest dalekosiężny w swoich celach, zamierzeniach i dobroczynnych skutkach. Jego sprawna realizacja wymagać jednak będzie wzmożonego wysiłku całego społeczeństwa. Możliwości podjęcia realizacji tego programu wynikają z osiągniętego poziomu rozwoju społeczno-gospodarczego kraju, z dokonanego postępu w podstawowych dziedzinach naszej gospodarki, ze stałego rozwoju sił twórczych naszego narodu.</u>
+ <u xml:id="u-10.42" who="#PoselPinkowskiJozef">Szczególnie widoczny jest ten postęp w ostatnich latach w wyniku realizacji wytyczonego przez VI Zjazd Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej programu wszechstronnego i dynamicznego rozwoju społeczno-gospodarczego kraju. Cenny wkład do realizacji tego programu wniosły rolnictwo oraz inne dziedziny gospodarki żywnościowej. Szybsze tempo rozwoju rolnictwa i całej gospodarki żywnościowej w obecnym pięcioleciu stało się istotną podstawą przedsięwzięć w dziedzinie wzrostu płac realnych i dochodów ludności oraz realizacji wielu zadań z zakresu polityki społecznej.</u>
+ <u xml:id="u-10.43" who="#PoselPinkowskiJozef">Głównym czynnikiem postępu w gospodarce żywnościowej w ostatnich latach stała się aktywna polityka rolna partii prowadzona wspólnie ze Zjednoczonym Stronnictwem Ludowym i realizowana przez władze państwowe. Polityka ta właściwie kojarzyła i kojarzy działania mające na celu zapewnienie szybkiego rozwoju produkcji rolniczej i żywności z przemianami społecznymi w rolnictwie, zmierza ona konsekwentnie do uruchamiania rezerw rolnictwa i gospodarki żywnościowej, tkwiących w sferze materialnej, jak też rezerw społecznej aktywności, polegających na dążeniach rolników i wszystkich ludzi pracy naszego kraju do skuteczniejszej pracy i coraz lepszego życia.</u>
+ <u xml:id="u-10.44" who="#PoselPinkowskiJozef">Program poprawy wyżywienia narodu i rozwoju rolnictwa uchwalony przez XV Plenum KC PZPR stanowi twórczą kontynuację dotychczasowej polityki rolnej i jej rozwinięcie w dostosowaniu do obecnych i przyszłych warunków i potrzeb rozwojowych. Zapewni on utrwalenie dotychczasowych pozytywnych tendencji i bardziej skuteczne eliminowanie niektórych zjawisk ujemnych, a nade wszystko zapewni prawidłowe rozwiązywanie problemów mających zasadnicze znaczenie dla życia ludzi pracy, rozwoju naszego narodu i budowy rozwiniętego społeczeństwa socjalistycznego w naszym kraju.</u>
+ <u xml:id="u-10.45" who="#PoselPinkowskiJozef">W tym przekonaniu, w imieniu Klubu Poselskiego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej oraz z upoważnienia Klubu Poselskiego Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego, wnoszę o podjęcie przez Wysoki Sejm przedstawionego projektu uchwały — „O dalszą poprawę wyżywienia narodu i rozwój rolnictwa”, która uczyni program rozwoju naszej gospodarki żywnościowej — programem ogólnonarodowym i państwowym. Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-10.46" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-11">
+ <u xml:id="u-11.0" who="#Marszalek">Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-11.1" who="#Marszalek">Otwieram łączną dyskusję nad informacją Prezesa Rady Ministrów oraz projektem uchwały Sejmu.</u>
+ <u xml:id="u-11.2" who="#Marszalek">Udzielam głosu posłowi Mieczysławowi Hebdzie.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-12">
+ <u xml:id="u-12.0" who="#PoselHebdaMieczyslaw">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Przedstawiony pod obrady Wysokiego Sejmu program rozwoju gospodarki żywnościowej, przyjęty na XV Plenum KC naszej partii, znajduje pełne uzasadnienie w społeczno-ekonomicznej sytuacji w kraju i w świecie. Odpowiada on żywotnym interesom naszego społeczeństwa, służy tworzeniu i doskonaleniu warunków do realizacji podstawowego prawa socjalizmu, którym jest coraz lepsze zaspokajanie rosnących potrzeb narodu.</u>
+ <u xml:id="u-12.1" who="#PoselHebdaMieczyslaw">Zagadnienia rozwoju rolnictwa i innych działów naszej gospodarki narodowej, związanych bezpośrednio lub pośrednio z kompleksem żywnościowym, rozpatrywane były niejednokrotnie na różnorodnym forum. Jednak nigdy dotychczas nie rozpatrywaliśmy ich w sposób tak kompleksowy, tak wszechstronny jak obecnie.</u>
+ <u xml:id="u-12.2" who="#PoselHebdaMieczyslaw">Już w samej nomenklaturze słów pojawiły się całkiem nowe treści: polityka żywnościowa, gospodarka żywnościowa, program wyżywienia kraju. Określenia te poszerzają dotychczasowe spojrzenie na rolnictwo i przemysł rolno-spożywczy. Zwracają uwagę na cały zespół czynników stymulujących produkcję rolniczą, jak: nauka, przemysł maszynowy i chemiczny, budownictwo, poziom kultury rolnej producentów, gospodarka ziemią, problemy związane z racjonalnym zagospodarowaniem surowców żywnościowych, racjonalne odżywianie się mieszkańców naszego kraju. Wskazuje to na wzajemne uwarunkowania tych i wielu innych czynników.</u>
+ <u xml:id="u-12.3" who="#PoselHebdaMieczyslaw">Rangę problemu, jaki dziś omawiamy, i jego znaczenie w rozwoju naszego kraju wyznacza fakt, że podstawowe człony gospodarki żywnościowej, jakimi są rolnictwo i przemysł spożywczy, wytwarzają ponad 25% produkcji czystej, a udział pełnej gospodarki żywnościowej w wytwarzaniu dochodu narodowego jest jeszcze wyższy. Wielkie znaczenie ma również i to, że ponad 40% dochodów ludności kierowane jest na zakup artykułów żywnościowych. Produkcja żywności i jej podaż określają więc w dużym stopniu również równowagę gospodarczą, rzutują na politykę kształtowania dochodów ludności.</u>
+ <u xml:id="u-12.4" who="#PoselHebdaMieczyslaw">Rozwój wszystkich członów gospodarki żywnościowej stanowić będzie ważny czynnik społeczno-ekonomicznego rozwoju całego kraju, stwarzać będzie warunki do budowy rozwiniętego społeczeństwa socjalistycznego.</u>
+ <u xml:id="u-12.5" who="#PoselHebdaMieczyslaw">Podjęte w wyniku realizacji uchwały VI Zjazdu partii i wcześniejszych jeszcze postanowień Biura Politycznego i Prezydium Naczelnego Komitetu ZSL decyzje socjalne i ekonomiczne wobec rolnictwa i wsi — były zasadniczym czynnikiem szybkiego rozwoju gospodarki rolnej. Niektóre z tych decyzji miały znaczenie wręcz historyczne. Trzeba tu wymienić chociażby ubezpieczenie społeczne ludności rolniczej i zaopatrzenie emerytalne. Uruchomiły one nie tylko rezerwy produkcyjne, ale wyzwoliły — co jest szczególnie cenne — dużą aktywność ludzką, dążenie do skuteczniejszej pracy, do poszukiwania efektywniejszych sposobów rozwiązywania niełatwych przecież problemów rolnictwa. Ta aktywna polityka naszej partii, realizowana wspólnie ze Zjednoczonym Stronnictwem Ludowym, przyniosła nie notowane dotąd tempo przyrostu produkcji rolniczej. Pozwoliło to na przestrzeni ostatnich 4 lat zwiększać średniorocznie o ponad 10% dostawy artykułów żywnościowych na rynek.</u>
+ <u xml:id="u-12.6" who="#PoselHebdaMieczyslaw">Wysoki przyrost produkcji towarowej w nowych warunkach ekonomicznych poprawił także sytuację materialną ludności rolniczej, której dochody w ostatnich 4 latach poważnie wzrosły. Efekty gospodarcze, jak i zjawiska społeczne zachodzące w rolnictwie, które wyrazić można szeregiem innych wskaźników, świadczą o słuszności i skuteczności polityki partii wobec rolnictwa.</u>
+ <u xml:id="u-12.7" who="#PoselHebdaMieczyslaw">Wysoki Sejmie! Przedmiotem naszej troski jest przede wszystkim osiągnięcie takiego poziomu produkcji żywności, aby — jak to stwierdził I Sekretarz Komitetu Centralnego naszej partii towarzysz Edward Gierek na XV Plenum KC PZPR — — „każda polska rodzina odczuła już w najbliższych latach korzystne i widoczne zmiany na rynku żywnościowym”.</u>
+ <u xml:id="u-12.8" who="#PoselHebdaMieczyslaw">Podstawowym źródłem wytwarzania artykułów rolnych, a więc i żywności — jest ziemia. Możliwie jak najlepsze wykorzystanie każdego hektara tego najważniejszego środka produkcji, ma kluczowe znaczenie w realizacji całokształtu programu żywnościowego.</u>
+ <u xml:id="u-12.9" who="#PoselHebdaMieczyslaw">Rolnicy naszego kraju, załogi uspołecznionych przedsiębiorstw rolnych znani są z pracowitości i zapobiegliwości. Tym bardziej więc zdecydowanie powinny być zwalczane przejawy zaniedbań, wyraźnego lekceważenia dyscypliny produkcyjnej, niepełnego wykorzystania ziemi, które występują jeszcze u części producentów rolnych. Szersze korzystanie w takich wypadkach przez organy administracji państwowej z ustawy o przymusowym wykupie ziemi i przekazywanie jej w ręce dobrego użytkownika, znajdzie aprobatę społeczności wiejskiej i podnosić będzie dyscyplinę produkcyjną.</u>
+ <u xml:id="u-12.10" who="#PoselHebdaMieczyslaw">Oddzielnym problemem jest zagospodarowanie ziemi, przekazywanej państwu przez rolników w zamian za rentę. Jak obywatelom posłom wiadomo — w wyniku pogłębiającego się procesu odchodzenia ludności ze wsi, co jest nieodłącznym zjawiskiem rozwoju gospodarczego kraju, i ułatwień, jakie wprowadziła ustawa sejmowa z maja bieżącego roku o przekazywaniu gospodarstw rolnych na własność państwa za rentę i spłaty pieniężne, zwiększyła się znacznie ilość ziemi przekazywanej na rzecz skarbu państwa. Szybkie i sprawne przekazywanie tych gruntów w ręce użytkownika, gwarantującego najlepsze ich wykorzystanie, uzyskanie wysokiej produkcji, jest sprawą zasadniczej wagi.</u>
+ <u xml:id="u-12.11" who="#PoselHebdaMieczyslaw">Oczywiste jest, że o wyborze formy zagospodarowania, o wyborze użytkownika, decydować będą regionalne warunki i możliwości. Państwowy Fundusz Ziemi, powstający w wyniku przekazywania przez rolników swych gospodarstw państwu, powinien sprzyjać socjalistycznym przeobrażeniom w rolnictwie.</u>
+ <u xml:id="u-12.12" who="#PoselHebdaMieczyslaw">Poważną rolę w unowocześnianiu rolnictwa i zwiększaniu produkcji rolnej mogą odegrać, zwłaszcza w regionach o mniejszej liczbie gospodarstw państwowych — rolnicze spółdzielnie produkcyjne, ośrodki rolne kółek rolniczych, zespoły produkcyjne oraz specjalistyczne gospodarstwa chłopskie, rozszerzające rozmiary produkcji również na podstawie długoletniej dzierżawy gruntów z Państwowego Funduszu Ziemi.</u>
+ <u xml:id="u-12.13" who="#PoselHebdaMieczyslaw">Mamy już dobre doświadczenia w zagospodarowaniu ziemi przez kółka rolnicze, których ośrodki rolne spełniają coraz bardziej znaczącą rolę w produkcji, w tym również zwierzęcej. Organizowały one tę produkcję najczęściej w nie wykorzystanych zabudowaniach gospodarskich.</u>
+ <u xml:id="u-12.14" who="#PoselHebdaMieczyslaw">Jako ilustrację potencjalnych możliwości kółek rolniczych, tkwiących również w zaangażowaniu działaczy tej organizacji, posłużę się przykładem z województwa zielonogórskiego. W okresie 3-letniej, praktycznie rzecz biorąc, działalności, ośrodki rolne kółek rolniczych, gospodarując na 28 tys. ha użytków rolnych, rozwinęły hodowlę w rozmiarach blisko 10 tys. sztuk bydła, ponad 21 tys. sztuk trzody chlewnej i około 7 tys. sztuk owiec, stosując przede wszystkim własną paszę. W tym okresie sprzedały państwu 9 tys. ton żywca i 60 tys. ton zboża.</u>
+ <u xml:id="u-12.15" who="#PoselHebdaMieczyslaw">W miarę stawiania kółkom rolniczym wyższych zadań w zagospodarowaniu ziemi, w miarę przekazywania większych kompleksów ziemi, ośrodki rolne kółek rolniczych powinny stawać się gospodarstwami nowoczesnymi, wysoce zmechanizowanymi, osiągającymi dobre wyniki produkcyjne i powinny być otwarte dla rolników, którzy zechcą włączyć swe gospodarstwa do zespołowej działalności.</u>
+ <u xml:id="u-12.16" who="#PoselHebdaMieczyslaw">Jednakże w niektórych rejonach kraju, a zwłaszcza w województwach zachodnich i północnych, w których liczba państwowych gospodarstw rolnych jest wysoka, jednostkom tym przypadnie najpoważniejsze zadanie w przejmowaniu i zagospodarowaniu użytków rolnych. Predestynują je do tego sprawność organizacyjna i wysoki na ogół poziom produkcji, jakim się już legitymują.</u>
+ <u xml:id="u-12.17" who="#PoselHebdaMieczyslaw">W miarę powiększania swego obszaru, państwowe gospodarstwa rolne odgrywać będą mogły coraz większą rolę również w oddziaływaniu na rozwój produkcji w gospodarstwach indywidualnych i innych jednostkach przez zacieśnianie związków produkcyjnych, doskonalenie i rozszerzanie różnych form kooperacji.</u>
+ <u xml:id="u-12.18" who="#PoselHebdaMieczyslaw">Zdawać sobie musimy jednak sprawę z tego, że wraz z przejmowaniem ziemi z gospodarki indywidualnej tracimy jednocześnie określony potencjał produkcyjny, głównie w postaci obiektów inwentarskich, które najczęściej nie mogą być w nowych warunkach w pełni wykorzystane. Ubytki tego potencjału muszą być z nadwyżką rekompensowane przede wszystkim dzięki budowie nowoczesnych ferm hodowlanych w PGR, spółdzielniach produkcyjnych i kółkach rolniczych.</u>
+ <u xml:id="u-12.19" who="#PoselHebdaMieczyslaw">Nie ulega żadnej wątpliwości, że dostarczenie środków technicznych i rozbudowa potencjału budownictwa rolniczego, zapowiedziane w przedstawionym przez Rząd programie, będą miały ważne znaczenie dla rozwoju gospodarki rolnej naszego kraju. Na pewno oczekiwać należy szybszego tempa budownictwa inwentarskiego dzięki materiałom dostarczonym przez przemysł. Niemniej jednak, szczególnie w najbliższych latach, musimy wykorzystać lokalne możliwości zaopatrzenia w materiały budowlane, co z pewnością przyspieszy budowę potrzebnych obiektów inwentarskich. Mówię o tym dlatego, że w tej dziedzinie mamy w Zielonogórskiem już dobre doświadczenia.</u>
+ <u xml:id="u-12.20" who="#PoselHebdaMieczyslaw">Stosując w budownictwie inwentarskim bardziej dostępne materiały, jak drewno, pustaki żużlowe i inne, znacznie przyspieszyliśmy budowę tych obiektów i tym samym wzrost pogłowia zwierząt i produkcję żywca.</u>
+ <u xml:id="u-12.21" who="#PoselHebdaMieczyslaw">Wysoki Sejmie! Poważne zadania, jakie zawarte są w programie rozwoju gospodarki żywnościowej, upoważniają do postawienia pytania — jak gospodarować dobrem ogólnonarodowym, jakim jest ziemia — niezależnie od sposobu jej rozdysponowania, i co robić, aby zwiększyć jej produktywność.</u>
+ <u xml:id="u-12.22" who="#PoselHebdaMieczyslaw">Przeznaczanie ziemi na cele nierolnicze w związku z rozwojem gospodarki narodowej jest procesem nieuniknionym. To prawda. Ale przy lokalizacji zakładów przemysłowych i różnych jednostek gospodarczych spotykamy się jeszcze często z nieuzasadnioną rozrzutnością w gospodarowaniu ziemią.</u>
+ <u xml:id="u-12.23" who="#PoselHebdaMieczyslaw">W tej sytuacji organy administracji państwowej muszą bardziej skutecznie posługiwać się przepisami ustawy o ochronie gruntów rolnych i leśnych oraz rekultywacji gruntów i rozwiązywać praktycznie problem rekultywacji wyeksploatowanych już powierzchni.</u>
+ <u xml:id="u-12.24" who="#PoselHebdaMieczyslaw">Istotny wpływ na przyspieszenie produkcji rolnej ma lepsze wykorzystanie wody. Uchwalona przez Wysoki Sejm w październiku bieżącego roku ustawa Prawo wodne stwarza podstawy do prawidłowego gospodarowania zasobami wodnymi zarówno w produkcji rolnej, jak i w zaopatrzeniu ludności wiejskiej.</u>
+ <u xml:id="u-12.25" who="#PoselHebdaMieczyslaw">W zakresie regulacji stosunków wodnych zrobiono w ostatnich latach dużo, przeznaczając na ten cel olbrzymie środki finansowe państwa. Przez dalsze rozszerzenie tych działań możemy przywrócić rolnictwu bądź podnieść produktywność niemałych jeszcze obszarów. Trzeba sobie zdawać jednak sprawę, że jest to zadanie długofalowe i kosztowne. Tym bardziej więc uwaga powinna być zwrócona na lepsze wykorzystanie urządzeń technicznych na obszarach już zmeliorowanych, na podnoszenie dyscypliny użytkowania obszarów o uregulowanych stosunkach wodnych. Jest to ważna funkcja dla administracji rolnej, wdzięczne pole społecznego działania dla spółek wodnych i kółek rolniczych.</u>
+ <u xml:id="u-12.26" who="#PoselHebdaMieczyslaw">Wiele do zrobienia mamy w zakresie deszczowania użytków rolnych. Zwiększenie produkcji urządzeń do deszczowania umożliwiłoby — zwłaszcza na glebach lekkich — osiągnięcie wysokiej produkcji pasz i uniezależnienie się od warunków atmosferycznych. Praktyka dowodzi, że zainwestowane środki w nawadnianie, zwłaszcza jeśli nie trzeba budować kosztownych instalacji związanych z wydobyciem wody, amortyzują się bardzo szybko.</u>
+ <u xml:id="u-12.27" who="#PoselHebdaMieczyslaw">Wreszcie zagadnieniem dużej wagi dla rozwoju produkcji zwierzęcej, a o jeszcze większym znaczeniu społecznym, jest zaopatrzenie wsi w wodę. Jest to niezmiernie palący problem w skali całego kraju, który będzie narastał w przyszłości w miarę koncentracji ziemi i rozwoju produkcji zwierzęcej. Odrobienie występujących w tej mierze opóźnień nie jest sprawą łatwą, tym niemniej, jest to problem wymagający szczególnego potraktowania przez władze centralne.</u>
+ <u xml:id="u-12.28" who="#PoselHebdaMieczyslaw">Wysoki Sejmie! Przedstawiony pod obrady Sejmu program rozwoju gospodarki żywnościowej jest programem ambitnym, odpowiadającym potrzebom i aspiracjom naszego społeczeństwa. Realizacja zawartych w nim zadań wymagać będzie zespolenia pracy we wszystkich dziedzinach naszej gospodarki.</u>
+ <u xml:id="u-12.29" who="#PoselHebdaMieczyslaw">Społeczeństwo musi zrozumieć tę prawdę — nie zawsze dotąd dla wszystkich oczywistą — że wyniki rolnictwa i zaopatrzenie rynku w żywność zależą również od pracy robotnika wytwarzającego traktory, maszyny i środki chemiczne, materiały budowlane i konstrukcje stalowe, od efektów pracy ludzi w laboratoriach i zakładach doświadczalnych.</u>
+ <u xml:id="u-12.30" who="#PoselHebdaMieczyslaw">Niezmiernie ważne jest i to, aby producenci rolni, rolnicza kadra inżynieryjno-techniczna rozumiała, iż wyraźnych efektów wynikających z tego programu w postaci znacznie zwiększonej ilości maszyn, urządzeń technicznych i innych środków produkcji, nie można oczekiwać już w przyszłym roku.</u>
+ <u xml:id="u-12.31" who="#PoselHebdaMieczyslaw">Przygotowując rolnictwo do odbioru i dobrego wykorzystania nowoczesnych środków produkcji, trzeba zatroszczyć się o lepsze wykorzystanie istniejącego aktualnie potencjału technicznego, co przyczyni się do uruchomienia niemałych jeszcze rezerw wzrostu produkcji oraz pozwoli skuteczniej eliminować zaniedbania osłabiające rozwój gospodarki rolnej. W tej dziedzinie większą rolę mogą obecnie spełnić urzędy gminne i wyższe jednostki administracji państwowej i gospodarczej, dla umocnienia których i rozszerzenia ich koordynacyjnych i gospodarczych kompetencji zrobiono w ostatnim czasie bardzo wiele.</u>
+ <u xml:id="u-12.32" who="#PoselHebdaMieczyslaw">W końcowym efekcie o realizacji przedłożonego dziś programu zadecydują ludzie, ich postawa i stopień zaangażowania.</u>
+ <u xml:id="u-12.33" who="#PoselHebdaMieczyslaw">Jesteśmy świadomi odpowiedzialnej pracy, jaką mają wykonać instancje i organizacje partyjne, które działając wspólnie z ogniwami Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego powinny kształtować postawy twórczego działania — osiągania coraz lepszych wyników produkcyjnych oraz zespalać wysiłki społeczności wiejskiej w przeobrażaniu naszego rolnictwa.</u>
+ <u xml:id="u-12.34" who="#PoselHebdaMieczyslaw">Pragnę wyrazić przekonanie, iż realizacja podjętej przez Wysoką Izbę uchwały otworzy kolejny etap rozwoju rolnictwa i gospodarki żywnościowej i stanowić będzie kolejny krok na drodze ku nowoczesnemu, wysoko produkcyjnemu rolnictwu.</u>
+ <u xml:id="u-12.35" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-13">
+ <u xml:id="u-13.0" who="#Marszalek">Dziękuję. Głos ma poseł Józef Przyłuski.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-14">
+ <u xml:id="u-14.0" who="#PoselPrzyluskiJozef">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Pierwsze cztery lata realizacji bieżącego planu 5-letniego, XV Plenum KC PZPR i VII Plenum NK ZSL oraz dzisiejsza debata są przekonywającym dowodem, że inaczej obecnie patrzymy na rolnictwo, na pracę ludzi w nim zatrudnionych, na sprawy powiązań rolnictwa z innymi działami gospodarki i na wzajemne uwarunkowanie tych działów. Jako rolnik, pragnę wyrazić z tego powodu zadowolenie. Jest ono niewątpliwie także udziałem wszystkich rolników, pracowników rolnictwa, pracowników handlu wiejskiego, przemysłu rolno-spożywczego i pracowników innych działów uczestniczących w wysiłkach na rzecz gospodarki żywnościowej. Warto przy tej okazji zauważyć, że dla tej gospodarki pracuje dziś pośrednio lub bezpośrednio około 40% zatrudnionych w naszym kraju, Dzięki osiągnięciom rolnictwa w okresie 30-lecia Polski Ludowej zlikwidowano zjawisko niskiego poziomu spożycia podstawowych artykułów żywnościowych. Stwierdzenia tego nie podważają ilościowe i jakościowe braki niektórych artykułów spożywczych. Braki te wynikają głównie z szybciej rosnących potrzeb, z większej, zwłaszcza w ostatnich latach, siły nabywczej ludności w mieście i na wsi.</u>
+ <u xml:id="u-14.1" who="#PoselPrzyluskiJozef">Programem gospodarki żywnościowej jest żywotnie zainteresowana cała wieś. Pomyślna realizacja tego programu spowoduje wzrost dochodów ludności rolniczej i przyczyni się do dalszych przekształceń społecznych na obszarach wiejskich. Programem gospodarki żywnościowej zainteresowane są zwłaszcza kobiety wiejskie i młodzież pozostająca w rolnictwie, ponieważ program ten zawiera zarówno treści produkcyjno-ekonomiczne, jak i socjalne z dziedziny postępu społecznego.</u>
+ <u xml:id="u-14.2" who="#PoselPrzyluskiJozef">Wysoki Sejmie! Jednym z dowodów postępu uzyskiwanego w ogólnym poziomie i strukturze konsumpcji jest wzrost spożycia owoców i warzyw. Owoce i warzywa stają się obok artykułów zbożowych, mięsa, tłuszczów i mleka niezbędnym składnikiem jadłospisu Jednakże w tym zakresie potrzeby nie są jeszcze należycie zaspokajane. Przykładem może być rok bieżący. Niepomyślne warunki atmosferyczne, szczególnie w okresie dojrzewania nowalijek i niektórych warzyw i owoców, spowodowały trudności w zaopatrzeniu rynku. Wywiera to niekorzystny wpływ na kształtowanie się realnych dochodów ludności. Niektórych warzyw i owoców jest mało i są drogie. Waga tego zagadnienia, widoczna już dzisiaj, będzie się zwiększać w miarę postępu w gospodarce żywnościowej.</u>
+ <u xml:id="u-14.3" who="#PoselPrzyluskiJozef">Reprezentuję okręg o wysokiej produkcji owocowo-warzywnej, powiat grójecki, zwany często zagłębiem owocowym. Swoim rozwojem wyprzedza on znacznie średni poziom krajowy w produkcji owoców i warzyw. Dlatego myślę, że nasze doświadczenia mogą być przydatne w określaniu metod realizacji dyskutowanego dzisiaj programu.</u>
+ <u xml:id="u-14.4" who="#PoselPrzyluskiJozef">Zmniejszenie się liczby ludności pracującej w rolnictwie i wiążący się z tym brak siły roboczej jest najbardziej widoczny i odczuwalny przy uprawach specjalistycznych — w sadownictwie i warzywnictwie, z natury bardziej pracochłonnych i trudniej dających się zmechanizować.</u>
+ <u xml:id="u-14.5" who="#PoselPrzyluskiJozef">Pracę ludzi rezygnujących z zawodu rolnika powinna zastąpić praca maszyn, urządzeń i sprzętu. Dlatego z uznaniem i zadowoleniem producenci w zielonych zagłębiach kraju przyjęli zapowiedzi ambitnych planów w zakresie rozbudowy przemysłu maszyn rolniczych, wierząc, że dotyczy to również produkcji sprzętu, na który czekają gospodarstwa warzywnicze i sadownicze. Sprawa jest tym ważniejsza, że ta specjalistyczna produkcja, głównie warzywnictwo, zlokalizowana jest na zapleczu albo w granicach wielkich aglomeracji miejskich, gdzie odpływ siły roboczej z rolnictwa jest najbardziej odczuwalny.</u>
+ <u xml:id="u-14.6" who="#PoselPrzyluskiJozef">W procesach specjalistycznych i kooperacyjnych, popieranych przez politykę rolną państwa, najbardziej, jeśli chodzi o produkcję roślinną, zaawansowane są gospodarstwa sadownicze i warzywnicze. Dotyczy to zarówno PGR, spółdzielni produkcyjnych, jak i specjalistycznych' gospodarstw chłopskich. Zblokowane sady, zblokowane uprawy warzywne, zespoły produkcji wczesnych warzyw pod szkłem, są dowodem współdziałania rolników, właściwego udziału kółek rolniczych i spółdzielczości ogrodniczej, a równocześnie dzięki tej formie zespołowej pracy zmniejszają się nakłady na inwestycje budowlano-ogrodzeniowe, nakłady na prace pielęgnacyjne, na transport i przechowalnictwo. Tym wysiłkom musi jednak towarzyszyć jeszcze wydajniejsza mechanizacja, gdyż gospodarstwa te są do niej najbardziej przygotowane. Mechanizacja taka przyniesie bardzo szybko efekty produkcyjne. Jest rzeczą zrozumiałą, że zwiększenie produkcji owoców i warzyw łączy się z koniecznością rozszerzenia areału pod te uprawy, będzie wymagać nowych nasadzeń i obsiewów. Trzeba jednak przede wszystkim uruchomić rezerwy w już istniejących sadach i plantacjach. Obliczyliśmy, że tylko w powiecie grójeckim, o stosunkowo intensywnym przecież poziomie produkcji, uruchomienie istniejących rezerw dałoby w efekcie dodatkowo ponad 40 tys. ton owoców. W skali kraju uruchomienie tych rezerw pozwoliłoby produkcję warzywniczo-sadowniczą podwoić, bez zmian w areale nasadzeń i zasiewów.</u>
+ <u xml:id="u-14.7" who="#PoselPrzyluskiJozef">Producenci owoców i warzyw, podobnie jak i inni rolnicy, podejmują wysiłki mające na celu polepszenie działalności usługowej, zwłaszcza kółek rolniczych, spółdzielczości wiejskiej i rzemiosła. Jestem przekonany, że być może w niedalekiej już przyszłości kółka rolnicze będą dysponować sprzętem umożliwiającym im wykonywanie usług na plantacjach owoców i warzyw oraz, że na tyle polepszą organizację i wykorzystanie czasu pracy, że będzie to zgodne z rytmem pracy w rolnictwie.</u>
+ <u xml:id="u-14.8" who="#PoselPrzyluskiJozef">Specjalizację powinniśmy zresztą rozumieć szerzej. Mamy pod tym względem bogate doświadczenia. Chodzi o tworzenie w skali kraju — wykorzystując miejscowe warunki przyrodnicze i demograficzne — nowych ośrodków produkcji owoców i warzyw na obszarach dotychczas ich nie posiadających, na przykład w województwach północnych. Ta specjalizacja w skali regionów jest uzasadniona ekonomicznie, przyspieszy bowiem realizację programu gospodarki żywnościowej w zakresie produkcji owoców i warzyw.</u>
+ <u xml:id="u-14.9" who="#PoselPrzyluskiJozef">Drugim ważnym czynnikiem, który wpływa istotnie, a powinien wpływać jeszcze bardziej na tempo rozwoju produkcji warzywniczo-ogrodniczej, jest nauka rolnicza, jej przemyślane bezpośrednie i skuteczne oddziaływanie na producenta. Wymienię tu tylko dwa przykłady.</u>
+ <u xml:id="u-14.10" who="#PoselPrzyluskiJozef">Pierwszy — dotyczy zaopatrzenia gospodarstw warzywniczych i sadowniczych w lepsze, bardziej plenne, odporne na choroby i szkodniki oraz na ujemne temperatury nasiona i materiały szkółkarskie. Dodać trzeba — dostatecznego zaopatrzenia.</u>
+ <u xml:id="u-14.11" who="#PoselPrzyluskiJozef">Drugi — dotyczy nawożenia mineralnego. Wysoki poziom nawożenia mineralnego wymaga w zestawie nawozów mikroelementów. Współpraca nauki rolniczej z przemysłem chemicznym staje się w tym zakresie stałą koniecznością.</u>
+ <u xml:id="u-14.12" who="#PoselPrzyluskiJozef">Zdecydowana większość producentów owoców i warzyw reprezentuje dzisiaj w Polsce znacznie wyższy poziom wiedzy fachowej i praktycznego przygotowania od średniego poziomu całego rolnictwa. Producenci owoców i warzyw — to rolnicy zainteresowani nowościami i chętnie z nich korzystający, często sięgający po fachową literaturę. Trzeba te walory odpowiednio wykorzystać.</u>
+ <u xml:id="u-14.13" who="#PoselPrzyluskiJozef">Z zadowoleniem przyjmujemy te części projektu sejmowej uchwały, które odnoszą się do przemysłu rolno-spożywczego i do obrotu towarowego. Nie tylko, jeśli chodzi o nakłady inwestycyjne, choć mimo wyraźnych postępów ostatnich lat niedoinwestowanie przemysłu owocowo-warzywnego, skupu, obrotu towarowego i handlu w tej dziedzinie, jest nadal przyczyną wielu trudności. Potrzebna jest większa niż dotychczas sprawność organizacyjna, nowoczesność działania, szybkość, dobra i bieżąca orientacja na rynku producenta i konsumenta. Niedomagania w tym zakresie powodują złą gospodarkę zielonym towarem. Sprawy takie, jak skup, właściwa polityka cen, opakowania, przewozy towarów, łagodzenie ujemnych skutków sezonowości mają zasadniczy wpływ na sprawne funkcjonowanie rynku, są związane ściśle z dochodami i kosztami producenta oraz z wydatkami konsumenta. Pilną sprawą jest więc dalsza modernizacja i rozbudowa punktów skupu oraz zakładów przetwórstwa owocowo-warzywnego. Potrzebna jest także nowoczesność metod działania.</u>
+ <u xml:id="u-14.14" who="#PoselPrzyluskiJozef">Wysoki Sejmie! Biuro Polityczne Komitetu Centralnego PZPR wysoko oceniło ofiarną pracę rolników i pracowników rolnictwa, ich wysiłek i obywatelską postawę, która w trudnych warunkach przyczyniła się do pomyślnego przebiegu zbiorów i uniknięcia poważniejszych strat. Biuro Polityczne wyraziło uznanie za ich trud, dziękując jednocześnie wojsku, ekipom robotniczym, młodzieży szkolnej i studenckiej za duży wkład pracy w realizację tegorocznych zadań rolnictwa. W okresie trudnej tegorocznej jesieni całe społeczeństwo wniosło rzeczywiście swój wkład, pracując na polach, w sadach i ogrodach. Realizowany był w praktyce sojusz robotniczo-chłopski, główne źródło naszych osiągnięć w 30-leciu władzy ludowej. Jest to optymistyczny przykład realizacji programu już w pierwszych tygodniach po jego sformułowaniu.</u>
+ <u xml:id="u-14.15" who="#PoselPrzyluskiJozef">Jakkolwiek bowiem program wyżywienia narodu i rozwoju rolnictwa rysuje zadania aż do roku 1990, trzeba je jednak wykonywać od zaraz. Jesteśmy do tego przygotowani lepiej niż kiedykolwiek zarówno politycznie, organizacyjnie, jak i gospodarczo. W woj. warszawskim dopracowaliśmy się dobrych i skutecznych metod współpracy między wiejskimi organizacjami PZPR i kołami ZSL. Uchwały wspólnego posiedzenia obydwu komitetów wojewódzkich PZPR i ZSL są wzbogacane inicjatywą organizacji — powiatowych, gminnych i wiejskich — widoczną w planach rozwoju społeczno-gospodarczego każdej gminy i każdej wsi, w konkretnych zadaniach poszczególnych rolników, kółek rolniczych, spółdzielni produkcyjnych, zakładów przemysłu rolno-spożywczego i handlu wiejskiego. Społeczeństwo jest przeświadczone, że realizacja zadań w zakresie gospodarki żywnościowej przyczyni się do rozwoju całej gospodarki ogólnonarodowej, uczyni Polskę krajem nowoczesnego, wydajnego, kwitnącego rolnictwa we wszystkich gałęziach produkcji — od chleba i mięsa po warzywa i owoce. Dziękuję za uwagę.</u>
+ <u xml:id="u-14.16" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-15">
+ <u xml:id="u-15.0" who="#Marszalek">Obecnie zarządzam 30-minutową przerwę.</u>
+ <u xml:id="u-15.1" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu od godz. 10 min. 50 do godz. 11 min. 30)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-16">
+ <u xml:id="u-16.0" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Wznawiam posiedzenie.</u>
+ <u xml:id="u-16.1" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">O zabranie głosu proszę posła Wacława Kozubskiego.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-17">
+ <u xml:id="u-17.0" who="#PoselKozubskiWaclaw">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Dla ogółu społeczeństwa, dla tworzenia i utrwalania warunków coraz lepszego zaspokajania jego potrzeb — problem dalszej poprawy wyżywienia i rozwoju rolnictwa staje dziś w rzędzie podstawowych spraw naszej przyszłości.</u>
+ <u xml:id="u-17.1" who="#PoselKozubskiWaclaw">Klub Poselski Stronnictwa Demokratycznego, w imieniu którego zabieram głos, z wielką uwagą zapoznał się z uchwałą XV Plenum KC PZPR, popartą przez VII Plenum NK ZSL. Przyjęty przez partię kompleksowy program poprawy gospodarki żywnościowej służyć będzie wszechstronnemu rozwojowi kraju, stwarza gwarancje racjonalnego wyżywienia narodu, a tym samym zapewnia dalszą poprawę warunków życia i pracy mieszkańców miast i wsi. Program ten znajduje żywy i powszechny oddźwięk w szeregach Stronnictwa Demokratycznego, stanowi przedłużenie naszych zainteresowań i działań, których głównym punktem są usługi i ich rozwój.</u>
+ <u xml:id="u-17.2" who="#PoselKozubskiWaclaw">W rozpatrywanej dziś uchwale Sejmu, zgodnej w swej ideowej i społecznej wymowie z kierunkami uchwały XV Plenum KC PZPR, zawarta jest kolejna, niezwykle doniosła decyzja partii, będąca konsekwentną realizacją nakreślonego na VI Zjeździe programu społeczno-gospodarczego rozwoju kraju, podnoszenia poziomu życia wszystkich obywateli.</u>
+ <u xml:id="u-17.3" who="#PoselKozubskiWaclaw">Wysoki Sejmie! Dalszy rozwój rolnictwa, a tym samym szybki wzrost produkcji żywności, jest niezbędnym warunkiem lepszego zaspokojenia potrzeb społeczeństwa, których skala w miarę wzrostu dochodów ludności coraz szybciej się poszerza. Jest to również zadanie niezmiernie ważne w kontekście sytuacji żywnościowej w świecie, coraz trudniejszej i budzącej powszechne zaniepokojenie, czego wyrazem była konferencja rzymska.</u>
+ <u xml:id="u-17.4" who="#PoselKozubskiWaclaw">Projekt przedłożonej Sejmowi uchwały wyznacza rolnictwu i gospodarce żywnościowej nowe zadania nie tylko ilościowe, ale w równej mierze jakościowe.</u>
+ <u xml:id="u-17.5" who="#PoselKozubskiWaclaw">W perspektywie czasu — do roku 1990 produkcja żywności powinna się podwoić. Aby cel ten osiągnąć, niezbędne jest utrzymanie wysokiego tempa wzrostu produkcji rolnej oraz kompleksowe traktowanie całokształtu gospodarki żywnościowej i związanych z nią dziedzin działalności gospodarczej, obejmujących m.in. sprawy zaopatrzenia wsi i rolnictwa w wodę, budownictwo miejskie, obsługę handlową wsi, usługi dla ludności wiejskiej i rolnictwa. Coraz powszechniejsze bowiem będzie zjawisko, że współtwórcą plonów będzie również pracownik przemysłu, budownictwa, handlu, transportu i usług. Wkraczamy w okres dużego nasilenia techniki na wsi. Znaczny postęp następuje w elektryfikacji i mechanizacji gospodarstw. Podejmowana będzie produkcja wielu dotychczas nie wytwarzanych lub wytwarzanych tylko w małych ilościach maszyn i urządzeń dla rolnictwa o wysokim poziomie technicznym. Jeżeli zakładamy, że wartość maszyn i urządzeń dostarczanych rolnictwu w latach 1970—1990 wyniesie ponad 700 miliardów złotych, to trzeba zdać sobie sprawę zarówno z ilości tych maszyn i narzędzi, jak i nieuchronnych konsekwencji w postaci potrzeb konserwatorsko-naprawczych. Największy ciężar spocznie tu oczywiście na państwowych jednostkach, należy jednak uruchomić wszystkie możliwości i cały potencjał w tym zakresie.</u>
+ <u xml:id="u-17.6" who="#PoselKozubskiWaclaw">Stronnictwo Demokratyczne pragnie zgłosić stałą gotowość rzemiosła do konserwacji i napraw narzędzi oraz sprzętu rolniczego. Tę gotowość potwierdza już wzrastające zaangażowanie rzemiosła przy konserwacji i naprawach sprzętu rolniczego nie tylko w szczytowych okresach żniw i wykopków, ale w sposób ciągły, na przestrzeni całego roku.</u>
+ <u xml:id="u-17.7" who="#PoselKozubskiWaclaw">Wieś długo jeszcze nie będzie się mogła obejść bez prostych narzędzi pracy, których brak ciągle dotkliwie odczuwają rolnicy. Chodzi tu o dobre proste narzędzia i podstawowe części zamienne, których produkcję powinna znacznie szerzej podjąć drobna wytwórczość, jak również i rzemiosło.</u>
+ <u xml:id="u-17.8" who="#PoselKozubskiWaclaw">W procesie przyspieszania rozwoju produkcji rolnej i rekonstrukcji technicznej rolnictwa coraz większą rolę spełniać będzie rozwijający się system usług produkcyjnych i bytowych dla ludności wiejskiej i rolnictwa.</u>
+ <u xml:id="u-17.9" who="#PoselKozubskiWaclaw">Wielkość podaży usług może albo stymulować, albo hamować postęp w polityce żywnościowej. Będzie to miało również duży wpływ na zachowanie równowagi rynku wiejskiego, na którym dokonują się znaczne przeobrażenia.</u>
+ <u xml:id="u-17.10" who="#PoselKozubskiWaclaw">W chwili obecnej na usługowym rynku dla wsi i rolnictwa sytuacja jest dość zróżnicowana zarówno pod względem dostosowania do potrzeb ludności, jak też terytorialnego rozmieszczenia w skali województw i powiatów. Usługi produkcyjne dla rolnictwa i ludności wiejskiej świadczą przedsiębiorstwa państwowe, zakłady spółdzielcze i rzemiosło indywidualne.</u>
+ <u xml:id="u-17.11" who="#PoselKozubskiWaclaw">Trzeba stwierdzić, że w ogólnej strukturze usług produkcyjnych zachodzą — choć jeszcze zbyt wolno — korzystne zmiany. Nie da się tego powiedzieć o usługach świadczonych dla ludności wsi, gdzie nadal występuje zjawisko braku należytej koordynacji i planowego działania. Nowe, bardzo odpowiedzialne zadania postawione przed rolnictwem stwarzają konieczność nowoczesnego porządkowania całokształtu usług dla wsi i rolnictwa. Złożoność problemu, specyfika i odmienność funkcji usługowych na wsi, wreszcie podległość organizacyjna różnym instytucjom i pionom — rodzi potrzebę wypracowania i wdrożenia odpowiedniego modelu organizacyjno-strukturalnego pod kątem ściślejszego powiązania całego potencjału usługowego i zbliżenia go do usługobiorcy wiejskiego.</u>
+ <u xml:id="u-17.12" who="#PoselKozubskiWaclaw">Istotnym elementem usprawnienia dziedziny usług na rynku wiejskim jest więc ich skuteczniejsza koordynacja. Obowiązek ten ciąży przede wszystkim na urzędach powiatowych, gdzie będą się rozstrzygać wszystkie przemiany modernizacyjne rolnictwa. W nowej strukturze administracyjnej kraju, duże nadzieje związane są z coraz lepszą i skuteczniejszą działalnością gmin w kierowaniu sprawami rolnictwa. Tym większa odpowiedzialność w tym zakresie spada na miasta powiatowe, które skupiają szereg zakładów usługowych, mających wpływ na organizację rolnictwa i życie na wsi. Myślę tu o jednostkach spółdzielczości, w tym spółdzielczości pracy, których siedzibą są bardzo często miasta powiatowe.</u>
+ <u xml:id="u-17.13" who="#PoselKozubskiWaclaw">Skoro mówimy o roli, jaką ma spełniać miasto, wyraża się ona także w określonych funkcjach na rzecz żywienia ludności przez prawidłową pracę usługowej sieci gastronomicznej, uspołecznionej, jak również indywidualnej, stałej bądź sezonowej. Równolegle pracuje sieć zakładowych stołówek pracowniczych. Stały proces urbanizacji, wkraczający również do ośrodków wiejskich, każę zwrócić uwagę na taką organizację powszechnego żywienia ludności, aby sprawne, dobrze wyposażone stołówki powstawały także w osiedlach mieszkaniowych. Użytkownikami tych placówek będą pracownicy różnych zakładów wraz z rodzinami. Przyniesie to w efekcie lepsze wykorzystanie urządzeń w stołówkach, wpłynie na tok życia rodziny i kształtowanie postaw wychowawczych.</u>
+ <u xml:id="u-17.14" who="#PoselKozubskiWaclaw">Generalnie — rozwój działalności usługowej w układzie terenowym nie odbywa się bez przeszkód i trudności. Poważną trudność stwarza w wielu wypadkach brak aktualnych planów przestrzennego zagospodarowania poszczególnych ośrodków, co wpływa niekorzystnie na planowanie inwestycji, stanowiących podstawę przyszłościowego rozwoju usług. Poważne braki notuje się nadal w zaopatrzeniu materiałowym usług w zakresie maszyn i urządzeń, środków transportowych, dostawczych i ciężarowych.</u>
+ <u xml:id="u-17.15" who="#PoselKozubskiWaclaw">Odrębny problem — to kadry fachowców dla usług, zwłaszcza na wsi i to głównie usług typu naprawczego. Natrafia się tutaj na poważne trudności, powodowane powszechnym zjawiskiem napięć na rynku pracy.</u>
+ <u xml:id="u-17.16" who="#PoselKozubskiWaclaw">Niemniej jednak na podkreślenie zasługuje stale zwiększający się udział spółdzielczości pracy i rzemiosła w świadczeniu usług dla wsi i rolników. Aktualnie, w samym tylko rzemiośle jest 70 tys. warsztatów na wsi, z liczbą 110 tys. zatrudnionych. Zapewnia to rzemiosłu korzystniejsze warunki rozwoju. Kierunki koncentracji działalności rzemiosła widzimy w rozwoju usług remontowo-budowlanych, napraw maszyn rolniczych, urządzeń w gospodarstwach domowych itp. Celowe jest również zwiększenie przez rzemiosło i pozostałe piony uspołecznionej drobnej wytwórczości — produkcji materiałów budowlanych z surowców miejscowych, a także świadczenie przez rzemiosło usług tartacznych i młynarskich.</u>
+ <u xml:id="u-17.17" who="#PoselKozubskiWaclaw">Wskazany jest dalszy rozwój rzemiosł spożywczych w branżach piekarniczej i cukierniczej oraz zakładów gastronomicznych indywidualnych i działających w systemie ajencyjnym, lokalizowanych przede wszystkim w małych miastach, będących naturalnym zapleczem wsi.</u>
+ <u xml:id="u-17.18" who="#PoselKozubskiWaclaw">Dorobkiem poprzedniego posiedzenia Sejmu jest m.in. uchwalenie ustawy Prawo wodne. Tocząca się wówczas debata zwróciła uwagę na generalny problem gospodarki zasobami wodnymi, co ma kapitalne znaczenie dla rozwoju rolnictwa i gospodarki żywieniowej. Jeśli chodzi o zaopatrzenie wsi i rolnictwa w wodę — pomocną rolę może spełniać rzemiosło studniarskie, a także, wymagająca wcześniejszego przygotowania, kadra konserwatorów urządzeń wodnych.</u>
+ <u xml:id="u-17.19" who="#PoselKozubskiWaclaw">Wysoki Sejmie! My, posłowie, i wszyscy wywodzący się z różnych środowisk w całym kraju członkowie Stronnictwa Demokratycznego, rozumiemy w pełni i doceniamy, czym jest dla społeczeństwa sprawa rozwoju rolnictwa i dalszej poprawy wyżywienia.</u>
+ <u xml:id="u-17.20" who="#PoselKozubskiWaclaw">Podobnie jak w wielu innych wypadkach jest to sprawa rozwijająca się i rozstrzygana na kilku płaszczyznach. Obok działań bezpośrednich, związanych z produkcją, przetwarzaniem i dystrybucją artykułów spożywczych — do czego powołane są wyodrębnione specjalistyczne jednostki i organizacje gospodarcze — jest to również olbrzymia sprawa wpływania na kształtowanie świadomości społecznej, etyki zawodowej jako niezbędnych warunków socjalistycznych przemian w życiu gospodarczym i społecznym.</u>
+ <u xml:id="u-17.21" who="#PoselKozubskiWaclaw">W wystąpieniu moim przedstawiłem Wysokiej Izbie niektóre kierunki bezpośredniego działania przedstawicieli określonych grup zawodowych, wokół których Stronnictwo Demokratyczne skupia swą uwagę i zainteresowanie. Będzie to więc maksymalne wykorzystanie całego potencjału drobnej wytwórczości i rzemiosła dla zwiększenia świadczeń produkcyjno-usługowych, mających sprzyjać pomyślnej realizacji zadań rolnictwa i wszystkich organizacji związanych bezpośrednio z wyżywieniem narodu. Ale jest to również sprawa ludzkich postaw i jak to określono w referacie programowym na XV Plenum KC PZPR owych ,,obywatelskich motywacji działania”, które będą miały zasadniczy wpływ na realizację omawianego dzisiaj programu.</u>
+ <u xml:id="u-17.22" who="#PoselKozubskiWaclaw">Pragnę oświadczyć, że Klub Poselski Stronnictwa Demokratycznego będzie głosować za przyjęciem projektu uchwały Sejmu.</u>
+ <u xml:id="u-17.23" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-18">
+ <u xml:id="u-18.0" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Głos ma poseł Adam Parol.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-19">
+ <u xml:id="u-19.0" who="#PoselParolAdam">Obywatelu Marszałku! Wysoka Izbo! Uchwalony na XV Plenum KC PZPR program kompleksowego rozwoju gospodarki żywnościowej nakłada odpowiedzialne i trudne zadania na przemysł maszynowy. Od niego bowiem zależeć będzie przyspieszenie rozwoju rolnictwa na podstawie technicznej rekonstrukcji warunkującej wydatny wzrost wydajności pracy przemysłu rolno-spożywczego, handlu, gastronomii.</u>
+ <u xml:id="u-19.1" who="#PoselParolAdam">Założone w programie rozwoju podwojenie produkcji rolnej powoduje potrzebę około 3-krotnego wzrostu wydajności pracy każdego zatrudnionego w rolnictwie pracownika. Założenie takie w jednoznaczny sposób określa zadania, jakie wykonać należy w celu znacznego podniesienia poziomu technicznego uzbrojenia pracy i kwalifikacji ludzi pracujących w gospodarce żywieniowej.</u>
+ <u xml:id="u-19.2" who="#PoselParolAdam">W okresie czterech ostatnich lat partia i Rząd podjęły już wiele decyzji, które wpłynęły na znaczne podniesienie produkcji rolnej oraz poprawiły zaopatrzenie rynku wiejskiego. Przemysł maszynowy zwiększył w tym okresie blisko 2-krotnie produkcję i dostawę maszyn i urządzeń dla rolnictwa. Jednak poziom postępu technicznego przy pracach w naszym rolnictwie jest dotychczas jeszcze zbyt niski. Obecnie wartość sprzętu technicznego na 1 ha użytków rolnych wynosi ok. 7 tys. zł, a dla osiągnięcia pełnej mechanizacji musi ona wzrosnąć do 30 tys. zł. Aby zadanie to zrealizować, rolnictwo, przemysł spożywczy, gastronomia i handel muszą do roku 1990 otrzymać maszyny i urządzenia wartości 1 biliona 100 miliardów złotych. Ich produkcja zgodnie z programem musi wzrosnąć ponad 6-krotnie.</u>
+ <u xml:id="u-19.3" who="#PoselParolAdam">Podkreślić szczególnie należy charakterystyczną cechę programu, którą jest dążenie do kompleksowego wprowadzania całych systemów maszyn dla poszczególnych procesów, co gwarantuje osiągnięcie pełnego efektu w postaci wydatnego zmniejszenia pracochłonności i strat.</u>
+ <u xml:id="u-19.4" who="#PoselParolAdam">Już tych kilka przytoczonych liczb mówi, jak duża jest i w jakim stopniu wzrastać będzie rola przemysłu maszynowego jako nośnika postępu i modernizacji w dokonywającej się rewolucji naukowo-technicznej. Załogi przedsiębiorstw przemysłu maszynowego mają ponadto pełną świadomość, że uczestnicząc w unowocześnieniu naszego rolnictwa, przemysłu rolno-spożywczego, handlu i gastronomii, spełniają nie tylko techniczne, ale również społeczne cele.</u>
+ <u xml:id="u-19.5" who="#PoselParolAdam">Mechanizacja wpływa na wzrost wydajności pracy, ale również zmniejsza uciążliwość żmudnej i ciężkiej pracy fizycznej rolników, zbliża warunki pracy i życia na wsi i w mieście, służy wreszcie zaspokajaniu życiowych aspiracji ludzi pracujących na wsi, a zwłaszcza młodzieży.</u>
+ <u xml:id="u-19.6" who="#PoselParolAdam">Wraz z tworzeniem materialnych podstaw do technicznej rekonstrukcji rolnictwa tworzyć będziemy również warunki do przemian społecznych przyspieszających socjalizację wsi. Rozwój przemysłu rolno-spożywczego, prócz powiększenia dostaw na rynek, będzie racjonalizował nasze odżywianie, będzie wpływał na doskonalenie organizacji gospodarstwa domowego. Wzrost poziomu technicznego wyposażenia, poprawa pracy handlu, gastronomii, wpłynie na wzrost kultury naszego bytu.</u>
+ <u xml:id="u-19.7" who="#PoselParolAdam">Cele programu, tak znaczący udział przemysłu w jego realizacji — to również swoisty wyraz sojuszu robotniczo-chłopskiego.</u>
+ <u xml:id="u-19.8" who="#PoselParolAdam">W sumie jest to działanie na rzecz poprawy poziomu życia narodu, bo temu celowi głównie służy cały program uchwalony na XV Plenum KC Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej.</u>
+ <u xml:id="u-19.9" who="#PoselParolAdam">Realizacja programu powoduje konieczność zaangażowania olbrzymich środków na rozwój potencjału produkcyjnego. W samym przemyśle maszynowym niezbędne nakłady inwestycyjne sięgają sumy 320 mld zł. Dla pracujących w tym przemyśle jest więc również szansa osiągnięcia satysfakcji nie tylko z racji uczestniczenia w realizacji programu tak istotnego dla całego narodu. Jasno sprecyzowane kierunki rozwoju, rozbudowa, unowocześnienie bazy produkcyjnej, poprawa warunków socjalno-bytowych będą powodować stabilizację załóg, ich wszechstronny rozwój. Będą powodem do dumy z pracy w naszym przemyśle.</u>
+ <u xml:id="u-19.10" who="#PoselParolAdam">Odpowiedzią na możliwości, jakie stwarza państwo, musi być z każdym dniem lepsza, efektywniejsza praca. Program bowiem stawia wysokie wymogi w zakresie wzrostu kwalifikacji załóg robotniczych, doskonalenia organizacji pracy, podnoszenia poziomu dyscypliny, jak również świadomości politycznego i społecznego znaczenia zadań, które realizujemy.</u>
+ <u xml:id="u-19.11" who="#PoselParolAdam">Jestem pracownikiem przemysłu ciągnikowego, dlatego trochę szerzej powiem o modernizacji i znacznym zwiększeniu potencjału produkcyjnego naszego przemysłu na rzecz rolnictwa i gospodarki żywieniowej. Zakłady Mechaniczne — „Ursus”, na podstawie podjętej w 1946 r. przez Komitet Centralny PPR decyzji, już w 1947 r. uruchomiły produkcję ciągników. I od tego czasu, równolegle z rozwojem produkcji, dokonywały systematycznego unowocześnienia konstrukcji ciągników w celu lepszego ich przystosowania do pracy z maszynami rolniczymi i poprawy ich jakości. W dniu 23 listopada bieżącego roku z taśmy montażowej zejdzie 500-tysięczny ciągnik.</u>
+ <u xml:id="u-19.12" who="#PoselParolAdam">Istniejące jednak obecnie w przemyśle baza techniczna i moce produkcyjne oraz wysoki stopień zużycia parku maszynowego stanowią bariery ograniczające możliwości dalszego wzrostu produkcji ciągników, osiągnięty zaś poziom produkcji nie gwarantuje nam uzyskania optymalnego nasycenia rolnictwa mechaniczną siłą pociągową. W tych warunkach rozbudowa i rekonstrukcja przemysłu ciągnikowego jest jednym z czołowych zadań przemysłu maszynowego w najbliższym pięcioleciu. Znaczenie tych zadań spowodowało konieczność przystąpienia do ich realizacji jeszcze przed zakończeniem bieżącej pięciolatki.</u>
+ <u xml:id="u-19.13" who="#PoselParolAdam">Zgodnie z przyjętymi przez Prezydium Rządu decyzjami, określającymi kierunek rozwoju przemysłu ciągnikowego, produkcja ciągników o mocy 30—75 KM rozwijana będzie na podstawie zakupionej licencji oraz kompleksowej modernizacji i rozbudowy przemysłu ciągnikowego — do osiągnięcia produkcji 75 tysięcy sztuk rocznie. Osiągnięcie tego poziomu powinno nastąpić w roku 1980. Będziemy jednak robili wszystko w celu przyspieszenia osiągnięcia założonego poziomu produkcji. Zadanie to realizowane będzie dzięki wprowadzaniu modernizacji i rozbudowie Zakładów Mechanicznych — „Ursus” oraz innych zakładów Zrzeszenia Przemysłu Ciągnikowego, budowie nowej odlewni o docelowej produkcji 100 tys. ton odlewów dla przemysłu ciągnikowego i motoryzacyjnego; realizacji zadań sprzyjać będzie też duża liczba zakładów wytwarzających elementy i zespoły kooperacyjne.</u>
+ <u xml:id="u-19.14" who="#PoselParolAdam">Przewidywane już w 1975 r. rozpoczęcie w Zakładach Mechanicznych — „Ursus” montażu ciągników licencyjnych, których liczba będzie wzrastać z roku na rok aż do osiągnięcia docelowej produkcji 75 tys. sztuk, pozwoli na utrzymanie również w następnej pięciolatce dotychczasowego tempa wzrostu produkcji ciągników.</u>
+ <u xml:id="u-19.15" who="#PoselParolAdam">Osiągnięcie w 1980 roku docelowej zdolności produkcyjnej ciągników licencyjnych zakończy I etap rozbudowy i modernizacji przemysłu ciągnikowego, stwarzając materialne podstawy dalszego rozwoju w latach 1980 —1990.</u>
+ <u xml:id="u-19.16" who="#PoselParolAdam">Równolegle, w miarę postępujących zmian struktury agrarnej, postępu technicznego i przeobrażeń społecznych w naszym rolnictwie systematycznie wzrastać będzie zapotrzebowanie na ciągniki o wyższej mocy. Produkcja tych ciągników jest obecnie ograniczona; współpracujemy w zakresie ich produkcji z przemysłem Czechosłowacji. Dalszy rozwój odbywać się będzie przy współpracy z ZSRR oraz CSRS — zgodnie z wieloletnim programem RWPG, przewidującym koncentrację i specjalizację produkcji maszyn rolniczych i ciągników dla poszczególnych technologii.</u>
+ <u xml:id="u-19.17" who="#PoselParolAdam">Załoga, której jestem członkiem, jak również załogi całego przemysłu maszynowego, zdają sobie sprawę z tego, że przypadło nam trudne i odpowiedzialne zadanie, którego realizacja pociąga za sobą daleko idące skutki dla całej gospodarki narodowej, że znaleźliśmy się w pierwszej linii wielkiej batalii o kompleksowy rozwój gospodarki żywnościowej, która staje się w czasach dzisiejszych jednym z problemów o węzłowym znaczeniu nie tylko dla nas, lecz także w skali światowej.</u>
+ <u xml:id="u-19.18" who="#PoselParolAdam">Zdobyte doświadczenia i zdolności, które potwierdzają dotychczasowe wyniki przemysłu maszynowego, stanowią gwarancję, że wy- wiążemy się również z zadań, jakie obecnie przed nami postawiono. Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-19.19" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-20">
+ <u xml:id="u-20.0" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Głos ma poseł Jerzy Hagmajer.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-21">
+ <u xml:id="u-21.0" who="#PoselHagmajerJerzy">Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! Uchwalenie przez XV Plenum KC PZPR i VII Plenum NK ZSL perspektywicznego programu dalszej poprawy wyżywienia i rozwoju rolnictwa nastąpiło w okresie coraz pełniejszego zrozumienia tych spraw przez opinię społeczną, nie tylko od strony potrzeb, lecz również od strony środków przeznaczonych na rozwój. Jesteśmy świadomi konieczności dwukrotnego wzrostu produkcji żywności do 1990 roku w stosunku do obecnego poziomu oraz stałej troski o polepszanie warunków pracy i życia rolników.</u>
+ <u xml:id="u-21.1" who="#PoselHagmajerJerzy">Dla realizacji zadań stawianych rolnictwu niezbędne jest zapewnienie odpowiedniego wyposażenia technicznego dla tego niezwykle trudnego i złożonego działu produkcji. Na pewno w okresie powojennym wiele zrobiono w tej dziedzinie. W okresie 30-lecia globalne nakłady inwestycyjne na rolnictwo wynosiły około 500 miliardów złotych, co stanowiło ponad 14% całości inwestycji kraju. Kosztem tego wielkiego wysiłku inwestycyjnego powstała pokaźna baza materialno-techniczna rolnictwa. Lecz równocześnie trzeba stwierdzić, że w każdej z tych dziedzin jesteśmy w gruncie rzeczy dopiero na drodze, która ma doprowadzić rolnictwo do podobnego poziomu technicznego, jakie reprezentuje ono w krajach przodujących. Dlatego też wysiłek inwestycyjny na rzecz rolnictwa musiał systematycznie się zwiększać. Skalę tego wzrostu najlepiej zobrazuje takie porównanie: w całym planie 6-letnim (1950—1955) globalne nakłady inwestycyjne na rolnictwo wynosiły 36 mld zł — licząc w cenach z 1971 r. Natomiast tylko w 1973 roku zainwestowaliśmy w rolnictwo ponad 52 mld zł, zaś w trzyleciu 1971—1973 — prawie 135 mld zł, a więc prawie cztery razy więcej niż w sześcioleciu 1950—1955.</u>
+ <u xml:id="u-21.2" who="#PoselHagmajerJerzy">Efektem tych nakładów jest wzrost wyposażenia rolnictwa przede wszystkim w traktory i inne maszyny rolnicze, rozwój budownictwa gospodarczego, wyposażenie rolnictwa w energię elektryczną, realizacja programu robót melioracyjnych itp.</u>
+ <u xml:id="u-21.3" who="#PoselHagmajerJerzy">Zasadnicze stwierdzenie uchwały XV Plenum KC PZPR dotyczy zwiększenia skali tempa inwestowania w rolnictwo i w te działy gospodarki narodowej, które pracują na potrzeby rolnictwa i całego kompleksu gospodarki żywnościowej. Skalę tego przyspieszenia najwymowniej obrazują wielkości przewidywanych nakładów inwestycyjnych w okresie 1976—1980 w zestawieniu z przedstawionymi liczbami. W najbliższym planie 5-letnim na inwestycje produkcyjne w rolnictwie przeznaczy się 410 mld zł, na przemysł spożywczy 120 mld zł, na przemysł chemiczny pracujący na rzecz rolnictwa 46 mld zł, zaś przemysł maszyn rolniczych będzie mógł zainwestować w najbliższych ośmiu latach 100 mld zł.</u>
+ <u xml:id="u-21.4" who="#PoselHagmajerJerzy">Tak znaczne nakłady inwestycyjne pozwolą uczynić z gospodarki żywnościowej rzeczywiście mocne ogniwo w całym systemie społeczno-gospodarczym Polski.</u>
+ <u xml:id="u-21.5" who="#PoselHagmajerJerzy">Przy realizacji tego programu zmienić się musi zasadniczo oblicze naszej wsi. Wynika to przede wszystkim z tego, że — jak przewidują prognozy — około 1990 roku liczba osób zatrudnionych w rolnictwie zmniejszy się z 6 do 3 milionów. Ta o połowę mniejsza liczba rolników będzie musiała w przyszłości produkować dwa razy więcej żywności niż obecnie, co pociągnie za sobą konieczność zintensyfikowania przygotowań, mających na celu stworzenie rolnikom optymalnych warunków technicznych, socjalno-bytowych i kulturalnych, niezbędnych do wzrostu wydajności pracy. Dodatkowym czynnikiem kierującym naszą uwagę na ludność wiejską jest sytuacja demograficzna, gdyż zarówno w okresie międzywojennym, jak i obecnie dynamika urodzin na wsi decyduje o przyroście naturalnym w skali całego kraju, a więc o sprawie mającej podstawowe znaczenie dla przyszłości narodu. Istnieje więc uzasadniona potrzeba przedsięwzięcia planowych oddziaływań ekonomicznych, wychowawczych i socjologicznych, by migracja do miast nie odbiła się szkodliwie na naszym rozwoju biologicznym. Dla poparcia tego postulatu pragnę przypomnieć, że liczba dzieci urodzonych przez kobietę na wsi wynosi przeciętnie 4,1, podczas gdy na kobietę w mieście przypada 2,1 dzieci, w tym na kobietę z wyższym wykształceniem — 1,2. Należy poza tym pamiętać, że kobieta wiejska oprócz obowiązków macierzyńskich jest przeciążona pracą w gospodarstwie i — jak wskazują orientacyjne dane — w gospodarstwie indywidualnym pracuje ona rocznie 4 800 godzin, a więc ponad 13 godzin na dobę. Dlatego i z tego również punktu widzenia tak ogromne znaczenie ma przyspieszenie budowy infrastruktury technicznej na wsi, tym bardziej, że odnotowujemy zjawisko stałego starzenia się ludności na wsi.</u>
+ <u xml:id="u-21.6" who="#PoselHagmajerJerzy">Wspomniane przeze mnie zmniejszenie się liczby osób zatrudnionych w rolnictwie jest zjawiskiem prawidłowym, towarzyszącym uprzemysłowieniu i urbanizacji, zaś w nowoczesnym społeczeństwie liczba zatrudnionych bezpośrednio w produkcji rolnej nie powinna przekraczać 20%. Aby jednak proces ten nie miał charakteru żywiołowego opuszczania wsi przez pełną inicjatywy młodzież, konieczne jest traktowanie rolnictwa nie jako sposobu życia, ale jako wybranego zawodu i podwyższenie rangi tego zawodu zgodnie z jego ogromną gospodarczą i społeczną wartością. Dużo się w tym zakresie zmieniło na lepsze, ale ciągle jeszcze wielu młodych ludzi uważa rolnictwo za zawód mniej atrakcyjny od innych przez to, że praca w gospodarstwie wiejskim jest ciężka i do tego stopnia absorbująca, iż w praktyce uniemożliwia korzystanie z urlopów, a nawet wolnego dnia w tygodniu. To zaabsorbowanie pracą jest nieporównywalne ze stylem życia w mieście, jego możliwościami kulturalnymi i projektowanym ewolucyjnym skróceniem pracy w tygodniu.</u>
+ <u xml:id="u-21.7" who="#PoselHagmajerJerzy">Zbliżający się niż demograficzny, który oczywiście będzie szczególnie dotkliwy w miastach, stworzy dodatkowe bodźce do opuszczania wsi. Należy tu zwrócić uwagę na sprawę podnoszenia kwalifikacji, wyników gospodarczych, społecznej roli, a także prestiżu ludności zamieszkałej na wsi i wykonującej zawody nierolnicze. To jest już dzisiaj cała armia ludzi o rosnącym coraz wyżej uznaniu.</u>
+ <u xml:id="u-21.8" who="#PoselHagmajerJerzy">Wsi potrzeba nowoczesnego przetwórstwa, usług, zaplecza inteligencji, bezpośrednio związanych z życiem i pracą rolników. Ostatnio notujemy w tym zakresie pozytywne zmiany, ale proces ten powinien rozwijać się nadal, bowiem nowoczesna wieś — to wieś pełna, obejmująca nie tylko rolników, ale także tych wszystkich, którzy ich wspomagają swą wiedzą i doświadczeniem.</u>
+ <u xml:id="u-21.9" who="#PoselHagmajerJerzy">Podniesienie rangi społecznej zawodu rolnika łączy się ściśle z odpowiednim poziomem szkolnictwa ogólnego i zawodowego. Reforma szkolna daję wisi ogromną szansę zrównania poziomu wykształcenia z młodzieżą miejską pod warunkiem, że szkoła gminna będzie rzeczywiście dobrą szkołą. Uzależnione to jest od podniesienia kwalifikacji kadr nauczycielskich, poprawy warunków lokalowych, rozwiązania sprawy dojazdów do szkoły. Wychowankowie dobrej szkoły będą mieli lepszy start do dalszego kształcenia. Jeśli chodzi o zawodowe szkolnictwo rolnicze, będą się — co jest zrozumiałe — domagali wyższego poziomu nauczania. Dlatego powinno się dążyć do realizacji w całej Polsce wprowadzonego już w woj. poznańskim systemu Powiatowego Centrum Szkolenia Rolniczego. Ośrodki te powinny posiadać szkołę rolniczą stacjonarną i zaoczną, laboratorium, wzorcowe gospodarstwo rolne, prowadzić szkolenie w zakresie zajęć klubowych i świetlicowych na wsi itd. W przyszłości powiatowe centrum powinno mieć filię w gminach. Taka działalność szkoleniowa przyniesie efekty w postaci obejmowania gospodarstw przez dobrze przygotowanych fachowców, mających poczucie swej wartości.</u>
+ <u xml:id="u-21.10" who="#PoselHagmajerJerzy">Jako lekarz pragnę poruszyć niezmiernie ważne zagadnienie, którego rozwiązanie zmniejszy różnice między miejskimi i wiejskimi warunkami bytowymi — mianowicie stanu zdrowotnego i sanitarnego wsi, który jest obecnie niezadowalający. Gorszą sytuację zdrowotną wsi charakteryzują wybrane wskaźniki dotyczące wyższej liczby zgonów na wsi niż w mieście, wyższej liczby zgonów niemowląt, wyższych wskaźników schorzeń układu trawiennego. Również w zakresie rozwoju fizycznego, mimo tendencji do wyrównania różnic, obserwujemy je pomiędzy młodzieżą miejską i wiejską na niekorzyść tej ostatniej. Wyrazem tego są istotne różnice w budowie ciała oraz w czasie dojrzewania młodzieży szkół podstawowych w mieście i na wsi oraz szkół zawodowych i ogólnokształcących, a przecież uczniowie szkół zawodowych są w większości pochodzenia wiejskiego. Wskaźniki wysokości i ciężaru ciała wykazują, że młodzież stolicy jest najwyższa i najwięcej waży, w dalszej kolejności są uczniowie z innych miast i ośrodków przemysłowych, najniżsi są zaś uczniowie wsi i małych miasteczek.</u>
+ <u xml:id="u-21.11" who="#PoselHagmajerJerzy">Krytycznie należy ocenić stan sanitarny wsi w zakresie zaopatrywania w wodę, usuwania nieczystości, higieny żywności i żywienia, warunków mieszkaniowych i higieny osobistej ludności. Na tym tle sprawa higienizacji wsi jest w dalszym ciągu palącą koniecznością. W pojęciu higienizacji wsi mieści się zespół poczynań zmierzających do wytworzenia zdrowych warunków środowiska, do wyrobienia wśród mieszkańców wsi właściwych nawyków i wymagań higienicznych w pracy i w życiu codziennym oraz do stworzenia warunków umożliwiających zaspokojenie wynikających stąd potrzeb. Higienizację należy traktować jako kompleks spraw takich, jak wodociągi, urządzenia asenizacyjne dla ludzi i zwierząt, budowa łaźni i pralni, estetyka zagród i całej wsi. Wiele tych zagadnień można załatwić bez ingerencji administracji państwowej. Dlatego pragnę przypomnieć potrzebę istnienia i popierania inicjatyw wysuwanych przez społeczne komitety higienizacji wsi i ożywienia ich działalności. Jest to ogromne pole do działania dla radnych w gminach, komitetów Frontu Jedności Narodu, organizacji politycznych i społecznych.</u>
+ <u xml:id="u-21.12" who="#PoselHagmajerJerzy">Istotnym elementem, pozytywnie wpływającym na zakres przepływu ludności ze wsi do miast, byłoby pełne zabezpieczenie społeczne rolników. Pierwszy krok w tej dziedzinie został dokonany dzięki decyzji uprawnienia od 1 stycznia 1972 r. ludności wiejskiej do bezpłatnego korzystania z powszechnych świadczeń państwowej służby zdrowia. Jest to wielkie osiągnięcie Polski Ludowej, mające poważny wpływ na stan zdrowotny mieszkańców wsi. Ale to pierwsze uprawnienie — należy przewidywać — powinno spowodować dalsze decyzje. Przede wszystkim chodzi o sprawę emerytur. Szereg złożonych przyczyn powoduje, że możliwość uzyskania renty po przekazaniu gospodarki powyżej 2 ha na rzecz Państwowego Funduszu Ziemi — jest w praktyce sprawą trudną do przeprowadzenia i nie stanowi dostatecznego zabezpieczenia przyszłości ludzi starych. Problem jest poważny, gdyż ponad 20% gospodarstw rolnych jest prowadzonych przez osoby powyżej sześćdziesiątego roku życia i nie posiadające następców. Jest sprawą dyskusyjną, czy przyznaniu emerytury ma w każdym wypadku towarzyszyć zdawanie gospodarstwa rolnego na rzecz państwa i musi o tym zdecydować rachunek ekonomiczny oraz analiza socjologiczna. W związku z rolą kobiet w produkcji rolniczej, sprawiedliwość wymagałaby przyznania im uprawnień do otrzymania emerytury.</u>
+ <u xml:id="u-21.13" who="#PoselHagmajerJerzy">Drugim zabezpieczeniem jest udostępnienie rolnikom renty inwalidzkiej. Obserwuje się na wsi stały wzrost urazów i zatruć wynikających z koniecznej przecież i rozwijającej się mechanizacji i chemizacji rolnictwa, powodujących niejednokrotnie trwałe kalectwo i zwiększenie liczby osób korzystających z opieki społecznej. Wydaje się, że dotychczasowa praktyka jest nieprawidłowością nadmiernie obciążającą opiekę społeczną i krzywdzącą moralnie rolników, gdyż powinni oni móc utrzymać się z prawnie im przyznanej renty inwalidzkiej, a nie z dotacji opieki społecznej.</u>
+ <u xml:id="u-21.14" who="#PoselHagmajerJerzy">Trzecim uzupełnieniem zabezpieczenia społecznego byłoby przyznanie zasiłku dla dzieci. Wieś nie ma możliwości korzystania w tym stopniu jak miasto z takich uprawnień, jak żłobki i przedszkola, co również ma swoje konsekwencje we wspomnianych przeze mnie trudnościach rozwoju fizycznego.</u>
+ <u xml:id="u-21.15" who="#PoselHagmajerJerzy">Wymienione trzy dodatkowe zabezpieczenia społeczne, obok istniejącego prawa do bezpłatnego leczenia, stworzyłyby w perspektywie dyskutowanej uchwały kompleks uprawnień niwelujących przynajmniej w tym zakresie istniejące różnice między miastem i wsią, podnosząc jednocześnie autorytet rolników i stwarzając dodatkowy bodziec do poświęcenia się temu zawodowi.</u>
+ <u xml:id="u-21.16" who="#PoselHagmajerJerzy">Dla przyspieszenia realizacji wymienionych postulatów, które były głoszone i z tej trybuny, i przewijają się w wielu dyskusjach fachowych, należy dorzucić jeszcze jeden argument. Trzeba pamiętać, że wszystkie gospodarstwa indywidualne są ściśle związane z ustrojem socjalistycznym i są realizatorami ważnego fragmentu narodowego planu społeczno-gospodarczego z pożytkiem dla siebie i dla całej gospodarki narodowej. Ich socjalistyczny charakter wyraża się w zakupie od państwa środków produkcji, sprzedaży handlowi uspołecznionemu niemal całego wytworzonego produktu, korzystaniu z wyspecjalizowanych usług instytucji socjalistycznych. Więcej nawet — wywierają skuteczny nacisk na kółka rolnicze i inne organizacje, by lepiej i coraz lepszym zespołem maszyn usprawniały działalność produkcyjną. Przez stale rozwijającą się kontraktację jest zapewniona kontrola państwa w kwestii ilości, jakości i terminowości dostaw produkcji indywidualnych gospodarstw rolnych. Obserwujemy również pogłębiającą się współpracę z PGR i spółdzielniami produkcyjnymi i zespołową pracę rolników na gruntach Państwowego Funduszu Ziemi. Wreszcie jako gospodarstwa rodzinne nie mają elementów ewentualnego wyzysku siły najemnej. Dlatego też polski model rozwoju socjalistycznej gospodarki rolnej powinien sprzyjać dyskusji, mającej na celu wprowadzenie pełnego zabezpieczenia społecznego rolników.</u>
+ <u xml:id="u-21.17" who="#PoselHagmajerJerzy">Wysoka Izbo! Temat dyskutowany na dzisiejszym posiedzeniu zawiera ogrom problematyki ważnej nie tylko dla naszego kraju, lecz również dla gospodarki światowej. Sekretarz Generalny ONZ, przemawiając na konferencji żywnościowej w Rzymie stwierdził, że około 200 milionów dzieci aktualnie głoduje, zaś inni mówcy określili liczbę ludzi cierpiących głód — na pół miliarda. Papież Paweł VI w przemówieniu do uczestników konferencji skrytykował przestarzałe struktury utrzymujące niedopuszczalne niesprawiedliwości stwierdzając, że zasoby ziemi są w stanie sprostać przyrostowi ludności, określił jako skandal istnienie ogromnych nadwyżek żywności przy braku rozwiązań ekonomicznych, które gwarantowałyby ich należyte wykorzystanie. Przedstawiciele krajów socjalistycznych podkreślali związek między głodem a wojnami i wyścigiem zbrojeń, i potępiali egoizm krajów kapitalistycznych, nie angażujących się w okazanie skutecznej pomocy głodującym społeczeństwom. Kraje produkujące ropę naftową również nie wykazują chęci włączenia się w akcję rozwiązania tego palącego problemu.</u>
+ <u xml:id="u-21.18" who="#PoselHagmajerJerzy">Pozwoliłem sobie przedstawić w lapidarnym skrócie niektóre elementy przebiegu konferencji rzymskiej, gdyż uzmysławia ona jasno, jak istotny dla rzeczywistego postępu ludzkości jest równoległy rozwój rolnictwa i przemysłu. Produkcja żywności jest bowiem wspólnym zadaniem obu tych gałęzi gospodarki, zaś tylko uprzemysłowiony kraj może mieć dobre wyniki w produkcji rolnej. Na tym tle zarysowuje się ogromne znaczenie dyskutowanej dziś problematyki dla określenia roli Polski w świecie, która już po zrealizowanym przebudowaniu swej struktury na kraj przemysłowo-rolniczy i po wprowadzeniu w życie rozwoju rolnictwa i programu żywienia, nie tylko poprawi byt naszego narodu, ale będzie mogła udzielić humanitarnej pomocy krajom głodującym zarówno przez eksport żywności, jak i dzieląc się zdobytym doświadczeniem.</u>
+ <u xml:id="u-21.19" who="#PoselHagmajerJerzy">Obywatele Posłowie! Chciałbym podkreślić wagę dzisiejszej debaty, która uwydatnia rolę parlamentu w państwie socjalistycznym. Omawiamy dziś temat mający ogromne znaczenie dla teraźniejszości i przyszłości naszego kraju. Pragnę przypomnieć, że mamy za sobą kontrowersyjne nieraz zebrania komisji sejmowych i podejmowanie aktów ustawodawczych i uchwał na posiedzeniach plenarnych Sejmu, dotyczących spraw tak zasadniczych, jak zagadnienia mieszkaniowe, ambitny plan udostępnienia wykształcenia średniego wszystkim obywatelom Rzeczypospolitej, sprawy zdrowotne ludności. Dziś zajmujemy się problemem poprawy wyżywienia i rozwoju rolnictwa zawartym w uchwale XV Plenum KC PZPR. Uchwała ta przedstawia do wykonania precyzyjne wytyczne, dotyczące rozwiązania tego zagadnienia. Znajdujące się w uchwale treści będą również sprzyjać poczuciu stabilności koncepcji ustrojowej naszego systemu agrarnego, mobilizując rolników i wszystkich pracowników rolnictwa i gospodarki wyżywieniowej do spełniania stojących przed nimi zadań. Uchwała ta jest zasadnicza, gdyż zapewnia przyszłość i kondycję biologiczną narodu, a przecież rola i znaczenie narodu i państwa zależy w równej mierze od rolnictwa, jak i przemysłu. Dlatego mamy dobrą sytuację, gdyż po już dokonanej i dalszej potężnej rozbudowie przemysłu możemy spełnić oba te warunki i spowodować, że posiadany potencjał żywności będzie decydował w kończących XX wiek latach o miejscu Polski w świecie.</u>
+ <u xml:id="u-21.20" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-22">
+ <u xml:id="u-22.0" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Głos ma poseł Edmund Lehmann.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-23">
+ <u xml:id="u-23.0" who="#PoselLehmannEdmund">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! W realizacji programu rozwoju gospodarki żywnościowej kraju, uchwalonego na XV Plenum Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej i przyjętego przez VII Plenum NK ZSL duża rola przypada rolnictwu poszczególnych regionów, w tym i rolnictwu bydgoskiemu. Dzięki osiągniętej już wysokiej towarowości, jego udział w bilansie produktów żywnościowych kraju jest znaczny. Zajmując 7% użytków rolnych kraju, region nasz dostarcza państwu 12% zbóż, ponad 17% buraków cukrowych, 8,5% żywca i ponad 9% mleka.</u>
+ <u xml:id="u-23.1" who="#PoselLehmannEdmund">Podstawowym celem naszego programu na lata 1975—1980 jest dalsze zwiększenie poziomu produkcji rolnej i udziału towarowej części tej produkcji w skali kraju. Zakładamy bowiem, w stosunku do 1974 roku, wzrost produkcji globalnej na 1980 r. o 35,3%, a następnie powiększenie towarowości np. żywca o 47% i mleka — o prawie 30%.</u>
+ <u xml:id="u-23.2" who="#PoselLehmannEdmund">Jesteśmy w pełni świadomi, że dokonanie takiego postępu w sytuacji systematycznej poprawy warunków technicznych i ekonomicznych rolnictwa wymaga także dużej koncentracji działania władz administracyjnych wszystkich szczebli, a zwłaszcza gmin, na podstawowych problemach, charakterystycznych dla danego regionu.</u>
+ <u xml:id="u-23.3" who="#PoselLehmannEdmund">W naszych bydgoskich warunkach na czoło wysuwa się zagadnienie racjonalnego wykorzystania podstawowego środka produkcji, tj. ziemi. Program gospodarowania ziemią i jej rolniczego wykorzystania został wytyczony w bieżącym roku przez wojewódzką instancję partyjną. W myśl tego programu wydzielono w gminach i powiatach strefy działania dla poszczególnych sektorów rolnictwa uspołecznionego, tj. PGR, RSP i zespołowych gospodarstw kółek rolniczych. Uwagę w tym zakresie koncentrujemy nie tylko na przejmowaniu gospodarstw ekonomicznie słabych i bez następców, ale także na gospodarstwach wysoko produkcyjnych, które mają szansę dalszej intensyfikacji produkcji. Przyjęliśmy zasadę społecznej kontroli użytkowania i produkcyjnego wykorzystania ziemi.</u>
+ <u xml:id="u-23.4" who="#PoselLehmannEdmund">Ziemię w trwałe władanie otrzymuje ten, kto lepiej i efektywniej gospodaruje, a praktyka dowiodła, że są to gospodarstwa uspołecznione, a tam gdzie ich brak — zespoły rolników i przodujący rolnicy indywidualni. Szczególne znaczenie w poprawie poziomu wykorzystania produkcyjnego ziemi mają u nas postępowe formy organizacji produkcji, a zwłaszcza zblokowane uprawy zbóż, okopowych, pastewnych, wspólne gospodarowanie na trwałych użytkach zielonych, np. tylko w okresie bieżącego roku zorganizowaliśmy ok. 150 takich zespołów, oraz tworzenie gospodarstw specjalistycznych i rozwijanie kooperacji w produkcji. Doświadczenia wykazują, że formy te rzeczywiście wyzwalają nowe rezerwy i torują drogę do upowszechniania nowoczesnych metod gospodarowania. Dużą rolę organizatorską i koordynacyjną przypisujemy w tym względzie urzędom gminnym i ich służbie rolnej.</u>
+ <u xml:id="u-23.5" who="#PoselLehmannEdmund">Drugim zasadniczym problemem, który ma decydujące znaczenie — sądzę, że nie tylko w warunkach województwa bydgoskiego — dla realizacji programu żywnościowego, jest intensyfikacja produkcji pasz. Pasze, a głównie własne zasoby paszowe, decydują w poszczególnych jednostkach gospodarczych o możliwościach rozwojowych pogłowia zwierząt i jego produktywności. Pomimo ogólnego postępu w zakresie produkcji pasz, szybciej musimy uruchamiać w naszym województwie dalsze rezerwy, wykorzystywać tradycyjne źródła wzrostu plonów, głównie z trwałych użytków zielonych.</u>
+ <u xml:id="u-23.6" who="#PoselLehmannEdmund">Ponadto będziemy lepiej wykorzystywać najnowocześniejsze osiągnięcia nauki w zakresie nowych, wysoko wydajnych odmian roślin pastewnych, na które występuje stale rosnące zapotrzebowanie, co np. dotyczy motylkowych drobnoziarnistych, a także innych roślin pastewnych. O korzyściach, jakie przynosi rolnictwu współpraca z nauką, świadczy m.in. fakt, że obszar uprawy cennej odmiany buraka polipast w ciągu ostatniego roku wzrósł w naszym województwie z 700 ha do 7 000 ha.</u>
+ <u xml:id="u-23.7" who="#PoselLehmannEdmund">Zdajemy sobie sprawę, że problem paszowy nie sprowadza się wyłącznie do wymiarów ilościowych, ale także do wartości jakościowych, racjonalnej gospodarki żywienia i właściwej konserwacji pasz. Na tym odcinku podejmujemy także określone działania. Duże możliwości powiększania zapasów pasz i poprawy ich jakości widzimy w produkcji pasz granulowanych z udziałem około 50% słomy, melasy, suszu zielonek i mocznika. Przeprowadzone doświadczenia żywieniowe z tą paszą w PGR Złotniki przez Akademię Techniczno-Rolniczą wykazały, że dzienne przyrosty młodego bydła rzeźnego wynoszą około 1000 gramów. W praktycznym działaniu na rzecz rozwoju zasobów paszowych upowszechniać więc będziemy nadal wszystkie postępowe metody produkcji, konserwacji pasz i żywienia zwierząt.</u>
+ <u xml:id="u-23.8" who="#PoselLehmannEdmund">Dzięki różnorodnym przedsięwzięciom w zakresie aktywizacji rezerw w rolnictwie bydgoskim, ich skala w ostatnich 4 latach uległa znacznemu zmniejszeniu w wyniku wykorzystania wielu rezerw prostych. I dzisiaj — bardziej niż dawniej — jesteśmy świadomi faktu, że dalszy dynamiczny wzrost produkcji rolnej zależy zarówno od wysiłków samych rolników, jak też od sprawności działania innych gałęzi gospodarki, co dobitnie zaakcentował w swoim wystąpieniu Premier Rządu obywatel Piotr Jaroszewicz. Na tę sprawę zwraca uwagę projekt dyskutowanej przez nas uchwały sejmowej, przedstawionej przez posła Józefa Pińkowskiego.</u>
+ <u xml:id="u-23.9" who="#PoselLehmannEdmund">W warunkach naszego regionu dalszy rozwój produkcji rolniczej będzie m.in. uzależniony od budowy, rozbudowy i modernizacji pomieszczeń inwentarskich i budownictwa mieszkaniowego. Ze względu na szczególne znaczenie inwestycji w obecnym i perspektywicznym rozwoju rolnictwa, problem ten traktowany jest jako priorytetowy w działalności administracji państwowej, zwłaszcza w fazie programowania oraz stosowania nowoczesnych rozwiązań technologiczno-konstrukcyjnych.</u>
+ <u xml:id="u-23.10" who="#PoselLehmannEdmund">Zmniejszanie zasobów siły roboczej w rolnictwie i konieczność zwiększenia wydajności pracy stwarzają potrzebę szerokiego stosowania metod uprzemysłowionych. Wymaga to zmian strategii inwestowania w rolnictwie, umożliwiającej realizację na szeroką skalę wielkich kompleksów agroprzemysłowych Ten system inwestowania stosujemy już w PGR, które budują fermy typu przemysłowego z zastosowaniem nowoczesnych technologii produkcji. Dla gospodarstw indywidualnych został natomiast opracowany zestaw dokumentacji typowej, który pozwala na stosowanie lekkich elementów i konstrukcji prefabrykowanych oraz urządzeń do mechanizacji prac w pomieszczeniach inwentarskich. Zastosowanie tej metody, którą już praktycznie wypróbowaliśmy w województwie bydgoskim pozwala na oszczędność materiałów i skracanie cykli inwestycyjnych.</u>
+ <u xml:id="u-23.11" who="#PoselLehmannEdmund">Pomimo tych pozytywnych przemian, dotychczasowe tempo rozwoju budownictwa inwentarskiego w gospodarstwach indywidualnych, z uwagi na niewystarczające dostawy materiałów budowlanych, nie jest jednak w naszym regionie zadowalające. Wskaźnik powierzchni inwentarskiej na 1 sztukę przeliczeniową zmniejszył się do 10,3 m^2^ w 1974 roku i jest najniższy w skali kraju. Trudności z pomieszczeniami pogłębia fakt, że 23% budynków inwentarskich jest wyeksploatowanych i znajduje się w bardzo złym stanie technicznym. Dlatego też w przyszłej pięciolatce rolnicy indywidualni powinni wybudować 21 tys. nowych obiektów inwentarskich i zmodernizować co najmniej 9 tys. starych budynków. Mamy nadzieję, że zapowiedziany przez przemysł wzrost zdolności produkcyjnych materiałów budowlanych zmieni w najbliższych latach sytuację i w tej dziedzinie, tworząc warunki do dalszego rozwoju budownictwa inwentarskiego dla wzrastającego pogłowia zwierząt.</u>
+ <u xml:id="u-23.12" who="#PoselLehmannEdmund">Nowe budownictwo realizowane zarówno przez jednostki uspołecznione, jak i przez rolników indywidualnych zmienia oblicze wsi. W budownictwie mieszkaniowym zaczynają dominować obiekty typu miejskiego, o wysokim standardzie, wyposażone w bieżącą wodę, kanalizację, a także instalację centralnego ogrzewania.</u>
+ <u xml:id="u-23.13" who="#PoselLehmannEdmund">Omawiając zagadnienia budownictwa wiejskiego, jeszcze na jedną sprawę chciałbym zwrócić uwagę. Będąc w różnych regionach naszego kraju, trudno niejednokrotnie ustrzec się przed smutnymi refleksjami wobec wcale nie odosobnionych wypadków źle zaprojektowanych budynków, nie harmonizujących z pięknem naszego krajobrazu. Sądzę, że jest wskazane, abyśmy w jednakowym stopniu dbali zarówno o funkcję i standard budynków wiejskich, jak i o ich estetykę.</u>
+ <u xml:id="u-23.14" who="#PoselLehmannEdmund">Wysoki Sejmie! Warunkiem zwiększenia produktywności rolnictwa musi być też dalsze usprawnienie obsługi gospodarstw rolnych zarówno w zakresie dostaw środków do produkcji, jak i usług produkcyjnych oraz organizacji zbytu produktów rolnych i zaopatrzenia wsi w artykuły konsumpcyjne. Rolę organizatora i koordynatora tych usług w coraz szerszym zakresie pełnią urzędy gminne, podporządkowujące pracę wszystkich jednostek obsługujących rolnictwo naczelnemu celowi, jakim jest zwiększenie produkcji mięsa, mleka, zbóż i pasz. Szczególną uwagę zwracamy na terminowe przeprowadzanie specjalistycznych usług dla rolnictwa. Wykonawcą tych usług w coraz szerszym stopniu będą powstające spółdzielnie kółek rolniczych, które rozwijają usługi przede wszystkim w zakresie mechanizacji i chemizacji procesów produkcyjnych, transportu płodów rolnych i środków produkcji, remontów parku maszynowego oraz robót budowlano-montażowych.</u>
+ <u xml:id="u-23.15" who="#PoselLehmannEdmund">Przewidujemy również znaczne rozszerzenie bezpośredniego odbioru od rolników zbóż, ziemniaków, buraków cukrowych, mleka, żywca, owoców i warzyw. Widzimy także konieczność dokonania poprawy zaopatrzenia rynku wiejskiego. Duże pole do działania mają tutaj gminne spółdzielnie zaopatrzenia i zbytu oraz rejonowe spółdzielnie ogrodnicze — przez tworzenie i rozwijanie prostych form przetwórstwa owocowo-warzywnego, budowę przechowalni owoców i warzyw oraz pełniejsze wykorzystanie zdolności produkcyjnych terenowych rzeźni i masarni prowadzących odkup gospodarczy.</u>
+ <u xml:id="u-23.16" who="#PoselLehmannEdmund">Wzrost zapotrzebowania na produkty żywnościowe wymaga większego niż dotąd zainteresowania administracji terenowej problematyką rozwoju przemysłu rolno-spożywczego, dla którego rozwijające się rolnictwo stanowi potężną bazę surowcową. Mamy co prawda w naszym województwie dobrze rozbudowaną sieć zakładów przemysłu spożywczego, jednak z uwagi na znaczne wyeksploatowanie budynków oraz maszyn i urządzeń nie zabezpiecza ona prawidłowego zagospodarowania szybko wzrastającej produkcji rolnej.</u>
+ <u xml:id="u-23.17" who="#PoselLehmannEdmund">Opracowany przez nas program rozwoju przemysłu rolno-spożywczego zakłada uzyskanie w przyszłej pięciolatce wzrostu produkcji globalnej o ponad 41%. Stawia to znaczne zadania w zakresie budowy nowych obiektów przetwórczych, zwłaszcza w przemysłach: mięsnym, mleczarskim, chłodniczym, zbożowo-młynarskim i cukrowniczym, a także ziemniaczanym i owocowo-warzywnym.</u>
+ <u xml:id="u-23.18" who="#PoselLehmannEdmund">Niezbędna będzie też jeszcze wydatniejsza niż dotąd pomoc resortów: rolnictwa, przemysłu spożywczego i skupu oraz budownictwa, a także centralnych związków spółdzielczych, zwłaszcza w zakresie zaopatrzenia rolnictwa naszego województwa w specjalistyczne maszyny rolnicze i materiały budowlane.</u>
+ <u xml:id="u-23.19" who="#PoselLehmannEdmund">Dzięki efektywnej pomocy władz centralnych rolnictwo bydgoskie, uzbrojone w coraz bardziej nowoczesne środki produkcji, zrealizuje swoje planowane zamierzenia, co przyczyni się do zaspokojenia potrzeb żywnościowych.</u>
+ <u xml:id="u-23.20" who="#PoselLehmannEdmund">Dążąc do dalszego wzrostu produkcji rolnej, pamiętamy i pamiętać będziemy o ludziach, którzy te zadania będą realizować, zapewniając im poprawę zarówno warunków życia, jak i pracy, dbając o rozwój prawidłowych stosunków między producentami a instytucjami obsługującymi rolnictwo oraz nową, coraz bardziej sprawdzającą się w działaniu gminną władzą administracyjną, która obok zadań produkcyjnych powinna coraz szerzej dostrzegać także te elementy, które, mówiąc najogólniej, kształtują środowisko pracy i umacniają socjalistyczne stosunki społeczne na wsi. Tylko w takim klimacie, kształtowanym przez ogniwa i instancje PZPR i ZSL, możemy liczyć na dalszy wzrost aktywności społeczno-produkcyjnej ludzi pracujących w rolnictwie oraz realizację tych zadań, które w zakresie produkcji żywności postawiła przed nami partia, współdziałająca ze Zjednoczonym Stronnictwem Ludowym, jakie uchwalimy na dzisiejszym posiedzeniu Sejmu i jakie przed organami administracji państwowej postawi Rząd Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej. Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-23.21" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-24">
+ <u xml:id="u-24.0" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Głos ma poseł Janusz Zabłocki.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-25">
+ <u xml:id="u-25.0" who="#PoselZablockiJanusz">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Nasza obecna debata nad programem dalszej poprawy wyżywienia narodu i rozwoju rolnictwa zbiegła się niemal w czasie z zakończoną przed kilku dniami w Rzymie Światową Konferencją Żywnościową.</u>
+ <u xml:id="u-25.1" who="#PoselZablockiJanusz">Jak wiadomo, światowa sytuacja żywnościowa uległa od czasu pamiętnego nieurodzaju w 1972 roku gwałtownemu pogorszeniu. W bieżącym roku, wskutek kryzysu energetycznego i czterokrotnego zwiększenia cen ropy naftowej, pogorszenie to jeszcze się pogłębiło. Powyższe zjawiska nakładają się na występujące od kilku lat anomalie klimatyczne, które powodują, że na niektórych obszarach świata utrzymują się wieloletnie susze, na innych zaś następują spiętrzenia opadów i powodzie zalewają pola uprawne. W rezultacie w wielu krajach tzw. trzeciego świata powraca zjawisko, które — zdawałoby się — współczesna ludzkość pozostawiła już poza sobą — zjawisko masowego głodu. W chwili, gdy tutaj obradujemy — w Indiach, w Bengalii, w niektórych krajach Sahelu ludzie umierają, gdyż nie mają co jeść, a rządy tych krajów nie mają pieniędzy na import nawozów sztucznych i energii potrzebnej do nawodnienia pól.</u>
+ <u xml:id="u-25.2" who="#PoselZablockiJanusz">Kryzys żywnościowy nie ominął również krajów, które są głównymi producentami i eksporterami żywności. Ze Stanów Zjednoczonych, Kanady, z innych wielkich obszarów upraw zbożowych sygnalizuje się, że wskutek różnych przyczyn zbiory są tam niższe niż w latach ubiegłych. Niższe zbiory w tych krajach — to mniejsze możliwości eksportu, podczas gdy zapotrzebowanie na import zbóż z tych krajów wzrasta.</u>
+ <u xml:id="u-25.3" who="#PoselZablockiJanusz">W rezultacie rozwierają się nożyce między światową podażą a światowym popytem na produkty żywnościowe, a rezerwy zbożowe krajów — eksporterów spadły do poziomu najniższego od 1950 roku.</u>
+ <u xml:id="u-25.4" who="#PoselZablockiJanusz">W tej sytuacji następuje wszędzie daleko idący zwrot w poglądach na rolę rolnictwa i na znaczenie, jakie ma produkcja żywności dla dalszego rozwoju ludzkości. Światowa Konferencja Żywnościowa zwołana z inicjatywy ONZ stała się miejscem i okazją do nowego spojrzenia na te zagadnienia. W toku przygotowań do konferencji i w czasie samych jej obrad wypowiedziały się na ten temat wybitne autorytety polityczne, moralne i naukowe, wśród których nie zabrakło również głosu Papieża Pawła VI. W wielu tych wypowiedziach przeciwstawiano się uproszczonej ocenie przyczyn obecnego kryzysu żywnościowego, ocenie upatrującej wyłączne źródło tego kryzysu w przeludnieniu naszego globu, ocenie nie proponującej krajom trzeciego świata innych długofalowych rozwiązań jak tylko ograniczenie ich ludności. Przeciwstawiając się tej ocenie wskazano na trwającą od dziesiątków lat degradację rolnictwa w trzecim świecie. Zwrócono uwagę na konieczność reform społecznych w tych krajach. W wyniku tych reform muszą być przekształcone te struktury agrarne, a także społeczne i polityczne, które hamują rozwój produkcji.</u>
+ <u xml:id="u-25.5" who="#PoselZablockiJanusz">Dzisiejszy stan kryzysu wynika też z jakiegoś ogólnego skrzywienia naszej cywilizacji, która w pogoni za szybko rosnącymi korzyściami uzyskiwanymi z przemysłu zaniedbała dziedzinę od tysiącleci zabezpieczającą podstawy egzystencji człowieka na ziemi. A dziedzina ta była jednocześnie — dzięki związkom z ziemią i przyrodą — terenem, na którym powstawały i utrzymywały się cenne wartości ludzkie i duchowe. Obecny kryzys żywnościowy wskazuje, że nasza współczesna cywilizacja miejsko-przemysłowa ma swoje naturalne granice i w tych granicach kryzysu tego rozwiązać się nie da. Nie można rozwiązać kryzysu żywnościowego i kryzysu rolnictwa bez udziału samych rolników. Ale w tym celu należy rolnictwu i zawodowi rolnika przywrócić właściwą rangę społeczno-gospodarczą, dostarczyć rolnictwu środki dla rozwoju i w pewnym sensie odwrócić przepływ wartości, datujący się jeszcze od czasu rewolucji przemysłowej. Przez dwa wieki czerpano z rolnictwa środki na rozwój przemysłu, dziś przemysł powinien finansować odbudowę i rozwój rolnictwa.</u>
+ <u xml:id="u-25.6" who="#PoselZablockiJanusz">Sytuacja naszego kraju w dziedzinie rolnictwa jest inna niż w tych częściach świata, które ciążą na globalnym bilansie żywnościowym i wywołują przez to stan kryzysu. Ale nie oznacza to, że możemy być wolni od trosk i działań, o których mówiono na światowym forum żywnościowo-rolnym. Wskutek licznych powiązań naszej gospodarki z ekonomiką światową nasze rolnictwo, hodowla, przemysł spożywczy i rynek żywnościowy odczuwają na niektórych odcinkach bezpośrednio zmiany koniunktury zagranicznej. Najważniejszym z tych powiązań jest nasz stały i ostatnio rosnący import netto zbóż na cele paszowe, co stanowi warunek utrzymania i dalszego rozwoju naszej hodowli.</u>
+ <u xml:id="u-25.7" who="#PoselZablockiJanusz">Nasz kompleks żywnościowo-rolniczy ma również liczne powiązania ze światową gospodarką po stronie zbytu. Z uwagą obserwujemy, co się dzieje na rynkach odbiorców naszych produktów hodowlanych, a wahania cen czy restrykcje importowe na tych rynkach odbijają się natychmiast na efektywności naszych wysiłków w tych gałęziach gospodarki.</u>
+ <u xml:id="u-25.8" who="#PoselZablockiJanusz">Również dążenia do podniesienia rangi rolnictwa i zawodu rolnika nie są nam obce i muszą trafić u nas — w społeczeństwie socjalistycznym — na korzystniejsze warunki. Wydaje się, że program zawarty w dyskutowanym dziś projekcie uchwały sejmowej wychodzi temu naprzeciw. A przecież i u nas nie tak dawne były czasy, gdy ciężar industrializacji w nadmiernym stopniu spoczywał na rolnictwie i wsi ze wszystkimi tego konsekwencjami dla produkcji rolnej, a w lekceważeniu zawodu chłopa-rolnika współgrały ze sobą różne nie najlepsze tradycje — i te dawniejsze i te nowsze.</u>
+ <u xml:id="u-25.9" who="#PoselZablockiJanusz">Pamiętamy też okres, gdy próbowano nadać naszemu rolnictwu struktury nieodpowiednie ani do stanu sił wytwórczych, ani do stanu świadomości chłopa-producenta, oczywiście znów ze szkodą dla rozwoju produkcji. Dziś, podejmując kompleksowy program rozwoju rolnictwa w sytuacji z jednej strony postępujących dużych zmian demograficznych na wsi, a z drugiej strony — pod presją rosnących priorytetów żywnościowych na świecie, musimy w naszych wysiłkach przestrzegać naczelnej zasady, by ziemia była uprawiana przez tego, kto zapewni jej najwyższe plony. Żadne aprioryczne względy nie mogą nas odwodzić od kierowania się tą racjonalną zasadą. Nie wolno też — jak słusznie podkreśla projekt dyskutowanej dziś uchwały — tolerować nigdzie rozrzutnej gospodarki ziemią ani złego lub niedbałego gospodarowania na roli, bez względu na to, kto jest jej użytkownikiem.</u>
+ <u xml:id="u-25.10" who="#PoselZablockiJanusz">Wysoki Sejmie! Przy wszystkich wymienionych zastrzeżeniach znamienne jest wszakże, iż program dla Polski, który dzisiaj w tej sali omawiamy, jest programem dalszej poprawy, podczas gdy w Rzymie usiłowano zaledwie zapobiec dalszemu pogarszaniu sytuacji w dziedzinie wyżywienia. Od szeregu lat trwa w naszym kraju polityka kierowania na rolnictwo coraz wyższych środków finansowych i materiałowych oraz tworzenia przez to lepszych warunków wykonywania zawodu rolnika. Trzeba w zakresie unowocześnienia życia wsi i rozwoju polskiego rolnictwa odnotować osiągnięcia, jakie przyniosła elektryfikacja, rozbudowa sieci dróg bitych i komunikacji, mechanizacja, zaopatrzenie w środki produkcji, regulacja stosunków wodnych, a w odniesieniu bezpośrednio do człowieka — likwidacja analfabetyzmu, rozbudowa szkolnictwa i zorganizowanie szkolenia zawodowego, ostatnio zaś objęcie całej ludności rolniczej bezpłatną opieką lekarską. W wyniku nakładów bezpośrednich oraz wielu pośrednich środków oddziaływania, a przede wszystkim zapewnienia opłacalności, obserwujemy zwłaszcza w ostatnich latach znaczny wzrost produkcji roślinnej i zwierzęcej.</u>
+ <u xml:id="u-25.11" who="#PoselZablockiJanusz">Jeżeli przyjmiemy, że nowoczesne rolnictwo charakteryzuje się intensyfikacją nakładów i otwarciem na zdobycze rewolucji naukowo-technicznej, że opiera się ono na silnym przemyśle i wysoko rozwiniętym sektorze usług dla wsi — to polskie rolnictwo wchodzi w takie właśnie stadium nowoczesności, w stadium dojrzałości ekonomicznej i technicznej.</u>
+ <u xml:id="u-25.12" who="#PoselZablockiJanusz">W latach pięćdziesiątych i sześćdziesiątych rolnictwo było w naszym kraju źródłem siły roboczej i akumulacji, niezbędnych dla realizacji uprzemysłowienia — jako drogi przyspieszonego wzrostu gospodarki narodowej. Po roku 1970 lepiej dostrzegamy potrzebę szerokiej i zróżnicowanej pomocy dla rolnictwa. Dlatego powstała koncepcja gospodarki żywnościowej, w ramach której rolnictwo wspierane jest przez gałęzie przemysłowe, handlowe i usługowe, stanowiące jak gdyby otoczkę wytwórczości surowcowej.</u>
+ <u xml:id="u-25.13" who="#PoselZablockiJanusz">Pragnę w mojej wypowiedzi zwrócić uwagę Wysokiej Izby na pewne aspekty społeczne gospodarki żywnościowej. Realizując wszechstronny postęp techniczny i ekonomiczny, nie możemy bowiem zapominać o centralnej roli, jaką odgrywa i odgrywać będzie w rolnictwie człowiek. Właśnie człowiek — światły i uzbrojony w narzędzia pracy — będzie czynnikiem decydującym o realizacji nakreślonego przez nas programu. Od niego zależy również pełne i właściwe wykorzystanie nakładów materiałowych.</u>
+ <u xml:id="u-25.14" who="#PoselZablockiJanusz">Problem, który w tej dziedzinie wysuwa się na czoło, który już pojawiał się w dyskusji, wiąże się z rozpoczętym po wojnie procesem odpływu ludności wiejskiej, zwłaszcza młodzieży, do pracy pozarolniczej. Zjawisko to daję dziś znać o sobie w postaci coraz mocniej odczuwanego braku rąk do pracy w rolnictwie. Fakt, że około 700 tys. gospodarstw indywidualnych, użytkujących prawie 4 mln ha, jest w posiadaniu ludzi, którzy przekroczyli 60 rok życia, a 42% gospodarstw rolnych w Polsce prowadzą kobiety, jest wymownym przykładem sytuacji. Władze państwowe, widząc to, stworzyły ludziom starym i nie mającym następców możliwość przekazania ziemi za rentę lub spłaty, ale stawia to z kolei problem właściwego zagospodarowania przejętej w takiej skali ziemi.</u>
+ <u xml:id="u-25.15" who="#PoselZablockiJanusz">Odpływ młodzieży ze wsi do miast i starzenie się ludności wiejskiej nie jest zjawiskiem wyłącznie polskim; obserwuje się ten proces prawie w całej Europie.</u>
+ <u xml:id="u-25.16" who="#PoselZablockiJanusz">Polityka naszego państwa musi jednak ten proces regulować, nie dopuszczając, by osiągnął on takie rozmiary, przy których odbywałby się kosztem produkcji rolniczej. Obok wszystkich dotychczasowych środków, stosowanych przez państwo i zmierzających do zwiększenia ekonomicznej stabilizacji rolnictwa, konieczne wydaje się w szerszej jeszcze niż dotąd skali tworzenie korzystnej atmosfery psychologiczno-społecznej wokół zawodu rolnika i życia na wsi. Rysują się tu poważne zadania dla rodziny, szkoły, organizacji młodzieżowych, dla polityki kulturalnej, a przede wszystkim środków masowego przekazu. Niezbędne jest przede wszystkim uznanie za cenną wartość moralną, godną pielęgnowania i rozwijania przez oddziaływanie wychowawcze, przywiązania młodzieży wiejskiej do ziemi, a także — o czym już była mowa — wszechstronne dowartościowanie w powszechnym społecznym odczuciu powołania rolnika. Zawód rolnika, jako zawód o wysokim znaczeniu w gospodarce ogólnonarodowej, powinien być otoczony odpowiednim do tego prestiżem społecznym; równolegle dowartościowaniu powinny ulec te zawody, które wydzieliły się z tradycyjnego rolnictwa jako jego nowe specjalizacje, jak np. traktorzyści, pracownicy handlu wiejskiego itd.</u>
+ <u xml:id="u-25.17" who="#PoselZablockiJanusz">Drugą sprawą wielkiej wagi i szczególnej troski powinno być zbliżenie warunków życia ludności rolniczej do standardu miejskiego. Od tego bowiem bardzo często zależy decyzja młodych ludzi o pozostaniu w zawodzie rolniczym lub odejściu od niego. Można mieć pewną nadzieję, że postęp w niwelowaniu różnic między miastem i wsią przyniesie w swoich skutkach dokonywająca się reforma systemu oświaty.</u>
+ <u xml:id="u-25.18" who="#PoselZablockiJanusz">Innym wielkim zadaniem stojącym przed nami jest zapewnienie, by w ślad za objęciem ludności rolniczej powszechną bezpłatną opieką lekarską mógł nastąpić na wsi odpowiedni rozwój placówek służby zdrowia, świadczących usługi na dobrym poziomie. Do rozważania są także — co już postulowano w dyskusji — dalsze formy zabezpieczenia społecznego rolników i ich rodzin, zbliżające ich uprawnienia do tych, jakie mają pracownicy w innych działach gospodarki.</u>
+ <u xml:id="u-25.19" who="#PoselZablockiJanusz">Na czołowe miejsce wśród potrzeb wysuwa się również sprawa zaopatrzenia wsi w wodę. Polska jest krajem, w którym około 17% wsi odczuwa stały lub okresowy niedobór wody. Wprawdzie w szerokim programie inwestycji rolnych na latach 1976—1980 problem zaopatrzenia wsi w wodę został potraktowany poważnie, wydaje się jednak, że wobec zaległości, jakie na tym odcinku istnieją, trzeba wykorzystać wszystkie możliwości, aby proces ten jeszcze bardziej przyspieszyć.</u>
+ <u xml:id="u-25.20" who="#PoselZablockiJanusz">Zaopatrzenie wsi w wodę ma bardzo poważny wpływ nie tylko na produktywność gospodarstw, ale i na ulżenie pracy kobiecie wiejskiej, na której barkach spoczywa tyle obowiązków. Z tych samych powodów należy dążyć do zagęszczenia przez instytucje organizujące handel wiejski sieci placówek handlowych zaopatrujących wieś w artykuły spożywcze i artykuły gospodarcze pierwszej potrzeby, a także do rozwoju wiejskich placówek usług dla ludności.</u>
+ <u xml:id="u-25.21" who="#PoselZablockiJanusz">Konieczne jest także rozszerzenie opieki nad dziećmi w przedszkolach. W tym zakresie, zwłaszcza w ostatnich latach zrobiono sporo, organizując opiekę nad dziećmi w okresie lata; wydaje się jednak, że w dążeniu do niwelacji różnic między miastem i wsią, potrzebny jest tu dalszy postęp, wyrażający się tworzeniem liczniejszych placówek działających nie tylko latem. W odniesieniu zaś do dorosłych należy zwrócić uwagę na właściwsze spędzanie czasu wolnego.</u>
+ <u xml:id="u-25.22" who="#PoselZablockiJanusz">Należy wreszcie zwrócić uwagę na aktywność ludności wiejskiej w organizacjach samorządu rolniczego. W ciągu ostatnich kilkunastu lat poważną rolę odegrały kółka rolnicze, koła gospodyń wiejskich oraz organizacje młodzieżowe. Dzięki ich aktywności uformował się na wsi liczny zastęp działaczy społecznych, dojrzałych do brania odpowiedzialności za poczynania organizacyjne i do kierowania poszczególnymi ogniwami. Zrozumiałe jest, że w miarę rozszerzania się agend i zadań kółek rolniczych i ich związków musiała wzrosnąć także liczba personelu zawodowego zatrudnionego w tych organizacjach, konieczne bowiem jest kompetentne czuwanie nad prawidłowością realizacji zadań gospodarczych. Trzeba jednak, aby współpraca aparatu fachowego z organami społecznymi układała się tak, by te ostatnie nie odczuwały przewagi administracji, która często wydaje zarządzenia bez zasięgania rady i opinii czynnika społecznego, sprowadzając jego działalność wyłącznie do funkcji formalnych.</u>
+ <u xml:id="u-25.23" who="#PoselZablockiJanusz">Wysoki Sejmie! Przedłożony dziś pod obrady projekt uchwały — „O dalszą poprawę wyżywienia narodu i rozwój rolnictwa” — w ocenie Koła Poselskiego — „Znak”, trafnie kreśli główne kierunki, w jakich powinny zmierzać wysiłki Rządu w rozwiązywaniu tych spraw, tak żywotnych dla całego narodu. Zawarty w uchwale program wyznacza nie tylko zadania administracji państwowej i organizacjom, ale wymaga poparcia i czynnego współdziałania całego społeczeństwa. Tak rozumiejąc jego sens, Koło nasze głosować będzie za przyjęciem programu.</u>
+ <u xml:id="u-25.24" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-26">
+ <u xml:id="u-26.0" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Głos ma poseł Antoni Paśko.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-27">
+ <u xml:id="u-27.0" who="#PoselPaskoAntoni">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Perspektywiczny program dalszej poprawy wyżywienia narodu i rozwoju rolnictwa uchwalony na XV Plenum KC PZPR i poparty na VII Plenum NK ZSL jest dalszą konsekwencją i ukoronowaniem polityki partii, podejmowanej w ostatnich latach, a mającej na celu przyspieszenie postępu we wszystkich dziedzinach życia społecznego oraz stwarzanie coraz lepszych warunków bytowych i kulturalnych dla ludzi pracy.</u>
+ <u xml:id="u-27.1" who="#PoselPaskoAntoni">Słuszność tej polityki znalazła również potwierdzenie w praktyce rolniczych spółdzielni produkcyjnych. Podjęte po 1970 r. decyzje polityczne i ekonomiczne, stwarzające trwałe podstawy dla rozwoju rolnictwa zostały przyjęte przez spółdzielców z wielkim uznaniem i jednocześnie mocno zaktywizowały ich w kierunku intensyfikacji produkcji i unowocześniania gospodarstw zespołowych.</u>
+ <u xml:id="u-27.2" who="#PoselPaskoAntoni">Rolnicze spółdzielnie produkcyjne osiągnęły wysokie tempo wzrostu produkcji, szczególnie w dziedzinie zbóż i żywca zwierzęcego. W stosunku do 1970 r. średnie plony 4 zbóż wzrosły ponad 10 q. Oceniamy, że w bieżącym roku spółdzielnie dostarczą na rynek z każdego hektara użytków rolnych około 430 kg żywca zwierzęcego, a więc przeszło dwa razy tyle co w 1970 roku. Tak znaczny wzrost produkcji został osiągnięty dzięki wprowadzaniu wysoko wydajnych maszyn rolniczych, zapoczątkowaniu chowu w fermach o dużej koncentracji zwierząt, wdrażaniu nowoczesnych technologii oraz zabezpieczeniu zrzeszonym rodzinom coraz lepszych warunków pracy i życia.</u>
+ <u xml:id="u-27.3" who="#PoselPaskoAntoni">Za kilka dni odbędzie się VI Zjazd Delegatów Rolniczych Spółdzielni Produkcyjnych, na którym zostaną określone kierunki dalszego rozwoju zespołowych gospodarstw.</u>
+ <u xml:id="u-27.4" who="#PoselPaskoAntoni">Długofalowy program gospodarki żywnościowej stanie się podstawową wytyczną przy ustalaniu tych kierunków. Stawiamy sobie zadanie osiągnięcia na koniec przyszłej pięciolatki plonów zbóż w wysokości co najmniej 36 q oraz wyprodukowanie z każdego hektara użytków rolnych — około 700 kg żywca. Ten ambitny plan zwiększenia produkcji zwierzęcej będzie wymagał wprowadzenia zasadniczych zmian w gospodarce spółdzielni — a przede wszystkim przekształcenia produkcji z wielokierunkowej na wyspecjalizowaną, prowadzoną w dużych rozmiarach i w oparciu o przemysłowe technologie oraz podporządkowania przeważającej części produkcji roślinnej potrzebom chowu zwierząt. Jego realność będzie również uzależniona od tempa wyposażania przedsiębiorstw zespołowych w nowoczesne budownictwo fermowe, urządzenia do przetwórstwa pasz oraz wysoko wydajne maszyny do zbioru roślin okopowych i pastewnych.</u>
+ <u xml:id="u-27.5" who="#PoselPaskoAntoni">Zgodnie z kierunkową wytyczną projektu uchwały Sejmu stawiamy sobie zadanie rozszerzania ruchu spółdzielczości produkcyjnej przez działanie spółdzielni rolniczych i ich związków w kierunku przyjmowania nowych członków, zagospodarowywania gruntów wypadających z produkcji w gospodarce indywidualnej, rozwijania kooperacji produkcyjnej z rolnikami indywidualnymi oraz organizowania nowych gospodarstw zespołowych.</u>
+ <u xml:id="u-27.6" who="#PoselPaskoAntoni">Uważamy, że wielką rolę zarówno dla wzrostu produkcji, jak i unowocześniania jej metod powinna spełniać kooperacja gospodarstw uspołecznionych z gospodarstwami indywidualnymi.</u>
+ <u xml:id="u-27.7" who="#PoselPaskoAntoni">Gospodarstwo uspołecznione, przyjmując rolę integratora skooperowanej produkcji, uzyskuje prawo do określania wymogów co dc rodzaju, ilości, jakości i terminów dostaw zamówionych u rolnika produktów, natomiast bierze na siebie obowiązek dostarczania mu środków produkcji i usług niezbędnych do ich wytworzenia.</u>
+ <u xml:id="u-27.8" who="#PoselPaskoAntoni">Gwarantowanie określonych z góry cen i pełnego odbioru zamówionych produktów oraz dostaw środków produkcji powoduje, że w praktyce gospodarstwo uspołecznione musi przejąć na siebie przynajmniej część ryzyka produkcyjnego i finansowego, związanego z zawartymi transakcjami. Te zobowiązania gospodarstw uspołecznionych, w wypadku zawierania wieloletnich umów kooperacyjnych, stają się czynnikami pozwalającymi rolnikom na wprowadzanie specjalizacji do ich gospodarstw.</u>
+ <u xml:id="u-27.9" who="#PoselPaskoAntoni">Rolnicze spółdzielnie produkcyjne mają już wiele pozytywnych doświadczeń w kooperacji w zakresie produkcji ogrodniczej, bydła rzeźnego i trzody chlewnej. Niektóre spółdzielnie, posiadające przetwórnie warzyw i owoców, kooperują już z kilkuset rolnikami, a opinie zarówno spółdzielców, jak i rolników indywidualnych są zgodne co do korzystnych efektów tego współdziałania.</u>
+ <u xml:id="u-27.10" who="#PoselPaskoAntoni">Rozwija się również — chociaż nieco wolniej — kooperacja w produkcji zwierzęcej. Widzimy tutaj olbrzymie możliwości obecnie i na przyszłość.</u>
+ <u xml:id="u-27.11" who="#PoselPaskoAntoni">Kooperacja w produkcji zwierzęcej powinna m.in. pozwolić nam na maksymalne wykorzystanie budynków w gospodarstwach indywidualnych.</u>
+ <u xml:id="u-27.12" who="#PoselPaskoAntoni">Hamulcem w tej dziedzinie kooperacji jest naszym zdaniem brak kompleksowego rozwiązania, zabezpieczającego trwałość i ciągłość powiązań dla obu stron kooperujących, a w szczególności stworzenia gospodarstwu uspołecznionemu warunków, umożliwiających pełnienie jego roli jako integratora skooperowanej produkcji.</u>
+ <u xml:id="u-27.13" who="#PoselPaskoAntoni">Z dotychczasowych doświadczeń rolniczych spółdzielni produkcyjnych wynika, że zachodzi potrzeba uregulowania przede wszystkim takich spraw, jak zorganizowanie funduszu na stabilizację cen i pomoc w wypadkach losowych, przyznanie gospodarstwom uspołecznionym priorytetu w dostawach środków produkcji i usług niezbędnych w procesie kooperacji oraz zagwarantowania terminowego odbioru produktu finalnego przez instytucje skupujące.</u>
+ <u xml:id="u-27.14" who="#PoselPaskoAntoni">Zrealizowanie tych postulatów leży również w interesie kooperantów rolników indywidualnych, bowiem każde niedociągnięcie w zobowiązaniach gospodarstwa uspołecznionego może podważyć specjalizację wdrożoną do ich gospodarstw.</u>
+ <u xml:id="u-27.15" who="#PoselPaskoAntoni">Powstawanie różnych form kooperacji między samymi rolnikami świadczy o potrzebie nowych rozwiązań organizacyjnych, umożliwiających szybsze wdrażanie postępu technicznego do ich gospodarstw. W miarę wzrostu dostaw dla rolnictwa nowoczesnego i wysoko wydajnego sprzętu mechanicznego, będzie następował zarówno ilościowy rozwój tych form, jak i ich wzbogacanie pod względem powiązań kooperacyjnych.</u>
+ <u xml:id="u-27.16" who="#PoselPaskoAntoni">Kooperacja obok kontraktacji powinna być czynnikiem oddziaływania na kształtowanie się produkcji rolnej w gospodarstwach indywidualnych i aktywizacji tego sektora. Kontraktacja stała się dominującą formą skupu produktów rolnych, odgrywa zasadniczą rolę w planowanym zaopatrzeniu przemysłu rolnego i rynku w surowce i jest czynnikiem prawidłowo kojarzącym interesy państwa i rolników.</u>
+ <u xml:id="u-27.17" who="#PoselPaskoAntoni">Nowe tendencje, jakie już zachodzą w organizacji produkcji rolnej i będą rozwijać się w wyniku realizacji narodowego programu gospodarki żywnościowej, stawiają sprawę dalszego doskonalenia systemu kontraktacji. To doskonalenie systemu kontraktacji powinno iść w kierunku stopniowej zmiany jej charakteru z czysto handlowej transakcji na kooperację, której podstawą będzie większe zainteresowanie strony skupującej oddziaływaniem na rozwój produkcji rolnej i szersze wdrażanie do gospodarstw specjalizacji, pozwalającej zwiększyć produkcję.</u>
+ <u xml:id="u-27.18" who="#PoselPaskoAntoni">Szczególnie będzie ono dotyczyć:</u>
+ <u xml:id="u-27.19" who="#PoselPaskoAntoni">— zapewnienia ciągłości kontraktacji przez zawieranie umów wieloletnich, — oparcia kontraktacji poszczególnych produktów rolnych na planie produkcji danego gospodarstwa i wyeliminowania konkurencji różnych instytucji, skupujących produkty rolne, — dalszego usprawnienia metod i systemów kwalifikacji jakościowej surowców i produktów skupowanych od rolników, — stopniowego rozszerzania funkcji usługowych instytucji kontraktujących, szczególnie w zakresie zaopatrzenia rolnika w środki produkcji, transportu, ulepszania metod wytwarzania itp.</u>
+ <u xml:id="u-27.20" who="#PoselPaskoAntoni">Wysoka Izbo! Przedstawiony na dzisiejszym posiedzeniu projekt uchwały Sejmu przywiązuje szczególnie dużą wagę do poprawy bazy technicznej i modernizacji obrotu rolnego oraz handlu artykułami żywnościowymi, jako ważnych czynników wzrostu produkcji oraz lepszego zaspokajania potrzeb ludności pracującej i mieszkającej na wsi.</u>
+ <u xml:id="u-27.21" who="#PoselPaskoAntoni">Dynamiczny rozwój gospodarki narodowej wywiera istotny wpływ na przemiany społeczne, ekonomiczne i kulturowe na wsi. Zachodzą znaczne zmiany nie tylko w metodach produkcji rolnej, ale i w sposobach codziennego życia — w sposobach odżywiania się, ubierania, urządzania mieszkań, korzystania z udogodnień cywilizacyjnych, kulturalnych itp.</u>
+ <u xml:id="u-27.22" who="#PoselPaskoAntoni">Głos kobiet wiejskich, z których znaczna większość równocześnie dźwiga na swych barkach obowiązki gospodarstwa domowego, wychowania dzieci i pracy w rolnictwie, coraz donioślej domaga się rozszerzania usług, które przyniosłyby ulgę w ich tak trudnej i odpowiedzialnej pracy. Jest faktem bezspornym, że w ostatnim okresie zrobiono wiele dla poprawy zaopatrzenia ludności wiejskiej. Tym niemniej jednak — jak wiemy — siła nabywcza tej ludności wzrasta i wszystko wskazuje na to, że w najbliższych latach, w wyniku wzrostu produkcji towarowej, denaturalizacji spożycia i rozwijającej się w niektórych rejonach turystyki, należy dokonać dużego wysiłku w zakresie rozbudowy sieci handlowej i usługowej na wsi.</u>
+ <u xml:id="u-27.23" who="#PoselPaskoAntoni">CRS — „Samopomoc Chłopska” opracowała już koncepcje lokalizacji różnych ośrodków handlowych i usługowych w zależności od wielkości skupisk ludności, jego zaplecza ekonomicznego i zakresu pełnionych funkcji społeczno-gospodarczych. Szczególnie pilna jest sprawa budowy i rozbudowy różnego rodzaju ośrodków handlowych i usługowych w miejscowościach, będących siedzibami urzędów gminnych i tak zwanych gmin wzorcowych.</u>
+ <u xml:id="u-27.24" who="#PoselPaskoAntoni">Spółdzielczość wiejska, obejmująca swoją działalnością całokształt spraw związanych z zaopatrzeniem, skupem, przetwórstwem i różnego rodzaju usługami na rzecz rolnictwa i ludności wiejskiej, będzie spełniać coraz większą rolę w realizacji narodowego programu gospodarki żywnościowej. Również od jej inicjatywy i zespolenia wysiłków wszystkich jej pionów będzie zależało przyspieszenie realizacji programu, który — jak określił w swym referacie na XV Plenum I Sekretarz tow. Edward Gierek „ma wręcz strategiczne znaczenie dla zabezpieczenia przyszłości narodu i zbudowania rozwiniętego społeczeństwa socjalistycznego w naszym kraju”.</u>
+ <u xml:id="u-27.25" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-28">
+ <u xml:id="u-28.0" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Głos ma poseł Henryk Rafalski.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-29">
+ <u xml:id="u-29.0" who="#PoselRafalskiHenryk">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Z wielkim uznaniem należy odnieść się do uchwał XV Plenum KC PZPR i VII Plenum NK ZSL, które poprawę odżywiania ludności, kształtowanie zdrowszego niż dotąd modelu wyżywienia zgodnego z potrzebami organizmu, a także postulatami nauki oraz stopniowe zmniejszenie wydatków na żywność w budżetach rodzinnych, uczyniły doniosłymi celami dalszego intensywnego rozwoju naszego państwa.</u>
+ <u xml:id="u-29.1" who="#PoselRafalskiHenryk">Możemy obecnie postawić sobie takie cele i takie wymagania, ponieważ poziom wytwarzania dóbr konsumpcyjnych oraz sytuacja wyżywieniowa społeczeństwa dojrzała do tego typu kierunkowych rozwiązań. Jest ona w 1974 r. ilościowo i jakościowo inna, tj. nieporównanie lepsza niż w latach poprzednich. W dotychczasowym okresie 30-lecia Polski Ludowej dokonaliśmy ilościowego zbilansowania żywności, poprawiliśmy ogólne wyżywienie wszystkich rodzin oraz wyrównaliśmy podstawowe niedobory, szczególnie białka, niezbędnego do prawidłowego biologicznego rozwoju człowieka.</u>
+ <u xml:id="u-29.2" who="#PoselRafalskiHenryk">Kraj nasz w zakresie spożycia żywności zmienił się z kraju niedożywionego w kraj odżywiający się ilościowo dobrze i jakościowo poprawnie, wcielając w życie treść powiedzenia, że człowiek dobrze odżywiony — to człowiek chętny do pracy i zabawy. Szczególnym dowodem polepszenia ogólnych warunków społeczno-bytowych całego społeczeństwa oraz poprawy wyżywienia jest bieżący poziom rozwoju biologicznego pokoleń urodzonych i wychowanych w Polsce Ludowej, a mierzony ich wzrostem, dojrzewaniem oraz siłą fizyczną. Dla zilustrowania tej poprawy posłużę się wyłącznie bieżącymi wynikami oceny rozwoju i dojrzewania dzieci i młodzieży miasta Łodzi, miasta jakże zaniedbanego w latach międzywojennych. W roku 1970 średnia wysokość i ciężar, a więc to co nazywamy bryłą ciała, u przeciętnego 18-letniego mężczyzny wynosi 173 cm i 65 kg, a u przeciętnej kobiety 161 cm i 55 kg. Średnie te były odpowiednio od 3 do 5 cm i od 2 do 4 kg większe niż średnie ich rówieśników z roku 1950 oraz o wiele większe w porównani do lat międzywojennych. Jeszcze dobitniej o polepszeniu wskaźników rozwoju biologicznego młodego pokolenia świadczy przeprowadzone w mieście Łodzi porównanie wzrostu młodzieży w wieku 18 lat ze wzrostem ich rodziców. Wykazało ono, że 40% dzieci było równych, 38% — wyższych, a 22% — niższych niż ich rodzice. Jednocześnie obniżyły się wielokrotnie wskaźniki chorób wynikających z niedoborów żywienia i wskaźniki umieralności niemowląt, a przeciętne trwanie życia przedłużyło się o ponad 20 lat dla kobiet i mężczyzn w naszym kraju. Nie oznacza to jednak wcale, że społeczeństwo osiągnęło już potencjalne możliwości rozwoju i że stało się zdrowsze w pojmowaniu stanu opóźnienia powstawania chorób degeneracyjnych, odporności na niektóre choroby oraz sprawniejsze fizycznie i umysłowo. Pozostało więc jeszcze wiele do poprawy w zakresie wyżywienia i zdrowia naszego społeczeństwa.</u>
+ <u xml:id="u-29.3" who="#PoselRafalskiHenryk">Wysoka Izbo! Zastanawiając się przeto nad tym, co będziemy mogli spożywać za kilkanaście lat i przygotowując wizję modelu konsumpcji żywnościowej Polaka do 1990 r., rozpatrując w związku z tym projekt uchwały Sejmu, musimy ocenić ten model zarówno z punktu widzenia dotychczasowych osiągnięć, jak i pozycji dalszej możliwej poprawy rozwoju biologicznego, zdrowia, przedłużenia przeciętnego trwania życia, opóźnienia powstawania chorób degeneracyjnych oraz sprawności fizycznej i umysłowej poszczególnych ludzi i całego społeczeństwa. Są to więc bardzo ambitne i skomplikowane cele odżywiania.</u>
+ <u xml:id="u-29.4" who="#PoselRafalskiHenryk">Naukowa polityka wyżywienia powinna aktywniej niż dotąd kształtować racjonalny model żywienia, nie ograniczając się jedynie do obfitości spożycia energetywnego. Dostępność różnorodnych artykułów żywnościowych na rynku wcale nie oznacza, że ludzie dokonują ich właściwego wyboru, tj. racjonalnego z punktu widzenia zaleceń nauki i wskazań umacniania zdrowia.</u>
+ <u xml:id="u-29.5" who="#PoselRafalskiHenryk">Wykorzystując doświadczenia zarówno własne, jak i innych krajów, powinniśmy troszczyć się o to, aby wzrostowi siły nabywczej ludności towarzyszyły nie żywiołowe zmiany w spożyciu żywności, ale celowo wdrażane składniki racjonalnego modelu wyżywienia, ułatwiającego realizowanie treści ludowego powiedzenia — „w zdrowym ciele zdrowy duch”.</u>
+ <u xml:id="u-29.6" who="#PoselRafalskiHenryk">Trzeba będzie więc szukać rozsądnego kompromisu zarówno między aktywną polityką społeczną, a wzrastającym popytem na określoną żywność, jak i między subiektywnymi pragnieniami ludzi dążących do zwiększenia spożycia a jego granicami uzasadnionymi naukowo.</u>
+ <u xml:id="u-29.7" who="#PoselRafalskiHenryk">Musimy być bowiem świadomi tego, że jeszcze mało jest poznane rzeczywiste spożycie składników odżywczych i stan odżywiania poszczególnych grup społecznych, ponieważ badań tych nie prowadziło się u nas na właściwą skalę, przynajmniej na taką, na jaką prowadzi się w NRD, Wielkiej Brytanii i Szwecji. Znamy nasze spożycie głównie z bilansów żywności. Oczywiście, informacje te są przydatne zarówno dla oceny bieżącej sytuacji, jak i dla prognozowania, jednakże nie są wystarczające dla pełnej oceny wyżywienia. Na ich podstawie oraz wyników badań placówek naukowych można stwierdzić, że występują znaczne zróżnicowania w spożyciu wśród ludności naszego kraju, wahające się od 2080 do 3460 kalorii. Podobne różnice notuje się w spożyciu białka ogólnego (od 43 do 106 gramów) i białka zwierzęcego (od 23 do 68 gramów na osobę na dobę). Duże są wahania w spożyciu tłuszczu — od 65 do 144 gramów oraz węglowodanów — od 319 do 439 gramów na osobę na dobę — wśród poszczególnych grup społeczno-zawodowych. Różnice te występują również między miastem a wsią oraz pomiędzy różnymi regionami kraju. Można przyjąć szacunkowo, że około 20% — 30% ogółu rodzin w kraju, zwłaszcza rodzin wielodzietnych i o niższych dochodach odżywia się poniżej średniej krajowej. Wskazują na to zróżnicowanie rozwoju fizycznego oraz opóźnienie wzrostu i ogólnego dojrzewania u ok. 20% — 30% dzieci i młodzieży, szczególnie wiejskich. W tych rodzinach mogą wystąpić też jeszcze niektóre niedobory żywieniowe oraz ich chorobowe skutki.</u>
+ <u xml:id="u-29.8" who="#PoselRafalskiHenryk">Obywatele Posłowie! Pierwszym działaniem w zakresie aktywnej polityki wyżywieniowej na najbliższą przyszłość staje się więc wyrównywanie dysproporcji w wyżywieniu ludności. Właściwie chodzi o to, aby rolnictwo, przemysł spożywczy i handel wytwarzały i regularnie dostarczały każdej osobie w kraju w okresie całego roku racjonalne wyżywienie na zadowalającym poziomie, po umiarkowanych cenach — tak też rozumiem myśl przewodnią projektu uchwały Sejmu. Powinniśmy w niedalekiej perspektywie wyrównać różnice w poziomie spożycia, tak aby nie przekraczały 200 kalorii energii, 10 gramów białka, 20 gramów tłuszczu i 60 gramów węglowodanów na osobę na dobę na obszarze całego kraju zarówno w mieście, jak i na wsi.</u>
+ <u xml:id="u-29.9" who="#PoselRafalskiHenryk">Należy też wyrównywać niedobory produktów krajowych do poziomu podstawowej racji żywnościowej, importując zwłaszcza oleje roślinne, niektóre warzywa i owoce cytrusowe, ponieważ w przeciętnej naszej racji występuje niedostatek nienasyconych kwasów tłuszczowych i witaminy C.</u>
+ <u xml:id="u-29.10" who="#PoselRafalskiHenryk">Szczególnie trudnym działaniem będzie wdrażanie wiedzy i kultury racjonalnego i smacznego odżywiania się, zgodnego z wymaganiami zdrowia i nauki, rozwijania masowego poradnictwa w zakresie żywienia zbiorowego i domowego dla ludzi zdrowych i chorych, wykorzystując w większym stopniu środki masowej informacji. Wiodąca rola organizatorska powinna przypaść resortowi zdrowia i opieki społecznej, oświaty i wychowania oraz organizacjom społecznym. Przezwyciężanie subiektywnych, psychologiczno-socjologicznych wad, złych nawyków i niewiedzy, będzie — być może — najpoważniejszym i najdłuższym procesem w osiąganiu zdrowszego modelu wyżywienia, ponieważ w dziedzinie żywienia każdy czuje się ekspertem zarówno przez fakt posiadania smaku, jak i w związku z tradycjami rodzinnymi i społecznymi.</u>
+ <u xml:id="u-29.11" who="#PoselRafalskiHenryk">Chociaż posiadamy już wiedzę o ujemnych skutkach przekarmiania, mimo to ocenia się, że poziom przeciętnego spożycia kalorii, białka i tłuszczu na osobę w krajach o wysokim i średnim dochodzie narodowym, a więc i w naszym kraju może przekroczyć od 20% do 30% fizjologiczne zapotrzebowanie ludzi prowadzących siedzący tryb pracy i życia. Myślę, że należy zastanowić się nad tym uważnie, zwłaszcza w odniesieniu do tych grup społeczeństwa, które równocześnie nie pracują fizycznie i nie uprawiają sportu, ponieważ — jak mówi lapidarne przysłowie — ciało rośnie, a siły nie ma. Warto też zauważyć, że szczupli również mają swoje żywieniowe problemy zdrowotne.</u>
+ <u xml:id="u-29.12" who="#PoselRafalskiHenryk">Dotychczasowe wyniki badań i obserwacje epidemiologiczne nad żywieniem w naszym kraju wskazują, że należy preferować w przeciętnej racji spożycia produktów:</u>
+ <u xml:id="u-29.13" who="#PoselRafalskiHenryk">— grupy białka zwierzęcego, głównie mleko, jaja, ryby, mięso oraz ich przetwory i koncentraty;</u>
+ <u xml:id="u-29.14" who="#PoselRafalskiHenryk">— grupy białka roślinnego w tym nasiona strączkowe, wysokostrawne i pozbawione szkodliwych związków wolo-i gazotwórczych oraz wysokobiałkowe odmiany zbóż i ziemniaków oraz ich przetwory niskokaloryczne, a zawierające witaminy i substancje śladowe; szlachetne oleje roślinne oraz ich margaryny w miejsce wysokoerukowego ziarna rzepaku i nadmiaru tłuszczów zwierzęcych, zwłaszcza dla osób w wieku powyżej 30 lat;</u>
+ <u xml:id="u-29.15" who="#PoselRafalskiHenryk">— różnorodne odmiany warzyw i owoców oraz ich przetwory i soki, szczególnie bogate w deficytowe prowitaminy, witaminy i składniki mineralne niezbędne dla organizmu.</u>
+ <u xml:id="u-29.16" who="#PoselRafalskiHenryk">Poczynaniom organizowania powszechnego żywienia zbiorowego powinna towarzyszyć stała poprawa stanu sanitarnego i wartości odżywczej pożywienia. Dotychczas większość ognisk zatruć pokarmowych i przyczyn chorób przewodu pokarmowego tkwi w zakażeniu żywności, nieprawidłowym składowaniu, w wadliwych procesach technologicznych i kulinarnych oraz stosowaniu nie zawsze uzasadnionych zdrowotnie domieszek oraz ich toksyczności, wreszcie — w dodawaniu nie zawsze pewnych konserwantów, barwników oraz związków intensyfikujących produkcję roślinną i zwierzęcą.</u>
+ <u xml:id="u-29.17" who="#PoselRafalskiHenryk">Należy przypomnieć, że choroby związane m.in. z żywieniem, np. przewodu pokarmowego, w naszym kraju stanowią czwartą główną przyczynę w strukturze chorobowości i 10% przyczyn absencji chorobowej. Toteż resort zdrowia i opieki społecznej, a szczególnie inspekcja sanitarna powinny z większą niż dotąd uwagą przeprowadzać kontrolę sanitarną, ocenę wartości odżywczej całego procesu wyżywieniowego i w pracy tej powinny znaleźć zrozumienie i poparcie ze strony innych resortów, instytucji oraz społeczeństwa. Takie są propozycje Komisji Zdrowia i Kultury Fizycznej poparte wnioskami Najwyższej Izby Kontroli.</u>
+ <u xml:id="u-29.18" who="#PoselRafalskiHenryk">Konieczne jest rozszerzanie produkcji zdrowych i tanich gotowych przetworów porcjowanych oraz półfabrykatów żywnościowych dla kobiet ciężarnych, dzieci, starców oraz ludzi chorych, wreszcie — przetworów łatwych do użycia, biorąc pod uwagę turystykę i sport.</u>
+ <u xml:id="u-29.19" who="#PoselRafalskiHenryk">Wspomnieć też należy, że potrzebna jest produkcja artykułów wzbogaconych i skutecznych biologicznie, ale tanich i smacznych, aby zapobiegać naturalnie występującym niedoborom w naszej żywności witaminy D, żelaza, fluoru, jodu. Jednakże ze stanowiska nauki o żywieniu należy podkreślić, że całe to masowe wytwarzanie i przetwarzanie żywności ma służyć zachowaniu naturalnych wartości odżywczych i smakowych pożywienia. Technika i technologia muszą być w większym stopniu niż dotąd podporządkowane celowi zdrowszego żywienia.</u>
+ <u xml:id="u-29.20" who="#PoselRafalskiHenryk">Wysoki Sejmie! Czeka nas więc duża i złożona praca nad kształtowaniem naszej gospodarki żywnościowej i tworzeniem zdrowszego modelu wyżywienia ludności. Jestem przekonany, że jesteśmy w stanie ją wykonać, ponieważ istnieją ku temu warunki w zasobach państwa. Projekt uchwały Sejmu, który jest przedmiotem dyskusji poselskiej, stanowi wytyczną osiągania określonego celu poprawy żywienia i zdrowia naszego społeczeństwa.</u>
+ <u xml:id="u-29.21" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-30">
+ <u xml:id="u-30.0" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Głos zabierze poseł Jerzy Orłowski.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-31">
+ <u xml:id="u-31.0" who="#PoselOrlowskiJerzy">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Program dalszej poprawy wyżywienia narodu i rozwoju rolnictwa, nad którym w dniu dzisiejszym dyskutujemy, wyznacza państwowym gospodarstwom rolnym poważne zadania w dziedzinie nowoczesnego gospodarowania, wzrostu dynamiki produkcji rolnej i zagospodarowania Państwowego Funduszu Ziemi.</u>
+ <u xml:id="u-31.1" who="#PoselOrlowskiJerzy">Gospodarstwa państwowe zajmują ważne miejsce w kompleksie gospodarki żywnościowej kraju. Udział PGR w produkcji towarowej rolnictwa stanowi 19%, przy czym w niektórych grupach towarowych, jak np. w produkcji towarowej zbóż wynosi blisko 31%, a w produkcji towarowej żywca wołowego — ponad 30%.</u>
+ <u xml:id="u-31.2" who="#PoselOrlowskiJerzy">W bieżącej pięciolatce założono wzrost produkcji globalnej w PGR o około 43%. W roku 1973 produkcja globalna liczona w cenach stałych wyniosła 51,5 mld zł, była wyższa niż w 1970 roku o ponad 14 mld zł. Stanowi to prawie 38% wzrostu. Wskaźnik ten pozwala przewidywać, że PGR znacznie przekroczą planowany wzrost produkcji globalnej; plony zbóż ze zbioru tego roku wyniosły 33,8 q z ha. Oznacza to przekroczenie założeń narodowego planu gospodarczego o 7,4 q/ha.</u>
+ <u xml:id="u-31.3" who="#PoselOrlowskiJerzy">Na przestrzeni ostatnich lat nastąpiły zmiany w strukturze zasiewów w celu zabezpieczenia wzrastających potrzeb przemysłu cukrowniczego. Zwiększona uprawa areału buraków cukrowych z powodu braku pełnej mechanizacji i złych warunków atmosferycznych oraz nie najlepsza obsługa przy odbiorze surowca przysporzyła PGR sporo trudności.</u>
+ <u xml:id="u-31.4" who="#PoselOrlowskiJerzy">Gospodarstwa państwowe prowadzą także produkcję o wysokiej specjalizacji, jak fermy przemysłowe, kombinaty szklarniowe, sady i brojlernie. Są pierwsze wielkie zakłady produkcji mięsa, już jakby na pograniczu rolnictwa i przemysłowych metod produkcji żywności. Wszystko to dzieje się przy zmniejszającym się stanie załóg. Trud rąk — zastępuje nowoczesna technika, a dawne tradycje pracy od świtu do zmroku są wyeliminowane dzięki kwalifikacjom rolników, dobrej organizacji pracy i nowemu systemowi produkcji. Wyższe kwalifikacje załóg pegeerowskich umacniają pozycje i aktywność zawodową, dają legitymację do wyższych uprawnień bytowych i kulturalnych.</u>
+ <u xml:id="u-31.5" who="#PoselOrlowskiJerzy">W ostatnich 4 latach partia nasza podjęła bardzo istotne dla rolnictwa decyzje, a VI Zjazd PZPR i XV Plenum KC wyznaczyło rolnictwu szczególnie ważną i odpowiedzialną rolę. Na wsi wytworzył się klimat sprzyjający wyzwalaniu inicjatyw, pozwalający na stawianie nowych, wyższych zadań w zakresie wzrostu produkcji wszystkich dziedzin rolnictwa.</u>
+ <u xml:id="u-31.6" who="#PoselOrlowskiJerzy">W ogólnym rozwoju gospodarki rolnej, szczególna rola i zadania przypadają — jak powiedziano na wstępie — państwowym gospodarstwom rolnym. O roli tych przedsiębiorstw świadczy ich wszechstronne oddziaływanie i wielostronne związki z całą gospodarką rolną, całym kompleksem żywnościowym.</u>
+ <u xml:id="u-31.7" who="#PoselOrlowskiJerzy">W najbliższych planach PGR zakładają dalsze wysokie tempo wzrostu produkcji, przede wszystkim zwierzęcej, przy jednoczesnym intensyfikowaniu wszystkich jej działów. Szczególną uwagę należy zwrócić jednak na zabezpieczenie bazy paszowej, rozszerzanie upraw roślin przemysłowych i intensyfikację produkcji zbóż.</u>
+ <u xml:id="u-31.8" who="#PoselOrlowskiJerzy">Chcąc utrzymać tempo rozwoju produkcji zwierzęcej, należy przechodzić na takie formy wytwarzania, by małe nakłady robocizny zapewniały wysoką wydajność pracy. Szczególną uwagę należy zwrócić na budownictwo inwentarskie, przeznaczone do produkcji trzody, bydła, owiec czy drobiu, Podstawową w tym zakresie sprawą są technologie przemysłowe. Nowe technologie produkcji zwierzęcej, stosowane w fermach przemysłowych, charakteryzują się znacznie wyższą koncentracją zwierząt niż w systemie tradycyjnym, mechanizacją procesów produkcyjnych, ciągłością procesu produkcyjnego w okresie całego roku.</u>
+ <u xml:id="u-31.9" who="#PoselOrlowskiJerzy">Wysoki Sejmie! W bieżącej pięciolatce PGR przejmą największe obszary gruntów Państwowego Funduszu Ziemi i będą posiadały ponad 3 mln hektarów użytków rolnych. Przejmują one głównie grunty o niższej jakości i o słabszej kulturze niż areał macierzysty. Przejmują więc największe ujemne skutki ich zagospodarowania.</u>
+ <u xml:id="u-31.10" who="#PoselOrlowskiJerzy">W zależności od wielkości przejmowanego areału gruntów PFZ w woj. bydgoskim, którego jestem przedstawicielem, stosujemy różne sposoby ich zagospodarowania. W przypadku przejmowania niewielkich obszarów, w bezpośrednim sąsiedztwie pól PGR, włącza się je do istniejących pól płodozmianowych, uzyskując produkcję towarową już w pierwszym roku użytkowania.</u>
+ <u xml:id="u-31.11" who="#PoselOrlowskiJerzy">Przy przejmowaniu areałów od 50 do 100 ha stosuje się tworzenie nowego pola w istniejącym płodozmianie. Natomiast w wypadku przejmowania większych kompleksów glebowych, w dość znacznym oddaleniu od dotychczasowych jednostek organizacyjnych, tworzy się odrębne bazy produkcyjne z płodozmianem dostosowanym do wymogów przejmowanych gruntów. W latach 1960—1970 odbywało się przejmowanie dużych, w pełni scalonych kompleksów użytków rolnych wraz z budynkami, wobec czego tworzono z nich samodzielne zakłady produkcyjne. Na ogół, już w pierwszych dwóch latach zagospodarowywania gruntów Państwowego Funduszu Ziemi uzyskiwana jest produkcja towarowa lub zielonki na pasze. Wymaga to jednak znacznie większych nakładów na nawożenie, wapnowanie, usuwanie kamieni, zachwaszczeń itp. przy plonach z reguły niższych niż na gruntach macierzystych. Należy zaznaczyć, że grunty przejmowane obecnie są przynajmniej o jedną klasę gorsze niż w latach 1960—1970. W związku z korzystnymi zmianami w systemie rent dla rolników zdających ziemię na rzecz państwa, spodziewamy się bardziej dynamicznego przejmowania gruntów z PFZ w najbliższych latach. Grunty te zagospodarowywać będziemy głównie w ramach istniejących jednostek organizacyjnych PGR.</u>
+ <u xml:id="u-31.12" who="#PoselOrlowskiJerzy">W rejonach, gdzie dotychczas PGR gospodarują na małych obszarach, w wypadku scalenia i przekazania większych kompleksów gruntów tworzyć będzie można nowe zakłady rolne.</u>
+ <u xml:id="u-31.13" who="#PoselOrlowskiJerzy">PGR oczekują na większe dostawy maszyn, materiałów budowlanych i innych urządzeń, gdyż są one niezbędne do realizacji zadań na najbliższe lata Ale nie mniej potrzebne i ważne są ludzkie inicjatywy, zaangażowanie, pracowitość i gospodarność, postęp w myśleniu i nowoczesność w działaniu.</u>
+ <u xml:id="u-31.14" who="#PoselOrlowskiJerzy">W imieniu pracowitych i ambitnych załóg PGR naszego województwa pragnę zapewnić Wysoki Sejm, że zadania wynikające z projektu uchwały zostaną wykonane z nadwyżką. Dziękuję za uwagę.</u>
+ <u xml:id="u-31.15" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-32">
+ <u xml:id="u-32.0" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Zarządzam przerwę w obradach do godz. 15.</u>
+ <u xml:id="u-32.1" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu od godz. 13 min. 30 do godz. 15 min. 05)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-33">
+ <u xml:id="u-33.0" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Wznawiam posiedzenie.</u>
+ <u xml:id="u-33.1" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Kontynuujemy dyskusję nad drugim punktem porządku obrad.</u>
+ <u xml:id="u-33.2" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Obecnie głos zabierze poseł Zygmunt Filipowicz.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-34">
+ <u xml:id="u-34.0" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Moi znakomici przedmówcy naświetlili już dość wszechstronnie programową treść projektowanej uchwały.</u>
+ <u xml:id="u-34.1" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Program określa zadania dla całego narodu, a więc dla nas wszystkich. Program tych zamierzeń społeczno-ekonomicznych i w swej istocie rzeczy politycznych — znajdzie niewątpliwie pełną aprobatę społeczeństwa. Uchwały XV Plenum KC PZPR stanowią nowoczesną propozycję rozwiązania kompleksowego, wiążąc zadania rolnictwa i przetwórstwa rolno-spożywczego z przemysłem maszynowym, chemicznym oraz z resortem handlu i usług w ich pełnym asortymencie specjalistycznym. Konieczne jest jednak stwierdzenie, że program ten wiąże również, i to bardzo ściśle, intensyfikację rolnictwa z ochroną naturalnego środowiska człowieka.</u>
+ <u xml:id="u-34.2" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Wiadomo jest nam z Zeszytów Postępu i Nauk Rolniczych, że specjaliści polscy przeprowadzili w tej sprawie określone badania, którym patronuje Polska Akademia Nauk. Z badań tych wyprowadzili oni wiele bardzo istotnych wniosków.</u>
+ <u xml:id="u-34.3" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Wysoki Sejmie! Posłowie Chrześcijańskiego Stowarzyszenia Społecznego głosować będą za przyjęciem tego wielkiego programu działania.</u>
+ <u xml:id="u-34.4" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Wysoka Izba jednak pozwoli, że zwiążę częściowo temat naszej debaty z treścią i uchwałami Światowego Kongresu Sił Pokoju, który odbył się w Moskwie w ubiegłym roku, a który działa nadal przez Komitet Kontynuacji Działania i Łączności. Wszyscy uznaliśmy wysoce owocne obrady i uchwały tego Kongresu. Mamy w pamięci przemówienie, jakie na tym Kongresie wygłosił Leonid Breżniew — Sekretarz Generalny KC KPZR. Z zapartym oddechem, zebrani w wielkiej sali Pałacu Zjazdów na Kremlu — słuchaliśmy stwierdzeń tego wielkiego bojownika o pokój i o dobro ludzkości. Nigdy jeszcze żadne zgromadzenie nie skupiło tak wielkiej, a zarazem tak reprezentatywnej grupy przedstawicieli organizacji międzynarodowych i ruchów społecznych ze Wschodu i Zachodu — jak Kongres Sił Pokoju. Było to w istocie rzeczy forum międzynarodowe, bez precedensu w historii. W Kongresie uczestniczyło bowiem około 3 200 delegatów ze 144 krajów; reprezentowali oni 1 100 organizacji narodowych i 120 międzynarodowych. Powstała więc wielka szansa wypracowania przez Kongres programu działania, który skupiłby wysiłki ludzi i grup o najróżnorodniejszych orientacjach politycznych. Pod jednym tylko warunkiem. Tym warunkiem jest akceptowanie podstawowego wspólnego celu — działania na rzecz zachowania pokoju i bezpieczeństwa. Z poczuciem odpowiedzialności można obecnie stwierdzić, że szansa ta została wykorzystana.</u>
+ <u xml:id="u-34.5" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Wysoka Izbo! Sekretarz Generalny KC KPZR mówił w głębokiej ciszy do tysięcy zebranych działaczy ruchu pokoju: — „W ciągu wielu wieków ludzie, a przynajmniej najmądrzejsi wśród nich nie przestawali potępiać i przeklinać wojny. Narody marzyły o trwałym pokoju, niemniej łuny wojen wielkich i małych rzucają złowieszczy blask na prawie każdą kartę historii ludzkości. Ani nauki historii, ani — wydawałaby się naturalna dla człowieka — nienawiść do wzajemnej zagłady, nie zapobiegały kolejnym krwawym masakrom, gdyż zbyt potężne były siły wojny, zbyt wielka rola tych, dla których są one korzystne. W naszych czasach sytuacja zmieniła się w sposób zasadniczy. Obecnie walka przeciwko wojnie opiera się na trwałej podstawie — na potędze sił pokoju, sił demokracji, wolności i niepodległości narodów”.</u>
+ <u xml:id="u-34.6" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Wysoki Sejmie! Walka o pokój — to przecież walka o to, aby ludzie nie byli głodni. A tych jest bardzo dużo. Nikt naprawdę nie wie, ilu ludzi głoduje czy też żyje w stanie chronicznego niedożywienia. Może pół miliarda, może miliard, a może jeszcze więcej. Nie bardzo również wiadomo, ilu ludzi umiera z głodu. Zjawiska te prezentują dramatyczny paradoks, bo przecież żywności właściwie nie brakuje. Przyrost żywności w stosunku do okresu sprzed 10 lat jest znacznie większy od przyrostu naturalnego ludności, tylko że przyrost ten występuje głównie w krajach rozwiniętych. W krajach rozwijających się natomiast, sytuacja jest wręcz odwrotna, gdyż przyrost naturalny znacznie wyprzedza przyrost żywności. Powoduje to konieczność coraz większego importu. To jednak — z uwagi na stale rosnące ceny — okazuje się ciężarem ponad siły poszczególnych krajów.</u>
+ <u xml:id="u-34.7" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Niektórzy szacują, że milion ton ziarna reprezentuje minimum wyżywienia dla 5 milionów ludzi. Jeśli tak, to w Indiach brakuje w 1974 roku 4,5 mln ton, w Pakistanie —- 1,5 mln, w Bangladeszu — 1 mln ton itd. Na rynkach światowych pszenica kosztuje obecnie 200 dolarów za tonę, a może dziś już więcej, gdy jeszcze tak niedawno płaciło się poniżej stu dolarów. Farmerzy w krajach wysoko rozwiniętych musieli sięgać przeto głębiej do kieszeni. Chłopi w krajach rozwijających się nie mieli do czego sięgać. Pusta bowiem była i jest ich kieszeń.</u>
+ <u xml:id="u-34.8" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Wysoka Izbo! Od wielu lat ONZ i jej wyspecjalizowane agendy podejmują rozmaite działania, mające na celu zapobieganie klęskom głodu w różnych częściach świata. Najczęściej były to akcje doraźne, organizowane dopiero wtedy, gdy klęska głodu już nastąpiła, jak to było w prowincji Uello w Etiopii czy w Bangladeszu.</u>
+ <u xml:id="u-34.9" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Forum dla szerokiej dyskusji nad koordynacją wysiłków w walce z głodem na świecie stanowiła Światowa Konferencja Żywnościowa w Rzymie. Uczestniczyli w niej przedstawiciele rządów wszystkich państw — członków ONZ oraz licznych międzynarodowych organizacji. Nasz kraj reprezentował Minister Rolnictwa dr Kazimierz Barcikowski z zespołem ekspertów.</u>
+ <u xml:id="u-34.10" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Uczestnicy Konferencji dokonali oceny sytuacji w zakresie światowego zaopatrzenia żywnościowego na okres najbliższych 10 lat. Rozpatrzyli również propozycje państw — uczestników, dotyczące metod zwiększenia produkcji żywności, jak też usprawnienia jej podziału oraz zmian w polityce pomocy żywnościowej. Podstawą dyskusji były dwa dokumenty przygotowane przez Sekretariat Konferencji. Pierwszy dokument prezentował oceny światowego zaopatrzenia żywnościowego i wskazywał na przypuszczalne skutki napiętej sytuacji w tej dziedzinie. Drugi — zawierał szereg propozycji zmierzających do rozwiązania tego światowego problemu.</u>
+ <u xml:id="u-34.11" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Wysoka Izbo! Na Światowej Konferencji Żywnościowej prezentowano szereg opinii. Oto niektóre z nich.</u>
+ <u xml:id="u-34.12" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Głos Sekretarza Generalnego ONZ: Musimy natychmiast przystąpić do pracy nad rozwojem produkcji żywności w skali bezprecedensowej w dziejach ludzkości. Tylko po to, mówił Waldheim, by utrzymać spożycie na świecie na obecnym poziomie, globalna produkcja żywności będzie musiała się podwoić do końca bieżącego stulecia. Takie zadanie wymaga współpracy międzynarodowej na ogromną skalę.</u>
+ <u xml:id="u-34.13" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Jeśli chodzi o udział krajów socjalistycznych — to zarówno w pracach przygotowawczych do Konferencji, jak i w samych jej obradach aktywnie uczestniczyli przedstawiciele Polski. Wespół z przedstawicielami innych państw socjalistycznych podkreślali oni w swoich wystąpieniach, że dla rozwiązania problemów żywnościowych niezbędne jest przeprowadzenie, w krajach rozwijających się radykalnych reform społecznych, a przede wszystkim reformy rolnej. Dopóki bowiem w krajach tych utrzymywać się będą skostniałe struktury władania ziemią, dopóty trudno będzie osiągać istotny postęp w rozwoju rolnictwa.</u>
+ <u xml:id="u-34.14" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Konferencja żywnościowa wykazała dobitnie, że nadszedł już czas, by ludzkość połączyła swoje wysiłki w zapobieżeniu klęsce głodu.</u>
+ <u xml:id="u-34.15" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Wysoka Izba pozwoli mi stwierdzić po raz wtóry, że istotę zagadnienia, które omawiamy, stanowi głód i stałe niedożywienie ludzi.</u>
+ <u xml:id="u-34.16" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Głód — wiemy o tym wszyscy z historii, to niestety stary i nieodstępny towarzysz człowieka. Bez przesady — rzec można, że na przestrzeni całej historii poważna część ludzi zarówno na Wschodzie, jak i na Zachodzie wegetowała na granicy między życiem a śmiercią.</u>
+ <u xml:id="u-34.17" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Wyżywienie było i jest związane z najżywotniejszymi potrzebami ludzi, z ich egzystencją i rozwojem. Jest przeto sprawą całej ludzkości. Problem ten aktualny był od najdawniejszych czasów. Zawsze jednak narzucał właściwy sobie podział ludzi na dwie grupy. Jedną, stanowiącą dominującą większość — ludzi głodnych, ludzi niedożywionych i drugą grupę, znacznie mniejszą — ludzi o zabezpieczonej egzystencji.</u>
+ <u xml:id="u-34.18" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Jest rzeczą charakterystyczną, że podział ten utrzymuje się we wszystkich klasowych ustrojach społecznych bez względu na stopień cywilizacyjny społeczeństwa. Jest niemal pewnikiem, że pojęcie — „głodny” wiąże się zawsze z pojęciem — „wyzyskiwany”, podczas gdy klasa wyzyskująca zalicza się do elity ludzi spokojnych o swój byt. Zjawiska te nabierają przeto charakteru wyraźnie politycznego.</u>
+ <u xml:id="u-34.19" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Na ustroju kapitalistycznym ciąży piętno milionów głodujących lub chronicznie niedożywionych. Problem ten nie może jednak być rozwiązany w granicach pojedynczego kraju. Może i musi być on rozwiązany w skali światowej, drogą daleko idącej współpracy międzynarodowej.</u>
+ <u xml:id="u-34.20" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Wysoka Izbo! Cały nasz dobrobyt — kultura i cywilizacja — opiera się na wzajemnej wymianie towarów i usług oraz na organizacji, podziale i koordynacji pracy. Im wyższy poziom cywilizacyjny, tym dalej idący podział pracy, tym dalej rozwinięta wymiana i bardziej precyzyjna organizacja społeczna.</u>
+ <u xml:id="u-34.21" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Koordynacja wymiany towarowej wymaga, aby propozycje krajów, które pragną w tej wymianie uczestniczyć, zostały głoszone publicznie. Jeśli jakieś państwo czy ich grupa o wystarczająco dużym potencjale gospodarczym raz zrobi początek, to inne kraje będą musiały pójść za ich przykładem. Lista krajów zgłaszających swe propozycje wymiany będzie stale wzrastać, aż kiedyś ogarnie cały świat. Wtedy dopiero będzie można patrzeć w przyszłość i budować lepsze jutro dla następnych pokoleń.</u>
+ <u xml:id="u-34.22" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Wymiana towarowa między naszymi krajami socjalistycznymi odbywa się na zasadzie równouprawnienia i poszanowania partnerów, służy bowiem wzajemnym interesom uczestniczących w niej, narodów.</u>
+ <u xml:id="u-34.23" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Wysoka Izbo! Autorytety moralne, ważące na szali ocen, w moim przynajmniej rozumieniu rzeczy — stawiają te sprawy bardzo wyraźnie. Święty Tomasz stwierdza m.in. w swej — „Summa Theologica”: — „Dobra, które u bogatych znajdują się w nadmiarze, są w istocie własnością ubogich. Bo dobra materialne mają służyć zaspokojeniu potrzeb ludzkich, a nie powinny być gromadzone dla dogodzenia chęci zysku. Celem pracy jest utrzymanie rodziny, a zyski przekraczające tę miarę są niegodziwe. Pogoń za zyskiem, która nie zna granic, jest przyczyną wszystkich klęsk społecznych. Prawo własności prywatnej nie jest prawem Boskim ani prawem natury.” Papież Paweł VI — stwierdza w swej encyklice — „Populorum Progressie”: „Dzisiaj już nikt nie może zapoznać faktu, że na całych kontynentach niezliczona ilość mężczyzn i kobiet jest dręczona głodem; niezliczona jest rzesza dzieci i ludzi dorosłych niedożywionych i bardzo wielu z nich umiera przedwcześnie, a ich rozwój fizyczny i umysłowy jest zdany na łaskę losu, tak iż na całych obszarach ciąży klątwa ponurego przygnębienia.</u>
+ <u xml:id="u-34.24" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Nie chodzi tylko o to, by zwalczyć głód, ani nawet o to, by odeprzeć nędzę. Nagląca i konieczna walka z nędzą nie wystarczy. Chodzi o to, by budować świat, w którym każdy człowiek, bez względu na rasę, religię czy narodowość, mógłby żyć w pełni po ludzku, wyzwolony czy to z niewoli narzuconej mu przez drugich, czy też z niedostatecznie opanowanej natury, taki świat, w którym wolność nie byłaby pustym słowem, w którym ubogi nędzarz mógłby zasiąść do stołu wespół z bogaczem”.</u>
+ <u xml:id="u-34.25" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Wysoka Izba uzna — o co proszę — za słuszne, bym przedstawił stanowisko Chrześcijańskiego Stowarzyszenia Społecznego, które reprezentuję na tej trybunie, i jego akcje prowadzone pod hasłem ,,Szacunek dla chleba”. Oto wiodące treści tych działań: lata 1971 — 1974 przejdą niewątpliwie do historii naszego rolnictwa i przemysłu spożywczego; nie możemy jednak poprzestać na tym, cośmy zrobili, trzeba ciągle iść naprzód; w ojczyźnie naszej zadbano o to, żeby chleba nie zabrakło nikomu i starcza go dla wszystkich, którzy żyją na polskiej ziemi, jest go coraz więcej; nie wolno jednak marnować chleba; chleb na śmietniku to bolesny obraz dla tych, którzy znają i doceniają jego wartość; nikomu w ojczyźnie naszej nie wolno marnować chleba, bo jest on własnością każdego człowieka, całego społeczeństwa.</u>
+ <u xml:id="u-34.26" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Jestem przekonany, że kapłani uczynią wszystko, wykorzystają w swej pracy wychowawczej wielorakie możliwości, aby w sercach dzieci, młodzieży, rodziców i wszystkich ludzi wierzących, do których się zwrócą, zaszczepić i ugruntować szacunek dla chleba.</u>
+ <u xml:id="u-34.27" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Wysoki Sejmie! Końcowe to już słowa. Uchwała XV Plenum Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej i uchwała Sejmu oraz realizacja wynikających z nich wielkich zadań dobrze służyć będą naszemu narodowi. Służyć będą również sprawie pokoju i ludzkości, jak też socjalizmowi — ustrojowi sprawiedliwości społecznej. Dziękuję za uwagę.</u>
+ <u xml:id="u-34.28" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-35">
+ <u xml:id="u-35.0" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Głos ma posłanka Stanisława Karna.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-36">
+ <u xml:id="u-36.0" who="#PoselKarnaStanislawa">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Omawiany dzisiaj program wyżywienia narodu i rozwoju rolnictwa stanowi kolejny, bardzo ważny dla całego społeczeństwa zespół zadań, od wykonania których zależy wydatna poprawa warunków bytowych ludzi pracy.</u>
+ <u xml:id="u-36.1" who="#PoselKarnaStanislawa">Na coraz pełniejsze zaspokajanie społecznych potrzeb na artykuły żywnościowe, a przede wszystkim na artykuły pochodzenia zwierzęcego, w decydującej mierze wpływa zaangażowana działalność mieszkańców wsi. Efekty tej pracy w ostatnich latach są już wyraźnie odczuwalne.</u>
+ <u xml:id="u-36.2" who="#PoselKarnaStanislawa">Na realizację zawartych w programie ambitnych zadań określone zostały środki, wykorzystanie których pozwoli wydatnie podnieść produkcję rolną i w sposób wyraźny poprawić zaopatrzenie rynku w artykuły żywnościowe. W zagospodarowaniu planowanych środków inwestycyjnych na rozwój gospodarki żywnościowej powinniśmy wybierać takie rozwiązania, które zabezpieczać będą wysoką efektywność. Zainwestowanej w rolnictwo i przemysł spożywczy każdej złotówce musi towarzyszyć wysoka dynamika produkcji rolnej i artykułów żywnościowych.</u>
+ <u xml:id="u-36.3" who="#PoselKarnaStanislawa">W rozwiązywaniu produkcyjnych problemów rolnictwa potrzebny jest cały zespół działań, które będą kształtować świadomość wsi, w wyniku czego rozwijać się będzie proces społecznej i technicznej rekonstrukcji rolnictwa, czyniąc go wysoko produktywnym warsztatem pracy.</u>
+ <u xml:id="u-36.4" who="#PoselKarnaStanislawa">Obywatele Posłowie! W strukturze spożycia w naszym kraju poważną pozycję stanowią artykuły pochodzenia zwierzęcego. Stąd też konieczny jest dalszy i to wysoki wzrost pogłowia zwierząt gospodarskich, o którego rozmiarach decydować będzie praca ludzi i wysokie zasoby paszowe. Rolnictwo polskie w dziedzinie produkcji, konserwacji i racjonalnego gospodarowania paszami dysponuje jeszcze znacznymi rezerwami, wykorzystanie których jest ważnym obowiązkiem wszystkich producentów rolnych.</u>
+ <u xml:id="u-36.5" who="#PoselKarnaStanislawa">Mimo wyraźnej poprawy, za niski jest nadal poziom produkcji i zużycia pasz gospodarskich. Świadczy o tym fakt, że w latach 1971—1973 zużycie pasz gospodarskich wzrosło zaledwie o 10,6%, podczas gdy pasz treściwych — aż o 47,3% wobec 25,7% wzrostu produkcji zwierzęcej. Proporcje te są, moim zdaniem, niewłaściwe i wymagają wydatnego wzrostu produkcji pasz gospodarskich, chociażby z uwagi na rosnące ceny importowanych zbóż i komponentów paszowych oraz na rezerwy tkwiące jeszcze w naszym rolnictwie. Intensywne gospodarowanie na łąkach i pastwiskach umożliwi zmniejszenie zużycia pasz treściwych i obniżenie kosztów produkcji mleka oraz żywca wołowego.</u>
+ <u xml:id="u-36.6" who="#PoselKarnaStanislawa">Chodzi bowiem — jak to określił na I Krajowej Konferencji PZPR I Sekretarz KC PZPR towarzysz Edward Gierek — aby z każdego hektara zbierać wysokie plony, a z każdej tony paszy uzyskiwać maksymalną ilość mleka i mięsa.” Jedną z wielu rezerw naszego rolnictwa w zakresie produkcji pasz gospodarskich kryją w sobie użytki zielone. O rozmiarach tych rezerw świadczy przykład z woj. białostockiego, gdzie w latach 1973—1974 zebrano średnio z hektara o 37 q siana więcej z łąk zmeliorowanych i zagospodarowanych niż z pozostałych powierzchni. Zdajemy sobie sprawę, iż w wyniku bardziej intensywnego nawożenia łąk uprawnych poziom produkcji zielonki i siana łąkowego można będzie wydatnie podnieść w najbliższych latach. Najważniejszym jednak problemem w gospodarce na użytkach zielonych będzie zabezpieczenie co roku powszechności 3-krotnego zbioru siana oraz trawy na kiszonkę.</u>
+ <u xml:id="u-36.7" who="#PoselKarnaStanislawa">Najtańszą rezerwę paszową stanowią dobrze uprawiane pastwiska. Intensyfikacja produkcji na pastwiskach wymaga powszechnego zaangażowania samych rolników oraz pracy organizatorskiej gminnej służby rolnej, samorządu chłopskiego i ZSMW skupiającego w swych szeregach młodzież legitymującą się w większości wysokimi efektami produkcyjnymi. Uruchomienie tej olbrzymiej rezerwy paszowej, jaką są użytki zielone, wiąże się z dużymi nakładami inwestycyjnymi na uregulowanie stosunków wodnych.</u>
+ <u xml:id="u-36.8" who="#PoselKarnaStanislawa">Duże znaczenie w rozwoju produkcji pasz niezbożowych w naszym rolnictwie ma uprawa kukurydzy, słonecznika, bobiku, lucerny, łubinu pastewnego na glebach słabszych, poplonów ozimych, wsiewki saradeli oraz znaczne rozszerzenie uprawy buraka cukrowego, którego obfita ilość liści oraz wysłodki stanowią doskonałą paszę dla bydła. Wobec jednak braku większych możliwości dalszego zwiększenia powierzchni upraw roślin pastewnych niezbożowych, wzrost produkcji pasz może i powinien się odbywać głównie przez zwiększenie plonów z hektara oraz w wyniku prowadzenia bardziej oszczędnej i racjonalnej gospodarki paszami. Oznacza to konieczność koncentrowania wysiłków producentów rolnych na intensywnym zwiększaniu produkcji pasz gospodarskich na uprawianej powierzchni, tj. na wydatnym podnoszeniu wydajności z hektara. Z dotychczasowych doświadczeń wynika, że przy intensywnym nawożeniu użytków zielonych i upraw pastewnych istnieją realne możliwości wydatnego podniesienia produkcji pasz we wszystkich sektorach gospodarki rolnej — w gospodarstwach chłopskich, spółdzielczych i państwowych.</u>
+ <u xml:id="u-36.9" who="#PoselKarnaStanislawa">Pozostaje jednak do kompleksowego rozwiązania problem zabezpieczenia zbiorów i konserwacji pasz. Do tego celu niezbędne są wysoko wydajne maszyny.</u>
+ <u xml:id="u-36.10" who="#PoselKarnaStanislawa">Musimy mieć na uwadze dalszy planowy odpływ ludzi ze wsi, głównie w wieku produkcyjnym. Stąd też rozszerzanie mechanizacji procesów produkcyjnych w rolnictwie staje się koniecznością dla dalszego zwiększania produkcji towarowej. Jak wynika z programu rządowego, proces intensywnej mechanizacji rolnictwa jest procesem rozwijającym się stopniowo. Zachodzi więc konieczność znacznie lepszego wykorzystywania posiadanego już i dostarczanego rolnictwu w latach najbliższych parku maszynowego. Wielka w tym rola przypada młodzieży pracującej w kółkach rolniczych, spółdzielniach produkcyjnych i PGR, obsługującej ten nowoczesny sprzęt rolniczy.</u>
+ <u xml:id="u-36.11" who="#PoselKarnaStanislawa">Duże ułatwienie w konserwacji pasz spełniają kolumny parnikowe oraz istniejące — chociaż jeszcze nieliczne — suszarnie w PGR. Należałoby tę metodę konserwacji pasz rozszerzać, gdyż tylko w ten sposób możemy w znacznym stopniu ograniczyć, a nawet zlikwidować straty zasobów paszowych w tak ciężkich latach, jak rok bieżący.</u>
+ <u xml:id="u-36.12" who="#PoselKarnaStanislawa">Właściwszego zagospodarowania wymagają też produkty uboczne w przemyśle rolno-spożywczym i w zakładach gastronomicznych. Społeczne i gospodarcze argumenty przemawiają za pełnym zagospodarowaniem niewykorzystywanych w spożyciu surowców — przez zakłady utylizacyjne, których produkty stanowią doskonały komponent mieszanek przemysłowych. Marnotrawstwo, jakie ma jeszcze miejsce w tej dziedzinie, jest krytycznie oceniane przez wyborców na spotkaniach poselskich.</u>
+ <u xml:id="u-36.13" who="#PoselKarnaStanislawa">Obywatele posłowie pozwolą, że zajmę ich uwagę sprawami młodzieży, która już niejednokrotnie dała wyraz aktywnego działania w realizacji programu rozwoju naszego kraju. Już dzisiaj mamy wiele przykładów dobrej roboty i wysokiej produkcji towarowej uzyskiwanej przez młodych rolników, byłych i aktualnych członków ZSMW. Nie rzadko ich efekty produkcyjne uchodzą za przodujące we wsi i gminie. Młodzież też bardziej angażuje się we wdrażanie nowoczesnych metod gospodarowania. To właśnie głównie młodemu pokoleniu przypadnie unowocześniać nasze rolnictwo. To im powierzamy nowoczesny i wartościowy sprzęt rolniczy. Dziełem młodzieży będzie osiągnięcie w latach 1985—1990 3,5 i 4-krotnego wzrostu wydajności pracy w wyniku zastępowania pracy żywej — pracą uprzedmiotowioną.</u>
+ <u xml:id="u-36.14" who="#PoselKarnaStanislawa">W ciągu bieżącego dwudziestolecia mamy ukształtować na wsi społeczność o wysokich kwalifikacjach, umiejącą posługiwać się nowoczesną techniką i w praktyce stosować bardziej niż obecnie nowoczesne zabiegi agro-i zootechniczne.</u>
+ <u xml:id="u-36.15" who="#PoselKarnaStanislawa">Dlatego już teraz w naszej codziennej pracy z większą ostrością powinniśmy dostrzegać współzależność między ogólnym poziomem wiedzy, wykształcenia i kultury a wynikami produkcyjnymi naszego rolnictwa. Musimy też wykazywać większą troskę o to, kto i z jakimi kwalifikacjami będzie realizował program powszechnego zaspokajania potrzeb społeczeństwa na artykuły rolnicze.</u>
+ <u xml:id="u-36.16" who="#PoselKarnaStanislawa">Należy doskonalić system dokształcania i pracy wychowawczej na wsi zarówno wśród dorosłych, jak i młodzieży. Są to wdzięczne i niezwykle istotne problemy do rozwiązywania przez ZSMW, któremu w prowadzeniu działalności ideowo-wychowawczej i społeczno-zawodowej powinniśmy udzielać wszechstronnej pomocy.</u>
+ <u xml:id="u-36.17" who="#PoselKarnaStanislawa">Na wsi jest jeszcze sporo do zrobienia w zakresie racjonalnego żywienia rodziny i wyższego spożycia przemysłowych przetworów owocowo-warzywnych. ZSMW, wespół z kołami gospodyń wiejskich, od szeregu lat prowadzi wiele pożytecznych prac w tym zakresie, rozwijając różne formy kształcenia młodych gospodyń wiejskich. Wszystkie te prace wymagają dalszego doskonalenia i upowszechniania.</u>
+ <u xml:id="u-36.18" who="#PoselKarnaStanislawa">Sądzę, że powszechne i aktywne zaangażowanie całego społeczeństwa, a przede wszystkim młodego pokolenia w realizację uchwalonego na XV Plenum KC PZPR i VII Plenum NK ZSL programu, przyczyni się do osiągnięcia głównego celu wynikającego z polityki naszego państwa — zapewnienia dalszego wzrostu dobrobytu narodu.</u>
+ <u xml:id="u-36.19" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-37">
+ <u xml:id="u-37.0" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Głos ma poseł Zbigniew Krzysztoforski.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-38">
+ <u xml:id="u-38.0" who="#PoselKrzysztoforskiZbigniew">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Wśród bogactwa zagadnień zawartych w uchwałach XV Plenum KC PZPR podjętych również przez VII Plenum NK ZSL i będących przedmiotem dzisiejszej poselskiej debaty, a dotyczących kompleksowego rozwiązywania problemu żywnościowego w Polsce, na czoło, obok spraw samego rolnictwa, wysuwa się niewątpliwie sprawa właściwego rozwoju przemysłu rolno-spożywczego i należytej organizacji żywienia zbiorowego.</u>
+ <u xml:id="u-38.1" who="#PoselKrzysztoforskiZbigniew">Chciałbym zatrzymać uwagę obywateli posłów na sprawach związanych z prawidłowym funkcjonowaniem przemysłu rolno-spożywczego i placówek żywienia zbiorowego w warunkach wielkich aglomeracji. Racjonalne żywienie ludności w tych aglomeracjach w dużym stopniu zależy od tego, co i jak przetwarza przemysł rolno-spożywczy, który powinien być w tych warunkach sprawnym technologicznie, technicznie i organizacyjnie narzędziem nowoczesnej polityki żywienia ludności.</u>
+ <u xml:id="u-38.2" who="#PoselKrzysztoforskiZbigniew">Analiza funkcjonowania aglomeracji katowickiej dostarcza wniosków, których wykorzystanie może ułatwić rozwiązywanie wielu problemów żywieniowych w innych podobnych aglomeracjach w Polsce.</u>
+ <u xml:id="u-38.3" who="#PoselKrzysztoforskiZbigniew">Na kształtowanie pożądanej struktury spożycia, na utrwalenie kierunków spożycia szczególnie preferowanych wpływają w wielkim stopniu sieć detaliczna i specjalistyczna sprzedaży artykułów żywnościowych oraz odpowiednia baza gastronomiczna.</u>
+ <u xml:id="u-38.4" who="#PoselKrzysztoforskiZbigniew">Wobec tego, że mimo stałych nakładów inwestycyjnych, występują jeszcze duże braki zarówno w sieci sklepów spożywczych, jak i zakładów gastronomicznych oraz żywienia zamkniętego — bardzo istotne jest znacznie lepsze wykorzystanie istniejących zakładów gastronomicznych, jakimi dysponujemy. Stąd konieczne jest wprowadzanie wszelkich możliwych usprawnień technologicznych, handlowych i organizacyjnych, a jak wynika z naszego doświadczenia, możliwości te wcale nie są małe.</u>
+ <u xml:id="u-38.5" who="#PoselKrzysztoforskiZbigniew">Z uwagi na wysoki koszt i niedobór grodków na budowę dużych obiektów gastronomicznych i trudności wynikających z ubytku szeregu zakładów na skutek szkód górniczych i niezbędnej modernizacji miast w regionie katowickim, próbujemy rozwiązać problem sieci zakładów gastronomicznych m.in. przez przebranżowywanie niektórych sklepów na małe zakłady gastronomiczne o wysokiej specjalizacji, które by przygotowywały posiłki jedno-lub dwudaniowe. W roku obecnym działało już ponad 100 takich zakładów, a w 1975 r. planuje się podwojenie ich liczby. Montuje się także specjalne pawilony gastronomiczne, nie wymagające wielkich nakładów rzeczowych i robocizny.</u>
+ <u xml:id="u-38.6" who="#PoselKrzysztoforskiZbigniew">Dla lepszego wykorzystania pomieszczeń w większych sklepach i ze względu na brak dostatecznej liczby zakładów gastronomicznych należałoby, tak jak to już zrobiono w niektórych miastach, organizować powszechnie tzw. małe punkty czy kąciki żywienia, a więc np. sprzedaż kanapek i gorących napoi. Punkty te zdały już egzamin, szczególnie w sklepach mięsnych, ale możliwe są do zorganizowania w wielu innych sklepach spożywczych, zwłaszcza przy trasach turystycznych. W tej metodzie działania kryją się wielkie rezerwy gastronomii. Upowszechnienie takich punktów żywienia przyczyniłoby się do rozwiązania wielu występujących jeszcze w tej dziedzinie trudności. Zainteresowane resorty powinny śmielej niż dotychczas podjąć działania w tym zakresie.</u>
+ <u xml:id="u-38.7" who="#PoselKrzysztoforskiZbigniew">Do interesujących innowacji w gastronomii, które również godne są szerszego upowszechnienia, zaliczyć można wprowadzenie w zakładach obiadów abonamentowych. Polega to na tym, że organizacje związków zawodowych mniejszych przedsiębiorstw, takich, które nie mają środków czy warunków na budowanie i prowadzenie stołówek, wykupują dla swych pracowników określoną ilość obiadów w placówkach żywienia zbiorowego, przy czym koszt tych obiadów kształtuje się o około 10 do 20% poniżej cen normalnych.</u>
+ <u xml:id="u-38.8" who="#PoselKrzysztoforskiZbigniew">Istotną sprawą w rozwiązywaniu problemu żywnościowego jest także kształtowanie dalszych zmian w strukturze dostaw na zaopatrzenie rynku.</u>
+ <u xml:id="u-38.9" who="#PoselKrzysztoforskiZbigniew">Spośród wielu artykułów o wyższym stopniu przetworzenia czy też uszlachetnionych istnieje duże zapotrzebowanie na warzywa uszlachetnione, a więc warzywa przygotowane do bezpośredniej konsumpcji. Na przykład w woj. katowickim mamy już prawie 20 asortymentów warzyw przygotowanych do bezpośredniego spożycia i zamrożonych. Mimo że te produkty są droższe, bo muszą być droższe niż tzw. surowe warzywa, ich sprzedaż jest co rocznie podwajana.</u>
+ <u xml:id="u-38.10" who="#PoselKrzysztoforskiZbigniew">Poważne usprawnienie w zaopatrzeniu ludności, a ponadto wielką oszczędność środków transportu i w ogóle oszczędność kosztów społecznych można by osiągnąć upowszechniając — w wypadkach uzasadnionych — bezpośrednie dostawy produktów zarówno przez przemysł rolno-spożywczy, jak i uspołecznione gospodarstwa rolne, wprost do sklepów i jednostek żywienia zbiorowego z pominięciem hurtu. Skróciłoby to znacznie drogę towarów od producenta do konsumenta. Doświadczenia w tej dziedzinie są już niemałe i pozytywne, trzeba więc iść śmielej w tym kierunku, np. przez zakładanie sieci sklepów czy punktów sprzedaży detalicznej przez uspołecznionych producentów rolnych w osadach, miastach, przy trasach turystycznych.</u>
+ <u xml:id="u-38.11" who="#PoselKrzysztoforskiZbigniew">Praktyka w terenie wskazuje, że wiele innowacji w dziedzinie handlu, gastronomii i usług można przeprowadzić, o ile inicjatywa, zaangażowana postawa załóg uspołecznionych gospodarstw rolnych zbiegnie się z taką samą postawą pracowników przedsiębiorstw przemysłu rolno-spożywczego i handlu, a urzędy gminne, powiatowe czy wojewódzkie wyjdą tym inicjatywom naprzeciw.</u>
+ <u xml:id="u-38.12" who="#PoselKrzysztoforskiZbigniew">Niezastąpionym warunkiem prawidłowego rozwiązania problemów żywieniowych jest właściwa współpraca przemysłu rolno-spożywczego i gastronomii. Przemysł, wychodząc naprzeciw potrzebom gastronomii, rozwija produkcję określonych i poszukiwanych artykułów, półfabrykatów, żywności przygotowanej do bezpośredniego spożycia itp., ale przez intensyfikację bezpośrednich dostaw do sklepów, placówek zbiorowego żywienia może poważnie skrócić drogę produktów do konsumenta.</u>
+ <u xml:id="u-38.13" who="#PoselKrzysztoforskiZbigniew">Przewidziany w programie żywnościowym dynamiczny wzrost bazy wytwórczej przemysłu spowoduje ilościowy rozwój produkcji — stosownie do wzrastającego zapotrzebowania. Z oceny obecnego stanu tego przemysłu wynika jednak, że powinny przy tym nastąpić dalsze strukturalne zmiany bazy wytwórczej dzięki unowocześnieniu parku maszynowego, zastosowaniu gotowych, zautomatyzowanych linii produkcyjnych, mechanizacji i częściowej automatyzacji prac masowych i ciężkich.</u>
+ <u xml:id="u-38.14" who="#PoselKrzysztoforskiZbigniew">Poza tym w przemyśle rolno-spożywczym można również osiągnąć postęp przez usprawnienia organizacyjne. Mam tu na myśli m.in. lepsze wykorzystanie zaplecza transportowego, mocno przecież zróżnicowanego i w różnym stopniu wykorzystywanego w poszczególnych gałęziach tego przemysłu, wzajemne uzupełnianie asortymentów produkcji w gałęziach pokrewnych, współdziałanie w zakresie produkcji, współdziałanie w dziedzinie zabezpieczenia surowców itp.</u>
+ <u xml:id="u-38.15" who="#PoselKrzysztoforskiZbigniew">Pozostaje jeszcze jedna ważna sprawa, której rozwiązanie w kwestii żywienia jest chyba jeszcze niedostateczne, szczególnie w rejonach o dostatecznej ilości rąk do pracy. Mam tu na myśli szerokie wprowadzenie wielozmianowości, co przyczyniłoby się do rozwiązania braków także w sieci handlowej i gastronomicznej, pozwoliłoby na znaczne zwiększenie zarówno produkcji artykułów żywnościowych, jak i sprawniejsze ich rozprowadzanie.</u>
+ <u xml:id="u-38.16" who="#PoselKrzysztoforskiZbigniew">Spraw, które stoją do rozwiązania w ramach programu żywnościowego, sformułowanego przez XV Plenum KC PZPR, a popartego przez VII Plenum NK ZSL, jest wiele i są one różnorodne. Jestem głęboko przekonany, że projekt uchwały Sejmu, który dzisiaj rozpatrujemy, przyczyni się do należytego rozwiązywania tych spraw i wpłynie na to, że nie i^ ^tylko rolnicy, ale wszyscy zainteresowani i odpowiedzialni za tę dziedzinę gospodarki żywnościowej wezmą pełny udział w realizacji tego wielkiego programu. Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-38.17" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-39">
+ <u xml:id="u-39.0" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Dziękuję Obywatelowi Posłowi.</u>
+ <u xml:id="u-39.1" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Głos ma posłanka Krystyna Błaszyk.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-40">
+ <u xml:id="u-40.0" who="#PoselBlaszykKrystyna">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Uchwalony przez XV Plenum KC PZPR perspektywiczny program dalszej poprawy wyżywienia narodu i rozwoju rolnictwa, ma głębokie społeczne znaczenie. Społeczna wymowa tego programu polega na tym, że stanowi on składową część budownictwa socjalistycznego w naszym kraju, że zawiera się w nim troska partii i władzy ludowej o stałą poprawę zaspokajania potrzeb żywnościowych społeczeństwa.</u>
+ <u xml:id="u-40.1" who="#PoselBlaszykKrystyna">Żywienie jest naszą powszechną, codzienną sprawą. Warunkuje ono zdrowotność wszystkich pokoleń. Wyzwala aktywność produkcyjną i energię twórczą ludzi pracy i naszej młodzieży. Odpowiednie żywienie, zgodne z nauką o racjonalnym żywieniu, w dużej mierze zapewnia poczucie dobrobytu i satysfakcję z życia. Dlatego słusznie się mówi, że jest to program nas wszystkich, dla nas wszystkich.</u>
+ <u xml:id="u-40.2" who="#PoselBlaszykKrystyna">W programie żywnościowym szczególnie wielkie zadania postawiono przed rolnictwem. Ma ono wyprodukować taką ilość płodów rolnych, a przemysł spożywczy przetworzyć je i uszlachetnić, by nasz codzienny jadłospis był bardziej urozmaicony, wszechstronniejszy, bardziej bogaty w składniki odżywcze i aby żadna gospodyni nie miała kłopotów z zakupami i przygotowaniem posiłków.</u>
+ <u xml:id="u-40.3" who="#PoselBlaszykKrystyna">Nasuwa się pytanie, czy nasze polskie rolnictwo może wykonać te zadania, które zawarte są w decyzjach XV Plenum. Odpowiedź na to pytanie może być tylko jednoznaczna. Tak, może i powinno. Możliwości zwiększenia produkcji rolnej są bardzo duże. Świadczą o tym rezerwy istniejące w rolnictwie, a dotychczas nie w pełni wykorzystane.</u>
+ <u xml:id="u-40.4" who="#PoselBlaszykKrystyna">Jedną z najważniejszych rezerw produkcyjnych rolnictwa jest ziemia. Ona jest podstawą produkcji. Ale czy nasza polska ziemia jest należycie wykorzystana? Sądzę, że wszyscy się ze mną zgodzą, że nie. Chodzi przecież nie tylko o grunty odłogujące, o lepsze wykorzystanie Państwowego Funduszu Ziemi, ale też o podniesienie żyzności gleby.</u>
+ <u xml:id="u-40.5" who="#PoselBlaszykKrystyna">Duża część gleb w Polsce, to ziemie nie najlepszej jakości. Ale ta ziemia uprawiana w odpowiedni sposób może dać wysokie plony. Natomiast gleba źle pielęgnowana, nieodpowiednio nawożona, daję niskie plony. A jaki jest tego skutek? Występuje duże zróżnicowanie w plonach, zbiorach zbóż, okopowych itd. między województwami, powiatami, gminami, wsiami i nawet poszczególnymi gospodarstwami. Przyczyn tego stanu rzeczy jest wiele. Są one na ogół znane.</u>
+ <u xml:id="u-40.6" who="#PoselBlaszykKrystyna">Prawdą jest, że w zakresie poprawy żyzności naszych gleb robi się wiele. Obserwuje się już pewien postęp w tym zakresie, ale jest on wciąż powolny. Potrzeba bardziej operatywniejszego i skuteczniejszego działania ze strony służby rolnej, kółek rolniczych i innych organizacji działających na wsi. Nie można tolerować dłużej takiego stanu, że jedni rolnicy, sąsiedzi przez miedzę, uzyskują plony wysokie, a drudzy niskie. Ta postawa, że jakoś się zrobi, jakoś to będzie — nie powinna być pobłażana.</u>
+ <u xml:id="u-40.7" who="#PoselBlaszykKrystyna">Obecnie nie wystarczy już samo przywiązanie do ziemi. Dzisiaj trzeba wykazać się wysoką efektywnością gospodarowania. Stare poznańskie przysłowie mówi: żeby ziemia chciała rodzić, trzeba z głową po niej chodzić. Dziś potrzebna jest ogromna wiedza fachowa — nie tylko tradycyjny sposób gospodarowania i skromne nieraz doświadczenia przechodzące z ojca na syna. Tylko wiedza, połączona ze znajomością praw przyrody, umiłowanie rolniczego zawodu, mogą dać pozytywne efekty produkcyjne i zadowolenie z efektów swojej pracy. Inaczej mówiąc, rolnik musi być fachowcem, ekonomistą i dobrym organizatorem swojego warsztatu pracy.</u>
+ <u xml:id="u-40.8" who="#PoselBlaszykKrystyna">Przecież to od nas rolników zależy, czym i jak żywić będziemy nasze społeczeństwo. I tu właśnie potrzebne jest wspólne działanie wszystkich instytucji i organizacji pracujących na rzecz rolnictwa. Na przykład dobra pomoc, porada agronoma czy instruktora rolnego udzielona w porę — znaczy niejednokrotnie więcej aniżeli kwintal nawozu. Bo ten dodatkowy kwintal źle użyty nie da należytego efektu.</u>
+ <u xml:id="u-40.9" who="#PoselBlaszykKrystyna">Muszę powiedzieć, że rolnicy z naszej wsi bardzo chętnie akceptują i wdrażają do praktyki wszystko to, co nowe, co postępowe, co służyć ma szybszemu wzrostowi produkcji rolnej. Obok zadań wynikających z planów społeczno-gospodarczych podejmują zadania zwiększonej produkcji. Angażują się w czyny społeczne na rzecz własnego środowiska, gminy, powiatu.</u>
+ <u xml:id="u-40.10" who="#PoselBlaszykKrystyna">Bardzo wyraźnie wzrasta ofiarność w pracy i świadczeniach na pomoc społeczną i Narodowy Fundusz Ochrony Zdrowia.</u>
+ <u xml:id="u-40.11" who="#PoselBlaszykKrystyna">Nowy w formie i treści jest także stały, bezpośredni kontakt władz polityczno-gospodarczych powiatu i gminy z wsią, z rolnikami, przebiegający w atmosferze wzajemnego zrozumienia i zaufania, co daję w rezultacie obopólne korzyści tak potrzebne naszemu społeczeństwu. Wyraża się to chociażby w tym, że rolnicy wsi wielkopolskiej dowiedli, iż potrafią lepiej, wydajniej pracować. Świadczy o tym fakt, że w ostatnich trzech latach plony czterech podstawowych zbóż wzrosły np. w moim powiecie śremskim o ponad 10 q z ha. Przy tak wysokiej wydajności, bo ponad 31 q z ha, następują jednak niepotrzebne straty podczas sprzętu zbóż. Nasze wysłużone — „Vistule” nie zdają już egzaminu.</u>
+ <u xml:id="u-40.12" who="#PoselBlaszykKrystyna">Wzrosła także w naszym powiecie produkcja zwierzęca i tak np.: pogłowie bydła na 100 ha wzrosło z 66 sztuk w roku 1970 do 75 — w roku 1974; trzody chlewnej — ze 108 do 176 sztuk; owiec — z 22,4 w 1970 roku do 29,1 w 1974 roku. Muszę jednak powiedzieć, że do tego wzrostu produkcji rolnej w powiecie przyczynia się w dużym stopniu gospodarka uspołeczniona. Dynamika wzrostu produkcji roślinnej, a zwłaszcza zwierzęcej jest znacznie wyższa w państwowych gospodarstwach rolnych niż w gospodarce indywidualnej. Już sam fakt, że Kombinat PGR Manieczki zebrał średnio z 1 ha powyżej 48 q — mówi sam za siebie. Podpatrujemy jak się tam gospodarzy, by PGR dorównać.</u>
+ <u xml:id="u-40.13" who="#PoselBlaszykKrystyna">Bardzo dobre wyniki osiągają także w naszym powiecie rolnicze spółdzielnie produkcyjne. Towarowa produkcja roślinna wzrosła tam o 38%, a zwierzęca — o 43%. Stwierdzenie, że należy równać w górę jest w tym wypadku wciąż bardzo aktualne.</u>
+ <u xml:id="u-40.14" who="#PoselBlaszykKrystyna">W ostatnim czasie notuje się nie tylko bardzo wyraźny i przyspieszony rozwój produkcji rolnej — o czym już wspomniałam — ale również wzrost świadomości społeczno-politycznej na wsi. Obserwuje się wzrost zaangażowania, zrozumienie celów i zadań stawianych przez partię i Rząd.</u>
+ <u xml:id="u-40.15" who="#PoselBlaszykKrystyna">W rolnictwie wielkopolskim następuje wyraźny postęp, wprowadza się uprawę roślin intensywnych, zwłaszcza pastewnych, co sprzyja szybszemu wzrostowi hodowli. Naturalny ubytek roboczej siły ludzkiej zastępuje się coraz skuteczniej mechanizacją. Niemniej jednak na terenie Wielkopolski, chociaż w mniejszym stopniu niż w innych regionach kraju, istnieją jeszcze tysiące drobnych gospodarstw rolnych, w których wprowadzenie mechanizacji jest utrudnione, a nieraz wprost niemożliwe. W celu złagodzenia tej sytuacji tworzy się zespoły rolników kooperujących między sobą, wprowadzających kompleksowe uprawy oraz mechanizację. Zespołów takich mamy w naszym województwie ponad 2 000.</u>
+ <u xml:id="u-40.16" who="#PoselBlaszykKrystyna">Szeroki zakres działań mają gminne instruktorki do spraw gospodarstwa domowego.</u>
+ <u xml:id="u-40.17" who="#PoselBlaszykKrystyna">Kobiety wiejskie bardzo liczą na pomoc z ich strony w unowocześnianiu pracy w gospodarstwach domowych. To właśnie na instruktorkach powinien spoczywać obowiązek popularyzacji nowoczesności w odżywianiu rodziny, co obecnie jest bardzo ważne nie tylko ze względów ekonomicznych, ale również zdrowotnych. Wiele kobiet wiejskich wykonuje swój zawód bez żadnego przygotowania teoretycznego i najczęściej zdane są na własne siły i umiejętności. A przecież odpowiedzialna, trudna i mozolna jest praca kobiet wiejskich. Kobiety zrzeszone w kołach gospodyń wiejskich wykazują dużą operatywność w działalności produkcyjnej, głównie hodowlanej. Odnoszą również znaczne sukcesy w zakresie porządkowania i upiększania obejść gospodarskich, we wprowadzaniu ładu i porządku na wsi. Właśnie kobiety wiejskie swoim zaangażowaniem, ofiarnością, rzetelnością i uczciwą pracą już niejednokrotnie dowiodły, że stać nas na jeszcze więcej. Z wdzięcznością przyjmą one uchwałę Sejmu, w której wspomina się również i o kobietach. Kobiety na wsi zdają sobie sprawę z tego, że szeroko rozwinięta mechanizacja i unowocześnienie produkcji rolnej spowoduje ulżenie w ich mozolnej pracy, przez co zyskają więcej czasu, który wykorzystany zostanie dla dobra rodziny i na wypoczynek. Dlatego gorąco popierają długofalowy program rozwoju rolnictwa i gospodarki żywnościowej.</u>
+ <u xml:id="u-40.18" who="#PoselBlaszykKrystyna">Jestem przekonana, że konkretna realizacja tego programu zabezpieczy nie tylko stałą poprawę w zaspokojeniu potrzeb żywnościowych społeczeństwa, ale stworzy również warunki do zbudowania nowoczesnej, socjalistycznej wsi. Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-40.19" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-41">
+ <u xml:id="u-41.0" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Głos ma poseł Tadeusz Czwojdrak.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-42">
+ <u xml:id="u-42.0" who="#PoselCzwojdrakTadeusz">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Rozpatrywany w dniu dzisiejszym program rozwoju gospodarki żywnościowej i rozwoju rolnictwa formułuje również ściśle zadania dla nauki.</u>
+ <u xml:id="u-42.1" who="#PoselCzwojdrakTadeusz">Przekształcenia strukturalne naszego rolnictwa wymagają dużego udziału nauk technicznych, ekonomiczno-rolniczych i społecznych w wypracowaniu najefektywniejszego i adekwatnego do naszych potrzeb, możliwości i specyfiki, modelu rolnictwa i sposobów jego realizacji.</u>
+ <u xml:id="u-42.2" who="#PoselCzwojdrakTadeusz">Liczba podstawowych problemów naukowych będących obecnie przedmiotem badań jest ogromna. Dodać trzeba, że wymagania produkcji w odniesieniu do nauki nigdy nie będą miały ograniczeń, a więc będą się stale zwiększać. Jest to w ogóle warunek rozwoju.</u>
+ <u xml:id="u-42.3" who="#PoselCzwojdrakTadeusz">Dlatego też wyłania się często praktyczny problem wyboru głównych kierunków badań naukowych i skoncentrowania na nich posiadanych zasobów. Wszystko to wymaga umiejętności porównywania optymalnej efektywności różnych wariantów nakładów na naukę. W tej sytuacji jedynym uzasadnieniem podejmowanych decyzji powinno być osiąganie maksymalnych wyników przy danym poziomie nakładów.</u>
+ <u xml:id="u-42.4" who="#PoselCzwojdrakTadeusz">Określony w programie model konsumpcji żywności ustala, że spożycie białka średnio na jednego mieszkańca zwiększy się z 90 gramów na dobę w 1970 r. do ponad 100 gramów w 1990 r., przy zwiększonym udziale — do 73 gramów — spożycia białka zwierzęcego. Oznacza to, że produkcja zwierzęca musi wzrosnąć o ponad 120% w stosunku do poziomu produkcji z 1970 r.</u>
+ <u xml:id="u-42.5" who="#PoselCzwojdrakTadeusz">Kompleksowe rozwiązanie problemu wyżywieniowego wymaga ściśle zintegrowanego działania jednostek badawczych i powiązania wyników prac badawczych oraz wdrożeniowych z planami gospodarczymi. Wynikające stąd zadania odnoszą się do kilku najważniejszych dziedzin, a mianowicie: zwiększenia produkcji roślinnej zwłaszcza na pasze przez postęp biologiczny, optymalizacji żywienia zwierząt, pełniejszego wykorzystania w produkcji pasz ubocznych produktów przemysłowych, rozszerzenia w przetwórstwie żywnościowym preparatów białkowych pochodzenia zwierzęcego i roślinnego, wykorzystanie zasobów wód oraz stosowanie postępu technicznego i organizacyjnego.</u>
+ <u xml:id="u-42.6" who="#PoselCzwojdrakTadeusz">Produkcja pasz jest głównym czynnikiem decydującym o poziomie produkcji zwierzęcej. Zachodzi więc pilna potrzeba kompleksowego opracowania podstaw produkcji, konserwacji i użytkowania pasz gospodarskich w warunkach intensywnego rolnictwa.</u>
+ <u xml:id="u-42.7" who="#PoselCzwojdrakTadeusz">W zakresie gospodarki paszowej niezwykłego znaczenia nabierają badania zmierzające do podniesienia efektywności żywienia zwierząt przez właściwe zbilansowanie białka dawki paszowej oraz zaoszczędzenie importowanych surowców wysokobiałkowych, zwłaszcza pochodzenia zwierzęcego. Poważne znaczenie mają także eksperymenty, których celem jest podniesienie produkcji, płodności i zdrowotności bydła, między innymi przez przeciwdziałanie skutkom niedoborów witaminowo-mineralnych występujących w zestawach paszowych. Racjonalizacji żywienia zwierząt powinny służyć także doświadczenia nad frakcjonowaniem suszu roślin według klas różniących się zawartością białka, błonnika i karotenów. Opracowane już w skali technicznej brykietowanie suszu zielonek powinno przyczynić się do szybkiego upowszechnienia mechanizacji i specjalizacji w produkcji zwierzęcej, a ponadto do ograniczenia strat surowca oraz zachowania przez dłuższy czas cennych składników pokarmowych.</u>
+ <u xml:id="u-42.8" who="#PoselCzwojdrakTadeusz">W dziedzinie konserwacji pasz jako ubocznego produktu przemysłu spożywczego kapitalnego znaczenia nabiera zagadnienie stosowania czystych kultur bakterii kwasu mlekowego do wysłodków buraczanych, co pozwala na ograniczenie strat ogólnych substancji odżywczych. Opracowane zostały już metody przygotowania pożywki dla bakterii kwasu mlekowego, pozwalające na konkretne zwiększenie jego produkcji bez znaczniejszych nakładów inwestycyjnych. Zastosowanie dobrze opracowanych premixow może się przyczynić — jak wskazują wstępne wyniki badawcze — do wzrostu produkcji zwierzęcej sięgającego niekiedy ok. 10% przy zmniejszonym znacznie zużyciu pasz.</u>
+ <u xml:id="u-42.9" who="#PoselCzwojdrakTadeusz">Niewątpliwie największe zadania ma nauka w zakresie wyhodowania nowych ras zwierząt, względnie poprawienia i przystosowania istniejących do wymagań konsumenta. Służyć temu powinien między innymi dalszy rozwój badań nad krzyżowaniem bydła różnych ras. Wprowadzenie przy tym do szerokiej praktyki surowic określających grupy krwi zwierząt gospodarskich umożliwi szczegółową kontrolę materiału hodowlanego pod względem genetycznym. Wyniki prac badawczych powinny zmierzać do stałej poprawy efektów chowu trzody chlewnej, zwiększając przy racjonalniejszym zużyciu pasz przyrosty dzienne.</u>
+ <u xml:id="u-42.10" who="#PoselCzwojdrakTadeusz">Podane nieliczne przykłady prac badawczych wskazują na udział i zadania nauki w zakresie zwiększania produkcji zwierzęcej.</u>
+ <u xml:id="u-42.11" who="#PoselCzwojdrakTadeusz">Pilną sprawą dla gospodarki wyżywieniowej jest podjęcie szerokich badań z zakresu radiacyjnej mutagenezy roślin. Znaczną bowiem barierą w zwiększaniu plonów jest nadal nie najlepsza jakość odmian roślin uprawnych. Wyhodowanie nowych, lepszych odmian — to proces często bardzo długi i trudno osiągalny przy zastosowaniu tradycyjnych metod.</u>
+ <u xml:id="u-42.12" who="#PoselCzwojdrakTadeusz">Intensyfikacja produkcji roślin pastewnych na łąkach i pastwiskach oraz w uprawie polowej następować musi również dzięki zwiększaniu i racjonalnemu stosowaniu nawozów stałych i płynnych. Pociąga to jednak za sobą konieczność nasilenia badań naukowych, dotyczących skutków takiego nawożenia z punktu widzenia technologii uprawy i sprzętu, podatności na choroby i szkodniki oraz kształtowania się zawartości pokarmowych pasz.</u>
+ <u xml:id="u-42.13" who="#PoselCzwojdrakTadeusz">Stosowanie chemicznych środków w walce ze szkodnikami i chorobami roślin wywołuje niepożądane skutki, jak np. zatrucie środowiska, zakłócenie naturalnej równowagi biologicznej, uodpornienie się samych szkodników i występowanie chorób. W tej sytuacji coraz większą uwagę koncentruje się na opracowaniu metod ochrony roślin bez użycia środków toksycznych, posługując się m.in. energią jądrową. Wiąże się to także z programem ochrony naturalnego środowiska człowieka.</u>
+ <u xml:id="u-42.14" who="#PoselCzwojdrakTadeusz">Intensywny program rozwoju melioracji wodnych, a szczególnie nawadniających, wymaga zapewnienia dużej ilości wody dyspozycyjnej dla rolnictwa oraz opracowania przez naukę najbardziej efektywnych systemów eksploatacji urządzeń w różnych warunkach gospodarczych i naturalnych. Przydatność wykorzystania nowej techniki w melioracjach rolnych uzasadnia niekorzystny bilans wody w naszym kraju. Zautomatyzowanie procesu nawadniania deszczowniami, co z konieczności szybko wzrasta w naszym rolnictwie, umożliwi optymalne nawadnianie roślin, powodując wzrost plonów, a zarazem usprawni ekonomikę gospodarowania wodą.</u>
+ <u xml:id="u-42.15" who="#PoselCzwojdrakTadeusz">Na podstawie prac i osiągnięć w zakresie nauki i techniki uzyskano w ostatnich latach znaczny postęp w modernizacji, rekonstrukcji i rozbudowie przemysłu spożywczego. Badania w dziedzinie technologii spożywczej w znacznej mierze przyczyniły już się do wzbogacania żywności i wyprodukowania nowych rodzajów pokarmów. Dzięki temu znaczna część asortymentów żywnościowych jest obecnie na najwyższym poziomie światowym.</u>
+ <u xml:id="u-42.16" who="#PoselCzwojdrakTadeusz">Polityka partii i Rządu, stawiająca większe zadania w zakresie zaopatrzenia rynku w artykuły żywnościowe, koncentruje wysiłki na większej integracji przemysłu i roślinnej bazy surowcowej, optymalizacji jego struktury, koncentracji produkcji. Określa też obowiązek kształtowania modelu konsumpcji. Główne zaś kierunki rozwoju nauki i techniki wyznaczają prace badawcze i rozwojowe zmierzające do unowocześnienia asortymentów żywnościowych przez zastosowanie nowych technologii, a przede wszystkim preparatów enzymatycznych i maksymalne zagospodarowanie surowców.</u>
+ <u xml:id="u-42.17" who="#PoselCzwojdrakTadeusz">Zwiększająca się ilość ubocznych produktów i ścieków przemysłu rolno-spożywczego wskazuje na potrzebę rozszerzenia badań nad ich utylizacją — przede wszystkim stosując biosyntezę. Ten kierunek działań, obok oczyszczania ścieków i odpadów, może być poważnym źródłem białka dla celów paszowych i spożywczych.</u>
+ <u xml:id="u-42.18" who="#PoselCzwojdrakTadeusz">Ponadto chemizacja rolnictwa nakłada obowiązek zajęcia się oddziaływaniem pozostałości związków chemicznych na zdrowie człowieka i zwierząt oraz opracowania przeciwdziałania temu niekorzystnemu działaniu w procesach produkcji żywności. W sferze tych zainteresowań mieszczą się także badania nad substancjami toksycznymi wytwarzanymi przez drobnoustroje i nad sposobami ich detoksykacji w surowcach i artykułach żywności. Dominującego znaczenia nabierają też poszukiwania zamienników białka zwierzęcego z naturalnych źródeł roślinnych, z biosyntezy, syntezy chemicznej, łącznie ze sposobami przeznaczania ich na cele spożywcze.</u>
+ <u xml:id="u-42.19" who="#PoselCzwojdrakTadeusz">Wysoki Sejmie! Pomimo wysiłków i prób nie został jeszcze stworzony kompleksowy system wdrażania i upowszechniania, uwzględniający wszystkie czynniki występujące w sferze badań — rozwoju i w działalności gospodarczej. Utworzenie takiego systemu zharmonizowanego z działaniem całej naszej gospodarki narodowej należy do najważniejszych, a zarazem trudnych problemów. Zakres zastosowań i upowszechniania osiągnięć naukowo-technicznych jest bowiem znacznie mniejszy od obiektywnych potrzeb unowocześnienia gospodarki.</u>
+ <u xml:id="u-42.20" who="#PoselCzwojdrakTadeusz">Nastawienie się nauki na działalność o znaczeniu praktycznym wywołane jest wzrostem złożoności współczesnej produkcji. Całkiem zatem oczywisty jest fakt, że powstały niezbędne warunki do ciągłych powiązań nauki z praktyką. Składają się one na system trwałych stosunków wzajemnych, w których nauka odgrywać powinna rolę czynnika przeobrażającego produkcję, nieustannie przyspieszając jej rozwój. Coraz wyraźniejsza jest tendencja do tworzenia kompleksu naukowo-produkcyjnego, zwłaszcza w gospodarce wyżywieniowej, w którym następuje połączenie produkcji z nauką. Jest to cecha charakterystyczna rewolucji naukowo-technicznej. Poważną rolę w tym systemie powinna mieć organizacja badań na podstawie umów z przedsiębiorstwami. Umożliwiają one zacieśnienie kontaktów zwłaszcza wyższych uczelni i placówek PAN z poszczególnymi gałęziami kompleksu żywnościowego, stwarzając jednocześnie lepsze warunki wdrożenia do produkcji wyników badań.</u>
+ <u xml:id="u-42.21" who="#PoselCzwojdrakTadeusz">Szczególną rolę w stosowaniu nauk rolniczych mają do spełnienia zakłady doświadczalne, umożliwiające prezentowanie wyników badawczych i rozwojowych w formie gotowych do wdrożenia rozwiązań. W tych gospodarstwach i w przysposobionych do tego celu państwowych gospodarstwach rolnych powinny być sprawdzone wyniki opracowań naukowych, mające duże znaczenie gospodarcze. Te dodatkowe badania w szerszej skali produkcyjnej wydają się konieczne, bowiem często warunki, w jakich prowadzi się badania ścisłe, nie zawsze odpowiadają warunkom zachodzącym w produkcji, utrudniając lub niekiedy uniemożliwiając opanowanie ekonomicznej strony zagadnienia. Upowszechnienie tego systemu sprowadziłoby do minimum ryzyko ewentualnych strat gospodarczych, z drugiej zaś strony w większej mierze spełniłoby postulat pełnego cyklu badawczego w kompleksie naukowo-produkcyjnym.</u>
+ <u xml:id="u-42.22" who="#PoselCzwojdrakTadeusz">Wysoki Sejmie! Rosnący poziom techniki wytwórczej, powodujący wprowadzanie nowych technologii i nowych środków produkcji, powoduje konieczność wzrostu zatrudnienia pracowników z wykształceniem rolniczym. Podobny problem występuje w związku z rozwojem sfery usług produkcyjnych oraz intensywności gospodarowania. Również przekształcanie struktury agrarnej w kierunku gospodarki wielkotowarowej rozszerza zapotrzebowanie na kadrę kwalifikowaną, czemu sprzyja też wyodrębnienie się funkcji kierowniczo-organizacyjnych w sferze bezpośredniej produkcji. Wzrastają także potrzeby w zakresie wykwalifikowanej kadry dla przemysłu rolno-spożywczego i usług gastronomicznych.</u>
+ <u xml:id="u-42.23" who="#PoselCzwojdrakTadeusz">W związku z pożądanym wzrostem zatrudnienia kadry kwalifikowanej, trzeba założyć, że przez dłuższy czas musimy kształcić, żeby zaspokoić potrzeby zarówno tego wzrostu, jak i reprodukcji. Aktualny bilans kadr kwalifikowanych jest ujemny. Najczęściej odchodzą do zajęć pozarolniczych ludzie w wieku 20— 29 lat. Udział rezygnujących z pracy w rolnictwie w tych granicach wieku kształtuje się w wysokości ok. 50% ogólnych zasobów pracowniczych w tym dziale gospodarki.</u>
+ <u xml:id="u-42.24" who="#PoselCzwojdrakTadeusz">Zbilansowanie się możliwości kształcenia kadr nie wyczerpuje w pełni tego zagadnienia. Chodzi nam bowiem o przygotowanie specjalistów nie tylko mających określoną wiedzę, lecz zdolnych do analitycznego myślenia. W tym też kierunku zmierzają aktualnie prowadzone prace nad modyfikacją programów szkolenia w nowym systemie oświaty. Jest to szczególnie ważne dla rolnictwa, gdzie duża różnorodność warunków naturalnych i specyfika gospodarstw rolnych wymagają w każdym wypadku konkretnego i specyficznego podejścia do decyzji produkcyjnych. Wymienione walory specjaliści rolni mogą rozwinąć w pełni na solidnej podstawie nauk ekonomiczno-rolnych, ponieważ rozpatrywanie procesów technologicznych nie tylko od strony biologicznej, ale i ekonomicznej staje się nieodzownym warunkiem ich praktycznego zastosowania produkcyjnego.</u>
+ <u xml:id="u-42.25" who="#PoselCzwojdrakTadeusz">Pozostaje jeszcze kolejny aspekt zagadnienia. Szczególny charakter procesu historycznego decyduje o tym, że dobrze przygotowany absolwent — to nie tylko ten, który dysponuje odpowiednimi zasobami przydatnej wiedzy i umiejętności fachowych, ale wyposażony jest także w duży zasób wiedzy społecznej.</u>
+ <u xml:id="u-42.26" who="#PoselCzwojdrakTadeusz">Nowością w działalności szkół jest kształcenie podyplomowe. Oznacza to wyjście z dydaktyką poza grono aktualnie uczącej się młodzieży i objęcie szkoleniem absolwentów zajętych już produkcją. Perspektywa bowiem rewolucji naukowo-technicznej zmusza do zrewidowania dotychczasowego podziału cyklu życiowego na okres uczenia się oraz następny etap — eksploatacji nabytych w poprzednim cyklu umiejętności. Już obecnie przyjmuje się, że po 10 latach — jeżeli wykształcenie nie jest uzupełniane — pracownik przestaje się w pełni orientować w nowoczesnych zmianach w dziedzinie swojej specjalności.</u>
+ <u xml:id="u-42.27" who="#PoselCzwojdrakTadeusz">Wysoki Sejmie! Skrótowo zaprezentowane zadania nauki wynikające z programu żywnościowego ciążą na ogromnej liczbie osób zajmujących się bezpośrednio i pośrednio eksperymentem badawczym. O potencjalnych możliwościach realizacji zadań badawczych świadczą także zwiększające się nakłady finansowe na tę sferę działalności, które w przyszłym roku mają stanowić 2,5% dochodu narodowego. Można więc na tej podstawie stwierdzić, że spełniane są podstawowe warunki efektywniejszego udziału nauki w realizacji programu żywnościowego.</u>
+ <u xml:id="u-42.28" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-43">
+ <u xml:id="u-43.0" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Dziękuję Obywatelowi Posłowi. Głos ma poseł Mieczysław Marynowicz.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-44">
+ <u xml:id="u-44.0" who="#PoselMarynowiczMieczyslaw">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Kompleksowy, perspektywiczny program dalszego doskonalenia gospodarki żywnościowej, nad którym toczy się dzisiejsza debata — służyć ma wszechstronnemu rozwojowi kraju, poprawie jakości i struktury spożycia, a także zapewnić lepsze warunki życia i pracy mieszkańców wsi.</u>
+ <u xml:id="u-44.1" who="#PoselMarynowiczMieczyslaw">Nie sposób w tych rozważaniach na temat poprawy wyżywienia narodu i rozwoju rolnictwa — pominąć istotnej roli gospodarki rybnej.</u>
+ <u xml:id="u-44.2" who="#PoselMarynowiczMieczyslaw">W wystąpieniu swoim pragnę przedstawić wiele problemów z tej właśnie dziedziny, dotyczących zarówno rybołówstwa morskiego, jak i śródlądowego, upatrując w tym dziale gospodarki jeden z ważnych elementów lepszego zaspokojenia potrzeb i wyższego poziomu żywienia w kraju.</u>
+ <u xml:id="u-44.3" who="#PoselMarynowiczMieczyslaw">Gospodarka żywnościowa w minionym 30-leciu została wydatnie wsparta przez rybołówstwo morskie, jeśli zważymy, że osiągnęło ono trzykrotnie wyższy wskaźnik wzrostu w porównaniu z krajową produkcją zwierzęcą. To porównanie mówi bardzo wiele, mimo to jednak — a raczej właśnie dlatego — uznać należy, że istnieją znaczne, nie wykorzystane możliwości w gospodarce rybnej śródlądowej. Dotyczy to zwiększenia hodowli ryb i produkcji przetworów z ryb słodkowodnych.</u>
+ <u xml:id="u-44.4" who="#PoselMarynowiczMieczyslaw">Stąd też określane docelowo w materiałach XV Plenum KC PZPR zapotrzebowanie konsumpcyjne społeczeństwa na ryby i przetwory przewiduje spożycie w 1980 roku 9,9 kg na mieszkańca, w 1990 roku — 11 do 12 kg w porównaniu z wielkością 7,2 kg w roku 1973.</u>
+ <u xml:id="u-44.5" who="#PoselMarynowiczMieczyslaw">Gospodarka rybna ma zasadniczy udział w kształtowaniu trzech podstawowych bilansów: żywnościowego, paszowego i płatniczego.</u>
+ <u xml:id="u-44.6" who="#PoselMarynowiczMieczyslaw">W bilansie żywnościowym rola gospodarki rybnej systematycznie wzrasta w wyniku corocznego zwiększenia ilości odłowionych i przetworzonych ryb. W 1973 r. odłowiono ogółem 594 tys. ton ryb, co oznacza wykonanie planu 5-letniego już w okresie pierwszych 3 lat bieżącej pięciolatki. Osiągnięty stan jest rezultatem wielu czynników, jednak decyduje tu przede wszystkim rozbudowa w ostatnich 15 latach dalekomorskiej floty rybackiej, stała jej modernizacja przez wprowadzenie do eksploatacji nowoczesnych statków, a także nowych technik połowowych i przetwórstwa.</u>
+ <u xml:id="u-44.7" who="#PoselMarynowiczMieczyslaw">Realizowane w latach 1971—1975 planowe inwestycje łagodzą, a nawet eliminują wiele trudności, pozwalają ponadto założyć dalszy wzrost wartości produkcji usług. Uznać należy, że trafne są założenia planu morskiej gospodarki rybnej, które zmierzają do: maksymalnego pokrycia potrzeb rynku na ryby i przetwory rybne; zdynamizowania opłacalnego eksportu artykułów rybnych, zwłaszcza na obszarach, gdzie zdobyliśmy pozycję poważnego kontrahenta; zmniejszania różnic pomiędzy potencjałem połowowym floty a możliwościami obsługi ze strony bezpośredniego zaplecza lądowego w portach rybackich i w głębi kraju. Następuje też stały rozwój ponadpodstawowego i wyższego szkolnictwa morskiego w celu kształcenia niezbędnej kadry specjalistów oraz rozbudowa zaplecza naukowo-badawczego.</u>
+ <u xml:id="u-44.8" who="#PoselMarynowiczMieczyslaw">Równocześnie jednak jest obawa, że rozwój bazy lądowej i sieci handlu specjalistycznego może nie nadążyć za rozwojem floty. Niezbędne jest zatem zharmonizowanie rozwoju poszczególnych ogniw gospodarki rybnej przez doinwestowanie zaplecza lądowego w portach rybackich, zwiększenie zakupów maszyn i urządzeń do rekonstrukcji przetwórstwa rybnego, jak również uporządkowanie i rozszerzanie sieci handlu rybnego.</u>
+ <u xml:id="u-44.9" who="#PoselMarynowiczMieczyslaw">Istniejące dysproporcje pomiędzy bazą floty połowowej a zapleczem lądowym ulegają złagodzeniu przez zrealizowane już duże chłodnie portowe w Świnoujściu, Szczecinie, Ustce i Władysławowie czy też kolejną budowę 12 hurtowni lub podhurtowni i modernizację zakładów przetwórstwa rybnego. Sprawa wymaga nadal bacznej uwagi, bowiem aktualna sieć hurtowni nie jest w stanie zabezpieczyć potrzeb, gdyż na ogólną liczbę 390 powiatów wraz z miastami stanowiącymi powiat, Centrala Rybna posiada tylko 32 hurtownie rejonowe i to zlokalizowane w największych miastach. Wpływa to na niewystarczającą sprawność zaopatrzenia wielu regionów. Analiza stanu sieci detalicznej, prowadzącej sprzedaż towarów rybnych, wykazuje znaczne braki w standardzie i wyposażeniu lokali. Dotyczy to sklepów Centrali Rybnej, — „Społem”, Samopomocy Chłopskiej, jak i innych placówek handlu. W długim łańcuchu dystrybucji ryb bardzo ważną rolę spełnia transport, i to transport specjalistyczny, a tu właśnie występują trudności. Nieodpowiednia jest struktura tego transportu, występują braki w jego zapleczu technicznym dotyczące napraw, a także w samym uzupełnianiu taboru. Niepokoić musi spadek liczby jednostek w poszczególnych grupach w 1973 r. w porównaniu z rokiem 1970.</u>
+ <u xml:id="u-44.10" who="#PoselMarynowiczMieczyslaw">Obok samochodowego, pracuje na obszarze całego kraju i duży ma udział — transport kolejowy. Wszyscy doskonale znamy ofiarną pracę kolejarzy i ogromne zadania resortu komunikacji, zwłaszcza w trudnych warunkach wieloletnich zaniedbań oraz konieczności stałego inwestowania. Dotyczy to również sytuacji w specjalnym, wydzielonym taborze do przewozu ryb, który częstokroć pochodzi z lat pięćdziesiątych i wykazuje poważny stopień zużycia.</u>
+ <u xml:id="u-44.11" who="#PoselMarynowiczMieczyslaw">Dalsza poprawa w dostawach ryb i ich przetworów uzależniona jest także od niezbędnego postępu w zakresie opakowań: metalowych, z papieru, kartonu i tworzyw sztucznych, opakowań transportowych i zbiorowych. Całą tę złożoną problematykę należy więc zaliczyć do rzędu zadań najpilniejszych, wymagających rozwiązania w kolejnych okresach gospodarczych.</u>
+ <u xml:id="u-44.12" who="#PoselMarynowiczMieczyslaw">Wysoki Sejmie! Morska gospodarka rybna jest jedną z niewielu aktualnie — a przez długie lata była pierwszą i jedyną branżą prowadzącą eksploatację bogactw naturalnych poza granicami kraju. Na tej właśnie płaszczyźnie pojawiają się pewne nowe elementy. Wiele rozwijających się krajów, zwłaszcza Ameryki Łacińskiej i Afryki — wprowadza tzw. strefy ekonomiczne, ograniczające możliwości eksploatowania tamtejszych, wydajnych zasobów rybnych przez floty innych krajów. Rozszerzenie własnych uprawnień przez państwa przybrzeżne na obszarach wodnych, które dostarczają nam aktualnie około 70% odławianej ogółem ryby — wymaga określonej polityki, kontynuowania dotychczasowych i zawierania nowych kooperacyjnych porozumień gospodarczych przedsiębiorstw w umowach międzynarodowych.</u>
+ <u xml:id="u-44.13" who="#PoselMarynowiczMieczyslaw">Mówiłem do tej pory głównie o problemach morskiej gospodarki rybnej. Skoro jednak stwierdzamy, że gospodarka rybna musi sprostać stale rosnącemu zapotrzebowaniu, przeto konieczne się staje wykorzystanie wszystkich rezerw i możliwości, a takich jest jeszcze sporo. Mam tu na myśli rozległe obszary wód śródlądowych. Będzie to więc przede wszystkim kwestia zmian struktury i systemu zarządzania w pionie państwowych gospodarstw rybnych, zdecydowanej ochrony czystości wód, opracowania nowej koncepcji zagospodarowania i eksploatacji rybnego rozrodu naturalnego, sztucznego zarybiania, preferowania gatunków ryb szybko rosnących i aklimatyzowania szeregu gatunków nowych. Nie dotyczy to zresztą wyłącznie wielkich akwenów, ale także licznych mniejszych jezior, stawów i cieków wodnych, które w wyniku wielu zmian w systemie małej retencji utraciły dawne walory dla gospodarki rybnej. Z tym wiąże się sprawa następna, że nie zawsze będą to wody ze względów ekonomicznych nadające się do eksploatowania przez wielką gospodarkę państwową. Wskazane jest przeto popieranie i aktywizowanie wszelkich form spółdzielczej oraz indywidualnej gospodarki rybnej.</u>
+ <u xml:id="u-44.14" who="#PoselMarynowiczMieczyslaw">Jako poseł z powiatów nadmorskich Ziemi Gdańskiej nie mogą na zakończenie pominąć potrzeby dalszego i pełniejszego wykorzystywania zasobów rybnych morskich wód przybrzeżnych. Jest to strefa eksploatowana także przez rybaków morskich indywidualnych, dysponujących liczbą około 620 kutrów i łodzi różnego typu. Środowisko tych rybaków, związane z wieloma tradycjami wybrzeża, spełnia ważną, uzupełniającą rolę, zaopatruje rynek w świeżą rybę, ma także udział w przetwórstwie części połowu, np. na rybę wędzoną. Tego rodzaju działalność należy kontynuować i otaczać opieką właściwych władz. Podobnie jak produkty rolne, cenna jest i każda ryba — zaś udział rybaków indywidualnych sięga 6% ogółu odłowionych ryb.</u>
+ <u xml:id="u-44.15" who="#PoselMarynowiczMieczyslaw">Wysoki Sejmie! Przedstawiłem tylko kilka problemów gospodarki rybnej jako pewien fragment wielkiej całości, nad którą debatujemy — a jest nią gospodarka żywnościowa. Zasygnalizowane sprawy są na pewno złożone. Jedne z nich wymagają nakładów inwestycyjnych, inne — decyzji i posunięć wyłącznie natury organizacyjnej. Efekty prawidłowej gospodarki rybnej to ponadto nie tylko kwestia zasobów żywności — ale także szerokie możliwości poprawy struktury żywienia w postaci cennego białka bezpośrednio spożywanego, a także białka paszowego dla produkcji hodowlanej.</u>
+ <u xml:id="u-44.16" who="#PoselMarynowiczMieczyslaw">Mięso, mleko i ryby wraz z ich przetworami — to szczególnie cenny i niczym niezastąpiony dla organizmu ludzkiego składnik, jakim jest białko zwierzęce. Z całą pewnością udział ryb w strukturze żywienia jest u nas stanowczo zbyt mały i stąd moje uwagi przedstawione Wysokiej Izbie.</u>
+ <u xml:id="u-44.17" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-45">
+ <u xml:id="u-45.0" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Dziękuję. Udzielam głosu posłowi Adamowi Kuciowi.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-46">
+ <u xml:id="u-46.0" who="#PoselKucAdam">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Polityka rolna wytyczona przez VI Zjazd partii i realizowana w naszym kraju wywołała dynamiczny wzrost produkcji rolniczej. Dzisiejsza dyskusja jest kontynuacją podjętych na XV Plenum KC PZPR prac i określa działalność władz państwowych dla podniesienia poziomu produkcji rolniczej i rozwoju przemysłu rolno-spożywczego.</u>
+ <u xml:id="u-46.1" who="#PoselKucAdam">Jako przedstawiciel regionu, w którym indywidualna gospodarka chłopska, i to gospodarstw małych obszarowo, zajmuje dominującą pozycję zarówno we władaniu środkami produkcji, jak też w rozwoju rolnictwa, pragnę zwrócić uwagę Wysokiej Izby na niektóre aspekty realizacji programu rozwoju gospodarki rolnej w naszych specyficznych warunkach.</u>
+ <u xml:id="u-46.2" who="#PoselKucAdam">Rozpocznę tu od stwierdzenia, że polityka rolna realizowana od 1971 roku wywołała również u nas, a więc w gospodarce bardzo rozdrobnionej, duży wzrost produkcji rolniczej i jednocześnie spowodowała uruchamianie rezerw produkcyjnych, opartych na pełniejszym wykorzystaniu ziemi, siły roboczej, warunków klimatycznych oraz pomieszczeń inwentarskich. Dzięki właśnie temu, w tej pięciolatce w regionie krakowskim nastąpił ponad 40-procentowy wzrost pogłowia trzody chlewnej, 10-procentowy wzrost pogłowia bydła oraz ponad 30-procentowy wzrost plonów podstawowych roślin uprawnych.</u>
+ <u xml:id="u-46.3" who="#PoselKucAdam">Ten dynamiczny rozwój produkcji rolniczej dokonywał się przy rozdrobnieniu gospodarki rolnej, niskiej koncentracji i specjalizacji produkcji oraz przy dużej liczbie gospodarstw chłopów-robotników. Osiągane w tych warunkach wyniki produkcyjne są efektem zarówno polityki rolnej, jak i wytężonej pracy rolników, są także rezultatem aktywnego udziału władz i organizacji politycznych, gospodarczych przenoszących ogólne zadania do konkretnych warsztatów rolnych.</u>
+ <u xml:id="u-46.4" who="#PoselKucAdam">Region krakowski, tak zresztą jak i inne regiony kraju o zbliżonej strukturze społeczno-ekonomicznej wsi i rolnictwa, stanowić muszą w dalszym ciągu źródło przepływu siły roboczej z rolnictwa do pozarolniczych gałęzi gospodarki narodowej. Przepływ ten nie wyeliminuje jeszcze przez wiele lat ludności dwuzawodowej, tzw. chłopów- robotników, których pozytywny wkład zarówno w rozwój przemysłu, jak i rolnictwa będzie nam bardzo potrzebny i w żadnym wypadku zrezygnować z niego nie wolno. Aby więc ta warstwa społeczno-zawodowa była jak najbardziej pożyteczna i w przemyśle, i w rolnictwie, nie tylko należy stwarzać wokół niej dobry klimat, ale także rozwijać działalność usługowo-organizacyjną, zabezpieczającą maksymalną efektywność ich pracy w rolnictwie i w przemyśle.</u>
+ <u xml:id="u-46.5" who="#PoselKucAdam">Wysoka Izbo! W regionie krakowskim koncentracja ziemi realizowana jest na podstawie 3 zasad działania: przejmowanie ziemi z gospodarki chłopskiej w zamian za rentę — bardzo pomocna jest tutaj nowelizacja ustawy obniżająca granicę wielkości przekazywanej ziemi; dobrowolny wykup ziemi tam, gdzie istnieją możliwości jej zagospodarowania przez gospodarstwa uspołecznione; przymusowy wykup tam, gdzie ziemia jest źle użytkowana i nie ma możliwości podnoszenia stopnia jej intensyfikacji. Takie zasady działania spotykają się z akceptacją światłych rolników i przyczyniają się do wzrostu zaufania wsi do naszej polityki rolnej.</u>
+ <u xml:id="u-46.6" who="#PoselKucAdam">Musimy mieć świadomość, że w warunkach gdy skromny jest udział gospodarstw uspołecznionych we władaniu środkami produkcji i w samej produkcji, przejmowanie ziemi nie tylko będzie procesem kosztownym, bowiem uspołecznioną produkcję trzeba organizować od nowa, ale jednocześnie ograniczone będą na początku możliwości tworzenia wielkoobszarowych, uspołecznionych przedsiębiorstw rolnych. Stąd też szczególna uwaga musi być zwracana na rozwój powiązań kooperacyjnych w ramach indywidualnej gospodarki chłopskiej, gospodarki chłopskiej uspołecznioną, z PGR, spółdzielniami produkcyjnymi, ośrodkami rolnymi spółdzielni kółek rolniczych. Doświadczenie regionu krakowskiego w stosowaniu zblokowanych systemów upraw, zespołów produkcyjnych indywidualnych rolników, potwierdzają tezę polityki rolnej, w myśl której uspołecznienie produkcji rolniczej dokonuje się ze wspólnej inicjatywy władzy, chłopów i przy ich aktywnym udziale. Polityka rolna powinna ten proces stymulować, a udział środków państwowych powinien utrwalać i pogłębiać społeczną własność.</u>
+ <u xml:id="u-46.7" who="#PoselKucAdam">Uchwała nr 44 Rady Ministrów, dotycząca prostych form kooperacji w rolnictwie, pogłębiła zaufanie rolników oparte na przekonaniu, że każdy dobrze gospodarujący rolnik, każde dobrze funkcjonujące gospodarstwo nie tylko będzie miało szansę na rozwój produkcji, ale może liczyć na pomoc państwa i szacunek władzy. Natomiast proces postępu technicznego będzie dyktował przemiany strukturalno-organizacyjne. W związku z tym ingerencja władz administracyjnych i gospodarczych powinna się przede wszystkim odnosić do problemów efektywnego wykorzystania ziemi i zasobów produkcyjnych, musimy być jednak wrażliwi na to, aby nie prowadziła do podważania zasad polityki rolnej, którą powszechnie rolnicy akceptują. Dowodem tego są uzyskiwane wyniki produkcyjne mierzone nie tylko wspomnianym przeze mnie tempem rozwoju produkcji globalnej, ale także wynikami mierzonymi wysokością plonów i stosowaniem środków produkcji. Podam dla przykładu, że w całym powiecie proszowickim uzyskaliśmy średnio 36 q zbóż z hektara, a nawożenie mineralne zwiększyliśmy w regionie krakowskim W ciągu jednego roku o ponad 20 kg czystego składnika na 1 ha użytków rolnych.</u>
+ <u xml:id="u-46.8" who="#PoselKucAdam">Duże uznanie rolników mają formy zespołowe oraz specjalistyczna produkcja. Mamy aktualnie ponad 1 700 gospodarstw specjalistycznych, ponad 200 zespołów w zakresie produkcji zwierzęcej, a sady zblokowane liczone są w setkach hektarów. Można więc na tej podstawie stwierdzić, że wkraczanie uspołecznionych form produkcji staje się niejako procesem naturalnym. Rezultaty rolnictwa potwierdzają zasadnicze znaczenie zaufania rolników do polityki rolnej, wypracowanej przez naszą partię. Regionizacja tej polityki powinna zakładać maksymalne wykorzystanie lokalnych warunków produkcji. W regionach rozdrobnionego rolnictwa i dostatecznych zasobów siły roboczej powinno to oznaczać rozwój pracochłonnych, ale jednocześnie dających wysoką produkcję z jednostki powierzchni, gałęzi gospodarki rolnej. W tych regionach powinny się rozwijać takie gałęzie rolnictwa, jak: sadownictwo, warzywnictwo, niektóre uprawy przemysłowe oraz pracochłonna produkcja zwierzęca.</u>
+ <u xml:id="u-46.9" who="#PoselKucAdam">Wysoka Izbo! W bieżącej pięciolatce nastąpiła odczuwalna poprawa zaopatrzenia rolnictwa w materiał siewny, nawozy mineralne, pasze, węgiel, materiały budowlane, na co rolnicy odpowiedzieli wzmożoną pracą produkcyjną i aktywnością w czynach społecznych. Natomiast zaopatrzenie w środki techniczne jest w naszym regionie nadal niewystarczające.</u>
+ <u xml:id="u-46.10" who="#PoselKucAdam">W ostatnich czterech latach rolnictwo w całym kraju otrzymało około 145 tys. ciągników i 8 tys. kombajnów. Krakowska wieś otrzymała z tego 4 650 sztuk, tj. 3,2% ogólnie dostarczonych ciągników i 76 kombajnów, tj. 0,9%. Nadmienić należy, że krakowskie rolnictwo, gospodarujące na 5% użytków rolnych Polski, daję 5,2% produkcji globalnej. Posiadany sprzęt do mechanizacji tylko pewnych prac nie przynosi widocznych efektów w zwalnianiu siły roboczej i w zmniejszaniu obsady koni. Przy obecnej liczbie ciągników i maszyn rolniczych ani jeden cykl produkcyjny w naszym województwie nie jest kompleksowo zmechanizowany.</u>
+ <u xml:id="u-46.11" who="#PoselKucAdam">Niezależnie od niedostatecznej liczby ciągników odczuwa się dotkliwy brak maszyn i urządzeń do zbioru i konserwacji pasz, rozsiewu nawozów mineralnych, pras zbierających do słomy i siana oraz maszyn i sprzętu do prac melioracyjnych.</u>
+ <u xml:id="u-46.12" who="#PoselKucAdam">Dalszy postęp w specjalizacji i koncentracji produkcji uzależniony będzie w dużym stopniu od zwiększonego dopływu środków technicznych. Taki właśnie kierunek ustalają program XV Plenum KC i dyskutowany w dniu dzisiejszym projekt uchwały Sejmu.</u>
+ <u xml:id="u-46.13" who="#PoselKucAdam">Drugim obok mechanizacji ważnym problemem w rolnictwie naszego regionu jest chemizacja i rozwój usług chemizacyjnych. Szczególnie rozwój produkcji sadowniczej i warzywnictwa wymagają odpowiednich zabiegów fitosanitarnych. Specyficzny charakter tej produkcji oraz wyższe przeciętne opadów atmosferycznych w naszym regionie niż średnio w kraju wymagają skutecznej walki z chorobami i szkodnikami roślin.</u>
+ <u xml:id="u-46.14" who="#PoselKucAdam">Dla przykładu podam, że przy niesprzyjających warunkach atmosferycznych sadownicy zmuszeni są nawet do ponad 20-krotnego dokonywania oprysków sadów w ściśle określonym terminie. W takich warunkach o plonie decydują nie tylko dni, ale godziny. Wysoka intensywność nawożenia i pielęgnacja tych kultur wymagają odpowiedniego wyposażenia spółdzielni kółek rolniczych w sprzęt, aparaturę i w zaplecze chemizacyjne. Dotychczasowy stan usług chemizacyjnych, jak i posiadany sprzęt nie zapewniają kompleksowości w wykonywaniu usług w zakresie wysiewu nawozów mineralnych, ochrony roślin, a zwłaszcza sadów i upraw warzywnych.</u>
+ <u xml:id="u-46.15" who="#PoselKucAdam">Wysoki Sejmie! Pragnę stwierdzić, że przedstawiony rządowy program przez Premiera Piotra Jaroszewicza, zabezpieczający realizację uchwał XV Plenum KC, jest zgodny z odczuciami wsi i rolników, gdyż podnosi do najwyższej rangi społecznej zawód rolnika, stwarza perspektywę lepszego życia również dla kobiet i młodzieży wiejskiej.</u>
+ <u xml:id="u-46.16" who="#PoselKucAdam">Pragnę zapewnić Wysoką Izbę, że rolnicy Ziemi Krakowskiej będą starali się nadal utrzymać wysoką aktywność społeczną i produkcyjną, a każde zadanie stawiane centralnie wzbogacać będą własnymi inicjatywami, dołożą maksimum wysiłku, by osiągnąć efekty produkcyjne w 1975 r., który jest ostatnim rokiem bieżącej pięciolatki. Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-46.17" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-47">
+ <u xml:id="u-47.0" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Dziękuję Obywatelowi Posłowi. Głos ma poseł Dyzma Gałaj.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-48">
+ <u xml:id="u-48.0" who="#PoselGalajDyzma">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Realizacja zadań nakreślonych przez XV Plenum KC Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, popartych i przyjętych przez VII Plenum NK Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego, w dziedzinie rozwijania kompleksu gospodarki żywnościowej, wprowadzi nasz naród do grupy społeczeństw o najwyższym poziomie odżywiania się. Nie widmo głodu, jak w przedwojennej Polsce czy w licznych krajach współczesnego świata, lecz podwyższenie poziomu i racjonalizacja składników żywności każdego Polaka jest celem polityki ekonomicznej w dziedzinie, o której dyskutujemy na dzisiejszym posiedzeniu Sejmu.</u>
+ <u xml:id="u-48.1" who="#PoselGalajDyzma">Jest tak przede wszystkim dzięki słusznej polityce partii i Rządu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej. Fakt, że stajemy się obecnie społeczeństwem zamożnym i jednocześnie w znacznym stopniu egalitarnym, jest wyrazem triumfu socjalizmu, triumfu marksistowskiej teorii rozwoju społeczeństw i marksistowsko-leninowskiej praktyki działania politycznego. Jest to równocześnie wyraz niesłuszności — godzi się to powiedzieć mnie, przedstawicielowi Klubu Poselskiego Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego — teorii agrarystycznych, ponieważ jasne jest dziś, że nasze osiągnięcia gospodarcze i społeczno-kulturalne możliwe były przede wszystkim dzięki rozwojowi przemysłu i związanej z nim przodującej siły w społeczeństwie — klasy robotniczej.</u>
+ <u xml:id="u-48.2" who="#PoselGalajDyzma">Można powiedzieć, że dotychczasowe osiągnięcia w naszym rolnictwie — stosunkowo przecież wysokie — są wynikiem zarówno ofiarnej pracy rolników, jak i klasy robotniczej oraz inteligencji tworzącej potencjał ekonomiczny kraju, a zwłaszcza tych działów, które, współdziałając z rolnictwem, bezpośrednio warunkowały i nadal będą warunkować rozwój rolnictwa, a w związku z tym będą podwyższały poziom bytu ludności rolniczej. Jest to nieomal podręcznikowy, klasyczny przykład słuszności marksowskiej tezy, że klasowe interesy chłopów mogą mieć zabezpieczenie tylko we wspólnej działalności — produkcyjnej i politycznej — z klasą robotniczą, a nie, jak to głosili agraryści — w chłopskim solidaryzmie klasowym i w haśle o prymacie rolnictwa w gospodarce narodowej.</u>
+ <u xml:id="u-48.3" who="#PoselGalajDyzma">Te właśnie zasady sojuszu robotniczo-chłopskiego będą politycznym gwarantem realizacji programu rozwoju kompleksu żywnościowego w przyszłości. Będzie się nadal zmieniała treść tego sojuszu. Odpowiedzialność za wyżywienie narodu będzie ponosić w coraz wyższym stopniu również klasa robotnicza, a zwłaszcza zatrudnieni w przemyśle rolno-spożywczym, maszynowym i chemicznym, a także pracownicy aparatu obrotu towarowego i — co pragnę podkreślić — pracownicy nauk rolniczych, ekonomiczno-rolniczych i społecznych, związanych z problematyką społecznego rozwoju wsi.</u>
+ <u xml:id="u-48.4" who="#PoselGalajDyzma">Kompleks żywnościowy, będąc pochodną całej gospodarki narodowej, jednocześnie warunkuje rozwój tej gospodarki. W takiej sytuacji sojusz robotniczo-chłopski nabiera zupełnie nowych treści. Jego cechą główną jest stopniowo narastająca identyfikacja wszelkich interesów i zakresów odpowiedzialności w dziedzinie produkcji żywności — klasy robotniczej i chłopów wobec całego narodu.</u>
+ <u xml:id="u-48.5" who="#PoselGalajDyzma">Program produkcji żywności staje się programem całego narodu, dzięki czemu los rolnictwa i los każdej rodziny chłopskiej wiąże się z losem całego narodu. Kładzie to kres trwającej przez pokolenia samotnej walce każdej z licznych milionów rodzin chłopskich z nieznanymi jej prawami przyrody, z krzywdzącymi ją w przeszłości zależnościami społecznymi i wielostronnym wyzyskiem, z niekończącą się nędzą i zawsze niepewnym jutrem. Proces zmian w klasie chłopskiej dokonuje się głównie dzięki przeobrażeniom zachodzącym w przemyśle, miastach, w klasie robotniczej, przybliża chłopów do charakteru i struktury klasy robotniczej, a rzeczową podstawą tego zjawiska jest właśnie kształtowanie się dyskutowanego dziś kompleksu gospodarki żywnościowej.</u>
+ <u xml:id="u-48.6" who="#PoselGalajDyzma">Tradycyjne, chłopskie rolnictwo, tradycyjni chłopi, tradycyjny układ stosunków klasowych między chłopami i klasą robotniczą ustępują stopniowo miejsca nowemu układowi, którego źródłem i materialną przesłanką jest pogłębianie się społecznego podziału pracy w procesie produkcji żywności i w konsekwencji — wytworzenie się kompleksu gospodarki żywnościowej. Natomiast generalną przesłankę polityczną sojuszu stanowi marksowska teza o stopniowej likwidacji różnic w warunkach pracy i życia w mieście i na wsi. W ten sposób będzie stopniowo rozwiązywana jedna z najtrudniejszych w budownictwie socjalizmu kwestia, a mianowicie kwestia rolna i chłopska. Jest ona rozwiązywana nie przez utrwalanie specyficznie chłopskich cech i drobnotowarowego rolnictwa, jak tego pragnęli agraryści, lecz przez stopniowe tworzenie warunków pracy i życia rodzinom chłopskim zbliżonych do pracy i życia rodzin wykonujących zawody nierolnicze.</u>
+ <u xml:id="u-48.7" who="#PoselGalajDyzma">Posłowie ZSL, jako działacze polityczni, będą w swej pracy rozwijać nowe treści sojuszu robotniczo-chłopskiego, rozumiejąc, że będzie to najskuteczniejsza gwarancja realizacji zadań w dziedzinie produkcji żywności oraz unowocześniania stosunków w rolnictwie i w społeczeństwie wiejskim.</u>
+ <u xml:id="u-48.8" who="#PoselGalajDyzma">Wysoka Izbo! Koncepcja rozwoju gospodarki żywnościowej zawarta w dokumentach partyjnych, a także w dyskutowanym dziś projekcie uchwały sejmowej, przedłożonym Sejmowi przez Prezydia Klubów Poselskich PZPR i ZSL, zakłada, jak wiadomo, dynamiczny rozwój produkcji rolniczej. Rozwój ten będzie się dokonywał w okresie przechodzenia ludności rolniczej do zawodów pozarolniczych. Jest to i będzie nadal proces nieunikniony i korzystny tak dla całego społeczeństwa, jak i dla wsi, dla rolnictwa. Nie ma żadnych podstaw, by wątpić w nasz przyszły sukces, jako że osiągnęliśmy go i dziś mimo nieporównywalnie gorszych warunków wobec tych, jakie będą w przyszłości. Oczywiście, warunkiem nieodzownym będzie konieczność pokojowych stosunków między narodami, co — dzięki pokojowej polityce przede wszystkim potężnego Związku Radzieckiego i całego obozu socjalizmu, a w tym i Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej oraz dzięki stopniowemu zwyciężaniu w praktyce idei pokojowego współistnienia państw o różnych ustrojach — wydaje się pewne. Parametry rzeczowe, jako zabezpieczenie bazy techniczno-produkcyjnej dla realizacji zadań kompleksu gospodarki żywnościowej, przedstawione dziś przez Prezesa Rady Ministrów obywatela Piotra Jaroszewicza, wydają się być — zgodnie z opiniami wyrażanymi w wielu dyskusjach, a w tym i w debacie poselskiej — właściwe. Jednakże realizacja tych zadań z całą pewnością ujawni wiele nie przewidywanych dziś jeszcze, a bardzo licznych trudności i przeszkód, do których pokonywania musimy być odpowiednio przygotowani. Dotyczy to zwłaszcza czynników pozaekonomicznych, nie poddających się — jak wiadomo — łatwemu zaplanowaniu i wywołujących nierzadko trudności szczególnego rodzaju.</u>
+ <u xml:id="u-48.9" who="#PoselGalajDyzma">Jedną z ważniejszych trudności będzie - racjonalne zagospodarowanie ziemi, którą indywidualni rolnicy bądź na skutek starości, chorób, bądź w wyniku przechodzenia do zawodów pozarolniczych, będą przekazywali państwu. Proces ten ma już dziś znaczne rozmiary; w przyszłości będzie systematycznie wzrastać, stwarzając określone trudności we włączaniu tych ziem w system gospodarowania rolniczego o wysokim stopniu produktywności. Dotyczy to także gospodarstw chłoporobotników, których liczba, sytuacja produkcyjno-ekonomiczna i społeczna wymagać będą aktywniejszej działalności w kierunku wytworzenia u tej kategorii orientacji ku jednemu zawodowi. Główne trudności w rozwiązywaniu problemu zagospodarowania ziemi i tworzenia ładu przestrzennego, które nieuniknienie wystąpią, w wyniku wzmożonego ruchu migracyjnego ze Wsi do miast, spadną w praktyce na władze gminne, a więc tym właśnie władzom należy stwarzać dostatecznie wcześnie warunki do skutecznego wywiązywania się z obowiązków w omawianym zakresie. Wielkie hasła programu produkcji obfitej masy żywności dopiero wtedy przestaną być hasłami, kiedy urzeczywistnią się w gminnej praktyce. Tradycyjne nawyki chłopów indywidualnego gospodarowania we własnym gospodarstwie, ich postawy będą z pewnością ograniczały względną swobodę w tworzeniu nowej struktury agrarnej i struktury przestrzennej wsi, które to przemiany są nieodzownym warunkiem tworzenia nowego społeczeństwa wiejskiego.</u>
+ <u xml:id="u-48.10" who="#PoselGalajDyzma">Koniecznym warunkiem skutecznej realizacji planu rozwoju kompleksu gospodarki żywnościowej będzie aktywność produkcyjna i społeczna wszystkich producentów rolnych. Nie ulega wątpliwości, że spełnienie tego warunku będzie trudne. To prawda, że drobno-towarowi producenci rolni, chłopi, wykazują ostatnio ogromną aktywność pracowniczą, wydatnie rozwijając swoje gospodarstwa, prawda, że niektórzy z nich osiągają wprost rewelacyjnie wysokie wyniki produkcyjne i reprezentują wysoki poziom kultury i uspołecznienia, że ogromna większość wykazuje wzorowy stosunek do pracy, co ponad wszelką wątpliwość zostało udowodnione w tegorocznej, rekordowo deszczowej jesieni, prawda, że znaczną większość chłopów wykazuje postawy pełne patriotyzmu, postępowości i obywatelskiej troski o los własnej ojczyzny, jednakże pewna ich część — i to jest naturalne — wykazuje z takich, czy innych powodów indolencję w prowadzeniu gospodarstwa, nie podda je się, lub poddaje z trudem rygorom gospodarki planowej, niechętnie przyjmuje nowoczesne metody i techniki produkcji rolniczej, słowem — gospodaruje tradycyjnie. Ten typ chłopów — rolników — ubogich, ciężko spracowanych, nieufnych wobec świata zewnętrznego, zacofanych — choć w malejącej liczbie, występuje dziś i będzie występował zawsze. Taka jest bowiem natura drobnotowarowego, rodzinnego gospodarstwa chłopskiego, określającego sposoby pracy, myślenia i zachowania się jego właścicieli. Nie można się temu dziwić i nie można nawet mieć do takich chłopów pretensji. Trzeba natomiast tworzyć rzeczowe warunki do wpływania na nich, do stopniowego włączania ich w system gospodarki planowej, do zmiany ich sposobów pracy, myślenia i życia, by nie byli przeszkodą we wprowadzaniu postępu na wsi. Praca nad łagodzeniem tych cech będzie miała wielkie znaczenie dla realizacji zadań produkcyjnych w rolnictwie i dla społeczno-kulturalnego rozwoju wsi.</u>
+ <u xml:id="u-48.11" who="#PoselGalajDyzma">Koncepcja rozwijania kompleksu gospodarki żywnościowej zawiera w sobie treści będące w stanie łagodzić i stopniowo rozwiązywać trudności w przeobrażaniu społeczeństwa wiejskiego, prowadząc ku formom społeczeństwa socjalistycznego. Wzrost produkcji zabezpieczony bazą techniczno-produkcyjną, kształceniem młodzieży rolniczej, rozwojem usług o charakterze społeczno-kulturalnym dla ludności wiejskiej — przyniesie w efekcie również znaczny wzrost dochodów i poprawę warunków bytowych tej ludności, a w konsekwencji również pełniejszą niż dotąd możliwość uczestnictwa w kulturze, korzystania z dóbr kultury ludowej i ogólnonarodowej. Jest to pogląd zgodny z ogólnymi ideami zawartymi w dokumentach XV Plenum KC PZPR, a skonkretyzowanymi m.in. w następującym fragmencie wypowiedzi I Sekretarza KC PZPR Edwarda Gierka: „W ciągu najbliższych dwóch dziesięcioleci powinniśmy wypełnić ogromne zadania w dziedzinie zasadniczych przemian wsi polskiej, jej pracy i życia. W wyniku realizacji programu żywnościowego i dynamicznego rozwoju całej gospodarki narodowej, dalszego rozwoju oświaty i kultury urzeczywistniać się będzie wizja zasobnej i gospodarnej socjalistycznej wsi polskiej, będąca celem walki i pracy naszej partii i ruchu ludowego, celem dążeń wszystkich światłych ludzi naszego kraju.” Z tych myśli, z dokumentów partyjnych, z sejmowej uchwały — „O dalszą poprawę wyżywienia narodu i rozwój rolnictwa” będziemy czerpać bodźce do prac przeobrażeniowych na wsi.</u>
+ <u xml:id="u-48.12" who="#PoselGalajDyzma">Z pewnością wystąpią również inne trudności, np. w znalezieniu optymalnych form mechanizacji procesów produkcyjnych w rolnictwie chłopskim, w przełamywaniu skłonności do biurokratycznego zarządzania niektórymi sferami życia społecznego itp. Istotną rzeczą jest jednak nie to, by przewidzieć już dziś wszystkie konkretne trudności, lecz żeby wytworzyć społeczne mechanizmy skutecznego oddziaływania na społeczeństwo i uruchomienia w tym społeczeństwie, w jego konkretnych środowiskach, wszystkich sił zdolnych do działania zgodnego z duchem i ideologicznymi założeniami danego programu — dla dobra wszystkich.</u>
+ <u xml:id="u-48.13" who="#PoselGalajDyzma">Posłowie z Klubu Poselskiego ZSL poświęcać będą swoje siły, ażeby kształtować wśród chłopów właściwe postawy, właściwy stosunek do pracy, do zadań, wynikających dla nich z planu państwowego, do zadań, które przypadać będą na nich według planu rozwoju gospodarki żywnościowej.</u>
+ <u xml:id="u-48.14" who="#PoselGalajDyzma">Wysoki Sejmie! Program rozwoju kompleksu gospodarki żywnościowej w Polsce przedstawia społeczeństwu zakres, tempo i poziom rozwoju rolnictwa i związanych z nim innych działów gospodarki narodowej. Ludzie chcą bowiem — i mają do tego prawo — dobrze jeść, mieszkać itd. Ale istotną sprawą jest to, że w dokumentach partyjnych na ten temat oraz w programie ogólnego działania politycznego znajdujemy sformułowania, z których wynika, że pełnia życia jednostki ludzkiej w socjalistycznym społeczeństwie polskim nie może się ograniczać czy zamykać do jadła, mieszkania, ubiorów, samochodu itp., bowiem szczęście jednostki ludzkiej i całego narodu zależy również od jej uczestnictwa w kulturze, od sposobów spędzania wolnego czasu, od możliwości przeżywania szlachetnych wzruszeń rodzących się w stosunkach międzyludzkich, zależy od stopnia dostrzegania, korzystania i tworzenia humanistycznych wartości. Owe wartości powinny być istotnym elementem polskiego, socjalistycznego modelu konsumpcji. W socjalistycznym państwie możemy te wartości, obok zapewnienia obfitości — „rzeczy” — a w tym również artykułów żywnościowych, skutecznie rozwijać, a tym samym unikać wielu wynaturzeń obserwowanych w tzw. społeczeństwach konsumpcyjnych.</u>
+ <u xml:id="u-48.15" who="#PoselGalajDyzma">Wysoki Sejmie! Program tego wielkiego dzieła, którego założenia i ogólny program jest dziś w tej Izbie dyskutowany, jest można rzec, wyzwaniem rzuconym nauce polskiej. Stanowi on kompleks zagadnień dotyczących wielu dziedzin życia i wielu nauk, a m.in. biologii, gleboznawstwa, chemii, technologii różnych produkcji, żywienia, hodowli i chowu, organizacji pracy, ekonomii, ekonomik szczegółowych, polityki ekonomicznej i rolnej, polityki społecznej, kulturalnej, planowania i zarządzania, pedagogiki itp. Harmonijny rozwój poszczególnych elementów tego kompleksu i całego programu jest ściśle uzależniony od dostatecznie głębokiej analizy funkcjonowania wszystkich jego mechanizmów. Takiej analizy powinna dostarczyć nauka. Nie może jednak być, jak dotąd, tak by poszczególne gałęzie nauk rolniczych i pokrewnych rolniczym zajmowały się w izolacji badaniem pojedynczych elementów kompleksu, ponieważ wyjaśnienie elementów nie wyjaśni nam całości, jak zbadanie pojedynczego drzewa nie jest w stanie wyjaśnić nam prawdy o całym lesie. Kompleks żywnościowy, w którym rolnictwo i społeczeństwo wiejskie zajmuje naczelną pozycję ma swoją naturę, jeżeli tak można powiedzieć, biologiczną, technologiczną, ekonomiczną, organizacyjną i społeczną, lub można rzec — świadomościową. Tylko kompleksowe, wielodyscyplinowe wspólne badania mogą skutecznie wyjaśniać i całość, i poszczególne fazy rozwoju tej całości, mogą skutecznie ukazywać bodźce i hamulce w realizacji określonego programu rozwoju produkcji żywności. Takiej właśnie działalności należałoby oczekiwać od nauki.</u>
+ <u xml:id="u-48.16" who="#PoselGalajDyzma">Wysoka Izbo! Program rozwoju kompleksu gospodarki żywnościowej jest wielkim programem dalszych i to zasadniczych przeobrażeń w unowocześnianiu wsi, w tworzeniu nowych warunków pracy i życia dla ludności rolniczej, jest to wielka szansa dla wsi. Jestem głęboko przekonany, że ludność rolnicza zrobi wszystko, co do niej należy, aby dać społeczeństwu polskiemu dużo produktów rolniczych.</u>
+ <u xml:id="u-48.17" who="#PoselGalajDyzma">W duchu sojuszu robotniczo-chłopskiego, maksymalnego rozwijania aktywności chłopów, posłowie ZSL będą działali, rozumiejąc, że praca ta jest tak samo politycznym obowiązkiem, jak i przywilejem, przywilejem aktywnych i świadomych budowniczych socjalistycznego społeczeństwa w Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej.</u>
+ <u xml:id="u-48.18" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-49">
+ <u xml:id="u-49.0" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Dziękuję Obywatelowi Posłowi.</u>
+ <u xml:id="u-49.1" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Lista mówców została wyczerpana.</u>
+ <u xml:id="u-49.2" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Zamykam dyskusję.</u>
+ <u xml:id="u-49.3" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Wysoki Sejmie! Wniesiony przez członków prezydium Klubu Poselskiego PZPR oraz prezydium Klubu Poselskiego ZSL projekt uchwały Sejmu PRL — „O dalszą poprawę wyżywienia narodu i rozwój rolnictwa” — jest zamieszczony w doręczonym Obywatelom Posłom druku sejmowym nr 179.</u>
+ <u xml:id="u-49.4" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Wobec zakończenia dyskusji nad tym projektem przystępujemy do głosowania.</u>
+ <u xml:id="u-49.5" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem w całości projektu uchwały Sejmu — „O dalszą poprawę wyżywienia narodu i rozwój rolnictwa” — zechce podnieść rękę.</u>
+ <u xml:id="u-49.6" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-49.7" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-49.8" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Kto się wstrzymał od głosowania? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-49.9" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Stwierdzam, że Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej jednomyślnie podjął proponowaną uchwałę.</u>
+ <u xml:id="u-49.10" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Zarządzam obecnie 30-minutową przerwę.</u>
+ <u xml:id="u-49.11" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu od godz. 17 min. 05 do godz. 17 min. 40).</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-50">
+ <u xml:id="u-50.0" who="#Marszalek">Wznawiam posiedzenie.</u>
+ <u xml:id="u-50.1" who="#Marszalek">Przystępujemy do punktu 3 porządku dziennego: Pierwsze czytanie projektów:</u>
+ <u xml:id="u-50.2" who="#Marszalek">1) uchwały o planie społeczno-gospodarczego rozwoju kraju w 1975 roku (druk nr 180),</u>
+ <u xml:id="u-50.3" who="#Marszalek">2) ustawy budżetowej na rok 1975 (druk nr 181).</u>
+ <u xml:id="u-50.4" who="#Marszalek">Proszę o zabranie głosu Wiceprezesa Rady Ministrów, Przewodniczącego Komisji Planowania przy Radzie Ministrów Obywatela Mieczysława Jagielskiego.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-51">
+ <u xml:id="u-51.0" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Z upoważnienia Rady Ministrów mam zaszczyt przedstawić obywatelom posłom podstawowe problemy i zadania projektu planu społeczno-gospodarczego rozwoju kraju oraz budżetu państwa na rok 1975.</u>
+ <u xml:id="u-51.1" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">Przedłożone Wysokiej Izbie projekty wyrażają i zapewniają konsekwentną realizację strategii dynamicznego, wszechstronnego i nowoczesnego rozwoju społeczeństwa i gospodarki — polityki wytyczonej przez VI Zjazd i rozwiniętej przez I Krajową Konferencję Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej.</u>
+ <u xml:id="u-51.2" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">Doświadczenie niemal 4 już lat świadczy, że jest to polityka skuteczna, owocna i jedynie słuszna. Dowodem jest to, co już osiągnęliśmy w urzeczywistnianiu celów i zadań obecnego planu 5-letniego na wszystkich płaszczyznach i we wszystkich dziedzinach działalności partii, klasy robotniczej, rolników i całego narodu, który politykę tę akceptuje i popiera coraz wydajniejszą pracą.</u>
+ <u xml:id="u-51.3" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">Na tle 30-lecia Polski Ludowej szczególnie uwydatnia się bogaty i wszechstronny dorobek lat 1971—1974. Rysuje się on wyraziście zarówno w konfrontacji z wynikami poprzednich okresów, jak i z warunkami, w jakich realizujemy obecny plan 5-letni.</u>
+ <u xml:id="u-51.4" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">Z powodzeniem i przy znacznym wyprzedzeniu urzeczywistniamy założenia planu 5-letniego w dziedzinie wzrostu stopy życiowej i poprawy warunków socjalnych społeczeństwa. Z całą konsekwencją realizujemy dodatkowy program płacowo-socjalny uchwalony przez Wysoki Sejm w styczniu bieżącego roku.</u>
+ <u xml:id="u-51.5" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">Jednocześnie w przyspieszonym tempie i na wielką skalę rozbudowujemy i modernizujemy gospodarkę i inne dziedziny, przy czym korzystamy już w narastającym stopniu z efektów wielkiego wysiłku inwestycyjnego ostatnich lat.</u>
+ <u xml:id="u-51.6" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">Zwiększamy udział Polski w międzynarodowym podziale pracy, a przede wszystkim zacieśniamy wzajemne korzystne powiązania i stosunki gospodarcze z naszym największym partnerem — Związkiem Radzieckim oraz z innymi bratnimi krajami socjalistycznymi.</u>
+ <u xml:id="u-51.7" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">W utrwalaniu wysokiej dynamiki, której syntetycznym wskaźnikiem jest rosnący średnio o ponad 10% rocznie dochód narodowy — coraz większą rolę odgrywają nowoczesne, jakościowe czynniki wzrostu gospodarczego.</u>
+ <u xml:id="u-51.8" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">Świadomym, wspólnym wysiłkiem klasy robotniczej, rolników, inteligencji powinniśmy uczynić rok 1975 okresem kontynuacji i utrwalania tych cech obecnego rozwoju kraju. Będzie to bowiem szczególny okres. Zamknie on cykl realizacji programu VI Zjazdu i I Krajowej Konferencji PZPR, a więc zadecyduje o rezultatach realizacji planu 5-letniego oraz o rozmiarze i jakości bazy wyjściowej do następnego pięciolecia.</u>
+ <u xml:id="u-51.9" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">W przyszłym roku obradować będzie VII Zjazd PZPR. Dalszy, wszechstronny postęp w realizacji programu VI Zjazdu umożliwi najwyższej instancji naszej partii określenie perspektyw na drugą połowę lat siedemdziesiątych i okres do roku 1990 z wysokiego i maksymalnie korzystnego poziomi wyjściowego. Oznacza to, że plan na 1975 r musi stawiać zadania śmiałe, ambitne, mobilizujące, ale zarazem realne. Ich realizacje powinna przynieść dalszą, widoczną i odczuwalną poprawę warunków życia społeczeństwa i dalszą szybką rozbudowę i modernizację potencjału ekonomicznego kraju.</u>
+ <u xml:id="u-51.10" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">Wymaga to utrzymania wysokiej dynamiki wzrostu produkcji i osiągnięcia większe; niż w poprzednich latach poprawy efektywności gospodarowania. Konieczne będzie po stępujące umacnianie zarówno wewnętrznej jak i zewnętrznej równowagi gospodarcze i finansowej państwa oraz łagodzenie dysproporcji, powstających na drodze szybkiego rozwoju kraju.</u>
+ <u xml:id="u-51.11" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">W przekonaniu Rządu główne założenie i proporcje przedłożonego obywatelom posłom projektu planu i budżetu odpowiadają tym celom i zadaniom.</u>
+ <u xml:id="u-51.12" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">Fundusz spożycia wzrosnąć ma o 8,2% a więc do 886 mld zł. Nakłady inwestycyjne w gospodarce narodowej osiągną kwotę ok. 498 mld zł. Produkcja przemysłowa powinni się zwiększyć co najmniej o 11,4%, produkcja rolna — jak wstępnie szacujemy — o niespełna 4%, a obroty handlu zagranicznego - o 16%.</u>
+ <u xml:id="u-51.13" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">Dochód narodowy wytworzony wzrośnie co najmniej o 9,8%.</u>
+ <u xml:id="u-51.14" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">Cele i zadania, które konkretyzujemy n rok 1975, wymagały w toku prac nad projektem planu bardzo skrupulatnej konfrontacji z potrzebami i możliwościami oraz z warunkami, w których plan ten będzie realizowany.</u>
+ <u xml:id="u-51.15" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">Dzięki obecnym staraniom będziemy w nadchodzącym roku dysponować większym i nowocześniejszym majątkiem produkcyjnym, umożliwiającym stosowanie w stale rosnącej skali nowoczesnych technologii i technik wytwarzania. Wydatnie wzrosło również zatrudnienie i powiększyła się wydajność pracy. Zwiększają się kwalifikacje, zasób doświadczeń i umiejętności ludzi pracy. Nasila się pozytywne oddziaływanie postępującego doskonalenia metod planowania i zarządzania. Do zadań roku 1975 startujemy więc z większymi możliwościami, z większymi siłami i środkami. Możemy przy tym liczyć na wysoki stopień społecznej gotowości do wykonywania ambitnych i niełatwych zadań.</u>
+ <u xml:id="u-51.16" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">Są jednak także okoliczności, które będą komplikować rozwiązywanie niektórych problemów naszego dynamicznego rozwoju. Liczymy się z trudnościami w pozyskiwaniu niektórych surowców i materiałów z importu, ze wzrostem ich cen, z trudnościami w eksporcie części naszych towarów oraz z innymi konsekwencjami zjawisk kryzysowych w rozwiniętych krajach Zachodu.</u>
+ <u xml:id="u-51.17" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">Mimo ogromnych wysiłków wkładanych w przezwyciężenie dysproporcji powstałych na poprzednich etapach rozwoju kraju, niektórych z nich w krótkim czasie nie udało się usunąć całkowicie. Wskażę tu na niedorozwój transportu, na deficyt nowoczesnych mocy przerobowych w budownictwie mieszkaniowym i bazie kooperacyjnej, na wieloletnie niedoinwestowanie przemysłu rolno-spożywczego. Wiadomo powszechnie, jak wiele czynimy dla odrobienia tych opóźnień.</u>
+ <u xml:id="u-51.18" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">Mamy także do czynienia z pewnymi napięciami, które rodzi wysoka dynamika rozwoju kraju. Należą tu na przykład odcinkowe lub okresowe napięcia w zaopatrzeniu gospodarki w pewne surowce i materiały, niepełne pokrycie rosnącego szybko popytu na niektóre towary i usługi, spiętrzenie pilnych zadań inwestycyjnych oraz zmniejszenie dopływu pracowników, zwłaszcza mężczyzn, w niektórych regionach kraju.</u>
+ <u xml:id="u-51.19" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">Przedłożone przez Rząd Wysokiej Izbie projekty planu i budżetu uwzględniają zarówno przeważający zespół czynników pozytywnych, sprzyjających wysokiej dynamice rozwoju, jak i oddziaływanie czynników negatywnych. Są to więc projekty realne.</u>
+ <u xml:id="u-51.20" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">Wysoki Sejmie! Osiągnięcie celów społecznych i zadań rozwojowych, jakie stawiamy sobie w ostatnim roku obecnego planu 5-letniego, wymaga przede wszystkim wysokie; dynamiki wzrostu produkcji, w tym zwłaszcza produkcji przemysłu i rolnictwa oraz rozwoju transportu.</u>
+ <u xml:id="u-51.21" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">Przemysł powinien zwiększyć produkcje o co najmniej 11,4%. Jest to wzrost zbliżony do średniej z lat 1971—1974 i znacznie wyższy od założonego w planie 5-letnim — nieco ponad 8% średniorocznie.</u>
+ <u xml:id="u-51.22" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">Najwyższy wzrost przewiduje się dla przemysłów: mineralnego, elektromaszynowego, chemicznego, lekkiego i drzewno-papierniczego, tj. gałęzi produkujących towary cieszące się dużym popytem wśród ludności, zaspokajające potrzeby związane z unowocześnianiem produkcji, wdrażaniem postępu technicznego i kształtowaniem zmian strukturalnych w gospodarce, a równocześnie poszukiwane na rynkach zagranicznych.</u>
+ <u xml:id="u-51.23" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">Obecna sytuacja w świecie potwierdza słuszność i dalekowzroczność troski partii i Rządu o coraz lepsze wykorzystanie naszych zasobów surowcowych i energetycznych. Na rok przyszły przewidujemy wzmożoną kontynuację tych starań, których efekty umożliwią m.in. wydobycie co najmniej 170 mln ton węgla kamiennego, niespełna 40 mln ton węgla brunatnego, 4,6 mln ton siarki, wyprodukowanie 240 tys. ton miedzi, 240 tys. ton cynku, 95,5 mld kWh energii elektrycznej.</u>
+ <u xml:id="u-51.24" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">Projekt planu preferuje produkcję na eksport przy równoczesnym wydatnym wzroście produkcji na potrzeby rynku wewnętrznego oraz na zaopatrzenie materiałowo-inwestycyjne.</u>
+ <u xml:id="u-51.25" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">Zakładany poziom produkcji przemysłowej znajduje oparcie w osiągniętym wzroście majątku trwałego przemysłu i rezultatach jego modernizacji, w zaopatrzeniu surowcowo-materiałowym oraz we wzroście zatrudnienia i wydajności pracy.</u>
+ <u xml:id="u-51.26" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">W przyszłym roku produkcja przemysłu osiągnie wartość co najmniej 2 035 mld złotych i będzie o 71% wyższa niż w roku 1970, a udział tego działu gospodarki w tworzeniu dochodu narodowego wzrośnie do prawie 54%.</u>
+ <u xml:id="u-51.27" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">Z zarysowanych tu w wielkim skrócie zadań przemysłu wynika dalszy wzrost roli klasy robotniczej i inteligencji w dynamizowaniu socjalistycznego rozwoju Polski.</u>
+ <u xml:id="u-51.28" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">Przemysł będzie — podobnie jak i w poprzednich latach — czynnikiem decydującym o wykonaniu planu 5-letniego.</u>
+ <u xml:id="u-51.29" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">Jeśli chodzi o rolnictwo — drugi podstawowy dział produkcji materialnej — to pragnę przede wszystkim podkreślić, że projekt planu przewiduje i umożliwia realizację wszystkich przypadających na rok przyszły zadań, które wynikają z uchwał XV Plenum KC PZPR, z założeń programu żywnościowego, rozpatrzonego w dniu dzisiejszym przez Wysoką Izbę.</u>
+ <u xml:id="u-51.30" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">Zadania w sferze produkcji rolnej — zgodnie z wieloletnią już praktyką — formułowaliśmy, rozpatrując możliwości jej wzrostu w przeciętnych warunkach klimatycznych i uwzględniając wpływ rosnących dostaw środków produkcji. Przy tych założeniach szacuje się, że produkcja globalna wzrośnie w roku przyszłym o 3,7%, w tym roślinna o 3,9%, a zwierzęca o 3,6%. Osiągnie ona wartość co najmniej 432 mld zł, a więc o ok. 30% wyższą niż w roku 1970.</u>
+ <u xml:id="u-51.31" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">W odróżnieniu od poprzednich lat zakładamy zbliżone tempo wzrostu produkcji roślinnej i zwierzęcej. Kluczem do dalszego wzrostu hodowli jest bowiem dalsze zwiększanie i intensyfikacja produkcji zbóż, siana i poplonów oraz wysokobiałkowych roślin pastewnych. Przewidujemy także zwiększenie powierzchni upraw roślin przemysłowych, głównie buraka cukrowego i oleistych.</u>
+ <u xml:id="u-51.32" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">Wszystko, co można zrobić dla powiększenia produkcji zbóż i pasz, należy zaliczyć do zadań największej wagi. Mamy bowiem duże niedosiewy oraz inne trudności w jesiennych pracach rolnych, a ceny zbóż i pasz na rynkach światowych są bardzo wysokie i nadal rosną.</u>
+ <u xml:id="u-51.33" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">Zwiększamy zadania związane z przejmowaniem i zagospodarowywaniem gruntów Państwowego Funduszu Ziemi przez uspołecznione gospodarstwa rolne i kółka rolnicze. Powinny one w przyszłym roku zagospodarować co najmniej 170 tys. ha nowych gruntów.</u>
+ <u xml:id="u-51.34" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">Dostawy nawozów mineralnych dla rolnictwa powinny wzrosnąć o ponad 8%, pasz treściwych o ok. 6%, ciągników, maszyn i narzędzi rolniczych o prawie 13%, cementu o ponad 11%. Dostawy te, zwłaszcza materiałów budowlanych, nie pokryją jednak w pełni potrzeb producentów rolnych. Dlatego Rząd, w miarę powstających w toku realizacji planu możliwości, będzie dążył do jeszcze większej poprawy zaopatrzenia rolnictwa w środki produkcji.</u>
+ <u xml:id="u-51.35" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">Projekt planu obejmuje również inne ważne zadania związane z rozwojem rolnictwa, jego zaplecza, usług, budownictwa i transportu rolnego, z ulepszaniem obrotu rolnego, z przetwórstwem spożywczym. Większe niż w poprzednich latach zadania stawiamy przed gałęziami przemysłu pracującymi na potrzeby rolnictwa. Główna myśl XV Plenum, które uczyniło rozwój gospodarki żywnościowej sprawą całego narodu i nadało głębszą treść sojuszowi robotniczo-chłopskiemu, zobowiązuje do szczególnie troskliwej realizacji zadań służących poprawie wyżywienia narodu.</u>
+ <u xml:id="u-51.36" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">W projekcie planu szeroko uwzględniamy potrzeby i zadania transportu, gdyż wciąż jeszcze stanowi on słabe ogniwo naszej gospodarki. Przewozy krajowe ładunków wszystkimi środkami transportu muszą wzrosnąć o niespełna 12%, w tym przewozy ładunków kolejami — o około 5%, a transportem samochodowym o ponad 13%. W transporcie morskim przewiduje się wzrost przewozów o ponad 16%. Zakłada się również zwiększenie przewozów flotą własną w obrotach morskich polskiego handlu zagranicznego, a także zwiększenie eksportu usług przewozowych.</u>
+ <u xml:id="u-51.37" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">Realizację wspomnianych zadań powinny umożliwić przeznaczone w planie środki na modernizację parku przewozowego oraz na modernizację i rozbudowę sieci dróg kolejowych i kołowych. Planujemy dodatkowy import lokomotyw z krajów socjalistycznych.</u>
+ <u xml:id="u-51.38" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">Podjęliśmy odpowiednie decyzje płacowe i inne dodatkowe przedsięwzięcia.</u>
+ <u xml:id="u-51.39" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">W toku realizacji planu Rząd poświęci temu działowi gospodarki szczególną uwagę. Trudny egzamin tegoroczny dowiódł, jak wiele przynoszą wysiłki, zmierzające do generalnego usprawnienia pracy wszystkich ogniw transportu i konsekwentnego umacniania dyscypliny usługobiorców, a zarazem, jak wiele jeszcze musimy w tej dziedzinie zrobić.</u>
+ <u xml:id="u-51.40" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">Szybki wzrost chcemy utrzymać również w pozostałych działach produkcji materialnej. W szybkim i efektywnym rozwoju tej produkcji widzimy bowiem gwarancję coraz lepszego zaspokajania rosnących potrzeb społeczeństwa, rozbudowy i modernizacji gospodarki, wzrostu eksportu i umocnienie równowagi ekonomicznej kraju.</u>
+ <u xml:id="u-51.41" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">Wysoka Izbo! Program inwestycyjny to drugie kluczowe ogniwo planu. W kontynuacji ogromnego wysiłku rozwojowego w roku 1975 bierzemy pod uwagę możliwości i potrzeby oraz warunki wynikające z dotychczasowych działań na froncie inwestycyjnym. Należą do nich:</u>
+ <u xml:id="u-51.42" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">Po pierwsze — bardzo wysoki poziom nakładów inwestycyjnych, zrealizowanych w latach 1971—1974. Dzięki temu osiągnęliśmy bowiem poważne przyrosty dodatkowych zdolności produkcyjnych. Dziś chodzi o to, aby je dobrze i wszechstronnie wykorzystać.</u>
+ <u xml:id="u-51.43" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">Po drugie — realne możliwości gospodarki, na które składa się pokrycie w dochodzie narodowym, zdolności przerobowe budownictwa oraz gwarancje zaopatrzenia w maszyny, urządzenia i materiały z produkcji krajowej i z importu.</u>
+ <u xml:id="u-51.44" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">Po trzecie — konieczność wyrównania i uspokojenia frontu inwestycyjnego. Wiemy w co inwestować, jakich udzielać preferencji, na czym koncentrować wysiłki wykonawcze i realizację których inwestycji przyspieszać. Wymogi równowagi społeczno-ekonomicznej i sprawności procesów wykonawstwa tworzą jednak granice, poza które frontu inwestycyjnego rozszerzać nie sposób.</u>
+ <u xml:id="u-51.45" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">Po wszechstronnej analizie tych czynników w procesie planu inwestycyjnego ustalony został pułap nakładów inwestycyjnych w całej gospodarce narodowej w wysokości 498 mld zł, w tym w gospodarce uspołecznionej w wysokości 458 mld złotych.</u>
+ <u xml:id="u-51.46" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">Poza tą kwotą, którą ściśle określamy w planie, przewidujemy możliwość realizacji określonych przedsięwzięć inwestycyjnych opartych na zakupach kredytowych i zasadach samospłaty oraz utrzymanie w 1975 roku pewnych upoważnień do przekraczania — w wybranych dziedzinach — nakładów inwestycyjnych w oparciu o własny potencjał wykonawczy resortów oraz o posiadane środki materiałowe i techniczne. Oczywiście nie będziemy przeciwdziałać uzasadnionemu wzrostowi nakładów, związanemu ze skracaniem cykli inwestycyjnych, którego dziś nie potrafimy jednak dokładnie oszacować.</u>
+ <u xml:id="u-51.47" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">Po uwzględnieniu wszystkich tych pozycji łączne rozmiary inwestycji w roku 1975 osiągnęłyby poziom około 520 mld zł, co oznacza, że udział inwestycji netto w dochodzie narodowym do podziału sięgnie około 29%. W podobnej skali ukształtuje się ten udział w 1974 r.</u>
+ <u xml:id="u-51.48" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">Projekt planu koncentruje środki inwestycyjne w działach produkcyjnych. Łączne nakłady na te działy — nie licząc upoważnień do przekraczania planu — wynieść mają w 1975r. prawie 382 mld zł, co stanowi 76,8% ogółu nakładów. Z kwoty tej przypada gros nakładów na przemysł, rolnictwo, na transport i łączność oraz na budownictwo.</u>
+ <u xml:id="u-51.49" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">Na działy konsumpcji społecznej przewiduje się 115,5 mld zł, z czego gros środków przypada na gospodarkę komunalną i mieszkaniową, na ochronę zdrowia, opiekę społeczną, kulturę, oświatę i wychowanie.</u>
+ <u xml:id="u-51.50" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">Przytoczone dane ilustrują zarazem podstawowe preferencje projektu przyszłorocznego planu inwestycyjnego. Aby wykonać go dobrze, trzeba przede wszystkim umocnić dyscyplinę procesów inwestycyjnych, skoncentrować siły i potencjał wykonawczy na inwestycjach kontynuowanych, które zostaną oddane do użytku w 1975 r. i w I półroczu 1976r., jak również na inwestycjach w przemysłach wytwarzających towary na rynek wewnętrzny i na eksport oraz na podstawowych inwestycjach surowcowych, energetycznych i transportowych.</u>
+ <u xml:id="u-51.51" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">Aby nie rozpraszać środków i oddać do użytku jak najwięcej obiektów, nie będziemy w zasadzie dopuszczać do rozpoczynania w I półroczu 1975 r. nowych zadań inwestycyjnych z wyjątkiem niektórych inwestycji w przemyśle, inwestycji w rolnictwie oraz w takich dziedzinach konsumpcji społecznej, jak budownictwo mieszkaniowe oraz budownictwo na potrzeby służby zdrowia i szkolnictwa.</u>
+ <u xml:id="u-51.52" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">Konieczne jest racjonalne kierowanie procesem skracania cykli inwestycyjnych. Chodzi przede wszystkim o wykorzystanie możliwości przyspieszonego oddawania do użytku takich inwestycji, które szybko przynoszą efekty produkcyjne.</u>
+ <u xml:id="u-51.53" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">Niezbędny jest również bardziej aktywny i skuteczny współudział aparatu bankowego w kontroli przebiegu przedsięwzięć inwestycyjnych planu terenowego i centralnego.</u>
+ <u xml:id="u-51.54" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">Wszystkie te działania powinny zapewnić oddanie do użytku w 1975 roku obiektów o wartości kosztorysowej szacowanej na około 300 mld zł. Stawia to przed nami wielkie zadania w dziedzinie szybkiego i efektywnego wykorzystania nowo stworzonych zdolności produkcyjnych i usługowych.</u>
+ <u xml:id="u-51.55" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">Projekt planu na rok 1975 oznacza przeto kontynuację polityki szybkiej rozbudowy i modernizacji potencjału ekonomicznego kraju.</u>
+ <u xml:id="u-51.56" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">520 mld zł nakładów inwestycyjnych w 1975 roku w zestawieniu z 228 mld zł w 1970 r. i 332 mld zł przewidzianymi na 1975 r. w planie 5-letnim — to dane, które mają głęboką wymowę polityczną, społeczną i gospodarczą. Zobowiązuje ona wszystkie ogniwa gospodarcze do wzmożonego poczucia odpowiedzialności za efektywność każdej inwestycyjnej złotówki i za oszczędne jej wydatkowanie.</u>
+ <u xml:id="u-51.57" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">Obywatele Posłowie! Kolejny zespół zadań o zasadniczym znaczeniu dla pomyślnej realizacji założeń planu roku 1975 i całego planu 5-letniego dotyczy współpracy i wymiany z zagranicą.</u>
+ <u xml:id="u-51.58" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">O wykorzystaniu możliwości tkwiących we współpracy gospodarczej z zagranicą świadczy szybki wzrost obrotów polskiego handlu zagranicznego, rozwój specjalizacji i kooperacji produkcji oraz aktywna polityka kredytowa. W latach 1971—1974 eksport nasz wzrastał średnio o ponad 18% rocznie, chociaż w związku ze wzrostem cen na rynkach kapitalistycznych realny wzrost eksportu był nieco niższy.</u>
+ <u xml:id="u-51.59" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">Dzięki umiejętnemu i rozważnemu korzystaniu z kredytów zagranicznych, przeznaczanych na rozbudowę i modernizację gospodarki, na zakup maszyn i urządzeń, licencji i technologii, zapewniliśmy gospodarce wzmożony dopływ nowoczesnej techniki.</u>
+ <u xml:id="u-51.60" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">Projekt planu zakłada, że rok 1975 będzie okresem dalszego rozszerzenia naszych stosunków ekonomicznych oraz urzeczywistnienia założeń integracji gospodarczej ze Związkiem Radzieckim i innymi krajami RWPG, a także dalszego rozwoju współpracy gospodarczej i wymiany handlowej z krajami Europy i świata.</u>
+ <u xml:id="u-51.61" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">Wagę prawidłowego rozwiązywania zadań w handlu zagranicznym podnosi istotny czynnik wewnętrzny, jakim jest rosnący nadal popyt na towary importowane. Wynika on przede wszystkim z wysokiej dynamiki produkcji przemysłowej oraz z unowocześniania i rozbudowy potencjału wytwórczego. Idąc naprzeciw tym potrzebom, musimy je jednak zmieścić w ramach wyznaczonych przez wzrost eksportu.</u>
+ <u xml:id="u-51.62" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">Wśród czynników zewnętrznych wymienić trzeba przede wszystkim nieustabilizowaną sytuację na światowych rynkach surowcowych i na światowym rynku walutowo-kredytowym, postępujące procesy inflacji w krajach kapitalistycznych, narastające zjawiska depresji oraz związane z nimi komplikacje.</u>
+ <u xml:id="u-51.63" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">Biorąc te czynniki pod uwagę, Rząd uwzględnia również fakt, że w wyniku przyspieszonej realizacji programu inwestycyjnego gospodarka dysponuje większym i bardziej nowoczesnym potencjałem wytwórczym, który zwiększa jej zdolności eksportowe.</u>
+ <u xml:id="u-51.64" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">Przedłożony Wysokiej Izbie projekt planu zakłada na tej podstawie obroty handlu zagranicznego w wysokości ponad 71 mld zł dew., co oznacza wzrost o 16%, w tym eksportu o ponad 18%. Planowane przyspieszenie dynamiki eksportu w stosunku do importu powinno zapewnić umocnienie równowagi płatniczej oraz poprawę salda obrotów towarowych. Równocześnie zakładamy dalszą poprawę struktury tych obrotów.</u>
+ <u xml:id="u-51.65" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">Zadania eksportowe, chociaż wysokie, nie stanowią jednak — w przekonaniu Rządu — górnej granicy możliwości. Widzimy zarówno szansę jeszcze większego fizycznego wzrostu eksportu, jak i większej poprawy efektywności naszych obrotów.</u>
+ <u xml:id="u-51.66" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">Przewidujemy — podobnie jak inne kraje socjalistyczne — udział Polski w wielkich przedsięwzięciach surowcowych na terenie Związku Radzieckiego o niezwykle istotnym znaczeniu dla naszego kraju.</u>
+ <u xml:id="u-51.67" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">Projekt planu uwzględnia również korzystne efekty wizyt i kontaktów na najwyższym szczeblu z krajami kapitalistycznymi, w tym z Francją, Stanami Zjednoczonymi, Belgią, Szwecją, Austrią, Norwegią, Iranem i innymi państwami.</u>
+ <u xml:id="u-51.68" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">W sumie — w projekcie planu wyznaczamy handlowi zagranicznemu, a w szczególności eksportowi, o wiele większą niż dotychczas rolę. Jeśli zaś chodzi o import, to zapewnia on niezbędne zakupy surowców i materiałów oraz kontynuację zakupów inwestycyjnych, dostosowanych do programu inwestycyjnego. Planowane tempo wzrostu obrotów handlowych wyprzedza wysokie tempo wzrostu dochodu narodowego i produkcji przemysłowej.</u>
+ <u xml:id="u-51.69" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">Naczelnym założeniem pozostaje wysoki wzrost eksportu i poprawa efektywności obrotów. Zadania w tej sferze traktujemy jako minimalne. Od tego przede wszystkim zależy umocnienie równowagi zewnętrznej, a tym samym i równowagi całej gospodarki.</u>
+ <u xml:id="u-51.70" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">Obywatele Posłowie! W obecnym pięcioleciu, w myśl wskazań VI Zjazdu i I Krajowej Konferencji PZPR pogłębiamy i doskonalimy metody ścisłego organicznego łączenia zadań gospodarczych z celami społecznymi.</u>
+ <u xml:id="u-51.71" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">Na poprawę warunków życia ludzi pracy składa się wiele czynników. Zacznę od problemów zatrudnienia.</u>
+ <u xml:id="u-51.72" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">Projekt planu zakłada przyrost zatrudnienia w gospodarce uspołecznionej o 260 tys. osób, tj. o 2,3%. Jedna trzecia tego przyrostu przypada na przemysł, głównie na górnictwo i energetykę, przemysł maszynowy, hutnictwo, przemysł materiałów budowlanych oraz niektóre inne branże i gałęzie. Wynika to z ich rozwoju, a przede wszystkim z faktu uruchamiania nowych zakładów i wydziałów produkcyjnych.</u>
+ <u xml:id="u-51.73" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">Większy niż w roku ubiegłym przyrost zatrudnienia nastąpić powinien w transporcie i łączności, rolnictwie uspołecznionym, w obsłudze rolnictwa oraz w gospodarce mieszkaniowej i komunalnej, co wiąże się ze zwiększeniem zadań i odpowiada udzielonym w planie preferencjom dla sfery usług.</u>
+ <u xml:id="u-51.74" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">Uwzględniamy przy tym zmiany sytuacji demograficznej, wyrażające się w zmniejszonym dopływie nowych zasobów pracowniczych, co w niektórych ośrodkach kraju powoduje odczuwalny deficyt pracowników, a zwłaszcza mężczyzn. Oto dlaczego polityka zatrudnienia musi być zróżnicowana w poszczególnych ośrodkach, branżach i zakładach pracy, musi uwzględniać potrzebę koniecznych przemieszczeń zasobów pracowniczych między zakładami i regionami kraju i musi zapewnić konsekwentne racjonalizowanie zatrudnienia we wszystkich ogniwach gospodarki. Przede wszystkim konieczny jest jednak dalszy, szybki i powszechny wzrost wydajności pracy, uzyskiwany w drodze poprawy technicznego uzbrojenia stanowisk pracy, wzrostu kwalifikacji pracowników, właściwego stosowania zachęt materialnych i moralnych, lepszego wykorzystania czasu pracy i lepszej jej organizacji.</u>
+ <u xml:id="u-51.75" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">W przemyśle wzrost wydajności pracy powinien wynieść co najmniej 9,3%, przy czym jego udział w przyroście produkcji będzie stanowił ponad 83%. W budownictwie natomiast powinien wynieść 10%, przy czym cały przyrost produkcji ma być osiągnięty wyłącznie dzięki temu czynnikowi. Podobnie jak w sferze zatrudnienia, plan różnicuje te zadania dla poszczególnych gałęzi, branż i zakładów.</u>
+ <u xml:id="u-51.76" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">Projekt planu zakłada odpowiednie wskaźniki opłacenia wzrostu wydajności pracy. Równocześnie wprowadzane będą regulacje płac zgodnie z uchwalonym w styczniu bieżącego roku programem. W rezultacie przewidujemy, że przeciętna miesięczna płaca nominalna netto w całej gospodarce uspołecznionej wzrośnie w 1975 r. do ponad 3 400 zł, a więc o 250 zł. Realizacja tych założeń przy przewidywanym wzroście zatrudnienia sprawi, że przychody pieniężne ludności z tytułu wynagrodzeń za pracę zwiększą się w 1975 r. o niespełna 11% i wyniosą ok. 575 mld zł.</u>
+ <u xml:id="u-51.77" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">Przychody pieniężne ludności rolniczej z tytułu sprzedaży produktów rolniczych, przy założonym tempie wzrostu produkcji, powinny wzrosnąć o 9,3%, osiągając poziom około 185 mld zł.</u>
+ <u xml:id="u-51.78" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">Projekt planu zapewnia pełną realizację przypadających na rok przyszły decyzji socjalnych dodatkowego programu XII Plenum KC. Oznacza to, że wydatki państwa na pieniężne świadczenia społeczne wzrosną do ponad 102 mld zł, to jest o około 19%. Będzie to więc rok o najwyższym w ciągu bieżącego pięciolecia wzroście pieniężnych świadczeń społecznych.</u>
+ <u xml:id="u-51.79" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">W sumie przychody pieniężne ludności ze wszystkich źródeł powinny ukształtować się na poziomie 986 mld zł. Będzie to oznaczać zwiększenie ich o ponad 90 mld zł, to jest o ponad 10%.</u>
+ <u xml:id="u-51.80" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">Jest oczywiste, że w warunkach tak wysokiej dynamiki wzrostu przychodów pieniężnych ludności kluczowym zagadnieniem — zarówno odczuwalnego wzrostu stopy życiowej, jak i równowagi gospodarczej — jest zapewnienie odpowiednio wysokiej i zróżnicowanej podaży towarów i usług. Podkreślaliśmy to stale w poprzednich latach. Ale ta aktualna w całej dotychczasowej realizacji nowej strategii społeczno-gospodarczej konieczność i prawidłowość musi być realizowana w nadchodzącym roku z jeszcze większą konsekwencją.</u>
+ <u xml:id="u-51.81" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">W projekcie planu w odpowiednim stopniu uwzględniliśmy nowoczesność i walory użytkowe wyrobów, zapotrzebowanie związane z wyższym standardem materialnym, zainteresowanie nowymi asortymentami towarów i rodzajami usług.</u>
+ <u xml:id="u-51.82" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">Zakłada się, że wartość towarów przeznaczonych na zaopatrzenie rynku wyniesie 858 mld zł, w tym towarów nowych i zmodernizowanych — 100 mld zł. Będzie to oznaczać wzrost o ponad 11%, przy czym wartość dostaw artykułów konsumpcyjnych zwiększy się o około 11%, a niekonsumpcyjnych o 8%. Zapewni to dalsze, korzystne zmiany strukturalne na rynku wewnętrznym.</u>
+ <u xml:id="u-51.83" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">Nie zdołamy jednak i w 1975 roku uniknąć pewnych napięć na rynku. Nie będzie zaspokojony w pełni popyt na niektóre artykuły trwałego użytku oraz na niektóre środki produkcji dla rolnictwa, chociaż przewidujemy dalszy, szybki wzrost produkcji i dostaw tych artykułów.</u>
+ <u xml:id="u-51.84" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">Jeśli chodzi o usługi — dziedzinę, której znaczenie w zaspokajaniu potrzeb społecznych zwiększa się w miarę ogólnego wzrostu stopy życiowej — to projekt planu przewiduje tu wyższą dynamikę rozwoju niż w poprzednich latach. W usługach dla ludności powinna ona wynieść ponad 14%.</u>
+ <u xml:id="u-51.85" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">Łączny wzrost podaży towarów i usług wyniesie 12%, co przewyższa zakładaną dynamikę wzrostu przychodów pieniężnych ludności. Globalna równowaga rynkowa zostanie zatem utrwalona przy nienadążaniu podaży niektórych towarów za popytem. Tym większe znaczenie społeczne i gospodarcze mieć będzie ponadplanowa produkcja takich towarów i usług.</u>
+ <u xml:id="u-51.86" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">Rezerwy tkwią w zdolnościach produkcyjnych i usługowych przemysłu i rzemiosła, w oszczędności surowców i materiałów, w eliminowaniu nie interesujących nabywcy wyrobów na rzecz asortymentów poszukiwanych.</u>
+ <u xml:id="u-51.87" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">Chodzi jednak nie tylko o towary i usługi, lecz także o lepszą organizację i sprawność handlu, o dobrą obsługę ludności, o rzeczywisty postęp w gastronomii i w innych dziedzinach.</u>
+ <u xml:id="u-51.88" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">W przyszłym roku przewidujemy już 12 dodatkowych wolnych dni. Zobowiązuje to do wyciągnięcia wniosków z dobrych i złych doświadczeń bieżącego roku, w którym wprowadziliśmy 6 wolnych dni.</u>
+ <u xml:id="u-51.89" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">Projekt planu cechuje także konsekwencja w kontynuowaniu i nasilaniu — odpowiednio do rosnących możliwości państwa — starań o lepsze zaspokajanie całej szerokiej sfery potrzeb społecznych. Również w tej dziedzinie realizacja planu będzie godnym uwieńczeniem dorobku obecnego pięciolecia.</u>
+ <u xml:id="u-51.90" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">Rok 1975 to kolejny etap realizacji dalekosiężnego programu mieszkaniowego. Przyrost nowej substancji mieszkaniowej wyniesie ok. 265 tys. mieszkań o powierzchni użytkowej ponad 15 mln m^2^, co oznacza wzrost przekraczający 10%. Efekty rzeczowe budownictwa uspołecznionego dla ludności nierolniczej wyrażą się oddaniem do użytku około 187 tys. mieszkań, a więc o ponad 11% więcej od poziomu osiągniętego w roku bieżącym.</u>
+ <u xml:id="u-51.91" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">Zgodnie z założeniami reformy systemu edukacji narodowej projekt planu uwzględnia poważne zadania dotyczące kształcenia kadry nauczycielskiej, rozwoju sieci zbiorczych szkół gminnych i zwiększenia liczby dzieci objętych opieką przedszkolną. O 14% wzrosną możliwości zapewnienia dzieciom i młodzieży wypoczynku w formach zorganizowanych. Odsetek uczniów, podejmujących naukę w szkołach ponadpodstawowych wyniesie 97%. Zwiększy się liczba przyjęć na I rok studiów dziennych i studiów dla pracujących. Poważnie wzrośnie liczba miejsc w domach studenckich.</u>
+ <u xml:id="u-51.92" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">W realizacji następnego narodowego zadania, jakim jest ochrona zdrowia, projekt planu przewiduje dalsze zwiększenie liczby łóżek w szpitalach i miejsc w zakładach pomocy społecznej oraz liczby wiejskich ośrodków zdrowia, a także liczby lekarzy i personelu medycznego.</u>
+ <u xml:id="u-51.93" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">Poważne środki przeznaczamy na potrzeby produkcji filmowej. Upowszechnianiu radia i telewizji służyć będzie m.in. rozbudowa ich bazy technicznej.</u>
+ <u xml:id="u-51.94" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">Projekt planu przewiduje także rozbudowę urządzeń turystycznych, zwiększenie liczby miejsc wczasowych oraz upowszechnianie sportu i kultury fizycznej.</u>
+ <u xml:id="u-51.95" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">Konkludując, można stwierdzić, że projekt przyszłorocznego planu zakłada dalszy postęp na drodze wszechstronnej poprawy warunków życia narodu, zgodnie z głównym celem społecznym polityki partii i państwa.</u>
+ <u xml:id="u-51.96" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">Obywatele Posłowie! Realizacja wielkich i niełatwych zadań roku 1975 wymaga — obok omówionych w skrócie przedsięwzięć — również dalszej, jeszcze wydatniejszej poprawy efektywności gospodarowania, konsekwentnej, a zarazem rozważnej kontynuacji zmian w metodach planowania i zarządzania oraz szybszego wdrażania postępu naukowo-technicznego.</u>
+ <u xml:id="u-51.97" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">W roku 1975 jednym z głównych kryteriów gospodarowania musi być wydatna poprawa relacji między nakładami a efektami. Rozwój szybszy, bardziej skuteczny to zarazem rozwój relatywnie tańszy pod względem kosztów społecznych.</u>
+ <u xml:id="u-51.98" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">Oto dlaczego projekt planu zakłada poważne zadania obniżki kosztów własnych, a mianowicie: zmniejszenie w przemyśle udziału kosztów własnych w wartości sprzedaży o 1,5%, w budownictwie — o 0,6%, w transporcie o ponad 1%. Odpowiednie zadania oszczędnościowe stawiamy przed wszystkimi działami gospodarki. Efektem stać się powinno zwiększenie akumulacji o co najmniej 25 mld zł. W ramach tych zadań przewidujemy obniżenie kosztów materiałowych w przemyśle o 1,8%, a w budownictwie o 0,8%. Będzie to równać się osiągnięciu w przemyśle oszczędności materiałowych wartości około 21 mld zł, a w budownictwie — niespełna 1,5 mld zł. Na tle międzynarodowej sytuacji surowcowo-materiałowej są to zadania o bardzo dużym znaczeniu. Dotyczą one wszystkich działów gospodarki, wszystkich jej ogniw.</u>
+ <u xml:id="u-51.99" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">Szczególnie duże i odpowiedzialne zadania dotyczą oszczędności zużycia paliw i energii, wyrobów hutniczych, metali nieżelaznych, cementu, surowców włókienniczych, wyrobów chemicznych, drewna i drewnopochodnych, papieru i opakowań. Przede wszystkim w tych właśnie grupach surowców i materiałów niezbędne jest ścisłe przestrzeganie reżimu oszczędnościowego, aktualizowanie norm zużycia i szersze wykorzystywanie odpadów i surowców wtórnych.</u>
+ <u xml:id="u-51.100" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">Poważne zadania, jakie stawiamy w dziedzinie poprawy efektywności gospodarowania, znajdują uzasadnienie w wynikach roku bieżącego. Oceniamy bowiem, że rezerwy i możliwości są tu bardzo duże. Do ich wykorzystania zmierzają m.in. dalsze zmiany w metodach planowania i zarządzania.</u>
+ <u xml:id="u-51.101" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">Pragnę poinformować obywateli posłów, że już obecnie jednostki pracujące na nowych zasadach systemu ekonomiczno-finansowego wytwarzają towary i usługi, których wartość stanowi około jedną trzecią ogólnej wartości produkcji przemysłu. Na przyszły rok zakładamy dalsze zwiększenie tego udziału. Jest to jeden tylko z przykładów ukazujących zasięg i ciężar gatunkowy zmian, które wprowadzamy i zamierzamy nadal wprowadzać, spożytkowując doświadczenia ZSRR i innych bratnich krajów oraz nasz własny, niemały już dorobek teoretyczny i praktyczny na tym polu.</u>
+ <u xml:id="u-51.102" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">Będziemy również doskonalić działalność w sferze inwestycji, handlu wewnętrznego i zagranicznego, we wszystkich ogniwach gospodarczych i całej administracji państwowej.</u>
+ <u xml:id="u-51.103" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">Lepsze wykorzystanie zasobów kadr kwalifikowanych i modernizowanego szybko majątku trwałego, czasu pracy, surowców i materiałów, zapewnienie wysokiej dyscypliny społecznej i państwowej we wszystkich przekrojach gospodarowania — takie są efektywnościowe zadania projektu planu, odpowiadające wymogom jakościowego etapu rozwoju naszej gospodarki.</u>
+ <u xml:id="u-51.104" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">W utrwalaniu dynamiki rozwojowej, w unowocześnianiu gospodarki, w osiąganiu postępu technicznego, ekonomicznego i organizacyjnego — rosnąca rola przypada nauce i technice. Chodzi o coraz większy udział nauki i techniki w przygotowywaniu i uruchamianiu produkcji nowych wyrobów, w poprawie cech jakościowych i funkcjonalnych wyrobów, w zmniejszaniu zużycia paliw, surowców i materiałów, w przyspieszaniu procesów modernizacji w sferze produkcji. Takie też zadania dla nauki i techniki wyznacza projekt przyszłorocznego planu przy równoczesnym rozwijaniu i pogłębianiu prac badawczych, zwłaszcza w dziedzinie problemów węzłowych i coraz lepszym wykorzystaniu rosnącego potencjału naukowego i jego osiągnięć.</u>
+ <u xml:id="u-51.105" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">Uczynienie roku 1975 okresem powszechnego postępu w gospodarowaniu naszymi siłami, środkami i zasobami umożliwi wykonanie zadań planu produkcji materialnej z nadwyżką. Rząd ocenia, że jest możliwe przekroczenie planu produkcji przemysłowej co najmniej o 20 mld zł. Połowę z tego stanowić powinna produkcja eksportowa. Odpowiednią część zaś produkcja rynkowa i produkcja na pozostałe cele.</u>
+ <u xml:id="u-51.106" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">W roku przyszłym chodzić będzie zatem nie o przekraczanie planów w produkcji wszystkich wyrobów, lecz o dodatkową produkcję towarów, które znajdują szybki i efektywny zbyt. Trzeba osiągnąć to nie za wszelką cenę, lecz dzięki lepszemu wykorzystaniu rezerw wewnętrznych. Rząd stawia ten problem już dziś po to, aby w przyszłym roku zapewnić skuteczne sterowanie przekraczaniem planu w oparciu o inicjatywy i zobowiązania załóg, o poprawę gospodarowania surowcami i materiałami, o zwiększanie wydajności pracy.</u>
+ <u xml:id="u-51.107" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">Wysoka Izbo! Dynamiczny rozwój naszej gospodarki i dalszy, odczuwalny postęp w zaspokajaniu potrzeb społeczeństwa znajduje finansowe odzwierciedlenie w przedłożonym projekcie budżetu państwa. Stanowi on mocne finansowe podstawy do realizacji zadań planu i osiągania wytyczonych w nim celów.</u>
+ <u xml:id="u-51.108" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">Po stronie dochodów projekt budżetu zamyka się kwotą 682 mld zł — co oznacza wzrost o ponad 14%, a po stronie wydatków — kwotą 667 mld zł, a więc wzrost wynosi 12,6%. Budżet charakteryzuje się więc zarówno wysoką dynamiką, jak i równowagą, znajdującą wyraz w nadwyżce dochodów nad wydatkami.</u>
+ <u xml:id="u-51.109" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">Główne źródło rosnących dochodów budżetu państwa stanowić będą wpłaty przedsiębiorstw i instytucji gospodarki uspołecznionej z akumulacji finansowej, osiąganej dzięki wysokim obrotom krajowym i zagranicznym. Wyniosą one 95% ogółu dochodów budżetowych i wzrosną o ponad 15%.</u>
+ <u xml:id="u-51.110" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">O 3,7%, to jest o 500 mln zł wzrosnąć powinny dochody budżetowe z podatków i opłat od gospodarki nie uspołecznionej. Z drugiej strony, w związku z kontynuacją regulacji plac, połączoną ze znoszeniem podatku od wynagrodzeń i zastępowaniem go odpowiednimi wpłatami przedsiębiorstw — wpływy z tego tytułu ulegną dalszemu zmniejszeniu.</u>
+ <u xml:id="u-51.111" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">Projektowane na 1975 r. wydatki budżetowe przeznaczone zostaną przede wszystkim na finansowanie działalności przedsiębiorstw i innych jednostek gospodarczych. Wzrosną one o niespełna 14%.</u>
+ <u xml:id="u-51.112" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">Wydatki budżetowe na naukę, łącznie z przeznaczonymi na ten cel środkami przedsiębiorstw, osiągną w 1975 r. kwotę ponad 32 mld zł; wzrosną zatem o prawie 17%.</u>
+ <u xml:id="u-51.113" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">Budżet zapewnia pełne pokrycie finansowe planowanego zwiększenia urządzeń i świadczeń socjalnych, oświatowych i kulturalnych. Wydatki na ten cel osiągną 109 mld zł, co oznacza wzrost prawie o 10%, nie licząc dofinansowania ze środków własnych rad narodowych. Ponadto przewiduje się wykorzystanie znacznej części pozostałości środków w budżetach rad narodowych na poprawę jakości świadczeń socjalnych i kulturalnych, na ponadplanowy rozwój akcji kolonijnej dla dzieci i młodzieży oraz na inne ważne potrzeby społeczne.</u>
+ <u xml:id="u-51.114" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">W związku z sukcesywnym zwiększaniem zasiłków rodzinnych i chorobowych, wydatki na ubezpieczenia społeczne osiągną 39 mld zł i wzrosną niemal o jedną trzecią.</u>
+ <u xml:id="u-51.115" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">Szczególnie oszczędnie zaplanowane zostały wydatki na administrację państwową.</u>
+ <u xml:id="u-51.116" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">Podobnie jak w działalności gospodarczej, również w realizacji budżetu niezbędna jest dyscyplina wpłat i wydatków, gospodarka oszczędna i racjonalna. Ma to znaczenie tym większe, ponieważ zrozumiałe jest, że działanie tak śmiałe, jak to w przedłożonych projektach zakładamy, nie może obejść się bez pewnych przeszkód i napięć. W praktyce ostatnich lat ukształtowaliśmy i stale doskonalimy metodę skutecznego pokonywania trudności drogą nie minimalizowania, lecz ustalania mobilizujących zadań i umiejętnego sterowania ich realizacją wraz z niezbędnym koncentrowaniem środków.</u>
+ <u xml:id="u-51.117" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">O końcowych rezultatach planu 5-letniego zadecyduje:</u>
+ <u xml:id="u-51.118" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">— terminowe, rytmiczne, dostosowane do potrzeb rynku i eksportu wykonywanie planów produkcji materialnej oraz ich przekraczanie w pożądanych dziedzinach i w sposób wysoce efektywny;</u>
+ <u xml:id="u-51.119" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">— zdyscyplinowana działalność inwestycyjna, szybkie kończenie inwestycji i szybkie oddawanie obiektów do eksploatacji;</u>
+ <u xml:id="u-51.120" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">— wytrwałe maksymalizowanie eksportu i racjonalizowanie importu, przestrzeganie ustalonych sald w handlu zagranicznym, poprawa bilansu płatniczego państwa;</u>
+ <u xml:id="u-51.121" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">— racjonalizowanie zatrudnienia, dyscyplina płac, aktywizacja produkcji rynkowej i rozwój usług, stała troska o równowagę pieniężno-rynkową;</u>
+ <u xml:id="u-51.122" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">— zapewnienie szybkiego wzrostu efektywności gospodarowania, co dotyczy zwłaszcza obniżenia zużycia surowców i materia łów, wzrostu wydajności pracy, lepszego wykorzystania majątku trwałego, usprawniania procesów inwestycyjnych i poprawy opłacalności w handlu zagranicznym.</u>
+ <u xml:id="u-51.123" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">Chodzi przeto we wszystkich dziedzinach gospodarowania o dyscyplinę powszechną i świadomą, wypływającą ze zrozumienia priorytetów społecznych i ekonomicznych i zapewniającą ich przestrzeganie. Taka dyscyplina leży we wspólnym interesie wszystkich ludzi pracy, wszystkich ogniw gospodarczych i gospodarki jako całości, warunkuje bowiem osiągnięcie szeroko zakrojonych celów społecznych i założeń rozwojowych przyszłorocznego, planu.</u>
+ <u xml:id="u-51.124" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">Wysoki Sejmie! Rząd jest przekonany, że przedłożony Wysokiemu Sejmowi projekt zadań społeczno-gospodarczych końcowego roku pięciolecia, roku wieńczącego niezwykle ważny okres w historii Polski Ludowej — roku, w którym obradować będzie VII Zjazd naszej partii — jest zgodny z potrzebami dynamicznego rozwoju Polski, z generalną linią strategii społeczno-gospodarczej. Jest to plan, który w sposób ambitny i śmiały ujmuje dwa podstawowe cele naszego narodowego działania — wzrost stopy życiowej i budowę coraz mocniejszych materialnych podstaw rozwoju kraju. Zapewnia on szybki marsz ku dobrobytowi i nowoczesności.</u>
+ <u xml:id="u-51.125" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">Oznaczając dalsze korygowanie w górę zadań ustalonych pierwotnie, tworząc warunki do wydatnego przekroczenia wszystkich głównych założeń planu na lata 1971—1975 zagwarantuje on wyniki lepsze niż we wszystkich dotychczasowych 5-letnich okresach rozwoju Polski Ludowej.</u>
+ <u xml:id="u-51.126" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">Przyjęcie tego projektu otworzy perspektywę uwieńczenia obecnego pięciolecia wysokim wzrostem płac realnych i dochodów wszystkich grup ludności oraz powiększeniem i wydatnym unowocześnieniem majątku trwałego w całej gospodarce narodowej. Jest to możliwe, ponieważ od roku 1971 idziemy konsekwentnie wskazaną przez VI Zjazd drogą, przynoszącą dobre rezultaty we wszystkich dziedzinach socjalistycznego budownictwa. Rezultaty te tworzy, a zarazem widzi i odczuwa cały naród, który wie, że warto się trudzić, warto rzetelnie i wydajnie pracować dla ich osiągania. Jest to najlepsza rękojmia słuszności i realności ambitnego projektu przyszłorocznego planu. Taki właśnie ambitny, mobilizujący, a zarazem realny plan potrzebny jest i po to, aby stworzyć jak najlepsze podstawy dla programowych decyzji przyszłorocznego VII Zjazdu naszej partii.</u>
+ <u xml:id="u-51.127" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">Jak to bowiem stwierdził I Sekretarz Komitetu Centralnego naszej partii towarzysz Edward Gierek na uroczystym posiedzeniu Wysokiego Sejmu w lipcu br. — — „...naszym pragnieniem i zamiarem jest przedłużyć i skutecznie kontynuować w nadchodzących latach obecny kierunek społeczno-ekonomicznego rozwoju, poszerzany o nowe ambitne zadania”.</u>
+ <u xml:id="u-51.128" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">W imieniu Rady Ministrów proszę Wysoki Sejm o rozpatrzenie przedłożonych projektów planu społeczno-gospodarczego rozwoju kraju i budżetu państwa na rok 1975.</u>
+ <u xml:id="u-51.129" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-52">
+ <u xml:id="u-52.0" who="#Marszalek">Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-52.1" who="#Marszalek">Wysoki Sejmie! Konwent Seniorów proponuje, aby nie otwierając dyskusji, odesłać przedstawione przez Radę Ministrów i omówione w dniu dzisiejszym przez wiceprezesa Rady Ministrów, obywatela Mieczysława Jagielskiego — projekty: uchwały o planie społeczno-gospodarczego rozwoju kraju w 1975 roku i ustawy budżetowej na rok 1975, do Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów do rozpatrzenia oraz do Komisji Prac Ustawodawczych z tym, że właściwe problemowo komisje — zgodnie z art. 39 regulaminu Sejmu PRL — rozpatrzą poszczególne części projektu planu i budżetu oraz swe wnioski i uwagi przekażą Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów.</u>
+ <u xml:id="u-52.2" who="#Marszalek">Jeśli nie usłyszę sprzeciwu, będę uważał, że Sejm wyraził zgodę na przedstawione propozycje.</u>
+ <u xml:id="u-52.3" who="#Marszalek">Sprzeciwu nie słyszę.</u>
+ <u xml:id="u-52.4" who="#Marszalek">Przystępujemy do punktu 4 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Spraw Wewnętrznych i Wymiaru Sprawiedliwości o rządowym projekcie ustawy zmieniającej ustawę o służbie funkcjonariuszy Milicji Obywatelskiej (druki nr 176 i 178).</u>
+ <u xml:id="u-52.5" who="#Marszalek">Głos ma sprawozdawca poseł Tadeusz Komsta.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-53">
+ <u xml:id="u-53.0" who="#PoselKomstaTadeusz">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Z upoważnienia sejmowej Komisji Spraw Wewnętrznych i Wymiaru Sprawiedliwości mam zaszczyt przedstawić Wysokiej Izbie na dzisiejszym plenarnym posiedzeniu projekt ustawy zmieniającej ustawę o służbie funkcjonariuszy Milicji Obywatelskiej. Obywatele posłowie otrzymali tekst projektu ustawy, wobec czego ograniczę się do omówienia podstawowych zasad projektu i zmian, jakie przewiduje się w odniesieniu do dotychczasowych przepisów.</u>
+ <u xml:id="u-53.1" who="#PoselKomstaTadeusz">Przedstawiony przez Radę Ministrów wspomniany projekt ustawy jest konsekwencją prowadzonych od kilku lat w MSW prac zmierzających do dalszego usprawnienia funkcjonowania aparatu resortu spraw wewnętrznych. Stanowi także realizację przyjętego przez Biuro Polityczne Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej i Prezydium Rządu — „Programu działania na rzecz poprawy porządku publicznego i dyscypliny w kraju”.</u>
+ <u xml:id="u-53.2" who="#PoselKomstaTadeusz">Dotychczasowa ustawa o służbie funkcjonariuszy Milicji Obywatelskiej uzależnia nadanie stopnia oficerskiego od posiadania wysokich kwalifikacji, ukończenia wyższej szkoły oficerskiej MSW lub innej wyższej szkoły i zdania odpowiedniego egzaminu. Długotrwały stosunkowo okres nauki powoduje wysokie koszty szkolenia oficerów. Tymczasem w jednostkach Milicji Obywatelskiej są stanowiska służbowe, zajmowanie których nie musi być uwarunkowane posiadaniem cenzusu wyższego wykształcenia, bowiem wystarczy określony zasób wiedzy specjalistycznej, poparty długoletnią praktyką na stanowiskach podoficerskich.</u>
+ <u xml:id="u-53.3" who="#PoselKomstaTadeusz">Z tych względów, celowe więc staje się utworzenie korpusu chorążych (starszy chorąży, chorąży, młodszy chorąży) stanowiącego korpus pośredni między kadrą oficerską i podoficerską oraz przemianowanie niektórych stanowisk oficerskich na stanowiska zaszeregowane w etatowych stopniach chorążych. System taki odnosić się będzie w szczególności do części stanowisk realizujących zadania w jednostkach i służbach podstawowych oraz do stanowisk wykonujących prace pomocniczo- techniczne, gospodarczo-administracyjne, ewidencyjne, statystyczne i kancelaryjno-biurowe.</u>
+ <u xml:id="u-53.4" who="#PoselKomstaTadeusz">Utworzenie tego korpusu uatrakcyjni bardziej służbę milicyjną podoficerów, bowiem obecnie, stosownie do obowiązujących przepisów, podoficer o najlepszych kwalifikacjach może uzyskać najwyższy stopień podoficerski starszego sierżanta. Jest to szczególnie istotne dla tych podoficerów, którzy z różnych przyczyn nie mogli zdobyć wyższego wykształcenia i osiągnęli wiek, który uniemożliwia im ukończenie szkoły oficerskiej, a zatem i awans do stopnia oficerskiego.</u>
+ <u xml:id="u-53.5" who="#PoselKomstaTadeusz">Powołanie korpusu chorążych powinno spowodować zwiększony dopływ kandydatów do służby w organach MO, co z kolei przyczyni się do zmniejszenia liczby wakatów na stanowiskach przewidzianych dla podoficerów. Wpłynie także na zmniejszenie liczby nie obsadzonych stanowisk oficerskich, zwłaszcza na stopniu etatowym podporucznika-porucznika. Poprawa w tym zakresie nastąpi dzięki przemianowaniu niektórych stanowisk oficerów młodszych, bez szkody dla służby, na stanowiska chorążych.</u>
+ <u xml:id="u-53.6" who="#PoselKomstaTadeusz">Wprowadzenie stanowisk chorążych w miejsce dotychczasowych stanowisk oficerskich obejmie pewną liczbę osób, które faktycznie posiadają stopień oficerski. W takich sytuacjach zakłada się docelowe zachowanie etatowego stopnia, według stopnia faktycznie posiadanego przez daną osobę.</u>
+ <u xml:id="u-53.7" who="#PoselKomstaTadeusz">Ustanowienie stopnia chorążego będzie również miało niewątpliwy wpływ na podniesienie rangi stopnia oficerskiego, gdyż umożliwi zaliczenie do grupy stanowisk oficerskich wyłącznie takich stanowisk, zajmowanie których wymaga posiadania wyższego wykształcenia.</u>
+ <u xml:id="u-53.8" who="#PoselKomstaTadeusz">Od kandydatów na chorążych wymagane będzie spełnienie przede wszystkim takich warunków, jak:</u>
+ <u xml:id="u-53.9" who="#PoselKomstaTadeusz">— posiadanie wykształcenia z zakresu szkoły średniej, — ukończenie jednorocznej szkoły podoficerskiej, —odpowiednia praktyka w służbie, — ukończenie jednorocznej szkoły chorążych MO, odpowiedniego kursu albo zdanie egzaminu na stopień chorążego.</u>
+ <u xml:id="u-53.10" who="#PoselKomstaTadeusz">Jednocześnie projekt ustawy przewiduje wprowadzenie stopnia generała broni Milicji Obywatelskiej, co byłoby przywróceniem stopnia, który w 1954 roku ustanowiony został dla funkcjonariuszy organów bezpieczeństwa publicznego. Stopień ten byłby nadawany funkcjonariuszom zajmującym najwyższe stanowiska kierownicze, a jego wprowadzenie wynika z potrzeby odpowiedniej gradacji stanowisk.</u>
+ <u xml:id="u-53.11" who="#PoselKomstaTadeusz">Do ujednolicenia zasad w zakresie stosowania podatku wyrównawczego w Ministerstwie Obrony Narodowej i Ministerstwie Spraw Wewnętrznych, proponuje się, aby sprawy te uregulował Minister Finansów w porozumieniu z Ministrem Spraw Wewnętrznych.</u>
+ <u xml:id="u-53.12" who="#PoselKomstaTadeusz">Uznając potrzebę uregulowania przepisów w omawianych sprawach, wnoszę w imieniu sejmowej, Komisji Spraw Wewnętrznych i Wymiaru Sprawiedliwości o uchwalenie przez Wysoki Sejm projektu ustawy w brzmieniu przedłożenia rządowego bez poprawek. Dziękuję bardzo.</u>
+ <u xml:id="u-53.13" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-54">
+ <u xml:id="u-54.0" who="#Marszalek">Czy ktoś z Obywateli Posłów pragnie zabrać głos w tej sprawie?</u>
+ <u xml:id="u-54.1" who="#Marszalek">Nikt się nie zgłasza.</u>
+ <u xml:id="u-54.2" who="#Marszalek">Przystępujemy do głosowania.</u>
+ <u xml:id="u-54.3" who="#Marszalek">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem w całości projektu ustawy zmieniającej ustawę o służbie funkcjonariuszy Milicji Obywatelskiej w brzmieniu proponowanym przez Komisję Spraw Wewnętrznych i Wymiaru Sprawiedliwości — zechce podnieść rękę.</u>
+ <u xml:id="u-54.4" who="#Marszalek">Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-54.5" who="#Marszalek">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-54.6" who="#Marszalek">Kto się wstrzymał od głosowania? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-54.7" who="#Marszalek">Stwierdzam, że Sejm uchwalił ustawę zmieniającą ustawę o służbie funkcjonariuszy Milicji Obywatelskiej.</u>
+ <u xml:id="u-54.8" who="#Marszalek">Przystępujemy do punktu 5 porządku dziennego: Zmiany w składzie Rady Ministrów.</u>
+ <u xml:id="u-54.9" who="#Marszalek">Proszę o zabranie głosu Prezesa Rady Ministrów Obywatela Piotra Jaroszewicza w celu przedstawienia wniosków w sprawie zmian w składzie Rady Ministrów.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-55">
+ <u xml:id="u-55.0" who="#PiotrJaroszewicz">Obywatelu Marszałku! Wysoka Izbo! Pragnę przedstawić Wysokiej Izbie propozycje zmian w składzie Rady Ministrów.</u>
+ <u xml:id="u-55.1" who="#PiotrJaroszewicz">Po pierwsze — w Ministerstwie Handlu Zagranicznego i Gospodarki Morskiej.</u>
+ <u xml:id="u-55.2" who="#PiotrJaroszewicz">W związku z podwojeniem naszych obrotów w handlu zagranicznym w latach 1971—1974 i przewidywanym dalszym ich dynamicznym wzrostem, w związku z rozwojem międzynarodowego podziału pracy, a szczególnie kooperacji i specjalizacji produkcji, ważnych i przyszłościowych form handlu zagranicznego, a także z rozwojem żeglugi i gospodarki morskiej, zadania Ministra Handlu Zagranicznego i Gospodarki Morskiej stają się coraz bardziej rozległe i wymagają codziennego stałego nadzoru Ministra nie obciążonego innymi funkcjami państwowymi. Połączenie obowiązków Ministra Handlu Zagranicznego i Gospodarki Morskiej z funkcją wicepremiera Rządu, który wypełnia szereg innych ważnych zadań koordynacyjnych, traktowaliśmy jako rozwiązanie przejściowe, do zakończenia procesu integracji połączonych resortów Handlu Zagranicznego i Żeglugi oraz ustalenia kandydata, który odpowiadałby temu stanowisku.</u>
+ <u xml:id="u-55.3" who="#PiotrJaroszewicz">Obywatel wiceprezes Rady Ministrów Kazimierz Olszewski dobrze wykonał swoje zadania w trudnym przejściowym okresie. Obecnie stało się możliwe przeprowadzenie niezbędnych dalszych zmian na tym odcinku.</u>
+ <u xml:id="u-55.4" who="#PiotrJaroszewicz">W związku z tym proponuję odwołanie obywatela Kazimierza Olszewskiego ze stanowiska Ministra Handlu Zagranicznego i Gospodarki Morskiej, pozostawiając go na stanowisku wiceprezesa Rady Ministrów. Obywatel Kazimierz Olszewski będzie koordynował sprawy handlu zagranicznego w całokształcie działalności Rządu.</u>
+ <u xml:id="u-55.5" who="#PiotrJaroszewicz">Wnioskuję o powołanie na stanowisko Ministra Handlu Zagranicznego i Gospodarki Morskiej obywatela profesora doktora Jerzego Olszewskiego, odwołując go jednocześnie ze stanowiska Ministra Przemysłu Chemicznego. Obywatel Jerzy Olszewski urodzony 24 marca 1921 roku w Częstochowie, pochodzenie inteligenckie, jest wybitnym ekonomistą, praktykiem w dziedzinie organizacji i zarządzania. Zajmował szereg odpowiedzialnych stanowisk w przemyśle i naczelnych organach administracji gospodarczej, m.in. jako zastępca Przewodniczącego Komisji Planowania przy Radzie Ministrów. Będąc Ministrem Przemysłu Chemicznego, włożył duży osobisty wkład i inwencję w rozwój obrotów towarowych i powiązań kooperacyjnych z zagranicą, przyczyniając się do rozwoju nie tylko przemysłu chemicznego, lecz także i innych dziedzin gospodarki.</u>
+ <u xml:id="u-55.6" who="#PiotrJaroszewicz">Powołanie obywatela Jerzego Olszewskiego na stanowisko Ministra Handlu Zagranicznego i Gospodarki Morskiej zapewni zarówno wykorzystanie jego doświadczeń i zdolności organizacyjnych, jak również ściślejsze powiązanie węzłowej dla naszej gospodarki problematyki handlu zagranicznego z pracą przemysłu. Towarzysz Jerzy Olszewski jest członkiem PZPR, wieloletni poseł na Sejm, odznaczony Orderem Budowniczych Polski Ludowej.</u>
+ <u xml:id="u-55.7" who="#PiotrJaroszewicz">Po drugie — w Ministerstwie Przemysłu Chemicznego.</u>
+ <u xml:id="u-55.8" who="#PiotrJaroszewicz">Na Ministra Przemysłu Chemicznego proponuję powołać mgr. inż. Macieja Wirowskiego, dotychczasowego zastępcę Przewodniczącego Komisji Planowania przy Radzie Ministrów. Obywatel Maciej Wirowski urodzony 2 marca 1929 r. w Katowicach, pochodzenie inteligenckie, z wykształcenia chemik, posiada 19-letnią praktykę w przemyśle chemicznym, w którym pracował na różnych stanowiskach — od mistrza do podsekretarza stanu. Również jako zastępca Przewodniczącego Komisji Planowania przy Radzie Ministrów zajmował się problematyką przemysłu chemicznego, wnosząc dużo cennych inicjatyw do rozwoju tej ważnej gałęzi przemysłu. Obywatel Maciej Wirowski jest członkiem PZPR.</u>
+ <u xml:id="u-55.9" who="#PiotrJaroszewicz">Po trzecie — w Ministerstwie Finansów.</u>
+ <u xml:id="u-55.10" who="#PiotrJaroszewicz">Proponuję odwołanie obywatela dr. Stefana Jędrychowskiego ze stanowiska Ministra Finansów. Obywatelowi Stefanowi Jędrychowskiemu, współorganizatorowi Związku Patriotów Polskich w Związku Radzieckim, żołnierzowi I Armii Ludowego Wojska Polskiego, Ministrowi Informacji w Polskim Komitecie Wyzwolenia Narodowego, a później — ambasadorowi, ministrowi, Przewodniczącemu Komisji Planowania i wicepremierowi w Rządzie pragnę podziękować za ponad 30 lat pracy na odpowiedzialnych stanowiskach w Rządzie. Będę proponował powierzenie obywatelowi Stefanowi Jędrychowskiemu stanowiska ambasadora w jednym z europejskich krajów socjalistycznych.</u>
+ <u xml:id="u-55.11" who="#PiotrJaroszewicz">Wnioskuję o powołanie na stanowisko Ministra Finansów obywatela mgr. Henryka Kisiela, obecnego podsekretarza stanu i I zastępcę Ministra Handlu Zagranicznego i Gospodarki Morskiej. Obywatel Henryk Kisiel, urodzony 1 lipca 1921 r. w Łodzi, pochodzenie robotnicze, posiada duże doświadczenie w pracy związanej z problematyką finansów. Pracuje w tym dziale od 1945 r., piastując różne odpowiedzialne stanowiska — do prezesa Zarządu Banku Handlowego i podsekretarza stanu w Ministerstwie Finansów. Był również podsekretarzem stanu w Ministerstwie Handlu Zagranicznego oraz zastępcą Przewodniczącego Komisji Planowania przy Radzie Ministrów. Towarzysz Henryk Kisiel jest członkiem PZPR.</u>
+ <u xml:id="u-55.12" who="#PiotrJaroszewicz">Po czwarte — w Ministerstwie Pracy, Płac i Spraw Socjalnych.</u>
+ <u xml:id="u-55.13" who="#PiotrJaroszewicz">Proponuję odwołać ze stanowiska Ministra Pracy, Płac i Spraw Socjalnych obywatela prof. dr. Wincentego Kawalca. Obywatel Wincenty Kawalec w związku z ukończeniem 60 lat życia będzie przeniesiony na emeryturę i poświęci się pracy dydaktyczno-naukowej oraz wydawniczej. Pragnę podziękować obywatelowi Wincentemu Kawalcowi za dużą ofiarność, jaką wykazał, pełniąc funkcję Ministra w trudnym okresie organizowania tego nowego i ważnego resortu.</u>
+ <u xml:id="u-55.14" who="#PiotrJaroszewicz">Na stanowisko Ministra Pracy, Płac i Spraw Socjalnych wnioskuję powołać obywatela mgr. Tadeusza Rudolfa, urodzonego 2J stycznia 1926 r. w Bochni, woj. krakowskie, pochodzenie robotnicze. Obywatel Tadeusz Rudolf przez wiele lat aktywnie pracował na różnych stanowiskach w organizacjach młodzieżowych ZMW, ZMP i ZMS, a następnie w centralnym aparacie partyjnym. W latach 1968—1972 był I sekretarzem Komitetu Wojewódzkiego partii w Kielcach, a od 1972 r. jest wiceprzewodniczącym CRZZ. Członek KC PZPR, wieloletni poseł na Sejm, w obecnej kadencji — przewodniczący sejmowej Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów.</u>
+ <u xml:id="u-55.15" who="#PiotrJaroszewicz">Wieloletnie doświadczenie obywatela Tadeusza Rudolfa, zdobyte w pracy w organizacjach młodzieżowych, w centralnym aparacie partyjnym i związkowym oraz, znajomość problematyki zatrudnieniowo-płacowej i socjalnej uzasadniają powierzenie mu stanowiska Ministra Pracy, Płac i Spraw Socjalnych.</u>
+ <u xml:id="u-55.16" who="#PiotrJaroszewicz">Proszę Wysoką Izbę o akceptację przedłożonych przeze mnie propozycji w sprawie zmian w składzie Rady Ministrów. Dziękuję.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-56">
+ <u xml:id="u-56.0" who="#Marszalek">Dziękuję Obywatelowi Premierowi.</u>
+ <u xml:id="u-56.1" who="#Marszalek">Czy ktoś z Obywateli Posłów pragnie zabrać głos w sprawie wniosków przedstawionych przez obywatela Prezesa Rady Ministrów?</u>
+ <u xml:id="u-56.2" who="#Marszalek">Nikt się nie zgłasza.</u>
+ <u xml:id="u-56.3" who="#Marszalek">Przypominam, że zgodnie z art. 51 regulaminu — Sejm powołuje i odwołuje członków Rządu zwykłą większością głosów, w obecności co najmniej połowy ogólnej liczby posłów; powoływanie i odwoływanie poszczególnych członków Rządu głosuje się oddzielnie.</u>
+ <u xml:id="u-56.4" who="#Marszalek">Stwierdzam, że na posiedzeniu obecnych jest więcej niż połowa ogólnej liczby posłów.</u>
+ <u xml:id="u-56.5" who="#Marszalek">Przystępujemy do głosowania.</u>
+ <u xml:id="u-56.6" who="#Marszalek">W związku z przedstawionymi przez obywatela Prezesa Rady Ministrów wnioskami proponuję — na podstawie art. 29 ust. 1 Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej — podjęcie następujących uchwał.</u>
+ <u xml:id="u-56.7" who="#Marszalek">Uchwała w sprawie odwołania obywatela Kazimierza Olszewskiego ze stanowiska Ministra Handlu Zagranicznego i Gospodarki Morskiej z pozostawieniem go na stanowisku wiceprezesa Rady Ministrów.</u>
+ <u xml:id="u-56.8" who="#Marszalek">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem powyższej uchwały — zechce podnieść rękę.</u>
+ <u xml:id="u-56.9" who="#Marszalek">Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-56.10" who="#Marszalek">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-56.11" who="#Marszalek">Kto się wstrzymał od głosowania? Nikt. Uchwała w sprawie odwołania obywatela Jerzego Olszewskiego ze stanowiska Ministra Przemysłu Chemicznego.</u>
+ <u xml:id="u-56.12" who="#Marszalek">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem tej uchwały — zechce podnieść rękę.</u>
+ <u xml:id="u-56.13" who="#Marszalek">Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-56.14" who="#Marszalek">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-56.15" who="#Marszalek">Kto się wstrzymał od głosowania? Nikt. Uchwała w sprawie powołania obywatela Jerzego Olszewskiego na stanowisko Ministra Handlu Zagranicznego i Gospodarki Morskiej.</u>
+ <u xml:id="u-56.16" who="#Marszalek">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem tej uchwały — zechce podnieść rękę.</u>
+ <u xml:id="u-56.17" who="#Marszalek">Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-56.18" who="#Marszalek">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-56.19" who="#Marszalek">Kto się wstrzymał od głosowania? Nikt. Uchwała w sprawie powołania obywatela Macieja Wirowskiego na stanowisko Ministra Przemysłu Chemicznego.</u>
+ <u xml:id="u-56.20" who="#Marszalek">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem tej uchwały — zechce podnieść rękę.</u>
+ <u xml:id="u-56.21" who="#Marszalek">Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-56.22" who="#Marszalek">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-56.23" who="#Marszalek">Kto się wstrzymał od głosowania? Nikt. Uchwała w sprawie odwołania obywatela Stefana Jędrychowskiego ze stanowiska Ministra Finansów.</u>
+ <u xml:id="u-56.24" who="#Marszalek">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem tej uchwały — zechce podnieść rękę.</u>
+ <u xml:id="u-56.25" who="#Marszalek">Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-56.26" who="#Marszalek">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-56.27" who="#Marszalek">Kto się wstrzymał od głosowania? Nikt. Uchwała w sprawie powołania obywatela Henryka Kisiela na stanowisko Ministra Finansów.</u>
+ <u xml:id="u-56.28" who="#Marszalek">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem tej uchwały — zechce podnieść rękę.</u>
+ <u xml:id="u-56.29" who="#Marszalek">Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-56.30" who="#Marszalek">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-56.31" who="#Marszalek">Kto się wstrzymał od głosowania? Nikt. Uchwała w sprawie odwołania obywatela Wincentego Kawalca ze stanowiska Ministra Pracy, Płac i Spraw Socjalnych.</u>
+ <u xml:id="u-56.32" who="#Marszalek">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem tej uchwały — zechce podnieść rękę.</u>
+ <u xml:id="u-56.33" who="#Marszalek">Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-56.34" who="#Marszalek">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-56.35" who="#Marszalek">Kto się wstrzymał od głosowania? Nikt. Uchwała w sprawie podwołania obywatela Tadeusza Rudolfa na stanowisko Ministra Pracy, Płac i Spraw Socjalnych.</u>
+ <u xml:id="u-56.36" who="#Marszalek">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem tej uchwały — zechce podnieść rękę.</u>
+ <u xml:id="u-56.37" who="#Marszalek">Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-56.38" who="#Marszalek">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-56.39" who="#Marszalek">Kto się wstrzymał od głosowania? Nikt. Stwierdzam, że Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej — na podstawie art. 29 ust. 1 Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej — podjął uchwały w sprawie odwołania obywateli: Kazimierza Olszewskiego ze stanowiska Ministra Handlu Zagranicznego i Gospodarki Morskiej, z pozostawieniem go na stanowisku wiceprezesa Rady Ministrów; Jerzego Olszewskiego ze stanowiska Ministra Przemysłu Chemicznego, Stefana Jędrychowskiego ze stanowiska Ministra Finansów i Wincentego Kawalca ze stanowiska Ministra Pracy, Płac i Spraw Socjalnych oraz uchwały w sprawie powołania obywateli: Jerzego Olszewskiego na stanowisko Ministra Handlu Zagranicznego i Gospodarki Morskiej, Macieja Wirowskiego na stanowisko Ministra Przemysłu Chemicznego, Henryka Kisiela na stanowisko Ministra Finansów i Tadeusza Rudolfa na stanowisko Ministra Pracy, Płac i Spraw Socjalnych.</u>
+ <u xml:id="u-56.40" who="#Marszalek">Porządek dzienny dzisiejszego posiedzenia został wyczerpany.</u>
+ <u xml:id="u-56.41" who="#Marszalek">Informuję Wysoką Izbę, że do Prezydium Sejmu wpłynęła interpelacja, podpisana w imieniu prezydiów Komisji: Budownictwa i Gospodarki Komunalnej, Prac Ustawodawczych oraz Zdrowia i Kultury Fizycznej przez posłów: Jerzego Majewskiego, Jerzego Bafię i Henryka Rafalskiego — do Prezesa Rady Ministrów w sprawie ochrony środowiska naturalnego.</u>
+ <u xml:id="u-56.42" who="#Marszalek">Interpelacja ta, zgodnie z art. 79 ust. 1 regulaminu Sejmu, została przesłana adresatowi.</u>
+ <u xml:id="u-56.43" who="#Marszalek">Proszę Obywatela Sekretarza Posła Henryka Pawłowskiego o odczytanie komunikatu.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-57">
+ <u xml:id="u-57.0" who="#SekretarzposelHenrykPawlowski">Bezpośrednio po zakończeniu posiedzenia Sejmu odbędzie się posiedzenie Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów — w sali nr 118.</u>
+ <u xml:id="u-57.1" who="#SekretarzposelHenrykPawlowski">W dniu jutrzejszym, tj. 22 listopada, o godz. 9 odbędzie się posiedzenie Komisji Gospodarki Morskiej i Żeglugi — w sali nr 101.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-58">
+ <u xml:id="u-58.0" who="#Marszalek">Na tym kończymy 23 posiedzenie Sejmu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej.</u>
+ <u xml:id="u-58.1" who="#Marszalek">Protokół posiedzenia będzie wyłożony do przejrzenia w Biurze Prac Sejmowych.</u>
+ <u xml:id="u-58.2" who="#Marszalek">O terminie następnego posiedzenia zostaną Obywatele Posłowie powiadomieni.</u>
+ <u xml:id="u-58.3" who="#Marszalek">Zamykam posiedzenie.</u>
+ <u xml:id="u-58.4" who="#komentarz">(Koniec posiedzenia o godz. 18 min. 55)</u>
+ <u xml:id="u-58.5" who="#Marszalek">Tekst interpelacji i odpowiedzi na interpelacje</u>
+ <u xml:id="u-58.6" who="#Marszalek">Interpelacja do Prezesa Rady Ministrów w sprawie ochrony środowiska naturalnego Problem kształtowania i ochrony środowiska naturalnego w naszym kraju jest od szeregu lat, a zwłaszcza w ostatnim okresie, w centrum zainteresowania zarówno społeczeństwa, jak również najwyższych czynników partyjnych i państwowych. Znajduje to wyraz w niektórych aktach ustawodawczych, np. dotyczących planowania przestrzennego, prawa budowlanego, prawa wodnego oraz w aktach poświęconych w całości tej problematyce, np. dotyczących ochrony powietrza atmosferycznego przed zanieczyszczeniem, w przeznaczaniu na ochronę środowiska z roku na rok coraz większych nakładów i środków, wreszcie w stworzeniu właściwej atmosfery, sprzyjającej godzeniu interesów dynamicznie rozwijającej się gospodarki narodowej z najszerzej pojętą ochroną i kształtowaniem środowiska naturalnego.</u>
+ <u xml:id="u-58.7" who="#Marszalek">W praktyce zdarzają się jednak wypadki działalności sprzecznej z powszechnie uznaną potrzebą stwarzania niezbędnych warunków do ochrony środowiska naturalnego.</u>
+ <u xml:id="u-58.8" who="#Marszalek">Terenowa działalność poselska oraz prace komisji sejmowych dostarczają wielu przykładów nieprawidłowości występujących w omawianym zakresie, w toku przygotowywania i realizacji inwestycji. Potwierdzają to także przeprowadzone przez Najwyższą Izbę Kontroli badania.</u>
+ <u xml:id="u-58.9" who="#Marszalek">W szczególności z ostatnio przedłożonych Sejmowi materiałów Najwyższej Izby Kontroli wynika, że zdarzają się wypadki realizowania inwestycji bez wymaganych urządzeń oczyszczających; niedopełniania przez inwestorów obowiązku uzgadniania z właściwymi organami administracji dokumentacji projektowej uciążliwych dla otoczenia zakładów przemysłowych; opóźnienia projektowania i realizacji niezbędnych i wymaganych urządzeń ograniczających emisję zanieczyszczeń; opóźnień w oddawaniu do użytku urządzeń służących ochronie środowiska; mniejszej od planowanej skuteczności działania urządzeń związanych z ochroną środowiska, co często jest rezultatem wadliwego ich zaprojektowania bądź niedostosowania ich wydajności do rozmiarów produkcji zakładu itp.</u>
+ <u xml:id="u-58.10" who="#Marszalek">Mając na uwadze dużą społeczną szkodliwość powyższych zjawisk oraz fakt, że w sposób istotny pomniejszają one efekty przeznaczonych przez państwo na cele ochrony środowiska coraz większych środków, a także uznając potrzebę opracowania bardziej skutecznego, kompleksowego programu działania w zakresie kształtowania i ochrony środowiska, prezydia Komisji: Budownictwa i Gospodarki Komunalnej, Prac Ustawodawczych oraz Zdrowia i Kultury Fizycznej zapytują Obywatela Prezesa Rady Ministrów:</u>
+ <u xml:id="u-58.11" who="#Marszalek">1) jakie działania o charakterze doraźnym zamierza się podjąć, aby zapobiec w przyszłości powyższym praktykom, pozostającym w sprzeczności z kierunkowymi działaniami Rządu na rzecz ochrony środowiska i obowiązującymi przepisami;</u>
+ <u xml:id="u-58.12" who="#Marszalek">2) jakie kroki zostały podjęte przez Rząd w zakresie opracowania kompleksowego długofalowego programu kształtowania i ochrony środowiska w naszym kraju, określającego skoordynowane kierunki działania, przedsięwzięcia natury organizacyjnej oraz niezbędne środki materialne;</u>
+ <u xml:id="u-58.13" who="#Marszalek">3) jakie Rząd przewiduje przedsięwzięcia ustawodawcze w omawianym zakresie.</u>
+ <u xml:id="u-58.14" who="#Marszalek">Przewodniczący Komisji</u>
+ <u xml:id="u-58.15" who="#Marszalek">Budownictwa i Gospodarki Komunalnej</u>
+ <u xml:id="u-58.16" who="#Marszalek">Jerzy Majewski</u>
+ <u xml:id="u-58.17" who="#Marszalek">Przewodniczący Komisji</u>
+ <u xml:id="u-58.18" who="#Marszalek">Prac Ustawodawczych</u>
+ <u xml:id="u-58.19" who="#Marszalek">Jerzy Bafia</u>
+ <u xml:id="u-58.20" who="#Marszalek">Przewodniczący Komisji</u>
+ <u xml:id="u-58.21" who="#Marszalek">Zdrowia i Kultury Fizycznej</u>
+ <u xml:id="u-58.22" who="#Marszalek">Henryk Rafalski</u>
+ <u xml:id="u-58.23" who="#Marszalek">Warszawa, dnia 20 listopada 1974 r.</u>
+ </div>
+ </body>
+ </text>
+ </TEI>
+</teiCorpus>
diff --git a/1972-1976/sejm/posiedzenia/pp/197276-sjm-ppxxx-00024-01/header.xml b/1972-1976/sejm/posiedzenia/pp/197276-sjm-ppxxx-00024-01/header.xml
new file mode 100644
index 0000000..c2ac11c
--- /dev/null
+++ b/1972-1976/sejm/posiedzenia/pp/197276-sjm-ppxxx-00024-01/header.xml
@@ -0,0 +1,118 @@
+<?xml version='1.0' encoding='UTF-8'?>
+<teiHeader xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude" xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0" xml:id="PPC-197276-sjm-ppxxx-00024-01">
+ <fileDesc>
+ <titleStmt>
+ <title>24 posiedzenie Sejmu PRL</title>
+ </titleStmt>
+ <publicationStmt>
+ <p>Prosimy o zapoznanie się z nagłówkiem korpusu (PPC_header.xml).</p>
+ </publicationStmt>
+ <sourceDesc>
+ <bibl>
+ <title>24 posiedzenie Sejmu PRL</title>
+ <publisher>Kancelaria Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej</publisher>
+ <note type="system">PRL</note>
+ <note type="house">Sejm</note>
+ <note type="termNo">6</note>
+ <note type="type">Posiedzenie Plenarne</note>
+ <note type="sessionNo">24</note>
+ <note type="dayNo">1</note>
+ <date>1974-12-16 i 17</date>
+ </bibl>
+ </sourceDesc>
+ </fileDesc>
+ <profileDesc>
+ <particDesc>
+ <person xml:id="komentarz" role="speaker">
+ <persName>Komentarz</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="Marszalek" role="speaker">
+ <persName>Marszałek</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="MinisterGospodarkiTerenowejiOchronySrodowiskaJerzyKusiak" role="speaker">
+ <persName>Minister Gospodarki Terenowej i Ochrony Środowiska Jerzy Kusiak</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PiotrJaroszewicz" role="speaker">
+ <persName>Piotr Jaroszewicz</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselBalickiZdzislaw" role="speaker">
+ <persName>Poseł Balicki Zdzisław</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselDarzynskiJan" role="speaker">
+ <persName>Poseł Darzyński Jan</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselFilipowiczZygmunt" role="speaker">
+ <persName>Poseł Filipowicz Zygmunt</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselGasiorekTadeusz" role="speaker">
+ <persName>Poseł Gąsiorek Tadeusz</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselGlodowskiEdward" role="speaker">
+ <persName>Poseł Głodowski Edward</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselGregorczykZenobia" role="speaker">
+ <persName>Poseł Gregorczyk Zenobia</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselKrengelewskiFranciszek" role="speaker">
+ <persName>Poseł Krengelewski Franciszek</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselMelichAlojzy" role="speaker">
+ <persName>Poseł Melich Alojzy</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselMichalikFranciszek" role="speaker">
+ <persName>Poseł Michalik Franciszek</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselMlynczakTadeusz" role="speaker">
+ <persName>Poseł Młyńczak Tadeusz</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselPawlikZdzislaw" role="speaker">
+ <persName>Poseł Pawlik Zdzisław</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselPiaseckiBoleslaw" role="speaker">
+ <persName>Poseł Piasecki Bolesław</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselPiotrowskiJerzy" role="speaker">
+ <persName>Poseł Piotrowski Jerzy</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselRukscinskiZygmunt" role="speaker">
+ <persName>Poseł Rukściński Zygmunt</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselSerwinskiMieczyslaw" role="speaker">
+ <persName>Poseł Serwiński Mieczysław</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselStommaStanislaw" role="speaker">
+ <persName>Poseł Stomma Stanisław</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselStruzekBoleslaw" role="speaker">
+ <persName>Poseł Strużek Bolesław</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselSzubarAndrzej" role="speaker">
+ <persName>Poseł Szubar Andrzej</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselSzydlakJan" role="speaker">
+ <persName>Poseł Szydlak Jan</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselWasniowskaJanina" role="speaker">
+ <persName>Poseł Waśniowska Janina</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselWawroKazimiera" role="speaker">
+ <persName>Poseł Wawro Kazimiera</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PrezesRadyMinistrow" role="speaker">
+ <persName>Prezes Rady Ministrów</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="SekretarzposelHenrykPawlowski" role="speaker">
+ <persName>Sekretarz poseł Henryk Pawłowski</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="SekretarzposelMaciejMajkut" role="speaker">
+ <persName>Sekretarz poseł Maciej Majkut</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="WicemarszalekAndrzejBenesz" role="speaker">
+ <persName>Wicemarszałek Andrzej Benesz</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="WicemarszalekAndrzejWerblan" role="speaker">
+ <persName>Wicemarszałek Andrzej Werblan</persName>
+ </person>
+ </particDesc>
+ </profileDesc>
+</teiHeader>
diff --git a/1972-1976/sejm/posiedzenia/pp/197276-sjm-ppxxx-00024-01/text_structure.xml b/1972-1976/sejm/posiedzenia/pp/197276-sjm-ppxxx-00024-01/text_structure.xml
new file mode 100644
index 0000000..68d6d6b
--- /dev/null
+++ b/1972-1976/sejm/posiedzenia/pp/197276-sjm-ppxxx-00024-01/text_structure.xml
@@ -0,0 +1,1061 @@
+<?xml version='1.0' encoding='UTF-8'?>
+<teiCorpus xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude" xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">
+ <xi:include href="PPC_header.xml"/>
+ <TEI>
+ <xi:include href="header.xml"/>
+ <text>
+ <body>
+ <div xml:id="div-1">
+ <u xml:id="u-1.0" who="#komentarz">Sejm</u>
+ <u xml:id="u-1.1" who="#komentarz">Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej</u>
+ <u xml:id="u-1.2" who="#komentarz">Kadencja VI — Sesja VI</u>
+ <u xml:id="u-1.3" who="#komentarz">Sprawozdanie Stenograficzne z 24 posiedzenia Sejmu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej w dniach 16 i 17 grudnia 1974 r.</u>
+ <u xml:id="u-1.4" who="#komentarz">Warszawa 1975</u>
+ <u xml:id="u-1.5" who="#komentarz">(Początek posiedzenia o godz. 11 min. 05)</u>
+ <u xml:id="u-1.6" who="#komentarz">(Na posiedzeniu przewodniczą Marszałek Sejmu Stanisław Gucwa oraz wicemarszałkowie Andrzej Benesz i Andrzej Werblan)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-2">
+ <u xml:id="u-2.0" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Obywatele Posłowie! Otwieram posiedzenie.</u>
+ <u xml:id="u-2.1" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Powołuję na sekretarzy posłów Zenobię Gregorczyk i Macieja Majkuta.</u>
+ <u xml:id="u-2.2" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Protokół i listę mówców prowadzić będzie poseł Zenobia Gregorczyk.</u>
+ <u xml:id="u-2.3" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Proszę Posłów Sekretarzy o zajęcie miejsc przy stole prezydialnym.</u>
+ <u xml:id="u-2.4" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Protokół 23 posiedzenia Sejmu uważam za przyjęty wobec niewniesienia przeciwko niemu zastrzeżeń.</u>
+ <u xml:id="u-2.5" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Ustalony przez Prezydium Sejmu porządek dzienny dzisiejszego posiedzenia został Obywatelom Posłom doręczony.</u>
+ <u xml:id="u-2.6" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Do Prezydium Sejmu wpłynął wniosek Prezesa Rady Ministrów dotyczący zmian w składzie Rady Ministrów.</u>
+ <u xml:id="u-2.7" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">W związku z powyższym Prezydium Sejmu — po porozumieniu z Konwentem Seniorów — proponuje uzupełnienie przedstawionego Obywatelom Posłom porządku dziennego posiedzenia przez dodanie nowego punktu piątego w brzmieniu:</u>
+ <u xml:id="u-2.8" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">„5. Zmiany w składzie Rady Ministrów.”</u>
+ <u xml:id="u-2.9" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">W związku z tą propozycją numeracja następnych punktów porządku dziennego ulegnie odpowiedniej zmianie.</u>
+ <u xml:id="u-2.10" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Jeżeli nie usłyszę sprzeciwu, będę uważał, że propozycja Prezydium Sejmu została przyjęta.</u>
+ <u xml:id="u-2.11" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Sprzeciwu nie słyszę.</u>
+ <u xml:id="u-2.12" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Czy ktoś z Obywateli Posłów pragnie zabrać głos w sprawie porządku dziennego?</u>
+ <u xml:id="u-2.13" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Nikt się nie zgłasza.</u>
+ <u xml:id="u-2.14" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Uważam, że Sejm porządek dzienny posiedzenia, przedstawiony przez Prezydium Sejmu, zatwierdził.</u>
+ <u xml:id="u-2.15" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Przystępujemy do punktu 1 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów o projektach:</u>
+ <u xml:id="u-2.16" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">1) uchwały o planie społeczno-gospodarczego rozwoju kraju w 1975 roku (druki nr 180 i 186), 2) ustawy budżetowej na rok 1975, druki nr 181 i 187 oraz druk nr 181-A, który zawiera rozpatrzoną i zaaprobowaną przez Komisję Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów w dniu dzisiejszym autopoprawkę Rządu; druk ten będzie doręczony Obywatelom Posłom w czasie trwania dzisiejszych obrad.</u>
+ <u xml:id="u-2.17" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Głos ma sprawozdawca generalny poseł Alojzy Melich.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-3">
+ <u xml:id="u-3.0" who="#PoselMelichAlojzy">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Ostatnie tygodnie działalności Sejmu wypełnione były intensywną pracą wszystkich komisji sejmowych nad projektem planu i budżetu na rok 1975.</u>
+ <u xml:id="u-3.1" who="#PoselMelichAlojzy">Wszystkie komisje sejmowe w sposób jednoznaczny i zdecydowany pozytywnie ustosunkowały się do przedłożonych przez Rząd projektów planu społeczno-gospodarczego rozwoju kraju oraz budżetu państwa na rok 1975, stwierdzając, że uwzględniają one w sposób prawidłowy zasadnicze potrzeby kraju, zapewniają jego dalszy dynamiczny rozwój, a tym samym realizację strategicznych celów naszej gospodarki i państwa.</u>
+ <u xml:id="u-3.2" who="#PoselMelichAlojzy">Dyskusja nad projektami planu i budżetu pozwoliła jednak nie tylko na wszechstronną ocenę planu i budżetu, ale też stała się okazją do pogłębionej analizy pracy wszystkich resortów. Zgłoszone w czasie dyskusji w komisjach wnioski i uwagi w formie opinii przekazane zostaną Rządowi do wykorzystania, a tym samym przyczynić się powinny do dalszego usprawnienia naszej gospodarki.</u>
+ <u xml:id="u-3.3" who="#PoselMelichAlojzy">Przechodząc do przedstawienia Wysokiej Izbie ogólnych wniosków i ocen komisji sejmowych oraz poselskiego zreferowania założeń projektów planu i budżetu na rok 1975, proszę pozwolić, że rozpocznę od stwierdzenia, że ok. 1975 jest rokiem szczególnym. Jest to ostatni rok bieżącej pięciolatki, a jego wyniki decydować będą o wynikach całego tego okresu.</u>
+ <u xml:id="u-3.4" who="#PoselMelichAlojzy">Wysokie tempo wzrostu gospodarki stwarza podstawy do wysokiego przekraczania za dań planu 5-letniego na lata 1971—1975, dotyczących zarówno poprawy stopy życiowej społeczeństwa, jak i tempa wzrostu produkcji, działalności inwestycyjnej i handlu zagranicznego.</u>
+ <u xml:id="u-3.5" who="#PoselMelichAlojzy">Rok 1975 stanowi zarazem — jak cały obecny plan 5-letni — podstawę startu do następnego planu na lata 1976—1980. Jest to jednocześnie rok, w którym warunki działania nie będą łatwe. Nasza gospodarka osiągnęła tak wysoką dynamikę wzrostu, że wymaga wielokierunkowych działań dla jej dalszego utrwalenia, tym bardziej gdy uwzględni się występowanie zjawisk kryzysowych w rozwiniętych krajach kapitalizmu, które pociągają za sobą szereg zakłóceń na rynkach światowych.</u>
+ <u xml:id="u-3.6" who="#PoselMelichAlojzy">Pamiętać jednak należy, że rok 1975 jest to rok VII Zjazdu PZPR — co sprzyjać powinno wyzwoleniu aktywności załóg, uruchamianiu rezerw i poprawy gospodarności, a więc powinno sprzyjać wykonywaniu napiętych zadań ostatniego roku planu 1971—1975.</u>
+ <u xml:id="u-3.7" who="#PoselMelichAlojzy">Projekty planu i budżetu na rok 1975 uwzględniają wszystkie te uwarunkowania. Zadania na rok 1975 zostały tak ukształtowane, że zapewniają realizację następujących podstawowych założeń strategii gospodarki polskiej:</u>
+ <u xml:id="u-3.8" who="#PoselMelichAlojzy">—zapewnienie — zgodnie z uchwałami</u>
+ <u xml:id="u-3.9" who="#PoselMelichAlojzy">VI Zjazdu oraz I Krajowej Konferencji</u>
+ <u xml:id="u-3.10" who="#PoselMelichAlojzy">Partyjnej — dalszej konsekwentnej realizacji programu społeczno-gospodarczego rozwoju kraju;</u>
+ <u xml:id="u-3.11" who="#PoselMelichAlojzy">—zapewnienie dalszej poprawy poziomu życia społeczeństwa m.in. przez pełną realizację programów wzrostu płac i świadczeń socjalnych oraz dalszy wzrost dostaw towarów na rynek wewnętrzny, w tym zwłaszcza nowych i udoskonalonych, jak również przez szybki rozwój usług;</u>
+ <u xml:id="u-3.12" who="#PoselMelichAlojzy">—dalsze utrzymanie i utrwalenie wysokiej dynamiki produkcji materialnej ze szczególnym uwzględnieniem wzrostu produkcji na potrzeby eksportu i rynku wewnętrznego;</u>
+ <u xml:id="u-3.13" who="#PoselMelichAlojzy">—kontynuowanie dalszej rozbudowy i unowocześniania majątku produkcyjnego w celu zapewnienia odpowiedniej bazy dla przyszłego rozwoju kraju, przy jednoczesnym podejmowaniu działań zmierzających do jak najefektywniejszego wykorzystania istniejących już zdolności produkcyjnych i usługowych;</u>
+ <u xml:id="u-3.14" who="#PoselMelichAlojzy">—zwiększenie udziału Polski w międzynarodowej wymianie gospodarczej oraz intensyfikowanie obrotów handlu zagranicznego, w szczególności przez dalsze rozszerzanie eksportu;</u>
+ <u xml:id="u-3.15" who="#PoselMelichAlojzy">—umocnienie i utrwalenie równowagi ekonomicznej we wszystkich węzłowych dziedzinach gospodarki, w tym zwłaszcza w dziedzinie inwestycji, na rynku wewnętrznym i w handlu zagranicznym, by na tej drodze usuwać bądź łagodzić napięcia i trudności, jakie towarzyszą dynamicznie rozwijającej się gospodarce.</u>
+ <u xml:id="u-3.16" who="#PoselMelichAlojzy">Charakterystyczną cechą rozwiązań przyjmowanych w planie na 1975 rok jest to, że wzmocnienie równowagi ekonomicznej kraju ma być uzyskane przede wszystkim przez poprawę efektywności gospodarowania oraz przez racjonalniejsze wykorzystywanie środków inwestycyjnych i materiałowych, jak również zasobów pracy przy utrzymaniu tempa wzrostu stopy życiowej i produkcji materialnej nadal na wysokim poziomie. Oznacza to, że w 1975 r. nastąpi znaczny wzrost dochodu narodowego i funduszu spożycia przy jednoczesnym zwolnieniu tempa wzrostu i racjonalniejszym wykorzystaniu funduszu akumulacji.</u>
+ <u xml:id="u-3.17" who="#PoselMelichAlojzy">Tak więc w ramach dochodu narodowego do podziału najszybciej rośnie fundusz spożycia — o 8,2% (a w przeliczeniu na 1 mieszkańca o 7,1%), co oznacza kontynuowanie dotychczasowego, wysokiego tempa wzrostu stopy życiowej. Jako generalne założenie przyjmuje się tu pełną realizację wszystkich podjętych już decyzji dotyczących wzrostu płac i poprawy świadczeń socjalnych. W konsekwencji plan przewiduje, że płaca realna wzrośnie w 1975 r. o ok. 5%, a wypłaty na świadczenia społeczne — 19%.</u>
+ <u xml:id="u-3.18" who="#PoselMelichAlojzy">Wzrost dochodów z pracy związany jest nadal z bardzo szybkim wzrostem funduszu płac — stanowiącym ważny element pobudzający do wzrostu wydajności pracy — oraz relatywnie wolnym przyrostem liczby zatrudnionych. I tak wypłaty z tytułu wynagrodzeń objętych funduszem płac wzrosną o 11% i osiągną sumę około 536 mld zł, zaś przyrost zatrudnienia w 1975 r. nie powinien przekroczyć liczby 260 tys. osób, co oznaczałoby wzrost o 2,3% w porównaniu z 1974 r. Oznacza to, że ogólny przyrost zatrudnienia będzie mniejszy niż w roku bieżącym, z tym jednak, że przewiduje się iż w transporcie i łączności, w rolnictwie uspołecznionym, w obsłudze rolnictwa oraz w gospodarce mieszkaniowej i komunalnej przyrost zatrudnienia w 1975 r. powinien być większy niż w roku 1974. Wiąże się to ze znacznym zwiększeniem zadań w tych dziedzinach i założonymi w planie preferencjami dla rozwoju sfery usług.</u>
+ <u xml:id="u-3.19" who="#PoselMelichAlojzy">Komisja Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów wysoko oceniła działanie Rządu zmierzające do racjonalizacji zatrudnienia. Spodziewać się należy, że dokonywany aktualnie przegląd zatrudnienia uruchomi tak potrzebne gospodarce rezerwy w zasobach pracy ludzkiej. Komisja Pracy i Spraw Socjalnych podkreśla, że nowy Kodeks pracy przyczyni się również do prawidłowego gospodarowania tymi zasobami.</u>
+ <u xml:id="u-3.20" who="#PoselMelichAlojzy">Wysokie tempo wzrostu wydatków na świadczenia społeczne wynika z realizacji II etapu programu poprawy świadczeń socjalnych w latach 1974—1976, przewidującego podwyższenie od 1 sierpnia 1975 r. zasiłków na jedno i dwoje dzieci w rodzinach o dochodach do 1400 zł na osobę, podwyższenie zasiłków na nie pracujące matki wychowujące dzieci i wprowadzenie pełnego zrównania uprawnień pracowników fizycznych i umysłowych do zasiłków chorobowych.</u>
+ <u xml:id="u-3.21" who="#PoselMelichAlojzy">Zgodnie z istniejącym programem nastąpi od 1 stycznia 1975 r. wprowadzenie nowych zasad obliczania świadczeń emerytalnych. Ponadto od 1 lipca 1975 r. umożliwi się wcześniejsze przechodzenie na emeryturę niektórym grupom pracowniczym. Z dniem 1 stycznia 1975 r. utworzony zostanie fundusz alimentacyjny. Szacuje się, że koszt realizacji nowych rozwiązań wyniesie w roku 1975 — 4,3 mld zł.</u>
+ <u xml:id="u-3.22" who="#PoselMelichAlojzy">Kolejnym, podstawowym elementem wzrostu dochodów ludności są kwoty uzyskiwane ze sprzedaży artykułów rolnych. Szacuje się, że przychody pieniężne ludności rolniczej z tego tytułu wyniosą w 1975 roku prawie 185 mld zł, co oznacza wzrost o ponad 9%. Szacunek ten oparty jest na przewidywanym średnim poziomie produkcji rolnej. W wypadku uzyskania lepszych plonów oraz szybszego rozwoju hodowli przychody pieniężne rolników w 1975 roku mogą okazać się wyższe od przewidywanych w chwili obecnej.</u>
+ <u xml:id="u-3.23" who="#PoselMelichAlojzy">O skali podejmowanych wysiłków zmierzających do poprawy stopy życiowej ludności może świadczyć fakt, że bezwzględny przyrost pieniężnych przychodów zakładany w planie na 1975 rok ma wynieść około 91 mld zł, co oznacza wzrost o ponad 10% w porównaniu z 1974 rokiem. Bezwzględne rozmiary przychodów pieniężnych mają osiągnąć w 1975 roku sumę 986 mld zł.</u>
+ <u xml:id="u-3.24" who="#PoselMelichAlojzy">W dziedzinie usług konsumpcji społecznej hierarchia potrzeb społecznych wskazuje, że w 1975 r. nadal szczególne preferencje przyznaję się budownictwu mieszkaniowemu oraz rozwojowi służby zdrowia. Plan przewiduje, że w 1975 r. zostanie oddanych do użytku 265 tys. mieszkań o łącznej powierzchni użytkowej około 15,1 min m^2^, to jest o 10,6% więcej niż w 1974 r. W 1975 r. liczba łóżek w szpitalach powinna wynieść 192 tys., a liczba miejsc w żłobkach — około 86 tys.</u>
+ <u xml:id="u-3.25" who="#PoselMelichAlojzy">W roku 1975 nastąpi dalszy, choć jeszcze nie we wszystkich wypadkach wystarczający postęp w dziedzinie ochrony środowiska. Wyraża się to w założeniu, że w roku 1975 działalnością w zakresie ochrony powietrza atmosferycznego przed zanieczyszczeniami pyłowymi i gazowymi zostanie objętych 395 zakładów przemysłowych, uznanych za szczególnie uciążliwe dla otoczenia. W wyniku działalności inwestycyjnej i pozainwestycyjnej przewiduje się zmniejszenie emisji pyłów o około 200 tys. ton. Zakłada się oddanie w 1975 r. do użytku około 200 oczyszczalni o przepustowości około 1 mln m^3^ na dobę.</u>
+ <u xml:id="u-3.26" who="#PoselMelichAlojzy">Wysoki Sejmie! Utrzymanie wysokiego tempa rozwoju gospodarczego oraz kontynuowanie szybkiego wzrostu dochodów ludności zmusza do koncentrowania uwagi na umacnianiu równowagi pieniężno-rynkowej.</u>
+ <u xml:id="u-3.27" who="#PoselMelichAlojzy">Plan przewiduje, że wartość dostaw towarów na rynek wyniesie w 1975 r. 858 mld zł, tj. o 84 mld zł więcej niż w 1974 r. Jednocześnie zakłada się, że podaż usług dla ludności osiągnie w 1975 r. wartość około 126 mld zł, tj. o 14,3% więcej niż w 1974 r. Są to zadania, które na tle sytuacji 1975 roku należy ocenić jako duży wysiłek gospodarki narodowej, mający na celu dalsze podnoszenie stopy życiowej społeczeństwa.</u>
+ <u xml:id="u-3.28" who="#PoselMelichAlojzy">Dostawy artykułów żywnościowych i używek mają wzrosnąć w 1975 r. o 9,1%, artykułów konsumpcyjnych nieżywnościowych o 13,5%, artykułów niekonsumpcyjnych, tj. materiałów budowlanych, środków produkcji dla rolnictwa itp. o 8%.</u>
+ <u xml:id="u-3.29" who="#PoselMelichAlojzy">Pomimo tak znacznego wzrostu dostaw należy się liczyć z możliwością występowania w 1975 r. braków niektórych artykułów, dotyczy to zwłaszcza mięsa i niektórych przemysłowych towarów trwałego użytku. W tej sytuacji obok przestrzegania dyscypliny finansowej konieczne jest podejmowanie działań mających na celu ponad planowy wzrost dostaw towarów na rynku szczególnie pożądanych oraz poszukiwanych, jak również rozszerzanie działalności usługowej. Szczególnie to ostatnie działanie powinno być preferowane, gdyż potrzeby w tym zakresie stale rosną.</u>
+ <u xml:id="u-3.30" who="#PoselMelichAlojzy">Komisja Handlu Wewnętrznego zwraca uwagę na konieczność usprawnienia powiązań między przemysłem i handlem, lepszego rozeznania popytu, poprawy organizacji pracy handlu i podnoszenia poziomu obsługi.</u>
+ <u xml:id="u-3.31" who="#PoselMelichAlojzy">Wysoki Sejmie! Jak już wspomniałem, charakterystyczną cechą planu na 1975 rok jest to, że poważny wzrost stopy życiowej ma swe realne przesłanki w wysokim tempie wzrostu dochodu narodowego w oparciu o szybki przyrost produkcji materiałowej i poprawę efektywności gospodarowania.</u>
+ <u xml:id="u-3.32" who="#PoselMelichAlojzy">Projekt planu społeczno-gospodarczego rozwoju kraju w 1975 r. zakłada wzrost wytworzonego dochodu narodowego o 9,8% w porównaniu z 1974 r. Głównym czynnikiem tego wzrostu będzie produkcja przemysłowa, która ma zwiększyć się o 11,4%, co będzie możliwe dzięki bardzo znacznemu przyrostowi zdolności produkcyjnych w wyniku oddawania do użytku nowych obiektów i modernizacji istniejących. W produkcji przemysłowej szczególnie będzie preferowana produkcja kierowana na eksport oraz na rynek wewnętrzny.</u>
+ <u xml:id="u-3.33" who="#PoselMelichAlojzy">W drugim podstawowym dziale produkcji materialnej, rolnictwie, plan przewiduje — przy założeniu przeciętnych warunków atmosferycznych — wzrost produkcji o 3,7%, w tym roślinnej o 3,9% i zwierzęcej o 3,6%.</u>
+ <u xml:id="u-3.34" who="#PoselMelichAlojzy">Podstawowym zadaniem roku 1975 jest stworzenie warunków, które by pozwoliły na utrzymanie wysokiego poziomu pogłowia i produkcji zwierzęcej. Wiąże się to nierozerwalnie z uzyskaniem dalszego postępu w produkcji roślinnej przez jak najlepsze wykorzystanie ziemi, wzrost plonów itd. Szczególnie ważnym zadaniem jest uzyskanie dalszego wzrostu produkcji zbóż i pasz. Należy podkreślić, że uzyskanie wyraźnego postępu w całym kompleksie gospodarki żywnościowej, a więc zarówno w rolnictwie, jak i w przemyśle rolno-spożywczym oraz w sferze obrotu, stanowi bardzo ważny czynnik wzrostu stopy życiowej społeczeństwa.</u>
+ <u xml:id="u-3.35" who="#PoselMelichAlojzy">Istotne znaczenie dla zwiększenia produkcji rolnej mają odpowiednio wysokie dostawy środków produkcji. Plan przewiduje, że dostawy nawozów mineralnych mają wzrosnąć o 8,1%, pasz treściwych o 5,7%, ciągników, maszyn i narzędzi rolniczych o prawie 13%, a cementu o ponad 11%. Decydujące znaczenie ma tu również prawidłowa dystrybucja tych środków i pełne ich wykorzystanie. Jakkolwiek tempo wzrostu dostaw środków produkcji jest wysokie, to jednak dostawy te, zwłaszcza niektórych materiałów budowlanych, nie pokryją w pełni przewidywanych potrzeb producentów rolnych. Dlatego też z uznaniem należy podkreślić oświadczenie Przewodniczącego Komisji Planowania, że Rząd w miarę powstających w toku realizacji planu możliwości będzie dążył do jeszcze większej poprawy zaopatrzenia rolnictwa w środki produkcji.</u>
+ <u xml:id="u-3.36" who="#PoselMelichAlojzy">Plan przewiduje również dalszy postęp w zmniejszaniu napięć i trudności występujących w działalności transportu. Dynamiczny rozwój gospodarki narodowej stawia, bowiem przed transportem coraz poważniejsze zadania. Przewiduje się, że w 1975 r. przewozy krajowe wszystkimi środkami transportu muszą wzrosnąć o 11,6%, a w tym przewozy ładunków kolejami o 4,7%, a transportem samochodowym — o 13,6%. W transporcie morskim przewiduje się wzrost przewozów o 16%.</u>
+ <u xml:id="u-3.37" who="#PoselMelichAlojzy">W celu rozwiązania istniejących trudności plan przewiduje rozległą modernizację parku przewozowego oraz modernizację i rozbudowę sieci dróg kolejowych i kołowych. Między innymi długość linii zelektryfikowanych zwiększy się o 416 km, tj. do stanu 5 542 km.</u>
+ <u xml:id="u-3.38" who="#PoselMelichAlojzy">W roku 1975 zostanie dokonany dalszy krok w celu zmniejszenia deficytu usług łączności, co pozwoli w szczególności na zwiększenie liczby abonentów telefonicznych o około 118 tys.</u>
+ <u xml:id="u-3.39" who="#PoselMelichAlojzy">Wysoki Sejmie! Podstawowym ogniwem naszej gospodarki są nadal zagadnienia handlu zagranicznego, które zaliczają się do najważniejszych problemów planu na 1975 rok. Składa się na to wiele powodów, z których należy wymienić gwałtowne zmiany cen na rynkach światowych, wysokie zapotrzebowanie na nowoczesną technikę oraz szybko rosnące — nieraz nadmierne — zapotrzebowanie na elementy i podzespoły do wytwarzanych ma szyn i urządzeń, jak również na paliwa płynne, materiały i surowce do produkcji. W tej sytuacji konieczne było zmniejszenie w 1975 r. zbyt dużej, niemożliwej do utrzymywania na dłuższą metę, rozpiętości pomiędzy poziomem eksportu a poziomem importu.</u>
+ <u xml:id="u-3.40" who="#PoselMelichAlojzy">W konsekwencji w 1975 r. plan przewiduje wzrost eksportu o 18,4%, a importu o 14,1%, przy czym ugruntować trzeba zasadę, by gospodarka sama zarobiła na import.</u>
+ <u xml:id="u-3.41" who="#PoselMelichAlojzy">Komisja Handlu Zagranicznego stwierdza, iż decydujące znaczenie dla rozwiązania wyłaniających się w bilansie płatniczym problemów będzie miał wzrost eksportu towarów i usług oraz poprawa jego efektywności, jak również rozwijanie powiązań specjalizacyjnych i kooperacyjnych.</u>
+ <u xml:id="u-3.42" who="#PoselMelichAlojzy">Rozwój stosunków gospodarczych z zagranicą w 1975 r. zmierzać będzie do dalszego pogłębienia udziału Polski w międzynarodowym podziale pracy. We współpracy gospodarczej z krajami socjalistycznymi głównym kierunkiem działania będzie aktywizacja udziału Polski w procesach socjalistycznej integracji krajów w ramach RWPG, w których szczególną rolę nadal będzie odgrywać współpraca ze Związkiem Radzieckim.</u>
+ <u xml:id="u-3.43" who="#PoselMelichAlojzy">Podejmowane będą kroki zmierzające do przyspieszenia i doskonalenia koordynacji inwestycji między krajami w ramach RWPG jako podstawy dalszego rozwoju specjalizacji produkcji. Podejmowane będą również wspólne przedsięwzięcia, zwłaszcza zmierzające do zapewnienia w przyszłości dostaw deficytowych podstawowych surowców, paliw i materiałów do produkcji.</u>
+ <u xml:id="u-3.44" who="#PoselMelichAlojzy">Współpraca gospodarcza z pozostałymi krajami polegać będzie na rozszerzaniu trwałych powiązań kooperacyjnych z zapewnieniem długofalowych możliwości zbytu polskich wyrobów. Postulować trzeba podniesienie efektywności zarówno eksportu, jak i importu, wykorzystując w pełni możliwości stąd wynikające dla szybkiego wzrostu gospodarczego.</u>
+ <u xml:id="u-3.45" who="#PoselMelichAlojzy">Wysoka Izbo! Poza wymianą i handlem zagranicznym decydującym ogniwem w naszym życiu gospodarczym są nadal inwestycje, gdyż skracanie cykli inwestycyjnych, szybkie dochodzenie do pełnych zdolności produkcyjnych i pełne ich Wykorzystanie stanowią podstawowe warunki efektywnego rozwoju gospodarki.</u>
+ <u xml:id="u-3.46" who="#PoselMelichAlojzy">Przy określaniu poziomu inwestycji w planie na 1975 r. uwzględniono fakt, że nakłady inwestycyjne już przekroczyły i to w znacznym stopniu ustalenia wynikające z planu 5-letniego. W konsekwencji wszystkie działy gospodarki narodowej i w zasadzie wszystkie resorty otrzymują więcej środków na cele rozwojowe i rozbudowę majątku trwałego niż to przewidywał plan 5-letni.</u>
+ <u xml:id="u-3.47" who="#PoselMelichAlojzy">Ocenia się, że zadania planu 5-letniego na lata 1971—1975 w dziedzinie nakładów inwestycyjnych będą przekroczone o ponad 30%, to jest o około 445 mld zł. Pociągnęło to za sobą bardzo znaczne zaangażowanie środków, spowodowało napięcie w zaopatrzeniu materiałowym i wykonawstwie. W tej sytuacji plan na 1975 r. przewiduje skoncentrowanie przeważającej większości środków na kończeniu obiektów będących w budowie oraz na modernizacji istniejących zakładów. Globalne rozmiary nakładów inwestycyjnych w gospodarce narodowej w 1975 r. plan określił na kwotę 498 mld zł, co oznacza zwiększenie o 50% założeń na ten rok, zawartych w planie 5-letnim.</u>
+ <u xml:id="u-3.48" who="#PoselMelichAlojzy">Projekt planu koncentruje środki inwestycyjne w działach produkcyjnych. Łączne nakłady na te działy — bez uwzględnienia nielicznych upoważnień do przekraczania planu — wynieść mają w 1975 r. około 382 mld zł, co stanowi 76,8% ogółu nakładów. Z kwoty tej przypada na przemysł prawie 234 mld zł, na rolnictwo — prawie 60 mld zł, a na transport i łączność — ponad 54 mld zł. Na działy konsumpcji społecznej przewiduje się ponad 115 mld zł, z czego na gospodarkę mieszkaniową i komunalną przypada prawie 83 mld zł, a na ochronę zdrowia, opiekę społeczną, kulturę i sztukę oraz oświatę i wychowanie prawie 24 mld zł.</u>
+ <u xml:id="u-3.49" who="#PoselMelichAlojzy">Komisje sejmowe podkreślają, że inwestycje w nauce, zdrowiu, kulturze, oświacie, handlu, jak i drobne inwestycje wymagają szczególnej troski i zapewnienia ich terminowej realizacji, co wymaga wzmocnienia dyscypliny inwestycyjnej.</u>
+ <u xml:id="u-3.50" who="#PoselMelichAlojzy">Wobec tego, że w 1975 r. powinniśmy w jak największym stopniu uzyskiwać efekty z dotychczas zaangażowanych środków, konieczna jest ścisła realizacja zasady maksymalnego koncentrowania działalności na kończeniu obiektów będących w budowie.</u>
+ <u xml:id="u-3.51" who="#PoselMelichAlojzy">Trzeba również w pełni przestrzegać ustaleń przewidujących, że w I półroczu 1975 r. nie będą rozpoczynane nowe zadania inwestycyjne z wyjątkiem określonych, nielicznych inwestycji w przemyśle i rolnictwie oraz w takich dziedzinach, jak budownictwo mieszkaniowe oraz budownictwo na potrzeby służby zdrowia i szkolnictwa.</u>
+ <u xml:id="u-3.52" who="#PoselMelichAlojzy">Prawie wszystkie komisje sejmowe podkreślają konieczność podniesienia efektywności inwestowania i to na wszystkich etapach tego procesu. Problem ten należy traktować i rozwiązywać kompleksowo, zwracając uwagę na to, aby złotówka wydana na inwestycje szybko się zwracała w formie dodatkowych towarów na zaopatrzenie rynku lub na eksport. Chodzi o to, aby nie tylko skracano cykle inwestycyjne, ale szybko i w pełni wykorzystywano nowe zdolności produkcyjne.</u>
+ <u xml:id="u-3.53" who="#PoselMelichAlojzy">Wysoki Sejmie! W realizacji założeń planu istotną sprawą jest dalszy rozwój nauki i techniki. Wykorzystanie osiągnięć nauki, ściślejsze powiązanie prac badawczych i rozwojowych z potrzebami społeczno-gospodarczymi kraju umożliwić powinno podwyższenie poziomu technicznego, stopnia nowoczesności oraz poprawę jakości produkcji, a przez to i lepsze zaspokojenie potrzeb ludności. W 1975 r. nakłady na realizację prac badawczych i rozwojowych wzrosną do 32 100 mln zł, osiągając tym samym 2,5% dochodu narodowego. Zasadniczym zadaniem nauki jest więc efektywne wykorzystanie tych środków drogą pogłębienia prac w problemach węzłowych oraz rozpoczęcie realizacji rządowych problemów badawczych. Duże możliwości tkwią w dalszym rozszerzaniu wszechstronnej współpracy naukowo-technicznej z zagranicą, w szczególności ze Związkiem Radzieckim i innymi krajami członkami RWPG.</u>
+ <u xml:id="u-3.54" who="#PoselMelichAlojzy">Komisja Nauki i Postępu Technicznego podnosi, że mimo postępu, nadal wykorzystanie wyników badań w praktyce nie jest zadowalające.</u>
+ <u xml:id="u-3.55" who="#PoselMelichAlojzy">Wysoka Izbo! Realizacja wielu podstawowych zadań na 1975 rok zależy od uzyskania wyraźnej poprawy w efektywności gospodarowania i w wyzwalaniu rezerw tkwiących w samych ludziach, ich aktywności i zaangażowaniu. Znaleźć to musi odbicie we wzroście wydajności pracy. W przemyśle plan zakłada wzrost wydajności pracy o 9,3%, a w budownictwie o 10%, przy czym w przemyśle 83,3% przyrostu produkcji byłoby efektem wzrostu wydajności pracy, a w budownictwie nawet pełne 100%.</u>
+ <u xml:id="u-3.56" who="#PoselMelichAlojzy">Ważnym czynnikiem ułatwiającym zwiększenie wydajności pracy powinien być stale rosnący udział wykwalifikowanej siły roboczej w łącznej liczbie zatrudnionych.</u>
+ <u xml:id="u-3.57" who="#PoselMelichAlojzy">Jednocześnie, zwłaszcza w przetwórczych gałęziach przemysłu, dynamicznie wzrasta techniczne uzbrojenie pracy, co również powinno sprzyjać wzrostowi wydajności. W tym samym kierunku będzie działać wdrażanie licznych licencji, unowocześnianie technologii produkcji, a zwłaszcza jej mechanizacja, automatyzacja i chemizacja oraz przewidywany dalszy postęp we wprowadzaniu do praktyki gospodarczej wyników prac badawczych i rozwojowych.</u>
+ <u xml:id="u-3.58" who="#PoselMelichAlojzy">Kolejnym zasadniczym elementem poprawy efektywności gospodarowania jest założenie ekonomiczniejszego niż dotychczas wykorzystania materiałów oraz racjonalniejsza gospodarka zapasami m.in. przez wykorzystanie rezultatów przeprowadzonego ostatnio krajowego przeglądu zapasów surowców i materiałów. Znaczne rezerwy tkwią również w organizacji pracy, którą stale i konsekwentnie trzeba doskonalić.</u>
+ <u xml:id="u-3.59" who="#PoselMelichAlojzy">Przewidywane działania zmierzające do poprawy efektywności gospodarowania znajdują swe odbicie w dziedzinie obniżki kosztów własnych. W przemyśle obniżenie wskaźnika poziomu kosztów własnych zakłada się o 1,5%. Wpłynie to na zwiększenie akumulacji o około 25 mld zł.</u>
+ <u xml:id="u-3.60" who="#PoselMelichAlojzy">Przewiduje się, że obniżenie udziału kosztów własnych w wartości sprzedaży w przemyśle zostanie osiągnięte głównie w drodze obniżenia kosztów materiałowych o 1,8%, tj. o około 21 mld zł. Istotnym czynnikiem wzrostu efektywności powinno być również doskonalenie i rozszerzanie zmian w systemie funkcjonowania i zarządzania gospodarką. Dotychczasowe wyniki przedsiębiorstw inicjujących są pozytywne, wskazują na podnoszący się poziom gospodarności i coraz wyższe efekty. Konieczne więc jest, aby doświadczenia te przenosić na całą gospodarkę.</u>
+ <u xml:id="u-3.61" who="#PoselMelichAlojzy">Problemami wzrostu gospodarności zainteresować trzeba całe społeczeństwo. Pogłębiać musimy wiedzę w zakresie racjonalnego gospodarowania, ale też stwarzać tego rodzaju warunki, aby nacisk opinii publicznej skłaniał do podnoszenia dyscypliny społecznej, wzmacniał poczucie odpowiedzialności i zachęcał do coraz to lepszej pracy.</u>
+ <u xml:id="u-3.62" who="#PoselMelichAlojzy">Wysoki Sejmie! Mocne podstawy do realizacji planu na rok 1975 stwarza budżet państwa. Jest to budżet zrównoważony. Dochody państwa zamykają się kwotą 683,9 mld zł, a więc rosną o 13,5%, zaś wydatki osiągają kwotę 667,1 mld zł, rosną więc o 11,8%. Wysokość rezerwy ogólnej przyjętej w budżecie przeznaczonej do dyspozycji Rady Ministrów wynosi 7 mld zł, czyli o 1 mld zł więcej niż w planie na rok 1974. Uwzględnienie tej rezerwy, jak też lokaty środków budżetowych na akcję kredytową banków w wysokości około 13 mld zł pozwala w efekcie na zamknięcie budżetu nadwyżką w wysokości około 3,8 mld zł.</u>
+ <u xml:id="u-3.63" who="#PoselMelichAlojzy">Wydatki budżetowe zapewniają wykonanie zadań rozwoju gospodarczego i społecznego kraju. Wzrastają dopłaty do produktów sprzedawanych poniżej kosztu własnego, w tym głównie do podstawowych artykułów żywnościowych i zaopatrzeniowych na potrzeby rolnictwa, a także dopłaty do importu, a to w celu utrzymania dotychczasowego poziomu cen podstawowych artykułów żywnościowych oraz cen importowanych surowców. O przeszło 30% rosną środki przeznaczone na ubezpieczenie społeczne, co wiąże się z realizacją programu podnoszenia zasiłków rodzinnych i chorobowych.</u>
+ <u xml:id="u-3.64" who="#PoselMelichAlojzy">Podkreślić też trzeba oszczędne zaplanowanie zatrudnienia i wydatków osobowych oraz rzeczowych na administrację państwową.</u>
+ <u xml:id="u-3.65" who="#PoselMelichAlojzy">Budżet odzwierciedla prawidłowo politykę państwa również w zakresie zapewniania sprawiedliwości społecznej przez ograniczanie nadmiernych i nieuzasadnionych dochodów, co znalazło między innymi wyraz w zgłoszonej przez Rząd autopoprawce.</u>
+ <u xml:id="u-3.66" who="#PoselMelichAlojzy">Wysoki Sejmie! Przedstawiając Wysokiej Izbie projekty uchwały Sejmu PRL o planie społeczno-gospodarczego rozwoju kraju w 1975 r. oraz ustawy budżetowej na rok 1975, stwierdzić trzeba, że zapewniają one:</u>
+ <u xml:id="u-3.67" who="#PoselMelichAlojzy">Po pierwsze — nadal bardzo wysoką dynamikę rozwojową całej gospodarki, a przede wszystkim produkcji materialnej.</u>
+ <u xml:id="u-3.68" who="#PoselMelichAlojzy">Po drugie — nadal wysokie tempo wzrostu przychodów ludności i dalszą poprawę jej poziomu życiowego.</u>
+ <u xml:id="u-3.69" who="#PoselMelichAlojzy">Po trzecie — poprawę relacji pomiędzy tempem wzrostu eksportu a tempem wzrostu importu.</u>
+ <u xml:id="u-3.70" who="#PoselMelichAlojzy">Po czwarte — nadal bardzo intensywne inwestowanie w skali przekraczającej o przeszło połowę założenia planu 5-letniego na 1975 r. przy jednoczesnym dążeniu do stabilizacji obciążenia dochodu narodowego inwestycjami.</u>
+ <u xml:id="u-3.71" who="#PoselMelichAlojzy">Plan na rok 1975 jest niełatwy, ale realny. Stawiając przed społeczeństwem tak ambitne cele — łączące interesy ogólne i indywidualne — stworzone zostały warunki do dalszego wyzwalania rezerw i podnoszenia aktywności społeczeństwa.</u>
+ <u xml:id="u-3.72" who="#PoselMelichAlojzy">Ambitne, napięte zadania mobilizują, stwarzają atmosferę wiary we własne siły. Niemałe są dotychczasowe nasze osiągnięcia, dotyczy to w szczególności ostatnich lat. Przyzwyczailiśmy się już do wysokiej dynamiki rozwoju, świat podziwia nasze sukcesy. Warto jednak przypomnieć, że Za suchymi liczbami i wskaźnikami wzrostu tkwi codzienny trud klasy robotniczej i wysiłek całego narodu. Trzeba za to wszystkim ludziom pracy, i z trybuny sejmowej, serdecznie podziękować.</u>
+ <u xml:id="u-3.73" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ <u xml:id="u-3.74" who="#PoselMelichAlojzy">Wszystko bowiem zależy od ludzi, którzy chcą i umieją coraz lepiej pracować. Klasa robotnicza, jej pracowitość i ofiarność jest gwarantem, że trudne i skomplikowane zadania roku 1975 będą wykonane, a na tych odcinkach, gdzie jest to pożądane — również przekroczone.</u>
+ <u xml:id="u-3.75" who="#PoselMelichAlojzy">Wysoka Izbo! W głębokim przeświadczeniu o słuszności i prawidłowości kierunków działania, ujętych w projektach planu i budżetu na rok 1975 z upoważnienia Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów wnoszę o uchwalenie:</u>
+ <u xml:id="u-3.76" who="#PoselMelichAlojzy">— projektu uchwały Sejmu o planie społeczno-gospodarczego rozwoju kraju w 1975 roku w brzmieniu przedłożenia rządowego wraz z poprawkami oraz — ustawy budżetowej na 1975 rok w brzmieniu przedłożenia rządowego wraz z autopoprawką rządową oraz z poprawkami komisji.</u>
+ <u xml:id="u-3.77" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-4">
+ <u xml:id="u-4.0" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Dziękuję Obywatelowi Posłowi — sprawozdawcy generalnemu projektów planu i budżetu na rok 1975.</u>
+ <u xml:id="u-4.1" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Otwieram łączną dyskusję nad projektem uchwały Sejmu o planie społeczno-gospodarczego rozwoju kraju w 1975 r. oraz nad projektem ustawy budżetowej na rok 1975, Głos ma poseł Jan Szydlak.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-5">
+ <u xml:id="u-5.0" who="#PoselSzydlakJan">Obywatelu Marszałku! Wysoka Izbo! Kończymy czwarty rok realizacji 5-letniego planu społeczno-gospodarczego rozwoju kraju, wcielania w życie programu naszej partii, wytyczonego decyzjami pamiętnego VIII Plenum KC oraz uchwałą VI Zjazdu naszej partii. Moment taki z natury rzeczy skłania do refleksji, do oceny dotychczasowego dorobku naszej wspólnej pracy.</u>
+ <u xml:id="u-5.1" who="#PoselSzydlakJan">Lata 1971—1974 były okresem dynamicznego rozwoju społeczno-gospodarczego Polski. W tym krótkim historycznie okresie o prawie połowę zwiększyliśmy dochód narodowy wytworzony, o ponad połowę produkcję przemysłową, o 1/4 produkcję rolniczą. Olbrzymiego wysiłku dokonaliśmy z myślą o dniu jutrzejszym, czego świadectwem jest ponad dwukrotny w tym okresie wzrost nakładów inwestycyjnych.</u>
+ <u xml:id="u-5.2" who="#PoselSzydlakJan">Dynamiczny rozwój produkcji materialnej stworzył większe niż kiedykolwiek możliwości poprawy warunków życia całego narodu. Znalazło to dobitne odzwierciedlenie w szybkim wzroście realnych dochodów pieniężnych ludności, wysoko przekraczającym założenia planu. Realizowane było wysokie tempo wzrostu płac realnych przy jednoczesnym zapewnieniu pełnego zatrudnienia w warunkach dużych przyrostów rąk do pracy.</u>
+ <u xml:id="u-5.3" who="#PoselSzydlakJan">W okresie 4 lat prawie wszyscy pracownicy gospodarki narodowej objęci zostali podwyżkami płac. Rozwiązanych zostało wiele nabrzmiałych problemów społecznych i socjalnych, odczuwalnie wzrosły zasiłki rodzinne, emerytury, renty i stypendia. Do 100% podwyższono świadczenia w czasie choroby dla robotników, więcej niż o połowę wzrosły wydatki na służbę zdrowia, bezpłatnym leczeniem objęta została cała ludność wiejska, przedłużone zostały urlopy macierzyńskie, a ludzie pracy uzyskali sześć dodatkowych wolnych dni od pracy.</u>
+ <u xml:id="u-5.4" who="#PoselSzydlakJan">Odczuwalna dla wszystkich ludzi pracy poprawa warunków życia stała się istotnym czynnikiem szybszego niż to zakładaliśmy rozwoju naszej gospodarki. Była ona ważnym stymulatorem lepszej, bardziej wydajnej pracy, wpłynęła na poprawę efektywności gospodarowania. Wyrazem tego jest dawno nie notowane przyspieszenie dynamiki wzrostu wydajności pracy w przemyśle, budownictwie i innych działach gospodarki narodowej. Wyrazem poprawy efektywności gospodarowania jest także coraz lepsza organizacja pracy, lepsze wykorzystanie aparatu produkcyjnego.</u>
+ <u xml:id="u-5.5" who="#PoselSzydlakJan">Konsekwentna realizacja programu VI Zjazdu partii przyczyniła się do wzrostu autorytetu Polski w świecie, zadecydowała o jej awansie do grupy krajów najdynamiczniej rozwijających swą gospodarkę. Zwiększył się nasz udział w światowej produkcji przemysłowej, pogłębiły się powiązania naszej gospodarki z bratnimi krajami socjalistycznymi i z całą gospodarką światową, uczyniliśmy istotny krok w zmniejszaniu dystansu dzielącego nas od bardziej rozwiniętych gospodarczo krajów świata. Stworzyliśmy, a ma to znaczenie szczególne, jednocześnie solidne podstawy do dalszego dynamicznego rozwoju naszego kraju. Znajduje to wyraz w rozbudowie naszego potencjału produkcyjnego, krajowej bazy surowcowej i materiałowej, w rozwinięciu i doskonaleniu systemu kształcenia kadr na potrzeby gospodarki narodowej.</u>
+ <u xml:id="u-5.6" who="#PoselSzydlakJan">Dynamiczny rozwój społeczno-gospodarczy w ostatnich latach w pełni potwierdza słuszność drogi wytyczonej w uchwałach VI Zjazdu. W ciągu tych czterech lat, w jakże krótkim okresie czasu, przeszliśmy drogę od stagnacji do trwałego dynamicznego rozwoju, do otwarcia perspektywy budowania wysoko rozwiniętego społeczeństwa socjalistycznego, od zahamowań do przyspieszenia naszego rozwoju we wszystkich dziedzinach. Trzeba było dużej odwagi i śmiałości myśli, by cztery lata temu kreślić program, którego urzeczywistnienie jest dziś realnym faktem. Ambitne zadania stawialiśmy wtedy na podstawie głębokiej wiary w oddanie, zdolności i umiejętności naszego narodu.</u>
+ <u xml:id="u-5.7" who="#PoselSzydlakJan">Partia nasza pod kierownictwem towarzysza Edwarda Gierka taką wiarę i taką odwagę miała.</u>
+ <u xml:id="u-5.8" who="#PoselSzydlakJan">Praktyka w pełni potwierdziła nasze przekonania. To właśnie poparcie całego społeczeństwa dla programu Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, programu na miarę naszych narodowych ambicji, potrzeb i możliwości legło u podstaw uzyskanych sukcesów. Poparcie to przejawia się w zwiększonym zaangażowaniu, w coraz bardziej wydajnej pracy, we wzroście społecznej dyscypliny i umiejętności współdziałania. Rośnie świadomość ludzi pracy, że są to dziś niezbędne cechy pracowników nowoczesnej gospodarki, członków społeczeństwa rozwiniętego socjalizmu.</u>
+ <u xml:id="u-5.9" who="#PoselSzydlakJan">Pogłębiająca się identyfikacja ludzi pracy z programem VI Zjazdu, jego konsekwentne urzeczywistnianie stworzyły sprzyjający klimat społeczno-polityczny dla przyspieszonej realizacji zadań społeczno-gospodarczego rozwoju naszej socjalistycznej ojczyzny. Spośród bowiem wszelkich rezerw, jakimi dysponujemy, najcenniejszymi są te, które tkwią w dodatkowych pokładach ludzkiego zaangażowania, ludzkiej inicjatywy, ludzkiej aktywności.</u>
+ <u xml:id="u-5.10" who="#PoselSzydlakJan">Realizując i to konsekwentnie hasło budownictwa socjalizmu dla ludzi i przez ludzi, pragniemy uczynić nasze życie nie tylko dostatniejszym, ale i bogatszym duchowo, w pełni zgodnym z naszymi socjalistycznymi ideałami. Kształtować pragniemy stosunki między ludźmi w atmosferze wzajemnej życzliwości, zgodnego współdziałania w rozwiązywaniu wspólnych zadań i wzajemnej braterskiej pomocy. PZPR będzie czyniła wszystko, aby ten klimat, te pozytywne procesy, które tak odczuwamy w ostatnich latach, pogłębiać i umacniać. Wysoka Izbo! Naszą ambicją jest, i mamy ku temu wszelkie warunki, aby przyspieszone tempo rozwoju naszego kraju kontynuować również w latach następnych. Tym samym dążeniom wychodzi naprzeciw projekt planu społeczno-gospodarczego rozwoju kraju w roku 1975. Zakłada on słusznie kontynuację dotychczasowego tempa rozwoju naszego kraju. Utrzymanie wysokiej dynamiki rozwoju kraju zgodne jest z aspiracjami naszego społeczeństwa, stanowi jedyną drogę do szybkiego wzrostu dobrobytu, do skracania dystansu dzielącego nas jeszcze od najbardziej rozwiniętych gospodarczo krajów świata. Przedłożony projekt planu określa także prawidłowo środki mające zapewnić większa równomierność wzrostu poszczególnych dziedzin gospodarki narodowej, jak również umocnienie równowagi ekonomicznej i finansowej państwa. Jest to wiec projekt zgodny z duchem i treścią uchwał VI Zjazdu i I Krajowej Konferencji PZPR.</u>
+ <u xml:id="u-5.11" who="#PoselSzydlakJan">Ważnym elementem przyszłorocznego planu są zadania w zakresie dalszej poora w v warunków życia ludzi pracy. Gwarantują one utrzymanie wysokiego tempa wzrostu płac realnych i innych form dochodów ludności. Uwzględniają potrzeby wszystkich ludzi pracy. Sprzyjać one powinny lepszej, wydajniejszej pracy.</u>
+ <u xml:id="u-5.12" who="#PoselSzydlakJan">Wzrost dochodów pieniężnych ludności znajduje swe uzasadnienie w zakładanym w roku przyszłym rozwoju produkcji przemysłowej. rolnej i innych działów gospodarki narodowej. Dotyczy to przede wszystkim rozwoju produkcji towarów i usług rynkowych. Przewidziane w roku 1975 przyspieszenie dostaw towarów i usług wpłynąć powinno na umocnienie równowagi rynkowej, poprawę zaopatrzenia ludności miast i wsi.</u>
+ <u xml:id="u-5.13" who="#PoselSzydlakJan">Obywatele Posłowie! Pomyślne zrealizowanie założeń planu na rok 1975 wymagać będzie przede wszystkim dalszego, szybkiego podnoszenia efektywności gospodarowania. Czynnik ten nabiera zasadniczego znaczenia w kontekście nowych uwarunkowań, w jakich plan ten będziemy urzeczywistniać. Wyczerpywanie się ekstensywnych czynników wzrostu, wysokie ceny importowanych surowców i materiałów na rynkach światowych stawia ja przed nami zadanie intensyfikacji rozwoju, bardziej racjonalnego spożytkowania posiadanych zasobów i środków.</u>
+ <u xml:id="u-5.14" who="#PoselSzydlakJan">Mając na uwadze utrzymanie wysokiej dynamiki społeczno-gospodarczego rozwoju kraju w roku przyszłym i w latach dalszych, projekt planu zakłada dynamiczny wzrost nakładów inwestycyjnych. Przewidziana na ten cel suma około pół biliona złotych gwarantuje dalszą szybką rozbudowę i modernizacje aparatu produkcyjnego, wzrost technicznego uzbrojenia pracy. Jest zadaniem wszystkich załóg budowlanych, wszystkich uczestników procesu inwestowania, aby jak najracjonalniej wykorzystać te olbrzymie społeczne środki, skoncentrować działalność inwestycyjną na najbardziej ważnych dla gospodarki narodowej obiektach w celu maksymalnego skrócenia okresu zamrożenia tych środków oraz jak najszybszego udostępnienia społeczeństwu oczekiwanych efektów tej działalności.</u>
+ <u xml:id="u-5.15" who="#PoselSzydlakJan">Poprawa efektywności inwestycji, dalsze skracanie cykli inwestowania, szybsze dochodzenie do projektowanych zdolności produkcyjnych w nowo budowanych obiektach — umożliwić powinny uzyskanie większych od założonych w planie efektów gospodarczych. Istnienie takich możliwości potwierdzają dotychczasowe doświadczenia załóg budowlanych, na których inwencję i inicjatywę w dalszym doskonaleniu procesu inwestowania liczymy.</u>
+ <u xml:id="u-5.16" who="#PoselSzydlakJan">Węzłowym zagadnieniem intensyfikacji naszego rozwoju jest szybki wzrost społecznej wydajności pracy. Istnieją ku temu wszelkie warunki. Nigdy w naszym kraju tak szybko nie rosło techniczne uzbrojenie pracy i tak szybko nie zwiększał się nasz majątek produkcyjny. W okresie bieżącego pięciolecia wartość środków trwałych w przemyśle wzrośnie więcej niż o połowę. W roku 1975 ponad ^1^/3 środków trwałych w gospodarce narodowej liczyć będzie mniej niż 5 lat. Stwarzamy więc materialną podstawę szybkiego wzrostu wydajności pracy. Zobowiązuje to jednocześnie do lepszego, bardziej racjonalnego wykorzystywania stworzonego ogromnym wysiłkiem majątku produkcyjnego.</u>
+ <u xml:id="u-5.17" who="#PoselSzydlakJan">Coraz nowocześniejsze maszyny i urządzenia, w które wyposażamy nasz przemysł, stwarzają nie tylko możliwości wydajniejszej pracy. Stwarzają jednocześnie potrzebę pracy wielozmianowej, dobrze zorganizowanej. Poprawa organizacji pracy i wszelkiego działania stanowi istotny warunek naszego dalszego rozwoju, W poprawie organizacji pracy tkwi dziś jedna z największych naszych rezerw. Podnosić sprawność naszego działania, jego skuteczność i efektywność na każdym odcinku, od podstawowego stanowiska produkcyjnego przez brygady, kolektywy wydziałowe i każde stanowisko kierownicze jest dziś nakazem chwili. Całe nasze doświadczenie wskazuję, że możemy i że potrafimy pracować wydajniej i lepiej organizować nasz ogólnonarodowy trud. W doświadczeniu naszych załóg, naszej kadry widzimy źródło dalszych postępów w tej tak ważnej społecznie dziedzinie.</u>
+ <u xml:id="u-5.18" who="#PoselSzydlakJan">Podstawowym zadaniem całej administracji gospodarczej wszystkich organizatorów produkcji jest stałe doskonalenie organizacji pracy. Wysiłek i trud klasy robotniczej nie może się rozbijać o złą organizację, nierytmiczne zaopatrzenie czy braki w kooperacji itp. Poprawa organizacji pracy i doskonalenie współdziałania wszystkich części składowych procesu wytwarzania jest więc jednym z głównych zadań kadry kierowniczej wszystkich szczebli. Wykorzystanie wszystkich istniejących w tym zakresie możliwości zależy również od tego, czy potrafimy dotrzeć do każdego robotnika, inżyniera, organizatora produkcji z głęboko prawdziwą tezą, że wzrost zamożności całego społeczeństwa, wzrost dobrobytu każdego obywatela, a równocześnie umacnianie się siły i potęgi Polski może nastąpić tylko w wyniku dalszego wzrostu społecznej wydajności pracy. Są to sprawy ze sobą ściśle związane, dwie strony jednego medalu. Nie mamy innych źródeł ani wzrostu spożycia, ani dalszego szybkiego rozwoju — poza naszą pracą. Im praca ta będzie wydajniejsza, tym źródła te będą bogatsze.</u>
+ <u xml:id="u-5.19" who="#PoselSzydlakJan">W roku bieżącym dokonany został z inicjatywy Biura Politycznego KC naszej partii i Rządu ogólnokrajowy przegląd zapasów materiałów i surowców. W rezultacie ujawnione zostały nadwyżki materiałowe wartości ok. 22 mld zł. Ustalone zostały jednocześnie przyczyny ich powstawania. Szczegółowa analiza tych przyczyn stwarza możliwości wypracowania długofalowego programu bardziej racjonalnego gospodarowania surowcami i materiałami do produkcji. Analiza taka powinna być przeprowadzona na wszystkich szczeblach gospodarki narodowej, w zakładach przemysłowych, biurach konstrukcyjnych, na placach budów. Stała kontrola gospodarki materiałowej, dążenie do jak najracjonalniejszego wykorzystywania surowców i półproduktów muszą stać się normalną, codzienną praktyką, bez dodatkowych kampanii czy akcji.</u>
+ <u xml:id="u-5.20" who="#PoselSzydlakJan">Ogromne rezerwy materiałowe kryją się w zmniejszeniu braków, w lepszym dostosowaniu asortymentu produkowanych wyrobów do potrzeb rynku wewnętrznego i eksportu. Ze społecznego punktu widzenia nie ma gorszego marnotrawstwa niż produkowanie nie dostosowanych do potrzeb odbiorców wyrobów finalnych, zwłaszcza z dobrych materiałów. Świadomość znaczenia i wagi efektywnego wykorzystania surowców i materiałów do produkcji powinna być powszechna, tym bardziej, że są one przecież czynnikiem deficytowym, decydującym o możliwościach pełnego wykorzystania stworzonego wysiłkiem całego społeczeństwa, nowoczesnego potencjału produkcyjnego.</u>
+ <u xml:id="u-5.21" who="#PoselSzydlakJan">Obecnie dokonywany jest przegląd zatrudnienia. Jego istota polega na doskonaleniu struktur organizacyjnych przedsiębiorstw i instytucji, lepszej organizacji czasu pracy na każdym stanowisku. Racjonalne zatrudnienie, to nie tylko sprawa efektywności ekonomicznej. Każde, choćby najmniejsze marnotrawstwo pracy ludzkiej, kwalifikacji, doświadczenia i inicjatywy przynosi — obok negatywnych skutków ekonomicznych — również niepowetowane straty społeczne. Przekonanie o właściwej ocenie i przydatności społecznej stanowi źródło ogromnej satysfakcji osobistej, wyzwalającej inicjatywę, angażującej do coraz lepszej, wydajniejszej pracy.</u>
+ <u xml:id="u-5.22" who="#PoselSzydlakJan">Praca ludzka staje się dziś dobrem deficytowym. Trzeba ją więc szczególnie cenić, gospodarzyć nią z uwagą i troską. Przegląd zatrudnienia doprowadzić powinien nie tylko do jednorazowego ujawniania istniejących rezerw, lecz także do wypracowania długofalowego programu coraz bardziej racjonalnego gospodarowania pracą ludzką. Programy takie wypracowane we wszystkich zakładach pracy obejmować powinny nie tylko rok 1975, lecz także dalsze lata.</u>
+ <u xml:id="u-5.23" who="#PoselSzydlakJan">Podnoszeniu efektywności gospodarowania w roku przyszłym sprzyjać powinien konsekwentnie przeprowadzony proces doskonalenia metod planowania i zarządzania. Od 1 stycznia 1975 roku przechodzi na nowy system ekonomiczno-finansowy kilkadziesiąt dalszych wielkich organizacji gospodarczych. Obejmie on więc w przyszłym roku łącznie przedsiębiorstwa wytwarzające ponad 60% wartości całej produkcji przemysłowej, wszystkie przedsiębiorstwa handlu wewnętrznego, wiele zjednoczeń budowlanych oraz central handlu zagranicznego. W roku 1975 nowy system ekonomiczno-finansowy będzie miał dominujące znaczenie w całej gospodarce, co oznaczać będzie realizacje zadań postawionych w tej dziedzinie przez VI Zjazd naszej partii.</u>
+ <u xml:id="u-5.24" who="#PoselSzydlakJan">Dotychczasowe efekty uzyskiwane w jednostkach inicjujących upoważniają do stwierdzenia, że zmiany w metodach planowania i zarządzania stanowią istotne wsparcie dla realizacji zadań społeczno-gospodarczych, dla wprowadzania intensywnych metod gospodarowania. Zmiany te mają istotny sens nie tylko ekonomiczny, ale i społeczny. Są one akceptowane przez załogi pracownicze, czego wyrazem jest szybki wzrost wydajności pracy, poprawa gospodarki materiałowej oraz wiele innych cennych przejawów inicjatywy i zaangażowania.</u>
+ <u xml:id="u-5.25" who="#PoselSzydlakJan">Nowe funkcje przedsiębiorstw i zjednoczeń stwarzają jednocześnie potrzebę opracowania nowych metod pracy centralnych ogniw administracji, sprzyjających dalszemu umocnieniu centralnego planowania. Wymaca tego wiodąca rola centralnych ogniw administracji w procesie sterowania gospodarką narodową.</u>
+ <u xml:id="u-5.26" who="#PoselSzydlakJan">Wysoka Izbo! 1975 rok będzie rokiem VII Zjazdu partii. Społeczno-gospodarcza aktywność ludzi pracy w tym roku zdecyduje, z czym przyjdziemy na Zjazd zarówno jeśli chodzi o końcowe efekty bieżącego pięciolecia, jak i o nasze możliwości rozwojowe w następnym pięcioleciu. Uczynimy więc wszystko, by był to rok wysokiego tempa naszego rozwoju, wysokiej społecznej i produkcyjnej inicjatywy oraz aktywności — koleiny, owocny wszechstronnie rok naszego wspólnego polskiego trudu.</u>
+ <u xml:id="u-5.27" who="#PoselSzydlakJan">Jesteśmy przekonani, że polska klasa robotnicza, rolnicy i inteligencja wniosą w tym roku w bogaty dorobek bieżącego pięciolecia nowe wartości pomnażające siły naszego kraju, zwiększające nasze narodowe możliwości i stwarzające mocne podstawy do rozwiązywania zadań, jakie nakreśli VII Zjazd naszej partii. Będziemy zgodnie z dotychczasowym doświadczeniem wychodzić naprzeciw rosnącemu zaangażowaniu ludzi pracy — doskonaląc mechanizm naszego działania i współżycia, umacniając bezpośrednią więź między interesem społecznym a jednostkowym.</u>
+ <u xml:id="u-5.28" who="#PoselSzydlakJan">Wzmagać będziemy nasze wysiłki dla usuwania z naszego życia wszystkiego co może hamować ludzkie zaangażowanie, ludzką inicjatywę — owo jakże cenne pragnienie doskonalszej pracy i doskonalszych warunków życia oraz współżycia w naszym społeczeństwie. Będziemy konsekwentnie zwalczać, tak jak dotychczas, przeciętność i aspołeczność, podnosząc wymagania w stosunku do siebie i innych, przeciwdziałając samozadowoleniu, które zawsze było i jest wrogiem postępu. Wymaga to umocnienia dotychczasowego korzystnego klimatu politycznego, sprzyjającego dobrej, efektywnej pracy. Chodzi jednocześnie o pogłębienie w naszym społeczeństwie takich właściwości i postaw obywatelskich, jak społeczna dyscyplina, wysokie, znajdujące wyraz w codziennym postępowaniu poczucie odpowiedzialności, systematyczność w pracy, rzetelność w wykonywaniu swych zadań. Wydajna praca, sumienność, troska o zakład pracy i jego interesy są najlepszym gwarantem bieżących i przyszłych sukcesów społeczno-gospodarczych naszego kraju, Zaangażowanie ludzi pracy odzwierciedla rosnąca świadomość polityczna naszego społeczeństwa — jego poczucie współgospodarowania i współodpowiedzialności za dzień dzisiejszy i przyszłość naszego kraju. Jest to, Wysoka Izbo, bezcenna część naszego dorobku.</u>
+ <u xml:id="u-5.29" who="#PoselSzydlakJan">Polska Zjednoczona Partia Robotnicza będzie nadal czyniła wszystko dla pogłębienia tego zainteresowania, umacniania i dalszego rozwijania słusznych zasad dotychczasowej polityki społeczno-gospodarczego rozwoju Polski.</u>
+ <u xml:id="u-5.30" who="#PoselSzydlakJan">Wierzymy, i to głęboko, że całe społeczeństwo, wszyscy członkowie naszej partii nie będą szczędzili wysiłku dla rozwoju socjalistycznej ojczyzny, że w roku 1975 będą pracować jeszcze lepiej, wydajniej, z jeszcze większym oddaniem niż dotychczas.</u>
+ <u xml:id="u-5.31" who="#PoselSzydlakJan">Wysoki Sejmie! Przedłożony Wysokiej Izbie rządowy projekt planu społeczno-gospodarczego rozwoju kraju w r. 1975 jest zgodny z potrzebami i aspiracjami społeczeństwa, zakłada realizację celów wytyczonych przez naszą partię i dlatego Klub Poselski PZPR będzie z całym, głębokim przekonaniem głosować za przyjęciem przedłożonego projektu.</u>
+ <u xml:id="u-5.32" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-6">
+ <u xml:id="u-6.0" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Dziękuję towarzyszowi posłowi Janowi Szydlakowi. Głos ma poseł Bolesław Strużek.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-7">
+ <u xml:id="u-7.0" who="#PoselStruzekBoleslaw">Obywatelu Marszałku! Wysoka Izbo! Myślę, że największą satysfakcją Sejmu obecnej kadencji jest fakt, że uchwalone plany społeczno-gospodarczego rozwoju kraju na przestrzeni lat 1971—1974 były nie tylko w pełni realizowane, ale i znacznie przekraczane. A przecież nie były to plany o niskim pułapie zadań i przy wyjątkowo korzystnym układzie warunków zarówno wewnętrznych, jak i zewnętrznych ich realizacji.</u>
+ <u xml:id="u-7.1" who="#PoselStruzekBoleslaw">W układzie warunków wewnętrznych — obok korzystnych elementów — występowały również i niekorzystne, jak np. zastane dysproporcje gospodarcze, dysproporcje socjalne, okresy niekorzystnego układu warunków klimatycznych itp. W układzie warunków zewnętrznych sytuacja była również zróżnicowana — pomyślniejsza w latach 1971—1972, a znacznie gorsza w latach 1973—1974. A zatem ten dynamiczny rozwój społeczno-gospodarczy kraju w latach 1971—1974 traktować możemy jako bezsporny rezultat lepszej, bardziej wydajnej pracy całego społeczeństwa, zgodnej z interesami narodu strategii rozwoju uchwalonej przez VI Zjazd partii i konsekwentnie wcielanej w życie, doskonalenia kierowania i zarządzania gospodarką przez Rząd i terenowe ogniwa administracji i organy przedstawicielskie, tworzące system socjalistycznej demokracji. Ta społeczna świadomość zbiorowego, wspólnego sukcesu narodu, stała się i stawać się powinna w jeszcze wyższym stopniu jednym ze źródeł przyspieszonego rozwoju.</u>
+ <u xml:id="u-7.2" who="#PoselStruzekBoleslaw">Plan na rok 1975 w swej treści stanowi kontynuację wszystkich pozytywnych cech dotychczasowego rozwoju zarówno ilościowych, jak i jakościowych, socjalnych i gospodarczych. Pełna realizacja planowanych na rok 1975 zadań przyniesie znaczne przekroczenie założeń planu 5-letniego.</u>
+ <u xml:id="u-7.3" who="#PoselStruzekBoleslaw">Dynamikę wzrostu za cały okres planu 5-letniego — zakładając pełną realizację zadań planu na 1975 r. — obrazują następujące wskaźniki:</u>
+ <u xml:id="u-7.4" who="#PoselStruzekBoleslaw">—dochód narodowy do podziału powiększy się o 575 mld zł, czyli o 73% w porównaniu do roku 1970, —fundusz spożycia powiększy się o 308 mld zł, czyli o 53% w stosunku do roku 1970, —akumulacja powiększy się o przeszło 1/4 mld zł, czyli wzrośnie ponad 2-krotnie w stosunku do 1970 r., —produkcja przemysłowa sprzedawana powiększy się prawie o 860 mld zł, czyli wzrośnie o 73%, —podobnie globalna produkcja rolnicza wzrośnie o 100 mld zł, czyli o około 30%, —wzrosną również dostawy towarów na rynek, przyrost ich w stosunku do 1970 r. będzie wynosił 362 mld zł, czyli o 73% więcej.</u>
+ <u xml:id="u-7.5" who="#PoselStruzekBoleslaw">Oznaczać to będzie zarazem wysokie przekroczenie założeń planu 5-letniego szczególnie w zakresie: inwestycji, dochodów realnych ludności oraz wzrostu produkcji przemysłowej i rolniczej.</u>
+ <u xml:id="u-7.6" who="#PoselStruzekBoleslaw">Obiektywną podstawę pełnej realizacji zadań planu na 1975 r. stanowi wzrost potencjału produkcyjnego całej gospodarki narodowej, jaki nastąpił w latach 1971—1974 i będzie się nadal zwiększał w przyszłym roku.</u>
+ <u xml:id="u-7.7" who="#PoselStruzekBoleslaw">I tak w latach 1971—1974 liczba czynnych zawodowo w całej gospodarce narodowej zwiększyła się o ponad 1 600 tys. osób, w przeliczeniu na pełnozatrudnionych, czyli o przeszło 10%, w tym w gospodarce uspołecznionej o ponad 15%. Wartość brutto trwałego majątku produkcyjnego w latach 1971—1975 powiększy się o około 1 030 mld zł, czyli o blisko 44%. Udział środków trwałych produkcyjnych oddanych do użytku w okresie obecnego pięciolecia będzie wynosił na koniec 1975 r. blisko 37%. Szczególnie szeroka skala modernizacji bazy materialno-technicznej widoczna jest w budownictwie, w przemyśle i w nakładach inwestycyjnych na naukę. Wartość trwałego majątku produkcyjnego w przeliczeniu na 1 czynnego zawodowo w okresie pięciolecia zwiększy się o 64 tys. zł, czyli o około 40%.</u>
+ <u xml:id="u-7.8" who="#PoselStruzekBoleslaw">Istotne jakościowe zmiany nastąpiły i nadal się będą rozwijać w strukturze zasobów pracy. Tak np. liczba absolwentów szkół ponadpodstawowych, podejmujących po raz pierwszy pracę w gospodarce uspołecznionej w latach 1971—1975, przekroczy 2 mln osób, a udział pracowników z wykształceniem ponadpodstawowym zwiększy się z około 41% w 1970 r. do około 54—55% w 1975 r. Wzrost kwalifikacji pracowników oraz ich technicznego uzbrojenia stwarza warunki do Większej waloryzacji tej nowej siły wytwórczej, jaką jest nauka. Nauka jest tą siłą wytwórczą o szczególnej wartości w okresie rewolucji naukowo-technicznej i liczyć można zwłaszcza w warunkach naszego ustroju na efektywne rezultaty pracy naukowców.</u>
+ <u xml:id="u-7.9" who="#PoselStruzekBoleslaw">Również ważną podstawę realności zadań planu na 1975 r. stanowią czynniki subiektywne, jak proces ciągłego doskonalenia systemu ekonomiczno-finansowego, polityki ekonomicznej, socjalnej itp. — słowem wszystko to, co przyczynia się do bardziej efektywnej gospodarki zasobami ludzkimi i materiałowymi, co wzmaga indywidualne i kolektywne zaangażowanie produkcyjne. Cała koncepcja projektu planu społeczno-gospodarczego rozwoju kraju na 1975 r. podporządkowana jest realizacji czterech podstawowych założeń. Są to:</u>
+ <u xml:id="u-7.10" who="#PoselStruzekBoleslaw">—po pierwsze — maksymalizacja efektów społecznych rozwoju gospodarczego, —po drugie — prawidłowe kojarzenie aktualnych i perspektywicznych interesów rozwoju kraju, —po trzecie — możliwie najwyższa stopa poprawy efektywności gospodarowania, —po czwarte — umocnienie stabilności gospodarki.</u>
+ <u xml:id="u-7.11" who="#PoselStruzekBoleslaw">Realizacja pierwszego z tych założeń stanowi odpowiedź na pytanie, jakie korzyści odniesie każdy obywatel kraju i całe społeczeństwo z pomyślnej realizacji planu rozwoju gospodarczego. Plan na rok 1975 zakłada, że 65,5% dochodu narodowego do podziału zostanie przeznaczone na zaspokajanie potrzeb konsumpcyjnych społeczeństwa, co zapewni wzrost funduszu spożycia o 8,2%. Nakłady inwestycyjne związane z zaspokajaniem potrzeb konsumpcyjnych społeczeństwa w 1975 r. osiągną kwotę ponad 115 mld zł. Kwota ta będzie o 46% wyższa od założeń planu 5-letniego na 1975 r.</u>
+ <u xml:id="u-7.12" who="#PoselStruzekBoleslaw">Przychody pieniężne ludności ogółem wzrosną o 10% przy prawie dwukrotnie wyższym tempie wzrostu świadczeń społecznych państwa. Dla zróżnicowania wzrostu siły nabywczej ludności zakładany jest wzrost dostaw towarów o blisko 11% oraz usług odpłatnych na rzecz ludności o prawie 14%. Polityka kształtowania dochodowej sytuacji ludności sprzyjać będzie szybszemu Wzrostowi dochodów ludności o najniższych zarobkach. Tej intencji podporządkowana jest również autopoprawka Rządu do projektu ustawy budżetowej.</u>
+ <u xml:id="u-7.13" who="#PoselStruzekBoleslaw">Projekt planu na 1975 r. zakłada kontynuację szybkiej rozbudowy i unowocześnienia majątku produkcyjnego. Nakłady inwestycyjne przewidziane na ten cel wynosić będą 382 mld zł, co stanowić będzie blisko 77%, a więc ponad ^3^/4, ogólnej kwoty nakładów inwestycyjnych. Koncentracja na obiektach kontynuowanych pozwoli na uzyskanie wyższego niż w poprzednich latach przyrostu zdolności produkcyjnych i usługowych. W 1975 r. przekazane zostaną do użytku inwestycje o wartości kosztorysowej około 300 mld zł wobec średniorocznej wartości w latach 1971—1974 w wysokości ok. 200 mld zł. Zakładana jest również dalsza poprawa struktury technicznej inwestycji. Udział maszyn i urządzeń technicznych w strukturze nakładów inwestycyjnych w 1975 r. będzie wynosić ok. 42%. Wielostronne doskonalenie procesów inwestycyjnych przyczyniać się będzie nie tylko do rozbudowy i modernizacji gospodarki, ale będzie ważnym czynnikiem umacniania równowagi ekonomicznej i podniesienia efektywności gospodarowania.</u>
+ <u xml:id="u-7.14" who="#PoselStruzekBoleslaw">Ważnym źródłem przyspieszenia rozwoju ekonomicznego będzie dalsza poprawa efektywności gospodarowania. Istnieją wszelkie niezbędne warunki, ażeby w 1975 r. osiągnąć skumulowany efekt w tej dziedzinie. Mówiąc o tym efekcie, mam na myśli doświadczenia uzyskane na tym polu w latach 1971—1974, opracowane programy branżowe podniesienia efektywności gospodarowania, podjętą w 1974 r. akcję powszechnego przeglądu zapasów, powszechnego przeglądu stanu zatrudnienia, obiektywne zmiany w jakościowym stanie wszystkich składników potencjału wytwórczego gospodarki narodowej, atmosferę polityczną itp. Dlatego też przyjęte w planie wskaźniki poprawy efektywności gospodarowania należy traktować jako minimalne. W poprawie tych wskaźników tkwi bardzo duża rezerwa osiągnięcia wyższych efektów rozwoju społeczno-gospodarczego.</u>
+ <u xml:id="u-7.15" who="#PoselStruzekBoleslaw">Istotnym źródłem poprawy efektywności gospodarowania może być podniesienie kultury technicznej i ekonomicznej społeczeństwa. Panujący system własności środków produkcji stwarza niezbędną bazę ekonomiczną zasadniczej zgodności osobistych interesów jednostki z interesami społecznymi. Potwierdzeniem tego może być chociażby struktura przyrostu funduszu płac. Dominującą część w tym przyroście stanowi opłata wzrostu wydajności pracy i podnoszenia kwalifikacji. Podobnie w przyroście dochodów pieniężnych ludności chłopskiej — zasadniczą część stanowi wzrost towarowej produkcji rolniczej. Konkretyzacja, unaocznianie tych dwu nierozdzielnych motywów postępowania — powinno stanowić jedną z głównych treści wychowania ekonomicznego. Jednym ze składników tej nowej kultury ekonomicznej powinno być przestrzeganie społecznego obowiązku efektywnej, dobrej roboty, a presję w tym kierunku powinny wywierać kolektywy pracy, lokalne społeczności rolników indywidualnych, organy samorządu robotniczego i chłopskiego.</u>
+ <u xml:id="u-7.16" who="#PoselStruzekBoleslaw">Jednym z podstawowych warunków przejawiania się społecznej presji, wytwarzania się tej swoistej subkultury dobrego gospodarowania w zakładach produkcyjnych, w przedsiębiorstwach usługowych i w lokalnych społecznościach wiejskich jest faktyczne uczestnictwo w szeroko rozumianym współzarządzaniu. A zatem chodzi o aktywizację różnorodnych form samorządu, o dopływ niezbędnej informacji. Wiele racji zawiera myśl, że — „przekonanie człowieka o uczestniczeniu w zarządzaniu jest pod wieloma względami równoznaczne z rzeczywistym uczestniczeniem”. Znaczy to, że rzeczywisty wpływ na Wydawanie poszczególnych decyzji ma dla człowieka nie mniejsze znaczenie od samego uznania, że ma on możność Wpływania na decyzje. Dlatego też i w decyzjach ekonomicznych nie można się ograniczać wyłącznie do przewidywanych efektów ekonomicznych czy technicznych, ale należy uwzględniać skutki społeczne i polityczne tych decyzji.</u>
+ <u xml:id="u-7.17" who="#PoselStruzekBoleslaw">Następnym głównym założeniem projektu planu na 1975 r. jest umocnienie stabilności gospodarki, tzn. umocnienie i utrwalenie równowagi ekonomicznej we wszystkich węzłowych dziedzinach gospodarki, a zwłaszcza w zakresie inwestycji, rynku wewnętrznego i handlu zagranicznego. Realizacja tego założenia sprowadza się w znacznej mierze do ustalenia prawidłowych proporcji rozwoju, zrównoważenia podstawowych bilansów materiałowych i przeprowadzania niezbędnych zmian strukturalnych. I pod tym względem projekt planu zasługuje na pełną akceptację. Wolniejsze tempo wzrostu dochodu do podziału niż dochodu wytworzonego, a zatem i wyższe tempo wzrostu eksportu niż importu — oddziaływać będzie na umocnienie równowagi ekonomicznej zewnętrznej. Trafne jest również założenie o zmniejszeniu dynamiki nakładów inwestycyjnych przy wysokim ich pułapie. W wyniku tego zmieniają się proporcje podziału przyrostu dochodu narodowego. Na rzecz funduszu spożycia w roku 1975 przeznacza się około 71% przyrostu dochodu narodowego, a na rzecz akumulacji 29%. W wyniku tego tempo wzrostu spożycia będzie znacznie wyższe niż tempo wzrostu funduszu akumulacji, a w tym i inwestycji. W projekcie planu zakłada się również bardziej korzystną relację między tempem funduszu nabywczego społeczeństwa a tempem wzrostu dostaw towarów i usług odpłatnych.</u>
+ <u xml:id="u-7.18" who="#PoselStruzekBoleslaw">W roku przyszłym przewidywana jest kontynuacja pozytywnych zmian w strukturach produkcji w poszczególnych działach i gałęziach produkcji materialnej. W produkcji przemysłowej założone jest znacznie wyższe tempo wzrostu dostaw na cele eksportu, wyższe tempo rozwoju produkcji przemysłu elektromaszynowego i chemicznego oraz również wysokie jest planowane tempo wzrostu produkcji w przemyśle lekkim i rolno-spożywczym. Korzystne zmiany będą zachodzić w strukturze masy towarów dostarczanych na rynek zarówno pod względem proporcji głównych grup towarowych, jak i pod względem udziału wyrobów o wyższym stopniu uszlachetnienia i unowocześnienia. Pewien postęp nastąpi w substytucji niektórych surowców importowanych przez surowce — substytuty wytwarzane w kraju. Dotyczyć to będzie zwłaszcza przemysłu włókienniczego, w pewnej mierze również przemysłu paszowego i innych.</u>
+ <u xml:id="u-7.19" who="#PoselStruzekBoleslaw">Jedną z cech wpływających zarówno na poprawę efektywności gospodarowania, jak i na równowagę rozwoju gospodarczego — jest planowanie kompleksowe w skali nie pojedynczych działów i gałęzi, lecz w skali wielkich problemów społeczno-gospodarczych. Jednym z takich problemów jest zapewnienie wydatnej poprawy wyżywienia społeczeństwa, a adekwatnym do wagi tego problemu jest opracowany i uchwalony program gospodarki żywnościowej, który był dyskutowany na poprzednim posiedzeniu Sejmu. Zabierając głos w imieniu Klubu Poselskiego Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego, pragnę tej sprawie poświęcić Więcej uwagi. Antycypując planowane wyniki w 1975 r. należy podkreślić korzystne rezultaty uzyskane w kompleksie gospodarki żywnościowej, W latach 1971—1975 wartość produkcji globalnej rolnictwa powiększy się o około 100 mld zł, czyli o 30%, a dostawy artykułów żywnościowych na rynek, liczone w cenach bieżących, wzrosną o około 156 mld zł, czyli o 72%. Ta grupa artykułów w ogólnym przyroście dostaw na rynek za okres 1971—1975 stanowić będzie 43%. W ramach kompleksu gospodarki żywnościowej wytwarzane są rów- nież artykuły przemysłowe na cele produkcyjne i inwestycyjne, których dostawy na rynek wiejski w latach 1971—1975 wzrosną o około 80%. W świetle tych danych przeznaczenie na rozwój gospodarki żywnościowej w okresie pięciolecia około 1/5 całości nakładów inwestycyjnych jest nader celowe i efektywne.</u>
+ <u xml:id="u-7.20" who="#PoselStruzekBoleslaw">W 1975 r. nakłady inwestycyjne przeznaczone na rozwój gospodarki żywnościowej osiągną poziom około 100 mld zł, w tym udział nakładów na rolnictwo będzie wynosił 60%, na przemysł rolno-spożywczy — 23% i na pozostałe działy gospodarki żywnościowej około 12%. Tego rodzaju struktura nakładów inwestycyjnych nie odpowiada potrzebom rozwoju gospodarki żywnościowej, gdyż zbyt niski jest udział nakładów inwestycyjnych, przeznaczonych na przemysły wytwarzające środki produkcji dla rolnictwa i przemysłu rolno-spożywczego. Zgodnie z uchwalonym programem gospodarki żywnościowej — sytuacja ta powinna zmienić się radykalnie już w 1976 roku.</u>
+ <u xml:id="u-7.21" who="#PoselStruzekBoleslaw">Plan rozwoju rolnictwa w 1975 r. przewiduje wzrost globalnej produkcji rolniczej o 3,7%, w tym produkcja roślinna powinna powiększyć się w nieco wyższym tempie niż zwierzęca. W dziedzinie produkcji roślinnej zakładane są głębokie zmiany, które można by określić mianem dość zasadniczej jej przebudowy. Zakłada się bowiem, że w ciągu jednego roku powierzchnia zasiewów zbóż, roślin strączkowych oraz przemysłowych i warzyw powinna się zwiększyć o około 580 tys. ha, czyli o ponad 7% — kosztem zmniejszenia powierzchni bardziej ekstensywnych upraw roślin pastewnych. Powinno to zapewnić zbiory zbóż na poziomie zbliżonym do dobrych zbiorów tegorocznych, bardzo wysoki wzrost zbiorów nasion oleistych, buraków cukrowych i warzyw. Te kierunki zmian w produkcji roślinnej w pełni uzasadnione są potrzebami wewnętrznymi kraju, jak i możliwością dalszej aktywizacji eksportu artykułów, zwłaszcza rolno-spożywczych. W tym kontekście nader trafna była decyzja o regulacji cen nasion oleistych oraz ostatnie decyzje Rządu w sprawie rozwoju uprawy buraków cukrowych i przyspieszenia tempa rozbudowy i modernizacji przemysłu cukrowniczego oraz bardziej wydatnego postępu w mechanizacji prac przy uprawie buraka cukrowego.</u>
+ <u xml:id="u-7.22" who="#PoselStruzekBoleslaw">Pragnę wyrazić przekonanie, że decyzje te spotkają się z żywym oddźwiękiem producentów rolnych.</u>
+ <u xml:id="u-7.23" who="#PoselStruzekBoleslaw">W sposób umiarkowany i realny założony jest wzrost produkcji zwierzęcej. Jej kształtowaniu się należy w 1975 r. poświęcić szczególną uwagę — mobilizując wszelkie dostępne środki rolników i państwa dla zapewnienia jej dalszego rozwoju. Sprawa ta powinna być nadal traktowana jako główne zadanie produkcyjne rolnictwa. Oprócz środków materialno-technicznych, takich jak pasze przemysłowe, rozwój budownictwa inwentarskiego — występują znaczne rezerwy w postaci działań organizacyjnych, takich jak konieczność dalszego zwiększania liczby gospodarstw specjalizujących się w produkcji zwierzęcej — jest to bowiem czynnik stabilizacji tej produkcji — konieczność usprawnienia obrotu zwierzętami hodowlanymi, konieczność dalszego doskonalenia opieki weterynaryjnej, organizacji skupu zwierząt, instruktażu zootechnicznego itp.</u>
+ <u xml:id="u-7.24" who="#PoselStruzekBoleslaw">Generalnie należy stwierdzić dalszą poprawę w zaopatrzeniu rolnictwa w środki produkcji, aczkolwiek nie jest ona równomierna w przekroju asortymentowym i nie w pełni będzie zaspokajała potrzeby. W roku gospodarczym 1974/1975 istnieje możliwość zwiększenia nawożenia w przeliczeniu na 1 ha użytków rolnych o 20 kg NPK, czyli o około 12% więcej, dostawy środków chemicznej ochrony roślin wzrosną o 28%, materiałów budowlanych w podstawowych asortymentach o 11— 12% oraz maszyn rolniczych i ciągników w ujęciu wartościowym o 12%.</u>
+ <u xml:id="u-7.25" who="#PoselStruzekBoleslaw">Wzrastająca szybko nakładochłonność produkcji rolniczej, co zresztą znajduje wyraz w przyjęciu wyższego tempa wzrostu wartości końcowej produkcji rolniczej niż globalnej — wymaga wnikliwego podejścia do sprawy kształtowania się dochodów realnych ludności chłopskiej i elastycznego operowania kredytem. W latach 1973—1974 tempo wzrostu dochodów realnych ludności rolniczej wykazuje wyraźną tendencję spadkową. Należy mieć na uwadze, że ponad połowa przyrostu dochodów realnych ludności chłopskiej jest przeznaczona na cele Zwiększenia produkcji rolniczej i rozszerzenia potencjału wytwórczego gospodarki rolnej.</u>
+ <u xml:id="u-7.26" who="#PoselStruzekBoleslaw">Uwzględniając ujemne dla kształtowania się produkcji rolniczej w 1975 roku konsekwencje bieżącego roku, brak równowagi na rynku środków produkcji i wagę ekonomiczną uzyskania możliwie największego przyrostu produkcji rolniczej — byłoby wielce pożądane, ażeby Rząd w trybie operatywnym podjął dodatkowe działania na rzecz większej mobilizacji środków dla rolnictwa. Nakłada to również obowiązek na wszystkie organizacje społeczno-gospodarcze i przedsiębiorstwa obsługi rolnictwa wyzyskania wszelkich dostępnych możliwości w zakresie zwiększenia dostaw środków, usług, a zwłaszcza o charakterze produkcyjnym oraz usprawnienia całokształtu działalności.</u>
+ <u xml:id="u-7.27" who="#PoselStruzekBoleslaw">Rozwój produkcji rolniczej warunkuje tempo przyrostu produkcji sprzedanej przemysłu rolno-spożywczego, który na 1975 rok jest założony w wysokości 8%. Oznaczać to będzie wzrost dostaw artykułów żywnościowych na rynek wewnętrzny o blisko 26 mld zł i o 66 mld zł więcej niż przewidywał plan 5-letni w 1975 roku. Przyrost produkcji blisko w 85% będzie pokryty wzrostem wydajności pracy. Nakłady inwestycyjne w całej branży na przetwórstwo, przechowalnictwo i obrót towarowy osiągną kwotę około 23 mld zł, a wartość nowych i zmodernizowanych wyrobów osiągnie kwotę 13,5 mld zł.</u>
+ <u xml:id="u-7.28" who="#PoselStruzekBoleslaw">Wysoki Sejmie! Wprawdzie realizacja kompleksowego programu rozwoju gospodarki żywnościowej formalnie rozpoczyna się od 1976 roku — to jednak już w ostatnich miesiącach bieżącego roku i w roku 1975 rozpoczną się i będą kontynuowane społeczne, polityczne i organizacyjne przygotowania. Przyjęcie tego nowego programu przez społeczeństwo, sposób jego odbioru — kształtować będą stopień aktywnego stosunku do zadań tego programu. Dlatego też tak ważną sprawą jest, ażeby producenci rolni zarówno uspołecznieni, jak i indywidualni, mogli odczuć pierwsze efekty tego programu. A chodzi tu nie zawsze jedynie o środki materialne; istotny jest również stosunek do zagadnień rolnictwa ze strony rozlicznych instytucji obsługujących.</u>
+ <u xml:id="u-7.29" who="#PoselStruzekBoleslaw">Zjednoczone Stronnictwo Ludowe w ścisłym współdziałaniu z Polską Zjednoczoną Partią Robotniczą prowadzi intensywną działalność we wsiach i w gminach nad stworzeniem konkretnych lokalnych i gminnych programów rozwoju na 1975 rok i na lata 1976— 1980. Stanowić to będzie korzystną przesłankę realizacji zadań planu społeczno-gospodarczego rozwoju kraju również i na bieżący rok.</u>
+ <u xml:id="u-7.30" who="#PoselStruzekBoleslaw">Kampania żniwna, kampania jesienna — dały dowód wielkiej ofiarności rolników, a cały okres 1971—1974 jest dowodem rosnącego zaangażowania produkcyjnego, rozwoju społecznych inicjatyw i postępu rolniczego. Dlatego sądzę, że ofiarna praca ludności rolniczej — pracowników PGR, członków spółdzielni produkcyjnych i rolników indywidualnych zasługuje na słowa uznania i podziękowania z trybuny sejmowej.</u>
+ <u xml:id="u-7.31" who="#PoselStruzekBoleslaw">Wysoki Sejmie! Klub Poselski Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego będzie głosował za podjęciem uchwały o planie społeczno-gospodarczego rozwoju kraju w roku 1975 oraz ustawy budżetowej na 1975 r. wraz z autopoprawkami Rządu, gdyż treść obydwu tych dokumentów określa w sposób prawidłowy drogę rozwoju naszego kraju. Pełna realizacja zadań planu w 1975 roku, a w sprzyjających okolicznościach ich przekroczenie, stanowić będzie godny akord obecnego planu 5-letniego, umożliwiając równocześnie dobry start do nowej fazy rozwoju społeczno-gospodarczego Polski.</u>
+ <u xml:id="u-7.32" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-8">
+ <u xml:id="u-8.0" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Dziękuję Obywatelowi Posłowi. Udzielam głosu posłowi Tadeuszowi Młyńczakowi.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-9">
+ <u xml:id="u-9.0" who="#PoselMlynczakTadeusz">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Studiowanie projektów planu społeczno-gospodarczego rozwoju kraju i budżetu państwa na rok 1975 prowadzi do dwóch podstawowych refleksji — do zadowolenia z zamierzeń i do troski o ich pełną realizację; do zadowolenia z kolejnej szansy przyspieszenia rozwoju kraju, która rodzi się na gruncie dotychczasowych osiągnięć oraz wynika ze śmiałego podejścia do zadań społecznych i gospodarczych w roku 1975. Troska zjawia się w momencie analizowania całego zespołu środków niezbędnych do realizacji planu i poszukiwania nowych, bardziej złożonych, nie wykorzystanych rezerw społecznych i gospodarczych. Pojawia się ona przy rozważaniach na temat równowagi pieniężno-rynkowej i efektywności w gospodarowaniu oraz przy problemach wydajności i organizacji pracy. Należałoby sobie życzyć, żeby w roku 1975 troska ta towarzyszyła wszystkim realizatorom zadań planowych i stała się istotną przesłanką zaangażowania i aktywności w procesie społecznego i gospodarczego rozwoju kraju.</u>
+ <u xml:id="u-9.1" who="#PoselMlynczakTadeusz">Wysoki Sejmie! Klub Poselski Stronnictwa Demokratycznego, w którego imieniu przemawiam, jest świadomy, że społeczeństwo przyjmuje życzliwie ambitne, ale i realne zadania, których miarę stanowią główne założenia i proporcje projektu planu, a których syntetycznym wyrazem jest wysoki — bo wynoszący 9,8% — wskaźnik przyrostu dochodu narodowego. Realizacja tych zadań ma zapewnić osiągnięcie nadrzędnego celu gospodarowania, jakim jest dalszy, szybki wzrost stopy życiowej ludzi pracy i całego społeczeństwa. Godzi się w tym miejscu podkreślić, że z zadowoleniem przyjęto założenia planu w sprawie dalszej regulacji płac i rozwiązań socjalnych zgodnie z ustaleniami XII Plenum KC PZPR.</u>
+ <u xml:id="u-9.2" who="#PoselMlynczakTadeusz">Plan zakłada także odpowiednie opłacenie wzrostu wydajności pracy i kwalifikacji, a ponadto przyrost zatrudnienia, co — przy uwzględnieniu wzrostu pieniężnych przychodów ludności wiejskiej — prowadzi do ponad 10-procentowego zwiększenia ogólnej sumy przychodów pieniężnych ludności i ukształtowania ich na poziomie ponad 986 mld zł.</u>
+ <u xml:id="u-9.3" who="#PoselMlynczakTadeusz">W tej sytuacji projekt planu słusznie kieruje uwagę na rynek i podkreśla, że kluczowym zagadnieniem zarówno odczuwalnego wzrostu stopy życiowej, jak i równowagi gospodarczej musi być zapewnienie odpowiednio wysokiej i różnorodnej podaży towarów i usług. Zakłada się, że dostawy towarów na zaopatrzenie rynku wzrosną o 11%, w tym artykułów konsumpcyjnych o ponad 11%. Istotną sprawą staje się właściwe kształtowanie struktury na rynku wewnętrznym i korzystne jej przekształcanie, między innymi przez zapewnienie dostaw towarów nowych i zmodernizowanych. Służyć to będzie umacnianiu równowagi na wielu ważnych odcinkach rynku. Jest to tym bardziej ważne, że projekt planu nie przewiduje pełnego zaspokojenia popytu na niektóre artykuły konsumpcyjne pochodzenia przemysłowego, mimo prze-widywania dalszego szybkiego wzrostu produkcji i dostaw tych artykułów. Podobnie wygląda sprawa dostaw mięsa i jego produktów.</u>
+ <u xml:id="u-9.4" who="#PoselMlynczakTadeusz">Wyjaśnienia wielu rynkowych napięć należy szukać w dysproporcjach, istniejących jeszcze w naszej gospodarce, które zresztą w ostatnich latach zostały poważnie osłabione i złagodzone. Jest to rezultat przyspieszania i wyrównywania tempa rozwoju przemysłów grupy B.</u>
+ <u xml:id="u-9.5" who="#PoselMlynczakTadeusz">Cieszy na przykład fakt, że przemysł maszynowy, jeden z głównych dostawców wielu towarów na rynek, w ostatnich latach rozwija się w tempie dotychczas nie spotykanym, szybciej niż inne gałęzie przemysłu. Rozwija on swój potencjał, a tym samym zwiększa udział swej produkcji w krajowej produkcji przemysłowej, który decyduje o stopniu zaspokojenia między innymi potrzeb rynku. Utrzymanie więc wysokiej dynamiki rozwoju przemysłu maszynowego zapewni większą produkcję towarów poszukiwanych przez rynek krajowy i zagraniczny, a ponadto w wielu dziedzinach pozwoli szybko zmniejszyć dystans dzielący nas od wysoko uprzemysłowionych krajów;</u>
+ <u xml:id="u-9.6" who="#PoselMlynczakTadeusz">Przemysł maszynowy w bieżącej pięciolatce ma pełne szanse podwoić swoją produkcję, zapewniając najszybszy jej wzrost w tych gałęziach, które decydują o unowocześnieniu całej gospodarki oraz równocześnie odnowić niemal całkowicie jej asortyment. Stało się to możliwe dzięki szybko postępującej koncentracji produkcji i związanej z nią specjalizacji oraz dzięki unowocześnianiu metod zarządzania.</u>
+ <u xml:id="u-9.7" who="#PoselMlynczakTadeusz">Ważne miejsce w projekcie planu zajmują usługi. Mówił o tym poseł sprawozdawca. Dynamika rozwoju usług jest wyższa niż w poprzednich latach i wynosi ponad 14%, w tym ponad 15% w usługach dla ludności. W kształtowaniu podaży usług, a zwłaszcza bytowych, które nie zaspokajają jeszcze popytu, istotną rolę powinna w roku 1975 odegrać uspołeczniona i nie uspołeczniona drobna wytwórczość, w tym piony spółdzielcze i rzemiosło. Jest to problematyka, na której koncentruje uwagę Stronnictwo Demokratyczne. Podejmiemy wzmożone wysiłki, aby w tych dziedzinach w roku 1975 nastąpił dalszy, odczuwalny postęp.</u>
+ <u xml:id="u-9.8" who="#PoselMlynczakTadeusz">Na marginesie rozważań dotyczących rozwoju usług w przyszłym roku oraz ich znaczenia dla wzrostu stopy życiowej i równowagi pieniężno-rynkowej warto poczynić kilka ogólniejszych uwag.</u>
+ <u xml:id="u-9.9" who="#PoselMlynczakTadeusz">Coraz wyższa społeczna wydajność prac} w dziedzinie produkcji dóbr materialnych jest jedną z zasadniczych cech społeczeństw przemysłowych. Powoduje ona zmianę struktury potrzeb społecznych — wzrost zapotrzebowania na produkty przemysłowe i usługi, w których coraz więcej ludności zawodowe czynnej znajdzie zatrudnienie w naszym kraju. Specjaliści twierdzą, że cywilizacja zrodzona ze współczesnej rewolucji naukowo-technicznej tworzy nową epokę, którą charakteryzować będzie zjawisko przesuwania się ludności zawodowo czynnej z rolnictwa i przemysłu do sfery usług.</u>
+ <u xml:id="u-9.10" who="#PoselMlynczakTadeusz">Pozwolę sobie także przypomnieć i podkreślić — mówiłem już o tym na jednym z posiedzeń Wysokiej Iżby — że niezależnie od poziomu rozwoju usług w poszczególnych krajach stanowią one wszędzie barierę wzrostu konsumpcji. W dotychczasowym rozwoju wielu krajów występowała znaczna dysproporcja między ogólnym rozwojem materialnym a rozwojem sfery usług. Wpływało to niekorzystnie na zaspokajanie potrzeb społecznych. Chciałbym tu znów odwołać się do specjalistów, którzy zwracają uwagę na fakt, że na pewnym szczeblu rozwoju gospodarczego znaczenie usług w zaspokajaniu potrzeb społecznych gwałtownie rośnie. W pewnych wypadkach tempo wzrostu popytu na usługi jest większe niż na dobra materialne, a ponadto cały zestaw nowoczesnych dóbr trwałego użytku, jak samochody osobowe, telewizory, elektryczny sprzęt domowy, nie może być w pełni wykorzystywany bez nowoczesnych usług.</u>
+ <u xml:id="u-9.11" who="#PoselMlynczakTadeusz">Inaczej mówiąc, na pewnym poziomie rozwoju społeczno-ekonomicznego dalszy wzrost stopy życiowej oraz lepsze wykorzystanie produkcyjnego majątku narodowego w dużym stopniu zależą od rozwoju usług zarówno produkcyjnych, jak i nieprodukcyjnych. Stąd też wypływać powinna stała troska o dalsze przyspieszenie rozwoju usług w naszym kraju.</u>
+ <u xml:id="u-9.12" who="#PoselMlynczakTadeusz">Istotnym problemem rynku, a przede wszystkim czynnikiem wpływającym na wzrost stopy życiowej społeczeństwa, jest poziom cen na towary rynkowe i usługi. Utrzymywana od czterech lat i przedłużona ostatnią decyzją Rady Ministrów stabilizacja cen podstawowych artykułów żywnościowych, a także ogromnej większości artykułów nieżywnościowych, została przyjęta przez społeczeństwo z zadowoleniem i uważana jest za jedną z istotnych zdobyczy społecznych naszego kraju. Ma ona decydujące znaczenie dla rodzin niżej i średnio zarabiających, rodzin wielodzietnych, emerytów i rencistów, wpływa bowiem na poziom kosztów utrzymania. Wydaje się, że zrozumiała dla społeczeństwa jest polityka kształtowania wyższych cen na wyroby nowoczesne i o wysokiej jakości. Natomiast niezrozumiałe są czasem wypadki wyższych cen na artykuły, nie mające nic wspólnego z nowością. Sprawom tym w 1975 r. należałoby poświęcić jeszcze więcej uwagi.</u>
+ <u xml:id="u-9.13" who="#PoselMlynczakTadeusz">Warunkiem harmonijnego rozwoju kraju jest także coraz lepsze zaspokajanie wielu poza-konsumpcyjnych potrzeb społecznych, jak rozwój budownictwa mieszkaniowego, oświaty i ochrony zdrowia. Z zadowoleniem trzeba podkreślić wzrost nakładów inwestycyjnych na działy konsumpcji społecznej, a także zwiększenie wydatków na te cele w projekcie budżetu państwa. Pozwoli to w 1975 r. rozwiązać wiele trudnych problemów w tej dziedzinie.</u>
+ <u xml:id="u-9.14" who="#PoselMlynczakTadeusz">Wysoki Sejmie! Zadowolenie, ale i zarazem troskę musi budzić mocne podkreślenie w projekcie planu problemu wydatniejszej poprawy efektywności gospodarowania, a więc osiągnięcia poprawy relacji między nakładami a efektami. Projekt planu słusznie wysuwa na czoło problem wysokiego i opłacalnego eksportu. Przyspieszenie dynamiki eksportu w stosunku do importu powinno umacniać równowagę i wpływać na poprawę salda obrotów towarowych, a tym samym bilansu płatniczego.</u>
+ <u xml:id="u-9.15" who="#PoselMlynczakTadeusz">Wydaje się, że import w dalszym ciągu powinien spełniać ważną rolę w rozwijaniu gospodarki kraju i zaspokajaniu potrzeb rynku. Projekt planu wyraźnie podkreśla, że następować to będzie w wyniku rozwoju naszych stosunków ekonomicznych i procesów integracji gospodarczej z krajami RWPG, a także dalszego rozwoju tej współpracy z innymi krajami świata.</u>
+ <u xml:id="u-9.16" who="#PoselMlynczakTadeusz">W stosunkach wewnętrznych poprawa efektywności gospodarowania wiąże się z obniżką kosztów własnych, a przede wszystkim kosztów materiałowych. Ma to podstawowe znaczenie na tle światowej sytuacji surowcowo-materiałowej i potrzeb naszego kraju. Na obniżkę kosztów własnych wpływać powinna skutecznie racjonalizacja zatrudnienia. W niektórych działach naszej gospodarki pozwoli to rozwiązać trudny problem rąk do pracy, np. w transporcie, który wciąż jeszcze jest słabym ogniwem naszej gospodarki.</u>
+ <u xml:id="u-9.17" who="#PoselMlynczakTadeusz">Problemem jednak zasadniczym staje się osiągnięcie przyrostu produkcji głównie przez wzrost wydajności pracy. Powinna więc następować szybka poprawa warunków technicznych w zakładach pracy oraz wzrost kwalifikacji pracowników.</u>
+ <u xml:id="u-9.18" who="#PoselMlynczakTadeusz">Wysoki Sejmie! Klub Poselski Stronnictwa Demokratycznego będzie głosować za przedstawionymi projektami, widząc w nich konsekwentną realizację postanowień VI Zjazdu PZPR i I Krajowej Konferencji PZPR.</u>
+ <u xml:id="u-9.19" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-10">
+ <u xml:id="u-10.0" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Dziękuję Obywatelowi Posłowi.</u>
+ <u xml:id="u-10.1" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Zarządzam obecnie przerwę w obradach do godziny 14 min. 30.</u>
+ <u xml:id="u-10.2" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu od godz. 12 min. 55 do godz. 14 min. 40)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-11">
+ <u xml:id="u-11.0" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Wznawiam posiedzenie. O zabranie głosu proszę posła Jerzego Piotrowskiego.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-12">
+ <u xml:id="u-12.0" who="#PoselPiotrowskiJerzy">Obywatelu Marszałku! Wysoka Izbo! Podejmujemy w dniu dzisiejszym uchwałę o planie społeczno-gospodarczego rozwoju kraju w roku 1975, uchwałę szczególnie ważną, albowiem rok 1975 będzie ostatnim rokiem bieżącej pięciolatki, rokiem wieńczącym zakończenie planu 5-letniego we wszystkich dziedzinach życia gospodarczego kraju.</u>
+ <u xml:id="u-12.1" who="#PoselPiotrowskiJerzy">Jednym z głównych czynników planu gospodarczego, a tym samym i przeobrażeń strukturalnych gospodarki narodowej, są inwestycje.</u>
+ <u xml:id="u-12.2" who="#PoselPiotrowskiJerzy">Na uwagę i podkreślenie zasługuje fakt, że do końca 1974 roku zostanie zrealizowany, a nawet przekroczony o 277 mld zł, cały program inwestycyjny lat 1971—1974. Również w roku 1975 przewiduje się wyższy o 50% poziom nakładów aniżeli był pierwotnie przyjęty w planie 5-letnim. Osiągnięcia uzyskane do 1975 r. i założenia planu na 1975 r. były i będą możliwe do zrealizowania dzięki rozważnej i konsekwentnej polityce partii i Rządu, dzięki zaangażowaniu ogromnej rzeszy pracowników frontu inwestycyjnego.</u>
+ <u xml:id="u-12.3" who="#PoselPiotrowskiJerzy">Truizmem byłoby twierdzenie, iż w latach poprzednich powstawały napięcia w fazach realizacji planu inwestycyjnego, jak również, że napięcia te powstaną w roku 1975. Jednakże wcześniejsze dostrzeżenie napięć pozwoli je właściwie rozładować. Również w celu przeciwdziałania napięciom i dysproporcjom w roku 1975 podjęto wiele ważnych decyzji, takich jak:</u>
+ <u xml:id="u-12.4" who="#PoselPiotrowskiJerzy">—zapewnienie koniecznej koncentracji potencjału wykonawczego, —stworzenie warunków odpowiedniego zaopatrzenia materiałowego, zapewnienie sprzętu i środków transportu, —zapewnienie odpowiednio do konstrukcji budownictwa terminowych dostaw maszyn i urządzeń inwestorskich.</u>
+ <u xml:id="u-12.5" who="#PoselPiotrowskiJerzy">Wykonanie zadań inwestycyjnych roku 1975 to podstawa do zaprogramowania planu na lata 1976—1980. Im większą i mocniejszą stworzymy bazę, im silniejszy będzie przemysł materiałów budowlanych oraz rozbudowywany przemysł mieszkaniowy, tym większe korzyści osiągnie społeczeństwo.</u>
+ <u xml:id="u-12.6" who="#PoselPiotrowskiJerzy">W procesie inwestycyjnym znamienna jest rola resortu budownictwa. Znane są powszechnie osiągnięcia wspólnych przedsięwzięć resortu budownictwa, resortu przemysłu ciężkiego, maszynowego, chemii i innych w dziedzinie rozwoju bazy i potencjału budowlanego.</u>
+ <u xml:id="u-12.7" who="#PoselPiotrowskiJerzy">Chciałbym jednak zwrócić uwagę na rzecz bez precedensu, a mianowicie, że olbrzymim wysiłkiem ogólnospołecznym następuje poważny wzrost produkcji cementu. Spodziewamy się, iż produkcja tego tak ważnego materiału budowlanego w roku 1975 kształtować się będzie na poziomie 20,2 milionów ton, co tym samym pozwoli zrezygnować z importu. Cement dla budownictwa jest rzeczą najważniejszą, życiodajną, bowiem cement i konstrukcje stalowe są dla budownictwa tym, czym dla człowieka jest krew i układ kostny. Bez cementu i konstrukcji stalowych budownictwo nie może rozwijać swego potencjału. Przy właściwym zaopatrzeniu w materiały budowlane budownictwo będzie w stanie sprostać wciąż wzrastającym zadaniom. Właściwie dobremu zaopatrzeniu możemy zawdzięczać dalszy dynamiczny rozwój całego procesu inwestowania zarówno przemysłu, jak i budownictwa. Czym byłby wzrost liczby fabryk lub fabryk domów bez podstawowych materiałów.</u>
+ <u xml:id="u-12.8" who="#PoselPiotrowskiJerzy">Wzrost ilości cementu nie oznacza oczywiście, że w innych asortymentach pokrycie potrzeb materiałowych jest zadowalające. W szczególności w bilansowaniu takich materiałów, jak materiały ścienne, kamionka, materiały instalacyjne, elektrotechniczne i wyroby walcowane będą następowały napięcia. Napięciem tym należy przeciwdziałać zarówno przez zdynamizowanie ich produkcji, przez zmniejszenie materiałochłonności, jak i ograniczenie nieuzasadnionych zapasów w poszczególnych jednostkach produkcyjnych.</u>
+ <u xml:id="u-12.9" who="#PoselPiotrowskiJerzy">Wysoka Izbo! Względy społeczne przemawiają za tym, iż w procesie inwestycyjnym jedną z Ważniejszych pozycji zajmuje budownictwo mieszkaniowe. Zadania budownictwa mieszkaniowego zawarte w uchwale VI Zjazdu Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej oraz w planie społeczno-gospodarczego rozwoju kraju na lata 1971—1975 są zadaniami, rozwiązanie których jest niezwykle istotne dla wielu obywateli naszego kraju, dla wielu rodzin polskich.</u>
+ <u xml:id="u-12.10" who="#PoselPiotrowskiJerzy">Wykonanie 8 033,5 tys. m^2^ powierzchni użytkowej mieszkań, oznacza, że wybudowaliśmy o 200 tys. m^2^ powierzchni użytkowo-mieszkaniowej więcej, aniżeli zakładał plan społeczno-gospodarczy na rok 1975, a w stosunku do założeń całego planu 5-letniego przekroczenie planu wyniesie około 700 tys. m^2^ powierzchni użytkowej mieszkań, co nadal jeszcze nie zaspokoi w pełni potrzeb ludności.</u>
+ <u xml:id="u-12.11" who="#PoselPiotrowskiJerzy">Kierunek działania jest jednak zgodny z programem rozwoju budownictwa mieszkaniowego, przedyskutowanym na V Plenum KC PZPR oraz zawartym w projekcie uchwały Sejmu.</u>
+ <u xml:id="u-12.12" who="#PoselPiotrowskiJerzy">Szczególnie w ostatnim roku obecnej pięciolatki zostaną znacznie przekroczone założenia obecnego planu, co daję również podstawy do znacznego zwiększenia założeń przyszłego planu 5-letniego.</u>
+ <u xml:id="u-12.13" who="#PoselPiotrowskiJerzy">Sądzę, że chociaż zadania budownictwa mieszkaniowego są napięte, to jednak należy szukać jeszcze rezerw w nowych formach organizacyjnych, a także w doprowadzeniu do świadomości każdego zatrudnionego w budownictwie, że od niego w dużej mierze zależy gospodarność w wykorzystaniu sił i środków, którymi dysponuje jednostka produkcyjna. Każdy pracownik budownictwa musi być świadom tego, iż każde ponadplanowe mieszkanie, to zaspokojenie najpilniejszych potrzeb jeszcze jednego z obywateli naszego kraju, to szczęście jeszcze jednej rodziny polskiej.</u>
+ <u xml:id="u-12.14" who="#PoselPiotrowskiJerzy">Ofiarność budowlanych znana jest naszemu społeczeństwu i ma już ugruntowaną trzydziestoletnią tradycję w Polsce Ludowej. Wierzę, że stać będzie pracowników budownictwa i przemysłu materiałów budowlanych na lepsze i oszczędniejsze gospodarowanie zasobami, które im powierzono, a są to zasoby niebagatelne. Tylko w roku 1975 nakłady na inwestycje własne resortu wyniosą 31 400 mln zł. Za tą cyfrą kryją się między innymi cementownie, fabryki domów, fabryki materiałów budowlanych i inne, które są zabezpieczeniem wykonania zadań w dziedzinie budownictwa zawartych w obecnym i przyszłym planie 5-letnim.</u>
+ <u xml:id="u-12.15" who="#PoselPiotrowskiJerzy">Przez lepsze i oszczędniejsze gospodarowanie rozumiem lepsze wykorzystanie dnia pracy, wielozmianowość pracy, lepsze i wielozmianowe wykorzystanie maszyn i urządzeń, zmniejszenie do minimum marnotrawstwa materiałowego. Stan dotychczasowy na naszych budowach pod tym względem jest jeszcze niezadowalający, a są to zjawiska, które należy bezwzględnie eliminować.</u>
+ <u xml:id="u-12.16" who="#PoselPiotrowskiJerzy">Obywatele Posłowie! Na zakończenie swego przemówienia pragnę na przykładzie rozwoju miasta stołecznego Warszawy, miasta, które spełnia nie tylko rolę centrum naukowego i kulturalnego, lecz jest drugim co do wielkości ośrodkiem przemysłowym kraju, wytwarzającym na koniec 1974 roku 7,2% produkcji przemysłowej kraju oraz 8,5% eksportu krajowego, przedstawić ambitny plan wynikający z programu inwestycyjnego.</u>
+ <u xml:id="u-12.17" who="#PoselPiotrowskiJerzy">Na realizację inwestycji w gospodarce uspołecznionej na terenie m.st. Warszawy przewiduje się 27,3 mld zł. Nakłady inwestycyjne rad narodowych wyniosą 3 081 mln zł. Nakłady na budownictwo mieszkaniowe spółdzielcze wyniosą 3 986,5 min zł. Sumy te przekraczają założenia planu 5-letniego. Jest to możliwe, ponieważ średnioroczne tempo produkcji uspołecznionej wzrasta o 14,2% przy planowanym 10,4%. W ciągu minionych 4 lat Warszawa dała nadwyżkę produkcji na sumę ponad 24 mld zł, a tylko w roku 1974 przewiduje się uzyskanie zdolności produkcyjnych z tytułu oddawania nowych inwestycji wartości około 8 mld zł.</u>
+ <u xml:id="u-12.18" who="#PoselPiotrowskiJerzy">Jako poseł z Warszawy pragnę stwierdzić, że te osiągnięcia są wynikiem efektywniejszej pracy klasy robotniczej stolicy, lepszego wykorzystania potencjału wytwórczego i bazy produkcyjnej. Jednak wyniki pracy na froncie inwestycyjnym nie mogą nas w pełni zadowalać. Na przykład ciągle jeszcze występują opóźnienia w oddawaniu obiektów socjalno-usługowych. Podstawową przyczyną tego stanu rzeczy jest nienadążanie potencjału przerobowego za potrzebami i środkami inwestycyjnymi. Pogarsza ten stan niewykonywanie planów przez niektóre przedsiębiorstwa. Sytuacja ta powoduje stałe napięcia w dziedzinie rozbudowy infrastruktury społecznej, budownictwa mieszkaniowego oraz w zakresie remontów w budownictwie ogólnym.</u>
+ <u xml:id="u-12.19" who="#PoselPiotrowskiJerzy">Mimo istniejących napięć w bilansie przerobowym, przyrost średnioroczny mocy produkcyjnych budownictwa warszawskiego wzrósł o 20%. Przyrost budownictwa mieszkaniowego w 1974 r. w stosunku do 1971 r. wyraża się niemal podwojoną liczbą — 11,4 tys. mieszkań w 1971 r., a spodziewamy się 19,8 tys. mieszkań w 1974 r. Oprócz tego oddano wiele inwestycji ważnych zarówno dla miasta, jak i poszczególnych obywateli.</u>
+ <u xml:id="u-12.20" who="#PoselPiotrowskiJerzy">Plan roku 1975 — to dalsze zwiększenie zasobów mieszkaniowych Warszawy o 21,9 tys. mieszkań, to nowe obiekty budownictwa towarzyszącego i ogólnego. Są to tylko niektóre dane dotyczące Warszawy.</u>
+ <u xml:id="u-12.21" who="#PoselPiotrowskiJerzy">Wysoka Izbo! Jestem pewien, że tak jak my, posłowie, będziemy dzisiaj aprobować ambitny, lecz na miarę naszych możliwości plan społeczno-gospodarczego rozwoju kraju na rok 1975 — z takim samym aplauzem zaaprobuje go społeczeństwo polskie. Dziękuję bardzo.</u>
+ <u xml:id="u-12.22" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-13">
+ <u xml:id="u-13.0" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Głos ma poseł Bolesław Piasecki.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-14">
+ <u xml:id="u-14.0" who="#PoselPiaseckiBoleslaw">Wysoki Sejmie! Rosnący potencjał ekonomiczny i znaczenie gospodarcze naszego kraju w skali międzynarodowej oraz pogłębiające się zaufanie do naszej solidności, powiązanej ze śmiałością decyzji sprawiły, że gospodarka nasza w coraz szybszym tempie staje się otwartą gospodarką, z bogatymi i rozległymi perspektywami. Trzeba i warto tu podkreślić, że jesteśmy świadkami umacniania się miejsca Polski w świecie dzięki wykazanej w ostatnich latach umiejętności osiągania sukcesów ekonomicznych. Polskie gospodarowanie traktowane było w przeszłości nieraz z ironicznym lekceważeniem, co godziło w naszą ambicję narodową, która obecnie znajduje wreszcie od dawna oczekiwaną satysfakcję.</u>
+ <u xml:id="u-14.1" who="#PoselPiaseckiBoleslaw">Sytuacja na rynku światowym w roku 1975, a także w latach następnych daleka jednak będzie — jak powszechnie wiadomo — od stabilizacji. System RWPG jest potężnym umocnieniem chroniącym w dużym stopniu gospodarkę krajów socjalistycznych przed ujemnymi skutkami kryzysowych zjawisk, występujących w ekonomice państw kapitalistycznych. Trzeba przy okazji podkreślić, że istotnym elementem oceny naszych dokonań i osiągnięć przez następne pokolenia Polski socjalistycznej będzie właśnie to, jaką pozy cję i rolę osiągnęliśmy w międzynarodowym podziale pracy w ramach procesów integracyjnych wspólnoty państw socjalistycznych. Uczestnictwo w RWPG nie zwalnia nas jednak od samodzielnego wysiłku mającego na celu takie funkcjonowanie naszego handlu zagranicznego i całokształtu powiązań naszej gospodarki z zagranicą, które by gwarantowało szybsze, bardziej elastyczne i operatywne reagowanie na ruch koniunktur i cen oraz na zmiany typu strukturalnego na rynku międzynarodowym. Wymagać to będzie wzmocnienia w 1975 r. ośrodków badań diagnostycznych i prognostycznych w tej dziedzinie.</u>
+ <u xml:id="u-14.2" who="#PoselPiaseckiBoleslaw">Intensywność naszych stosunków gospodarczych z Zachodem wywołuje potrzebę zasygnalizowania niezbędności procesu dalszego rozszerzania się naszych kontaktów z inteligencją radziecką zarówno techniczną, jak i humanistyczną. Politykę pokojowego współistnienia i wymiany handlowej z krajami kapitalistycznymi, prowadzoną wspólnie przez Związek Radziecki i Polskę kształtuje praca władz partyjnych i państwowych. Jest wyrazem naturalnej potrzeby patriotycznej i internacjonalistycznej postawy obywateli polskich, aby aktywności naszych władz towarzyszył stały rozwój kontaktów ze społeczeństwem radzieckim i innych krajów socjalistycznych.</u>
+ <u xml:id="u-14.3" who="#PoselPiaseckiBoleslaw">Określając stosunek do projektów rządowych dotyczących założeń planu społeczno-gospodarczego na rok 1975, trzeba w równej mierze mieć świadomość wielkich osiągnięć lat 1971—1974, jak i widzieć dalekosiężne cele następnego planu 5-letniego oraz zarysu planu perspektywicznego, ukazującego wizje Polski na przełomie następnego wieku. Nakreślenie celów perspektywicznych przed całym narodem polskim, w nie spotykanej dotąd skali, nosi charakter nie tylko opracowań przygotowawczych, ale wyraża się w powziętych już przez partię i Sejm uchwałach, przesądzających w wielu dziedzinach kierunki, które będą realizowane w następnych planach rocznych i 5-letnich. Hasło — „każda rodzina we własnym mieszkaniu”, niedalekie wprowadzenie powszechnego nauczania średniego, program przeobrażenia wsi i życia rolników wraz z zapewnieniem zaspokojenia rosnących potrzeb żywnościowych narodu nabrały już mocy wiążącej dla państwowych organów planistycznych.</u>
+ <u xml:id="u-14.4" who="#PoselPiaseckiBoleslaw">Rok 1975 jest istotnym ogniwem między dokonaniami czterech poprzedzających go lat i precyzującymi się obecnie zamierzeniami na miarę historyczną. Ma on jednocześnie zasadnicze znaczenie dla owocowania wysiłku inwestycyjnego czterech lat, gdyż powinien dać przyspieszony wzrost zdolności produkcyjnych i usługowych. Służy temu zasada koncentrowania nakładów na inwestycjach kontynuowanych, a zwłaszcza na zakładach oddawanych do użytku w roku 1975 i w pierwszym półroczu 1976 r. Wyrazem przemyślanej troski o zapewnienie wykorzystania osiągnięć lat poprzednich jest przyjęcie w planie na 1975 r. wskaźnika wzrostu nakładów inwestycyjnych w gospodarce narodowej na poziomie 105,9 wobec 122,2 w roku 1974.</u>
+ <u xml:id="u-14.5" who="#PoselPiaseckiBoleslaw">Uchwała VI Zjazdu partii zamknęła okres, w którym istniała potrzeba uświadamiania siły sprawczej nauki dla postępu społeczno-gospodarczego. Środki materialne przeznaczone na rozwój badań i zastosowań zyskały wysoką rangę w preferencjach obecnego planu 5-letniego i rosły w takim tempie, że będą dwa razy większe w 1975 roku niż w 1971, osiągając od dawna postulowaną wysokość na poziomie 2,5% dochodu narodowego. Wydaje się także, że 20% udziału określa właściwe proporcje zakresu prac badawczych podstawowych do prac o charakterze utylitarnym. Zasada powiązania zadań i środków dla stworzenia warunków rozwoju infrastruktury nauki i techniki, likwidowanie braków wynikłych z zaniedbań lat poprzednich w tej dziedzinie, staje się praktyką w naszym państwie. Rewolucja naukowo-techniczna wkracza do naszej gospodarki. Konieczność uwzględnienia określonego okresu oczekiwań na rezultaty własnej twórczości naukowej uzasadniała w okresie obecnego planu 5-letniego i uzasadnia nadal celowość importu zagranicznej myśli technicznej. Chodzić nam jednak powinno o to, aby na sprawczą rolę własnej nauki w postępie gospodarczym nie oczekiwać dłużej niż to uzasadniają obiektywne przyczyny. Mimo że rejestrujemy już odczuwalne przykłady skuteczności oddziaływania zwiększonych nakładów finansowych i kadrowych na naukę w wielu dziedzinach naszej gospodarki, to istnieje uzasadnione poczucie niewystarczającego stanu wdrożeń do produkcji przemysłowej w stosunku do ilości prowadzonych badań i wykonanych prototypów. Dzieje się tak w dużym stopniu dlatego, że nie ugruntowało się jeszcze w dostatecznym stopniu poczucie odpowiedzialności i w ludziach i w systemie organizacyjnym, za przebieg prac między odkryciem czy wynalazkiem a końcowym produktem. Osobno jest opracowywana koncepcja, osobno model czy prototyp, osobno opracowuje się technologię, osobno zaś przygotowywane są warunki produkcyjne. Na to nakładają się odmienne systemy rozliczeń i sprawozdań. Tego rodzaju sztafeta trudności osiąga zazwyczaj żółwie tempo. Musimy zapewnić rozwój i integracje zespołów twórczych, składających się z ludzi nauki, inżynierów, majstrów. Osiąganie efektów końcowych, możliwość doskonalenia dokonanego dzieła wyzwoli u wszystkich uczestników tego procesu dodatkową energię, dając zarazem poczucie osobistej satysfakcji. Podmiotem postępu w warunkach rewolucji naukowo-technicznej musi być podlegająca szefowi ekipa odpowiedzialna za całość procesu od odkrycia — do produkcji.</u>
+ <u xml:id="u-14.6" who="#PoselPiaseckiBoleslaw">Usunięcie barier utrudniających zespolenie nauki z gospodarką pozostaje pilnym za daniem, w którego rozwiązaniu powinny, w bardziej twórczym niż dotąd stopniu, uczestniczyć również nauki społeczne. W zakresie naukowej organizacji pracy z dużym krytycyzmem należy przystosowywać do potrzeb społeczeństw socjalistycznych wzorce, zdające egzamin w technokratycznych układach państw kapitalistycznych. Systemy organizacyjne i bodźce ekonomiczne nie działają w sposób identycznie sprawny w różnych ustrojach. Na pewno postęp prawdziwej wiedzy ma miejsce zarówno w świecie socjalistycznym, jak i kapitalistycznym. Natomiast spożytkowanie wiedzy ma jakościowo inną funkcję w swej głębokiej treści humanistycznej w perspektywach rozwojowych socjalizmu. Ostatecznym rezultatem rewolucji naukowo-technicznej musi być dobro społeczne i rozwój osobowości, a to z kolei określa postawę moralną, bez której konsekwencje rozwoju nauki mogłyby przynosić nieszczęścia zamiast postępu.</u>
+ <u xml:id="u-14.7" who="#PoselPiaseckiBoleslaw">Wysoka Izbo! W wyniku rytmu prac Sejmu poszczególnych kadencji, przy okazji uchwalania planów gospodarczych, a następnie społeczno-gospodarczych, wytworzyły się zwyczajowe formy dyskusji. Słusznie mówimy o potrzebie usprawniania naszej gospodarki drogą eliminacji ujawnianych niedociągnięć, wskazywania sposobów łagodzenia napięć i rozwiązywania takich czy innych trudności, pojawiających się w zasięgu działania naszej administracji gospodarczej. Mamy tu do czynienia z niezbędnym dla normalnego działania gospodarki mechanizmem bieżącej kontroli i konstruktywnej krytyki. Tempo i rozmach naszego obecnego wzrostu gospodarczego oraz ogromny zakres rozwojowych przemian dokonanych lub zapoczątkowanych w ostatnich 4 latach, spowodowały jednak i powodować nadal będą pojawianie się jakościowo innych zagadnień, których nie należy określać w sposób nadmiernie uproszczony jako napięcia. Sukces nowej polityki społeczno-gospodarczej spowodował pojawienie się nowych problemów, które wołają o nowe rozwiązania, wymagając odrzucenia schematów nawet użytecznych w poprzednich okresach.</u>
+ <u xml:id="u-14.8" who="#PoselPiaseckiBoleslaw">Zagadnienie jest szerokie, ale dla jego ilustracji wystarczy skoncentrowanie uwagi na jednej tylko dziedzinie. Słusznie i tradycyjnie w projekcie uchwały, którą dyskutujemy, postawiono na pierwszym miejscu i w roku 1975 — „osiągnięcie dalszej poprawy materialnych, socjalnych i kulturalnych warunków życia społeczeństwa”. Sformułowanie to w warunkach osiągnięć czterolecia nabiera nowej treści. Realizacja tego zadania wymaga czegoś więcej niż tylko utrzymania tendencji wzrostu przychodów pieniężnych ludności przy zapewnieniu równoległego wzrostu dostaw towarów na rynek.</u>
+ <u xml:id="u-14.9" who="#PoselPiaseckiBoleslaw">Po pierwsze — siła nabywcza ludności osiągnęła poziom nieporównywalnie wyższy od punktu startu obecnego planu 5-letniego. Mówi o tym chociażby dwukrotny wzrost zasobów pieniężnych ludności w tym czasie i to w obydwu jego elementach składowych, we wkładach oszczędnościowych i zasobach gotówki.</u>
+ <u xml:id="u-14.10" who="#PoselPiaseckiBoleslaw">Po drugie — polepszanie się sytuacji materialnej ludzi pracy osiągane jest drogą wzrostu płac realnych w warunkach ruchu cen i płac, poza podstawowymi artykułami żywnościowymi. Powstaje więc jakościowo inna sytuacja pieniężno-rynkowa oraz nowe w tej dziedzinie zadania.</u>
+ <u xml:id="u-14.11" who="#PoselPiaseckiBoleslaw">Jako zjawisko naturalne, towarzyszące poważnemu polepszaniu się sytuacji ekonomicznej kraju i obywateli, występuje bardzo wysoki i rosnący poziom potrzeb i oczekiwań społecznych. Trzeba sobie zdawać sprawę, że prawie całe trzydziestolecie przeżyliśmy w warunkach stosunkowo nielicznych okresowych regulacji cen i płac. Zarówno konsumenci, jak i średni aparat zarządzania nabiera dopiero doświadczenia w posługiwaniu sie mechanizmem ruchu cen i płac, który to ruch musi dokonywać się w warunkach zabezpieczających umacnianie się w społeczeństwie poczucia planowej stabilności i wzrostu płacy realnej. Operowanie pojęciem płacy realnej wymaga nowego spojrzenia w warunkach dynamicznego wzrostu społeczno-gospodarczego.</u>
+ <u xml:id="u-14.12" who="#PoselPiaseckiBoleslaw">Coraz większego Znaczenia, obok dotychczas wysuwanej globalnej równowagi pieniężno-rynkowej. nabiera sprawa równowag odcinkowych. Dyskusja nad programem wyżywienia narodu uzasadnia stwierdzenie, że jeszcze w najbliższych latach zwiększona podaż artykułów mięsnych nie pokryje w pełni rosnącego popytu. Tym bardziej mikrodecyzje ekonomiczne podejmowane w ponad 9 milionach gospodarstw domowych będą się charakteryzować — w porównaniu z poprzednimi okresami — rozszerzoną swobodą wyboru w dziedzinie wydatków, rozszerzona chęcią wyboru. Zwiększony budżet rodzinny dale możliwość dysponowania środkami pieniężnymi nie tylko na potrzeby bieżące, ale także i na wydatki o przedłużonym terminie realizacji. Aparat produkcji, handlu i usług staje zatem wobec jakościowo innych zadań z chwilą, gdy troszczyć się musi nie tylko o równowagę globalną, ale w coraz większej mierze również i o równowagę strukturalną. Badanie popytu i organizowanie produkcji dla konsumentów, którzy z uwagi na wysokość wydatku są skłonni przedłużyć termin jego realizacji, ma tu znaczenie zasadnicze. Trzeba pamiętać, że skuteczność działania bodźców materialnych na postawę rodziny pracowniczej zmniejsza się w miarę nadmiernego przedłużania się terminu możliwości ich spożytkowania. Chodzi więc o zwiększenie na rynku ilości atrakcyjnych towarów na zakup których warto odkładać rodzinie pracowniczej pieniądze przez okres od roku do trzech lat.</u>
+ <u xml:id="u-14.13" who="#PoselPiaseckiBoleslaw">Wysoki Sejmie! W wypowiedziach członków kierownictwa politycznego podkreśla się uwarunkowanie realizacji zadań społeczno- ekonomicznych przez ich związek z programem ideowo-wychowawczym. Nie ma możliwości realizacji wielkiego programu narodowego bez trafnie odzwierciedlającej potrzeby społeczne ideologii. Rzeczywista dyscyplina pracy jest możliwa w społeczeństwie polskim tylko w kontekście ideowości. Mówię o całym społeczeństwie, gdyż w Polsce Ludowej przy dwóch żywotnych motywacjach światopoglądowych powszechna jest jedność socjalistycznego zaangażowania. W bieżącej działalności stawiamy czoła tym tendencjom, które podważają walory ideowej postawy człowieka. Sceptycy wobec szans (a są i tacy) dynamicznego rozwoju kraju nie przeciwstawiają się wprost samemu programowi, ponieważ jest on oczywiście bezsporny i trafia do przekonania ogółu społeczeństwa, ale najczęściej kwestionują potrzebę ideologii socjalistycznej w jego realizacji.</u>
+ <u xml:id="u-14.14" who="#PoselPiaseckiBoleslaw">Sukcesy odniesione w płaszczyźnie narodu — mówiąc w przenośni — jako załogi przedsiębiorstwa produkcyjnego i w płaszczyźnie kraju —jako wielkiego placu budowy, są przedmiotem satysfakcji i dumnej nadziei na dalsze wzmacnianie pozycji Polski Ludowej. Wszyscy jednak, i kierownictwo polityczne i obywatele, wiedzą, że naród to nie tylko załoga produkcyjna, ale żywy organizm także duchowy, nie tylko materialny. Kontynuacja i poszerzanie zakresu przyspieszonego rozwoju, równolegle w sferze gospodarczej i w sferze socjalistycznego ruchu umysłowego, jest wiodącym i wspólnym zadaniem władzy i' całego społeczeństwa. Autentyczny socjalistyczny ruch umysłowy wymaga poszerzania dialogu władzy ze społeczeństwem i obustronnej aktywności, przestrzegania wzajemnego zaufania narosłego w wyniku wspólnie odniesionego sukcesu w dziedzinie społeczno-gospodarczej. Istnieje obecnie dostatecznie silne poczucie wspólnoty władzy i społeczeństwa, aby poszerzyć ramy dyskusji wewnętrzno-socjalistycznej, która jest warunkiem ruchu umysłowego, dążącego do rozwoju i doskonalenia rzeczywistości. Tak pojęty socjalistyczny ruch umysłowy to stałe poszukiwanie nowych odpowiedzi na nowe — niesione przez życie — problemy we wszystkich dziedzinach życia gospodarczego, społecznego, naukowego i kulturalnego: to wykorzystanie dojrzałości socjalistycznej opinii społecznej do weryfikacji i dochodzenia do optymalnych rozwiązań spośród różnych wewnętrzno-socjalistycznych propozycji i koncepcji. Wiąże się z tym wielka szansa dalszej aktywizacji całego społeczeństwa, będąca zarazem fundamentalnym warunkiem pełnej realizacji twórczej i nowej polityki społeczno-gospodarczej. Dalsza aktywizacja powinna objąć całe społeczeństwo, jednocząc je wokół wspólnych celów, niezależnie od różnic w motywacji światopoglądowej.</u>
+ <u xml:id="u-14.15" who="#PoselPiaseckiBoleslaw">Każdy realny działacz docenia opiniotwórcza role w społeczeństwie polskim nie tylko duchowieństwa, ale i środowisk obywateli inspirujących się światopoglądem katolickim. Trzeba tu spostrzec, że w typie religijności, którą głosi kościół posoborowy nabiera znaczenia — w większym daleko stopniu niż dawniej — akt świeckiego życia jako forma realizacji chrześcijaństwa i powołania człowieka. Duchowość chrześcijańska zostaje mocniej zakorzeniona w pracy i obowiązku, w toku codziennego życia rodzinnego, zawodowego i społecznego. Stosunek człowieka do Boga realizuje się nie tylko wprost, ale przez służebność w stosunku do potrzeb innych ludzi i do rzeczywistości doczesnej, której autonomię dziś W kościele powszechnym nie tylko dostrzeżono, ale podniesiono do rangi zasady. Kościół od czasu Soboru odrzuca przeciwstawienie obowiązków wobec Boga — odpowiedzialności za świat doczesny.</u>
+ <u xml:id="u-14.16" who="#PoselPiaseckiBoleslaw">Oczywiście, zdajemy sobie wszyscy sprawę, że motywów skłaniających do podnoszenia jakości pracy jest wiele. Jest motyw płacowy. Jest motyw patriotyczny miłości własnego kraju. Jest motyw chęci spożytkowania posiadanego wykształcenia, posiadanej wiedzy, ale naszym zdaniem jest realne, żeby w tej części narodu, która jest zaangażowana religijnie i światopoglądowo po stronie katolicyzmu działał — w większym stopniu niż dotychczas — potężny motyw moralno-światopoglądowy. Motywacja ta może rozwijać się jedynie od wewnątrz społeczności katolickiej w wyniku misji duszpasterskiej kościoła, w wyniku postawy duchowieństwa i działającego aktywnie ruchu społecznie postępowego katolików świeckich.</u>
+ <u xml:id="u-14.17" who="#PoselPiaseckiBoleslaw">Duchowieństwo polskie, w swej olbrzymiej większości, jest patriotyczna. dobrana zasadzie wymagającego wyrzeczeń powołania, częścią inteligencji polskiej. Duchowieństwo jest pełne naturalnej troski o warunki pełnienia przez kościół jego misji, ale jest też świadome olbrzymich zadań stojących przed naszym narodem w ostatnich dekadach XX wieku, kiedy to jako naród i państwo musimy wybrać wyścig z czasem na polu rozwoju społeczno-ekonomicznego.</u>
+ <u xml:id="u-14.18" who="#PoselPiaseckiBoleslaw">Od dłuższego już czasu Stolica Apostolska traktuje socjalistyczny ustrój jako porządek utrwalony historycznie Dlatego świadomie i konsekwentnie wchodzi w kontakt z państwowymi władzami krajów socjalistycznych. Oczywiste jest rzeczą. że Watykan przywieźcie tu Podstawowe Znaczenie do stosunków z naszym krajem. Doświadczenie polskie ma znaczenie decydujące dla przyszłości stosunków miedzy kościołem a całym obozem państw socjalistycznych. Uważamy. że zaangażowanie patriotyczne, kierunek przemian wewnętrzno-katolickich w sposób nieunikniony sprawia, że funkcja duszpasterska kościoła w Polsce bidzie wspierać moralnie coraz mocniej potrzeby społeczno-gospodarczego rozwoju kraju, a pojawiający się jeszcze duch negatywizmu czy obojętności wobec osiągnięć i potrzeb państwa ludowego będzie zanikał. Wyrażamy też przeświadczenie, że w takiej właśnie perspektywie leży pełne i trwałe rozwiązanie pozostałych jeszcze trudności na drodze pełnej normalizacji stosunków kościelno-państwowych w naszym kraju oraz kwestia roli obywateli wierzących w socjalistycznym ustroju naszego państwa.</u>
+ <u xml:id="u-14.19" who="#PoselPiaseckiBoleslaw">Musimy poza tym zdawać sobie sprawę, że ze świata zachodniego infiltruje się do nas kryzys wartości światopoglądowych, anarchię moralną i obyczajowa oraz indyferentyzm, który bezideowość traktuje jako rzekome wyzwolenie nowoczesnego człowieka. Wiemy wszyscy, dziwimy się, że w odbiciu świadomości ogromnej części społeczeństw zachodnich postęp cywilizacyjny coraz wyraźniej zaprzecza sensowi życia. Nieprzypadkowy na tym tle jest występujący w wielu państwach zachodnich i w ogóle w państwach kapitalistycznych. nie tylko europejskich, sojusz marksistów i katolików w obronie świata wartości duchowych. Chodzi tam już nie tylko o tolerowanie się wzajemne czy o taktyczne sojusze, ale o imperatyw trwałego współdziałania w obliczu pustki duchowej i dekadencji na rzecz wspólnego tworzenia humanistycznej cywilizacji przyszłości.</u>
+ <u xml:id="u-14.20" who="#PoselPiaseckiBoleslaw">Krytykując Zachód, nie możemy zapominać. że czynnikiem rozprzestrzeniającym u nas nihilizm społeczny i moralny jest alkoholizm. Panuje przekonanie, niestety, że akty normatywne ustawy sejmowej oraz uchwały Rady Ministrów w znacznym stopniu pozostały martwa litera, mimo że wytyczają słuszny kierunek walki z pijaństwem. Sadzimy, że po przeszło dwóch latach obowiązywania uchwały, powinno być przez Rade Ministrów przedyskutowane sprawozdanie z jej wykonania i powinny być wydane odpowiednie zarządzenia przez Rząd, zapewniające jej pełna realizacje.</u>
+ <u xml:id="u-14.21" who="#PoselPiaseckiBoleslaw">Wysoka Izbo! Pierwszy Sekretarz KC PZPR Edward Gierek konsekwentnie i jasno w swych wystąpieniach uświadamia przede wszystkim kadrze politycznej i administracyjnej, ale również całemu społeczeństwu, że współczesny Polak, po to aby być aktywnym, świadomym uczestnikiem i współbudowniczym swojej ojczyzny, musi sprostać wysokim wymaganiom. Trzeba jednocześnie podnosić kwalifikacje zawodowe oraz poszerzać własna świadomość społeczno-polityczna. Wielu obywateli ukształtowanych przez Polskę Ludowa zaświadczyło praca, że potrafili oni w ciągu okresu dynamicznego rozwoju przemieniać trudności na zadania i co więcej, potrafili te zadania rozwiązywać. Ich głos powinien być coraz bardziej słyszalny i coraz lepiej słyszany. Szczególnie władze terenowe, zarówno rady narodowe, jak i organy administracji, powinny akcentować elementy inspiracji społecznej w podejmowanych przez te władze decyzjach.</u>
+ <u xml:id="u-14.22" who="#PoselPiaseckiBoleslaw">Radości i troski, sukcesy i oczekiwania społeczeństwa jawią się na forum organów przedstawicielskich, a także przed Wysoka Izbą, w postaci planowych liczb i dyrektyw, pozornie tylko skierowanych do administracji państwowej, do aparatu gospodarczego. Rzeczywistym i właściwym ich adresatem są wszyscy ludzie pracy — robotnicy, chłopi, inteligencja. Niezbędny jest odważny proces kształtowania opinii odbierającej i oceniającej decyzje i uchwały przez stałe i systematyczne poszerzanie zakresu informacji, podawanych łącznie z ideowo-polityczną ich interpretacją. Budzenie czujności społecznej, wyrażającej się w wykorzystaniu każdej nowej szansy i w przeciwdziałaniu każdemu zagrożeniu dla interesów Polski Ludowej jest zadaniem ciągle otwartym przed naszą propagandą, a zwłaszcza przed środkami masowego przekazu. Chodzi bowiem nie tylko o to, aby rozszerzyć i uaktualnić zakres informacji, ale przede wszystkim o to, aby informacje te spotykały się z rzeczywistym zainteresowaniem społeczeństwa. Uchwała o planie społeczno-gospodarczego rozwoju kraju i ustawa budżetowa na rok 1975 są znakomitą okazją do podjęcia skutecznych działań w tym kierunku. Wszyscy traktujemy je bowiem jako instrument służący organizacji woli zbiorowej całego narodu w kierunku utrwalenia i powiększenia sukcesu dynamicznej polityki społeczno-gospodarczej naszego państwa.</u>
+ <u xml:id="u-14.23" who="#PoselPiaseckiBoleslaw">Biorąc pod uwagę istotne treści zawarte w obydwu rozpatrywanych przedłożeniach rządowych oraz ich zgodność z rysującą się na skalę historyczną perspektywą dalszego rozwoju Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej Koło Poselskie — „Pax” będzie głosowało za ich przyjęciem.</u>
+ <u xml:id="u-14.24" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-15">
+ <u xml:id="u-15.0" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Głos ma poseł Edward Głodowski.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-16">
+ <u xml:id="u-16.0" who="#PoselGlodowskiEdward">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Zabierając głos w dzisiejszej dyskusji, pragnę zatrzymać się nad zadaniami postawionymi przed rolnictwem, a szczególnie przed ogrodnictwem. Wykładnią nowego spojrzenia na produkcję żywności i właściwą strukturę odżywiania jest założona w projekcie planu na 1975 r. wysoka dynamika wzrostu produkcji warzyw i owoców, wynosząca w warzywach 110,7% i owocach 120,8%.</u>
+ <u xml:id="u-16.1" who="#PoselGlodowskiEdward">W związku z wysokim wzrostem produkcji założono jeszcze wyższą dynamikę skupu, wynoszącą w warzywach 126% i owocach 125,7% w stosunku do roku bieżącego.</u>
+ <u xml:id="u-16.2" who="#PoselGlodowskiEdward">Spożycie warzyw zwiększy się z 96 kg na jednego mieszkańca w roku 1973 do 120 kg w roku 1980 oraz owoców w analogicznym okresie z 34 kg do 60 kg.</u>
+ <u xml:id="u-16.3" who="#PoselGlodowskiEdward">Te ze wszech miar uzasadnione zamierzenia dyktują ogromne zadania ogrodnictwu, przetwórstwu owoców i warzyw, przemysłom wytwarzającym środki produkcji dla ogrodnictwa oraz nauce ogrodniczej.</u>
+ <u xml:id="u-16.4" who="#PoselGlodowskiEdward">Produkcja ogrodnicza należy do najbardziej intensywnych gałęzi rolnictwa. Powierzchnia pod sadami i warzywami w uprawie gruntowej i szklarniowej zajmuje około 2,7% ogólnej powierzchni użytków rolnych, a udział produkcji ogrodniczej w globalnej wartości produkcji roślinnej rolnictwa stanowi około 10%. Przychody pieniężne osiągane z produkcji ogrodniczej stanowią ponad 20% przychodów uzyskiwanych z całości produkcji roślinnej, co stawia ogrodnictwo w rzędzie najbardziej opłacalnych działów produkcji i jest także istotnym czynnikiem wzrostu poziomu życia ludności rolniczej.</u>
+ <u xml:id="u-16.5" who="#PoselGlodowskiEdward">Produkcją ogrodniczą zajmuje się w Polsce ok. 1 200 tys. gospodarstw chłopskich, które produkują 95% wszystkich owoców i warzyw. Świadczy to o ogromnym rozdrobnieniu tej produkcji, utrudniającym postęp specjalizacji w tej dziedzinie.</u>
+ <u xml:id="u-16.6" who="#PoselGlodowskiEdward">Niekorzystne warunki atmosferyczne w ostatnich latach, a szczególnie w roku bieżącym, nie pozwoliły na uzyskanie odczuwalnego wzrostu podaży warzyw i owoców, a w niektórych rejonach kraju zarysował się nawet ich deficyt.</u>
+ <u xml:id="u-16.7" who="#PoselGlodowskiEdward">Stało się jasne, że podstawowym kierunkiem zwiększania ogólnej produkcji i rozszerzania asortymentu produkowanych warzyw i owoców jest modernizacja tej gałęzi produkcji. Duży postęp w tej dziedzinie wniosła uchwała Rady Ministrów z kwietnia ub. roku w sprawie intensyfikacji produkcji ogrodniczej oraz usprawnienia obrotów produktami ogrodniczymi. Wielkie znaczenie ma program uchwalony na XV Plenum Komitetu Centralnego PZPR, poparty przez VII Plenum Naczelnego Komitetu ZSL, co znalazło też wyraz w ostatniej uchwale Sejmu, w którym problemy ogrodnictwa, obrotu płodami ogrodniczymi oraz przetwórstwa zostały potraktowane w sposób kompleksowy, w ścisłym powiązaniu z programem poprawy wyżywienia ludności i rozwoju całego rolnictwa. Zawarte w wymienionym programie postanowienia w tym przedmiocie zostały przyjęte przez ogrodników i całe społeczeństwo z dużym zadowoleniem.</u>
+ <u xml:id="u-16.8" who="#PoselGlodowskiEdward">Wysoki Sejmie! W woj. rzeszowskim, które mam zaszczyt reprezentować, znaczne rezerwy istnieją również w zakresie zaniedbanej w przeszłości produkcji ogrodniczej, uznanej obecnie jako drugi kierunek specjalizacji rolnictwa rzeszowskiego obok produkcji zwierzęcej. Do rozwoju sadownictwa i warzywnictwa włączyły sie szeroko państwowe gospodarstwa rolne. W roku 1972—1973 zorganizowano nowe obiekty sadownicze w PGR Medyka, na areale 100 ha i PGR Dąbrowice na areale 50 ha. W powiecie dębickim w Zakładzie Doświadczalnym Instytutu Warzywnictwa w Przyborowie wybudowano 8-hektarowy kombinat szklarniowy. Jednocześnie w gospodarce chłopskiej naszego województwa trwają prace nad organizacją gospodarstw specjalistycznych oraz upraw zblokowanych, których liczba ciągle wzrasta.</u>
+ <u xml:id="u-16.9" who="#PoselGlodowskiEdward">Jeżeli w roku bieżącym mieliśmy łącznie 98 zblokowanych sadów, plantacji porzeczek, malin, truskawek oraz warzyw o łącznej powierzchni 894 ha, to na rok 1975 planujemy zwiększyć zblokowane uprawy ogrodnicze do 155, o łącznej powierzchni 1 524 ha. Jako członek zespołu, który założył sad zblokowany, muszę powiedzieć, że chociaż znane były mi od dawna wspaniałe sady grójeckie i nowosądeckie, zorganizowanie bloku we własnej wsi odczułem jako wielki, milowy krok do nowoczesności.</u>
+ <u xml:id="u-16.10" who="#PoselGlodowskiEdward">Mówiąc o dużym postępie w specjalizacji produkcji ogrodniczej, pragnę z dużym uznaniem podkreślić pomoc, jaka w tym zakresie otrzymujemy z Zakładu Doświadczalnego Instytutu Sadownictwa w Albigowej, z zakładów przemysłu owocowo-warzywnego, spółdzielczości wiejskiej, a przede wszystkim spółdzielczości ogrodniczej, która jest podstawowa i główną organizacją wiodącą w produkcji, jej koordynowaniu oraz w zaopatrzeniu rynku w płody rolne.</u>
+ <u xml:id="u-16.11" who="#PoselGlodowskiEdward">We wzroście produkcji ogrodniczej coraz większy udział mają również kółka rolnicze. Wynika to z jednej strony z ich roli jako organizatora produkcji, a z drugiej natomiast — z ich funkcji usługowych. Wyposażenie kółek rolniczych i spółdzielni kółek rolniczych w nowoczesne maszyny i sprzęt do obsługi ogrodniczej staje się sprawa niezwykle pilną.</u>
+ <u xml:id="u-16.12" who="#PoselGlodowskiEdward">Pragnę przytoczyć przykład z własnej praktyki. Miejscowe kółko rolnicze wyposażone w najnowsze opryskiwacze traktorowe, kosiarkę rotacyjną oraz inny sprzęt, stało się ważnym czynnikiem intensyfikacji produkcji ogrodniczej. Bez pomocy kółka rolniczego osiągniecie postępu w naszych warunkach byłoby absolutnie niemożliwe.</u>
+ <u xml:id="u-16.13" who="#PoselGlodowskiEdward">Działalność kół gospodyń wiejskich w zakresie popularyzacji upraw warzyw oraz zakładania wzorowych ogródków warzywno-kwiatowych i plantacji jagodowych, domowego konserwowania i przetwarzania owoców i warzyw, przynosi również pozytywne, chociaż jeszcze zbyt skromne rezultaty. Wysiłki kół gospodyń wiejskich i kół Związku Socjalistycznej Młodzieży Wiejskiej powinny być odpowiednio wsparte przez spółdzielczość ogrodniczą, która — jak dotychczas — nie wykorzystuje w pełni swych możliwości w tym zakresie.</u>
+ <u xml:id="u-16.14" who="#PoselGlodowskiEdward">Wysoki Sejmie! Dowodem osiągnięć polskiej nauki sadowniczej był XIX Międzynarodowy Kongres Ogrodniczy w Warszawie, w którym wzięło udział 1 200 uczestników z całego świata i 800 uczonych z Polski. Witając Kongres w imieniu Rządu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej Minister Rolnictwa — obywatel Kazimierz Barcikowski powiedział: — „Jeśli o całym rolnictwie można powiedzieć, że stanowi ono obszar niesłychanie pasjonującej i życiowo ważnej działalności człowieka, to ogrodnictwo trzeba uznać za najpiękniejszą i najbogatszą w problematykę badawczą część tej działalności”.</u>
+ <u xml:id="u-16.15" who="#PoselGlodowskiEdward">Wszystkich nas cieszy fakt, że rośnie znaczenie ogrodnictwa, że zawód ogrodnika uzyskuje należny szacunek i szerokie poparcie państwa. Biorąc to pod uwagę, czuję się w obowiązku przedstawić kilka uwag i wniosków zmierzających do dalszego usprawnienia tej dziedziny gospodarki rolnej.</u>
+ <u xml:id="u-16.16" who="#PoselGlodowskiEdward">W komentarzu do projektu planu resortu rolnictwa na rok 1975 podana jest informacja, że niedostateczne środki dewizowe na import potrzebnych środków chemicznych mogą spowodować obniżenie możliwości ochrony sadów i plantacji warzyw. Jest to bardzo niepokojące, ponieważ straty powodowane przez choroby i szkodniki w produkcji warzyw wynoszą w Polsce aż 27%. Straty w sadownictwie są również bardzo poważne.</u>
+ <u xml:id="u-16.17" who="#PoselGlodowskiEdward">W projekcie planu dotyczącym zaopatrzenia rolnictwa w ciągniki, maszyny i urządzenia rolnicze, pominięte zostały, niestety, ważniejsze maszyny, sprzęt i urządzenia ogrodnicze.</u>
+ <u xml:id="u-16.18" who="#PoselGlodowskiEdward">Świadomi jesteśmy tego, że nie da się odrobić w krótkim czasie wieloletnich zaniedbań w ogrodnictwie, Wiemy także, że zaspokojenie wielkich potrzeb w tym zakresie nie może jednak nastąpić przy pomocy produkcji ubocznej. Wyrażam jednak przekonanie, że w wyniku realizacji programu żywnościowego i ten problem zostanie w krótkim czasie pomyślnie rozwiązany.</u>
+ <u xml:id="u-16.19" who="#PoselGlodowskiEdward">Ważnym także zagadnieniem jest zaopatrzenie ogrodnictwa w wysokiej jakości materiał nasienny i szkółkarski. Duże wahania w zakresie popytu na ten materiał w ostatnich latach spowodowały znaczne zakłócenia w produkcji szkółkarskiej, zwłaszcza wiśni, śliw, porzeczki czerwonej i agrestu. W związku z rozwojem zblokowanych i indywidualnych nasadzeń, wystąpił ostry deficyt tych gatunków owoców w roku bieżącym. Wynika stąd potrzeba bardziej rozważnego ustalania planów wieloletnich produkcji materiału szkółkarskiego oraz zapewnienia zespołom i gospodarstwom specjalistycznym dostawy najlepszej jakości tego materiału.</u>
+ <u xml:id="u-16.20" who="#PoselGlodowskiEdward">Od nauki ogrodniczej oczekujemy przyspieszenia prac nad wyprodukowaniem nowych plennych odmian drzew owocowych i warzyw odpornych na choroby, z którymi walka staje się coraz trudniejsza, a prowadzona często przez nie przygotowanych producentów, również jest mało skuteczna.</u>
+ <u xml:id="u-16.21" who="#PoselGlodowskiEdward">Ogrodnicy oczekują od przemysłu chemicznego produkcji nawozów skoncentrowanych, wieloskładnikowych, wzbogaconych o tak potrzebne, a ciągle jeszcze trudno dostępne mikroelementy. Konieczne jest również stworzenie preferencji dla zespołów uprawowych i gospodarstw specjalistycznych w zaopatrzeniu w materiały budowlane i ogrodzeniowe. Jednostki kontraktujące w porozumieniu z urzędami gminnymi powinny potrzeby te w pełni zabezpieczać. Wiemy, że preferencje te obecnie są stwarzane, jednak praktyka wykazuje, że mamy ciągle trudności z nabyciem koniecznych materiałów.</u>
+ <u xml:id="u-16.22" who="#PoselGlodowskiEdward">Wysoki Sejmie! Przedstawiając tylko niektóre wybrane problemy warunkujące uzyskanie założonego w projekcie planu na rok 1975 wzrostu produkcji ogrodniczej, wyrażam głębokie przekonanie, że polscy ogrodnicy zwiększa wysiłek w zakresie intensyfikacji tej ważnej dla kraju produkcji i dostarcza na rynek krajowy i na eksport więcej owoców i warzyw.</u>
+ <u xml:id="u-16.23" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-17">
+ <u xml:id="u-17.0" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Głos ma poseł Jan Darzyński.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-18">
+ <u xml:id="u-18.0" who="#PoselDarzynskiJan">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Zabierając głos w dzisiejszej debacie nad projektem planu społeczno-gospodarczego rozwoju kraju w roku 1975. Chciałbym sie skoncentrować na zagadnieniach handlu zagranicznego.</u>
+ <u xml:id="u-18.1" who="#PoselDarzynskiJan">Projekt planu w zakresie eksportu zakłada osiągniecie wartości ponad 32.8 mld zł dewizowych, a dla importu — wartości przeszło 38 mld zł dewizowych. Jest to wzrost w stosunku do przewidywanego wykonania wartościowego eksportu w roku 1974 o przeszło 18%, a importu — o przeszło 14%.</u>
+ <u xml:id="u-18.2" who="#PoselDarzynskiJan">U podstaw tych założeń leży konieczność dalszego rozwijania wymiany międzynarodowej, gdyż wzrost obrotów handlu zagranicznego w roku 1975 powinien wiązać się z dalszym rozwojem i pogłębianiem współpracy gospodarczej z zagranica oraz dalszym konsekwentnym rozwijaniem uczestnictwa w międzynarodowym podziale pracy.</u>
+ <u xml:id="u-18.3" who="#PoselDarzynskiJan">Obywatele Posłowie! Wymiana handlowa Polski z krajami członkowskimi RWPG jest i pozostanie podstawowym czynnikiem dynamizującym nie tylko rozwój naszego handlu zagranicznego, ale również wzrost gospodarczy naszego kraju. Wiadomo przecież, że około 60% obrotów handlowych Polski — to obroty z krajami członkowskimi RWPG.</u>
+ <u xml:id="u-18.4" who="#PoselDarzynskiJan">Szczególne znaczenie przywiązuje nasz kraj do wymiany handlowej ze Związkiem Radzieckim, która stanowi decydujący czynnik rozwoju polskiego handlu zagranicznego, zwłaszcza w świetle realizacji założeń socjalistycznej integracji gospodarcze!. Nasze obroty towarowe ze Związkiem Radzieckim wynoszą około 33% całości obrotów handlu zagranicznego Polski, natomiast udział Polski w ogólnych obrotach handlowych Związku Radzieckiego osiąga około 12%, stawiając nasz kraj na drugim miejscu wśród partnerów handlowych ZSRR.</u>
+ <u xml:id="u-18.5" who="#PoselDarzynskiJan">Radzieckie dostawy paliw, energii i surowców stanowią i będą stanowiły podstawowe źródło zaopatrzenia naszego przemysłu oraz bazę dla jego przebudowy i unowocześnienia.</u>
+ <u xml:id="u-18.6" who="#PoselDarzynskiJan">Obroty handlowe ze Związkiem Radzieckim pod względem struktury towarowej są dla naszej gospodarki bardzo korzystne, ale pamiętać musimy, że utrzymanie pozycji eksportera wyrobów przemysłowych do Związku Radzieckiego wymaga stałego uatrakcyjniania naszej oferty handlowej, zwłaszcza w dziedzinie wyrobów przemysłu elektromaszynowego oraz wyrobów konsumpcyjnych pochodzenia przemysłowego.</u>
+ <u xml:id="u-18.7" who="#PoselDarzynskiJan">Również udział obrotów Polski w handlu z pozostałymi krajami RWPG cechuje w okresie ostatnich kilku lat duża dynamika wzrostu.</u>
+ <u xml:id="u-18.8" who="#PoselDarzynskiJan">Na podstawie dotychczasowych doświadczeń potwierdza się założenie, że RWPG — przy zachowaniu pełnej suwerenności krajów członkowskich — jest organizacją, która umożliwia wszystkim jej członkom maksymalnie szybki rozwój gospodarczy. Dlatego też nasze zamierzenia powinny iść w kierunku inicjowania nowych form wielostronnej lub dwustronnej Współpracy gospodarczej, łączenia niektórych branż przemysłowych, a także kooperacji i specjalizacji produkcji. Jest to szczególnie ważne w tych dziedzinach, gdzie szybki postęp techniczny wymaga, w celu otrzymania wyrobów naprawdę nowoczesnych, dużych nakładów sił i środków.</u>
+ <u xml:id="u-18.9" who="#PoselDarzynskiJan">W świetle zaistniałej sytuacji na światowym rynku surowcowym, bardzo ważnym zadaniem jest koordynacja zamierzeń inwestycyjnych krajów RWPG oraz wspólna budowa zakładów produkcyjnych związanych z wytwarzaniem podstawowych surowców i materiałów.</u>
+ <u xml:id="u-18.10" who="#PoselDarzynskiJan">Wysoka Izbo! Rozwijając stale naszą wszechstronną Współpracę z bratnimi krajami socjalistycznymi, zgodnie z założeniami generalnej linii polityki naszej partii i zasadami przyjętymi w kompleksowym programie integracji, rozwijamy i będziemy nadal rozwijać naszą współpracę gospodarczą z krajami kapitalistycznymi. Współpraca ta polegać musi na rozszerzaniu trwałych powiązań kooperacyjnych, gdyż rozwój eksportu w ukształtowanej już sytuacji rynkowej nie zawsze będzie możliwy w drodze czystej wymiany handlowej. Stąd też jedynie przez powiązania kooperacyjne uzyskać możemy długofalowe możliwości zbytu polskich wyrobów na tych rynkach, gwarantujące nam stabilność obrotów, lepszą opłacalność eksportu oraz dopływ nowych technik i technologii wytwarzania. Dobrym przykładem jest tu powiązanie kooperacyjne polskiego przemysłu motoryzacyjnego z włoską firmą — „Fiat” w zakresie budowy samochodów osobowych. Na podstawie tych umów już w tym roku Fabryka Samochodów Małolitrażowych w Bielsku — mimo że nie doszła jeszcze do pełnej zdolności produkcyjnej — osiągnie eksport wartości 17,5 mln zł dewizowych, a w roku przyszłym wartość eksportu wyniesie 122 mln zł dewizowych.</u>
+ <u xml:id="u-18.11" who="#PoselDarzynskiJan">Jakkolwiek handel zagraniczny ma coraz poważniejszą rolę w rozwoju naszego kraju, to jednak wymiana handlowa wciąż jeszcze pozostaje w tyle za naszym potencjałem gospodarczym. Ciągle jeszcze wysokość obrotów handlu zagranicznego na jednego mieszkańca Polski jest dwukrotnie niższa od wielkości przypadającej na jednego mieszkańca niektórych państw socjalistycznych. Na przykład w 1973 r. wartość obrotów handlu zagranicznego na jednego mieszkańca PRL wynosiła 193 dolary, CSRS — 406 dolarów, Węgier — 414 dolarów, NRD — 440 dolarów.</u>
+ <u xml:id="u-18.12" who="#PoselDarzynskiJan">Związek między tempem rozwoju przemysłu a tempem wzrostu obrotów handlu zagranicznego ulega i musi ulegać dalszemu pogłębianiu. Dlatego też konieczne jest przeznaczenie na eksport większej części produkcji nowo uruchamianych zakładów aniżeli to było dotychczas.</u>
+ <u xml:id="u-18.13" who="#PoselDarzynskiJan">Nowe zakłady powinny być zobowiązane, niezależnie od potrzeb rynku krajowego, do przeznaczenia odpowiednio dużej części swojej produkcji na eksport, części, która w sposób istotny będzie rzutowała na wyniki działalności ekonomicznej zakładu i załogi, stwarzając tym samym mechanizm większego zainteresowania produkcją eksportowa, jej wielkością, jakością i nowoczesnością. Dotyczy to również zakładów o niskim udziale produkcji eksportowej w produkcji globalnej. Produkcja eksportowa w tych zakładach nie spełnia roli mechanizmu ekonomicznego, przeciwnie, z uwagi na wysokie wymagania rynków zagranicznych oraz wygodę produkowania na rynek krajowy, eksport staje się kłopotliwy i powoduje, że zakłady te unikają podejmowania produkcji na eksport, tłumacząc się koniecznością zaspokojenia potrzeb rynku wewnętrznego. Jest to szczególnie ważne w przemyśle elektromaszynowym, którego wyroby decydują o dynamice polskiego eksportu. W 1975 roku mają one stanowić 36,4% ogólnego eksportu PRL.</u>
+ <u xml:id="u-18.14" who="#PoselDarzynskiJan">Konieczna jest dynamizacja programów eksportowych tych branż przemysłowych, których wyroby znalazły już uznanie na rynkach światowych, osiągnęły standard światowy i charakteryzują się dobrą opłacalnością.</u>
+ <u xml:id="u-18.15" who="#PoselDarzynskiJan">W najbliższych latach wyższa aniżeli dotychczas dynamikę eksportu powinien osiągnąć przemysł elektroniczny, przemysł maszyn i urządzeń elektrycznych oraz kompletnych wyposażeń obiektów energetycznych, przemysł samochodowy i maszyn budowlanych, przemysł taboru kolejowego oraz urządzeń związanych z ochroną środowiska.</u>
+ <u xml:id="u-18.16" who="#PoselDarzynskiJan">Poza grupą wyrobów przemysłu elektromaszynowego czołowe miejsce w naszym eksporcie powinien zająć przemysł chemiczny, utrzymujący w skali światowej ważną pozycję pod względem dynamiki rozwoju i możliwości wprowadzenia do produkcji i na rynek coraz nowszych wyrobów, mających szerokie zastosowanie zarówno w przetwórstwie, jak i konsumpcji.</u>
+ <u xml:id="u-18.17" who="#PoselDarzynskiJan">Większą rolę niż dotychczas powinien spełniać eksport polskiej myśli technicznej, będący źródłem ekspansji eksportowej naszego przemysłu.</u>
+ <u xml:id="u-18.18" who="#PoselDarzynskiJan">Założone stosunkowo niskie tempo wywozu surowców i paliw wynikać będzie ze zwiększonych potrzeb gospodarki krajowej, przy czym eksport węgla będzie dalej niezmiernie ważną pozycją naszych wpływów dewizowych, a popyt na ten artykuł na rynku światowym będzie przekraczał możliwości jego podaży z naszej strony.</u>
+ <u xml:id="u-18.19" who="#PoselDarzynskiJan">Przedstawione tendencje, rozmiary i kierunki rozwoju eksportu, znalazły swoje odbicie w eksporcie województwa katowickiego już w roku 1974. Wartość eksportu województwa katowickiego za 4 lata obecnej pięciolatki wyniesie około 16,7 mld złotych dewizowych, co stanowić będzie 20,2% przewidywanej wartości eksportu krajowego.</u>
+ <u xml:id="u-18.20" who="#PoselDarzynskiJan">W stosunku do wartości eksportu za całą ubiegła pięciolatkę (1966—1970), która wyniosła 12,2 mld zł dewizowych, eksport w bieżącej pięciolatce wzrośnie o blisko 37%, natomiast w roku 1974 przyrost eksportu wyniesie około 114% w stosunku do roku 1970.</u>
+ <u xml:id="u-18.21" who="#PoselDarzynskiJan">Jako następstwo koncentracji bogactw naturalnych w województwie katowickim, w eksporcie tego województwa dominuje grupa paliw i surowców. Stanowi ona przeszło 70% wartości eksportu.</u>
+ <u xml:id="u-18.22" who="#PoselDarzynskiJan">Najbardziej jednak dynamiczną grupa towarowa w eksporcie województwa katowickiego były maszyny i urządzenia — zwłaszcza w eksporcie do krajów kapitalistycznych. W roku 1974 wartość tego eksportu na rynki kapitalistyczne wzrośnie o około 256 mln złotych dewizowych w porównaniu do roku 1970.</u>
+ <u xml:id="u-18.23" who="#PoselDarzynskiJan">Wysoka Izbo! Proponowane w planie handlu zagranicznego na rok 1975 wartości w zakresie eksportu są mobilizujące, ale w pełni realne, gdyż osiągnęliśmy już taki stopień rozwoju gospodarczego, że planowane wartości produkcji eksportowej mają pokrycie w naszym potencjale produkcyjnym.</u>
+ <u xml:id="u-18.24" who="#PoselDarzynskiJan">Poza tym musimy pamiętać, że na obroty handlu zagranicznego składa się również import, założony na rok 1975 w wielkościach niezbędnych do utrzymania wysokiej dynamiki rozwoju, zaspokojenia potrzeb produkcyjno-zaopatrzeniowych, inwestycyjnych i rynkowych. A na ten import trzeba zarobić.</u>
+ <u xml:id="u-18.25" who="#PoselDarzynskiJan">Tak więc, oprócz koniecznej dynamizacji programów eksportowych zakładów i branż przemysłowych, prowadzących do efektywnego wzrostu produkcji eksportowej, pamiętać musimy również o doskonalszej jakościowo realizacji nowych zadań przez aparat handlu zagranicznego. Istotny wpływ na aktywizację eksportu ma bowiem prawidłowa i elastyczna współpraca przemysłu z aparatem handlu zagranicznego.</u>
+ <u xml:id="u-18.26" who="#PoselDarzynskiJan">Posłużę się przykładem mojego zakładu pracy, a mianowicie Huty ,,Ferrum”. gdzie dzięki prawidłowej współpracy z Centralą Handlu Zagranicznego — „Centrozap”, Zjednoczeniem Hutnictwa Żelaza i Stali w krótkim okresie rozwinięto opłacalny eksport elementów platform wiertniczych do krajów skandynawskich. uzyskując za tonę tej produkcji ponad 1 500 dolarów. Niestety, nie zawsze współpraca ta układa się pomyślnie. Nieprzekazywanie przez centrale handlu zagranicznego w odpowiednim terminie właściwej informacji handlowej zakładom produkcyjnym, słaba współpraca aparatu handlu zagranicznego z zakładami w zakresie wielkości i kierunków rozwoju produkcji eksportowej ograniczają często możliwości eksportowe zakładów i stwarzają sytuację względnego braku mocy produkcyjnych w związku z wcześniejszym przyjęciem do realizacji zamówień krajowych i nieplanowaniem dodatkowej produkcji związanej z eksportem. Przedsiębiorstwa handlu zagranicznego powinny stać się ofensywnym partnerem przemysłu, wskazując mu kierunki rozwoju produkcji eksportowej.</u>
+ <u xml:id="u-18.27" who="#PoselDarzynskiJan">Wysiłek załóg przedsiębiorstw przemysłowych koncentrować się musi na wykonaniu i przekraczaniu zadań eksportowych, poprawie jakości i nowoczesności wyrobów oraz rytmiczności dostaw eksportowych, co w świetle istniejących napiec w transporcie ma podstawowe znaczenie dla utrzymania wysokiej dynamiki eksportu. Aparat handlu zagranicznego natomiast powinien dążyć do zwiększenia efektywności obrotów przez elastyczne wykorzystywanie zmian koniunktury na rynkach zagranicznych i pełne wykorzystanie możliwości, jakie stwarza inflacyjny wzrost cen na rynkach kapitalistycznych.</u>
+ <u xml:id="u-18.28" who="#PoselDarzynskiJan">W zakresie importu powinno się zapewnić terminowe i rytmiczne dostawy zgodne z harmonogramami realizacji zadań inwestycyjnych oraz przemysłu, a także potrzebami rynku wewnętrznego.</u>
+ <u xml:id="u-18.29" who="#PoselDarzynskiJan">Wysoki Sejmie! Korzystna bazę wyjściową dla zrealizowania zadań planu na rok 1975 stwarza dotychczasowy szybki rozwój gospodarki narodowej, przejawiający się w przekraczaniu zadań założonych w planie na łata 1971—1975. Jest to rok szczególnie ważny, gdyż jego wyniki zamykają realizację programu VI Zjazdu i I Krajowej Konferencji Partyjnej, jak również stanowić będą bazę wyjściowa do budowy planu na lata 1976—1980.</u>
+ <u xml:id="u-18.30" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ <u xml:id="u-18.31" who="#PoselDarzynskiJan">Głos ma poseł Stanisław Stomma.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-19">
+ <u xml:id="u-19.0" who="#PoselStommaStanislaw">Wysoki Sejmie! Panie Marszałku! Cechą debaty budżetowej jest wielość tematów. Stąd duże rozproszenie dyskusji. Poczucie odpowiedzialności za słowa z tej trybuny wypowiadane każę wybrać zagadnienia najważniejsze, w naszym rozumieniu najistotniejsze, na których poruszenie jest szczególnie pilne zamówienie społeczne.</u>
+ <u xml:id="u-19.1" who="#PoselStommaStanislaw">W tym sensie wybrałem dwie grupy zagadnień.</u>
+ <u xml:id="u-19.2" who="#PoselStommaStanislaw">Jak przystało na debatę budżetową, zacznę od spraw gospodarczych. Ekonomistą nie jestem, a sprawy zawarte w planie i budżecie na rok 1975 są złożone i trzeba powiedzieć, że w materiałach tych, które posłowie dostali, nie są one podane łatwo. Studiując te materiały przekonałem się niebawem, że muszę wziąć korepetycję od fachowców ekonomistów i odwołać się do pomocy posłów, którzy — jak się to mówi — zjedli zęby w pracach nad budżetem i planem, jak np. kolega z mego Koła Poselskiego poseł Konstanty Łubieński.</u>
+ <u xml:id="u-19.3" who="#PoselStommaStanislaw">Ale nawet korzystając z tej skutecznej pomocy, nie potrafiłem usunąć bez reszty pewnych niejasności, które dla mnie pozostały w tych materiałach. Stwierdzam, że między wymową tych materiałów dotyczących budżetu i planu oraz świadomością szerokich mas obywateli, musi być dystans bardzo duży. Obowiązkiem posła jest dążenie, żeby dystans ten zmniejszyć. Dlatego postawię tu pewne pytania, prosząc o dodatkowe — o ile się da — wyjaśnienie. Oprócz tego zaś — na tle planu i budżetu — Chciałbym zwrócić uwagę na pewne szczególnie ważne zagadnienie. Najpierw więc, jeżeli chodzi o plan, sprawa inwestycji — chodzi mi o program zużycia inwestycji przewidzianych w planie. Tablice, któreśmy otrzymali, zawierają tylko ogólne dane. Jak z nich widać, przewidziane są na rok 1975 inwestycje na ogólną sumę 498 mld zł, z tego 361 mld zł przeznaczone jest na inwestycje produkcyjne, a 115 mld zł — na inwestycje określone w drukach jako konsumpcja społeczna. Podany jest też podział szczegółowy na szczegółowsze działy. W zakresie inwestycji produkcyjnych mamy podział na przemysł, budownictwo, rolnictwo, leśnictwo, transport, handel. Chodzi o olbrzymie sumy w każdym wypadku. Podział zaś pomiędzy działy jest bardzo nierówny. Na przykład przemysł — 233 mld zł, budownictwo — 19 mld zł, transport — 54 mld zł. Nie wiem, dlaczego podział taki, a nie inny? Co decydowało o wyznaczeniu tych kwot na poszczególne działy?</u>
+ <u xml:id="u-19.4" who="#PoselStommaStanislaw">W materiałach dostarczonych posłom nie ma na ten temat głębszego uzasadnienia i wyjaśnienia. Natomiast w społeczeństwie pytania takie mogą wypłynąć.</u>
+ <u xml:id="u-19.5" who="#PoselStommaStanislaw">Mogą się budzić wątpliwości, czy przy inwestowaniu poszczególnych dziedzin proporcje zostały właściwie ułożone. Ponieważ posłowie sami nie otrzymali głębszego uzasadnienia, trudno je będzie przekazywać do społeczeństwa. Wydaje się więc, że sprawa jest ważna. Nie wiem, czy wyjaśnienie tej sprawy dotyczące, nie przekroczyłoby ram dzisiejszej dyskusji. Może zagadnienie jest zbyt obszerne do omówienia w ramach dzisiejszej dyskusji. W każdym razie sprawa jest otwarta.</u>
+ <u xml:id="u-19.6" who="#PoselStommaStanislaw">Pytanie drugie dotyczy sytuacji na PKP. Jest faktem znanym notorycznie i szeroko już komentowanym, że ruch osobowy PKP uległ daleko idącej dezorganizacji. Rozkład traci walor. Panuje duża nieobliczalność w ruchu kolejowym, co oczywiście musi w dużym stopniu zdezorganizować pracę, również stwarza w społeczeństwie złe nastawienie psychiczne, demobilizując postawę społeczną. Zapytuję, jakie są decyzje Rządu w tym zakresie i jak sytuacja ta ma rzutować na plany inwestycyjne. W jakiej mierze zły stan kolei jest następstwem niedoinwestowania? Czy w obliczu tej sytuacji planowane inwestycje na rok 1975 dostatecznie uwzględniają niezbędne potrzeby kolei? W każdym razie wydaje mi się bardzo uzasadniony postulat, że plany na dalsze lata powinny wydatnie podnieść fundusz inwestycyjny, przeznaczony na kolejnictwo. Sprawa wydaje się bardzo nagła i chyba należy jej przyznać priorytet.</u>
+ <u xml:id="u-19.7" who="#PoselStommaStanislaw">Trzecie zagadnienie dotyczy leśnictwa. Na rok 1975 przewidywane jest pozyskanie drewna w rozmiarach 24 266 tys. metrów sześciennych, w tym grubizny — 21 738 tys. metrów sześciennych. Stanowić to ma wzrost w stosunku do wykonania za rok 1974 — 0,9%, czyli około 200 tys. metrów sześciennych. Otóż cyfry te są dla mnie niepokojące. Czy eksploatacja naszych lasów nie jest nadmierna? Porównajmy ją z bardzo oszczędną, bardzo oględną eksploatacją w takich krajach, jak Austria czy Norwegia, które mają bez porównania większe przestrzenie leśne i większe zasoby drewna. Na rok 1975 przewiduje się wyrąb drzewostanu na przestrzeni 44 tys. ha, natomiast zalesienie przewidziane jest na przestrzeni 100 tys. ha, a zatem powierzchnia leśna ma znacznie wzrosnąć. Wiadomo jednak, jak wolno rośnie las. Drzewa zasadzone w roku 1975 najwcześniej za 80—100 lat lub później będą właściwie gotowe do eksploatacji. Z materiałów złożonych do planu nie widać, jaki jest ubytek lasów wysokopiennych. W tym miejscu narzuca się zasadnicza refleksja.</u>
+ <u xml:id="u-19.8" who="#PoselStommaStanislaw">Las to nie tylko drewno, to nie tylko materiał do eksploatacji. Lasy to rezerwat czystego powietrza, to bez żadnej przesady olbrzymia fabryka tlenu. Las to tereny rekreacji tak bardzo współczesnemu człowiekowi potrzebne. I wreszcie las to rezerwuar wilgoci, co w naszym kraju, tak dziś cierpiącym na duży deficyt wody, ma tak ogromne znaczenie. Pytam, na ile ten punkt widzenia przyswoiły sobie nasze władze leśne. Są takie fakty, które budzą powszechny niepokój. Na przykład w zeszłym roku słusznie prasa polska podniosła alarm z powodu wycięcia Puszczy Jodłowej w Górach Świętokrzyskich. Wycięto las opiewany przez Żeromskiego, mający tak ogromną legendę narodową. Czyż wynikające stąd wartości uzyskanej masy drzewnej równoważą ogromną stratę kulturalną?</u>
+ <u xml:id="u-19.9" who="#PoselStommaStanislaw">Osobiście od wielu lat proszę, zaklinam, błagam o oszczędzenie resztek wysokopiennego lasu na prześlicznej Mierzei Wiślanej. Jest to przecież obszar na szlaku Kopernika, ogromnie uczęszczany przez turystów. Mierzeje zapełniają latem dziesiątki tysięcy turystów. Lasy tamtejsze spełniają coraz wyraźniej rolę parku uzdrowiskowego. Proszę o takie spojrzenie na ten teren.</u>
+ <u xml:id="u-19.10" who="#PoselStommaStanislaw">Przejdę z kolei do innych spraw, które uważamy za najważniejsze.</u>
+ <u xml:id="u-19.11" who="#PoselStommaStanislaw">Nawiążę tu do mego przemówienia z dnia 13 lutego 1971 r., gdy zabierałem głos w dyskusji sejmowej nad pierwszym expose Premiera Jaroszewicza. Premier prezentował wtedy listę swego nowego Rządu, który powstał w następstwie wydarzeń grudniowych. Staliśmy wtedy na początku nowego etapu politycznego. Władzę obejmowało nowe kierownictwo PZPR. Wtedy podkreślaliśmy i mówiliśmy, że najważniejszą sprawą w naszym rozumieniu jest rozwój procesu demokratyzacji życia państwowego. Po 4 latach zachowujemy tę samą postawę i tę samą kwestię uważamy za najważniejszą. Mówimy tu ogólnie — proces demokratyzacji — termin ten jest szeroki. Słowo demokratyzacja różnie bywa rozumiane. Termin ogólny, często powtarzany, staje się w rezultacie nieraz obiegowym frazesem, wymaga to więc konkretyzacji.</u>
+ <u xml:id="u-19.12" who="#PoselStommaStanislaw">Problem demokratyzacji występuje w różnych aspektach. Rysują się jego, powiedzmy z grubsza, cztery fronty: — pierwszy — to zagadnienie praworządności, przestrzegania prawa przez organy władzy; drugi — zabezpieczenie podstawowych podmiotowych praw wolnościowych obywateli; trzeci — sprawa pluralizmu w kulturze; czwarty — udział obywateli w zarządzaniu krajem i kontroli władzy.</u>
+ <u xml:id="u-19.13" who="#PoselStommaStanislaw">Są to różne zagadnienia, ale oczywiście merytorycznie wyraźnie są ze sobą powiązane. Nie będę silił się na wyczerpujące omawianie postawionych problemów, a ograniczę się do kilku zagadnień na tym tle wyrastających, które wydają mi się szczególnie ważne.</u>
+ <u xml:id="u-19.14" who="#PoselStommaStanislaw">Gdy chodzi o praworządność, a także wymóg respektowania praw wolnościowych obywateli, to ogromne znaczenie ma sprawa stosowania w praktyce naszego nowego ustawodawstwa karnego, a więc Kodeks karny, Kodeks postępowania karnego, Kodeks wykroczeń, ustawa o kolegiach karno-administra- cyjnych itp. Nie byłoby łatwo zdobyć się na jakąś generalną, syntetyczną ocenę tej sprawy. Wymagałoby to prowadzenia obszernych badań, szerokich obserwacji. Można natomiast stwierdzić zmniejszanie się skarg obywateli na naruszanie praworządności. Niewątpliwie są oznaki umacniania się legalizmu w orzecznictwie sądowym. Przed niedawnym czasem w prasie toczyły się ożywione dyskusje na temat kilku wyroków sądowych, które były z różnych stron krytykowane; podnoszono zarzut, że niedostatecznie w tych wyrokach respektowano interes społeczny. Nie chcę wchodzić w merytoryczną dyskusję na ten temat, stwierdzić tylko muszę, że w tych dyskutowanych wyrokach było widoczne, że sąd rygorystycznie zastosował ustawę. Otóż rygorystyczne trzymanie się litery i ducha ustawy jest obowiązkiem sądu i samo w sobie jest to zjawisko dodatnie. Interes społeczny powinien być respektowany rzeczywiście w ramach ustawy, bo taka jest wola, ustawodawcy i taki jest sens w ogóle ustaw karnych.</u>
+ <u xml:id="u-19.15" who="#PoselStommaStanislaw">Z uznaniem podkreślić chcę fakt, że wycofane ,zostały w Sejmie kolejno zgłaszane różne wersje projektu ustawy o zwalczaniu pasożytnictwa, które to projekty naruszały fundamentalną zasadę Prawa karnego: nullum crimen sine lege, nulla poena sine lege — to znaczy, że sankcja karna może być zastosowana tylko w wypadku popełnionego przestępstwa, zaś przestępstwem może być tylko czyn z góry w ustawie jako taki określony.</u>
+ <u xml:id="u-19.16" who="#PoselStommaStanislaw">Pasożytnictwo jest zjawiskiem szkodliwym, dokuczliwym, ale u nas jednak nie klęskowym. Okazało się, że władze w dużej mierze potrafiły przeciwdziałać tej pladze, stosując normalne środki w ustawach przewidziane. A gdyby nawet założyć, że te projekty, które wpływały miałyby ułatwić zwalczanie pasożytnictwa, to cena, jaką wypadało przy tym zapłacić w postaci naruszenia fundamentalnych zasad legalności, byłaby zbyt wielka i niedopuszczalna.</u>
+ <u xml:id="u-19.17" who="#PoselStommaStanislaw">Dla umocnienia w państwie zasady praworządności ogromną rolę grałoby powołanie stałej instytucji sądownictwa administracyjnego. Oczywiście w wymienionych warunkach nie mogła być to kopia, dawnego trybunału administracyjnego, ale do naszych warunków i do naszego ustroju i potrzeb dostosowane nowe sądownictwo administracyjne. Postulat ten wysuwaliśmy wielokrotnie z tej trybuny, teraz go ponawiam i zaznaczam, że do tej sprawy jeszcze ciągle wracać będziemy.</u>
+ <u xml:id="u-19.18" who="#PoselStommaStanislaw">Aby na trwałe ustabilizować klimat praworządności w państwie, konieczna jest niezależna instytucja sądowa, kontrolująca legalność działania władz administracyjnych. Ale kontrola legalności działania administracji nie wyczerpuje całego problemu praworządności. Zagadnienie praworządności ma także i swoje wyższe piętro, w pewnym aspekcie staje ono także i wobec działalności ustawodawczej organów ustawodawczych państwa. Brzmi to trochę paradoksalnie, ale tak jest w rzeczywistości. Istnieje przecież hierarchia norm. Są normy podstawowe i są normy szczegółowsze. Normy szczegółowsze nie mogą kolidować z podstawowymi.</u>
+ <u xml:id="u-19.19" who="#PoselStommaStanislaw">Oczywiście normą najbardziej podstawową, normą główną — jak to określają niektórzy teoretycy prawa — jest zawsze Konstytucja. Na niej, jak na fundamencie, opiera się cały dalszy gmach prawa. Ustawodawca jest władny zmienić przepisy konstytucyjne, jeśli jednak tego nie czyni, to nie może promulgować ustaw, które kolidują z Konstytucją. To jest dość zrozumiałe.</u>
+ <u xml:id="u-19.20" who="#PoselStommaStanislaw">Ale nie tylko o Konstytucję chodzi. Chodzi i o dalszą hierarchię ustaw.</u>
+ <u xml:id="u-19.21" who="#PoselStommaStanislaw">Są pewne ustawy bardziej generalne, regulujące w sposób wyczerpujący daną dziedzinę i wreszcie są ustawy akcydentalnie tej dziedziny dotyczące. Otóż te ustawy akcydentalne nie mogą znowu kolidować z tymi bardziej generalnymi ustawami — i na tym musi polegać ład ustawodawczy, który w pewnym sensie tworzy też praworządność ustawodawstwa. Jak wiadomo, w niektórych państwach istnieją trybunały konstytucyjne, które właśnie badają legalność aktów ustawodawczych. Mówię o tym na podstawie doświadczenia, że tak powiem, sprzed paru godzin.</u>
+ <u xml:id="u-19.22" who="#PoselStommaStanislaw">W autopoprawce dotyczącej budżetu państwa były zgłoszone przepisy. Znalazł się tam jeden przepis, który w moim przekonaniu wchodził w kolizję z poważnym, przyjętym już, ugruntowanym u nas uregulowaniem pewnej dziedziny postępowania w ramach Kodeksu postępowania karnego.</u>
+ <u xml:id="u-19.23" who="#PoselStommaStanislaw">Na szczęście, z satysfakcją stwierdzam, że Komisja Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów usunęła to niebezpieczeństwo, autopoprawka została uwolniona z tego drastycznego przepisu. Dlaczego do tego mogło dojść? Mogło dojść do tego po prostu przez brak zrozumienia i brak zharmonizowania projektowanego aktu ustawodawczego z innymi, już obowiązującymi. Ktoś musi o to dbać. Sądzę, że w naszej praktyce odpowiedzialna jest Komisja Prac Ustawodawczych. Otóż autopoprawka nie szła przez Komisję Prac Ustawodawczych, bo robiona jest w gorączkowym pośpiechu. I w tym miejscu chciałbym się zastrzec przeciwko tego rodzaju pośpiechowi przy pracach ustawodawczych, kiedy istotna poprawka, będąca właściwie nową ustawą, nie przechodzi przez komisje, które są bardzo w tej sprawie zainteresowane, jak Komisja Drobnej Wytwórczości, Spółdzielczości Pracy i Rzemiosła, Komisja Prac Ustawodawczych itd.</u>
+ <u xml:id="u-19.24" who="#PoselStommaStanislaw">Czy tego rodzaju pośpiech w danym wypadku jest uzasadniony? Czy są dostateczne racje, aby rzeczywiście w tak nagły i niezwykły sposób ustawa ta była przeprowadzana?</u>
+ <u xml:id="u-19.25" who="#PoselStommaStanislaw">Posłowie otrzymali dopiero przed godziną czy dwiema tekst tego projektu.</u>
+ <u xml:id="u-19.26" who="#PoselStommaStanislaw">Wysoki Sejmie! Omawiałem krótko aspekt, wydaje mi się bardzo ważny życia państwowego, problem praworządności. Prawie we wszystkich naszych wystąpieniach podkreślaliśmy zawsze i podkreślamy również inny, bardzo ważny aspekt demokratyzmu, a mianowicie sprawę pluralizmu w dziedzinie kultury jako ważny element demokratycznego państwa. Nie potrzebuję tym razem bardzo obszernie rozwijać tej problematyki, tylko ją jeszcze raz podkreślam. W warunkach Polski postulat ten wydaje się nam dostatecznie uzasadniony przez fakty naszej rzeczywistości umotywowane przez istotną sytuację w kraju.</u>
+ <u xml:id="u-19.27" who="#PoselStommaStanislaw">Wystarczy sobie uświadomić całą złożoność polskiej kultury, jej różnorodne aspekty, jej różnorodne elementy, które w nią wrosły, wchłonięte zostały w toku rozwoju dziejowego. Należą tu jakże silne pierwiastki ideowe chrześcijaństwa.</u>
+ <u xml:id="u-19.28" who="#PoselStommaStanislaw">Ogromne znaczenie ma przecież fakt, że pojęcia etyczne w ramach kultury polskiej wytworzone i zakorzenione genetycznie wywodzą się z myśli chrześcijańskiej.</u>
+ <u xml:id="u-19.29" who="#PoselStommaStanislaw">Te kodeksy moralne wywodzące się z myśli chrześcijańskiej, założeń chrześcijańskich — są w rzeczywistości normą wielokrotnie w życiu łamaną. Niekonsekwencje są pod tym względem rażące. Zresztą niekonsekwencja jest chyba cechą Polaków. Niezależnie jednak od wszelkich dewiacji, niekonsekwencji i rozbratu z normami, pozostaje niezbity fakt ogromnej wagi, że bardzo wielka część społeczeństwa, olbrzymia część społeczeństwa polskiego uznaje, że chrześcijaństwo zawiera nieskażony wzorzec moralny. Etyka chrześcijańska stanowi dla tych ludzi jakby metr wzorcowy. I to miało ogromne znaczenie na przykład w ciężkich, ponurych latach II wojny światowej, kiedy etyka absolutnie pojęta, oparta na podłożu religijnym, była źródłem siły dla tak wielu Polaków poddanych ciężkim próbom okupacji.</u>
+ <u xml:id="u-19.30" who="#PoselStommaStanislaw">Jakże w tych warunkach można u nas porywać się na realizacje monizmu kulturowego? Co zrobić choćby z dziedzictwem chrześcijańskim, które tak wzrosło w kulturę?</u>
+ <u xml:id="u-19.31" who="#PoselStommaStanislaw">Ze strony obozu rządzącego spotykamy się z twierdzeniem, że rola religii jest doceniana, prawa kościoła respektowane i że istnieje także pewien sektor kulturowy, chrześcijański, katolicki, czego dowodem są chociażby nasze placówki, jak kluby inteligencji katolickiej, nasze pisma, wydawnictwa, a także wydawnictwa i pisma różnych innych środowisk katolickich w Polsce. Otóż w całej pełni doceniamy znaczenie tych pozytywnych faktów”. Rzeczywiście istnieje sektor kulturowy, katolicki; jest on jednak — powiedzieć trzeba — niezwykle mały i niezwykle skromny.</u>
+ <u xml:id="u-19.32" who="#PoselStommaStanislaw">Nie odnoszą, niestety, skutku nasze bardzo usilne starania o drobne choćby rozszerzenie tego sektora. Poskarżyć się muszę, że nasze długotrwałe zabiegi o, zwiększenie o 10 tys. egzemplarzy nakładu — „Tygodnika Powszechnego”, a więc do wysokości, którą mieliśmy do 1960 roku, skończyły się, jak dotąd, niepowodzeniem; dano nam, na razie przynajmniej, odpowiedź odmowną.</u>
+ <u xml:id="u-19.33" who="#PoselStommaStanislaw">Skoro mówimy o wielonurtowości w kulturze, narzuca się jeszcze jeden temat bardzo szczególny i bardzo specyficznie polski. Mianowicie mam na myśli sprawę świadomości historycznej naszego narodu i płynące stąd konsekwencje w dziedzinie kultury. Cudzoziemców, oglądających Polskę, uderza szczególna cecha naszego społeczeństwa, a mianowicie rzadko gdzie indziej spotykany żywy stosunek do własnej historii. Robi to wrażenie — mówią — jak gdyby historia ciągle była aktualna, jak gdyby była obecna ciągle w życiu narodu. Rzeczywiście, wystarczy pójść 1 sierpnia na Cmentarz Wojskowy, aby się przekonać o słuszności tych obserwacji. 1 sierpnia każdego roku na Cmentarz Wojskowy zdążają wielkie masy mieszkańców Warszawy i ludzi przyjezdnych. Ludzie ci idą zupełnie spontanicznie, bo przecież nikt do tego ich nie wzywa, nie agituje w tym duchu, ani tym bardziej wymarsze takie przez nikogo nie są organizowane. Skąd w Polsce, we współczesnym społeczeństwie, ten szczególny pietyzm dla historii?</u>
+ <u xml:id="u-19.34" who="#PoselStommaStanislaw">Nasze perypetie dziejowe były rzeczywiście bardzo bogate. Mieszkając na otwartej równinie, między wschodem i zachodem, naród polski był narażony rzeczywiście na wszystkie — jak by to można było powiedzieć — — „przeciągi” historii. Stąd przeszłość bogata w zdarzenia i bardzo różne doświadczenia. Ale sądzę, że obok tego — jest inny motyw, który stanowi sedno sprawy — tej szczególnej jakiejś wierności dla historii. Chyba leży to sedno sprawy w tym, że porównawczo biorąc, w zestawieniu z historią innych narodów — nasza historia relatywnie jest moralnie czysta.</u>
+ <u xml:id="u-19.35" who="#PoselStommaStanislaw">Mieliśmy epizody ponure, np. tłumienie kozaczyzny itp. Były to fragmenty równoważone i przez bardzo piękne akty mające wielki splendor i rzeczywiście czyste zupełnie pod względem etycznym. Powiedzmy, nasza dobrowolna unia z Litwą, nasz wspaniały Wiek Złoty — rozkwit kultury Wieku Złotego — w tym okresie tak mocno utwierdzona, usankcjonowana przez ustawy tolerancja religijna.</u>
+ <u xml:id="u-19.36" who="#PoselStommaStanislaw">Przepraszam, przytoczę tutaj dla przypomnienia jeden mały epizod cytowany w książce Jasienicy: przy wstąpieniu na tron Polski pierwszego króla obieralnego, Henryka Walezego, pierwszego króla z wolnej elekcji, zażądano, żeby zaprzysiągł także artykuły mówiące o wolności religijnej, o swobodzie dysydentów w Polsce. Kiedy król się ociągał, dygnitarz Polski powiedział: Si non iurabis non regnabis. Jeżeli nie przysięgniesz, nie będziesz panował. Jakiż piękny fragment w 1572 roku na tle Europy rozdzieranej już wówczas ostrymi konfliktami religijnymi.</u>
+ <u xml:id="u-19.37" who="#PoselStommaStanislaw">Przepraszam za tę dygresję historyczną. Odstępstwo od tematu jest pozorne. Żywa świadomość historyczna i szacunek dla własnej przeszłości stanowią dużą siłę duchową narodu i to wymaga szczególnego pietyzmu w podchodzeniu do tych spraw i w traktowaniu świadomości historycznej społeczeństwa.</u>
+ <u xml:id="u-19.38" who="#PoselStommaStanislaw">Nie wszystkie epizody są równie bezsporne jak te, które przytoczyłem. Są sprawy sporne, są sprawy trudne. W okresie porozbiorowym Polska była wtłoczona w organizmy zaborcze i społeczeństwo różnymi drogami dążyło do wolności. Na tym tle spory i konflikty orientacji w czasie pierwszej wojny, a również trudne i ciężkie doświadczenia lat drugiej wojny i lat powojennych, po drugiej wojnie. Ujęcie tych doświadczeń w historii, w dzisiejszym piśmiennictwie historycznym, jest sprawą trudną, ale pamiętajmy, że mamy do czynienia z narodem tak uczulonym na te sprawy i z narodem, gdzie to stanowi wielki kapitał duchowy. Dlatego sądzę, że niewłaściwym rozwiązaniem jest stawianie założeń pewnych urzędowych, z góry ustawionych wersji historiografii, nawet jeżeli dotyczą bardzo trudnych problemów. Słuszne jest dopuszczenie dyskusji, dopuszczenie audiatur et altera pars — przepraszam za jeszcze jeden cytat łaciński. Wiadomo jak wielką rolę w kulturze polskiej odgrywały szkoły historyczne swego czasu, jak szkoła warszawska, szkoła krakowska. Sądzę, że powinno być w Polsce Ludowej miejsce na szkoły historyczne, czyniące zadość poczuciu odpowiedzialności.</u>
+ <u xml:id="u-19.39" who="#PoselStommaStanislaw">Wysoki Sejmie! Poruszyłem tu problemy, niektóre o dużym znaczeniu. Mówienie o nich z trybuny sejmowej jest dla nas nakazem obywatelskiego sumienia. Jesteśmy grupą nieliczną, nie uczestniczymy w żadnej mierze W sprawowaniu władzy — i ambicji takich nie mamy — rolę swą rozumiemy po prostu jako głos wolny, obywatelski z tej trybuny.</u>
+ <u xml:id="u-19.40" who="#PoselStommaStanislaw">Nasza wieloletnia działalność w Sejmie, i poza Sejmem, dostarczyła wielu dowodów, że rozumiemy nakaz realizmu politycznego i żywotne interesy państwa, takiego jakim ono jest. Wiemy, że w polityce nie można fantazjować, że sensownie o polityce można mówić tylko w ramach konkretnych układów historycznych.</u>
+ <u xml:id="u-19.41" who="#PoselStommaStanislaw">Naród polski otrzymał na dystansie ostatnich pokoleń ciężkie lekcje historii. Lekcje te nie poszły na marne. Nie ma dziś tendencji do łatwego wystawiania na hazard interesów państwowych. Dowodem pogłębiającej się dojrzałości politycznej może być fakt, że pomimo różnic ideowych panuje daleko idąca jedność, gdy chodzi o podstawowe nakazy stabilizacji państwa.</u>
+ <u xml:id="u-19.42" who="#PoselStommaStanislaw">Upowszechniła się świadomość, że fundamentem naszego bezpieczeństwa i gwarancją nietykalności granic Polski jest układ sojuszów, do którego należy Polska, a kamieniem węgielnym tego systemu międzynarodowego jest sojusz ze Związkiem Radzieckim. Jest to uznany kanon naszej polityki zagranicznej.</u>
+ <u xml:id="u-19.43" who="#PoselStommaStanislaw">Wypowiedzieliśmy pogląd, i jeszcze raz powtarzamy, że odpowiedzialność polityczna społeczeństwa uzasadnia dalszy rozwój procesów demokratyzacji państwa. Stan świadomości politycznej i dojrzałości politycznej wyprzedza u nas zdecydowanie stan rozwoju demokracji w Polsce i tworzą się na tym tle rozwarte nożyce.</u>
+ <u xml:id="u-19.44" who="#PoselStommaStanislaw">Życie nie stoi w miejscu. We wszystkich niemal społeczeństwach świata widoczne są przejawy głębokiego fermentu. Niepokój drąży też i nasze społeczeństwo, drąży i naszą młodzież — czy o tym mówimy, czy nie mówimy. Ciekawe zjawisko obserwujemy obecnie w krajach bogatych. Okazuje się, że także w krajach, gdzie dobrobyt jest wysoki i łączy się z dużym stopniem swobód politycznych, jest jednak ferment. Nie wystarczy więc i dobrobyt, i uprawnienia polityczne. Chodzi o coś jeszcze. Młodzież krytykuje tam podstawy ustroju. Chodzi o sprawiedliwość społeczną, O równość podziału dochodu narodowego. Wzmaga się też awersja do płycizny kulturowej społeczeństw konsumpcyjnych. Dlatego młode pokolenie krajów kapitalistycznych z zainteresowaniem patrzy i ocenia wyniki przemian w obozie socjalistycznym.</u>
+ <u xml:id="u-19.45" who="#PoselStommaStanislaw">Polska jest przedmiotem szczególnego zainteresowania. Ludzie z zewnątrz obserwujący stwierdzają fakt taki, że kościół u nas zachował pełną niezależność, zachował duży wpływ na społeczeństwo. Wiadomo, że istnieje też ten drobny sektor kulturowy chrześcijański, o którym tu mówiłem, będący próbką pluralizmu. Dlatego dalszy rozwój sytuacji w Polsce jest na Zachodzie obserwowany z dużym zainteresowaniem i stąd w wielu środowiskach, zwłaszcza młodych, dużo sympatii dla Polski.</u>
+ <u xml:id="u-19.46" who="#PoselStommaStanislaw">Jest oczywiste, że będą się nasilały walki o sprawiedliwość społeczną, że będzie nasilała się walka o lepszą równość obywateli i o większy wpływ na rządy zorganizowanego świata pracy. To są trendy ku socjalizmowi. Ale wydaje się również pewne, że rozwój ten nie będzie się mógł odbywać kosztem swobód politycznych albo kosztem pluralizmu kulturowego. Ceny takiej nie zapłacą ani społeczeństwa w zakresie cywilizacji europejsko-amerykańskiej, ani też w wielu krajach tzw. cywilizacji świata trzeciego.</u>
+ <u xml:id="u-19.47" who="#komentarz">(W tej chwili kończę.)</u>
+ <u xml:id="u-19.48" who="#PoselStommaStanislaw">I właśnie dlatego losy naszego rozwoju są tak bardzo ważne. Są nie tylko sprawą polską.</u>
+ <u xml:id="u-19.49" who="#PoselStommaStanislaw">Powtarzam to, co przed czterema laty: stabilizacja wewnętrzna nie może być synonimem stagnacji, nie może hamować procesów rozwojowych. Społeczeństwo ma wysoko rozwinięte poczucie odpowiedzialności za niezakłócony rozwój wewnętrzny, ale chce mieć pewność, jaki jest kierunek ogólny tego rozwoju. Chce mieć pewność, że prowadzi on do stopniowego włączania wszystkich obywateli do współrządzenia krajem, a więc nadawania strukturom władz charakteru ogólnonarodowego. Byłaby to najpoważniejsza przesłanka wewnętrznej konsolidacji i zaufania do władzy.</u>
+ <u xml:id="u-19.50" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-20">
+ <u xml:id="u-20.0" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Ogłaszam 20-minutową przerwę w obradach.</u>
+ <u xml:id="u-20.1" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu od godz. 16 min. 25 do godz. 16 min. 55)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-21">
+ <u xml:id="u-21.0" who="#Marszalek">Wznawiam posiedzenie. Głos ma poseł Zdzisław Pawlik.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-22">
+ <u xml:id="u-22.0" who="#PoselPawlikZdzislaw">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Polityka utrzymywania wysokiego tempa wzrostu płac realnych, będąca wykładnikiem strategii przyjętej na VI Zjeździe PZPR, znajduje pełne potwierdzenie w projekcie planu na 1975 r., który zakłada znaczne przekroczenie założeń pięciolatki w realizacji nadrzędnego celu gospodarowania, jakim jest zapewnienie odczuwalnego wzrostu stopy życiowej ludzi pracy i całego społeczeństwa.</u>
+ <u xml:id="u-22.1" who="#PoselPawlikZdzislaw">Przewiduje się wysoką dynamikę, wynoszącą ponad 10% wzrostu dochodów pieniężnych ludności, wynikającą z sumowania się skutków wzrostu zatrudnienia, regulacji płac i wysokiego opłacenia przyrostu wydajności pracy.</u>
+ <u xml:id="u-22.2" who="#PoselPawlikZdzislaw">Wyrazem wzrostu zamożności są rosnące także wkłady oszczędnościowe ludności w PKO. Są one także wyrazem podnoszenia się kultury gospodarowania pieniędzmi oraz Wzrostu zaufania obywateli do państwa.</u>
+ <u xml:id="u-22.3" who="#PoselPawlikZdzislaw">Zrozumiały więc wydaje się ogrom zadań, jakie państwo podejmować musi dla zabezpieczenia globalnej i odcinkowej równowagi rynkowej. Trzeba z całym naciskiem podkreślić, że zadanie to realizowane będzie przy nie zmienionym poziomie cen podstawowych artykułów żywnościowych. Ta stabilizacja cen podstawowych artykułów żywnościowych tym bardziej godna jest podkreślenia w sytuacji, kiedy wysoko rozwiniętymi państwami kapitalistycznymi wstrząsają kryzysy i występują zjawiska inflacyjne.</u>
+ <u xml:id="u-22.4" who="#PoselPawlikZdzislaw">Jest oczywiste, że w naszych warunkach kluczowym zagadnieniem zarówno dla odczuwalnego wzrostu stopy życiowej, jak i zapewnienia równowagi gospodarczej jest zabezpieczenie odpowiednio wysokiej i zróżnicowanej podaży towarów i usług. Zakłada się więc, że dostawy towarów na zaopatrzenie rynku wzrosną o około 11%, przy zakładanej dynamice wzrostu sprzedaży detalicznej o 10,3% w stosunku do 1974 r. Powinno to umocnić w 1975 r. ogólną i odcinkową równowagę rynkową.</u>
+ <u xml:id="u-22.5" who="#PoselPawlikZdzislaw">Umocnienie równowagi — to wynik olbrzymich nakładów, jakie państwo nasze przeznaczyło na rozwój przemysłu konsumpcyjnego w ostatnich 4 latach. Mimo, że równowaga rynkowa zostanie umocniona, że zajdą w niej korzystne zmiany strukturalne, to jednak nadal odczuwać się będzie niedobory niektórych artykułów trwałego użytku, między innymi: mebli, materiałów budowlanych, maszyn i narzędzi rolniczych. Nie w pełni zaspokojony zostanie popyt na mięso i przetwory mięsne, chociaż następuje wzrost tych artykułów o około 5%, co pozwoli zwiększyć spożycie w całym pięcioleciu o około 15 kg na osobę.</u>
+ <u xml:id="u-22.6" who="#PoselPawlikZdzislaw">W planie na rok 1975 zakłada się, że niedobory, szczególnie w grupie artykułów trwałego użytku, łagodzić się będzie importem.</u>
+ <u xml:id="u-22.7" who="#PoselPawlikZdzislaw">Jednakże głównym zadaniem przemysłu jest w maksymalny sposób wykorzystać wszystkie możliwości zwiększania produkcji towarów rynkowych, ze szczególnym położeniem nacisku na wzrost produkcji tych towarów, których niedobór był widoczny już w 1974 r. i na które zapotrzebowanie w świetle rosnących dochodów ludności ulegnie w 1975r. dalszemu zwiększeniu. Jest to i dlatego ważne, że przy niedoborach w dostawach artykułów przemysłowych na rynek część przychodów może zostać przeznaczona na zakup artykułów spożywczych.</u>
+ <u xml:id="u-22.8" who="#PoselPawlikZdzislaw">W resortach, branżach i zakładach produkujących na rynek trzeba wytwarzać poczucie społecznej odpowiedzialności za pełne wykonanie zadań, jakie w produkcji rynkowej przed nimi postawiono, oraz wykorzystać wszystkie możliwe rezerwy dla ich przekraczania.</u>
+ <u xml:id="u-22.9" who="#PoselPawlikZdzislaw">Resorty, branże i zakłady muszą się poczuwać do społecznej odpowiedzialności, ponieważ znaczną część dochodu narodowego skonsumowały one na rozwój, na wprowadzenie nowych technik i technologii wytwarzania opartych na licencjach i opracowaniach własnego zaplecza naukowo-technicznego. W odczuciu społecznym nie zawsze jednak wywiązują się one ze swych obowiązków. Ich wyroby nie są jeszcze na tyle nowoczesne i dobre jakościowo, jakie przy posiadanych środkach wytwórczych mogłyby produkować.</u>
+ <u xml:id="u-22.10" who="#PoselPawlikZdzislaw">Wysoki Sejmie! Postępujący wzrost zamożności naszego społeczeństwa stawiać będzie przed przemysłem zadania w dziedzinie produkcji artykułów bardziej zaspokajających nowe potrzeby. Coraz częściej konsument poszukiwać będzie wyrobów atrakcyjnych, modnych, nowoczesnych o wysokich walorach użytkowych.</u>
+ <u xml:id="u-22.11" who="#PoselPawlikZdzislaw">W bieżącym roku dostawy takich towarów, a więc nowych i zmodernizowanych, odpowiadających mianu i cenie nowości, po raz pierwszy przekroczą wartość 100 mld zł, to jest ponad 10% ogólnych dostaw rynkowych, co mieć będzie ogromne znaczenie nie tylko z punktu widzenia lepszego zaspokojenia potrzeb społecznych, ale również rozwiązywania istotnych zadań gospodarczych.</u>
+ <u xml:id="u-22.12" who="#PoselPawlikZdzislaw">W dziedzinie artykułów przemysłowych szczególnie wysokie zadania stoją przed przemysłem elektromaszynowym, lekkim i chemicznym.</u>
+ <u xml:id="u-22.13" who="#PoselPawlikZdzislaw">W przemyśle elektromaszynowym wartość dostaw towarów na zaopatrzenie rynku wzrośnie o 17,1% w stosunku do wykonania z roku ubiegłego. Mimo to przewiduje się na rynku niedobory takich artykułów, jak: samochody osobowe, telewizory, magnetofony, chłodziarki, rowery i motorowery. Wartość dostaw wyrobów nowych i zmodernizowanych wyniesie 14,2 mld zł, a jej udział w całkowitej wartości dostaw stanowić będzie ponad 18%. Odnowa asortymentu w tym resorcie w obecnych warunkach produkcyjno-technologicznych następuje średnio co 5 lat. Z dużym zadowoleniem trzeba podkreślić, że w wyniku rozbudowy bazy wytwórczej i zaplecza naukowo-technicznego w najbliższych latach możliwe będzie dojście do warunków techniczno-produkcyjnych umożliwiających całkowite odnowienie asortymentu w okresach od półtorarocznych do trzyletnich, w zależności od asortymentu. Odpowiada to warunkom krajów wysoko rozwiniętych. Ważne jest, aby już w roku 1975 podjąć działania w tym resorcie dla skrócenia cykli nowych uruchomień. Jeszcze bowiem jest zbyt daleka droga od tego, co konsument zobaczył na Targach Poznańskich do momentu, kiedy to co zobaczył, będzie mógł kupić w sklepie.</u>
+ <u xml:id="u-22.14" who="#PoselPawlikZdzislaw">W obecnych warunkach celowe wydaje się podjęcie przedsięwzięć w celu wyraźnego wydłużania seryjności produkcji i zwiększenia ilości części zamiennych.</u>
+ <u xml:id="u-22.15" who="#PoselPawlikZdzislaw">Ogromne zadania stoją na odcinku poprawy jakości produktów, które w odczuciu społecznym nie uległy dostatecznej i wyraźnej poprawie.</u>
+ <u xml:id="u-22.16" who="#PoselPawlikZdzislaw">Z zadowoleniem odnotować należy postęp w rozwoju przemysłu lekkiego, gdzie wprowadzono nowe rodzaje tkanin i dzianin z nowych surowców, o ciekawych splotach, np. typu bistor, kremplina, etaminy, wyroby odpowiadające aktualnej modzie, o nowoczesnych fasonach i wzorach. Nowe wyroby w 1975 roku stanowić będą 35% ogólnych dostaw tego resortu.</u>
+ <u xml:id="u-22.17" who="#PoselPawlikZdzislaw">Zakupy wyrobów przemysłu lekkiego są od dawna podstawowym składnikiem wydatków ludności na cele konsumpcyjne. Na wyroby tego przemysłu wydaliśmy, na przykład w 1973 r. 97 mld zł, czyli 10 razy więcej niż na samochody osobowe. Mimo tak wielkiej podaży nie jesteśmy z niej w pełni zadowoleni. Podstawowym problemem, jaki stawiamy temu przemysłowi nie jest niedostatek ilościowy, lecz jakość wyrobów. Panuje na tym rynku w zasadzie równowaga globalna między popytem a podażą, lecz obserwuje się jednocześnie stan nierównowagi cząstkowej pomiędzy podażą poszukiwanych asortymentów i gatunków a popytem na nie. Należy zwrócić uwagę, aby resort przemysłu lekkiego poczynił w 1975 roku dalsze starania w celu zwiększenia produkcji obuwia i poprawy jego jakości. Sprawa ta była już poprzednio tematem interpelacji poselskiej, jednakże w dalszym ciągu szczególnie wzornictwo i jakość obuwia są przedmiotem krytyki ze strony opinii społecznej.</u>
+ <u xml:id="u-22.18" who="#PoselPawlikZdzislaw">Mimo zakładanego przyrostu produkcji rynkowej, wydaje się celowe, aby w miarę możliwości zaopatrzeniowych w 1975 roku przemysł chemiczny szybciej i skuteczniej odpowiadał na potrzeby rynku, szczególnie w zakresie wyposażenia mieszkań w nowoczesną armaturę, sprzęt gospodarstwa domowego, wyroby chemii gospodarczej oraz dostarczenia na rynek wysokiej jakości wyrobów perfumeryjno-kosmetycznych.</u>
+ <u xml:id="u-22.19" who="#PoselPawlikZdzislaw">Innowacje rynkowe powinny w większym stopniu wyjść naprzeciw zaspokajaniu potrzeb związanych np. z urządzaniem gospodarstw domowych, produkcją rolną, motoryzacją itp. Przemysł ten w 1975 roku na nowych zasadach musi ustosunkować się do narastających, wskutek skracania czasu pracy potrzeb w sferze turystyki i wypoczynku.</u>
+ <u xml:id="u-22.20" who="#PoselPawlikZdzislaw">Mówiąc o problemach nowoczesności, nie sposób pominąć zdarzających się wypadków, że poza zmianą etykiety i osiąganiem nieuzasadnionych korzyści, wyroby te nic nowego nie prezentują. Przecież wyroby nowe powinny charakteryzować się nowymi rozwiązaniami, poprawą walorów użytkowych, lepszymi parametrami, wyższą estetyką oraz zaspokajać upodobania nabywców odpowiadające aktualnym kierunkom mody. W celu zahamowania występujących jeszcze niekorzystnych zjawisk w tym zakresie partia nasza i Rząd podjęły odpowiednie działania, które w pełni poparte zostały przez kontrolę społeczną.</u>
+ <u xml:id="u-22.21" who="#PoselPawlikZdzislaw">W miarę rozwoju społecznego coraz większa rola przypada usługom. Szczególną rolę w tym zakresie mają terenowe organy administracji, które powinny stwarzać klimat sprzyjający podejmowaniu nowych inicjatyw, mających na celu dalszy rozwój usług. Usługi powinny zabezpieczać jak najdłużej niezawodność artykułów trwałego użytku, aby tym samym siły i środki producentów były właściwie wykorzystane.</u>
+ <u xml:id="u-22.22" who="#PoselPawlikZdzislaw">Wysoki Sejmie! Określenie zwiększonych potrzeb rynku wewnętrznego oraz przewidywanego kształtowania się równowagi w dziedzinie poszczególnych grup towarowych nie jest łatwe i będzie wymagać pogłębienia dotychczasowych metod analizy rynku.</u>
+ <u xml:id="u-22.23" who="#PoselPawlikZdzislaw">Obecna sytuacja wymaga przejawiania większej niż dotychczas inicjatywy ze strony przedsiębiorstw w poznawaniu życzeń nabywców i podejmowaniu produkcji najbardziej pożądanych wyrobów. Dokładne analizowanie rynku jest niezbędne, tym bardziej że zwiększone dochody wywoływać będą bardziej różnorodne zamówienia społeczne.</u>
+ <u xml:id="u-22.24" who="#PoselPawlikZdzislaw">Wysoka Izbo! Przedstawione przez Rząd projekty uchwały o planie społeczno-gospodarczego rozwoju kraju i ustawy budżetowej ha rok 1975 są wynikiem naszych możliwości i na miarę tych możliwości przyczynią się do jak najwszechstronniejszego zaspokajania potrzeb naszego społeczeństwa w dziedzinie konsumpcji.</u>
+ <u xml:id="u-22.25" who="#PoselPawlikZdzislaw">Wyrażam przekonanie, że całe nasze społeczeństwo w roku VII Zjazdu PZPR z pełnym zaangażowaniem będzie realizowało zadania społeczno-gospodarcze dla dalszego rozwoju naszej socjalistycznej ojczyzny.</u>
+ <u xml:id="u-22.26" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-23">
+ <u xml:id="u-23.0" who="#Marszalek">Głos ma poseł Mieczysław Serwiński.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-24">
+ <u xml:id="u-24.0" who="#PoselSerwinskiMieczyslaw">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Zadania nakreślone w projektach planu społeczno-gospodarczego rozwoju kraju i budżetu państwa na rok 1975 staną się dalszym, znaczącym etapem dynamicznego rozwoju kraju.</u>
+ <u xml:id="u-24.1" who="#PoselSerwinskiMieczyslaw">Wyraźny wzrost i większa złożoność oczekujących nas zadań świadczą między innymi o zaangażowaniu, ambicjach i prężności działania klasy robotniczej, chłopów i inteligencji — wszystkich ludzi pracy w Polsce Ludowej. Te wielkie zamierzenia będzie można osiągnąć wspólnym, harmonijnym i efektywnym współdziałaniem.</u>
+ <u xml:id="u-24.2" who="#PoselSerwinskiMieczyslaw">Analiza zamierzeń poszczególnych resortów doprowadza do wniosku, że w planie na rok przyszły w wielu wypadkach chodzi nie tylko o wzrost ilościowy zadań, choć wzrost ilościowy jest często bardzo ważny, ale chodzi również o podnoszenie poziomu naszej pracy i uzyskiwanie wyników jakościowo lepszych w dziedzinie życia społecznego, kulturalnego oraz gospodarczego, w tym: w przemyśle, budownictwie, rolnictwie, leśnictwie, transporcie i handlu.</u>
+ <u xml:id="u-24.3" who="#PoselSerwinskiMieczyslaw">Ten planowany postęp techniczny zarówno ilościowy, jak i jakościowy będzie mógł jednak nastąpić tym pewniej i w tym szerszym zakresie, im będzie mocniej wspierany intensywną działalnością naukową.</u>
+ <u xml:id="u-24.4" who="#PoselSerwinskiMieczyslaw">Jedną z podstawowych zasad polityki naukowej, opartej na uchwale VI Zjazdu Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej jest zdecydowane dążenie do zapewnienia w planach zgodności zadań i środków w dziedzinie prac podstawowych i teoretycznych, badawczo-rozwojowych i wdrożeniowych. Suma ponad 32 mld zł planowana na te cele na rok 1975 jest o 16,7% wyższa w stosunku do planowanego wykonania roku bieżącego i stanowić będzie około 2,5% dochodu narodowego, wytworzonego. Warto podkreślić przy tej okazji, że wobec większej dynamiki dochodu narodowego w stosunku do planowanego w tym pięcioleciu, przyznane środki na działalność naukową na rok przyszły będą wyższe od poprzednio ustalonych.</u>
+ <u xml:id="u-24.5" who="#PoselSerwinskiMieczyslaw">Zwiększone nakłady finansowe spowodują bardziej intensywną działalność naukową. Prace naukowe powinny przede wszystkim zabezpieczać najważniejsze potrzeby gospodarki narodowej. Następnie powinny się one . koncentrować wokół tych problemów, które z punktu widzenia przemysłu są najbardziej istotne — mam tu na myśli wielkie programy rządowe, problemy węzłowe i resortowe. Następnie powinna następować integracja wszystkich pionów nauki, integracja merytoryczna nad Wspólnym rozwiązywaniem najważniejszych zagadnień, co w konsekwencji spowodowałoby znaczne przyspieszenie otrzymania pożądanych i praktycznie ważnych wyników. Wreszcie powinno się najlepiej wykorzystywać twórczą inwencję nauczycieli akademickich szkół wyższych i pracowników naukowych Polskiej Akademii Nauk oraz resortowych placówek naukowo-badawczych. Powinno się prowadzić do pożądanej specjalizacji badawczej poszczególnych środowisk oraz do specjalizacji poszczególnych szkół wyższych.</u>
+ <u xml:id="u-24.6" who="#PoselSerwinskiMieczyslaw">Powszechnie przyjmujemy, że działalność naukowa prowadzona jest w zasadzie — jak już wspomniałem — w zakresie prac podstawowych i teoretycznych, badawczo-rozwojowych oraz wdrożeniowych.</u>
+ <u xml:id="u-24.7" who="#PoselSerwinskiMieczyslaw">Udział nakładów na prace podstawowe stanowić będzie około 14% ogółu nakładów na naukę. Trzeba przy tej okazji podnieść wielkie znaczenie tego typu badań, które w większości wypadków decydują o perspektywicznym rozwoju społecznym, unowocześnianiu przemysłu, o postępie w zakresie ochrony Zdrowia i wyżywienia ludności. Prace podstawowe decydują w głównej mierze o rozwoju nauk humanistycznych, rolniczych i biologicznych, ścisłych i technicznych.</u>
+ <u xml:id="u-24.8" who="#PoselSerwinskiMieczyslaw">Najkrótsza droga do znaczących w skali krajowej i światowej osiągnięć wiedzie przez zespołowe badania, prowadzone w ściśle określonym celu przy użyciu dostatecznych środków materialnych i współpracy najlepszych z punktu widzenia inwencji twórczej naukowców.</u>
+ <u xml:id="u-24.9" who="#PoselSerwinskiMieczyslaw">Jest rzeczą zrozumiałą, że największy udział w badaniach podstawowych będzie mieć Polska Akademia Nauk i Ministerstwo Nauki, Szkolnictwa Wyższego i Techniki, ale również w znaczącym stopniu badania te będzie prowadzić Ministerstwo Zdrowia i Opieki Społecznej oraz Urząd Energii Atomowej, a w mniejszym — wiele innych resortów.</u>
+ <u xml:id="u-24.10" who="#PoselSerwinskiMieczyslaw">Wysoki Sejmie! Istotnym zadaniem prac naukowych badawczo-rozwojowych i wdrożeniowych będzie w przyszłym roku wyraźne zwiększenie udziału nauki i techniki w realizacji społeczno-gospodarczego rozwoju kraju. Chodzić tu będzie głównie o cztery grupy problemów:</u>
+ <u xml:id="u-24.11" who="#PoselSerwinskiMieczyslaw">—o aktywny udział w uruchamianiu produkcji nowych wyrobów, zarówno na rynek, jak i na eksport, —o intensyfikację procesów wytwarzania, —o dalsze doskonalenie gospodarki materiałowej i energetycznej, —o poprawę jakości i estetyki produkowanych wyrobów.</u>
+ <u xml:id="u-24.12" who="#PoselSerwinskiMieczyslaw">W planie wyrazi się to przede wszystkim wzrostem liczby zadań wdrożeniowych, w tym wielu wyrobów rynkowych, jak również wprowadzonych będzie w przyszłym roku przeszło 100 nowych procesów technologicznych.</u>
+ <u xml:id="u-24.13" who="#PoselSerwinskiMieczyslaw">Poważne zadania stają również przed normalizacją, metrologią i wynalazczością, przy czym efekty ekonomiczne, wynikające z zastosowań wynalazków przewiduje się, że wyniosą w przyszłym roku kilkanaście miliardów złotych.</u>
+ <u xml:id="u-24.14" who="#PoselSerwinskiMieczyslaw">Zamierzenia badawczo-rozwojowe i wdrożeniowe, ujmując sprawę najkrócej i najogólniej, będą zmierzać do:</u>
+ <u xml:id="u-24.15" who="#PoselSerwinskiMieczyslaw">— powiększania bazy surowcowej — chodzi tu o zwiększone wydobycie węgla, siarki, rud miedzi i rud metali, dalszego poszukiwania gazu ziemnego, ropy naftowej, a w dziedzinie rolnictwa chodzi o poszukiwanie nowych odmian zbóż i ziemniaków, które dawałyby wysokie plony w warunkach naszego klimatu, — intensyfikacji i unowocześniania metod wytwarzania przemysłowego.</u>
+ <u xml:id="u-24.16" who="#PoselSerwinskiMieczyslaw">Z prac wdrożeniowych Chciałbym tylko przykładowo nadmienić, że w przyszłym roku planowane jest uruchomienie produkcji nowej turbiny ciepłowniczej, lokomotywy spalinowej, wielkich próżniowych filtrów obrotowych dla cukrownictwa, przędzarek bezwrzecionowych do przędzenia w wirze stacjonarnym według oryginalnej metody łódzkich naukowców, i całego szeregu innych, ważnych wyrobów.</u>
+ <u xml:id="u-24.17" who="#PoselSerwinskiMieczyslaw">Korzystny jest fakt, że w ogólnych nakładach finansowych na prace badawcze i rozwojowe organizacje gospodarcze uczestniczyć będą prawie w 55% z sumą przeszło 17 mld zł. To wielkie zaangażowanie środków przedsiębiorstw warunkuje lepsze przystosowanie tematyki i przebiegu prac do potrzeb wynikających z modernizacji produkcji i efektywności gospodarczej, bowiem środki te wykorzystywane będą na finansowanie konkretnych prac zleconych przez przemysł, a rozwiązywanych przez jednostki badawcze.</u>
+ <u xml:id="u-24.18" who="#PoselSerwinskiMieczyslaw">Partia i Rząd doskonalą model organizacyjny nauki, system zarządzania i kierowania działalnością naukowo-badawczą. Głównym bowiem celem tych działań jest maksymalne skracanie drogi od wyników badań naukowych do wykorzystywania ich w gospodarce narodowej. Warto choćby skrótowo wymienić główne etapy tego procesu doskonalącego.</u>
+ <u xml:id="u-24.19" who="#PoselSerwinskiMieczyslaw">Etapem I był etap koncentracji badań naukowych wokół najważniejszych problemów naukowych. Chodziło przed kilkunastu laty o zlikwidowanie olbrzymiego rozproszenia prac badawczych.</u>
+ <u xml:id="u-24.20" who="#PoselSerwinskiMieczyslaw">W etapie II następowała koncentracja tych tematów w programach międzyresortowych, ponieważ zauważono, że wieloma pracami jest wspólnie zainteresowanych kilka resortów.</u>
+ <u xml:id="u-24.21" who="#PoselSerwinskiMieczyslaw">Etap III, który aktualnie trwa, a w szkołach wyższych został wprowadzony od początku października bieżącego roku, polega na ścisłym powiązaniu nauki z przemysłem przez nowy system finansowania. Mamy nadzieję, że ten nowy system zintensyfikuje i przyspieszy badania społecznie użyteczne.</u>
+ <u xml:id="u-24.22" who="#PoselSerwinskiMieczyslaw">Wreszcie oczekujemy, że w najbliższej przyszłości nastąpić powinien czwarty etap, w którym polityka naukowa związana byłaby nierozerwalnie z polityką inwestycyjną i to zarówno dla jednostek badawczych, szczególnie dla szkół wyższych, jak i dla rozwijającego się przemysłu.</u>
+ <u xml:id="u-24.23" who="#PoselSerwinskiMieczyslaw">Myślę, że w tym czwartym etapie decydującą rolę będą miały działania zmierzające do realizacji programów rządowych, wokół których skupiony będzie najbardziej aktywny potencjał naukowy.</u>
+ <u xml:id="u-24.24" who="#PoselSerwinskiMieczyslaw">Wysoka Izbo! Na tle toczącej się dziś dyskusji nad realizacją przyszłościowych zadań planu społeczno-gospodarczego rozwoju kraju należy jednak stwierdzić, że mimo poważnego wysiłku w zwiększeniu stopnia praktycznego wykorzystywania wyników badań, nadal w tej dziedzinie jest jeszcze wiele do zdziałania i dalszej poprawy. Chodzi tu o spowodowanie zwiększonej odpowiedzialności przemysłu, szczególnie biur projektowych, konstrukcyjnych i technologicznych, które powinny wykazywać coraz żywsze zainteresowanie i aktywne współdziałanie we wdrożeniach unowocześniających zarówno produkcję, jak i metody wytwarzania. Te projektowe, konstrukcyjne i technologiczne jednostki resortowe spełniać powinny przede wszystkim główną rolę inspirującą w działalności zjednoczeń i na terenie poszczególnych, dużych zakładów pracy, a następnie powinny stanowić źródło tematyki badawczej dla zespołów naukowych. Jest rzeczą niewątpliwą, że taka dwustronna wymiana poglądów i doświadczeń może być jeszcze bardziej owocna, szczególnie, gdy nasilą się kontakty pracowników nauki i kadry technicznej przemysłu. Przyszły rok — 1975 — stanowić powinien okres wzmożonej współpracy tego typu. Wiele zależeć będzie w takim działaniu od intensyfikacji wysiłku kadry technicznej przemysłu i dalszej wydajności pracy przez ulepszanie metod produkcyjnych, przez lepiej wyposażone miejsca pracy, przede wszystkim w urządzenia automatyzujące i regulujące — co staje się sprawą wręcz konieczną wobec odczuwanego już dziś braku rąk do pracy.</u>
+ <u xml:id="u-24.25" who="#PoselSerwinskiMieczyslaw">Pracownicy naukowo-badawczy oraz pracownicy produkcyjni przemysłu dbać muszą o bardziej racjonalną i oszczędną gospodarkę materiałową, o takie rozwiązania konstrukcyjne, które pozwalałyby wykorzystywać materiały o wysokich parametrach technicznych, przy zastosowaniu najnowocześniejszych metod technologicznych.</u>
+ <u xml:id="u-24.26" who="#PoselSerwinskiMieczyslaw">Urzeczywistniając tego rodzaju zamierzenia — resorty gospodarcze jeszcze w większym stopniu powinny wzmacniać i lepiej wykorzystywać służby projektowo-konstrukcyjne i technologiczne, co z kolei wymagać będzie podniesienia znaczenia i roli tych jednostek organizacyjnych w pracy resortów i dobrego zaopatrywania ich w nowoczesne narzędzia pracy.</u>
+ <u xml:id="u-24.27" who="#PoselSerwinskiMieczyslaw">Zgodnie z podstawowymi wymogami rewolucji naukowo-technicznej, badania naukowe muszą inspirować i wyprzedzać produkcję, a nie z trudem za nią nadążać.</u>
+ <u xml:id="u-24.28" who="#PoselSerwinskiMieczyslaw">Jest rzeczą oczywistą, że nie wszystkie problemy badawcze rozwiążemy sami. Łączy nas przecież ścisła współpraca krajów socjalistycznych w ramach Rady Wzajemnej Pomocy Gospodarczej, a szczególnie mocne są nasze więzy z licznymi i przodującymi placówkami naukowo-badawczymi Związku Radzieckiego. Łączy nas przecież szeroka współpraca naukowo-techniczna z wieloma innymi krajami na podstawie zawartych umów międzynarodowych.</u>
+ <u xml:id="u-24.29" who="#PoselSerwinskiMieczyslaw">Obywatele Posłowie! W gospodarce narodowej będzie się pojawiać wiele nowych zagadnień, a może wręcz — żądań wobec nauki. Żądania te i zagadnienia muszą być rozwiązywane efektywnie, możliwie szybko, metodami naukowymi.</u>
+ <u xml:id="u-24.30" who="#PoselSerwinskiMieczyslaw">Prawidłowa Współzależność między nauką, techniką i produkcją — to sprawy decydujące o tempie społecznego i gospodarczego rozwoju kraju. Istnieją już dziś bardzo konkretne zamówienia gospodarki wobec nauki, znane nam wszystkim. Przykładowo chciałbym tu wymienić zagadnienia w dziedzinie paliwowo-surowcowej i energetycznej, transportu, budownictwa, ochrony zdrowia, walki o zachowanie naturalnego środowiska życia człowieka i wiele innych.</u>
+ <u xml:id="u-24.31" who="#PoselSerwinskiMieczyslaw">Wysoki Sejmie! Zauważmy w końcu, że w naszym kraju pracuje zawodowo kilkaset tysięcy osób z dyplomami szkół wyższych, że co roku opuszczają nasze wyższe uczelnie wielkie grupy absolwentów, liczące kilkadziesiąt tysięcy osób o różnych specjalnościach i różnych kierunkach wykształcenia. Są to młodzi, najczęściej bardzo dobrze zawodowo wyszkoleni absolwenci.</u>
+ <u xml:id="u-24.32" who="#PoselSerwinskiMieczyslaw">W naszych placówkach naukowo-badawczych pracuje bardzo liczna kadra naukowa o wysokich kwalifikacjach. Pracownicy naukowi zatrudnieni w szkołach wyższych, w Polskiej Akademii Nauk i w placówkach badawczych resortowych przysparzają wynikami swej pracy wiele dóbr kulturalnych i materialnych wszystkim obywatelom naszej socjalistycznej ojczyzny.</u>
+ <u xml:id="u-24.33" who="#PoselSerwinskiMieczyslaw">Pamiętamy, że partia i Rząd nadają rozwojowi nauki! i szkolnictwa wyższego najwyższą rangę. Wyrażam mocne przekonanie, że wszyscy pracownicy naukowi twórczą, zaangażowaną i z całą energią prowadzoną pracą będą maksymalnie i najlepiej wykonywać zadania przewidziane planem na rok 1975 i na lata następne. Dziękuję za uwagę.</u>
+ <u xml:id="u-24.34" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-25">
+ <u xml:id="u-25.0" who="#Marszalek">Proszę o zabranie głosu posła Kazimierę Wawro.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-26">
+ <u xml:id="u-26.0" who="#PoselWawroKazimiera">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! W dzisiejszej dyskusji nad planem i budżetem na 1975 rok chciałabym ż tej trybuny zwrócić uwagę na pewne problemy związane z polityką społeczno-płacową i socjalną, zapoczątkowaną na VI Zjeździe i rozwiniętą na I Krajowej Konferencji naszej partii.</u>
+ <u xml:id="u-26.1" who="#PoselWawroKazimiera">Każdy dziś musi przyznać, że troska o człowieka pracy stała się czynnikiem dominującym w całokształcie państwowej działalności. Sprawy poziomu życia ludzi pracy nie znajdują się już tylko w sferze zamierzeń, lecz są systematycznie i konsekwentnie rozwiązywane z widocznymi efektami. Stwierdzenie I Sekretarza KC towarzysza Edwarda Gierka, że za słowami musza iść czyny — znalazło więc pełne odzwierciedlenie w naszym codziennym działaniu. Mogę to potwierdzić jako pracownik Andrychowskich Zakładów Przemysłu Bawełnianego. Sprawy socjalne i płacowe w ubiegłych latach były poważnie zaniedbane w naszym przemyśle i nie wiele się robiło, aby je rozwiązywać w sposób odczuwalny przez każdego pracownika. Jakżeż wiele się zmieniło w tym zakresie w ostatnich 4 latach. Budowa nowych zakładów przemysłu lekkiego z pełnym zapleczem socjalnym; modernizacja starych obiektów z rewindykacją i rozbudową stołówek, szatni, pomieszczeń higienicznych — choć nie wszędzie jeszcze zabezpiecza pełnię potrzeb — w widoczny dla każdego sposób poprawia warunki pracy i warunki socjalne załóg.</u>
+ <u xml:id="u-26.2" who="#PoselWawroKazimiera">W ciągu 4 lat bieżącej pięciolatki nastąpił ogromny wzrost płac i realnych dochodów ludności. Jakże niedawno jeszcze witało społeczeństwo z wielkim uznaniem, a niektórzy i z niedowierzaniem — zapowiadany na VI Zjeździe wzrost płac realnych w obecnym pięcioleciu o 18% — 19%. Tymczasem dzięki stale doskonalonemu programowi partii i Rządu, i zaangażowaniu w realizacji tego programu społeczeństwa, dzięki ofiarności załóg robotniczych staje się realne prawie dwu- i półkrotne przekroczenie tych założeń i osiągnięcie na koniec przyszłego roku 40% wzrostu średnich płac. W ciągu jednego tylko pięciolecia regulacjami i podwyżkami objęci zostaną pracownicy wszystkich działów i branż gospodarki uspołecznionej. To wysiłek i sukces nie spotykane w całym minionym 30-leciu. Jest to sukces tym większy, że szczególnie w mijającym roku utrudniały nam zadania na przykład sytuacja na rynkach zagranicznych, konieczność liczenia się z obiektywnymi prawami ekonomiki, a także przyroda. Wystąpił pewien wzrost kosztów utrzymania w części związany z podwyżką cen warzyw i owoców, spowodowany ich nieurodzajem i szczególnie trudnymi warunkami zbiorów, oraz podniesieniem cen na niektóre usługi, co wiązało się z kosztami materiałowymi i potrzebą stworzenia lepszych warunków do szybszego ich rozwoju. Jednakże, zgodnie z podstawowym założeniem polityki partii i socjalistycznego państwa, wzrost plac w wyraźny, odczuwalny sposób wyprzedza ten niewielki wzrost kosztów utrzymania. Konsekwentne realizowanie takiej właśnie polityki płacowej państwa w roku 1975 — co niedwuznacznie wynika z przedstawionych Sejmowi projektów planu i budżetu — będzie powitane przez wszystkich ludzi pracy z pełnym uznaniem i zadowoleniem.</u>
+ <u xml:id="u-26.3" who="#PoselWawroKazimiera">Z równą konsekwencją następuje przyspieszenie tempa realizacji programu socjalnego, mającego tak ogromne znaczenie dla poprawy warunków pracy, życia codziennego i wypoczynku. Z wielu realizowanych dotychczas przedsięwzięć wymienię tylko: podwyższenie wielu emerytur i rent, podniesienie do pełnej wysokości zasiłków chorobowych pracowników fizycznych, przedłużenie płatnych i bezpłatnych urlopów macierzyńskich, poprawienie warunków opieki nad chorym dzieckiem, zrealizowanie pierwszego etapu podwyższenia zasiłków rodzinnych, wzrost stypendiów studenckich. Znacznej poprawie uległa organizacja wypoczynku urlopowego i świątecznego oraz kolonii dziecięcych. W naszym, krakowskim regionie, w czasie minionych wakacji wszystkie Zgłoszone przez rodziców dzieci mogły skorzystać z kolonii i obozów. Osiągnięcia te przyjmowane są z uznaniem przez całe społeczeństwo, ale ze szczególną wdzięcznością przez kobiety. Widać serdeczną troskę partii i państwa o kobietę pracującą, o matkę. Nikomu nie trzeba tłumaczyć, że każda pracująca kobieta jest odpowiedzialna nie tylko za wykonywaną pracę, ale ma także poważne obowiązki rodzinne, głównie związane z wychowaniem dzieci. Każde więc udogodnienie w życiu kobiety, ułatwiające jej coraz lepsze godzenie obu tych obowiązków opłaca się w dwójnasób: będzie mogła lepiej i wydajniej pracować, a także lepiej wychowywać dzieci.</u>
+ <u xml:id="u-26.4" who="#PoselWawroKazimiera">Rok 1975, zgodnie z projektem planu i budżetu państwa, będzie rokiem dalszej intensywnej realizacji programu socjalnego-. W trosce o interesy matki i dziecka oraz rodziców w podeszłym wieku — rozpocznie działalność bank alimentacyjny. Od lipca 1975 r. umożliwi się wcześniejsze przechodzenie na emeryturę kobietom i inwalidom. Wzrosną zasiłki rodzinne na drugie dziecko. Powiększy się liczba dodatkowych wolnych dni od pracy do 12 w roku. Nastąpi zwiększenie przez państwo środków na świadczenia zbiorcze: w oświacie, zdrowiu, kulturze i na wypoczynek.</u>
+ <u xml:id="u-26.5" who="#PoselWawroKazimiera">I znów są to sprawy każdego człowieka pracy, ale najistotniej odczuwane będą i przyjmowane ze szczególną wdzięcznością przez pracujące kobiety.</u>
+ <u xml:id="u-26.6" who="#PoselWawroKazimiera">Na podstawie uwag zebranych w swoim środowisku pracy i na spotkaniach z wyborcami pragnę podkreślić potrzebę otoczenia specjalną starannością i troską sprawy dalszej rozbudowy sieci przedszkoli i żłobków. Dotychczasowe wysiłki państwa — władz resortowych i terenowych przyniosły w minionych latach znaczny postęp w rozwiązywaniu tego problemu. Na przykład w województwie krakowskim uruchomiono w ciągu dwóch minionych lat tylko na terenie wiejskim — szczególnie we wsiach, skąd organizowane są liczniejsze dojazdy do pracy — 68 nowych przedszkoli. Oddano także wiele nowych żłobków. Mimo to zabrakło jeszcze miejsc w przedszkolach m. Krakowa i województwa dla około 4 500 dzieci, w tym dla ponad 2 800 dzieci matek pracujących. Znaczne są także potrzeby zwiększenia liczby miejsc w żłobkach. W tych warunkach należy uczynić wszystko, aby każda złotówka przeznaczona na te cele w budżecie państwa, każda inicjatywa społeczna i każdy wysiłek załóg budowlanych zostały w pełni w roku 1975 wykorzystane.</u>
+ <u xml:id="u-26.7" who="#PoselWawroKazimiera">Pragnę także parę uwag poświęcić wysiłkom, jakie powinniśmy podjąć w celu lepszego wykorzystania wzrastającej w dwójnasób w roku 1975 liczby wolnych od pracy sobót. Ludzie pracy z dużym zadowoleniem przyjmują tę formę — wcześniejszego niż zapowiadano na VI Zjeździe — powszechnego skracania czasu pracy. W regionie krakowskim wykorzystało te możliwości około 70% zakładów. Pozostałe — tylko w części lub wcale nie wykorzystały wolnych dni ze względu na charakter pracy, związany z realizacją trudnych zadań w rolnictwie, budownictwie, usługach i handlu. W przyszłym roku w związku ze stałą poprawą organizacji pracy zapewne znacznie więcej załóg uzyska możliwość dodatkowego wypoczynku. Trzeba uczynić wszystko, by zapewnić tym załogom jak najlepsze warunki do pożytecznego spędzenia wolnych dni — głównie przeznaczając je na cele rekreacyjne. Istotną rolę ma tu do spełnienia handel i gastronomia. Dalszej poprawy wymaga rytmika i jakość zaopatrzenia sklepów w dni poprzedzające wolne soboty.</u>
+ <u xml:id="u-26.8" who="#PoselWawroKazimiera">Oddzielnym zagadnieniem jest sprawa wolnych dni dla pracowników handlu i niektórych usług. Oczywiste jest, że nie wszyscy oni mogą korzystać z wolnych sobót w terminach ogólnie przyjętych w skali kraju. Dotyczy to przede wszystkim miejscowości i rejonów o wybitnych walorach wypoczynkowo-turystycznych, np. województwa krakowskiego im. Krakowa, notujących właśnie w wolne dni od pracy — ogromny napływ ludzi, których trzeba nakarmić, zaopatrzyć i obsłużyć. Tak więc wyłania się potrzeba kompleksowego przeanalizowania tych problemów i podjęcia roboczych ustaleń, gwarantujących zarówno coraz lepsze zaspokajanie potrzeb ludzi wypoczywających, jak i możliwości racjonalnego wykorzystania dodatkowych wolnych dni przez pracowników handlu, usług i gastronomii.</u>
+ <u xml:id="u-26.9" who="#PoselWawroKazimiera">Wysoka Izbo! Odczuwalna i szybka poprawa warunków socjalnych, warunków życia i pracy całego społeczeństwa wywiera coraz większy, pozytywny wpływ na postawę ludzi pracy, sprzyja wzrostowi wydajności pracy i efektywności gospodarowania. Rośnie zaangażowanie w realizację długofalowych i codziennych zadań w każdym zakładzie pracy.</u>
+ <u xml:id="u-26.10" who="#PoselWawroKazimiera">Następuje stały wzrost aktywności i inicjatywy ludzi zarówno w procesie produkcji, jak i w działalności społecznej. Jedno z podstawowych założeń polityki PZPR — wypracowanej na VI Zjeździe — o konieczności równoległego, dynamicznego rozwoju kraju zarówno W dziedzinie gospodarczej, jak i społecznej — potwierdza się w codziennej praktyce działania każdego przedsiębiorstwa, każdego zespołu ludzi pracy. Daję to mocną podstawę do wyrażenia przekonania, że zadania społeczno-gospodarcze programowane na rok przyszły, choć niełatwe, będą z uznaniem przyjęte przez całe nasze społeczeństwo. Tak jak w poprzednich latach w realizacji nowej polityki partii, tak i w roku nadchodzącym można i należy liczyć na to-, że ludzie pracy przyjmą zadania planu roku 1975 za swoje i uczynią wszystko, by je przekroczyć. Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-26.11" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-27">
+ <u xml:id="u-27.0" who="#Marszalek">Głos ma poseł Zygmunt Filipowicz.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-28">
+ <u xml:id="u-28.0" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Debata nasza zamyka obrachunki społeczne i gospodarcze okresu 30-lecia PRL, a równocześnie poprzez uchwałę o planie społeczno-gospodarczego rozwoju kraju w 1975 roku i ustawę budżetową na rok 1975 — wchodzi w końcową fazę planu na lata 1971—1975.</u>
+ <u xml:id="u-28.1" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Z całym przekonaniem możemy twierdzić, że spośród wszystkich dotychczasowych planów wieloletnich ta pięciolatka, którą w roku 1975 zakończymy, jest pod każdym wzglę dem najlepsza. Spełnia ona w największym stopniu oczekiwania i zaspokaja potrzeby społeczeństwa. W latach 1971—1974 nastąpił bowiem znaczny wzrost poziomu stopy życiowej człowieka pracy, głównie przez wzrost płac realnych. Zwiększone zostały również ponadplanowe świadczenia socjalne, jak też zadania budownictwa mieszkaniowego.</u>
+ <u xml:id="u-28.2" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Nowa polityka, zapoczątkowana przez Polską Zjednoczoną Partię Robotniczą w roku 1971, polegała m.in. na sprzężeniu wzrostu gospodarczego i zaspokojenia potrzeb w zakresie spożycia. Ta nowa polityka stała się motorem przyspieszającym postęp społeczny oraz ogólny rozwój gospodarczy.</u>
+ <u xml:id="u-28.3" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Projekty planu i budżetu na rok 1975 stanowią kontynuację socjalistycznego mechanizmu sukcesu. Akceptują bowiem bardzo wyraźnie społeczne czynniki rozwoju i zapewniają pełną realizację dodatkowych decyzji socjalnych.</u>
+ <u xml:id="u-28.4" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Projekt planu na rok 1975 utrzymuje dotychczasową wysoką dynamikę produkcji, obrotów, spożycia i dochodu narodowego. Podejmuje szereg nowych zadań, m.in. w zakresie kooperacji w skali międzynarodowej, co bardziej niż w latach poprzednich, wyznacza szczególną pozycję handlu zagranicznego.</u>
+ <u xml:id="u-28.5" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Plan ten ponadto bardzo silnie akcentuje podniesienie efektywności gospodarowania w stopniu wyższym niż dotychczas.</u>
+ <u xml:id="u-28.6" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Stwierdzam, że Koło Posłów Chrześcijańskiego Stowarzyszenia Społecznego głosować będzie za przyjęciem planu i budżetu na rok 1975 w wersji nam przedłożonej przez Komisję Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów.</u>
+ <u xml:id="u-28.7" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Wysoki Sejmie! Mamy w swej serdecznej pamięci te pełne napięcia i nadziei dni VI Zjazdu PZPR, na którym podjęto uchwałę — „O dalszy socjalistyczny rozwój Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej w latach 1971—1975”. Na zakończenie VI Zjazdu I Sekretarz KC PZPR Edward Gierek stwierdził między innymi:</u>
+ <u xml:id="u-28.8" who="#PoselFilipowiczZygmunt">„Główną cechą kampanii przedzjazdowej była powszechna dyskusja nad wytycznymi programu, której towarzyszyło działanie. Teraz, kiedy program dalszego rozwoju Polski został już uchwalony, najważniejsza jest ofiarna praca nad jego realizacją. Zadania, które przed nami stoją, są trudne, wymagają maksymalnej mobilizacji wysiłków, powszechnej aktywizacji i inicjatywy. Jest to sprawa całego narodu, wszystkich jego patriotycznych i twórczych sił. (...) Miliony Polaków oczekiwały od nas jasnych rozpoznań i trafnych decyzji, które wytyczając kierunek drogi i określając zadania — wskazywałyby realną perspektywę pomyślniejszego jutra dla wszystkich i dla każdego. Ta solidarność ogółu ludzi pracy z partią, ta zbiorowa wiara w twórcze jej zdolności jest źródłem naszej siły — mówił Edward Gierek. — „Zaufania klasy robotniczej, zaufania narodu, jakim nas obdarzył — nie zawiedziemy.” Wysoka Izbo! Zadania wynikające z uchwały VI Zjazdu były i są nadal bardzo trudne i odpowiedzialne. Jest przeto miejsce i pora, aby przedstawić zarówno osiągnięcia, jak też drogę dalszego rozwoju, wymagającego współdziałania i ofiarnej pracy wszystkich sił społecznych skupionych we Froncie Jedności Narodu.</u>
+ <u xml:id="u-28.9" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Oto próba pokazania niektórych osiągnięć. Posiadamy, takie jest przynajmniej moje i nie tylko moje zdanie, wyraźnie skrystalizowany potencjał polityczny, mający oparcie i zaufanie całego narodu, a którego zespoły współpracują aktywnie i owocnie ze wspólnotą krajów socjalistycznych. Mamy ponadto poważną pozycję — na miarę naszych możliwości — w krajach organizujących swoje życie w innym niż nasz ustroju społecznym. Dysponujemy poważnym wartościowym zespołem możliwości i działań społecznych, wyrażającym się wysoce korzystną strukturą zawodową, liczącą aktualnie miliony ludzi. Dysponujemy potężnym i poważnym potencjałem gospodarczym. W ciągu 30-lecia wybudowaliśmy ogromny potencjał wytwórczy, głównie przemysłowy. Szczególnie dobrze pod tym względem zapisały się ostatnie 4 lata. Szybka, jak nigdy przedtem, rozbudowa przemysłu łączyła się z modernizacja, importem nowoczesnych rozwiązań technologicznych, maszyn i urządzeń, jak też licencji na nowe wyroby. Obecnie ponad 70% majątku produkcyjnego w gospodarce stanowią zakłady nowe, zbudowane i zmodernizowane po wojnie.</u>
+ <u xml:id="u-28.10" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Na koniec roku 1975 około 25% majątku produkcyjnego w przemyśle wywodzić się będzie z inwestycji bieżącej pięciolatki. Trwały majątek produkcyjny brutto w przemyśle uspołecznionym, który według cen bieżących prezentował w roku 1970 wartość 936 mld zł sięga w 1974 roku 1 464 mld zł.</u>
+ <u xml:id="u-28.11" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Posiadamy wreszcie, w skali poważnej, choć nas aktualnie nie zadawalającej, potencjał techniczno-organizacyjny i naukowy, który ma swój poważny, stale rosnący udział i wpływ na tempo rozwoju i modernizację naszej gospodarki.</u>
+ <u xml:id="u-28.12" who="#PoselFilipowiczZygmunt">,,W czasie tych trzech dziesięcioleci — mówił na II Kongresie Nauki Polskiej Edward Gierek — naród polski, pod przewodem marksistowsko-leninowskiej partii, dokonał historycznego dzieła. Kraj nasz dźwignął się ze zgliszcz i ruin wojennych. Socjalistyczna industrializacja przyspieszyła rozwój społeczno-ekonomiczny i stworzyła podstawy dla dalszego postępu. Zbudowaliśmy silny przemysł, unowocześniliśmy rolnictwo, wykształciliśmy setki tysięcy wysoko kwalifikowanych specjalistów, upowszechniliśmy oświatę i kulturę. Przeobraziła się struktura społeczna Polski. Nasza ojczyzna stała się socjalistycznym państwem przemysłowym. Nie była to droga łatwa. (...) Przywróciliśmy w całej naszej polityce nadrzędne miejsce podstawowej zasadzie socjalizmu, według której zaspokajanie potrzeb człowieka jest głównym celem produkcji socjalistycznej. (...) Równocześnie stawiamy przed ludźmi, przed całym naszym narodem większe, śmielsze zadania.” Wysoki Sejmie! Zrealizowane zadania ostatnich 4 lat wymagały wielkiego trudu oraz dobrej organizacji i ofiarności ludzi pracy. Trudne też będą zadania roku 1975 i lat następnych. Zadania te są bowiem większe niż w latach poprzednich, bardziej skomplikowane. Zadania te będą realizowane przy mniejszym dopływie młodych kadr.</u>
+ <u xml:id="u-28.13" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Realizacja tych trudnych, a tak potrzebnych zadań wymaga ich wyraźnego określenia. Stanowią je między innymi:</u>
+ <u xml:id="u-28.14" who="#PoselFilipowiczZygmunt">—dalsze szybkie i sprawne unowocześnienie gospodarki i związane z nią konieczne przemiany społeczne w ich części ekonomicznej, —intensywne doskonalenie metod zarządzania gospodarką narodową, do czego zmusza sięgająca już 5 bilionów złotych wartość naszego trwałego majątku, z którego około 30% stanowi potencjał przemysłowy, —dalsze wykorzystanie programu ofensywy nauk ekonomicznych oraz nauk o organizacji i zarządzaniu, —wprowadzenie systemu edukacji narodowej, określonego uchwałą Sejmu z dnia 13 października 1973 roku, systemu uznanego za rozpoczęcie wielkiego dzieła budowy nowoczesnego modelu oświaty.</u>
+ <u xml:id="u-28.15" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Wysoka Izbo! Mamy pełne prawo do stawiania przed narodem i ludźmi pracy wielkich zadań. A to z uwagi na cały szereg regulacji i świadczeń socjalnych, jakie zostały przyznane w ostatnich czterech latach. Oto niektóre z nich.</u>
+ <u xml:id="u-28.16" who="#PoselFilipowiczZygmunt">1.Utrzymanie w roku 1975 — podobnie jak w latach 1971—1974 cen podstawowych artykułów żywnościowych.</u>
+ <u xml:id="u-28.17" who="#PoselFilipowiczZygmunt">2.Przyznanie ludziom pracy w 1975 roku 12 dni wolnych od pracy obowiązkowej.</u>
+ <u xml:id="u-28.18" who="#PoselFilipowiczZygmunt">3.Objęcie w latach 1971—1974 łącznie 9 mln osób regulacją płac i wyznaczenie roku 1975 dla dalszych regulacji.</u>
+ <u xml:id="u-28.19" who="#PoselFilipowiczZygmunt">4.Pełne zatrudnienie przy wzroście średniej płacy realnej w gospodarce uspołecznionej.</u>
+ <u xml:id="u-28.20" who="#PoselFilipowiczZygmunt">5.Bardzo poważny zakres świadczeń socjalnych, w tym m. in. pełna ochrona zdrowia dla mieszkańców wsi.</u>
+ <u xml:id="u-28.21" who="#PoselFilipowiczZygmunt">6.Stwierdzenie, że w budżecie 1975 roku — łącznie z sumami z budżetów lat 1971— 1974 — fundusz spożycia wzrośnie o około 53%, przy planowanym wzroście 39%.</u>
+ <u xml:id="u-28.22" who="#PoselFilipowiczZygmunt">7.Bogate, w całej gamie rozszerzonego asortymentu, zaopatrzenie rynku konsumenta.</u>
+ <u xml:id="u-28.23" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Jest sprawą oczywistą, że realizacja między innymi tych zadań stała się możliwa dzięki lepszej i wydajniejszej pracy, lepszej organizacji i zarządzaniu oraz w wyniku dobrej atmosfery społecznego i politycznego działania.</u>
+ <u xml:id="u-28.24" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Wysoki Sejmie! Najbardziej uderzającą zmianę w życiu społeczeństwa po 1970 roku prezentuje nowy styl pracy i nowe metody podejmowania zasadniczych decyzji. Uprzednią arbitralność rozstrzygnięć zastąpiły kontakty z zakładami pracy, a zwłaszcza częste odwoływanie się do opinii społecznej. Ta forma i treść działania pozwalały lepiej analizować konieczność różnorodnych przedsięwzięć — metodą wyjaśniania zainteresowanym celowości realizowanych zadań.</u>
+ <u xml:id="u-28.25" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Dobra realizacja założeń roku 1975 pozwoli osiągnąć w tym roku dochód powyżej 1,3 biliona złotych, czyli o blisko pół biliona więcej, niż w roku 1970.</u>
+ <u xml:id="u-28.26" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Wysoki Sejmie! Znajomość najnowszej historii służyć powinna przede wszystkim umiejętności rozumienia istotnej treści i charakteru wydarzeń. A więc czynników duchowych, moralnych, intelektualnych i materialnych, które wydarzenia te powodują i kształtują. Stosunkowo tak niedawno jeszcze społeczeństwo nasze przyswajało sobie podstawowe elementy polityczne, ekonomiczne i społeczne. Te elementy, które włączyły naród polski do wielkiej wspólnoty socjalistycznej, potężny nurt myśli i czynów, nurt, który wyprowadził Polskę z gospodarczego zacofania i z niesprawiedliwości społecznej oraz zapewnił jej wysokie miejsce w rodzinie narodów.</u>
+ <u xml:id="u-28.27" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Wysoka Izbo! Patriotyzm w różnych czasach i w różnych okolicznościach przybiera różne formy. Zrozumienie, iż socjalizm jest współczesną formą patriotyzmu polskiego następowało stopniowo. W konfrontacji z rzeczywistością, w jakże niełatwych warunkach powojennej odbudowy rósł dorobek materialny i kulturalny Polski Ludowej — w miarę, jak PPR, a następnie PZPR sprzęgały potrzeby i aspiracje narodu z wymogami polskiej racji stanu w świecie. Tej racji, którą cechuje z jednej strony rewolucja naukowo-techniczna, z drugiej zaś — ciężar gatunkowy i atrakcyjność ideologii socjalizmu.</u>
+ <u xml:id="u-28.28" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Do upowszechniania i ugruntowania tej nowej świadomości jednostkowej i zbiorowej w polskiej społeczności katolickiej, którą reprezentuję w jakiejś części, oraz innych wyznań chrześcijańskich, przyczyniły się także środowiska i ludzie, którzy od początku włączyli się u boku Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej w budowę, jak też W liczne i różne aspekty rozwoju Polski socjalistycznej. Do tych środowisk i ludzi należy od 17 lat Chrześcijańskie Stowarzyszenie Społeczne.</u>
+ <u xml:id="u-28.29" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Wysoki Sejmie! Kierowała nami trafna wizja przyszłości. Istotnym elementem tej wizji było, a dzisiaj jest, poparte doświadczeniem lat trzydziestu przekonanie, że wbrew oporom będącym reliktem niedobrej przeszłości, ustrój nasz otwiera szerokie pole działania. Działania zarówno dla narodowej jedności, jak i na rzecz wprowadzenia w życie zasad naszej wiary. Prawdą jest, że dzisiaj o wiele łatwiej jest być w Polsce katolikiem i współbudowniczym socjalizmu niż lat temu 30 czy 20. Pod tym względem przełomowym momentem były zmiany w kierownictwie PZPR i w Rządzie po grudniu 1970 r.</u>
+ <u xml:id="u-28.30" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Sprawdzianem tych szczęśliwych przemian w stosunku PZPR do kościoła katolickiego oraz do roli wierzących w wykonywaniu narodowych zadań w ramach programu Frontu Jedności Narodu — był udział całego społeczeństwa w dyskusji nad wytycznymi — „O dalszy socjalistyczny rozwój Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej”, opracowanymi w roku 1971 przez XI Plenum Komitetu Centralnego PZPR. W dyskusji tej uczestniczyło również Chrześcijańskie Stowarzyszenie Społeczne na 73 zebraniach w swoich 14 oddziałach; w dyskusji, w której uczestniczyli również liczni kapłani. Znaczna część tej dyskusji poświęcona była setnemu punktowi wytycznych, który określał:</u>
+ <u xml:id="u-28.31" who="#PoselFilipowiczZygmunt">„W ramach Frontu Jedności Narodu i na gruncie jego programu rozwijają działalność członkowie partii, członkowie stronnictw politycznych i bezpartyjni, ludzie wierzący i niewierzący.</u>
+ <u xml:id="u-28.32" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Państwo ludowe stwarza swą polityką niezbędne warunki zaspokojenia przez kościół katolicki i inne związki wyznaniowe religijnych potrzeb ludzi wierzących, będzie nadal dążyć do pełnego unormowania stosunków z kościołem katolickim.</u>
+ <u xml:id="u-28.33" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Partia, sprawując ogólnonarodową kierowniczą rolę, docenia i uznaje walor pracy i twórczości obywateli wierzących, współbudowniczych Polski Ludowej”.</u>
+ <u xml:id="u-28.34" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Obywatele Posłowie! Jesteśmy przekonani, że dalsze wprowadzanie w życie uchwał VI Zjazdu PZPR w różnych dziedzinach, w postępującej współpracy partii i Rządu oraz Episkopatu Polski, duchowieństwa, jak również świeckich działaczy — przyniesie dobre efekty dla państwa i dla kościoła. Ze szczególnym zatem zadowoleniem przyjęliśmy wyniki rozmów pomiędzy przedstawicielami Rządu PRL i Stolicy Apostolskiej, uwieńczone powołaniem Zespołu do Spraw Stałych Kontaktów Roboczych ze Stolicą Apostolską pod kierownictwem dr. Kazimierza Szablewskiego, oraz nominację księdza arcybiskupa Luiggi Poggi, nuncjusza do specjalnych zadań, jako kierownika Delegacji Stolicy Apostolskiej do Stałych Kontaktów Roboczych z Rządem PRL.</u>
+ <u xml:id="u-28.35" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Wysoka Izbo! Prawdą jest, że stosunek przeciętnego obywatela naszego kraju do problemów natury gospodarczej, do realizacji programu Frontu Jedności Narodu pod przewodem PZPR jest na ogół równie pozytywny wśród wierzących, jak i niewierzących. Sądzimy, że powinniśmy ,z całym zapałem i ofiarnością uczestniczyć w wykazywaniu, zwłaszcza wśród młodzieży i oczywiście w cudzysłowie — — „opłacalności” patriotyzmu i podstawowych cnót obywatelskich. To jednak należy do obowiązków każdego Polaka. Powinniśmy ponadto przyczyniać się do dowartościowywania, do rozwoju elementów humanistycznych, skierowanych ku wszechstronnemu i pełnemu rozwojowi osobowości ludzkiej. Szczególnie tych elementów, które są najbardziej twórczym czynnikiem ideologii socjalizmu i stanowią również, aczkolwiek w kontekście religijnym, podstawę nauki chrześcijańskiej. Liczne są bowiem dziedziny owocnej współpracy — jak np. współdziałanie w ochronie i zapewnieniu warunków moralnego i materialnego bytu rodzinie. Są to wartości najwyższego rzędu dla narodu i dla kościoła, a taka współpraca może przynosić i jak sądzę, i jak wierzę — przynosi już konkretne pozytywne rezultaty. Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-28.36" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ <u xml:id="u-28.37" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Wysoka Izbo! Na tym kończymy obrady w dniu dzisiejszym. Jutro kontynuować będziemy dyskusję nad projektami planu i budżetu na rok 1975.</u>
+ <u xml:id="u-28.38" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Proszę Obywatela Sekretarza Posła Macieja Majkuta o odczytanie komunikatów.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-29">
+ <u xml:id="u-29.0" who="#SekretarzposelMaciejMajkut">W dniu dzisiejszym, bezpośrednio po zakończeniu posiedzenia Sejmu odbędą się posiedzenia:</u>
+ <u xml:id="u-29.1" who="#SekretarzposelMaciejMajkut">— Komisji Handlu Zagranicznego — w sali kolumnowej, — Komisji Prac Ustawodawczych — w sali kolumnowej, — Polsko-Austriackiej Grupy Parlamentarnej — w sali nr 67, Dom Poselski.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-30">
+ <u xml:id="u-30.0" who="#Marszalek">Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-30.1" who="#Marszalek">Zarządzam przerwę w posiedzeniu do jutra, tj. do dnia 17 grudnia, do godz. 9.</u>
+ <u xml:id="u-30.2" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu o godz. 18)</u>
+ <u xml:id="u-30.3" who="#komentarz">(Początek posiedzenia o godz. 9)</u>
+ <u xml:id="u-30.4" who="#komentarz">(Na posiedzeniu przewodniczy Marszałek Sejmu Stanisław Gucwa)</u>
+ <u xml:id="u-30.5" who="#Marszalek">Wznawiam posiedzenie.</u>
+ <u xml:id="u-30.6" who="#Marszalek">Powołuję na sekretarzy posłów Henryka Pawłowskiego i Jana Skowrona.</u>
+ <u xml:id="u-30.7" who="#Marszalek">Protokół i listę mówców prowadzić będzie poseł Jan Skowron.</u>
+ <u xml:id="u-30.8" who="#Marszalek">Proszę Posłów Sekretarzy o zajęcie miejsc przy stole prezydialnym.</u>
+ <u xml:id="u-30.9" who="#Marszalek">Obywatele Posłowie! Kontynuujemy rozpoczętą w dniu wczorajszym łączną dyskusję nad projektem uchwały o planie społeczno-gospodarczego rozwoju kraju w 1975 r. oraz projektem ustawy budżetowej na rok 1975.</u>
+ <u xml:id="u-30.10" who="#Marszalek">Głos ma poseł Tadeusz Gąsiorek.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-31">
+ <u xml:id="u-31.0" who="#PoselGasiorekTadeusz">Obywatelu Marszałku! Wysoka Izbo! Przedstawiony przez Rząd projekt planu społeczno-gospodarczego rozwoju kraju na rok 1975 — ostatni rok obecnej pięciolatki — zmierza W swoich generalnych założeniach do przyspieszenia korzystnych zmian jakościowych we wszystkich dziedzinach gospodarki narodowej.</u>
+ <u xml:id="u-31.1" who="#PoselGasiorekTadeusz">Czteroletni okres realizacji nowej społeczno-ekonomicznej polityki partii wyzwolił wiele źródeł dynamicznego wzrostu produkcji i zwiększenia jej efektywności. Utrzymanie tej dynamiki w 1975 r. w sposób nierozerwalny wiąże się z podnoszeniem gospodarności, osiąganiem coraz lepszych wyników produkcyjnych mniejszym nakładem kosztów. Szczególnie duże rezerwy w tym zakresie, dotychczas nie w pełni wykorzystane, tkwią w gospodarce materiałowo-surowcowej. Problemowi temu chciałbym poświęcić swoje wystąpienie.</u>
+ <u xml:id="u-31.2" who="#PoselGasiorekTadeusz">Polska jest krajem stosunkowi zasobnym w surowce, a jednak nie posiadamy wszystkich surowców niezbędnych w nowoczesnej gospodarce. Odkrycia i eksploatacja naszych bogactw naturalnych kosztowały i kosztują kraj wiele wysiłku. Wysiłek inwestycyjny w dziedzinie przemysłu wydobywczego, chociaż niezmiernie kapitałochłonny, daję krajowi określone korzyści i umacnia jego pozycję na arenie międzynarodowej. Pozycja ta wynika również z polsko-radzieckiego sojuszu, wzajemnej pomocy i współpracy gospodarczej.</u>
+ <u xml:id="u-31.3" who="#PoselGasiorekTadeusz">Wobec sytuacji, jaka istnieje w świecie w zakresie surowców, przed całą naszą gospodarką narodową stoi zadanie jak najracjonalniejszego wykorzystania posiadanych zasobów. Stawia to dzisiaj i w przyszłości potrzebę lepszego i większego wykorzystania surowców własnych w rozwoju kraju.</u>
+ <u xml:id="u-31.4" who="#PoselGasiorekTadeusz">Na VIII Plenum KC naszej partii, poświęconym omówieniu węzłowych problemów gospodarki surowcowo-materiałowej I Sekretarz KC tow. Edward Gierek powiedział: — „Prawidłowe rozwiązanie tego zadania umożliwi wyzwolenie i uruchomienie znacznych rezerw niezbędnych dla utrzymania wysokiej dynamiki wzrostu produkcji oraz pomyślnej realizacji celów społecznych, zawartych w programie VI Zjazdu partii”.</u>
+ <u xml:id="u-31.5" who="#PoselGasiorekTadeusz">Między obniżeniem zużycia materiałów i surowców a efektywnością i dynamiką produkcji oraz poprawą stopy życiowej ludności występuje ścisła i bezpośrednia zależność. Zaoszczędzone materiały umożliwiają z jednej strony obniżenie kosztów produkcji, a z drugiej — są rezerwą dalszego wzrostu produkcji na potrzeby rynku wewnętrznego i eksportu. Stąd też poprawa efektywności gospodarowania materiałami w przemyśle powinna zapewnić obniżkę udziału kosztów materiałowych w produkcji co najmniej o 1,8% w roku 1975. W roku przyszłym przewiduje się uzyskanie obniżenia kosztów materiałowych w całej gospodarce narodowej wartości 25 mld zł oraz zwolnienia tempa przyrostu zapasów surowców i materiałów. Są to zadania bardzo ambitne, ale w pełni możliwe do wykonania. Mamy bowiem całkowicie nową sytuację stworzoną ustaleniami VIII Plenum KC i uchwałą Rady Ministrów, które określiły kompleksowy program efektywnego wykorzystania zasobów surowcowych i materiałowych w gospodarce narodowej. Podstawowe założenia tego programu określają zadania obniżania materiałochłonności produkcji, usprawnienia systemu zaopatrzenia materiałowo-technicznego i obrotu środkami produkcji, poprawy struktury i rozmieszczenia zapasów oraz rozwoju gospodarki magazynowej. Istotnym zagadnieniem jest zwiększenie wykorzystania surowców wtórnych i odpadów. Ważnym problemem jest również poprawa gospodarności przez zmniejszenie marnotrawstwa i strat w zużyciu surowców i materiałów.</u>
+ <u xml:id="u-31.6" who="#PoselGasiorekTadeusz">Nie ulega wątpliwości, że rok 1975 stawia w ostrzejszej formie problem pełnego wykorzystania zasobów surowców i materiałów, problem, który wystąpił w sposób drastyczny w gospodarce surowcowej świata.</u>
+ <u xml:id="u-31.7" who="#PoselGasiorekTadeusz">Kraj nasz powiązany węzłami współpracy gospodarczej z krajami RWPG oraz innymi państwami, przy realizacji ambitnych zadań eksportowych, musi w pełni i racjonalnie wykorzystać posiadane zasoby w każdej dziedzinie gospodarki narodowej. To przewartościowanie istotnego, można powiedzieć — strategicznego dla perspektyw rozwoju gospodarki czynnika, jakim staje się ekonomiczne wykorzystanie przyjętego w projekcie planu bilansu surowcowo-materiałowego, zostało szeroko uwzględnione w zadaniach roku przyszłego i wymaga szczególnej uwagi w toku realizacji Zadania projektu planu w zakresie obniżenia kosztów materiałowych należy uznać za minimalne. Pełna mobilizacja całego społeczeństwa, ujawnianie i uwalnianie rezerw materiałowych, realizacja przedsięwzięć zmierzających do racjonalizacji gospodarki materiałowej powinny zapewnić dalsze oszczędności w kosztach materiałowych.</u>
+ <u xml:id="u-31.8" who="#PoselGasiorekTadeusz">Szczególną cechą realizacji planu społeczno-gospodarczego rozwoju kraju w 1975 roku będzie zminimalizowanie źródeł napięć gospodarczych, które tkwią w bilansie surowcowo-materiałowym, powiązanym z importem ważnych dla gospodarki materiałowej surowców. Skala tego bilansu, gospodarcza i społeczna skala możliwości jego racjonalnego wykorzystania i kształtowania, wymaga dzisiaj głębszego spojrzenia na rolę gospodarki materiałowej. Wyrazem tego powinno być pogłębienie reżimu oszczędnościowego w zużyciu podstawowych surowców i materiałów, wdrażanie efektywnych rozwiązań technicznych zmierzających do unowocześnienia struktury produkcji przemysłowej, jak również usprawnienia organizacyjne.</u>
+ <u xml:id="u-31.9" who="#PoselGasiorekTadeusz">Wysoki Sejmie! Przeprowadzony w ostatnich miesiącach przegląd zapasów surowców, materiałów, maszyn i urządzeń wykazał rezerwy zarówno na płaszczyźnie lepszego wykorzystania surowców i materiałów, jak i przykłady nagromadzenia nadmiernych zapasów dóbr pochodzących często z importu.</u>
+ <u xml:id="u-31.10" who="#PoselGasiorekTadeusz">Należy stwierdzić, że przegląd był ważnym czynnikiem do oceny możliwości usprawnienia bazy techniczno-materiałowej kraju. Wykazał również, że konieczne jest dalsze poszukiwanie konstruktywnych i pogłębionych rozwiązań organizacyjno-gospodarczych w za kresie surowców i materiałów. Sam przegląd ze względu na swój charakter i przeznaczenie nie mógł doprowadzić do opracowania trwałych i efektownych rozwiązań, pozwolił jednak na szczegółowe rozpoznanie sytuacji i dał podstawy do długofalowych prac w tej dziedzinie. Przegląd potwierdził, że prace, mające na celu racjonalizację stanu i struktury zapasów, muszą być prowadzone stale i systematycznie. Konieczne jest również wzmocnienie służb gospodarki materiałowej w zakładach produkcyjnych. Potwierdził to również przeprowadzony z zaangażowaniem i społeczną świadomością przegląd zapasów w województwie rzeszowskim. Założony cel tej kampanii, tj. stwierdzenie możliwości ograniczenia posiadanego poziomu zapasów materiałowych bez szkody dla produkcji, został w pełni osiągnięty. W wyniku przeglądu ujawniono nadwyżki zapasów materiałowych i surowców na ogólną sumę ponad 1 600 mln zł, co pozwoliło na zrezygnowanie z przydziału lub anulowanie zamówień na sumę 952 mln zł. Do upłynnienia przewidziano resztę tych zapasów wartości 651 mln zł. Obok tych wymiernych efektów przegląd wskazał na konkretne kierunki porządkowania i usprawnienia gospodarki materiałowej. Zwrócił także uwagę na rolę tych dziedzin gospodarki, które tworzą bazę surowcową dla rozwoju kraju.</u>
+ <u xml:id="u-31.11" who="#PoselGasiorekTadeusz">Wysoka Izbo! Jako górnik pracujący w przemyśle siarkowym pragnąłbym również wyeksponować pewne elementy, które w złożonej sytuacji surowcowej zadecydowały o randze polskiego przemysłu siarkowego.</u>
+ <u xml:id="u-31.12" who="#PoselGasiorekTadeusz">Górnictwo siarki oddziaływuje w sposób szczególny na bilans materiałowy kraju swoim surowcowym charakterem oraz znaczącą rola producenta i eksportera siarki w świecie. Produkcja siarki osiągnęła trwała pozycję w bilansie górniczych surowców chemicznych kraju, zaspokajając w pełni potrzeby gospodarki narodowej na surowce siarkonośne. Stanowi to również poważną pozycje w światowym wydobyciu i obrocie siarką. Zajmujemy trzecie miejsce w produkcji i drugie miejsce w eksporcie tego surowca, co przy posiadanych ogromnych jego zasobach stwarza warunki osiągania przez Polskę korzystnych efektów dewizowych.</u>
+ <u xml:id="u-31.13" who="#PoselGasiorekTadeusz">Wysoki Sejmie! W aspekcie złożonej sytuacji surowcowej w świecie, nadrzędnym celem w gospodarowaniu wszystkimi zasobami jest jeszcze lepsze wykorzystanie wszystkich czynników postępu i rozwiązań w dziedzinie surowców, które stanowić będą o efektywnym wykorzystaniu bazy techniczno-materiałowej w realizacji ambitnych zadań roku 1975.</u>
+ <u xml:id="u-31.14" who="#PoselGasiorekTadeusz">Trwały postęp w gospodarce surowcowo-materiałowej należy upatrywać w takich działaniach, które stworzą podstawę racjonalnej i oszczędnej gospodarki surowcowej oraz realną przesłankę pomyślnej realizacji przyszłych planów wieloletnich. Wynikające z aktualnych i perspektywicznych potrzeb gospodarki narodowej przedsięwzięcia powinny objąć te płaszczyzny działania, które zagwarantują rozpoczęcie szybkiego procesu doskonalenia gospodarki materiałowej. Wyeksponować należy konieczność doskonalenia rozwiązań techniczno-organizacyjnych, zmierzających do ścisłego skoordynowania planowania i korelacji zaopatrzenia materiałowego z potrzebami produkcji. Następną sprawą jest racjonalizacja procesów produkcji, a więc unowocześnianie technologii i konstrukcji. Nakłada to obowiązek na kierownictwo polityczno-gospodarcze zakładów, branż i działów gospodarki narodowej wprowadzania nowych, efektywnych rozwiązań.</u>
+ <u xml:id="u-31.15" who="#PoselGasiorekTadeusz">Skuteczność gospodarowania zapasami powinna być rozpatrywana w aspekcie wykształcenia elastycznego systemu bodźców premiujących racjonalną gospodarkę w zakresie zapasów materiałowych.</u>
+ <u xml:id="u-31.16" who="#PoselGasiorekTadeusz">Należy również dążyć do usprawnienia gospodarki materiałowej, w skali ogólnokrajowej przez dalsze doskonalenie obrotu materiałowego. Chodzi tu przede wszystkim o zaostrzenie rygorów pod względem realizacji umów, rewizji tzw. minimalnych dostaw, stworzenie odpowiednich organizacji zajmujących się dystrybucją nadmiernych zapasów oraz doskonalenie zasad powszechnej gospodarności na każdym odcinku naszego życia gospodarczego. Uważam, że dobra realizacja zadań w tym zakresie przysporzy gospodarce narodowej nowych i znacznych wartości, pozwalających lepiej wykonać zadania planu społeczno-gospodarczego rozwoju kraju w roku 1975.</u>
+ <u xml:id="u-31.17" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-32">
+ <u xml:id="u-32.0" who="#Marszalek">Głos ma poseł Zygmunt Rukściński.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-33">
+ <u xml:id="u-33.0" who="#PoselRukscinskiZygmunt">Obywatelu Marszałku! Wysoka Izbo! Zabierając głos w dzisiejszej debacie sejmowej nad budżetem i planem gospodarczym dotyczącym rolnictwa na rok 1975, pragnę podnieść sprawy związane z programem dalszej poprawy wyżywienia ludności w myśl uchwał XV Plenum Komitetu Centralnego PZPR i VII Plenum Naczelnego Komitetu ZSL oraz ostatniej uchwały Sejmu.</u>
+ <u xml:id="u-33.1" who="#PoselRukscinskiZygmunt">Dzięki słusznej polityce wobec rolnictwa naszego kierownictwa partii, ZSL i Rządu — ostatnie cztery lata przyniosły ogromny postęp we Wzroście ogólnej i towarowej produkcji rolnictwa, a szczególnie w produkcji zwierzęcej w naszym regionie. W okresie tych czterech lat nastąpił wzrost pogłowia bydła o 20%, trzody chlewnej — o blisko 50%, skup żywca według przewidywania zwiększy się o około 50%, a mleka — o blisko 59%.</u>
+ <u xml:id="u-33.2" who="#PoselRukscinskiZygmunt">W roku bieżącym rolnictwo naszego województwa, biorąc pod uwagę jakość naszych gleb, osiągnęło wysokie plony zbóż — ponad 26 q z ha. W województwie białostockim, a podobnie jest i w moim powiecie, w którym prowadzę 12-hektarowe gospodarstwo rolne — z wyjątkiem trzech północnych powiatów, tj. Ełk, Olecko i Gołdap, gdzie większość ziemi należy do PGR, dominują gospodarstwa indywidualne, które zajmują około 94% ogólnej powierzchni województwa. Stąd też realizacja programu żywnościowego w naszym regionie zależeć będzie w dużym stopniu od nas, rolników indywidualnych, których zdecydowana większość jest zorganizowana w kółkach rolniczych. Dlatego też zagadnienia z tym związane, jakie występują obecnie na wsi, chciałbym przedstawić Wysokiej Izbie.</u>
+ <u xml:id="u-33.3" who="#PoselRukscinskiZygmunt">Ostatnio brałem udział w spotkaniach z wyborcami swego terenu, a zwłaszcza z rolnikami — w czasie zebrań wiejskich, dotyczących realizacji programu żywnościowego. Pragnę stwierdzić, że dyskusje prowadzone przez rolników na tych zebraniach, jak również na spotkaniach sąsiedzkich były i są żywe, twórcze i konkretne.</u>
+ <u xml:id="u-33.4" who="#PoselRukscinskiZygmunt">Program żywnościowy, o którym mowa — ogólnie rzecz biorąc — jest przyjmowany przez rolników z zadowoleniem dlatego, że stwarza on szansę dalszego rozwoju rolnictwa, powiększenia dochodów rolników i lepszego zaspokajania potrzeb żywnościowych całego społeczeństwa.</u>
+ <u xml:id="u-33.5" who="#PoselRukscinskiZygmunt">Jak my rolnicy widzimy rozwiązywanie tych problemów w naszym rejonie?</u>
+ <u xml:id="u-33.6" who="#PoselRukscinskiZygmunt">Pierwsza i zasadnicza sprawa w tym względzie — to przezwyciężenie trudności roku bieżącego w taki sposób, aby możliwe było utrzymanie odpowiedniej liczby zwierząt gospodarskich.</u>
+ <u xml:id="u-33.7" who="#PoselRukscinskiZygmunt">Wiadomo, rok był trudny w zbiorze i konserwacji pasz, a poza tym uzyskano znacznie niższe plony okopowych, a zwłaszcza ziemniaków. Mimo tych trudności, rolnicy zrobią wszystko, aby nie dopuścić do spadku pogłowia bydła w roku 1975, a w większości gospodarstw będzie utrzymywana dotychczasowa dynamika wzrostu, która dotąd w naszym rejonie, jak i w całym województwie była wysoka. Z braku pasz będzie się wykorzystywać dla bydła i owiec jako karmę nawet słomę, która w bieżącym roku jest wyjątkowo dobrej jakości, a rolnikom znane są sposoby jej wzbogacania.</u>
+ <u xml:id="u-33.8" who="#PoselRukscinskiZygmunt">W hodowli trzody chlewnej jest nieco gorsza sytuacja z powodu mniejszego zbioru ziemniaków, które były dotąd i są nadal podstawową paszą w żywieniu trzody. Na skutek wysokiej ceny ziemniaków może wystąpić okresowy spadek podaży tuczników. Pocieszający jest jednak fakt stabilizacji w pogłowiu loch oraz zwiększenie ich krycia, co daję gwarancję dużej liczby prosiąt w okresie przedwiosennym i wiosennym. Podobnie jest również z hodowlą owiec. Zwiększenie liczby pogłowia inwentarza żywego, a zwłaszcza powiększenie zwierzęcej produkcji towarowej, widzimy głównie w rozwoju gospodarstw specjalistycznych, które w naszym rejonie, jak i całym województwie mają coraz lepsze warunki. W związku z realizacją programu żywnościowego ich rola i znaczenie będą wzrastać. Gospodarstwa te już dzisiaj dostarczają dużo zwierząt w przeliczeniu na 1 ha użytków rolnych. Poza tym ważne jest również, że w produkcji zwierzęcej wykorzystuje się w dużym stopniu własne pasze. Są więc one przykładem dla pozostałych rolników. Uważam — tak zresztą mówią inni rolnicy — że gospodarka specjalistyczna powinna być w większym stopniu wykorzystywana przez służbę rolną do celów szkolenia rolniczego, którego organizacja jest jeszcze mało sprawna.</u>
+ <u xml:id="u-33.9" who="#PoselRukscinskiZygmunt">Dalszy wzrost plonów zbóż jest możliwy. W naszym rejonie, u wielu rolników plony zbóż przekraczają już 30, a nawet 40 q z ha. Dotyczy to zwłaszcza pszenicy i jęczmienia. Odmiany zbóż mamy coraz lepsze, mamy również dobre nawozy mineralne, a jeśli rozwiną się jeszcze usługi mechanizacyjne w pracach polowych ze strony spółdzielni kółek rolniczych i międzykółkowych baz maszynowych — to do roku 1980 będzie możliwy dalszy wzrost plonów zbóż przeciętnie od 4—5 q/ha.</u>
+ <u xml:id="u-33.10" who="#PoselRukscinskiZygmunt">W naszym regionie jest jednak wiele problemów do rozwiązania, które w dużym stopniu utrudniają dalszy szybki wzrost produkcji. Jednym z nich jest potrzeba melioracji użytków zielonych, jak też i gruntów ornych. Ogromne obszary bagien nadbiebrzańskich — bo tak je trzeba nazwać — a których jest w naszym województwie około 30 000 ha i które obniżają nam wszystkie wskaźniki gospodarcze województwa — wciąż są tematem dyskusji wśród rolników, a ostatnio wskazuje się, że właśnie tam kryją się ogromne rezerwy. Stąd też rolnikom trudno tłumaczyć, dlaczego tak długo zwleka się z podjęciem decyzji o przystąpieniu do melioracji, a ogólnie mówiąc — do regulacji i należytego wykorzystania dotychczasowych bagien nad Biebrzą, co przyczyni się do zwiększenia produkcji, zwłaszcza mięsa i mleka.</u>
+ <u xml:id="u-33.11" who="#PoselRukscinskiZygmunt">Podobny problem występuje w zakresie drenowania gruntów ornych. W pow. Augustów, z którego pochodzę, zdrenowanych jest zaledwie 12,9% gruntów w stosunku do potrzeb. Nieco lepiej przedstawia się sytuacja w całym województwie. Rok bieżący na skutek nadmiernej ilości opadów dał się dotkliwie we Znaki naszym rolnikom. Plony roślin okopowych, zwłaszcza ziemniaków na gruntach nie zdrenowanych, były daleko niższe. Różnice w plonach ziemniaków w takich przypadkach wynosiły od 70—90 q z ha. Można więc sobie wyobrazić, jakie straty ponieśli rolnicy i całe rolnictwo tylko z tego tytułu.</u>
+ <u xml:id="u-33.12" who="#PoselRukscinskiZygmunt">Innym problemem naszego rolnictwa, nie mniej istotnym, jest właściwe wykorzystanie ziemi, Zwłaszcza będącej własnością rolników starszych, nie mających następców. W całym województwie, a także w regionie mojego działania jako posła, z każdym rokiem jest coraz więcej takich gospodarstw. Rolnicy znają już ustawę uchwaloną przez Sejm w dniu 29 maja 1974 roku o przekazywaniu gospodarstw rolnych na własność państwa za rentę i spłaty pieniężne. Stąd też w niektórych gminach powiatu dąbrowskiego, sokolskiego, oleckiego, a także i innych gromadzi się sporo podań. W związku z tym niezbędne jest, aby urzędy gminne, służba rolna i związki kółek rolniczych prowadziły taką działalność, aby nie dopuścić nawet do okresowego spadku produkcji na przekazywanych gruntach.</u>
+ <u xml:id="u-33.13" who="#PoselRukscinskiZygmunt">Kończąc, pragnę zapewnić Wysoką Izbę, że nasi rolnicy, członkowie partii, ZSL i bezpartyjni, mimo pewnych trudności, jakie wynikły w roku bieżącym z tytułu nadmiernych opadów, dołożą starań, aby bogaty program poprawy wyżywienia ludności był w pełni zrealizowany.</u>
+ <u xml:id="u-33.14" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-34">
+ <u xml:id="u-34.0" who="#Marszalek">Głos ma poseł Franciszek Michalik.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-35">
+ <u xml:id="u-35.0" who="#PoselMichalikFranciszek">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Wystąpienie moje poświęcam w całości omówieniu spraw drobnej wytwórczości. Ten wielki dział naszej gospodarki zatrudnia aktualnie 1 092 tys. osób, łącznie z chałupnikami, nie licząc uczniów i daję produkcję globalną w wyrobach i usługach wartości 181 717 min złotych. Charakteryzuje go najwszechstronniejsza w całej naszej gospodarce specjalizacja branżowa. Jest to wytwórczość drobna — ale chyba tylko z nazwy.</u>
+ <u xml:id="u-35.1" who="#PoselMichalikFranciszek">Drobna wytwórczość jest poważnym dostawcą towarów na rynek. W 1970 roku ich udział wynosił 14%, spadł przejściowo w 1973 r. do 13,3% i wzrośnie ponownie w 1975 r. do blisko 14%. Udział towarów wytwarzanych przez drobne warsztaty jest niezwykle ważnym miernikiem asortymentowego zaopatrzenia rynku ze względu na praktycznie wielkie bogactwo branżowe i różnorodność towarów.</u>
+ <u xml:id="u-35.2" who="#PoselMichalikFranciszek">W niektórych branżach udział tych wyrobów jest dość poważny. Na przykład w wyrobach odzieżowych wynosi on 49%, w meblarskich ponad 30%, w wyrobach skórzanych 29% ogółu dostaw rynkowych. Mimo to przed tymi branżami stoją ciągle nowe możliwości poszerzania asortymentu. W meblarstwie otwiera się szerokie pole dostaw mebli specjalnych, pojedynczych, dopasowanych do konkretnego mieszkania.</u>
+ <u xml:id="u-35.3" who="#PoselMichalikFranciszek">Podobne zjawisko zarysowuje się w branży odzieżowej, której drobne zakłady nastawiają się na bardziej dynamiczny rozwój produkcji odzieży niemowlęcej, dziecięcej i młodzieżowej oraz usługi odzieżowe. Wymienione przykłady potwierdzają jak bardzo elastycznie z wielką korzyścią dla rynku mogą działać drobne przedsiębiorstwa. Szczególnie elastyczne w reagowaniu na zmiany Popytu są warsztaty rzemieślnicze. Te cechy małych zakładów mogą zabezpieczać stały dopływ nowości rynkowych. Mogą też stanowić zaporę przeciwko wypadaniu z asortymentu rynkowego wielu towarów, co się często zdarza. Nad tym ostatnim zjawiskiem nie mamy pełnej kontroli, choć zuboża ono asortyment rynkowy.</u>
+ <u xml:id="u-35.4" who="#PoselMichalikFranciszek">Około 12% wyrobów drobnej wytwórczości wytwarzanych jest w systemie pracy nakładczej. Zatrudnia się w nim 90% ogółu chałupników w kraju. System ten może odegrać w rozwoju produkcji wyrobów poważniejszą niż dotychczas rolę. Chodzi o przestawienie go na wytwarzanie wyrobów bardziej skomplikowanych niż obecnie.</u>
+ <u xml:id="u-35.5" who="#PoselMichalikFranciszek">Przemysł drobny uczestniczy również w eksporcie. Jego wartość nie przekracza 8% własnej produkcji towarowej, przynosi jednak 3,5% całości wpływów dewizowych eksportu w skali kraju.</u>
+ <u xml:id="u-35.6" who="#PoselMichalikFranciszek">Kooperacja przemysłu kluczowego z małymi zakładami nasuwa pewne uwagi. W wysoko uprzemysłowionej gospodarce zapotrzebowanie na kooperację jest wielkie i stale wzrastające. Kooperacja bowiem dostarcza przemysłom wiodącym niezbędnych drobiazgów w zakresie osprzętu, decydujących o doskonałości wyrobu finalnego. Kooperacja w naszej gospodarce wykazuje słabości. Skutkiem tego wiele wyrobów naszego przemysłu, często o rewelacyjnych rozwiązaniach technicznych, napotyka na rynkach światowych trudności zbytu, gdyż nie są dobrze wykończone. Dotyczy to zresztą również wielu wyrobów rynkowych. Z drugiej strony gestorzy rynkowi, pod naciskiem jego potrzeb, chcieliby jak najwięcej potencjału kooperacyjnego skierować na bezpośrednie zaspokajanie towarowych i usługowych potrzeb rynku. W tym dylemacie należałoby szukać takiego rozwiązania, które pozwoliłoby na właściwą kooperację, możliwie przy zwiększaniu dostaw towarów i usług na rynek.</u>
+ <u xml:id="u-35.7" who="#PoselMichalikFranciszek">Usługi bytowo-przemysłowe świadczone przez drobne zakłady stanowią wartościowo 33% całości odpłatnych usług dla ludności. W roku 1975, uwzględniając 22,7% wzrostu będzie to wielkość 41,5 mld zł, w tym za 22 mld zł usług świadczonych przez rzemiosło. Dla wybranych kierunków usług, szczególnie ważnych dla ludności, jak: motoryzacyjne, budowlano-instalacyjne i pralnicze, przewidziano znacznie szybsze tempo, rozwoju.</u>
+ <u xml:id="u-35.8" who="#PoselMichalikFranciszek">Zbędne byłoby podkreślać, jak wielkie jest znaczenie takich usług dla zaspokajania potrzeb bytowych ludności, a więc w zakresie wygodnego mieszkania, higieny oraz turystyki i wypoczynku. Składają się one na obraz wyższego poziomu życia. Szczególne znaczenie mają tu usługi budowlano-instalacyjne w związku z rozszerzonym programem budownictwa domków jednorodzinnych oraz budownictwa wiejskiego.</u>
+ <u xml:id="u-35.9" who="#PoselMichalikFranciszek">Wysoki Sejmie! W sumie ocenić należy bardzo pozytywnie i pokwitować z uznaniem wielki dorobek drobnej wytwórczości i rolę, jaką ona spełnia w gospodarce narodowej. Zwłaszcza, że od 1971 roku obserwujemy wykonywanie zadań przy bardzo wysokiej dynamice wzrostu, przekraczającej rocznie 13%.</u>
+ <u xml:id="u-35.10" who="#PoselMichalikFranciszek">Wyniki te byłyby pełniejsze, gdyby nie pewne zastarzałe mankamenty drobnej wytwórczości, które działają hamująco na jej wszechstronny rozwój. W wielu zakładach przemysłu terenowego oraz spółdzielczości pracy warunki socjalno-bytowe załóg, poziom organizacji pracy i stosowanej techniki, a co za tym idzie i poziom zarobków, odbiegają od przeciętnej krajowej. Zaczyna to powodować zjawisko odpływu fachowców. Stąd powstają szczególnie odpowiedzialne zadania w zakresie wyrównywania tych niedostatków. W dzisiejszej sytuacji na rynku pracy zakłady słabe organizacyjnie i technicznie narażone są na wielorakie straty. Trzeba sobie w obliczu ważnych zadań drobnej wytwórczości uświadomić, że to co w małych jednostkach wytwórczych mogło być tolerowane, latami, obecnie tolerowane być nie może.</u>
+ <u xml:id="u-35.11" who="#PoselMichalikFranciszek">Za pozytywnymi wynikami należy przede wszystkim dostrzegać wielki wysiłek oraz ofiarną pracę załóg zakładów drobnej wytwórczości, wykonywaną w przeświadczeniu doniosłych zadań spełnianych wobec społeczeństwa. Tę wysoką ocenę wyników potwierdzały m.in. każdorazowo targi krajowe i organizowane tam konkursy pod hasłem — „Dobre — ładne — poszukiwane”, w których wystawcy drobnej wytwórczości stanowią około 30% nagradzanych.</u>
+ <u xml:id="u-35.12" who="#PoselMichalikFranciszek">Jednocześnie stale trzeba mieć na uwadze, że drobna wytwórczość prowadzi swoją bardzo wielostronną działalność w warunkach wielkiego rozproszenia bazy produkcyjno-usługowej i to nie najlepszej lokalowo i technicznie, a także przy trudnościach w zaopatrzeniu techniczno- materiałowym.</u>
+ <u xml:id="u-35.13" who="#PoselMichalikFranciszek">Przy pełnym docenianiu ekonomicznej i społecznej funkcji drobnego przemysłu istnieje niepewność co do jego miejsca w strukturze organizacyjnej gospodarki; pociąga to za sobą niekorzystne konsekwencje dla tego przemysłu.</u>
+ <u xml:id="u-35.14" who="#PoselMichalikFranciszek">Na tym tle należy również rozważyć, w jakiej mierze drobne zakłady miałyby być przedmiotem koncentracji ze strony wielkiego przemysłu, a to najczęściej w związku z ich możliwościami kooperacyjnymi.</u>
+ <u xml:id="u-35.15" who="#PoselMichalikFranciszek">Wysoki Sejmie! Przedstawione sprawy wykazują, że prawidłowo rozwijająca się drobna wytwórczość:</u>
+ <u xml:id="u-35.16" who="#PoselMichalikFranciszek">— wywiera korzystny wpływ na zaopatrzenie i równowagę rynku przez zaspokajanie w dużej mierze zapotrzebowania na różne towary i usługi, —zapewnia wykorzystanie wielu materiałów odpadowych, a także surowców miejscowego pochodzenia, zwłaszcza budowlanych, —jest głównym wykonawcą rozszerzonego programu budownictwa wiejskiego, domków jednorodzinnych oraz drobnych remontów, —prowadzi procesy rehabilitacji przez działalność spółdzielni inwalidzkich, —odciąża jako kooperant przemysł kluczowy od produkcji wielu specjalistycznych detali.</u>
+ <u xml:id="u-35.17" who="#PoselMichalikFranciszek">Dzięki tym funkcjom drobna wytwórczość jest ważnym ogniwem w gospodarce, którego sprawy trzeba zawsze rozpatrywać w powiązaniu z zadaniami całej gospodarki narodowej.</u>
+ <u xml:id="u-35.18" who="#PoselMichalikFranciszek">Pragnę na zakończenie wyrazić przekonanie, że mobilizujące i trudne zadania planu społeczno-gospodarczego na rok 1975 drobna wytwórczość wykona w nawiązaniu do pomyślnej realizacji planów za lata 1971—1974, w oparciu o zaangażowanie załóg, przy wsparciu odpowiednimi rozwiązaniami organizacyjnymi i ekonomicznymi, wykorzystując duży zasób inwencji oraz zdecydowanie sięgając po wprawdzie coraz mniejsze, ale jeszcze istniejące rezerwy. Wykona ona te zadania dla pożytku ludzi pracy i korzyści całej gospodarki narodowej.</u>
+ <u xml:id="u-35.19" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-36">
+ <u xml:id="u-36.0" who="#Marszalek">Dziękuję. Głos ma poseł Zdzisław Balicki.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-37">
+ <u xml:id="u-37.0" who="#PoselBalickiZdzislaw">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! W swoim wystąpieniu pragnę nawiązać do tej części planu, która dotyczy zatrudnienia. Jest to bowiem temat, którego waga niesłychanie szybko wzrasta w polskiej gospodarce, a obecnie jest szczególnie aktualny. Jak wiadomo odbywa się ogólnokrajowy przegląd poziomu i struktury zatrudnienia; pracują nad tym zagadnieniem tysiące fachowców i działaczy społecznych. Już dziś można powiedzieć, chociażby z obserwacji działań w znanych mi dolnośląskich zakładach pracy — że ta inicjatywa Rządu spotkała się z poparciem załóg, że właściwie pojęte zostały jej intencje i przyniesie ona zapewne nie tylko konkretne efekty materialne, ale również trwałe zmiany w gospodarowaniu zasobami pracowniczymi. Powinna też stworzyć ważne organizacyjne i psychologiczne warunki racjonalniejszego wykorzystania przyrostu zatrudnienia w roku przyszłym. Jak wiadomo, przyrost ten w całej gospodarce uspołecznionej będzie o około 110 tys. osób niższy niż w roku bieżącym, przy czym — co zasługuje na szczególne podkreślenie — nie będzie to automatyczne przenoszenie proporcji i tempa z lat poprzednich w poszczególnych działach i gałęziach. W transporcie,, rolnictwie oraz w gospodarce mieszkaniowej i komunalnej względne i bezwzględne rozmiary wzrostu zatrudnienia mają być nawet wyższe niż w roku bieżącym. W przemyśle natomiast i w budownictwie będą one znacznie niższe, gdyż obydwa te działy mogą i powinny lepiej zdyskontować coraz szerzej stosowaną w latach ostatnich nową technikę. W administracji państwowej nastąpi nawet pewne zmniejszenie obecnych rozmiarów zatrudnienia. Tak rozplanowane kierunki wykorzystania przyrostu zatrudnienia zasługują, jak sądzę, na pełne poselskie poparcie.</u>
+ <u xml:id="u-37.1" who="#PoselBalickiZdzislaw">Rozumiemy jednak wszyscy, że nie chodzi tu tylko o rezultaty doraźne związane z coraz dotkliwszym brakiem rąk do pracy, lecz o coś znacznie więcej. Chodzi o przygotowanie naszej gospodarki do dalszego ekspansywnego rozwoju w nowych warunkach demograficznych przyszłego pięciolecia. Wiadomo, że dopływ nowych pracowników ulegnie zasadniczemu zmniejszeniu, a czas wolny od pracy wzrośnie; wiadomo też, że wzrastać będzie musiało zatrudnienie w sferze szeroko pojętych usług bytowych i kulturalnych. Powstaje więc sytuacja, w której utrzymanie wysokiej dynamiki rozwoju przy zachowaniu dawnej gospodarki zasobami ludzkimi z czasów obfitości rąk do pracy, stanie się po prostu niemożliwe. Potrzebne więc są odpowiednie zmiany w polityce zatrudnienia i w ogóle w polityce społeczno-gospodarczej, nieodzowne jest także przezwyciężenie pewnych nawykowych kategorii myślenia i działania w tym zakresie.</u>
+ <u xml:id="u-37.2" who="#PoselBalickiZdzislaw">Nie możemy przede wszystkim tolerować sytuacji, w której na dość szeroką jeszcze skalę występuje nieracjonalne i niepełne wykorzystanie istniejących zasobów ludzkich w zakładach pracy i instytucjach. Szacuje się, że ludzie, którzy stawili się danego dnia do pracy tracą od 7% — 15% czasu. Jest to spowodowane częściowo brakiem elementarnej dyscypliny, po części zaś złym przygotowaniem pracy, prowadzącym niekiedy do przestojów. Oto np. liczba godzin nie przepracowanych z tytułu tzw. płatnych przestojów za 10 miesięcy bieżącego roku wzrosła na Dolnym Śląsku w porównaniu z tym samym okresem roku ubiegłego o prawie 10%, czemu towarzyszył wzrost o prawie 5% ilości godzin nadliczbowych. Nie rozwiązaliśmy też dotąd trapiącego nas problemu nadmiernej fluktuacji załóg. Na przykład na Dolnym Śląsku na 25-tysięczny przyrost zatrudnienia w roku 1973 składało się 175 tys. nowo zatrudnionych i 150 tys. zwolnionych. Wydaje mi się, że, szybki wzrost wydajności pracy, jakiego świadkami jesteśmy w Polsce w ostatnich latach, następuje przede wszystkim za sprawą rosnącego i unowocześniającego się uzbrojenia pracy i doskonalenia systemu płac, a niestety w niewielkim tylko stopniu — za sprawą postępu organizacyjnego w zakładach pracy. Często zresztą postęp ten rozumiany jest w sposób opaczny: istnieje np. dość ugruntowany nawyk reagowania na ważność jakiejś sprawy przez powoływanie nowej komórki lub rozbudowywanie istniejącej, a także przez uruchamianie lawiny korespondencji i opracowań. W ten sposób — niejako — „tylnymi drzwiami” — rośnie liczebność pracowników administracji i różnych komórek pomocniczych. Spotyka się również zakłady, w których rośnie zatrudnienie, a jednocześnie maleje współczynnik zmianowości pracy. Znaczną rezerwę wreszcie stanowi lepsze wykorzystanie kwalifikacji załóg, bardziej racjonalne rozmieszczenie ludzi w zakładzie, prawidłowsze operowanie płacami oraz innymi bodźcami materialnymi i moralnymi.</u>
+ <u xml:id="u-37.3" who="#PoselBalickiZdzislaw">Przystosowanie gospodarki zasobami pracowniczymi do nowych potrzeb wymaga jednakże działań na szerszą skalę, wykraczającą nie tylko poza ramy zakładów pracy, lecz także poza ramy powiatów i regionów. Musimy skuteczniej niż dotychczas likwidować dysproporcje między podażą pracy i popytem na nią w układach regionalnych, zawodowo-kwalifikacyjnych, w poszczególnych dziedzinach gospodarki — przede wszystkim przez odpowiednio wczesne, niejako antycypujące oddziaływanie polityki mieszkaniowej, płacowej, rozmieszczenie szkolnictwa, itp. Istotne znaczenie może mieć również odpowiednie regulowanie skali aktywności zawodowej poszczególnych grup społecznych w powiązaniu z całokształtem ich sytuacji. Dotyczy to przede wszystkim ludności wiejskiej, a także kobiet oraz ludzi starszych.</u>
+ <u xml:id="u-37.4" who="#PoselBalickiZdzislaw">W ostatnich latach, zwłaszcza po IX Plenum KC PZPR, dokonano znacznego postępu w tworzeniu ekonomicznych i prawnych warunków doskonalenia gospodarki potencjałem ludzkim. Rozpoczęto tworzenie systemu obowiązkowego, ustawicznego dokształcania, rozwinięto poradnictwo zawodowe oraz system adaptacji społeczno-zawodowej pracowników. Wprowadzono obowiązek analizy kwalifikacji kadr oraz oceny ich wykorzystania w zakładach pracy. Sądzę również, że coraz większą rolę w optymalizowaniu zatrudnienia odgrywać będą nowe zasady zarządzania i planowania, Wprowadzane na coraz szerszą skalę w tzw. jednostkach inicjujących. Również postanowienia nowego Kodeksu pracy powinny sprzyjać racjonalizowaniu polityki kadrowej. Najważniejsze Wszakże znaczenie ma tu dalsze doskonalenie systemu płac, sprzyjające wzrostowi wydajności pracy i lepszemu wykorzystaniu czasu pracy.</u>
+ <u xml:id="u-37.5" who="#PoselBalickiZdzislaw">Równie zasadnicza, trudna do zastąpienia rola, przypada pod tym względem strategii inwestycyjnej. To właśnie dzięki tej strategii, charakteryzującej się nowoczesnością realizowanych inwestycji, udział wydajności pracy w przyroście produkcji przemysłu wzrośnie od 64% w latach 1966—1970 do prawie 80% w obecnym pięcioleciu. W pełniejszym wykorzystaniu owego majątku, który w ponad ^1^/3 swej wartości nie przekroczył jeszcze pięciu lat funkcjonowania, tkwi według mnie ogromna szansa sprawniejszego spożytkowania czynnika ludzkiego. Myślę więc, że warto byłoby zbadać szczegółowo w poszczególnych zakładach i branżach, które zostały gruntownie zmodernizowane, jakie i czy wystarczające dało to wyniki w dziedzinie zatrudnienia i wydajności pracy.</u>
+ <u xml:id="u-37.6" who="#PoselBalickiZdzislaw">Jest rzeczą oczywistą, że w nowej sytuacji demograficznej nasza polityka inwestycyjna musi w jeszcze większym stopniu — gdziekolwiek jest to możliwe — uwzględniać oszczędność pracy ludzkiej. Niedawno uchwalony przez Sejm program rozwoju rolnictwa, przewidujący wielkie przyspieszenie tempa wzrostu technicznego wyposażenia tego działu gospodarki, reprezentuje takie nastawienie i pozwoli w przyszłości wyzwolić znaczne rezerwy rąk do pracy. Myślę, że rezerwy tkwią także w szerszej niż dotąd modernizacji stałych zakładów produkcyjnych, co staje się wprost palącą koniecznością w dużych aglomeracjach przemysłowych, w których już dziś ważne i niezbędne inwestycje surowcowe pogłębiają niedobory siły roboczej. Chcę jednak na marginesie zwrócić uwagę na to, że zdarzają się niekiedy takie modernizacje, które nie przynoszą spodziewanych efektów w zatrudnieniu i wydajności pracy.</u>
+ <u xml:id="u-37.7" who="#PoselBalickiZdzislaw">Wysoki Sejmie! Sądzę, że od kilku lat rozpoczęliśmy dobre gospodarowanie zasobami ludzkimi, chociaż postęp powinien być szybszy. Po raz pierwszy właśnie w roku bieżącym, przekraczając wysoko wszystkie wskaźniki, w tym zasadniczo — planowany wzrost wydajności pracy, nie przekroczymy, a nawet w pełni nie wykonamy zaplanowanego przyrostu zatrudnienia. Warto zauważyć, że relacje takie wywierają pozytywny Wpływ na kierunki rozdysponowania funduszu płac. W roku przyszłym przyniesie to zmniejszenie tego funduszu przeznaczonego na wzrost zatrudnienia oraz zwiększenie jego części przewidzianej na regulację płac oraz opłacenie wzrostu wydajności, awansów i przeszeregowań. Znajdzie w tym praktyczny wyraz formuła, że wzrost przeciętnej płacy uzależniony jest przede wszystkim od wzrostu społecznej wydajności pracy. Warto też powiedzieć, że rośnie ostatnio w Polsce liczba powiatów (w woj. wrocławskim będzie takich 5), które całe przyrosty produkcji, niekiedy dość wysokie, uzyskują dzięki wzrostowi wydajności pracy.</u>
+ <u xml:id="u-37.8" who="#PoselBalickiZdzislaw">Musimy mieć wszakże świadomość faktu, że działają tu jeszcze silne hamulce i nawyki powstałe w latach obfitości rąk do pracy. One to powodują, że np. we Wrocławiu zgłasza się w Urzędzie Zatrudnienia, lekką ręką zapotrzebowanie na 20 tys. nowych ludzi, a jest to liczba pracowników, którzy mogliby być zatrudnieni w trzech nowych zakładach wielkości Pafawagu w jednym roku, wobec dwóch tysięcy rzeczywistych potrzeb i mimo znanego deficytu na rynku pracy.</u>
+ <u xml:id="u-37.9" who="#PoselBalickiZdzislaw">Nie wystarczy więc w tej dziedzinie odpowiednie działanie Rządu i podległych muogniw administracyjnych. Jest to także sprawa naszej obywatelskiej świadomości, powszechnego rozumienia nieodzowności zasad i korzyści racjonalnego gospodarowania zasobami pracowników, a więc sprawa, którą trzeba rozegrać na szerokim społecznym froncie i przy pełnym poparciu ludzi pracy.</u>
+ <u xml:id="u-37.10" who="#PoselBalickiZdzislaw">I na koniec jeszcze jedna uwaga. Najszybszy w całym okresie powojennym, wszechstronny rozwój społeczno-gospodarczy kraju stanowi efekt zbiorowego, powszechnego wysiłku całego pracującego społeczeństwa polskiego. Postęp ten, widoczny w każdej dziedzinie, nie byłby możliwy, gdyby się nie opierał na wysokiej świadomości obywatelskiej, na pogłębionym przekonaniu milionów ludzi o ich współuczestnictwie w życiu zbiorowym, we Współrządzeniu państwem. Niepodobna więc zgodzić się na oddzielanie, a tym bardziej przeciwstawianie tych dwóch dziedzin, które są ze sobą tak organicznie sprzężone i wzajemnie oddziałują na siebie, a więc świadomości i aktywnej postawy obywatelskiej z jednej strony oraz dynamicznego rozwoju kraju z drugiej strony.</u>
+ <u xml:id="u-37.11" who="#PoselBalickiZdzislaw">Niepodobna też nie zauważać szerokiej aktywności i inicjatywy 1'udzi pracy zarówno w fazie konsultacji zasadniczych zamierzeń socjalistycznego państwa, jak i w procesie ostatecznego stanowienia i społecznej kontroli — nie tylko tu w tej Izbie, ale także w działalności rad narodowych, związków zawodowych, ogniw samorządu robotniczego, wiejskiego i samorządu mieszkańców, w pracach organizacji społecznych, zawodowych i kulturalno-oświatowych. Dziękuję za uwagę.</u>
+ <u xml:id="u-37.12" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-38">
+ <u xml:id="u-38.0" who="#Marszalek">Głos ma poseł Janina Waśniowska.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-39">
+ <u xml:id="u-39.0" who="#PoselWasniowskaJanina">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Właściwe zaopatrzenie mieszkańców Wsi w artykuły do produkcji rolnej i artykuły do konsumpcji, a także zakupienie wytworzonej masy towarowej zależy w dużym stopniu od sprawnej pracy spółdzielczości zaopatrzenia i zbytu, Od poziomu pracy CRS zależy także w niemałej mierze ocena przez mieszkańców wsi skuteczności polityki społeczno-ekonomicznej, która nowy, tak ważny wyraz znalazła w uchwale XV Plenum Komitetu Centralnego PZPR popartej przez VII Plenum Naczelnego Komitetu ZSL, a także w ostatniej uchwale Sejmu.</u>
+ <u xml:id="u-39.1" who="#PoselWasniowskaJanina">Gospodarka rolna województwa krakowskiego jest rozdrobniona, niemniej jednak ma ona możliwości znacznego zwiększenia produkcji roślinnej i zwierzęcej, co zależy przede Wszystkim od poprawy pracy samych rolni ków i ich organizacji, takich jak kółka rolnicze i spółdzielczość wiejska. Wymaga to także większego zużycia nawozów mineralnych oraz zwiększenia dostaw środków ochrony roślin, materiałów budowlanych, węgla i maszyn rolniczych. Zwiększenie tych dostaw przewiduje dyskutowany dzisiaj projekt planu. W niektórych pozycjach dostawy te są jednak niewystarczające i mamy nadzieję, że w miarę możliwości będą powiększone. Proponuję w związku z tym przyjęcie zasady, aby wyprodukowane dodatkowo rynkowe artykuły przemysłowe, były przede wszystkim kierowane do sieci handlowej Centrali Rolniczych Spółdzielni.</u>
+ <u xml:id="u-39.2" who="#PoselWasniowskaJanina">Jakość towarów przemysłowych dostarczanych na tereny wiejskie nie zawsze jest właściwa. W związku z tym spółdzielczość wiejska zorganizowała służbę odbioru jakościowego. Dla przykładu przytoczę, że w okresie ostatnich dwóch lat w województwie krakowskim zakwestionowano ponad 2 700 razy dostawy różnych towarów. W wyniku reklamacji obniżono ceny niektórych towarów, wyegzekwowano kary umowne, a nawet zwracano towary dostawcom. Jestem zdania, że działalność służby odbioru jakościowego jest celowa i należy dalej ją rozwijać.</u>
+ <u xml:id="u-39.3" who="#PoselWasniowskaJanina">Plan zużycia nawozów w skali kraju wzrośnie w roku 1975 do 170 kg NPK na 1 ha. Przeważającą ich ilość przewozić się będzie jednak nadal luzem; muszą być one kilkakrotnie i to na ogół ręcznie przerzucane z wagonów na samochody, z samochodów do magazynów i znowu w magazynach pakowane w worki i ładowane na wozy rolników. Rolnicy domagają się, aby przemysł produkował nawozy wieloskładnikowe, skoncentrowane i o ile to możliwe pakowane w worki. Nie byłoby tak dużych strat podczas transportu, a nakłady pracy byłyby o wiele mniejsze.</u>
+ <u xml:id="u-39.4" who="#PoselWasniowskaJanina">Kółka rolnicze nie rozwiązały sprawy usługowego wysiewu nawozów przy równoczesnym braku siewników nawozowych. Konieczne jest także prowadzenie odpowiedniej działalności informacyjnej, propagandowej i poradnictwa, ponieważ wielu rolników niewłaściwie stosuje nawozy, np. w dawkach mniejszych od racjonalnych.</u>
+ <u xml:id="u-39.5" who="#PoselWasniowskaJanina">Zmiany w produkcji rolniczej, dotyczące intensyfikacji i specjalizacji, wymagać będą dostosowania form obsługi w zakresie zaopatrzenia produkcyjnego, polegającego m.in. na organizowaniu bezpośrednich dostaw środków produkcji do zespołów i większych gospodarstw, z pomijaniem magazynów handlowych.</u>
+ <u xml:id="u-39.6" who="#PoselWasniowskaJanina">Z problemem zaopatrzenia rolnictwa w środki do produkcji rolnej wiąże się bardzo ściśle problem skupu masy towarowej wyprodukowanej w gospodarstwach rolnych. Łączy się to z zabezpieczeniem środków transportu. Spółdzielczość wiejska naszego województwa odczuwa braki środków transportu, ale jestem zdania, że nie tylko od ich zwiększenia zależy polepszenie sytuacji. Wiele zależy od poprawienia organizacji pracy, lepszego wykorzystania posiadanych pojazdów, np. przez likwidację jałowych i krzyżujących się przebiegów. Jest to problem poważny i ciągle nie rozwiązany. Brakuje nadal społeczno-ekonomicznych sankcji za nieracjonalne lub wręcz niecelowe przewozy towarów. Czy nie czas, aby odpowiednie instytucje zajęły się poważnie rozwiązaniem tego problemu?</u>
+ <u xml:id="u-39.7" who="#PoselWasniowskaJanina">W Wojewódzkiej Spółdzielni Transportu Wiejskiego łączny tonaż pojazdów, będących w dyspozycji WSTW zwiększył się o 10%, ale ogólne obroty spółdzielczości zaopatrzenia i zbytu wzrosły prawie o 25%. Dzięki zwiększeniu gotowości techniczno-eksploatacyjnej, WSTW mogła podstawiać codziennie spółdzielczości wiejskiej regionu krakowskiego do dyspozycji dodatkowo 27 pojazdów. Wynika z tego, że są jeszcze rezerwy w transporcie.</u>
+ <u xml:id="u-39.8" who="#PoselWasniowskaJanina">Wysoka Izbo! Osobnym zagadnieniem jest zaopatrzenie rolników w artykuły żywnościowe. W gospodarstwach rolnych ubija się coraz mniej trzody chlewnej, wypieka się coraz mniej chleba, natomiast kupuje się coraz więcej gotowych makaronów, dżemów, konserw oraz innych artykułów spożywczych. Wszyscy wiemy, że jest to proces ogólny, głęboko uzasadniony i godny poparcia. Jestem jednak równocześnie zdania, że nie w każdym wypadku i nie w każdym zakresie. Model konsumpcji, według którego mamy do spożycia domowego otrzymać wszystko gotowe od przemysłów rolno-spożywczych i handlu, nie może być przyjęty, tym bardziej że zdolność produkcyjna piekarni i innych zakładów przemysłu rolno-spożywczego jest jeszcze zbyt mała. Z poprawą zaopatrzenia wsi w niektóre artykuły spożywcze wiąże się sprawa lepszego wyposażenia sklepów wiejskich w agregaty chłodnicze i inne urządzenia.</u>
+ <u xml:id="u-39.9" who="#PoselWasniowskaJanina">W okresach nasilenia prac polowych należy preferować zaopatrzenie wsi w niektóre artykuły spożywcze, a zwłaszcza w mięso i wędliny; trzeba jednak zmienić przeświadczenie, że szczytem prac są żniwa. Okresem szczególnego nasilenia prac polowych jest bowiem od dawna jesień. Zbiera się wówczas znacznie więcej gatunków roślin uprawnych, a ich zbiór jest jeszcze niezupełnie zmechanizowany, dni są krótsze, pogoda bardziej kapryśna. Tymczasem podczas żniw — przykład z mojego powiatu — w sierpniu przydział mięsa wynosił 120 ton plus dodatkowo 30 ton, w październiku 70 ton, w listopadzie 60 ton. Przydziały mięsa i jego przetworów powinny być bardziej równomierne w okresie całego roku, ponieważ dotychczasowe różnice są zbyt duże.</u>
+ <u xml:id="u-39.10" who="#PoselWasniowskaJanina">W celu zapewnienia ludności spożycia odpowiedniej ilości białka, szczególną uwagę należy zwrócić na dostawę do sieci detalicznej GS ryb, przetworów rybnych i artykułów mleczarskich. Stąd apel do Ministerstwa Rolnictwa i Centralnego Związku Kółek Rolniczych o racjonalne zagospodarowanie różnego rodzaju zbiorników wodnych, jak stawy, sadzawki oraz zwiększenie produkcji ryb słodkowodnych.</u>
+ <u xml:id="u-39.11" who="#PoselWasniowskaJanina">Wiejski handel z uwagi głównie na swe rozproszenie działa w o wiele trudniejszych warunkach niż handel w miastach. Wiele sklepów mieści się jeszcze w zwykłych izbach, nie dostosowanych do potrzeb handlu. Tylko w niektórych wsiach znajdują się sklepy nowoczesne z prawdziwego zdarzenia. Dlatego szczególnie pilnym zadaniem na okres najbliższy staje się zapewnienie odpowiedniego tempa realizacji inwestycji, których celem jest modernizacja bazy materialno-technicznej obrotu rolnego. Należy uznać za słuszną politykę inwestycyjną CRS, w rezultacie której wiele nowych obiektów będzie się budować przede wszystkim w siedzibach gmin, zwiększając tym samym znaczenie tych miejscowości jako ośrodków usługowych i jako ośrodków władzy administracyjnej. Równolegle jednak należy ulepszać i dalej rozbudowywać sieć sklepów wiejskich, gdyż rolnik nie znajdzie czasu na wędrówkę do odległej nieraz siedziby gminy w celu dokonania zakupów artykułów pierwszej potrzeby.</u>
+ <u xml:id="u-39.12" who="#PoselWasniowskaJanina">Podejmując nowe inwestycje w handlu wiejskim, należy więcej uwagi przywiązywać do projektowania i realizacji obiektów nie tylko bardziej nowoczesnych, ułatwiających obsługę rolników m.in. przez mechanizację prac za- i wyładunkowych, ale także obiektów estetycznych. Niestety, architektura wielu obiektów nowego budownictwa nie upiększa naszego krajobrazu.</u>
+ <u xml:id="u-39.13" who="#PoselWasniowskaJanina">W wielu GS województwa krakowskiego powołano w dużych wsiach przedstawicieli spółdzielni. Ta nowa forma kontaktu spółdzielni z rolnikami zyskała duże uznanie producentów rolnych, gdyż wiele spraw związanych z zakupem środków produkcji, kontraktacją i skupem oraz usługami świadczonymi przez GS — załatwianych jest bezpośrednio we wsi, bez straty czasu. CRS powinna tę działalność wprowadzić powszechnie.</u>
+ <u xml:id="u-39.14" who="#PoselWasniowskaJanina">Praca w obrocie rolnym jest bardzo ciężka i specyficzna, wymaga wysoko kwalifikowanych pracowników, zaangażowanych społecznie. Ostatnie decyzje wprawdzie stworzyły lepsze bodźce do pracy, jednak ze względu na uciążliwy jej charakter, konkurencję przemysłu w zakresie zatrudnienia — nadal występują trudności w zapewnieniu pełnej obsady kadrowej i jej stabilizacji.</u>
+ <u xml:id="u-39.15" who="#PoselWasniowskaJanina">Wysoka Izbo! Wielokrotnie wieś krakowska dawała dowody wysokiej aktywności produkcyjnej i społecznej. Wyrazem tego są podejmowane czyny społeczne, których wartość w okresie minionych 13 lat osiągnęła około 8 mld złotych. W czynach tych wybudowano m.in. około 6 tysięcy km dróg, 330 km sieci wodociągowej. Pragniemy tę wysoką aktywność utrzymać, licząc na odpowiednie poparcie w postaci materiałów i środków finansowych.</u>
+ <u xml:id="u-39.16" who="#PoselWasniowskaJanina">Jestem przekonana, że rolnicy województwa krakowskiego dołożą wszelkich starań, aby zadania wynikające z projektu uchwały o planie społeczno-gospodarczego rozwoju kraju na rok 1975 zostały pomyślnie wykonane. Dziękuję za uwagę.</u>
+ <u xml:id="u-39.17" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-40">
+ <u xml:id="u-40.0" who="#Marszalek">Lista mówców zgłoszonych do dyskusji została wyczerpana.</u>
+ <u xml:id="u-40.1" who="#Marszalek">Proszę obecnie o zabranie głosu Prezesa Rady Ministrów Obywatela Piotra Jaroszewicza.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-41">
+ <u xml:id="u-41.0" who="#PiotrJaroszewicz">Obywatelu Marszałku! Wysoka Izbo! Cechą szczególną obecnej debaty sejmowej nad rządowymi projektami planu i budżetu jest to, iż dotyczy ona zadań ostatniego roku realizacji programu wytyczonego przez, VI Zjazd, skonkretyzowanego w planie 5-letnim, a następnie rozszerzonego przez I Krajową Konferencję Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, Cztery lata zapoczątkowane doniosłymi decyzjami VII i VIII Plenum KC, wieńczące 30-lecie Polski Ludowej, to etap budownictwa socjalistycznego, zwrócony swymi treściami ku człowiekowi pracy i jego potrzebom, charakteryzujący się wyższym poziomem aktywności i efektywności ludzkich działań, owocujący nieporównanie większymi niż w poprzednich pięcioleciach rezultatami pracy narodu.</u>
+ <u xml:id="u-41.1" who="#PiotrJaroszewicz">Lata 1971—1974 przyniosły wyniki, które zapewniają znacznie wyższy od planowanego poziom zaspokajania potrzeb społeczeństwa oraz modernizacji gospodarki. Rezultaty te osiągnęliśmy nie bez trudności i przeszkód, ale wiadomo też, że trudności te są po części następstwem wysokiej dynamiki rozwojowej, po części zaś wynikają z wielu zadawnionych w gospodarce dysproporcji, z którymi wchodziliśmy w bieżące pięciolecie.</u>
+ <u xml:id="u-41.2" who="#PiotrJaroszewicz">Doświadczenia minionych czterech lat wskazują, że najlepszą metodą postępowania jest pokonywanie trudności i napięć przez dynamiczny rozwój całej gospodarki.</u>
+ <u xml:id="u-41.3" who="#PiotrJaroszewicz">Jest więc rzeczą zrozumiałą, że we wszechstronnej dyskusji komisji sejmowych nad rządowymi projektami planu i budżetu na rok przyszły oraz w toku debaty generalnej znalazł wyraz pogląd, że rok 1975 możemy i powinniśmy uczynić kolejnym okresem dynamicznego, a zarazem harmonijnego rozwoju Polski, wyrównywania frontu naszej gospodarki, umacniania jej równowagi wewnętrznej i zewnętrznej.</u>
+ <u xml:id="u-41.4" who="#PiotrJaroszewicz">Plan na rok 1975 jest równie ambitny i śmiały, jak w poprzednich latach realizacji programu VI Zjazdu. Na niektórych odcinkach zawiera zadania bardziej skomplikowane niż dotychczas. Jest planem wewnętrznie spójnym i zbilansowanym. Sformułowane w nim zadania oparte zostały na wnikliwej ocenie możliwości, realistycznej analizie przesłanek poszczególnych przedsięwzięć oraz na rachunku rezerw.</u>
+ <u xml:id="u-41.5" who="#PiotrJaroszewicz">Jest rzeczą oczywistą, że w realizacji tak ambitnych zamierzeń i w roku przyszłym nie unikniemy przeszkód i trudności. Do walki z nimi przystąpimy z pozycji, które umożliwiają ich łagodzenie, i przezwyciężanie. Dysponujemy bowiem znacznie większą i bardziej nowoczesną bazą materialną gospodarki. Opieramy się na cennych doświadczeniach minionych czterech lat. Do przyjęcia ambitnego planu upoważnia nade wszystko postawa społeczeństwa, rosnący zasób jego energii twórczej, sił i kwalifikacji oraz korzystny klimat polityczny w kraju.</u>
+ <u xml:id="u-41.6" who="#PiotrJaroszewicz">Od załóg zakładów przemysłowych — głównej siły rozwoju kraju — oczekujemy efektywnego wykorzystania wydatnie rozbudowanego i unowocześnionego potencjału produkcyjnego, co pozwoli na zwiększenie produkcji przemysłowej co najmniej, o 11,4%.</u>
+ <u xml:id="u-41.7" who="#PiotrJaroszewicz">Dynamikę wzrostu — wyższą od przeciętnej zakładamy w przemysłach: elektromaszynowym, lekkim, chemicznym, drzewno-papierniczym i mineralnym. Odpowiada to strukturze potrzeb i warunkuje osiąganie nowoczesności.</u>
+ <u xml:id="u-41.8" who="#PiotrJaroszewicz">Odpowiednio do roli i możliwości poszczególnych branż, stawiamy zadanie wydatnego zwiększenia produkcji na eksport. Tempo jej wzrostu powinno być o przeszło połowę wyższe o,d tempa wzrostu całej produkcji przemysłu. Wyrazi się w tym konsekwentne umacnianie proeksportowego nastawienia przemysłu i całej gospodarki, warunkujące zwiększenie jej zdolności importowych i umocnienie równowagi w handlu zagranicznym.</u>
+ <u xml:id="u-41.9" who="#PiotrJaroszewicz">Równocześnie będziemy kontynuować i nasilać starania o zwiększenie produkcji towarów służących zaspokajaniu rzeczywistego popytu ze strony społeczeństwa.</u>
+ <u xml:id="u-41.10" who="#PiotrJaroszewicz">Od wszystkich zakładów przemysłowych oczekujemy, że produkcja i dostawy będą od początku roku przebiegać w sposób ciągły i rytmiczny, przy wysokiej dyscyplinie pod względem terminów, ilości, jakości i asortymentu. Stawiamy sobie za cel dalsze wydatne zmniejszenie rozmiarów tzw. — „siodła” w produkcji na przełomie roku i w lecie oraz likwidowanie występującego jeszcze zjawiska spiętrzania dostaw pod koniec kwartału i miesiąca.</u>
+ <u xml:id="u-41.11" who="#PiotrJaroszewicz">Doświadczenia czterech lat ukazują rozmiar sił twórczych klasy robotniczej i inteligencji technicznej, kadry i zespołów badawczo-technicznego zaplecza przemysłu.</u>
+ <u xml:id="u-41.12" who="#PiotrJaroszewicz">Oddziaływanie motywacji ideowo,-moralnych i zachęt materialnych stanowiło w tym czasie główną siłę napędową przekraczania planowych zadań produkcyjnych, przede wszystkim w wyniku zobowiązań podejmowanych przez załogi całego kraju.</u>
+ <u xml:id="u-41.13" who="#PiotrJaroszewicz">W roku 1975 liczymy na kontynuację tej pięknej tradycji, na dalszy rozwój patriotycznego ruchu, w którym najlepiej, bo codziennym czynem manifestuje się stosunek do programu partii, do spraw dla Polski i każdego obywatela najważniejszych.</u>
+ <u xml:id="u-41.14" who="#PiotrJaroszewicz">Realizacja dodatkowych zadań wymaga w roku 1975 szczególnie skrupulatnego przemyślenia i dobrej organizacji. Chodzi o trafny wybór kierunków przekraczania planów i jego korzystny wpływ na relacje ekonomiczne w produkcji.</u>
+ <u xml:id="u-41.15" who="#PiotrJaroszewicz">Przekraczanie planów jest szczególnie potrzebne w produkcji artykułów cieszących się popytem na rynku krajowym, a także nadających się na eksport. Przyczyni się to do umocnienia wewnętrznej i zewnętrznej równowagi gospodarczej.</u>
+ <u xml:id="u-41.16" who="#PiotrJaroszewicz">Do produkcji ponadplanowej trzeba dążyć konsekwentnie, ale nie za Wszelką cenę, zwłaszcza zaś nie za cenę pogłębiania trudności importowych czy materiałowych. Spełnić swą rolę może tylko taka produkcja dodatkowa, która jest niezbędna społecznie i ekonomicznie, powstaje na gruncie ujawniania rezerw i stanowi wyraz rosnącej gospodarności w zakładzie.</u>
+ <u xml:id="u-41.17" who="#PiotrJaroszewicz">Niech mi będzie wolno wyrazić przekonanie, że w roku 1975 załogi całego, kraju, podejmując dodatkowe zadania, trafnie je Wybiorą i dobrze przygotują, a ich wykonanie stanie się cennym wkładem w łączny bilans pięciu lat owocnej pracy naszego narodu.</u>
+ <u xml:id="u-41.18" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ <u xml:id="u-41.19" who="#PiotrJaroszewicz">Obywatele Posłowie! Zadania, które na rok przyszły stawiamy przed rolnictwem zostały określone rozważnie, na podstawie wyników' ostatnich lat oraz przewidywanych przeciętnych warunków klimatycznych. Jeśli warunki te okażą się lepsze, plany mogą być przekroczone.</u>
+ <u xml:id="u-41.20" who="#PiotrJaroszewicz">W planie roku 1975 zawarliśmy dążenie do zrównoważenia tempa wzrostu hodowli odpowiednim Zwiększaniem produkcji Zbóż i pasz. Jest ono umotywowane zarówno wysokimi kosztami importu pasz, jak też istnieniem nie w pełni jeszcze wykorzystanych możliwości produkcyjnych naszego rolnictwa. Potrzeby rynku krajowego i eksportu uzasadniają również rozszerzanie upraw roślin przemysłowych.</u>
+ <u xml:id="u-41.21" who="#PiotrJaroszewicz">Mieliśmy W tym roku do czynienia z nietypowym, a na jesieni szczególnie trudnym, układem pogody. Trzeba więc ze szczególną starannością magazynować pasze i racjonalnie je zużywać.</u>
+ <u xml:id="u-41.22" who="#PiotrJaroszewicz">Wobec spowodowanych przez warunki atmosferyczne niedosiewów Zbóż ozimych, należy zawczasu przygotować się do ich zrekompensowania odpowiednio zwiększonymi zasiewami zbóż jarych. Już obecnie trzeba się dobrze do tego przygotować.</u>
+ <u xml:id="u-41.23" who="#PiotrJaroszewicz">Wchodzimy w okres urzeczywistniania programu XV Plenum KC PZPR. Nadchodzący rok będzie niezwykle ważnym, wstępnym okresem jego realizacji. Miałem ostatnio zaszczyt przedstawić Wysokiej Izbie wynikające stąd zadania. Dziś pragnę jedynie podkreślić duże znaczenie dobrego wykonania, a w miarę możliwości przekroczenia tych założeń planu na rok 1975, które dotyczą obowiązków Względem rolnictwa ze strony nauki, przemysłu, budownictwa i transportu, handlu i usług.</u>
+ <u xml:id="u-41.24" who="#PiotrJaroszewicz">W rosnącym wkładzie pozostałych działów gospodarki w rozwój rolnictwa oraz w narastających staraniach samych rolników o Wzrost i intensyfikację produkcji zawiera się istotna treść sojuszu robotniczo-chłopskiego na Współczesnym etapie, treść techniczno- ekonomicznej spójni miasta, i Wsi, wspólnie realizujących politykę dynamicznego rozwoju kraju.</u>
+ <u xml:id="u-41.25" who="#PiotrJaroszewicz">Jest to proces, który prowadzi do coraz mocniejszego wiązania gospodarstw chłopskich z socjalistyczną gospodarką planową, do coraz pełniejszego zespalania wzrostu produkcji ze społecznymi przemianami rolnictwa, z umacnianiem potencjału i roli sektora socjalistycznego oraz z rozwojem różnorodnych form kooperacji spółdzielczości i pracy zespołowej. W rezultacie tego procesu rozwijają się przesłanki kształtowania światłej i nowoczesnej, wysoko Wydajnej i zamożnej społeczności wiejskiej.</u>
+ <u xml:id="u-41.26" who="#PiotrJaroszewicz">Wysoki Sejmie! Przed nami kolejny rok wielkiego Wysiłku inwestycyjnego. Okres obecny cechuje wyjątkowo dynamiczny, nie mający precedensu w Polsce Ludowej rozwój procesów inwestowania. Nie hamując tego korzystnego dla społeczeństwa i gospodarki rozmachu, musimy położyć dziś nacisk na te działania, od których zależy możliwie pełne zdyskontowanie efektów dotychczasowych przedsięwzięć inwestycyjnych.</u>
+ <u xml:id="u-41.27" who="#PiotrJaroszewicz">Wymaga to maksymalnego koncentrowania nakładów i potencjału wykonawczego na inwestycjach kontynuowanych, przede wszystkim tych, które mają być zakończone w roku 1975 lub w I kwartale roku 1976. Oto dlaczego w I półroczu przyszłego roku przewidujemy poważne ograniczenie zadań nowo rozpoczynanych. Rząd stoi na stanowisku, że W tym okresie można będzie rozpoczynać budowę obiektów produkcyjnych jedynie w niektórych ściśle określonych branżach przemysłu, a jeśli chodzi o sferę konsumpcji społecznej — w budownictwie mieszkaniowym, ochronie Zdrowia i szkolnictwie.</u>
+ <u xml:id="u-41.28" who="#PiotrJaroszewicz">Rząd nie włączył do zadań planu na rok 1975 inwestycji niedostatecznie przygotowanych oraz takich, których wykonanie przebiegałoby w cyklach niezgodnych z obowiązującymi normatywami. Umożliwi to przyspieszenie wykonania innych ważnych obiektów. Generalny wymóg skracania cykli inwestycyjnych będziemy stasowali elastycznie, różnicując go zależnie od ważności zadań.</u>
+ <u xml:id="u-41.29" who="#PiotrJaroszewicz">Rząd będzie działał w kierunku przyspieszania procesów inwestycyjnych tam, gdzie zapewni to zwiększenie produkcji rynkowej i eksportowej oraz szybsze osiąganie najważniejszych celów społecznych. To samo odnosi się do wielu przedsięwzięć planu terenowego. Służyć temu będzie m.in. przegląd wszystkich obiektów inwestycyjnych, przewidzianych do zakończenia w roku 1975.</u>
+ <u xml:id="u-41.30" who="#PiotrJaroszewicz">Proces inwestycyjny nie kończy się w momencie oddania obiektu. Decyduje czas pełnego osiągnięcia projektowanych mocy wytwórczych i usługowych, moment osiągania efektów eksploatacyjnych. I w tej dziedzinie oczekujemy ponadplanowych wyników na podstawie odpowiednio wczesnego przeglądu Sytuacji w nowo uruchamianych zakładach.</u>
+ <u xml:id="u-41.31" who="#PiotrJaroszewicz">Imperatywem ostatniego roku pięciolatki staje się optymalizacja rzeczowych efektów działalności inwestycyjnej. Zobowiązuje to wszystkich uczestników procesu inwestycyjnego do świadomej dyscypliny, do podporządkowania branżowego, regionalnego czy lokalnego punktu widzenia wymogom ogólnospołecznym i ogólnoekonomicznym, do utrwalania równowagi na tym podstawowym froncie naszej działalności.</u>
+ <u xml:id="u-41.32" who="#PiotrJaroszewicz">Niemało trudności musimy pokonywać Wskutek nienadążania transportu, a szczególnie kolei za rosnącymi potrzebami przewozowymi. Jest to spuścizna niedostatecznych nakładów inwestycyjnych na transport w przeszłości, a sytuacje w tej dziedzinie opanujemy dopiero za kilka lat przez ogromny wzrost nakładów inwestycyjnych. Dlatego w transporcie, który mimo ogromnych wysiłków w ostatnich latach pozostaje wąskim gardłem gospodarki, będziemy kontynuować rozbudowę i modernizację oraz przyspieszać doskonalenie organizacji pracy. Od tego zależy w wielkiej mierze usprawnianie procesów eksploatacyjnych i zwiększanie przewozów.</u>
+ <u xml:id="u-41.33" who="#PiotrJaroszewicz">Doświadczenia ostatnich lat dowodzą, że zarówno na kolei, jak i w PKS, jak również we wszystkich ogniwach transportu branżowego, a także u wszystkich użytkowników możliwe jest lepsze wykorzystanie taboru. Oczekujemy zatem od pracowników wszystkich rodzajów transportu jeszcze lepszej, wydajniejszej pracy, przekraczania zadań Wszędzie, gdzie to jest możliwe, zaś od użytkowników transportu — większej dyscypliny i racjonalnego korzystania z potencjału przewozowego.</u>
+ <u xml:id="u-41.34" who="#PiotrJaroszewicz">Obywatele Posłowie! Przyszłoroczne zadania handlu zagranicznego koncentrują się na jeszcze wydatniejszej aktywizacji eksportu i racjonalizacji importu. Od tego zależy zarówno równowaga ekonomiczna, jak i płatnicza kraju oraz wykonanie wielu ważnych zadań produkcyjnych i inwestycyjnych, a także poprawa zaopatrzenia rynku.</u>
+ <u xml:id="u-41.35" who="#PiotrJaroszewicz">Poczynając od połowy 1973 r., wydatnie pogorszyły się warunki w handlu zagranicznym związane z sytuacją na rynkach zachodnich, a zwłaszcza kryzysem paliwowo-energetycznym oraz postępującym w świecie kapitalistycznym kryzysem walutowym i procesami inflacji, których jednym z wyrazów jest nie notowany dotąd wprost cen importowanych przez nas surowców i towarów. Przezwyciężamy tę niemałą trudność zwiększając nasz eksport, podnosząc jakość eksportowanych towarów, a także efektywność naszego eksportu i obrotów handlu zagranicznego w całości.</u>
+ <u xml:id="u-41.36" who="#PiotrJaroszewicz">Zadania eksportowe 1975 r. muszą być realizowalne w sposób ciągły i rytmiczny, a z reguły — z wyprzedzeniem, przy pełnej odpowiedzialności za markę polskich wyrobów.</u>
+ <u xml:id="u-41.37" who="#PiotrJaroszewicz">Od producentów oczekujemy, że podejmując dodatkowe zadania, skoncentrują się na zwiększeniu podaży atrakcyjnych towarów eksportowych oraz racjonalnie i oszczędnie gospodarować będą surowcami, materiałami i towarami, które nadają się na eksport bądź pochodzą z importu. Przed organizacjami handlu zagranicznego stawiamy zadania uzyskania w obrotach dodatkowej, dalszej poprawy wyników. Wszystkie ogniwa zobowiązane są do racjonalizacji zakupów z importu.</u>
+ <u xml:id="u-41.38" who="#PiotrJaroszewicz">Najważniejszym dla nas kierunkiem w rozwoju stosunków gospodarczych za granicą są pogłębiane z roku na rok powiązania ze Związkiem Radzieckim i z innymi kratami RWPG. Łączą nas z nimi wzajemnie korzystne warunki wymiany i współpracy, rozwój specjalizacji i kooperacji produkcji, wspólne przedsięwzięcia dwu- i wielostronne, pogłębiająca się koordynacja planów rozwojowych. Współdziałając z naszymi socjalistycznymi partnerami, będziemy ze wzajemna korzyścią umacniać i rozwijać procesy socjalistycznej integracji gospodarczej, aktywizować naszą wymianę i współpracę na tym kluczowym, najważniejszym dla naszego rozwoju obszarze.</u>
+ <u xml:id="u-41.39" who="#PiotrJaroszewicz">W warunkach nieustabilizowanej sytuacji na kapitalistycznych rynkach surowcowych — dostawy z krajów socjalistycznych, a przede wszystkim ze Związku Radzieckiego w ilościach określonych wieloletnimi umowami umożliwiają oparcie naszego rozwoju na mocnych podstawach, zapewniają skuteczność planowania tego rozwoju. Ze swej strony zapewniamy wzajemność tych korzyści i gwarancji. Znajduje w nich wyraziste potwierdzenie wyższość współpracy państw socjalistycznych i znaczenie rynku socjalistycznego dla pomyślnego rozwoju uczestniczących w nim krajów.</u>
+ <u xml:id="u-41.40" who="#PiotrJaroszewicz">W naszych stosunkach z krajami kapitalistycznymi prowadzimy aktywne i elastyczne działanie, dostosowane do zmieniającej się sytuacji i podporządkowane potrzebom naszego kraju. Zacieśniamy nasze stosunki gospodarcze z krajami rozwijającymi się. Na podstawie zawartych w ostatnich latach porozumień, będziemy nadal, na wzajemnie korzystnych warunkach, rozwijali współpracę i wymianę z wieloma państwami tego obszaru. Kontynuując na tej drodze procesy modernizacji wielu branż przemysłowych i rozwijając powiązania kooperacyjne, dążymy do umocnienia naszej pozycji — jako partnera atrakcyjnego, w pełni wywiązującego się z podpisanych umów i podjętych zobowiązań.</u>
+ <u xml:id="u-41.41" who="#PiotrJaroszewicz">Minione czterolecie przyniosło poważne osiągnięcia w dziedzinie umacniania pozycji i roli Polski we wspólnocie socjalistycznej, w życiu Europy i świata. Pełne potwierdzenie Znalazła myśl zawarta w pamiętnym przemówieniu na VII Plenum I Sekretarza KC PZPR, tow. Edwarda Gierka, który powiedział wówczas, że naczelnym warunkiem międzynarodowego autorytetu Polski będzie skuteczne rozwiązanie naszych domowych problemów, że nasza rola w życiu międzynarodowym będzie umacniać się jako funkcja pomyślnego rozwoju kraju.</u>
+ <u xml:id="u-41.42" who="#PiotrJaroszewicz">Bilans lat 1971—1974 ukazuje bezpośredni, wzajemny Związek między osiągnięciami w rozwoju Polski i aktywnością naszej konstruktywnej polityki, polityki podporządkowanej Wspólnej strategii państw socjalistycznych, współdziałającej w osiąganiu celów wytyczonych w programie pokoju XXIV Zjazdu Komunistycznej Partii Związku Radzieckiego.</u>
+ <u xml:id="u-41.43" who="#PiotrJaroszewicz">Będziemy w roku 1975 kontynuować nasze wysiłki na trzech głównych płaszczyznach: dalszego zacieśniania jedności, bratniego Współdziałania i Współpracy ze Związkiem Radzieckim i Wszystkimi krajami wspólnoty socjalistycznej; umacniania solidarności ze Wszystkimi siłami walczącymi o wolność narodową i postęp społeczny; pogłębiania procesów pokojowego współistnienia i wzajemnie korzystnej współpracy z państwami Europy i świata.</u>
+ <u xml:id="u-41.44" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ <u xml:id="u-41.45" who="#PiotrJaroszewicz">Wysoki Sejmie! Rok 1975 będzie okresem kontynuacji Wszystkich kierunków działania, służących poprawie warunków, życia narodu, wzrostowi stopy życiowej, rozwiązywaniu problemów społecznych i socjalnych.</u>
+ <u xml:id="u-41.46" who="#PiotrJaroszewicz">Wzrost płac coraz silniej wiązać będziemy ze Wzrostem społecznej wydajności pracy, kojarząc interesy indywidualne z ogólnospołecznymi. Równolegle — Zgodnie z programem rządowym, zaakceptowanym przez Wysoką Izbę w styczniu br., będziemy przeprowadzać dalsze regulacje płac, połączone z doskonaleniem ich systemów oraz realizować Wszystkie inne postanowienia XII Plenum KC partii.</u>
+ <u xml:id="u-41.47" who="#PiotrJaroszewicz">W planie na 1975 r. założyliśmy wzrost pieniężnych przychodów ludności o ponad 90 mld zł, czyli około 10% w porównaniu z rokiem bieżącym.</u>
+ <u xml:id="u-41.48" who="#PiotrJaroszewicz">Aby zapewnić umocnienie równowagi pieniężno-rynkowej, umożliwić sprostanie rosnącemu popytowi, przyjęliśmy, że tempo wzrostu podaży towarów i usług wyprzedzi tempo wzrostu przychodów pieniężnych ludności.</u>
+ <u xml:id="u-41.49" who="#PiotrJaroszewicz">Coraz lepiej owocują rezultaty czteroletnich wysiłków podjętych dla zwiększenia i unowocześniania produkcji artykułów konsumpcyjnych oraz środków produkcji dla rolnictwa. W nadchodzącym roku poważnie wzrosną dostawy towarów, na które popyt nie jest jeszcze w pełni zaspokojony, zwłaszcza w przekroju asortymentowym. Dotyczy to m.in. takich artykułów, jak meble, elektrotechniczny sprzęt domowy, samochody osobowe, radioodbiorniki, wyroby dziewiarskie, maszyny rolnicze.</u>
+ <u xml:id="u-41.50" who="#PiotrJaroszewicz">Przewidujemy zwiększenie podaży artykułów żywnościowych oraz wzbogacenie ich asortymentu. Zgodnie z zapowiedzią towarzysza Edwarda Gierka na jubileuszowym posiedzeniu Sejmu i na XV posiedzeniu plenarnym KC PZPR, Rada Ministrów podjęła uchwałę w sprawie utrzymania w 1975 roku na nie Zmienionym poziomie cen detalicznych na podstawowe artykuły żywnościowe. Oznacza to kontynuację prowadzonej od czterech lat polityki ustabilizowanych cen na te artykuły.</u>
+ <u xml:id="u-41.51" who="#PiotrJaroszewicz">Równocześnie będziemy prowadzić elastyczną politykę cen na inne towary, przede Wszystkim nowe i zmodernizowane, stale kontrolując, aby ceny tych towarów odpowiadały rzeczywistemu wzrostowi ich atrakcyjności i wartości użytkowej. Polityka cen, którą prowadzimy, służy interesom ludzi pracy, zabezpiecza wzrost realnych płac i sprzyja unowocześnianiu struktury spożycia.</u>
+ <u xml:id="u-41.52" who="#PiotrJaroszewicz">Zwiększamy tempo rozwoju usług i dążymy do poprawy ich jakości. Obywatele posłowie scharakteryzowali w obecnej debacie postęp osiągany w tej ważnej dziedzinie, a jednocześnie słusznie mówili o rosnącej skali potrzeb i o nie wykorzystanych jeszcze rezerwach. Rząd stara się tworzyć dla rozwoju usług dogodne warunki. Ich wykorzystanie wymaga szerszej inicjatywy i wzmożonego działania władz terenowych. Jest to część składowa o wiele szerszego zadania, obejmującego poprawę wszystkich form obsługi ludności, w tym — podnoszenia poziomu pracy handlu i gastronomii, powiększania ich bazy, poprawy wyposażenia, podnoszenia kultury obsługi.</u>
+ <u xml:id="u-41.53" who="#PiotrJaroszewicz">Troska o zapewnienie równowagi rynkowej przez rozwój produkcji rynkowej i usług stanowić będzie nadal jedno z najważniejszych zadań Rządu i resortów.</u>
+ <u xml:id="u-41.54" who="#PiotrJaroszewicz">Wysoki Sejmie! W roku 1975 najważniejszym kryterium oceny działalności we Wszystkich dziedzinach i na Wszystkich szczeblach — będzie dalszą poprawa efektywności gospodarowania, poprawa relacji między kosztami a efektami produkcji. Na czoło wysuwają się trzy główne kierunki działania: racjonalizacja zatrudnienia i wzrost wydajności pracy, oszczędzanie surowców i materiałów oraz poprawa wykorzystania majątku produkcyjnego..</u>
+ <u xml:id="u-41.55" who="#PiotrJaroszewicz">W przyszłym roku i w latach dalszych będziemy mieli do czynienia z nową sytuacją na rynku pracy. Przyrost zatrudnienia w 1975 r. będzie o ponad 100 tys. osób mniejszy niż w roku bieżącym, a tendencja ta będzie coraz wyraźniej występować w następnych latach. Jednocześnie w wyniku procesów inwestycyjnych szybko wzrasta liczba nowych stanowisk pracy; konieczny jest także zwiększony napływ pracowników do sfery usług. Wymaga to wygospodarowania nowych rąk do pracy oraz dalszego wzrostu wydajności pracy. Oto dlaczego istotnym warunkiem powodzenia naszych założeń staje się rzeczywista, powszechna racjonalizacja i oszczędność zatrudnienia. Temu celowi służy m.in. przeprowadzany obecnie ogólnokrajowy przegląd struktury i poziomu zatrudnienia w zakładach. Dotychczasowe rezultaty tego przeglądu świadczą o istnieniu poważnych rezerw i możliwości lepszego rozmieszczenia zasobów ludzkich i lepszego gospodarowania bezcennym kapitałem, jakim są wykwalifikowane kadry. Wnioski z przeglądu zostaną zrealizowane w całej rozciągłości. Sprawę racjonalnego i oszczędnego rozmieszczenia zasobów pracy, lepszego wykorzystania Wykwalifikowanych kadr uczynimy w 1975 r. przedmiotem stałej analizy i ciągłego skutecznego działania wszystkich ogniw gospodarki, głównie w drodze usprawnienia organizacji pracy w gospodarce i w całej administracji.</u>
+ <u xml:id="u-41.56" who="#PiotrJaroszewicz">Rok obecny charakteryzuje znaczne zwiększenie udziału wydajności pracy we wzroście produkcji. Udział ten osiągnie po raz pierwszy 80%. Nie jest to z pewnością górna granica naszych możliwości. W roku 1974 techniczne uzbrojenie pracy Wzrosło o ok. 10%, a wydajność pracy zwiększyła, się o ok. 9,6%. W roku przyszłym nasłani ponad 13-procentowy Wzrost technicznego uzbrojenia pracy, zaś Wskaźnik Wzrostu wydajności pracy ustaliliśmy na ok. 9,3%, co jest zadaniem realnym i koniecznym. Jego wykonanie zależy przede Wszystkim od szybszego doskonalenia organizacji pracy. Interesy jednostkowe są tu zbieżne z ogólnospołecznymi ze względu na odpowiedni poziom opłacania osiąganego Wzrostu wydajności pracy.</u>
+ <u xml:id="u-41.57" who="#PiotrJaroszewicz">Drugi główny kierunek poprawy efektywności gospodarowania — to oszczędność paliw, materiałów i surowców. Od paru lat nasilamy działania w tym kierunku i mamy już pewne osiągnięcia. Porównania z innymi krajami i doświadczenia własne wskazują, że osiągnięciami tymi nie wolno się jednak zadowalać. Rezerwy w gospodarce materiałowej są jeszcze duże. Podjęliśmy prace nad dalszą aktualizacją norm i normatywów zużycia materiałów. W roku 1975 konieczne jest równocześnie uruchomienie głębszych rezerw, tkwiących w możliwościach zmniejszania materiałochłonności konstrukcji i technologii. Oczekujemy, że Wszystkie te działania spotkają się z żywym poparciem załóg i kadry technicznej.</u>
+ <u xml:id="u-41.58" who="#PiotrJaroszewicz">Poprawę efektywności gospodarowania przynieść powinno również coraz lepsze wykorzystanie szybko rozbudowywanych zdolności produkcyjnych. Występujące dość często jeszcze opóźnienia w osiąganiu pełnych mocy produkcyjnych nowych fabryk, wydziałów i linii produkcyjnych, nowych maszyn i urządzeń, a także nieprzygotowanie załóg bądź lekceważenie konieczności starannego zaplanowania i zorganizowania produkcji na długo przed jej uruchomieniem powodują dodatkowe straty. Straty wywołuje także niewykorzystywanie szans zwiększania zmianowości w wielu zakładach pracy.</u>
+ <u xml:id="u-41.59" who="#PiotrJaroszewicz">Istotną dźwignią poprawy efektywności gospodarowania stanie się udoskonalony system ekonomiczno-finansowy w przedsiębiorstwach. W roku 1975 wypróbowane w praktyce, a w niektórych wypadkach skorygowane na podstawie tej praktyki zasady, obejmą przedsiębiorstwa, które wytwarzać będą przeważającą część produkcji przemysłowej oraz podstawowe dziedziny budownictwa, handlu wewnętrznego i zagranicznego.</u>
+ <u xml:id="u-41.60" who="#PiotrJaroszewicz">W rozwoju kraju, w realizacji Wszystkich zadań rośnie rola nauki. Stawiamy na naukę, do niej się odwołujemy w formułowaniu i realizacji naszej polityki. Jest to polityka otwarta na Wszystkie propozycje, wyrastające z twórczego wysiłku badawczego, powiązanego z potrzebami rozwoju kraju.</u>
+ <u xml:id="u-41.61" who="#PiotrJaroszewicz">W roku 1975 nakłady na rozwój nauki osiągną 2,5% dochodu narodowego. Oznacza to spełnienie jednego z tych postulatów, które w poprzednim pięcioleciu nie były w ogóle brane pod uwagę.</u>
+ <u xml:id="u-41.62" who="#PiotrJaroszewicz">Będziemy tworzyć coraz lepsze warunki do Wdrożeń osiągnięć nauki do praktyki, usuwać przeszkody na tej drodze, Zwiększać chłonność przemysłu na innowacje proponowane przez nasze zaplecza naukowo-rozwojowe. Jest to wielka szansa dla ludzi nauki i techniki. Wynikają z niej również poważne obowiązki, a przede Wszystkim konieczność stałej troski o właściwe ukierunkowanie prac badawczych, o wysoką sprawność i efektywność podejmowanych przedsięwzięć badawczych i rozwojowych.</u>
+ <u xml:id="u-41.63" who="#PiotrJaroszewicz">Pragnę wyrazić głębokie przekonanie Rządu, że polscy uczeni i twórcy postępu techniki, ożywieni patriotyczną wolą przyspieszania rozwoju kraju, sprostają tym nowym, trudnym zadaniom.</u>
+ <u xml:id="u-41.64" who="#PiotrJaroszewicz">Wysoki Sejmie! Przedstawiany równocześnie z projektem planu społeczno-gospodarczego rozwoju kraju budżet państwa stanowi wymowne odzwierciedlenie siły i potencjału naszej gospodarki, jak też prężności jej dotychczasowego i najbliższego rozwoju. W liczbach budżetu znajdują bowiem wszechstronne odbicie z jednej strony dynamicznie wzrastające dochody, wypracowane w ponad 90% przez gospodarkę uspołecznioną, z drugiej zaś — poważne wydatki, stanowiące podstawę i zabezpieczenie realizacji naszych bieżących i perspektywicznych celów rozwojowych.</u>
+ <u xml:id="u-41.65" who="#PiotrJaroszewicz">Wielostronna działalność państwa wymaga mobilizowania coraz to nowych środków dla sprostania rosnącym wymaganiom rozwoju społeczno-gospodarczego. W tym kontekście należy także oceniać autopoprawkę zgłoszoną przez Rząd, a dotyczącą możliwości niezbędnego Zwiększenia dochodów budżetowych, w tym w postaci jednorazowego opodatkowania wysokich przychodów jednostkowych.</u>
+ <u xml:id="u-41.66" who="#PiotrJaroszewicz">Proponowane obciążenia — o charakterze przede Wszystkim jednorazowym — nie mają na celu ani ograniczania, ani podcinania celowej działalności, przede wszystkim związanej z rozwojem produkcji rolnej i usług. Obciążenia te są niezbyt duże, dotyczyć będą ludzi uzyskujących wysokie dochody i będą stanowiły niewielką ich część. Jednakże posunięcia te odzwierciedlają istotne założenia społeczne, wynikające z polityki redystrybucji dochodów ludności, zgodnie z interesem ogólnospołecznym i na rzecz poprawy warunków ludności pracującej.</u>
+ <u xml:id="u-41.67" who="#PiotrJaroszewicz">Dodatkowe posunięcia na rzecz zwiększenia świadczeń socjalnych dla ludności pracującej muszą się w pewnej części odbywać zgodnie z polityką odpowiedniego przesuwania części nadmiernych dochodów jednostkowych na rzecz niżej zarabiających.</u>
+ <u xml:id="u-41.68" who="#PiotrJaroszewicz">Przedstawiony budżet wraz z autopoprawką Rządu tworzy podstawy do umacniania równowagi finansowej kraju i do zapewnienia dalszego Wszechstronnego rozwoju gospodarki, jak też dla pokrycia wydatnie rosnących świadczeń socjalnych.</u>
+ <u xml:id="u-41.69" who="#PiotrJaroszewicz">Wysoka Izbo! Realizując wytyczne VI Zjazdu partii i zadania planu 5-letniego Rząd ma pełną świadomość dysproporcji i braków, jakie występują jeszcze w naszej gospodarce narodowej.</u>
+ <u xml:id="u-41.70" who="#PiotrJaroszewicz">Proponując Wysokiej Izbie odpowiednie priorytety w podziale środków planu i budżetu na rok 1975, Rząd ma przede wszystkim na uwadze konieczność zapewnienia kompleksowego i harmonijnego rozwoju Polski w imię najlepiej pojętych bieżących i perspektywicznych potrzeb i interesów Wszystkich Polaków.</u>
+ <u xml:id="u-41.71" who="#PiotrJaroszewicz">Tym się powodując, Rząd ma prawo i obowiązek określania podstawowych proporcji, zadań i konkretnych środków oraz sposobów ich rozwiązywania. Sformułowane W czasie generalnej debaty pytania pod adresem omawianych proporcji i zadań, zawarte w tych pytaniach w istocie tzw. dobre rady udzielane Rządowi u progu ostatniego roku planu 5-letniego, nie Współgrają z pozytywną oceną naszych dokonań, są bezpłodne i mówiąc otwarcie — jako całkowicie oderwane od rzeczywistości, błędne i mijające się z prawdą.</u>
+ <u xml:id="u-41.72" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ <u xml:id="u-41.73" who="#PiotrJaroszewicz">Wysoki Sejmie! Zadania i proporcje rozwojowe, zakładane na rok 1975 oznaczają, że nie Stoimy przed problemem, jak wykonać plan 5-letni, lecz skupiamy uwagę na tym, w jakim stopniu przekroczyć we wszystkich dziedzinach parametry rozwoju społeczno-gospodarczego oraz jak umocnić równowagę ekonomiczną kraju.</u>
+ <u xml:id="u-41.74" who="#PiotrJaroszewicz">Wykonanie przyszłorocznego planu stanowić będzie dalszy, poważny krok na drodze osiągania ambitnych celów społecznych i gospodarczych. Jest to wielka stawka, dla wygrania której warto się potrudzić. Cóż bowiem będzie oznaczać pełna realizacja planu na rok 1975? Czym uwieńczy on 5-letni cykl pracy narodu?</u>
+ <u xml:id="u-41.75" who="#PiotrJaroszewicz">Dochód narodowy wytworzony — rezultat produkcyjnej działalności społeczeństwa i podstawowe źródło zaspokajania jego potrzeb — wzrastał w latach 1966—1970 średnio o 6% rocznie. Na bieżące pięciolecie założyliśmy średnie tempo jego Wzrostu o 6,8% rocznie. Osiągniemy zaś 10,1% rocznie.</u>
+ <u xml:id="u-41.76" who="#PiotrJaroszewicz">W 1975 r. dochód narodowy wytworzony wyniesie ponad 1,3 biliona złotych, a więc będzie o blisko pół biliona złotych większy niż w 1970 r.</u>
+ <u xml:id="u-41.77" who="#PiotrJaroszewicz">Wskaźnik Wzrostu produkcji przemysłu, który w latach 1966—1970 wynosił średniorocznie 8,4%, w bieżącym pięcioleciu osiągnie 11,3%. W roku 1975 wartość produkcji przemysłu wyniesie ponad 2 biliony Złotych i będzie o ok. 845 mld zł wyższa niż w 1970 r.</u>
+ <u xml:id="u-41.78" who="#PiotrJaroszewicz">Przyspieszyliśmy proces unowocześnienia przemysłu. Szczególnie szybko modernizujemy gałęzie przemysłu o wysokiej chłonności na innowacje techniczne, branże, które przyspieszają postęp techniczny w całej gospodarce. Dotyczy to zwłaszcza przemysłów elektromaszynowego i chemicznego, gdzie generalnie zdynamizowaliśmy, a w niektórych wypadkach praktycznie zapoczątkowaliśmy rozwój nowoczesnych branż.</u>
+ <u xml:id="u-41.79" who="#PiotrJaroszewicz">Słuszne i ze Wszech miar umotywowane okazały się działania służące rozszerzeniu i modernizacji Wydobycia zasobów naturalnych, stanowiących wielkie bogactwo naszej ziemi, oraz Zwiększeniu produkcji stali. W wyniku przyspieszonych nakładów inwestycyjnych i lepszego wykorzystania istniejących mocy zwiększymy produkcję miedzi z 72 tys. ton w 1970 r. do 240 tys. ton w 1975 r.; produkcję cementu — z 12,2 mln ton do 20,2 mln ton; wydobycie węgla kamiennego — ze 140 mln ton do 170 mln ton; produkcję energii elektrycznej — z 64,5 mld KWh do 95,5 mld KWh; produkcję stali — z 11,8 mln ton do 15,5 mln ton; produkcję wyrobów walcowanych — z 8,1 mln ton do 11,2 mln ton.</u>
+ <u xml:id="u-41.80" who="#PiotrJaroszewicz">Osiągnięty poziom produkcji podstawowych surowców, materiałów, paliw i energii tworzy mocne podstawy do rozwoju innych dziedzin wytwórczości, dostarcza mocnych atutów naszemu handlowi zagranicznemu, umożliwia lepsze zaspokajanie rosnących potrzeb społecznych.</u>
+ <u xml:id="u-41.81" who="#PiotrJaroszewicz">Z myślą o poprawie zaopatrzenia rynku i zwiększaniu eksportu rozwijamy i unowocześniamy branże wytwarzające dobra konsumpcyjne i artykuły trwałego użytku. Tym samym celom służą zapoczątkowane przekształcenia strukturalne w przemyśle lekkim. Nakłady inwestycyjne na, te gałąź przemysłu będą w bieżącym pięcioleciu W porównaniu z poprzednim — prawie 3-krotnie wyższe.</u>
+ <u xml:id="u-41.82" who="#PiotrJaroszewicz">Przyspieszyliśmy rozbudowę i gruntowna modernizacje większości branż przemysłu spożywczego. Działania te, konieczne dla nadrobienia opóźnień, dobrze służą zapoczątkowanemu na szeroka skale tworzeniu kompleksowej gospodarki żywnościowej. Nakłady inwestycyjne na przemysł spożywczy będą w bieżącym pięcioleciu, w porównaniu z poprzednim pięcioleciem, ponad 2,5-krotnie wyższe.</u>
+ <u xml:id="u-41.83" who="#PiotrJaroszewicz">Dzięki opartym na harmonijnym rozwoju całej gospodarki preferencjom dla przemysłów rynkowych, wzrost produkcji przedmiotów konsumpcji uległ w porównaniu z ubiegłym pięcioleciem większemu przyspieszeniu niż Wzrost środków produkcji. W rezultacie tempo wzrostu Produkcji grupy B i grupy A zostanie wyrównane, podczas gdv w poprzednim pięcioleciu było ono w grupie A ok. półtora razy wyższe. W ten sposób wykonamy jedno z Podstawowych zadań planu społeczno-gospodarczego rozwoju kraju, ustalonych przez VI Zjazd partii.</u>
+ <u xml:id="u-41.84" who="#PiotrJaroszewicz">W bilansie pięciolecia niezwykle cenna pożyć je stanowi produkcja dodatkowa-, uzyskiwana dzięki zobowiązaniom podejmowanym przez załogi całego kraju. W ciągu pięciu lat wartość ponadplanowej produkcji w przemyśle wyniesie co najmniej 200 mld zł. Nie trzeba udowadniać, jak wielkie ma to. znaczenie dla zaopatrzenia rynku i rozszerzenia eksportu oraz dla, poprawy warunków życia społeczeństwa.</u>
+ <u xml:id="u-41.85" who="#PiotrJaroszewicz">Znaczne przyspieszenie dynamiki rozwojowej cechuje również drugi podstawowy dział produkcji materialnej — rolnictwo. Jego produkcja globalna, która w latach 1966— 1970 wzrastała o 1,8% rocznie, zwiększa się średnio o 5,3% tocznie. Szacujemy, że w roku 1975 jej wartość wyniesie co najmniej 432 mld zł i będzie o blisko 100 mld zł większa niż w 1970 r.</u>
+ <u xml:id="u-41.86" who="#PiotrJaroszewicz">Największe przyspieszenie cechuje produkcję zwierzęcą. W latach 1966—1970 pogłowie trzody kształtowało się w zasadzie na nie zmienionym poziomie, a bydła zwiększyło się o niecałe 900 tys. szt. W bieżącym pięcioleciu natomiast pogłowie bydła Wzrośnie z 10,8 mim szt. w 1970 r. do 13,5 mln szt. w 1975 r., tj. o 25%, a trzody chlewnej — ź 13,4 mln szt. do ponad 22 mln szt., tj. o 66%. Wydatnie zintensyfikowaliśmy rozwój produkcji mleka i drobiu.</u>
+ <u xml:id="u-41.87" who="#PiotrJaroszewicz">W ostatnim czasie Rząd podjął nowe decyzje, które mają na celu znaczne rozszerzenie areału upraw buraka cukrowego i rozbudowę przemysłu cukrowniczego. Podniesiono wydatnie ceny skupu buraków cukrowych ze zbiorów 1975 r. oraz przeznaczono dodatkowe środki na rozbudowę i modernizację cukrowni. Jest to jeden z ważnych kroków Rządu na drodze realizacji programu dalszej poprawy wyżywienia naszego narodu.</u>
+ <u xml:id="u-41.88" who="#PiotrJaroszewicz">W rolnictwie zwiększa się i umacnia sektor socjalistyczny. W ciągu pięciu lat areał gruntów, będących we władaniu uspołecznionych gospodarstw rolnych, powiększy się o ok. 390 tys. ha. O wiele mocniej zaznacza się rola tych gospodarstw jako ośrodków postępu w życiu Wsi i w rozwoju rolnictwa.</u>
+ <u xml:id="u-41.89" who="#PiotrJaroszewicz">Zastosowanie nowych instrumentów we Wspólnej polityce rolnej PZPR i ZSL wyzwoliło znaczne rezerwy, pobudziło wzmożoną inicjatywę producentów rolnych we wszystkich sektorach, wpływa na wzrost gospodarności i szybsze tempo postępu.</u>
+ <u xml:id="u-41.90" who="#PiotrJaroszewicz">Pomyślne, ponadplanowe wyniki uzyskujemy również w pozostałych działach produkcji materialnej. Dotyczy to również transportu i łączności, w których jednak trudno jest odrobić w krótkim czasie poważne opóźnienia, chociaż na ten dział przeznaczamy bardzo poważne nakłady inwestycyjne. W żadnym z planów 5-letnich nie skierowano tak dużo środków, jak właśnie w obecnym. W latach 1971—1975 będą one prawie 2-krotnie większe niż w pięcioleciu ubiegłym. Realizujemy dużo większe dostawy taboru krajowego i z importu. Zwiększamy poważnie nakłady na remonty modernizacyjne dróg bitych oraz szlaków i węzłów kolejowych, koncentrując wysiłek na głównych magistralach o największym natężeniu ruchu. W Znacznie powiększonej skali realizujemy program elektryfikacji kolej. Wysiłek jest Wiec bardzo duży, ale powtarzam na tle wieloletnich zaniedbań trzeba jeszcze paru lat do uzyskania radykalnej poprawy.</u>
+ <u xml:id="u-41.91" who="#PiotrJaroszewicz">Wydatnie zwiększa się udział gospodarki polskiej w międzynarodowym podziale pracy. Obroty handlu zagranicznego Wzrastają w obecnym pięcioleciu średnio po 20% rocznie, wobec ok. 10% w ubiegłym pięcioleciu. Coraz szybciej pokonujemy więc dysproporcje pomiędzy udziałem Polski w światowej produkcji przemysłowej a jej pozycją w międzynarodowym podziale pracy.</u>
+ <u xml:id="u-41.92" who="#PiotrJaroszewicz">Szybciej umacniamy naszą rolę w powiększaniu potencjału Wspólnoty bratnich krajów socjalizmu. Współpraca i wymiana z zagranicą stały się aktywnym czynnikiem rozwoju naszego kraju.</u>
+ <u xml:id="u-41.93" who="#PiotrJaroszewicz">Wysoka Izbo! Osiągnięty wydatny rozwój produkcji, wzrost efektywności gospodarowania i wydajności pracy tworzą mocne oparcie dla realizacji naszej polityki społecznej. Sformułowana przez I Sekretarza Komitetu Centralnego partii, tow. Edwarda Gierka zasada — „dla ludzi i przez ludzi” — to już nie hasło i nie ogólna dyrektywa, lecz rzeczywistość wypełniana coraz bogatszą i bardziej wyrazistą treścią.</u>
+ <u xml:id="u-41.94" who="#PiotrJaroszewicz">Konsekwentnie realizujemy zasadę pełnego zatrudnienia — i to w okresie najmiększego napływu do gospodarki nowych zasobów ludzkich. W ciągu 5 lat przyrost zatrudnienia w całej gospodarce wyniesie około 1,9 mln osób. Obecnie na czoło wysuwa się zadanie jego racjonalizacji.</u>
+ <u xml:id="u-41.95" who="#PiotrJaroszewicz">Znacznemu przyspieszeniu ulega dynamika realnych dochodów ludności. Przeciętna płaca zatrudnionych w gospodarce uspołecznionej Wzrasta w obecnym pięcioleciu po 7,2% rocznie wobec ok. 2% w ubiegłym pięcioleciu i 3,4% założonych w planie 5-letnim. Jest to łączny rezultat Wzrostu wydajności pracy i regulacji płac, którymi w ciągu 5 lat — wraz z regulacjami przewidzianymi na 1 stycznia 1976 r. obejmiemy wszystkich pracowników — chociaż początkowo mieliśmy nimi objąć jedynie 4,6 mln w okresie całego pięciolecia.</u>
+ <u xml:id="u-41.96" who="#PiotrJaroszewicz">Realne dochody ludności rolniczej przeznaczone na konsumpcję i inwestycje nieprodukcyjne wrasta ją w tempie zbliżonym do płacy realnej — średnio po 6,6% rocznie, wobec 1,2% w Ubiegłym pięcioleciu i 3,4% założonych w obecnym planie 5-letnim.</u>
+ <u xml:id="u-41.97" who="#PiotrJaroszewicz">W szybkim tempie zwiększa się spożycie podstawowych artykułów żywnościowych i przemysłowych. Dotyczy to również takich artykułów rynkowych, których podaż nie pokrywa jeszcze popytu. Zapewniamy na rynku globalną równowagę, Wzbogacamy strukturę i asortyment dostaw.</u>
+ <u xml:id="u-41.98" who="#PiotrJaroszewicz">W latach 1971—1973 wzrost realnych dochodów ludności odpowiadał wzrostowi jej dochodów nominalnych. W 1974 r. — wskutek nieurodzaju warzyw i owoców, pod wpływem decyzji cenowych, dotyczących paliw płynnych, alkoholu, marż gastronomicznych, a także usług — wzrost kosztów utrzymania sięgnął przeciętnie około 5%, przy czym w większym stopniu dotyczy on wyżej zarabiających grup ludności. Mimo to, dzięki wysokiemu wzrostowi przeciętnej płacy nominalnej, jej realna wartość wzrośnie w 1974 r. o ok. 7%, wobec 5-procentowego wzrostu założonego przez I Krajową Konferencję Partyjną. W sumie wydatny wzrost płac realnych stanowi wielkie osiągnięcie w realizacji społeczno-gospodarczego programu VI Zjazdu partii.</u>
+ <u xml:id="u-41.99" who="#PiotrJaroszewicz">W polityce płac i cen Rząd będzie konsekwentnie przestrzegał zasady, aby przy elastycznej polityce cen niektórych towarów zawsze zapewniony był przewidziany w planie wzrost realnych płac. Jednocześnie surowo zwalczane będą nieuzasadnione, samowolne zwyżki cen, a także próby przechwytywania towarów dla spekulacji.</u>
+ <u xml:id="u-41.100" who="#PiotrJaroszewicz">W obecnym pięcioleciu dokonał się głęboki przełom w polityce socjalnej naszego państwa. Uwieńczeniem intensywnego porządkowania ustawodawstwa pracy stał się nowoczesny, kompleksowy, oparty na zasadzie jedności praw i obowiązków Kodeks pracy, uchwalony przez Wysoką Izbę w bieżącym roku.</u>
+ <u xml:id="u-41.101" who="#PiotrJaroszewicz">Umacniamy rodzinę, rozszerzalny opiekę nad matką i dzieckiem oraz doskonalimy warunki nauki i życia młodzieży.</u>
+ <u xml:id="u-41.102" who="#PiotrJaroszewicz">Polepszamy byt weteranów walki i pracy oraz ich rodzin. Przeciętna wysokość zaopatrzenia emerytalnego wzrośnie W porównaniu z rokiem 1970 o przeszło 35%. Szczególnie wysoko rosną dodatki do rent dla inwalidów I grupy oraz dodatki dla emerytów i rencistów utrzymujących rodziny.</u>
+ <u xml:id="u-41.103" who="#PiotrJaroszewicz">Wzrost poziomu zaopatrzenia emerytalnego oraz stosunkowo wysoki, bo w bieżącym pięcioleciu blisko 40-procentowy wzrost liczby rent i emerytur wymaga bardzo poważnego wysiłku finansowego. Jego miarą jest 63,5 mld zł, jakie wydatkujemy w 1975 r. na te cele. Kwota ta przekroczy o 87% wypłaty z roku 1970.</u>
+ <u xml:id="u-41.104" who="#PiotrJaroszewicz">Zapoczątkowaliśmy i konsekwentnie wykonujemy perspektywiczny program budownictwa mieszkaniowego.. W latach 1971—1975 oddamy do użytku łącznie 1 121 tys. mieszkań, to jest o 41 tys. więcej niż przewidywały na ten okres założenia planu 5-letniego, przy czym budowane obecnie mieszkania są większe i bardziej funkcjonalne.</u>
+ <u xml:id="u-41.105" who="#PiotrJaroszewicz">Jesteśmy w pełnym toku tworzenia nowoczesnej bazy materialno-technicznej dla budownictwa mieszkaniowego, w postaci przemysłu mieszkaniowego, co warunkuje dalszy postęp w tej podstawowej — z punktu widzenia zaspokajania najbardziej żywotnych potrzeb społecznych — dziedzinie.</u>
+ <u xml:id="u-41.106" who="#PiotrJaroszewicz">W ciągu bieżących 5 lat uruchomimy 73 fabryki domów. Rozbudowujemy przemysł cementowy, infrastrukturę i pokrewne dziedziny, podwoiliśmy nakłady na gospodarkę komunalną.</u>
+ <u xml:id="u-41.107" who="#PiotrJaroszewicz">Z niesłabnącym wysiłkiem realizujemy wielki narodowy program rozwoju opieki zdrowotnej. Jednym z wyrazów tego jest ogromny, bo 65-procentowy wzrost wydatków budżetowych na ochronę zdrowia w okresie bieżącego pięciolecia.</u>
+ <u xml:id="u-41.108" who="#PiotrJaroszewicz">Zwiększone nakłady państwa — w połączeniu z ofiarnością społeczeństwa, której wyrazem są bezpośrednie wpłaty na Narodowy Fundusz Ochrony Zdrowia, które do koń- ca roku 1975 wyniosą ponad 4 mld zł —- zapewniają postęp w realizacji długofalowego programu ochrony zdrowia. Nadal będziemy przywiązywać do niej szczególną uwagę.</u>
+ <u xml:id="u-41.109" who="#PiotrJaroszewicz">Zapoczątkowaliśmy proces skracania czasu pracy, wprowadzając dodatkowe dni Wolne w odczuwalnej społecznie skali.</u>
+ <u xml:id="u-41.110" who="#PiotrJaroszewicz">Równolegle z szybkim postępem gospodarczym, technicznym, socjalnym tworzymy korzystne możliwości dla wszechstronnego podnoszenia poziomu wykształcenia, wychowania, kultury i bytu młodzieży. W ten sposób pogłębiamy proces kształtowania socjalistycznego społeczeństwa we Wszystkich przejawach jego życia.</u>
+ <u xml:id="u-41.111" who="#PiotrJaroszewicz">Jesteśmy na pierwszym etapie długofalowej reformy systemu edukacji narodowej i mamy podstawy do satysfakcji z dotychczasowych rezultatów tego wielkiego przedsięwzięcia. Wydatki na oświatę wzrosną o około 50% w stosunku do ubiegłego pięciolecia.</u>
+ <u xml:id="u-41.112" who="#PiotrJaroszewicz">Systematycznie zwiększamy nakłady na rozwój kultury i rozbudowę jej bazy materialnej. Wydatki budżetowe na kulturę wzrosną w obecnym pięcioleciu w porównaniu z poprzednim — o około 65%.</u>
+ <u xml:id="u-41.113" who="#PiotrJaroszewicz">Wysoki Wzrost produkcji i dochodu narodowego, a także aktywne i rozważne wykorzystanie instrumentów polityki kredytowej, umożliwiły nie spotykane w dotychczasowym rozwoju Polski Ludowej zdynamizowanie procesów inwestycyjnych. Tempo wzrostu nakładów inwestycyjnych wyniesie średniorocznie w latach 1971—1975 ok. 17%, będzie więc 2-krotnie wyższe od osiągniętego w latach 1966—1970. Nakłady inwestycyjne w całym pięcioleciu wyniosą około 1,9 biliona złotych. W wyniku intensywnej działalności inwestycyjnej i modernizacyjnej majątek trwały w gospodarce osiągnie w 1975 r. wartość ponad 5,3 biliona złotych, a więc w ciągu pięciolecia zwiększy się o ponad 1,3 biliona złotych. Jest to dziś majątek nieporównanie nowocześniejszy niż przed pięciu laty. W samym tylko przemyśle udział maszyn i urządzeń W wieku do 5 lat wzrośnie do ok. 50%, a nie muszę chyba przypominać, jak to wyglądało lat temu dziesięć czy pięć.</u>
+ <u xml:id="u-41.114" who="#PiotrJaroszewicz">Szybki wzrost technicznego uzbrojenia pracy wespół z innymi czynnikami wzrostu wydajności — doskonaleniem organizacji i umacnianiem dyscypliny — stał się już dziś, a tym bardziej będzie w przyszłości — źródłem wysokiej dynamiki społeczno-gospodarczej, jakościowych przemian w gospodarce i modernizacji Wszystkich dziedzin życia.</u>
+ <u xml:id="u-41.115" who="#PiotrJaroszewicz">Przyspieszony rytm rozwojowy naszej gospodarki jest wynikiem ofiarnego wysiłku całego narodu, jego coraz wydajniejszej i lepiej zorganizowanej pracy. Syntetycznym tego wyrazem jest wzrost wydajności pracy, który w bieżącym pięcioleciu osiągnie ok. 50% w przemyśle i ok. 60% w budownictwie, czyli przekroczy niemal dwukrotnie wskaźniki ubiegłego pięciolecia.</u>
+ <u xml:id="u-41.116" who="#PiotrJaroszewicz">Wysoki Sejmie! Bilans, który przedstawiłem Wysokiemu Sejmowi, ilustruje zakres i rozmiary postępu, jaki osiągamy w toku realizacji programu VI Zjazdu dzięki słusznej polityce partii, racjonalnemu wykorzystaniu wewnętrznych i zewnętrznych czynników wzrostu, ścisłemu powiązaniu celów społecznych i gospodarczych — w oparciu o rzetelną pracę całego narodu. Dzięki temu plan 5-letni — po raz pierwszy w historii Polski Ludowej — wykonany zostanie ze Znacznym przekroczeniem podstawowych założeń społecznych i gospodarczych.</u>
+ <u xml:id="u-41.117" who="#PiotrJaroszewicz">To wielkie osiągnięcie nie przyszło łatwo. Do realizacji planu 5-letniego przystępowaliśmy w 1971 roku w trudnych warunkach wewnętrznych, kiedy pojawiły się symptomy zastoju gospodarki, doszło do ostrych napięć społecznych i do głębokiego kryzysu politycznego. Trzeba było ogromnego wysiłku, aby przezwyciężyć zarówno te negatywne procesy, jak i ich różnorodne konsekwencje. Nie brakło nam i innych utrudnień, które pokonywaliśmy przez coraz, wydatniejszy i zwiększony wysiłek.</u>
+ <u xml:id="u-41.118" who="#PiotrJaroszewicz">U progu 1975 roku, ostatniego roku pięciolecia, widać wyraźnie, że polityka partii i państwa nie poprzestała na odrabianiu zaległości, na likwidacji zjawisk negatywnych, lecz otworzyła nowe horyzonty i uruchomiła nowe dźwignie rozwojowe. Wyzwoliła ona w powszechnej skali nowe motywy dobrej roboty, uruchomiła nowe źródła inicjatywy, dyscypliny i Współodpowiedzialności, co w połączeniu z olbrzymią pracą ideowo-polityczną, organizatorską i wychowawczą partii, stronnictw sojuszniczych, Frontu Jedności Narodu — przyniosło rezultaty dające prawo do satysfakcji i napawające optymizmem.</u>
+ <u xml:id="u-41.119" who="#PiotrJaroszewicz">Umocniła się wiara naszego narodu we własne siły, ugruntowało się przekonanie o tym, że możemy osiągnąć jeszcze więcej, że powinniśmy stawiać przed sobą jeszcze ambitniejsze zadania.</u>
+ <u xml:id="u-41.120" who="#PiotrJaroszewicz">Dorobek czterech lat i dobre perspektywy całego pięciolecia 1971—1975 demonstrują siłę naszej socjalistycznej ekonomiki, możliwości, jakie stwarza jej rozwój sterowany centralnym planem.</u>
+ <u xml:id="u-41.121" who="#PiotrJaroszewicz">Dorobek nasz oceniamy realnie. Wiemy, że nie we Wszystkich dziedzinach nadrobiliśmy już opóźnienia ubiegłych okresów, że nie rozwiązaliśmy do końca wszystkich problemów, nie pozbyliśmy się Wszystkich kłopotów i niedociągnięć w naszym działaniu. Wśród wielu, stoi przed nami pilne zadanie lepszego wykorzystania majątku produkcyjnego i powiększania Wskaźnika zmianowości, dalszej poprawy rytmiczności produkcji i zwalczania marnotrawstwa czasu pracy ludzi i maszyn. Duże są jeszcze niedostatki w dziedzinie kooperacji międzyzakładowej i międzybranżowej.</u>
+ <u xml:id="u-41.122" who="#PiotrJaroszewicz">Zwracamy znacznie baczniejszą uwagę na przedsiębiorstwa, które nie wykonują okresowo zadań planu — z reguły z powodu błędów w organizacji pracy, braku współdziałania międzyzakładowego i niedowładu kierownictwa. Zbyt często jeszcze musimy zwalczać zjawiska wytwarzania przez niektóre zakłady produkcji o niskiej jakości z dobrych, drogich surowców. W pracy Rządu, resortów, całej administracji i organów gospodarczych wyostrzyliśmy uwagę na braki i niedociągnięcia; staramy się eliminować je ze zdrowego nurtu naszego życia gospodarczego. Znacznie surowiej traktować będziemy zaniedbania, naruszanie przepisów, wszelką niegospodarność i marnotrawstwo.</u>
+ <u xml:id="u-41.123" who="#PiotrJaroszewicz">Wielkie są nie zaspokojone jeszcze, mimo przyspieszonego tempa budownictwa, potrzeby mieszkaniowe. Uciążliwe pozostają warunki dojazdu do pracy w wielu miastach i regionach kraju. Brakuje miejsc w szpitalach i domach opieki społecznej.</u>
+ <u xml:id="u-41.124" who="#PiotrJaroszewicz">W ciągu ostatnich czterech lat wzrost spożycia mięsa i drobiu wyniósł około 13 kg na jednego mieszkańca, a więc zwiększył się o 25% w stosunku do 1970 roku. Pomimo to mamy często trudności w pełnym pokryciu zapotrzebowania. W stosunku do grudnia ubiegłego roku — dostawy mięsa i drobiu na rynek wzrosną w grudniu bieżącego roku o około 12%, a więc o ok. 17 tys. ton. Jest to ogromny, maksymalny wysiłek podjęty przez Rząd w trosce o poprawę zaopatrzenia.</u>
+ <u xml:id="u-41.125" who="#PiotrJaroszewicz">W bieżącym roku wystąpił nieurodzaj niektórych owoców i warzyw, co odbija się niekorzystnie na zaopatrzeniu rynku i powoduje wzrost cen. Trzeba jednak dodać, że negatywnym reperkusjom nieurodzaju warzyw można byłoby w większym stopniu zapobiec przez pełniejszą realizację planów skupu i lepszą organizację odbioru przez aparat skupu.</u>
+ <u xml:id="u-41.126" who="#PiotrJaroszewicz">Mimo wydatnego rozszerzenia produkcji i dostaw towarów rynkowych i mimo utrwalania się globalnej równowagi rynkowej, kobiety mają uzasadnione powody do narzekania na braki asortymentowe w zaopatrzeniu, na niedociągnięcia w pracy wielu placówek handlu i usług. Będziemy zwiększać wysiłki, aby tę sytuację poprawić.</u>
+ <u xml:id="u-41.127" who="#PiotrJaroszewicz">W jesieni bieżącego roku, wskutek trudności przewozowych kolei, nie mogliśmy na czas dostarczyć węgla opałowego dla niektórych regionów kraju, choć dzięki wydajnej pracy górników jego wydobycie przebiega dobrze. Musieliśmy zatem wygospodarować wagony kosztem innych potrzeb kraju, by wydatnie zwiększyć przewozy węgla na zaopatrzenie ludności miast i wsi. Jesteśmy w toku nieustannego wyścigu rosnących potrzeb społeczeństwa z możliwościami ich zaspokojenia. Ale dziś, chociaż poziom tych potrzeb jest nieporównanie wyższy, wzrosły również możliwości ich sprostaniu. Na tym opieramy nasze wysiłki i nasz optymizm. Jest pewne i bezsporne, że dorobek obecnego pięciolecia tworzy podstawy do rozwiązywania tych problemów w przyszłości, a efekty dynamiki rozwojowej, którą utrwalamy, będą coraz większe i coraz bardziej odczuwalne. Rząd czynić będzie wysiłek, aby sprostać tym rosnącym potrzebom, wywoływanym szybkim tempem rozwoju gospodarki i wzrostem stopy życiowej narodu.</u>
+ <u xml:id="u-41.128" who="#PiotrJaroszewicz">Wiele uwagi poświęcamy doskonaleniu pracy administracji państwowej i gospodarczej, Mimo wydatnej poprawy w pracy administracji i w jej stosunku do obywateli, dostrzegamy nadal pewne biurokratyczne tendencje i działania, a także ciasny partykularyzm regionalny. Zdecydowanie zwalczamy te zjawiska.</u>
+ <u xml:id="u-41.129" who="#PiotrJaroszewicz">Planujemy też dokonanie dalszych usprawnień organizacyjnych i kompetencyjnych w niektórych ogniwach administracji, co znacznie poprawi ich pracę.</u>
+ <u xml:id="u-41.130" who="#PiotrJaroszewicz">Żądamy od wszystkich ogniw administracji państwowej i gospodarczej, począwszy od gminy i przedsiębiorstwa, kończąc na ministerstwach, aby traktowały ogólne interesy państwa jako nadrzędne i całkowicie spójne z interesami branż i regionów. Nie można bowiem dobrze rozwiązać problemu rozwoju poszczególnych regionów, jeśli nie rozwiąże się dobrze spraw Związanych z rozwojem kraju jako całości.</u>
+ <u xml:id="u-41.131" who="#PiotrJaroszewicz">Wysoki Sejmie! Nasze osiągnięcia i perspektywy ich pomnażania, a jednocześnie możliwości dalszej poprawy dobrobytu Polaków, powinny stanowić dla wszystkich załóg pracowniczych, dla całego społeczeństwa zachętę i obowiązek do jak najlepszego wykonywania zadań zarówno ostatnich dni grudnia, jak i zadań przyszłego roku. Wymaga to odpowiednich metod codziennego działania.</u>
+ <u xml:id="u-41.132" who="#PiotrJaroszewicz">Konieczne jest dobrze zorganizowane sterowanie Wszystkimi dziedzinami działalności gospodarczej, wnikliwa, systematyczna analiza rozwoju tej działalności, wychodzenie w porę naprzeciw nowym zjawiskom i problemom.</u>
+ <u xml:id="u-41.133" who="#PiotrJaroszewicz">Oznacza to potrzebę bezzwłocznego rozpoczęcia dyskusji nad sposobami wykonania i przekroczenia zadań 1975 roku w każdym zakładzie, na każdym stanowisku pracy i na wszystkich szczeblach zarządzania. Priorytety i zadania planu należy przetłumaczyć na język codziennej praktyki, przekształcić w programy działania wszystkich ogniw państwa i gospodarki. Sterowanie to będzie skuteczne, jeśli oprze się na więzi z ludźmi pracy, na ich poparciu i inicjatywie, na świadomej dyscyplinie, zapewniającej zgodność osiągalnych na poszczególnych odcinkach rezultatów z całokształtem potrzeb kraju. Sprawne funkcjonowanie tak potężnego i wysoce złożonego organizmu, jakim jest nasza gospodarka, wymaga bowiem od Wszystkich tworzących ten potencjał ludzi, a szczególnie od kierowników życia gospodarczego i produkcji — głębokiej wiedzy ekonomicznej i technicznej, nowoczesnego stylu pracy, przestrzegania punktualności i terminowości, respektowania reżimów technologicznych i ekonomicznych.</u>
+ <u xml:id="u-41.134" who="#PiotrJaroszewicz">Wszystkie ogniwa gospodarki i administracji muszą zapewnić dyscyplinę produkcyjną i inwestycyjną, zatrudnienia i płac, dyscyplinę w realizacji zadań handlu zagranicznego oraz w gospodarowaniu zasobami ludzkimi i materialnymi, osiągać wysokie jakościowe Wskaźniki pracy.</u>
+ <u xml:id="u-41.135" who="#PiotrJaroszewicz">Niech rok 1975 — usytuowany na przełomie bieżącego i przyszłego pięciolecia, rok, w którym odbędzie się VII Zjazd PZPR — stanie się okresem wzmożonej aktywności klasy robotniczej, rolników i inteligencji, okresem upowszechniania zasad dobrej roboty, racjonalizacji, nowatorstwa i wynalazczości, gospodarności i sprawności działania, dobrej organizacji pracy, oszczędnego i efektywnego wykorzystywania sił i środków. Niech będzie to rok rozwoju socjalistycznego współzawodnictwa pracy, aktywizacji brygad pracy socjalistycznej, czynów produkcyjnych i przodownictwa w pracy. Owoce tego zbiorowego wysiłku będziemy, jak w minionych czterech latach, dzielić sprawiedliwie i po gospodarsku.</u>
+ <u xml:id="u-41.136" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ <u xml:id="u-41.137" who="#PiotrJaroszewicz">Obywatele Posłowie! Wagę lat 1971—1975 w rozwoju naszego kraju mierzyć powinniśmy zarówno wynikami pracy całego pięciolecia, jak i tym, co na podstawie rezultatów tej pracy będziemy w stanie zaplanować i zrealizować w okresie następnym.</u>
+ <u xml:id="u-41.138" who="#PiotrJaroszewicz">Socjalistyczna Polska będzie na progu przyszłego pięciolecia krajem o znacznie większym i nowym jakościowo potencjale wytwórczym, o wyższym poziomie zamożności społecznej, o ugruntowanej pozycji na rynkach międzynarodowych — krajem dobrze przygotowanym, aby nadal szybko kroczyć po drodze postępu i nowoczesności.</u>
+ <u xml:id="u-41.139" who="#PiotrJaroszewicz">VII Zjazd partii wytyczy kierunek tej drogi. Od naszej pracy w 1975 roku, od jej wyników zależy, jakie zadania będziemy mogli podjąć w następnym pięcioleciu, zależy rozległość horyzontów, jakie przed sobą zakreślimy. Mamy wielkie potrzeby i uzasadnione ambicje.</u>
+ <u xml:id="u-41.140" who="#PiotrJaroszewicz">Wieńcząc pomyślnie w 1975 roku obecny plan 5-letni, twórzmy pracą całego narodu dobre podstawy do nakreślenia przez VII Zjazd partii takiego programu rozwoju Polski w przyszłym pięcioleciu, który oznaczać będzie nowy decydujący postęp na drodze ku rozwiniętemu, społeczeństwu socjalistycznemu Przekształcajmy tendencję wysokiego tempa rozwoju społeczno-gospodarczego w cechę rozwoju kraju w dłuższym okresie czasu.</u>
+ <u xml:id="u-41.141" who="#PiotrJaroszewicz">Pragnę podziękować Obywatelom Posłom za wnikliwą ocenę projektu planu i budżetu w komisjach oraz w debacie generalnej, za wiele krytycznych uwag pod adresem działalności naszej gospodarki i administracji, za cenne wnioski, które wykorzystamy skrupulatnie w pracy Rządu.</u>
+ <u xml:id="u-41.142" who="#PiotrJaroszewicz">Proszę Wysoki Sejm o przyjęcie projektów uchwały o planie społeczno-gospodarczego rozwoju kraju i ustawy budżetowej na rok 1975.</u>
+ <u xml:id="u-41.143" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-42">
+ <u xml:id="u-42.0" who="#Marszalek">Dziękuję Obywatelowi Premierowi.</u>
+ <u xml:id="u-42.1" who="#Marszalek">Zamykam dyskusję.</u>
+ <u xml:id="u-42.2" who="#Marszalek">Proponowane przez Komisję Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów poprawki do projektu uchwały o planie społeczno-gospodarczego rozwoju kraju w 1975 roku są zamieszczone w doręczonym Obywatelom Posłom druku sejmowym nr 186.</u>
+ <u xml:id="u-42.3" who="#Marszalek">Przystępujemy do głosowania.</u>
+ <u xml:id="u-42.4" who="#Marszalek">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem w całości projektu uchwały o planie społeczno-gospodarczego rozwoju kraju w 1975 roku wraz z poprawkami proponowanymi przez Komisję Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów — zechce podnieść rękę.</u>
+ <u xml:id="u-42.5" who="#Marszalek">Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-42.6" who="#Marszalek">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-42.7" who="#Marszalek">Kto się wstrzymał od głosowania? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-42.8" who="#Marszalek">Stwierdzam, że Sejm jednogłośnie powziął uchwałę o narodowym planie społeczno-gospodarczego rozwoju w 1975 roku.</u>
+ <u xml:id="u-42.9" who="#Marszalek">Proponowane przez Komisję Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów poprawki do projektu ustawy budżetowej na rok 1975 wraz z załącznikami nr 1 i 2 znajdują się w doręczonym Obywatelom Posłom druku sejmowym nr 187.</u>
+ <u xml:id="u-42.10" who="#Marszalek">Przystępujemy do głosowania.</u>
+ <u xml:id="u-42.11" who="#Marszalek">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem w całości projektu ustawy budżetowej na rok 1975 wraz załącznikami nr 1 i 2, autopoprawką Rządu, zawartą w druku sejmowym nr 181-A oraz, poprawkami proponowanymi przez Komisję Planu Gospodarczego-, Budżetu i Finansów — zechce podnieść rękę.</u>
+ <u xml:id="u-42.12" who="#Marszalek">Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-42.13" who="#Marszalek">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-42.14" who="#Marszalek">Kto się wstrzymał od głosowania? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-42.15" who="#Marszalek">Stwierdzam, że Sejm jednogłośnie uchwalił ustawę budżetową na rok 1975 z załącznikami nr 1 i 2.</u>
+ <u xml:id="u-42.16" who="#Marszalek">Zarządzam 20-minutową przerwę.</u>
+ <u xml:id="u-42.17" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu od godz. 11 min. 30 do godz. 11 min. 55)</u>
+ <u xml:id="u-42.18" who="#Marszalek">Wznawiam obrady.</u>
+ <u xml:id="u-42.19" who="#Marszalek">Przystępujemy do punktu 2 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Pracy i Spraw Socjalnych o rządowym projekcie ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (druki nr 188 i 190).</u>
+ <u xml:id="u-42.20" who="#Marszalek">Głos ma sprawozdawca poseł Zenobia Gregorczyk.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-43">
+ <u xml:id="u-43.0" who="#PoselGregorczykZenobia">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Mam zaszczyt, w imieniu Komisji Pracy i Spraw Socjalnych przedstawić Wysokiej Izbie rządowy projekt ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa. Projekt tej ustawy jest kolejnym, ważnym etapem realizacji polityki socjalnej wytyczonej na VI Zjeździe Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej. Jest to akt prawny o dużej wadze społecznej, mający doniosłe znaczenie w historii naszego ubezpieczenia społecznego. Składa, się na to wiele przyczyn.</u>
+ <u xml:id="u-43.1" who="#PoselGregorczykZenobia">Po pierwsze — jest to akt, który stwarza jednolity system świadczeń w razie choroby dla całej, niemal dwunastomilionowej rzeszy pracowników. Po wejściu ustawy w życie znikną ostatnie, bezzasadne w naszych warunkach społeczno-ekonomicznych różnice w uprawnieniach robotników i pracowników umysłowych.</u>
+ <u xml:id="u-43.2" who="#PoselGregorczykZenobia">Po drugie — ustawa, zachowując dotychczasowe rozwiązania prawne, których przydatność społeczna sprawdziła się w życiu, zawiera nowe elementy uwzględniające zarówno sytuacje życiowe poszczególnych pracowników, jak i potrzeby całego społeczeństwa.</u>
+ <u xml:id="u-43.3" who="#PoselGregorczykZenobia">Po trzecie — uchyla ona ostatni w naszym ustawodawstwie socjalnym relikt prawa przedwojennego — ustawę z 28 marca 1933 r. o ubezpieczeniu społecznym oraz jest kolejnym aktem przepisów wydanych w Polsce Ludowej, które krok po kroku doskonaliły system świadczeń macierzyńskich i chorobowych. Tym samym projekt ustawy stanowi ważny etap na drodze do pełnej kodyfikacji ubezpieczenia społecznego.</u>
+ <u xml:id="u-43.4" who="#PoselGregorczykZenobia">Obywatele Posłowie! O wadze każdego aktu prawnego świadczy jego treść merytoryczna. Prezentowaną przeze mnie ustawa zawiera wiele postanowień o dużej, doniosłości społecznej. Pragnę scharakteryzować najważniejsze z nich.</u>
+ <u xml:id="u-43.5" who="#PoselGregorczykZenobia">Zacznę od tych przepisów, które określają uprawnienia pracownicy-matki oraz uprawnienia pracowników utrzymujących rodziny, a więc od przepisów o zasiłkach macierzyńskich, porodowych i opiekuńczych.</u>
+ <u xml:id="u-43.6" who="#PoselGregorczykZenobia">Prawo do 100-procentowego zasiłku macierzyńskiego przysługiwać będzie obecnie bez konieczności przepracowania — jak to było wymagane dotychczas — czteromiesięcznego okresu. Co więcej prawo to otrzymują również pracownice, które urodziły dziecko w czasie wykorzystywania urlopu bezpłatnego, udzielonego w związku z wychowaniem poprzednio urodzonego dziecka oraz kobiety, które przyjęły dziecko na wychowanie, jeżeli Z tego tytułu otrzymały zgodnie z Kodeksem pracy urlop na warunkach urlopu macierzyńskiego. Na mocy ustawy, prawo do zasiłku macierzyńskiego zyska więc wiele pracownic, które na podstawie obecnych przepisów nie mogłyby go uzyskać.</u>
+ <u xml:id="u-43.7" who="#PoselGregorczykZenobia">Okres pobierania zasiłku będzie ściśle dostosowany do ustalonych Kodeksem pracy okresów urlopu macierzyńskiego. Wynosić on ma, tak jak obecnie, 16 tygodni przy pierwszym porodzie, 18 tygodni, — przy każdym następnym; natomiast w razie urodzenia bliźniąt okres zasiłkowy ulega przedłużeniu do 26 tygodni, czyli o 8 tygodni.</u>
+ <u xml:id="u-43.8" who="#PoselGregorczykZenobia">Świadczeniem nie znanym dotychczas w naszym ustawodawstwie ubezpieczeniowym jest jednorazowy zasiłek z tytułu urodzenia dziecka, zwany przez ustawę zasiłkiem porodowym, który zastąpić ma nie mający istotniejszego znaczenia społecznego dotychczasowy zasiłek pokarmowy. Zasiłek porodowy przysługiwać ma zarówno w razie urodzenia dziecka, jak i w razie wzięcia małego dziecka na wychowanie. Korzystać z niego będą nie tylko pracownice-matki, ale również nie pracujące żony pracowników. Wysokość tego zasiłku będzie zróżnicowana w zależności od stopnia zamożności rodziny, co odpowiada założeniom przyjętym już w zakresie zasiłków rodzinnych. Przepisy o zasiłkach porodowych wejdą W życie z dniem 1 stycznia 1976 r. z uwagi na wiążące się z ich Wprowadzeniem duże skutki finansowe.</u>
+ <u xml:id="u-43.9" who="#PoselGregorczykZenobia">Do zespołu świadczeń służących zaspokojeniu potrzeb macierzyństwa i rodziny należy także zasiłek opiekuńczy. Dziś, jak wiadomo, zasiłek ten, podniesiony na początku 1972 r. do 100% zarobku, przysługuje robotnikom w zakresie węższym niż pracownikom umysłowym; robotnikom wypłacany on jest tylko w razie konieczności osobistego sprawowania opieki nad dziećmi do lat 8 w razie nagłego zamknięcia żłobka czy przedszkola oraz w razie choroby dziecka do lat 14.</u>
+ <u xml:id="u-43.10" who="#PoselGregorczykZenobia">Projekt ustawy zakłada, że wszyscy pracownicy będą mieli prawo do zasiłku opiekuńczego w wymiarze do 14 dni rocznie również w razie konieczności osobistego sprawowania opieki nad innym niż dziecko chorym członkiem rodziny, z którym prowadzą Wspólne gospodarstwo domowe. Zmiana ta pozwoli na rozwiązanie wielu trudnych sytuacji życiowych.</u>
+ <u xml:id="u-43.11" who="#PoselGregorczykZenobia">Obywatele Posłowie! Omówione przed chwilą rozwiązania projektu ustawy zmierzają do stworzenia pracownicom-matkom i rodzinom pracowniczym coraz lepszych warunków wykonywania niezwykle ważnej społecznie funkcji — wychowania młodego pokolenia, co w uchwale VI Zjazdu partii wysunięte zostało jako jeden z podstawowych celów naszej polityki socjalnej.</u>
+ <u xml:id="u-43.12" who="#PoselGregorczykZenobia">Drugą podstawową grupą świadczeń, którą normuje omawiany projekt ustawy, są świadczenia na rzecz pracowników chorych i ze zmniejszoną zdolnością do pracy. Niespełna pół roku temu zakończył się niezwykle doniosły politycznie i społecznie proces zrównywania wysokości świadczeń dla Wszystkich pracowników dotkniętych chorobą. Od lipca bieżącego roku każdy pracownik niezdolny do pracy z powodu choroby otrzymuje pełną równowartość swego zarobku niezależnie od stanu rodzinnego i przyczyny niezdolności. Przypomnieć warto, że jeszcze w czerwcu 1970 r. istniało kilkanaście różnych stawek zasiłkowych i że np. pracownik leczący się w szpitalu otrzymywał zasiłek wynoszący 25% do 50% swego zarobku, zależnie od sytuacji rodzinnej. Zakończenie tego procesu stworzyło materialną podstawę do w pełni jednolitych rozwiązań prawnych, które właśnie zawiera projektowana ustawa. Te jednolite dla Wszystkich pracowników rozwiązania oznaczają w wielu wypadkach istotną poprawę dotychczasowych uprawnień robotników. Przykładem tego jest przyznanie prawa do zasiłków chorobowych bez warunku przepracowania pewnego okresu, jak to ma miejsce obecnie.</u>
+ <u xml:id="u-43.13" who="#PoselGregorczykZenobia">Niezwykle doniosłe społeczne znaczenie ma prezentowany w projekcie ustawy zespół rozwiązań określających sytuację pracownika o zmniejszonej zdolności do pracy. Życie wykazało, że przy niektórych chorobach okres pobierania zasiłku chorobowego, wynoszący 6 lub 9 miesięcy, z możliwością przedłużenia o dalsze 3, nie wystarcza do odzyskania pełnej zdolności do pracy. Dotychczas jedynym rozwiązaniem tych trudnych życiowo sytuacji była renta inwalidzka. Stan ten nie był korzystny ani dla pracowników, ani dla gospodarki narodowej.</u>
+ <u xml:id="u-43.14" who="#PoselGregorczykZenobia">Omawiany projekt ustawy zmienia tę sytuację w sposób zasadniczy, wprowadzając 2 nowe rodzaje świadczeń: zasiłek wyrównawczy i rentę chorobową. Zasiłek wyrównawczy stanowić ma rekompensatę zmniejszonego zarobku dla tych pracowników, którzy nie mogąc z uwagi na stan zdrowia wykonywać dotychczasowej pracy, podejmą rehabilitację zawodową w celu adaptacji lub przyuczenia do nowej pracy. Tym pracownikom projekt ustawy przez zasiłek wyrównawczy gwarantuje w okresie rehabilitacji zachowanie dotychczasowego poziomu zarobków przez okres do 2 lat. Będzie to niewątpliwie ważnym środkiem w rozwiązywaniu niezmiernie trudnego problemu społecznego, problemu ludzi z ograniczoną sprawnością do pracy. Zasiłek wyrównawczy przewidziany projektem ustawy niewątpliwie zaktywizuje działalność rehabilitacyjną, powodując w efekcie powrót do czynnego życia zawodowego wielu osób, które dotychczas przechodziły na rentę inwalidzką.</u>
+ <u xml:id="u-43.15" who="#PoselGregorczykZenobia">Podobną funkcję społeczną będzie miała renta chorobowa, której wprowadzenie przewiduje artykuł 56 projektu, nowelizujący ustawę o powszechnym zaopatrzeniu emerytalnym. Renta ta wynosząca 65% zarobku będzie przyznawana tym pracownikom, którzy po upływie okresu zasiłkowego nie mogą jeszcze przez pewien okres podjąć pracy, z uwagi na konieczność dalszego leczenia. Renta ta będzie mogła być przyznana na okres do 1 roku, co pozwoli na dokończenie procesu leczenia, niezbędnego dla odzyskania zdolności do pracy.</u>
+ <u xml:id="u-43.16" who="#PoselGregorczykZenobia">Przewidziany w projekcie ustawy zespół świadczeń na rzecz pracowników o zmniejszonej sprawności do pracy nie tylko zabezpiecza w sposób możliwie optymalny warunki bytowe ich samych i utrzymywanych przez nich rodzin, ale także stwarza korzystne warunki dla tych pracowników, którzy po utracie zdolności do wykonywania dotychczasowej pracy podejmują trud nabycia nowych kwalifikacji, aby w dalszej pracy być w pełni użytecznymi dla całego społeczeństwa. I to uznać należy jako jedno z najważniejszych osiągnięć omawianego projektu ustawy.</u>
+ <u xml:id="u-43.17" who="#PoselGregorczykZenobia">Wysoka Izbo! Obok szeregu nowych, korzystnych i postępowych rozwiązań merytorycznych, które w skrócie omówiłam, projekt ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa przyniesie również znaczne uproszczenie zasad postępowania. Podkreślić należy również czytelność i komunikatywność tego projektu, co jest niezwykle istotne zważywszy, że normuje on podstawowe życiowe problemy wszystkich bez wyjątku pracowników oraz że zasiłki określone w projekcie ustawy wypłacają wszystkie uspołecznione zakłady pracy.</u>
+ <u xml:id="u-43.18" who="#PoselGregorczykZenobia">Obywatele Posłowie! Komisja Pracy i Spraw Socjalnych — uznając doniosłą wagę polityczną i społeczną projektu ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa — wnosi o jej uchwalenie wraz z poprawkami zawartymi w druku sejmowym nr 190. Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-43.19" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-44">
+ <u xml:id="u-44.0" who="#Marszalek">Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-44.1" who="#Marszalek">Czy ktoś z Obywateli Posłów pragnie zabrać głos w tej sprawie?</u>
+ <u xml:id="u-44.2" who="#Marszalek">Nikt się nie zgłasza.</u>
+ <u xml:id="u-44.3" who="#Marszalek">Przystępujemy zatem do głosowania.</u>
+ <u xml:id="u-44.4" who="#Marszalek">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem w całości projektu ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa wraz z poprawkami proponowanymi przez Komisję Pracy i Spraw Socjalnych — zechce podnieść rękę.</u>
+ <u xml:id="u-44.5" who="#Marszalek">Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-44.6" who="#Marszalek">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-44.7" who="#Marszalek">Kto się wstrzymał od głosowania? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-44.8" who="#Marszalek">Stwierdzam, że Sejm uchwalił ustawę o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa.</u>
+ <u xml:id="u-44.9" who="#Marszalek">Przystępujemy do punktu 3 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Pracy i Spraw Socjalnych o rządowym projekcie ustawy o zmianie ustawy o spółdzielniach i ich związkach (druki nr 188 i 191).</u>
+ <u xml:id="u-44.10" who="#Marszalek">Głos ma sprawozdawca poseł Franciszek Krengelewski.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-45">
+ <u xml:id="u-45.0" who="#PoselKrengelewskiFranciszek">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Przedłożony Wysokiemu Sejmowi projekt zmiany ustawy o spółdzielniach i ich związkach jest w odniesieniu do spółdzielczych stosunków pracy logicznym następstwem wchodzącego w życie z dniem 1 stycznia przyszłego roku Kodeksu pracy.</u>
+ <u xml:id="u-45.1" who="#PoselKrengelewskiFranciszek">Spółdzielczość pracy spełnia w naszej gospodarce narodowej poważne zadania. W ciągu minionego 30-lecia Polski Ludowej stała się ona wielką organizacją społeczno-gospodarczą. Spółdzielnie pracy, których liczba wynosi około 2 500, zatrudniają ponad 600 tys. osób, w tym przytłaczającą większość stanowią kobiety, inwalidzi oraz chałupnicy.</u>
+ <u xml:id="u-45.2" who="#PoselKrengelewskiFranciszek">Podstawową domeną działalności spółdzielni pracy jest produkcja głównie towarów rynkowych oraz świadczenie usług dla ludności. Spółdzielczość pracy rozwiązuje ponadto wiele istotnych problemów społecznych, zapewniając m.in. zatrudnienie osobom, które ze względu na stan zdrowia lub sytuację rodzinną wymagają szczególnych warunków pracy. Nie bez znaczenia dla gospodarki jest wykorzystywanie przez spółdzielczość pracy różnych lokalnych surowców oraz surowców wtórnych, do wykorzystania których nie jest przystosowany przemysł kluczowy. W produkcji tej wykorzystuje się również w znacznym stopniu maszyny nie znajdujące zastosowania w wielkich zakładach przemysłowych. Dzięki temu wartość nakładów na stanowisko pracy w spółdzielczym zakładzie zwartym wynosi niewiele ponad 50 tys. zł, podczas gdy w państwowym przemyśle terenowym dochodzi do 100 tys. zł.</u>
+ <u xml:id="u-45.3" who="#PoselKrengelewskiFranciszek">Dotychczasowa ustawa o spółdzielniach i ich związkach, która ma być znowelizowana według przedstawionego projektu, obowiązuje już kilkanaście lat, bo od 1961 r. Ustawa ta normuje zasady tworzenia i działania spół dzielni wszystkich typów oraz ich organizacyjnych powiązań. Przedstawiony projekt zastępuje jedynie dział II tej ustawy, dotyczący wyłącznie spółdzielczości pracy.</u>
+ <u xml:id="u-45.4" who="#PoselKrengelewskiFranciszek">Kodeks pracy obejmuje zasięgiem swego działania — na równi z ogółem pracowników — również członków spółdzielni pracy, zatrudnionych na podstawie spółdzielczej umowy o pracę, przewidując przy tym w art. 77 § 2 odmienne unormowania, w zakresie spółdzielczej umowy o pracę, określone w ustawie o spółdzielniach i ich związkach.</u>
+ <u xml:id="u-45.5" who="#PoselKrengelewskiFranciszek">Projekt nowelizacji ma więc na celu dostosowanie ustawy spółdzielczej do przepisów Kodeksu pracy, przy zachowaniu uzasadnionych unormowań odmiennych. Różnice wynikają ze swoistości spółdzielczej umowy o pracę, której, zawarcie i istnienie zależy od' członkostwa w spółdzielni. Wstąpienie do spółdzielni w charakterze członka i udział przez wniesione wkłady członkowskie w spółdzielczej własności grupowej daję członkowi szczególne prawo do pracy, nakładając na niego jednocześnie obowiązek jej podjęcia.</u>
+ <u xml:id="u-45.6" who="#PoselKrengelewskiFranciszek">W konsekwencji projekt utrzymuje dotychczasowe przepisy ograniczające dopuszczalność rozwiązania, za wypowiedzeniem, spółdzielczej urnowy o pracę w czasie trwania członkostwa — do wypadków gospodarczej konieczności zmniejszenia stanu zatrudnienia, a bez wypowiedzenia — w razie długotrwałej choroby lub innej usprawiedliwionej nieobecności w pracy, odsyłając w tym zakresie do unormowań kodeksowych. Po ustaniu tych przeszkód członek ma prawo powrotu do pracy w spółdzielni.</u>
+ <u xml:id="u-45.7" who="#PoselKrengelewskiFranciszek">Nowe uregulowanie wynikające z potrzeb życia stanowi dopuszczenie rozwiązania umowy o pracę z członkiem spółdzielni, który nabył prawo do emerytury.</u>
+ <u xml:id="u-45.8" who="#PoselKrengelewskiFranciszek">Rozwinięte zostały również przepisy określające dopuszczalność zmiany za wypowiedzeniem warunków pracy i płacy. Chodzi tu w szczególności o uwzględnienie gospodarczych i organizacyjnych potrzeb spółdzielni. Dotychczas sprawy te podlegały normom statutowym. Okresy wypowiedzenia obowiązują w wymiarach określonych przez Kodeks pracy.</u>
+ <u xml:id="u-45.9" who="#PoselKrengelewskiFranciszek">Instytucja wykluczenia członka ze spółdzielni została upodobniona do., niezwłocznego rozwiązania umowy o pracę z winy pracownika — według Kodeksu pracy. Podobnie rozwiązano sprawę porzucenia pracy. Wykreślenie z rejestru członków spółdzielni może nastąpić w szczególności w razie utraty zdolności do pracy, a także, gdy przerwa w zatrudnieniu trwa dłużej niż rok.</u>
+ <u xml:id="u-45.10" who="#PoselKrengelewskiFranciszek">Dotychczas przepisy w tym zakresie zawierały spółdzielcze statuty. We wszystkich wypadkach niezgodnego z prawem wypowiedzenia łub rozwiązania spółdzielczej umowy o pracę członkowi spółdzielni przysługuje roszczenie o pozostawienie w pracy lub o przywrócenie do pracy — na ogół według zasad Kodeksu pracy, oraz o wypłacenie wynagrodzenia za czas pozostawania bez pracy.</u>
+ <u xml:id="u-45.11" who="#PoselKrengelewskiFranciszek">Projekt ustawy nakłada na zarządy spółdzielni obowiązek współdziałania z odpowiednimi organami związków zawodowych zgodnie z przepisami Kodeksu pracy — we wszystkich sprawach wypowiadania i rozwiązywania spółdzielczej umowy o pracę, a także wprowadza obowiązek uzyskiwania opinii rady zakładowej przy podejmowaniu decyzji o wykluczeniu członka ze spółdzielni lub wykreśleniu go z rejestru członków. Istotne zmiany wprowadza projekt ustawy w zakresie trybu rozpatrywania sporów o roszczenia ze spółdzielczej umowy o pracę wnoszone przez członków spółdzielni, przyjmując unormowania Kodeksu pracy. Zamiast więc sądom powszechnym, sprawy te będą podlegały odpowiednio, komisjom rozjemczym i komisjom odwoławczym do spraw pracy oraz sądom pracy i ubezpieczeń społecznych. Zapewni to szybkie rozstrzygnięcia żywotnych spraw związanych z pracą. Postępowanie w tym trybie nie wyklucza, zgodnie z zasadą obowiązującą w całej spółdzielczości dochodzenia praw członkowskich przed sądami wojewódzkimi i Sądem Najwyższym.</u>
+ <u xml:id="u-45.12" who="#PoselKrengelewskiFranciszek">Na koniec pragnę podkreślić, że projekt ten jest kolejnym aktem prawnym, zmierzającym do ujednolicenia praw i obowiązków obywateli zatrudnionych w uspołecznionych zakładach pracy i jest wyrazem konsekwentnie prowadzonej w tym względzie polityki, przyjmowanej przez społeczeństwo z uznaniem. Poza nieznacznym zakresem różnic wynikających z projektu ustawy, do członków spółdzielni stosuje się w całej rozciągłości Kodeks pracy, a zwłaszcza, jego przepisy o ochronie pracy. Pragnę też podzielić opinię, że doświadczenia nabyte w dotychczasowej praktyce stosowania ustawy o spółdzielniach i ich związkach przemawiają za potrzebą poddania tej ustawy w przyszłości szerszej nowelizacji. Natomiast obecna nowela związana jest wyłącznie z wejściem w życie Kodeksu pracy.</u>
+ <u xml:id="u-45.13" who="#PoselKrengelewskiFranciszek">W imieniu Komisji Pracy i Spraw Socjalnych wnoszę o przyjęcie przez Wysoki Sejm przedstawionego projektu ustawy o zmianie ustawy o spółdzielniach i ich związkach wraz z poprawkami zawartymi w druku sejmowym nr 191.</u>
+ <u xml:id="u-45.14" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-46">
+ <u xml:id="u-46.0" who="#Marszalek">Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-46.1" who="#Marszalek">Czy ktoś z Obywateli Posłów pragnie zabrać głos w tej sprawie?</u>
+ <u xml:id="u-46.2" who="#Marszalek">Nikt się nie zgłasza.</u>
+ <u xml:id="u-46.3" who="#Marszalek">Przystępujemy zatem do głosowania.</u>
+ <u xml:id="u-46.4" who="#Marszalek">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem w całości projektu ustawy o zmianie ustawy o spółdzielniach i ich związkach wraz z poprawkami proponowanymi przez Komisję Pracy i Spraw Socjalnych — zechce podnieść rękę.</u>
+ <u xml:id="u-46.5" who="#Marszalek">Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-46.6" who="#Marszalek">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-46.7" who="#Marszalek">Kto się wstrzymał od głosowania? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-46.8" who="#Marszalek">Stwierdzam, że Sejm uchwalił ustawę o zmianie ustawy o spółdzielniach i ich związkach.</u>
+ <u xml:id="u-46.9" who="#Marszalek">Przystępujemy do punktu 4 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Obrony Narodowej o rządowym projekcie ustawy o uposażeniu żołnierzy (druki nr 177 i 185).</u>
+ <u xml:id="u-46.10" who="#Marszalek">Głos ma sprawozdawca poseł Andrzej Szubar.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-47">
+ <u xml:id="u-47.0" who="#PoselSzubarAndrzej">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Z upoważnienia Komisji Obrony Narodowej mam zaszczyt przedstawić Wysokiej Izbie rządowy projekt ustawy o uposażeniu żołnierzy.</u>
+ <u xml:id="u-47.1" who="#PoselSzubarAndrzej">Przedstawiony Wysokiej Izbie projekt ustawy jest kolejnym aktem prawnym, realizowanym w ramach programu doskonalenia i ujednolicania systemu prawnego Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej w dziedzinie Sił Zbrojnych. Zmierza on również do rozwiązania w stosunku do żołnierzy kilku spraw o charakterze socjalno-bytowym. Kierownictwo partii i Rządu, realizując postanowienia uchwały VI Zjazdu PZPR w zakresie polityki socjalnej, wypracowało strategię szczególnie dynamicznego budownictwa socjalistycznego, imponującego problemowym zakresem, nowatorstwem rozstrzygnięć i organizacyjnym rozmachem — na zasadzie jedności i nierozdzielności ogólnego interesu państwa z indywidualnymi potrzebami jego obywateli. Podejmowane w tym zakresie przedsięwzięcia w odpowiednim stopniu i proporcjach dotyczą także wojska jako całości oraz pełniących służbę żołnierzy.</u>
+ <u xml:id="u-47.2" who="#PoselSzubarAndrzej">Zrozumiały dla ogółu społeczeństwa ambitny program społeczno-gospodarczego rozwoju kraju umacnia również autorytet Polski, odgrywającej coraz bardziej znaczącą rolę na arenie międzynarodowej. Mieści się w tym też znaczny wkład ludowego Wojska) Polskiego, którego przedstawiciele, spełniają w kilku punktach świata, odpowiedzialne misje na rzecz pokoju i wolności. Obok kontynuowania zadań w Korei i Wietnamie, regularna jednostka naszych wojsk od roku 1973 wschodzi w skład Doraźnych Sił Zbrojnych ONZ na Bliskim Wschodzie. Postawa naszych żołnierzy w wykonywaniu złożonych zadań budzi szacunek i uznanie w świecie.</u>
+ <u xml:id="u-47.3" who="#PoselSzubarAndrzej">Ludowe Wojsko Polskie, niezależnie od kształtowania mocy obronnej, wnosi corocznie duży wkład na rzecz gospodarki narodowej. Podejmowane zadania — w ramach praktycznego szkolenia żołnierzy, przysparzają naszej ojczyźnie wymiernych wartości ideowo-materialnych i są wykonywane pomyślnie w atmosferze wielkiej społecznej aprobaty. Pomoc wojaka rozładowuje niekiedy powstałe z przyczyn obiektywnych trudności w planowej, realizacji przedsięwzięć o znaczeniu ogólnospołecznym.</u>
+ <u xml:id="u-47.4" who="#PoselSzubarAndrzej">Ludowe wojsko uczestniczy także aktywnie w ogólnonarodowym procesie socjalistycznego wychowania młodego pokolenia, jest dla społeczeństwa wzorcem zdyscyplinowania i organizacyjnej sprawności.</u>
+ <u xml:id="u-47.5" who="#PoselSzubarAndrzej">Budowa nowoczesnego, prężnego ekonomicznie socjalistycznego państwa, wymaga niezawodnych gwarancji bezpieczeństwa i skutecznego systemu obronnego. Współcześnie pojmowana obronność państwa — to m.in. utrzymywanie Sił Zbrojnych w ciągłej, optymalnej sprawności i stałej gotowości do wykonania poruczonych im zadań. Służba wojskowa, spełniana w imię tego najwyższego dobra, wiąże się z konieczności z dużym wysiłkiem żołnierzy, a często również z osobistymi wyrzeczeniami. Całe nasze wojsko w codziennym żołnierskim trudzie na poligonach i placach ćwiczeń, na strzelnicach i w salach wykładowych, rzetelną pracą przy obsłudze skomplikowanego sprzętu oraz wypracowywaniem coraz skuteczniejszych metod kierowania i dowodzenia — umacnia obronność kraju i jej niezawodność. Sprawa zapewnienia niezbędnej gotowości bojowej przez najwyższą sprawność szkoleniową oraz dzięki zdolnościom organizacyjno-technicznym jest podstawą przedsięwzięć dotyczących szkolenia wojsk, podejmowanych usprawnień i nowatorstwa. Celowość tych trudów jest zrozumiała dla wszystkich żołnierzy. Państwo nasze, doceniając rangę i zakres obowiązków każdego żołnierza, otacza Siły Zbrojne należytą troską. Znajduje to swój wyraz w podejmowaniu przedsięwzięć mających na celu stałą poprawę warunków służbowych i bytowych żołnierzy, a ich realizacja następuje na wielu płaszczyznach. Jedną z nich jest odpowiednio ukierunkowana, działalność legislacyjna, która uwzględniałaby dokonujące się przeobrażenia W życiu państwowym, społecznym oraz w Siłach Zbrojnych. Temu celowi będzie służył przedstawiony Wysokiej Izbie projekt ustawy, określający uprawnienia żołnierzy do uposażenia i należności pieniężnych przysługujących z tytułu pełnienia służby wojskowej.</u>
+ <u xml:id="u-47.6" who="#PoselSzubarAndrzej">Wprowadzone w projekcie ustawy zmiany w stosunku do obecnego stanu prawnego, zawartego w ustawie z dnia 6 czerwca 1958 r., dotyczą ogółu żołnierzy, a więc odbywających zasadniczą służbę wojskową, osób powołanych do odbycia ćwiczeń lub przeszkolenia wojskowego, jak również pełniących zawodową służbę wojskową. Proponowane rozwiązania zapewniają żołnierzom zawodowym poczucie stabilności zawodu, wywierają wpływ na kształtowanie właściwej struktury kadry pod względem kwalifikacji i wieku, jak również uwzględniają doświadczenia okresu ponad 16 lat, w którym obowiązywała dotychczasowa, ustawa.</u>
+ <u xml:id="u-47.7" who="#PoselSzubarAndrzej">W ostatnim 15-łeciu, a zwłaszcza w latach 1967—1972 w ustawodawstwie wojskowym wprowadzono szereg bardzo istotnych zmian dotyczących rodzajów i sposobu pełnienia służby wojskowej. W następstwie uchwalenia nowych ustaw: o powszechnym obowiązku obrony PRL, o służbie wojskowej żołnierzy zawodowych, o zaopatrzeniu emerytalnym, o świadczeniach odszkodowawczych w razie wypadków i chorób — zniesiono służbę nadterminową podoficerów, wprowadzono służbę długoterminową dla żołnierzy służby zasadniczej, skodyfikowano zasady pełnienia służby przez kandydatów na żołnierzy zawodowych, wprowadzono nowy korpus chorążych oraz zmieniono zasady szkolenia wojskowego studentów szkół wyższych. Zmiany te w znacznym stopniu zdezaktualizowały treść obecnej ustawy o uposażeniu żołnierzy — zarówno pod Względem formalnym, jak i merytorycznym. Ponadto w okresie kilkunastu lat realizacji obecnej ustawy zaszła potrzeba modyfikacji uprawnień do niektórych należności pieniężnych bądź wprowadzenia nowych świadczeń.</u>
+ <u xml:id="u-47.8" who="#PoselSzubarAndrzej">Wysoki Sejmie! Charakteryzując ogólnie projekt nowej ustawy należy stwierdzić, że określa on ramowe zasady wypłaty uposażenia żołnierzy, ogólną strukturę tego uposażenia oraz kompetencje organów w zakresie ustalania wysokości poszczególnych składników uposażenia i zasad ich wypłaty. Stanowiąc generalne składniki uposażenia, projekt nie normuje wysokości uposażenia żołnierzy. Przewiduje się natomiast, że stawki uposażenia żołnierzy zawodowych ustalać będzie Rada Ministrów. Jeśli chodzi o wysokość pozostałych składników uposażenia określać je będzie Minister Obrony Narodowej w porozumieniu z Ministrem Pracy, Płac i Spraw Socjalnych. Rozwiązanie takie, z uwagi na zróżnicowane zadania służbowe, warunkujące wypłatę niektórych dodatków do uposażenia oraz ze względu na sukcesywny wzrost płac w gospodarce narodowej i wynikającą stąd pośrednio potrzebę dokonywania okresowych regulacji płac także dla wojskowej kadry zawodowej — zapobiega, wprowadzeniu częstych zmian do przepisów ustawowych. Projekt ustawy określa natomiast bardziej szczegółowo zasady wypłaty uposażenia w takich przypadkach szczególnych, jak np. w okresie przeszkolenia wojskowego, zawieszenia w czynnościach służbowych, pozostawiania żołnierza zawodowego bez przydziału służbowego. Reguluje również dokonywanie potrąceń z uposażenia oraz rodzaje i warunki wypłaty należności pieniężnych przysługujących żołnierzom w związku z powołaniem i zwolnieniem ze służby albo w razie śmierci żołnierza lub członka jego rodziny. Określa nadto kompetencje organów do ustalenia wysokości i zasad wypłaty uposażenia żołnierzom skierowanym do pełnienia służby w polskich jednostkach wojskowych za granicą.</u>
+ <u xml:id="u-47.9" who="#PoselSzubarAndrzej">Obywatele Posłowie! Omawiając główne założenia projektu ustawy, ograniczę się do przedstawienia przede Wszystkim tych, które wprowadzają najbardziej istotne zmiany merytoryczne w porównaniu ze stanem aktualnym. Jedną z nich jest stworzenie możliwości zaliczania do. wysługi lat, która ma wpływ^ ^na wysokość składnika uposażenia, ustalonego według stopnia żołnierza zawodowego — również niektórych okresów pracy cywilnej przed powołaniem do służby zawodowej w wojsku. Przepisy te byłyby wydawane w przyszłości przez Ministra Obrony Narodowej w porozumieniu z Ministrem Pracy, Płac i Spraw Socjalnych, zwłaszcza w stosunku do specjalistów cywilnych, powołanych za ich zgodą do wojskowej służby zawodowej. Zaliczenie specjalistom, których wojsko nie szkoli we własnym zakresie, dotychczasowego stażu pracy cywilnej wydaje się społecznie uzasadnione i celowe.</u>
+ <u xml:id="u-47.10" who="#PoselSzubarAndrzej">W celu udzielenia pomocy materialnej projekt zakłada Wprowadzenie zasiłku na zagospodarowanie w wysokości jednomiesięcznego uposażenia dla Wszystkich żołnierzy powoływanych po raz pierwszy do służby zawodowej. Przygnanie zasiłku w tej formie pozwoli tym żołnierzom, kierowanym na początku ich służby zawodowej najczęściej do jednostek w odległych garnizonach, na pokonanie trudności w zorganizowaniu życia osobistego w nowych warunkach.</u>
+ <u xml:id="u-47.11" who="#PoselSzubarAndrzej">Doceniając znaczenie wieloletniej służby wojskowej, wprowadza się zmianę w zakresie odpraw przysługujących żołnierzom przy zwolnieniu ze służby zawodowej. Projekt przewiduje podwyższenie maksymalnego pułapu odpraw z 5 do 6-miesięcznego uposażenia, z jednoczesnym wydłużeniem okresów, od których uzależniona jest wysokość odprawy. Dotychczas maksymalna odprawa w wysokości 5-miesięcznego uposażenia przysługuje po 15 latach służby, co w obecnym stanie faktycznym w zakresie wysługi kadry jest już okresem zbyt krótkim. Według projektu ustawy odprawa w wysokości 6-mieisięcznego uposażenia będzie przysługiwać po osiągnięciu przez żołnierza 25 lat nieprzerwanej służby zawodowej.</u>
+ <u xml:id="u-47.12" who="#PoselSzubarAndrzej">Aspekty socjalne, jak również interesy wojska uzasadniają postulat wprowadzenia możliwości przyznawania żołnierzom niezawodowym w szczególnych wypadkach zasiłku na utrzymanie rodziny. Odnosi się to przede wszystkim do tych żołnierzy, którzy w czasie odbywania 12-miesięcznego przeszkolenia w ramach wojskowego szkolenia studentów, mają na utrzymaniu niezdolnych do pracy członków rodziny, a także do kandydatów na żołnierzy zawodowych, których sytuacja rodzinna w okresie nauki w szkole uległa takiej zmianie, że stali się oni jedynymi żywicielami. Przyznanie tym żołnierzom zasiłków na utrzymanie członków rodziny — zamiast zwalniania ich ze służby — jest celowe ze względu na potrzeby wojska oraz poniesione wydatki na ich szkolenie.</u>
+ <u xml:id="u-47.13" who="#PoselSzubarAndrzej">W projekcie ustawy przewidziano przyznanie odprawy przy zwolnieniu ze służby w wysokości 1-miesięcznego uposażenia żołnierzom, którzy odbyli długoterminową zasadniczą służbę wojskową oraz absolwentom szkół wyższych po ukończeniu 12-miesięczne- go przeszkolenia wojskowego w jednostce wojskowej. Wypłata odprawy zapewni zwolnionemu z wojska niezbędne środki utrzymania, zwłaszcza uwzględniając fakt, że uposażenie w wojsku płatne jest z góry, a wynagrodzenie w zakładzie pracy — płatne z dołu. Uprawnienie do tej odprawy dla odbywających 12-miesięczne przeszkolenie w ramach studium wojskowego zostało uregulowane doraźnie w bieżącym roku uchwałą Rady Ministrów.</u>
+ <u xml:id="u-47.14" who="#PoselSzubarAndrzej">Przyjęty system potrąceń z uposażenia żołnierzy uwzględnia priorytet należności na pokrycie świadczeń alimentacyjnych. Mówiąc o potrąceniach, można dodać, że okresy nieusprawiedliwionej nieobecności żołnierza w służbie będą ponadto wpływać proporcjonalnie na zmniejszenie jego najbliższego, uposażenia. Również względy dyscypliny wojskowej uzasadniają zastosowanie konsekwencji materialnych w postaci zmniejszonego o 50% uposażenia żołnierzom niezawodowym za okres odbywanej dyscyplinarnej kary aresztu.</u>
+ <u xml:id="u-47.15" who="#PoselSzubarAndrzej">W trosce o jednolitość systemu prawnego do projektu ustawy wniesiono przepisy, traktujące o świadczeniach pieniężnych, które dotychczas zamieszczone były w ustawie z czerwca 1970 r. o służbie wojskowej żołnierzy zawodowych oraz w ustawie ze stycznia 196 3 r. o zaopatrzeniu inwalidów wojennych i wojskowych, w części dotyczącej należności przysługujących członkom rodziny żołnierzy niezawodowych w razie śmierci tych żołnierzy.</u>
+ <u xml:id="u-47.16" who="#PoselSzubarAndrzej">Wysoki Sejmie! Komisja Obrony Narodowej, z udziałem Komisji Prac Ustawodawczych oraz przedstawicieli Komisji Pracy i Spraw Socjalnych, rozpatrzyła wszechstronnie przedstawiony Sejmowi projekt ustawy, formułując propozycje poprawek doskonalących omawiany projekt ustawy w zakresie ujęcia całościowego i przyczyniających się do większej komunikatywności tego aktu prawnego.</u>
+ <u xml:id="u-47.17" who="#PoselSzubarAndrzej">Oceniając przedstawiony projekt ustawy jako odpowiadający zasadom słuszności i założeniom polityki socjalnej państwa oraz czyniący zadość nowoczesnym wymogom legislacyjnym — w imieniu Komisji Obrony Narodowej — wnoszę, ażeby Wysoki Sejm uchwalić raczył projekt ustawy o uposażeniu żołnierzy w przedłożeniu rządowym wraz z poprawkami Komisji zawartymi w druku sejmowym nr 185.</u>
+ <u xml:id="u-47.18" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-48">
+ <u xml:id="u-48.0" who="#Marszalek">Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-48.1" who="#Marszalek">Czy ktoś z Obywateli Posłów pragnie zabrać głos w tej sprawie?</u>
+ <u xml:id="u-48.2" who="#Marszalek">Nikt się nie zgłasza.</u>
+ <u xml:id="u-48.3" who="#Marszalek">Przystępujemy do głosowania.</u>
+ <u xml:id="u-48.4" who="#Marszalek">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem w całości projektu ustawy o uposażeniu żołnierzy wraz z poprawkami proponowanymi przez Komisję Obrony Narodowej — zechce podnieść rękę.</u>
+ <u xml:id="u-48.5" who="#Marszalek">Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-48.6" who="#Marszalek">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-48.7" who="#Marszalek">Kto się wstrzymał od glosowania? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-48.8" who="#Marszalek">Stwierdzam, że Sejm uchwalił ustawę o uposażeniu żołnierzy.</u>
+ <u xml:id="u-48.9" who="#Marszalek">Przystępujemy do punktu 5 porządku dziennego: Zmiany w składzie Rady Ministrów.</u>
+ <u xml:id="u-48.10" who="#Marszalek">Proszę o zabranie głosu Prezesa Rady Ministrów Obywatela Piotra Jaroszewicza w celu przedstawienia Wniosku w sprawie zmian w składzie Rady Ministrów.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-49">
+ <u xml:id="u-49.0" who="#PiotrJaroszewicz">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Pragnę przedłożyć Wysokiej Izbie wnioski dotyczące zmiany na stanowisku Ministra Nauki, Szkolnictwa Wyższego i Techniki. W związku z tym wnoszę o odwołanie obywatela prof. dr. Jana Kaczmarka ze stanowiska Ministra Nauki, Szkolnictwa Wyższego i Techniki.</u>
+ <u xml:id="u-49.1" who="#PiotrJaroszewicz">Obywatel Jan Kaczmarek pełnił dotychczas dwie odpowiedzialne funkcje: Ministra oraz Sekretarza Naukowego Polskiej Akademii Nauk.</u>
+ <u xml:id="u-49.2" who="#PiotrJaroszewicz">Stojące przed Rządem rosnące zadania w dziedzinie rozwoju szkolnictwa wyższego, nauki oraz postępu naukowo-technicznego wymagają umocnienia kierowania tym odcinkiem i doskonalenia działalności zarówno Ministerstwa- Nauki, Szkolnictwa Wyższego i Techniki, jak i Polskiej Akademii Nauk. Przyjęte czasowo połączenie personalne funkcji Ministra Nauki, Szkolnictwa Wyższego i Techniki oraz funkcji Sekretarza Naukowego Polskiej Akademii Nauk wymaga obecnie zmiany.</u>
+ <u xml:id="u-49.3" who="#PiotrJaroszewicz">Zachodzi zatem potrzeba, aby poseł prof. dr Jan Kaczmarek skoncentrował się na pracy w Polskiej Akademii Nauk. Równocześnie informuję Wysoki Sejm, że Rada Ministrów ma zamiar zaproponować Radzie Państwa ponowne jego powołanie na stanowisko Sekretarza Naukowego PAN na okres nowej kadencji władz PAN rozpoczynającej się z dniem 1 stycznia 1975 r. Wyrażam prof. dr. Janowi Kaczmarkowi podziękowanie za dotychczasową pracę w Rządzie.</u>
+ <u xml:id="u-49.4" who="#PiotrJaroszewicz">Wnoszę o powołanie na stanowisko, Ministra Nauki, Szkolnictwa Wyższego i Techniki obywatela prof. dr. Sylwestra Kaliskiego. Obywatel Sylwester Kaliski urodził się w 1925 roku W Toruniu w rodzinie inteligenckiej. Ukończył wyższe studia techniczne. W 1948 roku podjął pracę naukową w Politechnice Gdańskiej na stanowisku starszego asystenta. Od 1949 r. pracuje w wyższym szkolnictwie technicznym, początkowo w Politechnice Gdańskiej, a później w Wojskowej Akademii Technicznej. Od 1966 r. jest komendantem tej uczelni, ma stopień generała dywizji.</u>
+ <u xml:id="u-49.5" who="#PiotrJaroszewicz">Prof. dr Sylwester Kaliski jest wybitnym uczonym, organizatorem badań naukowych, dydaktykiem i wychowawcą młodzieży. Prof. Sylwester Kaliski jest trzykrotnym laureatem Nagrody Państwowej I stopnia za osiągnięcia naukowe, jednej indywidualnej i dwóch zespołowych. Wychował liczną grupę pracowników nauki. Jest członkiem rzeczywistym Polskiej Akademii Nauk i członkiem jej Prezydium.</u>
+ <u xml:id="u-49.6" who="#PiotrJaroszewicz">Jako poseł na Sejm obywatel Sylwester Kaliski jest przewodniczącym sejmowej Komisji Nauki i Postępu Technicznego, Aktywnie uczestniczy w pracach partyjno-rządowej komisji dla unowocześniania systemu funkcjonowania gospodarki i państwa — jako członek zespołu do spraw wykorzystania nauki w procesie rozwoju gospodarki. Jest członkiem Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej.</u>
+ <u xml:id="u-49.7" who="#PiotrJaroszewicz">Polityka naszego państwa w dziedzinie rozwoju nauki i techniki oraz szkół wyższych w ostatnich latach nabrała dużego rozmachu. Jest to polityka słuszna i ciesząca się społeczną aprobatą. Jestem przekonany, że uczestnictwo prof. Sylwestra Kaliskiego w pracach Rządu na stanowisku Ministra Nauki, Szkolnictwa Wyższego i Techniki przyczyni się do lepszej realizacji tej polityki.</u>
+ <u xml:id="u-49.8" who="#PiotrJaroszewicz">Wysoki Sejmie! Proszę o przyjęcie zgłoszonych propozycji. Dziękuję.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-50">
+ <u xml:id="u-50.0" who="#Marszalek">Dziękuję Obywatelowi Premierowi.</u>
+ <u xml:id="u-50.1" who="#Marszalek">Czy ktoś z Obywateli Posłów pragnie zabrać głos w sprawie przedstawionego przez obywatela Prezesa Rady Ministrów wniosku?</u>
+ <u xml:id="u-50.2" who="#Marszalek">Nikt się nie zgłasza-</u>
+ <u xml:id="u-50.3" who="#Marszalek">Przypominam, że zgodnie z art. 51 regulaminu — Sejm powołuje i odwołuje członków Rządu zwykłą większością głosów w obecności co najmniej połowy ogólnej liczby posłów.</u>
+ <u xml:id="u-50.4" who="#Marszalek">Stwierdzam, że na posiedzeniu obecnych jest więcej niż połowa ogólnej liczby posłów.</u>
+ <u xml:id="u-50.5" who="#Marszalek">Przystępujemy do głosowania.</u>
+ <u xml:id="u-50.6" who="#Marszalek">W związku z przedstawionymi przez obywatela Prezesa Rady Ministrów wnioskami proponuje — na podstawie art. 29 ust. 1 Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej — podjęcie następujących uchwał.</u>
+ <u xml:id="u-50.7" who="#Marszalek">Uchwała w sprawie odwołania obywatela Jana Kaczmarka ze stanowiska Ministra Nauki, Szkolnictwa Wyższego i Techniki.</u>
+ <u xml:id="u-50.8" who="#Marszalek">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem powyższej uchwały — zechce podnieść rękę.</u>
+ <u xml:id="u-50.9" who="#Marszalek">Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-50.10" who="#Marszalek">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-50.11" who="#Marszalek">Kto się wstrzymał od głosowania? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-50.12" who="#Marszalek">Uchwała w sprawie powołania obywatela Sylwestra Kaliskiego na stanowisko Ministra Nauki, Szkolnictwa Wyższego i Techniki.</u>
+ <u xml:id="u-50.13" who="#Marszalek">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem tej uchwały — zechce podnieść rękę.</u>
+ <u xml:id="u-50.14" who="#Marszalek">Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-50.15" who="#Marszalek">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-50.16" who="#Marszalek">Kto się wstrzymał od głosowania? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-50.17" who="#Marszalek">Stwierdzam, że Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej — na podstawie art. 29 ust. 1 Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej — podjął uchwałę w sprawie odwołania obywatela Jana Kaczmarka ze stanowiska Ministra Nauki. Szkolnictwa Wyższego i Techniki oraz uchwałę W sprawie powołania na to stanowisko obywatela Sylwestra Kaliskiego.</u>
+ <u xml:id="u-50.18" who="#Marszalek">Przystępujemy do punktu 6 porządku dziennego: Interpelacje i zapytania poselskie.</u>
+ <u xml:id="u-50.19" who="#Marszalek">Na poprzednim posiedzeniu Sejmu, w dniu 21 listopada bieżącego roku, poinformowałem Wysoka Izbę, że do Prezydium Sejmu wpłynęła i została skierowana do Prezesa Rady Ministrów interpelacja prezydiów Komisji: Budownictwa i Gospodarki Komunalnej, Prac Ustawodawczych oraz Zdrowia i Kultury Fizycznej — w sprawie ochrony środowiska naturalnego.</u>
+ <u xml:id="u-50.20" who="#Marszalek">W interpelacji stwierdza się, że obok pozytywnych działań zmierzających do ochrony środowiska naturalnego, znajdujących wyraz w szeregu aktów ustawodawczych oraz w przeznaczaniu na tę ochronę coraz większych nakładów i środków, występują również pewne nieprawidłowości. Polegają one w szczególności na Zdarzających się przypadkach realizowania inwestycji bez wymaganych urządzeń oczyszczających, opóźniania projektowa nia i realizacji tych urządzeń, niedostosowania ich wydajności do rozmiarów produkcji itd. Mając na uwadze dużą społeczną szkodliwość tych zjawisk oraz fakt, że pomniejszają one efekty przeznaczanych przez państwo, na cele ochrony środowiska coraz większych nakładów finansowych, interpelanci zapytują obywatela Prezesa Rady Ministrów:</u>
+ <u xml:id="u-50.21" who="#Marszalek">1) jakie działania o charakterze doraźnym zamierza się podjąć, aby zapobiec w przyszłości powyższym praktykom, pozostającym w^ ^sprzeczności z kierunkowymi działaniami Rządu na rzecz ochrony środowiska i obowiązującymi przepisami;</u>
+ <u xml:id="u-50.22" who="#Marszalek">2) jakie kroki zostały podjęte przez Rząd w zakresie opracowania kompleksowego, długofalowego programu kształtowania i ochrony środowiska w naszym kraju, określającego skoordynowane kierunki działania, przedsięwzięcia natury organizacyjnej oraz niezbędne środki materialne;</u>
+ <u xml:id="u-50.23" who="#Marszalek">3) jakie Rząd przewiduje przedsięwzięcia ustawodawcze w omawianym zakresie?</u>
+ <u xml:id="u-50.24" who="#Marszalek">W celu udzielenia odpowiedzi na powyższą interpelację, z upoważnienia Prezesa Rady Ministrów, głos zabierze Minister Gospodarki Terenowej i Ochrony Środowiska obywatel Jerzy Kusiak.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-51">
+ <u xml:id="u-51.0" who="#MinisterGospodarkiTerenowejiOchronySrodowiskaJerzyKusiak">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Odpowiadając z upoważnienia obywatela Prezesa Rady Ministrów na interpelację prezydiów Komisji: Budownictwa i Gospodarki Komunalnej, Prac Ustawodawczych oraz Zdrowia i Kultury Fizycznej — pragnę zapewnić Wysoki Sejm, iż Rząd sprawom właściwego kształtowania i ochrony środowiska nadaje właściwą rangę i przywiązuje do rozwiązywania tych problemów dużą wagę.</u>
+ <u xml:id="u-51.1" who="#MinisterGospodarkiTerenowejiOchronySrodowiskaJerzyKusiak">Ochrona środowiska w Polsce włączona została w system gospodarki planowej. W narodowym planie społeczno-gospodarczym ujęte są zadania i środki związane z ochroną środowiska. Problematyka kształtowania i ochrony środowiska uwzględniona została w sposób szczególny w projekcie planu przestrzennego zagospodarowania kraju do 1990 r., zwłaszcza w zakresie rozmieszczenia przemysłu, rozwoju aglomeracji miejskich, gospodarki wodnej oraz obszarów o szczególnych wartościach z punktu widzenia środowiska.</u>
+ <u xml:id="u-51.2" who="#MinisterGospodarkiTerenowejiOchronySrodowiskaJerzyKusiak">Rząd, w ramach rozpatrywania węzłowych dokumentów związanych z rozwojem poszczególnych gałęzi gospodarki, jak również przy podejmowaniu decyzji o lokalizacji nowych inwestycji przemysłowych, uwzględnia w szerokim zakresie problemy ochrony środowiska. Przykładem tego są decyzje dotyczące programu chemizacji gospodarki narodowej, budowy nowego, portu, kombinatów górniczo-energetycznych i innych kluczowych inwestycji.</u>
+ <u xml:id="u-51.3" who="#MinisterGospodarkiTerenowejiOchronySrodowiskaJerzyKusiak">Problematyka ochrony środowiska uwzględniana jest w działalności resortów przemysłowych, które opracowały swoje programy w tej dziedzinie. Kolegia resortów i rady naukowo-techniczne ministerstw przyjęły programy działania w zakresie poprawy sytuacji w tym zakresie.</u>
+ <u xml:id="u-51.4" who="#MinisterGospodarkiTerenowejiOchronySrodowiskaJerzyKusiak">W dużych zakładach pracy działają zakładowe komitety ochrony środowiska złożone z przedstawicieli dyrekcji, załóg i władz lokalnych.</u>
+ <u xml:id="u-51.5" who="#MinisterGospodarkiTerenowejiOchronySrodowiskaJerzyKusiak">Rząd zwrócił szczególną uwagę na realizację inwestycji związanych z ochroną środowiska. W bieżącym planie 5-letnim nakłady na ochronę wody i powietrza zostały w stosunku do ubiegłego pięciolecia podwojone. W 1973 r. wzrosły one w stosunku do 1972 r. o 43%, a w 1974 r. wzrosną w porównaniu do 1973 r. o 38%. Łącznie w latach 1971— 1975 na inwestycje związane z ochroną wód przed zanieczyszczeniem i ochroną powietrza atmosferycznego przewiduje się wydatkowanie ponad 15 mld zł. W wyniku poniesionych nakładów inwestycyjnych zbudowanych zostanie 870 zakładowych oczyszczalni ścieków o przepustowości 4 400 tys. metrów kubicznych na dobę. 60% środków przeznaczonych na ochronę wód skoncentrowano w najbardziej uprzemysłowionych województwach: katowickim, krakowskim, wrocławskim, łódzkim, bydgoskim i warszawskim.</u>
+ <u xml:id="u-51.6" who="#MinisterGospodarkiTerenowejiOchronySrodowiskaJerzyKusiak">W wyniku podjętych inwestycji i poprawy gospodarki ściekowej zostanie zahamowany przyrost ilości nie oczyszczonych ścieków. Równocześnie pod koniec pięciolatki zmniejszy się o około 20%, mimo poważnego rozwoju przemysłu, ilość pyłów emitowanych do powietrza.</u>
+ <u xml:id="u-51.7" who="#MinisterGospodarkiTerenowejiOchronySrodowiskaJerzyKusiak">Opracowano programy rozwoju produkcji urządzeń do uzdatniania wody, oczyszczania ścieków, urządzeń odpylających i redukujących gazy oraz produkcji sprzętu do oczyszczania miast.</u>
+ <u xml:id="u-51.8" who="#MinisterGospodarkiTerenowejiOchronySrodowiskaJerzyKusiak">W celu wzmocnienia działalności inspekcyjno-kontrolnej, utworzono w bieżącym roku we wszystkich województwach oraz w Warszawie i Wrocławiu ośrodki badań i kontroli środowiska. Ośrodki te wyposażone zostały w niezbędną aparaturę pomiarowo-kontrolną oraz samochody-laboratoria.</u>
+ <u xml:id="u-51.9" who="#MinisterGospodarkiTerenowejiOchronySrodowiskaJerzyKusiak">W roku 1973 przeprowadzono 8 200 kontroli gospodarki ściekowej w zakładach przemysłowych, komunalnych i innych, to jest o ponad 25% więcej niż w 1972 r.</u>
+ <u xml:id="u-51.10" who="#MinisterGospodarkiTerenowejiOchronySrodowiskaJerzyKusiak">Liczba kontroli w bieżącym roku jeszcze bardziej wzrosła. W stosunku do 494 zakładów wymierzono kary pieniężne na łączną kwotę 58,2 mln zł. Z punktu widzenia zanieczyszczenia powietrza atmosferycznego skontrolowano 778 zakładów, ukarano 41. Kary były wymierzone również w stosunku do odpowiedzialnych za zaniedbania pracowników, a w szczególnie drastycznych wypadkach przekazywano sprawy organom ścigania.</u>
+ <u xml:id="u-51.11" who="#MinisterGospodarkiTerenowejiOchronySrodowiskaJerzyKusiak">Wśród decyzji Rządu wymienić również należy utworzenie nowych parków narodowych w Bieszczadach i Roztoczu, decyzję o budowie Ogrodu Botanicznego w Warszawie, wyznaczenie szeregu nowych rezerwatów.</u>
+ <u xml:id="u-51.12" who="#MinisterGospodarkiTerenowejiOchronySrodowiskaJerzyKusiak">Rząd przywiązuje dużo uwagi do działalności w zakresie współpracy międzynarodowej, dotyczącej ochrony środowiska. Jest ona szczególnie ożywiona z naszymi sąsiadami: ZSRR, NRD i CSRS oraz z pozostałymi krajami Rady Wzajemnej Pomocy Gospodarczej. W związku z podpisaniem Konwencji — „O Ochronie Środowiska Morskiego Bałtyku” opracowany jest program przedsięwzięć niezbędnych dla zabezpieczenia pasa wybrzeża, i wód przybrzeżnych.</u>
+ <u xml:id="u-51.13" who="#MinisterGospodarkiTerenowejiOchronySrodowiskaJerzyKusiak">Odpowiadając na, drugie pytanie, pragnę poinformować Wysoki Sejm, że Kompleksowy Program Kształtowania i Ochrony Środowiska do roku 1990 został opracowany przez zespół ekspertów powołany decyzją Prezesa Rady Ministrów w grudniu 1972 r. Program obejmuje swym zakresem ocenę istniejącej sytuacji oraz wytycza zadania i kierunki działania niezbędne dla zapewnienia właściwej ochrony i kształtowania środowiska. Część składową programu ogólnokrajowego stanowią opracowane w tym zakresie programy wojewódzkie oraz resortowe. W dziewięciu województwach programy uchwalono na sesjach rad narodowych.</u>
+ <u xml:id="u-51.14" who="#MinisterGospodarkiTerenowejiOchronySrodowiskaJerzyKusiak">Program został w czerwcu br. rozpatrzony przez Prezydium Komisji Planowania przy Radzie Ministrów. Po ostatecznym uzgodnieniu programu kształtowania i ochrony środowiska z programami społeczno-gospodarczego rozwoju kraju i planem przestrzennego zagospodarowania kraju, będzie on rozpatrzony przez Rząd w pierwszej połowie przyszłego roku.</u>
+ <u xml:id="u-51.15" who="#MinisterGospodarkiTerenowejiOchronySrodowiskaJerzyKusiak">Odpowiadając na trzecie pytanie, dotyczące przedsięwzięć ustawodawczych w zakresie kształtowania i ochrony środowiska, pragnę poinformować, że tematyka ta jest uwzględniona w rządowym programie doskonalenia prawa na lata 1974—1980.</u>
+ <u xml:id="u-51.16" who="#MinisterGospodarkiTerenowejiOchronySrodowiskaJerzyKusiak">Stosownie do tego programu — przewidujemy nowelizację przepisów dotyczących w szczególności: ochrony powietrza atmosferycznego przed zanieczyszczeniem, ochrony przed hałasem i wibracją, ochrony przyrody i krajobrazu, terenów zieleni miejskiej, zadrzewień, powierzchni ziemi, a także gospodarowania odpadami oraz kształtowania środowiska zurbanizowanego.</u>
+ <u xml:id="u-51.17" who="#MinisterGospodarkiTerenowejiOchronySrodowiskaJerzyKusiak">Nadmieniam, że problematyka kształtowania i ochrony środowiska została w odpowiednim zakresie uwzględniona w uchwalonych przez Wysoki Sejm w październiku br. — Prawie budowlanym i Prawie wodnym.</u>
+ <u xml:id="u-51.18" who="#MinisterGospodarkiTerenowejiOchronySrodowiskaJerzyKusiak">Kończąc, pragnę poinformować Wysoką Izbę, że szczegółową informację o aktualnym stanie i kierunkach działania w zakresie ochrony środowiska przedstawię w marcu 1975 roku sejmowej Komisji Budownictwa i Gospodarki Komunalnej w związku z przyjętym przez nią planem pracy.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-52">
+ <u xml:id="u-52.0" who="#Marszalek">Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-52.1" who="#Marszalek">Czy w tej sprawie ktoś z Obywateli Posłów pragnie zabrać głos?</u>
+ <u xml:id="u-52.2" who="#Marszalek">Nikt się nie zgłasza.</u>
+ <u xml:id="u-52.3" who="#Marszalek">Wobec tego sprawę interpelacji prezydiów Komisji: Budownictwa i Gospodarki Komunalnej, Prac Ustawodawczych oraz Zdrowia i Kultury Fizycznej uważam za wyczerpaną.</u>
+ <u xml:id="u-52.4" who="#Marszalek">Przystępujemy do punktu 7 porządku dziennego: Zmiany w składzie osobowym komisji sejmowych (druk nr 192).</u>
+ <u xml:id="u-52.5" who="#Marszalek">Wniosek Konwentu Seniorów w tej sprawie zastał Obywatelom Posłom doręczony.</u>
+ <u xml:id="u-52.6" who="#Marszalek">Czy ktoś z Obywateli Posłów pragnie zabrać głos?</u>
+ <u xml:id="u-52.7" who="#Marszalek">Nikt się nie zgłasza.</u>
+ <u xml:id="u-52.8" who="#Marszalek">Jeżeli nie usłyszę sprzeciwu, będę uważał, że proponowana przez Konwent Seniorów uchwała w sprawie zmian w składzie osobowym komisji sejmowych została przyjęta.</u>
+ <u xml:id="u-52.9" who="#Marszalek">Sprzeciwu nie słyszę.</u>
+ <u xml:id="u-52.10" who="#Marszalek">Stwierdzam, że Sejm proponowaną uchwałę przyjął.</u>
+ <u xml:id="u-52.11" who="#Marszalek">Przystępujemy do punktu 8 porządku dziennego: Projekt uchwały w sprawie zamknięcia sesji Sejmu (druk nr 193).</u>
+ <u xml:id="u-52.12" who="#Marszalek">Konwent Seniorów przedstawia Wysokiemu Sejmowi propozycję podjęcia uchwały, zamieszczonej w doręczonym Obywatelom Posłom druku sejmowym nr 193, w sprawie zamknięcia szóstej sesji Sejmu z dniem dzisiejszym.</u>
+ <u xml:id="u-52.13" who="#Marszalek">Czy są uwagi w tej sprawie?</u>
+ <u xml:id="u-52.14" who="#Marszalek">Nikt się nie zgłasza.</u>
+ <u xml:id="u-52.15" who="#Marszalek">Jeżeli nie usłyszę sprzeciwu, będę uważał, że Sejm przyjął proponowaną przez Konwent Seniorów uchwałę.</u>
+ <u xml:id="u-52.16" who="#Marszalek">Sprzeciwu nie słyszę.</u>
+ <u xml:id="u-52.17" who="#Marszalek">Stwierdzam, że Sejm powziął uchwałę w sprawie zamknięcia szóstej sesji Sejmu z dniem dzisiejszym.</u>
+ <u xml:id="u-52.18" who="#Marszalek">Porządek dzienny obecnego posiedzenia został wyczerpany.</u>
+ <u xml:id="u-52.19" who="#Marszalek">Informuję Wysoką Izbę, że do Prezydium Sejmu wpłynęła interpelacja posła Ryszarda Wasika do Ministra Przemysłu Ciężkiego w sprawie realizowania polityki zabezpieczenia potrzeb remontowych floty własnej przez krajowe stocznie remontowe.</u>
+ <u xml:id="u-52.20" who="#Marszalek">Interpelacja ta — zgodnie z art. 79 ust. 1 regulaminu Sejmu — została przesłana adresatowi.</u>
+ <u xml:id="u-52.21" who="#Marszalek">Proszę Obywatela Sekretarza Posła Henryka Pawłowskiego o odczytanie komunikatów.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-53">
+ <u xml:id="u-53.0" who="#SekretarzposelHenrykPawlowski">W dniu dzisiejszym odbędą się posiedzenia:</u>
+ <u xml:id="u-53.1" who="#SekretarzposelHenrykPawlowski">1)Komisji Budownictwa i Gospodarki Komunalnej — bezpośrednio po zakończeniu posiedzenia Sejmu, w sali nr 67, Dom Poselski, 2)Komisji Drobnej Wytwórczości, Spółdzielczości Pracy i Rzemiosła — bezpośrednio po zakończeniu posiedzenia Sejmu, w sali kolumnowej, 3)Komisji Handlu Wewnętrznego — bezpośrednio po zakończeniu posiedzenia Sejmu, w sali nr 72, Dom Poselski, 4)Komisji Nauki i Postępu Technicznego — bezpośrednio po zakończeniu posiedzenia Sejmu, w sali Biblioteki Sejmowej, Dom Poselski, 5)Komisji Oświaty i Wychowania — o godz. 14, w sali nr 101, 6)Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów — bezpośrednio po zakończeniu posiedzenia Sejmu, w sali nr 101, 7)Komisji Przemysłu Lekkiego — bezpośrednio po zakończeniu posiedzenia Sejmu, w sali nr 118.</u>
+ <u xml:id="u-53.2" who="#SekretarzposelHenrykPawlowski">W dniu jutrzejszym, tj. w środę, dnia 18 grudnia br., odbędzie się posiedzenie Komisji Nauki i Postępu Technicznego — o godz. 9, w sali nr 101.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-54">
+ <u xml:id="u-54.0" who="#Marszalek">Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-54.1" who="#Marszalek">Na tym kończymy 24 posiedzenie Sejmu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej.</u>
+ <u xml:id="u-54.2" who="#Marszalek">Protokół posiedzenia będzie wyłożony do przejrzenia w Biurze Prac Sejmowych.</u>
+ <u xml:id="u-54.3" who="#Marszalek">Obywatele Posłowie! Kończymy ostatnie w tym roku posiedzenie Sejmu. Był to rok 30-lecia Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej. Rocznicę narodzin naszej ludowej ojczyzny obchodziliśmy z tym większą satysfakcją, że poprzedzał ją bogaty i wszechstronny dorobek lat 1971—1974.</u>
+ <u xml:id="u-54.4" who="#Marszalek">Wszyscy mamy w pamięci uroczyste posiedzenie Sejmu w dniach narodowego jubileuszu i doniosłe wystąpienia I Sekretarza Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej — Edwarda Gierka oraz Sekretarza Generalnego Komitetu Centralnego Komunistycznej Partii Związku Radzieckiego — Leonida Breżniewa, które odbiły się szerokim echem w kraju i za granicą.</u>
+ <u xml:id="u-54.5" who="#Marszalek">Rok 1974 zamykamy dużymi osiągnięciami.</u>
+ <u xml:id="u-54.6" who="#Marszalek">Ze znacznym wyprzedzeniem urzeczywistniamy założenia planu 5-letniego, wytyczone przez VI Zjazd Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej i rozwinięte na I Krajowej Konferencji Partyjnej.</u>
+ <u xml:id="u-54.7" who="#Marszalek">Uzyskiwane wyniki są efektem solidarnego wysiłku robotników, chłopów, inteligencji, pracy całego społeczeństwa, realizującego w często niełatwych jeszcze warunkach cele określone przez wiodącą siłę naszego narodu — Polską Zjednoczoną Partię Robotniczą.</u>
+ <u xml:id="u-54.8" who="#Marszalek">W tych ogólnonarodowych poczynaniach jest również udział naszego Sejmu. W początkach roku przyjęliśmy rządowy program realizacji postanowień I Krajowej Konferencji Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej. Rozpatrywaliśmy stan ochrony zdrowia obywateli.</u>
+ <u xml:id="u-54.9" who="#Marszalek">Uchwaliliśmy wielką kartę praw i obowiązków ludzi pracy — Kodeks pracy. Owocem naszej działalności było szereg ustaw, mocą których zwiększono świadczenia socjalne państwa, m.in. emerytury i zaopatrzenie inwalidów wojennych i wojskowych, renty dla rolników przekazujących państwu gospodarstwa rolne, świadczenia w razie choroby i macierzyństwa.</u>
+ <u xml:id="u-54.10" who="#Marszalek">Podjęliśmy — z inicjatywy Klubów Poselskich PZPR i ZSL — doniosłą uchwałę — „O dalszą poprawę wyżywienia narodu i rozwój rolnictwa”, zawierającą dalekosiężny i kompleksowy plan naszych zamierzeń w tej dziedzinie.</u>
+ <u xml:id="u-54.11" who="#Marszalek">Wiele uwagi poświęcaliśmy polityce zagranicznej naszego państwa, wyrażając pełną aprobatę dla poczynań Rządu na rzecz dalszego zacieśniania braterskich więzów ze Związkiem Radzieckim i innymi krajami socjalistycznymi oraz rozwijania opartych na wzajemnie korzystnych zasadach współpracy stosunków z pozostałymi państwami. Doniosłą rolę w umacnianiu międzynarodowego autorytetu i pozycji naszej ojczyzny odegrały ważne wizyty zagraniczne przywódców naszego państwa.</u>
+ <u xml:id="u-54.12" who="#Marszalek">W dniu dzisiejszym zakończyliśmy prace nad narodowym planem społeczno-gospodarczego rozwoju w 1975 r. Jego realizacja przyniesie dalszą poprawę warunków życia społeczeństwa, dalszy szybki rozwój przemysłu, rolnictwa, usług, oświaty i kultury, utrwali ukształtowane w ostatnich latach cechy naszego rozwoju i stworzy przesłanki dla jeszcze ambitniejszych zadań przyszłej pięciolatki.</u>
+ <u xml:id="u-54.13" who="#Marszalek">Chciałbym z okazji zbliżającego się Nowego Roku w imieniu całej Izby życzyć dalszych sukcesów w działalności politycznej i w życiu osobistym I Sekretarzowi Komitetu Centralnego PZPR — Edwardowi Gierkowi oraz członkom kierownictwa partii.</u>
+ <u xml:id="u-54.14" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ <u xml:id="u-54.15" who="#Marszalek">Składam najlepsze życzenia Przewodniczącemu Rady Państwa — Henrykowi Jabłońskiemu i członkom Rady Państwa.</u>
+ <u xml:id="u-54.16" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ <u xml:id="u-54.17" who="#Marszalek">Przekazuję najlepsze życzenia Prezesowi Rady Ministrów — Piotrowi Jaroszewiczowi i członkom Rady Ministrów.</u>
+ <u xml:id="u-54.18" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ <u xml:id="u-54.19" who="#Marszalek">Niech mi będzie wolno życzyć Wam, Obywatele Posłowie, aby Wasza praca i trud dobrze służyły naszej ojczyźnie, by Waszym skutecznym działaniom towarzyszyło powodzenie w życiu osobistym i zawodowym.</u>
+ <u xml:id="u-54.20" who="#Marszalek">Sądzę, że będę wyrazicielem opinii wszystkich Obywateli Posłów, jeśli złożę w imieniu Sejmu najlepsze życzenia noworoczne wszystkim Polakom, życzenia, by żyło im się coraz lepiej i dostatniej, by praca dawała im coraz więcej zadowolenia, by mieli coraz więcej powodów do dumy ze swojej ojczyzny, Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej.</u>
+ <u xml:id="u-54.21" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ <u xml:id="u-54.22" who="#Marszalek">Zamykam posiedzenie.</u>
+ <u xml:id="u-54.23" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ <u xml:id="u-54.24" who="#komentarz">(Koniec posiedzenia o godz. 13 min. 05)</u>
+ <u xml:id="u-54.25" who="#Marszalek">Tekst interpelacji i odpowiedzi na interpelacje</u>
+ <u xml:id="u-54.26" who="#Marszalek">Interpelacja do Ministra Przemysłu Ciężkiego w sprawie realizowania polityki zabezpieczenia potrzeb remontowych floty własnej przez krajowe stocznie remontowe Zgodnie z uprawnieniami wynikającymi z art. 22 Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, zwracam się do Obywatela Ministra z interpelacją w sprawie realizowania polityki zabezpieczenia potrzeb remontowych floty własnej przez krajowe stocznie remontowe.</u>
+ <u xml:id="u-54.27" who="#Marszalek">Trudności polskich armatorów, związane z niedostateczną obsługą techniczną w zakresie remontów statków, przyczyniają się do stopniowego obniżania efektywności eksploatacyjnej floty. Aktualne możliwości remontów w stoczniach krajowych, szczególnie dużych masowców, stanowią dla armatorów PMH poważny problem, zmuszający ich do wykonywania remontów poza granicami kraju.</u>
+ <u xml:id="u-54.28" who="#Marszalek">Problemem są również naprawy — w szerszych zakresach poawaryjne statków jak również terminy remontów i defektacji, które z zasady nie są dotrzymywane przez stocznie. Mimo wiążących w tej sprawie ustaleń i priorytetu przyznanego ogólnie dla tego typu remontów, stocznie odmawiają przyjmowania zleceń względnie realizują je w minimalnym zakresie i nieproporcjonalnie wydłużonych terminach, w związku z czym znaczna część nie przyjętych napraw jest aranżowana i zlecana w stoczniach zagranicznych.</u>
+ <u xml:id="u-54.29" who="#Marszalek">Ze wstępnych informacji wynika, że około 42% potencjału produkcyjnego stoczni remontowych zajęte jest przy remontach statków zagranicznych, co zmienia całkowicie założenia i ustalenia dotyczące głównych zadań stoczni remontowych.</u>
+ <u xml:id="u-54.30" who="#Marszalek">Również ze wstępnych i prowizorycznych porównań kwot wydatkowanych przez polskich armatorów na remonty zagraniczne i strat ponoszonych z winy niedotrzymywania terminów' remontów i zysków, jakie przynoszą eksportowe usługi stoczni remontowych, nie wynika zasadność priorytetu eksportu usług.</u>
+ <u xml:id="u-54.31" who="#Marszalek">W związku z powyższym zapytuję Obywatela Ministra:</u>
+ <u xml:id="u-54.32" who="#Marszalek">1.Jak jest realizowana polityka zabezpieczenia potrzeb remontowych floty własnej przez krajowe stocznie remontowe podległe MPC?</u>
+ <u xml:id="u-54.33" who="#Marszalek">2.Jakie przeciwdziałanie podejmie resort przemysłu ciężkiego w celu ograniczenia wydatków dewizowych na przeprowadzanie remontów polskich statków w stoczniach zagranicznych i zmniejszenia strat spowodowanych niedotrzymywaniem terminów remontów?</u>
+ <u xml:id="u-54.34" who="#Marszalek">Poseł Ryszard Wąsik Szczecin, dnia 13 listopada 1974 r.</u>
+ </div>
+ </body>
+ </text>
+ </TEI>
+</teiCorpus>
diff --git a/1972-1976/sejm/posiedzenia/pp/197276-sjm-ppxxx-00025-01/header.xml b/1972-1976/sejm/posiedzenia/pp/197276-sjm-ppxxx-00025-01/header.xml
new file mode 100644
index 0000000..ac03a8c
--- /dev/null
+++ b/1972-1976/sejm/posiedzenia/pp/197276-sjm-ppxxx-00025-01/header.xml
@@ -0,0 +1,79 @@
+<?xml version='1.0' encoding='UTF-8'?>
+<teiHeader xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude" xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0" xml:id="PPC-197276-sjm-ppxxx-00025-01">
+ <fileDesc>
+ <titleStmt>
+ <title>25 posiedzenie Sejmu PRL</title>
+ </titleStmt>
+ <publicationStmt>
+ <p>Prosimy o zapoznanie się z nagłówkiem korpusu (PPC_header.xml).</p>
+ </publicationStmt>
+ <sourceDesc>
+ <bibl>
+ <title>25 posiedzenie Sejmu PRL</title>
+ <publisher>Kancelaria Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej</publisher>
+ <note type="system">PRL</note>
+ <note type="house">Sejm</note>
+ <note type="termNo">6</note>
+ <note type="type">Posiedzenie Plenarne</note>
+ <note type="sessionNo">25</note>
+ <note type="dayNo">1</note>
+ <date>1975-03-26</date>
+ </bibl>
+ </sourceDesc>
+ </fileDesc>
+ <profileDesc>
+ <particDesc>
+ <person xml:id="komentarz" role="speaker">
+ <persName>Komentarz</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="Marszalek" role="speaker">
+ <persName>Marszałek</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PiotrJaroszewicz" role="speaker">
+ <persName>Piotr Jaroszewicz</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselBrychJanusz" role="speaker">
+ <persName>Poseł Brych Janusz</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselDychtowiczZenon" role="speaker">
+ <persName>Poseł Dychtowicz Zenon</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselFilipowiczZygmunt" role="speaker">
+ <persName>Poseł Filipowicz Zygmunt</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselKoldejMarian" role="speaker">
+ <persName>Poseł Kołdej Marian</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselKomenderZenon" role="speaker">
+ <persName>Poseł Komender Zenon</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselMartinMiroslaw" role="speaker">
+ <persName>Poseł Martin Mirosław</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselMyslikTadeusz" role="speaker">
+ <persName>Poseł Myślik Tadeusz</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselSieradzkiEdward" role="speaker">
+ <persName>Poseł Sieradzki Edward</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselWojteraCzeslaw" role="speaker">
+ <persName>Poseł Wojtera Czesław</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselZabinskiAndrzej" role="speaker">
+ <persName>Poseł Żabiński Andrzej</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PrezesRadyMinistrow" role="speaker">
+ <persName>Prezes Rady Ministrów</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski" role="speaker">
+ <persName>Przewodniczący Komisji Planowania przy Radzie Ministrów Mieczysław Jagielski</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="WicemarszalekAndrzejWerblan" role="speaker">
+ <persName>Wicemarszałek Andrzej Werblan</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="WicemarszalekHalinaSkibniewska" role="speaker">
+ <persName>Wicemarszałek Halina Skibniewska</persName>
+ </person>
+ </particDesc>
+ </profileDesc>
+</teiHeader>
diff --git a/1972-1976/sejm/posiedzenia/pp/197276-sjm-ppxxx-00025-01/text_structure.xml b/1972-1976/sejm/posiedzenia/pp/197276-sjm-ppxxx-00025-01/text_structure.xml
new file mode 100644
index 0000000..8582d76
--- /dev/null
+++ b/1972-1976/sejm/posiedzenia/pp/197276-sjm-ppxxx-00025-01/text_structure.xml
@@ -0,0 +1,409 @@
+<?xml version='1.0' encoding='UTF-8'?>
+<teiCorpus xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude" xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">
+ <xi:include href="PPC_header.xml"/>
+ <TEI>
+ <xi:include href="header.xml"/>
+ <text>
+ <body>
+ <div xml:id="div-1">
+ <u xml:id="u-1.0" who="#komentarz">Sejm</u>
+ <u xml:id="u-1.1" who="#komentarz">Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej</u>
+ <u xml:id="u-1.2" who="#komentarz">Kadencja VI — Sesja VII</u>
+ <u xml:id="u-1.3" who="#komentarz">Sprawozdanie Stenograficzne z 25 posiedzenia Sejmu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej w dniu 26 marca 1975 r.</u>
+ <u xml:id="u-1.4" who="#komentarz">Warszawa 1975</u>
+ <u xml:id="u-1.5" who="#komentarz">(Początek posiedzenia o godz. 9 min. 05)</u>
+ <u xml:id="u-1.6" who="#komentarz">(Na posiedzeniu przewodniczą Marszałek Sejmu Stanisław Gucwa oraz wicemarszałkowie Halina Skibniewska i Andrzej Werblan)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-2">
+ <u xml:id="u-2.0" who="#Marszalek">Wysoki Sejmie! W dniu 15 marca 1975 r. Rada Państwa podjęła następującą uchwałę w sprawie zwołania sesji Sejmu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej:</u>
+ <u xml:id="u-2.1" who="#Marszalek">„Na podstawie art. 25 ust. 1 pkt 2 Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej Rada Państwa postanawia zwołać siódmą sesję Sejmu VI kadencji z dniem 18 marca 1975 r.</u>
+ <u xml:id="u-2.2" who="#Marszalek">Przewodniczący Rady Państwa Henryk Jabłoński</u>
+ <u xml:id="u-2.3" who="#Marszalek">Sekretarz Rady Państwa</u>
+ <u xml:id="u-2.4" who="#komentarz">Ludomir Stasiak.”</u>
+ <u xml:id="u-2.5" who="#Marszalek">W związku z tą uchwałą Prezydium Sejmu na podstawie art. 44 regulaminu Sejmu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej ustaliło termin posiedzenia na dzień dzisiejszy.</u>
+ <u xml:id="u-2.6" who="#Marszalek">Otwieram posiedzenie.</u>
+ <u xml:id="u-2.7" who="#Marszalek">Powołuję na sekretarzy posłów Edwarda Chrostka i Stanisławę Karną.</u>
+ <u xml:id="u-2.8" who="#Marszalek">Protokół i listę mówców prowadzić będzie poseł Edward Chrostek.</u>
+ <u xml:id="u-2.9" who="#Marszalek">Proszę Posłów Sekretarzy o zajęcie miejsc przy stole prezydialnym.</u>
+ <u xml:id="u-2.10" who="#Marszalek">Protokół 24 posiedzenia Sejmu uważam za przyjęty wobec niewniesienia przeciwko niemu zastrzeżeń.</u>
+ <u xml:id="u-2.11" who="#Marszalek">Ustalony przez Prezydium Sejmu porządek dzienny dzisiejszego posiedzenia został Obywatelom Posłom doręczony.</u>
+ <u xml:id="u-2.12" who="#Marszalek">Czy ktoś z Obywateli Posłów pragnie zabrać głos w sprawie porządku dziennego?</u>
+ <u xml:id="u-2.13" who="#Marszalek">Nikt się nie zgłasza.</u>
+ <u xml:id="u-2.14" who="#Marszalek">Uważam zatem, że Sejm porządek dzienny posiedzenia, przedstawiony przez Prezydium Sejmu, zatwierdził.</u>
+ <u xml:id="u-2.15" who="#Marszalek">Przystępujemy do punktu 1 porządku dziennego: Informacja Rządu o zadaniach inwestycyjnych w 1975 r. na tle polityki państwa w okresie bieżącego planu 5-letniego.</u>
+ <u xml:id="u-2.16" who="#Marszalek">Proszę o zabranie głosu Wiceprezesa Rady Ministrów, Przewodniczącego Komisji Planowania przy Radzie Ministrów Obywatela Mieczysława Jagielskiego.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-3">
+ <u xml:id="u-3.0" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie Zgodnie z czteroletnią już tradycją Rząd przedstawia pod debatę Wysokiej Izby kolejny węzłowy problem społeczno-gospodarczego rozwoju kraju. Dotyczy on całokształtu polityki inwestycyjnej państwa, a więc spraw niezmiernej wagi. Jest więc rzeczą zrozumiałą że w debacie nad projektem bieżącego planu 5-letniego i kolejnymi planami rocznymi problematyka ta była przedmiotem ożywionej dyskusji obywateli posłów. Pozostaje ona stale w centrum uwagi i bieżących prac Rządu. Jest przedmiotem zainteresowania szerokiej opinii publicznej.</u>
+ <u xml:id="u-3.1" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">Jest to w pełni uzasadnione. Inwestycje stanowią bowiem istotną część dochodu narodowego, którą przeznacza się na cele przyszłego rozwoju kraju, zapewniając ciągłość tego rozwoju, tworząc — dzięki rozbudowie potencjału wytwórczego i postępowi w unowocześnianiu gospodarki — warunki do stałego i pełniejszego zaspokajania wszechstronnych potrzeb społeczeństwa.</u>
+ <u xml:id="u-3.2" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">Rola inwestycji jako jednego z podstawowych czynników wzrostu gospodarczego i zaspokajania potrzeb społeczeństwa uwydatnić się szczególnie w procesach intensywnego uprzemysłowienia kraju oraz strukturalnych przemian gospodarki. Potwierdzają to doświadczenia szybkiej industrializacji zarówno u nas jak i w innych krajach, a przede wszystkim w państwach socjalistycznych. Doświadczeni; te wskazują zarazem, że wpływ nakładów inwestycyjnych i ich efektywność na wzrost dochodu narodowego, który stanowi źródło wzrostu spożycia i inwestycji, uwidacznia si< z reguły w dłuższych okresach.</u>
+ <u xml:id="u-3.3" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">Same inwestycje, których efekty rzeczowe tworzą wprawdzie bazę wzrostu produkcji materialnej, nie wystarczają jednak do zapewnienia szybkiego, a zarazem efektywnego rozwoju gospodarki. Na wzrost dochodu narodowego istotny wpływ wywierają także: wzrost społecznej wydajności pracy, wzrost produktywności majątku trwałego, poprawa wykorzystania surowców i materiałów, a więc szeroko pojęta efektywność gospodarowania.</u>
+ <u xml:id="u-3.4" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">Dlatego też program inwestycyjny realizujemy w ścisłym powiązaniu z polityką postępu technicznego i organizacyjnego, z intensywnymi działaniami w kierunku racjonalizacji zatrudnienia i podwyższania poziomu kwalifikacji, z szybkim rozwijaniem współpracy i wymiany z zagranicą oraz z wszechstronnym, długofalowym procesem doskonalenia metod planowania i zarządzania gospodarką.</u>
+ <u xml:id="u-3.5" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">Polityka inwestycyjna w znacznie większym stopniu niż pozostałe dziedziny polityki społeczno-gospodarczej ma charakter strategiczny i długofalowe znaczenie. Dlatego określając kierunki i kształtując rozmiary inwestowania, musimy — obok dobrej znajomości dzisiejszego stanu gospodarki, jej możliwości i środków oraz potrzeb społecznych — wybiegać często również daleko w przyszłość, przewidywać skutki dzisiejszych działań obliczonych na odległe okresy. Trzeba więc pamiętać, że znaczna część podejmowanych obecnie zadań inwestycyjnych, to zarazem określony etap realizacji szczegółowo opracowanych i uchwalonych długofalowych programów rozwojowych. Dotyczą one m.in. dziedzin tak ważnych, jak gospodarka żywnościowa, baza paliwowo-energetyczna czy metalurgia, w sferze konsumpcji społecznej — budownictwo mieszkaniowe.</u>
+ <u xml:id="u-3.6" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">Jesteśmy w ostatnim roku realizacji programu VI Zjazdu PZPR i planu 5-letniego, które określiły kierunki i koncepcje polityki inwestycyjnej. Potrzebna jest zatem odpowiedź na zasadnicze pytania: jaką mamy obecnie sytuację na froncie inwestycyjnym, jak realizujemy program inwestycyjny oraz co należy robić, aby tegoroczny plan wykonać jak najlepiej. Chodzi również o to, abyśmy w drugą połowę tak ważnych dla kraju lat siedemdziesiątych weszli znacznie silniejsi, z rozwiniętym, ale i uporządkowanym frontem inwestycyjnym, abyśmy mogli i potrafili dobrze spożytkować efekty dotychczasowego wysiłku inwestycyjnego, który stanowi wkład całego społeczeństwa w osiąganie naszych celów rozwojowych. Do odpowiedzi na te pytania przywiązujemy szczególną wagę.</u>
+ <u xml:id="u-3.7" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">Obywatele Posłowie! Odpowiedź ta wiąże się z zasadniczym faktem. Wytyczony przez VI Zjazd program społeczno-gospodarczego rozwoju kraju zmierzał do zapewnienia szybkiej i stałej poprawy warunków życiowych ludności oraz do dynamicznego rozwoju gospodarki również przez rozbudowę i unowocześnienie jej potencjału ekonomicznego.</u>
+ <u xml:id="u-3.8" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">Tym nadrzędnym celom podporządkowano program inwestycyjny i podstawowe kierunki inwestowania. Zmierzały one do wydatnego zwiększenia zdolności produkcyjnych przemysłów wytwarzających dobra konsumpcyjne, do zapoczątkowania procesów intensywnej rozbudowy i techniczno-ekonomicznej rekonstrukcji rolnictwa i przemysłu rolno-spożywczego, do szybszej rozbudowy bazy surowcowej i paliwowej oraz usuwania — „wąskich przekrojów” w niektórych dziedzinach produkcji i w infrastrukturze, a w sferze konsumpcji społecznej przede wszystkim — do przyspieszenia rozwoju budownictwa mieszkaniowego.</u>
+ <u xml:id="u-3.9" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">Podejmując realizację programu VI Zjazdu, skonkretyzowanego w planie 5-letnim, potraktowaliśmy go jako program otwarty. Oznacza to, że w miarę osiągania lepszych rezultatów w dziedzinie produkcji materialnej, przekraczających założenia planu 5-letniego, korygowaliśmy w górę pierwotne ustalenia dotyczące polityki społecznej. Aby stworzyć trwałe podstawy do realizowanej polityki społecznej, tak korygowanej, rozszerzaliśmy odpowiednio program inwestycyjny i dokonywaliśmy zmian w jego strukturze stosownie do rosnących możliwości i potrzeb.</u>
+ <u xml:id="u-3.10" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">Korygując w górę program inwestycyjny, przestrzegaliśmy — pragnę to mocno podkreślić — zasady, że żaden z działów gospodarki, żadna gałąź czy branża gospodarcza, żadna dziedzina konsumpcji społecznej nie może mieć środków uszczuplanych w stosunku do ustaleń planu 5-letniego. W rezultacie wszystkie podstawowe kierunki inwestowania zawarte w planie 5-letnim są w pełni respektowane, a zarazem wzbogacone nowymi przedsięwzięciami według określonych priorytetów.</u>
+ <u xml:id="u-3.11" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">Nakłady inwestycyjne w przemysłach produkujących dobra konsumpcyjne osiągną w latach 1971—1975 około 220 mld zł, będą więc 3-krotnie większe niż w ubiegłym pięcioleciu i o ponad 50% większe od założeń obecnego planu 5-letniego. W wyniku tego udział nakładów na przemysły grupy — „B” w ogólnych nakładach na przemysł wzrasta z 18,5% w latach 1966—1970 do 26% w bieżącym pięcioleciu.</u>
+ <u xml:id="u-3.12" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">W związku z przyspieszeniem rozwoju przemysłów, które produkują dobra konsumpcyjne, udział nakładów na przemysły grupy — „A” w ogólnych nakładach na przemysł uległ pewnemu zmniejszeniu — z 81,5% w ubiegłym pięcioleciu do około 74% obecnie. Ale bezwzględne rozmiary tych nakładów wzrastają szybko i wyniosą ok. 620 mld zł, będą więc prawie dwukrotnie wyższe niż w poprzednim pięcioleciu i o ok. 32% wyższe od założeń obecnego planu 5-letniego.</u>
+ <u xml:id="u-3.13" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">Wśród przemysłów grupy — „B” szczególnie wysoki wzrost nakładów cechuje przemysł lekki, a także rynkowe branże przemysłu maszynowego. W rezultacie w bieżącym pięcioleciu gałęzie te poważnie wzmocniły swój potencjał produkcyjny, zwiększając wydatnie już obecnie produkcję na potrzeby rynku wewnętrznego i na eksport.</u>
+ <u xml:id="u-3.14" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">Poważnie zwiększyliśmy nakłady na rolnictwo oraz na pozostałe ogniwa nowoczesnej gospodarki żywnościowej, której długofalowy kompleksowy program rozwoju wytyczyło XV Plenum KC naszej partii.</u>
+ <u xml:id="u-3.15" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">Zwiększając w planach rocznych nakłady na rolnictwo, umożliwialiśmy jednocześnie podejmowanie ponadplanowych inwestycji, znosząc limitowanie budownictwa inwestycyjnego w rolnictwie uspołecznionym i w ten sposób oddziaływując na rozwój hodowli trzody chlewnej i bydła. Tworzymy także warunki sprzyjające inwestowaniu w rolnictwie indywidualnym przez odpowiednią politykę kredytową oraz znaczne zwiększanie dostaw materiałów budowlanych, maszyn i urządzeń. W rezultacie nakłady w rolnictwie osiągną w bieżącym pięcioleciu około 260 mld zł, a więc o 98 mld zł, to jest o ponad 60% więcej aniżeli w latach 1966—1970 i o niespełna 30% więcej niż zakładaliśmy to w obecnym planie.</u>
+ <u xml:id="u-3.16" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">Równocześnie poważnie rozszerzony został program inwestycyjny w przemyśle spożywczym, który w minionych trzech latach uzyskał najwyższe spośród wszystkich gałęzi średnie tempo wzrostu nakładów, sięgające rocznie ponad 40%. Rozmiary tych nakładów w całym pięcioleciu przekroczą kwotę 88 mld zł, tj. będą 2,5-krotnie większe niż w latach 1966—-1970 i o 70% przewyższą założenia obecnego planu 5-letniego.</u>
+ <u xml:id="u-3.17" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">Zwiększamy — zarówno pod kątem widzenia przyszłych potrzeb gospodarki, jak i potrzeb przemysłów produkujących na zaopatrzenie rynku — zdolności wytwórcze przemysłów surowcowych oraz rozbudowujemy i modernizujemy przemysły, które produkują dobra inwestycyjne i elementy kooperacyjne.</u>
+ <u xml:id="u-3.18" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">Wśród przemysłów grupy — „A” — na przemysł wydobywczy przeznaczamy w bieżącym pięcioleciu 114 mld zł, tj. o 32 mld zł więcej niż w poprzednim pięcioleciu, na hutnictwo żelaza i metali nieżelaznych ponad 110 mld zł, tj. o 140% więcej, na energetykę 75 mld zł, tj. niespełna 90% więcej niż w ubiegłym pięcioleciu. Zapoczątkowaliśmy w tych przemysłach budowę wielkich obiektów o dużych zdolnościach produkcyjnych, a więc bardziej wydajnych i efektywnych zarówno z punktu widzenia kapitałochłonności inwestycyjnych, jak i bieżących kosztów produkcji i eksploatacji.</u>
+ <u xml:id="u-3.19" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">Jedną z charakterystycznych cech obecnej polityki inwestycyjnej jest dążenie do szybszego rozwoju słabszych ogniw społeczno-gospodarczych i stopniowego wyrównywania dysproporcji, które niejednokrotnie są rezultatem wieloletnich zaniedbań i niewystarczającego inwestowania w poprzednich okresach.</u>
+ <u xml:id="u-3.20" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">Szczególnie dużo starań poświęcamy opanowaniu trudności transportu, zwłaszcza kolejowego. Na transport i łączność wydatkujemy łącznie w bieżącym pięcioleciu około 214 mld zł, a więc o ponad 100 mld zł więcej niż w poprzednim pięcioleciu, tj. o ponad 90%, przekraczając o około 30% ustalenia bieżącego planu 5-letniego. Koncentracja nakładów w tym dziale gospodarki musi potrwać jeszcze przez kilka lat. Gospodarka rozwija się bowiem w szybkim tempie, co wpływa na stały wzrost potrzeb przewozowych i wymaga odpowiedniego powiększania zdolności przewozowych transportu. Uzyskaliśmy już widoczne postępy w tej dziedzinie. Ale sytuacja w tym dziale transportu jest nadal trudna, będzie przeto konieczne dalsze intensywne inwestowanie.</u>
+ <u xml:id="u-3.21" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">Nadrabianie zaległości i usuwanie dysproporcji przez zwiększanie — dzięki inwestycjom — zdolności produkcyjnych i usługowych dotyczy również wielu deficytowych wyrobów, o wielkim znaczeniu dla gospodarki i zaspokajania potrzeb społeczeństwa. Dla zaspokojenia podstawowych potrzeb surowcowych i materiałowych uruchomiono produkcję szeregu nowych wyrobów, spośród których należy wymienić między innymi: blachy transformatorowe, walcówkę miedzi do produkcji kabli, nowe asortymenty blach grubych — głównie dla przemysłu okrętowego, nowe profile zimno-gięte, rury spiralnie spawane, nowe marki cementu o wysokich parametrach jakościowych. Na potrzeby rolnictwa uruchomiono produkcję kombajnów zbożowych, maszyn do zbioru zielonek, granulowanych kompleksowych nawozów wieloskładnikowych, fosforanów paszowych oraz podjęto produkcję premiksów. Dla poprawy i wzbogacenia zaopatrzenia rynku wewnętrznego uruchomiono m.in. produkcję samochodu małolitrażowego, odbiorników telewizji kolorowej, magnetofonów kasetowych, szeregu urządzeń dla gospodarstw domowych, różnego typu dzianin z włókien sztucznych i wielu innych wyrobów przemysłu lekkiego.</u>
+ <u xml:id="u-3.22" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">Niezmiernie ważny kierunek inwestowania przyczyniający się, podobnie jak inwestycje w przemyśle grupy — „B” i w gospodarce żywnościowej, do poprawy warunków życiowych — to rozległa sfera konsumpcji społecznej. Na czoło wysuwa się tutaj gospodarka mieszkaniowa i komunalna, na którą przeznaczamy ok. 330 mld zł, tj. o 137 mld zł, czyli o ponad 70% więcej aniżeli w latach 1966—1970 i o blisko 25% więcej od założeń obecnego planu 5-letniego.</u>
+ <u xml:id="u-3.23" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">Przypomnę, że do realizacji programu mieszkaniowego przystąpiliśmy po znacznym osłabieniu rozwoju budownictwa mieszkaniowego w końcu lat 60-tych, co rzutowało w sposób istotny na sytuację w roku 1971. Dzięki zwiększonym nakładom na budownictwo mieszkaniowe w 1971 r., rozszerzyliśmy front stanów surowych w tym budownictwie, a w ślad za tym w kolejnych latach zwiększaliśmy liczbę mieszkań oddawanych do użytku. Przyczyniło się do tego zapoczątkowanie — zgodnie z programem V Plenum KC naszej partii — tworzenia przemysłu mieszkaniowego, a przede wszystkim przyspieszenie rozwoju przemysłu materiałów budowlanych oraz rozszerzenie i unowocześnienie potencjału wykonawczego budownictwa mieszkaniowego, co dotyczy zwłaszcza fabryk domów.</u>
+ <u xml:id="u-3.24" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">Z tej ogólnej charakterystyki podstawowych kierunków realizacji programu inwestycyjnego wynika, że największy nacisk położyliśmy na rozwój produkcyjnych działów gospodarczych. Według obecnych ocen przeznaczonych będzie na nie ponad 76% nakładów, a największa część — ponad 44% nakładów — przypadnie na przemysł. Można ocenić, że działalnością inwestycyjną, która polega na rozbudowie bądź modernizacji oraz na nowym budownictwie, objętych jest ponad 80% przedsiębiorstw przemysłowych. Jest to słuszne i konieczne, ponieważ przemysł stanowi decydującą siłę napędową strukturalnych przemian gospodarki, i podstawowe źródło dynamizmu naszego rozwoju. Wyraża się w tym jedna z podstawowych cech obecnej polityki inwestycyjnej. Przez odpowiednio kształtowaną strukturę działowo-gałęziową i techniczną nakładów oraz wyższą efektywność procesów inwestowania, w trakcie przyspieszonej realizacji znacznie rozszerzonego programu inwestycyjnego, zmierzamy do stopniowego przestawiania gospodarki na tory rozwoju intensywnego.</u>
+ <u xml:id="u-3.25" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">W tym kierunku działają zwiększone dostawy do przemysłu, a także rolnictwa, budownictwa i transportu — nowoczesnych maszyn, urządzeń i licencji, które kształtują nowy, wyższy poziom technik i technologii, umożliwiają upowszechnienie bardziej wydajnych metod wytwarzania, lepsze wykorzystanie surowców i materiałów, produkcję bardziej nowoczesnych wyrobów. Wzrost technicznego uzbrojenia pracy, który bardzo szybko postępuje, pozwala zwiększać wydajność pracy, czynić ją lżejszą, racjonalizować gospodarkę zatrudnieniem, a w rezultacie osiągać poprawę społecznej efektywności gospodarowania.</u>
+ <u xml:id="u-3.26" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">Podkreślając wagę rozbudowy i unowocześnienia potencjału wytwórczego, trzeba stwierdzić, że w tym słusznym i koniecznym procesie nie dość jeszcze wykorzystujemy możliwości tkwiące w modernizacji istniejących mocy wytwórczych. Osiągnięty w tej dziedzinie postęp nie może nas zadowalać. Nakłady na inwestycje tego typu stanowiły w ubiegłym roku około 24% nakładów na przemysł. Nie została dostatecznie upowszechniona praktyka modernizacji i rozszerzania zdolności produkcyjnych w zakładach i obiektach istniejących. Trwa nacisk inwestorów na podejmowanie zadań całkowicie nowych, związanych z tzw. budownictwem kubaturowym, które angażuje znaczny potencjał wykonawczy i zużywa materiały. Dotyczy to zwłaszcza przemysłów przetwórczych, w których nie są w pełni wykorzystane możliwości tworzenia większych i bardziej nowoczesnych zdolności wytwórczych w drodze modernizacji, a tym bardziej tzw. bezinwestycyjne możliwości wzrostu produkcji.</u>
+ <u xml:id="u-3.27" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">Modernizacja połączona z rozbudową i unowocześnieniem bazy wytwórczej produkcyjnych działów gospodarki wynika z wewnętrznych potrzeb, jak i z potrzeby coraz szerszego włączenia naszej gospodarki w procesy międzynarodowego podziału pracy. Co więcej — jest w znacznym stopniu uwarunkowana wzrostem tego udziału w oparciu o rozszerzanie i pogłębianie specjalizacyjnych i kooperacyjnych powiązań z krajami RWPG, zgodnie z programem socjalistycznej integracji gospodarczej.</u>
+ <u xml:id="u-3.28" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">Uczestnicząc w realizacji tego programu, Polska w oparciu o najnowszą, przodującą technikę specjalizuje się w wybranych branżach produkcji przemysłowej i określonych wyrobach, dążąc do uzyskania w tych dziedzinach wysokiego poziomu nowoczesności i wielkiej skali produkcji. Temu celowi służą również zakupy za granicą — po części na warunkach wieloletnich kredytów — nowoczesnych maszyn, urządzeń, licencji i rozwiązań technologicznych oraz powiązania kooperacyjno- handlowe z firmami zagranicznymi.</u>
+ <u xml:id="u-3.29" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">Dzięki współpracy z krajami socjalistycznymi i międzynarodowemu podziałowi pracy w ramach RWPG, zdołaliśmy już poczynić poważne postępy w specjalizacji i kooperacji produkcji przemysłowej. Na pierwszym miejscu należy wymienić realizację ustaleń polsko-radzieckich w dziedzinie przemysłu motoryzacyjnego, obejmujących kooperację w produkcji samochodów ciężarowych KAM i samochodów osobowych. Odrębną — ze względu na swą wagę we wzajemnej współpracy z ZSRR i innymi krajami RWPG — pozycję stanowi podjęta przez Polskę produkcja urządzeń dla energetyki atomowej. Na specjalne podkreślenie zasługuje również rozwinięcie produkcji nowoczesnych maszyn włókienniczych oraz zespołów do obrabiarek, a w tym uchwytów precyzyjnych. Szereg dalszych przedsięwzięć kooperacyjnych znajduje się w toku realizacji lub uzgodnień. Równocześnie rozwijamy w pokaźnej skali produkcję tradycyjnych już wyrobów objętych specjalizacją, jak: tabor pływający, cukrownie, fabryki kwasu siarkowego, maszyny budowlane i inne.</u>
+ <u xml:id="u-3.30" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">Tak więc naszą obecną działalność cechuje wielki rozmach procesów inwestowania. Nakłady inwestycyjne w gospodarce narodowej osiągną w bieżącym pięcioleciu ponad 1,9 biliona złotych, tj. będą wyższe od założeń planu 5-letniego o 460 mld zł. Wzrosną one w porównaniu z ubiegłym pięcioleciem o około 900 mld zł, tj. ponad 90%. Udział inwestycji netto w dochodzie narodowym wyniesie w 1975 r. ok. 29%. Zaangażowanie w inwestycje kontynuowane wzrośnie z ok. 300 mld zł w końcu 1970 r. do ok. 700 mld zł w końcu 1975 roku.</u>
+ <u xml:id="u-3.31" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">Dzięki realizacji wielkiego programu inwestycyjnego coraz lepiej zaspokajamy obecne potrzeby społeczne oraz tworzymy warunki przyszłej, jeszcze bardziej wydatnej poprawy w tej dziedzinie, pamiętając przy tym, że zaspokajanie potrzeb społeczeństwa na coraz wyższym poziomie — to nie tylko większa ilość, lepsza jakość i nowoczesność towarów i usług, mieszkań, szpitali, ośrodków nauki i kultury, ale także wyższy poziom ilościowy i jakościowy majątku, który składa się na infrastrukturę cywilizacyjną i społeczną.</u>
+ <u xml:id="u-3.32" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">Wysoki Sejmie! Realizacja wielkiego programu inwestycyjnego wymaga ogromnego wysiłku w całej gospodarce. Jest on wielostronny i obejmuje wiele dziedzin.</u>
+ <u xml:id="u-3.33" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">Znacznie rozbudowaliśmy i unowocześniliśmy potencjał przedsiębiorstw budowlanych i montażowych. Złożyły się na to przede wszystkim zwiększone dostawy maszyn i urządzeń, które — tylko dla przedsiębiorstw budowlano-montażowych, zgrupowanych w resorcie budownictwa i przemysłu materiałów budowlanych — są w całym pięcioleciu ponad 2,5-krotnie większe niż w latach 1966—1970. Są to w niemałej części wysoko wydajne maszyny i urządzenia z importu i produkcji krajowej, którą znacznie zwiększyliśmy i unowocześniliśmy w ostatnich latach. Poważnie wzmocniony został potencjał biur projektowych oraz techniczno-badawcze zaplecze budownictwa.</u>
+ <u xml:id="u-3.34" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">Uwzględniając zaspokojenie rosnących potrzeb, znacznie zintensyfikowaliśmy rozwój produkcji materiałów dla budownictwa. Jednocześnie, aby sprostać potrzebom, przeszliśmy z pokaźnego w końcu lat 60-tych eksportu netto cementu — na import netto oraz zwiększyliśmy import wyrobów hutniczych. Import tylko tych dwóch grup materiałów — służących w dużej części budownictwu i produkcji finalnych dóbr inwestycyjnych — osiągnie w bieżącym pięcioleciu wartość ok. 11 miliardów złotych dewizowych, licząc w cenach bieżących, i będzie 3,5-krotnie większy niż w latach 1966—1970. W rezultacie dostawy na cele budownictwa wzrosną: cementu z 12,8 mln ton w 1970 r. do 20,8 mln ton w 1975 r., a wyrobów hutniczych odpowiednio z 1,8 mln ton do ok. 3,7 mln ton, w tym ponad dwukrotnie zwiększą się dostawy rur oraz wielu innych materiałów. Na coraz szerszą skalę wprowadzamy do budownictwa lekkie konstrukcje stalowe, importowane, a obecnie w coraz większym stopniu wytwarzane w kraju.</u>
+ <u xml:id="u-3.35" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">Mimo to realizacja tak wielkiego programu inwestycyjnego stwarza napięcia materiałowe. Dotyczy to kabli, armatury i niektórych innych materiałów. Aby usuwać te trudności, Rząd podejmuje odpowiednie środki, odpowiednie przedsięwzięcia produkcyjne, ekonomiczne i organizacyjne.</u>
+ <u xml:id="u-3.36" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">Zwielokrotnione zostały zdolności wytwórcze uprzemysłowionej bazy budownictwa mieszkaniowego. Dość przypomnieć, że w 1970 r. istniały w kraju — głównie jako zakłady poligonowe — wytwórnie elementów prefabrykowanych o rocznej zdolności produkcyjnej około 98 tys. izb. Pod koniec br. będzie już pracować w kraju około 100 fabryk o rocznej zdolności produkcyjnej około 500 tys. izb. Dalsze fabryki — o zdolności ponad 150 tys. izb — są w budowie i rozpoczną produkcję w latach 1976—1977.</u>
+ <u xml:id="u-3.37" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">Poważnego wysiłku musiały dokonać przemysły wytwarzające dobra inwestycyjne, aby zwiększyć dostawy maszyn, urządzeń i środków transportu. Trzeba było podejmować także wielkie wysiłki, aby w bieżącym pięcioleciu, umożliwić ponad 3-krotny wzrost importu maszyn i urządzeń na cele inwestycyjne.</u>
+ <u xml:id="u-3.38" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">W sumie nakłady inwestycyjne na maszyny i urządzenia wyniosą w latach 1971—1975 ok. 800 mld zł, a więc o ponad 2-krotnie więcej niż w ubiegłym pięcioleciu.</u>
+ <u xml:id="u-3.39" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">Regulacje płac, odpowiednie opłacanie wzrostu wydajności pracy oraz inne zachęty materialne dla pracowników budownictwa pobudziły ich zainteresowanie terminowym i dobrym jakościowo wykonywaniem zadań inwestycyjnych, lepszą i wydajniejszą pracą.</u>
+ <u xml:id="u-3.40" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">Dzięki rozwinięciu szkolnictwa zawodowego, jak i szkolenia uzupełniającego rośnie poziom kwalifikacji kadr budownictwa, zwiększają się kadry specjalistów, w tym fachowców przygotowanych do obsługi nowoczesnych maszyn, sprzętu i urządzeń.</u>
+ <u xml:id="u-3.41" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">Zasadniczy rozdział tworzą wielostronne działania, które usprawniają procesy inwestowania. Dzięki nim zdołaliśmy nie tylko znakomicie zwiększyć rozmiary inwestycji i budownictwa, lecz także skrócić cykle inwestycyjne. Ocenia się, że w okresie bieżącego pięciolecia cykle te zostaną skrócone średnio o ok. 1/5. Największy postęp pod tym względem osiągamy w hutnictwie żelaza i stali, w energetyce, w przemyśle maszynowym oraz w przemyśle drzewnym i spożywczym. I tak np. przeciętne rzeczywiste cykle realizacji inwestycji w hutnictwie żelaza i stali kształtowały się w latach 1970—1971 w granicach 40— 42 miesiące. W latach 1974—1975 inwestycje te realizowane są w cyklach 30—36 miesięcy. W przemyśle maszynowym cykle te uległy skróceniu z 28 do 22—24 miesięcy. Okres budowy bloku energetycznego 200 MW skrócony został przeciętnie z 32 do 28 miesięcy. Nie trzeba dowodzić, jak wielki wpływ wywiera to na wzrost efektywności wykorzystania środków inwestycyjnych, na szybsze uzyskiwanie przyrostów produkcji i usług, a w rezultacie — na szybszy wzrost dochodu narodowego.</u>
+ <u xml:id="u-3.42" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">Skracanie cykli inwestycyjnych jest rezultatem działania na wielu płaszczyznach. Zweryfikowaliśmy obowiązujące cykle normatywne. Ich dalsze skracanie spotyka się z zachętą, zawartą w systemie płac i nagród, który obejmuje wszystkich uczestników każdego zadania inwestycyjnego. W tym samym kierunku, choć w sposób pośredni, oddziałuje system kredytowania inwestycji i zasady oprocentowania.</u>
+ <u xml:id="u-3.43" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">Aby przynieść oczekiwane efekty, skracanie cykli inwestycyjnych musi być kojarzone z szybkim i sprawnym opanowywaniem nowych zdolności produkcyjnych. Rząd już dwukrotnie podejmował decyzje w sprawie skrócenia okresów uzyskiwania pełnych zdolności produkcyjnych przez poszczególne branże przemysłu i kategorie zakładów przemysłowych.</u>
+ <u xml:id="u-3.44" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">W rezultacie i w tej dziedzinie możemy odnotować postęp. Szacuje się, że w 1974 r. okres opanowywania nowych zdolności uległ skróceniu średnio o około 1/3 w porównaniu ze stanem z roku 1972, w tym w przemyśle ciężkim — z 22 miesięcy do 19, w energetyce — z 19,7 miesięcy do 12, w przemyśle chemicznym — z 21 do 8 miesięcy, w przemyśle lekkim — z 14 miesięcy do 10.</u>
+ <u xml:id="u-3.45" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">Obecnie prowadzi się kolejne badania i zbiera odpowiednie materiały, które ilustrują tryb skracania cykli inwestycyjnych i okres dochodzenia do zdolności produkcyjnych, aby na podstawie zebranych materiałów tak przyspieszenia, jak i opóźniania ustalonych terminów wyciągać w sposób bardziej operatywny niezbędne wnioski.</u>
+ <u xml:id="u-3.46" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">W rozwiązywaniu złożonych problemów technicznych i organizacyjnych mamy już na niektórych odcinkach frontu inwestycyjnego poważne osiągnięcia. Ale postęp nie jest jeszcze powszechny, nie stał się jeszcze udziałem wszystkich jednostek gospodarczych uczestniczących w procesie inwestycyjnym.</u>
+ <u xml:id="u-3.47" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">Na niejednym placu budowy widać brak gospodarności. Częste są fakty przedwczesnego zamawiania maszyn i urządzeń, ich zaleganie w magazynach. Zbyt mało jeszcze nowoczesnych maszyn, urządzeń i środków transportu pracuje na dwie zmiany. Nadal daję znać o sobie marnotrawstwo materiałów budowlanych. Są przykłady przewlekłości procesu inwestycyjnego. O ile na głównych placach budowy zadania realizowane są na ogół pomyślnie, to w licznych obiektach, zwłaszcza handlu, oświaty, zdrowia i usług występują niepokojące opóźnienia. Częste są przypadki niekompletnego oddawania inwestycji do użytku i złej jakości wykonawstwa. Duże straty ponosi gospodarka na skutek licznych jeszcze opóźnień w osiąganiu projektowanych zdolności produkcyjnych i usługowych. Te niedomagania nakazują wzmożenie działalności na rzecz dalszego doskonalenia procesów inwestowania. Są one w centrum uwagi bieżących prac Rządu.</u>
+ <u xml:id="u-3.48" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">Pracujemy nad rozwiązaniami, które z jednej strony — zapewnią dalsze usprawnienie realizacji zadań inwestycyjnych, a z drugiej — silniej skłaniać będą jednostki gospodarcze do wdrażania innowacji technicznych, przede wszystkim przez rozszerzanie zakresu inwestycji modernizacyjnych. Polepszamy ekonomiczne i organizacyjne warunki realizacji inwestycji w sferze konsumpcji społecznej. W tym celu rozbudowujemy potencjał wykownawstwa dla budownictwa mieszkaniowego oraz obiektów usługowych i obiektów służby zdrowia.</u>
+ <u xml:id="u-3.49" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">Obywatele Posłowie! To, że mogliśmy korygować w górę założenia planu 5-letniego w dziedzinie inwestycji było możliwe przede wszystkim dlatego, że w wyniku realizacji słusznej strategii społeczno-gospodarczej VI Zjazdu PZPR uzyskaliśmy wyższy od planowanego przyrost dochodu narodowego oraz zwiększyliśmy możliwości eksportowe gospodarki, co umożliwiło zwiększony import potrzebnych dóbr. Zdecydowały o tym ujawniane i zagospodarowane rezerwy, lepsze wykorzystanie podstawowych czynników produkcji i nowo tworzone zdolności produkcyjne. Wytworzyliśmy więcej — więcej środków mieliśmy przeto do podziału, do rozdysponowania na ponadplanowe zwiększenie spożycia i dalsze inwestycje.</u>
+ <u xml:id="u-3.50" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">Szerzej sięgając po możliwości, jakie tworzyła korzystna koniunktura kredytowa na świecie, uzupełnialiśmy zarazem środki wewnętrzne przez zaciąganie i celowe wykorzystywanie zagranicznych kredytów inwestycyjnych, przeznaczając je przede wszystkim na zapewnienie dostaw nowoczesnych maszyn i urządzeń modernizujących naszą gospodarkę.</u>
+ <u xml:id="u-3.51" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">W przyszłym pięcioleciu przypadają spłaty przeważającej części kredytów zagranicznych zaciągniętych na te cele. Dlatego przed przedsiębiorstwami, które z nich korzystały szczególnie na zasadach samospłaty, stoi ważne zadanie pełnego wykorzystania nowo stworzonych lub zmodernizowanych mocy produkcyjnych dla znacznego zwiększenia eksportu.</u>
+ <u xml:id="u-3.52" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">Zwiększając środki na cele realizacji rozszerzonego programu inwestycyjnego, zapewniliśmy zarazem — trzeba to podkreślić — znaczne przekroczenie założeń i zadań wytyczonych w planie 5-letnim w dziedzinie wzrostu poziomu życia społeczeństwa. To bezprecedensowe, w stosunku do przeszłości, rozwiązanie było jednym z ważnych źródeł przyspieszenia rytmu rozwojowego gospodarki.</u>
+ <u xml:id="u-3.53" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">Zrozumiałe, że w trakcie realizacji rozszerzonego programu rozwoju społeczno-gospodarczego — w tym i programu inwestycyjnego — napotykamy znaczne trudności. Mamy braki w zaopatrzeniu w istotne materiały budowlane. Nadal daję o sobie znać niewystarczający jeszcze potencjał wykonawczy budownictwa. Na niejeden plac budowy trudno pozyskać pracowników. Ale też nie jest to dla nikogo i nie powinno być zaskoczeniem. Wysoka dynamika rozwoju i wysoki poziom inwestowania stwarzają napięcia i trudności. Rzecz w tym, by aktywnie wychodzić im naprzeciw, nie hamując wysokiego tempa rozwoju, lecz utrwalając je w oparciu o coraz sprawniejszą, bardziej efektywną i zdyscyplinowaną działalność podporządkowaną we wszystkich dziedzinach nadrzędnemu celowi polityki społeczno-ekonomicznej partii i Rządu.</u>
+ <u xml:id="u-3.54" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">Tym wymogom odpowiada tegoroczny plan społeczno-gospodarczy, zakładający utrwalenie wysokiej dynamiki rozwoju gospodarki w oparciu o szersze wykorzystanie jakościowych, intensywnych czynników rozwoju, w oparciu o wydatną poprawę efektywności gospodarowania. Warunkuje to bowiem tempo naszego rozwoju, jak i niezbędne ku temu umocnienie równowagi ekonomicznej kraju.</u>
+ <u xml:id="u-3.55" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">W dziedzinie inwestycji ta generalna cecha tegorocznego planu wyraża się przede wszystkim w położeniu zasadniczego nacisku na realizację zadań kontynuowanych. Dotyczy to zwłaszcza tych zadań, które powinny być oddawane do eksploatacji w bieżącym roku i w I półroczu 1976 roku. Z tych względów wprowadziliśmy zaostrzone kryteria dotyczące rozpoczynania nowych zadań, ograniczając ich ilość oraz zwiększając wymogi dotyczące stanu przygotowań inwestycji do realizacji. W obecnych bowiem warunkach każde nowe zadanie inwestycyjne, każdy nowy plac budowy, każde zwiększenie rzeczowego zakresu realizowanego zadania nieuchronnie angażuje część potencjału wykonawczego, ograniczając tym samym możliwość jak najszybszego kończenia zadań kontynuowanych.</u>
+ <u xml:id="u-3.56" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">Konieczność tych przedsięwzięć potwierdzają doświadczenia ubiegłoroczne, które wskazują, że rozległość frontu inwestycyjnego potęguje jego wrażliwość na nieprzewidziane okoliczności, hamując sprawność przebiegu procesów inwestowania. Rok ubiegły zamknęliśmy niepełnym wykonaniem zadań rzeczowych planu inwestycyjnego, m.in. na skutek takich przyczyn, jak np. bardzo niekorzystne warunki atmosferyczne ubiegłorocznej jesieni. Spowodowały one w niektórych miejscowościach znaczne szkody materialne, usuwanie których angażowało potencjały wykonawcze, opóźniając z kolei realizację zadań planowych. Nie brakło także i innych przyczyn, w tym również o charakterze subiektywnym, wpływających na opóźnienia w realizacji zadań rzeczowych.</u>
+ <u xml:id="u-3.57" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">Zaległości te muszą być bezwzględnie nadrobione w bieżącym roku. Tworzy to dodatkowe zadania w stosunku do zadań zawartych w planie, a zarazem zaostrza wymóg porządkowania frontu inwestycyjnego. Wymóg ten traktujemy jako bardzo ważne ogniwo w całokształcie działań zapewniających postęp efektywności procesów inwestowania, a tym samym i wyższą efektywność społeczno-gospodarczego rozwoju kraju. Nadmiernie rozszerzony front inwestycyjny utrudnia postęp efektywności procesów inwestycyjnych i odwrotnie — osiąganie na tym polu coraz większego postępu zwiększa możliwości podejmowania nowych zadań inwestycyjnych.</u>
+ <u xml:id="u-3.58" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">Wysoki Sejmie! Wszystko to wskazuje, jak poważne są zadania tegorocznego planu inwestycyjnego i jak ważną sprawą jest ich dobre wykonanie. Wymaga to zgodnego z harmonogramami przebiegu robót budowlanych oraz dostaw maszyn i urządzeń, skracania według określonych priorytetów cykli realizacyjnych, oszczędnego, efektywnego gospodarowania materiałami, sprzętem i czasem pracy. Wymaga to terminowego i przedterminowego oddawania do użytku obiektów oraz jak najszybszego osiągania przez nie projektowanych zdolności produkcyjnych i usługowych. Wymaga to przemyślanych i wszechstronnych działań przygotowawczych we wszystkich ogniwach frontu inwestycyjnego i na jego zapleczu.</u>
+ <u xml:id="u-3.59" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowMieczyslawJagielski">Gospodarność i dyscyplina — to podstawowy warunek pomyślnej realizacji tegorocznego planu inwestycyjnego. Stawiamy to zadanie w trosce o to, aby wysiłek gospodarki i całego narodu, ponoszony na rzecz rozbudowy i unowocześnienia majątku trwałego, zaowocował wysokimi efektami: coraz szybszym przyrostem nowych zdolności wytwórczych oraz bogatszą infrastrukturą techniczną i socjalną. W ten sposób program inwestycyjny całego pięciolecia, którego skala nie ma precedensu w pierwszym 25-leciu budownictwa socjalistycznego w naszym kraju, zmaterializuje się w postaci efektów o równie bezprecedensowych rozmiarach i znaczeniu. Stanowić one będą zarazem mocne podstawy do następnego pięciolecia, podstawy dalszego, szybkiego dynamicznego rozwoju i unowocześniania gospodarki i osiągania nadrzędnego celu polityki społeczno-ekonomicznej — to jest systematycznej poprawy warunków życia narodu. Te właśnie cele przyświecają pracom i działaniom Rządu.</u>
+ <u xml:id="u-3.60" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-4">
+ <u xml:id="u-4.0" who="#Marszalek">Dziękuję Towarzyszowi Wicepremierowi.</u>
+ <u xml:id="u-4.1" who="#Marszalek">Otwieram dyskusję. Głos ma poseł Janusz Brych.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-5">
+ <u xml:id="u-5.0" who="#PoselBrychJanusz">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Rozpoczęliśmy ostatni rok realizacji planu 5-letniego, a przekraczając jego zadania umacniamy i utrzymujemy rokroczne tendencje wysokiego wzrostu rozwoju gospodarki narodowej. Rozpoczęliśmy realizację zadań bieżącego roku, uchwalonych przez Wysoki Sejm w grudniu ubiegłego roku, dysponując nieporównywalnie większym potencjałem wytwarzania niż to miało miejsce w 1970 roku. Z informacji wiceprezesa Rady Ministrów towarzysza Mieczysława Jagielskiego wynika, że partia i Rząd, dzięki realizacji programu VI Zjazdu partii, wyprowadziły nasz kraj ze stagnacji lat sześćdziesiątych, że przezwyciężone zostały skutki kryzysu roku 1970 i nakreślone perspektywy rozwoju. Naszemu rozwojowi nadane zostało szybkie tempo. Jest to wielki sukces polityczny naszej partii i narodu.</u>
+ <u xml:id="u-5.1" who="#PoselBrychJanusz">W okresie czterech lat zaszły istotne zmiany w postawach ludzi pracy, wzrosło ich zaangażowanie, upowszechniła się świadomość utożsamiania się z obecną polityką. Równolegle z tymi zmianami w postawach ludzi pracy, w wyniku śmiałego inwestowania — poprawie uległo techniczne uzbrojenie pracy, unowocześniono metody wytwarzania. Potwierdzają to wyraźnie następujące przykłady, które jakkolwiek wiele razy były przytaczane — warte są ciągłego podkreślania.</u>
+ <u xml:id="u-5.2" who="#PoselBrychJanusz">Po pierwsze — w bieżącym roku w stosunku do 1970 r. wartość środków trwałych w przemyśle zwiększy się o ponad 56%, przy czym maszyny i urządzenia, jakimi będziemy dysponować w tym roku, w 50% nie osiągną wieku 5 lat.</u>
+ <u xml:id="u-5.3" who="#PoselBrychJanusz">Po drugie — z wartości produkcji sprzedanej, która w bieżącym roku powinna przekroczyć</u>
+ <u xml:id="u-5.4" who="#komentarz">2</u>
+ <u xml:id="u-5.5" who="#PoselBrychJanusz">biliony złotych — jedna piąta zostanie zrealizowana dzięki nowym zdolnościom produkcyjnym.</u>
+ <u xml:id="u-5.6" who="#PoselBrychJanusz">Po trzecie — zakupy nowej techniki i technologii zmieniają wyraźnie metody wytwarzania.</u>
+ <u xml:id="u-5.7" who="#PoselBrychJanusz">Właśnie te główne czynniki zadecydują, że w końcu bieżącego roku w stosunku do 1970 roku — produkcja przemysłowa naszego kraju osiągnie 73-procentową dynamikę wzrostu, zamiast 49-procentowej założonej w planie 5-letnim.</u>
+ <u xml:id="u-5.8" who="#PoselBrychJanusz">W czteroleciu osiągnęliśmy nie tylko stały wysoki trend rozwoju produkcji przemysłowej, ale również stałą poprawę relacji ekonomicznych. Jeśli bowiem w 1971 r. przyrost produkcji w przemyśle został pokryty wydajnością pracy w 63,6%, to w ubiegłym roku — w 80,3%. W dwóch miesiącach bieżącego roku produkcja sprzedana w przemyśle uspołecznionym wzrosła o dalsze 13,2%, przy pokryciu tego przyrostu wydajnością pracy w ponad 84%. To stanowi dobry prognostyk pełnej realizacji zadań ostatniego roku obecnej pięciolatki.</u>
+ <u xml:id="u-5.9" who="#PoselBrychJanusz">I tak jest w każdym dziale gospodarki narodowej. Partia nasza — jak wykazuje praktyka ostatnich lat — wyzwalając nowe społeczne siły, wprowadziła nasz kraj na drogę szybkich socjalistycznych przeobrażeń we wszystkich dziedzinach.</u>
+ <u xml:id="u-5.10" who="#PoselBrychJanusz">Wysoki Sejmie! Polityka inwestycyjna obecnej pięciolatki zasadniczo różni się od poprzednich okresów. Wyznaczono osiągnięcie celów społecznych i zadań gospodarczych ustalonych na VI Zjeździe naszej partii. Podjęte wówczas śmiałe decyzje w ciągu 4 lat zmaterializowały się. Osiągnęliśmy odczuwalny wzrost poziomu życia społeczeństwa, nastąpiło szybkie tempo rozwoju i unowocześnienia gospodarki dzięki wykorzystaniu w szerszym zakresie intensywnych czynników wzrostu produkcji. Zmiana proporcji inwestowania pozwoliła na bardziej równomierny i efektywniejszy rozwój gospodarczy. Z roku na rok zwiększa się udział Polski w międzynarodowym podziale pracy, a mając coraz więcej partnerów zagranicznych — umacniamy kooperację produkcji z krajami Rady Wzajemnej Pomocy Gospodarczej, a przede wszystkim ze Związkiem Radzieckim. Realizację tych nadrzędnych celów umożliwia wysokie tempo inwestowania, zwłaszcza w przemysłach wytwarzających dobra konsumpcyjne i nowoczesne środki produkcji.</u>
+ <u xml:id="u-5.11" who="#PoselBrychJanusz">Mamy wszelkie warunki, aby przyspieszone tempo rozwoju naszego kraju kontynuować w bieżącym roku. Dlatego wartość inwestycji, które chcemy zrealizować do końca tego roku łącznie z nowo rozpoczynanymi w oparciu o kredyty, przekroczy wartość pół biliona złotych.</u>
+ <u xml:id="u-5.12" who="#PoselBrychJanusz">Istnieje jednak konieczność zwrócenia szczególnej uwagi na dalsze szybkie podnoszenie efektywności gospodarowania. Stąd ograniczenie do minimum możliwości rozpoczynania nowych zadań. Uwarunkowane to jest również stanem surowców i materiałów, których braki dały się odczuć już w pierwszych dwóch miesiącach obecnego roku.</u>
+ <u xml:id="u-5.13" who="#PoselBrychJanusz">Koncentracja sił i środków na inwestycjach szczególnie ważnych dla gospodarki narodowej, kończonych w bieżącym roku oraz w pierwszym półroczu przyszłego, jak również na budownictwie mieszkaniowym, służby zdrowia i oświaty — jest jak najbardziej słuszna. Jest to zadanie wszystkich uczestników procesu inwestycyjnego.</u>
+ <u xml:id="u-5.14" who="#PoselBrychJanusz">Jeśli zadania te będą wykonane, a potrzebne jest rygorystyczne przestrzeganie ustaleń Rządu w tym zakresie, to tylko w bieżącym roku kraj nasz wzbogaci się o nowe moce przemysłowe o wartości produkcji około 100 mld zł.</u>
+ <u xml:id="u-5.15" who="#PoselBrychJanusz">Ponadto w całej pięciolatce zostanie oddanych ponad plan 45 tys. mieszkań, wykonanych z ponadplanowych środków przeznaczonych na fundusz konsumpcji.</u>
+ <u xml:id="u-5.16" who="#PoselBrychJanusz">Obywatele Posłowie! W wyniku realizacji wysokich nakładów inwestycyjnych wzrasta udział Pomorza Zachodniego w gospodarce narodowej. Stwierdzenie takie jest szczególnie istotne dlatego, że obecna sytuacja charakteryzuje się dużą stabilizacją polityczną i gospodarczą. Na rozwój Pomorza Zachodniego przeznaczone zostały wysokie nakłady inwestycyjne. Jeśli w roku 1970 wynosiły one 8,2 mld zł, to w bieżącym roku — 23,5 mld zł.</u>
+ <u xml:id="u-5.17" who="#PoselBrychJanusz">W wyniku poniesionych nakładów inwestycyjnych, które zostały przeznaczone na rozwój wszystkich dziedzin gospodarowania, uzyskano dobre rezultaty.</u>
+ <u xml:id="u-5.18" who="#PoselBrychJanusz">W przemyśle w ostatnich czterech latach średnioroczne tempo wzrostu produkcji sprzedanej wyniosło 16,1%, podczas gdy w latach 1966—1970 wynosiło 8,1%.</u>
+ <u xml:id="u-5.19" who="#PoselBrychJanusz">Zespół portowy Szczecin—Świnoujście oraz Polska Żegluga Morska sprostały zwiększającym się wymaganiom gospodarki narodowej.</u>
+ <u xml:id="u-5.20" who="#PoselBrychJanusz">Rolnictwo szczecińskie — w 60% uspołecznione — dostarczyło w ubiegłym roku 7% krajowego skupu zboża konsumpcyjnego, 8,6% skupu ziemniaków oraz 11,4% rzepaku, zaś z każdych 100 ha użytków rolnych — 12,3 ton mięsa.</u>
+ <u xml:id="u-5.21" who="#PoselBrychJanusz">Wydatnie zwiększono budownictwo mieszkaniowe i socjalno-usługowe.</u>
+ <u xml:id="u-5.22" who="#PoselBrychJanusz">Taki jest globalny rezultat wykorzystania nakładów inwestycyjnych, które w nie spotykanej dotąd wielkości, z inicjatywy I Sekretarza KC PZPR tow. Edwarda Gierka, zostały przyznane na rozwój Pomorza Zachodniego. Obecnie inwestycje bardzo ważne dla gospodarki narodowej otaczamy szczególną opieką. Są to:</u>
+ <u xml:id="u-5.23" who="#PoselBrychJanusz">—budowa nowej bazy przeładunku węgla w Świnoujściu oraz budowa nadodrzańskiej magistrali kolejowej, —dalsza modernizacja stoczni im. A. Warskiego, —budowa Elektrowni Dolna Odra, —rozbudowa zakładów chemicznych w Policach, —rozbudowa Zakładu Mechanizmów Samochodowych — „Polmo”, —budowa zakładów mięsnych w Szczecinie oraz budownictwo mieszkaniowe i towarzyszące.</u>
+ <u xml:id="u-5.24" who="#PoselBrychJanusz">Nie wszędzie jednak sprostamy tym zadaniom. Niezbędna będzie pomoc Rządu.</u>
+ <u xml:id="u-5.25" who="#PoselBrychJanusz">Obywatele Posłowie! Dostosowane do potrzeb dynamicznie rozwijającej się gospodarki narodowej rozmiary nakładów inwestycyjnych wymagają wszechstronnej koordynacji procesu inwestycyjnego. Pragnę wyrazić przekonanie, że zadania bieżącego roku w tym zakresie, coraz lepiej koordynowane, zostaną w pełni zrealizowane. Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-5.26" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-6">
+ <u xml:id="u-6.0" who="#Marszalek">Głos ma poseł Marian Kołdej.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-7">
+ <u xml:id="u-7.0" who="#PoselKoldejMarian">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! W swoim wystąpieniu mam zamiar zająć się sprawami inwestycji w zakresie usług związanych z produkcją rolną i życiem ludności wiejskiej. Pragnę przypomnieć, że Sejm ustalił w bieżącym planie 5-letnim poziom globalnej produkcji rolnej, jaka ma być uzyskana, oraz wielkość skupu produktów rolnych do roku 1975. Równocześnie przewidziano środki rzeczowe i finansowe niezbędne do osiągnięcia planowanych zadań, podkreślając, że jednym z ważnych warunków pomyślnego rozwoju rolnictwa i polepszenia warunków życia ludności wiejskiej są sprawne, dogodne i opłacalne usługi. Wszyscy wiemy, że rozwój usług wymaga nakładów inwestycyjnych m.in. na produkcję czy zakup odpowiednich maszyn i urządzeń, środków transportu, na budowę pomieszczeń.</u>
+ <u xml:id="u-7.1" who="#PoselKoldejMarian">W rolnictwie woj. kieleckiego, podobnie jak w rolnictwie całego kraju, zachodzą pozytywne zmiany, których utrwalenie i kontynuowanie wymaga dalszego rozwoju usług. Mam tu na myśli dwa równoległe, następujące rodzaje zmian:</u>
+ <u xml:id="u-7.2" who="#PoselKoldejMarian">po pierwsze — stałe zmniejszanie się liczby ludności rolniczej, która znajduje zatrudnienie w rozwijającym się przemyśle województwa;</u>
+ <u xml:id="u-7.3" who="#PoselKoldejMarian">po drugie — systematyczny wzrost produkcji rolnej i polepszanie się jej struktury, polegające głównie na zwiększaniu się udziału produkcji zwierzęcej.</u>
+ <u xml:id="u-7.4" who="#PoselKoldejMarian">Dowodem właściwego rozumienia sensu tych zmian i wychodzenia naprzeciw potrzebom, jakie one stwarzają, jest dążenie do powiększania potencjału usługowego i już osiągnięte w tym zakresie rezultaty. Istnieje wyraźna konieczność podejmowania dodatkowych wysiłków mających na celu polepszenie sytuacji w dziedzinie usług. Wykonanie dużych zadań inwestycyjnych w rolnictwie napotyka wiele trudności nie tylko z powodu pewnych braków materiałowych, ale w poważnym stopniu — z uwagi na niewystarczające moce przedsiębiorstw usługowych państwowych, spółdzielczych i rzemieślniczych.</u>
+ <u xml:id="u-7.5" who="#PoselKoldejMarian">Przewiduje się, że m.in. z tego powodu budownictwo inwentarskie i mieszkaniowe na wsi kieleckiej zostanie wykonane zaledwie w około 75%. Rolnicy są przekonani, że zachodzi pilna potrzeba umacniania dotychczasowych i organizowania nowych grup budowlano-montażowych, które zajęłyby się sprawami budownictwa, montażu urządzeń w zabudowaniach inwentarskich i mieszkalnych, a także naprawami w tym zakresie. Odpowiednio sprawne i pracujące blisko rolników grupy budowlano-montażowe spełniałyby także dwie następujące funkcje:</u>
+ <u xml:id="u-7.6" who="#PoselKoldejMarian">po pierwsze — odciążyłyby rolników od przeznaczania dużej ilości czasu na wyszukiwanie i zakup materiałów budowlanych i instalacyjnych, po drugie — wpłynęłyby na efektywniejsze wykorzystanie obecnie będących do dyspozycji materiałów budowalnych i instalacyjnych.</u>
+ <u xml:id="u-7.7" who="#PoselKoldejMarian">Rolnicy często kupują te materiały na raty, co powoduje, że materiały trudno dostępne leżą przez rok i więcej u rolnika zanim nabędzie pozostałe i rozpocznie budowę.</u>
+ <u xml:id="u-7.8" who="#PoselKoldejMarian">Ze sprawą budownictwa inwentarskiego ściśle wiąże się sprawa zaopatrzenia wsi w wodę. Na terenie woj. kieleckiego na 3 700 wsi około 1 500 odczuwa stały bądź okresowy deficyt wody. Rolnik więc sprawie zaopatrzenia w wodę musi poświęcić wiele czasu w ciągu roku. Wymaga to także dużego wysiłku, gdyż dowożenie wody z rzek czy stawów jest bardzo uciążliwe. Tymczasem brakuje rzemieślników i przedsiębiorstw usługowych, które pomogłyby rolnikom w rozwiązywaniu problemów wody. Myślę, że przyczyny tego tkwią nie tyle w ograniczonych nakładach inwestycyjnych, nie w środkach rzeczowych — w tym transportowych, czy w niewystarczającej liczbie specjalistów, ile w braku pomysłowości, w braku śmiałości i skutecznych inicjatyw, w resortach odpowiedzialnych za rozwój usług na terenach wiejskich.</u>
+ <u xml:id="u-7.9" who="#PoselKoldejMarian">Mimo wielu sprzyjających warunków prawnych i ekonomicznych, jakie w tym zakresie zostały ostatnio w naszym państwie stworzone — ~a~ni władze rzemiosła, spółdzielczości wiejskiej, kółek rolniczych, resortu rolnictwa i innych resortów gospodarczych nie podejmują skutecznych wysiłków, aby rozwiązywać liczne, a możliwe do rozwiązania, najczęściej bez dużych nakładów materialnych, sprawy usług dla rolników. Mimo podejmowanych w tym zakresie działań, ilości urządzeń technicznych w rolnictwie nie odpowiada sprawnie funkcjonująca organizacja usług naprawczych i konserwacyjnych. Dobrym przykładem rozwiązywania usług mechanizacyjnych jest np. kojarzenie indywidualnego użytkowania maszyn i traktorów z systemem kółkowym usług mechanizacyjnych i napraw w państwowych ośrodkach maszynowych. Natomiast, o ile z roku na rok rośnie ilość usług polowych, to nadal wiele do życzenia pozostawia jakość i terminowość tych usług.</u>
+ <u xml:id="u-7.10" who="#PoselKoldejMarian">Zakres usług transportowych dla rolników, świadczonych przez kółka rolnicze i spółdzielczość wiejską, jest szeroki. Obejmuje on zarówno dowóz towarów masowych do rolnika, jak i odbiór bezpośrednio z zagrody płodów rolnych. Najbardziej rozwiniętą formą działania w usługach transportowych jest obecnie transport na ozów oraz węgla.</u>
+ <u xml:id="u-7.11" who="#PoselKoldejMarian">Wzrastający potencjał techniczny w gospodarstwach indywidualnych i kółkach rolniczych wymaga także dostosowywania organizacji i ekonomiki gospodarstw indywidualnych do efektywnego świadczenia usług. Przykładem takiego dostosowania mogę być zblokowane uprawy roślin, wprowadzenie na określonych kompleksach glebowych racjonalnych płodozmianów umożliwiających efektywne zastosowanie kombajnów i lepsze wykorzystanie sprzętu mechanizacyjnego przy pracach uprawowych i pielęgnacyjnych. Zespoły zblokowanych upraw, użytkowania maszyn i inne formy pozwalają na lepsze organizowanie gospodarki rolnej i przyspieszenie uzyskiwania lepszych efektów produkcyjnych w rolnictwie.</u>
+ <u xml:id="u-7.12" who="#PoselKoldejMarian">Taką właśnie, coraz powszechniejszą działalność prowadzimy w województwie kieleckim, starając się realizować pomyślnie uchwałę XV Plenum KC PZPR oraz VII Plenum NK ZSL, a także uchwałę Sejmu w sprawach gospodarki żywnościowej. Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-7.13" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-8">
+ <u xml:id="u-8.0" who="#Marszalek">Głos ma poseł Edward Sieradzki.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-9">
+ <u xml:id="u-9.0" who="#PoselSieradzkiEdward">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Ze szczególną uwagą wysłuchałem przedstawionych informacji Rządu na temat zadań frontu inwestycyjnego w 1975 r., na tle polityki państwa w bieżącej pięciolatce. Wyjątkowe jest znaczenie tej informacji, a także dzisiejszej debaty. Jest to bowiem temat przedstawiony przez Rząd przy pierwszym czytaniu projektu planu na 1975 rok, a następnie w wystąpieniu obywatela Prezesa Rady Ministrów w grudniu ubiegłego roku przy uchwalaniu tego planu przez Sejm.</u>
+ <u xml:id="u-9.1" who="#PoselSieradzkiEdward">Zarówno ówczesna, jak i dzisiejsza ocena wykazują, że spośród dotychczasowych planów wieloletnich — obecne pięciolecie w wysokim, osiągalnym stopniu uwzględnia potrzeby i oczekiwania społeczne. Wyróżnia się znacznie wyższym od zakładanego pierwotnie wzrostem stopy życiowej, dalszą rozbudową systemu świadczeń socjalnych i przekraczaniem wielkości budownictwa mieszkaniowego.</u>
+ <u xml:id="u-9.2" who="#PoselSieradzkiEdward">Jest to konsekwentna realizacja przyjętej strategii dynamicznego, wszechstronnego i nowoczesnego rozwoju społeczeństwa i gospodarki — zgodnie z polityką wytyczoną przez VI Zjazd i I Krajową Konferencję Partyjną. Zarówno efekty 4 lat poprzednich, jak i zadania piątego, ostatniego roku potwierdzają, że jest to polityka słuszna. Jeśli oceniamy, że obecny plan jest pomyślniejszy — nie oznacza to bynajmniej, że jest on najłatwiejszy. Byliśmy i jesteśmy świadomi trudności, które mimo podejmowanych wysiłków zmierzających do usunięcia narosłych w poprzednich okresach dysproporcji, nie pozwalają jeszcze na całkowite ich usunięcie z naszego życia. Trudności w niejednej dziedzinie spowodowane są np. niedostatkiem transportu, mocy przerobowych, a także niepełnym zaspokojeniem szybko rosnącego popytu na niektóre towary i wiele usług. Głównie odczuwamy je tam, gdzie obok niezbędnych działań organizatorskich, wykorzystania wszelkich rezerw i dalszego wzrostu wydajności piętrzą się także pilne potrzeby, właśnie inwestycyjnej natury.</u>
+ <u xml:id="u-9.3" who="#PoselSieradzkiEdward">Wysoki Sejmie! Problematyce rozwoju usług posłowie Stronnictwa Demokratycznego poświęcali niemało uwagi z tej trybuny. W odniesieniu do bieżącego planu 5-letniego dynamika wzrostu usług, choć przewyższa jego pierwotne wielkości, okazuje się niewystarczająca. Słuszne jest bowiem założenie, że rozwój usług powinien wyprzedzać dynamikę sprzedaży towarów i przychodów pieniężnych ludności. Dla usług należy również przewidywać i sukcesywnie już przygotowywać kolejne wyprzedzenie w postaci wzmocnienia kadr i wzrostu zatrudnienia szybszego aniżeli w przemyśle czy budownictwie. Taka jest prawidłowość i nieodzowny warunek lepszego zaspokojenia zapotrzebowania ludności na usługi, a także właściwego kształtowania struktury zatrudnienia.</u>
+ <u xml:id="u-9.4" who="#PoselSieradzkiEdward">Mówiliśmy wielekroć o odczuwalnych opóźnieniach w rozwoju usług na szerokim froncie rozwoju gospodarczego kraju. Był czas, że całą uwagę i wszelkie wysiłki należało kierować na odcinki najpilniejsze — budownictwo mieszkaniowe czy rozwój przemysłu. Należą one i dzisiaj do wiodących, ale ich rozwój stwarza równocześnie dodatkowe gwałtowne zapotrzebowanie na usługi. Oczekują na nie dziesiątki tysięcy mieszkańców nowych osiedli i użytkownicy nowego sprzętu zmechanizowanego, urządzeń, jakimi społeczeństwo posługuje się powszechnie nie tylko w miastach, ale i na wsi. Takiemu zapotrzebowaniu nie jest w stanie sprostać ani jakościowo, ani ilościowo aktualna baza usługowa — mimo obiektywnie ocenianego postępu w tej dziedzinie, lecz przy ciągłym jeszcze niedostatku uzbrojenia technicznego, modernizacji i nowych rozwiązań inwestycyjnych. Zaważył na tym fakt, że w obecną pięciolatkę wkroczyliśmy z dużymi obciążeniami w postaci: regresu w budownictwie mieszkaniowym, zaniżeń podstawowych normatywów usługowych w projektowaniu, niedorozwoju produkcji materiałów budowlanych, braku typowych projektów obiektów usługowych do zastosowania w metodach uprzemysłowionych budownictwa.</u>
+ <u xml:id="u-9.5" who="#PoselSieradzkiEdward">Tradycyjne metody nie dość, że były nieekonomiczne, ale wręcz odstraszały wykonawców. Wykonawców nie rozliczano i nie premiowano za kompleksowość oddawanych osiedli, wobec priorytetu izb mieszkalnych. Jeśli więc oceniamy, że w obecnym planie więcej uwagi poświęcono usługom — to należy przypomnieć, że:</u>
+ <u xml:id="u-9.6" who="#PoselSieradzkiEdward">—uchwała Rady Ministrów z 1972 r. zobowiązała zainteresowane resorty i centralne organizacje do wydzielenia środków na rozbudowę i modernizację bazy usługowej dla ludności;</u>
+ <u xml:id="u-9.7" who="#PoselSieradzkiEdward">—właściwe resorty i władze terenowe zobowiązane zostały w tym samym roku przez Prezydium Rządu do nadrobienia do 1975 r. zaległości z lat ubiegłych w oddawaniu lokali usługowych w uspołecznionym budownictwie mieszkaniowym;</u>
+ <u xml:id="u-9.8" who="#PoselSieradzkiEdward">—zwiększone zostały normatywy usług podstawowych;</u>
+ <u xml:id="u-9.9" who="#PoselSieradzkiEdward">—pojawiły się typowe rozwiązania budowy obiektów usługowych metodami uprzemysłowionymi;</u>
+ <u xml:id="u-9.10" who="#PoselSieradzkiEdward">—podjęto import gotowych pawilonów do montażu;</u>
+ <u xml:id="u-9.11" who="#PoselSieradzkiEdward">—wdrożona została koncepcja osiedlowych centrów usługowych;</u>
+ <u xml:id="u-9.12" who="#PoselSieradzkiEdward">—w osiedlu znalazł się jeden inwestor dysponujący całością środków i jeden gospodarz;</u>
+ <u xml:id="u-9.13" who="#PoselSieradzkiEdward">—na Śląsku, w Poznaniu i Lublinie zaczyna zdawać egzamin działalność ośrodków usługowych w osiedlu.</u>
+ <u xml:id="u-9.14" who="#PoselSieradzkiEdward">W jakim stopniu te poczynania wpłynęły na stan obecny?</u>
+ <u xml:id="u-9.15" who="#PoselSieradzkiEdward">W uspołecznionym budownictwie mieszkaniowym w zakresie podstawowej sieci — efekty pierwszych czterech lat i zadania 1975 roku wskazują, że plan zostanie globalnie przekroczony o ponad 10%. Występują natomiast znaczne dysproporcje w układzie branżowym i terenowym. Wyraźna jest przewaga lokali handlowych i gastronomicznych przy niedocenianiu usługowych, których realizację na koniec roku szacuje się w wysokości niespełna 88%, nawet mimo przekroczeń w niektórych województwach, jak: bydgoskie, kieleckie, koszalińskie i łódzkie. W kilku natomiast województwach aktualne rozpoznanie wykazuje, że wykonanie zadań planu 5-letniego nie osiągnie 70%. Dotyczy to nie tylko bytowych, ale także ogólnospołecznych usług w zakresie: oświaty, zdrowia, kultury czy pocztowo-telekomunikacyjnych.</u>
+ <u xml:id="u-9.16" who="#PoselSieradzkiEdward">Jeśli chodzi o sieć podstawową realizowaną przez spółdzielcze budownictwo mieszkaniowe, wydaje się, iż wykonanie planu całej pięciolatki jest możliwe i realne. Również i tutaj rysuje się jednak niekorzystny rozrzut terenowy — od wydatnych przekroczeń w m. Poznaniu i województwach: bydgoskim, gdańskim, katowickim, kieleckim czy wrocławskim, aż po niedobory w innych miastach i województwach.</u>
+ <u xml:id="u-9.17" who="#PoselSieradzkiEdward">Obok sieci podstawowej w budownictwie mieszkaniowym, mamy także innych partnerów na usługowym froncie inwestycyjnym. Analiza przeprowadzona przez Najwyższą Izbę Kontroli wykazuje, że w latach 1971—1974 Centralny Związek Spółdzielczości Pracy realizował roczne plany w 80,3% do 88,8%. Sam wskaźnik procentowy realizacji nakładów nie ilustruje w pełni wagi zjawiska, dlatego należy zauważyć, że w roku ubiegłym pośród obiektów opóźnionych znalazły się stacje obsługi samochodów, zakłady pralnicze, domy i pawilony usługowe. Podobnie jest w spółdzielczości inwalidzkiej, gdzie nakłady na roboty budowlano-montażowe zostały w 1974 roku zrealizowane w 79%. Z uwagi na procesy rehabilitacyjne jest to dziedzina usług ogólnospołecznych.</u>
+ <u xml:id="u-9.18" who="#PoselSieradzkiEdward">Generalnie, jeśli chodzi o inwestycje usługowe ponadpodstawowe, występuje także różny stopień ich realizacji w terenie. Na przykład na rozwój usług w latach 1971—1975 wydatkuje się w Wielkopolsce w pionach spółdzielczości pracy, inwalidzkiej oraz w państwowym przemyśle terenowym, łącznie 428 mln zł, co stanowi bez mała 240% wielkości nakładów inwestycyjnych ujętych w planie 5-letnim. Zadania docelowe na rok 1975 zrealizowane zostały z nadwyżką już w pierwszym półroczu 1974 roku.</u>
+ <u xml:id="u-9.19" who="#PoselSieradzkiEdward">Określoną poprawę na rynku usługowym w kraju przyniosło też oddanie do użytku w latach 1971—1974 około 300 warsztatów — w ramach inwestycji organizacji rzemiosła oraz 7 000 zakładów — z własnych środków rzemieślników.</u>
+ <u xml:id="u-9.20" who="#PoselSieradzkiEdward">Wysoki Sejmie! Jak z tego doraźnego przeglądu wynika, rozwojowi usług i ich inwestycji zapewnione zostało pełne równorzędne partnerstwo w wielkim programie społeczno-gospodarczego rozwoju kraju. Jednak i ta dziedzina, a niekiedy właśnie ta — nie jest oszczędzana i przez wiele trudności całego inwestycyjnego procesu. Są wśród nich takie, które nie zasługują na usprawiedliwienie:</u>
+ <u xml:id="u-9.21" who="#PoselSieradzkiEdward">—złe przygotowanie inwestycji, —opieszałość wykonawstwa, —nieuzasadnione zmiany koncepcji i zakresu robót, —brak skutecznego nadzoru;</u>
+ <u xml:id="u-9.22" who="#PoselSieradzkiEdward">ale są też i przyczyny obiektywne z punktu widzenia inwestora:</u>
+ <u xml:id="u-9.23" who="#PoselSieradzkiEdward">—trudności lokalizacyjne, —pogoń za wykonawcą cenionym na wagę złota, —braki materiałowe, —nierytmiczność dostaw maszyn i urządzeń.</u>
+ <u xml:id="u-9.24" who="#PoselSieradzkiEdward">Przeżywamy wyjątkowo dynamiczny rozwój inwestowania. Maksymalne koncentrowanie nakładów i potencjału na zadaniach kontynuowanych, kończonych w tym roku i z początkiem roku przyszłego — staje się nakazem chwili. Jest w tym portfelu jeszcze sporo inwestycji usługowych. Skoro zaś Rząd podjął działanie w kierunku przyspieszenia procesów inwestycyjnych wszędzie tam, gdzie zapewni to zwiększenie produkcji rynkowej i eksportowej oraz szybsze osiąganie najważniejszych celów społecznych — to nie mamy żadnej wątpliwości, iż rozwój usług dla ludności mieści się bez reszty w kategorii społecznych potrzeb.</u>
+ <u xml:id="u-9.25" who="#PoselSieradzkiEdward">Wolno nam przeto i należy oczekiwać, że ze strony uczestników procesu inwestycyjnego na rzecz usług, a więc jednostek państwowych, spółdzielczych oraz samorządu gospodarczego rzemiosła — uczynione zostanie wszystko, aby plan 1975 roku został wykonany, a nawet przekroczony.</u>
+ <u xml:id="u-9.26" who="#PoselSieradzkiEdward">Liczymy na wzmożone zainteresowanie i bardziej skuteczną ingerencję organów administracji zarówno w fazie przygotowawczej w odniesieniu do postępowania lokalizacyjnego, jak i w zakresie zabezpieczania i egzekwowania pełnej realizacji planów w dziale usług, a także na dalsze doskonalenie struktury działalności inwestycyjnej oraz właściwości biur projektowych, zwłaszcza dla mniejszych miast.</u>
+ <u xml:id="u-9.27" who="#PoselSieradzkiEdward">Przy zrozumieniu wymiernych możliwości wykonawców robót budowlano-montażowych — niezbędne jest wykorzystanie wszystkich istniejących mocy przerobowych i usprawnień organizacyjnych w inwestowaniu. Przykładowo, powołanie w Stołecznej Izbie Rzemieślniczej własnego Zakładu Inwestycji i Budownictwa przyczyni się niewątpliwie do intensyfikacji prac nad dokumentacją prawną i techniczną oraz zabezpieczeniem wykonawstwa.</u>
+ <u xml:id="u-9.28" who="#PoselSieradzkiEdward">Wysoki Sejmie! Znam doskonale środowisko rzemieślniczo-usługowe, jego problemy i możliwości udziału w rozwoju gospodarczym kraju i w służbie społeczeństwa. Pragniemy wszyscy, aby 1975 rok zamknął bieżącą pięciolatkę pomyślnie — również na froncie usługowym. Równocześnie zaś — musimy być świadomi, że potrzeby inwestycyjne w usługach powinny stać się jednym z kluczowych problemów nadchodzącego planu 5-letniego. Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-9.29" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-10">
+ <u xml:id="u-10.0" who="#Marszalek">Zarządzam 30-minutową przerwę.</u>
+ <u xml:id="u-10.1" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu od godz. 10 min. 25 do godz. 11)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-11">
+ <u xml:id="u-11.0" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Wznawiam posiedzenie.</u>
+ <u xml:id="u-11.1" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Głos ma poseł Mirosław Martin.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-12">
+ <u xml:id="u-12.0" who="#PoselMartinMiroslaw">Obywatelko Marszałku! Wysoki Sejmie Omawiana na dzisiejszym posiedzeniu realizacja programu inwestycyjnego związana jest ściśle z rozwojem potencjału gospodarczego który zabezpieczyć ma wzrastającą siłę nabywczą społeczeństwa oraz jego zróżnicowane potrzeby. Dynamiczny wzrost nakładów na inwestycje, szczególnie w ostatnich latach, jest dowodem konsekwentnego wcielania w życie uchwał VI Zjazdu Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej i I Krajowej Konferencji Partyjnej.</u>
+ <u xml:id="u-12.1" who="#PoselMartinMiroslaw">Prowadzona polityka dynamicznego rozwoju inwestycji przyczyniła się w ostatnich latach do dużego wzrostu potencjału gospodarczego i nadrobienia zaniedbań, jakie występowały w niektórych gałęziach gospodarki. Oczywisty jest fakt, że realizacja dalszych zamierzeń w zakresie przyspieszonego rozwoju społeczno-gospodarczego kraju wymaga właściwego programowania, projektowania i realizacji inwestycji, również w oparciu o dostawy z importu nowoczesnych maszyn i urządzeń, zakup licencji czy technologii.</u>
+ <u xml:id="u-12.2" who="#PoselMartinMiroslaw">Dotychczasowe wysokie tempo rozwoju społeczno-gospodarczego mogło być utrzymane dzięki względnej obfitości rąk do pracy. W okresie tym wchodził w wiek produkcyjny tzw. wyż demograficzny.</u>
+ <u xml:id="u-12.3" who="#PoselMartinMiroslaw">Rozwój kraju, powstanie setek tysięcy nowych miejsc pracy wpłynęły na pełne wykorzystanie dotychczasowych zasobów siły roboczej. Krańcowo odmiennie kształtuje się obecnie sytuacja w krajach kapitalistycznych, gdzie pogłębia się recesja gospodarcza, zamyka się zakłady pracy, powiększając dotychczasową liczną armię bezrobotnych. Odczuwany u nas obecnie brak rąk do pracy musi być równoważony przez racjonalizację zatrudnienia, postęp techniczny i modernizację istniejących potencjałów produkcyjnych.</u>
+ <u xml:id="u-12.4" who="#PoselMartinMiroslaw">Dotychczasowe wyniki pracy na rzecz sprawniejszego gospodarowania zasobami pracy ludzkiej nie są w pełni zadowalające. Potwierdził to w grudniu 1974 r. przegląd poziomu i struktury zatrudnienia. Wykazał on rezerwy kadrowe w wielu dziedzinach gospodarczych, na przykład w woj. kieleckim — ok.</u>
+ <u xml:id="u-12.5" who="#PoselMartinMiroslaw">7 tys. osób, co stanowi blisko 2% ogólnej liczby zatrudnionych w jednostkach objętych przeglądem. Jest to szczególnie istotne w warunkach, kiedy w latach 1976—1980 przyrost zasobów pracy ludzkiej wyniesie na przykład w woj. kieleckim tylko 39 tys. osób, wobec 96 tys. w latach bieżącej pięciolatki.</u>
+ <u xml:id="u-12.6" who="#PoselMartinMiroslaw">Nasze terenowe władze partyjne i administracyjne poświęcają wiele uwagi problemom racjonalizacji zatrudnienia. Tej racjonalizacji zatrudnienia sprzyja polityka inwestycyjna. Nowo budowane i modernizowane obiekty, oparte na nowoczesnej technice i technologii, pozwalają bowiem osiągnąć założone wzrosty produkcji przy mniejszej liczbie zatrudnionych. Jednocześnie zawodowe i społeczne zaangażowanie kadry inżynieryjno-technicznej i robotniczej umożliwiło przedterminowe oddawanie wielu obiektów inwestycyjnych. Województwo kieleckie wypracowało też wiele pozytywnych doświadczeń w zakresie przedterminowego osiągania projektowanych zdolności produkcyjnych przez zakłady przekazywane do eksploatacji. Takimi osiągnięciami były budowy:</u>
+ <u xml:id="u-12.7" who="#PoselMartinMiroslaw">— Elektrowni — „Kozienice” i oddanie do użytku w jednym roku czterech kolejnych bloków energetycznych o mocy 200 MW każdy, — Cementowni — „Małogoszcz”, gdzie rozpoczęcie produkcji w oddawanych obiektach produkcyjnych nastąpiło na 9 miesięcy przed zakończeniem cyklu inwestycyjnego, — Prasowni Huty im. Nowotki w Ostrowcu Świętokrzyskim, której główne węzły produkcyjne przekazano do eksploatacji w lipcu 1974 r., zamiast w grudniu 1974 r., — Wytwórni Skóry Syntetycznej — „Polcor- fam” w Pionkach, — Fabryki kotłów centralnego ogrzewania w Sędziszowie, której cykl inwestycyjny skrócono o 1 rok, — Zakładów Przemysłu Wełnianego w Opocznie, przekazanych o 4 miesiące przed terminem, — Chłodni Składowej w Kielcach — zakończenie na 2 miesiące przed terminem, — Zamrażalni Owoców i Warzyw w Lipsku oraz garbarni i Zakładów Mleczarskich w Radomiu.</u>
+ <u xml:id="u-12.8" who="#PoselMartinMiroslaw">Ogólna wartość dodatkowej produkcji, jaką w okresie ostatnich 2 lat dały na Kielecczyźnie zakłady oddane do eksploatacji przed terminem lub osiągające w skróconym terminie projektowe zdolności produkcyjne — wynosi 4 mld 91 mln zł.</u>
+ <u xml:id="u-12.9" who="#PoselMartinMiroslaw">Wysoki Sejmie! Mówiąc o naszej gospodarce, strategii, jaką przyjęliśmy, najczęściej podkreślamy wyniki ekonomiczne, zbyt często — moim zdaniem — zapominając o efektach społecznych, jakie daję nasza działalność gospodarcza. Na przykład, w moim zakładzie, w Fabryce Łożysk Tocznych „Iskra” w Kielcach, od 1971 r. wprowadza się w sposób intensywny modernizację i postęp techniczny zmierzający do zmniejszenia pracochłonności, a tym samym zatrudnienia. Przykładem jest wydział łożysk kulkowych, gdzie wprowadzono pełną automatyzację procesu produkcyjnego i wykonuje się 18 mln sztuk łożysk przy zatrudnieniu 490 osób, podczas gdy na innym wydziale, przy tradycyjnej technologii i metodach organizacji produkcji, identyczną ilość podobnych łożysk wykonuje 1 100 osób.</u>
+ <u xml:id="u-12.10" who="#PoselMartinMiroslaw">Kolejny projekt rozbudowy zakładu, wchodzący w stadium realizacji, przewiduje przyrost produkcji 42 mln sztuk łożysk, przy zatrudnieniu 995 osób w wydziałach produkcyjnych.</u>
+ <u xml:id="u-12.11" who="#PoselMartinMiroslaw">Doświadczenia uzyskane dotychczas z automatyzacji produkcji, jaką wprowadzono dzięki kompleksowemu importowi urządzeń w FŁT — „Iskra”, pozwalają na podejmowanie wykonawstwa identycznych linii produkcyjnych przez własne zaplecze badawczo-rozwojowe. Linii takich wykonano już kilka, wykorzystując posiadane stare obrabiarki. Wymieniono w ramach renowacji i modernizacji kilkadziesiąt innych obrabiarek, uzyskując obecnie ponad 100% przyrostu produkcji, a zatrudnienie przy tym wzrosło tylko o 25%.</u>
+ <u xml:id="u-12.12" who="#PoselMartinMiroslaw">Na przykładzie — „Iskry” mogę stwierdzić, że najbardziej opłacalną inwestycją jest modernizacja maszyn i urządzeń. Ale nowoczesne, bardziej wydajne maszyny muszą obsługiwać ludzie o dużo wyższych kwalifikacjach. Dlatego znaczne środki przeznaczamy na kształcenie zawodowe kadry robotniczej, widząc w tym również jeden z bardzo ważnych kierunków zmierzających do wzrostu wydajności, zmniejszenia zatrudnienia i wzrostu płac. Kierunki takiego działania wymagają intensywnej pracy z ludźmi, co też od dłuższego czasu czynimy.</u>
+ <u xml:id="u-12.13" who="#PoselMartinMiroslaw">W naszym fabrycznym kolektywie od 2 lat obowiązuje hasło: — „Jest nas mniej, lepiej pracujemy — więcej będziemy zarabiać”. Treść tego hasła doskonale zrozumiała nasza załoga, o czym świadczą wyniki uzyskane w ubiegłym roku. Plan produkcji został przekroczony o 10%, przy mniejszym o 2% od planowanego zatrudnieniu, zaś średnie płace wzrosły o 13,2%. Nastąpiła znaczna stabilizacja załogi.</u>
+ <u xml:id="u-12.14" who="#PoselMartinMiroslaw">Dotychczasowe doświadczenia w FŁT — „Iskra” wskazują, że modernizując zakład — tworzymy nową świadomość społeczną załogi, że nowe zadania stają się doskonałą szkołą myślenia i nowoczesnego działania, że odwaga, inicjatywa, przedsiębiorczość i odpowiedzialność za podejmowane decyzje, stanowią wielki kapitał decydujący o rozwoju kraju.</u>
+ <u xml:id="u-12.15" who="#PoselMartinMiroslaw">Wysoka Izbo! Głównym warunkiem wszechstronnego rozwoju społeczno-gospodarczego kraju jest aktywna polityka inwestycyjna i jej sprawna realizacja. Inwestycje roku 1975 umożliwiają nam dalszy harmonijny rozwój całej gospodarki narodowej. Trud inwestycyjny przyniesie poprawę warunków mieszkaniowych, umożliwi utrzymanie tempa przemian w technice i technologii wytwarzania w przemyśle, w bazie surowcowo-energetycznej, w rozwoju rolnictwa.</u>
+ <u xml:id="u-12.16" who="#PoselMartinMiroslaw">W ostatnich 4 latach podjęliśmy olbrzymi wysiłek inwestycyjny. O jego skali mówią liczby. W tym roku wartość przekazanych do eksploatacji obiektów wyniesie ponad 350 mld zł i będzie o 100 mld zł większa niż w roku ubiegłym. W tym roku, dyskontując efekty wysiłku inwestycyjnego lat poprzednich, uzyskać musimy dalsze zmiany w strukturze produkcji i stworzyć nowe możliwości rozwoju gospodarki w nadchodzącej pięciolatce.</u>
+ <u xml:id="u-12.17" who="#PoselMartinMiroslaw">Zobowiązania, jakie w odpowiedzi na list I Sekretarza Komitetu Centralnego i Prezesa Rady Ministrów podejmują załogi naszych zakładów i budów — stanowią rękojmię, że cele te osiągniemy.</u>
+ <u xml:id="u-12.18" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-13">
+ <u xml:id="u-13.0" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Głos zabierze poseł Zenon Komender.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-14">
+ <u xml:id="u-14.0" who="#PoselKomenderZenon">Obywatelko Marszałku! Wysoka Izbo! Przemawiając w imieniu Koła Posłów ,,Pax”, pragnę przede wszystkim podkreślić znaczenie osiągniętego w ostatnich latach — pracą całego społeczeństwa — i liczącego się w skali międzynarodowej przyspieszenia rozwoju społeczno-gospodarczego kraju, rozwoju, którego fundamentem jest pomyślna, choć nie wolna od trudności i występujących jeszcze niedomagań, realizacja ambitnego programu inwestycyjnego. Przyniósł on już rozbudowę majątku narodowego na skalę nie znaną w poprzednich okresach. Plan roku bieżącego zakłada dalszy wzrost poziomu inwestycji. Globalne rozmiary nakładów inwestycyjnych określono w nim na 498 miliardów złotych, tj. na kwotę półtora razy wyższą niż przewidywana dla tego roku w planie 5-letnim. Dziś istnieją już przesłanki, które pozwalają przewidywać, że w realizacji kwota ta przekroczy 500 miliardów złotych. Jak wiemy, wartość nakładów inwestycyjnych w poprzednim pięcioleciu wyniosła niewiele ponad 1 bilion złotych, a więc obecnie w ciągu jednego roku inwestujemy tyle, ile w poprzednim pięcioleciu w ciągu 2,5 lat. Jest to najbardziej wymowny wyraz osiągniętego przyspieszenia.</u>
+ <u xml:id="u-14.1" who="#PoselKomenderZenon">Tak znaczne przekroczenie założeń planu 5-letniego przyniesie w rezultacie powiększenie majątku trwałego o więcej niż 1/3, a w przemyśle o blisko ^2^/3. Oznacza to, że przez inwestycje baza materialna naszej gospodarki wybitnie się odmładza, że uruchomione w tym pięcioleciu nowe obiekty, które staramy się realizować zgodnie z wymogami najnowszej techniki, stanowią już trzon naszego przemysłu. Dzięki nowym inwestycjom, przeszło połowa majątku w przemyśle, jeżeli chodzi o maszyny i urządzenia, ma poniżej 5 lat. Ta swego rodzaju kuracja odmładzająca decydująco wpływa na unowocześnienie naszego przemysłu.</u>
+ <u xml:id="u-14.2" who="#PoselKomenderZenon">Oceniając politykę inwestycyjną ostatnich lat, trzeba podkreślić jej pozytywny wpływ na ogólny rozwój społeczno-gospodarczy. Inwestycje są nie tylko głównym nośnikiem przemian strukturalnych i jakościowych w gospodarce, ale również stanowią niezbędny czynnik poprawy warunków bytowania obywateli i w znacznym stopniu określają ich szanse wszechstronnego awansu zawodowego, cywilizacyjnego i kulturalnego.</u>
+ <u xml:id="u-14.3" who="#PoselKomenderZenon">Oczywiście nie można zapominać i o tym, że obok inwestycji istnieje też wiele tak zwanych pozainwestycyjnych czynników rozwoju społeczno-gospodarczego, przede wszystkim związanych z postępem naukowo-technicznym, umiejętnościami i postawami ludzkimi, organizacją zarządzania, systemem ekonomiczno-finansowym, specjalizacją produkcji w międzynarodowym podziale pracy itp.</u>
+ <u xml:id="u-14.4" who="#PoselKomenderZenon">W miarę rozwoju gospodarczego wszystkie te intensywne czynniki postępu nabierają, oczywiście, coraz większego znaczenia i im również trzeba poświęcać coraz więcej uwagi. Dziś jednak, nie pomniejszając bynajmniej rangi tamtych czynników, przeciwnie, w pełni je doceniając, można — wydaje się — stwierdzić, że w sytuacji naszego kraju, który wciąż jeszcze musi rozbudowywać i powiększać bazę materialną swej gospodarki, wysoka skala inwestycji rozstrzygać będzie jeszcze długo o tempie i jakości całego procesu postępu społecznego i wzrostu gospodarczego. Stąd pozytywna społeczna ocena obecnego przyspieszenia inwestycyjnego, które jest rezultatem śmiałej, pogrudniowej strategii gospodarczej.</u>
+ <u xml:id="u-14.5" who="#PoselKomenderZenon">Strategia ta uwzględnia przede wszystkim naturalną dążność do realizacji prawa do rozwoju każdej dziedziny twórczości, każdego działu gospodarki, każdego zakładu pracy i każdego regionu. To pozytywne dążenie do realizacji prawa do rozwoju przejawia się między innymi w postulatach powiększenia skali inwestycji. Dzięki inwestycjom bowiem — jak już powiedziałem — stwarzane są podstawowe materialne warunki rozwoju. Obecne kierownictwo polityczne i państwowe docenia i podziela te dążenia, bierze je pod uwagę, jakkolwiek musi uwzględniać również niektóre ujemne skutki nadmiernej presji inwestycyjnej. Wszyscy przecież musimy zdawać sobie sprawę z tego, że chociaż potrzeby inwestycyjne są ogromne, a postulaty inwestycyjne są w znacznej mierze wyrazem naturalnego dążenia ludzi do postępu i rozwoju — to jednak możliwości realizacyjne są zawsze ograniczone, a ponadto przy podejmowaniu decyzji musi być uwzględniany wymóg specjalizacji gospodarczej. Stąd też inwestycje są tą dziedziną działania, która przede wszystkim musi podlegać centralnej koordynacji i w odniesieniu do której musi być określona, a także społecznie zaakceptowana hierarchia ważności i pilności. Ta zasada legła u podstaw dążenia do coraz powszechniejszego stosowania w naszej praktyce inwestycyjnej ekonomicznych i społecznych kryteriów wyboru inwestycyjnego.</u>
+ <u xml:id="u-14.6" who="#PoselKomenderZenon">Rachunek efektywności inwestycji musi być włączony w ogólne zasady systemu ekonomiczno-finansowego przedsiębiorstw i organizacji gospodarczych. Doświadczenie wykazało, że postulowanie przeprowadzania rachunku ekonomicznej efektywności inwestycji nie daję pozytywnych rezultatów, jeżeli rachunek ten nie jest kompleksowy, jeżeli nie jest poparty wymaganiem zwrotu nakładów, oczywiście z odpowiednim oprocentowaniem, i jeżeli nie jest związany z kryteriami oceny przedsiębiorstw czy organizacji gospodarczych. Chodzi tu zarówno o elementy związane z samym procesem przygotowania i realizacji inwestycji, jak i z wykorzystaniem majątku trwałego i uzyskiwaniem planowanych efektów eksploatacyjnych nowych obiektów.</u>
+ <u xml:id="u-14.7" who="#PoselKomenderZenon">Wiadomo, że dla pomyślnej realizacji programu inwestycyjnego trzeba przede wszystkim dysponować odpowiednio silną bazą techniczną i organizacyjną przedsiębiorstw budowlano-montażowych. Trzeba podkreślić poważne osiągnięcia, jakie mamy w tej dziedzinie w ostatnich latach. Nakłady inwestycyjne na unowocześnienie budownictwa, a szczególnie na rozbudowę tzw. przemysłu mieszkaniowego, okazały się wysoce efektywne, zwiększyły bowiem ogólny potencjał inwestycyjny, który pozwolił poważnie skrócić czas inwestowania, a w najbliższym czasie umożliwi znaczne zwiększenie skali budownictwa mieszkaniowego. W ostatnich latach nastąpiło skrócenie cyklu realizacji inwestycji o 25%—30%, a także okresów dochodzenia do zaprojektowanych zdolności produkcyjnych — o około 20%. Przyniosło to w efekcie relatywne zmniejszenie zamrożonych nakładów w nie zakończonych inwestycjach, szybsze oddawanie wielu obiektów do użytku, a tym samym przyspieszenie wzrostu produkcji i dochodu narodowego.</u>
+ <u xml:id="u-14.8" who="#PoselKomenderZenon">Ciągle jednak zdarzają się jeszcze wypadki przekazywania obiektów z opóźnieniem i to znacznym albo z wielu usterkami i brakami, które trzeba miesiącami usuwać. Występują też znaczne opóźnienia w realizacji inwestycji towarzyszących oraz infrastrukturalnych, zwłaszcza w planie terenowym. Powoduje to nie tylko określone straty w gospodarce, ale przynosi również poważne szkody społeczne, ponieważ w szerokim odczuciu społecznym realizacja właśnie tych zadań inwestycyjnych stanowi najczęściej podstawowe kryterium oceny całego programu inwestycyjnego.</u>
+ <u xml:id="u-14.9" who="#PoselKomenderZenon">Jedną z metod łagodzenia napięć inwestycyjnych jest odpowiednie kształtowanie struktury inwestycji. Chodzi mi szczególnie o to, że ciągle jeszcze udział inwestycji modernizacyjnych w łącznych nakładach na rozbudowę potencjału produkcyjnego jest znacznie niższy od osiąganego w krajach wysoko rozwiniętych.</u>
+ <u xml:id="u-14.10" who="#PoselKomenderZenon">Niski udział inwestycji modernizacyjnych wynika m.in. stąd, że są one zwykle, zarówno dla inwestora, jak i wykonawcy, szczególnie kłopotliwe. Jeden i drugi więc, a także i pozostali partnerzy procesu inwestycyjnego wolą prowadzić duże, nowe inwestycje przemysłowe, które znajdują i większe uznanie, i są mniej kłopotliwe w realizacji, pozwalają wreszcie łatwiej wykonać plan przerobu.</u>
+ <u xml:id="u-14.11" who="#PoselKomenderZenon">Podjęto ostatnio działania zmierzające do zmiany tego nastawienia. Wprowadzono szereg preferencji w stosunku do inwestycji modernizacyjnych, przede wszystkim ustalono dogodniejsze warunki kredytowe. Oprocentowanie kwot na modernizację jest prawie o połowę niższe niż kredytów zaciąganych na budowę nowych obiektów. Uproszczono dokumentację. Chodzi jeszcze o to, aby preferować również zamierzenia modernizacyjne przy dystrybucji nowoczesnych maszyn i urządzeń produkcyjnych. Jest to szczególnie ważne w odniesieniu do mniejszych zakładów przemysłowych i usługowych, które spełniają poważną rolę w zaopatrzeniu rynku, a nierzadko i w specjalistycznym eksporcie, a które borykają się z ogromnymi trudnościami przy modernizacji najczęściej niedostatecznej i przestarzałej bazy technicznej.</u>
+ <u xml:id="u-14.12" who="#PoselKomenderZenon">Jak wykazuje analiza dokonana przez Narodowy Bank Polski, inwestycje typu modernizacyjnego realizuje się relatywnie znacznie szybciej niż te, które polegają na wznoszeniu obiektów od podstaw. Pozytywna jest również ocena dyscypliny kosztów tych przedsięwzięć. W świetle tych doświadczeń trzeba zweryfikować pogląd o ilościowym wzroście inwestycji jako głównym czy — jak to niektórzy praktycznie widzą — jedynym czynniku determinującym rozwój.</u>
+ <u xml:id="u-14.13" who="#PoselKomenderZenon">Wysoka Izbo! Na inwestycje przeznaczamy obecnie ponad 28% dochodu narodowego. Jest to wysokie obciążenie. Tym większa więc musi być nasza dbałość zarówno o strukturę, jak i efektywność inwestycji, zarówno na płaszczyźnie gospodarczej, jak i społecznej.</u>
+ <u xml:id="u-14.14" who="#PoselKomenderZenon">Nie można także nie doceniać potrzeby stałego wyjaśniania sensu i zasadności takiego a nie innego kierunku realizowania nowej strategii rozwojowej, wyjaśniania ścisłego związku między troską o stałą poprawę warunków życia ludzi pracy a szybką rozbudową i unowocześnianiem gospodarki narodowej. Musimy umieć wyjaśniać, że tak wysoki udział inwestycji w dochodzie narodowym jest koniecznością dla zapewnienia pełnego pokrycia pilnych i wciąż rosnących potrzeb społecznych, a nie wyrazem jednostronności w podziale dochodu narodowego.</u>
+ <u xml:id="u-14.15" who="#PoselKomenderZenon">Trzeba także powiedzieć, że realizowana aktualnie strategia inwestycyjna możliwa i realna jest dlatego, że powiększając nakłady na rozwój przemysłu środków produkcji, staramy się szybciej zwiększać nakłady na rozwój produkcji dóbr konsumpcyjnych, na potrzeby rynku wewnętrznego, a także na rozbudowę tak potrzebnej i zaniedbanej przez wiele lat infrastruktury społecznej.</u>
+ <u xml:id="u-14.16" who="#PoselKomenderZenon">Szczególnie widoczne i już odczuwalne w sferze produkcji było skokowe podwyższenie skali inwestycji na przemysł lekki i rolno-spożywczy oraz na te branże przemysłu maszynowego i chemicznego, które pracują bezpośrednio lub pośrednio na rzecz zaopatrzenia rynku. Inwestycje te są szczególnie rentowne zarówno w sensie ekonomicznym, jak i społecznym. W polityce inwestycyjnej coraz więcej uwagi poświęca się również tym fragmentom perspektywicznego programu społeczno-gospodarczego, które dotyczą gospodarki żywnościowej i zaspokajania potrzeb mieszkaniowych społeczeństwa. Przy czym nie chodzi tu tylko o mechaniczne zwiększanie dostaw na rynek ani o statystyczny wzrost dóbr konsumpcyjnych i usług, lecz o powiązanie szeroko pojętej polityki społecznej z dynamicznym rozwojem gospodarczym kraju. Mówił o tym I Sekretarz Komitetu Centralnego PZPR Edward Gierek na XII Plenum KC PZPR: — „Dynamiczna polityka społeczna stała się skutecznym czynnikiem motywacji ludzkiego działania. Wywiera ona coraz silniejszy wpływ na postawę szerokich rzesz, sprzyja wzrostowi wydajności pracy i efektywności gospodarowania”.</u>
+ <u xml:id="u-14.17" who="#PoselKomenderZenon">Wysoka Izbo! Wykonanie i przekroczenie zadań bieżącego planu 5-letniego tworzy dobrą podstawę do dalszego zdynamizowania procesów rozwojowych w następnym okresie. Aby je zapewnić i utrwalić potrzebna jest szeroka aktywność społeczna. Społeczeństwo polskie jest coraz bardziej wykształcone, coraz bardziej dojrzałe. Dzięki temu, przez stały dialog władzy ze społeczeństwem, przez ogólnospołeczne konsultacje traktowane merytorycznie a nie formalnie — umacniać się będzie powszechne zrozumienie, że wyniki w gospodarce będą tym lepsze, im sprawniejsza będzie organizacja i zarządzanie, im lepsze wykorzystanie zasobów materiałowych i ludzkich, im wyższa wydajność pracy, jej jakość i dyscyplina, im przykładniejsza gospodarska troska każdego obywatela na każdym stanowisku pracy o wspólne dobro.</u>
+ <u xml:id="u-14.18" who="#PoselKomenderZenon">Dlatego, stawiając coraz ambitniejsze zadania, powinniśmy jednocześnie kierować nasz wysiłek na umacnianie jedności ideowo-moralnej i patriotycznej całego narodu, bo od niej w decydującej mierze zależeć będzie utrwalenie i powiększenie sukcesu dynamicznej polityki społeczno-gospodarczej naszego państwa.</u>
+ <u xml:id="u-14.19" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-15">
+ <u xml:id="u-15.0" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Głos ma poseł Czesław Wojtera.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-16">
+ <u xml:id="u-16.0" who="#PoselWojteraCzeslaw">Obywatelko Marszałku! Wysoki Sejmie! Widocznym dowodem celowych zmian w polityce rolnej w ostatnich latach jest m.in. wyraźny wzrost nakładów na rozwój przemysłu rolno-spożywczego i bazy technicznej skupu oraz lokalizowanie tych inwestycji w rejonach baz surowcowych.</u>
+ <u xml:id="u-16.1" who="#PoselWojteraCzeslaw">Taka właśnie polityka była bardzo potrzebna także ziemi łódzkiej, którą mam zaszczyt reprezentować, gdyż z terenu naszego województwa przewożono wiele surowców niejednokrotnie do odległych miejscowości. Zmiany w naszym województwie są już poważne. W latach 1971—1974 w wyniku zrealizowanych inwestycji przemysł mięsny zwiększył swoje zdolności przerobowe o ponad 35%, przemysł mleczarski — o ponad 300 mln litrów mleka, a chłodnictwo — o około 40%. Rozpoczęto rozbudowę przemysłu paszowego. Wybudowano proszkownię mleka w Radomsku, podobna proszkownia budowana będzie także w pow. wieluńskim. W pow. piotrkowskim uruchomiono wytwórnię preparatu mlekozastępczego dla cieląt — „Celawit”, wykorzystując istniejące obiekty, bez dodatkowych nakładów. Aktualnie realizowana jest budowa kombinatu mięsnego w Rawie Mazowieckiej, który charakteryzować się będzie dużą mocą przerobową i nowoczesną technologią, o wysokim standardzie światowym. Mimo to niedobór mocy produkcyjnych przemysłu mięsnego w naszym województwie wyniesie jeszcze w 1975 r. około 51 tys. ton żywca.</u>
+ <u xml:id="u-16.2" who="#PoselWojteraCzeslaw">Wykonanie tych inwestycji wpłynie na bardziej racjonalną gospodarkę w tej gałęzi produkcji i obniży znacznie ubytki skupowanego żywca, co ma duże znaczenie dla szybszej realizacji programu żywnościowego. Uważamy, że przez te działania zmniejszyliśmy i nadal będziemy zmniejszać społeczne koszty produkcji. Oczywiście zmniejszenie społecznych kosztów produkcji i wzrost gospodarczy traktowany jest tak, jak cała działalność inwestycyjna — jako rzeczywisty czynnik zapewnienia lepszego i pełniejszego zaspokojenia wzrastających potrzeb ludności. Tak więc realizacja inwestycji, nie jest celem samym w sobie — służą one człowiekowi i społeczeństwu, określają kształt naszego przyszłego życia i zapewniają spełnienie naszych pragnień.</u>
+ <u xml:id="u-16.3" who="#PoselWojteraCzeslaw">W poprzednim pięcioleciu udział nakładów inwestycyjnych przeznaczonych na rozwój przemysłów produkujących artykuły konsumpcyjne (grupa — „B”) wynosił w stosunku do całości nakładów na przemysł 18,5%. W okresie ostatnich 4 lat udział ten wzrósł do około 28%. Pozwala to na lepsze zaspokojenie potrzeb konsumpcyjnych ludności oraz zapewnienie utrzymania równowagi rynkowej.</u>
+ <u xml:id="u-16.4" who="#PoselWojteraCzeslaw">Rozumiemy, że racjonalne zagospodarowywanie surowców rolnych po możliwie najniższych kosztach wymaga jeszcze wielu wysiłków oraz znacznych nakładów.</u>
+ <u xml:id="u-16.5" who="#PoselWojteraCzeslaw">Występują nadal dysproporcje między produkcją surowców a zdolnościami przetwórczymi przemysłów: mleczarskiego, chłodniczego mięsnego, jajczarsko-drobiarskiego, owocowo-warzywnego, zbożowo-młynarskiego, paszowego, ziemniaczanego i cukrowniczego. W wyniku tego i niewystarczających zdolności skupu w okresie najwyższej podaży np. mleka, owoców i warzyw, części tych artykułów nie jesteśmy w stanie odebrać w ogóle, a część jest zagospodarowywana w sposób niewłaściwy. Jako przykład chciałbym podać, że plan skupu warzyw i owoców w 1975 roku w województwie łódzkim wynosi 200 tys. ton, a zdolność przetwórcza tego przemysłu tylko 60 tys. ton.</u>
+ <u xml:id="u-16.6" who="#PoselWojteraCzeslaw">Innym przykładem ilustrującym ten problem jest przemysł cukrowniczy, który nie będzie w stanie w pełni przerobić surowca sponad 10 000 ha zakontraktowanych w br. buraków cukrowych. Należy tu dodać, że województwo łódzkie mające warunki do powiększenia powierzchni uprawy buraków cukrowych jest nadal zainteresowane rozwojem tych upraw również ze względów paszowych i dalszego wzrostu dochodów ludności.</u>
+ <u xml:id="u-16.7" who="#PoselWojteraCzeslaw">Zakładane w planie społeczno-gospodarczym województwa zwiększenie produkcji żywności do 1990 r., obok rozwijania bazy surowcowej, wymagać więc będzie zwiększenia zdolności przerobowych przemysłu.</u>
+ <u xml:id="u-16.8" who="#PoselWojteraCzeslaw">Ważnym ogniwem łączącym przemysł z rolnictwem jest sieć skupu i jej techniczne wyposażenie. Również i na tym odcinku w ostatnich latach uzyskano wiele. Jednakże stałe zwiększanie produkcji towarowej rolnictwa, przy jednoczesnym zmniejszaniu zatrudnienia, wymagać będzie coraz sprawniejszego odbioru płodów i dostaw środków produkcji. Pragniemy, aby rolnik zajmował się głównie produkcją, pozostawiając zaopatrzenie w środki produkcji i odbiór płodów rolnych wyspecjalizowanym jednostkom usługowo-handlowym. Równolegle z tym powinno następować polepszanie klasyfikacji surowców rolnych oraz dalsza mechanizacja prac załadunkowo-rozładunkowych.</u>
+ <u xml:id="u-16.9" who="#PoselWojteraCzeslaw">Mówiąc o dokonywających się zmianach w przemyśle rolno-spożywczym, pragnę podkreślić jego wpływ na unowocześnianie produkcji rolnej przez krzewienie postępu w technologii produkcji rolniczej oraz podnoszenie zasobności wsi. Duży wpływ pośrednio wywiera również przemysł spożywczy na procesy w zakresie denaturalizacji spożycia na wsi. Stając się coraz bardziej masowym dostawcą artykułów spożywczych, przemysł ten będzie również odciążał kobietę wiejską od uciążliwych prac przy przygotowaniu posiłków, przyczyniając się jednocześnie do bardziej racjonalnej struktury odżywiania ludności wiejskiej.</u>
+ <u xml:id="u-16.10" who="#PoselWojteraCzeslaw">Na podstawie kontaktów z wyborcami, którzy pracują bezpośrednio w przemyśle rolno-spożywczym oraz w obrocie rolnym, chciałbym zaakcentować potrzebę zwrócenia uwagi na pełniejsze wyposażenie oddawanych obiektów w urządzenia socjalne dla załóg. Rozwiązując ten problem, stworzymy bardziej atrakcyjne warunki dla załogi, zainteresujemy załogę zakładem pracy, pomniejszając szkodliwą dla gospodarki płynność kadr, a tym samym przyczyniając się do dalszego wzrostu produkcji.</u>
+ <u xml:id="u-16.11" who="#PoselWojteraCzeslaw">Na zakończenie pragnę poinformować Wysoką Izbę o dużym zadowoleniu społeczeństwa, a zwłaszcza rolników z decyzji XV Plenum KC PZPR i VII Plenum NK ZSL oraz z uchwały Sejmu w sprawie dalszej poprawy wyżywienia ludności i rozwoju rolnictwa. Są one zapowiedzią kompleksowego rozwiązywania problemów sprzyjających rozwojowi produkcji żywności, z równoczesnym stopniowym likwidowaniem niekorzystnych różnic w warunkach pracy w przemyśle i rolnictwie oraz w warunkach życia ludności w mieście i na wsi. Osiągnięcie tych celów w decydującym stopniu uzależnione będzie od realizacji programu inwestycyjnego w całej gospodarce żywnościowej. Dlatego już obecnie powinny być przygotowywane niezbędne warunki zarówno materialno-techniczne, jak i organizacyjne do efektywnego wykonawstwa inwestycji zarówno w rolnictwie, przemyśle rolno-spożywczym, jak i w pozostałych działach gospodarki żywnościowej. Chodzi zwłaszcza o przygotowanie odpowiedniej mocy przerobowej przedsiębiorstw budownictwa inwestycyjnego i harmonijną strukturę programu inwestycyjnego w całej gospodarce żywnościowej. Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-16.12" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-17">
+ <u xml:id="u-17.0" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Głos ma poseł Tadeusz Myślik.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-18">
+ <u xml:id="u-18.0" who="#PoselMyslikTadeusz">Obywatelko Marszałku! Wysoka Izbo! Wychodzącą naprzeciw naszym postulatom inicjatywę Rządu przedstawienia Sejmowi informacji o zadaniach inwestycyjnych w roku 1975 na tle polityki państwa w okresie bieżącego planu 5-letniego powitać należy z uznaniem.</u>
+ <u xml:id="u-18.1" who="#PoselMyslikTadeusz">Uchwalane przez nas wieloletnie i roczne plany społeczno-gospodarczego rozwoju kraju zawierają w sobie zawsze jedną z centralnych decyzji polityczno-ekonomicznych, jaką jest podział dochodu narodowego na część konsumowaną i na część akumulowaną, przeznaczoną w większości na cele inwestycyjne. Ustalane w rozdziale tym proporcje oznaczać mogą wyższe lub niższe tempo rozwoju gospodarki narodowej w danym okresie, przy odpowiednim kształtowaniu poziomu konsumpcji.</u>
+ <u xml:id="u-18.2" who="#PoselMyslikTadeusz">W planie społeczno-gospodarczego rozwoju kraju na rok 1975, jak to już powiedziano dzisiaj, na inwestycje netto przeznaczyliśmy 28% dochodu narodowego. Warto przypomnieć, że np. w pierwszym okresie planu 6-letniego udział całej akumulacji w dochodzie narodowym wynosił w roku 1950 — ok. 27%, w roku 1951 — ok. 28%, w roku 1952 — prawie 27% i w roku 1953 — nieco ponad 25%, z tym, że dochód narodowy w liczbach bezwzględnych na jednego mieszkańca był wówczas znacznie niższy i wysokie procenty akumulacji obciążały społeczeństwo znacznie dotkliwiej.</u>
+ <u xml:id="u-18.3" who="#PoselMyslikTadeusz">W Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich na przestrzeni szeregu lat udział akumulacji w dochodzie narodowym wynosił 26%— 27%.</u>
+ <u xml:id="u-18.4" who="#PoselMyslikTadeusz">Wiadomo, że im wyższy jest udział inwestycji produkcyjnych w dochodzie narodowym, tym mniejsze będzie spożycie na początku rozpatrywanego okresu, przy czym ograniczenie to zostanie jednak w późniejszym okresie zrekompensowane z nawiązką. Jest to — jeżeli można tak powiedzieć — kanon teorii planowego rozwoju.</u>
+ <u xml:id="u-18.5" who="#PoselMyslikTadeusz">Z psychologicznego punktu widzenia zrozumiałe jest, że społeczeństwo wyżej ocenia dochody obecne niż przyszłe. Zwraca na to uwagę m.in. Henryk Fiszel w swojej — „Teorii gospodarowania” wydanej w Warszawie w roku 1973. Fiszel podkreśla, że jest to nie tylko subiektywny, ale i obiektywny czynnik, który powinien być brany poważnie pod uwagę. Dlatego też strategiczne cele inwestycyjne, realizowane kosztem ograniczonej czasowo konsumpcji, powinny być społeczeństwu dobrze znane i bliskie.</u>
+ <u xml:id="u-18.6" who="#PoselMyslikTadeusz">Na ogół powszechne jest rozumienie tej prostej prawdy, że kontynuowanie rozbudowy i unowocześniania majątku produkcyjnego jest jedyną drogą do cywilizacyjnej promocji, jedyną drogą intensywnego rozwoju zarówno w chwili obecnej, jak i na przyszłość. Aspiracje cywilizacyjne społeczeństwa powodują zresztą nieustanny napór opinii domagającej się powiększania nakładów inwestycyjnych w dziedzinie konsumpcji społecznej i infrastruktury. My, posłowie, wiemy o tym dobrze, na każdym niemal spotkaniu z wyborcami zasypywani jesteśmy bowiem postulatami inwestycyjnymi — z których można by skonstruować spory plan wieloletni. Najczęściej oczywiście w owym rejestrze potrzeb pojawiają się mieszkania, szpitale, szkoły, domy opieki, ale także wodociągi i kanalizacja, drogi i ulice, a nawet siedziby urzędów pocztowych i przystanki kolejowe.</u>
+ <u xml:id="u-18.7" who="#PoselMyslikTadeusz">Obie te prawdy — uciążliwość ograniczeń konsumpcji na rzecz inwestycji i rozbudzone aspiracje cywilizacyjne, manifestowana w tym względzie społeczna niecierpliwość, stawiają przed nami wszystkimi, a w szczególności przed Radą Ministrów, która kieruje pracami organów planowania, zadanie najwyższej wagi — nakładają obowiązek najbardziej efektywnego wykorzystania zakumulowanych środków przeznaczonych na inwestycje. Najbardziej efektywnego wykorzystania — a więc optymalnych wewnętrznych proporcji planu, najbardziej trafnych wyborów technologicznych wariantów, najkorzystniejszych lokalizacji, zgodnych z generalnymi założeniami zagospodarowania przestrzennego kraju, gospodarności na budowach, troski o jakość itp.</u>
+ <u xml:id="u-18.8" who="#PoselMyslikTadeusz">Wysoka Izbo! W ciągu minionych czterech lat nakłady inwestycyjne zostały podwojone. Jest to w naszej historii gospodarczej ewenement niezwykły. O ile jednak inwestycje produkcyjne wzrastały w analizowanym okresie średnio rocznie o przeszło 20%, inwestycje nieprodukcyjne — jedynie o 12%. Spowodowało to spadek udziału inwestycji nieprodukcyjnych w całości planu inwestycyjnego do 20%. Rozumiemy, że powodują to określone konieczności zapewnienia wysokich wskaźników wzrostu czy też działanie takiego stymulatora, jak kredytowany import maszyn, urządzeń czy licencji. Nie możemy jednak tracić z pola widzenia faktu, że we wszystkich dziedzinach poza przemysłem potrzeby gwałtownie rosną i również upominają się o swoje priorytety. Dotyczy to komunikacji i łączności, handlu i usług, gospodarki komunalnej i ochrony zdrowia, oświaty i kultury. Dotyczy to zwłaszcza budownictwa mieszkaniowego. W kolejce po mieszkania stoi półtora miliona członków spółdzielni mieszkaniowych. Powiększa tę kolejkę wyż nowych małżeństw. Zgłasza swe potrzeby nowo budujący się przemysł. Szybsze tempo budownictwa mieszkaniowego uczyniłoby życie wielu ludzi szczęśliwym, zapobiegłoby wielu osobistym dramatom, mogłoby się stać skutecznym czynnikiem zmiany struktury konsumpcji, oddziałać pozytywnie na równowagę rynku.</u>
+ <u xml:id="u-18.9" who="#PoselMyslikTadeusz">Wszystkie te racje, które wymieniłem skrótowo, mógłbym oczywiście rozwinąć. Tymczasem, pomimo znacznych przyrostów oddawanych mieszkań, o których przypomniał tu obywatel wicepremier Mieczysław Jagielski, udział procentowy nakładów inwestycyjnych na budownictwo mieszkaniowe w stosunku do sumy nakładów inwestycyjnych spada: z prawie 15 zł na każde 100 złotych inwestycyjnych w roku 1971 do 14 zł w roku 1972, 13 zł w roku 1972 i poniżej 12 zł w roku 1974. Nie jest to oczywiście wskaźnik najważniejszy, ale i tak też można popatrzeć na strukturę nakładów. Nieci mi wolno mieć nadzieję, że zgodnie z opracowanym programem budownictwa mieszkaniowego, po rozbudowaniu odpowiedniej bazy przemysłu mieszkaniowego, przyszła pięciolatka stanie się pięciolatką generalnego przełomu w tym zakresie.</u>
+ <u xml:id="u-18.10" who="#PoselMyslikTadeusz">Obywatele Posłowie! W uchwale naszej o planie społeczno-gospodarczego rozwoju kraju w roku 1975 zobowiązaliśmy wszystkie czynniki odpowiedzialne za prawidłową realizację inwestycji do zwiększenia stopnia efektywność ponoszonych nakładów, do zmniejszenia udziału środków zamrożonych, do dostosowania programu inwestycji nowo rozpoczynanych do możliwości wykonawczych budownictwa oraz dc możliwości zaopatrzenia technicznego i materiałowego. Innymi słowy — do zapewnienie na froncie inwestycyjnym równowagi. Te, właśnie równowadze rozumianej bynajmniej nie statycznie, lecz właśnie dynamicznie, poświęcić chciałem kilka uwag krytycznych na tle sytuacji w regionie krakowskim.</u>
+ <u xml:id="u-18.11" who="#PoselMyslikTadeusz">Z samej istoty socjalistycznej gospodarki planowej wynika, że plan, który po jego uchwaleniu staje się przecież obowiązującą dyrektywą, musi być wewnętrznie spójny, musi być wszechstronnie zbilansowany. Między innymi już przy ustalaniu rozmiarów akumulacji, a w szczególności inwestycji — cytuję podręcznik planowania prof. Józefa Pajestki — należy mieć na uwadze konieczne zapewnienie im odpowiedniego pokrycia rzeczowego, to znaczy konieczność takiego ustalenia programu produkcji gałęzi wytwarzających dobra inwestycyjne, ażeby (łącznie oczywiście z importem inwestycyjnym), pokrywały one zaplanowane inwestycje. Podobny bilans, sporządzony odpowiednio wcześniej, dotyczyć musi zdolności wykonawczych przedsiębiorstw w zakresie robót budowlano-montażowych. Plany muszą być mobilizujące, mogą być nawet napięte, ale muszą być całkowicie realne.</u>
+ <u xml:id="u-18.12" who="#PoselMyslikTadeusz">Tymczasem, jako poseł ziemi krakowskiej i radny Wojewódzkiej Rady Narodowej w Krakowie, od szeregu lat obserwuję trudności, jakie napotyka realizacja planu inwestycyjnego województwa krakowskiego, a także miasta Krakowa właśnie ze względu na niedobór w regionie owych tzw. mocy przerobowych.</u>
+ <u xml:id="u-18.13" who="#PoselMyslikTadeusz">Między innymi w roku 1972 plan nakładów inwestycyjnych województwa krakowskiego w gospodarce uspołecznionej wykonany został w 97,9%. W tym samym roku analogiczny plan miasta Krakowa został wprawdzie przekroczony o 0,7%, ale terenowy plan inwestycyjny wykonano jedynie w 96,6%. W roku 1973 inwestycje w gospodarce uspołecznionej województwa krakowskiego wykonane zostały w 93,4%, a w mieście Krakowie — w 92,9%, przy czym plan terenowy — jedynie w 87%.</u>
+ <u xml:id="u-18.14" who="#PoselMyslikTadeusz">W roku 1974 inwestycje w gospodarce uspołecznionej woj. krakowskiego wykonano w 93,2%, a w robotach budowlano-montażowych — jedynie w 88,3%. Wojewoda krakowski w przedstawionym Wojewódzkiej Radzie Narodowej sprawozdaniu z wykonania planu za rok 1974 przyczynę niewykonania planu inwestycyjnego widzi w dysproporcji pomiędzy poważnym wzrostem zadań inwestycyjnych a znacznie wolniejszym tempem wzrostu mocy produkcyjnych przedsiębiorstw budowlano-montażowych. Znajdowało to swoje potwierdzenie w występującym corocznie niedoborze mocy w trakcie bilansowania robót budowlano-montażowych w granicach 700—800 mln zł. I niewiele pomogło na zmniejszenie owego niedoboru, że w tymże roku 1974 uspołecznione przedsiębiorstwa budowlano-montażowe, mające siedzibę w woj. krakowskim, przekroczyły zarówno swój plan produkcji globalnej o 4,9%, jak i plan produkcji podstawowej o 1,5%.</u>
+ <u xml:id="u-18.15" who="#PoselMyslikTadeusz">Dodać należy, że także potencjał wykonawstwa systemem gospodarczym, do którego przywiązywano duże nadzieje, rozwijał się zbyt wolno, głównie z uwagi na bardzo ograniczone możliwości materiałowe i braki odpowiedniego sprzętu. W skali województwa czy nawet regionu można było ostatecznie podnieść jeszcze o kilka procent wykonanie planów produkcyjnych przez niektóre uspołecznione przedsiębiorstwa budowlano-montażowe, zwiększyć uzyskiwaną przez nie wydajność pracy, i usprawnić działania służb inwestycyjnych — z całą pewnością nie można było jednak zlikwidować w ten sposób całego niedoboru mocy przerobowej.</u>
+ <u xml:id="u-18.16" who="#PoselMyslikTadeusz">Wojewódzka Rada Narodowa w Krakowie, oceniając przedwczoraj na sesji wykonanie planu społeczno-gospodarczego rozwoju województwa w roku 1974, stwierdziła w podjętej uchwale, iż — „w zakresie działalności inwestycyjnej dynamiczny wzrost nakładów spowodował, że przedsiębiorstwa wykonawcze nie nadążyły z pełną realizacją tych nakładów”. Jaka w takim razie była równowaga planu?</u>
+ <u xml:id="u-18.17" who="#PoselMyslikTadeusz">Aby jeszcze raz zacytować prof. Pajestkę — planowanie terenowe nie stanowi przecież dziedziny niezależnej, wyłączonej z ogólnopaństwowego planowego kierowania gospodarką. Wielkości nakładów wojewódzkiego wycinka planu inwestycyjnego uchwalane zwykle przez wojewódzkie rady narodowe, zgodnie z przedłożeniem wojewodów limitowane są każdorazowo uchwałą Rady Ministrów, a koordynatorem rozdziału mocy przerobowych w skali kraju jest, w każdym razie obecnie, obywatel Minister Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych, w skali regionu natomiast — podległe mu zjednoczenia.</u>
+ <u xml:id="u-18.18" who="#PoselMyslikTadeusz">Mówię o tym z tej wysokiej trybuny, kończy się bowiem I kwartał roku 1975, a w regionie krakowskim znów mówi się o niedoborze zdolności wykonawczych przedsiębiorstw budowlano-montażowych rzędu 1,5 mld zł.</u>
+ <u xml:id="u-18.19" who="#PoselMyslikTadeusz">Jednym z głównych zadań planu jest zapewnienie harmonijnego proporcjonalnego rozwoju wszystkich, powiązanych ze sobą dziedzin życia gospodarczego i społecznego. Zwłaszcza w perspektywie wieloletniej państwowe organy planowania przeciwdziałać muszą mogącym powstawać dysproporcjom w rozwoju gospodarki i sfery konsumpcji społecznej. Harmonia ta ma kapitalny wpływ na kształtowany przez nas model nowoczesnego Polaka, który przekroczy próg XXI wieku.</u>
+ <u xml:id="u-18.20" who="#PoselMyslikTadeusz">Otóż obawiam się, że z przyczyn już tu przeze mnie wyjaśnionych, jest to zadanie bardzo utrudnione. Cóż z tego bowiem, że konstrukcja i proporcje uchwalonego planu inwestycyjnego będą prawidłowe, kiedy po koniecznych ścięciach i tzw. eufemistycznie — „poślizgach” odkładane na lata późniejsze są w inwestycjach grupy — „A” urządzenia towarzyszące, a w inwestycjach grupy — „B” — obiekty kulturalne i socjalne.</u>
+ <u xml:id="u-18.21" who="#PoselMyslikTadeusz">I jeszcze jedna sprawa. Dotyczy ona systemu rozliczeń pomiędzy inwestorami zlecającymi wykonanie dokumentacji a wykonującymi ją biurami projektów. Otóż wg obowiązujących przepisów cena płacona za dokumentację zależy nie od jej pracochłonności, nowoczesności rozwiązań technologicznych czy po prostu rozwiązań kapitałooszczędnych, ale od globalnej wartości inwestycji. Od tak ustalonej ceny dokumentacji obliczany jest fundusz premiowy dla projektantów. Konsultowałem tę sprawę z gronem projektantów — członków Naczelnej Organizacji Technicznej i uważam za swój obowiązek zgłoszenie pilnego postulatu zrewidowania tego systemu, zarówno bowiem dla biura projektów jako jednostki gospodarczej będącej na własnym rozrachunku, jak i pośrednio — dla każdego projektanta, stanowi ów system poważny antybodziec w poszukiwaniu rozwiązań tańszych, preferuje natomiast rozwiązania droższe i tradycyjne.</u>
+ <u xml:id="u-18.22" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-19">
+ <u xml:id="u-19.0" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Głos ma poseł Andrzej Żabiński.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-20">
+ <u xml:id="u-20.0" who="#PoselZabinskiAndrzej">Obywatelko Marszałku! Obywatele Posłowie! W zespole różnorodnych czynników i działań, służących rozwojowi kraju i realizacji społecznych celów tego rozwoju — inwestycje odgrywają szczególnie dużą rolę. Można nawet stwierdzić, że w aktualnych warunkach rozwoju kraju stanowią one węzłowy problem nie tylko czysto gospodarczy, ale i społeczny. Wynika to z kilku istotnych przyczyn.</u>
+ <u xml:id="u-20.1" who="#PoselZabinskiAndrzej">Po pierwsze — od prawidłowych rozmiarów i kierunków inwestowania oraz od sprawnej realizacji inwestycji uzależnione są w bieżącym pięcioleciu, jak również w latach dalszych, utrzymanie wysokiego tempa wzrostu produkcji i usług, wzrostu spożycia ludności, poprawa warunków mieszkaniowych, komunalnych i socjalno-bytowych.</u>
+ <u xml:id="u-20.2" who="#PoselZabinskiAndrzej">Po drugie — inwestycje wymagają znacznych nakładów społecznych, czerpanych z dochodu narodowego, z którego pokrywany jest wzrost stopy życiowej ludności.</u>
+ <u xml:id="u-20.3" who="#PoselZabinskiAndrzej">Po trzecie — inwestycje stanowią dzisiaj najskuteczniejszy i najpewniejszy środek do likwidacji opóźnień w rozwoju niektórych dziedzin naszej gospodarki oraz różnic w rozwoju poszczególnych regionów kraju.</u>
+ <u xml:id="u-20.4" who="#PoselZabinskiAndrzej">Możemy dzisiaj zdecydowanie stwierdzić, że polityka partii, określająca w taki właśnie sposób powiązanie inwestycji z procesem przyspieszającym rozwój społeczno-gospodarczy kraju — sprawdziła się w praktyce. Natomiast przyjęte tempo inwestowania miało bardzo istotny wpływ na osiągniętą wysoką dynamikę dochodu narodowego, przyspieszenie rozwoju i modernizacji przemysłu i rolnictwa, na przywracanie niezbędnej równowagi w wytwarzaniu środków produkcji, środków spożycia, na znaczny postęp w zaspokajaniu kulturalnych i socjalno-bytowych potrzeb społeczeństwa. Tak więc pomimo realizowania programu inwestycyjnego, angażującego znaczne środki z dochodu narodowego — po raz pierwszy i z dużą nadwyżką wykonane zostały zadania, związane z szerokimi potrzebami materialno-bytowymi i rozwojowymi ludności.</u>
+ <u xml:id="u-20.5" who="#PoselZabinskiAndrzej">Okazało się, że realizowane wysokie tempo inwestowania, skorelowane z ponadplanowym przyrostem dochodu narodowego, pozwoliło na znaczne przyspieszenie zaspokajania potrzeb społeczeństwa w sferze konsumpcji społecznej, a przede wszystkim w przemyśle spożywczym i w budownictwie mieszkaniowym. Porównując udział akumulacji w dochodzie narodowym u nas z innymi państwami, posiadającymi dobrze rozwiniętą gospodarkę — zauważa się, że istnieje wręcz ścisła współzależność między tempem rozwoju gospodarczego, dynamiką dochodu narodowego a udziałem akumulacji w dochodzie narodowym. Przykładem może być Japonia, w której akumulacja oscylowała w granicach 40% udziału w dochodzie narodowym, we Francji wynosiła 28%, w Austrii — 31%. Można więc zdecydowanie sformułować wniosek, że poważne zwiększenie tempa wzrostu nakładów inwestycyjnych w naszej gospodarce (około 8% w 1971 r., 23% — w 1972 r. i ok. 30% w 1974 r.) było nieodzowne dla pomyślnego zrealizowania polityki społecznej partii i rozwoju naszego kraju. Mieszkańcy województwa opolskiego mają szczególne w tym względzie odczucie. Opolszczyzna bowiem, jej doświadczona kadra pracownicza, relatywnie dobrze rozwinięta infrastruktura techniczna, korzystne położenie geograficzne, bogate zasoby surowcowe — zwłaszcza dla przemysłu materiałów budowlanych — wysoko towarowe rolnictwo, stwarzają podstawę uzasadniającą dynamiczne rozwijanie działalności produkcyjno-wytwórczej. Z tych względów już w obecnej pięciolatce tempo inwestowania w województwie opolskim jest znacznie wyższe od średnio krajowego.</u>
+ <u xml:id="u-20.6" who="#PoselZabinskiAndrzej">Dla przykładu: o ile w roku 1970 wartość nakładów inwestycyjnych na Opolszczyźnie wynosiła 5,3 mld zł, to w roku bieżącym osiągnie już 15,5 mld zł, co oznacza przyrost wielkości 290%. Dzięki temu następuje szybki i wszechstronny rozwój tego regionu, kształtuje się perspektywa na miarę potrzeb i ambicji społeczeństwa. Wypada w tym miejscu mocno podkreślić, że dynamicznemu rozwojowi inwestycji w bieżącym pięcioleciu, w uzyskaniu ich wysokiej efektywności dla gospodarki narodowej — towarzyszył wielki wysiłek załóg budowlanych oraz prawidłowa polityka resortu budownictwa i przemysłu materiałów budowlanych.</u>
+ <u xml:id="u-20.7" who="#PoselZabinskiAndrzej">Wysoka Izbo! Jak mówił wiceprezes Rady Ministrów tow. Mieczysław Jagielski, realizacja wielkiego i niezbędnego programu inwestycyjnego, nakreślonego przez VI Zjazd partii, była i jest możliwa przede wszystkim dzięki istotnym zmianom jakościowym w praktyce inwestowania. Między innymi zwiększono nakłady na unowocześnienie bazy wykonawczej i wzrost mocy przerobowych, powstało wiele jednostek o miliardowym przerobie — przykładowo na Opolszczyźnie dysponujemy obecnie już trzema tej wielkości organizacjami.</u>
+ <u xml:id="u-20.8" who="#PoselZabinskiAndrzej">Rozwinięto zaplecza budowlane i produkcję przemysłu materiałów budowlanych, podniesiono płace w jednostkach wykonawstwa budowlanego i w służbach inwestycyjnych, podwyższono cenę kredytu na inwestycje branżowe i zniesiono kredytowanie inwestycji budżetowych, uruchomiono bodźce materialne za terminowe osiąganie projektowanych zdolności produkcyjnych, a ponadto zwiększono import nowoczesnych maszyn, technologii i licencji dla wyposażenia technicznego budownictwa. W polityce inwestycyjnej ostatnich lat szeroko realizowano bardzo ważną zasadę kompleksowości. W budownictwie przemysłowym np. coraz powszechniej realizuje się równolegle z zakładami wytwórczymi niezbędne dla załóg obiekty socjalne, usługowo-handlowe, zbiorowego zakwaterowania, ochrony zdrowia i środowiska itp. Dlatego nie mogę zgodzić się z poglądem mego przedmówcy, że ścinane są inwestycje socjalne. O ile ktoś to robi — to na własną rękę i na pewno nie są to decyzje rządowe.</u>
+ <u xml:id="u-20.9" who="#PoselZabinskiAndrzej">Równolegle też ze wznoszeniem nowych dzielnic i kompleksów mieszkaniowych — realizuje się znacznie powszechniej niż niegdyś — niezbędne dla zaspokojenia wielorakich potrzeb mieszkańców osiedli — obiekty towarzyszące. Obowiązek kompleksowego realizowania inwestycji powinien stanowić generalną zasadę zarówno w ich programowaniu, przygotowaniu jak i realizacji. Wymaga to eliminowania wielu jeszcze przeszkód i niewłaściwych praktyk. Między innymi jest niezbędne pełne zagospodarowanie wszystkich inwestycji towarzyszących łącznie z inwestycjami podstawowymi oraz rozpoczynanie ich realizacji od wyprzedzającego uzbrojenia terenów i budownictwa towarzyszącego, którego obiekty wykorzystywane powinny być na zaplecza techniczno-socjalne w okresie wykonawstwa podstawowego, i lepsza kompleksowa realizacja w ramach organizacji budownictwa przemysłowego i ogólnego.</u>
+ <u xml:id="u-20.10" who="#PoselZabinskiAndrzej">W ostatnich latach nastąpił szczególnie dynamiczny rozwój przemysłu budowlanego i mieszkaniowego, stwarzającego warunki do przenoszenia coraz większej ilości pracochłonnych robót z placów budowy do zakładów przemysłowych, przemysłu eliminującego sezonowość w budownictwie i wreszcie przemysłu, który decyduje o nowoczesności, jakości i walorach użytkowych budownictwa. Z wielu przedsięwzięć, jako najważniejsze uznać należy dynamiczny rozwój fabryk domów i wytwórni.</u>
+ <u xml:id="u-20.11" who="#PoselZabinskiAndrzej">Już aktualnie w kraju pracuje około 100 fabryk domów i wytwórni, 30 jest w budowie, a szereg dalszych w przygotowaniu do realizacji w najbliższych latach. Opolszczyzna na przykład uzyska w najbliższym czasie 2 wytwórnie, a 3 dalsze znajdują się w stadium przygotowania. Stwarza to realne warunki do bardzo szybkiego rozwiązania nabrzmiałego problemu mieszkaniowego w kraju i podwojenia programu tego budownictwa w latach 1976—1980 na Opolszczyźnie. Szansy tej na pewno nie zmarnujemy. Wydaje się, że nie postulaty przełamią sytuację mieszkaniową w przyszłej pięciolatce, a właśnie ten budowany i wybudowany potencjał.</u>
+ <u xml:id="u-20.12" who="#PoselZabinskiAndrzej">Konsekwentnie, bez opóźnień, a nawet z dużym wyprzedzeniem realizowany jest dalekosiężny program partii i Rządu w zakresie budownictwa mieszkaniowego.</u>
+ <u xml:id="u-20.13" who="#PoselZabinskiAndrzej">Obywatele Posłowie! Jest oczywiste, że na tle wyraźnie zwiększonej dynamiki inwestycji występują różnorodne trudności i napięcia, którym należy przeciwdziałać. Należą do nich przede wszystkim zbyt jeszcze duża dekoncentracja nakładów, zbyt duży front robót budowlano-montażowych i nieznaczny postęp w zakresie udziału nakładów na maszyny i urządzenia.</u>
+ <u xml:id="u-20.14" who="#PoselZabinskiAndrzej">Wydaje się, że wzrost efektywności nakładów inwestycyjnych wymaga więc zwiększenia inwestycji modernizacyjnych. Inwestycje te w porównaniu z budową nowych zakładów są z reguły mniej kapitałochłonne, wymagają mniej materiałów budowlanych i krótszych okresów realizacji oraz przynoszą szybsze i większe efekty techniczno-ekonomiczne.</u>
+ <u xml:id="u-20.15" who="#PoselZabinskiAndrzej">Jakkolwiek w minionym okresie, w wyniku zmian i ewolucji systemowych nastąpiła poprawa i usprawnienie procesu programowania, planowania i projektowania inwestycji — to występujące jeszcze wypadki nieprawidłowości w tej dziedzinie wskazują na niepełną skuteczność obowiązującego systemu. Do nich należą przede wszystkim:</u>
+ <u xml:id="u-20.16" who="#PoselZabinskiAndrzej">—nadmiernie rozszerzony front jednocześnie realizowanych inwestycji oraz towarzysząca mu dekoncentracja nakładów, —naruszanie zasady bilansowania nakładów z możliwościami wykonawczymi, zwłaszcza sprzętowo-materiałowymi; ale winę za ten stan rzeczy nie ponosi samo budownictwo, lecz bardzo często jest szereg nacisków subiektywnych, nawet ze strony nas samych, siedzących w tej sali, —nieprawidłowe rozmieszczenie kadry inżynierskiej na budowach.</u>
+ <u xml:id="u-20.17" who="#PoselZabinskiAndrzej">Nie uzyskano dotąd efektu w zakresie racjonalizacji gospodarki kadrami, jakiego oczekiwano w wyniku przeprowadzonego przeglądu zatrudnienia; ponadto obserwuje się, iż obowiązujący system płac nie sprzyja przechodzeniu kadr inżynieryjnych z administracji do bezpośredniego wykonawstwa, na przykład na budowy. Zjawiska te potwierdza przykład dwóch budów dużych nowych cementowni — Strzelce Opolskie i Górażdże w woj. opolskim, na których w bezpośrednim wykonawstwie pracuje 26 inżynierów i 39 techników, podczas gdy w służbach inwestorskich obu tych obiektów zatrudnia się 61 inżynierów oraz 109 pracowników z wyższym i średnim wykształceniem technicznym, ekonomicznym i ogólnym. Jest więc nieodzowne podjęcie przez Rząd odpowiednich decyzji i przedsięwzięć, aby kadra inżynierska, głównie młoda, po prostu siedziała na budowach i żeby to się opłacało.</u>
+ <u xml:id="u-20.18" who="#PoselZabinskiAndrzej">Udoskonalenia wymagają również metody i środki terenowej koordynacji inwestycji i budownictwa.</u>
+ <u xml:id="u-20.19" who="#PoselZabinskiAndrzej">Na terenie województwa działa wiele przedsiębiorstw budowlano-montażowych w gestii różnych resortów poza resortem budownictwa i przemysłu materiałów budowlanych, np. przemysłu lekkiego i innych resortów. To rozproszenie nie zawsze na dobre wychodzi i tym przedsiębiorstwom, i tej kadrze, jak też całemu procesowi inwestycyjnemu.</u>
+ <u xml:id="u-20.20" who="#PoselZabinskiAndrzej">Jednym z istotnych momentów procesu realizacji inwestycyjnej jest zagadnienie dotrzymywania — i tam gdzie to możliwe — również skracania czyli wykonawstwa oraz oddawania inwestycji do eksploatacji. Wydaje się, że w aktualnej sytuacji, kiedy cykle zostały bardzo poważnie skrócone, i słusznie, podstawową sprawą jest terminowa realizacja cykli normatywnych i kładzenie nacisku na uzyskiwanie pełnej zdolności produkcyjnej.</u>
+ <u xml:id="u-20.21" who="#PoselZabinskiAndrzej">Nawiązując nadal do konieczności dalszego doskonalenia systemu programowania inwestycji, pragnę zwrócić uwagę na dwa ważne aspekty tej sprawy.</u>
+ <u xml:id="u-20.22" who="#PoselZabinskiAndrzej">Po pierwsze — o decyzjach dotyczących inwestycji powinny decydować wyłącznie racje społeczno-gospodarcze, a więc obiektywne, zapewniające nowym inwestycjom celowość, kompleksowość, a przede wszystkim wysoką efektywność oraz prawidłową strukturę w gospodarce narodowej.</u>
+ <u xml:id="u-20.23" who="#PoselZabinskiAndrzej">Po drugie — w procesie inwestowania ze szczególną mocą występuje problem ochrony środowiska; powinien on być uwzględniany we wszystkich fazach programowania, lokalizacji i realizacji inwestycji. Uważam, że nie w każdym powiecie musi być Manchester, uważam, że po prostu trzeba tak planować (w woj. opolskim staraliśmy się to w ten sposób rozwiązać), żeby przemysł zlokalizować głównie nad Odrą, natomiast południowo-zachodnią część rolniczą i północną — leśną — chronić przed rozbudową przemysłu.</u>
+ <u xml:id="u-20.24" who="#PoselZabinskiAndrzej">Pragnę w tym miejscu stwierdzić również powszechne zaakceptowanie przez opinię publiczną nowego Prawa budowlanego, które lepiej służy doskonaleniu działalności budowlanej.</u>
+ <u xml:id="u-20.25" who="#PoselZabinskiAndrzej">Obywatele Posłowie! W oparciu o realia, jakie stworzyła społeczeństwu i krajowi polityka inwestycyjna partii i Rządu, realizowana konsekwentnie od VI Zjazdu — można zdecydowanie stwierdzić, że była i jest to polityka słuszna, podporządkowana podstawowemu celowi: zwiększania dynamiki rozwoju gospodarczego i stałego polepszania warunków życia ludzi pracy. Absolutna większość ludzi ufa partii i akceptuje tę dalekowzroczną politykę, nie tylko na dziś, ale na jutro, w jej powodzeniu widzi szanse, siłę i rozwój kraju oraz własnego dobrobytu. Dlatego wydaje się — nie może być — „przyhamowań”. Tempo i wielkość inwestowania nie mogą ulec osłabieniu — musi następować dalsze usprawnianie procesów inwestowania, obowiązywać musi żelazna zasada ich efektywności.</u>
+ <u xml:id="u-20.26" who="#PoselZabinskiAndrzej">Tak ocenia tę politykę aktyw ziemi opolskiej, która od kilku zaledwie lat stała się wielkim placem budowy, na którym powstają nowe przemysły i rozbudowują się dotąd istniejące, ale już na skalę nowoczesną. Obecna realizacja 22 ważnych dla gospodarki narodowej nowoczesnych obiektów przemysłowych na Opolszczyźnie — zmienia jej oblicze i po prostu rozumiemy, że spada na nas duży obowiązek.</u>
+ <u xml:id="u-20.27" who="#PoselZabinskiAndrzej">Klasa robotnicza, społeczeństwo naszego województwa doceniają tę szansę rozwojową, którą stwarza im partia i państwo ludowe — dlatego manifestuje swoją postawę, ideowość i zaangażowanie społeczno-produkcyjne rzetelną pracą. Dzisiaj ich cała aktywność skierowana jest na realizację zadania: — „Bieżącą 5-latkę wykonać na Opolszczyźnie co najmniej 130 dni przed terminem i uzyskać maksymalnie szybko pełną zdolność produkcyjną nowobudowanych fabryk.</u>
+ <u xml:id="u-20.28" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-21">
+ <u xml:id="u-21.0" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Głos zabierze poseł Zygmunt Filipowicz.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-22">
+ <u xml:id="u-22.0" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Pani Marszałku! Wysoka Izbo! Zabierając głos w dyskusji nad projektem uchwały o planie społeczno-gospodarczego rozwoju kraju w roku 1975 — stwierdziłem, że spośród wszystkich dotychczasowych planów wieloletnich ta pięciolatka, którą w roku 1975 kończymy, jest pod każdym względem najlepsza. Obecnie potwierdzam swoje stwierdzenie.</u>
+ <u xml:id="u-22.1" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Nowa polityka społeczna i gospodarcza stała się widocznym, dość szeroko rozumianym, wysoce owocnym, ale wcale niełatwym motorem przyspieszającym postęp społeczny i rozwój gospodarczy. Polityka ta wymagała i przyniosła wzrost wydajności pracy i dobrej organizacji tej pracy. Toteż wysoce słuszne były słowa sprawozdawcy generalnego, posła Melicha, który powiedział m.in.: — „Wysokie tempo wzrostu gospodarki stwarza podstawy do wysokiego przekraczania zadań planu 5-letniego na lata 1971—1975, dotyczących zarówno poprawy stopy życiowej społeczeństwa, jak i tempa wzrostu produkcji, działalności inwestycyjnej i handlu zagranicznego”.</u>
+ <u xml:id="u-22.2" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Trudno byłoby mi natomiast cytować wybrany fragment informacji wicepremiera prof. dr. Jagielskiego. Jego wypowiedź stanowi, moim zdaniem, wartość istotną jako całość, jako zrozumiała — znakomita w logice argumentacji — prezentacja słusznej polityki gospodarczej Rządu w odniesieniu do inwestycji.</u>
+ <u xml:id="u-22.3" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Wysoka Izbo! Przyspieszenie tempa inwestowania w latach 1971—1975 wiązało się z pomyślną sytuacją na rynkach międzynarodowych zarówno w zakresie dóbr inwestycyjnych, jak i środków finansowych. Pozwoliło to nam zakupić — na warunkach kredytowych — szereg kompletnych licencji technologicznych, wyposażyć budownictwo i zmodernizować wiele zakładów przemysłowych.</u>
+ <u xml:id="u-22.4" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Ostatni okres, w wyniku kryzysu surowcowego i paliwowo-energetycznego, przyniósł zasadniczą zmianę sytuacji. Jej wyrazem był wzrost cen dóbr inwestycyjnych, ograniczenia na rynku kredytowym i podwyżka stopy oprocentowania.</u>
+ <u xml:id="u-22.5" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Trudności wystąpiły również w realizacji inwestycji z powodu braku wysoko kwalifikowanych pracowników, jak też pewnego niedostatku określonych materiałów, urządzeń oraz maszyn produkcji krajowej.</u>
+ <u xml:id="u-22.6" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Osłabione zostało tempo przekazywania obiektów do eksploatacji, jak też planu realizacji projektowanych zdolności produkcyjnych. Skala zadań była bardzo duża. Obejmowała prawie 100 obiektów szczególnie ważnych dla gospodarki narodowej, zarówno z racji ich wielkości, jak i nowoczesności. Taki stan rzeczy musiał osłabić tempo realizacji inwestycji socjalnych, z wyjątkiem budownictwa mieszkaniowego, które wykonywane było i jest z pewną nadwyżką w stosunku do planu.</u>
+ <u xml:id="u-22.7" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Wysoka Izbo! Jest tu miejsce, by stwierdzić, że utrzymanie, mimo trudności, wysokiej dynamiki nakładów w roku 1974 było dowodem sprawności, jak też gospodarczej przezorności.</u>
+ <u xml:id="u-22.8" who="#PoselFilipowiczZygmunt">W realizacji zadań roku 1975 utrzymana być musi dalsza pełna koordynacja między dynamiką wzrostu dochodu narodowego i dynamiką nakładów inwestycyjnych. Gospodarność i przezorność nie zmieniają faktu, że poziom nakładów inwestycyjnych w roku 1975 będzie o około 50% wyższy od rozmiarów, jakie przewidywane były dla tego roku w pięciolatce.</u>
+ <u xml:id="u-22.9" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Rząd nasz stwierdził pewne zagrożenia już w toku realizacji zadań roku 1974. Podjął już wtedy decyzje, polecając ograniczenie do minimum rozpoczynania nowych zadań w roku 1974, jak też skreślając część nowych inwestycji. Pogłębiono przy tym treść planowania inwestycyjnego na rok 1975 przez obowiązującą rejestrację nie tylko prac montażowo- budowlanych. ale również w zakresie maszyn i urządzeń, w tym również z importu. Zasługuje to — moim zdaniem — na wyrazy wysokiego uznania.</u>
+ <u xml:id="u-22.10" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Wysoka Izbo! Rok 1975 będzie niewątpliwie należał do jednego z najtrudniejszych okresów w działalności inwestycyjnej. Trudności, o których mówiłem — to prosta konsekwencja ogromnego przyspieszenia rozwoju społeczno-ekonomicznego kraju i jego dynamiki inwestycyjnej.</u>
+ <u xml:id="u-22.11" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Przyspieszenie rozwoju, jak to obserwujemy, przyniosło już wysoce pozytywne rezultaty dla kraju i dla wzrostu poziomu życia społeczeństwa. Śmiało przeto rzec można, że trudny, ale owocny okres lat 1971—1975 stwarza warunki do pomyślnej prognozy, która zapewni dobre warunki startu na lata 1976— 1980.</u>
+ <u xml:id="u-22.12" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Wysoka Izbo! Za nami trudny, ale bogaty w twórcze działania okres 30-lecia Polski Ludowej. Na wybitne osiągnięcia tego 30-lecia złożył się niewątpliwie w ogromnej części wielki wysiłek inwestycyjny. Analizując dane liczbowe za cały okres powojenny, można stwierdzić, że dynamizm inwestycyjny wpływał w przemożny sposób na szybką rozbudowę bazy materialnej, a także na jej unowocześnienie.</u>
+ <u xml:id="u-22.13" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Pierwsze lata powojenne — jak dobrze pamiętają ci, którzy mają jak ja siwe włosy — stały pod znakiem ogólnonarodowego ofiarnego wkładu w jak najszybszą odbudowę gospodarki polskiej ze stanu wielkich zniszczeń wojennych. Powszechnie jest znane zniszczenie majątku trwałego w 38%, a więc najwyższe spośród uczestniczących w II wojnie krajów, jak też niezwykle wysoki odsetek strat ludnościowych. W zakresie majątku trwałego wysiłek inwestycyjny zmierzał więc w pierwszej kolejności do odbudowy najbardziej istotnych dziedzin społeczno-gospodarczych, które miały umożliwić sprawne funkcjonowanie całej gospodarki. Z tych względów w pierwszych latach odbudowy skierowano przeważającą większość środków inwestycyjnych na odbudowę transportu kolejowego i portów, jak też na odbudowę i uruchomienie mniej zniszczonych obiektów przemysłowych, a dalej — na zagospodarowanie leżących odłogiem obszarów rolnych oraz na wstępną odbudowę najbardziej zniszczonych miast z Warszawą i Gdańskiem. Według przeprowadzonych szacunków w cenach 1971 roku, nakłady inwestycyjne, niezbędne dla przeprowadzenia odbudowy kraju, sięgały w latach 1946—1953 kwoty blisko 130 miliardów złotych — powtarzam w cenach 1971 roku.</u>
+ <u xml:id="u-22.14" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Przez 6 lat (1945—1950) musiano w Polsce wyrównywać straty wojenne. Tym samym Polska dopiero po sześciu latach, tj. od 1951 roku mogła rozpocząć start swej gospodarki w warunkach rozwiniętego międzynarodowego współzawodnictwa ekonomicznego.</u>
+ <u xml:id="u-22.15" who="#PoselFilipowiczZygmunt">W najogólniejszym rozumieniu etapów rozwoju nasze 30-lecie można podzielić — w zakresie działalności inwestycyjnej — na trzy okresy: politykę pierwszych 4 lat odbudowy kraju (rok 1945 i plan 3-letni 1946—1949), politykę 21 lat industrializacji kraju i budowy podstaw gospodarki socjalistycznej (1950— 1970) oraz politykę nowoczesności i przyspieszonego rozwoju (1971—1975) we wszystkich dziedzinach społecznych i ekonomicznych.</u>
+ <u xml:id="u-22.16" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Zewnętrznym wyrazem wielkiego dynamizmu inwestycyjnego w całym 30-leciu jest ogrom globalnych nakładów (licząc je w miliardach złotych, w cenach 1971 roku). Mamy tu wielkości — w roku 1946 niepełne 18 miliardów zł, w 1955 roku — 72, w roku 1965 — 154, w roku 1970 — 227, o 1974 roku mówił wicepremier, nie będę więc powtarzał.</u>
+ <u xml:id="u-22.17" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Wskaźnik wzrostu dochodu narodowego ma podobne tempo.</u>
+ <u xml:id="u-22.18" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Przemysł nasz stał się dominującym czynnikiem tworzenia dochodu narodowego. W 1974 roku już niemal ^2^/3 dochodu narodowego zostało wytworzone przez ogół zatrudnionych w przemyśle i budownictwie, mających do dyspozycji coraz nowocześniejsze środki trwałe. Równocześnie, mimo znacznego podniesienia rozmiarów produkcji rolniczej, jej udział w dochodzie narodowym — dominujący jeszcze w 1950 roku — zmalał w 1973 roku do poniżej 1/3 udziału zarejestrowanego w 1950 roku (z 47,9% do 14,2%). Pozwala to na syntetyczną ocenę ogromu zmian strukturalnych, które miały miejsce w okresie powojennym — w nowych warunkach ustroju socjalistycznego, zapewniającego pełne zatrudnienie oraz wysoki dynamizm inwestycyjny i produkcyjny.</u>
+ <u xml:id="u-22.19" who="#PoselFilipowiczZygmunt">W ten sposób zaznaczył się szybki przebieg głębokich procesów przeobrażających układ gospodarczy kraju, a także strukturę zawodową społeczeństwa. Najbardziej syntetyczne odzwierciedlenie efektów prowadzonej polityki inwestycyjnej oraz ogromu wysiłku inwestycyjnego stanowi szybki wzrost majątku trwałego. Majątek nasz — obok czynnika pracy, jej nowoczesnej organizacji i postępu technicznego oraz współpracy międzynarodowej — stał się głównym elementem wysokiej stopy rozwoju gospodarczego.</u>
+ <u xml:id="u-22.20" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Wysoki Sejmie! Prezentacja ogólnych wytycznych naszej polityki inwestycyjnej w bieżącej pięciolatce i kończącym ją roku 1975 — stanowi wyraz wielkiej dynamiki rozbudowy majątku narodowego.</u>
+ <u xml:id="u-22.21" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Dzięki szybkiemu wzrostowi dochodu narodowego stało się możliwe poważne przekroczenie kwot inwestycyjnych określonych planem inwestycyjnym na lata 1971—1975. Problem ten należy rozważać w dwóch zasadniczych płaszczyznach.</u>
+ <u xml:id="u-22.22" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Po pierwsze — wysokie przekroczenie zaplanowanego dochodu narodowego umożliwiło realizację inwestycji w większej skali niż planowana była ona wstępnie.</u>
+ <u xml:id="u-22.23" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Po drugie — przyrost dochodu i zwiększenie inwestycji stanowią dalszą dodatkową gwarancję, zabezpieczającą proces dynamicznego rozwoju społecznego i gospodarczego pięciolatki, postulowany na lata 1976—1980 i w perspektywie lat następnych.</u>
+ <u xml:id="u-22.24" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Nie można jednak ograniczać się jedynie do podkreślenia samego faktu utrzymywania nadal wysokiej dynamiki rozwojowej. W gruncie rzeczy najbardziej istotne zmiany w kształtowaniu polityki rozwoju społeczno-gospodarczego w 1975 roku łączą się z określeniem odmiennego charakteru wzrostu gospodarczego. Po dotychczasowym etapie rozwoju nadszedł już czas, aby obok polityki zachowania nadal wysokiego tempa wzrostu, wprowadzić drugie kardynalne założenie, mianowicie — większej jego stabilności. Stąd plan na rok 1975 można nazwać nie tylko planem wysokiej, lecz i zrównoważonej dynamiki rozwoju. Ten drugi element wymaga szczególnego podkreślenia.</u>
+ <u xml:id="u-22.25" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Obok wysokiej dynamiki i jej zrównoważenia występuje jeszcze trzecia kardynalna przesłanka strategiczna planu na rok 1975. Mianowicie chodzi tu o położenie szczególnego nacisku na podniesienie cech gospodarności, a więc lepszego funkcjonowania i wyższej efektywności procesów rozwojowych.</u>
+ <u xml:id="u-22.26" who="#PoselFilipowiczZygmunt">W ostatecznej konkluzji zarysowuje się wyraźnie istota strategii rozwojowej, zawartej w planie na 1975 rok. Jest nią wysoka dynamika zrównoważenia i stabilności wzrostu oraz wyższy stopień gospodarności i efektywności rozwoju.</u>
+ <u xml:id="u-22.27" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Wysoka Izbo! Pozwolę sobie przejść do inwestycji znajdujących się w sferze konsumpcji społecznej. Realizacja tych inwestycji rozważana być powinna w cyklach krótszych niż produkcyjne. Wpływają one bowiem bezpośrednio na stałą i wyraźną poprawę warunków życiowych ludności. Stopień odczuwalności tej poprawy i skala satysfakcji, jakiej doznaje człowiek pracy — są bardzo duże. Jest tu miejsce właściwe by stwierdzić, że w tej dziedzinie przedmiotowe potrzeby społeczne rosną bardzo szybko. Konieczne jest przeto podkreślenie, że człowiek pracy w wyniku wzrostu jego zarobków, przeznacza na usługi, na przykład turystyczne i pochodne, sumy liczące się na rynku i zmieniające układ rozdzielników konsumpcyjnych.</u>
+ <u xml:id="u-22.28" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Z szeregu kategorii inwestycji socjalnych specjalnie uwydatnić należy rosnącą rolę inwestycji turystycznych, rekreacyjnych i wypoczynku świątecznego. Wystarczy zestawić choćby kilka wielkości obejmujących całość tej kategorii potrzeb społecznych w analizie porównawczej. W roku 1938 ruch krajowy określany pojęciami turystyka, rekreacja i wypoczynek świąteczny objął około 2 mln osób i około 20 mln osobodni. Według tej samej metody opracowane wielkości wynosiły w roku 1964 prawie 40 mln osób i 140 mln osobodni. W roku 1974 liczba osób wynosiła 110 mln a liczba osobodni — 407 mln. Nie wliczono do tego ruchu turystyki przejazdowej, mieszczącej się w granicach 5% — 7% wielkości ruchu krajowego. Potrzeby te stanowią poważny czynnik na rynku turystycznym w zakresie przewozów, noclegów, wyżywienia i innych.</u>
+ <u xml:id="u-22.29" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Prognoza dla roku 1990 — a to wcale nie tak daleko — wynosi 250 mln osób w ruchu krajowym i prawie 1 mld osobodni. Nie wolno zapominać, że w roku 1975 każdy pracownik dysponuje prawie stoma dniami wolnymi od pracy obowiązkowej. Wliczając oczywiście niedziele i święta, 26 dni roboczych urlopu i 12 dni wolnych od pracy, przyznanych decyzją władz politycznych.</u>
+ <u xml:id="u-22.30" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Te wszystkie dane — prezentujące liczbę ludzi i zasięg ich potrzeb — dają obraz sytuacji organizacyjnej wysoce trudnej. Równocześnie bowiem ze wzrostem potrzeb określonych uczestnictwem milionów osób i wymiarem setek mln osobodni, wzrosło zapotrzebowanie na szereg usług turystycznych. Ich zabezpieczenie jest w zasadniczym stopniu związane z kadrą obsługi i z lekkim budownictwem takim, jak schroniska, pawilony, campingi, motele i inne. Zabezpieczenie istniejących i narastających potrzeb utrudniają w szczególności krótki sezon, głównie letni, niewłaściwe rozłożenie urlopów i wakacji oraz koncentracja prawie ^2^/3 ruchu turystycznego w regionach uznanych za wysoce atrakcyjne pod względem turystycznym, a więc w praktyce w ośmiu województwach. Ponadto stale rosnące dochody ludności, poziom wykształcenia i wzrost potrzeb kulturowych — zwiększyły wymagania i zapotrzebowanie na usługi droższe, a usług tych jest niedostatek. Stąd wydaje się niezbędne, by wzdłuż szlaków masowego ruchu i w regionach o jego najwyższym nasileniu organizować lekkie budownictwo — w tym campingowe i motelowe oraz system pawilonów szybkiej obsługi.</u>
+ <u xml:id="u-22.31" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Takie ustawienie programu zagospodarowania pozwoli na wyeliminowanie dużej części zjawisk ujemnych, występujących w masowym ruchu turystycznym. Zjawiska te można usunąć głównie przez dobre urządzenia i fachową kadrę obsługi, jak też organizatorów, którzy mogą służyć radą, pomocą i doświadczeniami, a także podejmować organizację imprez, a więc opracowywać programy i obejmować przewodnictwo lub pilotaż. Trzeba tu dodać, że ruch krajowy angażuje przez usługi poważną część siły nabywczej ludności, stając się przez to czynnikiem szczególnej wagi.</u>
+ <u xml:id="u-22.32" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Wysoka Izbo! Jest tu miejsce by powtórzyć za — „Trybuną Ludu” z dnia 25 marca br. stwierdzenie bardzo istotne: — „Aktywna polityka inwestycyjna i sprawna jej realizacja, to jeden z głównych warunków, od których zależy rozwój kraju. Rok 1975 jest kolejnym rokiem wielkiego wysiłku w tej dziedzinie, wysiłku, którego celem jest harmonijny rozwój wszystkich działów gospodarki narodowej, dalsza rekonstrukcja przemysłu, poprawa warunków mieszkaniowych ludności, rozwój rolnictwa, bazy surowcowo-energetycznej i komunikacji, wydatne zwiększenie dostaw nowoczesnych wyrobów zaspokajających potrzeby społeczeństwa.” Dziękuję za uwagę.</u>
+ <u xml:id="u-22.33" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ <u xml:id="u-22.34" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Zarządzam 30-minutową przerwę.</u>
+ <u xml:id="u-22.35" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu od godz. 12 min. 30 do godz. 13 min. 15)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-23">
+ <u xml:id="u-23.0" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Obywatele Posłowie! Wznawiam posiedzenie. Kontynuujemy dyskusję.</u>
+ <u xml:id="u-23.1" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Głos ma poseł Zenon Dychtowicz.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-24">
+ <u xml:id="u-24.0" who="#PoselDychtowiczZenon">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Mając na uwadze nie tylko potrzeby dnia dzisiejszego, ale również harmonijny rozwój kraju w przyszłości, kierowaliśmy pokaźne środki na rozwój i wykorzystanie rodzimej bazy surowcowej.</u>
+ <u xml:id="u-24.1" who="#PoselDychtowiczZenon">Celowość inwestowania w rozwój krajowej bazy surowcowej uwidoczniła się w latach 1973 —1974 na tle kryzysu paliwowo-surowcowego, w jakim znalazły się kraje kapitalistyczne. Potwierdziły się tu zalety gospodarki planowej, której podstawą jest uspołecznienie bogactw naturalnych i środków produkcji, wykorzystywanych w procesie długofalowym dla rozwoju kraju i dobrobytu jego obywateli.</u>
+ <u xml:id="u-24.2" who="#PoselDychtowiczZenon">Postawiliśmy na szybki wzrost produkcji surowców energetycznych dla zabezpieczenia potrzeb gospodarki narodowej przez rozbudowę kopalń rozwojowych, budowę kopalń węgla koksującego i energetycznego o krótkim cyklu inwestycyjnym oraz intensyfikację zagospodarowania gazu ziemnego. Najwyżej rozwiniętą gałęzią polskiego przemysłu surowców energetycznych jest górnictwo węgla kamiennego. Pod względem wielkości wydobycia na jednego mieszkańca zajmujemy pierwsze miejsce w świecie. Duże jest również wydobycie węgla brunatnego.</u>
+ <u xml:id="u-24.3" who="#PoselDychtowiczZenon">Bardzo ważnym surowcem w naszej gospodarce jest siarka, a zasoby którymi dysponujemy, zaliczają się do największych w świecie. Cała produkcja kwasu siarkowego oparta została na rodzimym surowcu. Wzrosły też wielokrotnie możliwości eksportu. Jest prawdą oczywistą, że o dynamice tempa rozwoju i nowoczesności gospodarki decydują wybrane gałęzie przemysłu, te, które niosą w sobie elementy postępu technicznego w postaci stosowania nowoczesnych technologii, techniki i organizacji, a dla których zarazem istnieją obiektywne warunki rozwoju w postaci bazy surowcowej. Mając złoża surowców mineralnych, możemy nadal z powodzeniem rozwijać nowoczesne górnictwo, a na jego podstawie przemysł przetwórczy w tych branżach, które decydują o nowoczesności gospodarki narodowej.</u>
+ <u xml:id="u-24.4" who="#PoselDychtowiczZenon">Jako przedstawiciel Zagłębia Miedziowego chcę zagadnienie inwestycji w gospodarce surowcowej omówić na przykładzie przemysłu miedziowego.</u>
+ <u xml:id="u-24.5" who="#PoselDychtowiczZenon">Odkrycie nowych zasobów rudy miedzi włączyło Polskę do grupy krajów posiadających złoża o światowym znaczeniu. Zaistniały podstawy do rozwoju rodzimego przemysłu wykorzystującego rudę miedzi — od wydobycia przez hutnictwo do najdalej posuniętego przetwórstwa i na tej bazie powstały możliwości uruchomienia nowoczesnych dziedzin i różnych gałęzi przemysłu. Miedź cenna jest dlatego, że znajduje zastosowanie w najbardziej nowoczesnych dziedzinach, takich jak elektrotechnika, elektronika, motoryzacja, chłodnictwo i inne. Zużycie miedzi na jednego mieszkańca w kraju jest istotnym wskaźnikiem nowoczesności.</u>
+ <u xml:id="u-24.6" who="#PoselDychtowiczZenon">W okresie 20-lecia (1950—1970) zużycie miedzi w świecie wzrosło 2,5 razy, a w Polsce w tym czasie 3,2 razy, jednak biorąc pod uwagę poziom zużycia miedzi w krajach wysoko uprzemysłowionych dzieli nas od nich jeszcze spory dystans. I tak w 1973 r. zużycie miedzi w kilogramach na jednego mieszkańca wynosiło w krajach wysoko rozwiniętych od 8 do 12, a w Polsce 3,9 przy średniej światowej 2,3 kg na mieszkańca.</u>
+ <u xml:id="u-24.7" who="#PoselDychtowiczZenon">Zasoby rud miedzi w Polsce należą, jak już wspomniałem, do największych w świecie, jednak stopień ich wykorzystania jest jeszcze obecnie stosunkowo niski, co jest uzasadnione początkowym etapem ich zagospodarowywania.</u>
+ <u xml:id="u-24.8" who="#PoselDychtowiczZenon">Według danych z 1972 r. główni producenci rud miedzi w świecie wydobywali od 2% do 3% swych udokumentowanych zasobów, a Polska eksploatowała w 1972 r. tylko 0,45% złoża. Dlatego też program partii i Rządu, według którego najbardziej dynamicznie rozwijającą się w ostatnich latach gałęzią naszej bazy surowcowej była miedź, zmierza do lepszego wykorzystania tego bogactwa naturalnego. Posiadane zasoby surowcowe miedzi oraz cynku i ołowiu umożliwiły na przestrzeni lat 1960—1974 dynamiczny rozwój przemysłu metali nieżeliwnych.</u>
+ <u xml:id="u-24.9" who="#PoselDychtowiczZenon">Intensywne zagospodarowanie zasobów rud metali nieżelaznych, a w szczególności nadanie preferencji rozwojowi eksploatacji zasobów miedzi, a następnie cynku i ołowiu, pozwoliło na wydatną poprawę wyników działalności gospodarczej.</u>
+ <u xml:id="u-24.10" who="#PoselDychtowiczZenon">W ciągu okresu od 1961 do 1974 r. zbudowano 3 nowoczesne kopalnie miedzi — Lubin, Polkowice i Rudna.</u>
+ <u xml:id="u-24.11" who="#PoselDychtowiczZenon">W latach 1965 do 1974 osiągnęliśmy blisko 20-krotny przyrost produkcji, bo z 11 tys. ton miedzi elektrolitycznej do około 200 tys. ton, dzięki czemu z importera miedzi staliśmy się jej eksporterem.</u>
+ <u xml:id="u-24.12" who="#PoselDychtowiczZenon">Wśród światowych producentów miedzi przesunęliśmy się z 25 miejsca w 1965 r. na 7 miejsce w 1974 r.</u>
+ <u xml:id="u-24.13" who="#PoselDychtowiczZenon">Cykl budowy kopalń charakteryzuje się ogromną dynamiką. Kopalnię Lubin — do osiągnięcia 25% zdolności produkcyjnej — budowaliśmy 7 i pół roku, Polkowice 5 i pół roku, a Rudną — do zdolności 2-krotnie większej — 3 i pół roku. Podkreślić należy, że są to kopalnie głębokie o dużym wydobyciu, a udostępnienie złoża jest niezwykle trudne.</u>
+ <u xml:id="u-24.14" who="#PoselDychtowiczZenon">Wysoki Sejmie! Ważnym etapem realizacji inwestycji przemysłowych jest szybkość dochodzenia do pełnej projektowanej zdolności produkcyjnej. Terminowe lub przedterminowe osiąganie zdolności produkcyjnej świadczy m.in. o prawidłowej realizacji zadań inwestycyjnych i ma zasadnicze znaczenie dla osiągania założonych w projektach wartości i ilości produkcji. Dla przykładu podam, że w przemyśle metali nieżelaznych ogólna wartość nadwyżki produkcji z tytułu przedterminowego lub prawidłowego przebiegu cyklu osiągania projektowanych zdolności produkcyjnych w latach 1972—1974 wyniosła 3270 mln zł. Na osiągnięcie tak wysokich efektów w dochodzeniu do projektowanych zdolności produkcyjnych w zakładach o skomplikowanych nieraz i nie spotykanych u nas technologiach — wpływ miała niewątpliwie dobra i ofiarna praca budowniczych, załóg eksploatacyjnych, kierownictwa i projektantów. Nie mniej ważną rzeczą jest uruchamianie w instytutach lub jednostkach badawczo-rozwojowych oddziałów doświadczalnych dla wypróbowania i wdrożenia nowych technologii i urządzeń.</u>
+ <u xml:id="u-24.15" who="#PoselDychtowiczZenon">Jednak podstawowym elementem w nowo uruchamianych zakładach przemysłowych jest prawidłowe przygotowanie kadr w szkołach i odpowiednie wcześniejsze ich przeszkolenie w oddziałach szkoleniowych lub pokrewnych zakładach produkcyjnych. Duże efekty szkoleniowe daję zatrudnienie załóg eksploatacyjnych już przy montażu maszyn i urządzeń oraz ich rozruchu. Import wysoko wydajnych maszyn i urządzeń powinien odbywać się z równoczesnym zapewnieniem przeszkolenia kadry podstawowej w firmie dostarczającej urządzenia.</u>
+ <u xml:id="u-24.16" who="#PoselDychtowiczZenon">Wysoki Sejmie! Tak rzadko spotykana w świecie dynamika rozwoju górnictwa rud była możliwa dzięki wspólnemu wysiłkowi polskich naukowców, projektantów i budowniczych w opracowywaniu, projektowaniu i wdrażaniu całego zespołu rozwiązań technicznych w procesie udostępnienia, eksploatacji i przeróbki rud. Od początku budowy kopalń nawiązano ścisłą współpracę z wieloma wybitnymi naukowcami i specjalistami z wyższych uczelni, instytutów Polskiej Akademii Nauk i resortowych placówek naukowo-badawczych. Aktualnie Kombinat Górniczo-Hutniczy Miedzi w Lubinie współpracuje z 27 placówkami naukowo-badawczymi — technicznymi i humanistycznymi.</u>
+ <u xml:id="u-24.17" who="#PoselDychtowiczZenon">Tworzeniu nowych zdolności produkcyjnych towarzyszył stale proces intensywnego wdrażania nowej techniki. Polskie górnictwo miedziowe jest w ścisłej czołówce światowej w zakresie nowoczesnej techniki i technologii. Stwierdzają to rodzimi i zagraniczni eksperci.</u>
+ <u xml:id="u-24.18" who="#PoselDychtowiczZenon">Założony czasowy import maszyn eksploatacyjnych i szeregu urządzeń wywiera już wpływ na podejmowanie w kraju produkcji tych urządzeń o najwyższym standardzie światowym. W najbliższej przyszłości powinien powstać nowoczesny przemysł maszyn górniczych dla górnictwa rud, na podstawie wypróbowanych technologii eksploatacji kopalń.</u>
+ <u xml:id="u-24.19" who="#PoselDychtowiczZenon">Dzięki wysiłkowi inwestycyjnemu, organizatorskiej pracy oraz nowoczesnym zdobyczom nauki stworzono podstawy do dalszego przemysłowego i przestrzennego zagospodarowania Lubińskiego Zagłębia Miedziowego, z możliwością podwojenia do 1980 roku aktualnie osiąganej produkcji.</u>
+ <u xml:id="u-24.20" who="#PoselDychtowiczZenon">Mając powyższe na uwadze, powinniśmy w większym stopniu stosować miedź i stopy miedziane w krajowym przemyśle dla poprawienia jakości i trwałości produkowanych maszyn i urządzeń. Jednym z głównych argumentów przemawiających za dynamicznym rozwojem przemysłu miedzi są czynniki decydujące o wysokiej efektywności inwestowania, gdyż ekonomiczne wartości złóż pozwalają na produkcję miedzi elektrolitycznej o kosztach niższych niż średni koszt światowy.</u>
+ <u xml:id="u-24.21" who="#PoselDychtowiczZenon">Uważam, że w dalszym ciągu powinniśmy między innymi inwestować w eksploatację krajowej bazy surowcowej i na tej podstawie rozwijać wiodące, nowoczesne gałęzie przemysłu dla zaspokojenia rynku wewnętrznego i na eksport.</u>
+ <u xml:id="u-24.22" who="#PoselDychtowiczZenon">Zagadnienie to jest aktualne tym bardziej, że część naszych złóż mineralnych, np. surowce do produkcji materiałów budowlanych i drogowych oraz wiele innych złóż udokumentowanych, jak złoża rudy żelaza w Suwałkach i inne — są jeszcze nie w pełni zagospodarowane.</u>
+ <u xml:id="u-24.23" who="#PoselDychtowiczZenon">Należałoby również rozważyć możliwość przemysłowego wykorzystania iłów zalegających w nadkładzie węgla brunatnego w Zagłębiu Turoszowskim oraz popiołów z elektrowni — „Turów” jako surowca do produkcji aluminium.</u>
+ <u xml:id="u-24.24" who="#PoselDychtowiczZenon">Wysoki Sejmie! Sukcesy budowniczych Zagłębia Miedziowego w zakresie skracania cykli inwestycyjnych i szybszego dochodzenia zakładów do projektowanych zdolności produkcyjnych, o których powiedziałem wcześniej, nie rodzą się łatwo. Trzeba było wiele hartu, wiary i uporu kolektywów pracowniczych, które te zadania realizowały. Nie można w tym miejscu nie wspomnieć o inspiratorskiej i organizatorskiej roli organizacji i instancji partyjnych, które stworzyły taki klimat, by wszystko co robimy było realizowane nie tylko szybciej, ale również lepiej i taniej. To jest też najlepszą gwarancją, że w dalszym ciągu ludzie pracy Zagłębia Miedziowego będą wykonywali z honorem swoje zadania wobec ojczyzny i partii.</u>
+ <u xml:id="u-24.25" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-25">
+ <u xml:id="u-25.0" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Obywatele Posłowie! Lista mówców zgłoszonych do dyskusji została wyczerpana.</u>
+ <u xml:id="u-25.1" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Obecnie proszę o zabranie głosu Prezesa Rady Ministrów Obywatela Piotra Jaroszewicza.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-26">
+ <u xml:id="u-26.0" who="#PiotrJaroszewicz">Obywatelu Marszałku! Wysoka Izbo! Debata poselska nad polityką inwestycyjną raz jeszcze dowiodła jej wagi i znaczenia. Potwierdzając trafność realizowanej przez Rząd polityki inwestycyjnej, służącej realizacji uchwał VI Zjazdu i I Krajowej Konferencji Partyjnej, dyskusja wniosła wiele inspirujących krytycznych ocen i wniosków, które Rząd wykorzysta zarówno w bieżącym sterowaniu realizacją zadań inwestycyjnych, jak i w pracach nad programem inwestycyjnym na lata 1976—1980.</u>
+ <u xml:id="u-26.1" who="#PiotrJaroszewicz">Wielki program inwestycyjny realizujemy z powodzeniem i ze znacznym przyspieszeniem w stosunku do założeń planu 5-letniego. Przyspieszenie to jest uzasadnione i pożądane, gdyż zapewnia ono szybsze tempo rozbudowy i modernizacji potencjału ekonomicznego kraju, który stanowi materialną bazę rozwoju gospodarki i warunków życia naszego narodu.</u>
+ <u xml:id="u-26.2" who="#PiotrJaroszewicz">Program inwestycyjny na lata 1971—1975 tworzyliśmy w złożonych warunkach ekonomicznych i politycznych roku 1971. Trzeba było wówczas gruntownie zmienić pierwotne założenia planu 5-letniego, aby dostosować je do celów i potrzeb wynikających z decyzji partii podjętych na VII i VIII Plenum KC. Wymagało to, w granicach ówczesnych możliwości, przegrupowania środków w myśl nowej rozwojowej strategii. Dokonaliśmy tego między innymi w nowym programie inwestycyjnym na lata 1971—1975. Uzyskał on rozwinięty swój kształt w uchwale VI Zjazdu partii, a następnie w planie 5-letnim, zatwierdzonym przez Wysoką Izbę. Program ten — w oparciu o pomyślne wyniki gospodarcze pierwszych lat bieżącego pięciolecia oraz stosownie do nowych potrzeb i uwarunkowań — rozwinęła i wzbogaciła I Krajowa Konferencja Partyjna.</u>
+ <u xml:id="u-26.3" who="#PiotrJaroszewicz">Stało się to możliwe przede wszystkim dzięki poważnemu przyspieszeniu dynamiki wzrostu dochodu narodowego. Z wytworzonego ponadplanowego przyrostu tego dochodu przeznaczaliśmy poważne środki zarówno na zwiększenie spożycia, jak i na rozwój inwestycji. Jednocześnie śmielej sięgaliśmy do źródeł zewnętrznych. Zaciągając kredyty zagraniczne, przede wszystkim na cele modernizacji gospodarki, wykorzystaliśmy szanse wynikające z pomyślnej koniunktury na światowym rynku kredytowym i przyspieszyliśmy nasz marsz ku nowoczesności. Kredyty te zużywamy z rozwagą, po gospodarsku, traktując je jako niezbędne uzupełnienie środków wewnętrznych. W sumie z własnych środków finansujemy około 93% ogółu inwestycji i tylko 7% z kredytów zagranicznych. Mimo zwiększonego wykorzystania kredytów nasza gospodarka nie przekroczyła — uznanych za właściwe — proporcji między ogólnym stanem zadłużenia a wpływami z eksportu.</u>
+ <u xml:id="u-26.4" who="#PiotrJaroszewicz">O rozmachu naszej działalności inwestycyjnej świadczy fakt, że nakłady na inwestycje są w roku bieżącym o około 2,3 razy większe niż w 1970 r., a o 57% wyższe od przewidzianych na ten rok w obecnym planie 5-letnim.</u>
+ <u xml:id="u-26.5" who="#PiotrJaroszewicz">W związku z wysoką dynamiką inwestycji ich udział w dochodzie narodowym zwiększył się w latach 1970—1975 z ok. 20% do ok. 29%. Równocześnie — przy ogromnym zwiększeniu skali inwestowania — znacznie przyspieszyliśmy wzrost spożycia, osiągając dynamikę płac realnych i dochodów ludności ponad dwukrotnie przekraczającą założenia planu 5-letniego. Świadczy to o prężności naszej gospodarki.</u>
+ <u xml:id="u-26.6" who="#PiotrJaroszewicz">Faktem jest, że realizacja tak wielkiego programu inwestycyjnego nie przychodzi i nie może przychodzić łatwo. Można by zatem postawić pytanie: w imię czego podjęliśmy taki trudny program, dlaczego tak dalece przekraczamy w dziedzinie inwestycji założenia planu 5-letniego?</u>
+ </div>
+ </body>
+ </text>
+ </TEI>
+</teiCorpus>
diff --git a/1972-1976/sejm/posiedzenia/pp/197276-sjm-ppxxx-00026-01/header.xml b/1972-1976/sejm/posiedzenia/pp/197276-sjm-ppxxx-00026-01/header.xml
new file mode 100644
index 0000000..79093f2
--- /dev/null
+++ b/1972-1976/sejm/posiedzenia/pp/197276-sjm-ppxxx-00026-01/header.xml
@@ -0,0 +1,73 @@
+<?xml version='1.0' encoding='UTF-8'?>
+<teiHeader xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude" xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0" xml:id="PPC-197276-sjm-ppxxx-00026-01">
+ <fileDesc>
+ <titleStmt>
+ <title>26 posiedzenie Sejmu PRL</title>
+ </titleStmt>
+ <publicationStmt>
+ <p>Prosimy o zapoznanie się z nagłówkiem korpusu (PPC_header.xml).</p>
+ </publicationStmt>
+ <sourceDesc>
+ <bibl>
+ <title>26 posiedzenie Sejmu PRL</title>
+ <publisher>Kancelaria Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej</publisher>
+ <note type="system">PRL</note>
+ <note type="house">Sejm</note>
+ <note type="termNo">6</note>
+ <note type="type">Posiedzenie Plenarne</note>
+ <note type="sessionNo">26</note>
+ <note type="dayNo">1</note>
+ <date>1975-05-09</date>
+ </bibl>
+ </sourceDesc>
+ </fileDesc>
+ <profileDesc>
+ <particDesc>
+ <person xml:id="komentarz" role="speaker">
+ <persName>Komentarz</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="Marszalek" role="speaker">
+ <persName>Marszałek</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselCzeszkoBohdan" role="speaker">
+ <persName>Poseł Czeszko Bohdan</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselDabekPawel" role="speaker">
+ <persName>Poseł Dąbek Paweł</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselJaruzelskiWojciech" role="speaker">
+ <persName>Poseł Jaruzelski Wojciech</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselLubienskiKonstanty" role="speaker">
+ <persName>Poseł Łubieński Konstanty</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselMiesowiczMarian" role="speaker">
+ <persName>Poseł Mięsowicz Marian</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselOsmanczykEdmunt" role="speaker">
+ <persName>Poseł Osmańczyk Edmunt</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselPiskorzNaleckiJerzy" role="speaker">
+ <persName>Poseł Piskorz-Nałęcki Jerzy</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselSwiderskaStanislawa" role="speaker">
+ <persName>Poseł Swiderska Stanisława</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselSzafranskiHenryk" role="speaker">
+ <persName>Poseł Szafrański Henryk</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselSzyszkoEwelina" role="speaker">
+ <persName>Poseł Szyszko Ewelina</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselWojteraCzeslaw" role="speaker">
+ <persName>Poseł Wojtera Czesław</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselWronskiStanislaw" role="speaker">
+ <persName>Poseł Wroński Stanisław</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselZietekJerzy" role="speaker">
+ <persName>Poseł Ziętek Jerzy</persName>
+ </person>
+ </particDesc>
+ </profileDesc>
+</teiHeader>
diff --git a/1972-1976/sejm/posiedzenia/pp/197276-sjm-ppxxx-00026-01/text_structure.xml b/1972-1976/sejm/posiedzenia/pp/197276-sjm-ppxxx-00026-01/text_structure.xml
new file mode 100644
index 0000000..8e2fe4c
--- /dev/null
+++ b/1972-1976/sejm/posiedzenia/pp/197276-sjm-ppxxx-00026-01/text_structure.xml
@@ -0,0 +1,376 @@
+<?xml version='1.0' encoding='UTF-8'?>
+<teiCorpus xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude" xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">
+ <xi:include href="PPC_header.xml"/>
+ <TEI>
+ <xi:include href="header.xml"/>
+ <text>
+ <body>
+ <div xml:id="div-1">
+ <u xml:id="u-1.0" who="#komentarz">Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej</u>
+ <u xml:id="u-1.1" who="#komentarz">Kadencja VI — Sesja VII</u>
+ <u xml:id="u-1.2" who="#komentarz">Sprawozdanie Stenograficzne z 26 posiedzenia Sejmu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej w dniu 9 maja 1975 r.</u>
+ <u xml:id="u-1.3" who="#komentarz">Warszawa</u>
+ <u xml:id="u-1.4" who="#komentarz">XXX</u>
+ <u xml:id="u-1.5" who="#komentarz">ROCZNICA</u>
+ <u xml:id="u-1.6" who="#komentarz">ZWYCIĘSTWA</u>
+ <u xml:id="u-1.7" who="#komentarz">NAD</u>
+ <u xml:id="u-1.8" who="#komentarz">FASZYZMEM (Początek posiedzenia o godz. 10) (Na posiedzeniu przewodniczy Marszalek Sejmu Stanisław Gucwa)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-2">
+ <u xml:id="u-2.0" who="#Marszalek">Obywatele Posłowie! W trzydziestą rocznicę zwycięstwa nad faszyzmem otwieram, zwołane z inicjatywy Klubów Poselskich Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego i Stronnictwa Demokratycznego, uroczyste posiedzenie Sejmu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej.</u>
+ <u xml:id="u-2.1" who="#Marszalek">Gorąco witam zaproszonych do udziału w dzisiejszym uroczystym posiedzeniu Sejmu przedstawicieli Ludowego Wojska Polskiego oraz kombatantów — członków Związku Bojowników o Wolność i Demokrację; żołnierzy, partyzantów, uczestników ruchu oporu i więźniów koncentracyjnych obozów hitlerowskich, wśród nich serdecznie witam byłego dowódcę Armii Ludowej i pierwszego Naczelnego Dowódcę Ludowego Wojska Polskiego Marszałka Michała Rolę-Żymierskiego.</u>
+ <u xml:id="u-2.2" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ <u xml:id="u-2.3" who="#Marszalek">Witam delegacje warszawskich zakładów pracy i młodzieży.</u>
+ <u xml:id="u-2.4" who="#Marszalek">Pozdrawiam przybyłych na nasze uroczyste posiedzenie szefów misji dyplomatycznych państw, z którymi Polska-utrzymuje stosunki dyplomatyczne.</u>
+ <u xml:id="u-2.5" who="#Marszalek">Serdecznie witam zagraniczne delegacje weteranów walk rewolucyjnych, kombatantów i ofiar wojny, a wśród nich delegację okrytej chwałą bratniej Armii Radzieckiej z Marszałkiem Lotnictwa Siergiejem Rudenko.</u>
+ <u xml:id="u-2.6" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ <u xml:id="u-2.7" who="#Marszalek">Porządek dzienny dzisiejszego posiedzenia został Obywatelom Posłom doręczony.</u>
+ <u xml:id="u-2.8" who="#Marszalek">Ponieważ nie zgłoszono doń uwag, stwierdzam, że Sejm porządek dzienny posiedzenia zatwierdził.</u>
+ <u xml:id="u-2.9" who="#Marszalek">Na sekretarzy posiedzenia powołuję posłów Jerzego Rachowskiego i Bogdana Waligórskiego.</u>
+ <u xml:id="u-2.10" who="#Marszalek">Proszę o zabranie głosu I Sekretarza Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, posła Edwarda Gierka.</u>
+ <u xml:id="u-2.11" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ <u xml:id="u-2.12" who="#Marszalek">I Sekretarz KC PZPR poseł Edward Gierek:</u>
+ <u xml:id="u-2.13" who="#Marszalek">Wysoki Sejmie! Rodacy! Święcimy dziś trzydziestą rocznicę zwycięstwa nad faszyzmem, trzydziestą rocznicę zakończenia drugiej wojny światowej w Europie.</u>
+ <u xml:id="u-2.14" who="#Marszalek">Była to sprawiedliwa wojna narodów przeciw najbardziej złowrogiej sile, jaką znały dzieje, przeciw ludobójczemu hitleryzmowi. Szło w niej o wartości najwyższe i sprawy najważniejsze: o byt narodów, o godność człowieka, o ocalenie kultury.</u>
+ <u xml:id="u-2.15" who="#Marszalek">Zwycięski finał tej największej i najkrwawszej wojny w historii — bezwarunkowa kapitulacja hitlerowskiej Rzeszy niemieckiej — zapisał się na zawsze jako triumf wolności nad niewolą, demokracji nad tyranią, humanizmu nad barbarzyństwem. Obchodzimy rocznicę zwycięstwa wespół z większością narodów Europy i świata, z radzieckimi braćmi, ze wszystkimi towarzyszami broni i sojusznikami w tej historycznej walce.</u>
+ <u xml:id="u-2.16" who="#Marszalek">My, Polacy, czynimy to ze szczególnie głębokimi uczuciami. Druga wojna światowa rozpoczęła się na polskich granicach. Naród nasz, mimo olbrzymiej przewagi agresora, pierwszy podjął zbrojną walkę przeciwko podbojom hitleryzmu. Walcząc na śmierć i życie z najeźdźcą, wystąpił w obronie swojej ojczyzny, broniąc tym samym podstawowych wartości ludzkich, które faszyzm chciał zniszczyć.</u>
+ <u xml:id="u-2.17" who="#Marszalek">Celem, do którego zmierzały Niemcy hitlerowskie, było wymazanie Polski z mapy Europy, była całkowita eksterminacja Polaków. 6 milionów obywateli naszego kraju poniosło śmierć z rąk okupanta. Rozpaczy po stracie najbliższych, cierpień torturowanych, rannych, umierających z głodu, umęczonych pracą nad siły — nie zdoła udokumentować żadna statystyka. Ta część strat, a także ta pozycja winy sprawców wojny — pozostanie niewyrażalna w liczbach. Takimi też pozostaną bieda powojenna, masowe choroby i inwalidztwo, cofnięcie o wiele lat pokojowego rozwoju.</u>
+ <u xml:id="u-2.18" who="#Marszalek">Wojna i okupacja hitlerowska wystawiły na najwyższą próbę wszystkie duchowe i materialne siły naszego narodu. W walce o wolność wzniósł się on na najwyższe szczyty bohaterstwa, nigdy nie złożył broni, walczył od pierwszego do ostatniego dnia wojny na wszystkich frontach, na morzach i w powietrzu, w podziemiu zbrojnym i w cywilnym ruchu oporu.</u>
+ <u xml:id="u-2.19" who="#Marszalek">Dziś, w rocznicę wielkiego zwycięstwa, uczcijmy pamięć żołnierzy polskich poległych na polach bitewnych, partyzantów i bojowników ruchu oporu, zamęczonych w katowniach gestapo i obozach koncentracyjnych, zamordowanych na ulicach naszych miast i wsi, tych co zginęli w pożarach i pod gruzami domów, uczcijmy pamięć wszystkich Polaków — mężczyzn, kobiet i dzieci — którzy oddali swe życie, by Polska żyła wolna i niepodległa. Uczcijmy pamięć poległych chwilą skupienia, chwilą poświęconej im ciszy.</u>
+ <u xml:id="u-2.20" who="#Marszalek">(Wszyscy wstają) (Chwila ciszy)</u>
+ <u xml:id="u-2.21" who="#Marszalek">Obywatele Posłowie! Rodacy! Z bohaterskich zmagań wojennego pokolenia czerpiemy siłę ideową i moralną, a z lekcji historii wyciągnęliśmy wszystkie wnioski i nauki.</u>
+ <u xml:id="u-2.22" who="#Marszalek">Wiemy: hitleryzm nie był dopustem bożym, zrodził go imperializm i antykomunizm, zrodził go niemiecki nacjonalizm i militaryzm.</u>
+ <u xml:id="u-2.23" who="#Marszalek">Wiemy: zwycięstwo nad faszyzmem też nie było darem niebios, zrodził je bezprzykładny, najcięższy wysiłek wojenny ludów. Zostało okupione czterdziestoma milionami ofiar, a wśród nich szczególnie wielkimi ofiarami narodów Związku Radzieckiego, Polski i Jugosławii.</u>
+ <u xml:id="u-2.24" who="#Marszalek">Imperializm niemiecki sięgnął po panowanie nad światem, toteż w walce z nim sprzymierzyły się w wielkiej koalicji dziesiątki państw i narodów.</u>
+ <u xml:id="u-2.25" who="#Marszalek">Główną, rozstrzygającą siłą tej koalicji był Związek Radziecki, pierwszy kraj socjalistyczny po niespełna ćwierćwieczu istnienia okazał się jedynym na kontynencie europejskim państwem, zdolnym skutecznie stawić czoło agresorowi. Moskwa i Leningrad, Stalingrad i Kursk stały się tytułem nieśmiertelnej chwały dla Armii Radzieckiej, a dla narodów ujarzmionych i dla milionów miłujących wolność ludzi na całym świecie — imionami nadziei.</u>
+ <u xml:id="u-2.26" who="#Marszalek">Sława Związku Radzieckiego rozprzestrzeniła się w latach wojny po całym globie ziemskim. Potęga Związku Radzieckiego, bohaterstwo ludzi radzieckich budziły uczucia podziwu, szacunku i sympatii, wzmacniając autorytet idei socjalizmu. Socjalistyczne państwo przyniosło Europie wyzwolenie. Zmieniło to z gruntu sytuację międzynarodową i dawne układy sił, otwierając nową epokę.</u>
+ <u xml:id="u-2.27" who="#Marszalek">Hitleryzm zdołał przygotować i podjąć swe zbrodnicze dzieło, wyrósł w groźną potęgę militarną dlatego, że początkowo rządy wielu państw kapitalistycznych — późniejszych ofiar i przeciwników Rzeszy hitlerowskiej — godziły się na przygotowania do agresji, czasem wręcz sprzyjały im z krótkowzroczności, z klasowego egoizmu, z antyradzieckiego wyrachowania.</u>
+ <u xml:id="u-2.28" who="#Marszalek">Rządy te nie potrafiły przygotować swoich krajów na miarę dziejowej potrzeby ani militarnie, ani politycznie.</u>
+ <u xml:id="u-2.29" who="#Marszalek">Sprawę wolności i demokracji w tych krytycznych latach ujmowały w swe ręce narody. Walka z barbarzyństwem hitlerowskim stała się najświętszym nakazem dla wszystkich patriotów. Wielki podziw zawsze budzić będzie wspaniałe bohaterstwo narodów Europy w obliczu niemieckiej agresji i faszystowskiego terroru. Nigdy przedtem wspólna wola i wspólny front nie jednoczyły tak potężnych mas ludzkich.</u>
+ <u xml:id="u-2.30" who="#Marszalek">Ogromną rolę w powszechnym ruchu oporu odegrała klasa robotnicza i partie komunistyczne. Walka mas ludowych tworzyła niepowtarzalny klimat moralny tamtych lat, który wywierał również wpływ na politykę rządów.</u>
+ <u xml:id="u-2.31" who="#Marszalek">Decydująca rola Związku Radzieckiego i antyfaszystowska postawa mas ludowych sprawiły, że świat po wojnie nie mógł pozostać ten sam. Wszystkie postępowe przemiany minionego trzydziestolecia — odwrócenie się wielu narodów od kapitalizmu, powstanie socjalistycznej wspólnoty, rozpad systemu kolonialnego, wzrost wpływów lewicy — biorą początek w historiotwórczych procesach, które zrodziły się w walce z faszyzmem.</u>
+ <u xml:id="u-2.32" who="#Marszalek">Ważny wkład do wspólnego zwycięstwa nad faszyzmem wniosły zachodnie państwa wielkiej koalicji, a zwłaszcza Stany Zjednoczone, Wielka Brytania i Francja. W walce z hitleryzmem połączyły swe wysiłki pierwsze na świecie państwo socjalistyczne i szereg państw kapitalistycznych. Zawiera się w tym historycznym fakcie sprawdzian żywotności leninowskiej tezy, iż możliwa jest współpraca państw o odmiennych ustrojach społecznych w imię wspólnych, nadrzędnych interesów. Doświadczenie koalicji antyhitlerowskiej pozostaje doniosłym argumentem na rzecz współdziałania tych państw również dziś i w przyszłości — w budowie trwałego, nienaruszalnego pokoju.</u>
+ <u xml:id="u-2.33" who="#Marszalek">Obywatele Posłowie! Zwycięstwo roku 1945 było dla Polski, dla naszego narodu i państwa zwycięstwem tak pełnym i owocnym, jakiego nie znają nasze tysiącletnie dzieje.</u>
+ <u xml:id="u-2.34" who="#Marszalek">Stało się tak dlatego, że w najtrudniejszym okresie wojny nastąpiła głęboka reorientacja polityki narodowej. Na czoło wysunęła się klasa robotnicza. Komuniści polscy wytyczyli pro-gram walki wyzwoleńczej, zespolili w jedno cele narodowe i społeczne, zyskali dla sprawy polskiej potężne oparcie w sojuszu i braterstwie broni ze Związkiem Radzieckim.</u>
+ <u xml:id="u-2.35" who="#Marszalek">Tworząc w okupowanym kraju Polską Partię Robotniczą, Gwardię i Armię Ludową, organizując na ziemi radzieckiej Związek Patriotów Polskich i Armię Polską, a także walcząc w ruchu oporu wszystkich krajów Europy — komuniści szli w pierwszym szeregu bojowników o wyzwolenie, skupiali wokół wspólnego celu najlepsze siły narodu.</u>
+ <u xml:id="u-2.36" who="#Marszalek">W demokratycznym i patriotycznym froncie wyzwoleńczym zadzierzgnął się i umocnił sojusz komunistów z lewicą socjalistyczną, z radykalną częścią ruchu ludowego, z postępowymi kołami inteligencji. Z tego nurtu wyrosła jedność narodowa, wyrosła Krajowa Rada Narodowa i Polski Komitet Wyzwolenia Narodowego, wyłoniła się Polska Ludowa.</u>
+ <u xml:id="u-2.37" who="#Marszalek">Program obozu demokracji i jego walka wyzwoleńcza nadały nowy kierunek dążeniom narodu, otworzyły przed nim perspektywę odrodzenia, uchroniły przed zepchnięciem na manowce. Rząd emigracyjny i jego krajowe ekspozytury w istocie kontynuowały politykę winowajców klęski wrześniowej i okazały się niezdolne do przewodzenia wyzwoleńczej walce narodu.</u>
+ <u xml:id="u-2.38" who="#Marszalek">Antykomunizm tego rządu, jego rachuby na rozłam w antyhitlerowskiej koalicji, uwikłanie w zgubną, antyradziecką politykę — „dwu wrogów” groziły zmarnotrawieniem polskiego wysiłku zbrojnego i zaprzepaszczeniem sprawy polskiej.</u>
+ <u xml:id="u-2.39" who="#Marszalek">Zapobiegła temu demokracja polska i jej ideowi przywódcy — polscy komuniści. Program walki z najeźdźcą oparli oni o współdziałanie z potęgą ZSRR. Wyzwolenie naszej ojczyźnie przyniosła Armia Radziecka. Sześćset tys. jej żołnierzy poległo na ziemi polskiej w walce o wspólną wolność. Ich czyn i ofiara pozostaną na zawsze w pamięci naszego narodu.</u>
+ <u xml:id="u-2.40" who="#Marszalek">Dzisiaj kierujemy swe najlepsze uczucia do głównych twórców zwycięstwa nad faszyzmem — do narodu radzieckiego, do jego komunistycznej partii, do bohaterskich żołnierzy i wspaniałych dowódców wyzwolicielskiej armii. Pozdrawiamy ich z całego serca.</u>
+ <u xml:id="u-2.41" who="#komentarz">(Długotrwałe oklaski)</u>
+ <u xml:id="u-2.42" who="#Marszalek">Kierujemy nasze pozdrowienia do wszystkich sojuszników wojennych zmagań z faszyzmem, do wszystkich, którzy okazali nam żołnierską pomoc.</u>
+ <u xml:id="u-2.43" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ <u xml:id="u-2.44" who="#Marszalek">Pozdrawiamy najgoręcej, z uczuciem głębokiej, ogólnonarodowej wdzięczności, wszystkich żołnierzy wojny wyzwoleńczej naszego narodu.</u>
+ <u xml:id="u-2.45" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ <u xml:id="u-2.46" who="#Marszalek">Chylimy czoła przed bohaterstwem żołnierzy września 1939 roku, okazanym w bitwach przegranych, ale nie daremnych.</u>
+ <u xml:id="u-2.47" who="#Marszalek">Oddajemy cześć męstwu i ofiarności polskiego ruchu oporu i partyzantki wszystkich antyhitlerowskich ugrupowań, których bojownicy dali najwyższe dowody patriotyzmu i hartu moralnego.</u>
+ <u xml:id="u-2.48" who="#Marszalek">Z dumą podkreślamy udział Polaków w walkach na frontach zachodnich i w ruchu oporu okupowanych krajów Europy, gdzie ich męstwo sławiło dobre imię naszej ojczyzny.</u>
+ <u xml:id="u-2.49" who="#Marszalek">Najwyższą czcią otaczamy czyn bojowy ludowego Wojska Polskiego, jego bohaterstwo na całym szlaku bojowym w bitwach o wyzwolenie ziemi ojczystej, nad Wisłą, o Warszawę, na Wale Pomorskim, jego walkę o przywrócenie Polsce prastarych granic nad Odrą, Nysą i Bałtykiem, jego chlubne uczestnictwo w berlińskim triumfie, jego uświęcone krwią przymierze z Armią Radziecką. Szczycimy się udziałem polskiego żołnierza w wyzwoleniu bratniej Czechosłowacji.</u>
+ <u xml:id="u-2.50" who="#Marszalek">W Dzień Zwycięstwa słowa najserdeczniejsze kierujemy do wszystkich polskich kombatantów, do całego pokolenia wojny, które z honorem, w duchu najlepszych patriotycznych i rewolucyjnych tradycji, wypełniło swój obowiązek w chwili najwyższej potrzeby, a później ofiarnie podjęło trud dźwignięcia kraju z ruin, dzieło budowy nowej socjalistycznej Polski.</u>
+ <u xml:id="u-2.51" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ <u xml:id="u-2.52" who="#Marszalek">W tym wielkim dziele uczestniczą dziś, znajdując patriotyczną satysfakcję w pracy dla ojczyzny, byli żołnierze wszystkich nurtów walki antyhitlerowskiej. Niechaj im — ludziom skromnym i jakże często nie dostrzeganym — towarzyszy uznanie społeczeństwa, szacunek młodych generacji, jeszcze większa troska i opieka ludowego państwa.</u>
+ <u xml:id="u-2.53" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ <u xml:id="u-2.54" who="#Marszalek">Obywatele Posłowie! Zwycięstwo 1945 roku otworzyło przed naszym narodem wielką, historyczną szansę. Dziś mamy prawo stwierdzić: szansa ta przez współczesne pokolenia Polaków została w pełni wykorzystana. Rozwiązaliśmy wszystkie podstawowe problemy bytu narodowego: niepodległości i bezpieczeństwa, sprawiedliwych, odpowiadających historycznym siedzibom narodu granic, wszechstronnego rozwoju. Polska znalazła się w głównym nurcie postępu dziejowego.</u>
+ <u xml:id="u-2.55" who="#Marszalek">W ciągu 30 lat praca narodu przeobraziła kraj we wszystkich dziedzinach. Wielokrotnie zwiększył się potencjał wytwórczy, rozwija się nowoczesny socjalistyczny przemysł, przeobraża się rolnictwo, rozkwita oświata, nauka i kultura. Zbudowaliśmy mocne i sprawne socjalistyczne państwo, realizujemy zasady sprawiedliwości społecznej i pogłębiamy socjalistyczną demokrację.</u>
+ <u xml:id="u-2.56" who="#Marszalek">Pokonaliśmy wiele trudności, wynikających ze zniszczeń wojennych i zacofania oraz przeszkód piętrzonych przez siły reakcyjne w kraju i za granicą. Mogliśmy je pokonać dlatego, że szliśmy jedyną słuszną drogą, że naród zjednoczył się wokół wspólnych celów i rozwinął wszystkie swe twórcze siły.</u>
+ <u xml:id="u-2.57" who="#Marszalek">Jedność moralno-polityczna naszego narodu, zrodzona w walce wyzwoleńczej, ugruntowana i wypełniona nową treścią w budowie socjalizmu, jest naszą historyczną zdobyczą, wielkim źródłem siły, podstawą przyszłości. Umacnianie Frontu Jedności Narodu, zacieśnianie współdziałania z sojuszniczymi stronnictwami, zespalanie partyjnych i bezpartyjnych w pracy dla Polski — jest i pozostanie niewzruszoną zasadą naszej polityki.</u>
+ <u xml:id="u-2.58" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ <u xml:id="u-2.59" who="#Marszalek">Obywatele Posłowie! Wraz ze zwycięstwem nad faszyzmem sprawą najważniejszą stała się budowa trwałego pokoju. Pragnienie straszliwie doświadczonych narodów najlepiej wyrażało hasło: Nigdy więcej wojny.</u>
+ <u xml:id="u-2.60" who="#Marszalek">Do tego zmierzały decyzje zwycięskich mocarstw na historycznej konferencji poczdamskiej. Postanowienia poczdamskie, odpowiadające żywotnym interesom całej Europy, zaspokajały zarazem podstawowe interesy Polski.</u>
+ <u xml:id="u-2.61" who="#Marszalek">Dziś, w 30 lat po zakończeniu drugiej wojny światowej, możemy stwierdzić: sprawiedliwe i bezpieczne granice Polski ustalone w Poczdamie są ostateczne i powszechnie uznane. Jest to rezultat polityki naszego państwa i jego rosnącej pozycji. Jest to rezultat konsekwentnego poparcia Związku Radzieckiego.</u>
+ <u xml:id="u-2.62" who="#Marszalek">Ustanowienie i umocnienie pokojowego ładu w powojennej Europie jest wielką historyczną zasługą Związku Radzieckiego i całej socjalistycznej wspólnoty. Jest to zasługa — istniejącego od dwu dziesięcioleci — polityczno-obronnego sojuszu Układu Warszawskiego.</u>
+ <u xml:id="u-2.63" who="#Marszalek">Ważny do tego dzieła wkład wniosła nasza ojczyzna — socjalistyczna Polska. Wnieśliśmy go poprzez niezłomny sojusz i współdziałanie z Krajem Rad, przez umacnianie socjalistycznej wspólnoty, przez konsekwentną i aktywną politykę na arenie międzynarodowej.</u>
+ <u xml:id="u-2.64" who="#Marszalek">Nasza braterska jedność, nasze współdziałanie — to podstawowe przesłanki pomyślnej walki o wszystkie wspólne cele. Będziemy ich stale strzec, będziemy je stale pogłębiać. Dla dobra Polski, dla dobra socjalizmu, dla dobra pokoju.</u>
+ <u xml:id="u-2.65" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ <u xml:id="u-2.66" who="#Marszalek">Możemy dziś z pełnym uzasadnieniem powiedzieć: uczyniliśmy wszystko, by nikt i nigdy więcej nie zagroził bezpieczeństwu naszej ojczyzny, całości jej ziem, spokojowi jej miast i wsi, socjalistycznemu rozwojowi naszego narodu. Będziemy nadal umacniać wszystkie czynniki bezpieczeństwa kraju — jego potencjał ekonomiczny i obronny, jego zespolone z ludem, nowoczesne i bezgranicznie oddane ojczyźnie siły zbrojne, nasze niezawodne sojusze.</u>
+ <u xml:id="u-2.67" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ <u xml:id="u-2.68" who="#Marszalek">Wysoki Sejmie! Rodacy! Upływa 30 lat pokoju w Europie. Dominującą cechą obecnego czasu stało się odprężenie zainicjowane polityką socjalistycznej wspólnoty, rozwinięte w programie pokoju XXIV Zjazdu KPZR, pogłębiane wszechstronnym działaniem krajów socjalistycznych, a wśród nich Polski.</u>
+ <u xml:id="u-2.69" who="#Marszalek">Odprężenie jest nową jakością międzynarodowych stosunków, odsuwa niebezpieczeństwo bezpośredniej militarnej konfrontacji i tworzy przesłanki dla trwałego pokojowego współistnienia państw o odmiennych ustrojach. Otwiera ono nowe możliwości współpracy narodów, wspólnego rozwiązywania wielkich problemów, które stoją przed ludzkością. Tworzy korzystne warunki dla walki narodów o postęp.</u>
+ <u xml:id="u-2.70" who="#Marszalek">Szczególną wagę dla procesu odprężenia ma nawiązany w ostatnich latach dialog radziecko-amerykański, zawarte dotychczas i przygotowywane porozumienia między obu państwami. Wyrażamy nadzieję, że kierunek ten będzie pomyślnie kontynuowany. Jest to potrzebne dla pokoju świata, dla zapobieżenia globalnemu konfliktowi nuklearnemu.</u>
+ <u xml:id="u-2.71" who="#Marszalek">Ważny dla całej ludzkości, a podstawowy dla wszystkich narodów naszego kontynentu, jest rozwój odprężenia w Europie. Obok państw socjalistycznych do tego procesu istotny wkład wniosły Francja, nasi północni nadbałtyccy sąsiedzi, szereg innych krajów Europy zachodniej.</u>
+ <u xml:id="u-2.72" who="#Marszalek">Dzięki wysiłkom socjalistycznej wspólnoty wygrana została długa polityczna walka przeciwko siłom zimnej wojny i zachodnioniemieckiego rewanżyzmu o nieodwracalność polityczno-terytorialnego stanu rzeczy w Europie, ukształtowanego w wyniku zwycięstwa nad hitlerowską Rzeszą.</u>
+ <u xml:id="u-2.73" who="#Marszalek">Kluczowe pod tym względem znaczenie miało powstanie i rozwój Niemieckiej Republiki Demokratycznej — pokojowego, socjalistycznego państwa, które kontynuuje i ucieleśnia najlepsze tradycje ofiarnej walki niemieckich komunistów i antyfaszystów przeciwko imperializmowi i wojnie. Cieszymy się z wysokiej pozycji NRD we współczesnym świecie i jej rosnącego autorytetu międzynarodowego.</u>
+ <u xml:id="u-2.74" who="#Marszalek">W ostatnich latach integralną częścią procesu odprężenia stała się normalizacja stosunków z Republiką Federalną Niemiec na podstawie układów zawartych przez ZSRR, Polskę, Czechosłowację i NRD oraz czterostronnego porozumienia w sprawie Berlina Zachodniego.</u>
+ <u xml:id="u-2.75" who="#Marszalek">Podkreślaliśmy zawsze i stwierdzamy to raz jeszcze, że układ zawarty przez Polskę z RFN jest dobrą podstawą wszechstronnej normalizacji stosunków. Przestrzegamy go i będziemy przestrzegać. Tego samego oczekujemy od RFN.</u>
+ <u xml:id="u-2.76" who="#Marszalek">Równocześnie mówiliśmy i mówimy: rzeczywista, a nie tylko formalno-prawna normalizacja, wymaga rozwiązania problemów, które pozostawiła wojna, problemów spowodowanych przez zbrodnie hitleryzmu wobec naszego narodu.</u>
+ <u xml:id="u-2.77" who="#Marszalek">Tendencjom realistycznym w RFN, które występują w imię trwałego ułożenia dobrych stosunków między Polską i RFN, zawsze wychodziliśmy naprzeciw i teraz również gotowi jesteśmy je powitać. Z uwagą odnosimy się do ostatnich oświadczeń przywódców koalicji rządowej, jak też niektórych innych polityków RFN. Świadczą one o docenianiu szczególnej, moralno-politycznej wymowy ułożenia stosunków między naszymi krajami oraz ich znaczenia dla rozwoju sytuacji europejskiej.</u>
+ <u xml:id="u-2.78" who="#Marszalek">Rzecz jasna, nie możemy nie dostrzegać sił rewizjonistycznych i nacjonalistycznych, które chciałyby cofnąć RFN i Europę na pozycję zimnej wojny. My, Polacy, mamy prawo bacznie śledzić sytuację w RFN.</u>
+ <u xml:id="u-2.79" who="#Marszalek">Właśnie dlatego, że pamiętając o przeszłości stosunków polsko-niemieckich i wyciągając z niej wnioski — myślimy o przyszłości, o perspektywie pokojowego współżycia narodów obu krajów, niezbędnego dla nich i niezbędnego dla Europy.</u>
+ <u xml:id="u-2.80" who="#Marszalek">Wespół i w ścisłym współdziałaniu z Krajem Rad, z naszymi sąsiadami, bratnią Czechosłowacją i Niemiecką Republiką Demokratyczną, wespół z innymi naszymi sojusznikami i przyjaciółmi będziemy dalej konsekwentnie iść drogą odprężenia. Wierzymy, że mimo różnych przeszkód, powodowanych przez siły imperializmu i reakcji, pokój będzie się umacniać.</u>
+ <u xml:id="u-2.81" who="#Marszalek">Będziemy nadal działać na rzecz pomyślnego zakończenia Europejskiej Konferencji Bezpieczeństwa i Współpracy spotkaniem na najwyższym szczeblu. Będziemy w dalszym ciągu rozszerzać stosunki ekonomiczne jako materialną bazę pokojowego współistnienia. Będziemy zmierzać do uzupełnienia odprężenia politycznego odprężeniem militarnym. Będziemy zawsze i wszędzie wspierać sprawę wolności narodów i postępu społecznego.</u>
+ <u xml:id="u-2.82" who="#Marszalek">Celem naszym jest przedłużenie dotychczasowego trzydziestoletniego okresu pokoju w Europie na całą, dającą się przewidzieć przyszłość. Uczynimy wszystko, co leży w naszej mocy, aby perspektywa ta ziściła się.</u>
+ <u xml:id="u-2.83" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ <u xml:id="u-2.84" who="#Marszalek">Wysoki Sejmie! Drodzy Rodacy! 30 lat temu witaliśmy pierwszy dzień pokoju. Radowaliśmy się nim, ponieważ przynosił kres nadludzkim cierpieniom naszego narodu i wieńczył zwycięstwem jego bezprzykładny, heroiczny wysiłek. Radość nasza łączyła się z bólem po ofiarach i stratach, łączyła się z nadzieją na rozkwit odradzającej się ojczyzny i nowego życia narodu.</u>
+ <u xml:id="u-2.85" who="#Marszalek">Nadzieja ta została spełniona. Sprawił to socjalizm. Sprawił to sojusz z Krajem Rad i nasz współudział w tworzeniu i umacnianiu socjalistycznej wspólnoty.</u>
+ <u xml:id="u-2.86" who="#Marszalek">Sprawiła to jedność naszego narodu — jedność w walce z faszyzmem, jedność w odbudowie i jedność w wielkiej pracy dla rozwoju socjalistycznej Polski.</u>
+ <u xml:id="u-2.87" who="#Marszalek">Są to najwyższe wartości decydujące o wszystkim, czego dokonaliśmy i czego w przyszłości pragniemy dokonać.</u>
+ <u xml:id="u-2.88" who="#Marszalek">Prowadzimy wytrwale zapoczątkowane przed 30 laty dzieło budowy Polski silnej i bezpiecznej, Polski socjalistycznej, zapewniającej coraz lepsze warunki życia narodu i wnoszącej godny wkład do rozwoju Europy, do postępu ludzkości. Z tą świadomością realizujemy konsekwentnie społeczno-ekonomiczny program VI Zjazdu partii. Z tą świadomością przygotowujemy VII Zjazd naszej partii. Chcemy, aby jego uchwały były kontynuacją dynamicznej strategii rozwojowej, aby następne pięciolecie przyniosło naszemu narodowi dalszy wszechstronny postęp.</u>
+ <u xml:id="u-2.89" who="#Marszalek">Chcemy, aby program, który zostanie nakreślony na VII Zjeździe dojrzewał jako wyraz zbiorowej woli naszego narodu, jako suma jego wysiłków i dążeń, jako wspólnota myśli i czynu dla dobra ojczyzny — dla dobra wszystkich Polaków.</u>
+ <u xml:id="u-2.90" who="#Marszalek">W imieniu pokolenia, które z bronią w ręku witało przed 30 laty Dzień Zwycięstwa, zwracam się do młodych Polaków: Jesteście spadkobiercami najwspanialszych patriotycznych tradycji, jesteście spadkobiercami heroicznego czynu narodu, dziedziczycie Polskę, którą Wasi ojcowie i matki odzyskali i zbudowali najofiarniejszą walką i najcięższymi wyrzeczeniami.</u>
+ <u xml:id="u-2.91" who="#Marszalek">Budowaliśmy ją z myślą o Was — o godnym życiu nowych pokoleń, o godnym miejscu naszego narodu.</u>
+ <u xml:id="u-2.92" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ <u xml:id="u-2.93" who="#Marszalek">Pracujemy dziś razem dla niej tak, aby swym kształtem, siłą swej gospodarki, rozwojem nauki, nowoczesnością techniki, bogactwem kultury, poziomem życia i jakością stosunków społecznych — odpowiadała najgorętszym naszym pragnieniom i najśmielszym marzeniom.</u>
+ <u xml:id="u-2.94" who="#Marszalek">Budując taką Polskę, wcielamy w życie testament wszystkich, którzy przed 30 laty przynieśli naszemu narodowi zwycięstwo największe i najpłodniejsze ze wszystkich zwycięstw w jego 1000-letniej historii.</u>
+ <u xml:id="u-2.95" who="#Marszalek">Niech rozkwita nasza socjalistyczna ojczyzna— Polska Rzeczpospolita Ludowa! (Oklaski) Niech żyje przyjaźń między narodami, niech zwycięża pokój! (Długotrwałe oklaski)</u>
+ <u xml:id="u-2.96" who="#Marszalek">Dziękuję I Sekretarzowi Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej Towarzyszowi Posłowi Edwardowi Gierkowi za wygłoszone przemówienie.</u>
+ <u xml:id="u-2.97" who="#Marszalek">Zawarte w nim myśli wyrażają odczucia całego narodu polskiego, a przedstawione oceny i zadania są uogólnieniem doświadczeń, które wzbogacały naszą świadomość w okresie I walk o narodowe i społeczne wyzwolenie spod hitlerowskiej okupacji oraz trzydziestu lat budownictwa socjalistycznego w Polsce Ludowej. Głos ma poseł Wojciech Jaruzelski.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-3">
+ <u xml:id="u-3.0" who="#PoselJaruzelskiWojciech">Wysoki Sejmie! — „Zwycięstwo roku 1945 było dla Polski, dla naszego narodu i państwa zwycięstwem tak pełnym i owocnym, jakiego nie znają nasze 1000-letnie dzieje” — powiedział przed chwilą I Sekretarz Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej towarzysz Edward Gierek.</u>
+ <u xml:id="u-3.1" who="#PoselJaruzelskiWojciech">Dzieje te były trudne i złożone. Niewola i ucisk, gorzka droga żołnierza tułacza, wyzwoleńcze zrywy — to treść ostatnich wieków naszej historii, to wynik bezwzględnych wilczych praw ówczesnego świata, to cena za własną słabość, za prywatę, za nihilizm obronny.</u>
+ <u xml:id="u-3.2" who="#PoselJaruzelskiWojciech">W tym historycznym ciągu — II wojna światowa, okupacja były najstraszliwszą próbą — zagroziły wymiarem totalnej zagłady. Naród nasz okazał się wierny swoim zakorzenionym głęboko wolnościowym tradycjom. Nie uległ, nie poddał się nigdy. Stanął do walki zbrojnej, odpowiedział powszechnym oporem. Krwi nie odmówił nikt.</u>
+ <u xml:id="u-3.3" who="#PoselJaruzelskiWojciech">Licznie rozsiani po świecie Polacy stawali również w szeregach antyhitlerowskiej koalicji, antyfaszystowskiego ruchu oporu. Do krwawiącej Warszawy, do spalonych wsi i głodujących miast, do walczącego kraju szli w walce jego synowie.</u>
+ <u xml:id="u-3.4" who="#PoselJaruzelskiWojciech">Wśród wielu dróg jedna najskuteczniej prowadziła do celu — do wyzwolenia Polski, do berlińskiego zwycięstwa. Partii zawdzięczamy tę drogę. To ona w historycznie trafnej godzinie połączyła narodowe aspiracje z postępem społecznym, pozyskała dla walki wyzwoleńczej ideowo bliskiego, szczerze zainteresowanego powstaniem silnej i przyjaznej Polski — radzieckiego sojusznika.</u>
+ <u xml:id="u-3.5" who="#PoselJaruzelskiWojciech">To partia dowiodła, że droga do pełnego, skutecznego zwycięstwa może prowadzić tylko od socjalistycznej strony. Sprawiła, że walcząc o wolną Polskę współtworzyliśmy nową Polskę.</u>
+ <u xml:id="u-3.6" who="#PoselJaruzelskiWojciech">Przyjaźń, pomoc radziecka stworzyły nam historyczną szansę. Naród tak wykrwawiony, kraj tak spustoszony w niezwykle krótkim czasie wystawił poważne siły zbrojne. We wspólnej z Armią Radziecką walce wychodziliśmy nad Bałtyk, Odrę i Nysę Łużycką, współkształtowaliśmy powojenne, polityczno-terytorialne realia, których nienaruszalności po dzień dzisiejszy wspólnie strzeżemy.</u>
+ <u xml:id="u-3.7" who="#PoselJaruzelskiWojciech">Byliśmy nad Łabą, pod Dreznem i na przedpolach Pragi. Byliśmy w Berlinie, przynosząc sprawiedliwą satysfakcję wszystkim walczącym Polakom.</u>
+ <u xml:id="u-3.8" who="#PoselJaruzelskiWojciech">Na tej drodze, w próbie ognia wspólnie przebytej, umacniała się szczególnie wysoka bojowa forma internacjonalizmu: polsko-radzieckie braterstwo broni.</u>
+ <u xml:id="u-3.9" who="#PoselJaruzelskiWojciech">Obywatele Posłowie! Berlińskie zwycięstwo ma rangę historyczną, ma również współczesne i perspektywiczne odniesienie. W poczuciu narodowego bezpieczeństwa, w godnym miejscu Polski, w jej pokojowym socjalistycznym rozwoju wyraża się tego zwycięstwa rzeczywista dla nas wielkość. Było ono końcem, ale i początkiem drogi, wymagało potwierdzenia trwałością pokoju.</u>
+ <u xml:id="u-3.10" who="#PoselJaruzelskiWojciech">Dziś przeżywamy uroczysty, świąteczny nastrój. Pamiętamy jednak ciężary napięcia i zagrożenia minionego okresu. Dostrzegamy również militarystyczne i odwetowe orientacje, siły, które kładą się cieniem, niepokoją próbami zimnowojennej recydywy, opóźniają postęp ku odprężeniu.</u>
+ <u xml:id="u-3.11" who="#PoselJaruzelskiWojciech">Z doświadczeń przeszłości wynieśliśmy niezłomne postanowienie, aby już nigdy nie być krajem słabym, osamotnionym, zaskoczonym. Problem ten rozwiązały rewolucyjne zmiany ustrojowe. Tylko one mogły zmienić i w rewolucyjny sposób zmieniły naszą sytuację obronną. Z doświadczeń przeszłości wyciągamy też nauki — o pokój trzeba stale, uporczywie walczyć, pokój trzeba zabezpieczać.</u>
+ <u xml:id="u-3.12" who="#PoselJaruzelskiWojciech">Spełniają niezawodnie to zadanie, dają tego gwarancję siły zbrojne socjalistycznej wspólnoty — Armia Radziecka, Układ Warszawski, który sprawdza się skutecznie od lat już dwudziestu.</u>
+ <u xml:id="u-3.13" who="#PoselJaruzelskiWojciech">Jesteśmy dumni, że zawsze biliśmy się dobrze, ale szczycimy się również, iż przez minionych lat 30 nie biliśmy się w ogóle, że nasza gotowość bojowa, determinacja obronna utrwalają pokój, wspierają skutecznie pokojową politykę socjalizmu.</u>
+ <u xml:id="u-3.14" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ <u xml:id="u-3.15" who="#PoselJaruzelskiWojciech">Wysoki Sejmie! Kończyliśmy wojnę jako wojsko silne, kadrowo doświadczone i bojowo zahartowane.</u>
+ <u xml:id="u-3.16" who="#PoselJaruzelskiWojciech">Dziś tradycyjnie mężny żołnierz polski, dobrze wyszkolony, nowocześnie wyposażony, oddany bez reszty socjalistycznej ojczyźnie staje do Apelu Zwycięstwa. Jest wierny pamięci tych, którzy nie doszli, którzy oddali swoje życie. Dziedziczy zwycięskie tradycje w sposób aktywny. Rytmem kolejnych pokoleń tkwi w głównym nurcie życia narodu, trwa na obronnym posterunku, przysparza Polsce dobrego imienia, niesie pokojową misję innym kontynentom. Jest naszą patriotyczną ambicją, by Wojsko Polskie — zbrojne ramię narodu, armia dobra i silna, niezawodna jako sojusznik i groźna jako przeciwnik — służyło nadal z najwyższym pożytkiem sprawie pokoju i bezpieczeństwa socjalistycznej Polski.</u>
+ <u xml:id="u-3.17" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-4">
+ <u xml:id="u-4.0" who="#Marszalek">Dziękuję posłowi Wojciechowi Jaruzelskiemu. Obecnie proszę o zabranie głosu posła Henryka Szafrańskiego.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-5">
+ <u xml:id="u-5.0" who="#PoselSzafranskiHenryk">Obywatelu Marszałku! Wysoka Izbo! Staję na tej trybunie jako okupacyjny działacz Polskiej Partii Robotniczej, współorganizator rad narodowych, a więc jako przedstawiciel tej orientacji politycznej i tego kierunku działań, którym historia przyznała rację.</u>
+ <u xml:id="u-5.1" who="#PoselSzafranskiHenryk">Polska Partia Robotnicza była bowiem tą siłą polityczną, która, stając na gruncie marksistowsko-leninowskiego światopoglądu i celów, jakie przyświecały komunistom polskim, sformułowała program walki o narodowe i społeczne wyzwolenie kraju i mas pracujących. To ona była rzeczniczką skupienia wokół tej walki wszystkich patriotycznych i postępowych sił narodu polskiego, sojuszu z Krajem Rad, sprawiedliwego rozwiązania narodowych problemów, budowy demokratycznej i silnej Polski.</u>
+ <u xml:id="u-5.2" who="#PoselSzafranskiHenryk">To z jej inspiracji tworzone oddziały Gwardii Ludowej, a potem, wraz z rozszerzeniem | narodowego i demokratycznego frontu walki, przekształcone w Armię Ludową — uderzały w siły nieprzyjaciela, toczyły partyzanckie bitwy, podejmowały bojowe akcje w miastach i osiedlach, dezorganizowały zaplecze wroga, niosły odwet za jego zbrodnie.</u>
+ <u xml:id="u-5.3" who="#PoselSzafranskiHenryk">To z inicjatywy Polskiej Partii Robotniczej powołana wspólnie z Robotniczą Partią Polskich Socjalistów, Stronnictwem Ludowym — „Wola Ludu” i Stronnictwem Demokratycznym — konspiracyjna Krajowa Rada Narodowa i rady terenowe kształtowały podziemną polityczną reprezentację obozu demokracji polskiej. To PPR nawiązała bezpośrednie rozmowy z utworzonym z inicjatywy polskich komunistów na gościnnej ziemi radzieckiej Związkiem Patriotów Polskich, który uznał Krajową Radę Narodową jako zwierzchni organ polskiej władzy państwowej.</u>
+ <u xml:id="u-5.4" who="#PoselSzafranskiHenryk">To właśnie Krajowa Rada Narodowa na pierwszym wyzwolonym skrawku ziemi polskiej powołała Polski Komitet Wyzwolenia Narodowego jako organ władzy wykonawczej do kierowania walką wyzwoleńczą narodu i budowy polskiego państwa oraz scaliła Armię Ludową i Armię Polską sformowaną w ZSRR w jednolite Wojsko Polskie.</u>
+ <u xml:id="u-5.5" who="#PoselSzafranskiHenryk">Dzień Zwycięstwa jest świętem wszystkich uczestników walki z hitlerowskim najeźdźcą i całego narodu polskiego. Każda bowiem przelana dla ojczyzny kropla krwi ma jednakową wartość. Chylimy czoła nad mogiłami współtowarzyszy i współsojuszników naszej walki. Oddajemy hołd tym, którym przesądy polityczne lub okoliczności przesłoniły najkrótszą i najpewniejszą drogę do Polski wolnej i sprawiedliwej, ale którzy w swoim poczuciu patriotycznego obowiązku nie wahali się oddać życia na ołtarzu ojczyzny.</u>
+ <u xml:id="u-5.6" who="#PoselSzafranskiHenryk">Powstanie Polski Ludowej było w dziejach naszego narodu epokowym zwycięstwem wolności nad niewolą, życia nad śmiercią i zniszczeniem, postępu nad reakcją i wstecznictwem. Obecny kształt i dorobek gospodarczy, społeczny, kulturalny i polityczny Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, szacunek dla niej wśród naszych przyjaciół i sojuszników, jej pozycja i autorytet na arenie międzynarodowej — to rezultat upowszechnienia się tej prawdy w dzisiejszej świadomości naszego narodu, rezultat wspólnego wysiłku robotników, chłopów i inteligencji w budowie Polski socjalistycznej, a zarazem jest to moralno-polityczna satysfakcja dla polskich komunistów, Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, kierujących się nieodmiennie dewizą służby ludowi pracującemu miast i wsi, narodowi, ojczyźnie.</u>
+ <u xml:id="u-5.7" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ <u xml:id="u-5.8" who="#PoselSzafranskiHenryk">Dziękuję posłowi Henrykowi Szafrańskiemu. Głos ma poseł Józef Ozga-Michalski.</u>
+ <u xml:id="u-5.9" who="#PoselSzafranskiHenryk">Poseł Ozga-Michalski Józef:</u>
+ <u xml:id="u-5.10" who="#PoselSzafranskiHenryk">Wysoki Sejmie! Trzydziesta rocznica zwycięstwa nad faszyzmem pozwala nam sięgnąć do głębszej, panoramicznej oceny tego dzieła.</u>
+ <u xml:id="u-5.11" who="#PoselSzafranskiHenryk">Idee i fortuny partii błędomirskich rozpadły się; tętnienie września długo czuliśmy w żyłach; Europę ogarnęło faszystowskie kondominium mocarstwa pruskiego; ze spuścizny Wersalu, z architektury wersalskiego pokoju zostały zgliszcza. Wtedy patrzyliśmy na Wschód; w czerwone okna Kremla; porzucaliśmy drewniane kukły w kontuszach; tanie świecidła i legionowe mity; kopaliśmy w sercach głębiej; zdejmowaliśmy z polityki stare zaklęcia, rozdziewaliśmy z niej znoszoną odzież i dusze stawialiśmy przed narodowym zwierciadłem. Było gorzko i smutno, ale pod skórą pulsowała czysta krew; zaczęło boleć to, co wreszcie można było wypowiedzieć. Słowo partii robotniczej podjęło mowę tych ran z celnością uderzeń w akordy najważniejsze; słuch wyrabia się w walce, a tu abecadło należało najpierw stworzyć: od nowych fundamentów granic pod strop litery ostatniej; po upadek Berlina i układ poczdamski, który okazał się trwalszy od wersalskiego.</u>
+ <u xml:id="u-5.12" who="#PoselSzafranskiHenryk">Jakie są przesłania społeczne, polityczne i narodowe udziału ruchu ludowego i chłopów w tej walce? Tam lampa naftowa, zgoła łuczywo, błotniste lub piaszczyste drogi; rozłóg między wsią i miastem; nędzny sklepik i wieś bez szkoły. Niekiedy wizja wieszcza z sienią i komorą; dwudzielny wóz z ruchomym przodkiem, który raz służył za lawetę kosynierskiego działa, drugi raz ozdobiony wstążkami uwoził spod Mariackiego kościoła ślubną parę z gminu chłopskiego w gmin szlachecki; znamienna to, bezwładna zakrzepłość. Historia z wozem, historia miedzy, kłonicy i granicy potoczyła się zupełnie inaczej; słuch od krakowskiego gościńca stał się słuchem partyzanckich ścieżek Armii Ludowej i Batalionów Chłopskich; słuchem traktu Armii Kościuszkowskiej spod Lenino; za koleinami wozu Drzymały musiały pójść koła wozów pancernych I Armii Kościuszkowskiej, w obronie i odzyskaniu tych ziem, które tamta polityka utraciła. Musiały przetoczyć się te wozy spod Lenino z leninowskim dekretem uwłaszczenia narodowego tych ziem i osadzenia się na nich w akcie rewolucyjnym chłopów polskich.</u>
+ <u xml:id="u-5.13" who="#PoselSzafranskiHenryk">Było to więc również przekreślenie krzyżackiego i bismarkowskiego władania obszarem polskim.</u>
+ <u xml:id="u-5.14" who="#PoselSzafranskiHenryk">Wartość sojuszu robotniczo-chłopskiego i naszej jedności z ZSRR jest wartością naszego życia, i te wartości dźwignęły nas z epoki osamotnienia, z izolacji i arystokratycznej rezerwy wobec losu narodu ku organicznej całości ziem polskich; ku solidarności obozu socjalizmu, który na obszarach obumierania polityki militaryzmu buduje pokój.</u>
+ <u xml:id="u-5.15" who="#PoselSzafranskiHenryk">Dzień zwycięstwa nad faszyzmem odsłania nam najbardziej okrutną próbę historii, przez którą przeszedł człowiek; ten w Europie i ten walczący jeszcze w świecie, niosąc swój rodowód duchowy inteligenta, robotnika i chłopa, dźwigając wartość pogwałconej kultury, ochraniając ładunek swojej siły moralnej, która tu w Polsce nigdy nie dała się zatopić. I choć często musiała być anonimowa, nigdy nie była bezimienna, pozbawiona świadectwa i głosu. Karty walki z hitleryzmem tworzą księgę; karta bitwy Batalionów Chłopskich o ziemię zamojską sąsiaduje z kartą lasów janowskich Armii Ludowej, z szelestem kart, które mają dźwięk wypalonych w ogniu.</u>
+ <u xml:id="u-5.16" who="#PoselSzafranskiHenryk">Obcięte kolumny grobu na placu Zwycięstwa w Warszawie spoczywają w prochach żołnierza kampanii wrześniowej, w prochach żołnierza spod Lenino; sąsiadują z drogą otwartą przez żołnierzy polskich na Rzym, z Łukiem Triumfalnym Paryża; wznoszą się jak przecięte na pół zwrotki wielkiej pieśni narodu, którego oddech zatykano ołowiem. Naród ten obrócił historię dookoła osi swojego miecza i wespół z narodem radzieckim wbił ostrze w Bramę Brandenburską.</u>
+ <u xml:id="u-5.17" who="#PoselSzafranskiHenryk">Trzydziesta rocznica zwycięstwa nad faszyzmem, jako dzień zwycięstwa ludzkości nad swoim zagrożeniem, odpowiada na pytanie — jaka idea i jakie siły sprzymierzone są w stanie ponosić odpowiedzialność dzisiaj.</u>
+ <u xml:id="u-5.18" who="#PoselSzafranskiHenryk">Czują wszyscy te obroty kół historii, którą niesie powołanie nowych klas; realną siłę kształtowania pokojowej ewolucji i demokratycznych zmian w świecie.</u>
+ <u xml:id="u-5.19" who="#PoselSzafranskiHenryk">W trzydziestoleciu rozpiętym między klęską faszyzmu i naszym zwycięstwem powstała epoka nasycenia i otwarcia — treść pokoju wbrew zimnym wiatrom przelewa się nad przegrodami ziemi i wypełnia przepaście.</u>
+ <u xml:id="u-5.20" who="#PoselSzafranskiHenryk">Polska nie jest gołębiem, który wylatuje pojedynczo; na skrzydłach czujemy ciężar i lot; tożsamość socjalizmu; czujemy, własną odpowiedzialność za rytm stali i węgla, kolei i okrętów, ziarna i plonu, za wybór epoki, w której człowiek nie będzie uczył się smaku rzeczy pogwałconych, smaku krwi i żelaza, nie będzie cegieł na nową Wieżę Babel; człowieka stać na międzyludzkie słowo.</u>
+ <u xml:id="u-5.21" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ <u xml:id="u-5.22" who="#PoselSzafranskiHenryk">Niech się rozwija socjalizm! Niech rośnie pokój! (Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-6">
+ <u xml:id="u-6.0" who="#Marszalek">Dziękuję posłowi Józefowi Ozdze-Michalskiemu. Obecnie głos ma poseł Konstanty Łubieński.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-7">
+ <u xml:id="u-7.0" who="#PoselLubienskiKonstanty">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! W każdej społeczności narodowej spotykamy się z patriotyzmem. Jednakże w naszym przekonaniu, a także w opinii panującej w świecie, patriotyzm Polaków ma szczególnie silne napięcie.</u>
+ <u xml:id="u-7.1" who="#PoselLubienskiKonstanty">Czym jest w naszym polskim wydaniu patriotyzm? Nie siląc się na naukowe definicje, powiedziałbym krótko: jest to gotowość ponoszenia najdalej idących poświęceń w walce orężnej o niepodległość i suwerenność państwa polskiego, jak również gotowość do pracy ofiarnej i możliwie najlepszej dla umocnienia tego państwa i jego rozwoju.</u>
+ <u xml:id="u-7.2" who="#PoselLubienskiKonstanty">W miarę ucisku społeczeństwa przez zaborców następowało umasowienie i pogłębienie uczuć patriotycznych, lecz pełne opanowanie całego społeczeństwa przez patriotyzm stało się faktem w wyniku wyzwolenia społecznego szerokich mas.</u>
+ <u xml:id="u-7.3" who="#PoselLubienskiKonstanty">Specyfikę polskiego patriotyzmu stanowi także przyjazny stosunek do innych narodów, co między innymi wyrażało słynne w okresie- niewoli hasło — „Za wolność Waszą i naszą”, oraz szczególne wyczulenie na prawa i warunki rozwoju jednostki. Oba te znamiona odcinają współczesny patriotyzm polski od wszelkich form nacjonalizmu.</u>
+ <u xml:id="u-7.4" who="#PoselLubienskiKonstanty">Postawa narodu polskiego w czasie ostatniej wojny i w okresie ubiegłego 30-lecia jest potwierdzeniem tego, co zostało powiedziane.</u>
+ <u xml:id="u-7.5" who="#PoselLubienskiKonstanty">Kampania wrześniowa była pierwszym w Europie zbrojnym oporem wobec agresji hitlerowskiej. Żołnierz polski walczył do kresu swych możliwości.</u>
+ <u xml:id="u-7.6" who="#PoselLubienskiKonstanty">Patriotyczna postawa narodu polskiego wyraziła się w oporze społeczeństwa wobec okupanta, można by powiedzieć — oporze totalnym. Prowadziliśmy walkę zbrojną w szeregach Służby Zwycięstwu Polski, Związku Walki Zbrojnej, Batalionów Chłopskich, Armii Krajowej oraz Gwardii Ludowej i Armii Ludowej, a więc w formacjach wprawdzie reprezentujących dwa nurty politycznie odmienne, lecz zgodne co do nieprzejednanej walki z hitlerowskim najeźdźcą. Znalazło to najsilniejszy wyraz w powstaniu warszawskim- Trzeba przy tym podkreślić, że walka zbrojna armii podziemnej narażała nie tylko żołnierzy tej armii, lecz również ich bezbronne rodziny, jak to wiele tragicznych faktów potwierdza.</u>
+ <u xml:id="u-7.7" who="#PoselLubienskiKonstanty">Ale opór — to nie tylko walka zbrojna, lecz także walka o zachowanie ducha narodu: to tajne nauczanie, to w ogóle rozwój życia umysłowego i kultury.</u>
+ <u xml:id="u-7.8" who="#PoselLubienskiKonstanty">Okupant dążył do planowej, biologicznej zagłady narodu, miliony mordował i więził w obozach koncentracyjnych w skrajnie barbarzyńskich warunkach. Jednak i tam, w obozach, też natrafiał na bohaterski opór, na postawę patriotyczną. Tam bowiem toczyła się walka nie tylko o własne życie, lecz także — a czasem przede wszystkim, jak w przypadku księdza Kolbe, franciszkanina — o życie innych, o postawę moralną, o uwięzioną cześć narodu.</u>
+ <u xml:id="u-7.9" who="#PoselLubienskiKonstanty">Naród polski ma pełne prawo domagać się zadośćuczynienia na rzecz ofiar zbrodni hitlerowskich. Właśnie 29 kwietnia br., w 30 rocznicę wyzwolenia najstarszego obozu w Dachau, zgromadzeni w Kaliszu byli więźniowie księża polscy w — „Oświadczeniu” przypominają, że w ciągu 30 lat od zakończenia wojny nie został wyrównany dług straszliwych krzywd doznanych przez świeckich i duchownych obywateli narodu polskiego.</u>
+ <u xml:id="u-7.10" who="#PoselLubienskiKonstanty">Poza krajem Polacy, jak tylko mieli po temu możliwości, organizowali formacje wojskowe. I tak powstało ludowe Wojsko Polskie w ZSRR, którego chlubny szlak wojenny, okupiony krwawymi bitwami, jak np. pod Lenino i w bitwie o Wał Pomorski, prowadził przy boku Armii Radzieckiej, przez wyzwalanie ziem polskich do Berlina.</u>
+ <u xml:id="u-7.11" who="#PoselLubienskiKonstanty">W ramach wojsk zachodnich sprzymierzeńców, poczynając już od kampanii francuskiej, powstawały polskie dywizje i korpusy, które wsławiły imię Polski, wnosząc wkład w osiągnięte zwycięstwo, okupując je także wielkimi stratami w walkach o Anglię, pod Narvikiem, Tobrukiem, Monte Cassino, o wyzwolenie Belgii i Holandii.</u>
+ <u xml:id="u-7.12" who="#PoselLubienskiKonstanty">Krótko mówiąc, o wolność Waszą i naszą walczył cały naród, wszystkie jego warstwy. Nie umniejszając niczyich zasług, jako katolicki działacz społeczny, muszę tu podkreślić zaangażowanie się w walce o niepodległość księży katolickich i innych wyznań, czego dowodem są ogromne straty, jakie poniosło również duchowieństwo.</u>
+ <u xml:id="u-7.13" who="#PoselLubienskiKonstanty">Dzięki tej postawie patriotycznej całego społeczeństwa, która wyraziła się w olbrzymich ofiarach ludzkich i materialnych, dzięki wkładowi w odniesione zwycięstwo — Polska wróciła na ziemie piastowskie i osiągnęła jednolity kształt narodowościowy państwa.</u>
+ <u xml:id="u-7.14" who="#PoselLubienskiKonstanty">Przyszły lata powojenne, lata ciężkiej pracy. Pamiętamy szczególnie pierwsze lata po zakończeniu wojny, jak również trudny okres tzw. zimnej wojny, kiedy mimo tylu braków wysiłek społeczeństwa był prawie bezprecedensowy. Naród świadomie i podświadomie odczuwał, że musi go ponieść, od niego bowiem zależały egzystencja narodu i jego przyszłość.</u>
+ <u xml:id="u-7.15" who="#PoselLubienskiKonstanty">Patriotyzm w powiązaniu z socjalistycznymi przemianami społecznymi doprowadził kraj do wysokiego poziomu rozwoju, który widzimy na własne oczy i który doceniają wszyscy obiektywni obserwatorzy zagraniczni. W ostatnich kilku latach nastąpił dalszy przyspieszony postęp wyrażający się przede wszystkim w modernizacji gospodarki i wydatnym wzroście przychodów ludności. Jak wiadomo, niestrudzonym inicjatorem tej trudnej, ale nieuchronnej polityki społeczno-gospodarczej jest I Sekretarz KC PZPR poseł Edward Gierek.</u>
+ <u xml:id="u-7.16" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ <u xml:id="u-7.17" who="#PoselLubienskiKonstanty">Jej realizacja nie wymaga już takich poświęceń, jak w pierwszych latach po wojnie czy w okresie tzw. zimnej wojny. Jesteśmy na innym poziomie rozwoju; lecz także teraz jej realizacja wymaga postawy patriotycznej.</u>
+ <u xml:id="u-7.18" who="#PoselLubienskiKonstanty">Patriotyzm przede wszystkim pozwolił na osiągnięcie w ciągu minionych 30 lat dużego stopnia jedności społeczeństwa, mimo nie tak dawnych podziałów klasowych, i jest szansą dla pluralistycznego charakteru naszego społeczeństwa. Dla przykładu stwierdzamy, jak w codziennej pracy, ramię przy ramieniu współpracują ludzie o różnych światopoglądach. W tym fakcie widzieć należy szczególnie mocne poparcie dla prowadzonej w ostatnich 4 latach polityki normalizacji stosunków między państwem a kościołem.</u>
+ <u xml:id="u-7.19" who="#PoselLubienskiKonstanty">Wzięcie odpowiedzialności za los naszej ojczyzny przez polską lewicę umocniło patriotyzm, a w związku z tym polską rację stanu jako główne motywy polityki państwa, państwa ludowego.</u>
+ <u xml:id="u-7.20" who="#PoselLubienskiKonstanty">Postawa patriotyczna całego społeczeństwa, mająca tak wielkie tradycje nie tylko w walce orężnej, lecz i w czasach pokoju, w pracy, w trosce o podnoszenie jej jakości — otwiera przed narodem i państwem dalsze szerokie perspektywy.</u>
+ <u xml:id="u-7.21" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-8">
+ <u xml:id="u-8.0" who="#Marszalek">Dziękuję posłowi Konstantemu Łubieńskiemu. Głos ma poseł Bohdan Czeszko.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-9">
+ <u xml:id="u-9.0" who="#PoselCzeszkoBohdan">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Pragnąłbym, aby z okazji tej uroczystej rocznicy, którą Wysoka Izba swym dzisiejszym zebraniem świętuje i zaznacza, nie zabrakło głosu mojego pokolenia. Skoro mówię: „moje pokolenie” mam na myśli tych wszystkich, którzy życie rozpoczęli w Polsce już uwolnionej spod zaborów i którzy będąc bardzo młodymi ludźmi w chwili wybuchu drugiej wojny światowej zostali postawieni w obliczu zadań niewspółmiernych z ich życiowym doświadczeniem, stanęli wobec konieczności dokonywania wyborów nierzadko ostatecznych, wobec prób wymagających niezwykłego natężenia sił, jeśli się chciało, a chciało się tym próbom sprostać.</u>
+ <u xml:id="u-9.1" who="#PoselCzeszkoBohdan">Nie myślę tu jedynie o kombatantach — choć przecież to czyn zbrojny narodu polskiego, a przede wszystkim młodzieży polskiej, stanowiącej główną siłę działań zbrojnych — stał się tworzywem zwycięstwa.</u>
+ <u xml:id="u-9.2" who="#PoselCzeszkoBohdan">Byłem żołnierzem młodzieżowego Baonu im. — „Czwartaków” Armii Ludowej. Ta nazwa nawiązująca do szczytnych tradycji warszawskiego pułku piechoty z okresu powstania listopadowego, dla mnie pobrzmiewa smutnym przypomnieniem, że powstanie warszawskie przeżył tylko co czwarty żołnierz tego baonu.</u>
+ <u xml:id="u-9.3" who="#PoselCzeszkoBohdan">A przecież ci młodzi komuniści — członkowie Związku Walki Młodych — wiedzieli, że biorą udział w bitwie nieodpowiedzialnie zainicjowanej dla celów politycznych skrajnie im obcych. Widziałem na warszawskich barykadach równie lub bardziej jeszcze od naszego wykrwawione oddziały Armii Krajowej, takie choćby jak harcerskie bataliony — „Parasola” czy „Zośki”, uczestniczące tak jak my w gniewnym, patriotycznym zrywie warszawskiego ludu. Zrywie jakże tragicznym.</u>
+ <u xml:id="u-9.4" who="#PoselCzeszkoBohdan">I jeśli uprzytomnimy sobie, że właśnie to wykrwawione, wypalone ogniem wojny pokolenie, że właśnie ci ludzie latami wszelkie znoszący cierpienia, stanowili wraz ze swymi niewiele starszymi braćmi ową blisko półmilionową armię żołnierzy Wojska Polskiego, żołnierzy szturmujących Berlin, idących na Budzi- szyn i Drezno, zyskamy wyobrażenie miary wysiłku, jaki musiał być podjęty i został podjęty. Nieczęsto historia żąda, by taką miarą płacił jej naród za swe istnienie w pokoju i wolności.</u>
+ <u xml:id="u-9.5" who="#PoselCzeszkoBohdan">W tworzeniu i umacnianiu podstaw państwowości Polski Ludowej nie kto inny, lecz właśnie ci ludzie znów stanowili główną siłę kreacyjną, oni byli w swej masie wykonawcami przemian owocujących dniem dzisiejszym. Współzawodnictwo pracy w ledwo uruchomionych zakładach produkcyjnych, trwające w zmodyfikowanych formach po dzień dzisiejszy — było sprawą ówczesnej młodzieży — przede wszystkim młodych komunistów polskich. Zaorywali oni wtedy ugorujące pola ziem zachodnich. Młodzi ludzie pod przewodnictwem ZMP budowali Nową Hutę, a budowali ją w warunkach niewiele odbiegających od warunków frontowych.</u>
+ <u xml:id="u-9.6" who="#PoselCzeszkoBohdan">I dziś zdarza mi się spotykać dawnych ZMP- owców. Kiedy dzieje się coś bardzo ważnego, jak choćby budowa Portu Północnego, to wiem, że ich tam zastanę na pewno, po dawnemu pełnych energii, po dawnemu w sprawę zaangażowanych, tyle, że już szpakowatych, tyle że dysponujących wiedzą i mądrością, która pozwala im wytrzymać ogromne przeciążenia danej im odpowiedzialności.</u>
+ <u xml:id="u-9.7" who="#PoselCzeszkoBohdan">Wygłosiłem oto pochwałę mych rówieśników nie dlatego, że jestem rzecznikiem stosowania podziału egzystencji narodu na okresy zwane pokoleniami. Jest to bowiem podział umowny, stosowany dla wygody. Prawdą jest bezustanne następstwo pokoleń, jak bezustanna jest ciągłość narodzin i śmierci.</u>
+ <u xml:id="u-9.8" who="#PoselCzeszkoBohdan">Nie dla próżnej chwalby to uczyniłem i nie dla niegodnego wypominania zasług, lecz po to, by cześć została oddana tym, którzy uczynili wszystko, często ponad ludzką miarę, byśmy mogli święcić dzień dzisiejszy.</u>
+ <u xml:id="u-9.9" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-10">
+ <u xml:id="u-10.0" who="#Marszalek">Dziękuję posłowi Bohdanowi Czeszce. Głos ma obecnie poseł Paweł Dąbek.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-11">
+ <u xml:id="u-11.0" who="#PoselDabekPawel">Wysoki Sejmie! Należę do tej części pokolenia, któremu hitlerowcy zgotowali szczególnie okrutną próbę. Dla nas, byłych więźniów koncentracyjnych obozów hitlerowskich, zwycięstwo nad faszyzmem oznaczało po prostu życie. My — więźniowie 14 tysięcy obozów śmierci i zagłady, rozsianych po całej Europie — skazani byliśmy przez hitlerowski nazizm na z góry zaplanowaną zagładę. Perfidia moralna tego zamysłu, realizowanego z pruską wyniosłą starannością i ubranego w szaty rzekomo naukowych eksperymentów, stanowi najczarniejszą kartę w dotychczasowych dziejach ludzkości. Tragiczny zapis na tej karcie polega nie tylko na tym, że wszyscy znajdujący się w obozach, które wieńczył oszukańczy napis — „Arbeit macht Frei”, skazani byli na śmierć, ale także na tym, że przed zagładą starano się pozbawić ich godności człowieczej. W tych okrutnych warunkach, wbrew zamierzeniom oprawców, rodziła się solidarność ludzi różnych narodowości i pokoleń. Bowiem w obozach śmierci cierpieli i ginęli Polacy i Rosjanie, Jugosłowianie i Francuzi, anty faszyści niemieccy i partyzanci włoscy. Zakatowano setki tysięcy ludzi ze wszystkich krajów Europy. Ofiarami pieców krematoryjnych stali się Żydzi polscy. Okrucieństwo hitlerowskich siepaczy nie szczędziło w równej mierze dorosłych, jak i dzieci, mężczyzn i kobiet. Tragedia dzieci Zamojszczyzny, tragedia 200 tysięcy dzieci polskich wywiezionych do Rzeszy — do dziś wstrząsa umysłami ludzi na całym świecie.</u>
+ <u xml:id="u-11.1" who="#PoselDabekPawel">Państwo nasze przez cały czas otaczało i otacza ofiary hitleryzmu opieką, niosło i niesie im pomoc. Te przeogromne, przerażające w swej wymowie straty dają nam jednakże moralne prawo domagania się konsekwentnego ukarania wszystkich winnych przestępstw ludobójstwa, domagania się zadośćuczynienia fizycznym i moralnym stratom i cierpieniom. W żaden oczywiście sposób nie można zadośćuczynić śmierci naszych najbliższych. Ale straty wynikłe z całkowitego lub częściowego pozbawienia zdolności do pracy, z kalectwa ograniczającego zdolność do normalnego życia, straty rodzin pomordowanych muszą być choćby w części zrekompensowane.</u>
+ <u xml:id="u-11.2" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ <u xml:id="u-11.3" who="#PoselDabekPawel">I dlatego nie może być żadnego przedawnienia w ściganiu zbrodni przeciw ludzkości. I dlatego musi nastąpić pełna realizacja prawnych postanowień zawartych w traktatach podjętych przed i po zakończeniu wojny.</u>
+ <u xml:id="u-11.4" who="#PoselDabekPawel">Układ między PRL i RFN o podstawach normalizacji wzajemnych stosunków z dnia 7 grudnia 1970 r. i nawiązanie stosunków dyplomatycznych między PRL i RFN stworzyły warunki do podjęcia i rozwiązania problemu odszkodowań za straty i cierpienia obywateli naszego kraju.</u>
+ <u xml:id="u-11.5" who="#PoselDabekPawel">Dyskryminowanie Polaków w załatwianiu spraw odszkodowawczych, próby uznania części roszczeń za przedawnione — są naruszeniem obowiązujących norm prawno-międzynarodowych.</u>
+ <u xml:id="u-11.6" who="#PoselDabekPawel">Wysoki Sejmie! Przypominamy to prawo nasze i ten obowiązek moralny wobec narodu polskiego w 30 rocznicę zwycięstwa nad hitlerowską Rzeszą; w 30 rocznicę zwycięstwa sprawiedliwości nad bezprawiem; wolności — nad okupacyjną nocą; humanitaryzmu — nad ludobójstwem; postępu i ładu ogólnospołecznego — nad faszystowskim wstecznictwem i okrucieństwem; życia i pokoju — nad zbrodniczymi planami wojny i zagłady ludzkości — przypominamy je w imię pokoju i bezpieczeństwa, w imię moralnego zadośćuczynienia stratom, cierpieniom i krzywdom, jakich doznał nasz naród z rąk hitlerowskiego agresora i ludobójcy.</u>
+ <u xml:id="u-11.7" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-12">
+ <u xml:id="u-12.0" who="#Marszalek">Dziękuję posłowi Pawłowi Dąbkowi. Głos ma poseł Jerzy Ziętek.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-13">
+ <u xml:id="u-13.0" who="#PoselZietekJerzy">Obywatelu Marszałku! Wysoka Izbo! Historia dowiodła, że wkład naszego narodu w wielkie dzieło zwycięstwa nad faszyzmem był przede wszystkim zasługą polskiej klasy robotniczej i jej leninowskiej partii, która wokół swego programu skupiła wszystkie światłe, patriotyczne siły społeczne i prowadziła najbardziej zdecydowaną walkę o zrzucenie hitlerowskiej niewoli, łącząc ją z rewolucyjnym dążeniem do wyzwolenia społecznego, a w perspektywie — stworzenia socjalistycznej Polski.</u>
+ <u xml:id="u-13.1" who="#PoselZietekJerzy">Dziełem klasy robotniczej były sojusz i braterstwo ze Związkiem Radzieckim, utrwalone na bojowym szlaku od Lenino do Berlina, a wywodzące się z długiego i chlubnego rodowodu, opartego na proletariackim internacjonalizmie.</u>
+ <u xml:id="u-13.2" who="#PoselZietekJerzy">Przez całe 30 lat umacnialiśmy i spożytkowywaliśmy rezultaty naszego zwycięstwa. Wysiłkiem produkcyjnym i twórczym budowaliśmy siłę gospodarczą i społeczną naszej ojczyzny.</u>
+ <u xml:id="u-13.3" who="#PoselZietekJerzy">Na jej nowe oblicze złożył się wysiłek klasy robotniczej, całego pracowitego społeczeństwa, które program naszej partii — Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej uznało za kierunek swego patriotycznego działania. Dzięki tej postawie, płynącej z przykładu klasy robotniczej, ojczyzna nasza w krótkim historycznym okresie awansowała do grona wysoko rozwiniętych krajów, uzyskała na arenie międzynarodowej pozycję godną aspiracji i możliwości naszego narodu.</u>
+ <u xml:id="u-13.4" who="#PoselZietekJerzy">Do ogromnego, napawającego nas dumą dorobku Polski Ludowej poważny i godny szacunku wkład przez całe trzydziestolecie wnosili również mieszkańcy ziemi śląskiej, którzy od pokoleń przez długie wieki pruskiej niewoli dokumentowali swą polskość, pielęgnowali język ojczysty, kulturę i obyczaje, z bronią w ręku wielokrotnie walczyli o powrót do Macierzy i składali dowody swej jedności z całym narodem polskim.</u>
+ <u xml:id="u-13.5" who="#PoselZietekJerzy">Górnicy i hutnicy Śląska, robotnicy i chłopi szli do Polski drogą wytrwałej walki. Ani na moment nie wahali się, gdy trzeba było rzucić na szalę historii krew najlepszych synów, gdy z bronią w ręku w trzech powstańczych zrywach trzeba było wywalczyć sobie i swej ziemi miejsce w granicach wolnej ojczyzny.</u>
+ <u xml:id="u-13.6" who="#PoselZietekJerzy">Lud Śląska ponownie ukazał swój wielki patriotyzm w latach wojny, gdy tysiące jego najlepszych synów walczyło z faszyzmem w szeregach I i II Armii Wojska Polskiego, w oddziałach partyzanckich oraz w innych formach ruchu oporu.</u>
+ <u xml:id="u-13.7" who="#PoselZietekJerzy">Dzięki zwycięstwu nad faszyzmem prastara piastowska ziemia śląska powróciła do Polski i w warunkach ludowej ojczyzny, w warunkach socjalistycznego budownictwa uzyskała historyczny awans, nie znany w dotychczasowych dziejach Śląska. W warunkach władzy ludowej zmaterializowały się marzenia wielu pokoleń bojowników tej ziemi, która zintegrowała się z resztą ojczyzny, a dzięki wytężonej pracy klasy robotniczej i całego narodu przeobraziła się w nowoczesny, potężny ośrodek socjalistycznego przemysłu, nauki, oświaty i kultury.</u>
+ <u xml:id="u-13.8" who="#PoselZietekJerzy">O taką ludową i socjalistyczną Polskę walczyła też przez dziesiątki lat rewolucyjna klasa robotnicza Zagłębia, nieustraszona w bojach z caratem, z rządami burżuazyjno-obszarniczymi, z okupantem hitlerowskim, o utrwalenie władzy ludowej, o pomnożenie siły i bogactw socjalistycznej ojczyzny.</u>
+ <u xml:id="u-13.9" who="#PoselZietekJerzy">Społeczeństwo województwa katowickiego w okresie całego 30-lecia oddawało socjalistycznej ojczyźnie swój bezgraniczny patriotyzm i umiłowanie idei socjalizmu, swą pracowitość, umiejętności i kwalifikacje najlepszych kadr, niezmierzone bogactwa tej ziemi.</u>
+ <u xml:id="u-13.10" who="#PoselZietekJerzy">Wysoka Izbo! Pod kierownictwem Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej społeczeństwo naszego regionu wnosiło znaczny wkład w dynamiczny rozwój całego kraju. Służyło mu ofiarną pracą górników, hutników, inżynierów i konstruktorów, milionami ton węgla, stali, wytworzoną energią elektryczną i produkcją nowoczesnych maszyn, myślą uczonych i działaniem na rzecz postępu technicznego, kultury i bezpieczeństwa pracy.</u>
+ <u xml:id="u-13.11" who="#PoselZietekJerzy">Pod przewodnictwem i z inicjatywy wojewódzkiej instancji partyjnej, którą przez długie lata kierował obecny I Sekretarz Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej towarzysz Edward Gierek, komuniści województwa katowickiego i jego bojowa klasa robotnicza czynili wszystko, aby służyć ludowej ojczyźnie tak, jak każą przepiękne tradycje naszego regionu. Aby wysokim tempem pracy, podnoszeniem jej wydajności, przekraczaniem wyznaczonych przez kierownictwo partii zadań przyspieszyć rozwój Polski Ludowej, na miarę pragnień i ambicji całego narodu. Ten kierunek i styl działania, którego własnym przykładem i osobistymi inicjatywami uczył nas towarzysz Edward Gierek, owocuje rezultatami,. jakie osiągnęliśmy w ostatnich latach, a zwłaszcza w okresie od VI Zjazdu partii. Znajduje również wyraz w nowych inicjatywach, czynach produkcyjnych i zobowiązaniach, podejmowanych z myślą o uczczeniu zbliżającego się VII Zjazdu, który wytyczy dalsze perspektywy rozwojowe socjalistycznej ojczyzny, perspektywy stwarzające wizję rozwiniętego społeczeństwa socjalistycznego.</u>
+ <u xml:id="u-13.12" who="#PoselZietekJerzy">W tych patriotycznych poczynaniach towarzyszy nam świadomość, że nasz dzień dzisiejszy narodził się ze wspólnej walki przeciwko faszyzmowi, ze wspólnie przelanej krwi żołnierza polskiego i radzieckiego.</u>
+ <u xml:id="u-13.13" who="#PoselZietekJerzy">Oddając dziś hołd wszystkim pokoleniom bojowników o wolność Waszą i naszą — najgłębszą czcią otaczamy pamięć tych, którzy ofiarą życia okupili powstanie ludowej ojczyzny, niezawodnego ogniwa socjalistycznej wspólnoty narodów.</u>
+ <u xml:id="u-13.14" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-14">
+ <u xml:id="u-14.0" who="#Marszalek">Dziękuję posłowi Jerzemu Ziętkowi. Głos ma poseł Stanisław Wroński.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-15">
+ <u xml:id="u-15.0" who="#PoselWronskiStanislaw">Obywatelu Marszałku! Wysoka Izbo! Polscy kombatanci walk o wyzwolenie narodowe i społeczne przeżywają chwilę doniosłą. Dzisiejsze uroczyste posiedzenie inauguruje obchody Dnia Zwycięstwa jako święta narodowego, które na zawsze pozostanie w kalendarium socjalistycznej Polski. Blask tego święta nie osłabnie, bowiem nie wygasną dwa jego źródła. Pierwsze — to pamięć o tragicznych czasach, kiedy nad narodem zawisła groźba zagłady, a nad całą ludzkością groźba zniszczenia wiekowego dorobku postępu, kultury i humanizmu. Zwycięstwo nad imperializmem faszystowskim przekreśliło tę groźbę, będzie ostrzeżeniem dla wszystkich, którzy chcieliby ją ponowić.</u>
+ <u xml:id="u-15.1" who="#PoselWronskiStanislaw">Drugie źródło — to świadomość, że dzięki nieprzejednanej, ofiarnej i zwycięskiej walce z wrogiem położyliśmy podwaliny Polski Ludowej, zapoczątkowaliśmy nową epokę w dziejach naszego narodu, która rodzi i rodzić będzie coraz obfitsze owoce.</u>
+ <u xml:id="u-15.2" who="#PoselWronskiStanislaw">Wyrażenie uczuć rzeszy kombatantów, którzy dożyli tego dnia nie jest łatwe, sięga bowiem do przeszłości, a równocześnie wiąże się z przyszłością.</u>
+ <u xml:id="u-15.3" who="#PoselWronskiStanislaw">Ilu nas było, ilu ubyło, jakimi drogami doszliśmy do dnia zwycięstwa 30 lat temu, jacy wówczas byliśmy — to już sprawa, rzetelnych badań historyków. A ilu nas jest obecnie, jaką drogę przebyliśmy wraz z krajem przez te 30 lat powojennych? Są to pytania o nasze życiorysy z lat wojny i z lat pracy, które my, kombatanci, Chcielibyśmy złożyć przed Wami, gdyby to było możliwe. W nich to bowiem, w tej księdze pamięci o przeżyciach wspólnych i jednostkowych zawarta jest prawda o przełomie w tysiącletnich dziejach narodu polskiego.</u>
+ <u xml:id="u-15.4" who="#PoselWronskiStanislaw">Jest w tej żywej jeszcze księdze zawarta pamięć już nielicznych — o wydarzeniach rewolucji 1905 roku, o błądzeniach w poszukiwaniu drogi do niepodległości Polski z lat I wojny światowej, o chwale czerwonych pułków polskich rewolucjonistów, upatrujących w socjaliźmie jedyną perspektywę wolnej Polski.</u>
+ <u xml:id="u-15.5" who="#PoselWronskiStanislaw">Żywa jest jeszcze gorzka klasowa pamięć o międzywojennych latach zacofania, niedorozwoju, poniewierki na obczyźnie za chlebem, pamięć doznanych przez lewicę społeczną represji politycznych, więzień i Berezy Kartuskiej, pozbawiania obywatelstwa polskiego Polaków tylko dlatego, że bronili demokracji w Hiszpanii, na przedpolach II wojny światowej.</u>
+ <u xml:id="u-15.6" who="#PoselWronskiStanislaw">Najliczniej jednak reprezentowana jest pamięć niezwykle ciężkich, jakże powikłanych szlaków walki o odzyskanie niepodległości w latach II wojny światowej, pamięć masowego ruchu oporu przeciwko krwawemu reżimowi okupanta. Wiemy, która droga do Polski była najkrótsza, jedynie słuszna, kto był jej wiernym sojusznikiem, a kto niechętnym, opornym, a nawet zaciekłym przeciwnikiem. Lecz krew przelaną na wszystkich frontach walki z hitlerowskim wrogiem cenimy jednakowo.</u>
+ <u xml:id="u-15.7" who="#PoselWronskiStanislaw">W pozycji kombatanta postawiony został w istocie cały naród polski, bowiem wszystko co polskie miało być z czasem starte na proch, wymazane i unicestwione. Dlatego nasze uczucia kombatanckie nade wszystko wspólne są z uczuciami całego narodu, z jego sprawiedliwie ludzkim pojmowaniem winy za wszystkie zniszczenia, cierpienia i straty spowodowane przez tych, którzy tę pożogę wojenną wywołali, spalili nam dom, i zabili naszych najbliższych, okaleczyli miliony rodzin.</u>
+ <u xml:id="u-15.8" who="#PoselWronskiStanislaw">Dziś w pełni wystąpiła potrzeba pomocy socjalnej dla kombatantów. Ostrość i rozmiary tych potrzeb wiążą się z długotrwałymi skutkami wojny. Lecz kosztów tej pomocy nie ponoszą właściwi sprawcy chorób i niepowetowanych strat. W ostatnich kilku latach, dzięki polityce kierownictwa partii, dzięki osobistej inicjatywie naszych współtowarzyszy z lat walki, I Sekretarza Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej Edwarda Gierka i Premiera Piotra Jaroszewicza, dziesiątki tysięcy kombatantów uzyskało renty wyjątkowe, doraźną pomoc materialną, opiekę lekarską i sanatoryjną. Ustawa sejmowa rozwiązała najważniejsze potrzeby inwalidów wojennych. Dziesiątki tysięcy kombatantów otrzymało odznaczenia państwowe.</u>
+ <u xml:id="u-15.9" who="#PoselWronskiStanislaw">Przemówienie towarzysza Edwarda Gierka jest pięknym aktem wysokiego uznania, za które mu dziękujemy. Wielką dla nas satysfakcją jest szacunek, jaki partia wszczepia młodej generacji dla wyzwoleńczego czynu pokolenia ich ojców, oraz to, co czyni dla wzbogacenia patriotyzmu i internacjonalizmu o nowe socjalistyczne treści. Najważniejszą jednak nagrodą za lata walki jest nasza wspólna chwała, jedyna podstawa naszej integracji — Polska Ludowa.</u>
+ <u xml:id="u-15.10" who="#PoselWronskiStanislaw">Jesteśmy świadomi, że główne źródła jej siły, bezpieczeństwa i godnego miejsca w ludzkim świecie — to socjalizm, jego idee, naukowo-marksistowskie podstawy, to twórcze możliwości narodu, to partia stale służąca interesom ludzi pracy, narodu i kraju, to braterski sojusz ze Związkiem Radzieckim, główną potęgą, która zdecydowała o zwycięstwie nad faszyzmem i wyzwoleniu narodu polskiego i która nieustannie wspiera Polskę w jej rozwoju, to wspólnota krajów socjalistycznych, solidarność sił postępu w całym świecie.</u>
+ <u xml:id="u-15.11" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ <u xml:id="u-15.12" who="#PoselWronskiStanislaw">W tej świadomości polscy kombatanci będą nadal wiernie służyć ojczyźnie.</u>
+ <u xml:id="u-15.13" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-16">
+ <u xml:id="u-16.0" who="#Marszalek">Dziękuję posłowi Stanisławowi Wrońskiemu. Głos ma poseł Marian Mięsowicz.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-17">
+ <u xml:id="u-17.0" who="#PoselMiesowiczMarian">Obywatelu Marszałku! Wysoka Izbo! 30 lat temu ucichła groza wojny. Żołnierze polscy walczący na wielu frontach II wojny światowej i w podziemiu skończyli swój bohaterski wysiłek, a ta ich część, która przedtem wraz z Armią Radziecką uwolniła kraj i której dane było zdobyć Berlin, mogła na Bramie Brandenburskiej zatknąć biało-czerwony sztandar. Kraj odetchnął. Zaczęto odbudowywać z wielkim poświęceniem i uporem ludzkim przemysł i rolnictwo. Otwarto szkoły. A jak było z nauką?</u>
+ <u xml:id="u-17.1" who="#PoselMiesowiczMarian">W dniu 19 marca 1945 r. odbyło się pierwsze po wojnie posiedzenie senatu Uniwersytetu Jagiellońskiego. Ale start był niezwykle trudny wobec olbrzymich strat, jakie środowisko uczonych polskich poniosło z rąk okupanta hitlerowskiego. Pierwszym aktem daleko idącego planu całkowitego zniszczenia polskiej inteligencji była tak zwana „Sonderaktion Krakau” (akcja specjalna — Kraków), wymierzona przeciwko krakowskim profesorom. 6 listopada 1939 roku aresztowano podstępnie zwabionych 182 pracowników naukowych — głównie profesorów Uniwersytetu Jagiellońskiego i Akademii Górniczej i wywieziono początkowo do więzień wrocławskich, a potem do obozu koncentracyjnego w Sachsenhausen.</u>
+ <u xml:id="u-17.2" who="#PoselMiesowiczMarian">Jakiego przestępstwa dopuścili się ci ludzie? Za co zostali ukarani? Winy nie było żadnej. Faktem natomiast oczywistym była kara; kara za to, że przynależeli do umysłowej czołówki polskiego społeczeństwa.</u>
+ <u xml:id="u-17.3" who="#PoselMiesowiczMarian">W dzienniku Hansa Franka czytamy fragment jego przemówienia z wiosny 1940 roku: — „Te warstwy kierownicze w Polsce, których istnienie już stwierdziliśmy należy zlikwidować, te zaś, które znów narosną, musimy wyszukać i w odpowiednim czasie znów usunąć.” Morderstwo na uczonych polskich było wielkim ciosem dla narodu polskiego, ale licząc każde życie ludzkie jednakowo — to był to dopiero początek wielomilionowego mordu na naszym narodzie. Filozofia okupanta była taka: należy pozbawić naród polski wszystkich form nauki i nauczania, sprowadzić go do niewolniczej wegetacji. Tymczasem tak się nie stało.</u>
+ <u xml:id="u-17.4" who="#PoselMiesowiczMarian">Według ewidencji profesora Szafera, rektora tajnego Uniwersytetu Jagiellońskiego, która została przedstawiona właśnie na pierwszym posiedzeniu senatu, o którym wspomniałem, było w Uniwersytecie Jagiellońskim 136 wykładowców, a liczba studentów, którzy uczestniczyli w tajnym nauczaniu akademickich szkół krakowskich dochodziła do 1000. Wykłady kończyły się egzaminami, które zostały zweryfikowane po wyzwoleniu. Prowadzono studia na wszystkich poziomach, aż do doktoratu, a nawet habilitacji.</u>
+ <u xml:id="u-17.5" who="#PoselMiesowiczMarian">Akcja tajnego nauczania była jedną z niezwykłych form oporu naszego narodu w najcięższych jego chwilach. Warto może zauważyć, że w żadnym innym kraju z podbitych przez hitleryzm akcja taka nie była prowadzona, a w każdym razie nie w takiej skali. Ten, chociaż tak ograniczony rozwój podziemnego życia naukowego nie był bez wpływu na start polskiej nauki w 1945 r. Po wyzwoleniu stanęły niezwykle trudne zadania przed nauką polską. Kompletnie zdewastowane laboratoria, pracownie, sale wykładowe i biblioteki na tle zrujnowanego kraju, olbrzymie straty w kadrze naukowej — oto z czym zaczynaliśmy.</u>
+ <u xml:id="u-17.6" who="#PoselMiesowiczMarian">Kierownictwo polityczne naszego kraju i jego władze zrozumiały dostatecznie wcześnie, że w nowoczesnym świecie nauka jest siłą, od której rozwoju zależy miejsce danego narodu w świecie. Rozwój nauki u nas musiał być zatem konsekwencją założonej industrializacji kraju.</u>
+ <u xml:id="u-17.7" who="#PoselMiesowiczMarian">Ze zbioru dyscyplin mających przede wszystkim, a może wyłącznie, cele poznawcze — nauka staje się coraz ważniejszym czynnikiem rozwoju gospodarczego kraju. Zrozumiano, że rozwój nauki i postępu technicznego są procesami dwustronnie związanymi i stanowią zasadniczy element zaspokajania potrzeb współczesnego człowieka i społeczeństwa.</u>
+ <u xml:id="u-17.8" who="#PoselMiesowiczMarian">Kiedy rozpoczynaliśmy 30 lat temu pracę, wydawało się trudne, a może niemożliwe w naszych warunkach, np. w czasie jednego pokolenia, dogonić tak zwany poziom światowy. Czy to się udało? Chyba na takie stwierdzenie jest jeszcze za wcześnie, bo proces biegnie ciągle, nauka światowa też rozwija się bardzo szybko. Stworzona jednak została w ciągu 30- lecia w naszym kraju nowa nauka, także i w licznych nie istniejących przedtem u nas dziedzinach, nauka o nowej metodyce; wychowano kadrę przy zupełnie zmienionych warunkach i metodach pracy. Ogólnie można powiedzieć, że w wielu dziedzinach osiągnięto u nas wysoki poziom, odpowiadający pozycji politycznej Polski czy też naszej pozycji w kulturze światowej.</u>
+ <u xml:id="u-17.9" who="#PoselMiesowiczMarian">Zaplanowany rozwój gospodarczy naszego kraju zakłada wskaźniki wzrostu, które są możliwe do osiągnięcia tylko przy stosowaniu nowej techniki, opartej na nauce. Istnieją u nas na pewno warunki kadrowe do wykonania takich zadań. Za najwyższy sukces nauki polskiej w 30-leciu uważam wykształcenie licznej i dobrze przygotowanej kadry naukowej. Ta kadra wychowana w Polsce Ludowej stanowi dzisiaj polską naukę. Ci młodzi ludzie, niektórzy może już w średnim wieku, mają swoje osobiste osiągnięcia, stanowiące już dzisiaj o poziomie nauki polskiej. Nauka wymaga od ludzi, którzy ją tworzą, odpowiedniego psychicznego nastawienia. Pasja i ambicja twórcza są tutaj czynnikami decydującymi. Liczymy na te cechy osobowości naszej kadry naukowej. Przyczynią się one do dalszego rozwoju polskiej nauki dla dobra naszego kraju, państwa — Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej.</u>
+ <u xml:id="u-17.10" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-18">
+ <u xml:id="u-18.0" who="#Marszalek">Dziękuję posłowi Marianowi Mięsowiczowi. Głos ma poseł Ewelina Szyszko.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-19">
+ <u xml:id="u-19.0" who="#PoselSzyszkoEwelina">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Chociaż przed 30 laty w odczuciu i nadziejach ludzkich zbliżał się ten dzień, nikt go wówczas nie oznaczył w kalendarzu jako datę pamiętną, datę kończącą cierpienia i walkę — datę otwierającą czasy pokoju i odbudowy. Dopiero w miarę upływu dni, miesięcy, lat — ta majowa kalendarzowa kartka nabierała wagi o znaczeniu historycznym.</u>
+ <u xml:id="u-19.1" who="#PoselSzyszkoEwelina">Mówiąc te słowa, widzę tysiące kobiet, matek, żon i córek, które nie dały się złamać terrorowi najeźdźcy. Walczyły w szeregach armii polskiej, w partyzantce, narażały życie jako łączniczki, nauczały w tajnych kompletach.</u>
+ <u xml:id="u-19.2" who="#PoselSzyszkoEwelina">My, nauczyciele, podejmowaliśmy zadania, które wyznaczało nam nie tylko powołanie, ale i patriotyczny obowiązek wobec młodego pokolenia, mającego wejść w normalne życie po zakończeniu wojny.</u>
+ <u xml:id="u-19.3" who="#PoselSzyszkoEwelina">Po różnych okupacyjnych drogach dotarłam do bogatego w rewolucyjne i postępowe tradycje Włocławka.</u>
+ <u xml:id="u-19.4" who="#PoselSzyszkoEwelina">W latach między tamtym wielkim dniem, który właśnie przeżywałam w tym mieście, a dzisiejszą piękną i znamienną uroczystością, całe społeczeństwo — a w nim i my, kobiety — pokonywało trudy pierwszych etapów odbudowy kraju, kiedy to ustalały się treści i formy państwowości Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej.</u>
+ <u xml:id="u-19.5" who="#PoselSzyszkoEwelina">Byłyśmy przy reformie rolnej, podejmowałyśmy pracę w przejętych przez lud fabrykach, tworzyłyśmy rady narodowe, budowałyśmy organizacje polityczne, społeczne i młodzieżowe, likwidowałyśmy analfabetyzm, uczestniczyłyśmy w odradzającym się ruchu kulturalnym. Płaciłyśmy też życiem swych najbliższych za utrwalanie władzy ludowej.</u>
+ <u xml:id="u-19.6" who="#PoselSzyszkoEwelina">Współtworzyłyśmy historię naszej ojczyzny, jej przeobrażenia we wszystkich dziedzinach życia, mocne podstawy socjalizmu i dalsze perspektywy Polski przyszłości.</u>
+ <u xml:id="u-19.7" who="#PoselSzyszkoEwelina">Jako kobiety i matki —równocześnie z odbudową wartości materialnych i duchowych kształtowałyśmy osobowość i świadomość naszych dzieci, ich postawy moralne i obywatelskie, uczyłyśmy miłości do kraju ojczystego, szacunku dla ludzi pracy, rzetelności i społecznej odpowiedzialności.</u>
+ <u xml:id="u-19.8" who="#PoselSzyszkoEwelina">Ostatnie zwłaszcza lata dobitnie wskazują na rolę, jaką odgrywają i odgrywać będą kobiety polskie. Partia i państwo w swej polityce włączyły w zakres swych istotnych celów podniesienie autorytetu rodziny, wszechstronny program opieki nad matką, dzieckiem i młodzieżą oraz wytyczyły perspektywiczne kierunki wychowania i kształcenia młodego pokolenia. Dziś polska kobieta, wykształcona i pracująca, jest współgospodarzem kraju, równoprawnym partnerem w pracy zawodowej i w życiu społecznym. Jest organizatorem życia rodziny i wychowawcą młodego pokolenia. Coraz więcej kobiet zajmuje odpowiedzialne stanowiska w gospodarce, kulturze, nauce i w pracy politycznej. Sprzyjają temu warunki stworzone w procesie socjalistycznych przeobrażeń i rozwoju naszego kraju.</u>
+ <u xml:id="u-19.9" who="#PoselSzyszkoEwelina">Obywatele Posłowie! Trudno jest w tym dniu oderwać się od wspomnień. Dziś, jak przed trzydziestu laty, święcimy Dzień Zwycięstwa w tym samym podniosłym nastroju, ale bogatsi poczuciem dumy, że nie zmarnowaliśmy szansy, jaką nam dała władza ludowa.</u>
+ <u xml:id="u-19.10" who="#PoselSzyszkoEwelina">W tym dokonanym od tamtego czasu — od pokonania faszyzmu — rozwoju kraju jest niejedna cegiełka wbudowana ręką polskiej kobiety, polskiej matki. Jednocześnie każda z nas może postawić sobie pytanie — i powinna dać odpowiedź: czy nasz wkład w dzieło rozkwitu Polski Ludowej jest wystarczający i co nam należy czynić, aby zwiększyć udział w pomnażaniu materialnego i duchowego bogactwa kraju.</u>
+ <u xml:id="u-19.11" who="#PoselSzyszkoEwelina">Pamięć zaś o tych wszystkich, którzy o Polskę wolną i sprawiedliwą walczyli i za nią ginęli — będzie towarzyszyć nam zawsze w działaniu na rzecz rozwoju naszej ojczyzny i pokoju w świecie.</u>
+ <u xml:id="u-19.12" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-20">
+ <u xml:id="u-20.0" who="#Marszalek">Dziękuję posłance Ewelinie Szyszko. Głos ma poseł Jerzy Piskorz-Nałęcki.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-21">
+ <u xml:id="u-21.0" who="#PoselPiskorzNaleckiJerzy">Obywatelu Marszałku! Wysoka Izbo! W tym podniosłym dla narodu dniu rzeczą najwyższej wagi jest przypomnieć to miejsce, jakie zajmują Śląsk i Ziemia Lubuska, Pomorze Zachodnie i Nadodrze, Warmia i Mazury, Szczecin i Gdańsk — w świadomości narodu i w rzeczywistości gospodarczej kraju. Przywrócenie Macierzy ziem naszych praojców jest wynikiem dalekowzrocznej polityki komunistów polskich, której symbolem stało się zatknięcie sztandarów białoczerwonych na gruzach hitlerowskich Niemiec przez Wojsko Polskie, walczące u boku Armii Radzieckiej. Osiągnięte zwycięstwo, jak nigdy dotychczas w naszej historii, zostało właściwie spożytkowane w czasie pokoju. Starzy i nowi mieszkańcy naszych ziem zachodnich i północnych zgodnością współżycia i ofiarnością swego wysiłku obsiewali pola spragnione ziarna, wznosili swe domy, przywracali życie, znajdując na każdym kroku świadectwa polskości, których nie wytępił ni miecz krzyżacki, ni kulturkampf Bismarcków, ni hitlerowskie prześladowania.</u>
+ <u xml:id="u-21.1" who="#PoselPiskorzNaleckiJerzy">Trzydziestoletni okres włodarzenia Polaków na wypalonej przez wojnę ziemi doprowadził do jej gospodarczego rozkwitu, ukształtował prężne i nowoczesne społeczeństwo, które wnosi niepowtarzalne wartości do sfery materialnej i substancji duchowej narodu. Widocznym tego przykładem niech będzie moja ziemia — Pomorze Zachodnie, jej osiągnięcia w przemyśle, rolnictwie, kulturze.</u>
+ <u xml:id="u-21.2" who="#PoselPiskorzNaleckiJerzy">Intensywny rozwój gospodarczy Polski w okresie minionych 30 lat, jej awans do czołówki najbardziej rozwiniętych gospodarczo państw świata niosły ze sobą konieczność i tworzyły możliwości rozwoju twórczej myśli technicznej i organizatorskich wysiłków kadry inżynierskiej. Wysokie kwalifikacje robotników, poziom wiedzy zawodowej inżynierów, coraz szersze wykorzystanie wyników badań naukowych w praktyce, a przede wszystkim utrwalana na codzień naturalna więź rzeszy inżynierskiej z klasą robotniczą — stanowią rękojmię obecnych i przyszłych osiągnięć naszego przemysłu.</u>
+ <u xml:id="u-21.3" who="#PoselPiskorzNaleckiJerzy">Polski przemysł okrętowy, który powstał nad Odrą i Bałtykiem jest przykładem osiągnięć kadry inżynierskiej, wyrosłej w większości z klasy robotniczej i wychowanej w Polsce Ludowej. Jestem osobiście związany z okrętownictwem już 28 lat, niemal od początku jego istnienia, przez szkołę zawodową, studia i 20-letnią pracę w Stoczni im. A. Warskiego w Szczecinie. Droga mojej działalności zawodowej i osiągnięcie celów życiowych, podobnie jak u wielu moich kolegów, były całkowicie związane z dynamicznym rozwojem tego przemysłu, nie mającym precedensu nie tylko w naszych dziejach.</u>
+ <u xml:id="u-21.4" who="#PoselPiskorzNaleckiJerzy">Dziś polski przemysł okrętowy znajduje się w czołówce światowej. Co piąty statek z ogromnej floty Związku Radzieckiego jest zbudowany przez nas. Radzieckie zamówienia, odgrywające zasadniczą rolę w dynamicznym rozwoju naszych stoczni, są równocześnie ilustracją coraz bardziej wszechstronnej współpracy gospodarczej, kulturalnej, naukowo-technicznej oraz przyjaźni naszych narodów.</u>
+ <u xml:id="u-21.5" who="#PoselPiskorzNaleckiJerzy">Staramy się wykorzystać wszystkie możliwości tej ziemi do tworzenia nowych wartości gospodarczych, do rozwoju szeregu nowych gałęzi przemysłu związanego z gospodarką morską, pracującego na eksport i rozwijającego kooperację przemysłową z krajami sąsiednimi. Dlatego tak ogromne znaczenie ma rozpoczęty w naszym regionie rozwój badań nad wydobywaniem surowców z dna morskiego oraz podjęcie produkcji sprzętu potrzebnego do tego celu. Razem z istniejącym u nas ośrodkiem produkcyjnym i naukowym rybołówstwa — stanowi to dobrą podstawę do zapoczątkowania pełnego wykorzystania zasobów morza w celu przyspieszenia rozwoju polskiej gospodarki. Jest to początek nowej przyszłościowej dziedziny działalności gospodarczej na tych ziemiach.</u>
+ <u xml:id="u-21.6" who="#PoselPiskorzNaleckiJerzy">Wysoki Sejmie! Wszystko, czego dokonaliśmy na ziemiach krwią i znojem przywróconych Macierzy, świadczy, że właściwie spożytkowaliśmy to, o co nasi ojcowie walczyli. Składając w dniu dzisiejszym hołd ich pamięci, wyrażam przekonanie, że społeczeństwo tych ziem, w oparciu o uchwały VII Zjazdu partii, jeszcze bardziej pomnoży materialny i duchowy dorobek naszej socjalistycznej ojczyzny.</u>
+ <u xml:id="u-21.7" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-22">
+ <u xml:id="u-22.0" who="#Marszalek">Dziękuję posłowi Jerzemu Piskorz-Nałęckie- mu. Głos ma poseł Czesław Wojtera.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-23">
+ <u xml:id="u-23.0" who="#PoselWojteraCzeslaw">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Zabieram głos jako przedstawiciel młodego pokolenia Polaków, które przychodziło na świat i osiągało samodzielność życiową w Polsce socjalistycznej. Nie smagała nas plaga bezrobocia, nie znamy smaku parobczańskiego chleba, nie wiemy co to analfabetyzm i dotknięte krzywicą z powodu niedożywienia dzieci. Nie przeżyliśmy huku bomb spadających na nasz kraj, nie widzieliśmy faszystowskich hord depczących naszą ziemię, nie słyszeliśmy salw rozstrzeliwujących naszych ojców i matki na ulicach polskich miast i w obejściach wsi, puszczanych z dymem pożarów. Nie ginęliśmy w krematoriach i koncentracyjnych lagrach ani w obozach pracy przymusowej, nie tułaliśmy się wypędzeni z ojcowizny bagnetami hitlerowskich żołdaków. Ale dlatego, że tu właśnie rodziliśmy się, na tej ziemi, że uczyła i wychowywała nas polska szkoła i dom rodzinny, że nasz światopogląd kształtuje historia i kultura polskiego narodu oraz jego sprawiedliwy społecznie, pracowity i twórczy — choć nie wolny jeszcze od kłopotów i trudności — dzień dzisiejszy, razem z Wami chylimy czoła i oddajemy hołd tym, którzy za Polskę wolną i sprawiedliwą toczyli boje i zapełniali więzienia, oddawali życie na polach bitew II wojny światowej i w okupowanym kraju, wznosili Polskę w trudzie i znoju w pierwszych powojennych latach — w Warszawie i Gdańsku, w Nowej Hucie i — „Pafawagu”, na Śląsku i w Stalowej Woli, nad Bugiem, Wisłą i Odrą, w pustkowiach Bieszczadów i Sudetów, na Pojezierzu Mazurskim i Ziemi Lubuskiej.</u>
+ <u xml:id="u-23.1" who="#PoselWojteraCzeslaw">I fakt, że nasz dzień dzisiejszy jest inny od dni Waszej młodości, tym bliższe i zrozumialsze czyni słowa zarówno deklaracji praw młodego pokolenia polskich KZMP-owców, OMTUR-owców i wiciarzy: — „My — synowie i córki robotników i chłopów, synowie i córki inteligencji i zubożałego mieszczaństwa (...) staliśmy się tragicznym pokoleniem Polski. Czy rzeczywiście nie ma dla nas miejsca pod słońcem? (...) Ziemia nasza jest bogata i płodna w surowce (...) mamy wszystko potrzebne, by nakarmić i odziać milionowe rzesze obdartych i głodnych, by przywrócić im radość życia”.</u>
+ <u xml:id="u-23.2" who="#PoselWojteraCzeslaw">W deklaracji Związku Walki Młodych czytamy: — „Zrodził nas czyn. Naszą wolę walki wykuwa nienawiść do kajdan hitlerowskiej niewoli, gorące ukochanie wolności (...) Przykładem nam jest nieugięty hart bojowy młodzieży narodów Związku Radzieckiego (...) W naszych szeregach jest miejsce dla każdego, kto dziś jest gotów stanąć do bezwzględnej walki z najeźdźcą hitlerowskim i z bronią w ręku wywalczyć wolną, niepodległą, demokratyczną Polskę, a jutro z młotem i kilofem, pługiem, piórem i książką stanąć w pierwszych szeregach budowniczych lepszej, szczęśliwej przyszłości. A więc, młodzieży polska, do szeregu! Broń do ręki! W łeb lub serce wroga pal!” My, młode pokolenie Polaków, uważamy, że jest naszym honorem — wkładem swych umysłów, serc i rąk okazać się godnymi kontynuatorami dzieła naszych ojców i matek, starszych braci i sióstr — na budowach Huty Centrum, Portu Północnego i Lubińsko-Głogowskiego Zagłębia Miedziowego, na dających coraz obfitsze plony własnych, spółdzielczych i PGR- owskich polach, w placówkach badawczych i biurach projektowo-konstruktorskich, w instytucjach kultury i oświaty, w ogniwach administracji i gospodarki, na ławach szkolnych i w audytoriach uczelni.</u>
+ <u xml:id="u-23.3" who="#PoselWojteraCzeslaw">Mamy ku temu wszystkie warunki: równy start do nauki i życia, wyższe kwalifikacje i uzbrojone w coraz nowocześniejszą technikę i wydajniejsze urządzenia miejsca pracy, coraz bardziej elektryfikowaną i mechanizowaną gospodarkę rolną, korzystamy z coraz wszechstronniejszej opieki zdrowotnej i socjalnej, z coraz bogatszego dorobku kultury i nauki, mamy swoją organizację: Federację Socjalistycznych Związków Młodzieży Polskiej, naszą partię i władzę ludową.</u>
+ <u xml:id="u-23.4" who="#PoselWojteraCzeslaw">Niech mi wolno będzie zapewnić Wysoką Izbę, że młode pokolenie Polski, kształtując zaangażowane postawy obywatelskie oraz kojarząc interesy osobiste, rodzinne i zawodowe z nadrzędnymi celami społecznymi, weźmie pełny udział w realizacji zadań, które przedstawił w swym wystąpieniu I Sekretarz KC PZPR towarzysz Edward Gierek.</u>
+ <u xml:id="u-23.5" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ <u xml:id="u-23.6" who="#PoselWojteraCzeslaw">Jest to dla nas spełnieniem zobowiązań wobec przeszłości, a zarazem realizacją patriotycznej powinności wobec ojczyzny i przyszłych pokoleń. Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-23.7" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-24">
+ <u xml:id="u-24.0" who="#Marszalek">Dziękuję posłowi Czesławowi Wojterze. Głos ma poseł Stanisława Swiderska.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-25">
+ <u xml:id="u-25.0" who="#PoselSwiderskaStanislawa">Obywatelu Marszałku! Wysoka Izbo! W historii naszego narodu rok 1945 jest szczególną datą. Po wsze czasy zostanie on zachowany w skarbnicy pamięci narodu polskiego jako ten, który zapisał się w naszych dziejach historycznym zwycięstwem nad zbrodniczym faszyzmem hitlerowskim. W tych zmaganiach główny ciężar dźwigała na swych barkach braterska Armia Radziecka, jej żołnierz złożył na frontach II wojny światowej największą i najchwalebniejszą ofiarę krwi i życia. I tego naród polski nigdy nie zapomni.</u>
+ <u xml:id="u-25.1" who="#PoselSwiderskaStanislawa">Walka z wrogiem toczyła się wszędzie: w lasach, na szlakach komunikacyjnych, we wsiach i na ulicach polskich miast. Prowadzili ją robotnicy i chłopi, inteligenci, cały naród postawiony przez faszyzm w obliczu biologicznego wyniszczenia.</u>
+ <u xml:id="u-25.2" who="#PoselSwiderskaStanislawa">Tak było też i w moim mieście, w Łodzi, gdzie klasa robotnicza pod przewodem Polskiej Partii Robotniczej podjęła walkę na śmierć i życie z faszystowskim okupantem. Jej nadzieją, natchnieniem i siłą w tych trudnych latach była wiara w słuszność sprawy i idei, przykłady codziennego heroizmu obrońców Moskwy i Leningradu, zwycięzców spod Stalingradu i Kurska, żołnierzy spod Lenino, znad Bugu i Wisły, partyzantów lasów janowskich i Puszczy Solskiej.</u>
+ <u xml:id="u-25.3" who="#PoselSwiderskaStanislawa">Kiedy jeszcze krwawiły fronty, gdy paliły się ognie wojny — łódzkie fabryki już tętniły pracą, by wyposażyć żołnierza, zaspokoić potrzeby ludności. I znowu w tym dziele tworzenia od fundamentów z pomocną dłonią przyszedł nam wypróbowany na bitewnych szlakach sojusznik: z radzieckiej bawełny wyprodukowane zostały pierwsze metry tkanin, z radzieckiego zboża wypiekliśmy pierwszy chleb.</u>
+ <u xml:id="u-25.4" who="#PoselSwiderskaStanislawa">Sięgam pamięcią do tamtych lat jakże pełnych entuzjazmu pracy na swoim, dla siebie, dla robotniczo-chłopskiego państwa. Zaczynaliśmy zmieniać Polskę, choć czasy nie były łatwe. Łódź dźwigała na swych barkach piętno kapitalistycznych zaniedbań. Hasło odbudowy kraju, jego socjalistycznego rozwoju stało się przewodnią ideą myśli, dążeń, pracy i uczuć robotnika, technika, inżyniera i naukowca. Z ruin odradzały się fabryki. Rozpoczęliśmy trudny, ale jakże konsekwentnie prowadzony proces likwidacji pozostawionych nam w spadku przez burżuazję owych przysłowiowych już łódzkich kamienic, podwórek — studni bez słońca, cuchnących ścieków, domów tylko z nazwy — bez wody, światła, bez elementarnych warunków socjalnych i komunalnych.</u>
+ <u xml:id="u-25.5" who="#PoselSwiderskaStanislawa">Zaczęliśmy wznosić nowe, zdrowe mieszkania i całe osiedla, budowaliśmy szkoły, przedszkola. Zamieniliśmy nasze miasto w prężny ośrodek akademicki, centrum kultury i oświaty, promieniujące swoim dorobkiem twórczym na całą Polskę.</u>
+ <u xml:id="u-25.6" who="#PoselSwiderskaStanislawa">Tak było w całym kraju i wraz ze wzrostem jego siły, pomyślności społecznej rosła i piękniała nasza Łódź. Dzisiaj jest to już inne miasto. Tylko w mijającym pięcioleciu wybudujemy w naszym mieście ponad 150 tys. nowych izb, a ^2^/3 wyrobów łódzkiego przemysłu powstaje w nowo uruchomionych, na wskroś nowoczesnych zakładach. Jest to ogromny dorobek i świadomość tego łączymy z mądrością naszej partii, jej polityką i programem, których nadrzędnym celem jest rozwój przez człowieka — dla człowieka. I tę prawdę o owocnym trudzie, ofiarności i zaangażowaniu ludzi pracy, o awansie Polski Ludowej, rozwoju robotniczej Łodzi — będziemy jeszcze szerzej przekazywać młodszemu pokoleniu, umacniać wiedzę o historycznych dokonaniach jego matek i ojców.</u>
+ <u xml:id="u-25.7" who="#PoselSwiderskaStanislawa">Pamięć o tym wszystkim ma nieprzemijające wartości, wyzwala nowe siły i inicjatywy, które tak pięknie owocowały niebywałym rozmachem i tempem przemian, których byliśmy twórcami szczególnie w ostatnich 4 latach. Ta polityka owocowała powszechnym zaufaniem do przodującej siły naszego narodu — Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, spontanicznym poparciem dla jej dalekosiężnych celów, licznymi inicjatywami wytwórczymi, wzbogacającymi nasz kraj o dodatkowe wartości, przyspieszające jego rozwój.</u>
+ <u xml:id="u-25.8" who="#PoselSwiderskaStanislawa">W tym działaniu nie będziemy szczędzili rąk i umysłów. W roku VII Zjazdu partii pracowite dłonie polskiego robotnika, twórczy wysiłek naukowca, oddanie naszej młodzieży będą się składały na jeszcze piękniejszy gmach, gmach ojczyzny — Polski Ludowej.</u>
+ <u xml:id="u-25.9" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-26">
+ <u xml:id="u-26.0" who="#Marszalek">Dziękuję poseł Stanisławie Swiderskiej. Głos ma poseł Edmund Osmańczyk.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-27">
+ <u xml:id="u-27.0" who="#PoselOsmanczykEdmunt">Obywatelu Marszałku! Wysoka Izbo! 30 lat temu nad Łabą, w samo południe 9 maja 1945 roku, jednostki I Armii Wojska Polskiego, które tydzień temu walczyły u boku Armii Czerwonej w centrum Berlina, czciły Dzień Zwycięstwa apelem poległych. Stałem w szeregu żołnierzy i oficerów dumny z polskiego munduru, ale równocześnie przeżywałem ból i rozterkę, ból nieodwracalnych strat, jakie w minionej wojnie poniósł naród, stolica i kraj. Rozterkę, że w rozdartym wówczas narodzie wiele jest gorzkich spraw Polaków, które niełatwo będzie rozwiązać. A w aspekcie zewnętrznym równie ciężko układały się przecież nasze sprawy. Oto byliśmy jedynym z narodów zjednoczonych, którego reprezentanci na skutek sprzeciwu mocarstw zachodnich nie zasiadali w tym czasie w San Francisco przy budowie fundamentów Organizacji Narodów Zjednoczonych. Równocześnie te same mocarstwa sojusznicze protestowały już w Moskwie przeciw naturalnemu, żywiołowemu powrotowi Polski nad Odrę i Nysę Łużycką, stawiając znów na odbudowę silnych Niemiec — w miejsce silnej Polski, jak po I wojnie światowej.</u>
+ <u xml:id="u-27.1" who="#PoselOsmanczykEdmunt">Widać już było, jak bardzo w czasie tej wojny zetlały nasze tradycyjne sojusze i klasowe związki z Zachodem, a nowy ludowy sojusz, mający nam dać w dalszej przyszłości trwały pokój — podpisany został dopiero co w Moskwie, kilkanaście dni wcześniej, gdy Czerwona Armia i nasi Kościuszkowcy szturmowali Berlin.</u>
+ <u xml:id="u-27.2" who="#PoselOsmanczykEdmunt">Tak oto ja, Polak z ziem ledwo przywróconych Polsce, musiałem przeżywać obok dumy ze zwycięstwa, szarpiący niepokój, ból i gniew.</u>
+ <u xml:id="u-27.3" who="#PoselOsmanczykEdmunt">Wysoka Izbo! Przypominam te moje myśli i uczucia sprzed trzydziestu lat dlatego, że dopiero na tle tamtego czasu uwydatnić się może wielkość i roztropność naszego narodu od chwili, gdy zaczęła mu przewodzić klasa robotnicza. To jest bowiem główne, dziś już bezsporne źródło siły i mądrości naszej socjalistycznej Rzeczypospolitej Polaków i jej pozycji w świecie.</u>
+ <u xml:id="u-27.4" who="#PoselOsmanczykEdmunt">Oto z narodu skłóconego wewnętrznie, z okaleczałą straszliwie stolicą, staliśmy się narodem zjednoczonym wpierw przy odbudowie stolicy i kraju, a potem budowaniem socjalistycznej stolicy i socjalistycznego państwa.</u>
+ <u xml:id="u-27.5" who="#PoselOsmanczykEdmunt">Oto wszystkie granice naszego państwa po raz pierwszy w naszej historii stały się wypróbowanymi już przez trzy dekady granicami pokoju, przyjaźni i współpracy.</u>
+ <u xml:id="u-27.6" who="#PoselOsmanczykEdmunt">Oto z państwa i narodu będącego tak długo kamieniem niezgody między mocarstwami, staliśmy się kamieniem węgielnym pokoju Europy środkowej, szanowanym zatem sojusznikiem mocarstwa, z którym zawarliśmy alians w kwietniu 1945 roku, a równocześnie wartościowym partnerem dla pozostałych alianckich mocarstw, oczywiście z chwilą, gdy dobiliśmy się do ery odprężenia.</u>
+ <u xml:id="u-27.7" who="#PoselOsmanczykEdmunt">Dodajmy, że nasz klasowy i polityczny sojusz ze Związkiem Radzieckim, najrozsądniejszy sojusz w naszej historii, rozszerzył nam na cały świat krąg przyjaznych państw i narodów, a jednocześnie wzbudził respekt dla pozycji polityczno-militarriej w Europie środkowej. Myślę o respekcie wśród mężów stanu i generałów, nam co najmniej niechętnych.</u>
+ <u xml:id="u-27.8" who="#PoselOsmanczykEdmunt">Wreszcie w ONZ, choć nie byliśmy przy układaniu Karty Narodów Zjednoczonych, to służąc uparcie realizacji jej celów, przez pełne trzy dekady, staliśmy się na forum ONZ bezspornym autorytetem moralnym w sprawach umacniania antyfaszystowskiego pokoju, bo tylko taki pokój — jak wiemy — jest trwały.</u>
+ <u xml:id="u-27.9" who="#PoselOsmanczykEdmunt">Wysoka Izbo! Pamiętając o przeszłości, pochylmy głowy przed bohaterstwem żołnierzy polskich i radzieckich oraz żołnierzy wszystkich narodów zjednoczonych, z którymi we wspólnych bojach wywalczyliśmy to chwalebne zwycięstwo nad faszyzmem.</u>
+ <u xml:id="u-27.10" who="#PoselOsmanczykEdmunt">Pamiętając zaś o teraźniejszości i przyszłości, pochylmy z kolei głowy przed polską klasą robotniczą i jej partią, które wraz z całym narodem tamto zwycięstwo potrafiły przemienić w trwałe bezpieczeństwo i w trwały rozwój naszej ludowej ojczyzny.</u>
+ <u xml:id="u-27.11" who="#PoselOsmanczykEdmunt">I zapamiętajmy na koniec słowa wypowiedziane tu przed godziną przez przywódcę polskiej klasy robotniczej i całego narodu: — „Budując Polskę Ludową, wcielamy w życie testament wszystkich, którzy przed trzydziestu laty przynieśli naszemu narodowi największe i najpłodniejsze ze wszystkich zwycięstw w naszej tysiącletniej historii”.</u>
+ <u xml:id="u-27.12" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-28">
+ <u xml:id="u-28.0" who="#Marszalek">Dziękuję posłowi Edmundowi Osmańczykowi.</u>
+ <u xml:id="u-28.1" who="#Marszalek">Obywatele Posłowie! W imieniu i z upoważnienia Konwentu Seniorów zgłaszam projekt deklaracji Sejmu, której tekst przedstawiony został Obywatelom Posłom.</u>
+ <u xml:id="u-28.2" who="#Marszalek">W deklaracji tej dajemy wyraz pełnej aprobaty dla treści zawartych w wystąpieniu posła Edwarda Gierka. Zawrzeć pragniemy to wszystko, co tak mocno akcentowano w dzisiejszej debacie.</u>
+ <u xml:id="u-28.3" who="#Marszalek">Przypominamy historyczne i przełomowe znaczenie, jakie miało w tysiącletnich dziejach narodu polskiego zwycięstwo nad faszystowską Rzeszą. Podkreślamy, że było to zwycięstwo koalicji antyhitlerowskiej, że decydującą rolę w tej wojnie odegrał Związek Radziecki i jego sławna armia, która przyniosła Polsce wolność.</u>
+ <u xml:id="u-28.4" who="#Marszalek">Wyrażając wolę całego narodu, pragniemy oddać cześć męstwu i ofiarności żołnierzy Ludowego Wojska Polskiego, którzy u boku Armii Radzieckiej przeszli szlak bojowy od Lenino do Berlina — wszystkim Polakom, którzy uczestniczyli w zmaganiach z faszyzmem na frontach II wojny światowej, w oddziałach partyzanckich i w ruchu oporu.</u>
+ <u xml:id="u-28.5" who="#Marszalek">Składamy hołd 6 milionom obywateli polskich, którzy stracili życie w walce i w wyniku działań eksterminacyjnych okupanta. Kierujemy słowa pełne szacunku dla weteranów walk z faszyzmem, wyrażamy uznanie i pełne poparcie dla polityki naszego państwa, które udziela im materialnej oraz moralnej pomocy i opieki.</u>
+ <u xml:id="u-28.6" who="#Marszalek">W deklaracji tej podkreślamy, że nasz wielki wkład w rozgromienie faszyzmu, osiągnięcia w budowie ustroju sprawiedliwości społecznej, nie mające precedensu w naszej historii sukcesy w dziele odbudowy i rozwoju kraju zawdzięczamy zwycięstwu koncepcji polskiej lewicy społecznej, której kierowniczą siłą była Polska Partia Robotnicza, a następnie spadkobierczyni i kontynuatorka jej tradycji — Polska Zjednoczona Partia Robotnicza.</u>
+ <u xml:id="u-28.7" who="#Marszalek">Dajemy w tej deklaracji wyraz ogólnonarodowej świadomości doniosłego znaczenia, jakie miał, ma i mieć będzie dla naszego państwa sojusz, nierozerwalna przyjaźń i współpraca ze Związkiem Radzieckim oraz nasza przynależność do obozu socjalistycznego.</u>
+ <u xml:id="u-28.8" who="#Marszalek">Stwierdzamy naszą wolę umacniania i pogłębiania podstawowych czynników siły całego narodu, a zwłaszcza potencjału ekonomicznego Polski i jedności jej obywateli w budowie państwa socjalistycznego.</u>
+ <u xml:id="u-28.9" who="#Marszalek">W imię wzrostu siły i znaczenia naszej ojczyzny!</u>
+ <u xml:id="u-28.10" who="#Marszalek">W imię coraz lepszych warunków życia jej obywateli!</u>
+ <u xml:id="u-28.11" who="#Marszalek">W imię pokoju i bezpieczeństwa narodów! (Oklaski)</u>
+ <u xml:id="u-28.12" who="#Marszalek">Wysoka Izbo! Oklaski upoważniają mnie do stwierdzenia, że Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej podjął jednomyślnie deklarację w trzydziestą rocznicę zwycięstwa nad faszyzmem.</u>
+ <u xml:id="u-28.13" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ <u xml:id="u-28.14" who="#Marszalek">Na tym kończymy uroczyste posiedzenie Sejmu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej.</u>
+ <u xml:id="u-28.15" who="#Marszalek">Zamykam posiedzenie.</u>
+ <u xml:id="u-28.16" who="#Marszalek">(Wszyscy wstają. Zostaje odegrany hymn narodowy) (Koniec posiedzenia o godz. 12 min. 30)</u>
+ </div>
+ </body>
+ </text>
+ </TEI>
+</teiCorpus>
diff --git a/1972-1976/sejm/posiedzenia/pp/197276-sjm-ppxxx-00027-01/header.xml b/1972-1976/sejm/posiedzenia/pp/197276-sjm-ppxxx-00027-01/header.xml
new file mode 100644
index 0000000..73a0882
--- /dev/null
+++ b/1972-1976/sejm/posiedzenia/pp/197276-sjm-ppxxx-00027-01/header.xml
@@ -0,0 +1,97 @@
+<?xml version='1.0' encoding='UTF-8'?>
+<teiHeader xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude" xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0" xml:id="PPC-197276-sjm-ppxxx-00027-01">
+ <fileDesc>
+ <titleStmt>
+ <title>27 posiedzenie Sejmu PRL</title>
+ </titleStmt>
+ <publicationStmt>
+ <p>Prosimy o zapoznanie się z nagłówkiem korpusu (PPC_header.xml).</p>
+ </publicationStmt>
+ <sourceDesc>
+ <bibl>
+ <title>27 posiedzenie Sejmu PRL</title>
+ <publisher>Kancelaria Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej</publisher>
+ <note type="system">PRL</note>
+ <note type="house">Sejm</note>
+ <note type="termNo">6</note>
+ <note type="type">Posiedzenie Plenarne</note>
+ <note type="sessionNo">27</note>
+ <note type="dayNo">1</note>
+ <date>1975-05-28</date>
+ </bibl>
+ </sourceDesc>
+ </fileDesc>
+ <profileDesc>
+ <particDesc>
+ <person xml:id="komentarz" role="speaker">
+ <persName>Komentarz</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="Marszalek" role="speaker">
+ <persName>Marszałek</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PiotrJaroszewicz" role="speaker">
+ <persName>Piotr Jaroszewicz</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselAuleytnerWaclaw" role="speaker">
+ <persName>Poseł Auleytner Wacław</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselBarbaraWojciechowska" role="speaker">
+ <persName>Poseł Barbara Wojciechowska</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselBernardKus" role="speaker">
+ <persName>Poseł Bernard Kus</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselDudaEdward" role="speaker">
+ <persName>Poseł Duda Edward</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselFilipowiczZygmunt" role="speaker">
+ <persName>Poseł Filipowicz Zygmunt</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselKabatMarek" role="speaker">
+ <persName>Poseł Kabat Marek</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselKochanowskaAnna" role="speaker">
+ <persName>Poseł Kochanowska Anna</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselKotarskaCzeslawa" role="speaker">
+ <persName>Poseł Kotarska Czesława</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselLasiszWitold" role="speaker">
+ <persName>Poseł Łasisz Witold</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselMarianskiJan" role="speaker">
+ <persName>Poseł Mariański Jan</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselOwsianikBronislaw" role="speaker">
+ <persName>Poseł Owsianik Bronisław</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselSiebielecJerzy" role="speaker">
+ <persName>Poseł Siebielec Jerzy</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselStefanCaluzynski" role="speaker">
+ <persName>Poseł Stefan Całużyński</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselStefanskiPiotr" role="speaker">
+ <persName>Poseł Stefański Piotr</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselZawadzkiSylwester" role="speaker">
+ <persName>Poseł Zawadzki Sylwester</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselZandarowskiZdzislaw" role="speaker">
+ <persName>Poseł Żandarowski Zdzisław</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PrezesRadyMinistrow" role="speaker">
+ <persName>Prezes Rady Ministrów</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="SekretarzposelMaciejMajkut" role="speaker">
+ <persName>Sekretarz poseł Maciej Majkut</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="WicemarszalekAndrzejBenesz" role="speaker">
+ <persName>Wicemarszałek Andrzej Benesz</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="WicemarszalekAndrzejWerblan" role="speaker">
+ <persName>Wicemarszałek Andrzej Werblan</persName>
+ </person>
+ </particDesc>
+ </profileDesc>
+</teiHeader>
diff --git a/1972-1976/sejm/posiedzenia/pp/197276-sjm-ppxxx-00027-01/text_structure.xml b/1972-1976/sejm/posiedzenia/pp/197276-sjm-ppxxx-00027-01/text_structure.xml
new file mode 100644
index 0000000..b7fd259
--- /dev/null
+++ b/1972-1976/sejm/posiedzenia/pp/197276-sjm-ppxxx-00027-01/text_structure.xml
@@ -0,0 +1,658 @@
+<?xml version='1.0' encoding='UTF-8'?>
+<teiCorpus xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude" xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">
+ <xi:include href="PPC_header.xml"/>
+ <TEI>
+ <xi:include href="header.xml"/>
+ <text>
+ <body>
+ <div xml:id="div-1">
+ <u xml:id="u-1.0" who="#komentarz">Sejm</u>
+ <u xml:id="u-1.1" who="#komentarz">Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej</u>
+ <u xml:id="u-1.2" who="#komentarz">Kadencja VI — Sesja VII</u>
+ <u xml:id="u-1.3" who="#komentarz">Sprawozdanie Stenograficzne z 27 posiedzenia Sejmu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej w dniu 28 maja 1975 r.</u>
+ <u xml:id="u-1.4" who="#komentarz">Warszawa 1975</u>
+ <u xml:id="u-1.5" who="#komentarz">(Początek posiedzenia o godz. 9 min. 05)</u>
+ <u xml:id="u-1.6" who="#komentarz">(Na posiedzeniu przewodniczą Marszalek Sejmu Stanisław Gucwa oraz wicemarszałkowie Andrzej Benesz i Andrzej Werblan)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-2">
+ <u xml:id="u-2.0" who="#Marszalek">Otwieram posiedzenie.</u>
+ <u xml:id="u-2.1" who="#Marszalek">Powołuję na sekretarzy posłów Macieja Majkuta i Czesława Wojterę.</u>
+ <u xml:id="u-2.2" who="#Marszalek">Protokół i listę mówców prowadzić będzie poseł Czesław Wojtera.</u>
+ <u xml:id="u-2.3" who="#Marszalek">Proszę Posłów Sekretarzy o zajęcie miejsc przy stole prezydialnym.</u>
+ <u xml:id="u-2.4" who="#Marszalek">Protokoły 25 i 26 posiedzenia Sejmu uważam za przyjęte wobec niewniesienia przeciwko nim zastrzeżeń.</u>
+ <u xml:id="u-2.5" who="#Marszalek">Wysoki Sejmie! W dniu 13 maja br. zmarł poseł na Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej Józef Rodzik, członek Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, działacz społeczny i polityczny.</u>
+ <u xml:id="u-2.6" who="#komentarz">(Zebrani wstają)</u>
+ <u xml:id="u-2.7" who="#Marszalek">Józef Rodzik urodził się we wsi Nowa Różanka w rodzinie chłopskiej. W 1944 r. wstąpił w szeregi Wojska Polskiego i przebył szlak bojowy do Berlina.</u>
+ <u xml:id="u-2.8" who="#Marszalek">W 1947 r. poseł Józef Rodzik zostaje członkiem Polskiej Partii Robotniczej, w okresie od 1957 r. do 1971 r. był członkiem egzekutywy Komitetu Wojewódzkiego PZPR w Białymstoku. Przez szereg lat działał w ruchu spółdzielczym. Był również działaczem rad narodowych w Białymstoku.</u>
+ <u xml:id="u-2.9" who="#Marszalek">W obecnej kadencji Sejmu pełnił funkcję sekretarza Wojewódzkiego Zespołu Poselskiego, był zastępcą przewodniczącego Komisji Handlu Wewnętrznego oraz członkiem Komisji Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego.</u>
+ <u xml:id="u-2.10" who="#Marszalek">Józef Rodzik pozostanie w naszej pamięci jako oddany sprawie socjalizmu, ofiarny działacz społeczny i partyjny.</u>
+ <u xml:id="u-2.11" who="#Marszalek">Obywatele Posłowie! Proszę, aby Sejm uczcił pamięć posła Józefa Rodzika chwilą ciszy.</u>
+ <u xml:id="u-2.12" who="#komentarz">(Chwila ciszy)</u>
+ <u xml:id="u-2.13" who="#Marszalek">Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej — zgodnie z art. 76 ust. 3. Ordynacji wyborczej — stwierdził wygaśnięcie mandatu posła Józefa Rodzika z dniem 13 maja 1975 r.</u>
+ <u xml:id="u-2.14" who="#Marszalek">Ustalony przez Prezydium Sejmu porządek dzienny dzisiejszego posiedzenia został Obywatelom Posłom doręczony.</u>
+ <u xml:id="u-2.15" who="#Marszalek">Do Prezydium Sejmu wpłynął wniosek Prezesa Rady Ministrów w sprawie zmian w składzie Rady Ministrów.</u>
+ <u xml:id="u-2.16" who="#Marszalek">W związku z tym Prezydium Sejmu — po porozumieniu z Konwentem Seniorów — proponuje uzupełnienie przedstawionego Obywatelom Posłom porządku dziennego posiedzenia przez dodanie nowego, z kolei drugiego, punktu w brzmieniu:</u>
+ <u xml:id="u-2.17" who="#Marszalek">,,2. Zmiany w składzie Rady Ministrów.”</u>
+ <u xml:id="u-2.18" who="#Marszalek">Jeżeli nie usłyszę sprzeciwu, będę uważał, że propozycja Prezydium Sejmu została przyjęta.</u>
+ <u xml:id="u-2.19" who="#Marszalek">Sprzeciwu nie słyszę.</u>
+ <u xml:id="u-2.20" who="#Marszalek">Czy ktoś z Obywateli Posłów pragnie zabrać głos w sprawie porządku dziennego?</u>
+ <u xml:id="u-2.21" who="#Marszalek">Nikt się nie zgłasza.</u>
+ <u xml:id="u-2.22" who="#Marszalek">Uważam, że Sejm porządek dzienny posiedzenia, przedstawiony przez Prezydium Sejmu, zatwierdził.</u>
+ <u xml:id="u-2.23" who="#Marszalek">Obywatele Posłowie! Przed rozpoczęciem obrad pragnę bardzo serdecznie powitać przybyłą na nasze posiedzenie delegację Stanów Generalnych Królestwa Niderlandów z Przewodniczącym Izby Drugiej Stanów Generalnych panem Anne Vondelinge.</u>
+ <u xml:id="u-2.24" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ <u xml:id="u-2.25" who="#Marszalek">Holenderska delegacja parlamentarna bawi w Polsce na zaproszenie Prezydium Sejmu. Witamy ją u nas w tym głębokim przekonaniu, że jej wizyta przyczyni się do dalszego rozwoju stosunków między naszymi państwami i zacieśnienia więzów, jakie łączą oba nasze narody.</u>
+ <u xml:id="u-2.26" who="#Marszalek">Przystępujemy do punktu 1 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Prac Ustawodawczych oraz Komisji Spraw Wewnętrznych i Wymiaru Sprawiedliwości o rządowych projektach ustaw:</u>
+ <u xml:id="u-2.27" who="#Marszalek">1) o zmianie Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej (druki nr 206 i 209), 2) o dwustopniowym podziale administracyjnym państwa oraz o zmianie ustawy o radach narodowych (druki nr 207 i 210), 3) o utworzeniu urzędu Ministra Administracji, Gospodarki Terenowej i Ochrony Środowiska (druki nr 208 i 211).</u>
+ <u xml:id="u-2.28" who="#Marszalek">Proszę o zabranie głosu Prezesa Rady Ministrów — Obywatela Piotra Jaroszewicza.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-3">
+ <u xml:id="u-3.0" who="#PiotrJaroszewicz">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Rząd wniósł pod obrady Wysokiej Izby kompleksowe projekty ustaw, które dotyczą nowej organizacji władz i administracji terenowej oraz nowego podziału terytorialnego kraju. Zawarte w tych ustawach koncepcje, proponowane przez XVII Plenum Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej i poparte przez władze naczelne sojuszniczych stronnictw politycznych: Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego i Stronnictwa Demokratycznego, a także przez Ogólnopolski Komitet Frontu Jedności Narodu mają doniosłe znaczenie. W zasadniczy sposób zmieniają one bowiem utrwalone od dziesięcioleci struktury władzy i administracji. Proponujemy nowe rozwiązania, nowe ramy organizacji życia społecznego, dostosowane do współczesnych warunków i potrzeb, a obliczone w generalnym ich kształcie — jak zakładamy — na długie lata.</u>
+ <u xml:id="u-3.1" who="#PiotrJaroszewicz">Tworząc nowe formy organizacyjne administracji państwowej w terenie, sięgając po sprawniejsze metody działania, które nie tylko nam, ale także naszym następcom zapewnią lepsze warunki do ujawniania sił twórczych i obywatelskiego zaangażowania, w sposób świadomy, z niezbędnym historycznym wyprzedzeniem kształtujemy pomyślną przyszłość kraju.</u>
+ <u xml:id="u-3.2" who="#PiotrJaroszewicz">Precyzując założenia reformy i jej szczegółowe rozwiązania, kierowaliśmy się najlepszym — w naszym przekonaniu — rozeznaniem warunków i potrzeb, a przede wszystkim dążeniem do ustawicznego doskonalenia naszego państwa, do umacniania jego socjalistycznych zasad ustrojowych.</u>
+ <u xml:id="u-3.3" who="#PiotrJaroszewicz">Decyzja dalekosiężna wymaga — rzecz prosta — zarówno śmiałości, jak i rozwagi. Śmiałość cechowała wszystkie nasze działania podejmowane na rzecz realizacji zadań VI Zjazdu Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej. Było to następstwem powszechnie zaakceptowanego przez klasę robotniczą i społeczeństwo programu VI Zjazdu, jednomyślnego poparcia milionów ludzi pracy w Polsce.</u>
+ <u xml:id="u-3.4" who="#PiotrJaroszewicz">Dzięki temu mogliśmy dynamicznie rozwijać kraj, wydatnie podnosić poziom życia, mogliśmy dokonywać niezbędnych reform, obejmujących różne dziedziny gospodarki i życia społecznego, odważnie formułować wieloletnie programy rozwiązania najważniejszych spraw kraju i narodu.</u>
+ <u xml:id="u-3.5" who="#PiotrJaroszewicz">Jednocześnie wszystkim naszym poczynaniom towarzyszy rozwaga. Obywatele posłowie pozwolą, że przypomnę chociażby sukcesywne wdrażanie do praktyki gospodarczej nowego systemu ekonomiczno-finansowego, który w roku bieżącym ogarnie już znaczną większość przemysłu, a ponadto część innych działów gospodarki.</u>
+ <u xml:id="u-3.6" who="#PiotrJaroszewicz">Rozwijaliśmy to ważne działanie stopniowo, z niezbędną dozą ostrożności, poczynając od niektórych tylko wielkich organizacji gospodarczych po to, aby zgromadziwszy niezbędne doświadczenia upowszechniać te rozwiązania, które zdały egzamin w życiu.</u>
+ <u xml:id="u-3.7" who="#PiotrJaroszewicz">Podobnie, a więc śmiało i rozważnie, sterujemy procesem doskonalenia władz terenowych, zapoczątkowanym przed trzema laty.</u>
+ <u xml:id="u-3.8" who="#PiotrJaroszewicz">Pozytywne wyniki dotychczasowych przedsięwzięć, a zwłaszcza wysoka w powszechnym odczuciu ocena funkcjonowania gmin, utwierdziły nas w przekonaniu, że idziemy drogą słuszną. Wytycza ją leninowska nauka o roli i funkcjach państwa socjalistycznego, nasze doświadczenia zgromadzone w budownictwie socjalizmu, trafne widzenie obecnych i przyszłych potrzeb naszego narodu. Prowadzi ta droga do dalszego umocnienia demokracji socjalistycznej, w której widzimy fundamentalne, niezmienne zasady życia politycznego i należytego funkcjonowania państwa w naszych warunkach ustrojowych.</u>
+ <u xml:id="u-3.9" who="#PiotrJaroszewicz">Wszystkie trzy etapy reformy stanowią zatem jednorodne, logicznie ze sobą powiązane ogniwa tego samego procesu, kompleksowego i wewnętrznie spójnego.</u>
+ <u xml:id="u-3.10" who="#PiotrJaroszewicz">Tych, którzy zadają sobie pytanie, dlaczego na obecnym etapie reformy proponujemy w poszczególnych konkretnych sprawach takie a nie inne rozwiązanie, pragnę zapewnić, że za każdą propozycją stoją rzeczowe argumenty, że poprzedziły ją wnikliwa analiza i dojrzały namysł. Rozumiemy przy tym, że z uwagi na zasięg reformy, która dotyczy nie tylko władzy i administracji terenowej w ścisłym znaczeniu, ale także służb publicznych jej nie podporządkowanych, wyłoni się jeszcze niemało problemów, które trzeba będzie rozwiązywać w dalszym praktycznym działaniu.</u>
+ <u xml:id="u-3.11" who="#PiotrJaroszewicz">Wysoka Izbo! O historycznej doniosłości reformy decydują jej fundamentalne zasady. Po pierwsze — dwustopniowa struktura władz i administracji terenowej, po drugie — ściśle z tym związany, nowy podział administracyjny kraju na województwa.</u>
+ <u xml:id="u-3.12" who="#PiotrJaroszewicz">Proponując dwustopniową strukturę władz i administracji, Rząd daję wyraz przeświadczeniu, że znacznie lepiej niż struktura trójstopniowa, odpowiada ona obecnemu poziomowi rozwoju społecznego i gospodarczego kraju, że zatem znacznie skuteczniej będzie służyła wzmacnianiu społecznych i ekonomicznych mechanizmów stymulujących ten rozwój. Zapewniając usprawnienie pracy całego aparatu państwowego i całej organizacji życia społecznego — będzie ona ważnym, instrumentem wspomagającym budowę socjalistycznej Polski, kształtowanie socjalistycznego społeczeństwa.</u>
+ <u xml:id="u-3.13" who="#PiotrJaroszewicz">Podejmujemy tę reformę, aby tym skuteczniej utrwalać osiągniętą dynamikę rozwoju i tym energiczniej przeciwdziałać towarzyszącym temu rozwojowi napięciom, usuwać trapiące nas kłopoty i braki, łagodzić występujące dysproporcje.</u>
+ <u xml:id="u-3.14" who="#PiotrJaroszewicz">Nowy system administracyjny należy przeto traktować jako istotny element nieustannej modernizacji aparatu państwowego i gospodarczego, jako ważną dźwignię przyspieszającą nasz rozwój.</u>
+ <u xml:id="u-3.15" who="#PiotrJaroszewicz">Nie chodzi przecież jedynie o to, że znika jeden szczebel administracji i że — w zaistniałych u nas warunkach — przyniesie to wymierne, pozytywne następstwa w takich sprawach, jak szybkość i jakość przepływu informacji — „z dołu do góry” i — „z góry w dół”, sprawność i tempo realizacji decyzji, lepsze załatwianie spraw obywateli i zmniejszenie administracji. W każdej z tych dziedzin i w wielu innych już samo usunięcie jednego stopnia w hierarchii władzy i administracji musi przynieść korzyści.</u>
+ <u xml:id="u-3.16" who="#PiotrJaroszewicz">Ale powtarzam, nie tylko o to chodzi. Jeszcze ważniejsze i donioślejsze jest to— na rzecz jakiego szczebla przechodzą uprawnienia, którymi dysponował dotychczasowy szczebel powiatowy. Czy idą one do góry, czy na dół?</u>
+ <u xml:id="u-3.17" who="#PiotrJaroszewicz">Zaproponowaliśmy generalnie, żeby uprawnienia te przeszły na szczebel gminny i miejski.</u>
+ <u xml:id="u-3.18" who="#PiotrJaroszewicz">W ogólnym ujęciu reguluje tę sprawę projekt ustawy, bardziej szczegółowo rozwiąże ją rozporządzenie Rady Ministrów. Projekt tego rozporządzenia został obywatelom posłom doręczony dla wyraźnego udokumentowania intencji i zamierzeń Rządu w tej mierze. Z dokumentów tych wynika, że tylko niewielka część dotychczasowych funkcji powiatu przechodzi na szczebel wojewódzki, generalnie zaś będą one teraz pełnione przez szczebel podstawowy, a więc miasta i gminy.</u>
+ <u xml:id="u-3.19" who="#PiotrJaroszewicz">Uważamy to za niezwykle ważny krok w rozwoju demokracji socjalistycznej, samorządności, w tworzeniu lepszych warunków dla szerokiego udziału grup społecznych i jednostek w rządzeniu państwem, dla wyzwalania aktywności obywatela i jego inicjatywy. Wszystko to określa długofalowy, perspektywiczny charakter reformy.</u>
+ <u xml:id="u-3.20" who="#PiotrJaroszewicz">W tym kierunku — rozwoju demokracji i samorządności, kształtowania dla niej nowych, bardziej sprzyjających warunków, zmierzaliśmy konsekwentnie na poprzednich etapach reformy, tworząc gminy i wyposażając je w szerokie uprawnienia, wzmacniając zarówno funkcje władcze i kontrolne sprawowane przez organy przedstawicielskie, to znaczy rady narodowe, jak i funkcje administracyjno-zarządzające wykonywane przez naczelników gmin i miast. Obecny etap reformy stanowi logiczne zamknięcie i uwieńczenie tego procesu.</u>
+ <u xml:id="u-3.21" who="#PiotrJaroszewicz">Ale zamknięcie to byłoby niepełne i niekonsekwentne, gdybyśmy — mając z gruntu nowy szczebel podstawowy w postaci gminy i likwidując szczebel powiatowy pośredni — utrzymali dotychczasowy podział kraju na 17 województw- Byłyby one zbyt dużymi jednostkami administracyjnymi i z natury rzeczy nadmiernie oddalonymi od ogniw podstawowych, aby mogły sprostać zadaniom organizatorskim w stosunku do miast i gmin.</u>
+ <u xml:id="u-3.22" who="#PiotrJaroszewicz">Powstała zatem konieczność zasadniczej przebudowy podziału administracyjnego państwa na województwa.</u>
+ <u xml:id="u-3.23" who="#PiotrJaroszewicz">Obywatele Posłowie! Proponowany nowy podział kraju na województwa wychodzi z dwóch głównych przesłanek. O pierwszej już mówiłem: chodzi o stworzenie struktury wojewódzkiej zdolnej do efektywnego kierowania nowymi jednostkami podstawowymi. Jasne jest, że nie mogą to być województwa zbyt duże.</u>
+ <u xml:id="u-3.24" who="#PiotrJaroszewicz">Druga przesłanka — to budowa nowych województw według kryteriów społeczno-gospodarczych. Wyszliśmy z założenia, że struktura administracyjna kraju powinna być w maksymalnym stopniu dostosowana do jego ekonomicznej struktury. Czyli, że jednostka administracyjna szczebla wojewódzkiego powinna mieć wyraźnie określone miejsce w społecznym terytorialnym podziale pracy, a tym samym stanowić określony region gospodarczy.</u>
+ <u xml:id="u-3.25" who="#PiotrJaroszewicz">Z jednej strony chodzi tu o objęcie przez województwa już ukształtowanych bądź kształtujących się ośrodków przemysłowych, tworzących zwartą całość. Z drugiej strony, projektując podział na województwa, Rząd dążył do tego, żeby każde z nich miało charakter przemysłowo-rolniczy.</u>
+ <u xml:id="u-3.26" who="#PiotrJaroszewicz">Poza oczywistymi względami gospodarczymi za taką właśnie koncepcją przemawiają istotne argumenty społeczne i polityczne. Wzmocnieniu ulegną warunki do lepszej integracji wielkich grup społeczno-zawodowych, do umacniania sojuszu robotniczo-chłopskiego, fundamentu władzy ludowej.</u>
+ <u xml:id="u-3.27" who="#PiotrJaroszewicz">Skupienie władzy i administracji terenowej w gminie i województwie oznacza likwidację szczebla pośredniego, jakim dotychczas był powiat. Przez wiele lat stanowił on podstawowe ogniwo, bezpośrednio kierujące swoim terenem, i jako takie dobrze wypełnił rolę, jaka przypadła mu w procesie kształtowania i rozwoju naszej ludowej państwowości.</u>
+ <u xml:id="u-3.28" who="#PiotrJaroszewicz">Ukształtowała się w powiatach liczna kadra pracowników wykonujących swoje niełatwe funkcje fachowo, z oddaniem i poczuciem odpowiedzialności. Ukształtował się tam ofiarny aktyw społeczny i polityczny, który wniósł ważki wkład w dorobek trzydziestu lat Polski Ludowej.</u>
+ <u xml:id="u-3.29" who="#PiotrJaroszewicz">Pragnę z tej trybuny w imieniu Rządu wyrazić uznanie i serdeczne podziękowanie działaczom i pracownikom powiatowych ogniw administracji, a także organizacji społecznych i politycznych. Chciałbym wyraźnie podkreślić, że w nowych warunkach organizacyjnych liczymy na wypróbowaną kadrę wyrosłą w powiatach. Jej doświadczenie i fachowość powinny znakomicie ułatwić start nowych instytucji.</u>
+ <u xml:id="u-3.30" who="#PiotrJaroszewicz">Rząd przywiązuje wagę do tego, aby każdy kto owocnie działał do tej pory w powiecie znalazł nowe odpowiednie możliwości wykorzystania swej wiedzy i doświadczenia, inicjatywy i znajomości życia. Będziemy pilnie baczyć, aby przy nieodzownych przesunięciach kadrowych troskliwie uwzględniano wszelkiego typu uwarunkowania osobiste, rodzinne, bytowe i płacowe.</u>
+ <u xml:id="u-3.31" who="#PiotrJaroszewicz">Wysoki Sejmie! Utworzenie nowych województw w zaproponowanym kształcie oznaczać będzie awans i podniesienie rangi kilkudziesięciu regionów gospodarczych, aktywnie rozwijających się, a pozostałych dotychczas w cieniu. Osiągnęły one bądź osiągają pozycję gospodarczą dorównującą wielkim aglomeracjom. Natomiast pod względem administracyjnym znajdowały się na niższym szczeblu, co nie odzwierciedlało ich aspiracji ani potrzeb, a ponadto miało konsekwencje ujemne w takich na przykład dziedzinach, jak gospodarka komunalna, ochrona zdrowia i inne.</u>
+ <u xml:id="u-3.32" who="#PiotrJaroszewicz">Również pozostałe ośrodki podniesione do rangi województwa zyskają obecnie większe szanse i lepsze warunki do bardziej dynamicznego rozwoju. Oczywiście w warunkach współczesnych funkcje administracyjne nie są już tak silnym czynnikiem miastotwórczym jak w przeszłości. Nadal jednak funkcje te oddziałują na rozwój miasta i regionu, zwłaszcza kiedy idą w parze z takimi czynnikami postępu, jak uprzemysłowienie, rozwój produkcji rolnej i przemysłu rolno-spożywczego, infrastruktura techniczna, rozwój' turystyki i rekreacji, że wspomnę tylko niektóre.</u>
+ <u xml:id="u-3.33" who="#PiotrJaroszewicz">Nowy podział na województwa daję zarazem szanse dalszego umocnienia i usprawnienia centralnego planowania i całości funkcji administracyjno-organizatorskich socjalistycznego państwa. Już za niewiele miesięcy będą w tej sali omawiane projekty planów społeczno-gospodarczego rozwoju na następny rok i następne pięciolecie. Nie ulega wątpliwości, że plany te, obejmując 49 województw, będą musiały i równocześnie będą w stanie znacznie lepiej uwzględnić specyfikę każdego regionu niż miało to miejsce w dotychczasowym podziale administracyjnym. Rząd, organy planowania, wszyscy będziemy musieli prowadzić teraz głębszą, bardziej wnikliwą analizę, dokładniej określać możliwości i potrzeby kraju i poszczególnych jego regionów, bardziej precyzyjnie rozmieszczać siły wytwórcze, rozdzielać zadania i środki.</u>
+ <u xml:id="u-3.34" who="#PiotrJaroszewicz">Towarzysz Edward Gierek, przemawiając na XVII Plenum Komitetu Centralnego partii powiedział:</u>
+ <u xml:id="u-3.35" who="#PiotrJaroszewicz">„Doskonalenie socjalistycznego państwa wymaga stałego dostosowywania organizacji i metod działania do nowych warunków. Wszelkie zaniedbania w tej dziedzinie obniżają sprawność kierowania, sprzyjają biurokratyzmowi, odbijają się ujemnie na rozwoju społeczno-ekonomicznym i zawężają pole demokracji socjalistycznej”.</u>
+ <u xml:id="u-3.36" who="#PiotrJaroszewicz">Nakaz skutecznego i coraz efektywniejszego działania każę nam sięgać po intensywne czynniki wzrostu. Nie można wśród nich lekceważyć i takiego, jak zgodność pomiędzy rozmieszczeniem sił wytwórczych a podziałem administracyjnym kraju — o czym właśnie mówił towarzysz Edward Gierek na XVII Plenum. Brak takiej zgodności nieuchronnie utrudniałby prawidłowe sterowanie procesami rozwojowymi. Natomiast im zgodniejszy jest ten podział z przestrzenną strukturą gospodarczą kraju, tym skuteczniej można go wykorzystywać dla pobudzania rozwoju kraju.</u>
+ <u xml:id="u-3.37" who="#PiotrJaroszewicz">Utworzenie nowych jednostek administracyjnych według jednolitego kryterium podziału, zbliżenie władzy do obywatela powinno pociągnąć za sobą wyraźniejszą niż dotychczas identyfikację celów lokalnych i regionalnych z celami ogólnokrajowymi. Pomnoży to ludzkie motywacje, skłaniając do wydatniejszej pracy, śmielszej inicjatywy, konsekwencji i wytrwałości w działaniu. W sumie spowoduje to wzrost efektywności naszego narodowego wysiłku i gospodarowania.</u>
+ <u xml:id="u-3.38" who="#PiotrJaroszewicz">Generalnie rzecz ujmując, chodzi o znajdowanie najskuteczniejszych form i metod stałego zwiększania produktywności majątku trwałego, a szczególnie w rolnictwie, przy stopniowej przebudowie jego struktury. Takie zadanie stawiamy zarówno przed nowymi województwami, jak i przed gminami. Stawką jest tu szybsza realizacja wielkiego i ambitnego programu poprawy wyżywienia społeczeństwa, co uważamy za naczelną sprawę w zapewnieniu krajowi pomyślnej przyszłości.</u>
+ <u xml:id="u-3.39" who="#PiotrJaroszewicz">Obywatele Posłowie! Przedstawiłem główne przesłanki i założenia wprowadzanej obecnie reformy. Stanowi ona swego rodzaju uwieńczenie długofalowego procesu przeobrażeń społeczno-gospodarczych i organizacyjnych, jaki zapoczątkowaliśmy w kraju przed przeszło czterema laty.</u>
+ <u xml:id="u-3.40" who="#PiotrJaroszewicz">Przedłożone Wysokiej Izbie projekty ustaw są wynikiem kolektywnej pracy teoretyków i praktyków, działaczy społecznych i politycznych, pracowników administracji. Omawialiśmy je z przedstawicielami czołowej siły politycznej kraju — wielkoprzemysłowej klasy robotniczej.</u>
+ <u xml:id="u-3.41" who="#PiotrJaroszewicz">Dopiero po tak szerokich konsultacjach zasady projektowanej reformy weszły pod obrady posiedzenia plenarnego Komitetu Centralnego PZPR, zaś na jego zalecenie Rząd przedłożył je Wysokiej Izbie.</u>
+ <u xml:id="u-3.42" who="#PiotrJaroszewicz">Rozumiejąc doniosłość i — myślę, że mogę użyć tego słowa — historyczne znaczenie proponowanej reformy, zdajemy sobie sprawę, że jej przeprowadzenie wymagać będzie dużego wysiłku. Nie możemy rozłożyć go na czas dłuższy. Nie może być okresu przejściowego. Trzeba będzie operatywnie wzmacniać aparat urzędów gminnych, organizując jednocześnie urzędy wojewódzkie i inne ogniwa administracyjne w nowych województwach. Wszystkie one muszą działać sprężyście, w sposób ciągły i bez chwili przerwy. W tym samym czasie normalnym pulsem musi bić życie gospodarcze kraju.</u>
+ <u xml:id="u-3.43" who="#PiotrJaroszewicz">Na reformie zamierzamy i musimy wiele zyskać, nie wolno nam niczego stracić.</u>
+ <u xml:id="u-3.44" who="#PiotrJaroszewicz">W sprawnym przeprowadzeniu tej wielkiej operacji jest żywotnie zainteresowane całe społeczeństwo i każdy obywatel z osobna, albowiem państwo nasze jest dobrem nas wszystkich, a jego działanie wywiera przemożny wpływ na pomyślność ogółu i jednostki.</u>
+ <u xml:id="u-3.45" who="#PiotrJaroszewicz">Świadomi odpowiedzialności i ogromu czekającej nas pracy, Rząd, jego ogniwa centralne i terenowe zdają sobie sprawę, że jakie będzie ich działanie w realizacji mnogich i niełatwych zadań związanych z wprowadzaniem w życie reformy, takie też będą rezultaty. Podejmą ten wysiłek w przekonaniu, że będzie on bogato owocować przyspieszonym rozwojem ojczyzny, lepszym życiem obywateli.</u>
+ <u xml:id="u-3.46" who="#PiotrJaroszewicz">W tym przeświadczeniu, proszę Wysoką Izbę o uchwalenie przedłożonych projektów ustaw. Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-3.47" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-4">
+ <u xml:id="u-4.0" who="#Marszalek">Dziękuję Obywatelowi Premierowi. Obecnie głos ma sprawozdawca poseł Edward Duda.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-5">
+ <u xml:id="u-5.0" who="#PoselDudaEdward">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie!</u>
+ <u xml:id="u-5.1" who="#PoselDudaEdward">Z upoważnienia Komisji Prac Ustawodawczych oraz Komisji Spraw Wewnętrznych i Wymiaru Sprawiedliwości mam zaszczyt przedstawić Wysokiej Izbie sprawozdanie z wykonanych prac nad projektami ustaw:</u>
+ <u xml:id="u-5.2" who="#PoselDudaEdward">— o zmianie Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej;</u>
+ <u xml:id="u-5.3" who="#PoselDudaEdward">— o dwustopniowym podziale administracyjnym państwa oraz o zmianie ustawy o radach narodowych;</u>
+ <u xml:id="u-5.4" who="#PoselDudaEdward">— o utworzeniu urzędu Ministra Administracji, Gospodarki Terenowej i Ochrony Środowiska.</u>
+ <u xml:id="u-5.5" who="#PoselDudaEdward">Wniesione na porządek dzienny dzisiejszego posiedzenia Sejmu projekty ustaw zamykają podjęty w 1972 roku, a wynikający z dyrektyw VI Zjazdu partii, doniosły proces doskonalenia funkcjonowania państwa i umacniania terenowych organów władzy i administracji państwowej.</u>
+ <u xml:id="u-5.6" who="#PoselDudaEdward">Pierwsze dwa etapy dokonywanej reformy przyniosły utworzenie gmin, wprowadziły rozciągniętą później na powiaty i województwa zasadę kolegialności w programowaniu oraz jednoosobowej odpowiedzialności w zarządzaniu jako podstawowe składniki nowej metody kierownictwa w systemie terenowych organów władzy i administracji państwowej. Jednocześnie nastąpiło przeniesienie kompetencji z organów administracji wyższych stopni na niższe szczeble. Realizacja obu tych etapów spotkała się z aprobatą społeczeństwa i sprawdziła się w praktyce. Widomym tego potwierdzeniem jest sprawniejsza i bardziej efektywna obsługa obywateli, a także lepsza działalność gospodarcza, szczególnie na wsi i w rolnictwie. Podkreślić należy także, iż przeprowadzenie tych zmian przebiegało bez zakłóceń i przy zachowaniu sprawności i bieżącej aktywności organów terenowych administracji państwowej.</u>
+ <u xml:id="u-5.7" who="#PoselDudaEdward">Obecna reforma stanowi trzeci etap zapowiedzianego uchwałami VI Zjazdu PZPR wielkiego dzieła umocnienia socjalistycznego państwa i unowocześniania metod zarządzania gospodarką narodową zgodnie z najlepiej pojętymi interesami narodu i socjalistycznego państwa. Projekt ustawy o zmianie Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej wprowadza do ustawy zasadniczej naszego kraju zasadę dwustopniowego podziału administracyjnego. Jej konsekwencją jest likwidacja powiatów oraz ukształtowanie na nowych zasadach województw, przy wzięciu za podstawę powstałych w ostatnich latach regionów społeczno- gospodarczego rozwoju. W wyniku tego, szczególnego znaczenia nabierają terenowe organy władzy i administracji w miastach i gminach. Przejmując dotychczasowe kompetencje organów powiatowych, umocnią swoją pozycję i więź z ludnością, zwiększą swoje możliwości oddziaływania na wszechstronny rozwój swoich regionów. W konsekwencji przyniesie to usprawnienie obsługi obywateli przez zbliżenie kompetentnej władzy do miejsca ich zamieszkania, zwiększy możliwości aktywizacji samorządu mieszkańców miast i wsi, przyspieszy wszechstronny rozwój. Umocnienie miast i gmin będzie więc równocześnie pogłębieniem procesu demokracji socjalistycznej. Podstawowe ogniwa władzy i administracji będą dysponować większymi środkami materialnymi i bardziej wykwalifikowaną kadrą, bogatą w doświadczenia zdobyte w trakcie jej ofiarnej pracy na szczeblu powiatowym.</u>
+ <u xml:id="u-5.8" who="#PoselDudaEdward">Wysoki Sejmie! Komisja Prac Ustawodawczych oraz Komisja Spraw Wewnętrznych i Wymiaru Sprawiedliwości, z udziałem przedstawicieli sejmowych Komisji: Budownictwa i Gospodarki Komunalnej, Drobnej Wytwórczości, Spółdzielczości Pracy i Rzemiosła, Pracy i Spraw Socjalnych oraz Rolnictwa i Przemysłu Spożywczego rozpatrzyły skierowane do nich projekty ustaw — wraz z przedłożonymi rozporządzeniami Rady Ministrów — na dwóch kolejnych posiedzeniach, na których zabrało głos 27 posłów; również powołana podkomisja szczegółowo przeanalizowała na dwóch kolejnych posiedzeniach projekty ustaw.</u>
+ <u xml:id="u-5.9" who="#PoselDudaEdward">W toku dyskusji na posiedzeniach wyrażono jednomyślną opinię, że zamierzona reforma odpowiada aktualnym, społeczno-ekonomicznym potrzebom kraju i jest zgodna z politycznymi decyzjami XVII Plenum KC PZPR, które w pełni zostały poparte uchwałami plenarnych posiedzeń NKZSL i CK SD.</u>
+ <u xml:id="u-5.10" who="#PoselDudaEdward">Przedłożone projekty ustaw o zmianie Konstytucji PRL oraz o dwustopniowym podziale, administracyjnym państwa oraz o zmianie ustawy o radach narodowych nadają prawidłowy kształt prawny koncepcjom i założeniom trzeciego etapu reformy terenowych organów władzy i administracji państwowej. Uzupełnia je projekt ustawy o utworzeniu urzędu Ministra Administracji, Gospodarki Terenowej i Ochrony Środowiska. Przewiduje on w związku z utworzeniem nowych województw w liczbie blisko trzykrotnie wyższej niż dotychczas, zapewnienie efektywniejszej pomocy ze strony Rządu i koordynację ich działania.</u>
+ <u xml:id="u-5.11" who="#PoselDudaEdward">Rozpatrując te projekty, Komisje: Prac Ustawodawczych oraz Spraw Wewnętrznych i Wymiaru Sprawiedliwości aprobowały projekty ustaw o zmianie Konstytucji PRL oraz o utworzeniu urzędu Ministra Administracji, Gospodarki Terenowej i Ochrony Środowiska w brzmieniu przedłożonym przez Rząd, zaś projekt ustawy o dwustopniowym podziale administracyjnym państwa oraz o zmianie ustawy o radach narodowych proponują przyjąć z poprawkami, zawartymi w sprawozdaniu przedłożonym obywatelom posłom. Poprawki te mają w zasadzie charakter uściślający redakcję poszczególnych przepisów bądź też zmierzają przez uzupełnienia do pełniejszego dostosowania ustawy o radach narodowych i innych nowelizowanych ustaw do tworzonej nowej struktury terenowych organów władzy i administracji.</u>
+ <u xml:id="u-5.12" who="#PoselDudaEdward">Przekazując wyniki dyskusji i ustaleń powziętych na posiedzeniach komisji, Chciałbym zwrócić uwagę Wysokiej Izby na te przepisy, które dotyczą nowego ukształtowania i roli terenowych organów władzy i administracji państwowej, a mianowicie:</u>
+ <u xml:id="u-5.13" who="#PoselDudaEdward">po pierwsze — na nową strukturę rad narodowych miasta st. Warszawy, miasta Krakowa, miasta Łodzi oraz województwa wrocławskiego i miasta Wrocławia, a także na upoważnienie rad narodowych stopnia wojewódzkiego do tworzenia wspólnej rady narodowej dla miasta i sąsiadującej z nim gminy;</u>
+ <u xml:id="u-5.14" who="#PoselDudaEdward">po drugie — na upoważnienie Rady Ministrów do wyodrębnienia z wojewódzkich planów społeczno-gospodarczego rozwoju niektórych ważnych zadań dla miast liczących powyżej 300 tys. mieszkańców;</u>
+ <u xml:id="u-5.15" who="#PoselDudaEdward">po trzecie — na tryb załatwiania indywidualnych spraw z zakresu administracji państwowej. Decyzje takie wydaje w I instancji — zgodnie z projektem ustawy — naczelnik gminy, naczelnik miasta i gminy, prezydent lub naczelnik miasta względnie naczelnik dzielnicy; decyzje w takich sprawach wydawane przez wojewodów lub prezydentów Warszawy, Krakowa i Łodzi będą ostateczne:</u>
+ <u xml:id="u-5.16" who="#PoselDudaEdward">po czwarte — na możliwość tworzenia w miastach powyżej 300 tys. mieszkańców, nie posiadających urzędów dzielnicowych — ekspozytur urzędów miejskich dla zapewnienia sprawniejszego załatwiania spraw obywateli;</u>
+ <u xml:id="u-5.17" who="#PoselDudaEdward">po piąte — na nowe sformułowanie przepisów o pomocy i koordynacji w bieżącej działalności terenowych organów administracji państwowej, określające w tej dziedzinie obowiązki i uprawnienia Ministra Administracji, Gospodarki Terenowej i Ochrony Środowiska.</u>
+ <u xml:id="u-5.18" who="#PoselDudaEdward">Chciałbym również zwrócić uwagę na zmiany w innych obowiązujących przepisach dotyczących organizacji niektórych organów pozostających poza systemem rad narodowych. Zmiany takie przewiduje projekt ustawy m. in. w dekrecie o Państwowej Inspekcji Sanitarnej, prawie o ustroju sądów powszechnych i ustawie o ławnikach ludowych w sądach powszechnych, ustawie o Prokuraturze Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, ustawie o Ochotniczej Rezerwie Milicji Obywatelskiej, ustawie o powszechnym obowiązku obrony Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, ustawie karnej skarbowej i Kodeksie pracy.</u>
+ <u xml:id="u-5.19" who="#PoselDudaEdward">Łącznie wprowadza się zmiany w 24 ustawach i dekretach, nie licząc nowelizowanej ustawy o radach narodowych. Takiego samego dostosowania wymaga również znaczna liczba aktów normatywnych niższego rzędu — rozporządzeń i uchwał Rady Ministrów oraz rozporządzeń i zarządzeń ministrów.</u>
+ <u xml:id="u-5.20" who="#PoselDudaEdward">W związku z tym komisje wysuwają pod adresem naczelnych i centralnych organów administracji państwowej postulat włączenia do bieżących prac legislacyjnych stopniowego zastępowania aktów normatywnych, które w wyniku przeprowadzonych zmian stały się mało przejrzyste i niekomunikatywne — nowymi aktami normatywnymi. Prace te należy włączyć również do resortowych planów prac legislacyjnych.</u>
+ <u xml:id="u-5.21" who="#PoselDudaEdward">Wysoka Izbo! Projekt ustawy o dwustopniowym podziale administracyjnym państwa oraz o zmianie ustawy o radach narodowych rozstrzyga też o sposobie ukształtowania na okres przejściowy nowych rad narodowych. Generalną zasadą jest, że żaden mandat radnego nie wygasa. Radni dotychczasowych powiatowych rad narodowych przechodzą do nowych, wojewódzkich rad narodowych, względnie stają się radnymi odpowiednich rad narodowych stopnia podstawowego. Podkreślając znaczenie tej zasady dla działalności rad narodowych w bieżącej kadencji — komisje zwracają uwagę, by kształtowanie nowego składu rad nie uroniło niczego z dotychczasowej inicjatywy i aktywności radnych, a odwrotnie — wykorzystało ich bogate doświadczenia i umiejętności.</u>
+ <u xml:id="u-5.22" who="#PoselDudaEdward">Stworzone zostały warunki, aby wdrażanie reformy nie powodowało zakłóceń w bieżącej pracy administracji, aby nie miało ono ujemnych skutków w rozwoju gospodarki. Rada Ministrów upoważniona została do wydania przepisów przejściowych, niezbędnych do wprowadzenia w /życie reformy. Spółdzielczość została upoważniona do podejmowania przedsięwzięć organizacyjnych, a Minister Finansów do przesunięć w budżetach. Określono również tryb dalszego załatwiania spraw wszczętych w dotychczasowych organach stopnia powiatowego i wojewódzkiego, a nie zakończonych decyzją. Komisje podkreślają ważność tych sformułowań ustawy.</u>
+ <u xml:id="u-5.23" who="#PoselDudaEdward">Komisje są przekonane, że w trakcie realizacji reformy nie dozna uszczerbku żadna sprawa obywatela, że będą przestrzegane terminy zakreślone w Kodeksie postępowania administracyjnego, a społeczeństwo już w czasie wdrażania nowej organizacji odczuwać będzie pozytywne skutki wprowadzanej reformy. Generalnie chodzi o to, aby w przejściowym okresie przeprowadzania reformy dynamicznie rozwijała się gospodarka, żeby rolnictwo sprawnie zbierało plony, a obywatel miał poczucie ładu i porządku. Komisje są przekonane, że obecny etap przebudowy struktury organizacyjnej państwa oraz struktury organów władzy i administracji państwowej przyczyni się do usprawnienia pracy administracji, do wzrostu autorytetu organów przedstawicielskich, zacieśni ich więzy ze społeczeństwem, wyzwoli społeczną inicjatywę oraz umocni dyscyplinę społeczną i ludową praworządność.</u>
+ <u xml:id="u-5.24" who="#PoselDudaEdward">Wnosząc o uchwalenie projektu ustawy o utworzeniu urzędu Ministra Administracji, Gospodarki Terenowej i Ochrony Środowiska, przedstawiam jednocześnie z upoważnienia Komisji Prac Ustawodawczych oraz Komisji Spraw Wewnętrznych i Wymiaru Sprawiedliwości Wysokiemu Sejmowi wniosek o nadanie tej ustawie mocy obowiązującej z dniem 28 maja br. Proponuję w związku z tym nadanie art. 7 tej ustawy brzmienia:</u>
+ <u xml:id="u-5.25" who="#PoselDudaEdward">„Art. 7. Ustawa wchodzi w życie z dniem 28 maja 1975 roku.”</u>
+ <u xml:id="u-5.26" who="#PoselDudaEdward">Nadanie tej ustawie mocy obowiązującej z dniem dzisiejszym umożliwi podjęcie dalszych uchwał oraz niezwłoczne rozpoczęcie prac przez ten resort, co ma istotne znaczenie dla zamierzonej z dniem 1 czerwca br. reformy terenowych organów władzy i administracji państwowej.</u>
+ <u xml:id="u-5.27" who="#PoselDudaEdward">Kończąc, w imieniu Komisji Prac Ustawodawczych oraz Komisji Spraw Wewnętrznych i Wymiaru Sprawiedliwości wnoszę, aby Wysoki Sejm uchwalić raczył projekt ustawy o zmianie Konstytucji PRL, projekt ustawy o dwustopniowym podziale administracyjnym państwa oraz o zmianie ustawy o radach narodowych i projekt ustawy o utworzeniu urzędu Ministra Administracji, Gospodarki Terenowej i Ochrony Środowiska — wraz z proponowanymi przez komisje poprawkami. Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-5.28" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-6">
+ <u xml:id="u-6.0" who="#Marszalek">Dziękuję. Obecnie otwieram dyskusję.</u>
+ <u xml:id="u-6.1" who="#Marszalek">Głos ma poseł Zdzisław Żandarowski.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-7">
+ <u xml:id="u-7.0" who="#PoselZandarowskiZdzislaw">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Projektowane zmiany w strukturze terenowych organów władzy i administracji państwowej oraz w podziale terytorialnym kraju są doniosłym krokiem na drodze unowocześnienia naszego państwa. Wyrastają one na podłożu głębokich przemian, jakie na przestrzeni minionego trzydziestolecia ukształtowały nową mapę społeczno-gospodarczą Polski, a jednocześnie założeniami swoimi wybiegają daleko w przyszłość, są ważnym elementem kompleksowego programu przyspieszenia rozwoju Polski, unowocześnienia gospodarki, organizacji życia społecznego.</u>
+ <u xml:id="u-7.1" who="#PoselZandarowskiZdzislaw">Polska jest dzisiaj krajem nowoczesnym, posiada wysoko rozwiniętą, opartą na nowoczesnej technice gospodarkę narodową, dysponuje liczną, wysoko kwalifikowaną kadrą we wszystkich dziedzinach życia społecznego i gospodarczego. Dlatego m.in. dojrzała konieczność dostosowania struktury terenowych organów władzy i administracji do wymagań osiągniętego już poziomu rozwoju stosunków społeczno-produkcyjnych; z drugiej zaś strony — w nowych warunkach władze będą miały lepsze niż kiedykolwiek dotychczas możliwości spełniania swych funkcji.</u>
+ <u xml:id="u-7.2" who="#PoselZandarowskiZdzislaw">Tak można by najogólniej określić przesłanki proponowanej reformy. Zainicjowało ją XVII Plenum Komitetu Centralnego PZPR właśnie teraz, pod koniec bieżącego planu 5- letniego u progu następnego pięciolecia.</u>
+ <u xml:id="u-7.3" who="#PoselZandarowskiZdzislaw">,,Konkretne formy organizacji władz państwowych i metody ich działania — mówił na XVII Plenum KC I Sekretarz Komitetu Centralnego PZPR towarzysz Edward Gierek — muszą i powinny zmieniać się w miarę, jak umacniają się socjalistyczne stosunki społeczne, w miarę jak podejmujemy nowe zadania społeczno-ekonomiczne, w miarę jak rosną nasze potrzeby i możliwości”.</u>
+ <u xml:id="u-7.4" who="#PoselZandarowskiZdzislaw">Wychodząc z inicjatywą reformy, partia nasza kierowała się dążeniem, aby stworzyć podstawy w sferze działania organów władzy i administracji w terenie do jeszcze bardziej efektywnej realizacji polityki społeczno-ekonomicznej, polityki, którą wytyczył VI Zjazd i której nowy etap określi niedługo VII Zjazd PZPR. Jest bowiem wolą naszej partii kontynuowanie działań zmierzających do tego, aby zapewnić stały, dynamiczny rozwój społeczno-gospodarczy kraju, aby kształt organów władzy i administracji wyrażał pełniej i wszechstronniej ideały socjalizmu, leninowską koncepcję państwa socjalistycznego.</u>
+ <u xml:id="u-7.5" who="#PoselZandarowskiZdzislaw">Przez doskonalenie kształtu socjalistycznego państwa rozumiemy budowanie takiej struktury organów władzy i ich aparatu, która zbliżając je do obywatela, pozwala na coraz pełniejszy rozwój demokracji socjalistycznej, wyrażającej się wzrastającym udziałem obywateli w ustalaniu polityki społeczno-gospodarczej, kontrolą jej realizacji i która zarazem sprzyja umocnieniu centralizmu demokratycznego, wysokiej, świadomej dyscypliny wszystkich jej obywateli.</u>
+ <u xml:id="u-7.6" who="#PoselZandarowskiZdzislaw">Założenia koncepcji reformy przedstawił i uzasadnił w swoim przemówieniu Prezes Rady Ministrów towarzysz Piotr Jaroszewicz.</u>
+ <u xml:id="u-7.7" who="#PoselZandarowskiZdzislaw">Chcę zwrócić uwagę, że koncepcja reformy zakłada rozwój i pełne wykorzystanie aktywności i inicjatywy społecznej oraz kojarzenie jej z działalnością państwa w dobrze rozumianym interesie lokalnym i ogólnospołecznym. Chodzi głównie o to, aby w pełni wykorzystać energię, inicjatywę i zaangażowanie społeczeństwa, które są podstawowymi warunkami rozwoju budownictwa socjalistycznego w naszym kraju.</u>
+ <u xml:id="u-7.8" who="#PoselZandarowskiZdzislaw">Przesłanki przeprowadzenia zasadniczych zmian w strukturze organów władzy i administracji w terenie i podziale terytorialnym kraju narastały od dawna. Występowały one nie tylko w sferze produkcji materialnej, ale i w świadomości społecznej.</u>
+ <u xml:id="u-7.9" who="#PoselZandarowskiZdzislaw">Komitet Centralny naszej partii przed swoim XVII plenarnym posiedzeniem przeprowadził konsultacje projektu reformy z szerokim gronem aktywu; w czasie tych rozmów członkowie partii dali wyraz powszechnemu zainteresowaniu i powszechnej aprobacie dla proponowanych zmian. Po XVII Plenum Komitetu Centralnego, po posiedzeniach plenarnych naczelnych instancji Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego i Stronnictwa Demokratycznego szeroko upowszechnione zostały główne założenia i cele reformy w naszej partii, wśród członków ZSL i SD oraz — dzięki aktywnej i rzeczowej działalności środków masowego przekazu — wśród społeczeństwa.</u>
+ <u xml:id="u-7.10" who="#PoselZandarowskiZdzislaw">Dzisiaj mogę stwierdzić, że projektowana reforma spotkała się z zainteresowaniem i społeczną aprobatą, że w opinii społecznej dominuje przekonanie, iż stwarza ona dogodne warunki umocnienia socjalistycznego państwa i ludowładztwa oraz usprawniania funkcjonowania administracji w interesie obywateli.</u>
+ <u xml:id="u-7.11" who="#PoselZandarowskiZdzislaw">Polska Zjednoczona Partia Robotnicza czynić będzie wszystko, aby realizacja reformy zgodna była z jej podstawowymi założeniami, aby szanse, jakie stwarza reforma, zostały w pełni wykorzystane.</u>
+ <u xml:id="u-7.12" who="#PoselZandarowskiZdzislaw">Źródłem społecznej aprobaty obecnej reformy są m. in. pozytywne doświadczenia działalności gmin, utworzonych w 1972 r. oraz przeprowadzonej zmiany systemu funkcjonowania rad narodowych i powołania wojewodów, prezydentów i naczelników. Zmiany te przyniosły wyraźne, odczuwalne korzyści społeczno-polityczne. Sprawniejsze jest kierowanie sprawami terenu; nastąpił rozwój aktywności organów przedstawicielskich, podniósł się poziom obsługi obywateli w terenowych urzędach administracji państwowej.</u>
+ <u xml:id="u-7.13" who="#PoselZandarowskiZdzislaw">Wyrażam przekonanie, że obecnie proponowane zmiany jeszcze bardziej pogłębią te pozytywne osiągnięcia. W dwustopniowej strukturze terenowych organów władzy i administracji, rady narodowe zyskają dogodną płaszczyznę rozwijania swoich funkcji przedstawicielskich. Będzie to możliwe dzięki dalszemu umocnieniu podstawowych ogniw władzy ludowej — gminnych i miejskich rad narodowych. Jest to wszak jednym z głównych założeń proponowanej reformy. Otrzymując wszystkie w zasadzie uprawnienia znoszonych powiatów, będą one bezpośrednio decydować o większości lokalnych i ogólnospołecznych problemów rozwoju. Ponieważ gmina i miasto będą zarazem ogniwami bezpośrednio kontaktującymi się z obywatelem, władza i administracja tegoż szczebla stanie przed szansą zwielokrotnienia społecznych i gospodarczych efektów swojej działalności. Wymagać to będzie oczywiście świadomego wysiłku wszystkich ogniw władzy i administracji, wysiłku, który tak jak dotychczas wspomagać będą instancje i organizacje Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej.</u>
+ <u xml:id="u-7.14" who="#PoselZandarowskiZdzislaw">Uznajemy także za niezbędne dalsze rozwijanie wszystkich instytucji samorządu w mieście i na wsi, jest to bowiem podstawa, na której opierać się powinna aktywność terenowych organów przedstawicielskich.</u>
+ <u xml:id="u-7.15" who="#PoselZandarowskiZdzislaw">Jednym z ważnych argumentów — przemawiających za takim, jaki proponujemy kształtem reformy — jest przeświadczenie, że w większych, lepiej wyposażonych w uprawnienia ogniwach dwustopniowego podziału można będzie znacznie przyspieszyć proces unowocześnienia administracji, lepiej wyposażyć ją w kwalifikowane kadry, dobrą organizację i nowoczesne instrumenty pracy. Usprawnienie pracy administracji terenowej sprzyjać będzie z kolei zwiększeniu autorytetu i możliwości działania rad narodowych.</u>
+ <u xml:id="u-7.16" who="#PoselZandarowskiZdzislaw">Przed administracją staną poważne zadania związane z dalszym podniesieniem poziomu obsługi obywateli. Jest to kolejny bardzo ważny aspekt rozpatrywanego projektu reformy. Reforma tworzy bowiem potencjalne warunki do szybszego niż to było dotychczas eliminowania przejawów biurokracji, niedoceniania potrzeb obywateli i innych przeciwstawnych zjawisk i nawyków, jakie się zdarzały w niektórych ogniwach administracji terenowej. Jednym z czynników, które wywołują społeczną aprobatę dla projektowanej reformy jest właśnie m.in. społeczny aspekt korzyści dla indywidualnego obywatela w załatwianiu jego codziennych potrzeb, w rozwiązywaniu jego życiowych problemów.</u>
+ <u xml:id="u-7.17" who="#PoselZandarowskiZdzislaw">Rozszerzenie uprawnień gminnego i miejskiego ogniwa władzy państwowej pozwoli praktycznie załatwić obywatelowi w zasadzie wszystkie sprawy w bezpośrednim sąsiedztwie miejsca jego zamieszkania.</u>
+ <u xml:id="u-7.18" who="#PoselZandarowskiZdzislaw">Jednocześnie uproszczenie struktury administracyjnej zapewni poddanie bardziej skutecznej kontroli społecznej działalności organów administracji terenowej, wpłynie na szybszy tryb załatwiania spraw, lepszą organizację obsługi obywatela.</u>
+ <u xml:id="u-7.19" who="#PoselZandarowskiZdzislaw">Nie mniej istotne jest także wydatne zmniejszenie dystansu obywatela od centralnych ogniw państwa, wydatne skrócenie drogi wzajemnego przepływu decyzji państwowych oraz opinii i informacji obywateli.</u>
+ <u xml:id="u-7.20" who="#PoselZandarowskiZdzislaw">Partia — wszystkie jej ogniwa i członkowie podejmą zdecydowane działanie, aby ten cel reformy realizowany był konsekwentnie i skutecznie, zgodnie z oczekiwaniami ludzi pracy.</u>
+ <u xml:id="u-7.21" who="#PoselZandarowskiZdzislaw">Obywatele Posłowie! O skuteczności działania każdego aparatu władzy decydują kadry, którymi on dysponuje. Wysoki poziom świadomości i kwalifikacji, jakie osiągnęła ogromna większość naszych kadr, jest jedną z głównych przesłanek, umożliwiających obecnie podjęcie reformy. Wychowane i ukształtowane w trudnej szkole rządzenia, rozumujące kategoriami państwa socjalistycznego i konieczności stałego przyśpieszania rozwoju społeczno-ekonomicznego kraju, coraz lepiej uzbrojone w wiedzę teoretyczną kadry te mają pełną świadomość korzyści, jakie przyniesie Polsce proponowana reforma władzy i administracji terenowej. Świadomość ta wynika z przekonania, że partia sformułowała słuszny program oraz określa skuteczne środki jego realizacji, że odnosimy niepodważalne sukcesy, urzeczywistniając ten program, pomnażamy nasz wspólny dorobek.</u>
+ <u xml:id="u-7.22" who="#PoselZandarowskiZdzislaw">Kadra, jaką obecnie dysponujemy, gwarantuje, że reforma władz terenowych zostanie przeprowadzona z całą odpowiedzialnością, rozwagą i rzetelnością. To poczucie odpowiedzialności odnosi się również do sposobu rozwiązania spraw ludzkich, wynikających z konieczności zmiany miejsca pracy przez pracowników wielu jednostek administracyjnych i gospodarczych znoszonych obecnie powiatów.</u>
+ <u xml:id="u-7.23" who="#PoselZandarowskiZdzislaw">Wysoki Sejmie! W założeniu reformy tkwią wyraźnie dwa, równorzędnie ważne czynniki — to jest umacnianie poziomu i skuteczności centralnego kierownictwa państwem i procesami rozwoju społeczno-gospodarczego i wszechstronny rozwój lokalnych, to jest wojewódzkich, regionalnych, gminnych, miejskich inicjatyw sprzyjających prężnemu, dynamicznemu i równomiernemu rozwojowi kraju i wszystkich jego regionów. W tym aspekcie zniesienie powiatów i utworzenie województw w nowych granicach, odpowiadających ukształtowanym w 30-leciu Polski Ludowej naturalnym regionom gospodarczo-społecznym, powinno przyśpieszyć ten rozwój. Jest to naszym zdaniem — ogromna szansa rozwoju dla wszystkich miast i gmin naszego kraju.</u>
+ <u xml:id="u-7.24" who="#PoselZandarowskiZdzislaw">Miasta, które będą siedzibami nowych województw zyskują dodatkowy bodziec rozwoju jako stolice regionów. Już obecnie zresztą obserwuje się wzrost społecznej aktywności i rozwój inicjatyw społecznych w projektowanych siedzibach nowych województw.</u>
+ <u xml:id="u-7.25" who="#PoselZandarowskiZdzislaw">Miasta, które dotychczas były siedzibami powiatów, są na ogół organizmami dobrze ukształtowanymi, posiadającymi niezbędną bazę do dalszego rozwoju gospodarczego, społecznego, kulturalnego nie tylko na swój własny użytek, lecz również na potrzeby otaczających je obszarów, dla których powinny stanowić silne lokalne centra produkcyjno-usługowe i kulturalne. Miasta te powinny i będą zapewne nadal pomnażać swój potencjał i dorobek, rozwijać wyspecjalizowane funkcje — np. w zakresie ruchu turystycznego, jako centra szkolnictwa i oświaty itd. To jest właśnie ważne i wdzięczne pole do działania dla ludzi z twórczą inicjatywą. Istnieje takie pole do działania również w mniejszych miastach, tych, które swoje szanse wiążą i będą wiązać w coraz większym stopniu z dynamicznie rozwijającymi się gminami.</u>
+ <u xml:id="u-7.26" who="#PoselZandarowskiZdzislaw">Możliwość bardziej racjonalnego wykorzystania kadr, zatrudnionych dotychczas w administracji, w gospodarce, usługach, w oświacie i kulturze może przynieść już w najbliższym czasie istotne korzyści społeczne. Przyczyni się również do obniżenia kosztów administracji. Zmniejszenie kosztów administracji spowodowane zostanie także przez przekazanie części obiektów administracyjnych na potrzeby socjalne i mieszkania. Trzeba obecnie z dużą uwagą zatroszczyć się o właściwe ich wykorzystanie i zagospodarowanie.</u>
+ <u xml:id="u-7.27" who="#PoselZandarowskiZdzislaw">Mamy dzisiaj wszelkie powody ku temu, aby stwierdzić, że projektowana reforma stwarza dla naszego kraju szerokie możliwości przyspieszenia rozwoju, polepszania przez ogniwa administracji obsługi obywateli. Przyjęcie przez Sejm projektów rozpatrywanych dzisiaj ustaw stworzy sytuację faktów dokonanych. Liczyć się będzie z tą chwilą umiejętność i zdolność wszystkich zainteresowanych ogniw do przekształcenia możliwości, jakie stwarza projekt reformy w realną rzeczywistość, do rozważnego, odpowiadającego społecznym potrzebom modyfikowania w szczegółach wielkich celów reformy.</u>
+ <u xml:id="u-7.28" who="#PoselZandarowskiZdzislaw">Najlepszemu spełnianiu założeń i celów reformy poświęcą maksymalną uwagę i troskę członkowie naszej partii i jej instancje.</u>
+ <u xml:id="u-7.29" who="#PoselZandarowskiZdzislaw">Wysoki Sejmie! W głębokim przekonaniu, że potrafimy w pełni wykorzystać warunki, jakie stwarza proponowana reforma władzy terenowej i nowy podział terytorialny kraju dla dalszego przyspieszenia rozwoju socjalistycznej ojczyzny — Klub Poselski Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej upoważnił mnie do oświadczenia z tej trybuny sejmowej, że w całej rozciągłości popiera i głosować będzie za przyjęciem przedłożonych przez Rząd projektów ustaw:</u>
+ <u xml:id="u-7.30" who="#PoselZandarowskiZdzislaw">— o zmianie Konstytucji PRL, — o dwustopniowym podziale administracyjnym państwa oraz o zmianie ustawy o radach narodowych, — o utworzeniu urzędu Ministra Administracji, Gospodarki Terenowej i Ochrony Środowiska, wraz z poprawkami zgłoszonymi przez Komisję Spraw Wewnętrznych i Wymiaru Sprawiedliwości oraz Komisję Prac Ustawodawczych.</u>
+ <u xml:id="u-7.31" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-8">
+ <u xml:id="u-8.0" who="#Marszalek">Dziękuję. Obecnie głos ma poseł Bronisław Owsianik.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-9">
+ <u xml:id="u-9.0" who="#PoselOwsianikBronislaw">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Przeprowadzany od kilku lat w naszym kraju rozważnie, a jednocześnie konsekwentnie, proces doskonalenia systemu funkcjonowania gospodarki i państwa jest w pełni aprobowany i przez społeczność wiejską, przez ludność rolniczą. Proces ten — zgodnie z postanowieniami VI Zjazdu Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, kierowniczej siły narodu — stwarza dogodniejsze warunki dla unowocześnienia organizacji i metod zarządzania gospodarką i państwem. Służy on umacnianiu socjalistycznych stosunków społecznych, sprawniejszemu i szybszemu osiąganiu wytyczonych celów społecznych i gospodarczych, wśród których naczelne miejsce zajmuje dążenie do coraz pełniejszego zaspokajania stale rosnących materialnych i kulturalnych potrzeb naszego społeczeństwa.</u>
+ <u xml:id="u-9.1" who="#PoselOwsianikBronislaw">W okresie trzydziestoletniego socjalistycznego rozwoju naszego kraju dokonaliśmy głębokich przemian ekonomicznych i społecznych zarówno w mieście, jak i na wsi. Do owego procesu przemian swój wielki wkład wnieśli i chłopi. Swą pracą i zapobiegliwością tworzyli i tworzą nową wieś oraz nowoczesne, wydajne rolnictwo. Również udział chłopów w procesie uprzemysławiania i urbanizacji kraju był i jest nader istotny. W toku owego produkcyjnego i społecznego wysiłku umacniał się i nabierał nowych treści sojusz robotniczo-chłopski, stanowiący fundamentalną podstawę państwa socjalistycznego. Chłopi, współtworzący z klasą robotniczą i wszystkimi ludźmi pracy dobro społeczne i gospodarcze Polski Ludowej, są żywotnie zainteresowani dalszym, dynamicznym rozwojem wsi i całego kraju. Proces przeobrażeń społeczno-gospodarczych został szczególnie przyspieszony w ostatnich 4 latach dzięki śmiałej i dalekowzrocznej strategii rozwoju naszego kraju.</u>
+ <u xml:id="u-9.2" who="#PoselOwsianikBronislaw">Zjednoczone Stronnictwo Ludowe widzi w nowej strategii rozwoju społeczno-gospodarczego, wytyczonej przez partię, wielką szansę i dla wszechstronnego rozwoju kraju, w tym rozwoju wsi i rolnictwa. I w tym przede wszystkim kontekście Stronnictwo nasze widzi potrzebę konsekwentnego i energicznego wprowadzenia reformy. Jesteśmy przekonani, że reforma jest koniecznością dla dalszego, dynamicznego rozwoju naszego kraju. Z przekonania tego wynikało zaangażowanie ogniw, instancji i aktywu ZSL w realizacji założeń pierwszego etapu reformy organów władz i administracji terenowej stopnia podstawowego.</u>
+ <u xml:id="u-9.3" who="#PoselOwsianikBronislaw">ZSL wspólnie z PZPR i całym aktywem społecznym i politycznym wniosło duży wkład pracy w tworzenie i umacnianie gmin jako gospodarczych i politycznych mikroregionów i podstawowych jednostek administracji i rządzenia.</u>
+ <u xml:id="u-9.4" who="#PoselOwsianikBronislaw">Cały dorobek organizacyjny gmin oraz zdobyte doświadczenie stanowią istotne warunki do pomyślnej realizacji założeń obecnej reformy i wynikających z niej zadań.</u>
+ <u xml:id="u-9.5" who="#PoselOwsianikBronislaw">Obecny etap reformy stawia przed organami władzy i administracji terenowej niezwykle ważne i złożone zadania. U podstaw koncepcji utworzenia nowych terytorialnie jednostek wojewódzkich leży potrzeba równomiernego ekonomicznego rozwoju wszystkich regionów kraju. Chodzi przy tym o pełniejsze spożytkowanie na potrzeby perspektywicznego rozwoju kraju, na wyższym jakościowo etapie, całego potencjału sił społecznych, wszystkich zasobów pracy ludzkiej, warunków przyrodniczych i gospodarczych, jakimi będą dysponować poszczególne nowo utworzone województwa.</u>
+ <u xml:id="u-9.6" who="#PoselOwsianikBronislaw">W pomyślnym rozwiązywaniu tych problemów — jak potwierdziły to lata realizacji bieżącej pięciolatki — decydujące znaczenie będzie miał czynnik ludzki, zaangażowanie obywatelskie, inicjatywa społeczno-zawodowa, zmysł organizatorski, wyobraźnia pozwalająca mobilizować siły i pokonywać przeszkody.</u>
+ <u xml:id="u-9.7" who="#PoselOwsianikBronislaw">Podczas pierwszych dwóch etapów reformy uruchomiono nowe dźwignie rozwoju gminnych mikroregionów społeczno-gospodarczych. Wyzwoliły one w skali masowej motywy dobrej roboty, nowe źródła inicjatywy, współodpowiedzialności i dyscypliny, wyzwoliły one przekonanie o możliwości stawiania i podejmowania ambitnych zadań, zapewniły warunki i środki dla ich realizacji. Zjednoczone Stronnictwo Ludowe widzi na tym polu swoje odpowiedzialne sojusznicze zadania. Zadania te wspólnie z ogniwami wiejskimi i działaczami PZPR zostaną przez ogniwa i działaczy Stronnictwa w pełni wykonane.</u>
+ <u xml:id="u-9.8" who="#PoselOwsianikBronislaw">Zasada dwustopniowej struktury terenowych organów władzy i administracji, stanowiąca część składową koncepcji modernizacji kraju i jego struktur społeczno-ekonomicznych jest oparta na osiągniętym już poziomie sił , wytwórczych naszego kraju, który domaga się doskonalszych rozwiązań organizacyjno-strukturalnych w aspekcie perspektywicznego rozwoju kraju.</u>
+ <u xml:id="u-9.9" who="#PoselOwsianikBronislaw">Jednym z kluczowych aspektów doskonalszej organizacji organów władzy i administracji terenowej będzie szersze zespolenie władzy i urzędu ze społeczeństwem. Reforma przecież nie tylko ogranicza liczbę szczebli, ale jednocześnie wyraźnie określa charakter zadań pierwszej i drugiej instancji organów władzy terytorialnej, definiuje ich kompetencje, zbliża do obywatela. Gmina — ogniwo podstawowe, zostaje w wyniku reformy usytuowana jako organ bezpośrednio zarządzający. Województwo zaś przejmuje funkcje koordynujące, programujące, nadzorujące i odwoławcze.</u>
+ <u xml:id="u-9.10" who="#PoselOwsianikBronislaw">Kosztem ogniwa powiatowego wzrastają znacznie kompetencje gminy, tego ogniwa władzy i administracji, które działa w bezpośrednim styku człowiek — produkcja. Od pracy owego ogniwa zależy w wysokim stopniu pomyślna realizacja planów społeczno-gospodarczego rozwoju. Prawdę tę potwierdziła działalność gminnych rad narodowych i urzędów gminnych, zwłaszcza w toku niezwykle trudnych zbiorów płodów rolnych' w roku ubiegłym, kiedy to ich inspiratorska i organizatorska działalność zdała w pełni egzamin.</u>
+ <u xml:id="u-9.11" who="#PoselOwsianikBronislaw">Dwustopniowa struktura terenowych organów władzy i administracji państwowej stwarza warunki do szerszych, bezpośrednich kontaktów władzy i urzędów z obywatelem, producentem, stwarza korzystne warunki do bardziej radykalnego ograniczenia biurokracji, do zmniejszenia zakresu papierkowej metody załatwiania spraw obywatelskich na korzyść bezpośrednich kontaktów z obywatelem.</u>
+ <u xml:id="u-9.12" who="#PoselOwsianikBronislaw">Druga instancja terenowych organów władzy i administracji może skupić swoje siły na sprawach węzłowych, szczególnie znaczących w rozwoju województwa, sprawniej może kierować działalnością gmin zgodnie z interesem społeczności lokalnej i państwa.</u>
+ <u xml:id="u-9.13" who="#PoselOwsianikBronislaw">Gminna władza wykonawcza, wyposażona w szersze kompetencje i środki działania, sprzyjać będzie także podnoszeniu, roli i znaczenia czynnika przedstawicielskiego. Trzydziestoletnie doświadczenie funkcjonowania terenowych organów władzy i administracji uczy, że im bardziej jest kompetentna i silna władza terenowa tym większy jest jej moralno-polityczny wpływ na pobudzanie aktywności społecznych organów przedstawicielskich i kontrolnych.</u>
+ <u xml:id="u-9.14" who="#PoselOwsianikBronislaw">Wiadomo, że wyraźny wzrost aktywności radnych gminnych rad narodowych i komisji rad, po wykonaniu założeń dwóch pierwszych etapów reformy, spowodowany został rosnącym przeświadczeniem radnych i aktywu rad, że podjęte na sesji postanowienia mają szansę realizacji, iż naczelnik gminy jest zobowiązany do wykorzystania wniosków wypracowanych przez komisję, a w wypadku niepodejmowania tych wniosków, do wyczerpującego uzasadnienia przyczyn tego stanu rzeczy. Poczucie odpowiedzialności, świadomość wpływu na bieg spraw, pobudzają do działania radnych i aktyw rad. Radni czują się potrzebni, osiągają bowiem w swej pracy cenną w społecznym działaniu satysfakcję moralną.</u>
+ <u xml:id="u-9.15" who="#PoselOwsianikBronislaw">Świadomi jesteśmy tego, że gminne organy władzy i administracji nie są w stanie podołać napiętym zadaniom wyłącznie siłami urzędniczymi. Wszystkich wszakże spraw ważnych dla wszechstronnego społeczno-gospodarczego rozwoju gminy nie można wykonać na mocy działania urzędniczego. Są dziedziny, w których nakaz administracyjny sam przez się nie ma skutecznego znaczenia; musi tam działać inicjatywa społeczna. Mam tu przede wszystkim na myśli wielokierunkowe, a tak cenne czyny społeczne, cenne zarówno ze względu na możliwości rozwiązania przy ich pomocy wielu pilnych potrzeb natury społeczno-socjalnej gminy, a także z powodu ich niezaprzeczalnych wartości obywatelsko-wychowawczych.</u>
+ <u xml:id="u-9.16" who="#PoselOwsianikBronislaw">Ważna rola administracji państwa socjalistycznego polega nie tylko na zarządzaniu, lecz na oddziaływaniu motywacyjnym na świadomość ludzi, najczęściej metodą wyjaśniania i argumentowania celów społeczno-gospodarczych państwa, jakie stoją do wykonania przed konkretną gminą, województwem. Wywiązać się z tych zadań może jedynie władza mocno zespolona ze społeczeństwem.</u>
+ <u xml:id="u-9.17" who="#PoselOwsianikBronislaw">Na tym podłożu dokonywać się będzie dalsze, skuteczniejsze zacieranie narosłych w latach władzy burżuazyjnej przekonań — „my i oni” — my rządzeni i oni rządzący. Proces ten stworzy korzystne warunki do pogłębiania się jedności moralno-politycznej naszego narodu, jego głębszego zespolenia wokół władzy ludowej, stanie się trwałą cechą głębokich przemian socjalistycznych w świadomości obywateli. Tym przeobrażeniom będzie służyła realizacja obecnego trzeciego etapu doskonalenia systemu funkcjonowania gospodarki i państwa. Jest to więc reforma słuszna w głębokim zrozumieniu interesu obywateli i państwa, interesu jednostek, grup i klas społecznych, w tym również w interesie wsi i rolnictwa. Będzie ona kojarzyła w sposób optymalny dobro jednostek z dobrem ogółu. Konsekwentna realizacja tej reformy jest więc najwyższym nakazem każdego patrioty.</u>
+ <u xml:id="u-9.18" who="#PoselOwsianikBronislaw">Wysoki Sejmie! Realizacji założeń reformy sprzyjać będzie kampania polityczna poprzedzająca VII Zjazd partii. Wytyczne długofalowego programu rozwoju społeczno-gospodarczego kraju pozwolą uświadomić całemu społeczeństwu jeszcze bardziej wyraziście doniosłość założeń reformy.</u>
+ <u xml:id="u-9.19" who="#PoselOwsianikBronislaw">Wysoki Sejmie! W imieniu Klubu Poselskiego Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego pragnę wyrazić przekonanie, że realizacja założeń dwustopniowej organizacji władzy i administracji państwowej w terenie oraz dwustopniowego podziału terytorialnego kraju służyć będzie dalszemu, bardziej dynamicznemu i harmonijnemu socjalistycznemu rozwojowi kraju. Stworzy on lepsze warunki do dalszych szybkich przeobrażeń społeczno-gospodarczych i kulturalnych na wsi i w rolnictwie. Dlatego posłowie, członkowie ZSL, będą głosowali zgodnie z uchwałą X Plenum Naczelnego Komitetu za uchwaleniem rządowym projektów ustaw.</u>
+ <u xml:id="u-9.20" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-10">
+ <u xml:id="u-10.0" who="#Marszalek">Dziękuję. Głos ma poseł Piotr Stefański.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-11">
+ <u xml:id="u-11.0" who="#PoselStefanskiPiotr">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Po raz trzeci w bieżącej kadencji Sejmu debatujemy nad doniosłymi sprawami systemu władzy i administracji terenowej. Po decyzji o utworzeniu gmin, po przebudowie struktury i zasad funkcjonowania terenowych organów władzy i administracji, rozważamy dziś krok nadający ostateczny wyraz całemu systemowi: przejście do jego dwustopniowej organizacji i nierozłącznie z tym związany nowy podział terytorialny kraju.</u>
+ <u xml:id="u-11.1" who="#PoselStefanskiPiotr">Klub Poselski Stronnictwa Demokratycznego, w którego imieniu przemawiam, wypowiada się za dokonaniem tego kroku. Jesteśmy głęboko przeświadczeni o jego potrzebie i słuszności. O potrzebie — ponieważ w wyniku przyspieszonego społeczno-gospodarczego rozwoju Polski nadeszła konieczność zharmonizowania systemu zarządzania z dzisiejszym i jutrzejszym poziomem sił wytwórczych i stosunków produkcji. O słuszności — ponieważ całość zmian objętych trzema etapami reformy skutecznie wychodzi naprzeciw potrzebom obywatela i społeczeństwa, umacnia formy i wzbogaca treść socjalistycznej demokracji w naszym kraju.</u>
+ <u xml:id="u-11.2" who="#PoselStefanskiPiotr">Obradujące przed tygodniem VIII Plenum Centralnego Komitetu SD poparło koncepcję dwustopniowej organizacji terenowych organów władzy i administracji państwowej oraz nowego podziału terytorialnego kraju uchwaloną przez XVII Plenum Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej.</u>
+ <u xml:id="u-11.3" who="#PoselStefanskiPiotr">U podstaw stanowiska zajętego przez Stronnictwo Demokratyczne znajdują się motywy ściśle zespolone z całą tradycją naszej myśli programowej.</u>
+ <u xml:id="u-11.4" who="#PoselStefanskiPiotr">Pogląd, że trwałość i ciągłość rozwoju społeczeństwa uzależniona jest od harmonijnego rozwoju wszystkich dziedzin i wszystkich obszarów życia — od pierwszych lat Polski Ludowej kierował aktywność Stronnictwa na odcinki, gdzie w różnych okresach pojawiały się dysproporcje. Stąd nasze stanowisko i praca w zakresie rozwiązywania problematyki roli tzw. starej inteligencji, miejsca drobnej wytwórczości w strukturze gospodarki, wykorzystania potencjału rzemiosła, aktywizacji małych miast, rozwoju sfery usług.</u>
+ <u xml:id="u-11.5" who="#PoselStefanskiPiotr">Szczególnie ważna staje się harmonia w warunkach szybkiego i dynamicznego rozwoju, takiego, jaki przeżywa dziś Polska. ”Trwała efektywność gospodarcza — mówił na XVII Plenum I Sekretarz KC PZPR Edward Gierek — jest nie do pomyślenia bez wysokiej efektywności wszystkich innych dziedzin działalności, pracy politycznej i pracy państwowej, nauki, techniki i kultury. Harmonijny rozwój wszystkich tych dziedzin wpływa na efektywność społeczno-ekonomiczną i decyduje o ogólnym poziomie pracy i życia w socjalistycznym społeczeństwie.” Reforma harmonizuje wiele dziedzin. Gospodarkę — z administracją. Gospodarkę terenową — z życiem społecznym. Poczynania ogólnokrajowe — z inicjatywą lokalną. Wysiłki państwa — z wysiłkami ludności. Jednocześnie nowy podział terytorialny otwiera perspektywę niwelowania — przez równanie w górę — dotychczasowych nierównomierności rozwoju całych części kraju, głównie wschodnich, i poszczególnych — dotąd peryferyjnych — części obecnych województw. Przeprowadzenie reformy w okresie kształtowania planu na lata 1976—1980 stwarza tu szczególnie duże możliwości. Ich wykorzystanie — to przybliżenie zarysowanej w planie perspektywicznym wizji Polski roku 1990.</u>
+ <u xml:id="u-11.6" who="#PoselStefanskiPiotr">Istotnym motywem stanowiska Stronnictwa Demokratycznego wobec koncepcji reformy są szanse miast. Jako partia działająca wśród ludności miejskiej, ze szczególną uwagą odnosimy się do poczynań kształtujących warunki życia w miastach — zwłaszcza średnich i mniejszych. Reforma otwiera przed miastami — jako ogniwami równoległymi do gmin, a więc podstawowymi i decydującymi o warunkach życia ludności — szanse podniesienia na wyższy poziom gospodarki miejskiej oraz pełniejszego i lepszego sterowania rozwojem całej sfery usług tak ogólnospołecznych, jak i bytowych.</u>
+ <u xml:id="u-11.7" who="#PoselStefanskiPiotr">Sprawy oświaty i ochrony zdrowia, kultury i organizacji wypoczynku, funkcjonowania sieci handlu i usług bytowych, a także skoncentrowanej w miastach drobnej wytwórczości uzyskają mocniejsze oparcie we władzy i administracji, które są na miejscu, znają lokalne potrzeby i są wyposażone we wszystkie niezbędne kompetencje, aby skutecznie zbliżać cały złożony aparat sfery usług do obywatela i jego potrzeb, by wiązać wszystkie elementy sfery usług w całość współdecydującą o poziomie i jakości życia społeczeństwa.</u>
+ <u xml:id="u-11.8" who="#PoselStefanskiPiotr">Wiele uwagi przyjdzie poświęcić dotychczasowym miastom powiatowym. 32 z nich awansują do rangi, ośrodków wojewódzkich. Trzeba się liczyć z problemami ich przyspieszonego rozwoju. Pozostałe 282 — już bez powiatowych funkcji administracyjnych — powinny rozwijać się jako regionalne centra gospodarki, kultury i usług, co w większości wypadków będzie wymagać przestawienia się na inne zasady rozwojowe. Pragnę podkreślić, że ogniwa Stronnictwa Demokratycznego i aktyw SD w tych miastach wyraźnie widzą to zadanie i wraz z komitetami Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej podejmą je. Chodzi tu przede wszystkim o nakreślanie realnych perspektyw dalszego rozwoju tych miast, o mobilizację inicjatywy ich mieszkańców, w pewnych przypadkach także o sformułowanie potrzeb w zakresie niezbędnej pomocy państwa.</u>
+ <u xml:id="u-11.9" who="#PoselStefanskiPiotr">Wysoki Sejmie! Motywem, który pragnę przedstawić w szerszym zakresie, jest wpływ reformy na funkcjonowanie i dalszy rozwój systemu demokracji socjalistycznej w naszym kraju. Motyw ten, podkreślony w inicjujących reformę decyzjach VI Zjazdu Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej i konsekwentnie podjęty przez XVII Plenum KC PZPR, wywołuje duże zaangażowanie w szeregach Stronnictwa Demokratycznego. Przyczyna tego jest oczywista. Platformą ideową, na której w latach międzywojennych ukształtowało się nasze Stronnictwo — była demokracja. Ale demokracja pojmowana nie tylko jako zbiór zasad wolności, równości i sprawiedliwości postulowanych w życiu politycznym, lecz przede wszystkim jako program reform zapewniających realizację tych zasad w konkretnych warunkach gospodarczych, społecznych, kulturalnych. Tu właśnie nasz program spotkał się z programem polskich komunistów — programem PPR. W Polsce Ludowej, uczestnicząc w budowie ludowej państwowości, rozwinęliśmy swą myśl ideowo-polityczną, uznając socjalizm za jedyny ustrój zdolny urzeczywistnić zasady demokracji.</u>
+ <u xml:id="u-11.10" who="#PoselStefanskiPiotr">Jest rok 1975. Jeżeli przypominam te dość odległe już sprawy, to po to, by stwierdzić, że dziś pozycja obywatela Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej jest już jednorodna, że nie cechują t^e^j wczorajsze podziały ekonomiczne, społeczne i kulturalne. Na drodze do ich ostatecznego zniwelowania, na drodze budowy w pełni demokratycznego społeczeństwa rozwiniętego socjalizmu przyjdzie jeszcze uczynić wiele, ale etap najważniejszy i rozstrzygający — kraj nasz ma już za sobą. Dlatego dziś nasza uwaga kieruje się przede wszystkim w stronę funkcjonowania systemu demokracji socjalistycznej, tworzenia warunków coraz pełniejszego i coraz bardziej bezpośredniego udziału obywateli w rządzeniu.</u>
+ <u xml:id="u-11.11" who="#PoselStefanskiPiotr">W reformie władz i administracji terenowej mieści się zespół ważnych czynników pogłębiających demokrację. Ostateczny cel reformy — umocnienie gmin i miast, to zarazem zmiana sytuacji, w której działają organy przedstawicielskie — rady narodowe.</u>
+ <u xml:id="u-11.12" who="#PoselStefanskiPiotr">Układ administracyjny w dość szerokich granicach toleruje pośrednie szczeble i pośrednie metody zarządzania. Dzieje się to ze szkodą dla sprawności i efektywności zarządzania — i dlatego rezygnujemy ze szczebla pośredniego i z metody pośredniości.</u>
+ <u xml:id="u-11.13" who="#PoselStefanskiPiotr">Trudniejsza sytuacja jest z układem organów władzy — układem przedstawicielskim. Układ ten po prostu pośredniości nie toleruje. Rada narodowa, która nie ma dostatecznie wyraźnie sprecyzowanego zakresu swych uprawnień i zakresu odpowiedzialności nie jest zdolna do pełnego i — co jeszcze ważniejsze — skutecznego spełniania swych funkcji. Rada taka może dyskutować, ale trudno jej decydować. Pewne znamiona tego rodzaju sytuacji można było ostatnio dostrzec współzależnie zarówno w działalności rad gminnych i miejskich, jak i rad powiatowych.</u>
+ <u xml:id="u-11.14" who="#PoselStefanskiPiotr">Zrezygnowanie z pośredniego szczebla powiatu można porównać do odblokowania poważnej części możliwości gminnych i miejskich rad narodowych. Staną się one w daleko większym niż dotąd stopniu organem władzy decydującym o planie terenowym, jego zadaniach i proporcjach. Znajomość potrzeb gminy czy miasta, określenie hierarchii tych potrzeb, podejmowanie decyzji uwzględniających całość lokalnych warunków — oznacza wzrost roli tych najbliższych ludności organów przedstawicielskich i zarazem wzrost ich odpowiedzialności wobec wyborców. W stosunku do bardziej samodzielnych i wyposażonych w szersze kompetencje naczelników i ich urzędów — gminne i miejskie rady narodowe będą miały po prostu więcej do powiedzenia, a działalność rad, w tym kontrola funkcjonowania administracji, powinna nieść ze sobą coraz więcej cech społecznej, socjalistycznej samorządności.</u>
+ <u xml:id="u-11.15" who="#PoselStefanskiPiotr">W blisko trzykrotnie liczniejszych, ale mniejszych terytorialnie województwach znacznie wyraźniej krystalizują się funkcje wojewódzkich rad narodowych w zakresie programowania rozwoju społeczno-gospodarczego oraz czuwania nad koordynacją poczynań gmin i miast z polityką państwa.</u>
+ <u xml:id="u-11.16" who="#PoselStefanskiPiotr">W sumie jest to zespół warunków sprzyjających rozwinięciu działalności rad. Ale jak zawsze wykorzystanie warunków zależeć będzie od ludzi. Doświadczenie radnych, umiejętność pracy, a nade wszystko poczucie odpowiedzialności wobec wyborców powinny w nowych warunkach przynosić znacznie większe rezultaty.</u>
+ <u xml:id="u-11.17" who="#PoselStefanskiPiotr">Wysoki Sejmie! Klub Poselski Stronnictwa Demokratycznego będzie głosować za wniesionymi przez Rząd projektami ustaw o zmianie Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, o dwustopniowym podziale administracyjnym państwa i zmianie ustawy o radach narodowych wraz z poprawkami proponowanymi przez komisje sejmowe, oraz za projektem ustawy o utworzeniu Urzędu Ministra Administracji, Gospodarki Terenowej i Ochrony Środowiska. Pragnę jednocześnie zapewnić, że wszystkie ogniwa Stronnictwa Demokratycznego we współdziałaniu z Polską Zjednoczoną Partią Robotniczą i Zjednoczonym Stronnictwem Ludowym podejmą prace nad wprowadzeniem w życie reformy, angażując pełny zasób swych możliwości i środków.</u>
+ <u xml:id="u-11.18" who="#PoselStefanskiPiotr">Są decyzje, których następstwa ujawniają się stopniowo. Muszą upłynąć miesiące i lata zanim rozmiary spowodowanych konsekwencji pozwolą nazwać takie decyzje doniosłymi.</u>
+ <u xml:id="u-11.19" who="#PoselStefanskiPiotr">Następstwa tej decyzji, choć liczne i złożone, uświadamiamy sobie już dziś, u jej progu. Tym silniejsze musi być poczucie naszej odpowiedzialności za pełne urzeczywistnienie tej decyzji.</u>
+ <u xml:id="u-11.20" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-12">
+ <u xml:id="u-12.0" who="#Marszalek">Dziękuję. Głos ma poseł Stefan Całużyński.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-13">
+ <u xml:id="u-13.0" who="#PoselStefanCaluzynski">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Chciałbym na wstępie zaakcentować fakt, że decyzje XVII Plenum Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, konsekwencją których jest rozpatrywanie na dzisiejszym posiedzeniu Sejmu dwustopniowej organizacji terenowych organów władzy i administracji państwowej oraz nowego podziału administracyjnego kraju — stanowią przedmiot szczególnego zainteresowania załóg zakładów pracy.</u>
+ <u xml:id="u-13.1" who="#PoselStefanCaluzynski">Koncepcja trzeciego etapu reformy organów władzy i administracji państwowej, której prawny kształt nadają przedstawione projekty aktów ustawodawczych, konsultowana była z aktywem większości dużych zakładów pracy i spotkała się z jego pełną aprobatą. Ludzie pracy dostrzegają w przeprowadzonej reformie dostosowywanie organizacji i struktury władz terenowych do osiągniętego poziomu sił wytwórczych oraz potrzeb i zadań społeczno-gospodarczego rozwoju kraju.</u>
+ <u xml:id="u-13.2" who="#PoselStefanCaluzynski">W okresie 30-lecia Polski Ludowej nastąpił ogromny rozwój sił wytwórczych społeczeństwa. Socjalistyczna industrializacja zmieniła w sposób zasadniczy ekonomiczno-społeczny obraz Polski. Zwielokrotnieniu uległ potencjał ekonomiczny kraju, zmieniły się radykalnie warunki produkcji, podstawowym ogniwem ekonomicznym stały się wielkie organizacje gospodarcze. Ukształtowały się nowe makro-i mikroregiony, powstały i powstają nowe ośrodki ekonomiczno-społeczne, jak np. Zagłębie Legnicko-Głogowskie, Konińskie, Płock, Bielsko-Biała, Tarnów, Tarnobrzeg, Lubelskie Zagłębie Węglowe itp.</u>
+ <u xml:id="u-13.3" who="#PoselStefanCaluzynski">Nam, mieszkańcom Lubelszczyzny — niegdyś jednego z najbardziej zacofanych regionów Polski, ze szczególną ostrością rysują się pozytywne zmiany, jakie zachodziły i zachodzą w okresie Polski Ludowej. Cokolwiek więc byśmy nie powiedzieli o naszych kłopotach i trudnościach, to nie da się zaprzeczyć, że zwłaszcza w okresie ostatnich czterech lat — życie naszego kraju cechuje nie notowany nigdy przedtem dynamizm rozwojowy. Nikt już dziś nie może zaprzeczyć, że właśnie w ciągu owych ostatnich czterech lat z powodzeniem i ze znacznym wyprzedzeniem, wspólnym wysiłkiem klasy robotniczej i całego naszego społeczeństwa, urzeczywistniany jest śmiały program VI Zjazdu partii, program w konsekwencji zmierzający do poprawy materialnych, socjalnych i kulturalnych warunków życia ludzi pracy.</u>
+ <u xml:id="u-13.4" who="#PoselStefanCaluzynski">VI Zjazd — jako jedno z węzłowych zadań współdecydujących o postępie społeczno-gospodarczym, o pomyślnej realizacji strategii dynamicznego społeczno-gospodarczego rozwoju kraju — uznał systematyczne doskonalenie i unowocześnianie procesów produkcyjnych oraz działalności ekonomicznej, społecznej i politycznej, a zwłaszcza metod zarządzania i kierowania państwem i gospodarką.</u>
+ <u xml:id="u-13.5" who="#PoselStefanCaluzynski">Zadania te w okresie pozjazdowym były i są konsekwentnie realizowane. Zasadniczych zmian dokonano w systemie i metodach planowania. W przedsiębiorstwach wprowadzony został nowy system finansowo-ekonomiczny. Opracowane zostały programy zagospodarowania przestrzennego kraju, reformy systemu oświaty, poprawy wyżywienia narodu i rozwoju rolnictwa, rozwoju budownictwa mieszkaniowego, handlu, usług itp. Od trzech lat konsekwentnie realizowane są założenia reformy terenowych ogniw władzy państwowej. Dziś możemy powiedzieć, że dokonywane w ostatnich latach zmiany w układzie i działaniu ogniw władzy i administracji są procesem spójnym, narastającym i kompleksowym. I chociaż na pewno dużo jeszcze trzeba uczynić, aby wprowadzone dotychczas zmiany — a mam tu na myśli etapy dotyczące utworzenia gmin oraz zmodyfikowania organizacji rad i administracji w terenie pozostałych szczebli — dały pełne rezultaty, to pozytywne efekty tych zmian są oczywiste.</u>
+ <u xml:id="u-13.6" who="#PoselStefanCaluzynski">Ukształtowana w przeszłości, przed ponad 30 laty, w oparciu o wcześniej stosowane rozwiązania, 3-stopniowa struktura władz terenowych i podziału terytorialnego nie odpowiada już obecnym warunkom i wymogom społeczno-gospodarczego rozwoju kraju. Mówił o tym towarzysz Edward Gierek na XVII Plenum Komitetu Centralnego PZPR, wskazując, że konkretne formy organizacji władz państwowych i metody ich działania muszą ulegać zmianom w miarę osiągania coraz wyższego poziomu rozwoju kraju i społeczeństwa. Jeśli zaś to nie następuje — powstają trudności osłabiające dynamikę rozwoju.</u>
+ <u xml:id="u-13.7" who="#PoselStefanCaluzynski">W rezultacie reformy szereg uprawnień i obowiązków przypisanych dotychczas powiatom — przekazanych zostanie gminom i miastom, co uczyni władzę bardziej operatywną i zbliży ją do obywateli. Województwa z. kolei — jako jednostki mniejsze terytorialnie, skupiające po kilkadziesiąt podstawowych ogniw oraz bardziej przylegające do regionalnych układów gospodarczych — będą pełniły funkcje programujące rozwój społeczno-gospodarczy swego terenu, zsynchronizowany z tendencjami i planami rozwojowymi kraju, będą koordynowały całość procesów rozwojowych oraz nadzorowały i kontrolowały wykonanie zadań przez organy gmin i miast. Zasięg terytorialny nowych województw jest dostosowany do zmian, które spowodował rozwój sił wytwórczych oraz do zagospodarowania przestrzennego i przemysłowego kraju.</u>
+ <u xml:id="u-13.8" who="#PoselStefanCaluzynski">Spodziewać się należy, że w wyniku reformy te tereny, które dotychczas rozwijały się mniej dynamicznie, uzyskają znacznie większe szanse rozwoju. W wyniku reformy powinniśmy ponadto lepiej wykorzystać istniejące zasoby i możliwości, skoncentrować środki i siły na zadaniach najważniejszych tak z punktu widzenia naszego państwa, jak i ludności terenu.</u>
+ <u xml:id="u-13.9" who="#PoselStefanCaluzynski">Wysoka Izbo! Warto też podkreślić, że w wyniku reformy szczególnie umocni się rola czynnika przedstawicielskiego, a dzięki temu rozwiną się elementy socjalistycznego ludowładztwa. Ten pozytywny proces następuje zarówno w gminach, jak i w środowiskach miejskich. Zwłaszcza w tych ostatnich niesłychanie ważna rola przypada samorządowi mieszkańców. Nie wykorzystano dotychczas wszystkich instrumentów pobudzania jego aktywności; jednym z hamulców była rozbudowana na szczeblu powiatowym sieć ogniw administracji. Należy oczekiwać, że rozszerzenie uprawnień podstawowych organów władzy, sprawniejsza działalność administracji oraz doskonalenie form i metod pracy ogniw podstawowych — przyczynią się do zwiększenia efektywności udziału ludzi pracy w zarządzaniu. W nowej sytuacji ogniwa władzy terenowej będą musiały ukształtować i rozwijać formy i metody swej działalności sprzyjające umacnianiu więzi z ludnością i pogłębianiu samorządności.</u>
+ <u xml:id="u-13.10" who="#PoselStefanCaluzynski">Na zakończenie pragnę podkreślić, że o wynikach reformy, zwłaszcza w pierwszym okresie, zadecyduje nie tylko sprawność działań organizacyjnych, ale również, a nawet przede wszystkim — towarzyszący tym działaniom klimat społeczny, głębokie uświadomienie sobie przez wszystkich celu i znaczenia wprowadzonych zmian. Musimy pamiętać, aby w toku dokonywanych zmian nie uległo zakłóceniu rytmiczne wykonywanie obowiązków produkcyjnych, inwestycyjnych, usługowych i bytowo-socjalnych, aby normalnie działał mechanizm kierowania, zarządzania, aby wnikliwie załatwiano sprawy obywateli, aby trudne i odpowiedzialne zadania bieżącego roku, roku VII Zjazdu partii były konsekwentnie realizowane. Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-13.11" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-14">
+ <u xml:id="u-14.0" who="#Marszalek">Głos ma poseł Marek Kabat.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-15">
+ <u xml:id="u-15.0" who="#PoselKabatMarek">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Reforma, która jest dzisiaj przedmiotem naszej debaty i zawarta została w przedstawionych projektach ustaw, polega — jak to już podkreślono w wystąpieniach obywatela Premiera oraz kolegów posłów — na następujących zmianach:</u>
+ <u xml:id="u-15.1" who="#PoselKabatMarek">po pierwsze — przeprowadzony zostanie nowy podział administracyjny kraju przez utworzenie 49 województw zamiast 17 dotychczasowych;</u>
+ <u xml:id="u-15.2" who="#PoselKabatMarek">po drugie — wprowadza się w miejsce trzech, dwie instancje terenowych ogniw władzy i administracji państwowej;</u>
+ <u xml:id="u-15.3" who="#PoselKabatMarek">po trzecie — dalszemu umocnieniu ulec ma organizacja władzy i administracji w podstawowej jednostce, jaką jest gmina i miasto.</u>
+ <u xml:id="u-15.4" who="#PoselKabatMarek">Zasada obowiązującego dotąd podziału administracyjnego kraju oraz trójinstancyjna struktura władzy i administracji wywodzą się z okresu po odzyskaniu przez Polskę niepodległości w 1918 roku, a i w tamtych latach były one kontynuacją jeszcze wcześniejszych rozwiązań w tym zakresie. Była więc to struktura stworzona w zupełnie innych warunkach politycznych, ustrojowych, społeczno-gospodarczych. Inny był wówczas poziom cywilizacyjny, inne potrzeby społeczne, inna skala rozwoju ekonomicznego.</u>
+ <u xml:id="u-15.5" who="#PoselKabatMarek">Stąd w pełni podzielić trzeba uzasadnienie obecnej reformy, której zadaniem jest przystosować strukturę władzy i administracji terenowej do osiągniętego współcześnie poziomu rozwoju społeczno-gospodarczego oraz do obecnych i przyszłych zadań, jakie stoją przed naszym społeczeństwem i państwem.</u>
+ <u xml:id="u-15.6" who="#PoselKabatMarek">Oczywiście każda reforma, a szczególnie tak zasadnicza i głęboka, jak ta obecnie zamierzona, obejmująca praktycznie wszystkie dziedziny życia — nie może być wolna od trudności. Trzeba nie tylko przełamywać długoletnie przyzwyczajenia i tradycje, a nie jest to zazwyczaj łatwe. Trzeba przede wszystkim zadbać o to, aby nie uległ zakłóceniu normalny tok życia gospodarczego i społecznego, aby jak najszybciej i najsprawniej opanować w nowych warunkach kierowanie złożonymi procesami naszego rozwoju, czynić to lepiej i skuteczniej. Trzeba również, zgodnie z wypowiedziami, które padły i na XVII Plenum KC PZPR, i w tej sali, uczynić wszystko, aby niezbędne przy reformie przemieszczenia kadrowe dokonywane były z należną troską o każdego człowieka, który znajdzie -się w kręgu tych przeobrażeń.</u>
+ <u xml:id="u-15.7" who="#PoselKabatMarek">Wysoka Izbo! Wśród wielu rozległych i ambitnych zadań nakreślonych w uchwałach VI Zjazdu PZPR, zadań konsekwentnie realizowanych i przeobrażających nasz kraj, decyzja o podjęciu reformy struktury władzy i administracji należała do decyzji o charakterze zasadniczym.</u>
+ <u xml:id="u-15.8" who="#PoselKabatMarek">Przystąpiliśmy do jej realizacji od utworzenia gminy jako podstawowego ogniwa terenowej władzy i administracji państwowej. Zasadniczym zamiarem pierwszego etapu reformy było umocnienie tego ogniwa przez podjęcie w odpowiedniej ustawie rozwiązań umożliwiających gminnej radzie narodowej oraz naczelnikowi gminy i urzędowi gminnemu podejmowanie i wprowadzanie w życie wszystkich decyzji istotnych dla środowiska i terenu gminy. W dniu 29 listopada 1972 roku, w czasie debaty sejmowej nad projektem ustawy o utworzeniu gmin i zmianie ustawy o radach narodowych, podkreślaliśmy ten moment towarzyszący powołaniu gmin. W tej debacie przedstawiciel Koła Poselskiego — „Pax” w swoim przemówieniu podkreślił znaczenie, jakie ma powołanie gmin dla przeszło połowy ludności kraju, że reforma będzie miała korzystny wpływ na ogólne tempo społecznego i ekonomicznego rozwoju kraju oraz, że jest to ważny etap w procesie doskonalenia i modernizacji władzy i administracji państwowej, uczynienia jej bardziej sprawną, sprężystą i efektywną, odpowiadającą aktualnym i przyszłościowym wymogom rozwoju kraju.</u>
+ <u xml:id="u-15.9" who="#PoselKabatMarek">Przeprowadzona przez naszą prasę w początkach 1973 roku ankieta ”Społeczeństwo pomaga naczelnikowi” wykazała pozytywne zainteresowanie społeczeństwa przeprowadzaną wówczas reformą. Otrzymane wypowiedzi pozwoliły na wyciągnięcie następujących wniosków:</u>
+ <u xml:id="u-15.10" who="#PoselKabatMarek">po pierwsze — że utworzenie gmin znalazło szerokie, powszechne poparcie społeczne;</u>
+ <u xml:id="u-15.11" who="#PoselKabatMarek">po drugie — że zostało ocenione jako istotny krok na drodze poprawy warunków życia obywateli i jako skuteczny zabieg likwidujący w poważnym stopniu zbędną biurokrację:</u>
+ <u xml:id="u-15.12" who="#PoselKabatMarek">po trzecie — że ujawniło nowe inicjatywy społeczne i wzrost zainteresowania sprawami swojego miejsca zamieszkania i pracy.</u>
+ <u xml:id="u-15.13" who="#PoselKabatMarek">Towarzyszący powstaniu gmin wzrost inicjatywy społecznej i zainteresowania wspólnymi sprawami społeczności gminnej były jednym z najbardziej istotnych dowodów słuszności pierwszego etapu reformy terenowej władzy i administracji państwowej. Taki wynik pierwszego etapu reformy umożliwił przeprowadzenie drugiego etapu i przystąpienie do wprowadzenia obecnie w życie etapu trzeciego — dwustopniowego podziału administracyjnego państwa. Moment, w którym do tego zadania przystępujemy, daję już możliwość wykorzystania doświadczenia poprzednich etapów. Ponadto reforma będzie wprowadzana w życie na kilka miesięcy przed rozpoczęciem nowego 5-letniego planu społeczno-gospodarczego rozwoju kraju. Plan ten zatem będzie opracowany i realizowany już w dwustopniowym układzie podziału administracyjnego państwa i w maksymalnym stopniu uwzględnić może potrzeby nowych województw. Czas, jaki nas dzieli od wprowadzenia nowego podziału administracyjnego do uchwalenia przyszłego planu 5-letniego powinien być tak wykorzystany, aby nowo utworzone terenowe organy władzy i administracji państwowej ustabilizowały się organizacyjnie i funkcjonowały zgodnie z założeniami.</u>
+ <u xml:id="u-15.14" who="#PoselKabatMarek">Wysoka Izbo! W dyskusji nad reformą podziału administracyjnego państwa słusznie zwraca się uwagę na to, że nowy podział będzie miał istotne znaczenie dla przyspieszenia naszego rozwoju społeczno-gospodarczego. Nie wyczerpuje to jednak wszystkich efektów reformy. Powinny być one znacznie szersze i dalej idące. Mówił o tym w podsumowaniu dyskusji XVII Plenum KC PZPR I Sekretarz KC Edward Gierek, który — przewidując, w wyniku wprowadzenia w życie nowej struktury władz terenowych, wzrost efektywności wysiłków społecznych — przestrzegał przed rozumieniem pojęcia efektywności wyłącznie jako działalności produkcyjno-gospodarczej:,,(...) trwała efektywność gospodarcza jest nie do pomyślenia bez wysokiej efektywności wszystkich innych dziedzin działalności, pracy politycznej i pracy państwowej, nauki, techniki i kultury. Harmonijny rozwój wszystkich tych dziedzin wpływa na efektywność społeczno-ekonomiczną i decyduje o ogólnym poziomie pracy i życia w socjalistycznym społeczeństwie”.</u>
+ <u xml:id="u-15.15" who="#PoselKabatMarek">Wprowadzenie w życie trzeciego etapu reformy terenowych organów władzy i administracji, jak można przewidywać na podstawie doświadczeń zebranych w toku dotychczas przeprowadzonych dwóch jej etapów, powinno dać takie właśnie szerokie, wszechstronne skutki społeczne. Przede wszystkim, w nowym podziale terenowych organów władzy i administracji państwowej — przez stworzenie mniejszych, bardziej jednolitych ekonomicznie jednostek wojewódzkich oraz przez zwiększenie uprawnień i zakresu działania jednostek podstawowych gminnych i miejskich — radni obydwu szczebli mogą mieć większy wpływ na wszystkie sprawy województwa oraz gminy i miasta, jak również dokładniej i sprawniej będą mogli dokonywać kontroli wykonania uchwał podejmowanych przez te rady.</u>
+ <u xml:id="u-15.16" who="#PoselKabatMarek">Przed każdym obywatelem naszego kraju zjawiają się codziennie nowe, coraz ambitniejsze, ale i coraz trudniejsze zadania, które wymagają nie tylko większej wiedzy i kompetencji, większej sprawności i dyscypliny, ale także rosnącego poczucia odpowiedzialności za powierzony odcinek pracy, widzenia ścisłego związku między osobistą sytuacją a pomyślnością całego kraju i całego społeczeństwa. Warunki do ukształtowania takiej postawy stwarzają między innymi również dyskutowane dzisiaj projekty ustaw. Mianowicie — przez rozwój wszelkich form współudziału obywateli w rządzeniu, przez zbliżenie obywatela do władzy i władzy do obywatela powinna umacniać się więź władzy ze społeczeństwem, więź, która jest jedną z przesłanek pogłębiania demokracji socjalistycznej i umacniania jedności ideowo-politycznej narodu. Podkreślaliśmy niejednokrotnie z tej wysokiej trybuny ogromne znaczenie tej jedności, wagę zaangażowania całego społeczeństwa — choć z pozycji różnych światopoglądów — ale w jedną ideologię socjalistyczną, we wspólne dzieło budowy socjalistycznego narodu i państwa.</u>
+ <u xml:id="u-15.17" who="#PoselKabatMarek">Wysoka Izbo! Koło Poselskie — „Pax”, w imieniu którego przemawiam, będzie głosować za przyjęciem przez Wysoki Sejm dyskutowanych dzisiaj projektów ustaw w przedłożeniu rządowym wraz z poprawkami zgłoszonymi przez posła sprawozdawcę.</u>
+ <u xml:id="u-15.18" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-16">
+ <u xml:id="u-16.0" who="#Marszalek">Obecnie zarządzam 30-minutową przerwę.</u>
+ <u xml:id="u-16.1" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu od godz. 10 min. 50 do godz. 11 min. 30)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-17">
+ <u xml:id="u-17.0" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Wznawiam posiedzenie. Głos ma poseł Barbara Wojciechowska.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-18">
+ <u xml:id="u-18.0" who="#PoselBarbaraWojciechowska">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! XVII Plenum KC PZPR i IX Plenum NK ZSL przyjęły koncepcję dwustopniowej organizacji władz i administracji terenowej, uznając ją za zasadną i słuszną, mającą przynieść dalsze umocnienie socjalistycznej demokracji, zwiększenie udziału ludności w zarządzaniu, w społecznym nadzorze, mającą prowadzić do wyzwalania energii w społecznej działalności, której celem jest pomnażanie dorobku poszczególnych środowisk. Do takiego poglądu upoważniają mnie wyniki zarówno gospodarcze, jak i społeczne, uzyskane w trakcie dotychczasowej reformy.</u>
+ <u xml:id="u-18.1" who="#PoselBarbaraWojciechowska">W swym wystąpieniu uwagę obywateli posłów pragnę zatrzymać na najniższym, podstawowym ogniwie, które zostało wprowadzone w I etapie reorganizacji administracji i władzy terenowej, tj. na gminie, z organem wykonawczym I instancji — naczelnikiem gminy.</u>
+ <u xml:id="u-18.2" who="#PoselBarbaraWojciechowska">Przed dwoma laty zabierałam głos z tej trybuny, mówiąc o potrzebach, perspektywach i możliwościach intensyfikacji rolnictwa w gminie, pełna optymizmu jak wszyscy w tym czasie naczelnicy gmin, a równocześnie ze świadomością ogromu trudności i odpowiedzialności za powodzenie tego przedsięwzięcia. Dziś, z doświadczeniem 2-letniego dorobku, z pełną odpowiedzialnością stwierdzam, iż gminy okrzepły organizacyjnie i nadszedł czas, by mogły być samodzielnymi organizmami, spełniającymi, w nowym układzie nowe funkcje społeczne i gospodarcze, chociaż, pragnę podkreślić, wymagać to będzie nowych dużych wysiłków, doskonalenia dotychczasowego modelu gminy, wzbogacania go o nowe treści i metody działania, właściwego korzystania ze wsparcia organizacji społecznych i sił politycznych. Przygotowanie gmin do tych zadań stało się możliwe dzięki zaangażowaniu i pomocy m. in. działaczy szczebla powiatowego, którzy dokładali maksimum starań, aby to nowe ogniwo umacniało się.</u>
+ <u xml:id="u-18.3" who="#PoselBarbaraWojciechowska">Dwustopniowy podział administracyjny państwa stawia przed gminą — mającą najbliższy kontakt ze sprawami ludności i realizującą bezpośrednio zadania planu społeczno-gospodarczego rozwoju kraju i regionu — nowe zadania.</u>
+ <u xml:id="u-18.4" who="#PoselBarbaraWojciechowska">Awans społeczny gmin przyjmowany jest na ogół przez środowiska wiejskie z dużą życzliwością, ale i z pewnymi obawami, czy naczelnicy i urzędy gminne podołają nowym zadaniom. Rolnicy dopatrują się w tym awansie wielu korzyści, choćby takich jak:</u>
+ <u xml:id="u-18.5" who="#PoselBarbaraWojciechowska">— załatwianie większości spraw obywateli przez naczelnika gminy — dzięki nadaniu mu nowych uprawnień;</u>
+ <u xml:id="u-18.6" who="#PoselBarbaraWojciechowska">— skrócenie terminu załatwiania spraw — dotyczy to głównie trybu odwoławczego, w którym nie będzie ogniwa pośredniego i ostateczna jest decyzja wojewody.</u>
+ <u xml:id="u-18.7" who="#PoselBarbaraWojciechowska">Wynika to z projektów aktów prawnych, które przewidują, że zasadnicze zadania i uprawnienia dotyczące powiatowych rad narodowych i naczelników powiatów zostaną przekazane na rzecz gminnych rad i naczelników gmin. Na podkreślenie zasługują przede wszystkim uprawnienia przekazywane kompleksowo do gmin z zakresu planowania, rolnictwa, oświaty i kultury oraz budownictwa i gospodarki komunalnej. Mający dodatkowe kompetencje naczelnicy gmin i urzędy gminne staną się pełnoprawnymi organizatorami życia gospodarczego i społecznego gminy.</u>
+ <u xml:id="u-18.8" who="#PoselBarbaraWojciechowska">Szczególnie istotne będą nowe uprawnienia z zakresu rolnictwa, leśnictwa i skupu, które pozwolą gminie prowadzić całokształt działalności związanej z produkcją rolną, weterynarią, oświatą rolniczą oraz skupem i kontraktacją. Bowiem produkcja rolna to wiodący kierunek w gminie, a każde dodatkowe uprawnienie to dalsze ułatwienie naczelnikom realizacji ustalonego na XV Plenum KC PZPR, popartego przez VII Plenum NK ZSL i przyjętego w uchwale Sejmu — programu żywnościowego.</u>
+ <u xml:id="u-18.9" who="#PoselBarbaraWojciechowska">Przekazanie uprawnień dotyczących:</u>
+ <u xml:id="u-18.10" who="#PoselBarbaraWojciechowska">— całokształtu zagadnień kooperacji w rolnictwie, — racjonalnego wykorzystania ziemi, ochrony gruntów rolnych i leśnych oraz wykonywania przepisów dotyczących ewidencji i klasyfikacji gruntów i spraw geodezyjnych, — koordynowania i ustalania zadań w dziedzinie budowy i eksploatacji urządzeń i obiektów melioracyjnych, — zapewnienia obsługi weterynaryjnej oraz zwalczania chorób zwierzęcych, — współdziałania w zakresie rozwoju unasienniania zwierząt gospodarskich, — wdrażania i upowszechniania postępu rolniczego, zapewniania pomocy organizacyjnej, technicznej, materiałowej, finansowej i kredytowej dla rozwoju rolnictwa indywidualnego, rolniczych spółdzielni produkcyjnych, kółek rolniczych oraz rozwoju usług produkcyjnych dla rolnictwa, — koordynowania i nadzoru działalności jednostek zajmujących się zaopatrzeniem rolnictwa — usprawni zarządzanie rolnictwem i zwiększy bezpośredni w nim udział naczelników gmin.</u>
+ <u xml:id="u-18.11" who="#PoselBarbaraWojciechowska">Ważne jest także postanowienie dotyczące uprawnień władczych gminnej rady narodowej w stosunku do wszystkich instytucji państwowych i organizacji spółdzielczych, działających na rzecz gminy.</u>
+ <u xml:id="u-18.12" who="#PoselBarbaraWojciechowska">Dotychczasowe uprawnienia koordynacyjne były niewystarczające i nie gwarantowały w pełni sprawnego rozwoju gospodarki gminy. Gminna rada narodowa powinna być jedynym organem, który zatwierdzać będzie przedsięwzięcia wymienionych jednostek, działających na terenie wsi.</u>
+ <u xml:id="u-18.13" who="#PoselBarbaraWojciechowska">Przeprowadzone zmiany będą miały szczególne znaczenie dla coraz intensywniejszego wykorzystania ziemi — podstawowego środka produkcji. Tak więc gros najistotniejszych dla producenta spraw związanych z ewidencją i klasyfikacją gruntów będzie załatwianych w urzędzie gminy. Należy nadmienić, że w wyniku wcześniejszych decyzji niektóre z tych spraw zostały już przekazane władzom gminnym, ale nie zawsze były możliwości ich pełnej realizacji. Na przeszkodzie stał bowiem brak specjalistów, głównie służby geodezyjnej i urządzeniowo-rolnej.</u>
+ <u xml:id="u-18.14" who="#PoselBarbaraWojciechowska">Dalsza koncentracja i przejmowanie ziemi, rozwijanie ośrodków rolnych, dalsze umacnianie spółdzielni produkcyjnych, PGR na zasadzie kooperacji z zespołami rolników i rolnikami indywidualnymi, jak i inne zadania wynikające z przekazywanych uprawnień — stawiają przed naczelnikiem i jego gminną służbą rolną ogrom zadań. Sprawą więc równie istotną jak przejęcie uprawnień — jest ich właściwe wykorzystanie, bo tylko w takim układzie możemy mówić o pełnym sukcesie reformy. Staje się więc oczywiste, że o jej powodzeniu zadecydują ludzie i środki.</u>
+ <u xml:id="u-18.15" who="#PoselBarbaraWojciechowska">Dobór właściwej, ofiarnej kadry jest zadaniem na dziś urzędów gmin. Słuszne więc są decyzje zmierzające do umocnienia urzędów gmin przez kierowanie zasłużonej kadry szczebla powiatowego do pracy w podstawowym ogniwie naszego systemu i stworzenie im dobrych warunków pracy i płacy. Wyniknie potrzeba wewnętrznej rekonstrukcji urzędu, głównie służby rolnej, umocnienie pozycji kierownika zespołu specjalistów rolnych.</u>
+ <u xml:id="u-18.16" who="#PoselBarbaraWojciechowska">Zmiany te przeprowadzać będziemy w okresie nasilonych prac polowych, przygotowań do akcji żniw. Wymagać to będzie dużej sprawności i dobrej organizacji pracy, by nie opóźnić i nie zakłócić przebiegu jakże ważnych kampanii w rolnictwie, jakimi będą zbiory i siewy.</u>
+ <u xml:id="u-18.17" who="#PoselBarbaraWojciechowska">Intensyfikacja produkcji rolnej jest zadaniem pierwszoplanowym, wiodącym, ale nie jedynym w gminie. Nowe uprawnienia stwarzać będą równocześnie lepsze warunki zaspokajania socjalnych potrzeb naszych obywateli w zakresie dalszego rozwoju ochrony zdrowia, oświaty, kultury i usług. Rozwijać będziemy, jakże potrzebny w środowisku wiejskim, dział gospodarki komunalnej.</u>
+ <u xml:id="u-18.18" who="#PoselBarbaraWojciechowska">Moja wypowiedź byłaby niepełna, gdybym nie powiedziała, że nowe uprawnienia zwiększą także odpowiedzialność urzędów gminnych za rozwój życia społecznego, za udzielanie pomocy organizacjom społecznym i samorządowym.</u>
+ <u xml:id="u-18.19" who="#PoselBarbaraWojciechowska">Wyzwalać będziemy dalsze inicjatywy społeczne w celu pomnażania naszego dorobku. Dla pełnej realizacji tych ambitnych zamierzeń niezbędne są środki i znacznie zwiększone uprawnienia, które z gospodarskim rozsądkiem będziemy starać się wykorzystać. Nowa reforma nakłada na nas, naczelników gmin, zwiększone zadania, które będziemy od dziś realizować, licząc na ofiarną jak dotychczas pomoc jednostki nadrzędnej, a więc wojewody i jego urzędu.</u>
+ <u xml:id="u-18.20" who="#PoselBarbaraWojciechowska">Wysoki Sejmie! Jestem przekonana, że wypróbowana kadra rad narodowych, która włożyła maksimum wysiłku w przebieg dotychczasowych etapów reformy, nie zawiedzie, dołoży wszelkich starań, by finalny etap wypadł pomyślnie i sprawnie. Z pełnym przekonaniem głosować będę za przedstawionymi projektami ustaw. Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-18.21" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-19">
+ <u xml:id="u-19.0" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Głos zabierze poseł Jan Mariański.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-20">
+ <u xml:id="u-20.0" who="#PoselMarianskiJan">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Przeprowadzenie trzeciego etapu reformy władz terenowych i nowego podziału administracyjnego kraju jest logicznym następstwem drogi, jaką w trzydziestoleciu przebyliśmy — od pojedynczych fabryk do kombinatów i okręgów przemysłowych, od miast do aglomeracji i regionów miejskich, od indywidualnych gospodarstw do PGR i nowoczesnego systemu gospodarki żywieniowej.</u>
+ <u xml:id="u-20.1" who="#PoselMarianskiJan">Już na VI Zjeździe Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej stwierdzono konieczność dostosowania struktur kierowniczych do szybko rozwijających się sił wytwórczych i zmian zachodzących w stosunkach produkcji. Odtąd problemy te stały się przedmiotem systematycznej realizacji przy wprowadzaniu etapami usprawnień.</u>
+ <u xml:id="u-20.2" who="#PoselMarianskiJan">Zasady zmian terytorialnych wsi sformułowane zostały na VI plenarnym posiedzeniu KC PZPR w 1972 roku, a w rok później na I Krajowej Konferencji PZPR wskazano na kierunki zmian w strukturze władzy i administracji terenowej.</u>
+ <u xml:id="u-20.3" who="#PoselMarianskiJan">Już po pierwszym etapie reformy daję się zauważyć znaczny wzrost aktywności gmin. Liczba skarg obywateli w województwie gdańskim zmniejszyła się o 37%. Gmina Przodkowo zwiększa skup żywca i mleka o 65% i buduje w czynie społecznym 89 tys. m^2^ dróg, zakłada 2 kluby, 4 ogniska kulturalne, przedszkole. Gmina Kosakowo w 1974 r. remontuje 24 budynki i odnawia 22 następne elewacje. Gmina Smentowo w tym samym roku buduje 3 remizy strażackie. Wszystkie gminy zdały trudny egzamin z organizacji w okresie ciężkich ubiegłorocznych żniw.</u>
+ <u xml:id="u-20.4" who="#PoselMarianskiJan">W miastach zaczyna szybko wzrastać wartość i jakość licznych usług komunalnych. Sprzedaż usług w Gdańskim Zjednoczeniu Przedsiębiorstw Gospodarki Komunalnej zwiększa się 3-krotnie w ciągu 10-lecia, a w przedsiębiorstwach wykonawczych w ciągu ostatniej tylko pięciolatki wzrasta 2,5-krotnie. Efekty te możliwe stają się dopiero dzięki łączeniu małych, rachitycznych przedsiębiorstw w duże, branżowe, wolne od biurokratycznych przero- stów, działające na obszarach rejonów większych niż powiaty.</u>
+ <u xml:id="u-20.5" who="#PoselMarianskiJan">Silne wojewódzkie przedsiębiorstwa komunalne, handlowe, turystyczne, komunikacyjne stają się stopniowo równorzędnymi partnerami szybko rozwijających się organizacji przemysłowych. Powstają warunki do powołania własnych biur badawczych i projektowych, stosowania technik obliczeniowych, usprawniania gospodarki materiałowej. Taka organizacja umożliwia świadczenie wysoko kwalifikowanych usług także dla małych miejscowości, które w innym wypadku na usługi takie nie mogły mieć nawet nadziei. Reforma daję szansę dalszej niwelacji różnic między poziomem życia w mieście i na wsi.</u>
+ <u xml:id="u-20.6" who="#PoselMarianskiJan">Stopniowo, sprawy bliskie człowiekowi coraz lepiej zaczęto załatwiać w gminach, a narastające złożoności produkcyjne coraz częściej wymagały kompetencji wojewódzkich lub centralnych.</u>
+ <u xml:id="u-20.7" who="#PoselMarianskiJan">Okazując więc należny za przeszłą działalność szacunek, rozstajemy się z powiatem bez żalu i odczuwalnych braków.</u>
+ <u xml:id="u-20.8" who="#PoselMarianskiJan">W projektowanym nowym podziale administracyjnym kraju zarówno tak zwane „stare”, jak i — „nowe” województwa dostrzegają swe zwiększone szanse. Stare województwo gdańskie, które staje się po reformie praktycznie regionem-miastem, widzi tę szansę w większej koncentracji uwagi władz na gospodarce morskiej, na sprawach socjalnych ludzi pracy w aglomeracji, lepszego niż dotychczas wykorzystania rolniczych i turystycznych walorów Kaszub, w zwiększonej trosce o ochronę środowiska naturalnego.</u>
+ <u xml:id="u-20.9" who="#PoselMarianskiJan">Nowe województwo elbląskie, gdzie 80% areału to gleby klasy od I do III, a 50% terenów rolniczych stanowią wielkotowarowe gospodarstwa państwowe, widzi swą szansę w rozwoju uprzemysłowionego rolnictwa w oparciu o skoncentrowaną kadrę rolniczą, o dogodne do kompleksowej mechanizacji jednorodne warunki przyrodnicze. Wzrastają też szanse na dalsze przyśpieszenie tworzenia infrastruktury technicznej osiedli, na szybkie zakończenie odbudowy zabytkowej części śródmieścia Elbląga, na własny teatr.</u>
+ <u xml:id="u-20.10" who="#PoselMarianskiJan">Dzięki reformie, zaistniały warunki dalszego umocnienia planowania makroregionów — jako metody konstruowania planu zagospodarowania przestrzennego kraju, a także warunki do przyśpieszenia procesów integracyjnych, które od dość dawna rysują się na styku szczegółowych planów regionalnych i ogólnych planów urbanistycznych.</u>
+ <u xml:id="u-20.11" who="#PoselMarianskiJan">Plany rozwoju nowych województw powinny, wydaje się, traktować jednolicie tereny miejskie i wiejskie — brak np. projektów odpowiednich dróg dla rolnictwa zbyt często ujemnie ważył na efektach trudu rolnika. Aby nowe plany województw mogły być doskonalszym instrumentem w ręku ich gospodarzy, muszą zawierać decyzje społeczno-gospodarcze, uwzględniać strategię rozwoju. Muszą jeszcze aktywniej przyczyniać się do ochrony środowiska naturalnego człowieka.</u>
+ <u xml:id="u-20.12" who="#PoselMarianskiJan">Nowo powoływane województwa w dwustopniowym układzie kierowania sprawami terenu staną w obliczu nowych zadań, a przede wszystkim nowych warunków działania. Nowe struktury przestrzenne umożliwią organom władzy terenowej bezpośrednie kierowanie i nadzorowanie całości procesów i zadań gospodarczych.</u>
+ <u xml:id="u-20.13" who="#PoselMarianskiJan">Dla dobrej realizacji tych wszystkich zadań potrzebne są jednak określone warunki organizacyjno-techniczne. Województwa gdańskie i elbląskie mają już bezpośrednią łączność telefoniczną z każdą gminą, a do końca roku spodziewamy się mieć także łączność dalekopisową. Przystąpiliśmy do weryfikacji, pod kątem nowych potrzeb, rozkładów jazdy PKS. Przystępujemy niezwłocznie do szkolenia pracowników. Społecznym problemem jest wypracowanie nowych form współdziałania ogniw władzy pomiędzy sobą i z różnorodnymi strukturami usług i produkcji, nowych form obsługi obywateli.</u>
+ <u xml:id="u-20.14" who="#PoselMarianskiJan">Społeczeństwo z uznaniem przyjmuje dalsze skrócenie drogi pomiędzy ośrodkami władzy a ludnością, dalsze usprawnienia w załatwianiu codziennych problemów, uczynienie społecznych wysiłków bardziej efektywnymi.</u>
+ <u xml:id="u-20.15" who="#PoselMarianskiJan">Musimy dołożyć więc wszelkich starań, aby uchwała XVII Plenum Komitetu Centralnego została wcielona w życie możliwie szybko, zgodnie z kierunkami wytyczonymi przez Polską Zjednoczoną Partię Robotniczą, zgodnie ze sformułowanymi przez Rząd, przedstawionymi dzisiaj projektami ustaw — przy poparciu całego społeczeństwa.</u>
+ <u xml:id="u-20.16" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-21">
+ <u xml:id="u-21.0" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Dziękuję. Głos ma poseł Wacław Auleytner.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-22">
+ <u xml:id="u-22.0" who="#PoselAuleytnerWaclaw">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Tak szerokie przedsięwzięcie, jak III etap reformy administracji, jest sprawą całego narodu. Wprowadzenie dwustopniowości struktury administracji stwarza nadzieję na dalszy rozwój demokracji społecznej w Polsce Ludowej. Droga od centralnych ośrodków wydających decyzje — do podstawowych ogniw produkcji, życia gospodarczego i kulturalnego, do ludzi z tzw. terenu zostanie znacznie skrócona. Wydaje się, że powinno to wielokrotnie zwiększyć możliwości ścisłego powiązania działań ogólnokrajowych z inicjatywami terenowymi, stworzyć skuteczniejsze sprzężenie zwrotne na odcinku władza centralna — ogniwa administracji — obywatel.</u>
+ <u xml:id="u-22.1" who="#PoselAuleytnerWaclaw">Rozwijające swą działalność gminy, których doświadczenia 2-letniej pracy okazały się w większości pozytywne, i mniejsze niż dotąd województwa, bardziej jednolite w swym charakterze i bardziej związane z miejscową specyfiką gospodarczą — mają szansę stworzyć dobrze funkcjonujące i bardziej organiczne struktury administracji, których działanie powinno niewątpliwie być bardziej skuteczne i wydajne.</u>
+ <u xml:id="u-22.2" who="#PoselAuleytnerWaclaw">Słuszna też wydaje się teza, że struktura rządzenia powinna być elastyczna i nadążać za coraz to nowymi wymaganiami postępu cywilizacyjnego, wzrostem ogólnego poziomu polskiego społeczeństwa oraz rozwojem społeczno-gospodarczo-kulturalnym kraju.</u>
+ <u xml:id="u-22.3" who="#PoselAuleytnerWaclaw">Doskonalenie systemu zarządzania jest więc dziś zjawiskiem koniecznym i naturalnym. Nie znaczy to, że dotychczasowe struktury były złe, choć z biegiem czasu narosło wokół nich wiele biurokratycznego balastu.</u>
+ <u xml:id="u-22.4" who="#PoselAuleytnerWaclaw">Na dzisiejszym etapie rozwoju Polski istnieje po prostu potrzeba nowych form strukturalnych. Jest wiele powiatów, które mogą poszczycić się niemałym dorobkiem, o którym wspominać będzie z uznaniem historia minionego 30-lecia PRL (że wymienię tutaj np. powiaty z mojego okręgu wyborczego, takie jak kętrzyński czy braniewski, a z południa Polski — nowosądecki czy limanowski).</u>
+ <u xml:id="u-22.5" who="#PoselAuleytnerWaclaw">Zrozumieć tę prawdę powinien każdy obywatel polski, tym bardziej że:</u>
+ <u xml:id="u-22.6" who="#PoselAuleytnerWaclaw">— dobrze zorganizowana kontrola władz centralnych nad ogniwami administracji terenowej powinna ułatwić bardziej dynamiczne działanie rad narodowych, organów autentycznej władzy ludzi z terenu, gdyż rady te zostaną odciążone od całego dotychczasowego balastu techniki zarządzania, aby móc skoncentrować się na rozwoju terenowych inicjatyw społecznych i lepszym współgospodarzeniu krajem;</u>
+ <u xml:id="u-22.7" who="#PoselAuleytnerWaclaw">— reforma powinna wpłynąć na usunięcie wielu dotychczasowych złych nawyków narosłych latami, które stworzyły bariery między obywatelem a hierarchią aparatu zarządzania; na przykład my, posłowie, nieraz przecież spotykaliśmy się ze skargami na przewlekłe załatwianie spraw w urzędach, brak samodzielności przy podejmowaniu decyzji, asekuranctwo, bezduszność;</u>
+ <u xml:id="u-22.8" who="#PoselAuleytnerWaclaw">— reforma umożliwia przesunięcie do gmin, gdzie stale brakowało kadr, dobrych fachowców (rolników, geodetów, budowlanych), a tym samym stworzy z tych gmin organizmy coraz bardziej dojrzałe, fachowe i kompetentne;</u>
+ <u xml:id="u-22.9" who="#PoselAuleytnerWaclaw">— umożliwi też — jak się wydaje — bardziej równomierny rozwój wszystkich regionów kraju przez większe wykorzystanie specyficznych ich elementów fizjograficznych czy glebowych, co z kolei zwiększy ich integrację społeczną i gospodarczą, a wreszcie wpłynie na doskonalszy podział pracy między regionami; powinno to też rzutować na rozwój miejscowych usług i bazy turystycznej.</u>
+ <u xml:id="u-22.10" who="#PoselAuleytnerWaclaw">Jest to oczywiście tylko kilka przykładów korzyści, które, jak sądzę, wynikną z reformy administracji. Moi przedmówcy mówili więcej na ten temat.</u>
+ <u xml:id="u-22.11" who="#PoselAuleytnerWaclaw">Wysoka Izbo! Nowa struktura administracyjna pociągnie za sobą duże przesunięcia kadrowe. Zgodzimy się jednak chyba wszyscy, że wprowadzając reformę musimy mieć przede wszystkim na względzie dobro kraju. Chodzi przecież o jak najlepsze dla całej społeczności polskiej przeprowadzenie tej reformy, a w drugiej dopiero kolejności skorelowanie z nią spraw personalnych, choć i one są niezmiernie ważne. Będzie to niewątpliwie sprawdzianem autentycznego zaangażowania wielu ludzi w służbę dla kraju, będzie to egzaminem patriotyzmu dla wielu działaczy.</u>
+ <u xml:id="u-22.12" who="#PoselAuleytnerWaclaw">Przy okazji należy wyrazić nadzieję, że realizować reformę będą ci najlepsi partyjni oraz bezpartyjni, wśród których znajdzie się również wielu wierzących. Otworzą się przed szeregiem tych właśnie najlepszych pracowników dotychczasowej i przyszłej administracji nowe perspektywy życiowe, zjawią się możliwości wykorzystania własnych doświadczeń, podjęcia nowych inicjatyw w zakresie doskonalenia działania administracji i życia społecznego w terenie.</u>
+ <u xml:id="u-22.13" who="#PoselAuleytnerWaclaw">Sądzę, że jest to sytuacja wyjątkowa, dopingująca i wyzwalająca twórcze koncepcje, gdzie, trzeba to mocno podkreślić, każda myśl twórcza i usprawniająca powinna być brana pod uwagę i na pewno żadna nie powinna być lekceważona.</u>
+ <u xml:id="u-22.14" who="#PoselAuleytnerWaclaw">Podstawową sprawą dla przyszłej administracji jest — jak się wydaje — unikanie naturalnych skostnień biurokratycznych, które zawsze mają tendencje rozwoju w każdej strukturze zarządzania. Niewątpliwym lekarstwem na tę chorobę jest właściwy rozwój stosunków międzyludzkich opierających się na świadomości współgospodarzenia, czego przykładem powinien być przede wszystkim właściwy stosunek między urzędnikiem a petentem, między zarządzającym a rządzonym.</u>
+ <u xml:id="u-22.15" who="#PoselAuleytnerWaclaw">Coraz bardziej humanistyczne stosunki po obu stronach tzw. — „okienka” są podstawą powodzenia działalności każdej administracji, a więc i naszej, tej zreformowanej. Ale jest to problem formacji człowieka, na który tak mocno zwraca uwagę również etyka chrześcijańska. To sprawa formacji człowieka, który powinien widzieć naprzeciw siebie przede wszystkim drugiego żywego człowieka wraz z jego problemami, człowieka, którego działaniem powinna kierować przede wszystkim wrażliwość na potrzeby ludzkie, życzliwość i szacunek dla innej jednostki, a nie chęć — jak to się nierzadko zdarzało — jak najszybszego pozbycia się petenta i jego nieraz skomplikowanej obiektywnie czy nawet subiektywnie, ludzkiej sprawy.</u>
+ <u xml:id="u-22.16" who="#PoselAuleytnerWaclaw">A więc reforma administracji, jaką przeprowadzamy dziś w Polsce, może sprzyjać — jak sądzę — również generalnemu podjęciu działania na rzecz wytworzenia najlepszych, najbardziej życzliwych, humanistycznych i rzeczowych stosunków międzyludzkich w naszym społeczeństwie. Jest to problem społecznego wychowania obywatelskiego, a przede wszystkim moralności społecznej. W realizacji tego wspólnego zadania podnoszenia moralności społecznej powinni uczestniczyć wszyscy — zakład pracy, organizacje społeczne i polityczne, szkoła, środki masowego przekazu, jak również kościół i rodzina. Byłoby to okazją do dalszego rozwoju i pogłębiania na terenie Polski tego wiecznego w życiu ludzkości, a tak ważnego zagadnienia.</u>
+ <u xml:id="u-22.17" who="#PoselAuleytnerWaclaw">Należy tu wyrazić nadzieję, że nowy, bardziej organiczny i bliższy społeczeństwu system administracyjny wpłynie również dodatnio na dalszy proces normalizacji stosunków między państwem a kościołem, które — jak wiadomo — są przedmiotem stałych negocjacji na linii Rząd — Episkopat, Rząd — Stolica Apostolska, tym bardziej, że spośród 49 stolic nowych województw — 21 miast to jednocześnie stolice diecezji kościoła katolickiego. Sądzić należy, że również i ten fakt pozwoli na lepsze i sprawniejsze załatwienie spraw kościołów lokalnych. Nowy podział administracyjny stworzy — jak sądzę — większe zrozumienie potrzeb kościoła i ludzi wierzących w Polsce.</u>
+ <u xml:id="u-22.18" who="#PoselAuleytnerWaclaw">Wysoka Izbo! Żadne dzieło, szczególnie o takim zasięgu, nie realizuje się łatwo i wymaga dużego nakładu energii społecznej. Dojrzewanie tej reformy — jestem przekonany — trwać będzie niewątpliwie czas jakiś. Dlatego realizacja jej — jak powiedziałem — wymaga zrozumienia i udziału całego naszego społeczeństwa. Chciałbym oświadczyć jednocześnie, że posłowie Koła Poselskiego — „Znak” głosować będą za projektami ustaw, wprowadzającymi dwustopniowy podział administracji w państwie.</u>
+ <u xml:id="u-22.19" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-23">
+ <u xml:id="u-23.0" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Głos ma poseł Anna Kochanowska.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-24">
+ <u xml:id="u-24.0" who="#PoselKochanowskaAnna">Obywatelu Marszałku! Wysoka Izbo! Pragnę w dzisiejszej debacie ustosunkować się do roli i perspektyw miast — tych małych i średnich — w nowym modelu. Czynię to nie tylko dlatego, że Stronnictwo Demokratyczne wśród swoich zadań politycznych bezpośrednio po usługach umieściło rozwój małych miast, ale również dlatego, że miastem pierwszych lat mojego życia był Płock, jeszcze nie będący wówczas stolicą petrochemii. Stąd mam duży sentyment do miast, w których ludności nie liczy się w setkach tysięcy, nie mówiąc już o milionach. Zastanawiam się, co dla takich właśnie ośrodków będzie oznaczała i co im przyniesie ustawa, którą Wysoki Sejm ma dzisiaj uchwalić.</u>
+ <u xml:id="u-24.1" who="#PoselKochanowskaAnna">W 30 miastach mieszka już bez mała 55% obywateli naszego kraju. W art. 1 pkt 2 dyskutowanego projektu ustawy czytamy: — „Jednostkami podziału administracyjnego stopnia podstawowego są gminy i miasta oraz dzielnice większych miast”. Skoro zaś podstawowa jednostka powinna być jednostką silną, sprawną, obdarzoną koniecznymi uprawnieniami, to oznacza, że inna będzie szansa miast w warunkach podziału na 49 województw, bez wątpienia w przyszłości bardziej operatywnych i bliższych problemom terenu, wiążących mocniej swą działalność z ośrodkami miejskimi na swym obszarze.</u>
+ <u xml:id="u-24.2" who="#PoselKochanowskaAnna">Widzę w tej sytuacji trzy grupy zagadnień:</u>
+ <u xml:id="u-24.3" who="#PoselKochanowskaAnna">— perspektywę rozwoju miast, które stają się miastami wojewódzkimi:</u>
+ <u xml:id="u-24.4" who="#PoselKochanowskaAnna">— pozycję miast, które przestają być siedzibami powiatów;</u>
+ <u xml:id="u-24.5" who="#PoselKochanowskaAnna">— rolę tych, które były zawsze po prostu tylko małymi miasteczkami.</u>
+ <u xml:id="u-24.6" who="#PoselKochanowskaAnna">Rysującą się przyszłość pierwszej grupy widzę przed sobą jasno, ponieważ bez mała 20 lat obserwuję rozwój Olsztyna, który z miasta 40-tysięcznego stał się już — „stutysięcznikiem”, a niektórzy mówią wręcz z dumą, że 1/10 miliona przekroczyliśmy.</u>
+ <u xml:id="u-24.7" who="#PoselKochanowskaAnna">W grupie 32 nowych miast wojewódzkich znajdzie się Toruń, wracający po prostu do swoich historycznych funkcji, znajdzie się Płock, który już przed wojną miał aspiracje województwa, ale dopiero w Polsce Ludowej do nich dorósł. Ale znajdą się w tym szeregu.</u>
+ <u xml:id="u-24.8" who="#PoselKochanowskaAnna">i miasta mniejsze, jak np. Tarnobrzeg; 25 lat temu liczył on tylko 4 tys. mieszkańców, w 1970 roku — już 19 tys., a dzisiaj staje się siedzibą województwa, które skupi na swym obszarze 12 innych miast.</u>
+ <u xml:id="u-24.9" who="#PoselKochanowskaAnna">Oczywiście, jak mówił towarzysz poseł Żandarowski, wyzwoli to w nowych siedzibach województw wielkie zasoby inicjatywy społecznej i dobre ambicje możliwie rychłego dorównania wielkim ośrodkom.</u>
+ <u xml:id="u-24.10" who="#PoselKochanowskaAnna">Nie można jednak ukrywać, że przy istniejących dysproporcjach w momencie startu, rozwój nowych stolic regionalnych będzie wymagał dużej troski, opieki Rządu, także nowo tworzonego resortu i szerokiej współpracy między wszystkimi miastami wojewódzkimi, szczególnie zaś ze strony dotychczasowych województw. Dawne siedziby wojewódzkie przez 30 lat zgromadziły dobra, inwestycje, stały się poważnymi ośrodkami gospodarczymi, centrami kultury i nauki, bo przecież w ostatnim czasie wszystkie już miały wyższe uczelnie. Trudno jest zakładać, aby w ten sposób nastąpił natychmiast rozwój miast — „nobilitowanych” dzisiaj niejako naszą ustawą. Potrzebna więc będzie szeroka współpraca i dzielenie się z nowymi miastami wojewódzkimi tym wszystkim, co te dawne już zdobyły.</u>
+ <u xml:id="u-24.11" who="#PoselKochanowskaAnna">W projekcie ustawy, w rozdziale dotyczącym zmian w ustawie o radach narodowych, czytamy: — „W wypadkach uzasadnionych charakterem lub rozmiarami podejmowanych zadań rady narodowe współdziałają z sąsiednimi radami narodowymi...” Nie ulega wątpliwości, że ustawodawca mówiąc o sąsiednich radach narodowych miał również na myśli wojewódzkie. Będą one musiały współpracować, podejmować zadania ponadregionalne, co będzie także szkołą umiejętności obywatelskiego myślenia o kraju jako o całości, a nie tylko o swoim regionie.</u>
+ <u xml:id="u-24.12" who="#PoselKochanowskaAnna">Przechodzę do sprawy dotychczasowych miast powiatowych. Obywatele posłowie, którzy w ostatnim okresie mieli możność stykania się z mieszkańcami niektórych z tych miast doświadczyli zapewne, że ujawniają się tam różne opinie dotyczące zniesienia nie tyle może powiatu jako jednostki podziału terytorialnego, ale rangi miasta powiatowego. Wspominam o tym w głębokim przeświadczeniu, że określone problemy trzeba podejmować. Osobiście miałam w tego rodzaju rozmowach sytuację znakomicie ułatwioną, bowiem pod koniec 1973 r., w czasie pobytu delegacji sejmowej pod przewodnictwem towarzysza posła, sekretarza KC PZPR — Jana Szydlaka w Węgierskiej Republice Ludowej, miałam możność m. in. zapoznania się tam z sytuacją miast, które wtedy właśnie przestały być miastami powiatowymi. Nie stwierdziliśmy, by doznały one jakiegokolwiek uszczerbku i zahamowania w swoim rozwoju. Wielu bowiem można — jak mówił już towarzysz Premier — doszukiwać się czynników miastotwórczych, w żadnym jednak wypadku administracja nie jest tym najgłówniejszym. Miasta, będące jeszcze siedzibami powiatów, mają znaczny dorobek materialny, dysponują cennym potencjałem ludzkim, mają więc czym gospodarować. Wiele z nich pozostaje nadal siedzibami różnych ważnych dla mikroregionu instytucji, jak sądy rejonowe, prokuratury, terenowe komisje rozjemcze, okręgowe organy Państwowej Inspekcji Skupu i Przetwórstwa Artykułów Rolnych, terenowe zarządy spółdzielczości itp. — pozostają więc nadal centrami życia społecznego i gospodarczego dla przyległych terenów, ośrodkami szkolnictwa, kultury, lecznictwa, usług przemysłowych, wyposażonymi w odpowiednią kadrę i bazę materialną.</u>
+ <u xml:id="u-24.13" who="#PoselKochanowskaAnna">Należy oczekiwać, że nastąpi wręcz umocnienie pozycji miasta, które zachowując swe znaczenie wyzwala się jednocześnie z dotychczasowej dwoistości, bowiem usytuowanie w jednej miejscowości władz powiatowych i miejskich musiało osłabiać tę ostatnią, pomniejszało rangę miasta jako samodzielnego ośrodka życia administracyjnego i życia społecznego. Warunki rozwoju miasta zostają więc zachowane, zwiększa się samodzielność i wydaje się, że tylko od jego gospodarności, inicjatywy, a także od wyczucia potrzeb społecznych będzie zależało, w jakim stopniu te miasta będą — bo przecież nadal powinny — pełnić funkcję wobec terenów ciążących do nich w sposób naturalny.</u>
+ <u xml:id="u-24.14" who="#PoselKochanowskaAnna">Chciałabym z kolei zagłębić się w gąszcz problemów miast tych najmniejszych, które wyzwalamy dzisiaj spod opieki powiatów i oddajemy bezpośrednio pod władze wojewódzkie. O ich rozwoju zaczęliśmy dyskutować bez mała dwadzieścia lat temu. Mówiło się wówczas o kryzysie małych miast, o regresie, nawet o groźbie zamierania. Pisali naukowcy, pisała prasa, a Stronnictwo Demokratyczne właśnie wówczas — w latach pięćdziesiątych — włączyło ten problem do swoich zadań politycznych. Rząd w roku 1966 powołał Fundusz Aktywizacji Małych Miast, a w parę miesięcy później fundusz dla tych nieco większych miast. No i małe miasta żyją, rozwijają się — jedne lepiej, drugie gorzej, ale w każdym razie nie zamierzają zanikać, wprost przeciwnie. Badania przeprowadzone w ostatnich latach na przykładzie miast Białostocczyzny i Olsztyńskiego wykazały, że miasta liczące 5—10 tys. mieszkańców osiągnęły najwyższy wskaźnik wzrostu, bo 130%. Wskaźnik wzrostu całej ludności miejskiej w latach 1960—1970 wynosi dla kraju 119,6%, podczas gdy tempo wzrostu miast liczących 50—100 tys. mieszkańców — 121,5%), a więc więcej od przeciętnej, a miast liczących 100 tys. i więcej — tylko 116,6%, a więc mniej od przeciętnej. Czyli żywotność miast kilkutysięcznych jest duża i najwyraźniej znalazły one miejsce w naszej gospodarce. Wpływ na to miał ogólny rozwój życia społeczno-gospodarczego, rolnictwo, które przyczyniło się do wzrastającego zapotrzebowania na usługi i wyroby wytwórczości terenowej, zaspokajające potrzeby materialne mieszkańców regionu.</u>
+ <u xml:id="u-24.15" who="#PoselKochanowskaAnna">Odmiennie przedstawia się sytuacja miasteczek liczących mniej niż 2 tys. mieszkańców, najsłabiej uprzemysłowionych i niedostatecznie wyposażonych w urządzenia komunalne. Są to swego rodzaju relikty feudalnej sieci miast, kiedy ich rozmieszczenie musiało pozwalać na to, żeby można było dojść, zrobić zakupy, sprzedać swoje wyroby i wrócić pieszo jeszcze tego samego dnia do rodzinnej wioski. Mieszkańcy współczesnej wsi jeżdżą autobusami, motorami i własnymi samochodami. Nie bliskość jest więc atutem przyciągającym, ale lepsze zaopatrzenie, usługi, a przede wszystkim usytuowanie w tych miasteczkach wyspecjalizowanych służb rolnych, no i możność załatwienia spraw urzędowych. Ten ostatni atut uzyskały miasta, które stały się siedzibami urzędów gminnych. Obopólne korzyści płynące z takiego usytuowania tak dla wsi, jak i dla tych miejscowości, powinny w przyszłości coraz wyraźniej się uwidaczniać, a można je zaobserwować już po tych niedługich doświadczeniach.</u>
+ <u xml:id="u-24.16" who="#PoselKochanowskaAnna">Miast liczących do 2 tys. obywateli mieliśmy w kraju w 1960 roku — 75. Ludność tych miast traktowanych jako zbiorowość statystyczna osiągnęła w roku 1970 tylko 105% stanu z roku 1960.</u>
+ <u xml:id="u-24.17" who="#PoselKochanowskaAnna">Wskaźniki przyrostu ludności nie są jednak jedynymi miernikami rozwoju miast. Przykład Niemieckiej Republiki Demokratycznej, a ostatnio i Czechosłowacji wyraźnie pokazuje, że mimo braku przyrostu ludności — miasta mogą się rozwijać i to intensywnie. Publikacja Głównego Urzędu Statystycznego pt. — „Małe miasta” pozwala znaleźć na to przykłady i u nas. W miasteczkach nie rozwijających się liczebnie powstały nowe zakłady pracy, tu i ówdzie wybudowano setkę lub nawet dwie izb mieszkalnych, powstały nowe punkty handlowe.</u>
+ <u xml:id="u-24.18" who="#PoselKochanowskaAnna">Mimo to trzeba określić, jaka liczba mieszkańców wystarcza na to, żeby takie małe miasteczko mogło dobrze spełniać zadania na swoim terenie. Powinno ono mieć szkoły, ośrodek zdrowia, usługi, handel, ośrodek kultury, przemysł terenowy, zaplecze potrzebne rolnictwu. Ta złożona struktura wymaga pewnej liczby ludzi. Jakiej? Na to pytanie nikt jeszcze nie dał odpowiedzi. Jeżeli miasteczko jest zbyt małe liczebnie nie może zorganizować dobrej obsługi — na poziomie naszych wymagań w dziedzinie oświaty (szkoły), także instytucji służących rolnictwu, które by zatrudniały fachową i wykształconą kadrę, nie może zapewnić dobrej kadry administracyjnej itd. Przy zbyt małej liczbie zakładów pracy występują również inne niepożądane zjawiska. Badania socjologiczne wykazały ponadto, że o ile nasza wieś ulega rzeczywiście bardzo szybkim przeobrażeniom społecznym, to niektóre z tych właśnie najmniejszych miejscowości pozostają niekiedy enklawami starego sposobu życia i myślenia.</u>
+ <u xml:id="u-24.19" who="#PoselKochanowskaAnna">Sądzę, że zadaniem ludzi nauki byłoby stworzenie optymalnego modelu takiego miasteczka. Wprawdzie od czasów Platona do dziś jeszcze poszukuje się ideału modelu miasta, ale myślę, że taki użytkowy wzorzec byłby potrzebny, chociażby planistom. Trzeba wiedzieć, dla jakiej liczby mieszkańców projektować urządzenia komunalne, jak rozmieszczać inwestycje mieszkaniowe. Z tymi ostatnimi w małych miasteczkach nie było najlepiej. Spółdzielczość mieszkaniowa prawie tam nie wkraczała. Doświadczenia naszego państwa i innych krajów uprzemysławiających się — uczą, że nadmierne rozpraszanie przemysłu w okresie walki o wzrost gospodarczy i efektywność ekonomiczną nie jest celowe. Można jednak myśleć o tworzeniu filii zakładów, o naprawdę przemyślanym rozwoju usług.</u>
+ <u xml:id="u-24.20" who="#PoselKochanowskaAnna">Kilkakrotnie mówiłam już o potrzebach rolnictwa. Zmienia się jego profil. W województwie olsztyńskim obserwujemy to na przykładzie kętrzyńskiego agrokompleksu. Jaka jest siła miastotwórcza socjalistycznego rolnictwa niechaj pokażą liczby: zjednoczenie przemysłowo-rolne buduje w tej chwili pod Kętrzynem kolonię 100 domków jednorodzinnych dla pracowników, dużą dzielnicę mieszkaniową dla około 3 tys. mieszkańców. Buduje także ośrodki zdrowia, żłobki, przedszkola, pomaga w budowie szkół. 7,5 tys. pracowników nie chce mieszkać w odległych gospodarstwach, skupiają się oni w miejscowościach, które staną się w przyszłości agromiastami. A więc socjalistyczne rolnictwo będzie i już jest poważnym czynnikiem rozwoju miast i to nie tylko tych najmniejszych.</u>
+ <u xml:id="u-24.21" who="#PoselKochanowskaAnna">Przyszłe urzędy wojewódzkie i rady narodowe będą się musiały zająć problemami małych miast, nie będzie już stopnia pośredniego — powiatu — któremu można było powiedzieć: małe miasta to wasze zadanie. Zadanie to musi być rozwiązane mądrze, na miarę naszych możliwości, ale i na miarę wymagań socjalistycznego społeczeństwa XX i XXI wieku. Oczywiście, może to być rozwiązane tylko przy pełnym udziale mieszkańców. A w małych miastach tkwią jeszcze rezerwy nie wykorzystanej energii, szczególnie wśród młodych mieszkańców.</u>
+ <u xml:id="u-24.22" who="#PoselKochanowskaAnna">Nasze społeczeństwo w ogóle jest w stanie dawać z siebie coraz więcej — w miarę jak widzi coraz lepsze rezultaty swoich wysiłków.</u>
+ <u xml:id="u-24.23" who="#PoselKochanowskaAnna">Myślę — i takie przekonanie wyrażają wszyscy działacze Stronnictwa Demokratycznego — że ten trzeci etap doskonalenia systemu administracji powinien się walnie przyczynić do dalszego polepszenia życia mieszkańców i rozwoju średnich i małych miast.</u>
+ <u xml:id="u-24.24" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-25">
+ <u xml:id="u-25.0" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Dziękuję. Głos ma poseł Witold Łasisz.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-26">
+ <u xml:id="u-26.0" who="#PoselLasiszWitold">Wysoki Sejmie! Mieszkańcy naszych wsi i miasteczek z dużym uznaniem przyjęli wprowadzaną reformę władz terenowych w sprawie umocnienia najniższych ogniw władzy ludowej.</u>
+ <u xml:id="u-26.1" who="#PoselLasiszWitold">Obecnie podjęte decyzje na XVII Plenum Komitetu Centralnego naszej partii w dziedzinie doskonalenia działalności państwa są już znane i akceptowane przez wszystkich obywateli na naszym terenie. Dzieje się tak dlatego, że konsekwentnie przybliżamy politykę partii i państwa do najżywotniejszych potrzeb i spraw ludzi pracy. Nie znaczy to, że reforma władz terenowych jest prosta i łatwa. Jej przebieg wymaga wiele wysiłku, umiejętności i pokonywania występujących trudności, wymaga zaangażowania w dalszy szybki rozwój makro-i mikroregionów.</u>
+ <u xml:id="u-26.2" who="#PoselLasiszWitold">W czasie tworzenia gmin mogły występować i występowały gdzieniegdzie wątpliwości, niechęć do zmiany przyzwyczajeń. Jednak pod naporem praktyki i coraz lepszej pracy naczelników i urzędów gmin wątpliwości ustępują.</u>
+ <u xml:id="u-26.3" who="#PoselLasiszWitold">Dziś z satysfakcją można stwierdzić z tej trybuny, że gminy zdają egzamin z coraz lepszymi wynikami. A ubiegły rok był niełatwą lekcją życia i pracy przede wszystkim w rolnictwie, w jednej z najtrudniejszych gałęzi naszej gospodarki narodowej.</u>
+ <u xml:id="u-26.4" who="#PoselLasiszWitold">Władze gmin skutecznie koncentrują siły i środki do realizacji bieżących zadań, podejmują trafne decyzje, wykazują dużo inicjatywy, dojrzałości i kwalifikacji. W przeważającej mierze mieszkańcy wsi i miasteczek załatwiają swoje sprawy w gminie. Wszyscy pragną załatwiać i rozstrzygać swoje sprawy i kłopoty — „na dole” — w najniższym, a więc i najbardziej dostępnym ogniwie władzy terenowej.</u>
+ <u xml:id="u-26.5" who="#PoselLasiszWitold">Obecnie powstają sprzyjające warunki do przekazania gminom dalszych uprawnień i podniesienia ich działalności na jeszcze wyższy poziom. Świadomość tego, że to ogniwo jest i będzie w coraz większym zakresie władne decydować o społeczno-gospodarczych oraz ludzkich sprawach i problemach powoduje aprobatę trafnych postanowień partii i Rządu. Oto dlaczego z przekonaniem i przychylnością przyjęli rolnicy i wszyscy mieszkańcy podjęte decyzje o trzecim etapie reformy władzy i administracji terenowej.</u>
+ <u xml:id="u-26.6" who="#PoselLasiszWitold">Pragnę zwrócić uwagę na zagadnienie mające decydujące znaczenie dla pełnego powodzenia przebiegu i zakończenia reformy. Otóż poszerzeniu uprawnień i umacnianiu kadr w gminach towarzyszyć musi zwiększająca się odpowiedzialność naczelników i urzędów gmin, służby rolnej, a także gminnych organizacji społeczno-zawodowych, uruchamianie wszystkich rezerw produkcyjnych, inspirowanie i rozwijanie sił społecznych w celu tworzenia nowych wartości w każdej wsi, w każdej miejscowości.</u>
+ <u xml:id="u-26.7" who="#PoselLasiszWitold">Nienagannie powinny być wykonane bieżące zadania w zakresie ochrony roślin, przy zbiorze siana i innych pasz. Starannie należy przygotować się do żniw, do prac letnio-jesiennych, aby przekroczyć zadania w rolnictwie w ostatnim roku bieżącej pięciolatki. Szczególnie przed gminną służbą rolną stoją odpowiedzialne zadania rozwijania specjalizacji w coraz większej ilości gospodarstw i wsi, efektywnego zagospodarowania i wykorzystania ziemi przekazywanej na rzecz państwa.</u>
+ <u xml:id="u-26.8" who="#PoselLasiszWitold">Wysoki Sejmie! Nigdy w naszej historii nie mieliśmy tak silnego, a w najbliższym czasie z tak szerokimi uprawnieniami najniższego szczebla władzy państwowej. Od samego początku powstania i umacniania się władzy ludowej zwracaliśmy uwagę na najniższe ogniwa administracji, na ich znaczenie, na rolę i rangę w rozwiązywaniu codziennych zadań, słusznie rozumiejąc, że rozstrzygają się tu przemiany gospodarcze, społeczne i polityczne, to tu decydują się sprawy produkcji, kształtuje się poziom życia, oświaty, kultury i postaw ideowych ludzi.</u>
+ <u xml:id="u-26.9" who="#PoselLasiszWitold">Z tymi tak wysoko stawianymi wymogami czy nadzieją nie szły w parze warunki i uprawnienia dla pełnego umocnienia najniższego ogniwa administracji państwowej. W takiej sytuacji szczególna rola i znaczenie przypadały powiatom. Przede wszystkim władze polityczne i administracyjne powiatów dźwigały codzienny ciężar pracy terenowej i odpowiedzialności za rozwój podległych środowisk. Stały się one kuźnią wykwalifikowanej, ideowej kadry.</u>
+ <u xml:id="u-26.10" who="#PoselLasiszWitold">Z powierzonych obowiązków powiatowe organy władzy ludowej oraz pracownicy administracji i instytucji wywiązały się dobrze. Za wieloletnią ofiarną pracę należą się słowa gorących podziękowań i uznania dla wszystkich powiatowych działaczy i pracowników. Jesteśmy przekonani, że wszędzie gdzie im przypadnie pracować i działać będą wzorem i przykładem dla innych.</u>
+ <u xml:id="u-26.11" who="#PoselLasiszWitold">Większość obywateli znajdzie się w nowych województwach. Ja będę mieszkańcem nowego, tarnobrzeskiego województwa, w którym rozwija się jeden z najmłodszych przemysłów — przemysł siarkowy.</u>
+ <u xml:id="u-26.12" who="#PoselLasiszWitold">Niezbędny staje się aktywny udział obywateli w umocnieniu i zapewnieniu sprawnego działania administracji w nowo powstałych województwach. Taka potrzeba wypływa z dobrze pojętego społecznego i własnego interesu. Niechaj nasze poparcie wyrazi się w postaci jeszcze lepszej, wydajniejszej pracy, we wzorowym i sumiennym wypełnianiu obowiązków, w poczuciu społecznej, obywatelskiej dyscypliny.</u>
+ <u xml:id="u-26.13" who="#PoselLasiszWitold">W wyniku rzetelnej pracy, rozsądnej działalności nas wszystkich będzie postępować szybkie zjednoczenie i cementowanie nowych organizmów wojewódzkich, które w aktualnych warunkach będą bardziej skutecznie stosować nowoczesne metody zarządzania i kierowania, zapewniając dalszy pomyślny rozwój naszego kraju.</u>
+ <u xml:id="u-26.14" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-27">
+ <u xml:id="u-27.0" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Dziękuję. Głos ma poseł Zygmunt Filipowicz.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-28">
+ <u xml:id="u-28.0" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Na XVII posiedzeniu plenarnym Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej podjęte zostały zasadnicze decyzje, odnoszące się do trzeciego etapu reformy terenowych organów władzy i administracji państwowej. W pierwszym etapie tej reformy w roku 1972 powołano gminy w miejsce gromad. Celem drugiego etapu reformy z roku 1973 było umocnienie i usprawnienie działalności terenowych władz i organów administracji państwowej. Obydwa etapy reformy były obserwowani i analizowane bardzo starannie. Przyniosły one dobre rezultaty; dały podstawę do przeprowadzenia obecnego trzeciego, decydującego członu reformy.</u>
+ <u xml:id="u-28.1" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Istotę zmian stanowi przejście z trzystopniowego do dwustopniowego podziału administracyjnego kraju.</u>
+ <u xml:id="u-28.2" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Trzeci etap reformy oznacza likwidację powiatów i powołanie 49 województw, jak też modyfikację zakresu działania rad narodowych wojewódzkich, miejskich i gminnych. Oznacza to zwiększenie kompetencji i umocnienie roli i autorytetu gminnych organów władzy i administracji. W tej sprawie Rada Ministrów wniosła ostatnio pod obrady Sejmu 3 projekty ustaw, które stanowią treść wiodącą naszej debaty. Nasze obecne rozważania zamykają przeto cykl organizacyjny tej wielkiej reformy.</u>
+ <u xml:id="u-28.3" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Wysoki Sejmie! Na wyrazy uznania zasługuje przesłanie Sejmowi przez Radę Ministrów projektów aktów wykonawczych do ustaw stanowiących trzon przedmiotowej dyskusji. Pozwoli to nam, posłom, na możliwie wszechstronne zapoznanie się i lepsze zrozumienie całokształtu regulacji prawnych, związanych z reformą. Reforma ta stanowi przecież fundament codziennego kontaktu władzy ze społeczeństwem, z jego potrzebami, troskami i propozycjami.</u>
+ <u xml:id="u-28.4" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Wysoki Sejmie! Komisje Prac Ustawodawczych, Spraw Wewnętrznych i Wymiaru Sprawiedliwości — rozważały bezpośrednio i przez wspólną podkomisję — przedstawione przez Rząd 3 projekty ustaw.</u>
+ <u xml:id="u-28.5" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Poseł sprawozdawca, Edward Duda, przedstawił już Wysokiemu Sejmowi zweryfikowany kształt prawny koncepcji trzeciego etapu reformy. Koncepcja ta obejmuje — jak pamiętamy — uregulowanie 3 grup zagadnień: podziału terytorialnego, zasady dwuinstancyjności terenowych ogniw władz i administracji oraz dalszego wzmocnienia gmin.</u>
+ <u xml:id="u-28.6" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Członkowie obu Komisji głosowali zgodnie za przyjęciem projektów i za prezentacją ich Wysokiemu Sejmowi z uwagami wspólnej podkomisji, które znalazły aprobatę obu Komisji.</u>
+ <u xml:id="u-28.7" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Wysoka Izbo! Reforma władz terenowych i usytuowanie ich w systemie administracji państwowej — przeprowadzona etapami w latach 1972 i 1973 — przyniosła określone, wysoce pozytywne konsekwencje.</u>
+ <u xml:id="u-28.8" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Naczelnikom gmin, niezależnie od przejętych przez nich zadań byłych prezydiów gromadzkich rad narodowych, przekazano wiele kompetencji należących przed dniem 1 stycznia 1973 r. do właściwości urzędów powiatowych. Chodziło tu o wyposażenie naczelników gmin w takie uprawnienia, które pozwalają na załatwianie przez nich możliwie wszystkich spraw występujących na wsi, które tworzą warunki do poprawy obsługi obywateli.</u>
+ <u xml:id="u-28.9" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Proces wzmacniania pozycji gmin postępował więc i powinien postępować nadal systematycznie. Postulat ten był wysuwany przez działaczy rad narodowych i naczelników. Podkreślali oni, że istniało jeszcze wiele spraw, które mieszkańcy wsi musieli załatwiać w organach powiatowych. Ich zdaniem — ustawa o radach narodowych, w szczególności w art. 99, stwarzała takie możliwości. Postulaty te uzasadniane były poważnym wzrostem kwalifikacji kadry pracującej w gminach, a w szczególności wysokimi kwalifikacjami naczelników gmin i sekretarzy biur urzędów gmin.</u>
+ <u xml:id="u-28.10" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Wielkiej reformy, o której mówimy, i jej 3 członów nie można rozpatrywać jedynie w kategoriach kadrowych ani też z pozycji form i metod sprawowania władzy i jej zewnętrznego wyrazu — administrowania. Mamy w serdecznej pamięci, że reforma rozpoczęta została w okresie przyśpieszonego rozwoju i konkretnej sytuacji osiągnięć społecznych i ekonomicznych. Potrzeba utrzymania tej dynamiki jest oczywistością i koniecznością. Jej dobitny wyraz daję dokument z ostatniej chwili. Nie dalej jak wczoraj miałem go w ręce — jest nim sprawozdanie z wykonania planu społeczno-gospodarczego rozwoju kraju w 1974 r.</u>
+ <u xml:id="u-28.11" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Na stronie 1 tego sprawozdania czytamy m. in.:</u>
+ <u xml:id="u-28.12" who="#PoselFilipowiczZygmunt">— dochód narodowy wytworzony wzrósł w porównaniu z rokiem poprzednim o 10,4%, a dochód narodowy do podziału — o 13,4%, to jest powyżej założeń planu;</u>
+ <u xml:id="u-28.13" who="#PoselFilipowiczZygmunt">— fundusz spożycia wzrósł o 8,7% przy założonym w planie wzroście o 8,5%;</u>
+ <u xml:id="u-28.14" who="#PoselFilipowiczZygmunt">— przeciętna płaca realna wzrosła o 8,4% przy założonym w planie wzroście o 5%.</u>
+ <u xml:id="u-28.15" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Utrzymanie przeto takiej dynamiki procesów gospodarczych wymaga odpowiedniej struktury władzy i administracji terenowej. Wymaga również bardziej skutecznych metod ich pracy, a to związane jest z kwalifikacjami fachowymi i umiejętnościami organizatora, podbudowanymi świadomością i wyrobieniem społecznym i politycznym kadry sprawującej władzę. Ustawa o radach narodowych, uprzednio i obecnie przez nas nowelizowana, stwarza te możliwości terenowym radom i organom administracji państwowej.</u>
+ <u xml:id="u-28.16" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Należy również wykorzystać istniejące, bogate, sprawdzone w praktyce, tradycje samorządowe i społecznikowskie, takie jak: spółdzielczość, w tym spółdzielczość wiejska i kółka rolnicze, samorząd robotniczy w szerokim froncie działań i wreszcie samorząd mieszkańców. Te wszystkie czynniki twórczego i społecznego działania musimy zespolić i przekuć na czyny, których bogate rezultaty tak wysoko sobie cenimy. Naprzeciw właśnie takim działaniom i takim czynom społecznym wyszło rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 27 maja 1974 r. w sprawie przekazania niektórych spraw z zakresu właściwości organów administracji państwowej wyższego stopnia do właściwości organów administracji państwowej niższego stopnia. Rozporządzenie to prezentowało dokument porządkujący kompetencje organów władzy w sposób kompleksowy na wszystkich szczeblach administracji państwowej.</u>
+ <u xml:id="u-28.17" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Wysoki Sejmie! Za szczególnie ważne w programie organizacji i zarządzania uznać musimy kadry specjalistów — zaangażowanych politycznie i społecznie w dzieło tworzenia dobrej i sprawnej administracji państwowej. Chodzi tu o ludzi rozumiejących treść i konieczność unowocześnienia metod zarządzania gospodarką, planowego wykorzystywania stale rosnących możliwości oraz organicznego powiązania działalności zakładów pracy z wymogami terenu. Chodzi tu o ludzi rozumiejących, że sprawy organizacji i zarządzania urosły do rangi czynnika współdecydującego o postępie społeczno-gospodarczym, urosły do rangi stanowiącej o kształtowaniu optymalnej struktury społeczeństwa w regionach.</u>
+ <u xml:id="u-28.18" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Rzecz w tym, aby rady narodowe i aparat administracyjny w terenie lepiej wywiązywały się ze swoich obowiązków wobec społeczeństwa i państwa, aby coraz ściślej wiązały się ze swoim środowiskiem i ulepszały obsługę obywateli, by dążyły do uzyskania wpływu na szanse i możliwości rozwoju różnorodnych lokalnych inicjatyw.</u>
+ <u xml:id="u-28.19" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Szczególnie ważką cechą reformy, Rozważanej jako całość jest to, że była ona bardzo starannie przygotowana. Spełnia ona wysuwane przez aktyw postulaty i wykorzystuje doświadczenia oraz prace ekspertów. Dodać tu należy, że założenia reformy były konsultowane z załogami zakładów pracy, z ludnością i działaczami rad narodowych. Konsultacje te mają w opinii ogólnej bardzo serdeczną i wysoką rangę.</u>
+ <u xml:id="u-28.20" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Wysoki Sejmie! Powierzenie pierwszym sekretarzom komitetów PZPR funkcji przewodniczących rad narodowych umocniło rolę i autorytet tych rad. Powołanie terenowych organów administracji państwowej kierowanych jednoosobowo usprawniło proces bezpośredniego zarządzania i kierowania. Władza znalazła się bliżej życia, bliżej społeczeństwa.</u>
+ <u xml:id="u-28.21" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Dwa pierwsze etapy unowocześnienia administracji wyraźnie umocniły pozycję gmin i miast. Stało się więc oczywiste, że dalsze ich umacnianie jest wręcz — „zasadniczym i długofalowym celem reformy”.</u>
+ <u xml:id="u-28.22" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Przyjęty przed laty trójstopniowy podział terytorialny spełnił swoje zadanie. Rzec można, że w poważnym stopniu był szkołą kadr i wytworzył wartościowy — na miarę etapu — akty w polityczny i społeczny.</u>
+ <u xml:id="u-28.23" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Dokonania ostatnich lat pozwalają też na stwierdzenie, że — „dziecko rozwoju” Polski Ludowej wyrosło ze swego ubrania organizacyjnego. Rzeczywistość osiągnięć stawia bowiem przed nami zadania coraz trudniejsze. Zadania, które wymagają organizacji wyższego rzędu oraz sprawności wynikającej z wiedzy, z doświadczeń i nowoczesności. W wyniku realizowanej reformy podstawowy czynnik administracji znajduje się obecnie bliżej — „góry”, mając nad sobą drabinę władzy skróconą o połowę.</u>
+ <u xml:id="u-28.24" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Wysoka Izbo! W wyniku obrad XVII Plenum Komitet Centralny PZPR przedstawił społeczeństwu niezwykle śmiałą, wysoce interesującą koncepcję dalszej modernizacji administracji państwowej. Koncepcja zasadnicza i obserwacje z realizacji dwóch etapów reformy zmuszają nas do myślenia kategoriami rozwoju społecznego i ekonomicznego, czynnikami przyspieszonej dynamiki działań, ugruntowanej świadomości politycznej, rozumienia, że znajdujemy się na trudnej, ale słusznej drodze postępu i nowoczesności.</u>
+ <u xml:id="u-28.25" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Prawny kształt koncepcji trzeciego etapu reformy stanowią projekty przedłożonych Sejmowi trzech ustaw. Poprzednio dwa kolejne etapy z lat 1972 i 1973 miały i mają doniosłe znaczenie i przyniosły duży zasób doświadczeń i przemyśleń. W ich wyniku wytworzyła się sytuacja, w której podziałowi administracyjnemu na szczeblu podstawowym przestał odpowiadać dotychczasowy podział na powiaty i województwa. Wystąpiła zbędność dwuszczeblowej nadbudowy w stosunku do gmin.</u>
+ <u xml:id="u-28.26" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Wysoka Izbo! Przed nami zadania trudne. Prawdą jest, że społeczeństwo nasze zostało w toku ostatnich lat dość poważnie przygotowane do realizacji takich zadań. Tym niemniej jednak — zadania są naprawdę trudne.</u>
+ <u xml:id="u-28.27" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Okres ubiegłych 53 miesięcy był pełen napięć i przeżyć, ale również dumy i satysfakcji z osiągnięć. Występowały w nim obok efektów wyrażających się przyrostem dochodu narodowego — czynniki takie, jak szeroko rozwijana i stosowana polityka społeczna oraz wzrost wydajności i dobrej organizacji pracy. Występowały one — co nas bardzo cieszy — w towarzystwie licznych dowodów sprawności i gospodarczej przezorności.</u>
+ <u xml:id="u-28.28" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Niewątpliwa to rzecz i sprawa, że trzeci etap reformy obciąży troską i bezpośrednią odpowiedzialnością tysiące ludzi. Tych, którzy z racji pełnionych funkcji interpretować będą i wprowadzać w życie nowe struktury organizacyjne i administracyjne. Tych, którzy realizować będą zadania wielkich rozmiarów, zadania bardzo różnorodne i w bardzo krótkim czasie. Racje ku temu są bardzo ważkie. Reformę wprowadzamy bowiem w okresie spiętrzonych zadań rolnych, przed oczekującymi nas pracami nad planem na lata 1976—1980. W nowym dwustopniowym układzie i w nowym, w poważnym odsetku, składzie osobowym.</u>
+ <u xml:id="u-28.29" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Wysoki Sejmie! Reforma terenowych organów władzy i administracji państwowej jest wyrazem wyższego etapu rozwoju organów stanowiących i jest ważnym ogniwem w zarządzaniu i administrowaniu naszym państwem.</u>
+ <u xml:id="u-28.30" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Istotę reformy stanowi głównie proces tworzenia gmin, rozumianych jako silne mikroregiony gospodarcze. Reforma określiła bardzo wyraźnie bliższe i dalsze perspektywy wszechstronnego rozwoju wsi polskiej, na miarę nowoczesnego państwem socjalistycznego. W tym właśnie należy widzieć nieprzemijającą wartość reformy.</u>
+ <u xml:id="u-28.31" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Reforma daję również prawo do stwierdzenia, że praca administracji państwowej będzie w możliwie wysokim stopniu pod kontrolą opinii społecznej. Wynika to z usługowego charak- teru tej działalności. W sposób najbardziej pełny — w tysiącach podejmowanych na co dzień decyzji — realizowane są i będą obywatelskie prawa i obowiązki.</u>
+ <u xml:id="u-28.32" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Można tu stwierdzić na podstawie źródłowych obserwacji codziennej pracy urzędów gminnych i miejskich, że dzięki reformie, w jej etapach już zrealizowanych, uczyniony został wyraźny i trwały krok w kierunku zdecydowanej poprawy obsługi obywateli przez terenowe urzędy.</u>
+ <u xml:id="u-28.33" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Wysoka Izbo! XVII Plenum KC PZPR — przedłożyło naszej rozwadze i decyzji reformę o charakterze historycznym, reformę reprezentującą trwałą tendencję do rozszerzenia zmian, których świadkami byliśmy i jesteśmy.</u>
+ <u xml:id="u-28.34" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Reforma ta stanowi zasadniczy krok postępu i przezorności na drodze zabezpieczenia dobrej organizacji i sprawnej administracji naszego państwa.</u>
+ <u xml:id="u-28.35" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Wiemy, że sprawność władzy mierzyć trzeba rzeczywistą efektywnością jej działania w zakresie gospodarczym, socjalnym i kulturalnym.</u>
+ <u xml:id="u-28.36" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Nie budzi wątpliwości potrzeba pogłębienia zmian, jakie zapoczątkowane zostały w latach 1972 i 1973. Poprzestanie bowiem na reformach z lat 1972/1973 oznaczałoby zatrzymanie procesu doskonalenia i usprawniania administracji terenowej nie w połowie, lecz u początku drogi.</u>
+ <u xml:id="u-28.37" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Realizacja trzeciego etapu reformy jest po prostu koniecznością.</u>
+ <u xml:id="u-28.38" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Wysoki Sejmie! Doskonalenie modelu władzy terenowej powinno zabezpieczać rozwój kulturalny społeczności miast i wsi, powinno uwzględniać bliską już perspektywę powszechnego wykształcenia średniego i rozwoju masowej informacji, naturalny proces urbanizacji wsi i wzrost ilości czasu wolnego od pracy obowiązkowej.</u>
+ <u xml:id="u-28.39" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Reforma władz terenowych orientować się powinna nie tylko na sprawność działania władzy administracyjnej, ale również uwzględniać przyszłe warunki społeczne. I tak np. — wzmacniać budownictwo mieszkaniowe i wspierać społecznikowski model rozwiązywania spraw miejscowych.</u>
+ <u xml:id="u-28.40" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Wzrastająca rola miasta w życiu współczesnego społeczeństwa nie może ulegać wątpliwości. Obecne nasze aglomeracje miejskie skupiają ponad 80% potencjału przemysłowego. W perspektywie roku 1990 blisko dwie trzecie ludności kraju żyć będzie w aglomeracjach miejskich.</u>
+ <u xml:id="u-28.41" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Taki punkt odniesienia otwiera nowe, szerokie pole działania dla samorządów mieszkańców, w formie komitetów osiedlowych, blokowych i innych. Wiemy, że w wyniku zmian z okresu 2 etapów reformy samorząd miejski uzyskał nowe uprawnienia, a rady narodowe — prawo przekazywania niektórych spraw do rozpatrywania organom samorządu. Te zmiany zobowiązują do działania, do aktywności społecznej.</u>
+ <u xml:id="u-28.42" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Wysoka Izbo! Reforma, którą wprowadzamy i uznajemy za wydarzenie o charakterze historycznym — musi być wypełniona dobrą praktyką przez ludzi, którym Polska Ludowa dała i daję szanse twórczego działania. Pilnym zadaniem jest przeto opracowanie rozwiniętego modelu demokracji terenowej dla gmin, dla miast i dla ludzi w nich zamieszkujących.</u>
+ <u xml:id="u-28.43" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Pilne zadanie stanowi zabezpieczenie sprawom reformy, a więc problemom najwyższej rangi, wysoce wykwalifikowanej kadry. Kadry najlepszej, wybranej z najlepszych, zaangażowanej serdecznie w to wszystko, co reprezentują wnioski inicjatora reformy, Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej.</u>
+ <u xml:id="u-28.44" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Wysoki Sejmie! Koło Posłów Chrześcijańskiego Stowarzyszenia Społecznego, które reprezentuję, głosować będzie za przyjęciem projektów ustaw. Dziękuję za uwagę.</u>
+ <u xml:id="u-28.45" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-29">
+ <u xml:id="u-29.0" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Zarządzam 15-minutową przerwę.</u>
+ <u xml:id="u-29.1" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu od godz. 12 min. 45 do godz. 13 min. 10)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-30">
+ <u xml:id="u-30.0" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Wznawiamy obrady i kontynuujemy dyskusję. Głos ma poseł Czesława Kotarska.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-31">
+ <u xml:id="u-31.0" who="#PoselKotarskaCzeslawa">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Projekty ustaw, które dzisiaj omawiamy, będą doniosłymi aktami sprzyjającymi dalszemu intensywnemu rozwojowi naszej socjalistycznej ojczyzny.</u>
+ <u xml:id="u-31.1" who="#PoselKotarskaCzeslawa">Uchwalone na XVII Plenum Komitetu Centralnego naszej partii propozycje zmiany w strukturze władz terenowych i podziale administracyjnym kraju są żywo dyskutowane w społeczeństwie, o czym przekonałam się podczas moich spotkań z wyborcami, jak też w kontaktach na co dzień z obywatelami w biurze urzędu gminnego, którego jestem naczelnikiem.</u>
+ <u xml:id="u-31.2" who="#PoselKotarskaCzeslawa">Moi wyborcy, społeczeństwo wiejskie, jednomyślnie opowiadają się za decyzjami Komitetu Centralnego, za ich konsekwentnym wprowadzeniem w życie. Potrzebę tych zmian odczuwaliśmy nie od dzisiaj. Wyrastała ona wraz z rozwojem naszego ludowego państwa, w miarę doskonalenia całego systemu administrowania krajem, a wreszcie — co jest bardzo ważne, w miarę krzepnięcia zasad ludowładztwa w społeczeństwie.</u>
+ <u xml:id="u-31.3" who="#PoselKotarskaCzeslawa">Wzrost wykształcenia i poziomu kulturalnego społeczeństwa, nowoczesna technika kształtująca nowoczesną klasę robotniczą i zmieniająca sposób myślenia na wsi — są dopingiem do upraszczania struktury administracyjnej oraz do organizowania bezpośrednich kontaktów urzędu z obywatelem.</u>
+ <u xml:id="u-31.4" who="#PoselKotarskaCzeslawa">Przed dwoma laty powstały gminy. Jako terenowa działaczka pragnę podkreślić, że wbrew niektórym głosom obawy, że w gminach sobie nie poradzimy — gminy dobrze zdały swój 2-letni egzamin tworzenia warunków przyspieszających rozwój społeczno-gospodarczy, reprezentowania interesów państwa wobec obywatela i odwrotnie. Dzięki powstaniu gmin poważnie skrócona została droga obywatela do urzędu państwowego.</u>
+ <u xml:id="u-31.5" who="#PoselKotarskaCzeslawa">W tej sytuacji powiat mimo woli przestał być niezbędnym ogniwem w systemie kierowania i zarządzania, był jednostką, która koordynowała poczynania gminy oraz pośredniczyła w jej kontaktach z urzędem wojewody.</u>
+ <u xml:id="u-31.6" who="#PoselKotarskaCzeslawa">W tym miejscu — obywatele posłowie pozwolą, że przytoczę dwie wymowne liczby: wszystkie gminy w kraju zatrudniają 34 tysiące pracowników, a wszystkie powiaty 33 tysiące. Tak więc prawie jeden pracownik urzędu powiatowego, koordynującego i kontrolującego pracę gmin, przypadał na jednego pracownika urzędu gminnego. Oczywiście, taki układ nie mógł sprzyjać właściwemu wykorzystaniu kadr.</u>
+ <u xml:id="u-31.7" who="#PoselKotarskaCzeslawa">Dlatego też — wyrażając uznanie i szacunek dla pozytywnej roli, jaką spełniały powiaty w minionym 30-leciu, uważam dwustopniowy podział administracyjny kraju jako dalszy etap zbliżenia władzy — urzędu i pracujących tam działaczy fachowców do obywatela.</u>
+ <u xml:id="u-31.8" who="#PoselKotarskaCzeslawa">Rozszerzenie uprawnień urzędów gminnych da nie tylko wzrost ich autorytetu, ale również należy nałożyć na nie znacznie większą odpowiedzialność za podejmowane decyzje. Konieczne więc będzie wzbogacenie aparatu administracyjnego w gminach fachowcami o wysokich walorach ideowych, umiejącymi pracować z ludźmi i dla ludzi.</u>
+ <u xml:id="u-31.9" who="#PoselKotarskaCzeslawa">Pracownicy urzędów powiatowych, doświadczona i kwalifikowana kadra, która dotychczas pracowała w powiatowych instancjach, ma teraz przed sobą wielką szansę rozwinięcia swoich możliwości i wykazania się inicjatywą. Ci, którzy zechcą podjąć pracę w podstawowych organach administracji mogą być pewni, że ich umiejętności, wiedza i zaangażowanie zostaną w pełni wykorzystane właśnie u nas, w gminach, które chcemy — zgodnie z wytycznymi Komitetu Centralnego partii — uczynić prężnymi ośrodkami społeczno-gospodarczego rozwoju wsi polskiej.</u>
+ <u xml:id="u-31.10" who="#PoselKotarskaCzeslawa">Jest więc miejsce i pole do działania dla ludzi z wyższym i średnim wykształceniem rolniczym, administracyjnym, ekonomicznym, kulturalnym, oświatowym. Bowiem przede wszystkim w gminie łączy się dzisiaj interesy obywatela z interesami całego kraju. Od tego, jak ta gmina będzie pracowała i działała, a przede wszystkim, jak będą pracowali ludzie z jej urzędu, uzależnione jest efektywne wykorzystanie wszystkich oddolnych inicjatyw urzeczywistnienia ambicji i nadziei mieszkańców gminy.</u>
+ <u xml:id="u-31.11" who="#PoselKotarskaCzeslawa">Społeczeństwo wiejskie, to, w którym na co dzień przebywam, przyjęło decyzję partii z wielkim uznaniem jako w pełni słuszną i potrzebną.</u>
+ <u xml:id="u-31.12" who="#PoselKotarskaCzeslawa">Ludzie wsi zapewnili mnie, że popierają te słuszne i doniosłe decyzje jeszcze lepszą pracą we własnych gospodarstwach, tak aby — dla uczczenia VII Zjazdu partii dać dodatkową produkcję na rynek.</u>
+ <u xml:id="u-31.13" who="#PoselKotarskaCzeslawa">Z pełnym zaufaniem i wiarą, że czynimy dobrze dla sprawy jutra Polski — oczekują jednomyślnej decyzji Sejmu w sprawie zmian w strukturze władz terenowych i w podziale administracyjnym kraju.</u>
+ <u xml:id="u-31.14" who="#PoselKotarskaCzeslawa">Reforma ta odbywa się, jak powiedziałam, w marszu i nie może jej nic zakłócać ani hamować, ponieważ podyktowana jest interesem społecznym, wielkością i szansami naszego dalszego rozwoju, którego program wyznaczy VII Zjazd partii.</u>
+ <u xml:id="u-31.15" who="#PoselKotarskaCzeslawa">Społeczeństwo naszego kraju skupione wokół partii i jej Komitetu Centralnego, mieszkańcy każdej gminy, miasta i województwa — wyrażają swoją pełną aprobatę dla reformy, nad którą dzisiaj dyskutujemy, zmian w strukturze władz terenowych i w podziale administracyjnym kraju. Bowiem oznacza to pogłębienie demokracji socjalistycznej, otwarcie szerszego pola dla inicjatyw i pomysłowości, dla twórczych możliwości aktywu społecznego w gminie i wszystkich obywateli.</u>
+ <u xml:id="u-31.16" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-32">
+ <u xml:id="u-32.0" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Dziękuję obywatelce posłance. Głos ma-poseł Jerzy Siebielec.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-33">
+ <u xml:id="u-33.0" who="#PoselSiebielecJerzy">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Rolnicy województwa katowickiego, których mam zaszczyt reprezentować, są szczególnie zainteresowani wprowadzeniem dwustopniowej struktury władz i administracji terenowej; upatrują oni w realizacji tych przedsięwzięć możliwości stworzenia korzystnych warunków do dalszego polepszenia życia ludności wiejskiej, rozwoju rolnictwa i gospodarki żywnościowej. Przekonanie to wypływa z dotychczasowych doświadczeń związanych z powołaniem gmin i wyposażeniem ich organów przedstawicielskich i wykonawczych w szerokie uprawnienia, które umożliwiają przyspieszenie przemian cywilizacyjnych i produkcyjnych w środowiskach wiejskich i stwarzają też nowe jakościowo stosunki w sferze obywatel — urząd.</u>
+ <u xml:id="u-33.1" who="#PoselSiebielecJerzy">Dziś znajdujemy się u progu nowego etapu zmian w organizacji organów władzy i administracji terenowej — u progu wprowadzania jej dwustopniowej struktury, w której podstawowym ogniwem będzie gmina, zaś instancją zwierzchnią — województwo. Trudno nie podkreślić, iż ten etap wiąże się również z dalszym umacnianiem gminnych organów władzy i administracji — zyskają one — jak to zapowiedziało XVII Plenum KC PZPR, co podniosło IX Plenum NK ZSL i czego zapowiedź odczytujemy w dyskutowanych dziś projektach ustaw — wszystkie niemal kompetencje likwidowanych organów powiatowych, przejmują one mianowicie szeroki zakres zagadnień z dziedziny planowania, finansów, rolnictwa, oświaty, gospodarki komunalnej i usług. Jest to jednak nie tylko poszerzenie zakresu ich działalności, lecz także — co trzeba szczególnie uwypuklić — zwiększenie ich odpowiedzialności za wszechstronny i harmonijny rozwój społeczno-gospodarczy. Istotne więc staje się podjęcie takich działań, które zapewnią gminnym ośrodkom władzy i administracji warunki do prawidłowej obsługi społeczeństwa i pełnego urzeczywistniania zadań wynikających z przyspieszonego rozwoju społeczno-gospodarczego gminy.</u>
+ <u xml:id="u-33.2" who="#PoselSiebielecJerzy">Wielokrotnie z trybuny sejmowej padały już stwierdzenia — szczególnie w czasie obrad nad wprowadzaniem pierwszego etapu reformy władz i administracji terenowej — iż podstawowym zadaniem władz gminnych jest stwarzanie warunków do wszechstronnego rozwoju tego mikroregionu. Opinie takie zyskały nowe, głębokie uzasadnienie w związku z uchwałą Sejmu o rozwoju rolnictwa i gospodarki żywnościowej, wytyczającej zadania w tej dziedzinie do 1990 r. Porównując te fakty z dotychczasową praktyką działalności władz gminnych, naczelników gmin czy służby rolnej, można dostrzec, iż w ich pracy stale jeszcze dominuje troska o bieżące rezultaty produkcyjne, zbyt mało natomiast poświęca się uwagi realizacji innych zadań i stwarzaniu warunków do kompleksowej realizacji programu żywnościowego. Postawa taka znajduje oczywiście uzasadnienie w istniejących jeszcze słabościach niektórych ogniw obsługi rolnictwa — np. w działalności służb surowcowych, kontraktacyjnych, mechanizacyjnych i zaopatrzeniowych. W konsekwencji sprawia to, iż pracownicy gminnej służby rolnej, zamiast prowadzić pracę instruktażową czy wdrożeniową — muszą wyręczać często źle pracujące instytucje i organizacje. Co gorsza — wielokrotnie przeznaczają na to więcej czasu niż na swoje zajęcia podstawowe.</u>
+ <u xml:id="u-33.3" who="#PoselSiebielecJerzy">Generalny więc wniosek, jaki wynika z dotychczasowych doświadczeń jest następujący: naczelnicy gmin — w zbyt małym stopniu wykorzystują swe uprawnienia koordynacyjne i nadzorcze, zbyt często ulegają presji różnych instytucji obsługi rolnictwa. Tego typu zjawiska w nowej sytuacji nie powinny mieć miejsca. Naczelnicy powinni natomiast zwrócić większą uwagę na określenie konkretnych zadań poszczególnych instytucji w realizacji kompleksowego programu żywnościowego. Program ten powinien szeroko uwzględniać:</u>
+ <u xml:id="u-33.4" who="#PoselSiebielecJerzy">po pierwsze — rozwój kooperacji produkcyjnej, zarówno między poszczególnymi rolnikami, jak i we współdziałaniu między sektorowym:</u>
+ <u xml:id="u-33.5" who="#PoselSiebielecJerzy">po drugie — wdrażanie nowoczesnych technik i technologii produkcji roślinnej i zwierzęcej — również poprzez ściślejsze niż dotychczas związanie ze wsią placówek postępu rolniczego, m. in. rejonowych rolniczych zakładów doświadczalnych:</u>
+ <u xml:id="u-33.6" who="#PoselSiebielecJerzy">po trzecie — racjonalną gospodarkę ziemią oraz działania na rzecz podnoszenia jej żyzności, a także właściwe ukształtowanie rolniczej przestrzeni produkcyjnej.</u>
+ <u xml:id="u-33.7" who="#PoselSiebielecJerzy">po czwarte — poprawę obsługi produkcyjnej i technicznego uzbrojenia naszego rolnictwa.</u>
+ <u xml:id="u-33.8" who="#PoselSiebielecJerzy">Wysoka Izbo! Jako rolnik zwracam szczególną uwagę na sprawy związane z rozwojem tego działu gospodarki narodowej. W moim przeświadczeniu, wzmocnienie gmin kadrą wysoko kwalifikowanych pracowników urzędów powiatowych stwarza nowe możliwości doskonalszego kierowania rozwojem rolnictwa i przekształceniami socjalnymi na wsi.</u>
+ <u xml:id="u-33.9" who="#PoselSiebielecJerzy">Wiąże się z tym ściśle potrzeba kompleksowego rozwiązywania spraw gospodarki komunalnej. Wynika to z założeń naszej polityki rolnej, dążącej do łączenia działalności produkcyjnej z przeobrażeniami zmierzającymi do poprawy warunków życia i pracy mieszkańców wsi. W imię tej sprawy podjęto przecież ważne decyzje, dotyczące objęcia mieszkańców wsi opieką leczniczą. Te intencje przyświecają przyspieszonej realizacji programu zaopatrzenia rolnictwa w wodę czy tworzeniu zbiorowych szkół gminnych. Doświadczenie jednak wskazuje, że brak jasno sprecyzowanych zadań w zakresie rozbudowy i modernizacji potencjału urządzeń komunalnych jest jednym z czynników utrudniających pomniejszanie dysproporcji w poziomie życia i pracy mieszkańców wsi i miast.</u>
+ <u xml:id="u-33.10" who="#PoselSiebielecJerzy">Program rozwoju społeczno-gospodarczego kraju zespolił wszystkich mieszkańców wsi, członków partii, ZSL i bezpartyjnych. Pragną oni, by ich inicjatywa, zaangażowanie, przedsiębiorczość i aktywność zawodowa przyczyniły się do szybszego zrealizowania programu rozwoju gospodarki żywnościowej, nakreślonego do 1990 roku. Pragną, by był to dowód ich obywatelskiego zaangażowania w dzieło u- nowocześnienia oblicza wsi.</u>
+ <u xml:id="u-33.11" who="#PoselSiebielecJerzy">Obywatele Posłowie! Dla urzeczywistnienia tych celów potrzebne są na szczeblu gminy nowoczesne struktury polityczne i administracyjne, które umiałyby pobudzić ludzkie ambicje i ludzkie nadzieje. W przeświadczeniu mieszkańców wsi — tę właśnie szansę stwarza dyskutowany dziś na forum Sejmu dwustopniowy system organów władzy i administracji terenowej.</u>
+ <u xml:id="u-33.12" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-34">
+ <u xml:id="u-34.0" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Dziękuję obywatelowi posłowi. Głos ma poseł Sylwester Zawadzki.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-35">
+ <u xml:id="u-35.0" who="#PoselZawadzkiSylwester">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Przedstawione przez Rząd pod obrady projekty trzech ustaw nadają prawidłowy kształt prawny zamierzeniom związanym z trzecim etapem reformy władz terenowych.</u>
+ <u xml:id="u-35.1" who="#PoselZawadzkiSylwester">Wprowadzenie dwustopniowego podziału administracyjnego jest logiczną konsekwencją zapoczątkowanej w 1972 r. reformy, która doprowadziła do powstania gmin. Bez dalszego kroku, któremu sankcję prawną nadają rozważane projekty nie mógłby być osiągnięty jeden z zasadniczych celów reformy, jakim jest ukształtowanie miasta i gminy jako podstawowych jednostek podziału terytorialnego kraju. Z tego też względu przejście na dwustopniową strukturę jest zarówno koniecznością, jak i warunkiem realizacji długofalowych celów reformy.</u>
+ <u xml:id="u-35.2" who="#PoselZawadzkiSylwester">Obecny etap reformy jest niewątpliwie etapem najtrudniejszym. Podkreślił ten moment Edward Gierek, stwierdzając na XVII Plenum: — „W najbliższych miesiącach nasze wysiłki ze zrozumiałych względów skupiać się będą wokół zorganizowania nowych województw. Ale zasadniczym i długofalowym celem reformy jest umocnienie gmin i miast”.</u>
+ <u xml:id="u-35.3" who="#PoselZawadzkiSylwester">Mówiąc o tych długofalowych celach reformy, trzeba przede wszystkim podkreślić poważne zmiany, jakie nastąpiły dotychczas w funkcjonowaniu administracji gminnej. Dają się one zauważyć nie tylko w postaci efektów gospodarczych, lecz także w mniejszej liczbie skarg i sprawniejszym załatwianiu interesantów.</u>
+ <u xml:id="u-35.4" who="#PoselZawadzkiSylwester">A co najistotniejsze — spotkały się z uznaniem ludności wiejskiej.</u>
+ <u xml:id="u-35.5" who="#PoselZawadzkiSylwester">O poważnych zmianach, jakie w tym zakresie wystąpiły w opinii ludności, świadczą wyniki badań przeprowadzonych w 1965 r. (a więc przed reformą), w 1973 r.</u>
+ <u xml:id="u-35.6" who="#komentarz">(I rok realizacji reformy)</u>
+ <u xml:id="u-35.7" who="#PoselZawadzkiSylwester">i w 1974 r.</u>
+ <u xml:id="u-35.8" who="#komentarz">(II rok realizacji reformy)</u>
+ <u xml:id="u-35.9" who="#PoselZawadzkiSylwester">Na pytanie o sposób traktowania interesantów w biurach gromadzkich, a później w urzędach gminnych padły następujące odpowiedzi: za życzliwy uznało stosunek do interesantów w 1965 r. 56% respondentów, w 1973 r.— 67%, a w 1974 r. — 89%, za niechętny lub obojętny uznało stosunek pracowników administracji w 1965 r. 34% respondentów, w 1973 r. — 25%, w 1974 r. — tylko 8%.</u>
+ <u xml:id="u-35.10" who="#PoselZawadzkiSylwester">Podobne proporcje ukształtowały się w odpowiedziach dotyczących sposobu załatwiania spraw przez urzędników administracyjnych.</u>
+ <u xml:id="u-35.11" who="#PoselZawadzkiSylwester">W 1965 r. tylko 45% respondentów uznało sposób załatwiania spraw przez urzędników za sprawny i szybki. W 1974 r. już 85% respondentów uznało sposób załatwiania spraw przez pracowników urzędów gminnych za sprawny i szybki, a tylko 10% — za opieszały i powolny, a jedynie 5% dało odpowiedź — „różnie bywało”.</u>
+ <u xml:id="u-35.12" who="#PoselZawadzkiSylwester">Dane te świadczą o zasadniczej zmianie, jaka nastąpiła w pracy naczelnika gminy i urzędu gminnego w zestawieniu z biurem gromadzkim. Pozytywne zmiany można przy tym stwierdzić zarówno gdy chodzi o kulturę załatwiania spraw, jak również operatywność funkcjonowania administracji. Nie można pominąć wreszcie faktu, że zmiany te nastąpiły w bardzo krótkim czasie i z tych wszystkich względów stanowią poważny sukces.</u>
+ <u xml:id="u-35.13" who="#PoselZawadzkiSylwester">Wyniki reformy w zakresie funkcjonowania administracji gminnej podważają tezę Parkinsona, że biurokratyzm stanowi nieuchronną konieczność, dowodzą, że walka z przejawami biurokratyzmu może przynosić poważne efekty, że nie może być utożsamiana — jak twierdzą za Parkinsonem pesymiści — z — „poszukiwaniem środka przeciw łysinie”. Wyniki osiągnięte w gminach powinny stanowić zachętę do podejmowania dalszych działań na rzecz usprawniania administracji.</u>
+ <u xml:id="u-35.14" who="#PoselZawadzkiSylwester">Są więc wszelkie szanse, aby w wyniku podobnych energicznych i kompleksowych działań, jak te, które były przeprowadzone na szczeblu gminnym, podobną ocenę pozytywną ze strony obywateli uzyskiwała administracja handlu i usług, administracja budynków mieszkalnych. Aby kierownictwo kolei nie musiało czytać gorzkich uwag pasażerów, że czują, iż są traktowani przez dysponujący nimi personel kolejowy jako — „(...) niezbyt ważny osobo-towar”, a użytkownicy naszej poczty, oglądając datę stempla pocztowego na otrzymywanych listach, nie mieli wrażenia, że żyją w epoce poczty dyliżansowej.</u>
+ <u xml:id="u-35.15" who="#PoselZawadzkiSylwester">Jest rzeczą oczywistą, że w odróżnieniu od administracji ogólnej, funkcjonowanie różnych działów administracji gospodarczej nie zależy wyłącznie od poziomu kadr, stanu organizacji, kultury pracy, ale również i przede wszystkim od ilości masy towarowej, nakładów inwestycyjnych itd. Strona materialna odgrywa tu zasadniczą rolę. Wkroczyliśmy jednak w czwarte 10-lecie rozwoju Polski Ludowej, w którym dzięki śmiałości i energii kierownictwa politycznego i państwowego, rosnącej świadomości ludzi pracy jako współgospodarzy, którzy czują się współodpowiedzialni za przyspieszony rozwój kraju — łatwiej będzie to zagadnienie rozwiązać niż w poprzednich 10-leciach.</u>
+ <u xml:id="u-35.16" who="#PoselZawadzkiSylwester">W tej sytuacji coraz większego znaczenia nabierać będzie czynnik subiektywny, sprawa postaw ludzkich, a więc i walka z tego typu postawami pracowniczymi, którym — „akta” i — „parametry” przesłaniają człowieka. Żeby nie być gołosłownym przytoczę odpowiedź jednego z dyrektorów przedsiębiorstw mięsnych, który na pytanie dziennikarza — czy bierze pod uwagę gusty smakowe konsumenta, odpowiedział: — „Nie można się kierować jakimiś indywidualnymi wrażeniami smakowymi. Trzeba się opierać w produkcji masowej na zatwierdzonej technologii. Z punktu widzenia fizjologii nie jest najważniejsze, czy będzie przypraw więcej czy mniej”.</u>
+ <u xml:id="u-35.17" who="#PoselZawadzkiSylwester">Podobnie jak w zakresie usprawnienia administracji gminnej, tak również w realizacji drugiego celu reformy, tj. podniesienia rangi organów przedstawicielskich, nastąpiły poważne zmiany. Przyczyniły się do nich w największym stopniu dwie zmiany wprowadzone w drugim etapie reformy:</u>
+ <u xml:id="u-35.18" who="#PoselZawadzkiSylwester">1) połączenie funkcji sekretarza instancji partyjnej z funkcją przewodniczącego rady narodowej, 2) powołanie instytucji prezydium o charakterze społecznym jako organizatora prac rady, koordynatora działalności komisji i w praktyce rzecznika terenowego przedstawicielstwa wobec administracji terenowej.</u>
+ <u xml:id="u-35.19" who="#PoselZawadzkiSylwester">Obie zmiany przyczyniły się do podniesienia rangi sesji rad narodowych, o czym świadczy m.in. znacznie większa uwaga poświęcona ich wszechstronnemu przygotowaniu. Znacznie większe zaufanie radnych odnośnie do skuteczności ich pracy wyraziło się w wydatnym zwiększeniu liczby interpelacji i zapytań zgłaszanych na sesjach. Fakt, że przewodniczący komisji mają bezpośredni kontakt z sekretarzem instancji partyjnej jako przewodniczącym prezydium i na prezydium przedstawiają wnioski uchwalone przez komisje, przyczynił się do podniesienia rangi komisji i zwiększenia efektywności ich pracy. Poważne odnowienie składu rad w toku ostatnich wyborów miało istotne znaczenie z punktu widzenia aktywizacji radnych m.in. w ich kontaktach ze społeczeństwem. Można powiedzieć, że zostały stworzone niezbędne polityczne, prawno-instytucjonalne i techniczno-organizacyjne warunki aktywności radnych. Stopień wypełnienia treścią tych ram organizacyjno-instytucjonalnych, pogłębienia wpływu radnych na sprawy terenu zależy przede wszystkim od zaangażowania i umiejętności społecznego działania samych radnych. Powinno temu sprzyjać poszukiwanie środków zmierzających w kierunku coraz bardziej konsekwentnego realizowania idei zawartej w nowo wprowadzonym do ustawy określeniu rad narodowych nie tylko jako organów władzy państwowej, lecz również jako podstawowych organów samorządu społecznego. Określenie to przyjęte w nowelizacji z 1972 roku akcentuje konieczność łączenia przez nasz system rad niezbędnego z punktu widzenia rządzenia państwem centralizmu i jednolitości w sprawach zasadniczych z różnorodnością i samorządnością, jakie są niezbędne dla rozwoju oddolnej inicjatywy mas pracujących.</u>
+ <u xml:id="u-35.20" who="#PoselZawadzkiSylwester">Jeśli chodzi o zwiększenie samorządności w działaniu samych rad, to trzeba stwierdzić, że dzięki powołaniu prezydium zostały stworzone ku temu szerokie możliwości. Ustawa stwarza dużą elastyczność, która dotychczas nie jest jeszcze w pełni przez same rady wykorzystywana. Tak np. liczba 4 sesji w roku nie jest traktowana przez ustawę jako maksymalna, a jako niezbędne minimum, które w zależności od potrzeb rady może być zwiększone. Niewielka stosunkowo liczba rad i to głównie stopnia wojewódzkiego skorzystała z możliwości, które stwarza przepis ustawy, aby przekazać część spraw do rozpatrywania komisjom. Są to tylko niektóre przykłady, wskazujące na nie wykorzystane jeszcze rezerwy i możliwość rozwoju samorządności w działaniu samych rad.</u>
+ <u xml:id="u-35.21" who="#PoselZawadzkiSylwester">Drugi kierunek działania o istotnym znaczeniu dla rozwoju samorządności — to kierunek na umacnianie podstaw finansowych oraz doskonalenie form nadzoru nad radami narodowymi.</u>
+ <u xml:id="u-35.22" who="#PoselZawadzkiSylwester">O ile w ramach dotychczasowego 3-stopniowego podziału administracyjnego problem decentralizacji był życiową kwestią dla organu szczebla najniższego (brak kompetencji przesądzał bowiem o niedowładzie w ich funkcjonowaniu), o tyle obecnie w ramach 2-stopniowe- go podziału problem decentralizacji jest najbardziej życiową sprawą dla organów nadrzędnych, tzn. dla organów szczebla wojewódzkiego i centralnego. Kierownictwo 49 jednostkami — ze szczebla centralnego oraz przeciętnie 60 jednostkami — ze szczebla wojewódzkiego wymaga nowego podejścia. Nadzór nowego województwa musi się różnić w sposób zasadniczy od nadzoru sprawowanego przez dawny powiat. Zbyt drobiazgowe kierownictwo w takich warunkach nie tylko ograniczałoby samodzielność organów niższego szczebla, ale jednocześnie ograniczałoby — „zdolność przerobową” organów nadrzędnych, odwracając ich uwagę od spraw zasadniczych. Dlatego też decentralizacja, jako przesłanka dalszego rozwoju samorządności i konsekwentne realizowanie założeń ustawy w zakresie podziału kompetencji, staje się jednym z istotnych warunków realizacji reformy.</u>
+ <u xml:id="u-35.23" who="#PoselZawadzkiSylwester">Trzecim kierunkiem działania jest kwestia ściślejszego powiązania rad z organami samorządu w mieście i na wsi. W warunkach nowego podziału na województwa zagadnienie to nabiera jeszcze większej wagi. Oznacza to nie tylko przewidywaną przez projekt ustawy możliwość przekazania przez rady gminne niektórych spraw zebraniom wiejskim, a przez rady miejskie — komitetom osiedlowym. Chodzi o szersze wykorzystanie doświadczeń tych rad, których komisje owocnie współpracują z samorządem wiejskim bądź z samorządem mieszkańców miast, a uzyskane tą drogą dane i informacje traktują jako materiał do przygotowywania przez te komisje koreferatów na sesje rady, jak też działalności wnioskowej. Chodzi tu przede wszystkim o zasięganie przez rady szczebla podstawowego opinii ludności, wyrażanej przez różne formy samorządu, jak również o zapewnienie skuteczności sprawowanej przez ogniwa samorządu kontroli społecznej. Chodzi więc o stworzenie klimatu zapewniającego wysoką rangę pracy społecznej i rosnącego zadowolenia z jej wykonywania. Poważną rolę odgrywają w tym zakresie ogólnopolskie konkursy na — „Mistrza gospodarności”, udowadniające naocznie znaczenie lokalnej inicjatywy.</u>
+ <u xml:id="u-35.24" who="#PoselZawadzkiSylwester">Doświadczenia uzyskane w okresie 30-lecia wykazują, że tylko krótkowzroczni mogą dopatrywać się sprzeczności między demokratyzmem i efektywnością; w istocie może występować tylko sprzeczność między demokratyzmem socjalistycznym a technokratyzmem. Tak jak większa sprawność administracji nie stoi w sprzeczności z demokratyzmem i samorządnością, a wprost przeciwnie, stanowi ich niezbędny warunek, tak demokratyzm stanowi ważny czynnik procesu optymalizacji decyzji państwowych i optymalizacji ich wykonania, a więc podnoszenia sprawności administrowania. Konsekwentne realizowanie sformułowanej na VI Zjeździe zasady usprawniania administracji wraz z jednoczesnym podnoszeniem rangi organów przedstawicielskich, rozwojem demokracji socjalistycznej i samorządności — stanowi ważny warunek budowy socjalizmu dla ludzi i przez ludzi.</u>
+ <u xml:id="u-35.25" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-36">
+ <u xml:id="u-36.0" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Dziękuję obywatelowi posłowi.</u>
+ <u xml:id="u-36.1" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Wysoki Sejmie! Lista mówców została wyczerpana.</u>
+ <u xml:id="u-36.2" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Zamykam dyskusję.</u>
+ <u xml:id="u-36.3" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Przystępujemy do głosowania nad omówionymi projektami ustaw.</u>
+ <u xml:id="u-36.4" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Przypominam, że zgodnie z art. 91 Konstytucji, zmiana Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej może nastąpić tylko większością co najmniej dwu trzecich głosów, w obecności co najmniej połowy ogólnej liczby posłów.</u>
+ <u xml:id="u-36.5" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Stwierdzam, że w dzisiejszym posiedzeniu bierze udział więcej niż połowa ogólnej liczby posłów.</u>
+ <u xml:id="u-36.6" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Zgodnie z art. 71 regulaminu Sejmu w przypadku głosowania nad projektem ustawy zmieniającej Konstytucję zarządza się obliczenie głosów.</u>
+ <u xml:id="u-36.7" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Proszę zatem Obywateli Posłów Sekretarzy: Marię Kotlicką, Macieja Majkuta, Jerzego Rachowskiego, Jana Skowrona i Czesława Wojterę, aby po zarządzeniu głosowania dokonali obliczenia głosów.</u>
+ <u xml:id="u-36.8" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Przystępujemy do głosowania.</u>
+ <u xml:id="u-36.9" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Kto z Obywateli Posłów jest za uchwaleniem projektu ustawy o zmianie Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej wraz z poprawką proponowaną przez Komisję Prac Ustawodawczych oraz Komisję Spraw Wewnętrznych i Wymiaru Sprawiedliwości — zechce podnieść rękę.</u>
+ <u xml:id="u-36.10" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Proszę Obywateli Posłów o trzymanie podniesionych rąk przez czas umożliwiający obliczenie głosów.</u>
+ <u xml:id="u-36.11" who="#komentarz">(Następuje obliczanie głosów przez posłów sekretarzy)</u>
+ <u xml:id="u-36.12" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Za ustawą głosowało 367 posłów.</u>
+ <u xml:id="u-36.13" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Kto głosował przeciw? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-36.14" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Kto wstrzymał się od głosowania? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-36.15" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Stwierdzam, że Sejm jednomyślnie uchwalił ustawę o zmianie Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej.</u>
+ <u xml:id="u-36.16" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Przystępujemy do głosowania nad następnymi projektami ustaw, które głosować będziemy w trybie normalnym.</u>
+ <u xml:id="u-36.17" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem w całości projektu ustawy o dwustopniowym podziale administracyjnym państwa oraz o zmianie ustawy o radach narodowych wraz z poprawkami proponowanymi przez Komisje: Prac Ustawodawczych oraz Spraw Wewnętrznych i Wymiaru Sprawiedliwości — zechce podnieść rękę.</u>
+ <u xml:id="u-36.18" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-36.19" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-36.20" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Kto się wstrzymał od głosowania? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-36.21" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Stwierdzam, że Sejm jednomyślnie uchwalił ustawę o dwustopniowym podziale administracyjnym państwa oraz o zmianie ustawy o radach narodowych.</u>
+ <u xml:id="u-36.22" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem w całości projektu ustawy o utworzeniu urzędu Ministra Administracji, Gospodarki Terenowej i Ochrony Środowiska w brzmieniu proponowanym przez Komisje: Prac Ustawodawczych oraz Spraw Wewnętrznych i Wymiaru Sprawiedliwości wraz z poprawką, którą dzisiaj w imieniu Komisji zgłosił poseł sprawozdawca — proszę o podniesienie ręki.</u>
+ <u xml:id="u-36.23" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-36.24" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-36.25" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Kto wstrzymał się od głosowania? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-36.26" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Stwierdzam, że Sejm uchwalił ustawę o utworzeniu urzędu Ministra Administracji, Gospodarki Terenowej i Ochrony Środowiska.</u>
+ <u xml:id="u-36.27" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">W ten sposób wyczerpaliśmy pierwszy punkt porządku dziennego.</u>
+ <u xml:id="u-36.28" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Przystępujemy do punktu 2 porządku dziennego: Zmiany w składzie Rady Ministrów.</u>
+ <u xml:id="u-36.29" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Proszę o zabranie głosu Prezesa Rady Ministrów Obywatela Piotra Jaroszewicza.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-37">
+ <u xml:id="u-37.0" who="#PiotrJaroszewicz">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Pragnę przedstawić Wysokiej Izbie wnioski dotyczące zmian w składzie Rady Ministrów.</u>
+ <u xml:id="u-37.1" who="#PiotrJaroszewicz">Wnoszę o powołanie obywatela Alojzego Karkoszki na stanowisko wiceprezesa Rady Ministrów i odwołanie ze stanowiska Ministra Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych.</u>
+ <u xml:id="u-37.2" who="#PiotrJaroszewicz">Ze względu na narastające zadania inwestycyjne zachodzi konieczność wzmożenia koordynacji kontroli działalności wszystkich resortów, organizacji spółdzielczych i społecznych w kształtowaniu programów inwestycyjnych, a także w organizacji wykonawstwa w budownictwie przemysłowym, mieszkaniowym i socjalnym.</u>
+ <u xml:id="u-37.3" who="#PiotrJaroszewicz">Zadanie to w Prezydium Rządu zamierzam powierzyć wicepremierowi Alojzemu Karkoszce. Zamierzam również powierzyć mu nadzór nad sprawami komunikacji i transportu.</u>
+ <u xml:id="u-37.4" who="#PiotrJaroszewicz">Wnoszę o powołanie obywatela Adama Glazura na stanowisko Ministra Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych.</u>
+ <u xml:id="u-37.5" who="#PiotrJaroszewicz">Obywatel Adam Glazur urodził się w 1933 r. w Kołaczycach woj. krośnieńskie, w rodzinie robotniczej. Województwo krośnieńskie — mam prawo już tak powiedzieć.</u>
+ <u xml:id="u-37.6" who="#komentarz">(Poseł Stefański: Od trzech minut)</u>
+ <u xml:id="u-37.7" who="#PiotrJaroszewicz">(Oklaski)*</u>
+ <u xml:id="u-37.8" who="#PiotrJaroszewicz">Ukończył studia wyższe na wydziale elektrycznym Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie. Pracował na stanowiskach: głównego energetyka, naczelnego inżyniera i dyrektora naczelnego w Krośnieńskich Hutach Szkła.</u>
+ <u xml:id="u-37.9" who="#PiotrJaroszewicz">Od 1964 r. pracuje na szczeblu ministerstwa na stanowisku dyrektora departamentu, a od 1969 r. jest podsekretarzem stanu. Od 1974 r. pełni funkcję pierwszego zastępcy Ministra Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych. Jest członkiem PZPR.</u>
+ <u xml:id="u-37.10" who="#PiotrJaroszewicz">Wnoszę o odwołanie obywatela Edwarda Sznajdra ze stanowiska Ministra Handlu Wewnętrznego i Usług. Pragnę wyrazić mu podziękowanie za dziesięcioletnią pracę na tym stanowisku.</u>
+ <u xml:id="u-37.11" who="#PiotrJaroszewicz">Obywatela Edwarda Sznajdra zamierzam powołać na stanowisko zastępcy Przewodniczącego Komisji Planowania przy Radzie Ministrów.</u>
+ <u xml:id="u-37.12" who="#PiotrJaroszewicz">Wnoszę o odwołanie obywatela Jerzego Kusiaka ze stanowiska Ministra Gospodarki Terenowej i Ochrony Środowiska. Równocześnie pragnę poinformować Wysoką Izbę, że obywatel Jerzy Kusiak przechodzi do pracy w aparacie partyjnym Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej.</u>
+ <u xml:id="u-37.13" who="#PiotrJaroszewicz">Pragnę podziękować Obywatelowi Jerzemu Kusiakowi za pracę na stanowisku ministra.</u>
+ <u xml:id="u-37.14" who="#PiotrJaroszewicz">Wnoszę o powołanie na stanowisko Ministra Handlu Wewnętrznego i Usług obywatela Jerzego Gawrysiaka.</u>
+ <u xml:id="u-37.15" who="#PiotrJaroszewicz">Obywatel Jerzy Gawrysiak urodził się w 1928 roku w Rybnie woj. włocławskie, w rodzinie nauczycielskiej. W 1955 r. ukończył wyższe studia ekonomiczne w Uniwersytecie Leningradzkim.</u>
+ <u xml:id="u-37.16" who="#PiotrJaroszewicz">Po ukończeniu studiów — do 1958 r. pracował w Politechnice Poznańskiej jako starszy asystent. Od 1958 r. do 1963 r. był sekretarzem Komitetu Dzielnicowego PZPR Poznań-Wilda następnie zastępcą kierownika Wydziału Organizacyjnego w Komitecie Wojewódzkim PZPR w Poznaniu.</u>
+ <u xml:id="u-37.17" who="#PiotrJaroszewicz">W latach 1963—1964 zajmował stanowisko zastępcy przewodniczącego Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Poznaniu, a w latach następnych — do 1970 r. był sekretarzem ekonomicznym w KW PZPR w Poznaniu.</u>
+ <u xml:id="u-37.18" who="#PiotrJaroszewicz">W roku 1971 był podsekretarzem stanu w Ministerstwie Handlu Wewnętrznego.</u>
+ <u xml:id="u-37.19" who="#PiotrJaroszewicz">W 1972 r. został powołany na stanowisko zastępcy kierownika Wydziału Ekonomicznego KC PZPR, a następnie I Sekretarza Komitetu Wojewódzkiego PZPR w Rzeszowie.</u>
+ <u xml:id="u-37.20" who="#PiotrJaroszewicz">Obywatel Jerzy Gawrysiak posiada wysokie kwalifikacje zawodowe i polityczne oraz doświadczenie zdobyte na kierowniczych stanowiskach partyjnych i w organach administracji państwowej.</u>
+ <u xml:id="u-37.21" who="#PiotrJaroszewicz">W związku z uchwaleniem przez Wysoki Sejm ustawy o utworzeniu urzędu Ministra Administracji, Gospodarki Terenowej i Ochrony Środowiska, a także zwiększeniem liczby województw do 49, zaistniała konieczność zapewnienia ze strony Rządu właściwej pomocy tym organom oraz bieżącej koordynacji ich rozległej działalności. Zadania te będą należeć do Rady Ministrów i do nowo utworzonego urzędu Ministra Administracji, Gospodarki Terenowej i Ochrony Środowiska.</u>
+ <u xml:id="u-37.22" who="#PiotrJaroszewicz">Rada Ministrów sprawować będzie ogólną koordynację działalności terenowych organów administracji państwowej, nadając im kierunki pracy.</u>
+ <u xml:id="u-37.23" who="#PiotrJaroszewicz">Natomiast bieżąca codzienna koordynacja i kontrola pracy terenowych organów administracji państwowej oraz udzielanie im wszechstronnej pomocy w wykonywaniu zadań — będą należały do Ministra Administracji, Gospodarki Terenowej i Ochrony Środowiska, który poza bieżącą kontrolą i koordynacją będzie udzielał wytycznych w sprawach organizacji i funkcjonowania terenowych organów administracji państwowej, będzie oceniał systematycznie wykonanie planu społeczno-gospodarczego województw oraz rozstrzygał problemy w skali międzywojewódzkiej.</u>
+ <u xml:id="u-37.24" who="#PiotrJaroszewicz">Wnoszę o powołanie obywatela Tadeusza Bejma na stanowisko Ministra Administracji, Gospodarki Terenowej i Ochrony Środowiska.</u>
+ <u xml:id="u-37.25" who="#PiotrJaroszewicz">Obywatel Tadeusz Bejm urodził się w 1929 r. w Kuźnicy Starej woj. częstochowskie, w rodzinie robotniczej. Do 1950 roku pracował w Centralnym Zarządzie Przemysłu Mięsnego w Katowicach, a następnie odbywał czynną służbę wojskową w Marynarce Wojennej, po czym od 1953 r. pracował w Polskich Liniach Oceanicznych w charakterze zastępcy kapitana na statkach Polskiej Marynarki Handlowej. Pracując zawodowo, ukończył wyższe studia ekonomiczne.</u>
+ <u xml:id="u-37.26" who="#PiotrJaroszewicz">W 1958 r. został powołany do pracy w aparacie partyjnym na stanowisko I Sekretarza Komitetu Dzielnicowego PZPR Port-Gdańsk, a w latach 1959—1963 był sekretarzem propagandy w Komitecie Miejskim PZPR w Gdańsku.</u>
+ <u xml:id="u-37.27" who="#PiotrJaroszewicz">W latach 1963—1971 pełnił funkcję przewodniczącego Prezydium Miejskiej Rady Narodowej, a następnie był przewodniczącym Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Gdańsku. W 1971 roku był wybrany I Sekretarzem Komitetu Wojewódzkiego PZPR w Gdańsku, a od VI Zjazdu PZPR jest członkiem Komitetu Centralnego.</u>
+ <u xml:id="u-37.28" who="#PiotrJaroszewicz">Posiadane przez obywatela Tadeusza Bejma doświadczenie nabyte na odpowiedzialnych stanowiskach partyjnych i na kierowniczych stanowiskach w organach terenowych administracji państwowej — będą służyć zadaniom, jakie zostały objęte zakresem działania Ministerstwa Administracji, Gospodarki Terenowej i Ochrony Środowiska.</u>
+ <u xml:id="u-37.29" who="#PiotrJaroszewicz">Wysoki Sejmie! Proszę o przyjęcie zgłoszonych propozycji. Dziękuję.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-38">
+ <u xml:id="u-38.0" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Dziękuję Obywatelowi Premierowi.</u>
+ <u xml:id="u-38.1" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Czy ktoś z Obywateli Posłów pragnie zabrać głos w sprawie wniosków przedstawionych przez obywatela Prezesa Rady Ministrów?</u>
+ <u xml:id="u-38.2" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Ponieważ nikt nie prosi o głos — możemy przystąpić do głosowania.</u>
+ <u xml:id="u-38.3" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Przypominam, że zgodnie z art. 51 regulaminu — Sejm powołuje i odwołuje członków Rządu zwykłą większością głosów w obecności co najmniej połowy ogólnej liczby posłów.</u>
+ <u xml:id="u-38.4" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Jak już stwierdziłem, na dzisiejszym posiedzeniu obecnych jest więcej niż połowa ogólnej liczby posłów.</u>
+ <u xml:id="u-38.5" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Możemy zatem przystąpić do głosowania.</u>
+ <u xml:id="u-38.6" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">W związku z przedstawionymi przez obywatela Prezesa Rady Ministrów wnioskami proponuję — na podstawie art. 29 ust. 1 Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej — podjęcie następujących uchwał.</u>
+ <u xml:id="u-38.7" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Uchwała w sprawie odwołania obywatela Alojzego Karkoszki ze stanowiska Ministra Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych.</u>
+ <u xml:id="u-38.8" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem tej uchwały — proszę o podniesienie ręki.</u>
+ <u xml:id="u-38.9" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-38.10" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-38.11" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Kto się wstrzymał od głosowania? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-38.12" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Uchwała w sprawie powołania obywatela Alojzego Karkoszki na stanowisko wiceprezesa Rady Ministrów.</u>
+ <u xml:id="u-38.13" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem tej uchwały — proszę o podniesienie ręki.</u>
+ <u xml:id="u-38.14" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-38.15" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-38.16" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Kto wstrzymał się od głosowania? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-38.17" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Uchwała w sprawie powołania obywatela Adama Glazura na stanowisko Ministra Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych.</u>
+ <u xml:id="u-38.18" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem tej uchwały — zechce podnieść rękę.</u>
+ <u xml:id="u-38.19" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-38.20" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-38.21" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Kto wstrzymał się od głosowania? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-38.22" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Uchwała w sprawie odwołania obywatela Edwarda Sznajdra ze stanowiska Ministra Handlu Wewnętrznego i Usług.</u>
+ <u xml:id="u-38.23" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem tej uchwały — proszę o podniesienie ręki.</u>
+ <u xml:id="u-38.24" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-38.25" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-38.26" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Kto się wstrzymał od głosowania? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-38.27" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Uchwała w sprawie powołania obywatela Jerzego Gawrysiaka na stanowisko Ministra Handlu Wewnętrznego i Usług.</u>
+ <u xml:id="u-38.28" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem tej uchwały — proszę podnieść rękę.</u>
+ <u xml:id="u-38.29" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-38.30" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-38.31" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Kto się wstrzymał od głosowania? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-38.32" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Uchwała w sprawie odwołania obywatela Jerzego Kusiaka ze stanowiska Ministra Gospodarki Terenowej i Ochrony Środowiska.</u>
+ <u xml:id="u-38.33" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem tej uchwały — proszę o podniesienie ręki.</u>
+ <u xml:id="u-38.34" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-38.35" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-38.36" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Kto się wstrzymał od głosowania? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-38.37" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Uchwała w sprawie powołania obywatela Tadeusza Bejma na stanowisko Ministra Administracji, Gospodarki Terenowej i Ochrony Środowiska.</u>
+ <u xml:id="u-38.38" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem tej uchwały — proszę o podniesienie ręki.</u>
+ <u xml:id="u-38.39" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-38.40" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-38.41" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Kto się wstrzymał od głosowania? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-38.42" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Stwierdzam zatem, że Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej — na podstawie art. 29 ust. 1 Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej podjął uchwały w sprawie odwołania obywateli: Alojzego Karkoszki — ze stanowiska Ministra Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych, Edwarda Sznajdra — ze stanowiska Ministra Handlu Wewnętrznego i Usług oraz Jerzego Kusiaka — ze stanowiska Ministra Gospodarki Terenowej i Ochrony Środowiska.</u>
+ <u xml:id="u-38.43" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Sejm podjął uchwały w sprawie powołania obywateli: Alojzego Karkoszki — na stanowisko wiceprezesa Rady Ministrów, Adama Glazura — na stanowisko Ministra Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych, Jerzego Gawrysiaka na stanowisko Ministra Handlu Wewnętrznego i Usług oraz Tadeusza Bejma — na stanowisko Ministra Administracji, Gospodarki Terenowej i Ochrony Środowiska.</u>
+ <u xml:id="u-38.44" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Porządek dzienny dzisiejszego posiedzenia został wyczerpany.</u>
+ <u xml:id="u-38.45" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Informuję Wysoką Izbę, że do Prezydium Sejmu wpłynęła interpelacja posła Bernarda Kusa do Prezesa Rady Ministrów w sprawie pobierania opłat od rolników za dokonywane wpisy z urzędu aktów własności do ksiąg wieczystych.</u>
+ <u xml:id="u-38.46" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Interpelacja ta — zgodnie z art. 79 ust. 1 regulaminu Sejmu — została przesłana adresatowi.</u>
+ <u xml:id="u-38.47" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Proszę obecnie Obywatela Sekretarza Posła Macieja Majkuta o odczytanie komunikatów.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-39">
+ <u xml:id="u-39.0" who="#SekretarzposelMaciejMajkut">W dniu dzisiejszym, bezpośrednio po zakończeniu obrad Sejmu, odbędą się posiedzenia następujących Komisji:</u>
+ <u xml:id="u-39.1" who="#SekretarzposelMaciejMajkut">1. Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów oraz Prac Ustawodawczych — w sali kolumnowej.</u>
+ <u xml:id="u-39.2" who="#SekretarzposelMaciejMajkut">2. Wspólne posiedzenie Komisji Budownictwa i Gospodarki Komunalnej oraz Komisji Rolnictwa i Przemysłu Spożywczego — w sali nr 101.</u>
+ <u xml:id="u-39.3" who="#SekretarzposelMaciejMajkut">W dniu 30 maja 1975 r. o godz. 15 odbędzie się posiedzenie Komisji Spraw Zagranicznych — w sali nr 118.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-40">
+ <u xml:id="u-40.0" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-40.1" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Na tym kończymy 27 posiedzenie Sejmu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej.</u>
+ <u xml:id="u-40.2" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Protokół posiedzenia będzie wyłożony do przejrzenia w Biurze Prac Sejmowych.</u>
+ <u xml:id="u-40.3" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">O terminie następnego posiedzenia zostaną Obywatele Posłowie powiadomieni.</u>
+ <u xml:id="u-40.4" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Zamykam posiedzenie.</u>
+ <u xml:id="u-40.5" who="#komentarz">(Koniec posiedzenia o godz. 14)</u>
+ <u xml:id="u-40.6" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Tekst interpelacji i odpowiedzi na interpelacje</u>
+ <u xml:id="u-40.7" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Interpelacja do Prezesa Rady Ministrów w sprawie pobierania opłat od rolników za dokonywane wpisy z urzędu aktów własności do ksiąg wieczystych Sejm PRL V kadencji uchwalił w dniu 26 października 1971 r. ustawę o uregulowaniu własności gospodarstw rolnych. Założeniem ze wszech miar słusznym tej ustawy było prawne uregulowanie i przeniesienie własności na rzecz faktycznych użytkowników gospodarstw rolnych.</u>
+ <u xml:id="u-40.8" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Prowadzona z mocy tej ustawy akcja uwłaszczeniowa zyskała pełną aprobatę rolników. Uregulowanie własności ziemi stało się istotnym elementem stabilności produkcji i jej rozwoju we wszystkich gospodarstwach objętych działaniem ustawy.</u>
+ <u xml:id="u-40.9" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Zainteresowanie rolników realizacją ustawy z dnia 26.X.1971 r. uzasadnia fakt, że w dotychczasowym układzie opłaty sądowe, notarialne i podatek od nabycia praw majątkowych w istotny sposób powstrzymywały rolników od dokonywania transakcji gruntami w formie przewidzianej prawem. Zgodnie z instrukcjami wydanymi dla aparatu uwłaszczeniowego, w komentowaniu na zebraniach wiejskich założeń ustawy w sposób jednoznaczny eksponowano to, że czynności związane z przeniesieniem własności na rzecz rolników będą prowadzone z urzędu i na koszt państwa, zgodnie z treścią art. 12 pkt 6 ustawy. Informowano też, że ustawodawca miał na względzie wszystkie czynności z tym związane, a więc także wpis prawa własności w księdze wieczystej. Organy administracji rolnej do czerwca 1973 r. przeprowadziły postępowanie uwłaszczeniowe tylko części gospodarstw rolnych — ze względu na ograniczone możliwości biur geodezyjnych. Wydane w tym czasie akty własności zostały z urzędu i bezpłatnie wpisane przez biura notarialne sądów powiatowych do ksiąg wieczystych. Jednakże pismem Ministerstwa Sprawiedliwości nr SK 504/38/72 z dnia 2.VI.73 r. biura notarialne zostały zobowiązane do pobierania opłat za dokonywane z urzędu (bez zlecenia rolnika) wpisy aktów własności do ksiąg wieczystych. Opłaty te są bardzo wysokie i w żadnym przypadku nie są adekwatne do rzeczywistych kosztów tej czynności. Dla gospodarstwa np. o powierzchni 7 ha opłata związana z aktualizacją wpisu prawa własności w księdze wieczystej wyniesie około 7000 zł. Pobieranie tak wysokich opłat, w razie oporów ze strony rolników — nawet w trybie egzekucyjnym, czyni każdy wydany z urzędu akt własności wyrokiem uiszczenia pokaźnej kwoty na rzecz biur notarialnych. Żaden z rolników objętych uwłaszczeniem nie może zrozumieć tego, że obecnie, po kilku już niekiedy latach posiadania aktu własności, jest zmuszony do uregulowania wysokich opłat notarialnych.</u>
+ <u xml:id="u-40.10" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Zostałem poinformowany w Biurze Notarialnym, że do końca marca br. ponad 2000 rolników w powiecie Olesno dostanie nakazy płatnicze, które w razie oporów zostaną wyegzekwowane drogą administracyjną. Sytuacja taka istnieje we wszystkich powiatach województwa opolskiego.</u>
+ <u xml:id="u-40.11" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Wydaje się, że konsekwencją stanowiska Ministerstwa Sprawiedliwości — wyrażonego w piśmie z dnia 2.VI. 1973 r., dotyczącego pobierania opłat związanych z uwłaszczeniem gospodarstw — będą straty natury politycznej w społeczeństwie wiejskim, niewspółmierne do wpływów finansowych.</u>
+ <u xml:id="u-40.12" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Zwracam się zatem z usilną prośbą do Obywatela Premiera o poczynienie kroków w kierunku zmiany wymienionego zarządzenia Ministra Sprawiedliwości.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-41">
+ <u xml:id="u-41.0" who="#PoselBernardKus">Warszawa, dnia 26 maja 1975 r.</u>
+ </div>
+ </body>
+ </text>
+ </TEI>
+</teiCorpus>
diff --git a/1972-1976/sejm/posiedzenia/pp/197276-sjm-ppxxx-00028-01/header.xml b/1972-1976/sejm/posiedzenia/pp/197276-sjm-ppxxx-00028-01/header.xml
new file mode 100644
index 0000000..028b3b2
--- /dev/null
+++ b/1972-1976/sejm/posiedzenia/pp/197276-sjm-ppxxx-00028-01/header.xml
@@ -0,0 +1,100 @@
+<?xml version='1.0' encoding='UTF-8'?>
+<teiHeader xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude" xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0" xml:id="PPC-197276-sjm-ppxxx-00028-01">
+ <fileDesc>
+ <titleStmt>
+ <title>28 posiedzenie Sejmu PRL</title>
+ </titleStmt>
+ <publicationStmt>
+ <p>Prosimy o zapoznanie się z nagłówkiem korpusu (PPC_header.xml).</p>
+ </publicationStmt>
+ <sourceDesc>
+ <bibl>
+ <title>28 posiedzenie Sejmu PRL</title>
+ <publisher>Kancelaria Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej</publisher>
+ <note type="system">PRL</note>
+ <note type="house">Sejm</note>
+ <note type="termNo">6</note>
+ <note type="type">Posiedzenie Plenarne</note>
+ <note type="sessionNo">28</note>
+ <note type="dayNo">1</note>
+ <date>1975-06-12</date>
+ </bibl>
+ </sourceDesc>
+ </fileDesc>
+ <profileDesc>
+ <particDesc>
+ <person xml:id="HenrykPawlowski" role="speaker">
+ <persName>Henryk Pawłowski</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="komentarz" role="speaker">
+ <persName>Komentarz</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="MieczyslawMoczar" role="speaker">
+ <persName>Mieczysław Moczar</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselBalickiZdzislaw" role="speaker">
+ <persName>Poseł Balicki Zdzisław</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselCybulskaZofia" role="speaker">
+ <persName>Poseł Cybulska Zofia</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselFurmanekMieczyslaw" role="speaker">
+ <persName>Poseł Furmanek Mieczysław</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselJozefPinkowski" role="speaker">
+ <persName>Poseł Józef Pińkowski</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselKomenderZenon" role="speaker">
+ <persName>Poseł Komender Zenon</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselKruszynskaDaniela" role="speaker">
+ <persName>Poseł Kruszyńska Daniela</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselKwasniewiczMichal" role="speaker">
+ <persName>Poseł Kwaśniewicz Michał</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselLipskiWitold" role="speaker">
+ <persName>Poseł Lipski Witold</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselMateraMarian" role="speaker">
+ <persName>Poseł Matera Marian</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselMorawiecTeresa" role="speaker">
+ <persName>Poseł Morawiec Teresa</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselOciepkaJerzy" role="speaker">
+ <persName>Poseł Ociepka Jerzy</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselPogonowskiZygmunt" role="speaker">
+ <persName>Poseł Pogonowski Zygmunt</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselRachelCzeslaw" role="speaker">
+ <persName>Poseł Rachel Czesław</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselRostworowskiStanislaw" role="speaker">
+ <persName>Poseł Rostworowski Stanisław</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselRoskiewiczBernard" role="speaker">
+ <persName>Poseł Rośkiewicz Bernard</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselStruzekBoleslaw" role="speaker">
+ <persName>Poseł Strużek Bolesław</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselSzuniewiczJozef" role="speaker">
+ <persName>Poseł Szuniewicz Józef</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselZablockiJanusz" role="speaker">
+ <persName>Poseł Zabłocki Janusz</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="WicemarszalekAndrzejBenesz" role="speaker">
+ <persName>Wicemarszałek Andrzej Benesz</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="WicemarszalekAndrzejWerblan" role="speaker">
+ <persName>Wicemarszałek Andrzej Werblan</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="WicemarszalekHalinaSkibniewska" role="speaker">
+ <persName>Wicemarszałek Halina Skibniewska</persName>
+ </person>
+ </particDesc>
+ </profileDesc>
+</teiHeader>
diff --git a/1972-1976/sejm/posiedzenia/pp/197276-sjm-ppxxx-00028-01/text_structure.xml b/1972-1976/sejm/posiedzenia/pp/197276-sjm-ppxxx-00028-01/text_structure.xml
new file mode 100644
index 0000000..d17bb42
--- /dev/null
+++ b/1972-1976/sejm/posiedzenia/pp/197276-sjm-ppxxx-00028-01/text_structure.xml
@@ -0,0 +1,674 @@
+<?xml version='1.0' encoding='UTF-8'?>
+<teiCorpus xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude" xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">
+ <xi:include href="PPC_header.xml"/>
+ <TEI>
+ <xi:include href="header.xml"/>
+ <text>
+ <body>
+ <div xml:id="div-1">
+ <u xml:id="u-1.0" who="#komentarz">Sejm</u>
+ <u xml:id="u-1.1" who="#komentarz">Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej</u>
+ <u xml:id="u-1.2" who="#komentarz">Kadencja VI — Sesja VII z 28 posiedzenia Sejmu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej w dniu 12 czerwca 1975 r.</u>
+ <u xml:id="u-1.3" who="#komentarz">Warszawa 1975</u>
+ <u xml:id="u-1.4" who="#komentarz">(Początek posiedzenia o godz. 9 min. 05)</u>
+ <u xml:id="u-1.5" who="#komentarz">(Na posiedzeniu przewodniczą wicemarszałkowie Sejmu Andrzej Werblan, Halina Skibniewska oraz Andrzej Benesz)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-2">
+ <u xml:id="u-2.0" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Obywatele Posłowie! Otwieram posiedzenie.</u>
+ <u xml:id="u-2.1" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Powołuję na sekretarzy posłów Zenobię Gregorczyk i Henryka Pawłowskiego.</u>
+ <u xml:id="u-2.2" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Protokół i listę mówców prowadzić będzie poseł Zenobia Gregorczyk.</u>
+ <u xml:id="u-2.3" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Proszę Posłów Sekretarzy o zajęcie miejsc przy stole prezydialnym.</u>
+ <u xml:id="u-2.4" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Protokół 27 posiedzenia uważam za przyjęty wobec niewniesienia przeciwko niemu zastrzeżeń.</u>
+ <u xml:id="u-2.5" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Ustalony przez Prezydium Sejmu porządek dzienny dzisiejszego posiedzenia został Obywatelom Posłom doręczony.</u>
+ <u xml:id="u-2.6" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Czy ktoś z Obywateli Posłów pragnie zabrać głos w sprawie porządku dziennego?</u>
+ <u xml:id="u-2.7" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Nikt się nie zgłasza.</u>
+ <u xml:id="u-2.8" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Uważam, że Sejm porządek dzienny posiedzenia, przedstawiony przez Prezydium Sejmu, zatwierdził.</u>
+ <u xml:id="u-2.9" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Przystępujemy do punktu 1 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Mandatowo- Regulaminowej w sprawie obsadzenia mandatu w okręgu wyborczym nr 11 w Łomży (druk nr 221).</u>
+ <u xml:id="u-2.10" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Głos ma sprawozdawca poseł Bernard Rośkiewicz.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-3">
+ <u xml:id="u-3.0" who="#PoselRoskiewiczBernard">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Prezydium Sejmu przekazało Komisji Mandatowo- Regulaminowej do rozpatrzenia sprawę obsadzenia w trybie art. 77 Ordynacji wyborczej mandatu wygasłego w okręgu wyborczym nr 11 w Łomży — wskutek śmierci posła Józefa Rodzika. Jednocześnie Prezydium Sejmu zwróciło się do Komisji Mandatowo-Regulaminowej o przedłożenie Wysokiej Izbie w powyższej sprawie odpowiedniego wniosku. Przypominam, że wygaśnięcie mandatu posła Józefa Rodzika Sejm stwierdził na ostatnim posiedzeniu w dniu 28 maja br.</u>
+ <u xml:id="u-3.1" who="#PoselRoskiewiczBernard">Zgodnie z postanowieniami Ordynacji wyborczej do Sejmu — Wysoka Izba może obecnie podjąć uchwałę o wstąpieniu w skład Sejmu tego spośród nie wybranych w okręgu wyborczym nr 11 kandydatów, który uzyskał kolejno największą liczbę głosów i nie utracił prawa wybieralności.</u>
+ <u xml:id="u-3.2" who="#PoselRoskiewiczBernard">Komisja Mandatowo-Regulaminowa na posiedzeniu w dniu 11 czerwca 1975 r. rozpatrywała sprawę obsadzenia opróżnionego mandatu i upoważniła mnie do przedstawienia Wysokiej Izbie projektu uchwały w tej sprawie.</u>
+ <u xml:id="u-3.3" who="#PoselRoskiewiczBernard">Na podstawie danych Państwowej Komisji Wyborczej — Komisja Mandatowo-Regulaminowa stwierdziła, że kandydatem do objęcia opróżnionego mandatu w okręgu nr 11 jest obywatel Józef Szuniewicz, zamieszkały w Biebrzy, doktor nauk technicznych, zastępca dyrektora Zakładu Doświadczalnego Melioracji i Użytków Zielonych w Biebrzy, członek Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej. Komisja Mandatowo-Regulaminowa stwierdza, że kandydat ma prawo wybieralności do Sejmu. W związku z tym Komisja Mandatowo-Regulaminowa zgłasza wniosek o uzyskanie mandatu poselskiego w okręgu wyborczym nr 11 w Łomży przez obywatela Józefa Szuniewicza i przedstawia Wysokiej Izbie projekt uchwały, której treść została zamieszczona w doręczonym obywatelom posłom druku sejmowym nr 221. Dziękuję.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-4">
+ <u xml:id="u-4.0" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Dziękuję obywatelowi posłowi.</u>
+ <u xml:id="u-4.1" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Czy ktoś z Obywateli Posłów pragnie zabrać głos w tej sprawie?</u>
+ <u xml:id="u-4.2" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Nikt się nie zgłasza.</u>
+ <u xml:id="u-4.3" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Proponuję, żebyśmy przystąpili do głosowania.</u>
+ <u xml:id="u-4.4" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem uchwały zamieszczonej w druku sejmowym nr 221 w sprawie obsadzenia mandatu poselskiego w okręgu wyborczym nr 11 — zechce podnieść rękę.</u>
+ <u xml:id="u-4.5" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-4.6" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Kto głosuje przeciw? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-4.7" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Kto wstrzymał się od głosowania? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-4.8" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Stwierdzam, że Sejm podjął uchwałę w sprawie obsadzenia mandatu poselskiego w okręgu wyborczym nr 11, a tym samym obywatel Józef Szuniewicz uzyskał mandat posła na Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej.</u>
+ <u xml:id="u-4.9" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Poseł Józef Szuniewicz zgłosił się do złożenia ślubowania poselskiego.</u>
+ <u xml:id="u-4.10" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Proszę Obywatela Posła o zbliżenie się do Prezydium w celu złożenia ślubowania.</u>
+ <u xml:id="u-4.11" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Proszę wszystkich obecnych o powstanie z miejsc.</u>
+ <u xml:id="u-4.12" who="#komentarz">(Wszyscy wstają)</u>
+ <u xml:id="u-4.13" who="#komentarz">(Czyta rotę ślubowania)</u>
+ <u xml:id="u-4.14" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">,,Ślubuję uroczyście jako poseł na Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej pracować dla dobra Narodu Polskiego i pogłębiać jego jedność, przyczyniać się do umacniania więzi władzy państwowej z ludem pracującym miast i wsi, czynić wszystko dla utrwalenia niepodległości i suwerenności, dla pomyślnego, socjalistycznego rozwoju Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej”.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-5">
+ <u xml:id="u-5.0" who="#PoselSzuniewiczJozef">Ślubuję.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-6">
+ <u xml:id="u-6.0" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Stwierdzam, że poseł Józef Szuniewicz złożył ślubowanie poselskie.</u>
+ <u xml:id="u-6.1" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Przystępujemy do punktu 2 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów o sprawozdaniach Rządu z wykonania planu społeczno-gospodarczego rozwoju kraju i budżetu państwa oraz o wniosku Najwyższej Izby Kontroli w przedmiocie absolutorium dla Rządu za okres od 1 stycznia 1974 r. do 31 grudnia 1974 r. (druki nr 214, 215, 216, 219).</u>
+ <u xml:id="u-6.2" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Głos zabierze Prezes Najwyższej Izby Kontroli obywatel Mieczysław Moczar.</u>
+ <u xml:id="u-6.3" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Prezes Najwyższej Izby Kontroli</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-7">
+ <u xml:id="u-7.0" who="#MieczyslawMoczar">Obywatelu Marszałku! Wysoka Izbo! Wyniki działalności gospodarczej w 1974 r. świadczą, że rok ten był dla kraju pomyślny. Realizując program wytyczony na VI Zjeździe Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, w wielu dziedzinach osiągnęliśmy wydatne przyśpieszenie tempa rozwoju kraju, przekraczając zadania planu społeczno-gospodarczego na 1974 r.</u>
+ <u xml:id="u-7.1" who="#MieczyslawMoczar">oraz wyprzedzając znacznie założenia planu 5-letniego ustalone na ten rok. Należy z satysfakcją podkreślić, że niektóre działy gospodarki narodowej osiągnęły już poziom rozwoju przewidziany w planie 5-letnim na 1975 r.</u>
+ <u xml:id="u-7.2" who="#MieczyslawMoczar">Nadrzędnemu celowi, tj. poprawie warunków życia społeczeństwa, podporządkowano uzyskanie większej produkcji materialnej, aktywizację handlu zagranicznego oraz inne niezbędne czynniki wzrostu gospodarki narodowej.</u>
+ <u xml:id="u-7.3" who="#MieczyslawMoczar">Dzięki powszechnemu zaangażowaniu załóg pracowniczych w realizacji zadań dodatkowych, podejmowanych z okazji 30-lecia Polski Ludowej, wszystkie działy produkcji materialnej wykonały założenia planowe z nadwyżką. Poparcie dla polityki partii przejawiało się w coraz bardziej wydajnej pracy, w poprawie dyscypliny społecznej oraz umiejętności gospodarowania.</u>
+ <u xml:id="u-7.4" who="#MieczyslawMoczar">Pomyślne wykonanie zadań 1974 r. jest rezultatem aktywnej i konsekwentnej działalności Rządu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, którego działania skierowane były na przyśpieszenie rozwoju gospodarczego, wzmocnienie i utrwalenie równowagi ekonomicznej oraz na łagodzenie i usuwanie trudności i napięć towarzyszących szybko rozwijającej się gospodarce. Dalsze doskonalenie procesu planowania i zarządzania gospodarką i administracją stworzyło korzystniejsze warunki do osiągania zamierzonych celów.</u>
+ <u xml:id="u-7.5" who="#MieczyslawMoczar">Obywatele Posłowie! Najwyższa Izba Kontroli przedłożyła Sejmowi uwagi do sprawozdań Rady Ministrów z wykonania planu społeczno-gospodarczego rozwoju kraju i budżetu państwa za 1974 rok. Wspomniane sprawozdania i uwagi NIK zostały wcześniej rozpatrzone przez Komisję Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów.</u>
+ <u xml:id="u-7.6" who="#MieczyslawMoczar">Pragnę więc nadmienić, że wszystkie komisje sejmowe, z którymi nasze zespoły NIK na bieżąco współdziałały, rozpatrzyły uwagi do resortowych sprawozdań z wykonania planu i budżetu. Dlatego też w swym, wystąpieniu Chciałbym pokrótce podnieść tylko niektóre problemy.</u>
+ <u xml:id="u-7.7" who="#MieczyslawMoczar">Na wstępie podkreślić należy, że zadania planu na 1974 r. nie były łatwe. Jego podstawowe założenia ukierunkowane były w szczególności na utrzymanie wysokiej dynamiki produkcji materialnej dla zapewnienia poprawy poziomu życia społeczeństwa, przy równoczesnym kontynuowaniu rozbudowy i modernizacji majątku produkcyjnego, zwiększeniu udziału Polski w międzynarodowej wymianie gospodarczej oraz umacnianiu równowagi rynkowej.</u>
+ <u xml:id="u-7.8" who="#MieczyslawMoczar">Podkreślając duże osiągnięcia w rozwoju kraju w 1974 r. wspomnieć jednak należy o istnieniu nie wykorzystanych jeszcze w pełni możliwości szybszego wzrostu gospodarczego. Dotyczy to nie dość sprawnego jeszcze wykonywania przez aparat gospodarczy szeregu uchwał i decyzji Rządu.</u>
+ <u xml:id="u-7.9" who="#MieczyslawMoczar">zdrowia dla ludności. Mając na uwadze poważne trudności w wykonywaniu inwestycji służby zdrowia, wydaje się wskazane podjęcie przez Rząd dodatkowych decyzji, które poprawiłyby istniejącą sytuację.</u>
+ <u xml:id="u-7.10" who="#MieczyslawMoczar">W 1974 r. doskonalono w dalszym ciągu system oświaty, szczególnie przez rozwijanie wychowania przedszkolnego i tworzenie zbiorczych szkół gminnych. Nowa organizacja szkolnictwa wiejskiego wpłynęła ogólnie na podniesienie poziomu nauczania, a także na poprawę warunków nauki w szkołach wiejskich przy występujących jeszcze pewnych trudnościach w zakresie odpowiedniej obsady kadrowej oraz bazy lokalowej.</u>
+ <u xml:id="u-7.11" who="#MieczyslawMoczar">Wspomnieć również należy, że rozszerzona została w ubiegłym roku baza turystyczno-wypoczynkowa, stwarzająca lepsze warunki do upowszechnienia wypoczynku, sportu i turystyki wśród młodzieży i załóg pracowniczych. | Poprawiło to niewątpliwie warunki wypoczynku — przy zwiększonej liczbie dni Wolnych od pracy. Oczywiście, że jest jeszcze w tej dziedzinie wiele do zrobienia, przede wszystkim przez samo społeczeństwo.</u>
+ <u xml:id="u-7.12" who="#MieczyslawMoczar">Wysoki Sejmie! Korzystne wyniki gospodarcze, osiągnięte w 1974 r. wpłynęły pozytywnie na wykonanie budżetu państwa. Dochody budżetu państwa wyniosły 610,5 mld zł i były o 13,3% wyższe od założeń ustawy budżetowej. Wydatki budżetu zostały zrealizowane w wysokości 602,5 mld zł, tj. w 112,1% w stosunku do założeń ustawy. Nadwyżka dochodów nad wydatkami w wysokości 8,2 mld zł została wygospodarowana głównie na skutek przekroczenia planowanych dochodów z gospodarki uspołecznionej, jak również w wyniku oszczędnego gospodarowania. Realizacja zadań finansowych przebiegała w warunkach dalszego doskonalenia systemu ekonomiczno-finansowego i rozszerzania zakresu jego działania.</u>
+ <u xml:id="u-7.13" who="#MieczyslawMoczar">Obywatele Posłowie! W wyniku podjętych przez Rząd decyzji, popartych ofiarną i aktywną postawą społeczeństwa, rzetelną pracą robotników, rolników i inteligencji, osiągnęliśmy korzystne rezultaty w realizacji zadań planu społeczno-gospodarczego rozwoju kraju i budżetu państwa na rok 1974. Uzyskano dalszy rozwój gospodarki i zwiększenie dobrobytu społeczeństwa. Stworzono tym samym mocne podstawy do utrzymania wysokiego tempa wzrostu gospodarczego w następnych latach.</u>
+ <u xml:id="u-7.14" who="#MieczyslawMoczar">Dla zapewnienia podobnie pomyślnej realizacji zadań w roku bieżącym wskazane wydaje się m.in. dalsze doskonalenie działalności aparatu gospodarczego i administracyjnego. Chodzi w szczególności o to, aby pełniej wykorzystać — przez podnoszenie efektywności gospodarowania — tkwiące jeszcze w naszej gospodarce rezerwy. Mam tu na uwadze przede wszystkim:</u>
+ <u xml:id="u-7.15" who="#MieczyslawMoczar">— doskonalenie procesów inwestycyjnych pod kątem skracania czasu ich trwania oraz terminowego uzyskiwania zakładanych efektów;</u>
+ <u xml:id="u-7.16" who="#MieczyslawMoczar">— podnoszenie jakości i nowoczesności produkcji przemysłowej, lepiej dostosowanej do potrzeb eksportu i rynku wewnętrznego;</u>
+ <u xml:id="u-7.17" who="#MieczyslawMoczar">— zapewnienie pełniejszego zaopatrzenia rolnictwa w niezbędne nowoczesne środki produkcji — maszyny i części zamienne, nawozy i środki chemiczne; przy okazji należy podkreślić potrzebę szerszego i głębszego upowszechniania przez służbę rolną wiedzy o sposobie lepszego wykorzystania tych środków i gospodarowania ziemią dla uzyskania wyższych efektów w produkcji roślinnej i zwierzęcej;</u>
+ <u xml:id="u-7.18" who="#MieczyslawMoczar">— racjonalne gospodarowanie zasobami pracy w całej gospodarce narodowej, a szczególnie w przemyśle;</u>
+ <u xml:id="u-7.19" who="#MieczyslawMoczar">— pełniejsze wykorzystanie zasobów surowcowo-materiałowych przez wdrażanie zasady oszczędniejszego ich zużywania w produkcji i prawidłowego sterowania zapasami;</u>
+ <u xml:id="u-7.20" who="#MieczyslawMoczar">— usprawnienie przebiegu realizacji zadań budownictwa mieszkaniowego oraz zapewnienie pełniejszej realizacji zadań inwestycyjnych w służbie zdrowia i oświacie.</u>
+ <u xml:id="u-7.21" who="#MieczyslawMoczar">Jednocześnie pragnę wyrazić głębokie przekonanie, że realizacja uchwały XVII Plenum KC naszej partii i ustawy o reformie administracji terenowej przyczyni się niewątpliwie do sprawniejszego wykonywania zadań społeczno-gospodarczych.</u>
+ <u xml:id="u-7.22" who="#MieczyslawMoczar">Najwyższa Izba Kontroli, na podstawie wyników kontroli oraz oceny wykonania zadań rzeczowych i finansowych stwierdza, że działalność Rządu w 1974 r. była zgodna z uchwałą Sejmu o planie społeczno-gospodarczego rozwoju kraju i ustawą o budżecie państwa oraz, że węzłowe zadania społeczno-ekonomiczne, wynikające z uchwał VI Zjazdu partii i I Krajowej Konferencji Partyjnej, zostały wykonane pomyślnie, a w wielu ważnych dziedzinach znacznie przekroczone.</u>
+ <u xml:id="u-7.23" who="#MieczyslawMoczar">W związku z tym mam zaszczyt w imieniu kolegium Najwyższej Iżby Kontroli przedłożyć Wysokiemu Sejmowi wniosek o udzielenie Rządowi absolutorium za jego działalność w kierowaniu gospodarką kraju w 1974 r. Dziękuję bardzo.</u>
+ <u xml:id="u-7.24" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-8">
+ <u xml:id="u-8.0" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Dziękuję obywatelowi Prezesowi NIK.</u>
+ <u xml:id="u-8.1" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Głos ma sprawozdawca Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów poseł Bolesław Strużek.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-9">
+ <u xml:id="u-9.0" who="#PoselStruzekBoleslaw">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! W imieniu Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów przypadł mi zaszczyt przedstawienia uwag i oceny sprawozdań Rządu z wykonania planu społeczno-gospodarczego rozwoju kraju w 1974 r. oraz budżetu państwa za okres Rozwój przemysłu w 1974 r. osiągnął wysokie tempo wzrostu, przekraczając założenia planu. Sprzedaż produkcji przemysłowej była wyższa o 12,4% niż w roku poprzednim i o 3,1% od planowanej. Około 50% ponadplanowej produkcji zrealizowano w ramach dodatkowych zobowiązań podejmowanych na apel Sekretariatu Komitetu Centralnego PZPR i Prezydium Rządu. Świadczy to niewątpliwie o dużej świadomości naszego społeczeństwa.</u>
+ <u xml:id="u-9.1" who="#PoselStruzekBoleslaw">Nastąpiły pozytywne zmiany w strukturze produkcji, wyrażające się wzrostem udziału nowoczesnych i zmodernizowanych wyrobów o wyższej jakości i lepiej dostosowanych do potrzeb odbiorców.</u>
+ <u xml:id="u-9.2" who="#PoselStruzekBoleslaw">Na podkreślenie zasługuje fakt, że wszystkie podstawowe resorty przemysłowe w ujęciu wartościowym wykonały z nadwyżką zadania planowe przy szybszym wzroście produkcji na cele rynkowe.</u>
+ <u xml:id="u-9.3" who="#PoselStruzekBoleslaw">Uzyskano poprawę w kształtowaniu się relacji pomiędzy wzrostem wydajności pracy i zatrudnienia. Było to między innymi wynikiem podjętych przez Rząd decyzji w sprawie ograniczenia nadmiernego wzrostu zatrudnienia.</u>
+ <u xml:id="u-9.4" who="#PoselStruzekBoleslaw">W rolnictwie, z uwagi na niekorzystne warunki atmosferyczne, uzyskaliśmy efekty mniejsze od spodziewanych. Ujemne skutki niesprzyjającej pogody wystąpiły przede wszystkim w produkcji roślinnej. Podkreślić jednak należy, że dzięki ofiarnej pracy rolników i zapewnieniu pomocy przez państwo dla gospodarki rolnej, wartość globalnej produkcji rolnictwa ukształtowała się na poziomie o 1,9% wyżej niż w roku poprzednim, jakkolwiek prognozy wiosenne były pomyślniejsze. W 1974 r. wzrosło znacznie zużycie nawozów sztucznych i środków ochrony roślin, zwiększyły się dostawy pasz, maszyn i sprzętu rolniczego oraz materiałów budowlanych dla rolnictwa.</u>
+ <u xml:id="u-9.5" who="#PoselStruzekBoleslaw">Niezmiernie ważnym i trudnym problemem gospodarczym, któremu Rząd poświęcił wiele uwagi, była działalność inwestycyjna. Rok 1974 był trzecim z kolei rokiem o bardzo wysokim tempie inwestowania, które było możliwe dzięki ponadplanowanemu wzrostowi dochodu narodowego oraz korzystaniu z kredytów zagranicznych. Nakłady inwestycyjne w gospodarce narodowej wzrosły o 22,5% w porównaniu z 1973 r. i były o blisko 50 mld zł, tj. o około 12% wyższe od poziomu przyjętego w planie na 1974 r. Wydatne zwiększenie nakładów nastąpiło we wszystkich działach gospodarki narodowej, jednak zgodnie z założeniami VI Zjazdu partii preferowane były dziedziny o zasadniczym znaczeniu dla unowocześnienia gospodarki i poprawy zaopatrzenia ludności. Wydatkowano więcej niż planowano, zwłaszcza na rozwój i unowocześnienie przemysłu, uzupełnienie wyposażenia technicznego w budownictwie, rolnictwie uspołecznionym i transporcie.</u>
+ <u xml:id="u-9.6" who="#PoselStruzekBoleslaw">W rezultacie zwiększonego wysiłku inwestycyjnego majątek trwały w gospodarce narodowej zwiększył się w 1974 r. o dalsze 314 mld zł. Wartość kosztorysowa inwestycji oddanych do użytku w gospodarce uspołecznionej — często w skróconych cyklach — wzrosła w stosunku do 1973 r. o 28,4%. Zdolność produkcyjna przekazanych do eksploatacji obiektów przemysłowych była wyższa o ok. 1/3 od zdolności przekazanych w 1973 r.</u>
+ <u xml:id="u-9.7" who="#PoselStruzekBoleslaw">Obroty handlu zagranicznego wzrosły w porównaniu z 1973 r. o ponad 39%, kształtując się powyżej poziomu założonego w planie. Nastąpiło dalsze rozszerzenie i pogłębienie współpracy z zagranicą, szczególnie z krajami Rady Wzajemnej Pomocy Gospodarczej.</u>
+ <u xml:id="u-9.8" who="#PoselStruzekBoleslaw">Obywatele Posłowie! Utrzymanie w 1974 roku tendencji wysokiego wzrostu gospodarczego spowodowało, że wytworzony dochód narodowy zwiększył się o ponad 10%, przekraczając założenia planowe. Dochód narodowy do podziału wzrósł o ponad 13% wobec założonego w planie wzrostu o 9,3%. Zaistniała zatem możliwość przeznaczenia dodatkowych środków na zwiększenie majątku narodowego.</u>
+ <u xml:id="u-9.9" who="#PoselStruzekBoleslaw">W wyniku realizacji rządowego programu socjalno-płacowego, zwiększyły się o 14,1% — w porównaniu z 1973 rokiem — pieniężne przychody ludności. Przeciętne płace realne wzrosły o 8,4%.</u>
+ <u xml:id="u-9.10" who="#PoselStruzekBoleslaw">Przyspieszeniu tempa poprawy warunków socjalno-bytowych społeczeństwa towarzyszyły działania Rządu zmierzające do ponadplanowego zwiększenia produkcji i dostaw towarów na potrzeby rynku. Ogólna wartość dostaw towarów na rynek w cenach bieżących zwiększyła się w porównaniu z 1973 r. o 16,4%. Wysoki wzrost dostaw, mimo unowocześnienia produkcji i korzystnych zmian struktury, nie pokrył jednak w pełni popytu ludności na niektóre grupy towarowe. Również, mimo zwiększenia o 14% w porównaniu z 1973 r. wartości usług świadczonych przez jednostki uspołecznione, potrzeby ludności na tym odcinku nie były zaspokojone.</u>
+ <u xml:id="u-9.11" who="#PoselStruzekBoleslaw">W 1974 r. oddano do użytku 247,9 tys. mieszkań o powierzchni użytkowej 11% większej niż w poprzednim roku. W wyniku wzrastającego udziału mieszkań, projektowanych według zwiększonych standardów powierzchniowych, nastąpiła widoczna poprawa ich funkcjonalności.</u>
+ <u xml:id="u-9.12" who="#PoselStruzekBoleslaw">Realizacja polityki partii i Rządu zapewniła dalszy postęp w dziedzinie warunków socjalnych ludności, opieki zdrowotnej, rozwoju oświaty i upowszechniania kultury. Podjęto szereg decyzji zwiększających wypłaty świadczeń społecznych i rozszerzających krąg osób upoważnionych do korzystania z tych świadczeń.</u>
+ <u xml:id="u-9.13" who="#PoselStruzekBoleslaw">Zwiększenie o ponad 15% wydatków budżetu na ochronę zdrowia spotkało się, jak wiadomo, z ogólną aprobatą społeczeństwa. Stworzone zostały lepsze warunki do wykorzystania kadry medycznej, w wyniku czego osiągnięto poprawę jakości w zakresie świadczeń służby wysoki pułap i dynamikę nakładów inwestycyjnych oraz nadal wysoki udział robót budowlano-montażowych w ogólnej wartości inwestycji — podkreślić należy jako cechę szczególnie korzystną wzrost uprzemysłowienia budownictwa, co wyraża się nie tylko w postępie mechanizacji prac, w zastosowaniu bardziej wydajnych maszyn, ale również we wzroście udziału asortymentów wielkowymiarowych. Tak np. udział kubatury budynków wykonanych z płyt wielkowymiarowych i budynków o konstrukcjach szkieletowych metalowych wzrósł z niecałych 23°/o w 1973 r. do 33,5% w 1974 r. Można więc zatem powiedzieć, że był to przyrost po prostu typu skokowego.</u>
+ <u xml:id="u-9.14" who="#PoselStruzekBoleslaw">Podkreślić należy zmianę struktury technicznej inwestycji wyrażającą się we wzroście udziału zakupu maszyn i urządzeń. Nastąpiła również poprawa relacji między wartością inwestycji nowo rozpoczynanych a ogólną wartością nakładów inwestycyjnych. Udział inwestycji nowo rozpoczynanych zmniejszył się — w roku 1973 wynosił 29,2% i spadł do 26,2% w 1974 r.</u>
+ <u xml:id="u-9.15" who="#PoselStruzekBoleslaw">Trzecim strategicznym założeniem planu na 1974 r. było możliwie najbardziej efektywne wykorzystanie handlu zagranicznego oraz międzynarodowej współpracy gospodarczej i naukowo-technicznej jako czynnika przyśpieszającego rozwój ekonomiczny kraju.</u>
+ <u xml:id="u-9.16" who="#PoselStruzekBoleslaw">Skorygowany plan obrotów w handlu zagranicznym został przekroczony. Wartość obrotów w handlu zagranicznym w stosunku do 1973 r. wzrosła o 31,9%, w tym eksport wzrósł o 29,4%, a import o 34%. Operatywne dostosowywanie struktury towarowej i kierunków geograficznych eksportu do sytuacji na rynkach światowych przyniosło poprawę warunków wymiany oraz stało się źródłem polepszenia wyników finansowych w przedsiębiorstwach eksportujących.</u>
+ <u xml:id="u-9.17" who="#PoselStruzekBoleslaw">Rok 1974 był rokiem dalszego umacniania i rozwoju współpracy gospodarczej z krajami socjalistycznymi, a przede wszystkim z krajami członkowskimi RWPG. Kraje te, podobnie jak w latach ubiegłych, były głównymi partnerami Polski w obrotach handlu zagranicznego. Prowadzone były prace nad koordynacją planów gospodarczych na lata 1976—1980, zawartych zostało wiele porozumień wielostronnych w przedmiocie wieloletniego zaspokajania potrzeb surowcowych oraz wiele porozumień o specjalizacji i kooperacji w produkcji oraz współpracy naukowo-technicznej. Szczególnie doniosłe znaczenie ma współpraca ze Związkiem Radzieckim w zakresie rozwoju bazy surowcowo-paliwowej, w celu pełniejszego pokrycia potrzeb naszej gospodarki w takie np. surowce, jak gaz ziemny, ropa naftowa, surowce żelazodajne itp.</u>
+ <u xml:id="u-9.18" who="#PoselStruzekBoleslaw">Bliska i wzajemnie korzystna współpraca gospodarcza krajów socjalistycznych, a zwłaszcza krajów członkowskich RWPG, stanowiła jeden z podstawowych czynników stabilizacji ekonomicznej i wysokiej dynamiki rozwoju naszego kraju.</u>
+ <u xml:id="u-9.19" who="#PoselStruzekBoleslaw">Zostały zawarte również wieloletnie umowy o współpracy gospodarczej z wieloma krajami kapitalistycznymi ekonomicznie rozwiniętymi. Pomyślnie kształtowała się współpraca z krajami rozwijającymi się.</u>
+ <u xml:id="u-9.20" who="#PoselStruzekBoleslaw">Można zatem stwierdzić, że plan społeczno-gospodarczego rozwoju kraju w 1974 r. był konsekwentnie realizowany w duchu założeń VI Zjazdu partii i uchwały Sejmu z 15 grudnia 1973 r. Osiągnięte wyniki zasługują na tym wyższą ocenę, gdy uwzględni się specyficzne dla 1974 r. trudności, których źródłem była znana obywatelom posłom sytuacja na rynkach krajów kapitalistycznych. Innego rodzaju źródłem trudności dla rozwoju rolnictwa były niekorzystne warunki atmosferyczne. Na tle bardzo wysokiej dynamiki wzrostu przychodów pieniężnych ludności, prawie dwukrotnie wyższej niż zakładał plan dynamiki inwestycji, z większą siłą ujawniły się napięcia surowcowo-materiałowe oraz zjawiska niedostatecznie elastycznego dostosowywania się produkcji do zmieniającego się szybko popytu na towary i usługi.</u>
+ <u xml:id="u-9.21" who="#PoselStruzekBoleslaw">Nasuwa się pytanie, jakie były główne czynniki równoważące pogorszenie warunków realizacji planu oraz zapewniające osiągnięcie tak wysokiej dynamiki. Głównym czynnikiem było powszechne zaangażowanie świata pracy, a przede wszystkim ofiarna i coraz bardziej wydajna praca klasy robotniczej oraz ludności chłopskiej. Udział dodatkowych zobowiązań produkcyjnych, podejmowanych na apel Sekretariatu KC i Prezydium Rządu dla uczczenia 30 rocznicy PRL, wynosił ponad 47% wartości ponadplanowej produkcji przemysłu.</u>
+ <u xml:id="u-9.22" who="#PoselStruzekBoleslaw">Istotnym czynnikiem rozwoju była kierownicza i inspirująca rola partii oraz aktywna polityka społeczno-ekonomiczna Rządu, usprawnienie funkcjonowania administracji, doskonalenie systemu zarządzania i planowania, systemu ekonomiczno-finansowego oraz aktywność systemu demokracji socjalistycznej.</u>
+ <u xml:id="u-9.23" who="#PoselStruzekBoleslaw">W ciągu 1974 r. Rada Ministrów systematycznie przeprowadzała z udziałem wojewodów i prezydentów miast miesięczne i okresowe analizy realizacji głównych zadań planu. Stosownie do kształtowania się sytuacji podejmowane były doraźne i bardziej długofalowo działające środki. Rząd w swych pracach poświęcał szczególną uwagę zagadnieniom: kształtowania się sytuacji na rynku wewnętrznym, aktywizacji eksportu i poprawy jego efektywności, koordynacji i racjonalizacji importu, usprawnienia procesów inwestycyjnych, poprawie gospodarki materiałowo-surowcowej, kształtowaniu racjonalnego zatrudnienia, zwiększeniu zdolności przewozowych transportu, budownictwu mieszkaniowemu oraz zmniejszeniu deficytowości wyrobów przemysłowych.</u>
+ <u xml:id="u-9.24" who="#PoselStruzekBoleslaw">Wiele uwagi Rząd w swej działalności poświęcał problemom rolnictwa. Rząd rozpatrzył i wstępnie zaaprobował wieloletnie programy od 1 stycznia do 31 grudnia 1974 r., jak również przedstawienia stanowiska Komisji dotyczącego wniosku Najwyższej Izby Kontroli w przedmiocie udzielenia Rządowi absolutorium za okres sprawozdawczy.</u>
+ <u xml:id="u-9.25" who="#PoselStruzekBoleslaw">Pragnę podkreślić, że cennym źródłem sformułowania opinii o realizacji planu i budżetu w 1974 r. były oceny dokonane przez komisje sejmowe. Sprawozdania wszystkich komisji sejmowych, poza wysoce pozytywną oceną wyników osiągniętych w 1974 r., zawierają wiele wniosków, postulatów i sugestii. Dotyczą one lepszego wyzyskania czynników rozwoju, jak np. bardziej efektywnego wdrażania postępu naukowo-technicznego, pełniejszego uruchomienia potencjału zaplecza badawczo-naukowego i rozwojowego, lepszego dostosowania struktury asortymentowej produkcji do potrzeb, przyśpieszania procesu unowocześniania i poprawy jakości wyrobów, dalszej poprawy efektywności gospodarowania zasobami oraz wyrównywania pewnych dysproporcji w dziedzinie zaspokajania potrzeb społeczeństwa. Zbiorcze opracowanie tych wniosków i uwag — Komisja Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów przedstawi Rządowi w oddzielnym trybie.</u>
+ <u xml:id="u-9.26" who="#PoselStruzekBoleslaw">Wysoki Sejmie! W świetle debaty przeprowadzonej w komisjach sejmowych z wielką satysfakcją można stwierdzić, że zarówno założenia strategiczne planu społeczno-gospodarczego rozwoju kraju na 1974 r., jak i wszystkie jego podstawowe zadania zostały wykonane, a w wielu ważnych dziedzinach znacznie przekroczone.</u>
+ <u xml:id="u-9.27" who="#PoselStruzekBoleslaw">Uchwała Sejmu PRL z 15 grudnia 1973 r. jako główne założenie strategiczne rozwoju określiła ”Kontynuowanie dotychczasowego dynamicznego rozwoju gospodarki narodowej w celu zapewnienia dalszej poprawy poziomu życia społeczeństwa oraz wzmacniania potencjału ekonomicznego kraju”. W realizacji tego założenia w roku ubiegłym dochód narodowy wytworzony powiększył się o 10,4%, a dochód narodowy do podziału o 13,4%. Prawie 77% przyrostu dochodu narodowego zostało wytworzone w przemyśle i budownictwie. Produkcja przemysłowa wzrosła o 12,4%, a produkcja podstawowa uspołecznionych przedsiębiorstw budowlano-montażowych o 20,l%. Osiągnięte tak pomyślne wyniki w sferze produkcji materialnej stały się podstawą wydatnej poprawy poziomu życia społeczeństwa. Pieniężne przychody ludności zwiększyły się o 110 mld zł, przekraczając założenia planu o 37 mld zł. Tak wysokie przekroczenie planu przychodów pieniężnych ludności wiązało się z realizacją przyjętego przez Sejm w styczniu 1974 r. rządowego programu socjalno-płacowego. Przeciętna płaca realna wzrosła o 8,4%.</u>
+ <u xml:id="u-9.28" who="#PoselStruzekBoleslaw">Fundusz spożycia powiększył się o 8,7%, dostawy towarów na rynek wzrosły o 16,4%, powierzchnia użytkowa mieszkań w budownictwie uspołecznionym o 15,2%. Osiągnięty został dalszy postęp w działalności służby zdrowia, ubezpieczeniach społecznych, opiece nad dzieckiem, w szkolnictwie i upowszechnianiu kultury.</u>
+ <u xml:id="u-9.29" who="#PoselStruzekBoleslaw">Rok 1974 zaznaczył się wydatnym rozszerzeniem potencjału ekonomicznego kraju przede wszystkim 'w wyniku blisko 2-krotnie wyższego niż planowano tempa wzrostu budownictwa inwestycyjnego. W stosunku do 1973 r. wzrost nakładów inwestycyjnych wynosił 22,5%, osiągając wartość 465,5 mld zł, co stanowi ponad ^1^/3 ogólnej wartości nakładów inwestycyjnych zrealizowanych w latach 1971— 1974. Przyrost trwałego majątku narodowego wyraża się kwotą około 314 mld zł, co stanowi około 35% ogólnej wartości przyrostu trwałego majątku za okres 4-lecia. Wartość kosztorysowa inwestycji oddanych do użytku w gospodarce uspołecznionej wynosiła 249 mld zł, czyli o 28,4% więcej niż w 1973 r. Uległa poprawie relacja między wartością nakładów inwestycyjnych a wartością inwestycji przekazywanych do eksploatacji.</u>
+ <u xml:id="u-9.30" who="#PoselStruzekBoleslaw">Drugim strategicznym założeniem planu społeczno-gospodarczego rozwoju kraju było założenie poprawy efektywności gospodarowania. W tej dziedzinie czołowym osiągnięciem było wysokie tempo wzrostu społecznej wydajności pracy. Tak np. w sferze produkcji materialnej społeczna wydajność pracy wzrosła o 7,8%, przy wzroście technicznego uzbrojenia pracy o 6,6%. Szczególnie wysokie tempo wzrostu wydajności pracy zostało osiągnięte w budownictwie, czyli o przeszło 13% oraz w przemyśle — o 9,7%. W blisko 80% źródłem przyrostu produkcji przemysłowej był wzrost wydajności pracy. Były to najwyższe osiągnięcia na przestrzeni ostatniego 3-lecia.</u>
+ <u xml:id="u-9.31" who="#PoselStruzekBoleslaw">W rezultacie, mimo wyższej dynamiki rozwoju gospodarczego, przyrost zatrudnienia w gospodarce uspołecznionej był niższy o 12,6% w porównaniu z przyrostem zatrudnienia w 1973 r. Należy również podkreślić fakt, że w 1974 r. absolwenci szkół ponadpodstawowych stanowili 70% ogólnej liczby podejmujących pracę. Dokumentuje to wyraziście ścisły związek między systemem oświatowo-wychowawczym a warunkami rozwoju gospodarczego.</u>
+ <u xml:id="u-9.32" who="#PoselStruzekBoleslaw">Nastąpił dalszy postęp w procesie unowocześniania produkcji i poprawy jakości oraz trwałości wyrobów. Tak np. dostawy na rynek artykułów zmodernizowanych osiągnęły wartość 102 mld zł, a ich udział w ogólnej wartości dostaw rynkowych stanowił 13%.</u>
+ <u xml:id="u-9.33" who="#PoselStruzekBoleslaw">Nastąpiło obniżenie kosztów własnych w wartości produkcji sprzedanej i usług w przemyśle, budownictwie, transporcie i łączności, leśnictwie oraz w handlu detalicznym. Przemysł wykonał plan obniżenia kosztów materiałowych; w produkcji wielu wyrobów zaznaczyła się umiarkowana poprawa wykorzystania surowców.</u>
+ <u xml:id="u-9.34" who="#PoselStruzekBoleslaw">Wartość produkcji przemysłowej opartej na zastosowanych licencjach wzrosła o prawie 48% w stosunku do 1973 r. Uwzględniając wydajność rolniczą i wzbogacony treścią dziesiątków tysięcy programów wiejskich i gminnych na lata 1975—1980. Popularyzacja tego programu stała się istotnym elementem powszechnego pogłębienia treści systemu edukacji ekonomicznej, co stanowi nader ważną społeczną przesłankę procesu integracji rolnictwa z kooperującymi działami i gałęziami gospodarki narodowej, a zwłaszcza z przemysłem.</u>
+ <u xml:id="u-9.35" who="#PoselStruzekBoleslaw">Jednym z wąskich przekrojów w gospodarce narodowej, który ze szczególną siłą ujawnił się w 1974 r., był niedostateczny potencjał przewozowy transportu uspołecznionego. Dlatego też na podkreślenie zasługuje wzrost przewozu ładunków o 242,5 mln ton, czyli o 13,6% więcej niż w 1973 r. Zadania planu zostały przekroczone o 3,8%. Było to głównie zasługą transportu samochodowego, którego udział w ogólnym przyroście przewozu ładunków wynosił 81%, natomiast udział kolei normalnotorowych wyniósł 16%, a pozostałych rodzajów transportu zaledwie 3%. W celu poprawy sytuacji przewozowej — Rząd podejmował środki zaradcze. Nakłady inwestycyjne na transport zwiększyły się o ponad 1/3 w stosunku do roku 1973.</u>
+ <u xml:id="u-9.36" who="#PoselStruzekBoleslaw">Wysoki Sejmie! Najbardziej znamiennymi cechami rozwoju społeczno-gospodarczego w 1974 r. była kontynuacja bardzo wysokiej dynamiki inwestycyjnej przy równocześnie znaczonej poprawie sytuacji materialnej społeczeństwa. Na tej ostatniej sprawie chciałbym zatrzymać uwagę obywateli posłów. Na czoło w tej dziedzinie wysuwa się konsekwentna realizacja programu socjalno-płacowego. Regulacje i podwyżki płac objęły około 4 400 tys. osób, w tym pracowników handlu, transportu samochodowego i komunikacji miejskiej, przemysłu wydobywczego, gospodarki terenowej i ochrony środowiska, pracowników przedsiębiorstw obsługi rolnictwa itp. Łącznie za okres 1971— 1974 regulacje i podwyżki płac objęły ponad 9 mln osób, czyli przeszło 80% ogółu zatrudnionych w gospodarce uspołecznionej w 1974 r. Koszt finansowy regulacji płac w 1974 r. wynosił 18 mld zł, a łącznie ze skutkami regulacji z lat 1971—1973 — około 40 mld zł. Oznacza to, że udział regulacji dokonanych w 1974 r. w skumulowanej kwocie regulacji za lata 1971—1974 przekroczył 45%. Wydaje się, że wskaźnik nie wymaga komentarza.</u>
+ <u xml:id="u-9.37" who="#PoselStruzekBoleslaw">Świadczenia społeczne zwiększyły się o 10,3 mld zł, tj. o 13,8%, w tym rent i emerytur o 12,4%. Przychody pieniężne rolników ze sprzedaży produktów powiększyły się o 15,8 mld zł, tj. o 10,6%.</u>
+ <u xml:id="u-9.38" who="#PoselStruzekBoleslaw">Pomimo wysokiego tempa wzrostu siły nabywczej uległ poprawie udział wydatków ludności na zakup towarów i usług w ogólnej wartości przychodów pieniężnych. Sprzedaż detaliczna towarów w 1974 r. zwiększyła się o kwotę blisko 90 mld zł, tj. o 14,7%, w tym artykułów żywnościowych o 15%, artykułów przemysłowych konsumpcyjnych o 14,9% oraz artykułów przemysłowych niekonsumpcyjnych o 12,5%. W grupie artykułów żywnościowych nastąpił wzrost dostaw mięsa i przetworów o 9,5%, a roczne spożycie mięsa w przeliczeniu na 1 mieszkańca zwiększyło się o 3,4 kg, osiągając poziom 65,5 kg. Mimo tak wydatnego wzrostu popyt na mięso i przetwory nie został w pełni zaspokojony. W równie wysokim stopniu wzrosły dostawy innych artykułów pochodzenia zwierzęcego. Łącznie plan dostaw artykułów żywnościowych został przekroczony o 21 mld zł, a w stosunku do roku 1973 — o 47,5 mld zł.</u>
+ <u xml:id="u-9.39" who="#PoselStruzekBoleslaw">Bardzo wysoki wskaźnik osiągnęła sprzedaż wielu wyrobów przemysłu elektromaszynowego, chemicznego i lekkiego. Tak np. sprzedaż magnetofonów wzrosła o 54,7%, odkurzaczy elektrycznych o 30,3%, mebli o 26%, odbiorników telewizyjnych o 21%. Globalna ,sprzedaż odbiorników telewizyjnych osiągnęła poziom prawie 1 mln sztuk. Jednak na niektóre wyroby przemysłu elektromaszynowego popyt nie został zaspokojony.</u>
+ <u xml:id="u-9.40" who="#PoselStruzekBoleslaw">Bardzo ważnym składnikiem poprawy sytuacji materialnej społeczeństwa jest kształtowanie się inwestycji w sferze konsumpcji społecznej. W 1974 roku udział tej grupy inwestycji w ogólnych nakładach wynosił 23%. Szczególnie dużą dynamikę osiągnęły inwestycje na gospodarkę komunalną oraz na ochronę zdrowia. Tempo wzrostu spożycia społecznego o ponad 50% przewyższało tempo wzrostu spożycia z dochodów osobistych ludności. Była to jedna z cech odmiennych w stosunku do kształtowania się globalnych dochodów ludności w 1973 roku, w którym to roku było wyższe tempo spożycia dochodów osobistych ludności.</u>
+ <u xml:id="u-9.41" who="#PoselStruzekBoleslaw">Utrzymywała się wysoka skłonność ludności do oszczędności pieniężnych, co było wynikiem nie tylko odpowiedniej polityki zwiększającej atrakcyjność oszczędzania, ale również wynikało ze stopniowej zmiany społecznego modelu konsumpcji.</u>
+ <u xml:id="u-9.42" who="#PoselStruzekBoleslaw">Przytoczone przykładowo wskaźniki poprawy sytuacji materialnej społeczeństwa i realizacji programu socjalnego, ciągłe doskonalenie polityki społecznej — są podstawowymi dźwigniami twórczych, zaangażowanych postaw, rosnącego stopnia identyfikacji społeczeństwa z ideami ustroju socjalistycznego, umacniania zaufania do partii i wzrostu społecznej satysfakcji z sumy osiągnięć naszego kraju.</u>
+ <u xml:id="u-9.43" who="#PoselStruzekBoleslaw">Obchody jubileuszowe 30-lecia Polski Ludowej stanowiły dobrą okazję do refleksji, a równocześnie rozbudzenia bardziej ambitnych aspiracji na przyszłość i wzrostu umiejętności przetwarzania tych dążeń w rzeczywistość.</u>
+ <u xml:id="u-9.44" who="#PoselStruzekBoleslaw">Wysoki Sejmie! W realizacji planu społeczno-gospodarczego rozwoju kraju istotną rolę spełniała ”polityka finansowa Rządu, przyczyniając się do zapewnienia równowagi finansowej państwa oraz równowagi pieniężno-rynkowej. Wzrosła również rola systemu bankowego w dynamizowaniu rozwoju gospodarcze- gramy dotyczące poszczególnych gałęzi przemysłu oraz gospodarki surowcowo-materiałowej. Skuteczną metodą podnoszenia efektywności gospodarowania była decyzja Prezydium Rządu w sprawie ogólnokrajowego przeglądu stanu zapasów surowców, materiałów i urządzeń oraz decyzja w sprawie przeglądu poziomu i struktury zatrudnienia w jednostkach gospodarki narodowej.</u>
+ <u xml:id="u-9.45" who="#PoselStruzekBoleslaw">W rezultacie pełniejszej aktywizacji społeczno-politycznych czynników wzrostu — nierozdzielnie związanych z charakterem ustroju socjalistycznego i systemem socjalistycznej gospodarki, a równocześnie będących źródłem pełniejszego uruchomienia rezerw materialnych — podstawowe wskaźniki społeczno-gospodarczego rozwoju kraju w 1974 r. zaliczają się do rzędu najwyższych w świecie.</u>
+ <u xml:id="u-9.46" who="#PoselStruzekBoleslaw">Wysoka Izbo! Komisje sejmowe pozytywnie oceniły również wykonanie zadań planu w poszczególnych działach sfery produkcji materialnej.</u>
+ <u xml:id="u-9.47" who="#PoselStruzekBoleslaw">W przemyśle uspołecznionym na przestrzeni ostatniego czterolecia w roku ubiegłym została osiągnięta najwyższa dynamika zarówno produkcji globalnej, jak i produkcji sprzedanej. Przyrost sprzedaży produkcji i usług przemysłu uspołecznionego w stosunku do 1973 r. wynosił 202 mld zł w cenach zbytu, co stanowiło przekroczenie zadań planu o 3,1%. W wyższym stopniu, gdyż o 5,1% w stosunku do zadań planu, wzrosła produkcja rynkowa. Najwyższą dynamikę sprzedaży produkcji i usług osiągnęły: przemysł elektromaszynowy, przemysł chemiczny i lekki. Względnie wysokie tempo wzrostu produkcji wystąpiło w przemyśle energetycznym, metalurgicznym oraz w przemyśle rolno-spożywczym.</u>
+ <u xml:id="u-9.48" who="#PoselStruzekBoleslaw">Zadania planu społeczno-gospodarczego rozwoju kraju w zakresie produkcji podstawowych wyrobów przemysłowych zostały w większości pozycji wykonane z nadwyżką. Jednak komisje sejmowe, oceniające działalność poszczególnych resortów przemysłowych podkreślają, że równocześnie w zbyt wielu istotnych pozycjach zadania planowe nie zostały w pełni zrealizowane. Nie w pełni zostały również wykorzystane istniejące możliwości dostosowania produkcji do potrzeb rynku oraz poprawy jakości i trwałości wyrobów, a zwłaszcza w grupie nowości.</u>
+ <u xml:id="u-9.49" who="#PoselStruzekBoleslaw">Mniej pomyślne były wyniki w rolnictwie, aczkolwiek uwzględniając obiektywne trudności — wyniki te relatywnie należy uznać za dobre. Globalna produkcja rolnicza zwiększyła się o 1,9% wobec planowanego wzrostu o 4,3%. Ujemne skutki niekorzystnych warunków atmosferycznych wystąpiły przede wszystkim i w sposób bezpośredni w produkcji roślinnej, której poziom obniżył się o 0,4%. Produkcja zwierzęca wzrosła natomiast o 4,5%.</u>
+ <u xml:id="u-9.50" who="#PoselStruzekBoleslaw">Poważnym osiągnięciem w dziedzinie produkcji roślinnej było uzyskanie wysokiego tempa wzrostu plonów zbóż i roślin oleistych. Zbiory pozostałych ziemiopłodów kształtowały się na niższym poziomie niż w 1973 r. Szczególnie głęboki spadek wystąpił w zbiorach warzyw i owoców, co rzutowało na zaopatrzenie rynku i wzrost cen. Niższe zbiory pasz gospodarskich, jak również gorsza ich jakość wywarły ujemny wpływ na kształtowanie się produkcji zwierzęcej na przełomie lat 1974/1975 — zwłaszcza w produkcji mleka oraz spowodowały konieczność zwiększenia dostaw mieszanek pasz przemysłowych znacznie ponad założenia planu. Wyższą dynamikę wzrostu produkcji osiągnął sektor rolnictwa uspołecznionego. Tak na przykład w państwowych gospodarstwach rolnych produkcja globalna zwiększyła się o 9,3%, w tym produkcja roślinna o 7,5%, a zwierzęca o 12%.</u>
+ <u xml:id="u-9.51" who="#PoselStruzekBoleslaw">Rok 1974 zaznaczył się dynamicznym rozwojem różnych form kooperacji rolników. Liczba zespołów kooperacyjnych zwiększyła się z około 5 tys. w 1973 r. do około 18 tys. w 1974 r. Łącznie — różnymi formami kooperacji objętych zostało 135 tys. rolników, czyli około 4% ogólnej liczby rolników indywidualnych.</u>
+ <u xml:id="u-9.52" who="#PoselStruzekBoleslaw">W 1974 r. powierzchnia gruntów przejętych przez PFZ wyniosła 246 tys. ha, czyli prawie 2-krotnie więcej niż w 1973 r. Wpłynęła na to przede wszystkim poprawa warunków przekazywania gruntów w zamian za renty. W ciągu ubiegłego roku przedsiębiorstwa uspołecznionej gospodarki rolnej przejęły 185 tys. ha gruntów PFZ. Również rolnicy indywidualni w pełni włączyli się w intensywne zagospodarowanie gruntów PFZ.</u>
+ <u xml:id="u-9.53" who="#PoselStruzekBoleslaw">Korzystnie kształtowała się dynamika zaopatrzenia rolnictwa w obrotowe środki produkcji, jak w nawozy mineralne i wapno nawozowe, chemiczne środki ochrony roślin oraz pasze treściwe. Poważnie wzrosły również dostawy ciągników i maszyn rolniczych, gdyż o 24% w porównaniu do 1973 roku. Jednak w wielu asortymentach plan dostaw nie został zrealizowany. Również plan dostaw niektórych asortymentów materiałów budowlanych nie został wykonany w pełni, co wpływało na niedostateczny wzrost aktywności inwestycyjnej w gospodarce chłopskiej. Przy przekroczeniu planowanego poziomu inwestycji w rolnictwie o prawie 10 mld zł, nie w pełni został wykonany plan melioracji wodnych.</u>
+ <u xml:id="u-9.54" who="#PoselStruzekBoleslaw">Generalnie należy stwierdzić, że w 1974 r. wysoka aktywność społeczno-zawodowa rolników, poprawa działalności organizacji i przedsiębiorstw obsługi rolnictwa, terenowych organów administracji, a zwłaszcza gmin, oraz aktywna polityka ekonomiczna Rządu inspirowana przez partię i ZSL — stały się źródłem osiągnięcia relatywnie dobrych wyników produkcyjnych i znacznego przyspieszenia wielostronnego procesu przemian społeczno-ekonomicznych. Program rozwoju gospodarki żywnościowej uchwalony przez XV Plenum KC partii, przyjęty przez VII Plenum NK ZSL, został głęboko przyswojony przez całą społecz- W okresie ubiegłego 4-lecia obroty te zostały więcej niż podwojone, gdyż zwiększyły się łącznie o 118%. Ten stały, znaczny wzrost obrotów handlu zagranicznego świadczy o konsekwentnym działaniu mającym na celu zwiększenie aktywnego uczestnictwa naszego kraju w międzynarodowym podziale pracy. Jest to ważki czynnik przyspieszający rozwój Polski. Szczególne znaczenie ma w tej dziedzinie dalsze pogłębianie współdziałania, współpracy ekonomicznej i naukowo-technicznej ze Związkiem Radzieckim i innymi krajami socjalistycznymi. Jednocześnie rozwijana była na zasadach obopólnych korzyści wymiana towarowa i kooperacja z krajami niesocjalistycznymi.</u>
+ <u xml:id="u-9.55" who="#PoselStruzekBoleslaw">Dzięki szybkiemu rozwojowi całej sfery produkcji materialnej i obrotów handlu zagranicznego mogło nastąpić dalsze powiększenie dochodu narodowego, którego wzrost odzwierciedla, jak wiadomo, ogólny postęp w gospodarowaniu.</u>
+ <u xml:id="u-9.56" who="#PoselStruzekBoleslaw">W roku ubiegłym wytworzony dochód narodowy był o 10,4% większy w porównaniu z rokiem poprzednim. W okresie 4 lat bieżącego pięciolecia dochód narodowy zwiększył się o 47%, co w sposób syntetyczny odzwierciedla dużą skalę postępu w gospodarce i w gospodarowaniu, jaki dokonał się w naszym kraju w ostatnich latach, a osiągnięcia roku ubiegłego były tego procesu liczącym się, znaczącym ogniwem.</u>
+ <u xml:id="u-9.57" who="#PoselStruzekBoleslaw">Konsekwentnie realizowany był program socjalno-płacowy wytyczony przez I Krajową Konferencję Partyjną i uchwalony przez Wysoki Sejm na początku roku ubiegłego. W rezultacie tego podwyżkami płac i rozszerzonym zakresem świadczeń socjalnych i usług objęta została pokaźna część ludzi pracy i ich rodzin. Z nadwyżką wykonany został plan uspołecznionego budownictwa mieszkaniowego.</u>
+ <u xml:id="u-9.58" who="#PoselStruzekBoleslaw">W wyniku konsekwentnej realizacji uchwał VI Zjazdu i na podstawie wytyczonej strategii rozwojowej wysiłek całego naszego narodu przynosi rezultaty, które znaczą się widocznym postępem we wszystkich dziedzinach życia. Sprawozdanie z wykonania planu i budżetu za rok ubiegły są pełnym tego dowodem i potwierdzeniem.</u>
+ <u xml:id="u-9.59" who="#PoselStruzekBoleslaw">Osiągany postęp daję uzasadnioną satysfakcję wszystkim ludziom pracy naszego kraju, wszystkim, których codzienny wysiłek, inicjatywa i zapobiegliwość przyczyniają się do umocnienia sił naszej ojczyzny, wzbogacają ją o nowe wartości materialne i intelektualne, dobrze służące sprawie budownictwa socjalistycznego i coraz lepszemu zaspokajaniu potrzeb naszego społeczeństwa.</u>
+ <u xml:id="u-9.60" who="#PoselStruzekBoleslaw">Świadomi jesteśmy przy tym faktu, że nie wszystkie problemy mogły być w pełni rozwiązane, zwłaszcza dysproporcje narosłe w poprzednich okresach, jak na przykład w transporcie i komunikacji, i nie we wszystkich dziedzinach można było osiągnąć pożądany stopień pokrycia potrzeb.</u>
+ <u xml:id="u-9.61" who="#PoselStruzekBoleslaw">Należy jednak podkreślić konsekwentne i wszechstronne dążenie do wykorzystania realnych możliwości rozwojowych, w wyniku czego przezwyciężone zostały pojawiające się napięcia w realizacji planów i zapewniany był postęp w rozmiarach z reguły większych od przewidywanych planem i budżetem na 1974 rok.</u>
+ <u xml:id="u-9.62" who="#PoselStruzekBoleslaw">Wysoka Izbo! Z oceny przebiegu realizacji planu społeczno-gospodarczego rozwoju kraju za rok ubiegły i minione 4-lecie powinniśmy wyciągnąć wnioski, które mogą przyczynić się do lepszego wykonania zadań tegorocznych i być pomocne w formułowaniu celów przyszłościowych. Chciałbym więc zwrócić uwagę obywateli posłów na niektóre z problemów, mające w moim przekonaniu i w ocenie Klubu Poselskiego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, w którego imieniu mam zaszczyt przemawiać, zasadnicze znaczenie.</u>
+ <u xml:id="u-9.63" who="#PoselStruzekBoleslaw">Jednym z podstawowych problemów dalszego pomyślnego rozwoju kraju jest utrzymanie wysokiego tempa rozwojowego, przy równoczesnym pogłębianiu przemian jakościowych w naszym gospodarowaniu. Dotychczasowy przebieg realizacji bieżącego planu 5-letniego stwarza po temu korzystne warunki, a zarazem powoduje obiektywną sytuację, w której intensyfikacja działań w tym kierunku staje się nieodzowna. W okresie lat 1971—1974 zrealizowano inwestycje o wartości prawie 1 400 mld zł, w wyniku czego majątek trwały zwiększył się ogółem o 22,4%, a w dziedzinach decydujących o trwałym postępie w rozwoju kraju — w stopniu znacznie większym. Dysponujemy obecnie potencjałem nie tylko większym, lecz również bardziej nowoczesnym. Ten znacznie już unowocześniony i unowocześniany nadal potencjał wytwórczy powinien coraz pełniej wpływać na przebieg procesów gospodarowania. I tak się rzeczywiście dzieje. Jednak możliwości są pod tym względem większe i ich pełne wykorzystanie powinno być w centrum uwagi całego naszego społeczeństwa.</u>
+ <u xml:id="u-9.64" who="#PoselStruzekBoleslaw">Znamienna jest pod tym względem zmiana sytuacji w dziedzinie wzrostu wydajności pracy i zatrudnienia. O ile w 1971 r. przyrost produkcji przemysłowej był tylko w 63,8% osiągnięty w wyniku wzrostu wydajności pracy, to w 1974 r. — już prawie w 80%. Jednak szybki wzrost technicznego uzbrojenia pracy, nowoczesne maszyny i urządzenia, postęp w organizacji pracy nakazują, aby przyrost produkcji w jeszcze większym niż dotychczas stopniu opierać na wydajności pracy. Wymaga tego również zmieniająca się sytuacja w dziedzinie zatrudnienia i zmniejszające się przyrosty dyspozycyjnych zasobów pracy. Dalsze zwiększenie udziału wydajności pracy w przyroście produkcji jest jednym z podstawowych założeń tegorocznego planu. Przebieg wykonania zadań a rok ubiegły wskazuje, że jest to zadanie realne i niezbędne. Jego realizacja wymaga konsekwentnego działania we wszystkich przedsiębiorstwach i organizacjach gospodarczych, zmierzającego do osiągania zwiększonego przy- go oraz oddziaływaniu na poprawę efektywności gospodarowania.</u>
+ <u xml:id="u-9.65" who="#PoselStruzekBoleslaw">Pomyślnie kształtował się budżet państwa. Planowane dochody budżetowe zostały przekroczone o 5,6% w stosunku do ustawy budżetowej po zmianach — osiągając kwotę 610,5 mld zł. W stosunku do roku 1973 wzrost dochodów budżetowych wynosił 24,6%. Udział dochodów z gospodarki uspołecznionej wzrósł z 90,1%, w 1973 r. do 93,7% w 1974 r.</u>
+ <u xml:id="u-9.66" who="#PoselStruzekBoleslaw">Wydatki budżetu państwa w stosunku do ustawy budżetowej po zmianach powiększyły się o 4,4%, osiągając kwotę 602,3 mld zł.</u>
+ <u xml:id="u-9.67" who="#PoselStruzekBoleslaw">W stosunku do roku 1973 wydatki budżetowe wzrosły o 24,9%. Wzrost wydatków związany był głównie z finansowaniem przedsiębiorstw i innych jednostek gospodarczych. Wydatki budżetowe na ubezpieczenia społeczne wzrosły o 16,2%, na naukę — o 11,7% oraz urządzenia socjalne i kulturalne — o 11,6%.</u>
+ <u xml:id="u-9.68" who="#PoselStruzekBoleslaw">W wyniku pomyślnej realizacji budżetu państwa nadwyżka budżetowa osiągnęła kwotę 8,2 mld zł wobec 0,9 mld zł — zakładanej w ustawie budżetowej po zmianach.</u>
+ <u xml:id="u-9.69" who="#PoselStruzekBoleslaw">Reasumując stwierdzam, że realizacja planu społeczno-gospodarczego rozwoju kraju oraz budżetu państwa w 1974 r. przebiegała zgodnie z uchwałami Sejmu, przyczyniając się wydatnie do poprawy sytuacji materialnej społeczeństwa i umocnienia siły ekonomicznej kraju, wnosząc wielki wkład w 4-letni bilans dorobku realizacji bieżącego planu 5-letniego oraz stwarzając korzystne warunki do realizacji planu w roku bieżącym.</u>
+ <u xml:id="u-9.70" who="#PoselStruzekBoleslaw">Z upoważnienia Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów, zgodnie z wnioskami komisji sejmowych, zwracam się do Wysokiej Izby o podjęcie uchwały zawartej w druku sejmowym nr 219 w następującym brzmieniu:</u>
+ <u xml:id="u-9.71" who="#PoselStruzekBoleslaw">Po pierwsze — Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej zatwierdza sprawozdanie Rządu z wykonania planu społeczno-gospodarczego rozwoju kraju w 1974 r.</u>
+ <u xml:id="u-9.72" who="#PoselStruzekBoleslaw">Po drugie — Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej zatwierdza sprawozdanie Rządu z wykonania budżetu państwa za okres od 1 stycznia 1974 r. do 31 grudnia 1974 r.</u>
+ <u xml:id="u-9.73" who="#PoselStruzekBoleslaw">Po trzecie — Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, zgodnie z wnioskiem Najwyższej Izby Kontroli — udziela Rządowi absolutorium za okres od 1 stycznia 1974 r. do 31 grudnia 1974 r.</u>
+ <u xml:id="u-9.74" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-10">
+ <u xml:id="u-10.0" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Dziękuję obywatelowi posłowi.</u>
+ <u xml:id="u-10.1" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Otwieram dyskusję.</u>
+ <u xml:id="u-10.2" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Udzielam głosu posłowi Józefowi Pińkowskiemu.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-11">
+ <u xml:id="u-11.0" who="#PoselJozefPinkowski">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Sprawozdanie Rządu z wykonania planu społeczno-gospodarczego rozwoju kraju obejmuje czwarty z kolei rok bieżącego planu 5-letniego.</u>
+ <u xml:id="u-11.1" who="#PoselJozefPinkowski">Rezultaty osiągnięte w tym roku świadczą o dalszym, znacznym postępie w rozwoju kraju. Mają one duże znaczenie dla pomyślnego bilansu całego 5-letniego okresu, w którym podjęte zostały i są konsekwentnie realizowane wytyczone przez VI Zjazd zadania rozwojowe — ambitne i nieodzowne dla poprawy warunków życiowych ludności, szybkiego rozwoju kraju i budowy rozwiniętego społeczeństwa socjalistycznego.</u>
+ <u xml:id="u-11.2" who="#PoselJozefPinkowski">Rok 1974 — rok 30-lecia Polski Ludowej — przyniósł dalszy znaczny wzrost potencjału ekonomicznego i produkcji materialnej w ogóle. Stworzyło to przesłanki do osiągnięcia zwiększonego dochodu narodowego, co umożliwiło przeznaczenie większych środków na fundusz spożycia w celu polepszenia sytuacji życiowej ludności oraz pozwoliło na równoczesne realizowanie rozległych zadań w dziedzinie rozbudowy i modernizacji naszej gospodarki.</u>
+ <u xml:id="u-11.3" who="#PoselJozefPinkowski">Podstawowe zadania planu zostały wykonane, a nawet w wielu dziedzinach przekroczone.</u>
+ <u xml:id="u-11.4" who="#PoselJozefPinkowski">Jak wynika z przedstawionych sprawozdań i ocen, produkcja przemysłowa kraju zwiększyła się w roku ubiegłym o 12,4%. Łączny wzrost tej produkcji w okresie 4 lat bieżącego planu 5-letniego wyniósł więc 51%. Jest to wysokie tempo rozwoju produkcji przemysłowej, świadczące o bardzo szybkim wzroście potencjału ekonomicznego Polski. Rosnący potencjał produkcyjny stwarza możliwości coraz lepszego rozwiązywania problemów rozwojowych kraju i spraw związanych z poprawą warunków bytowych ludności.</u>
+ <u xml:id="u-11.5" who="#PoselJozefPinkowski">Produkcja globalna rolnictwa zwiększyła się w roku ubiegłym o 1,9% i była o 22,8% wyższa w porównaniu do 1970 roku. Rok ubiegły był z uwagi na niesprzyjające warunki klimatyczne trudny dla naszego rolnictwa. Fakt, że uzyskano w tych warunkach dalszy wzrost produkcji rolniczej dobrze świadczy o zapobiegliwości rolników i pracowników naszej gospodarki żywnościowej. Jest to również wynik lepszego wyposażenia rolnictwa w przemysłowe środki produkcji, a także udzielania rolnictwu zwiększonej pomocy, zwłaszcza w okresie zbiorów ziemiopłodów.</u>
+ <u xml:id="u-11.6" who="#PoselJozefPinkowski">W wyniku zaistniałych warunków od początku roku bieżącego w rolnictwie była trudna sytuacja paszowa, co pomimo zwiększonych dostaw pasz przemysłowych wywarło określony wpływ na realizację planów w dziedzinie produkcji zwierzęcej w okresie zimowym. Dlatego niezwykle ważnym zadaniem rolnictwa jest zapewnienie w bieżącym roku maksymalnego wzrostu produkcji pasz — jako podstawy dalszego postępu w hodowli zwierząt.</u>
+ <u xml:id="u-11.7" who="#PoselJozefPinkowski">W 1974 roku nastąpił wzrost obrotów handlu zagranicznego o 31,6%, w rezultacie czego myśl twórcza, służące sprawie rozwoju kraju i lepszemu zaspokajaniu potrzeb obywateli, były cenione i właściwie spożytkowane.</u>
+ <u xml:id="u-11.8" who="#PoselJozefPinkowski">W tym celu podejmowane są liczne działania. Między innymi doskonalony jest system planowania i zarządzania, wdrażane są udoskonalone zasady systemu ekonomiczno-finansowego przedsiębiorstw, usprawniane jest funkcjonowanie administracji państwowej i wszystkich ogniw gospodarki. W roku ubiegłym znaczna już liczba organizacji gospodarczych działała na udoskonalonych zasadach systemowych, co stwarzało warunki do pełniejszego uruchomienia rezerw naszej gospodarki. Wyniki osiągnięte przez te organizacje są pomyślne, świadczą na ogół o lepszej gospodarności.</u>
+ <u xml:id="u-11.9" who="#PoselJozefPinkowski">Upowszechnienie doświadczeń zdobytych w tej dziedzinie w roku ubiegłym i dalsze rozszerzanie nowych rozwiązań systemowych powinno wywierać coraz większy wpływ na intensyfikację procesów gospodarowania w roku bieżącym i w latach następnych. Niezbędne jest więc kontynuowanie prac w tej dziedzinie, co znajduje pełny wyraz w ustalonych planach działania.</u>
+ <u xml:id="u-11.10" who="#PoselJozefPinkowski">Wysoki Sejmie! W imieniu Klubu Poselskiego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej mam zaszczyt oświadczyć, że — wedle naszej opinii — sprawozdanie Rządu z wykonania planu społeczno-gospodarczego rozwoju kraju i budżetu za 1974 rok odzwierciedla rzeczywistą sytuację. Wysoko oceniamy inicjatywę i działalność Rządu w zapewnieniu należytej realizacji ustalonych zadań i podejmowaniu środków dla osiągnięcia efektów korzystniejszych od założeń planu.</u>
+ <u xml:id="u-11.11" who="#PoselJozefPinkowski">Klub Poselski PZPR będzie głosować za wnioskami Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów oraz Najwyższej Izby Kontroli w przedmiocie przyjęcia sprawozdań z wykonania planu i budżetu za 1974 rok oraz udzielenia Rządowi absolutorium. Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-11.12" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-12">
+ <u xml:id="u-12.0" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Dziękuję obywatelowi posłowi. Głos ma poseł Zenon Komender.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-13">
+ <u xml:id="u-13.0" who="#PoselKomenderZenon">Obywatelu Marszałku! Wysoka Izbo! Przemawiając w imieniu Koła Poselskiego — „Pax”, Chciałbym na wstępie podkreślić przede wszystkim to, że dzięki dobrym wynikom ostatnich 4 lat, a szczególnie osiągnięciom produkcyjnym i socjalnym roku 1974 — rozwój społeczno-gospodarczy naszego kraju zarówno w ujęciu globalnym, jak i we wszystkich jego elementach — jest znacznie szybszy i efektywniejszy niż to założono w planie 5-letnim. Rozmiary tych osiągnięć są jeszcze wyraźniejsze, gdy je skonfrontujemy z wynikami poprzedniej pięciolatki. Również z porównań międzynarodowych wynika, że kraj nasz uzyskał w latach siedemdziesiątych najwyższe wskaźniki wzrostu gospodarczego. Plasują nas one na pierwszym miejscu wśród krajów RWPG we wszelkich zestawieniach ukazujących przewidywane wykonanie zadań bieżących planów 5-letnich tych państw.</u>
+ <u xml:id="u-13.1" who="#PoselKomenderZenon">Te dobre rezultaty produkcyjne pozwoliły nam nie tylko na znaczne zwiększenie skali inwestowania, ale także na poważny rozwój świadczeń socjalnych i dalsze regulacje płac, których skala i zakres zostały zwiększone w stosunku do ustaleń planu 5-letniego decyzjami I Krajowej Konferencji PZPR i uchwałą Sejmu z 19 stycznia 1974 r.</u>
+ <u xml:id="u-13.2" who="#PoselKomenderZenon">Tak więc możemy powiedzieć, że w bieżącym pięcioleciu mamy do czynienia zarówno z szybkim wzrostem płac i innych dochodów ludności, co decydująco wpływa na podnoszenie stopy życiowej, jak i ze wzrostem inwestycji zapewniających dalszy rozwój bazy wytwórczej i usługowej w gospodarce. Jest to osiągnięcie i doświadczenie nie mające precedensu w naszej historii gospodarczej i dlatego ma ono tak poważne znaczenie nie tylko dla bieżącej praktyki, ale i dla nowego spojrzenia na ogólne koncepcje i teorie rozwoju społeczno-gospodarczego kraju.</u>
+ <u xml:id="u-13.3" who="#PoselKomenderZenon">Utrzymywanie szybkiego tempa rozwoju produkcji i usług dla dalszego podnoszenia poziomu życia wymaga przede wszystkim koncentracji wysiłków wszystkich ogniw aparatu gospodarczego na problemie równoważenia rosnących dochodów ludności odpowiednimi ilościowo i asortymentowo dostawami towarów, i usług. Chodzi tu oczywiście nie tylko o równowagę globalną, ale o zaopatrzenie rynku zgodne z ogólnymi założeniami postępu społecznego i rzeczywistymi potrzebami nabywców.</u>
+ <u xml:id="u-13.4" who="#PoselKomenderZenon">Chciałbym w tym miejscu zwrócić uwagę na rozmiary dostaw na zaopatrzenie rynku w grupie towarowej — „napoje alkoholowe” — wartość tych dostaw wyniosła w 1974 r. 85 520 mln zł. Dla porównania warto podać, że dostawy na rynek wyrobów przemysłu elektromaszynowego w tym samym roku miały wartość 86 443 mln zł, a przemysłu drzewnego i papierniczego — 30 395 mln zł. Te proporcje na pewno nie mogą być dalej utrzymywane.</u>
+ <u xml:id="u-13.5" who="#PoselKomenderZenon">Wracając do generalnych problemów powiązania produkcji z potrzebami społecznymi, należy podkreślić konieczność uwzględniania w planowaniu i realizacji zasadniczej tendencji, a mianowicie tego, że w parze ze wzrostem ilościowym, a niekiedy jeszcze szybciej od niego, następować musi poprawa jakości i nowoczesności towarów i usług na rynku. Rosnący stale poziom wykształcenia i kwalifikacji zawodowych, coraz wydajniejsza praca i wyższa efektywność gospodarcza, których rezultatem jest i będzie stałe zwiększanie zarobków, stwarzają zawsze nowe potrzeby i aspiracje społeczne.</u>
+ <u xml:id="u-13.6" who="#PoselKomenderZenon">rostu produkcji, głównie dzięki wzrostowi wydajności pracy, i bez lub przy minimalnym przyroście zatrudnienia.</u>
+ <u xml:id="u-13.7" who="#PoselKomenderZenon">Nowoczesny potencjał produkcyjny to równocześnie możliwości szerszego, lepszego wykorzystania surowców i materiałów oraz podniesienia jakości produkcji i jej wzbogacanie o nowe rodzaje wyrobów. Również te możliwości powinny być pełniej i wszechstronniej wykorzystywane.</u>
+ <u xml:id="u-13.8" who="#PoselKomenderZenon">Unowocześnianie potencjału produkcyjnego, opanowanie wielu nowych rodzajów produkcji i technologii opartych na zastosowaniu licencji, znaczny wzrost nakładów na naukę i prace badawczo-rozwojowe w roku 1974 i w okresie ubiegłych 4 lat, stawiają również zwiększone zadania w dziedzinie postępu naukowo-technicznego i organizacyjnego w naszej gospodarce.</u>
+ <u xml:id="u-13.9" who="#PoselKomenderZenon">Nasilenie jakościowego postępu ma ścisły związek z następnym ważkim problemem, a mianowicie z poprawą zaopatrzenia rynku. Realizacja ustalonego programu w dziedzinie płac i spraw socjalnych oraz stały wzrost dochodów ludności, będący wynikiem zwiększonej produkcji i rosnącej wydajności pracy powoduje, że przychody pieniężne ludności wzrosły znacznie w porównaniu z poprzednimi latami i w rezultacie zwiększa się szybko popyt na różne towary i następuje jego znaczne zróżnicowanie. Wzrost sprzedaży detalicznej w 1974 r. o 14,7% świadczy o tym, że gospodarka sprostała tym zwiększonym wymogom i nastąpił duży wzrost dostaw towarów na rynek. Dawały jednak znać o sobie niektóre braki. Problem rynku wymaga więc ciągłej uwagi i systematycznych działań zmierzających do stałej poprawy zaopatrzenia ludności. Zadania w tej dziedzinie dotyczą wszystkich działów naszej gospodarki zarówno przemysłu, rolnictwa, jak i sfery usług. We wszystkich tych dziedzinach istnieją też możliwości dalszego powiększania produkcji rynkowej i jej uszlachetniania. Wnioski wynikające z oceny przebiegu realizacji zadań ubiegłorocznych nakazują, aby w trakcie realizacji tegorocznego planu dążyć do dalszego przyspieszania produkcji rynkowej.</u>
+ <u xml:id="u-13.10" who="#PoselKomenderZenon">Analogiczne uwagi można poczynić w odniesieniu do produkcji eksportowej. Rok ubiegły wymagał zwiększonego wysiłku eksportowego. Wysoka dynamika produkcji, nasilone procesy modernizacyjne wymagały zwiększonego importu surowców i materiałów oraz maszyn i urządzeń. Niezbędne więc było zintensyfikowanie działań handlu zagranicznego, zwrócenie uwagi na odpowiednie wykorzystanie czynników koniunkturalnych w trudnej i złożonej sytuacji w handlu światowym, charakteryzującej się procesami inflacji i wzrostu cen na międzynarodowym rynku kapitalistycznym.</u>
+ <u xml:id="u-13.11" who="#PoselKomenderZenon">Można powiedzieć, że nasz handel zagraniczny, mając oparcie w zwiększonym wysiłku przemysłu i załóg przedsiębiorstw, nakierowanym na uzyskanie zwiększonej produkcji eks portowej, na ogół pomyślnie wywiązał się z założonych planem zadań.</u>
+ <u xml:id="u-13.12" who="#PoselKomenderZenon">Fundamentalne znaczenie dla realizacji zadań rozwojowych ma dalsze pogłębianie współpracy ekonomicznej z krajami socjalistycznymi, zwłaszcza ze Związkiem Radzieckim. Dzięki tej współpracy mogliśmy skutecznie rozwijać wysoką dynamikę rozwojową, kontynuować wysiłki na rzecz polepszenia warunków życia ludności i chronić naszą gospodarkę przed destrukcyjnymi konsekwencjami chwiejności, inflacji oraz innych zjawisk kryzysowych występujących w handlu światowym.</u>
+ <u xml:id="u-13.13" who="#PoselKomenderZenon">Rosnący potencjał ekonomiczny i potrzeby naszego kraju wymagają, aby problemy związane z intensyfikacją produkcji eksportowej były nadal przedmiotem szczególnej uwagi. Powinniśmy stale dążyć do wykorzystania wszelkich istniejących rezerw w tej dziedzinie. Równocześnie niezbędne jest zwiększanie dyscypliny importowej.</u>
+ <u xml:id="u-13.14" who="#PoselKomenderZenon">Rok ubiegły charakteryzował się również dużym wysiłkiem inwestycyjnym. Dzięki temu zwiększyły się moce produkcyjne kraju, zbudowano więcej mieszkań, różnych obiektów produkcyjnych i socjalnych.</u>
+ <u xml:id="u-13.15" who="#PoselKomenderZenon">Rozpoczęliśmy rok bieżący znacznym zaangażowaniem inwestycyjnym sięgającym kwoty 644 mld zł. Stwarza to możliwości oddania w roku bieżącym znacznej liczby obiektów i uzyskania dalszego, wydatnego przyrostu zdolności produkcyjnych. Jest to sprawa zasadnicza dla rozwoju kraju.</u>
+ <u xml:id="u-13.16" who="#PoselKomenderZenon">Z tych względów niezbędne jest dalsze konsekwentne działanie mające na celu koncentrację wysiłków na obiektach kontynuowanych, przewidzianych do oddania do użytku w roku bieżącym i przyszłym, i niedopuszczenie do rozpraszania inwestycji. Są wszelkie możliwości, aby w wyniku korzystnej realizacji planu inwestycyjnego w roku ubiegłym efekty inwestycyjne bieżącego roku były jeszcze lepsze i powinniśmy dążyć, aby możliwości te były w pełni wykorzystane. Wymaga to umacniania, dyscypliny inwestycyjnej, a nade wszystko podejmowania dalszych działań dla usprawniania procesów inwestycyjnych.</u>
+ <u xml:id="u-13.17" who="#PoselKomenderZenon">Obywatele Posłowie! Przebieg realizacji zadań roku ubiegłego — podobnie jak lat poprzednich bieżącego pięciolecia — wskazuje, że jednym z podstawowych źródeł i czynników szybszego rozwoju społeczno-ekonomicznego kraju jest rosnąca aktywność produkcyjna i społeczna ludzi pracy. Dużym wkładem w rozwój kraju w roku ubiegłym były realizowane zobowiązania produkcyjne i czyny społeczne podejmowane dla uczczenia 30-lecia Polski Ludowej. Nasza partia — w inicjatywie ludzkiej, w dążeniach i aspiracjach zmierzających do spożytkowania swych możliwości twórczych dostrzegała zawsze i upatruje nadal podstawową siłę rozwoju społecznego i ekonomicznego. Podejmujemy stale działania, aby tworzyć sprzyjające polityczne, ekonomiczne i organizacyjne warunki, w których praca, wiedza, inicjatywa dla rozwoju wymiany międzynarodowej procesu był nie notowany dotąd wzrost cen importowanych przez nas surowców i towarów. W 1974 r. gospodarka nasza dla przezwyciężenia tych trudności musiała skoncentrować się na systematycznym zwiększaniu eksportu. Jego wielkość — jak tu mówiono — w porównaniu z rokiem 1973 wzrosła o 29,4%. Jest to poważne osiągnięcie.</u>
+ <u xml:id="u-13.18" who="#PoselKomenderZenon">Jak wynika ze sprawozdania Rządu — w stosunkach z wysoko rozwiniętymi krajami kapitalistycznymi zwracano szczególną uwagę na rozwój kooperacji w przemysłach przetwórczych, co wiązało się z zakupami inwestycyjnymi. Uzyskujemy w ten sposób dostęp do nowoczesnej technologii i organizacji produkcji, a to tworzy długofalowe możliwości wzrostu eksportu. Niestety — jak wynika z rozeznania Najwyższej Izby Kontroli — wystąpiło w tej dziedzinie szereg trudności, które nie powinny się powtarzać. Zdarzały się opóźnienia w uruchamianiu nowych produkcji, w wielu wypadkach niezadowalająca była jakość wyrobów, nieterminowe dostawy, co w konsekwencji nie pozwalało na uzyskanie spodziewanych efektów ekonomicznych z eksportu.</u>
+ <u xml:id="u-13.19" who="#PoselKomenderZenon">Rok 1974 potwierdził to, że najważniejszym dla nas kierunkiem rozwoju stosunków gospodarczych z zagranicą są pogłębiane z roku na rok powiązania ze Związkiem Radzieckim i z innymi krajami RWPG. Łączą nas z nimi wzajemnie korzystne warunki wymiany i współpracy, rozwija się specjalizacja i kooperacja produkcji, realizowane są wspólne przedsięwzięcia dwu- i wielostronne. Coraz powszechniejsza jest koordynacja planów rozwojowych poszczególnych działów gospodarki i branż oraz wieloletnich państwowych planów rozwoju społeczno-gospodarczego.</u>
+ <u xml:id="u-13.20" who="#PoselKomenderZenon">W roku 1974 podpisano szereg porozumień wielostronnych dotyczących wieloletniego pokrywania potrzeb surowcowych, a szczególnie w zakresie dostaw gazu ziemnego, żelazostopów, surowców żelazodajnych. Podpisano kilka porozumień i umów o specjalizacji i kooperacji produkcji m.in. w przemyśle maszynowym, w zakresie uruchamiania energii atomowej, w przemyśle chemicznym, jak również w zakresie produkcji urządzeń wiertniczych do ropy i gazu, produkcji obrabiarek, linii automatycznych, a także urządzeń górniczych i wyrobów izotopowych.</u>
+ <u xml:id="u-13.21" who="#PoselKomenderZenon">W roku ubiegłym opracowano też projekt planu wielostronnych przedsięwzięć integracyjnych na następną 5-latkę 1976—1980, w którym ujęto najważniejsze zadania realizowane wspólnie przez kraje RWPG w zakresie budowy obiektów, specjalizacji i kooperacji produkcji w przemyśle maszynowym i chemicznym oraz w zakresie rozwoju nauki i techniki.</u>
+ <u xml:id="u-13.22" who="#PoselKomenderZenon">W warunkach obecnych, w warunkach nieustabilizowanej sytuacji na kapitalistycznych rynkach surowcowych — dostawy z krajów socjalistycznych, a przede wszystkim ze Związku Radzieckiego w ilościach określonych wieloletnimi umowami, umożliwiają oparcie naszego rozwoju na mocnych podstawach, zapewniają skuteczność planowania tego rozwoju. Polska ze swej strony zapewnia wzajemność tych korzyści i gwarancji. Ta forma powiązań gospodarczych jest wyrazistym potwierdzeniem wyższości współpracy państw socjalistycznych i znaczenia rynku socjalistycznego dla pomyślnego rozwoju uczestniczących w nim krajów.</u>
+ <u xml:id="u-13.23" who="#PoselKomenderZenon">Wysoka Izbo! Rok 1974 był rokiem jubileuszowym, rokiem obchodów 30-lecia Polski Ludowej. Obchody te potwierdziły wysoką pozycję Polski na arenie międzynarodowej, jej poważny liczący się udział w inicjatywach pokojowych państw socjalistycznych. Obchody te były również okazją do potwierdzenia jedności ideowo-politycznej naszego narodu, będącej fundamentalnym warunkiem pełnej realizacji śmiałych zamierzeń nowej polityki społeczno-gospodarczej. Konieczna mobilizacja sił społecznych powinna objąć wszystkich Polaków, jednocząc ich wokół wspólnych celów w oparciu o różne motywacje światopoglądowe. Dokonywać się to może przez poszerzanie dialogu władzy ze społeczeństwem, przez stałe i systematyczne zwiększanie zakresu informacji podawanych łącznie z właściwą ich interpretacją.</u>
+ <u xml:id="u-13.24" who="#PoselKomenderZenon">Pomyślne wyniki realizacji planu w roku 1974 są konkretnym dowodem realności i niezbędności konsekwentnego działania na rzecz powiększenia sukcesów dynamicznej polityki społeczno-gospodarczej państwa.</u>
+ <u xml:id="u-13.25" who="#PoselKomenderZenon">Z tym przekonaniem posłowie z Koła Poselskiego — „Pax” będą głosować za udzieleniem Rządowi absolutorium za rok 1974.</u>
+ <u xml:id="u-13.26" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-14">
+ <u xml:id="u-14.0" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Dziękuję obywatelowi posłowi. Głos ma poseł Janusz Zabłocki.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-15">
+ <u xml:id="u-15.0" who="#PoselZablockiJanusz">Obywatelu Marszałku! Wysoka Izbo! Rok 1974 jest czwartym rokiem planu 5-letniego, w którym znajduje odbicie nowa strategia rozwoju społeczno-gospodarczego. Jakkolwiek pięciolatka ta nie dobiegła jeszcze końca, to jednak, jak nam się wydaje, mamy już obecnie wystarczające przesłanki, by dokonać jej wstępnej oceny.</u>
+ <u xml:id="u-15.1" who="#PoselZablockiJanusz">Czterolecie 1971—1974 stanowi już okres zamknięty, możemy więc charakteryzować rozwój gospodarki w tym czasie łącznie. Jest to okres niezwykle dynamicznego rozwoju. Dochód narodowy wytworzony wzrastał w tych latach średniorocznie o 10,2%, a więc prawie o połowę szybciej niż planowano i o 1/2 szybciej niż w okresie poprzednim. Jeszcze szybciej, bo o 12,5% średniorocznie wzrastał dochód narodowy do podziału, co — jeśli pominąć ostatnie skoki rozwojowe w krajach naftowych — moż- Już obecnie szuka się u nas przede wszystkim towarów nowoczesnych, trwałych, dobrych, o wysokim standardzie. I tylko taka produkcja zapewnia rzeczywistą równowagę towarowo-pieniężną, a zarazem najwłaściwsze wykorzystanie potencjału wytwórczego — materiałów, surowców, czasu i wysiłku ludzi. Nic tak nie podważa zaufania obywatela do polityki społeczno-gospodarczej, jak dopuszczanie na rynek wyrobów o niskim standardzie, z ukrytymi czy wręcz jawnymi brakami i to nierzadko ,z etykietą i ceną nowości.</u>
+ <u xml:id="u-15.2" who="#PoselZablockiJanusz">Wymóg stałego podnoszenia jakości i nowoczesności dotyczy również — oczywiście w innych odniesieniach — produkcji dóbr inwestycyjnych, a szczególnie maszyn i urządzeń na potrzeby kraju i na eksport.</u>
+ <u xml:id="u-15.3" who="#PoselZablockiJanusz">Jeśli porównamy dziś jakość i różnorodność asortymentu naszych wyrobów ze stanem sprzed kilku lat, to postęp jest wyraźny. Dotyczy to głównie niektórych branż przemysłu lekkiego, spożywczego, chemicznego i maszynowego. Mamy coraz więcej towarów, które z powodzeniem mogą konkurować z podobnymi wyrobami renomowanych firm światowych. Nie oznacza to jednak, że osiągnięta już poprawa jest współmierna do potrzeb i możliwości, a zwłaszcza do środków przeznaczanych na rozwój i modernizację przemysłu.</u>
+ <u xml:id="u-15.4" who="#PoselZablockiJanusz">W odczuciu społecznym dynamika ilościowego wzrostu produkcji stale wyprzedza — i to dość znacznie — tempo zmian jakościowych. Potwierdzają to statystyki. Udział nowych wyrobów w całej ofercie dostaw kształtuje się średniorocznie w granicach kilkunastu procent i nie wykazuje wyraźnej tendencji wzrostu. Od pewnego czasu liczba zakładów, których wyroby sygnowane są znakami jakości nie zwiększa się. W roku 1972 było ich 1059, w roku 1973 — 1042, a w roku ubiegłym — 1053. Na ten niedostateczny jeszcze postęp w zakresie poprawy jakości produkcji przemysłowej zwraca uwagę Najwyższa Izba Kontroli, podkreślając, że są przedsiębiorstwa, w których w 1974 r. nastąpił wzrost strat z tytułu braków, jak również obniżył się znacznie udział produkcji oznaczonej znakiem jakości.</u>
+ <u xml:id="u-15.5" who="#PoselZablockiJanusz">A przecież można śmiało powiedzieć, że mamy dziś zupełnie inny przemysł niż przed trzema czy czterema laty. Potencjał produkcyjny kraju wzbogaca się co roku o kilkadziesiąt nowych obiektów. Realizowany jest szeroki program modernizacji i rekonstrukcji technologicznej całych gałęzi i branż, i to często w oparciu o importowane technologie i wyposażenia. Jak to podkreślano w debacie sejmowej nad przebiegiem realizacji programu inwestycyjnego — w ciągu tego pięciolecia w samym tylko przemyśle wartość środków trwałych wzrośnie więcej niż o połowę.</u>
+ <u xml:id="u-15.6" who="#PoselZablockiJanusz">Ogromnym wysiłkiem całego społeczeństwa tworzymy nowoczesną bazę produkcyjną, zdolną sprostać coraz wyższym wymaganiom. Są to fakty tworzące nowy układ odniesienia, nową skalę możliwości i nowe kryteria oceny ogólnej efektywności gospodarowania. Chodzi przede wszystkim o to, by w możliwie najkrótszym czasie przestawić się z myślenia kategoriami głównie ilościowymi i koncentrować uwagę — w znacznie większym stopniu, niż dotychczas — na jakości. We wszystkich ocenach działalności produkcyjnej i usługowej ilość i jakość powinno się traktować jako równorzędne i wzajemnie współzależne parametry rozwoju. Z punktu widzenia czysto ekonomicznego wyższa jakość wyrobu, a więc wysoka jego użyteczność i niezawodność, a często unikalność — pozwalają producentom na odpowiednio korzystne kształtowanie ceny, a w rezultacie na osiągnięcie wyższego efektu finansowego, co w decydujący sposób wpływa na ogólną efektywność produkcji. Ale obok tego uzyskuje się wiele korzystnych skutków w świadomości społecznej.</u>
+ <u xml:id="u-15.7" who="#PoselZablockiJanusz">Właśnie ostatnie lata są okresem działania kierownictwa na rzecz przyspieszenia jakościowych przemian całej naszej gospodarki, które w tak znacznej mierze decydują o wzroście efektywności wszelkich wysiłków społecznych. Podstawą tej strategii jest niezwykle śmiały program inwestycyjny i stała dążność do coraz lepszego wykorzystywania krajowego zaplecza naukowo-technicznego dla ulepszania konstrukcji i usprawnienia technologii oraz organizacji pracy. Towarzyszy temu stałe akcentowanie, że o tempie tych przeobrażeń decydują ludzie, ich ambicje, kwalifikacje i świadomość.</u>
+ <u xml:id="u-15.8" who="#PoselZablockiJanusz">Podczas obrad XVII Plenum Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej I Sekretarz KC Edward Gierek, mówiąc o potrzebie stałego zwiększania efektywności wysiłku społecznego, stwierdził: ,,Pojęcie efektywności często zbyt jednostronnie wiąże się z działalnością produkcyjno-gospodarczą. Jednakże trwała efektywność gospodarcza jest nie do pomyślenia bez wysokiej efektywności wszystkich innych dziedzin działalności, pracy politycznej i pracy państwowej, nauki, techniki i kultury. Harmonijny rozwój wszystkich tych dziedzin wpływa na efektywność społeczno-ekonomiczną i decyduje o ogólnym poziomie pracy i życia w socjalistycznym społeczeństwie.” Wysoka Izbo! Rok 1974 był kolejnym rokiem rozwoju naszego handlu zagranicznego, przy czym wszystkie wysiłki koncentrowano na jeszcze wydatniejszej aktywizacji eksportu i racjonalizacji importu. Od realizacji tego stale aktualnego zadania zależy zarówno równowaga ekonomiczna i płatnicza kraju, jak i wykonanie wielu ważnych zadań produkcyjnych i inwestycyjnych. Były to zadania niezwykle trudne, bowiem — jak wiemy — poczynając od połowy 1973 r. wydatnie pogorszyły się ogólne warunki handlu zagranicznego. Wiązało się to z sytuacją na rynkach zachodnich, a zwłaszcza z kryzysem paliwowo-energetycznym oraz postępującym w świecie kapitalistycznym kryzysem walutowym i prawie powszechną inflacją. Jednym z wyrazów tego niekorzystnego i handlu zagranicznym. Godny jednak uwagi jest fakt, że tempo wzrostu w tych wszystkich dziedzinach, jakkolwiek wysokie, było jednak niższe niż w roku 1973, który można uznać za rok pod każdym względem szczytowy. Fakt ten, jak również pewne niekorzystne zjawiska, których nie było w latach poprzednich lub też nie ujawniły się takiej skali, wskazują, że gospodarka polska wydaje się zbliżać do pewnych barier, które mogą spowodować zwolnienie jej dalszej dynamiki. Oto niektóre z tych zjawisk.</u>
+ <u xml:id="u-15.9" who="#PoselZablockiJanusz">Coraz wyraźniejsze są sygnały, że na rynku pracy istniejące dotąd rezerwy siły roboczej są na wyczerpaniu i zaczyna się zaznaczać jej deficyt. Jest on szczególnie dotkliwy w poza- przemysłowych działach gospodarki, co ogromnie utrudnia zwłaszcza rozwój usług. Ale na brak siły roboczej zaczyna cierpieć również rolnictwo i sam przemysł. Należy przy tym wziąć pod uwagę, że nastąpiło dalsze zwiększenie i tak już bardzo wysokiego wskaźnika aktywności zawodowej kobiet i aktywności zawodowej całej ludności, w czym Polska wysunęła się do czołówki światowej. Ma to określone konsekwencje społeczne.</u>
+ <u xml:id="u-15.10" who="#PoselZablockiJanusz">Jeszcze większe napięcie wystąpiło na odcinku inwestycji. Nakłady inwestycyjne w 1974 r. były dwukrotnie wyższe niż w 1970 r. Toteż w roku ubiegłym wystąpił poważny deficyt mocy wykonawczej przedsiębiorstw budowlanych. Skutkiem tego przydzielone lub wygospodarowane przez przedsiębiorstwa środki na inwestycje okazywały się często bez pokrycia, a tzw. limity inwestycyjne w planie przestawały być sprawnym regulatorem polityki inwestycyjnej. Koncentracja mocy budowlanej na robotach priorytetowych powodowała oczywiście opóźnienia i wydłużenia cykli w wielu innych inwestycjach, w tym służby zdrowia, pomocy społecznej, handlu czy oświaty, przynosząc wzrost zamrożenia środków.</u>
+ <u xml:id="u-15.11" who="#PoselZablockiJanusz">Nowe, a przy tym niekorzystne zjawiska wystąpiły w 1974 r. również w handlu zagranicznym. Ceny wielu importowanych produktów i półproduktów opartych na ropie wzrosły nieraz kilkakrotnie. Rok ubiegły zwiększył też istniejące już ujemne saldo w bilansie handlowym. Deficyt zaś w handlu zagranicznym wpłynął oczywiście na rynek wewnętrzny, powodując ograniczenia importu wielu towarów konsumpcyjnych i wzmożony nacisk na eksport.</u>
+ <u xml:id="u-15.12" who="#PoselZablockiJanusz">Ogólnie biorąc, na rynku krajowym utrzymywało się w roku ubiegłym napięcie, które wynikło ze znacznego, bo sięgającego 14,1% wzrostu dochodów ludności. Wprawdzie wzrost ten został zrównoważony globalnymi rozmiarami dostaw, ale ich struktura nie w pełni odpowiadała strukturze popytu, wskutek czego w wielu asortymentach wystąpiły braki rynkowe. Toteż wzrost dochodów ludności odłożył się w 46% we wkładach oszczędnościowych.</u>
+ <u xml:id="u-15.13" who="#PoselZablockiJanusz">Nowym zjawiskiem, które wystąpiło w roku ubiegłym, był widoczny zwyżkowy ruch cen. Ruch ten zaznaczył się zarówno na rynku towarów konsumpcyjnych, jak i w działalności inwestycyjnej.</u>
+ <u xml:id="u-15.14" who="#PoselZablockiJanusz">Szczególną uwagę w roku ubiegłym zwracał rynek mięsny. Na rynku tym wystąpił ogólny deficyt, jak również nierównowaga odcinkowa w zakresie lepszych gatunków mięsa, wędlin i przetworów. Przyczyny tego nie leżą w produkcji. Produkcja mięsa w ubiegłym roku wzrosła o 15%, a baza surowcowa tej produkcji — pogłowie zwierząt gospodarskich — było najwyższe w historii gospodarczej Polski Ludowej. Pogłowie trzody chlewnej w końcu ub.r. zbliżyło się do liczby 22 milionów sztuk, co sprawiło, iż Polska stała się pod tym względem piątym krajem na świecie i drugim w Europie, po ZSRR. Mimo to dostawy mięsa na rynek krajowy wzrosły tylko o 9,4%, dostawy wędlin tylko o 6%, a dostawy wyrobów wędliniarskich nie wzrosły prawie wcale. Wobec równoczesnego wzrostu dochodów nominalnych ludności rzędu 14% i przy słusznej decyzji zachowania cen mięsa bez zmiany musiał nastąpić niedobór podaży w stosunku do popytu.</u>
+ <u xml:id="u-15.15" who="#PoselZablockiJanusz">Zjawisko braku równowagi występuje nie tylko w sferze rynkowej. Istnieje ono również w zakresie struktury inwestycji, a w ubiegłym roku stan ten uległ jeszcze pogłębieniu. Te dysproporcje szczególnie dotkliwie odczuło budownictwo mieszkaniowe. Trzeba niestety stwierdzić, że budownictwo mieszkaniowe jest ciągle jeszcze jedynym działem gospodarki, który nie wziął udziału w wielkim skoku, jaki dokonała nasza gospodarka narodowa w ubiegłym czteroleciu. O ile w innych dziedzinach przekraczano zadania planowe nawet wskaźnikiem dwucyfrowym, to w budownictwie mieszkaniowym przekroczenie wyniosło zaledwie 0,8%. Wydłużające się okresy wyczekiwania na mieszkanie stanowią dotkliwy problem społeczny, zwłaszcza dla młodych małżeństw, których wyż przypada właśnie na lata siedemdziesiąte. Żywimy nadzieję, że wielkie nakłady na rozwój przemysłu budowlanego, a w szczególności fabryk domów, przyniosą w nadchodzących latach wyraźnie odczuwalną poprawę w tym zakresie.</u>
+ <u xml:id="u-15.16" who="#PoselZablockiJanusz">Wysoka Izbo! Powiedzieliśmy na wstępie, że 1974 rok, którego wyniki w dzisiejszej debacie analizujemy, jest czwartym rokiem planu 5-letniego, planu, w którym znalazła odbicie nowa pogrudniowa strategia rozwoju. Toteż przyjąć trzeba, że wraz z oceną konkretnych wyników tego okresu dokonujemy oceny słuszności obranej wówczas drogi, przyjętych wtedy generalnych założeń strategicznych dalszego rozwoju.</u>
+ <u xml:id="u-15.17" who="#PoselZablockiJanusz">Podstawą tej strategii było nowe ustawienie hierarchii celów planu. W planie na lata 1971—1975 na pierwsze miejsce wysunięte zostało zadanie systematycznej, powszechnie odczuwalnej poprawy bytowych, socjalnych i kulturalnych warunków życia ludności, dalszy zaś rozwój sił wytwórczych i efektywności gospodarowania pojmowany był jako środek służący na to by uznać za swoisty rekord światowy. Dodajmy do tego, że obroty w handlu zagranicznym i inwestycje wzrastały średniorocznie o 18,5%, a więc w ciągu czterech lat zostały prawie podwojone.</u>
+ <u xml:id="u-15.18" who="#PoselZablockiJanusz">Dynamika ta miała oparcie w procesach produkcji. Produkcja przemysłowa wzrastała o 10,5%, a rolna o 5,5% średniorocznie. O ile wzrost 10-procentowy w przemyśle, jakkolwiek wysoki, spotykany bywa również w innych krajach, o tyle ponad 5-procentowe tempo wzrostu rolnictwa i to utrzymujące się przez cztery lata, może znowu uchodzić za rekord światowy.</u>
+ <u xml:id="u-15.19" who="#PoselZablockiJanusz">Odmiennie niż w poprzednim okresie owoce tej wysokiej dynamiki przypadły w dużej części również sferze konsumpcji.</u>
+ <u xml:id="u-15.20" who="#PoselZablockiJanusz">Dochody ludności rolniczej, które w poprzednim pięcioleciu wykazały bezwzględny spadek, teraz wzrastały średniorocznie o 11%. W podobnym tempie wzrosły dochody pozostałej ludności, a najbardziej znamienny wskaźnik — płace realne — wykazał średnioroczny wzrost w wysokości 7,2%, był więc trzy i pół razy wyższy niż w poprzednim okresie. Łącznie w ciągu ostatnich czterech lat płace realne wzrosły o jedną trzecią. Warto zauważyć, że na taki wzrost zarobków ludzie pracy w Polsce musieli czekać przedtem trzynaście lat, tj. od roku 1957 do 1970. Osiągnięcie takich wyników w zakresie dochodów ludności, a zwłaszcza płac realnych, miało — niezależnie od ich aspektu ekonomicznego — olbrzymie znaczenie psychologiczne i polityczne.</u>
+ <u xml:id="u-15.21" who="#PoselZablockiJanusz">Oceniając osiągnięte wyniki, nie sposób nie zatrzymać się nad polityką socjalną. Tutaj postęp w latach 1971—1974 jest szczególnie widoczny na tle poprzednich okresów, kiedy to obserwowaliśmy z troską i niepokojem panującą w tej dziedzinie stagnację.</u>
+ <u xml:id="u-15.22" who="#PoselZablockiJanusz">Z niemałą satysfakcją odnotowujemy zwłaszcza postęp w dwóch dziedzinach, które są szczególnie doniosłe dla przyszłości naszego narodu i których niepokojącą sytuację wielokrotnie i bez większego rezultatu sygnalizowaliśmy w poprzednim okresie w wystąpieniach naszego Koła. Chodzi o pomoc rodzinie i kobiecie pracującej oraz aktywną politykę ludnościową państwa. Szeroka opinia społeczna w Polsce z uznaniem przyjmuje wyraźną zmianę klimatu wokół tych spraw, jaka daję się odczuć w ostatnich latach. Tworzenie właściwych warunków dla umocnienia rodziny i wzrostu jej funkcji wychowawczych, troska o warunki życia rodzin wielodzietnych i pracującej matki, sprawy opieki nad dzieckiem i pomocy młodym małżeństwom — znalazły w pracach Sejmu i Rządu właściwą sobie rangę, co wyraziło się w licznych aktach normatywnych.</u>
+ <u xml:id="u-15.23" who="#PoselZablockiJanusz">Dość wymienić takie decyzje, jak podwyższenie zasiłku macierzyńskiego i opiekuńczego do 100% zarobku, przedłużenie płatnego urlopu macierzyńskiego do 16 lub 18 tygodni, a w wypadku urodzenia bliźniąt do 26 tygodni, przedłużenie okresu pobierania zasiłku opiekuńczego do 60 dni. Nastąpiła pewna reforma systemu zasiłków rodzinnych, w wyniku której zasiłek w przeciętnej rodzinie wzrośnie ze 190 do 295 zł. Podjęto również ważną decyzję o przedłużeniu do lat trzech bezpłatnego urlopu na wychowanie małego dziecka, jakkolwiek doświadczenia zdają się wskazywać, że decyzja ta stanowi dobrodziejstwo głównie dla rodzin o wyższych dochodach, które stać na rezygnację z pracy zarobkowej matki. Dlatego należałoby wrócić może do dezyderatu, wysuniętego kiedyś przez sejmową Komisję Pracy i Spraw Socjalnych, ustanowienia zasiłku opiekuńczego dla matki posiadającej dziecko do lat trzech, która w celu opieki nad nim przerywa pracę.</u>
+ <u xml:id="u-15.24" who="#PoselZablockiJanusz">Szeroka opinia polska przyjęła też z uznaniem sformułowaną przez I Sekretarza KC PZPR Edwarda Gierka w przemówieniu do kobiet w dniu 6 marca br. — zapowiedź podjęcia przez państwo aktywnej polityki demograficznej: — „Polityka partii, polityka socjalistycznego państwa musi brać pod uwagę dalekosiężne interesy przyszłości (...). Ten właśnie wzgląd każę nam z całym poczuciem odpowiedzialności zastanowić się nad dalszym biologicznym rozwojem narodu (...). Nie zawsze nasze państwo musiało prowadzić aktywną politykę demograficzną. Dziś okazuje się ona koniecznością. Dlatego niezbędne jest opracowanie szerokiego programu, określającego formy pomocy dla rodzin wychowujących dzieci, a zwłaszcza rodzin wielodzietnych. Przedstawimy ten program za kilka miesięcy na VII Zjeździe naszej partii.” Przy opracowywaniu tego programu należałoby przeanalizować i odpowiednio zharmonizować wszystkie instrumenty polityki ludnościowej. Jej rezultaty zależą bowiem nie tylko od zwiększenia globalnych nakładów na świadczenia socjalne na rzecz rodziny, ale również od właściwego ich rozdziału, rozdziału w taki sposób, by najefektywniej służyły przyjętym celom polityki ludnościowej. Można to zilustrować na przykładzie wspomnianej reformy systemu zasiłków rodzinnych. Zwiększyła ona — co jest bardzo pozytywne — rozmiary świadczeń z 8,4 mld zł do 14,6 mld zł w skali rocznej. Wymagałoby jednak zbadania, czy przyjęte zasady rozdziału tych świadczeń pozwalają im spełnić optymalny z punktu widzenia polityki ludnościowej efekt, jakim jest preferowanie rodzin o więcej niż dwojgu dzieciach. Należałoby również wrócić do postulatu ponownego zbadania skutków społecznych działania ustawy o przerywaniu ciąży z 27 kwietnia 1956 roku i jej przepisów wykonawczych. Pragnę przypomnieć, że w tej sprawie nasze Koło złożyło na ręce Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej memoriał jeszcze w marcu 1969 roku.</u>
+ <u xml:id="u-15.25" who="#PoselZablockiJanusz">Jak na tle minionego czterolecia przedstawia się rok 1974? Największym osiągnięciem tego roku jest utrzymanie wysokiego tempa wzrostu w podstawowych działach gospodarki: w dochodzie narodowym, w produkcji przemysłowej, w funduszu spożycia, w inwestycjach coraz pełniejszemu zaspokajaniu rosnących potrzeb społeczeństwa. Towarzyszyło temu założenie, że takie ustawienie hierarchii celów bynajmniej nie pociągnie za sobą osłabienia dynamiki rozwoju gospodarczego naszego kraju, ale przeciwnie, stanowić będzie bodziec dla jej spotęgowania.</u>
+ <u xml:id="u-15.26" who="#PoselZablockiJanusz">Wyniki gospodarcze osiągnięte w minionych 4 latach w naszym przekonaniu potwierdzają w pełni słuszność tych założeń. Nie jest w sprzeczności z tym stwierdzeniem konstatowany przez nas przed chwilą względny spadek tempa wzrostu w ostatnim roku ani niektóre niekorzystne zjawiska w naszej gospodarce, na których zatrzymywaliśmy uwagę Wysokiej Izby. Zjawiska te świadczą przede wszystkim o tym, że obok trudnych do przewidzenia czynników obiektywnych, takich jak ostatnio sytuacja w handlu zagranicznym czy w rolnictwie, w ciągu minionego czterolecia uległy wyczerpaniu niektóre z dotychczasowych rezerw przyśpieszonego wzrostu, te mianowicie, które były prostsze i łatwiejsze do uruchomienia. Kontynuowanie dotychczasowej drogi, drogi wysokiej dynamiki rozwoju społeczno-gospodarczego, będzie więc wymagało w następnym pięcioleciu sięgnięcia do nowych, głębszych rezerw. Gdzie takich rezerw należy szukać? Upatrujemy je przede wszystkim w intensyfikacji naszej gospodarki, w podniesieniu jej efektywności dzięki pogłębionym zmianom systemowym, upowszechnionym na całym obszarze gospodarowania. Upatrujemy je również w sferze pozaekonomicznej, przede wszystkim w stylu kierowania życiem politycznym, w dziedzinie stosunków między władzą a społeczeństwem. Jeżeli w okresie, w który wchodzimy, władza chce uruchomić nowe rezerwy społeczne i psychologiczne na skalę dotąd nie spotykaną, odpowiadającą wielkości prezentowanego przez siebie programu, to wydaje się to możliwe jedynie wtedy, gdy na gruncie nowych struktur administracyjnych i gospodarczych potrafi w sposób rzeczywisty pogłębić więź i dialog ze społeczeństwem. Jedynie bowiem na tej drodze, na drodze rzeczywistego, odczuwalnego powszechnie postępu demokracji socjalistycznej, osiągnąć można większe współuczestnictwo wszystkich obywateli, większą identyfikację całego narodu z ambitnymi zadaniami stanowiącymi o jego przyszłości.</u>
+ <u xml:id="u-15.27" who="#PoselZablockiJanusz">Za odcinek szczególnie ważny uznajemy sferę stosunków państwa z kościołem. Z uznaniem przyjęliśmy przed laty zapowiedź, iż Rząd zmierzać będzie do pełnej normalizacji stosunków z kościołem. Nie chcę zatrzymywać się nad tym zagadnieniem, na temat którego zarówno ja sam, jak i moi koledzy z Koła wypowiadaliśmy się już w tej Izbie. Pragnę jedynie zapewnić, iż doceniamy to wszystko co do tej pory zostało na tym odcinku uczynione, jakkolwiek są to dopiero początki drogi. Jesteśmy też świadomi, iż normalizacja jest procesem, wy^ma^gającym od obu stron cierpliwego rozwiązywania wielu trudnych i skomplikowanych problemów, potrzebuje więc z natury rzeczy — czasu.</u>
+ <u xml:id="u-15.28" who="#PoselZablockiJanusz">Na tym tle widzimy również dalszą rolę Koła Poselskiego — „Znak”, w imieniu którego przemawiam, jak również stojącego za nim ruchu. Ruch ten, działający już od lat przeszło osiemnastu, jako jedno z trzech istniejących w Polsce ugrupowań katolików świeckich, stanowi szczególną formę obecności i uczestnictwa sił chrześcijańskich w życiu naszego socjalistycznego państwa. Niezależnie od różnych tendencji, które mogą występować wewnątrz ruchu — „Znak”, łączy go nie tylko wspólna baza przekonań światopoglądowych, ale i pewien swoisty, jemu właściwy, wykształcony wieloletnią praktyką styl postawy politycznej. Jak moglibyśmy go scharakteryzować?</u>
+ <u xml:id="u-15.29" who="#PoselZablockiJanusz">Po pierwsze — działając na gruncie wspólnego programu Frontu Jedności Narodu i uznając jego pryncypia, czynimy to z własnych pozycji ideowych, rezerwując sobie w sprawach konkretnych prawo do własnego, odrębnego sądu i do krytyki; świadomi, że z prawa tego trzeba korzystać odpowiedzialnie, nie uważamy za możliwe z niego zrezygnować.</u>
+ <u xml:id="u-15.30" who="#PoselZablockiJanusz">Po drugie — działamy jako grupa katolików świeckich samodzielnie i na własną odpowiedzialność, ale w łączności i dialogu z hierarchią kościelną.</u>
+ <u xml:id="u-15.31" who="#PoselZablockiJanusz">Po trzecie — przywiązujemy istotne znaczenie do autonomii naszych środowisk, wyrażającej się w ich prawie do samodzielnego samo- określenia ideowego i do samodzielnego regulowania przez nie ich własnych stosunków wewnętrznych.</u>
+ <u xml:id="u-15.32" who="#PoselZablockiJanusz">Respektowanie tych zasad, mimo wszystkich zachodzących w ruchu zmian, stanowiło zawsze o jego tożsamości ideowej na przestrzeni minionych kilkunastu lat. Będzie też stanowiło o jego tożsamości w czasie, który mamy przed sobą.</u>
+ <u xml:id="u-15.33" who="#PoselZablockiJanusz">Przemawiając dzisiaj w imieniu Koła Poselskiego — „Znak”, pragnę na koniec podkreślić, że nasze głosowanie za wnioskiem o udzielenie Rządowi absolutorium za działalność w roku ubiegłym rozumiemy jako równoznaczne z naszym zasadniczym opowiedzeniem się za tą generalną linią strategii rozwojowej, która legła u podstaw bieżącej pięciolatki. Strategia ta, będąca dziełem pogrudniowego kierownictwa partii, na czele z jej I Sekretarzem Edwardem Gierkiem, zweryfikowana praktyką minionych czterech lat — jest cennym dorobkiem polskiej myśli socjalistycznej i powinna pozostać trwałą wytyczną przy planowaniu dalszych okresów.</u>
+ <u xml:id="u-15.34" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-16">
+ <u xml:id="u-16.0" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Dziękuję obywatelowi posłowi.</u>
+ <u xml:id="u-16.1" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Ogłaszam 30-minutową przerwę.</u>
+ <u xml:id="u-16.2" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu od godz. 11 min. 05 do godz. 11 min. 45)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-17">
+ <u xml:id="u-17.0" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Wznawiam posiedzenie. Głos ma poseł Czesław Rachel.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-18">
+ <u xml:id="u-18.0" who="#PoselRachelCzeslaw">Obywatelko Marszałku! Wysoki Sejmie! Klub Poselski Stronnictwa Demokratycznego, który reprezentuję w dzisiejszej debacie, będzie głosował za wnioskiem o udzielenie absolutorium Rządowi za okres od 1 stycznia do 31 grudnia 1974 r. Stanowisko nasze jest rezultatem wszechstronnej oceny wykonania generalnych założeń społeczno-gospodarczego planu rozwoju kraju i budżetu w roku ubiegłym oraz analizy tych fragmentów, które stanowią przedmiot szczególnego zainteresowania Stronnictwa Demokratycznego.</u>
+ <u xml:id="u-18.1" who="#PoselRachelCzeslaw">Przedstawiamy nasze stanowisko obywatelom posłom w głębokim przeświadczeniu o słuszności działań Rządu podejmowanych w interesie kraju i obywateli.</u>
+ <u xml:id="u-18.2" who="#PoselRachelCzeslaw">Główną cechą charakterystyczną obecnej polityki społeczno-ekonomicznej jest wyraźne i zdecydowane podporządkowanie rozwoju gospodarczego lepszemu zaspokojeniu potrzeb społecznych. Odbywa się to w określonym klimacie moralno-politycznym, wpływającym bezpośrednio na stałe doskonalenie metod kierowania państwem zarówno w życiu ekonomicznym, politycznym, jak i społecznym. Ścisły związek celów społecznych z zadaniami gospodarczymi, dbałość o dzień dzisiejszy, a równocześnie wypracowanie warunków długofalowego rozwoju decydują o tym, że motywacje dobrej roboty, gospodarności, stają się dla coraz większej liczby obywateli sprawami oczywistymi. Wyraźnym tego świadectwem była wzmożona aktywność społeczno-zawodowa, zamanifestowana w roku ubiegłym — roku 30- lecia Polski Ludowej. Pozwoliło to utrzymać, a w niektórych dziedzinach gospodarki zwiększyć wysoką i tak dynamikę rozwojową. Największe efekty osiągnął przemysł, przekraczając plan o 3,1%, to jest o 55 mld zł, w tym około 26 mld zł to wartość produkcji dodatkowej, podjętej na apel Sekretariatu Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej i Prezydium Rządu. Nastąpiły dalsze, korzystne zmiany w unowocześnianiu struktury produkcji, a także nastąpiła pewna poprawa zaopatrzenia w surowce i materiały.</u>
+ <u xml:id="u-18.3" who="#PoselRachelCzeslaw">W roku ubiegłym bardziej prawidłowo kształtowała się również realizacja polityki zatrudnienia, co miało niewątpliwy związek ze wzrostem technicznego uzbrojenia pracy. Wysokiej dynamice przychodów pieniężnych ludności towarzyszył wzrost produkcji na rynek i zwiększenie dostaw. Utrzymano globalną równowagę rynkową, czego nie można jednak odnieść do wszystkich odcinków rynku.</u>
+ <u xml:id="u-18.4" who="#PoselRachelCzeslaw">Obywatele Posłowie! Czy wszystko w urządzeniu naszego wspólnego domu przebiegało bez zakłóceń, trosk i kłopotów? Oczywiście, że nie. Byłoby jednak pomniejszeniem uznania dla wysiłku i ofiarnej pracy Rządu w przełamywaniu rozlicznych trudności, gdybyśmy mówili wyłącznie o samych blaskach w realizacji ubiegłorocznego planu społeczno-gospodarczego.</u>
+ <u xml:id="u-18.5" who="#PoselRachelCzeslaw">Mówiąc o niedomaganiach — mówimy o nich z pozycji uczciwej troski, dla wyciągnięcia wniosków na dziś czy na jutro. Trzeba więc pamiętać, że nie we wszystkich dziedzinach gospodarki korzystne zjawiska występowały w sposób równomierny. Mimo generalnego przekroczenia zadań w przemyśle — nie osiągnięto zaplanowanej produkcji w przemysłach: chemicznym, maszynowym, lekkim i materiałów budowlanych. Nie wszędzie uzyskano zakładaną efektywność zastosowania rozwiązań licencyjnych. Również w budownictwie za znacznym postępem w jego modernizacji i mechanizacji nie nadążała jakość, a zwłaszcza jakość budownictwa mieszkaniowego. Na skutek niekorzystnych warunków atmosferycznych, produkcja rolna zwiększyła się jedynie o 1,9% wobec planowanej 4,3%. Spowodowało to określone trudności na rynku żywnościowym.</u>
+ <u xml:id="u-18.6" who="#PoselRachelCzeslaw">Wysoki Sejmie! W toku szczegółowej debaty w komisjach sejmowych mieliśmy możność ustosunkowania się do poszczególnych fragmentów wykonania planu i budżetu za rok ubiegły. Pragnę więc dzisiaj przekazać obywatelom posłom syntetyczną ocenę sytuacji w sferze usług, które dla Stronnictwa Demokratycznego stanowią przedmiot szczególnego zainteresowania. Widzimy przecież, jak ranga i znaczenie usług systematycznie rosną w miarę zwiększania się dobrobytu społeczeństwa. Obecnie usługi stają się jednym z ważnych czynników wyznaczających dynamikę i harmonijność obydwu elementów rozwoju kraju — rozwoju społecznego i rozwoju gospodarczego. Mówił o tym na I Krajowej Konferencji PZPR I Sekretarz Komitetu Centralnego Edward Gierek.</u>
+ <u xml:id="u-18.7" who="#PoselRachelCzeslaw">Na przestrzeni ubiegłego roku Rząd nadal podejmował wiele przedsięwzięć w celu zwiększenia usług świadczonych dla ludności. Odegrały one ważną rolę w utrzymaniu równowagi rynkowej. Usługi dla ludności świadczone przez gospodarkę uspołecznioną wzrosły o 14%. Niestety, był to wzrost poniżej zadań ustalonych w programie przyspieszonego rozwoju usług odpłatnych dla ludności na lata 1974—1975. Wartość usług świadczonych przez drobną wytwórczość była o prawie 17% wyższa niż w roku 1973. Zadania podstawowe zostały wykonane. Wzrosły usługi świadczone na rzecz rolnictwa tak przecież istotne dla rozwoju produkcji roślinnej i hodowlanej. Natomiast nie w pełni zrealizowano zadania dodatkowe, zwłaszcza w spółdzielczości pracy.</u>
+ <u xml:id="u-18.8" who="#PoselRachelCzeslaw">Poważne zadania w świadczeniu usług dla ludności spełnia drobna wytwórczość, której rola w całokształcie gospodarki narodowej musi systematycznie wzrastać. Sprawom tym Stronnictwo Demokratyczne poświęca najbliższe posiedzenie Centralnego Komitetu.</u>
+ <u xml:id="u-18.9" who="#PoselRachelCzeslaw">Kiedy mówimy o usługach, nie sposób pominąć rzemiosła indywidualnego, bowiem i tu sytuacja w dziedzinie świadczenia usług nadal wymaga poprawy.</u>
+ <u xml:id="u-18.10" who="#PoselRachelCzeslaw">W wykonaniu postanowienia Prezydium</u>
+ <u xml:id="u-18.11" who="#PoselRachelCzeslaw">Rządu Minister Handlu Wewnętrznego i Usług oraz Minister Finansów przedstawili Premierowi informację o przyczynach trudności w rozwijaniu usług dla ludności w rzemiośle, a także niedostatecznego wzrostu liczby zakładów usługowych wraz z wnioskami mającymi na celu poprawę sytuacji. Informacja ta wymienia 3 podstawowe zjawiska: trudności lokalowe, spadek zainteresowań młodzieży pracą w rzemiośle oraz stałe zapotrzebowanie jednostek uspołecznionych na dostawy i usługi rzemiosła. Z tych względów założony w roku 1974 przyrost 10,5 tys. zakładów nie został zrealizowany. Wartość usług dla ludności świadczonych przez rzemiosło wzrosła wprawdzie o 15%, nadal jednak duża część możliwości rzemiosła nie jest w pełni wykorzystana.</u>
+ <u xml:id="u-18.12" who="#PoselRachelCzeslaw">Niesprzyjającą okolicznością w zakresie usług dla ludności jest klasyfikacja usług. Przykładem w tej mierze może być choćby fakt, że założenie światła w mieszkaniu na zlecenie przysłowiowego Kowalskiego — jest usługą dla ludności. Założenie światła u tego samego Kowalskiego na zlecenie administracji— staje się usługą na rzecz gospodarki uspołecznionej, choć z tego światła korzysta tenże Kowalski.</u>
+ <u xml:id="u-18.13" who="#PoselRachelCzeslaw">Rozumiemy, że tak pojmowaną i stosowaną kwalifikację określa kasa, z której usługa jest opłacana, choć w przytoczonym przykładzie środki płyną z funduszu indywidualnego spożycia i służą indywidualnemu spożyciu.</u>
+ <u xml:id="u-18.14" who="#PoselRachelCzeslaw">Wysoki Sejmie! W roku 1974 nastąpił dalszy znaczny rozwój usług ogólnospołecznych i zwiększenie wydatków z budżetu państwa na cele socjalne, naukę, oświatę i wychowanie, ochronę zdrowia, kulturę, sztukę oraz na turystykę. Zarówno usługi ogólnospołeczne, jak i usługi bytowe stają się z każdym rokiem coraz bardziej miarą postępu i wpływają na oblicze nowoczesności naszego kraju, decydują o poziomie życia obywateli.</u>
+ <u xml:id="u-18.15" who="#PoselRachelCzeslaw">Głosując za wnioskiem o udzielenie absolutorium dla Rządu, uczynimy to w głębokim przekonaniu, że rok ubiegły był kolejnym etapem realizacji programu przyjętego na VI Zjeździe PZPR — programu, który przed czterema laty przyjęliśmy jako swój własny. Dziękuję za uwagę.</u>
+ <u xml:id="u-18.16" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-19">
+ <u xml:id="u-19.0" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Głos ma poseł Stanisław Rostworowski.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-20">
+ <u xml:id="u-20.0" who="#PoselRostworowskiStanislaw">Obywatelko Marszałku! Wysoka Izbo! Jest rzeczą oczywistą, że podobnie jak moi przedmówcy, będę wyrazicielem wysokiego uznania dla wysiłków Rządu, które zapewniły tak dobre wykonanie planu rozwoju społeczno-gospodarczego i budżetu państwa za rok 1974. A przecież wszyscy wiemy, że był to rok najbardziej decydujący o ostatecznych rezultatach gospodarczych w bieżącej pięciolatce. Koło Posłów Chrześcijańskiego Stowarzyszenia Społecznego będzie głosowało za udzieleniem absolutorium dla Rządu za okres sprawozdawczy.</u>
+ <u xml:id="u-20.1" who="#PoselRostworowskiStanislaw">Utrzymanie wysokiego tempa rozwoju kraju przez okres już kilkuletni musi wywrzeć określone reperkusje w dziedzinie świadomości narodowej. Długi był czas, gdy odczuwaliśmy naszą słabość ekonomiczną. Nie umniejszało to w niczym naszego przywiązania do ziemi polskiej, naszego patriotyzmu. Ale w szerokich sferach społecznych utwierdziła się świadomość, że państwo, które dopiero w tym stuleciu odzyskało niepodległość, że kraj wyniszczony wojną, czy to wreszcie organizm ustrojowy, przeżywający określone przemiany, kładący większy nacisk na zasady sprawiedliwości niż realne efekty ekonomiczne — nie może w pełni uczestniczyć w grze sił państw tradycyjnie wysoko rozwiniętych. Dziś natomiast w naszej najbliższej rodzinie państw socjalistycznych w zakresie wzrostu dochodu narodowego zajmujemy drugie miejsce, a ogromne tempo wzrostu inwestycyjnego stawia nas na jednym z pierwszych miejsc w świecie.</u>
+ <u xml:id="u-20.2" who="#PoselRostworowskiStanislaw">Dzieje się to jednocześnie w okresie, kiedy rozwinięte kraje świata zachodniego przeżywają największy od zakończenia drugiej wojny światowej spadek koniunktury gospodarczej. W roku 1974 siedem największych państw kapitalistycznych, na które przypada 80% produkcji wszystkich państw strefy dolarowej, miało łącznie ujemny przyrost dochodu narodowego. Recesji nie uniknęły nawet Stany Zjednoczone, w których dochód narodowy zmniejszył się o 1,75%. Tymczasem łącznie kraje socjalistyczne uzyskały tempo wzrostu w skali 7,3%. Na oczach naszego pokolenia zaczyna przechylać się szala sił. To już nie zapowiedzi, nie duma narodowa, nie tylko gorący patriotyzm i przekonanie o słuszności wyboru społecznego, ale konkretne realia, suche cyfry zaczynają świadczyć o tym, że szliśmy i idziemy słuszną drogą. Wymowa tych faktów musi kształtować świadomość społeczną współczesnego pokolenia Polaków. Przeszliśmy przez najtrudniejsze, osiągnęliśmy bardzo wiele, pragniemy jeszcze więcej. Tylko dążenie do optimum, tylko przekonanie, że stać nas na wszystko — może przetworzyć wszelkie marzenia o szklanych domach w realną wizie przyszłej Polski.</u>
+ <u xml:id="u-20.3" who="#PoselRostworowskiStanislaw">Wielkość dokonań gospodarczych nie miałaby jednak swego znaczenia, gdyby efekty naszej pracy nie podnosiły poziomu życia ludzi. W dzisiejszym społeczeństwie państwo wyznacza jednostce jej przestrzeń życiową, wzywa ją do wysiłku, ale zapewnia jej także niezbędną ochronę. Dzisiejsza aktywność człowieka mieści się w dwóch sferach: życia rodzinnego i pracy zawodowej. Obie te sfery są tak wysoko cenione przez każdego, kto odczuwa więź z chrześcijaństwem. Warunki życia rodzinnego w ogromnej mierze rzutują na efekty wytwórczości zawodowej, a znów praca powinna przynosić korzyści materialne i duchowe w życiu rodziny.</u>
+ <u xml:id="u-20.4" who="#PoselRostworowskiStanislaw">W programie działalności Ministerstwa Pracy, Płac i Spraw Socjalnych na rok 1975 przewidziane jest przygotowanie projektu uchwały sejmowej o rodzinie. Jest to wyrazem przekonania, iż walor moralny, wychowawczy, a także biologicznych sił rodziny jest podstawą aktywności każdego społeczeństwa. Ogromnie istotnym zatem zagadnieniem jest to, czy system zaopatrzenia socjalnego preferuje siły reprodukcyjne rodziny. Dotychczasowe postanowienia w tej mierze, niestety, niekiedy nadal mają charakter dorywczo-interwencyjny. W maju ubiegłego roku zostało wydane rozporządzenie Ministra Pracy, Płac i Spraw Socjalnych dotyczące reformy systemu zasiłków rodzinnych. Rozporządzenie to wprowadziło w swej części obowiązującej od 1 sierpnia 1974 r. zwyżkę zasiłków dla rodzin o najniższych dochodach pieniężnych. W rezultacie na jedno grono rodzinne o dochodzie na jedną osobę do 1000 zł przeciętna podwyżka zasiłku wyniosła 300 zł, a w gronach rodzinnych o dochodach na jedną osobę do 1400 zł przeciętna podwyżka wyniosła 167 zł. Skutki finansowe tych podwyżek musiał jednak w znacznej mierze niwelować występujący także wzrost kosztów utrzymania. Co prawda, od 1 sierpnia br. zasiłki dla rodzin najgorzej sytuowanych ulegną dalszemu podwyższeniu, co znajdzie odzwierciedlenie w ich budżetach domowych. Przewidywana jednak z kolei podwyżka dla rodzin lepiej sytuowanych nie stanowi już zachęty prokreacyjnej. Ponadto rozporządzenie preferuje model rodziny 3-dzietnej, podczas gdy pełną reprodukcję ludności zapewniłby model 4-dzietny. Wprowadzony system nie uwzględnia także faktu, że najwyższe wydatki na dzieci przypadają w ich wieku szkolnym. Przeprowadzone w Polsce badania wykazały, że w rodzinach tak zwanych — „średnich”, w których zarobkująca głowa rodziny znajduje się w przedziale wiekowym 31 do 50 lat, mimo najwyższej w tym czasie skali dochodów zarabiającego, występuje zarazem największa ilość niezaspokojonych potrzeb z bieżących dochodów. Jest to wynikiem powiększających się wydatków na dorastające dzieci. Występujące w życiu tych rodzin trudności materialne może łagodzić tylko taki system świadczeń, w którym zasiłki rodzinne są zwiększane w przedziałach stosownych do wieku dzieci, a zatem i zmieniających się potrzeb materialnych rodziny. Nasz system zasiłków rodzinnych takiego rozwiązania jak dotąd nie przewiduje. Ogólnie — moim zdaniem — należałoby system ten traktować jako model otwarty, wymagający dalszych uzupełnień. Przeznaczona na jego reformę suma 4 mld zł w skali rocznej wydaje się w konsekwencji kwotą zbyt małą.</u>
+ <u xml:id="u-20.5" who="#PoselRostworowskiStanislaw">Jednocześnie podjęliśmy szereg decyzji w dziedzinie polityki socjalnej, które w znacznym stopniu zaspokajają występujące potrzeby. Do takich na pewno należy zaliczyć ustanowienie funduszu alimentacyjnego, z którego usług skorzystało już 30 400 osób. Podobnie wprowadzenie dodatku opiekuńczego na dziecko kalekie wydatnie wsparło budżety domowe 40 tys. rodziców i opiekunów. Również postanowienia dotyczące ochrony prawnej kobiety adoptującej dzieci zasługują w pełni na ocenę pozytywną.</u>
+ <u xml:id="u-20.6" who="#PoselRostworowskiStanislaw">Obywatele Posłowie! Wszyscy zdajemy sobie sprawę z tego, że kierunek naszych prac ustawodawczych, inicjowany przez partię i Rząd, zmierza ku umocnieniu podstaw materialnych rodziny, umożliwiając jej tym samym wypełnianie funkcji rodzicielskich i wychowawczych Kodeks pracy wprowadził znaczne przedłużenie urlopów macierzyńskich. Ponadto kobieta może wykorzystać poza urlopem macierzyńskim z tytułu opieki nad dzieckiem dalszy 60-dniowy płatny urlop w ciągu każdego roku pracy. Z drugiej strony, wraz z potrzebami rozrastającej się gospodarki narodowej, jesteśmy zainteresowani zwiększaniem zatrudnienia kobiet, przy zachowaniu pełnej dyscypliny i efektywnym wykorzystaniu czasu pracy. Określone okoliczności kurczącego się, rynku pracy skłaniają nas do realizacji dwóch dość trudnych do pogodzenia celów. Z jednej strony chcemy, aby ustabilizowane funkcje rodziny sprzyjały wzrostowi przyrostu naturalnego, z drugiej strony jesteśmy zmuszeni kłaść nacisk na aktywność zawodową kobiet. Realizacja tych sprzecznych dążeń musi napotykać trudności. Przykładowo, znane mi z Chełma, Zakłady Obuwnicze, pracujące systemem taśmowym, zatrudniają dużą liczbę kobiet. Obecnie w tych zakładach, których załoga liczy $ 500 osób, znajduje się 600 kobiet będących w ciąży. Skorzystają one z długoterminowych urlopów, a ich zadania produkcyjne w ramach tego samego wynagrodzenia będzie musiała wykonać pozostała część załogi. W rezultacie, w odczuciu społecznym może się zrodzić przeświadczenie, iż państwo nasze ciężar przyznawanych uprawnień socjalnych przenosi na barki samych pracujących. Sprzyjałoby to wytworzeniu się atmosfery psychicznej niechęci wobec kobiet decydujących się na macierzyństwo. A sytuacja taka musi powodować określone perturbacje w samym procesie produkcji.</u>
+ <u xml:id="u-20.7" who="#PoselRostworowskiStanislaw">Są to zagadnienia trudne, ale chcę zwrócić uwagę Wysokiej Izby na jeden jeszcze aspekt wiążący się z tą sprawą. Wprowadzamy zasiłek połogowy, potem pokarmowy oraz opiekuńczy. Są to świadczenia okolicznościowe, które w razie ich zwielokrotnienia mogą oddziaływać inflacyjnie. Czy nie należałoby wobec tego raczej je skumulować w ramach zasiłku opiekuńczego, stanowiącego fundusz wypłat dla kobiet, które chciałyby korzystając z płatnego urlopu, na przykład rocznego, przerwać pracę zawodową i poświęcić się opiece nad swym dzieckiem? Chcę zwrócić uwagę, że takie rozwiązanie — płatny urlop, poza urlopem macierzyńskim, w okresie 6 do 8 miesięcy z wynagrodzeniem równym minimalnej pensji zostało już wprowadzone w Bułgarii. Rozwiązanie takie i u nas stwarzałoby niewątpliwie korzystne warunki do wychowania dziecka w najważniejszym okresie jego życia — do lat trzech. Zapewniałoby też lepszą ochronę zdrowia i psychiki pracującej kobiety. Przedsiębiorstwom dawałoby określony czas, umożliwiający uruchomienie zwolnionego funduszu płac. Wydaje mi się również, że interesująca i warta dyskusji jest koncepcja wprowadzenia ruchomego czasu pracy, zastosowanie czego wobec osób prowadzących gospodarstwa domowe miałoby niewątpliwie dodatnie znaczenie.</u>
+ <u xml:id="u-20.8" who="#PoselRostworowskiStanislaw">Wreszcie ostatnia uwaga z tego zakresu. Sądzę, że system żłobkowy należy traktować obecnie jako system zabezpieczenia wyjątkowego. Natomiast spółdzielczość mieszkaniowa powinna zapewnić bazę lokalową dla środowiskowych, małych punktów opieki nad dziećmi, prowadzonych przez odpowiednio do tych funkcji przeszkolone nie pracujące kobiety, z którymi rodzice zawieraliby odpowiednie umowy o zatrudnienie.</u>
+ <u xml:id="u-20.9" who="#PoselRostworowskiStanislaw">Wiele tego typu zagadnień, traktujących o funkcjach rodzicielskich i wychowawczych rodziny, może stać się materiałem przygotowawczym do przewidywanej uchwały. Część tej problematyki obejmował Kodeks rodzinny i opiekuńczy, lecz traktował ją głównie w ramach stosunków interpersonalnych i prawa cywilnego. Dziś natomiast najważniejszym problemem stają się funkcje kobiety będącej zarazem podmiotem życia rodzinnego i prawa pracy. Właściwe wyważenie dwóch sfer jej życia: zajęć macierzyńsko-wychowawczych oraz pracy zawodowej staje się obecnie niewątpliwie najważniejszym zagadnieniem.</u>
+ <u xml:id="u-20.10" who="#PoselRostworowskiStanislaw">Ogólnie stwierdzić trzeba, że ustawodawstwo nasze staje się coraz bardziej wyczulone na kwestie zabezpieczenia społecznego ludzi pracy. Coraz szersze grupy ludności obejmuje się zakresem świadczeń społecznych. Pragnę tu zwrócić uwagę na problem sióstr zakonnych, zatrudnianych coraz częściej nie tylko w zakładach opiekuńczych, ale przy pracy fizycznej w parafiach i innych instytucjach kościelnych. Jako osobom pracującym, niekiedy bardzo ciężko, powinno im także przysługiwać prawo do świadczeń społecznych, często zresztą już przyznawanych. Charakter osobowości prawnej parafii czy innych instytucji wyznaniowych może uzasadniać wprowadzenie ubezpieczenia sióstr zakonnych na warunkach osób zatrudnionych w instytucjach uspołecznionych.</u>
+ <u xml:id="u-20.11" who="#PoselRostworowskiStanislaw">Ostatnią sprawą, na którą chciałbym zwrócić uwagę Wysokiej Izby, jest występujący rozziew pomiędzy bardzo pozytywnym trendem wzrostu przeciętnej płacy w gospodarce uspołecznionej a przeciętnym wymiarem łącznie traktowanych rent i emerytur. Przeciętna płaca w 1974 r. wyniosła 3 176 zł i wzrosła o 13,5%, przeciętna rento-emerytura wzrosła o 7%, i wyniosła 1 395 zł, co stanowi mniej niż połowę pensji. Problem rent i emerytur dotyczy 3 227 tys. obywateli w naszym kraju. Ustawa przyjęta przez Sejm w dniu 29 maja 1974 r. w zakresie przepisów o zaopatrzeniu emerytalnym miała na celu bezpośrednie powiększenie najniższych rent i emerytur oraz, począwszy od 1 stycznia 1975 r. — drogą łagodzenia dygresji ich wymiaru — zwiększenie emerytur wyższych. Zrealizowana pierwsza część postanowień ustawy spowodowała zwiększenie przeciętnej rento-emerytury o 146 zł. Skutki finansowe tej decyzji, jak i stopniowego zwiększania emerytur wyższego wymiaru, muszą być, niestety, niwelowane przez występującą zwyżkę kosztów utrzymania. Jednocześnie faktem jest, że na skutek stale rosnącego zatrudnienia w naszym kraju, przy bardzo dużej liczbie czynnych zawodowo, za których opłacane są składki ubezpieczeniowe — nadwyżka funduszu emerytalnego stale wzrasta. Po odliczeniu dotacji z budżetu państwa, nadwyżka tego funduszu w 1974 r. wyniosła 4 mld zł. W 1975 r. nadwyżka funduszu emerytalnego od początku jego istnienia osiągnie kwotę 31,5 mld zł. Tymczasem cały program dalszego podwyższania emerytur, zakreślony do 1980 r., ma przeciętnie zwiększyć jedno świadczenie o 360 zł. Przy obecnej zwyżce płac, nasz dotychczasowy system emerytalny będzie, w moim odczuciu, stale obciążany wzrastającą ilością świadczeń kwalifikujących się do kategorii starego portfela. Znaną jest rzeczą, że resort pracy, płac i spraw socjalnych uznaje konieczność reformy tego systemu. Bierze się tu pod uwagę kilka możliwych wariantów, m. in. łączne podwyższanie wszystkich świadczeń w relacji do wzrastających kosztów utrzymania. Odnoszę jednak wrażenie, że takie rozwiązanie miałoby tylko charakter interwencyjny i nie sprzyjałoby stabilizacji materialnej rencistów. Najdoskonalszym rozwiązaniem byłoby przeliczenie podstaw wymiaru rent i emerytur w kierunku rewaloryzacji ich do wymiaru obecnych uposażeń na danych stanowiskach i następnie dopiero obliczenie wymiaru świadczenia od tego zrewaloryzowanego już uposażenia. Nie sądzę też, aby dotychczasowa praktyka przyznawania zryczałtowanego dodatku na osobę utrzymywaną przez odbiorcę świadczeń była celowa. Należałoby w tej mierze pójść za przykładem wprowadzonych już częściowo w Związku Radzieckim rozwiązań, kształtując dodatek na osobę utrzymywaną w granicach 10—15% podstawy wymiaru renty czy emerytury.</u>
+ <u xml:id="u-20.12" who="#PoselRostworowskiStanislaw">Wysoka Izbo! Poruszyłem tu szereg spraw w przekonaniu, że przygotowywany na kolejną pięciolatkę drugi etap realizacji założeń polityki socjalnej państwa będzie coraz bardziej kompleksowo ogarniał cykliczność potrzeb jednostki w całokształcie jej życia indywidualnego i obywatelskiego. Wskazując na niektóre sprawy, nie chciałem kwestionować słuszności dokonywanego jak dotąd wyboru priorytetów ani też ogromnej skali osiągnięć w zakresie rozwoju świadczeń społecznych, czego wyrazem jest chociażby to, że w 1970 r. na świadczenia te przeznaczyliśmy 50 mld zł, a obecnie przeznaczamy 95 mld zł. Skala dalszego postępu w tej mierze jest limitowana miernikiem upartej walki o zachowanie równowagi rynkowej w naszym kraju. Prowadzimy tę walkę kosztem dużych wysiłków, ale mimo wszystko ją wygrywamy. Rzeczą najbardziej doniosłą jest to, że z satysfakcją możemy oceniać dotychczasowe osiągnięcia, a te z kolei napawają nas optymizmem na przyszłość. Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-20.13" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-21">
+ <u xml:id="u-21.0" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Głos ma poseł Witold Lipski.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-22">
+ <u xml:id="u-22.0" who="#PoselLipskiWitold">Obywatelko Marszałku! Wysoki Sejmie! W imieniu Klubu Poselskiego Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego zgłaszam pełne poparcie dla przedstawionego Wysokiej Izbie przez Komisję Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów wniosku o podjęcie uchwały w sprawie zatwierdzenia sprawozdań Rządu z wykonania planu społeczno-gospodarczego rozwoju kraju i budżetu państwa w 1974 r. oraz udzielenia Rządowi absolutorium za okres sprawozdawczy.</u>
+ <u xml:id="u-22.1" who="#PoselLipskiWitold">W swej uchwale z grudnia 1973 r. jako główne zadanie na rok ubiegły Sejm przyjął kontynuowanie dynamicznego rozwoju gospodarki narodowej w celu umocnienia potencjału ekonomicznego kraju i zapewnienia na tej podstawie dalszej poprawy poziomu życiowego społeczeństwa. W strategii rozwoju na rok sprawozdawczy zaakcentowano ponadto konieczność poprawy efektywności gospodarowania oraz lepszego wykorzystania wymiany i współpracy gospodarczej, a także naukowo-technicznej z zagranicą dla realizacji podstawowych celów ogólnonarodowych.</u>
+ <u xml:id="u-22.2" who="#PoselLipskiWitold">W świetle liczb określających postępy w produkcji materialnej uzyskane w ub. roku, zwłaszcza zaś w produkcji przemysłowej i budownictwie, jak również w świetle danych dotyczących wzrostu funduszu spożycia, widać wyraźnie, że podstawowe założenia strategii dynamicznego rozwoju przyjęte na VI Zjeździe Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej czwarty rok z rzędu są realizowane pomyślnie.</u>
+ <u xml:id="u-22.3" who="#PoselLipskiWitold">Syntetycznym wskaźnikiem dorobku kraju w roku 1974 jest wzrost o prawie 10,4% dochodu narodowego wytworzonego. W stosunku do przyjętego planu dochód narodowy wytworzony zwiększył się o około 10 miliardów złotych. Biorąc pod uwagę fakt, że prawie 77% dochodu narodowego wytwarza się w przemyśle i budownictwie, i że w tych działach utrzymywało się najwyższe tempo wzrostu produkcji, trzeba wyrazić uznanie klasie robotniczej, wszystkim pracownikom tych podstawowych działów gospodarki narodowej za ofiarny wysiłek, dzięki któremu pomnożony został majątek narodowy, stworzono materialne podstawy dalszego rozwoju.</u>
+ <u xml:id="u-22.4" who="#PoselLipskiWitold">Osiągnięcia produkcyjne w ubiegłym roku stały się główną podstawą realizacji naczelnego celu naszej planowej gospodarki socjalistycznej, a mianowicie poprawy poziomu życia społeczeństwa. Wyrazem tego było przyspieszone wprowadzenie w życie programu socjalno-płacowego, zaakceptowanego przez Sejm w styczniu 1974 r. Jest sprawą niezwykle istotną, że w ramach ogólnej dużej dynamiki rozwojowej bardzo szybko wzrastały, czwarty rok z rzędu, płace realne, przy czym utrzymujące się tempo w tej dziedzinie było nadal szybsze niż przewidywał plan 5-letni i plan na rok ubiegły. Fakt ten znajduje swój wyraz także w wyższym tempie wzrostu dochodu narodowego do podziału niż wytworzonego.</u>
+ <u xml:id="u-22.5" who="#PoselLipskiWitold">Wiadomo, że istotną przyczyną zaciemniającą w społecznym odczuciu dokonany szybki postęp w podnoszeniu stopy życiowej jest brak równowagi w zakresie niektórych artykułów rynkowych, przede wszystkim artykułów mięsnych, a na rynku wiejskim materiałów budowlanych i maszyn. Stąd też należy wyrazić uznanie Rządowi za podjęcie energicznych akcji zmierzających do zapewniania tej równowagi. Realistycznie patrząc na ten problem, musimy jednak uznać, że jego rozwiązanie nie jest wcale proste ani łatwe. Zapewnienie pełnej równowagi na rynku przy utrzymującym się tempie wzrostu dochodów ludności wymaga kompleksowego działania, ogólnonarodowego wysiłku: jeszcze większej wydajności pracy, znacznie oszczędniejszej gospodarki materiałowej, szybszego podnoszenia jakości produkcji. We wszystkich tych dziedzinach z inicjatywy partii Rząd opracował konkretne programy. Osiągnięcia przodujących robotników i chłopów, kolektywów czy całych zakładów pracy świadczą, że są to programy do zrealizowania. Chodzi jednak o to, aby skutecznie upowszechniać i wprowadzać w życie doświadczenia najlepszych. Wydaje się, że ugruntowanie w świadomości społecznej przekonania o ścisłej zależności między efektywnością gospodarowania na każdym stanowisku pracy i możliwościami zapewnienia na dłuższą metę pełnej równowagi na rynku — jest jednym z podstawowych warunków wyeliminowania występujących trudności. Ważną rolę do spełnienia ma w tej dziedzinie także nasz Sejm.</u>
+ <u xml:id="u-22.6" who="#PoselLipskiWitold">Wysoka Izbo! Niekorzystnie kształtowały się warunki zewnętrzne w realizacji planu w roku ubiegłym. Wprawdzie struktura geograficzna naszych obrotów zagranicznych oraz współpraca w ramach RWPG uchroniły nasz kraj przed dotkliwymi skutkami kryzysu surowcowego oraz inflacji panującej w krajach zachodnich, jednakże pewne skutki tych zjawisk wpłynęły ujemnie na realizację naszych zamierzeń. Dotyczy to przede wszystkim trudności w zrealizowaniu naszych planów eksportowych na niektórych rynkach w krajach zachodnich oraz pogarszających się warunków obsługi kredytowej. Uzyskany w tych okolicznościach wzrost Obrotów w handlu zagranicznym o prawie 32%, a przede wszystkim wzrost eksportu o 29,4%, należy uznać za duże osiągnięcie.</u>
+ <u xml:id="u-22.7" who="#PoselLipskiWitold">W tym miejscu warto przypomnieć, że aktywna polityka handlu i współpracy z zagranicą nie tylko pomaga realizować nasze główne cele gospodarcze i społeczne, lecz również spełnia dwie istotne funkcje o niezwykłej doniosłości politycznej. W stosunkach z krajami socjalistycznymi stanowi istotny czynnik integracji, ugruntowywania wszechstronnych więzów współpracy i przyjaźni. W stosunkach z pozostałymi krajami, przede wszystkim z europejskimi, jest ważnym, konkretnym elementem polityki pokojowego współistnienia, jest — niezależnie od korzyści ekonomicznych — istotnym wkładem w umacnianie pokoju, nadrzędnego celu politycznego wszystkich państw socjalistycznych.</u>
+ <u xml:id="u-22.8" who="#PoselLipskiWitold">Wysoka Izbo! Jak wiadomo, w strategii przyspieszonego rozwoju społeczno-gospodarczego niezwykle ważną rolę spełnia rolnictwo, a mówiąc ściślej, kompleks gospodarki żywnościowej. Wprawdzie udział rolnictwa w tworzeniu dochodu narodowego, w zatrudnieniu oraz w eksporcie maleje (i to jest prawidłowość każdego rozwijającego się kraju), to jednak spełnia ono nadal niezwykle istotną, niczym nie zastąpioną funkcję, przede wszystkim w zabezpieczeniu wzrostu płac realnych oraz poprawy poziomu życiowego społeczeństwa. Funkcja ta określana jest bardzo dokładnie przez udział artykułów żywnościowych w przeciętnym budżecie rodzinnym.</u>
+ <u xml:id="u-22.9" who="#PoselLipskiWitold">Wagę rolnictwa i całej gospodarki żywnościowej podkreślają uchwały XV Plenum KC PZPR, poparte przez VII Plenum Naczelnego Komitetu ZSL, stanowiące podstawę uchwały podjętej przez Wysoki Sejm na wniosek klubów poselskich PZPR i ZSL w sprawie dalszej poprawy wyżywienia narodu i rozwoju rolnictwa.</u>
+ <u xml:id="u-22.10" who="#PoselLipskiWitold">Jak wiadomo, w ubiegłym roku niekorzystnie kształtowały się warunki do produkcji rolniczej, zwłaszcza roślinnej. Stąd też uzyskane wyniki — wyrażające się prawie 2-procentowym wzrostem produkcji globalnej i 6-procentowym wzrostem produkcji towarowej — należy uznać za dobre i wyrazić uznanie wszystkim tym, którzy w niezwykle trudnych warunkach nie szczędzili wysiłku, aby zapewnić zbiór wszystkich ziemiopłodów.</u>
+ <u xml:id="u-22.11" who="#PoselLipskiWitold">Oceniając sytuację rolnictwa w ubiegłym roku, uwzględnić należy następujące elementy:</u>
+ <u xml:id="u-22.12" who="#PoselLipskiWitold">1) wysoki stan pogłowia bydła, a zwłaszcza trzody chlewnej, 2) wyraźnie mniejsze, przy wysokiej obsadzie zwierząt, własne zasoby paszowe o znacznie niższej wartości odżywczej.</u>
+ <u xml:id="u-22.13" who="#PoselLipskiWitold">Wpłynęło to na przełomie roku na decyzje produkcyjne, zwłaszcza indywidualnych rolników, w rezultacie czego nastąpiło pewne osłabienie dynamiki wzrostu pogłowia trzody oraz produkcji mleka. W związku z tym konieczne jest obecnie bardziej niż dotąd skuteczne działanie w zakresie nowoczesnych rozwiązań organizacyjnych w hodowli poprawiających relacje ekonomiczne, obniżających pracochłonność, zwiększających efektywność stosowania pasz — prowadzących w rezultacie do obniżki jednostkowych kosztów produkcji. Sprawą najważniejszą jest i pozostaje we wszystkich sektorach i grupach gospodarstw działanie zmierzające do zwiększenia produkcji pasz gospodarskich.</u>
+ <u xml:id="u-22.14" who="#PoselLipskiWitold">Przyjęło się powszechnie, że w rolnictwie — ze względu na zmienność warunków klimatycznych — za miarodajne uważa się przeciętne z 4 lat. Stosując te mierniki, wypada podkreślić, że przy sprzyjających na ogół warunkach przyrodniczych uzyskaliśmy w latach 1970—1974 przyspieszony wzrost produkcji globalnej o 5,6% średniorocznie. Przyrost produkcji towarowej był jeszcze wyższy i wynosił średniorocznie ponad 8%. Warto podkreślić, że PGR i rolnicze spółdzielnie produkcyjne, dzięki wyższym nakładom i lepszemu wyposażeniu technicznemu uzyskały jeszcze szybsze tempo wzrostu zarówno produkcji globalnej, jak i towarowej.</u>
+ <u xml:id="u-22.15" who="#PoselLipskiWitold">Należy dodać, iż w samych gospodarstwach indywidualnych występuje duże zróżnicowanie dynamiki wzrostu produkcji. Najaktywniej zaznaczyły swój udział w rozwoju produkcji gospodarstwa specjalistyczne. Gospodarstwa te, uzyskując wyższe dochody, więcej inwestują i są bardziej chłonne na usługi produkcyjne, świadczone przez spółdzielnie kółek rolniczych oraz państwowe i spółdzielcze gospodarstwa rolne. Najszybciej wchodzą one w związki kooperacyjne między sobą, tworząc zespoły chłopskie, oraz wiążą się współpracą produkcyjną z gospodarstwami zespołowymi kółek rolniczych, rolniczymi spółdzielniami produkcyjnymi i PGR.</u>
+ <u xml:id="u-22.16" who="#PoselLipskiWitold">Rok ubiegły w rolnictwie stanowił jeszcze jeden dowód na to, że:</u>
+ <u xml:id="u-22.17" who="#PoselLipskiWitold">po pierwsze — warunki atmosferyczne odgrywają ciągle niezwykle istotną rolę w kształtowaniu się wyników produkcyjnych w tym dziale gospodarki narodowej;</u>
+ <u xml:id="u-22.18" who="#PoselLipskiWitold">po drugie — wpływ warunków atmosferycznych można jedynie ograniczyć przez przyspieszenie inwestycji melioracyjnych i lepsze techniczne uzbrojenie rolnictwa oraz efektywniejsze formy organizacji produkcji.</u>
+ <u xml:id="u-22.19" who="#PoselLipskiWitold">Wypada stwierdzić, że przeciętne 4-letnie, jako miernik wyników, powinny być stosowane nie tylko w odniesieniu do plonów, lecz także wobec takich dziedzin, jak przede wszystkim efektywność eksportu i opłacalność importu, gdyż ogromne wahania cen artykułów rolnych na rynkach światowych utrudniają podjęcie właściwej decyzji, opartej na danych tylko z jednego roku.</u>
+ <u xml:id="u-22.20" who="#PoselLipskiWitold">Generalnie można stwierdzić, że poprzedni rok przyniósł dalsze pogłębienie synchronizacji rozwoju wszystkich członów gospodarki żywnościowej z rozwojem całej gospodarki narodowej.</u>
+ <u xml:id="u-22.21" who="#PoselLipskiWitold">Umocniła się ponadto pozycja gospodarcza uspołecznionego sektora gospodarki rolnej. Wzrosła rola uspołecznionych gospodarstw rolnych jako ośrodków kultury rolnej i wzorców postępu społecznego oraz techniczno-ustrojowego.</u>
+ <u xml:id="u-22.22" who="#PoselLipskiWitold">Zwiększyła się rola chłopskich organizacji społeczno-gospodarczych w rozwoju wsi. Kółka rolnicze i ich przedsiębiorstwa usługowe poszerzyły zakres produkcyjnej obsługi chłopskich gospodarstw. Spółdzielczość rolnicza, a zwłaszcza GS, spółdzielczość mleczarska i ogrodniczo-pszczelarska zwiększyły usługi handlowe, a także rozszerzyły swoją pozycję organizatorską i integracyjną w stosunku do chłopskiej gospodarki.</u>
+ <u xml:id="u-22.23" who="#PoselLipskiWitold">Notując z satysfakcją wzrost produkcji rolniczej, przemiany społeczno-ustrojowe rolnictwa oraz dokonujący się postęp społeczny na wsi, trzeba stwierdzić, że w roku ubiegłym ujawniły się z większą niż w latach poprzednich siłą, stale wzrastające i nie w pełni zaspokojone potrzeby rolnictwa w zakresie techniki, technologii, przemysłowych pasz, produktów chemii, a przede wszystkim materiałów budowlanych.</u>
+ <u xml:id="u-22.24" who="#PoselLipskiWitold">Upowszechnia się świadomość, że rolnictwo potrzebuje postępu organizacyjnego oraz postępu w zakresie podnoszenia poziomu kwalifikacji rolników i pracowników służb rolnych. Należy wyrazić przekonanie, że dokonana reforma administracyjna, której jednym z głównych zadań jest umocnienie gminy, przyczyni się do stworzenia korzystniejszych warunków organizacyjnych zapewniających wzrost produkcji rolniczej. Zjednoczone Stronnictwo Ludowe wspólnie z organizacjami Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej uważa działanie w tej dziedzinie za niezwykle ważne i pilne zadanie.</u>
+ <u xml:id="u-22.25" who="#PoselLipskiWitold">Wysoka Izbo! W roku ubiegłym obchodziliśmy jubileusz 30-lecia Polski Ludowej. Stąd też wydaje się uzasadnione, aby bilans 1974 roku ocenić także z historycznego punktu widzenia. Stanowił on bowiem liczący się wkład w umocnienie pozycji naszego państwa jako sojusznika ideowego, politycznego i partnera gospodarczego krajów socjalistycznych oraz atrakcyjnego i cenionego kontrahenta tak wysoko rozwiniętych krajów kapitalistycznych, jak i krajów tzw. trzeciego świata.</u>
+ <u xml:id="u-22.26" who="#PoselLipskiWitold">Kończąc pragnę stwierdzić, że z tym przeświadczeniem Klub Poselski Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego głosować będzie za przyjęciem uchwały przedłożonej przez Komisję Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów. Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-22.27" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-23">
+ <u xml:id="u-23.0" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Lista mówców zgłoszonych do dyskusji została wyczerpana.</u>
+ <u xml:id="u-23.1" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Zamykam dyskusję. Przystępujemy do głosowania.</u>
+ <u xml:id="u-23.2" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Proponowany przez Komisję Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów projekt uchwały w sprawie zatwierdzenia sprawozdań Rządu z wykonania planu społeczno-gospodarczego rozwoju kraju i budżetu państwa oraz przyjęcia wniosku Najwyższej Izby Kontroli w przedmiocie udzielenia Rządowi absolutorium — za okres od 1 stycznia 1974 do 31 grudnia 1974 r. — jest Obywatelom Posłom przedstawiony w sprawozdaniu Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów (druk nr 219).</u>
+ <u xml:id="u-23.3" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem proponowanej uchwały — zechce podnieść rękę.</u>
+ <u xml:id="u-23.4" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-23.5" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-23.6" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Kto się wstrzymał od głosowania? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-23.7" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Stwierdzam, że Sejm zatwierdził sprawozdania Rządu z wykonania planu społeczno-gospodarczego rozwoju kraju i budżetu państwa za okres od 1 stycznia 1974 r. do 31 grudnia 1974 r. oraz za powyższy okres udzielił Rządowi absolutorium.</u>
+ <u xml:id="u-23.8" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Przystępujemy do punktu 3 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Pracy i Spraw Socjalnych o rządowym projekcie ustawy o świadczeniach z tytułu wypadków przy</u>
+ <u xml:id="u-23.9" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">pracy i chorób zawodowych (druki nr 202 i 213).</u>
+ <u xml:id="u-23.10" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Głos ma sprawozdawca poseł Daniela Kruszyńska.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-24">
+ <u xml:id="u-24.0" who="#PoselKruszynskaDaniela">Obywatelko Marszałku! Wysoka Izbo! Rozpatrywany w dniu dzisiejszym projekt ustawy o świadczeniach z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych stanowi jedno z ważnych ogniw systemu przepisów określających prawa i obowiązki pracowników w Polsce Ludowej.</u>
+ <u xml:id="u-24.1" who="#PoselKruszynskaDaniela">W ostatnich latach rozpoczął się w polityce społecznej jakościowo nowy rozdział. Konsekwencja, z jaką partia i Rząd realizują zadania VI Zjazdu, ustalające społeczne cele socjalistycznego budownictwa, umożliwiła wydatne rozszerzenie świadczeń socjalnych dla ludzi pracy.</u>
+ <u xml:id="u-24.2" who="#PoselKruszynskaDaniela">W roku ubiegłym Wysoka Izba uchwaliła Kodeks pracy, ustawę o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa oraz ustawę o okręgowych sądach pracy i ubezpieczeń społecznych.</u>
+ <u xml:id="u-24.3" who="#PoselKruszynskaDaniela">Wszystkie te nowe rozwiązania dotyczące stosunków pracy wyrażają humanistyczne treści naszej polityki społecznej, są cennym wkładem partii, ludowego państwa w jej kształtowanie, zmierzając do poprawy bytu pracowników. Mają one jednocześnie na uwadze poprawę warunków pracy, ochronę interesów pracowniczych, bezpieczeństwo i higienę pracy w zakładach, troskę o zdrowie pracowników oraz zapewnienie właściwej działalności służby zdrowia.</u>
+ <u xml:id="u-24.4" who="#PoselKruszynskaDaniela">Państwo nasze przywiązuje dużą wagę do poprawy warunków pracy, a przede wszystkim do ograniczania i likwidacji przyczyn powodujących wypadki przy pracy, choroby zawodowe oraz inne schorzenia związane z warunkami środowiska pracy. Różnorodne poczynania w tym zakresie — o charakterze technicznym, medycznym, organizacyjnym i prawnym stosowane przez zakłady pracy, ich nadrzędne jednostki gospodarcze, dają praktyczne rezultaty w postaci zmniejszającej się liczby wypadków przy pracy. Nakłady finansowe na poprawę stanu bhp wzrosły z 15 mld zł w 1970 r. do 26 mld zł w 1974 r. W roku ubiegłym nastąpił spadek ogólnej liczby wypadków o prawie 7% pomimo wzrostu poziomu zatrudnienia, a wskaźnik częstotliwości wypadków na 1000 zatrudnionych zmniejszył się o prawie 12%. W bieżącym roku utrzymuje się nadal tendencja spadku liczby wypadków przy pracy. Jest to więc zjawisko o charakterze trwałym, wskazujące, że obecny kierunek poczynań jest słuszny i powinien być nadal kontynuowany. Pozwala to przypuszczać, że polepszać się będą nadal zarówno warunki pracy, jak też ulegnie znacznej poprawie stan zdrowia załóg.</u>
+ <u xml:id="u-24.5" who="#PoselKruszynskaDaniela">Zdobycze społeczne ludzi pracy w Polsce Ludowej, zgodnie z założeniami humanizmu socjalistycznego, zapewniają niezbędne warunki życiowe oraz pełną opiekę zdrowotną i świadczenia socjalne w wypadku częściowej lub całkowitej utraty zdrowia w związku z wykonywaną pracą zawodową.</u>
+ <u xml:id="u-24.6" who="#PoselKruszynskaDaniela">W naszym kraju troska o poprawę warunków pracy idzie w parze z gwarancją pełnego zabezpieczenia materialnego pracowników we wspomnianych wyżej wypadkach. Wyrazem tego jest m.in. polityka podwyższania świadczeń przysługujących pracownikom, co znajduje swoje odbicie w stałym doskonaleniu przepisów regulujących tę sprawę. Projektowana ustawa, przejmując szereg założeń zawartych w poprzednich przepisach, równocześnie wprowadzając wiele istotnych pozytywnych zmian i uzupełnień, stanowić będzie ważny element w procesie doskonalenia prawa, ponieważ:</u>
+ <u xml:id="u-24.7" who="#PoselKruszynskaDaniela">1) ma charakter powszechny, gdyż obejmuje wszystkich bez wyjątku pracowników, a także niektóre osoby nie będące pracownikami, 2) ma charakter kompleksowy, gdyż reguluje w sposób pełny i jednolity zasady wyrównania szkód, jakich pracownik doznał nie tylko w razie wypadku przy pracy lub choroby zawodowej, ale także w razie wypadku w drodze do pracy lub z pracy oraz przy wykonywaniu obowiązków pozostających w związku z zatrudnieniem, 3) zwiększa wysokość świadczeń oraz zawiera szereg elementów pozwalających na skuteczniejsze niż dotychczas stosowanie profilaktyki przeciwwypadkowej, 4) pozostaje w ścisłym związku z przepisami Kodeksu pracy oraz ustawy o świadczeniach pieniężnych w razie choroby i macierzyństwa.</u>
+ <u xml:id="u-24.8" who="#PoselKruszynskaDaniela">Projekt ustawy przewiduje kompleks różnorodnych świadczeń, które mają zapewnić wyrównanie szkód materialnych, jakich pracownik może doznać w związku z pracą. Należą do nich renty inwalidzkie i rodzinne, jednorazowe odszkodowania, świadczenia wyrównawcze przysługujące pracownikom, których zarobek wskutek wypadku przy pracy lub choroby zawodowej uległ zmniejszeniu, a którzy ze względu na niewielki procent uszczerbku zdrowia, nie otrzymują renty inwalidzkiej. Wyrównaniu ulegają również straty z tytułu zniszczenia lub utraty przedmiotów osobistego użytku oraz przedmiotów niezbędnych do wykonywania pracy. Ważną formą wyrównania szkód są także całkowicie bezpłatne środki lecznicze, zaopatrzenie w sprzęt ortopedyczny oraz prawo do przekwalifikowania zawodowego, realizowanego na koszt państwa.</u>
+ <u xml:id="u-24.9" who="#PoselKruszynskaDaniela">Wysoka Izbo! Rozpatrywany projekt ustawy charakteryzują korzystne warunki nabywania prawa do świadczeń. Wyklucza jednak prawo do odszkodowania, w przypadku gdy:</u>
+ <u xml:id="u-24.10" who="#PoselKruszynskaDaniela">— istotną przyczyną wypadku przy pracy była nietrzeźwość pracownika, — wyłączną przyczyną wypadku było naruszenie przez pracownika przepisów o ochronie życia i zdrowia, spowodowane przez niego umyślnie lub wskutek rażącego niedbalstwa.</u>
+ <u xml:id="u-24.11" who="#PoselKruszynskaDaniela">Podkreślić jednak należy, że jeżeli obok uchybień pracownika występowały także uchybienia zakładu pracy, poszkodowanemu pracownikowi przysługuje odszkodowanie w pełnej wysokości.</u>
+ <u xml:id="u-24.12" who="#PoselKruszynskaDaniela">Na podkreślenie zasługuje również i to, że projekt ustawy znosi występujące w obecnych przepisach różnice w zakresie świadczeń z tytułu wypadku przy pracy oraz z tytułu chorób zawodowych. Odtąd zarówno z tytułu wypadków przy pracy, jak i chorób zawodowych będą przysługiwały w zasadzie te same świadczenia i w jednakowej wysokości.</u>
+ <u xml:id="u-24.13" who="#PoselKruszynskaDaniela">Wysoki Sejmie! W sposób szczególnie korzystny zostały ukształtowane renty inwalidzkie, a mianowicie ich wysokość odpowiada stopniowi utraty zdolności do pracy. Oznacza to, że inwalida zaliczony do I lub II grupy inwalidów, a więc całkowicie niezdolny do pracy, otrzyma rentę inwalidzką w wysokości 100% zarobku, przy czym inwalidzie I grupy przysługiwać będzie dodatek za bezradność. ,W ten sposób nastąpi podwyższenie rent inwalidzkich II grupy z 90% do 100% zarobku.</u>
+ <u xml:id="u-24.14" who="#PoselKruszynskaDaniela">Natomiast renta inwalidzka pracownika zaliczonego do III grupy inwalidów wynosić będzie, tak jak dotychczas, 65% zarobku.</u>
+ <u xml:id="u-24.15" who="#PoselKruszynskaDaniela">Osoby pobierające renty inwalidzkie powypadkowe są preferowane w ten sposób, że okoliczność ta wpływa na ich uprawnienia emerytalne, jako że otrzymują albo rentę inwalidzką zwiększoną o połowę emerytury, albo emeryturę zwiększoną o połowę renty inwalidzkiej.</u>
+ <u xml:id="u-24.16" who="#PoselKruszynskaDaniela">W zakresie uprawnień rentowych ważne jest i to, że renta chorobowa z tytułu wypadku przy pracy lub choroby zawodowej, wypłacana po wykorzystaniu zasiłku chorobowego, wynosić będzie 100% zarobku. Także podstawę obliczania rent rodzinnych stanowi pełny zarobek pracownika (a nie 90% — jak to stanowią obecne przepisy). Wysokość renty rodzinnej wzrasta stosownie do liczby członków rodziny. W tym stanie rzeczy uprzywilejowane będą więc rodziny wielodzietne.</u>
+ <u xml:id="u-24.17" who="#PoselKruszynskaDaniela">Cały system rentowy jest nastawiony na to, aby pracownik, który stał się inwalidą pracy oraz rodzina — w razie utraty jej żywiciela, zachowali dotychczasowy standard życiowy.</u>
+ <u xml:id="u-24.18" who="#PoselKruszynskaDaniela">Uprzywilejowanie rent inwalidzkich i rodzinnych przejawia się również w tym, że nie będą one ulegały zawieszeniu w razie podjęcia przez rencistę pracy zarobkowej. Takie unormowanie sprzyjać będzie aktywizacji zawodowej tej grupy osób i poprawie ich sytuacji materialnej.</u>
+ <u xml:id="u-24.19" who="#PoselKruszynskaDaniela">Na podkreślenie zasługuje również stworzenie podstaw prawnych do takiego kształtowania rent inwalidzkich, które kompensowałyby utracone szanse życiowe, a zatem możliwość uzyskania wyższych zarobków przez pracowników młodych, znajdujących się na początku swojej kariery życiowej. Szczegółowe uregulowanie tych spraw nastąpi w rozporządzeniu Rady Ministrów.</u>
+ <u xml:id="u-24.20" who="#PoselKruszynskaDaniela">Wysoki Sejmie! Dalszą grupę świadczeń, w zakresie których następuje wyraźna poprawa w stosunku do stanu dotychczasowego, stanowią jednorazowe odszkodowania od zakładu pracy, będące zadość uczynieniem z tytułu cierpień i szkód moralnych. I tak odszkodowania w razie śmierci pracownika ulegają średnio przeszło dwukrotnemu zwiększeniu. Rozszerzeniu ulega także krąg osób, którym one przysługują.</u>
+ <u xml:id="u-24.21" who="#PoselKruszynskaDaniela">Oczywiście żadne, nawet najwyższe odszkodowania nie mogą stanowić ekwiwalentu za życie ludzkie, jednakże wyższe odszkodowania przyczynić się mogą w pewnym stopniu do złagodzenia tragicznych skutków związanych ze śmiercią pracownika. Natomiast odszkodowanie za każdy procent długotrwałego uszczerbku zdrowia ulega zwiększeniu z 400 do 500 zł.</u>
+ <u xml:id="u-24.22" who="#PoselKruszynskaDaniela">Ważne jest również to, że projekt ustawy stwarza możliwość indywidualnego traktowania spraw, a więc przyznawania przez resortowych ministrów wyższych odszkodowań w tych sytuacjach, w których ze względu na okoliczności ustawowe odszkodowanie byłoby nieodpowiednie do skutków doznanego uszczerbku.</u>
+ <u xml:id="u-24.23" who="#PoselKruszynskaDaniela">Wysoka Izbo! Projektowana ustawa zawiera szereg unormowań stwarzających lepsze niż dotychczas warunki do rehabilitacji zawodowej pracowników, których zdolność do pracy ulega ograniczeniu wskutek wypadku przy pracy lub choroby zawodowej. Celowi temu służą świadczenia wyrównawcze wypłacane w pełnej wysokości różnicy między zarobkiem sprzed wypadku a zarobkiem po wypadku przez okres do 3 lat — pracownikom, którzy doznali stałego lub długotrwałego uszczerbku zdrowia w stopniu pociągającym za sobą obniżenie zarobku o 10%, ale nie zostali zaliczeni do żadnej z grup inwalidów.</u>
+ <u xml:id="u-24.24" who="#PoselKruszynskaDaniela">Jest to okres dostatecznie długi, w którym, w wyniku określonych poczynań rehabilitacyjnych, może nastąpić odzyskanie zdolności do pracy, a gdyby to okazało się niemożliwe lub niecelowe — odpowiednie przekwalifikowanie.</u>
+ <u xml:id="u-24.25" who="#PoselKruszynskaDaniela">Przy uregulowaniu tych spraw wychodzi się z założenia, że przekwalifikowanie pracownika, który wskutek wypadku czy choroby zawodowej stał się niezdolny do dotychczasowej pracy, jest i powinno być nadal jednym z istotnych elementów naszej polityki socjalnej.</u>
+ <u xml:id="u-24.26" who="#PoselKruszynskaDaniela">W rezultacie więc regulacje zawarte w ustawie zabezpieczają godziwe wyrównanie przez zakłady pracy i państwo szkód doznanych przez pracownika w związku z zatrudnieniem. W tych warunkach nie zachodzi więc podstawa do żądania dalszych odszkodowań, w związku z czym pominięcie możliwości uzyskania odszkodowania cywilnego należy uznać za uzasadnione.</u>
+ <u xml:id="u-24.27" who="#PoselKruszynskaDaniela">Wysoka Izbo! Rozpatrywana przez nas reforma świadczeń z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych ma charakter całościowy, gdyż nie tylko zwiększa i kształtuje korzystniej niż poprzednio wysokość świadczeń pieniężnych, ale określa także tryb ich dochodzenia. W tym względzie zasadnicze unormowania zostały zawarte w Kodeksie pracy oraz w ustawie o okręgowych sądach pracy i ubezpieczeń społecznych.</u>
+ <u xml:id="u-24.28" who="#PoselKruszynskaDaniela">Godzi się przypomnieć przyjęte w tych sprawach unormowania, jako że stanowią one ważną gwarancję ochrony praw pracowniczych oraz ochrony interesu społecznego. I tak:</u>
+ <u xml:id="u-24.29" who="#PoselKruszynskaDaniela">— ustalenie okoliczności i sytuacji, w jakiej nastąpił wypadek przy pracy lub choroba zawodowa następuje z urzędu, a więc bez wniosku pracownika; wypadki przy pracy są badane przez powoływane w zakładach pracy zespoły powypadkowe, a choroby zawodowe przez organy Państwowej Inspekcji Sanitarnej;</u>
+ <u xml:id="u-24.30" who="#PoselKruszynskaDaniela">— ewentualne spory na tle roszczeń o świadczenia pieniężne, należne od zakładu pracy, rozpatrują w pierwszej instancji komisje rozjemcze, a w drugiej — okręgowe sądy pracy i ubezpieczeń społecznych;</u>
+ <u xml:id="u-24.31" who="#PoselKruszynskaDaniela">— system ustalania okoliczności i przyczyn wypadków przy pracy i chorób zawodowych oraz rozpatrywania sporów o świadczenia działa przy bezpośrednim udziale związków zawodowych.</u>
+ <u xml:id="u-24.32" who="#PoselKruszynskaDaniela">Wysoki Sejmie! Omawiając nowy system świadczeń powypadkowych, nie można pominąć faktu, że zasadniczym celem polityki PZPR i Rządu jest tworzenie takich warunków, w których wypadków i chorób zawodowych nie byłoby wcale, a w każdym razie jak najmniej. Stąd też wszystkie regulacje prawne, dotyczące tych spraw, nie mogą pomijać elementów natury profilaktycznej.</u>
+ <u xml:id="u-24.33" who="#PoselKruszynskaDaniela">Jak wykazuje praktyka, spora liczba wypadków przy pracy wynika z nieprzestrzegania przez pracowników dyscypliny w zakresie przepisów i zasad bhp.</u>
+ <u xml:id="u-24.34" who="#PoselKruszynskaDaniela">Myślę, że unormowania w projektowanej ustawie będą oddziaływać wychowawczo na pracowników i zmierzać do umacniania wśród nich poczucia odpowiedzialności za własne czyny, co w rezultacie prowadzić będzie do zwiększenia dyscypliny pracy. Słuszne jest bowiem, aby zwiększeniu zakresu świadczeń na rzecz pracowników towarzyszył wzrost wymagań w Stosunku do każdego pracownika, a zwłaszcza poszanowanie przez niego dyscypliny, ładu i sumienności w wykonywaniu pracy i obowiązków wynikających z przepisów bhp.</u>
+ <u xml:id="u-24.35" who="#PoselKruszynskaDaniela">Wysoka Izbo! Przedłożony obywatelom posłom rządowy projekt ustawy o świadczeniach z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych był przedmiotem wszechstronnej analizy i konsultacji ze strony Komisji Prac Ustawodawczych oraz Komisji Pracy i Spraw Socjalnych. W wyniku dyskusji wniesiono szereg poprawek niezasadniczej natury, doskonalących redakcję tekstu projektu.</u>
+ <u xml:id="u-24.36" who="#PoselKruszynskaDaniela">Z upoważnienia Komisji Pracy i Spraw Socjalnych wnoszę, aby Wysoki Sejm uchwalić raczył rządowy projekt ustawy o świadczeniach z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (druk nr 202) wraz z. poprawkami Komisji zawartymi w druku sejmowym nr 213.</u>
+ <u xml:id="u-24.37" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-25">
+ <u xml:id="u-25.0" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Otwieram dyskusję. Głos ma poseł Marian Matera.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-26">
+ <u xml:id="u-26.0" who="#PoselMateraMarian">Obywatelko Marszałku! Wysoki Sejmie! Przedstawiony pod dzisiejszą plenarną debatę projekt ustawy o świadczeniach z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych jest kontynuacją prawidłowego kształtowania warunków pracy oraz ściśle z tym powiązanych problemów stanowiących o warunkach socjalno-bytowych załóg.</u>
+ <u xml:id="u-26.1" who="#PoselMateraMarian">Podkreślenia szczególnego wymaga fakt, że kierownictwo partii i Rządu nadało wysoką rangę społeczną i gospodarczą ochronie życia i zdrowia pracujących oraz poprawie ich warunków materialnych, dając zarazem wyraz swej troski o szybsze podnoszenie poziomu bezpieczeństwa i higieny pracy w zakładach i lepsze zaspokajanie potrzeb socjalnych i bytowych załóg. W toku realizacji bieżącego planu 5-letniego rozwoju społeczno-gospodarczego naszego kraju, unormowane zostały m.in. ,tak istotne dla ludzi pracy sprawy, jak: zrównanie świadczeń z tytułu choroby, wydłużenie urlopów macierzyńskich, zwiększenie liczby dni przysługujących na opiekę nad chorym dzieckiem w domu oraz nad członkiem rodziny, zwiększenie rent i emerytur, wcześniejsze odejście na emerytury kombatantów, inwalidów i kobiet, zwiększenie świadczeń na opiekę nad dziećmi kalekimi.</u>
+ <u xml:id="u-26.2" who="#PoselMateraMarian">Z pełną odpowiedzialnością należy stwierdzić — takie jest odczucie społeczne — że wszystkie kierunki wytyczone w uchwale VI Zjazdu są przez kierownictwo partii i Rządu konsekwentnie realizowane. Znajduje to olbrzymie uznanie wśród szerokich mas społeczeństwa aktualnie pracującego na stanowiskach roboczych, jak również wśród weteranów pracy, którzy odeszli na zasłużony odpoczynek, darząc kierownictwo partii i Rządu pełnym zaufaniem.</u>
+ <u xml:id="u-26.3" who="#PoselMateraMarian">Ważnym czynnikiem w zakresie unormowania stosunków pracy jest uchwalony przez Wysoki Sejm Kodeks pracy, który w zasadniczy sposób zrównał prawa i obowiązki wszystkich pracujących w naszym kraju. Przyczyniło się to również do prawidłowego kształtowania socjalistycznych stosunków społecznych wśród zatrudnionych. Szerokie pole do działania w związku z realizacją tej ustawy mają: kierownictwo zakładów pracy, organizacje społeczno-polityczne oraz sami zatrudnieni.</u>
+ <u xml:id="u-26.4" who="#PoselMateraMarian">Zapobieganie wypadkom przy pracy i powstawaniu chorób zawodowych w ramach działalności prewencyjnej, zwłaszcza w ostatnich latach, wydatnie przyczyniło się do ograniczenia zagrożenia wypadkowego i chorobowego w zakładach przemysłowych. Nadal jednak sprawa profilaktyki powinna być w centrum zainteresowań kierownictwa zakładów pracy, służb bhp, państwowej służby zdrowia i wszystkich pracowników.</u>
+ <u xml:id="u-26.5" who="#PoselMateraMarian">Stan bezpieczeństwa pracy w niektórych zakładach jest jeszcze nadal niezadowalający. Przyczyną tego jest zróżnicowany poziom warunków pracy między branżami i zakładami, określany specyfiką procesów technologicznych zróżnicowany stopień wyposażenia obiektów, konstrukcji i nowoczesności zainstalowanych maszyn i urządzeń, sposób traktowania warunków pracy i bezpieczeństwa pracy przez kierownictwo poszczególnych zakładów. Kierownictwo niektórych zakładów pracy, pochłonięte realizacją nakreślonych zadań gospodarczych zapomina, że złe warunki pracy, wadliwa organizacja pracy, brawura i często bezmyślność sprzyjają wypadkowości w zakładach, obniżają zarazem wydajność pracy, powodują nieprawidłowe kształtowanie się stosunków międzyludzkich, potęgują fluktuację, co w konsekwencji powoduje pogorszenie wyników gospodarczych. Dlatego nie może być sprzeczności między poprawą parametrów technicznych i wyników gospodarczych a stałym polepszaniem warunków pracy. Wbrew pokutującym nawykom kształtowanie dobrych warunków pracy nie powinno być dziedziną wydzieloną, a wręcz odwrotnie, elementarną częścią dyscypliny, wszelkich form zdobywania i podnoszenia kwalifikacji, projektowania i pełnienia prawidłowego nadzoru. Należy również stwierdzić, że nieliczni pracownicy w pogoni za wysokością zarobków lub wskutek wygodnictwa wykonują pracę w sposób naruszający zasady bezpiecznych metod pracy wbrew obowiązującym przepisom bhp.</u>
+ <u xml:id="u-26.6" who="#PoselMateraMarian">Wymieniona przykładowo sytuacja, która niekiedy panuje jeszcze w zakładach — w szczególności małych — wymaga zdecydowanego przeciwstawienia się przez instancje nadzorujące warunki pracy, społeczną inspekcję pracy oraz sam aktyw pracowniczy, ponieważ każdy wypadek i każde kalectwo — to wielkie nieszczęście dla pracownika i jego rodziny oraz dotkliwa strata społeczna.</u>
+ <u xml:id="u-26.7" who="#PoselMateraMarian">Dyskutowany dziś projekt ustawy ma na celu przyjście z pomocą tym, którzy na skutek wypadku przy pracy lub choroby zawodowej utracili w pełni lub częściowo zdolność do pracy. Jest to niewątpliwie kolejne istotne rozwiązanie w przedmiocie zabezpieczenia egzystencji pracownika i jego rodziny, w wyniku czego nastąpi częściowe, lecz bardzo istotne złagodzenie skutków wypadku przy pracy lub choroby zawodowej.</u>
+ <u xml:id="u-26.8" who="#PoselMateraMarian">Zasadniczymi pozytywnymi aspektami projektowanej ustawy jest przede wszystkim zwiększenie kwot odszkodowania, rozszerzenie liczby uprawnionych do rent oraz ułatwienie ich uzyskania.</u>
+ <u xml:id="u-26.9" who="#PoselMateraMarian">Wysoka Izbo! Projekt ustawy o świadczeniach z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych, który mamy dziś uchwalić, będzie aktem wysoce humanitarnym, o doniosłym społecznym znaczeniu, świadczącym jednocześnie, że w naszym ustroju socjalistycznym największym dobrem jest człowiek. Dziękuję za uwagę.</u>
+ <u xml:id="u-26.10" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-27">
+ <u xml:id="u-27.0" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Głos ma poseł Zofia Cybulska.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-28">
+ <u xml:id="u-28.0" who="#PoselCybulskaZofia">Obywatelko Marszałku! Wysoki Sejmie! Projekt ustawy o świadczeniach z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych dotyczy również dużej grupy pracowników zatrudnionych w rolnictwie oraz w działach gospodarki związanej z produkcją rolną. Mam tu na uwadze pracowników PGR, rolniczych spółdzielni produkcyjnych, spółdzielni kółek rolniczych, jak również pracowników pewnych działów gminnych spółdzielni — „Samopomoc Chłopska” i innych placówek usługowych pracujących dla rolnictwa. O rozmiarze tego zagadnienia świadczą następujące dane: w roku 1974 tylko w uspołecznionym sektorze rolnictwa było 19 305 wypadków ogółem, w tym 145 śmiertelnych, 6 837 ciężkich — powodujących niezdolność do pracy w okresie powyżej 28 dni, a wysokość jednorazowych odszkodowań świadczonych przez zakłady pracownikom resortu rolnictwa wyniosła prawie 37 mln zł.</u>
+ <u xml:id="u-28.1" who="#PoselCybulskaZofia">Są to jeszcze straty niepełne. W rachunku ekonomiczno-społecznym strat trzeba bowiem uwzględnić koszty zniszczonego sprzętu, przerwy w pracy, świadczenia rentowe itp. Jak wynika z wyliczeń Centralnego Instytutu Ochrony Pracy, jeden wypadek ciężki I lub II grupy inwalidztwa powoduje średnio 3 miliony złotych strat. Natomiast z aktualnych materiałów Wojewódzkiego Związku Kółek Rolniczych byłego województwa poznańskiego wynika, że liczba wypadków na jeden tysiąc zatrudnionych zwiększa się, przy czym wskaźnik ciężkości wypadków (tj. średnia liczba dni niezdolności do pracy na 1 wypadek utrzymuje się na wysokim poziomie. Liczba wypadków śmiertelnych w kółkach rolniczych proporcjonalnie do zatrudnienia jest jedną z najwyższych w kraju i 3-krotnie wyższa niż w państwowych przedsiębiorstwach rolnych. Przyczyną tego stanu rzeczy jest niewątpliwie niedostateczne zaplecze socjalne, techniczne, ale również niewłaściwy stan zabezpieczenia maszyn oraz niewdrażanie na co dzień bezpiecznych metod pracy.</u>
+ <u xml:id="u-28.2" who="#PoselCybulskaZofia">Wysoki Sejmie! Dobrodziejstwu ustawy, którą uchwalimy, powinna więc towarzyszyć zwiększona troska producentów maszyn, sprzętu i środków produkcji rolnej, wyrażająca się dostarczeniem rolnictwu maszyn i urządzeń zapewniających w maksymalnym stopniu bezpieczeństwo przed wypadkami i zatruciami. Natomiast służbę rolną, inspektorów bhp, służbę zdrowia zobowiązać należy do bardziej wzmożonej działalności wyjaśniającej, profilaktycznej i kontrolnej. Jest niezbędne bardziej rygorystyczne egzekwowanie na wszystkich szczeblach zarządzania zespolenia spraw produkcji i bhp — zapewnienia bezpieczeństwa pracy i przestrzegania bezpiecznych metod pracy. Nie może być uznawany za dobry taki zakład pracy, który wprawdzie wykonuje zadania planowe i je przekracza, ale w którym warunki pracy, niezadowalający stan bezpieczeństwa stają się przyczyną wypadków przy pracy.</u>
+ <u xml:id="u-28.3" who="#PoselCybulskaZofia">Moim zdaniem, należy powołać gminnych inspektorów sanitarnych, którzy spełnialiby między innymi funkcje instruktażowe i kontrolne w zakresie higieny i bezpieczeństwa pracy w rolnictwie — również w odniesieniu do rolników indywidualnych. Ich działalność powinna być ściśle powiązana z pracą gminnych ośrodków zdrowia.</u>
+ <u xml:id="u-28.4" who="#PoselCybulskaZofia">Wydaje mi się, że przy większej trosce i zapobiegliwości ze strony przedsiębiorstw produkcyjnych i służb bhp oraz większym uświadomieniu i przygotowaniu zarówno zainteresowanych pracowników, jak i rolników można by wydatnie zmniejszyć zarówno liczbę, jak i ciężkość wypadków przy pracy. Trzeba także w sposób systematyczny i skuteczny rozwijać akcję uświadamiającą w zakresie kultury i bezpieczeństwa pracy, m.in. przez telewizję, radio i prasę. Na pewno dużą rolę do spełnienia — zwłaszcza w środowisku wiejskim — mają tu organizacje młodzieżowe, POP PZPR, koła ZSL i inne organizacje społeczne działające na wsi.</u>
+ <u xml:id="u-28.5" who="#PoselCybulskaZofia">Wysoka Izbo! Osobnym zagadnieniem są wypadki uszczerbku zdrowia będące następstwem chorób zawodowych w rolnictwie. W związku ze wzrostem chemizacji zwiększa się również, niestety, liczba zatruć. Przyczyną tego jest wciąż niedostateczne wyposażenie zaplecza socjalnego placówek usługowych ochrony roślin, a także lekceważenie przejawiane przez część pracowników tych instytucji. Wciąż aktualna jest sprawa odpowiedniej odzieży roboczej i ochronnej dla służb pracowniczych oraz dla rolników. Zwrócić należy większą uwagę na jej jakość i przydatność w pracy oraz na estetykę. Odzież ochronna nie może męczyć pracownika, gdyż wtedy niechętnie się jej używa.</u>
+ <u xml:id="u-28.6" who="#PoselCybulskaZofia">W związku z reorganizacją usług chemizacji (przejęcia ich przez SKR), ale nie tylko dlatego, istnieje potrzeba przeszkalania pracowników zatrudnionych w tym dziale. Należy przyspieszyć prace prowadzone przez Instytut Budownictwa, Mechanizacji i Elektryfikacji Rolnictwa nad projektem kabiny hermetycznej, oddzielającej pracownika od środowiska zagrożenia.</u>
+ <u xml:id="u-28.7" who="#PoselCybulskaZofia">Długa lista chorób zawodowych wiąże się w wielu wypadkach z niekorzystnymi warunkami pracy w rolnictwie. W pewnej części wpływ na te choroby mają niezależne od nas warunki przyrodnicze, a więc niskie temperatury, wilgotność, a także kontakty ze zwierzętami.</u>
+ <u xml:id="u-28.8" who="#PoselCybulskaZofia">Szczególną troską służby zdrowia powinny być zagadnienia profilaktyki, zwłaszcza jeśli chodzi o choroby odzwierzęce, takie jak bruceloza, gruźlica i inne. Systematyczne, specjalistyczne badania pracowników zatrudnionych w rolnictwie mogłyby zapobiec we wczesnym stadium chorobom zawodowym. Nie muszę dodawać, że intensywny rozwój rolnictwa, na co obecnie — po XV Plenum KC PZPR, po VII Plenum NK ZSL i po niedawnej uchwale Sejmu — kładziemy tak duży nacisk, wymaga skutecznego rozwiązywania równolegle zadań także z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy w rolnictwie zarówno w przedsiębiorstwach przemysłu rolno-spożywczego, jak i w zakładach usługowych i handlowych związanych z rolnictwem.</u>
+ <u xml:id="u-28.9" who="#PoselCybulskaZofia">Wysoki Sejmie! Kończąc swoje wystąpienie, chciałabym podkreślić, że projekt ustawy wnosi w tym zakresie wiele pozytywnych, społecznie uzasadnionych rozwiązań. Zobowiązywać on powinien pracodawców do tym większej troski o zabezpieczenie właściwych warunków pracy, w maksymalnym stopniu ograniczających wypadkowość i chroniących przed chorobami zawodowymi.</u>
+ <u xml:id="u-28.10" who="#PoselCybulskaZofia">Pełne skutki ustawy będą odczuwalne wówczas, kiedy wszyscy zainteresowani, a zwłaszcza kierownictwo zakładów pracy i organizacje związkowe, dbać będą o bezpieczeństwo i zdrowie pracownika, bowiem żadne kwoty odszkodowań nie przywrócą życia i nie zrekompensują uszczerbku zdrowia człowieka.</u>
+ <u xml:id="u-28.11" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-29">
+ <u xml:id="u-29.0" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Głos ma poseł Teresa Morawiec.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-30">
+ <u xml:id="u-30.0" who="#PoselMorawiecTeresa">Obywatelko Marszałku! Wysoki Sejmie! Przedłożony pod dzisiejsze obrady projekt ustawy o świadczeniach z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych należy rozpatrywać — moim zdaniem — nie tylko w ramach jego nowych rozwiązań prawnych, ale szerzej, w kontekście całokształtu przedsięwzięć na rzecz poprawy warunków pracy. W okresie ostatnich kilku lat partia, Rząd i ruch związkowy wiele uwagi poświęcały sprawom zapewnienia załogom bezpiecznych, zdrowych i dogodnych warunków pracy. Podstawowym wyznacznikiem tego nowego działania i nowego spojrzenia na tę problematykę była ubiegłoroczna krajowa narada partyjno-państwowo- związkowa. Po raz pierwszy na takim szczeblu i w takiej formie określone zostały kierunki oraz zadania w dziedzinie poprawy warunków pracy. Dokonana na tej naradzie ocena stała się podstawą wydania wytycznych Biura Politycznego KC PŻPR, Prezydium Rządu i Prezydium CRZZ w sprawie dalszej poprawy warunków pracy oraz zakładowej działalności socjalnej i bytowej.</u>
+ <u xml:id="u-30.1" who="#PoselMorawiecTeresa">Dzisiaj możemy mówić już o konkretnych efektach szeroko zakrojonej działalności profilaktycznej w sprawach bezpieczeństwa i higieny pracy. Przede wszystkim zahamowano trend wzrostu wypadków przy pracy w skali całej gospodarki narodowej; podjęto wiele przedsięwzięć na rzecz poprawy warunków pracy w transporcie wewnątrzzakładowym i warunków pracy na dużych wysokościach oraz przy urządzeniach elektrycznych.</u>
+ <u xml:id="u-30.2" who="#PoselMorawiecTeresa">W wyniku podjętych działań w roku ubiegłym, w porównaniu do roku 1973, nastąpił spadek ogólnej liczby wypadków. Na przykład w zakładach pracy woj. opolskiego, które reprezentuję, spadek ten wyniósł 4,5%.</u>
+ <u xml:id="u-30.3" who="#PoselMorawiecTeresa">Istotne znaczenie dla uzyskania tych wyników miało dokonywanie systematycznej modernizacji procesów produkcyjnych, wprowadzanie do praktyki przemysłowej nowoczesnych rozwiązań technicznych i technologicznych, jak również budowa nowych zakładów przemysłowych, w których źródła zagrożeń dla życia i zdrowia występują w znacznie mniejszym stopniu.</u>
+ <u xml:id="u-30.4" who="#PoselMorawiecTeresa">Ponadto w ciągu ostatnich kilku lat podjęto szereg decyzji typu organizacyjnego, mających istotny wpływ na warunki pracy załóg. Przykładowo wymienię chociażby zmianę roli i podniesienie rangi służb bhp w zakładach pracy i jednostkach nadrzędnych oraz dalsze doskonalenie form działania organów związkowego nadzoru, zmierzające do pełnej integracji w zagładach pracy spraw produkcji ze sprawami bhp.</u>
+ <u xml:id="u-30.5" who="#PoselMorawiecTeresa">Kontynuowane są prace nad nowelizacją przepisów o najwyższych dopuszczalnych stężeniach substancji szkodliwych dla zdrowia oraz o czynnościach wzbronionych kobietom. Zakończenie tych prac przyczyni się niewątpliwie do dalszej zwiększonej ochrony zdrowia załóg.</u>
+ <u xml:id="u-30.6" who="#PoselMorawiecTeresa">Oddziaływanie na rzecz tworzenia coraz bezpieczniejszych i zdrowszych warunków pracy jest przedmiotem stałej troski naszego państwa, które przeznacza corocznie na ten cel wielomilionowe środki finansowe. Mimo tego liczba wypadków przy pracy jest jeszcze ciągle zbyt duża, stąd też jak najbardziej słuszne i zasługujące na poparcie są zawarte w omawianym projekcie ustawy rozwiązania, zmierzające między innymi do łagodzenia w sferze materialnej skutków wypadków przy pracy i chorób zawodowych w odniesieniu do poszkodowanych i ich rodzin.</u>
+ <u xml:id="u-30.7" who="#PoselMorawiecTeresa">Na szczególne podkreślenie zasługują nowe korzystniejsze rozwiązania dotyczące odszkodowań w związku z nabyciem choroby zawodowej.</u>
+ <u xml:id="u-30.8" who="#PoselMorawiecTeresa">Pomimo uzyskanego w ostatnim okresie postępu w wielu gałęziach gospodarki narodowej, istnieją nadal trudne warunki pracy powodowane przez nadmierny hałas, wibrację i zapylenie. Również w przemyśle chemicznym, w którym pracuję, nie wszystkie urządzenia są w pełni zhermetyzowane, a stężenia szkodliwych substancji — w wielu wypadkach zbyt wysokie. Stąd też profilaktyczna ochrona zdrowia załóg i stwarzanie coraz lepszych warunków rehabilitacji zawodowej i opieki medycznej powinny być nadal przedmiotem stałej troski i działań administracji gospodarczej i związków zawodowych.</u>
+ <u xml:id="u-30.9" who="#PoselMorawiecTeresa">W tym miejscu warto wspomnieć, że w roku ubiegłym dokonano ujednolicenia wykazów chorób zawodowych — do niedawna bowiem liczne były skargi pracowników, którzy nie otrzymywali odpowiednich odszkodowań, gdyż ich choroba nie była zawarta w odpowiednim wykazie. Inny był wykaz chorób zawodowych uprawniających do odszkodowania, a inny do celów profilaktycznych. Ponadto pracownik musiał stać się inwalidą wskutek nabycia choroby zawodowej, aby mieć prawo do odszkodowania. W odczuciu poszkodowanych i ich współtowarzyszy pracy przepisy te oceniane były jako nie odpowiadające aktualnym potrzebom społecznym. Przyjęte w omawianym dziś projekcie ustawy rozwiązanie przewiduje, jak to już słyszeliśmy, wypłatę odszkodowania pracownikowi nawet przy niewielkim, bo 10-procentowym uszczerbku zdrowia.</u>
+ <u xml:id="u-30.10" who="#PoselMorawiecTeresa">Wysoki Sejmie! Z aprobatą przyjmują załogi pracownicze nowe, korzystniejsze uregulowania prawne dotyczące świadczeń z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych.</u>
+ <u xml:id="u-30.11" who="#PoselMorawiecTeresa">Mająca swe źródło w naszych zasadach ustrojowych szeroko rozumiana humanizacja pracy obejmuje swoim zasięgiem całokształt spraw związanych z najwyższą wartością, jaką jest człowiek. Ta idea jest i będzie nadal motorem wielostronnej działalności na rzecz zapewnienia wszystkim pracującym coraz bezpieczniejszych, zdrowszych i mniej uciążliwych warunków pracy, które nie tylko służą wytwarzaniu i pomnażaniu dóbr materialnych, ale również kształtowaniu postaw społecznego zaangażowania i świadomego uczestniczenia w budowie rozwiniętego społeczeństwa socjalistycznego w naszym kraju.</u>
+ <u xml:id="u-30.12" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-31">
+ <u xml:id="u-31.0" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Lista mówców zgłoszonych do dyskusji została wyczerpana.</u>
+ <u xml:id="u-31.1" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Zamykam dyskusję.</u>
+ <u xml:id="u-31.2" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Przystępujemy do głosowania.</u>
+ <u xml:id="u-31.3" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem w całości projektu ustawy o świadczeniach z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych wraz z poprawkami proponowanymi przez Komisję Pracy, Płac i Spraw Socjalnych — zechce podnieść rękę.</u>
+ <u xml:id="u-31.4" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-31.5" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-31.6" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Kto się wstrzymał od głosowania? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-31.7" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Stwierdzam, że Sejm uchwalił ustawę o świadczeniach z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych.</u>
+ <u xml:id="u-31.8" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Przystępujemy do punktu 4 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Spraw Wewnętrznych i Wymiaru Sprawiedliwości o rządowym projekcie ustawy o ochronie przeciwpożarowej (druki nr 203, 203-A i 217).</u>
+ <u xml:id="u-31.9" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Głos ma sprawozdawca poseł Franciszek Szczerbal.</u>
+ <u xml:id="u-31.10" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Obywatelko Marszałku! Wysoki Sejmie! Z upoważnienia Komisji Spraw Wewnętrznych i Wymiaru Sprawiedliwości oraz na podstawie opinii Komisji Prac Ustawodawczych mam zaszczyt przedstawić Wysokiemu Sejmowi sprawozdanie o rządowym projekcie ustawy o ochronie przeciwpożarowej.</u>
+ <u xml:id="u-31.11" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Wypracowany przez ludzi pracy majątek narodowy naszego państwa jest, niestety, wciąż jeszcze poważnie uszczuplany w wyniku strat ponoszonych na skutek występujących na terenie całego kraju wielu pożarów. U źródeł tego społecznie i gospodarczo niezwykle szkodliwego zjawiska leży często lekkomyślna beztroska ludzi odpowiedzialnych za powierzone im przez państwo dobro, leży zwykłe niedbalstwo i karygodne zaniedbywanie niejednokrotnie podstawowych obowiązków w zakresie przestrzegania przepisów przeciwpożarowych.</u>
+ <u xml:id="u-31.12" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">W latach 1970—1974 wybuchało w naszym kraju rocznie średnio 24 800 pożarów, a przeciętne straty roczne za ten okres wyniosły ponad 1 mld zł, nie licząc strat pośrednich, wynikłych z przestojów produkcji, jej zahamowań i spowodowanych stratami pożarowymi — trudności kooperacyjnych.</u>
+ <u xml:id="u-31.13" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Zakłady przemysłowe narażone są szczególnie na wysokie straty, co potwierdza występująca w kraju i w świecie tendencja do przekształcania się pożarów w takich obiektach w katastrofy. Straty pożarowe byłyby niewątpliwie dotkliwsze, gdyby nie coraz bardziej sprawna, coraz lepiej wyposażona technicznie, a przede wszystkim bardzo ofiarna, niejednokrotnie bohaterska praca kilkuset tysięcy członków zawodowych, zakładowych i ochotniczych straży pożarnych. 86,7% pożarów gaszą nasze straże pożarne w stadium początkowym, 11,7% — w średnich rozmiarach, a zaledwie 1,6% przybiera duże rozmiary.</u>
+ <u xml:id="u-31.14" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Stan ochrony przeciwpożarowej w kraju był i jest przedmiotem stałej troski władz partyjnych i państwowych. Wyrazem tego jest zatwierdzony przez Biuro Polityczne Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej w grudniu 1973 roku program zabezpieczenia gospodarki narodowej oraz uchwała Rady Ministrów ze stycznia 1974 r. w sprawie sukcesywnego unowocześniania i powiększania wyposażenia straży pożarnych i zakładów pracy w sprzęt pożarniczy, urządzenia chemiczne, środki gaśnicze produkcji krajowej i z importu.</u>
+ <u xml:id="u-31.15" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Prowadzona, w toku realizacji zatwierdzonego przez Biuro Polityczne KC PZPR i Prezydium Rządu programu poprawy porządku publicznego i dyscypliny, akcja — „Inspekcja” — spowodowała usunięcie większości stwierdzonych zagrożeń pożarowych, w wyniku czego uzyskano istotną poprawę zabezpieczenia procesów produkcyjnych i transportu.</u>
+ <u xml:id="u-31.16" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Powołany Międzyresortowy Sztab Ochrony Przeciwpożarowej, składający się z podsekretarzy stanu kluczowych resortów gospodarczych, notuje na swoim koncie poważny dorobek w zakresie koordynacji przedsięwzięć w dziedzinie ochrony przeciwpożarowej poszczególnych resortów, prewencji przeciwpożarowej, techniki szkolenia, warunków budowlanych, zaopatrzenia wodnego i łączności na terenach wiejskich.</u>
+ <u xml:id="u-31.17" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Stosowanie nowoczesnych środków technicznych efektywnego zabezpieczenia gospodarki narodowej wymaga od kadry pożarniczej wysokiego poziomu wiedzy. W tym celu przeprowadzono reformę kształcenia tej kadry, powołując Wyższą Oficerską Szkołę Pożarniczą, która przygotowując oficerów-inżynierów — prowadzi również szkolenie inżynierów specjalistów branżowych dla zakładów pracy.</u>
+ <u xml:id="u-31.18" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Uruchomiono Ośrodek Badawczo-Rozwojowy Ochrony Przeciwpożarowej, w którym prowadzi się badania mające na celu sukcesywne podnoszenie technicznych walorów sprzętu pożarniczego, urządzeń gaśniczych, sygnalizacji alarmowej oraz chemicznych środków gaśniczych.</u>
+ <u xml:id="u-31.19" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Wysoki Sejmie! Wszechstronny i dynamiczny rozwój naszej gospodarki narodowej, konsekwentna realizacja zadań nakreślonych uchwałami VI Zjazdu PZPR i I Krajowej Konferencji Partyjnej stawia Polskę w rzędzie państw nowoczesnych, wysoko uprzemysłowionych.</u>
+ <u xml:id="u-31.20" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">W tej nowej sytuacji realizacja zadań ochrony przeciwpożarowej, która odpowiadałaby potrzebom wynikającym z dynamicznego rozwoju sił wytwórczych i mocy technicznych, nie jest już możliwa w oparciu o aktualnie obowiązującą ustawę z 1960 roku o ochronie przeciwpożarowej, bowiem rozwiązania organizacyjno-prawne tej ustawy nie odpowiadają wymaganiom społeczno-gospodarczego rozwoju kraju.</u>
+ <u xml:id="u-31.21" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Dynamicznie zwiększa się nasz majątek narodowy w obiektach produkcyjnych, magazynowych i bazach transportu, na każdym stanowisku pracy i w każdym mieszkaniu, stwarzając równocześnie coraz większe niebezpieczeństwo poważnych strat w przypadku pożaru.</u>
+ <u xml:id="u-31.22" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Rozwój cywilizacji niesie ze sobą wciąż nowe, nie występujące dotychczas przyczyny pożaru, a każda innowacja w dziedzinie energetyki, tworzyw sztucznych czy maszyn może pociągać i bardzo często pociąga za sobą nowe formy zagrożenia.</u>
+ <u xml:id="u-31.23" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Upowszechnienie zdobyczy postępu w nauce i technice, modernizacja technologii produkcyjnych oraz wzrost majątku narodowego wymagają stosowania w ochronie przeciwpożarowej organizacji, form, metod i środków, odpowiednich do zmieniających się warunków pracy i życia społecznego.</u>
+ <u xml:id="u-31.24" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Wysoka dynamika rozwoju społeczno-gospodarczego kraju spowodowała również zmiany w systemie zarządzania i kierowania, a dokonane zmiany w administracji terenowej i gospodarczej wymagają dostosowania przepisów i organizacji ochrony przeciwpożarowej do tych zmian. Wymogom tym odpowiada przedłożony Wysokiej Izbie rządowy projekt ustawy o ochronie przeciwpożarowej.</u>
+ <u xml:id="u-31.25" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Zanim jednak przedstawię główne założenia projektu ustawy, pragnę złożyć Wysokiej Izbie sprawozdanie z prac komisji sejmowych nad tym projektem.</u>
+ <u xml:id="u-31.26" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Komisje Spraw Wewnętrznych i Wymiaru Sprawiedliwości oraz Prac Ustawodawczych odbyły 2 posiedzenia plenarne, na których, przy aktywnym udziale przedstawicieli Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Komendy Głównej Straży Pożarnych, przedyskutowane i rozpatrzone zostały główne założenia projektu ustawy oraz jej szczegółowe uregulowania pod kątem trafności projektowanych rozwiązań i społecznej ich celowości. Ponadto powołana przez Komisję Spraw Wewnętrznych i Wymiaru Sprawiedliwości oraz Komisję Prac Ustawodawczych wspólna podkomisja przeanalizowała na swoim posiedzeniu wszystkie przepisy projektu, wnosząc do niego szereg uwag i poprawek.</u>
+ <u xml:id="u-31.27" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">W międzyczasie uchwalona przez Sejm w ustawie o dwustopniowym podziale administracyjnym państwa oraz o zmianie ustawy o radach narodowych — reforma terenowych organów władzy i administracji, spowodowała opracowanie przez Rząd nowej wersji projektu ustawy o ochronie przeciwpożarowej, dostosowanego do założeń wymienionej reformy.</u>
+ <u xml:id="u-31.28" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Poprawiony tekst nowego, rządowego projektu ustawy — zawartego w doręczonym obywatelom posłom druku nr 203-A — uwzględnił równocześnie propozycje i poprawki zgłoszone przez Komisję Spraw Wewnętrznych i Wymiaru Sprawiedliwości i odpowiada w pełni wymaganiom aktu prawnego, regulującego zadania, organizacje, zasady zapobiegania pożarom i ich zwalczania, nowoczesnej ochrony przeciwpożarowej.</u>
+ <u xml:id="u-31.29" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Przechodzę do omówienia niektórych zasad projektu ustawy. W myśl projektu ustawy troska o bezpieczeństwo przeciwpożarowe, ochronę życia, zdrowia ludzkiego oraz dorobku materialnego i kulturalnego społeczeństwa przed pożarami staje się powszechnym obowiązkiem wszystkich organów władzy i administracji państwowej, instytucji, jednostek gospodarki uspołecznionej, organizacji społecznych oraz każdego obywatela.</u>
+ <u xml:id="u-31.30" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Przyjmując w projekcie ustawy powszechność obowiązku ochrony przeciwpożarowej, sformułowano równocześnie jej kierunki na podstawie prognoz rozwoju technicznego kraju i przy uwzględnieniu — w związku z często zmieniającymi się technologiami procesów produkcyjnych — konieczności specjalizacji ochrony przeciwpożarowej.</u>
+ <u xml:id="u-31.31" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Zasadnicze i bardzo odpowiedzialne obowiązki w zakresie ochrony przeciwpożarowej w gospodarce narodowej ciążyć będą na kierownikach zakładów pracy. Będą oni zobowiązani do zapewnienia warunków ochrony przeciwpożarowej w zakresie bezpieczeństwa osobistego ludzi, przestrzegania wymagań budowlanych, instalacyjnych, technologicznych, usuwania zagrożenia pożarowego, zaopatrzenia zakładów w urządzenia przeciwpożarowe, ustalania wymagań przeciwpożarowych w dokumentacji technologicznej, technologiczno-ruchowej, remontowej, zaznajamiania pracowników z przepisami przeciwpożarowymi oraz czuwania nad ich przestrzeganiem.</u>
+ <u xml:id="u-31.32" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Wielorakość ciążących na kierownikach zakładów obowiązków w zakresie ochrony przeciwpożarowej, konieczność specjalizacji tej ochrony, stwarzają potrzebę powołania przy kierowniku zakładu fachowych organów doradczych, wspierających i pomagających mu w tym zakresie.</u>
+ <u xml:id="u-31.33" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Potrzebom tym czyni zadość art. 8 ustawy, który w ust. 2 w pkt. 1 przewiduje powołanie przy kierowniku zakładu — złożonej ze specjalistów komisji pożarowo-technicznej do spraw ochrony przeciwpożarowej, a w pkt. 2 upoważnia kierownika do powierzania spraw zapobiegania pożarom odpowiednio przeszkolonym pracownikom inżynieryjno-technicznym. W projekcie ustawy przewidziano również możliwość zobowiązania przez Radę Ministrów zakładów pracy nie posiadających własnych straży pożarnych do uczestniczenia w kosztach utrzymania i wyposażenia straży pożarnych, na których obszarze działania zakłady są zlokalizowane.</u>
+ <u xml:id="u-31.34" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Powszechny nadzór nad ochroną przeciwpożarową sprawuje Minister Spraw Wewnętrznych. Koordynuje on działalność w dziedzinie ochrony przeciwpożarowej ministrów, kierowników urzędów centralnych, terenowych organów administracji państwowej stopnia wojewódzkiego, centralnych związków spółdzielni i zarządów głównych organizacji społecznych.</u>
+ <u xml:id="u-31.35" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Specyfika i złożoność współczesnej technologii i techniki produkcji uniemożliwiają jednak Ministrowi Spraw Wewnętrznych ustalanie norm i warunków bezpieczeństwa dla wszystkich branż i działów produkcji jednolicie w całym kraju.</u>
+ <u xml:id="u-31.36" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Projekt ustawy przewiduje więc poważne zwiększenie roli i odpowiedzialności resortu za zabezpieczenie przeciwpożarowe kraju.</u>
+ <u xml:id="u-31.37" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">W. myśl projektu ustawy, ministrowie są zobowiązani nie tylko do organizowania ochrony przeciwpożarowej w resorcie i wydawania przepisów w sprawie bezpieczeństwa pożarowego w zakresie ich kompetencji, ale także — co w dostosowaniu ochrony przeciwpożarowej do dalszego rozwoju postępu technicznego i zmian technologii w procesach produkcji wydaje się być szczególnie ważne — do prowadzenia badań naukowych oraz wprowadzenia do programów nauczania w szkołach i na kursach zawodowych zagadnień ochrony przeciwpożarowej.</u>
+ <u xml:id="u-31.38" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Projekt ustawy, dostosowując ochronę przeciwpożarową do nowego systemu terenowych organów administracji państwowej, określa ich zadania postanawiając, że będą one:</u>
+ <u xml:id="u-31.39" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">— koordynowały i kontrolowały w zakresie ochrony przeciwpożarowej działalność jednostek państwowych, spółdzielczych, organizacji społecznych oraz jednostek gospodarki nie uspołecznionej, — sprawować kontrolę przestrzegania przepisów przeciwpożarowych na swoim terenie, — powoływać zawodowe i obowiązkowe straże pożarne, nadzorować ochotnicze straże pożarne, — zapewniać na terenie miast i gmin niezbędne zasoby wody do gaszenia pożarów oraz wyposażenie straży pożarnych w sprzęt i urządzenia przeciwpożarowe, środki łączności, alarmowania i transportu.</u>
+ <u xml:id="u-31.40" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Terenowe organy administracji państwowej będą mogły w razie potrzeby nakładać na osoby fizyczne określone obowiązki z zakresu ochrony przeciwpożarowej, a również w razie stwierdzenia szczególnego zagrożenia pożarowego zakazać używania określonych maszyn, urządzeń, a nawet eksploatacji pomieszczeń zakładu lub jego części z powodu zaniedbań w zabezpieczeniu przeciwpożarowym.</u>
+ <u xml:id="u-31.41" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Powyższe zadania terenowe organy administracji państwowej będą wykonywały przez komendę wojewódzką straży pożarnych lub gminnego komendanta straży pożarnych, których podstawowym obowiązkiem będzie przygotowanie straży pożarnych do prowadzenia działań gaśniczych, szkolenie pożarnicze, upowszechnianie bezpieczeństwa przeciwpożarowego oraz wykonywanie zadań ochrony przeciwpożarowej, zlecanych przez terenowe organy administracji państwowej.</u>
+ <u xml:id="u-31.42" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Art. 16 ustawy postanawia, że centralnym organem administracji państwowej w sprawach ochrony przeciwpożarowej jest Komendant Główny Straży Pożarnych, podległy Ministrowi Spraw Wewnętrznych. Do zadań Komendanta Głównego będzie należało kierowanie sprawami ochrony przeciwpożarowej w zakresie spraw operacyjno-technicznych, a właściwi ministrowie, wydając przepisy dotyczące ochrony przeciwpożarowej, będą zobowiązani zasięgać opinii Komendanta Głównego.</u>
+ <u xml:id="u-31.43" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Pragnę również podkreślić, że dla zapewnienia pełnej integracji działalności ochotniczych straży pożarnych i ich związku z pionem państwowej służby ochrony przeciwpożarowej — włączono do projektowanej ustawy postanowienia określające ogólne zasady organizacji ochotniczych straży pożarnych oraz Związku Ochotniczych Straży Pożarnych.</u>
+ <u xml:id="u-31.44" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Zdaniem Komisji Spraw Wewnętrznych i Wymiaru Sprawiedliwości projekt ustawy w sposób prawidłowy ustala zadania, organizację oraz zasady zapobiegania pożarom i ich zwalczania — i dlatego z upoważnienia Komisji Spraw Wewnętrznych i Wymiaru Sprawiedliwości wnoszę, aby Wysoki Sejm uchwalić raczył projekt ustawy o ochronie przeciwpożarowej w brzmieniu rządowym zawartym w druku sejmowym nr 203-A — bez poprawek. Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-31.45" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ <u xml:id="u-31.46" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Proszę Obywatela Sekretarza Posła Henryka Pawłowskiego o odczytanie komunikatów.</u>
+ <u xml:id="u-31.47" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Sekretarz poseł</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-32">
+ <u xml:id="u-32.0" who="#HenrykPawlowski">Bezpośrednio po zarządzeniu przerwy w posiedzeniu Sejmu odbędą się posiedzenia:</u>
+ <u xml:id="u-32.1" who="#HenrykPawlowski">1. Polsko-Brytyjskiej Grupy Parlamentarnej — w sali nr 67, Dom Poselski.</u>
+ <u xml:id="u-32.2" who="#HenrykPawlowski">2. Komisji Przemysłu Lekkiego — w sali nr 72, Dom Poselski.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-33">
+ <u xml:id="u-33.0" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Zarządzam 15-minutową przerwę.</u>
+ <u xml:id="u-33.1" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu od godz. 13 min. 30 do godz. 13 min. 50)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-34">
+ <u xml:id="u-34.0" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Wznawiam posiedzenie.</u>
+ <u xml:id="u-34.1" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Otwieram dyskusję. Głos ma poseł Michał Kwaśniewicz.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-35">
+ <u xml:id="u-35.0" who="#PoselKwasniewiczMichal">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Omawiany dziś projekt ustawy o ochronie przeciwpożarowej ma doniosłe znaczenie. Dynamicznie rozwijający się przemysł z nowymi skomplikowanymi technologiami, koncentracja majątku narodowego w fabrykach i innych obiektach, stały wzrost obiektów budowlanych i środków produkcji w rolnictwie sprawiają, że ustawa o ochronie przeciwpożarowej z 13 kwietnia 1960 roku nie spełnia już wymogów życia. A gdy dodamy jeszcze do tego fakt przeprowadzanych zmian w administracji terenowej i gospodarczej, zmian w systemie zarządzania i kierowania — jest oczywiste, że muszą również zajść zmiany w organizacji ochrony przeciwpożarowej.</u>
+ <u xml:id="u-35.1" who="#PoselKwasniewiczMichal">Słowem ochrona przeciwpożarowa powinna przystosować się organizacyjnie i technicznie do zmieniających się warunków życia, stosując odpowiednie metody i środki.</u>
+ <u xml:id="u-35.2" who="#PoselKwasniewiczMichal">Projekt ustawy uwzględnia — moim zdaniem — wszystkie te aspekty, jest znacznym krokiem naprzód, potwierdza stałą troskę władz państwa o te sprawy. W ubiegłych latach podejmowano także wiele działań zmierzających do coraz większej efektywności ochrony przeciwpożarowej, że wymienię akcję — „Inspekcja”, która przyczyniła się do usunięcia wielu zagrożeń pożarowych w przemyśle.</u>
+ <u xml:id="u-35.3" who="#PoselKwasniewiczMichal">Na terenach wiejskich zadbano o poprawę warunków budowlanych, opracowując odpowiednie programy dla obszarów najbardziej zagrożonych pożarami, przewidujące wymianę palnych pokryć dachowych i wyburzanie wyeksploatowanych budynków.</u>
+ <u xml:id="u-35.4" who="#PoselKwasniewiczMichal">Wiele również zrobiono w dziedzinie ochrony kompleksów leśnych. W nadleśnictwach, obok wież obserwacyjnych wyposażonych w telefony i przyrządy do ustalania kierunku ewentualnego pożaru, instaluje się telewizyjne punkty obserwacyjne z obrotową kamerą połączoną z ośrodkiem dyspozycyjnym. Samochody służby leśnej i siedziby nadleśnictwa wyposażono w radiotelefony, co umożliwia szybką łączność. W lasach wprowadza się też sieć ministacji meteorologicznych i prognostycznych, które prowadzą ciągłe obserwacje i pomiary (temperatura i wilgotność powietrza, wilgotność ściółki leśnej). Pozwala to na natychmiastowe podjęcie działań zapobiegawczych.</u>
+ <u xml:id="u-35.5" who="#PoselKwasniewiczMichal">Wysoki Sejmie! Projekt ustawy stwarza jeszcze większe możliwości skutecznej ochrony przeciwpożarowej, podkreślając jako podstawową zasadę jej powszechność. Projekt zwraca też uwagę, że w ochronie przeciwpożarowej konieczna jest specjalizacja, co oznacza, że w zakładach produkcyjnych i w ogóle w gospodarce narodowej za właściwe prowadzenie zadań ochrony przeciwpożarowej odpowiedzialni będą kierownicy zakładów. Powstaje również duże pole do działania dla resortów zobowiązanych do organizowania ochrony przeciwpożarowej w ramach ich kompetencji.</u>
+ <u xml:id="u-35.6" who="#PoselKwasniewiczMichal">Projekt ustawy nadaje wysoką rangę prewencyjnej działalności przeciwpożarowej. Ma to doniosłe znaczenie dla podnoszenia na coraz wyższy poziom stanu bezpieczeństwa przeciwpożarowego. W działalności zapobiegania pożarom może i powinien brać udział szeroki ogół obywateli dorosłych, młodych mężczyzn i kobiet.</u>
+ <u xml:id="u-35.7" who="#PoselKwasniewiczMichal">Prewencja obejmuje również szeroki zakres środków. Chciałbym szczególnie zaakcentować upowszechnianie wśród społeczeństwa tych dyscyplin wiedzy technicznej, które mają istotne znaczenie dla prawidłowej i bezpiecznej pod względem pożarowym obsługi i eksploatacji maszyn i urządzeń mechanicznych.</u>
+ <u xml:id="u-35.8" who="#PoselKwasniewiczMichal">Projekt ustawy stwarza możliwości szerszego uwzględniania wiedzy o źródłach zagrożenia pożarowego w działalności dydaktycznej szkół, w programach pracy służby technicznej obsługi rolnictwa, zwłaszcza spółdzielni kółek rolniczych. Resort rolnictwa i CZKR mają w tym względzie dużo do zrobienia.</u>
+ <u xml:id="u-35.9" who="#PoselKwasniewiczMichal">Szczególna rola przypada w udziale doświadczonemu i zasłużonemu Związkowi Ochotniczych Straży Pożarnych, który przez swe jednostki powinien rozwijać jeszcze bardziej powszechną niż dotychczas działalność społeczną mobilizującą do coraz większego udziału społeczeństwa w ochronie przeciwpożarowej.</u>
+ <u xml:id="u-35.10" who="#PoselKwasniewiczMichal">Wysoka Izbo! Dobrze jest mi znana działalność ochotniczego przeciwpożarnictwa na Dolnym Śląsku, niech więc obywatele posłowie pozwolą zatrzymać się nieco przy tym temacie.</u>
+ <u xml:id="u-35.11" who="#PoselKwasniewiczMichal">Związek Ochotniczych Straży Pożarnych, działając głównie na terenie wiejskim, spełnia tam bardzo pozytywną rolę, będąc niejako na pierwszej linii walki o bezpieczną i spokojną wieś. W ramach ochotniczych straży pożarnych działa w naszym województwie 147 drużyn kobiecych, 340 drużyn młodzieżowych i ok. 100 harcerskich. Dolnośląska Chorągiew ZHP za działalność na rzecz ochrony przeciwpożarowej została odznaczona złotym medalem — „Za zasługi dla pożarnictwa”. Jednostki OSP pobudzane często do działalności przez rolników członków Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego, Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej oraz Związku Socjalistycznej Młodzieży Wiejskiej biorą aktywny i co najważniejsze skuteczny udział w walce z pożarami. Obok tego prowadzą szeroką pracę zapobiegawczą, a także działalność kulturalno-oświatową i wychowawczą, organizując amatorskie zespoły teatralne, wokalno-muzyczne i inne, współdziałając z kołami gospodyń wiejskich w organizacji opieki nad dzieckiem wiejskim. Dobrym instrumentem w tej pracy jest szeroko podjęte od początku 1973 r. współzawodnictwo o tytuł najlepszej OSP i najlepszego zarządu gminnego, ogłoszone przez Zarząd Główny Związku Ochotniczych Straży Pożarnych, Główną Komendę Straży Pożarnych oraz Państwowy Zakład Ubezpieczeń. Jak wynika z obserwacji, współzawodnictwo to, w którym bierze udział 83% ochotniczych straży pożarnych i ponad 70% zarządów gminnych tych straży, wyzwoliło wiele inicjatyw społecznych, co' wyraża się konkretnymi efektami w postaci zbudowanych i wyremontowanych remiz, basenów przeciwpożarowych i zastawek na potokach oraz obiektów kulturalno-oświatowych.</u>
+ <u xml:id="u-35.12" who="#PoselKwasniewiczMichal">W okresie ubiegłych czterech lat wartość czynów społecznych wykonanych przez strażaków — ochotników z Dolnego Śląski — zamknęła się kwotą ponad 70 milionów złotych.</u>
+ <u xml:id="u-35.13" who="#PoselKwasniewiczMichal">Wielkie znaczenie dla skutecznej ochrony przeciwpożarowej ma również praca wiejskich komisji kontrolujących stan obiektów i ich zabezpieczenie przeciwpożarowe. Strażacy powinni w tym wypadku świecić przykładem, ich gospodarstwa muszą być wzorowe, zabezpieczone zgodnie z przepisami o ochronie przeciwpożarowej. Wtedy tylko przeprowadzana przez nich kontrola może być traktowana poważnie przez sąsiadów. Trzeba również stwierdzić, że właśnie na to zwraca się w jednostkach ochotniczych straży pożarnych szczególną uwagę. Należy bowiem zaczynać od siebie, wówczas mogą być efekty. Przy okazji trzeba stwierdzić, że komisje te nie zawsze mogą egzekwować swoje zalecenia. Przykładem niech będą instalacje elektryczne w budynkach na wsi. Często są one wyeksploatowane i zniszczone. Ale, niestety, nie ma kto ich zmodernizować, nie ma po prostu przedsiębiorstwa, które by się tym zajmowało. Zresztą występują również znane trudności z odpowiednimi materiałami, które niełatwo nabyć. Duża część ochotniczych straży pożarnych wymaga lepszego wyposażenia w wozy strażackie, w pompy, urządzenia łączności i w inny sprzęt. Są również konieczne remonty i konserwacja sprzętu strażackiego oraz zbiorników przeciwpożarowych. Więcej uwagi sprawom ochrony przeciwpożarowej powinny poświęcać kółka rolnicze, ich spółdzielnie i związki, których współpraca z ochotniczymi strażami pożarnymi jest jak dotychczas nie w każdym przypadku zadowalająca. Ochotnicze straże pożarne uważają, że sprawy te należy pilnie załatwić.</u>
+ <u xml:id="u-35.14" who="#PoselKwasniewiczMichal">Bardzo ważnym problemem, na który warto zwrócić uwagę, jest praca kominiarzy, którzy dwa razy w roku mają sprawdzać przewody kominowe w budynkach. Nikt natomiast nie sprawdza przewodów instalacyjnych, bo rzekomo funkcja ta nie należy do obowiązków kominiarzy. A tymczasem notuje się np. wypadki zaczadzeń w łazienkach, gdzie są zainstalowane piecyki gazowe. Nie ma tam często okien, a przewody bywają zapchane na przykład przez gniazda ptasie albo obsunięte cegły. Administracje domów mieszkalnych zlecają kominiarzom kontrolę tych przewodów dopiero wówczas, gdy zdarzy się wypadek. Myślę, że powinien być ustalony nowy zakres zadań dla kominiarzy i powinno być przeprowadzone odpowiednie ich szkolenie. Jest to sprawa do pilnego załatwienia.</u>
+ <u xml:id="u-35.15" who="#PoselKwasniewiczMichal">Wysoki Sejmie! Jestem przekonany, że ustawa pozwoli pełniej rozwiązać wiele problemów, będzie dobrą podstawą szerokiego współdziałania wszystkich obywateli w powszechnej ochronie przeciwpożarowej. Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-35.16" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-36">
+ <u xml:id="u-36.0" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Dziękuję. Głos ma poseł Zygmunt Pogonowski.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-37">
+ <u xml:id="u-37.0" who="#PoselPogonowskiZygmunt">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Po 15 latach znowu podejmujemy próbę kompleksowego uregulowania tak istotnego zagadnienia, jakim jest ochrona przeciwpożarowa. W ciągu tych lat, w związku z postępem technicznym i szeroko wprowadzanymi innowacjami technicznymi, powstały nowe formy zagrożenia, a tym samym konieczność szerszego wprowadzenia nowych form prewencji dla ochrony majątku przed ogniem. Ochrona przeciwpożarowa stała się organicznym składnikiem gospodarki i techniki, i ważnym elementem porządku publicznego. Skłoniło to ustawodawcę do przyjęcia słusznej koncepcji powszechności obowiązku ochrony przeciwpożarowej i odwołania się do świadomości społecznej.</u>
+ <u xml:id="u-37.1" who="#PoselPogonowskiZygmunt">W swoim wystąpieniu pragnę poruszyć sprawę udziału drobnej wytwórczości w zaopatrzeniu wsi w wodę oraz wskazać na ogólną sytuację bezpieczeństwa przeciwpożarowego w rzemiośle.</u>
+ <u xml:id="u-37.2" who="#PoselPogonowskiZygmunt">Projekt ustawy w art. 7 pkt. 3 postuluje zapewnienie na terenie miast i gmin zasobów wody do gaszenia pożarów. Możemy śmiało powiedzieć, że w obecnej chwili stan zaopatrzenia wsi w wodę nie jest zadowalający. Uznając potrzebę zapewnienia wody zarówno na cele produkcji rolnej, spożycia, jak i bezpieczeństwa przeciwpożarowego — w najbliższym okresie przewiduje się podjęcie równie wielkiego zadania, jakim była w swoim czasie elektryfikacja wsi. Zadaniem takim obecnego etapu jest zaopatrzenie wsi w wodę. Inwestycje w tym zakresie są ogromne. Wystarczy nadmienić, że dla poprawy zaopatrzenia wsi w wodę przewiduje się wydatkowanie w okresie lat 1976—1980 co najmniej 12 mld zł wobec 4,5 mld zł wydatkowanych w okresie bieżącego planu 5-letniego Zakres planowanych inwestycji, ich rozproszenie i zróżnicowanie w układzie terenowym wskazują na celowość szerokiego włączenia do podejmowanych prac obok dominującego potencjału gospodarczego przedsiębiorstw państwowych — również potencjału jednostek drobnej wytwórczości, działających w terenie w różnych układach organizacyjnych.</u>
+ <u xml:id="u-37.3" who="#PoselPogonowskiZygmunt">Wydaje się, że wobec realizacji podstawowych zadań inwestycyjnych przez specjalistyczne przedsiębiorstwa państwowe — udział drobnej wytwórczości jest szczególnie istotny w zakresie: robót inwestycyjnych, obejmujących instalacje urządzeń szczegółowych, a więc odgałęzienie od sieci i instalacje w obiektach mieszkalnych i gospodarczych, budowy studzien i innych urządzeń indywidualnego zaopatrywania w wodę i odprowadzania ścieków oraz konserwacji i naprawy tych instalacji i urządzeń.</u>
+ <u xml:id="u-37.4" who="#PoselPogonowskiZygmunt">Zwiększenie udziału drobnej wytwórczości w zaopatrzeniu wsi w wodę stanowi ważne zadanie Stronnictwa Demokratycznego w realizacji programu rozwoju rolnictwa.</u>
+ <u xml:id="u-37.5" who="#PoselPogonowskiZygmunt">W ramach drobnej wytwórczości nie uspołecznionej szczególnie użyteczne w realizacji omawianych zadań są rzemiosła: studniarstwo, instalatorstwo sanitarne i ogrzewania oraz w bardzo zróżnicowanym zakresie — ślusarstwo, murarstwo, a w pewnej mierze — jeśli chodzi o naprawy — również i kowalstwo. W rzemiosłach tych ogółem działa 34 070 zakładów, z tego więcej niż 70% na wsi.</u>
+ <u xml:id="u-37.6" who="#PoselPogonowskiZygmunt">Zwiększenie udziału drobnej wytwórczości w realizacji zadań zaopatrzenia wsi w wodę wymaga w szczególności rozwinięcia i podniesienia stopy efektywności wykorzystania potencjału gospodarczego drobnej wytwórczości i dalszego rozwoju akcji szkolenia fachowców w określonych specjalnościach, a głównie w zawodzie studniarstwa. Aby ta intensyfikacja mogła ziścić się szybko, potrzebne są porozumienia branżowe, głównie między Centralnym Zarządem Budownictwa Wodnego i Melioracji a Centralnym Związkiem Rzemiosła. Należy to mieć na uwadze zwłaszcza w świetle procesu umacniania się gmin, które przejawiają wiele inicjatyw w zakresie likwidowania niedostatku urządzeń przeciwpożarowych przy pełnym wykorzystaniu lokalnego wykonawstwa i niewątpliwej obniżce kosztów budowy. Tym bardziej jest to uzasadnione, że istnieją ku temu warunki w zakresie obowiązujących przepisów. Dla przykładu — zarządzenie nr 14 Ministerstwa Rolnictwa z dnia 31 stycznia 1975 r. zakłada możliwość uczestniczenia w porozumieniach branżowych przedsiębiorstw państwowych przemysłu terenowego, spółdzielczości pracy oraz rzemiosła na zasadach dobrowolności.</u>
+ <u xml:id="u-37.7" who="#PoselPogonowskiZygmunt">Wydaje się, iż byłoby celowe rozważenie możliwości zawarcia generalnego porozumienia między Ministerstwem Rolnictwa a Centralnym Związkiem Rzemiosła w zakresie zwiększenia udziału rzemiosła w zaopatrzeniu wsi w wodę. Wiele bowiem jest potrzeb w tym zakresie na wsi pilnie wymagających rozwiązania, w szczególności gdy chodzi o budowę i konserwację urządzeń wodnych.</u>
+ <u xml:id="u-37.8" who="#PoselPogonowskiZygmunt">Przechodzę do drugiej kwestii. Projekt ustawy rządowej w kilku miejscach mówi o zadaniach i obowiązkach organizacji spółdzielczych i jednostek gospodarki nie uspołecznionej w zakresie ochrony przeciwpożarowej. Projekt przewiduje wydanie w drodze rozporządzeń poszczególnych ministrów wielu przepisów dla organizacji spółdzielczych i społecznych oraz jednostek gospodarki nie uspołecznionej.</u>
+ <u xml:id="u-37.9" who="#PoselPogonowskiZygmunt">Nie ulega wątpliwości, że wejście w życie ustawy, która jest przedmiotem naszej dyskusji, pociągnie za sobą konieczność zmodyfikowania pewnych przepisów niższego rzędu. Ale nie o stronie prawnej chciałbym mówić, lecz — korzystając z prawa głosu — zatrzymać się rad pewnymi sprawami związanymi z bezpieczeństwem przeciwpożarowym w zakładach i jednostkach organizacji rzemieślniczych.</u>
+ <u xml:id="u-37.10" who="#PoselPogonowskiZygmunt">O rozmiarze problemu wiążącego się z nadzorem przeciwpożarowym świadczą następujące liczby. Działalnością tą objętych jest ponad 186 tys. zakładów, reprezentujących ponad 200 zawodów i ponad 1000 organizacji rzemieślniczych, na które składają się cechy i izby rzemieślnicze oraz jednostki spółdzielczo, jak hurtownie, spółdzielnie i sklepy przyspółdzielcze.</u>
+ <u xml:id="u-37.11" who="#PoselPogonowskiZygmunt">W wymienionych zakładach sprawy bezpieczeństwa i higieny pracy, jak też sprawy przeciwpożarowe prowadzą na poszczególnych szczeblach terenowych organizacji rzemiosła w izbach i cechach — pracownicy do spraw bhp.</u>
+ <u xml:id="u-37.12" who="#PoselPogonowskiZygmunt">w liczbie około 150 osób. Centralny Związek Rzemiosła prowadzi działalność w zakresie koordynacji pracy terenowej na tym odcinku.</u>
+ <u xml:id="u-37.13" who="#PoselPogonowskiZygmunt">Rocznie kontroluje się około 55 tysięcy zakładów rzemieślniczych, co stanowi blisko 1/3 wszystkich zakładów. Kontrole wykazują, że ogólny stan zabezpieczeń przeciwpożarowych jest w dużej mierze uzależniony od sytuacji lokalowej zakładów, użytkowanej przez nie powierzchni i zagęszczenia poszczególnych stanowisk pracy. Dodajmy, że stan lokalowy wielu zakładów rzemieślniczych jest zły. Wiele zakładów mieści się w starych pomieszczeniach, inne wygospodarowane są w drodze adaptacji budynków przeznaczonych pierwotnie na inne cele. I zdarza się tak, że w starym budownictwie nie istnieje możliwość wyeliminowania zagrożeń pożarowych, którym natomiast łatwo jest zapobiegać w zakładach usytuowanych w nowym, często przestrzennym budownictwie.</u>
+ <u xml:id="u-37.14" who="#PoselPogonowskiZygmunt">Wiele niepokoju budzą zakłady usytuowane w niewłaściwych lokalach, a z racji świadczonych usług stwarzające szczególne zagrożenie pożarowe. Mam na myśli takie zakłady, jak. malarskie, lakiernicze, ślusarsko-spawalnicze, mechaniki pojazdowej, stolarskie, pralnie chemiczne, wyrobu świec, past, klejów i szelaku, drewna i przetwórstwa torfu.</u>
+ <u xml:id="u-37.15" who="#PoselPogonowskiZygmunt">Na ogólną liczbę kontrolowanych zakładów rzemieślniczych w około 30% stwierdzono niedostateczne zabezpieczenie przeciwpożarowe. W wielu wypadkach wynikało to z obiektywnych trudności lokalowych, o których wspomniałem, były też przyczyny subiektywne — najczęściej to przestarzały sprzęt przeciwpożarowy, wykazujący niski stopień sprawności, bądź też brak odpowiedniego sprzętu. Egzekwowanie rygorystyczne wniosków pokontrolnych w zakładach i jednostkach organizacji rzemieślniczych musiałoby spowodować okresowe zamknięcie około 1/3 zakładów, co w sytuacji ogólnego deficytu usług w skali kraju jest zgoła niemożliwe. Przyspieszenie rozwiązań spraw lokalowych drobnej wytwórczości, choćby w świetle przepisów projektowanej ustawy, jest więc sprawą nader palącą.</u>
+ <u xml:id="u-37.16" who="#PoselPogonowskiZygmunt">Projekt ustawy akcentuje wyraźnie potrzebę wprowadzenia do zakładów pracy nowoczesnego sprzętu przeciwpożarowego. I to jest słuszne.</u>
+ <u xml:id="u-37.17" who="#PoselPogonowskiZygmunt">Wydaje się jednak, że często również na wsiach brak jest elementarnego sprzętu przeciwpożarowego. Przed drobną wytwórczością stoi więc dodatkowe zadanie dostarczenia na rynek prostego, niezbędnego sprzętu.</u>
+ <u xml:id="u-37.18" who="#PoselPogonowskiZygmunt">Przedstawiony projekt ustawy o ochronie przeciwpożarowej dotyczy ochrony najistotniejszych dóbr życia i mienia ludzkiego. Reguluje także wiele kwestii o szerokim zasięgu, a jednocześnie dotyczy spraw, wobec których żaden z obywateli nie może być obojętny.</u>
+ <u xml:id="u-37.19" who="#PoselPogonowskiZygmunt">Posłowie Stronnictwa Demokratycznego, w imieniu których przemawiam, będą głosowali za projektem ustawy.</u>
+ <u xml:id="u-37.20" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-38">
+ <u xml:id="u-38.0" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Głos ma poseł Mieczysław Furmanek.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-39">
+ <u xml:id="u-39.0" who="#PoselFurmanekMieczyslaw">Obywatelu Marszałku! Wysoka Izbo! Postanowienia dotyczące obowiązującej ustawy o ochronie przeciwpożarowej z 1960 r. wobec intensywnego rozwoju przemysłu i innych gałęzi gospodarki narodowej, dokonywanych zmian o charakterze społecznym, jak również wobec ostatnio przeprowadzonej reformy terenowych organów władzy i administracji państwowej — nie są w pełni dostosowane do nowych zadań, a ponadto w znacznej mierze uległy dezaktualizacji.</u>
+ <u xml:id="u-39.1" who="#PoselFurmanekMieczyslaw">W grudniu 1973 r. Biuro Polityczne Komitetu Centralnego partii rozpatrzyło stan obecny i zaakceptowało dalsze kierunki rozwoju ochrony przeciwpożarowej i zabezpieczenia przeciwpożarowego gospodarki narodowej. W realizacji tych postanowień podjętych zostało szereg decyzji rządowych, zmierzających do podniesienia stanu bezpieczeństwa pożarowego w kraju, unowocześnienia sprzętu, urządzeń i środków gaśniczych oraz intensyfikacji szkolenia pożarniczego.</u>
+ <u xml:id="u-39.2" who="#PoselFurmanekMieczyslaw">Biuro Polityczne uznało za konieczne zwiększenie aktywności całego społeczeństwa w dziedzinie zabezpieczenia majątku narodowego, a w szczególności zapobiegania pożarom.</u>
+ <u xml:id="u-39.3" who="#PoselFurmanekMieczyslaw">W dynamicznie rozwijającej się Polsce współczesnej najnowsze zdobycze techniki znajdują szerokie zastosowanie obok używanych od dawna, często przestarzałych środków pracy — niejednokrotnie w tej samej wsi lub osiedlu miejskim, gospodarstwie czy zakładzie produkcyjnym lub usługowym. W modernizowanych zakładach — najczęściej w toku nieprzerwanej produkcji — nowoczesne urządzenia technologiczne sąsiadują ze zużytymi w znacznej części, nowe obiekty — ze starymi, niejednokrotnie o palnej konstrukcji. W gospodarce leśnej stosuje się sprzęt i urządzenia o napędzie spalinowym w zmechanizowanych pracach pielęgnacyjnych i eksploatacyjnych; przez lasy przejeżdżają parowozy i ciągniki; z każdym rokiem wzrasta też ruch ludności związany z wypoczynkiem, wczasami i turystyką.</u>
+ <u xml:id="u-39.4" who="#PoselFurmanekMieczyslaw">Złożona sytuacja sprawia, że zarówno w przemyśle, jak w rolnictwie i usługach mamy ciągle do czynienia ze stanem zagrożenia pożarowego. Często jednak podłożem tego zagrożenia jest ludzkie niedbalstwo, nieostrożność, niski poziom kultury technicznej w stosunku do postępu w nauce, technice i gospodarce. Te ujemne cechy występują szczególnie jaskrawię wobec zagrożeń pożarowych istniejących od dawna, spotęgowanych niewłaściwym użytkowaniem nowych urządzeń i materiałów.</u>
+ <u xml:id="u-39.5" who="#PoselFurmanekMieczyslaw">Niezbędne są nowoczesne środki zapobiegania i gaszenia pożarów, nowoczesna organizacja szkolenia. Dzięki konsekwentnej realizacji programu porządku publicznego, dyscyplinie, energicznemu egzekwowaniu decyzji władz centralnych i terenowych — zarysował się w przemyśle i w uspołecznionej gospodarce rolnej trend do sukcesywnego polepszania stanu zabezpieczenia przeciwpożarowego, mimo dużego wzrostu produkcji i wyposażenia technicznego. Niepokojąca sytuacja pożarowa występuje jednak nadal w indywidualnym rolnictwie, jak również w lasach. Rolnictwo indywidualne ponosi 60% rocznych strat pożarowych, zaś 95% budynków, które ulegają całkowitemu zniszczeniu, przypada na gospodarstwa indywidualne.</u>
+ <u xml:id="u-39.6" who="#PoselFurmanekMieczyslaw">Odpowiedzialność za ochronę przeciwpożarową na terenach wiejskich ponoszą przede wszystkim ochotnicze straże pożarne — pod względem fachowym kierowane przez komendy straży pożarnych.</u>
+ <u xml:id="u-39.7" who="#PoselFurmanekMieczyslaw">Rocznie dokonuje się społecznych przeglądów ponad 3 milionów gospodarstw rolnych. Większość ochotniczych straży pożarnych uczestniczy w stałym współzawodnictwie prewencyjno-propagandowym, w czynach społecznych buduje się przeciwpożarowe urządzenia wodne, drogi dojazdowe, strażnice itp. — wartości cd 100 mln zł do 160 mln zł rocznie.</u>
+ <u xml:id="u-39.8" who="#PoselFurmanekMieczyslaw">Mimo jednak inspekcji komend straży pożarnych i wielkich wysiłków OSP w dokonywaniu kontroli, mimo sukcesywnego rozszerzania i doskonalenia propagandy przeciwpożarowej, mimo ukierunkowania i doskonaleń a działań prewencyjnych na podstawie aktualizowanej geografii pożarów, mimo cennych czynów społecznych i wielu innych przedsięwzięć — stan bezpieczeństwa przeciwpożarowego w gospodarstwach indywidualnych nie poprawia się. Chodzi bowiem nie tylko o usuwanie zagrożeń występujących w warunkach budowlanych, instalacjach i urządzeniach, co zresztą połączone jest z dużymi trudnościami, lecz przede wszystkim — o wdrażanie nawyków codziennej dbałości o ład i porządek, przestrzegania przepisów przeciwpożarowych oraz o upowszechnienie kultury technicznej wobec wprowadzania na wieś nowoczesnych urządzeń i sprzętu, materiałów i środków chemicznych.</u>
+ <u xml:id="u-39.9" who="#PoselFurmanekMieczyslaw">Na szczególne uznanie zasługuje angażowanie organizacji młodzieżowych i szeregu organizacji społecznych w działalność z zakresu ochrony przeciwpożarowej, a także organizowanie licznych akcji o zasięgu ogólnokrajowym i lokalnym.</u>
+ <u xml:id="u-39.10" who="#PoselFurmanekMieczyslaw">Wśród wielu tego rodzaju poczynań na wyróżnienie zasługuje organizowana masowa akcja — „Każdy kłos na wagę złota — żaden kłos nie może spłonąć”, w ramach której młodzież zrzeszona w kołach ZSMW i młodzieżowych drużynach OSP rozwija różne formy działalności w myśl hasła: — „Mniej pożarów — więcej chleba”.</u>
+ <u xml:id="u-39.11" who="#PoselFurmanekMieczyslaw">Niezmiernie pożyteczne jest organizowanie przez koła ZSMW, KGW, TPD, ORMO, LZS, nauczycielstwo i OSP sezonowych dziecińców, zielonych przedszkoli — szczególnie w okresach nasilonych prac polowych.</u>
+ <u xml:id="u-39.12" who="#PoselFurmanekMieczyslaw">Dobre efekty wychowawcze, gospodarcze, przeciwpożarowe, a często i rekreacyjne dają wspólnie podejmowane czyny społeczne przy budowie i renowacji urządzeń wodnych, strażnic, placówek kulturalno-oświatowych, sportowych, dróg, telefonizacji wsi itp.</u>
+ <u xml:id="u-39.13" who="#PoselFurmanekMieczyslaw">W kształtowaniu nawyków ostrożności przeciwpożarowej oraz w upowszechnianiu zasad bezpieczeństwa przeciwpożarowego — niepoślednią rolę odgrywają urządzane, szczególnie przez Związek Harcerstwa Polskiego, alerty, patrole przeciwpożarowe, olimpiady wiedzy pożarniczej, które ostatnio organizowane są również przez ZSMW.</u>
+ <u xml:id="u-39.14" who="#PoselFurmanekMieczyslaw">Na przestrzeni szeregu lat podejmowane są przez Ochotniczą Straż Pożarną i Związek Socjalistycznej Młodzieży Wiejskiej Wspólne przedsięwzięcia zmierzające do wdrażania młodzieży zasad bezpieczeństwa przeciwpożarowego. Przedsięwzięcia te i inne mają również aspekty działalności wychowawczej i obronnej. Przykładem tego są konkursy „Umacniamy ludową obronność” lub wspólnie zorganizowany konkurs — „Nasza wieś bez pożaru”, ogłoszony przez ZSMW i młodzieżowe drużyny OSP, w którym uczestniczyło 140 tysięcy dziewcząt i chłopców. Trwałym dorobkiem konkursu było zorganizowanie ponad 280 nowych młodzieżowych drużyn OSP oraz wstąpienie dużej liczby młodzieży w szeregi ochotniczych straży pożarnych.</u>
+ <u xml:id="u-39.15" who="#PoselFurmanekMieczyslaw">Wysoki Sejmie! Dalsze kształtowanie aktywnych postaw mieszkańców naszych wsi i osiedli wraz z projektowaną ustawą o ochronie przeciwpożarowej powinno przyczynić się do rozszerzenia i umacniania powszechnego społecznego frontu ochrony przed pożarami majątku narodowego, życia i mienia obywateli, do skuteczniejszego zabezpieczenia dorobku i wszechstronnego rozwoju polskiej wsi. Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-39.16" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-40">
+ <u xml:id="u-40.0" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Lista mówców zgłoszonych do dyskusji została wyczerpana.</u>
+ <u xml:id="u-40.1" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Zamykam dyskusję.</u>
+ <u xml:id="u-40.2" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Przystępujemy do głosowania.</u>
+ <u xml:id="u-40.3" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem w całości projektu ustawy o ochronie przeciwpożarowej w brzmieniu proponowanym przez Komisję Spraw Wewnętrznych i Wymiaru Sprawiedliwości — zechce podnieść rękę?</u>
+ <u xml:id="u-40.4" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-40.5" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-40.6" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Kto się wstrzymał od głosowania? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-40.7" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Stwierdzam, że Sejm uchwalił ustawę o ochronie przeciwpożarowej.</u>
+ <u xml:id="u-40.8" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Przystępujemy do punktu 5 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Spraw Wewnętrznych i Wymiaru Sprawiedliwości o rządowym projekcie ustawy zmieniającej ustawę o Służbie Więziennej (druki nr 201 i 218).</u>
+ <u xml:id="u-40.9" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Głos ma sprawozdawca poseł Jerzy Ociepka.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-41">
+ <u xml:id="u-41.0" who="#PoselOciepkaJerzy">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Przypadł mi w udziale zaszczyt przedstawienia Wysokiej Izbie rządowego projektu ustawy zmieniającej ustawę o Służbie Więziennej. Przedłożony projekt uwzględnia ewolucję, jaką przeszła Służba Więzienna z uwagi na jej zadania w porównaniu do poprzednich okresów.</u>
+ <u xml:id="u-41.1" who="#PoselOciepkaJerzy">W systemie nowej kodyfikacji karnej, uchwalonej przez Wysoki Sejm w 1969 r., wykonanie kary pozbawienia wolności —powierzone Służbie Więziennej, ma służyć nie tylko izolacji skażanego od społeczeństwa, ale przede wszystkim ma na celu kształtowanie w procesie wykonania kary pozbawienia wolności społecznie pożądanej postawy skazanego, zwłaszcza przez wdrażanie do pracy, przestrzeganie porządku prawnego, a tym samym przeciwdziałania powrotowi do przestępstwa. Tę wychowawczo-ochronną funkcję wykonania kary Służba Więzienna w określonych warunkach realizuje w ostatnich latach z coraz lepszymi wynikami społecznymi.</u>
+ <u xml:id="u-41.2" who="#PoselOciepkaJerzy">Osoby skazane zatrudniane są w przemysłowych i rolnych przedsiębiorstwach przywięziennych, jak również przy robotach budowlano-montażowych wykonywanych przy realizacji niektórych inwestycji. Rozwijanie celowego zatrudnienia osób skazanych służy równocześnie stałemu przyspasabianiu ich przez pracę i naukę do uczciwego życia na wolności i przyczynia się do zwiększenia możliwości alimentowania swych rodzin przez skazanych.</u>
+ <u xml:id="u-41.3" who="#PoselOciepkaJerzy">Wysoki Sejmie! Służba Więzienna z uwagi na swoją organizację, paramilitarny charakter i wychowawczo-ochronną funkcję jest najbardziej zbliżona do służby w organach Milicji Obywatelskiej. Stąd jej obowiązki i uprawnienia były dotychczas regulowane w sposób bardzo zbliżony lub identyczny. Z tego powodu unormowania zawarte w przedłożonym obywatelom posłom projekcie ustawy są w znacznym stopniu zsynchronizowane z ustawowymi unormowaniami przyjętymi w grudniu 1972 r. przez Wysoki Sejm w odniesieniu do funkcjonariuszy Milicji Obywatelskiej. Projekt ustawy dostosowuje sytuację prawną funkcjonariuszy Służby Więziennej do współczesnych wymogów, wychodząc naprzeciw potrzebom tej służby w zakresie zapewnienia jej dyspozycyjności, a także lepszych warunków realizacji przez nią trudnych zadań w procesie resocjalizacji skazanych. Wykonywanie tych zadań wymaga zatrudnienia w Służbie Więziennej wysoko wykwalifikowanej kadry specjalistycznej, zwłaszcza pedagogów, psychologów, prawników i specjalistów z innych dziedzin, a także wykorzystywania w bieżącej działalności najnowszych zdobyczy wiedzy w zakresie resocjalizacji. Obok wysokich kwalifikacji kadra ta powinna mieć również odpowiednie predyspozycje psychiczne do tej służby.</u>
+ <u xml:id="u-41.4" who="#PoselOciepkaJerzy">Projekt ustawy, synchronizując przyjęte w nim rozwiązania z unormowaniami dotyczącymi funkcjonariuszy Milicji Obywatelskiej, normuje w sposób całościowy kwestie związane ze statusem prawnym funkcjonariuszy tej służby, w szczególności takie, jak kwestie związane z powoływaniem i zwalnianiem ze służby, zmianami w stosunku służbowym, obowiązkami i uprawnieniami funkcjonariuszy. Szereg unormowań ustawy pozostaje w ścisłym związku z przepisami obowiązującego Kodeksu pracy.</u>
+ <u xml:id="u-41.5" who="#PoselOciepkaJerzy">Przepisy projektu ustawy, stwarzając korzystniejsze niż dotychczas warunki zatrudnienia wysoko kwalifikowanej kadry specjalistycznej oraz podnoszenia kwalifikacji przez pełniących służbę funkcjonariuszy, będą sprzyjały doskonaleniu i ogólnej stabilizacji, tej kadry w tak ważnej dziedzinie działania resortu sprawiedliwości.</u>
+ <u xml:id="u-41.6" who="#PoselOciepkaJerzy">Wysoka Izbo! Przedstawiony obywatelom posłom rządowy projekt ustawy zmieniającej ustawę o Służbie Więziennej był przedmiotem wszechstronnej analizy i konsultacji ze strony Komisji Prac Ustawodawczych oraz Komisji Spraw Wewnętrznych i Wymiaru Sprawiedliwości. Przyjęte przez te komisje poprawki, zawarte w sprawozdaniu — druk nr 218 — miały na względzie potrzebę udoskonalenia sformułowań niektórych przepisów projektu, a także ich pełniejszego zsynchronizowania z obowiązującymi już przepisami oraz uczynienia z tej ustawy jasnego, przejrzystego i odpowiadającego wymaganiom zasad legislacji aktu prawnego.</u>
+ <u xml:id="u-41.7" who="#PoselOciepkaJerzy">W imieniu Komisji Spraw Wewnętrznych i Wymiaru Sprawiedliwości wnoszę, aby Wysoki Sejm uchwalić raczył projekt ustawy zmieniającej ustawę o Służbie Więziennej z 1959 r. — w brzmieniu przedłożonym przez Rząd z poprawkami zaproponowanymi przez Komisję w druku sejmowym nr 218.</u>
+ <u xml:id="u-41.8" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-42">
+ <u xml:id="u-42.0" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Dziękuję posłowi sprawozdawcy.</u>
+ <u xml:id="u-42.1" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Czy ktoś z Obywateli Posłów chciałby zabrać głos w tej sprawie?</u>
+ <u xml:id="u-42.2" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Nikt się nie zgłasza.</u>
+ <u xml:id="u-42.3" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Przystępujemy do głosowania.</u>
+ <u xml:id="u-42.4" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem w całości projektu ustawy zmieniającej ustawę o Służbie Więziennej wraz z poprawkami proponowanymi przez Komisję Spraw Wewnętrznych i Wymiaru Sprawiedliwości — zechce podnieść rękę.</u>
+ <u xml:id="u-42.5" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-42.6" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-42.7" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Kto się wstrzymał od głosowania? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-42.8" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Stwierdzam, że Sejm uchwalił ustawę zmieniającą ustawę o Służbie Więziennej.</u>
+ <u xml:id="u-42.9" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Przystępujemy do punktu 6 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów o rządowym projekcie ustawy Prawo bankowe (druki nr 212 i 220).</u>
+ <u xml:id="u-42.10" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Głos ma sprawozdawca poseł Zdzisław Balicki.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-43">
+ <u xml:id="u-43.0" who="#PoselBalickiZdzislaw">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Z upoważnienia Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów pragnę zdać sprawę Wysokiej Izbie z prac — w których uczestniczyła także Komisja Prac Ustawodawczych — nad rządowym projektem ustawy Prawo bankowe.</u>
+ <u xml:id="u-43.1" who="#PoselBalickiZdzislaw">Już w toku rozpatrywania zasadniczych przesłanek tego projektu komisje nasze całkowicie podzieliły pogląd Rządu, że przebudowa systemu prawnego regulującego działalność banków w Polsce stała się narastającą koniecznością.</u>
+ <u xml:id="u-43.2" who="#PoselBalickiZdzislaw">Jak wiadomo, zwłaszcza w latach ostatnich dokonały się istotne zmiany w strukturze, organizacji i mechanizmach funkcjonowania gospodarki. System bankowy, spełniając służebną rolę wobec gospodarki narodowej, powinien dostosowywać się do tych przeobrażeń, a zarazem unowocześniać i doskonalić własną organizację i instrumenty działania.</u>
+ <u xml:id="u-43.3" who="#PoselBalickiZdzislaw">Obecny stan rzeczy, kiedy to działają trzy banki państwowe oraz spółdzielczość oszczędnościowo-pożyczkowa, wymagający utrzymywania w tych samych miejscowościach placówek kilku banków o zazębiających się najczęściej zakresach działania, niepotrzebnie utrudniał prowadzenie jednolitej polityki kredytowo-pieniężnej oraz osłabiał możliwości dalszej poprawy obsługi ludności i jednostek gospodarki uspołecznionej. Stan ten uległby dalszemu pogorszeniu po wprowadzeniu dwustopniowego podziału administracyjnego państwa.</u>
+ <u xml:id="u-43.4" who="#PoselBalickiZdzislaw">Stało się więc niezbędne wprowadzenie większej koncentracji instytucji bankowych, przy jednoczesnym lepszym wyprofilowaniu ich specjalizacji zgodnie z współczesnymi potrzebami gospodarki i wymogami nowoczesnego zarządzania.</u>
+ <u xml:id="u-43.5" who="#PoselBalickiZdzislaw">Przy tej sposobności stało się też możliwe zlikwidowanie niedogodnego rozproszenia w trzech ustawach przepisów o funkcjonowaniu banków i prawie pełne skodyfikowanie Prawa bankowego. Takie są najważniejsze założenia, które określiły charakter rozwiązań projektu ustawy. Przewiduje się w niej utworzenie trzech podstawowych pionów aparatu bankowego, a mianowicie: Narodowego Banku Polskiego, Banku Gospodarki Żywnościowej i zrzeszonych w nim banków spółdzielczych oraz dwu istniejących banków obsługujących obroty z zagranicą. Narodowy Bank Polski utrzyma i umocni swe funkcje wiodące, pozostanie bankiem emisyjnym oraz koordynującym działalność innych banków w podstawowych dziedzinach polityki kredytowo-pieniężnej, szczególnie w zakresie planu kredytowego oraz organizacji rozliczeń pieniężnych, walutowych i dewizowych, a także pozostanie bankiem finansującym większość gospodarki uspołecznionej. W nim skoncentrowana zostanie obsługa bankowa wszystkich przedsiębiorstw i instytucji pozarolniczych oraz ludności zatrudnionej poza rolnictwem. Przewiduje się zatem przejęcie przez NBP całości zadań Powszechnej Kasy Oszczędności zajmującej się — jak wiadomo — kredytowaniem i obsługą rozliczeniową ludności i gospodarki nie uspołecznionej oraz obsługą obrotu oszczędnościowego ludności nierolniczej. Trzeba tu jednak od razu podkreślić, że przejęcie to odbędzie się na takich zasadach, które w niczym nie uszczuplą znaczenia obsługi bankowej ludności oraz jej tradycyjnego zaufania do PKO, a wręcz przeciwnie — znaczenie to powinny umocnić i obsługę ludności wydatnie usprawnić. Dotychczasowe oddziały operacyjne Powszechnej Kasy Oszczędności zostaną bowiem utrzymane jako wydzielone oddziały specjalistyczne Narodowego Banku Polskiego z zachowaniem swej dotychczasowej nazwy. Utrzymany zostanie skrót PKO i dotychczasowe druki tej instytucji. Połączenie organizacyjne pozwoli natomiast skoncentrować siły i środki na szybszym wdrażaniu postępu do techniki rozliczeń, a także na wprowadzaniu bardziej nowoczesnych i dogodnych form obsługi oszczędnościowej, kredytowej i pieniężnej ludności. Stworzy ono także możliwość zwiększania bazy lokalowej i kadrowej dla zwiększonej sieci placówek bankowych, obsługujących bezpośrednio ludność. Wyzwolenie tych rezerw, podkreślali to posłowie na posiedzeniach komisji, ma istotne znaczenie na tle nie wystarczającej już w związku z szybkim wzrostem oszczędzania, zdolności obsługowej wielu placówek PKO.</u>
+ <u xml:id="u-43.6" who="#PoselBalickiZdzislaw">Rosnąca ranga gospodarki żywnościowej w Polsce i powszechnie uznana potrzeba jej kompleksowego ujmowania doprowadziły do propozycji utworzenia jednolitego w tej dziedzinie systemu bankowego w celu wzmocnienia skuteczności oddziaływania finansowego na wzrost produkcji w rolnictwie i gałęziach z nim bezpośrednio związanych. Projektuje się więc powołanie Banku Gospodarki Żywnościowej, który obsługiwałby jednostki gospodarki uspołecznionej rolnictwa, przemysłu rolno-spożywczego, leśnictwa i przemysłu drzewnego oraz gospodarki rolnej.</u>
+ <u xml:id="u-43.7" who="#PoselBalickiZdzislaw">Z tych samych względów proponuje się włączenie do systemu Banku Gospodarki Żywnościowej dotychczasowych spółdzielni oszczędnościowo- pożyczkowych, przemianowanych na banki spółdzielcze, obsługujące przede wszystkim rolników indywidualnych, rzemiosło oraz ludność zamieszkałą na wsi. Jest to rozwiązanie racjonalne i życiowe, gdyż pozwoli nie tylko na pełniejsze zintegrowanie oddziaływania bankowego na gospodarkę żywnościową, ale także na usprawnienie tej działalności i znaczne rozszerzenie zakresu działania banków spółdzielczych, które na miejscu, bez potrzeby udawania się do innych banków, załatwią sprawy finansowe rolników. Trzeba zresztą w tym miejscu stwierdzić, że już obecnie spółdzielnie oszczędnościowo-pożyczkowe wykonują szereg funkcji państwowych, bo przemawiały za tym niezbędne wymogi rozwoju rolnictwa i wsi. Ich działalność jest ściśle spleciona z zadaniami w dziedzinie skupu i obsługi kasowej instytucji państwowych na wsi. Już dziś operują one poważnymi funduszami państwowymi, a ostatnio przejęły także obsługę kasową budżetów gmin.</u>
+ <u xml:id="u-43.8" who="#PoselBalickiZdzislaw">Wszystko to przemawia za tym, aby stworzyć jednolity system bankowy na wsi, mający charakter państwowo-spółdzielczy, by w ten sposób w pełni i dobrze sprawować rosnące funkcje kredytowe, rozliczeniowe i kontrolne.</u>
+ <u xml:id="u-43.9" who="#PoselBalickiZdzislaw">Jednocześnie cechą charakterystyczną przedłożonego Wysokiemu Sejmowi projektu Prawa bankowego, uwydatnioną jeszcze w trakcie prac komisyjnych, jest zachowanie spółdzielczego charakteru dotychczasowych spółdzielni oszczędnościowo-pożyczkowych, w którym tak ważną i pożyteczną rolę spełnia samorząd i inicjatywa społeczna. Samorząd ten ma w naszym kraju bogate tradycje i wszechstronne doświadczenia i nadal liczymy na jego aktywną działalność.</u>
+ <u xml:id="u-43.10" who="#PoselBalickiZdzislaw">Nadzór Banku Gospodarki Żywnościowej nad działalnością banków spółdzielczych, skojarzony z kontrolą społeczną sprawowaną przez miejscowy aktyw, który wejdzie w skład organów tych banków, powinien zapewnić prawidłowe gospodarowanie środkami i celowe ich wydatkowanie.</u>
+ <u xml:id="u-43.11" who="#PoselBalickiZdzislaw">Obsługę bankową obrotów z zagranicą oraz obsługę dewizową ludności będą wykonywały jak dotychczas banki mające formę spółek akcyjnych, a mianowicie Bank Handlowy w Warszawie i Bank Polska Kasa Opieki S. A. Wymaga tego zarówno rosnące znaczenie handlu zagranicznego w naszej gospodarce, jak również istniejąca w tej dziedzinie swoistość obsługi finansowej.</u>
+ <u xml:id="u-43.12" who="#PoselBalickiZdzislaw">Przedkładając Wysokiemu Sejmowi projekt nowego Prawa bankowego, Komisja nasza pragnie dać wyraz przekonaniu, że przyczyni się ono do pełniejszego wykorzystania w systemie zarządzania gospodarką aparatu bankowego i instrumentów, którymi on rozporządza. Jest to projekt, którego rozwiązania podporządkowane są strategicznym celom społeczno-gospodarczej polityki państwa i powinny stanowić jeden z czynników jej pomyślnej realizacji. Jest to także projekt zmierzający do usprawnienia obsługi bankowej ludności, przy równoczesnym racjonalizowaniu społecznych kosztów tej obsługi.</u>
+ <u xml:id="u-43.13" who="#PoselBalickiZdzislaw">Z tych wszystkich względów w imieniu Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów proszę, aby Wysoki Sejm uchwalić raczył rządowy projekt ustawy Prawo bankowe (druk nr 212) wraz z poprawkami zamieszczonymi w sprawozdaniu Komisji (druk nr 220). Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-43.14" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-44">
+ <u xml:id="u-44.0" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Dziękuję posłowi sprawozdawcy.</u>
+ <u xml:id="u-44.1" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Czy ktoś z Obywateli Posłów pragnie zabrać głos?</u>
+ <u xml:id="u-44.2" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Nikt się nie zgłasza.</u>
+ <u xml:id="u-44.3" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Przystępujemy do głosowania.</u>
+ <u xml:id="u-44.4" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem w całości projektu ustawy Prawo bankowe wraz z poprawkami proponowanymi przez Komisję Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów — zechce podnieść rękę.</u>
+ <u xml:id="u-44.5" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-44.6" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-44.7" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Kto się wstrzymał od głosowania? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-44.8" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Stwierdzam, że Sejm uchwalił ustawę Prawo bankowe.</u>
+ <u xml:id="u-44.9" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Przystępujemy do punktu 7 porządku dziennego: Zmiany w składzie osobowym komisji sejmowych (druk nr 222).</u>
+ <u xml:id="u-44.10" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Wniosek Konwentu Seniorów w tej sprawie został Obywatelom Posłom doręczony.</u>
+ <u xml:id="u-44.11" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Czy ktoś z Obywateli Posłów pragnie zabrać głos?</u>
+ <u xml:id="u-44.12" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Nikt się nie zgłasza.</u>
+ <u xml:id="u-44.13" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Jeżeli nie usłyszę sprzeciwu, będę uważał, że proponowana przez Konwent Seniorów uchwała w sprawie zmian w składzie osobowym komisji sejmowych została przyjęta.</u>
+ <u xml:id="u-44.14" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Sprzeciwu nie słyszę.</u>
+ <u xml:id="u-44.15" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Uważam, że Sejm proponowaną uchwałę w sprawie zmian w składzie osobowym komisji sejmowych przyjął.</u>
+ <u xml:id="u-44.16" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Przystępujemy do punktu 8 porządku dziennego: Projekt uchwały w sprawie zamknięcia</u>
+ <u xml:id="u-44.17" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">sesji Sejmu (druk nr 223).</u>
+ <u xml:id="u-44.18" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Konwent Seniorów przedstawia Wysokiemu Sejmowi propozycję podjęcia uchwały, zamieszczonej w doręczonym Obywatelom Posłom druku sejmowym nr 223, w sprawie zamknięcia siódmej sesji Sejmu z dniem dzisiejszym.</u>
+ <u xml:id="u-44.19" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Czy są uwagi w tej sprawie?</u>
+ <u xml:id="u-44.20" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Nikt się nie zgłasza.</u>
+ <u xml:id="u-44.21" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Jeżeli nie usłyszę sprzeciwu, będę uważał, że Sejm przyjął proponowaną przez Konwent Seniorów uchwałę.</u>
+ <u xml:id="u-44.22" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Sprzeciwu nie słyszę.</u>
+ <u xml:id="u-44.23" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Stwierdzam, że Sejm powziął uchwałę w sprawie zamknięcia siódmej sesji Sejmu z dniem dzisiejszym.</u>
+ <u xml:id="u-44.24" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Porządek dzienny dzisiejszego posiedzenia został wyczerpany.</u>
+ <u xml:id="u-44.25" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Informuję Wysoką Izbę, że do Prezydium Sejmu wpłynęła odpowiedź wiceprezesa Rady Ministrów obywatela Józefa Tejchmy na interpelację posła Bernarda Kusa w sprawie pobierania opłat od rolników za dokonywane wpisy z urzędu aktów własności do ksiąg wieczystych. Odpowiedź ta została przekazana interpelantowi.</u>
+ <u xml:id="u-44.26" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Proszę Obywatela Sekretarza Posła Henryka Pawłowskiego o odczytanie komunikatów.</u>
+ <u xml:id="u-44.27" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Sekretarz poseł</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-45">
+ <u xml:id="u-45.0" who="#HenrykPawlowski">Bezpośrednio po zakończeniu posiedzenia Sejmu odbędzie się:</u>
+ <u xml:id="u-45.1" who="#HenrykPawlowski">1) wspólne posiedzenie Komisji Oświaty i Wychowania oraz Nauki i Postępu Technicznego — w sali nr 118, 2) posiedzenie Komisji Handlu Wewnętrznego — w sali nr 67 — w Domu Poselskim, 3) posiedzenie Komisji Handlu Zagranicznego — w sali nr 72, w Domu Poselskim, 4) narada sekretarzy wojewódzkich zespołów poselskich — w sali nr 101.</u>
+ <u xml:id="u-45.2" who="#HenrykPawlowski">W piątek dn. 13.VI. br. odbędą się posiedzenia:</u>
+ <u xml:id="u-45.3" who="#HenrykPawlowski">1) Komisji Drobnej Wytwórczości, Spółdzielczości Pracy i Rzemiosła — o godz. 9 min. 30, w sali nr 101, 2) Komisji Nauki i Postępu Technicznego — o godz. 9, w sali nr 118.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-46">
+ <u xml:id="u-46.0" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-46.1" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Na tym kończymy 28 posiedzenie Sejmu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej.</u>
+ <u xml:id="u-46.2" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Protokół posiedzenia będzie wyłożony do przejrzenia w Biurze Prac Sejmowych.</u>
+ <u xml:id="u-46.3" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Zamykam posiedzenie.</u>
+ <u xml:id="u-46.4" who="#komentarz">(Koniec posiedzenia o godz. 14 min. 50)</u>
+ <u xml:id="u-46.5" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Tekst interpelacji i odpowiedzi na interpelacje</u>
+ </div>
+ </body>
+ </text>
+ </TEI>
+</teiCorpus>
diff --git a/1972-1976/sejm/posiedzenia/pp/197276-sjm-ppxxx-00029-01/header.xml b/1972-1976/sejm/posiedzenia/pp/197276-sjm-ppxxx-00029-01/header.xml
new file mode 100644
index 0000000..98b7066
--- /dev/null
+++ b/1972-1976/sejm/posiedzenia/pp/197276-sjm-ppxxx-00029-01/header.xml
@@ -0,0 +1,115 @@
+<?xml version='1.0' encoding='UTF-8'?>
+<teiHeader xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude" xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0" xml:id="PPC-197276-sjm-ppxxx-00029-01">
+ <fileDesc>
+ <titleStmt>
+ <title>29 posiedzenie Sejmu PRL</title>
+ </titleStmt>
+ <publicationStmt>
+ <p>Prosimy o zapoznanie się z nagłówkiem korpusu (PPC_header.xml).</p>
+ </publicationStmt>
+ <sourceDesc>
+ <bibl>
+ <title>29 posiedzenie Sejmu PRL</title>
+ <publisher>Kancelaria Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej</publisher>
+ <note type="system">PRL</note>
+ <note type="house">Sejm</note>
+ <note type="termNo">6</note>
+ <note type="type">Posiedzenie Plenarne</note>
+ <note type="sessionNo">29</note>
+ <note type="dayNo">1</note>
+ <date>1975-10-23</date>
+ </bibl>
+ </sourceDesc>
+ </fileDesc>
+ <profileDesc>
+ <particDesc>
+ <person xml:id="komentarz" role="speaker">
+ <persName>Komentarz</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="Marszalek" role="speaker">
+ <persName>Marszałek</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PiotrJaroszewicz" role="speaker">
+ <persName>Piotr Jaroszewicz</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselBukowskiJerzy" role="speaker">
+ <persName>Poseł Bukowski Jerzy</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselCzeszkoBogdan" role="speaker">
+ <persName>Poseł Czeszko Bogdan</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselDabekPawel" role="speaker">
+ <persName>Poseł Dąbek Paweł</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselFilipowiczZygmunt" role="speaker">
+ <persName>Poseł Filipowicz Zygmunt</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselFrelekRyszard" role="speaker">
+ <persName>Poseł Frelek Ryszard</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselGorskiMarian" role="speaker">
+ <persName>Poseł Górski Marian</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselGrendysMichal" role="speaker">
+ <persName>Poseł Grendys Michał</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselHagmajerJerzy" role="speaker">
+ <persName>Poseł Hagmajer Jerzy</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselJankowskiWitold" role="speaker">
+ <persName>Poseł Jankowski Witold</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselKorotynskiHenryk" role="speaker">
+ <persName>Poseł Korotyński Henryk</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselKorzyckiAntoni" role="speaker">
+ <persName>Poseł Korzycki Antoni</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselKrzysztoforskiZbigniew" role="speaker">
+ <persName>Poseł Krzysztoforski Zbigniew</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselLipskiWitold" role="speaker">
+ <persName>Poseł Lipski Witold</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselLabedzkiZenon" role="speaker">
+ <persName>Poseł Łabędzki Zenon</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselMeclewskiEdmund" role="speaker">
+ <persName>Poseł Męclewski Edmund</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselRakowskiMieczyslaw" role="speaker">
+ <persName>Poseł Rakowski Mieczysław</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselRostworowskiStanislaw" role="speaker">
+ <persName>Poseł Rostworowski Stanisław</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselStommaStanislaw" role="speaker">
+ <persName>Poseł Stomma Stanisław</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselStrycharskiLeszek" role="speaker">
+ <persName>Poseł Strycharski Leszek</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselSzewczykWilhelm" role="speaker">
+ <persName>Poseł Szewczyk Wilhelm</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselWronskiStanislaw" role="speaker">
+ <persName>Poseł Wroński Stanisław</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselZawadzkiSylwester" role="speaker">
+ <persName>Poseł Zawadzki Sylwester</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PrezesRadyMinistrow" role="speaker">
+ <persName>Prezes Rady Ministrów</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="SekretarzposelStanislawaKarna" role="speaker">
+ <persName>Sekretarz poseł Stanisława Karna</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="WicemarszalekAndrzejWerblan" role="speaker">
+ <persName>Wicemarszałek Andrzej Werblan</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="WicemarszalekHalinaSkibniewska" role="speaker">
+ <persName>Wicemarszałek Halina Skibniewska</persName>
+ </person>
+ </particDesc>
+ </profileDesc>
+</teiHeader>
diff --git a/1972-1976/sejm/posiedzenia/pp/197276-sjm-ppxxx-00029-01/text_structure.xml b/1972-1976/sejm/posiedzenia/pp/197276-sjm-ppxxx-00029-01/text_structure.xml
new file mode 100644
index 0000000..d728029
--- /dev/null
+++ b/1972-1976/sejm/posiedzenia/pp/197276-sjm-ppxxx-00029-01/text_structure.xml
@@ -0,0 +1,800 @@
+<?xml version='1.0' encoding='UTF-8'?>
+<teiCorpus xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude" xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">
+ <xi:include href="PPC_header.xml"/>
+ <TEI>
+ <xi:include href="header.xml"/>
+ <text>
+ <body>
+ <div xml:id="div-1">
+ <u xml:id="u-1.0" who="#komentarz">Sejm</u>
+ <u xml:id="u-1.1" who="#komentarz">Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej</u>
+ <u xml:id="u-1.2" who="#komentarz">Kadencja VI — Sesja VIII</u>
+ <u xml:id="u-1.3" who="#komentarz">Sprawozdanie Stenograficzne z 29 posiedzenia Sejmu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej w dniu 23 października 1975 r.</u>
+ <u xml:id="u-1.4" who="#komentarz">Warszawa 1975</u>
+ <u xml:id="u-1.5" who="#komentarz">(Początek posiedzenia o godz. 10)</u>
+ <u xml:id="u-1.6" who="#komentarz">(Na posiedzeniu przewodniczą Marszałek Sejmu Stanisław Gucwa oraz wicemarszałkowie Halina Skibniewska i Andrzej Werblan)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-2">
+ <u xml:id="u-2.0" who="#Marszalek">Wysoki Sejmie! W dniu 16 października 1975 r. Rada Państwa podjęła następującą uchwałę w sprawie zwołania sesji Sejmu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej:</u>
+ <u xml:id="u-2.1" who="#Marszalek">„Na podstawie art. 25 ust. 1 pkt 2 Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej Rada Państwa postanawia zwołać ósmą sesję Sejmu VI kadencji z dniem 17 października 1975 r.</u>
+ <u xml:id="u-2.2" who="#Marszalek">Przewodniczący Rady Państwa Henryk Jabłoński</u>
+ <u xml:id="u-2.3" who="#Marszalek">Sekretarz Rady Państwa</u>
+ <u xml:id="u-2.4" who="#komentarz">Ludomir Stasiak.”</u>
+ <u xml:id="u-2.5" who="#Marszalek">W związku z tą uchwałą Prezydium Sejmu na podstawie art. 44 regulaminu Sejmu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej ustaliło termin posiedzenia na dzień dzisiejszy.</u>
+ <u xml:id="u-2.6" who="#Marszalek">Otwieram posiedzenie.</u>
+ <u xml:id="u-2.7" who="#Marszalek">Powołuję na sekretarzy posłów Stanisławę Karną i Jana Skowrona.</u>
+ <u xml:id="u-2.8" who="#Marszalek">Protokół i listę mówców prowadzić będzie poseł Jan Skowron.</u>
+ <u xml:id="u-2.9" who="#Marszalek">Proszę Posłów Sekretarzy o zajęcie miejsc przy stole prezydialnym.</u>
+ <u xml:id="u-2.10" who="#Marszalek">Protokół 28 posiedzenia Sejmu uważam za przyjęty wobec niewniesienia przeciwko niemu zastrzeżeń.</u>
+ <u xml:id="u-2.11" who="#Marszalek">Wysoki Sejmie! W dniu 23 lipca 1975 roku zmarł Zygmunt Moskwa — poseł na Sejm, zastępca Przewodniczącego Rady Państwa, Honorowy Prezes Stronnictwa Demokratycznego, wybitny działacz polityczny i państwowy.</u>
+ <u xml:id="u-2.12" who="#komentarz">(Zebrani wstają)</u>
+ <u xml:id="u-2.13" who="#Marszalek">Zygmunt Moskwa urodził się w Warszawie, w rodzinie rzemieślniczej. W 1939 roku ukończył Politechnikę Warszawską i uzyskał dyplom inżyniera. Po wyzwoleniu rozwinął działalność polityczną w szeregach Stronnictwa Demokratycznego, pełniąc wysokie funkcje we władzach Stronnictwa. Był zastępcą sekretarza generalnego CK SD oraz członkiem Prezydium Centralnego Komitetu. W 1969 r. został powołany przez Kongres Stronnictwa Demokratycznego na Przewodniczącego Centralnego Komitetu, a przez następny Kongres — w 1973 r. — wybrany Honorowym Prezesem Stronnictwa.</u>
+ <u xml:id="u-2.14" who="#Marszalek">Zygmunt Moskwa piastował szereg stanowisk państwowych. W 1947 r. był wicewojewodą kieleckim, następnie Ministrem Przemysłu Drobnego i Rzemiosła oraz Ministrem Łączności. W 1969 r. Sejm wybrał Go na stanowisko zastępcy Przewodniczącego Rady Państwa. Był posłem na Sejm w pięciu kadencjach.</u>
+ <u xml:id="u-2.15" who="#Marszalek">Zygmunt Moskwa pozostanie na zawsze w naszej pamięci jako oddany sprawie socjalizmu działacz polityczny i państwowy.</u>
+ <u xml:id="u-2.16" who="#Marszalek">Obywatele Posłowie! Proszę, aby Sejm uczcił pamięć posła Zygmunta Moskwy chwilą ciszy.</u>
+ <u xml:id="u-2.17" who="#komentarz">(Chwila ciszy)</u>
+ <u xml:id="u-2.18" who="#Marszalek">Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej — zgodnie z art. 76 ust. 3 Ordynacji wyborczej — stwierdził wygaśnięcie mandatu posła Zygmunta Moskwy z dniem 23 lipca 1975 roku.</u>
+ <u xml:id="u-2.19" who="#Marszalek">Ustalony przez Prezydium Sejmu porządek dzienny dzisiejszego posiedzenia został Obywatelom Posłom doręczony.</u>
+ <u xml:id="u-2.20" who="#Marszalek">Informuję, że do Prezydium Sejmu wpłynął rządowy projekt ustawy o udzielaniu poręczeń państwowych oraz wnioski Prezesa Rady Ministrów w sprawie zmian w składzie Rady Ministrów.</u>
+ <u xml:id="u-2.21" who="#Marszalek">Druk projektu ustawy został Obywatelom Posłom doręczony.</u>
+ <u xml:id="u-2.22" who="#Marszalek">W związku z tym Prezydium Sejmu — po porozumieniu z Konwentem Seniorów — proponuje uzupełnienie przedstawionego Obywatelom Posłom porządku dziennego posiedzenia przez dodanie punktów szóstego i siódmego w brzmieniu następującym:</u>
+ <u xml:id="u-2.23" who="#Marszalek">„6. Sprawozdanie Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów o rządowym projekcie ustawy o udzielaniu poręczeń państwowych (druki nr 231 i 232).</u>
+ <u xml:id="u-2.24" who="#Marszalek">7. Zmiany w składzie Rady Ministrów”.</u>
+ <u xml:id="u-2.25" who="#Marszalek">Jednocześnie — w porozumieniu z Konwentem Seniorów — Prezydium Sejmu proponuje, aby Sejm na podstawie art. 60 regulaminu przystąpił do rozpatrzenia sprawozdania Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów w dniu dzisiejszym.</u>
+ <u xml:id="u-2.26" who="#Marszalek">Jeżeli nie usłyszę sprzeciwu, będę uważał, że powyższe propozycje zostały przyjęte.</u>
+ <u xml:id="u-2.27" who="#Marszalek">Sprzeciwu nie słyszę.</u>
+ <u xml:id="u-2.28" who="#Marszalek">Czy ktoś z Obywateli Posłów pragnie zabrać głos w sprawie porządku dziennego?</u>
+ <u xml:id="u-2.29" who="#Marszalek">Nikt się nie zgłasza.</u>
+ <u xml:id="u-2.30" who="#Marszalek">Uważam zatem, że Sejm porządek dzienny posiedzenia, przedstawiony przez Prezydium Sejmu, zatwierdził.</u>
+ <u xml:id="u-2.31" who="#Marszalek">Obywatele Posłowie! Przed rozpoczęciem obrad pragnę serdecznie powitać przybyłą na nasze posiedzenie delegację Izby Ludowej Niemieckiej Republiki Demokratycznej z jej Przewodniczącym Erichem Muckenbergerem — członkiem Prezydium Izby Ludowej.</u>
+ <u xml:id="u-2.32" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ <u xml:id="u-2.33" who="#Marszalek">Delegacja Izby Ludowej Niemieckiej Republiki Demokratycznej bawi w Polsce na zaproszenie Prezydium Sejmu. Witamy ją u nas z głębokim przekonaniem, że wizyta ta stanowi kolejny przejaw bliskiej i wszechstronnej współpracy między Polską a Niemiecką Republiką Demokratyczną i że przyczyni się do dalszego zacieśnienia więzów, jakie łączą narody naszych państw.</u>
+ <u xml:id="u-2.34" who="#Marszalek">Umocnienie przyjaźni i współpracy między Polską i Niemiecką Republiką Demokratyczną — w czym ważną rolę odgrywają nasze parlamenty — jest istotnym czynnikiem jedności socjalistycznej wspólnoty i umacniania pokoju w Europie.</u>
+ <u xml:id="u-2.35" who="#Marszalek">Życzymy Wam — drodzy goście — byście z pobytu na polskiej ziemi wynieśli jak najlepsze wrażenia.</u>
+ <u xml:id="u-2.36" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ <u xml:id="u-2.37" who="#Marszalek">Przystępujemy do punktu 1 porządku dziennego: Oświadczenie Prezesa Rady Ministrów w sprawie wyników Konferencji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie.</u>
+ <u xml:id="u-2.38" who="#Marszalek">Proszę o zabranie głosu Prezesa Rady Ministrów Obywatela Piotra Jaroszewicza.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-3">
+ <u xml:id="u-3.0" who="#PiotrJaroszewicz">Obywatelu Marszałku! Obywatele Posłowie! Mam zaszczyt przedstawić Wysokiej Izbie przebieg i wyniki spotkania szefów państw i rządów europejskich oraz Stanów Zjednoczonych i Kanady, które odbyło się w stolicy Finlandii w dniach od 30 lipca do 1 sierpnia br. Zakończyło ono trwające od lipca 1973 roku prace przygotowujące Konferencję Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie.</u>
+ <u xml:id="u-3.1" who="#PiotrJaroszewicz">Słusznie określa się to spotkanie na najwyższym szczeblu jako historyczne. Taka bowiem jest ranga tej Konferencji. Stała się ona wydarzeniem bez precedensu w dziejach naszego kontynentu. Jej wyniki mają doniosłe znaczenie dla Europy i świata.</u>
+ <u xml:id="u-3.2" who="#PiotrJaroszewicz">W złożonym procesie, w długotrwałej walce uwieńczonej sukcesem Konferencji Bezpieczeństwa i Współpracy, stworzone zostały przesłanki dla wyprowadzenia Europy z tradycyjnych kolein jej burzliwej historii, znaczonej konfliktami i wojnami.</u>
+ <u xml:id="u-3.3" who="#PiotrJaroszewicz">Powstała dziejowa szansa praktycznego wcielenia w życie systemu stosunków pokojowego współistnienia i owocnej współpracy państw i narodów. W oparciu o historyczne zwycięstwo nad faszyzmem, o decyzje poczdamskie, o zmiany w układzie sił, zostały stworzone możliwości utrwalenia bezpieczeństwa i pokoju w Europie przy uwzględnieniu interesów wszystkich państw i narodów.</u>
+ <u xml:id="u-3.4" who="#PiotrJaroszewicz">Pomyślne zakończenie Konferencji Bezpieczeństwa i Współpracy jest wielkim osiągnięciem pokojowej polityki Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich, Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej i całej wspólnoty socjalistycznej, jak również opowiadających się za pokojowym współistnieniem rządów państw zachodnich. Jest ono wspólnym osiągnięciem wszystkich państw uczestniczących w Konferencji. Z uznaniem i szacunkiem odnosimy się do konstruktywnego wkładu każdego z tych państw. Sukces Konferencji jest także ukoronowaniem wysiłków wszystkich sił społecznych, które nie szczędziły starań, aby idea Konferencji stała się rzeczywistością. Jak to podkreślił w Helsinkach Sekretarz Generalny Komitetu Centralnego Komunistycznej Partii Związku Radzieckiego towarzysz Leonid Breżniew: — „nie ma zwycięzców i zwyciężonych, tych, którzy zyskali i tych, którzy stracili. Jest to zwycięstwo rozsądku. Wygrali wszyscy.” Osiągnięty wspólny sukces narodów europejskich wskazuje jednocześnie na słuszność polityki zagranicznej krajów socjalistycznych, na jej zgodność z interesami wszystkich narodów; dowodzi znaczenia tej polityki jako głównego czynnika pokoju we współczesnych stosunkach międzynarodowych.</u>
+ <u xml:id="u-3.5" who="#PiotrJaroszewicz">Jest prawdą naszych czasów, iż polityka krajów socjalistycznych w coraz większym stopniu kształtuje bieg wydarzeń międzynarodowych.</u>
+ <u xml:id="u-3.6" who="#PiotrJaroszewicz">Razem z naszymi sojusznikami wystąpiliśmy — ~we~ wspólnych deklaracjach i oświadczeniach naszych partii i rządów, w dokumentach kolejnych posiedzeń Doradczego Komitetu Politycznego Państw- Stron Układu Warszawskiego — z ideą zwołania Konferencji Bezpieczeństwa i Współpracy. Znalazło to wyraz w rezolucji VI Zjazdu Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, w — „Programie pokoju” uchwalonym przez XXIV Zjazd KPZR oraz w dokumentach innych bratnich partii.</u>
+ <u xml:id="u-3.7" who="#PiotrJaroszewicz">Walka o zapewnienie pomyślnych rezultatów Konferencji łączyła się ściśle z naszą polityką zmierzającą do likwidacji pozostałości zimnej wojny i jej skutków, do pokojowego rozwiązywania problemów europejskich i rozwoju współpracy. Jak podkreślono m.in. w komunikacie o odbytym w kwietniu 1974 r. w stolicy Polski posiedzeniu Doradczego Komitetu Politycznego Państw-Stron Układu Warszawskiego, Konferencji nie traktowaliśmy jako celu samego w sobie, lecz uznaliśmy ją za doniosłe przedsięwzięcie na drodze do stworzenia nowych stosunków pomiędzy wszystkimi państwami Europy.</u>
+ <u xml:id="u-3.8" who="#PiotrJaroszewicz">Urzeczywistnienie idei Konferencji stało się możliwe dzięki zasadniczym zmianom, jakie w ostatnich latach — w wyniku aktywnej polityki państw socjalistycznych — dokonały się w stosunkach między Wschodem i Zachodem.</u>
+ <u xml:id="u-3.9" who="#PiotrJaroszewicz">Zasadniczą rolę w tym procesie odgrywa postęp w stosunkach pomiędzy Związkiem Radzieckim i Stanami Zjednoczonymi. Wyniki rozwijającego się na wielu płaszczyznach dialogu radziecko-amerykańskiego wywierają pozytywny wpływ na całą sytuację międzynarodową.</u>
+ <u xml:id="u-3.10" who="#PiotrJaroszewicz">Doniosłe znaczenie miało podpisanie przez Związek Radziecki, Polskę i inne kraje socjalistyczne układów o podstawach normalizacji stosunków z RFN, jak również czterostronnego porozumienia w sprawie Berlina Zachodniego. Przełamana została ostatecznie wyrosła z ducha zimnej wojny polityka izolowania Niemieckiej Republiki Demokratycznej. Oba państwa niemieckie zostały przyjęte do Organizacji Narodów Zjednoczonych.</u>
+ <u xml:id="u-3.11" who="#PiotrJaroszewicz">Wyrazem zachodzących przemian są coraz powszechniejsze spotkania i wizyty na najwyższym szczeblu, dwustronne deklaracje o przyjaźni i współpracy, wieloletnie umowy gospodarcze i inne porozumienia regulujące pokojowe współżycie narodów.</u>
+ <u xml:id="u-3.12" who="#PiotrJaroszewicz">Końcowy etap Konferencji w Helsinkach, wyrosły z procesu odprężenia, wniósł do tego procesu swój ważki wkład, stał się symbolem zmian w stosunkach Wschód—Zachód, wyraża ich jakościowo nowy etap. Wyniki Konferencji nadają procesowi odprężenia nowe treści i impulsy.</u>
+ <u xml:id="u-3.13" who="#PiotrJaroszewicz">Można dziś mówić o kształtowaniu się i utrwalaniu w Europie infrastruktury odprężenia opartej na porozumieniach dwu- i wielostronnych, na pogłębiającej się współpracy. Proces odprężenia staje się dominującą tendencją współczesnych stosunków międzynarodowych. W interesie wszystkich państw leży, aby uczynić go nieodwracalnym.</u>
+ <u xml:id="u-3.14" who="#PiotrJaroszewicz">Polska ma istotny udział w pogłębianiu polityki odprężenia. Konsekwentnie domagaliśmy się, żeby podstawą współżycia państw było uznanie rzeczywistości terytorialnej i politycznej. Wnieśliśmy ważki wkład do normalizacji stosunków w Europie, a zwłaszcza na obszarze Europy Środkowej. Działaliśmy na rzecz rozwijania stosunków dwustronnych ze wszystkimi państwami. Szczególne znaczenie miała wymiana wizyt na najwyższym szczeblu państwowym i rządowym z wieloma krajami zachodnimi, a przede wszystkim wizyty I Sekretarza KC PZPR towarzysza Edwarda Gierka we Francji, Stanach Zjednoczonych, Belgii, Finlandii i Szwecji. Przyczynialiśmy się w ten sposób do tworzenia pozytywnego wzorca współpracy między państwami o różnych systemach społecznych. Tworzyliśmy rozwiązania, które torowały drogę do wielostronnych ustaleń KBWE.</u>
+ <u xml:id="u-3.15" who="#PiotrJaroszewicz">Opowiadaliśmy się zawsze za oparciem bezpieczeństwa i współpracy na podstawach ogólnoeuropejskich. W toku długotrwałych i trudnych negocjacji nasza dyplomacja przyczyniała się do rzeczowego i konstruktywnego przebiegu obrad KBWE.</u>
+ <u xml:id="u-3.16" who="#PiotrJaroszewicz">Dokonując oceny działań, możemy dziś z satysfakcją stwierdzić, że zadania nakreślone w uchwale VI Zjazdu Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, a zwłaszcza w rezolucji w sprawie bezpieczeństwa i współpracy w Europie, zostały zrealizowane w sposób konsekwentny i z dobrymi wynikami.</u>
+ <u xml:id="u-3.17" who="#PiotrJaroszewicz">Wysoki Sejmie! Uchwały KBWE zostały w naszym kraju szeroko spopularyzowane. Przedstawiły je polskiej opinii publicznej prasa i specjalne wydawnictwa. Nie ma więc dziś potrzeby ich szczegółowego omawiania.</u>
+ <u xml:id="u-3.18" who="#PiotrJaroszewicz">Chciałbym wszakże podkreślić, że jednym z czynników, który przyczynił się do sukcesu, było pełne zaangażowanie się rządu Finlandii oraz jej prezydenta Urho Kekkonena w sprawę pomyślnego przebiegu Konferencji. Pragnę raz jeszcze wyrazić nasze wysokie uznanie dla tego wkładu.</u>
+ <u xml:id="u-3.19" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ <u xml:id="u-3.20" who="#PiotrJaroszewicz">Jak wiadomo, Konferencja potwierdziła i skonkretyzowała zasady współżycia wszystkich państw europejskich oraz pokojowego współistnienia państw o różnych systemach społecznych. Zawarte one zostały w Deklaracji zasad stosunków międzypaństwowych w Akcie Końcowym Konferencji. Zasady te traktujemy jako jeden z fundamentalnych elementów ładu europejskiego, jako podstawę określającą postępowanie państw we wzajemnych stosunkach.</u>
+ <u xml:id="u-3.21" who="#PiotrJaroszewicz">W Deklaracji zasad — jak stwierdził w Helsinkach przewodniczący polskiej delegacji towarzysz Edward Gierek — naród polski widzi Wielką Kartę Pokoju w Europie.</u>
+ <u xml:id="u-3.22" who="#PiotrJaroszewicz">Deklaracja ta odpowiada żywotnym interesom wszystkich państw. Opiera się na obowiązującym prawie międzynarodowym. Skodyfikowane w niej zasady wynikają z litery i ducha Karty Narodów Zjednoczonych; należą do podstawowych zasad współczesnego prawa międzynarodowego. Potwierdzenie na Konferencji fundamentalnych zasad integralności terytorialnej i nienaruszalności granic uwzględnia historyczne doświadczenia narodów Europy, oznacza, — „iż wszystkie uczestniczące w niej państwa potwierdzają wyrzeczenie się raz na zawsze roszczeń terytorialnych, które w przeszłości były zarzewiem konfliktów i krwawych wojen”.</u>
+ <u xml:id="u-3.23" who="#PiotrJaroszewicz">Potwierdzenie niepodważalności istniejącego układu terytorialno- politycznego, a więc i przemian, jakie dokonały się w ostatnim trzydziestoleciu, zamyka powojenny okres w historii Europy. Stwarza przesłanki stabilizacji; spełnia niezbędny warunek postępu na drodze przekształcenia Europy w strefę trwałego pokoju. Nienaruszalność istniejących realiów jest bowiem podstawowym warunkiem bezpieczeństwa w Europie.</u>
+ <u xml:id="u-3.24" who="#PiotrJaroszewicz">Precyzując zasady pokojowego współistnienia, Konferencja określiła również kierunki i formy rozwoju międzynarodowego współdziałania we wszystkich dziedzinach tworzących trwały system bezpieczeństwa i współpracy w Europie.</u>
+ <u xml:id="u-3.25" who="#PiotrJaroszewicz">Konferencja uznała, że w warunkach narastającej współzależności państw rzeczywiste bezpieczeństwo musi być oparte na równoprawnej współpracy między państwami o różnych ustrojach. Dopiero taka współpraca stwarza rzeczywiście trwałą infrastrukturę pokoju i bezpieczeństwa.</u>
+ <u xml:id="u-3.26" who="#PiotrJaroszewicz">Uchwały Konferencji dotyczące problematyki gospodarczej i naukowo-technicznej tworzą korzystne ramy podniesienia jej na wyższy poziom. Wyrażają wolę działania uczestników na rzecz rozwoju więzi gospodarczych wolnych od dyskryminacji.</u>
+ <u xml:id="u-3.27" who="#PiotrJaroszewicz">Duża jest waga uzgodnień zmierzających do tworzenia pomyślnych warunków do wymiany handlowej.</u>
+ <u xml:id="u-3.28" who="#PiotrJaroszewicz">Doniosłe znaczenie mają pierwsze tego rodzaju postanowienia tworzące dogodne ramy międzynarodowej kooperacji przemysłowej.</u>
+ <u xml:id="u-3.29" who="#PiotrJaroszewicz">Uchwały Konferencji, odnoszące się do wymiany w dziedzinie kultury, oświaty, informacji i innych kontaktów wskazują, że powinna ona służyć umocnieniu pokoju, wzajemnemu zrozumieniu między narodami oraz wzbogacaniu osobowości ludzkiej przy przestrzeganiu uznanych zasad stosunków międzynarodowych, a także praw i zwyczajów poszczególnych państw. Pragniemy, aby szersza międzynarodowa wymiana kulturalna „dotyczyła wartości najbardziej humanistycznych i szlachetnych, służących człowiekowi i postępowi w jego życiu”.</u>
+ <u xml:id="u-3.30" who="#PiotrJaroszewicz">Uchwały Konferencji Bezpieczeństwa i Współpracy zawierają doniosły postulat wychowywania młodych pokoleń w duchu pokoju i przyjaźni między narodami.</u>
+ <u xml:id="u-3.31" who="#PiotrJaroszewicz">O znaczeniu uchwał Konferencji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie decyduje ich zgodność z interesami wszystkich uczestniczących państw, z potrzebami kontynentu europejskiego jako całości. Słusznie też znalazły one wysoką ocenę w wystąpieniach przywódców wielu krajów, którzy określają je jako „porozumienie dla pokoju” bądź — „długoterminowy program działalności dla umocnienia pokoju i bezpieczeństwa”.</u>
+ <u xml:id="u-3.32" who="#PiotrJaroszewicz">Podpisanie Aktu Końcowego przez przywódców państw i rządów oraz deklarowana przez nich wola wykonywania zawartych w tym dokumencie postanowień nadają mu szczególny charakter. Wierzymy, że jest to również gwarancja wprowadzenia tych uchwał w życie przez wszystkich uczestników Konferencji.</u>
+ <u xml:id="u-3.33" who="#PiotrJaroszewicz">Wysoka Izbo! Obrady Konferencji na najwyższym szczeblu stworzyły warunki do rozszerzenia kontaktów bilateralnych.</u>
+ <u xml:id="u-3.34" who="#PiotrJaroszewicz">W przeddzień spotkania w Helsinkach gościliśmy w Warszawie Prezydenta Stanów Zjednoczonych. W Helsinkach delegacja polska z towarzyszem Edwardem Gierkiem odbyła szereg ważnych spotkań z przywódcami państw europejskich, w tym Związku Radzieckiego, Jugosławii, Francji, Republiki Federalnej Niemiec, Szwecji, Wielkiej Brytanii i Włoch. Dały one możliwość zapoczątkowania wymiany poglądów na temat dróg i sposobów praktycznej realizacji uzgodnionych postanowień Konferencji. Pozwoliły też omówić wiele istotnych problemów istniejących w stosunkach dwustronnych. Rezultaty tych rozmów należą również do ważkiego dorobku Konferencji.</u>
+ <u xml:id="u-3.35" who="#PiotrJaroszewicz">Dotyczy to w szczególności stosunków Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej z Republiką Federalną Niemiec. Porozumienia osiągnięte w czasie spotkania w Helsinkach, a następnie podpisane 9 października br. w Warszawie, pozwoliły pokonać trudności i wyjść z impasu, jaki powstał w stosunkach wzajemnych. Porozumienia te, oparte na Układzie z grudnia 1970 r., który stworzył niezbędny fundament normalizacji, mają zasadnicze znaczenie dla przezwyciężenia przeszkód wynikających z obciążeń przeszłości, dla konstruktywnego kształtowania w przyszłości stosunków między Polską i Republiką Federalną Niemiec. Dają też one możliwość rozszerzania wzajemnie korzystnej współpracy.</u>
+ <u xml:id="u-3.36" who="#PiotrJaroszewicz">Razem z nami siły postępowe na świecie oceniły te porozumienia jako przejaw realizmu politycznego, jako dobrą zapowiedź wcielania w życie Aktu Końcowego, jako przykład poszukiwania w duchu Helsinek rozwiązań trudnych problemów w stosunkach bilateralnych z pożytkiem dla stron, a zarazem w interesie pokoju, bezpieczeństwa i współpracy w Europie.</u>
+ <u xml:id="u-3.37" who="#PiotrJaroszewicz">Rozmowy przeprowadzone z Ministrem Spraw Zagranicznych RFN Hansem Dietrichem Genscherem — w trakcie jego niedawnej wizyty w Warszawie — dały możliwość stwierdzić, że mimo trudności uzyskaliśmy postępy w wielu dziedzinach stosunków dwustronnych.</u>
+ <u xml:id="u-3.38" who="#PiotrJaroszewicz">Pozwoliły one również dokonać wymiany poglądów na temat przyszłego charakteru i treści procesu normalizacji. Poinformowani zostaliśmy oficjalnie, że rząd RFN i partie rządzące — wbrew trudnościom stwarzanym przez niektórych, dobrze znanych przedstawicieli opozycji — są zdecydowane działać na rzecz wejścia w życie i realizacji zawartych porozumień.</u>
+ <u xml:id="u-3.39" who="#PiotrJaroszewicz">Rząd polski ze swojej strony jest gotowy do pogłębiania — w oparciu o układ z 7 grudnia 1970 roku — procesu normalizacji i deklaruje wolę pełnej realizacji porozumień z RFN, uzgodnionych w Helsinkach i podpisanych w Warszawie. Jesteśmy przeświadczeni, że stanowi to istotny wkład w dzieło utrwalenia odprężenia i budowy pokojowej przyszłości Europy.</u>
+ <u xml:id="u-3.40" who="#PiotrJaroszewicz">Wysoka Izbo! Obecnie stoi przed nami — podobnie, jak przed wszystkimi rządami państw uczestniczących w Konferencji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie — zadanie nadania realnego kształtu ustaleniom zawartym w Akcie Końcowym Konferencji.</u>
+ <u xml:id="u-3.41" who="#PiotrJaroszewicz">Rząd PRL w pełni aprobuje wyniki Konferencji. Stwierdzając ich zgodność z żywotnymi interesami Polski, Rząd wyraża jednocześnie zdecydowaną wolę przestrzegania ustaleń Aktu Końcowego i konsekwentnego działania — razem z całą wspólnotą socjalistyczną i innymi państwami — w celu wprowadzania ich w życie. Będziemy to czynić rzetelnie. Takiego podejścia oczekujemy również od naszych partnerów.</u>
+ <u xml:id="u-3.42" who="#PiotrJaroszewicz">Na podstawie podjętych decyzji Rząd podjął prace nad programem wykonania przez Polskę ustaleń Konferencji Bezpieczeństwa i Współpracy. Zgodnie z tym programem będziemy przenosić ustalenia Konferencji do praktyki naszych stosunków dwustronnych, jak i wielostronnych. Ta kontynuacja dotychczasowej polityki zagranicznej socjalistycznej Polski sprzyjać będzie urzeczywistnianiu pokojowych dążeń naszego narodu, a tym samym pomagać w przyspieszaniu społeczno-gospodarczego rozwoju Polski.</u>
+ <u xml:id="u-3.43" who="#PiotrJaroszewicz">Opierając się na dotychczasowych doświadczeniach, przykładamy duże znaczenie do wszechstronnego rozwoju naszych stosunków bilateralnych z Francją, z państwami skandynawskimi, Stanami Zjednoczonymi, Austrią, Belgią, Wielką Brytanią, Włochami, Kanadą, Holandią i innymi krajami. Będziemy nadal dążyć do rozwijania wszechstronnej pokojowej współpracy ze wszystkimi państwami w rejonie Bałtyku. Będziemy wnosić wkład do dalszego rozwoju współpracy ogólnoeuropejskiej.</u>
+ <u xml:id="u-3.44" who="#PiotrJaroszewicz">Wiele jeszcze pozostaje do zrobienia, aby ogólnoeuropejska współpraca gospodarcza nabrała właściwej treści i rozmiarów. Wierzymy, że realizacja uchwał Konferencji sprzyjać będzie kompleksowemu pogłębianiu i rozszerzaniu stosunków Wschód—Zachód. Istotną rolę w tej mierze powinna odegrać Europejska Komisja Gospodarcza ONZ, a także intensyfikacja zapoczątkowanej już współpracy europejskiej w ramach organizacji o charakterze powszechnym. Procesowi temu służyłoby również ustanowienie między RWPG i EWG konstruktywnej współpracy uwzględniającej odpowiednie ustalenia Konferencji w Helsinkach oraz stwarzającej ogólne ramy wzajemnych stosunków państw obu ugrupowań gospodarczych.</u>
+ <u xml:id="u-3.45" who="#PiotrJaroszewicz">Wcielenie w życie uchwał Konferencji wymaga od ich sygnatariuszy przeciwstawiania się siłom, które pragną zakłócać postępujący proces odprężenia. Siły te są nadal aktywne. Podejmują one krytykę uchwał Europejskiej Konferencji Bezpieczeństwa i Współpracy oraz starają się podważyć ich znaczenie, próbując dyskredytować ideę odprężenia i współpracy. Siły te, nie bacząc na śmieszność swego postępowania, odwołują się do spadkobierców zimnej wojny, do antykomunizmu, ostrzegają przed zagrożeniem, jakie rzekomo stanowią kraje socjalistycznej wspólnoty.</u>
+ <u xml:id="u-3.46" who="#PiotrJaroszewicz">Daję również znać o sobie niebezpieczna tendencja do naruszania podstawowych zasad stosunków międzypaństwowych przy formalnej ich akceptacji. Obserwujemy próby powrotu do niesławnych praktyk hamowania procesu postępowych przemian społecznych. Przejawy tego można dostrzec m.in. w podejmowanych próbach wpływania na rozwój sytuacji w Portugalii. My, Polacy, przyjęliśmy z sympatią zwycięstwo demokratycznych sił narodu portugalskiego. Daliśmy temu ponownie wyraz w czasie niedawnej wizyty w Polsce Prezydenta Gomesa. Naród portugalski ma prawo i powinien sam stanowić o swojej przyszłości.</u>
+ <u xml:id="u-3.47" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ <u xml:id="u-3.48" who="#PiotrJaroszewicz">W dążeniu do umacniania pokoju i bezpieczeństwa w Europie będziemy wspólnie z naszymi sojusznikami z Układu Warszawskiego kontynuować wysiłki na rzecz odprężenia militarnego.</u>
+ <u xml:id="u-3.49" who="#PiotrJaroszewicz">Ograniczenie wyścigu zbrojeń i rozbrojenie — w skali Europy i całego świata — stają przed wszystkimi narodami jako zadania coraz pilniejsze. Podjęte zostały pierwsze ważne kroki w tym kierunku. Doniosłe znaczenie mają przede wszystkim osiągnięte już przez Związek Radziecki i Stany Zjednoczone porozumienia w sprawie ograniczenia zbrojeń strategicznych. Oczekujemy pozytywnego zakończenia obecnego, szczególnie ważnego etapu rokowań w tej sprawie.</u>
+ <u xml:id="u-3.50" who="#PiotrJaroszewicz">Wielką wagę przywiązujemy do układu o nierozprzestrzenianiu broni jądrowej. Będziemy nadal przyczyniać się do realizacji jego celów i zasad oraz dążyć do jego uniwersalizacji, widząc w tym najważniejszy kierunek działania w imię pokoju i bezpieczeństwa międzynarodowego.</u>
+ <u xml:id="u-3.51" who="#PiotrJaroszewicz">Istotnemu postępowi na polu ograniczania wyścigu zbrojeń oraz rozbrojenia służyłaby realizacja znanych propozycji radzieckich w sprawie całkowitego i powszechnego zakazu doświadczeń z bronią jądrową oraz w sprawie zakazu opracowywania projektów i produkcji nowych rodzajów broni masowej zagłady i nowych systemów tej broni. Propozycjom tym udzielamy pełnego poparcia.</u>
+ <u xml:id="u-3.52" who="#PiotrJaroszewicz">Szczególne znaczenie dla Polski i dla Europy mają toczące się w Wiedniu, przy naszym aktywnym udziale, rokowania w sprawie wzajemnej redukcji sił zbrojnych w Europie środkowej. Rychły postęp w tych rokowaniach będzie możliwy, jeżeli wszyscy ich uczestnicy będą poszukiwać takich rozwiązań, które nie naruszą bezpieczeństwa którejkolwiek ze stron.</u>
+ <u xml:id="u-3.53" who="#PiotrJaroszewicz">Dołożyliśmy niemało starań, aby na Konferencji w Helsinkach, na tym forum narodów Europy, przedstawić dobitnie punkt widzenia Polski co do podstawowych problemów teraźniejszości i przyszłości naszego kontynentu. Wystąpienie towarzysza Edwarda Gierka, jak i rozmowy naszej delegacji w Helsinkach, były potwierdzeniem aktywności Polski, jej głębokiego, szczerego zaangażowania w procesy odprężenia, bezpieczeństwa i współpracy ogólnoeuropejskiej, naszego szczerego zainteresowania normalizacją i rozwojem stosunków między państwami europejskimi.</u>
+ <u xml:id="u-3.54" who="#PiotrJaroszewicz">Wysoka Izbo! Przypadająca w roku zamknięcia prac Konferencji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie XXX rocznica zwycięstwa nad faszyzmem i zakończenia II wojny światowej pozwoliła raz jeszcze uzmysłowić najwyższą wartość pokoju. Naród nasz, który zapłacił najwyższą cenę za wyzwolenie się spod hitlerowskiej okupacji uważa trwały i sprawiedliwy pokój za dobro najwyższe.</u>
+ <u xml:id="u-3.55" who="#PiotrJaroszewicz">W deklaracji Wysokiej Izby, przyjętej z okazji XXX-lecia zwycięstwa, potwierdzona została wola narodu polskiego nieszczędzenia wysiłków — „dla dalszego utrwalenia pokoju i przekształcenia odprężenia w stosunkach międzynarodowych w proces nieodwracalny”. Jesteśmy przekonani, że prowadzona wspólnie z naszymi sojusznikami i przyjaciółmi międzynarodowa działalność Rządu PRL jest tej woli praktycznym urzeczywistnieniem.</u>
+ <u xml:id="u-3.56" who="#PiotrJaroszewicz">Nigdy nie rozważaliśmy spraw europejskich w oderwaniu od problemów światowych. Świadomi ścisłego związku między pokojem i bezpieczeństwem w Europie i na świecie, jesteśmy przekonani, że największy wkład, jaki może wnieść Europa do pokojowego rozwoju świata — to przekształcenie jej samej w kontynent trwałego pokoju.</u>
+ <u xml:id="u-3.57" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ <u xml:id="u-3.58" who="#PiotrJaroszewicz">Wierzymy, że dotychczasowe i przyszłe doświadczenia europejskie w rozwiązywaniu regionalnych problemów zostaną z pożytkiem wykorzystane przez państwa innych kontynentów w ich wysiłkach na rzecz tworzenia regionalnych systemów bezpieczeństwa. Wygaszenie ogniska wojny w Indochinach i zbliżający się do całkowitego zakończenia proces dekolonizacji przyczyniają się do poprawy klimatu międzynarodowego, sprzyjają rozszerzaniu odprężenia na inne kontynenty. Polska będzie zdecydowanie dążyć do wszechstronnego pogłębiania procesów odprężenia na świecie, do pomyślnego dla całej ludzkości, koniecznego dla postępu wszystkich narodów urzeczywistniania historycznego zadania obecnych pokoleń, którym jest ustanowienie na całym naszym globie pokoju trwałego, sprawiedliwego, powszechnego i niepodzielnego. Dziękuję bardzo.</u>
+ <u xml:id="u-3.59" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-4">
+ <u xml:id="u-4.0" who="#Marszalek">Dziękuję Obywatelowi Premierowi.</u>
+ <u xml:id="u-4.1" who="#Marszalek">Otwieram dyskusję. Głos ma poseł Ryszard Frelek.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-5">
+ <u xml:id="u-5.0" who="#PoselFrelekRyszard">Wysoka Izbo! ”Pragniemy wykreślić wojnę z perspektywy Europy i pokój przedłużyć na całą jej przyszłość.” W tych słowach, wypowiedzianych w Helsinkach, towarzysz Edward Gierek zawarł główny cel Konferencji Bezpieczeństwa i Współpracy, a zarazem wyraził najgorętsze pragnienie naszego narodu. Konferencja, jej uchwały i sukces przybliżyły ten cel, czynią go bardziej realnym. Klub Poselski Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, z ramienia którego występuję, całkowicie podziela przedstawione przez Prezesa Rady Ministrów towarzysza Piotra Jaroszewicza oceny znaczenia Konferencji i wkładu wniesionego do niej przez Polskę, jak też wnioski dla naszej dalszej działalności w sferze stosunków międzynarodowych.</u>
+ <u xml:id="u-5.1" who="#PoselFrelekRyszard">Konferencja ma istotnie wymiar historyczny. Jest ona wydarzeniem bez precedensu, znamionuje zasadniczo nową sytuację na naszym kontynencie. Jej uchwały formułowane były z niezatartą pamięcią o największej i najokrutniejszej z wojen, po trzech dziesięcioleciach bardzo trudnego, lecz jednocześnie niezmiernie owocnego postępu cywilizacyjnego, ale i nowych, potwornych zagrożeń, jakie niesie postęp nauki i techniki. Uchwały te podjęte zostały wspólnie, przez wszystkie uczestniczące w niej kraje — mimo zasadniczych dzielących je różnic ustrojowych, politycznych i ideologicznych, a w zrozumieniu, że zachowanie i utrwalenie pokoju jest koniecznością i najwyższą potrzebą naszego czasu. Sukces Konferencji jest więc wspólnym dorobkiem wszystkich pokojowych i realistycznych sił, a jej postanowienia odpowiadają żywotnym interesom narodów.</u>
+ <u xml:id="u-5.2" who="#PoselFrelekRyszard">W dzisiejszej Europie utrwalenie pokoju wymaga przede wszystkim: uznania i przestrzegania zasad pokojowego współistnienia państw o odmiennych ustrojach oraz uznania i przestrzegania nienaruszalności pokojowego porządku polityczno-terytorialnego.</u>
+ <u xml:id="u-5.3" who="#PoselFrelekRyszard">Akt Końcowy Konferencji, podpisany uroczyście w Helsinkach przez przywódców 35 państw, spełnia oba te warunki. Pokojowe współistnienie jest płaszczyzną wyjściową uchwał Konferencji. W kwestii nienaruszalności granic, poszanowania integralności terytorialnej i wyrzeczenia się roszczeń do cudzych ziem, zasady przyjęte na Konferencji są jednoznaczne. Potwierdziła więc ona niepodważalność polityczno-terytorialnego stanu rzeczy w Europie, który powstał w wyniku zwycięstwa nad hitleryzmem, historycznych decyzji poczdamskich i powojennego rozwoju. Jest to potwierdzenie pełne i ostateczne. Znaczenie tego faktu dla całej Europy, w tym dla Polski, jest oczywiste. Tak, jak to stwierdził w swym wystąpieniu towarzysz Premier, — „stworzone zostały przesłanki dla wyprowadzenia Europy z tradycyjnych kolein jej burzliwej historii, znaczonej konfliktami i wojnami. Powstała dziejowa szansa praktycznego wcielenia w życie systemu stosunków pokojowego współistnienia i owocnej współpracy państw i narodów”.</u>
+ <u xml:id="u-5.4" who="#PoselFrelekRyszard">Powstanie tej szansy to wynik głębokich przemian i wytrwałej walki.</u>
+ <u xml:id="u-5.5" who="#PoselFrelekRyszard">Pokój jest bowiem kategorią społeczno-ustrojową i materialną. Są siły, które go niszczą i są siły, które go budują. Niszczył go imperializm, ściągając na narody zaborcze wojny. Szczególną rolę odegrał imperializm niemiecki, zespolony z nacjonalizmem i militaryzmem. Rozpętał on obie wojny światowe, za okiełznanie jego agresywności narody zapłaciły najwyższą cenę i muszą zachować czujność, by nigdy już nie dopuścić do jego recydywy. Główną tego gwarancją jest obronna potęga Układu Warszawskiego i nowa sytuacja w Europie Środkowej, w tym obecna pozycja Polski i istnienie socjalistycznej Niemieckiej Republiki Demokratycznej.</u>
+ <u xml:id="u-5.6" who="#PoselFrelekRyszard">Społeczno-ustrojowe i materialne przesłanki trwałego pokoju w Europie zbudowała socjalistyczna wspólnota. Nie było to łatwe. Dziś możemy powiedzieć, że w minionym 30-leciu musieliśmy nie tylko dźwignąć swe kraje z olbrzymich zniszczeń wojennych, ale także tworzyć materialne warunki, by wygrać i zabezpieczyć pokój. Wymagało to wielkich wysiłków, a także wyrzeczeń, lecz chodziło przecież o najważniejszą sprawę. Głównym twórcą tych przesłanek pokoju jest Związek Radziecki, a więc ten sam kraj, który niósł największy ciężar obronnej i wyzwoleńczej wojny z hitlerowską III Rzeszą i jej sojusznikami. Również zwołanie i sukces Konferencji w Helsinkach jest w szczególnym stopniu zasługą jego konsekwentnie pokojowej, leninowskiej polityki, powszechnie uznaną zasługą jego przywódcy, Sekretarza Generalnego KC KPZR, tow. Leonida Breżniewa. Stałe umacnianie społeczno-ustrojowych i materialnych przesłanek, a więc socjalistycznej wspólnoty i korzystnego układu realnych sił między socjalizmem a imperializmem jest nadal fundamentalnym obowiązkiem. W tym tkwi podstawowa gwarancja bezpieczeństwa i pokoju.</u>
+ <u xml:id="u-5.7" who="#PoselFrelekRyszard">Pokój jest kategorią polityczną. Toczymy cń polityczną walkę z nosicielami i rzecznikami agresji, konfliktów i napięć. Dziś jest to przede wszystkim walka o dalszy rozwój międzynarodowego odprężenia i uczynienie go nieodwracalnym. Działają nadal jego przeciwnicy i coraz bardziej szkodliwą wśród nich aktywność prowadzi maoistowska polityka Chin. Trwa niebezpieczny wyścig zbrojeń, którego kontynuacja zagraża politycznemu odprężeniu i który zatrzymać trzeba poprzez odprężenie militarne.</u>
+ <u xml:id="u-5.8" who="#PoselFrelekRyszard">Sukces Helsinek rozszerza jednak front sił zaangażowanych w umacnianiu pokojowych stosunków w Europie i w świecie. Wielką rolę w umacnianiu tego frontu spełnia ruch komunistyczny i robotniczy. Prowadzone są pomyślnie podjęte rok temu w Warszawie przygotowania do Konferencji Partii Komunistycznych i Robotniczych Europy, która będzie poświęcona dalszej walce o pokój, bezpieczeństwo, współpracę i postęp społeczny na naszym kontynencie.</u>
+ <u xml:id="u-5.9" who="#PoselFrelekRyszard">Przed nami nadal walka o system bezpieczeństwa zbiorowego, o swobodny rozwój współpracy gospodarczej, o stworzenie nienaruszalnej struktury pokojowej współpracy.</u>
+ <u xml:id="u-5.10" who="#PoselFrelekRyszard">Pokój jest również kategorią ideologiczną i moralną. Ideologia imperializmu jest związana z przemocą, z panowaniem jednych narodów nad drugimi, z traktowaniem wojny jako przedłużenia i narzędzia polityki. Ideologia socjalizmu jest z samej swej istoty od początku i nierozerwalnie związana z walką o sprawiedliwy pokój między narodami. Jego utrwalaniu, krzewieniu wzajemnego zaufania, dobrej woli i szacunku, a więc pogłębianiu psychologii pokoju i przyjaznej współpracy służyć powinna szersza i bogatsza wymiana między narodami, której kierunki i zasady określają postanowienia przyjęte na Konferencji i którą Polska pragnie wzbogacać i rozwijać ze wszystkimi krajami.</u>
+ <u xml:id="u-5.11" who="#PoselFrelekRyszard">W imieniu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej I Sekretarz KC PZPR deklarował w Helsinkach wolę pełnego przestrzegania i całkowitej realizacji uchwał zawartych w Akcie Końcowym Konferencji. Dzisiejsze wystąpienie Prezesa Rady Ministrów, a z pewnością również nasza debata i uchwała, którą podejmiemy — są ponownym uroczystym tej woli potwierdzeniem.</u>
+ <u xml:id="u-5.12" who="#PoselFrelekRyszard">Zgodnie z żywotnymi interesami naszego narodu i jednolitą linią socjalistycznej wspólnoty, którą współformułujemy i współrealizujemy, Polska będzie wcielać uchwały Konferencji zarówno na płaszczyźnie wielostronnych, jak i dwustronnych stosunków. Tak właśnie, szczególnie szeroko w ostatnich latach, rozwijają się nasze stosunki z Francją, Stanami Zjednoczonymi, państwami skandynawskimi i innymi krajami.</u>
+ <u xml:id="u-5.13" who="#PoselFrelekRyszard">Klub Poselski PZPR w pełni podziela, przedstawioną przez Prezesa Rady Ministrów, ocenę doniosłego znaczenia wszystkich dwustronnych spotkań przeprowadzonych w Helsinkach. Właśnie tam, w duchu Konferencji i jej uchwał, uwzględnione zostały również porozumienia w sprawach o węzłowym obecnie znaczeniu dla dalszej normalizacji stosunków między Polską a Republiką Federalną Niemiec. Porozumienia te zostały już podpisane. Wprowadzenie ich w życie jest ważne dla obu krajów i służyć będzie utrwaleniu pokojowych stosunków w Europie. Po układzie z 1970 roku porozumienia te są nowym, istotnym wkładem do pogłębienia procesu odprężenia.</u>
+ <u xml:id="u-5.14" who="#PoselFrelekRyszard">Wysoki Sejmie! Naród nasz szedł do wolności i pokoju długą i ciężką drogą, zapłacił za nie najwyższą cenę. Zachowujemy to zawsze w pamięci. Zapewnienie mu bezpieczeństwa i pokojowego rozwoju partia nasza uważa za swój naczelny obowiązek. Za sprawą naszej partii, dzięki socjalizmowi i dzięki niezłomnemu sojuszowi z Krajem Rad, zostały stworzone po temu warunki. Z kraju niegdyś słabego i szczególnie zagrożonego przekształciliśmy Polskę w kraj o niezawodnych gwarancjach swego bezpieczeństwa, a jednocześnie w jedno z najmocniejszych ogniw bezpieczeństwa w Europie. Wnosimy godny, najlepszy w tradycji naszego narodu i jego współczesnych aspiracji wkład do umacniania pokoju i rozszerzania przyjaznej współpracy narodów. Ważki wkład wniosła Polska również do sukcesu Konferencji w Helsinkach, który służy tej wielkiej sprawie.</u>
+ <u xml:id="u-5.15" who="#PoselFrelekRyszard">Towarzysz Edward Gierek stwierdził w Helsinkach, iż ”naszym celem jest, by ludziom w Polsce, Europie i świecie żyło się w pokoju i wolności — bezpiecznie, godnie i dostatnio”. Temu celowi służy realizowana pomyślnie strategia rozwoju naszego kraju, nakreślona na VI Zjeździe partii i ku niemu zmierza cała działalność międzynarodowa Polski, prowadzona w zespoleniu z socjalistyczną wspólnotą. Budując swoją socjalistyczną ojczyznę, naród nasz jednocześnie współbuduje trwały pokój.</u>
+ <u xml:id="u-5.16" who="#PoselFrelekRyszard">Wysoka Izbo! Klub Poselski PZPR udziela pełnego poparcia stanowisku przedstawionemu w oświadczeniu Prezesa Rady Ministrów.</u>
+ <u xml:id="u-5.17" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-6">
+ <u xml:id="u-6.0" who="#Marszalek">Głos ma poseł Witold Lipski.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-7">
+ <u xml:id="u-7.0" who="#PoselLipskiWitold">Obywatelu Marszałku! Wysoka Izbo! Problemy zreferowane dziś w głębokiej analizie przez Prezesa Rady Ministrów towarzysza Piotra Jaroszewicza stanowią bezsprzecznie jeden z najistotniejszych tematów dyskutowanych w ciągu bieżącej kadencji na forum Sejmu. Dotyczą bowiem spraw naczelnych naszej ojczyzny, najwyższej racji stanu naszego socjalistycznego państwa, a tym samym odnoszą się do tej sfery życia, która łączy cały naród, w której w najbardziej dobitny sposób manifestuje się jedność moralno-polityczna Polaków.</u>
+ <u xml:id="u-7.1" who="#PoselLipskiWitold">Z prawdziwą satysfakcją należy przyjąć fakt, że do bilansu bezprecedensowych w 30-leciu Polski Ludowej osiągnięć gospodarczych i socjalnych obecnej pięciolatki można — w jej ostatnim roku — dołączyć dorobek o znaczeniu historycznym, jakim jest bezsprzecznie ostateczne potwierdzenie kształtu Europy, będącej rezultatem zwycięstwa koalicji antyhitlerowskiej.</u>
+ <u xml:id="u-7.2" who="#PoselLipskiWitold">Bardzo słusznie podkreślono w expose, że przyjęcie Aktu Końcowego w Helsinkach stało się możliwe przede wszystkim dzięki dojściu do nowego układu sił w Europie i na świecie, dzięki wzmocnieniu się sił socjalizmu. W tym długofalowym procesie tworzenia podstaw pokoju, jak wiadomo, czołowa rola przypada naszemu sąsiadowi i sojusznikowi — wielkiemu Związkowi Radzieckiemu.</u>
+ <u xml:id="u-7.3" who="#PoselLipskiWitold">Akt Końcowy, przyjęty w Helsinkach, jest równocześnie jeszcze jednym dowodem słuszności drogi obranej przez naród polski. Powszechny patriotyzm, manifestowany w nierównej walce w 1939 roku, pozwolił nam uratować honor narodu. Dopiero dzięki programowi polskich komunistów stał się ten patriotyzm twórczą siłą skutecznej walki o interesy państwa, o lepsze życie narodu. Starania, można powiedzieć — walka o ten ład w Europie, który politycznie został zatwierdzony w Helsinkach, rozpoczęły się w Polsce jeszcze w okresie okupacji, z chwilą wysunięcia przez polskich komunistów w kraju i na emigracji jedynie słusznego programu odbudowy i rozwoju kraju.</u>
+ <u xml:id="u-7.4" who="#PoselLipskiWitold">Jak wiadomo, wysiłki nad doprowadzeniem do Konferencji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie zaczęły się formalnie przed 10 laty, a aktywność krajów socjalistycznych w kierunku urzeczywistnienia tej idei była szczególnie intensywna i skuteczna w ostatnich latach. Mam na myśli przede wszystkim Program Pokoju przyjęty przez XXIV Zjazd KPZR oraz — co należy z satysfakcją podkreślić — udział naszego kraju w realizacji polityki wspólnoty socjalistycznej.</u>
+ <u xml:id="u-7.5" who="#PoselLipskiWitold">Wydaje się jednak, że kiedy dziś dokonujemy przeglądu czynników sprawczych osiągniętego stanu w Europie i miejsca w nim Polski jako państwa jednorodnego narodowo, państwa o zagwarantowanych granicach, liczącego się i cenionego sojusznika we wspólnocie socjalistycznej i szanowanego partnera współpracy gospodarczej na całym świecie — wypada cofnąć się do początków Polski Ludowej i od tamtego trudnego, ale zarazem pełnego chwały okresu, rozpocząć honorową listę twórców dziś omawianego sukcesu.</u>
+ <u xml:id="u-7.6" who="#PoselLipskiWitold">Na zmianę układu sił na korzyść socjalizmu, co zadecydowało o powodzeniu Helsinek, składa się najpierw walka, a potem praca całego narodu przez cały okres 30-lecia. Nie trzeba przypominać, że początkowo praca narodu realizowana była w niezwykle trudnych warunkach, że była to praca pełna wyrzeczeń i ofiarności. Godzi się więc dziś oddać hołd bohaterom pracy, którzy dawali wzór patriotycznej postawy w konkretnym działaniu — w przemyśle, w rolnictwie, w nauce, na każdym stanowisku pracy. Trzeba wymienić także wysiłek i trud żołnierzy ludowego Wojska Polskiego, którzy łącząc program doskonalenia obronności z pracą na rzecz gospodarki narodowej, stanowiąc ważne ogniwo Układu Warszawskiego, mają swój godny wkład w hamowanie zapędów sił zimnowojennych i ugruntowywanie tendencji do przyjęcia polityki pokojowego współistnienia jako jedynej rozsądnej alternatywy rozwoju Europy i świata.</u>
+ <u xml:id="u-7.7" who="#PoselLipskiWitold">Przeszło 30 lat pokojowego rozwoju Europy jest dla całego narodu polskiego najlepszą rekompensatą za lata wyrzeczeń, a jednocześnie dobitnym potwierdzeniem, że socjalizm z powodzeniem realizuje swą historyczną misję zagwarantowania pokojowej egzystencji całej ludzkości.</u>
+ <u xml:id="u-7.8" who="#PoselLipskiWitold">Jest prawdą, że w Helsinkach nie ma zwycięzców i pokonanych. Przypomniano już dziś z tej trybuny stwierdzenie Sekretarza Generalnego KC KPZR tow. Leonida Breżniewa, które obiegło świat o tym, że Akt Końcowy to zwycięstwo rozsądku, zwycięstwo wszystkich, którym drogi jest pokój i bezpieczeństwo na naszym globie. Nie może to jednak przysłonić faktu, że inicjatorami Konferencji, jej najgorętszymi orędownikami były kraje socjalistyczne, że wkład naszego kraju, naszych przywódców w jej pomyślne zakończenie może być podstawą uzasadnionej dumy wszystkich Polaków.</u>
+ <u xml:id="u-7.9" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ <u xml:id="u-7.10" who="#PoselLipskiWitold">Doprowadzenie do spotkania najwyższych przedstawicieli 33 krajów Europy oraz Stanów Zjednoczonych i Kanady nie było sprawą łatwą. Nie należy więc oczekiwać, że dalszy proces odprężenia dokonywać się będzie automatycznie. Przewodniczący delegacji PRL na Konferencję w Helsinkach, I Sekretarz KC PZPR tow. Edward Gierek przedstawił w swym wystąpieniu w stolicy Finlandii jasny program, co należy robić dalej: „Uchwały naszej Konferencji, określające zasady stosunków międzypaństwowych powinny służyć budowie trwałej struktury pokoju. Wymaga to pełnego ich przestrzegania, wypełnienia żywą treścią. Uzupełniając to odprężenie polityczne odprężeniem militarnym, ograniczając i redukując istniejące arsenały, powinniśmy stopniowo zmierzać do przezwyciężenia podziału na polityczno-militarne ugrupowania i tworzyć ogólnoeuropejski system bezpieczeństwa zbiorowego”.</u>
+ <u xml:id="u-7.11" who="#PoselLipskiWitold">Niezwykle istotne znaczenie dla realizacji postanowień Aktu Końcowego, poza odprężeniem militarnym, ma rozwój współpracy w dziedzinie gospodarki, nauki i techniki. Również w tym zakresie aktywność naszego kraju, zwłaszcza w ciągu ostatnich lat, zasługuje na szczególne podkreślenie. Istnieją jednak nadal siły zimnowojenne, które starają się zahamować proces odprężenia. Ujawniają się one w najbardziej spektakularny sposób w czasie wizyt składanych przez przeciwników polityki pokojowego współistnienia w Pekinie. Stąd też w dalszym ciągu aktualne pozostaje nadrzędne zadanie naszego narodu umacniania wszystkich tych czynników, które odegrały decydującą rolę w doprowadzeniu do przyjęcia Aktu Końcowego.</u>
+ <u xml:id="u-7.12" who="#PoselLipskiWitold">Jest to przede wszystkim konsekwentna kontynuacja strategii społeczno-gospodarczego rozwoju Polski przyjęta na VI Zjeździe Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, sprecyzowana na następne pięciolecie w Wytycznych na VII Zjazd PZPR.</u>
+ <u xml:id="u-7.13" who="#PoselLipskiWitold">Jest to dalsze umacnianie naszego sojuszu i wszechstronnej współpracy ze Związkiem Radzieckim, umacnianie Rady Wzajemnej Pomocy Gospodarczej i Układu Warszawskiego jako platformy jedności działania wspólnoty socjalistycznej.</u>
+ <u xml:id="u-7.14" who="#PoselLipskiWitold">Jest to wreszcie kontynuowanie naszej aktywnej polityki współpracy z państwami o innych ustrojach, zgodnie z zasadami pokojowego współistnienia.</u>
+ <u xml:id="u-7.15" who="#PoselLipskiWitold">Najwyższe władze Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej oficjalnie potwierdziły swą zdecydowaną wolę wypełniania konkretną treścią ustaleń zawartych w Wielkiej Karcie Pokojowego Rozwoju Europy. Potwierdza to ponownie dzisiejsze expose Prezesa Rady Ministrów.</u>
+ <u xml:id="u-7.16" who="#PoselLipskiWitold">W okresie od 2 sierpnia br. kraj nasz dokonał już wiele dla wypełnienia konkretną treścią ustaleń zawartych w Akcie Końcowym w Helsinkach. Dobitnym wyrazem tego są porozumienia zawarte z Republiką Federalną Niemiec. Jest to gest dobrej woli wyrażony przez Polskę pod adresem tych sił w RFN, które w konkretnych warunkach tego państwa wykazują zrozumienie dla stanowiska Polski i pragną postępu w normalizacji stosunków między naszymi państwami w duchu układu z grudnia 1970 r. Porozumienia wynegocjowane w Helsinkach, a podpisane w czasie wizyty min. Genschera w Warszawie, dotyczą konkretnych spraw, stanowią maksimum tego, co można było uzyskać. Muszą być one odczytywane zgodnie ze swą treścią i traktowane jako krok naprzód w normalizacji stosunków, jako wkład w lepszą przyszłość, a nie przekreślenie historii i jej doświadczeń, których nikt nigdy przekreślić nie może.</u>
+ <u xml:id="u-7.17" who="#PoselLipskiWitold">Stwierdzając tę prawdę, należy równocześnie podkreślić, że historyczny wymiar omawianych porozumień jest większy niż zawarta w nich formalna treść. Jest to bowiem przełamanie impasu, jaki utrzymywał się między Polską i RFN, mimo zawarcia układu o podstawach normalizacji i nawiązania stosunków dyplomatycznych. Jest to śmiałe spojrzenie naszego kierownictwa, a także przywódców koalicji SPD-FDP — w przyszłość. I nie jest rzeczą przypadku, że porozumienia te wywołują ostre ataki ze strony wielu polityków opozycji. Dlatego z uwagą śledzimy te głosy w szeregach CDU—CSU, które świadczą, że także w tej partii toruje sobie drogę poczucie realizmu i rozsądek polityczny. Wyniki głosowania nad omawianymi porozumieniami w Bundestagu i w Bundesracie będą probierzem siły tego nurtu, co ma znaczenie nie tylko dla stosunków między naszymi dwoma państwami, lecz także dla całego procesu odprężenia w Europie.</u>
+ <u xml:id="u-7.18" who="#PoselLipskiWitold">Wysoka Izbo! Postanowienia Aktu Końcowego odpowiadają najżywotniejszym interesom Polski. Są zgodne z pokojowymi dążeniami narodu polskiego, sprzyjają rozwojowi kraju i umacniają pozycję Polski na arenie międzynarodowej.</u>
+ <u xml:id="u-7.19" who="#PoselLipskiWitold">Postanowienia z Helsinek są tym typem decyzji z zakresu wielkiej polityki, które konsekwentnie i powszechnie realizowane, będą miały bezpośredni wpływ na pomyślność wszystkich naszych obywateli. Zostały one powszechnie przyjęte z zadowoleniem, gdyż w naszym kraju wiadomo doskonale, jak wielkim dobrem jest pokój. Znana jest także ścisła współzależność między postępem w odprężeniu a możliwościami gospodarczego i społecznego rozwoju kraju.</u>
+ <u xml:id="u-7.20" who="#PoselLipskiWitold">Pragnę na zakończenie przypomnieć, że uwzględniając to wszystko, XI Plenum Naczelnego Komitetu ZSL dało wyraz głębokiego uznania dla aktywnej działalności delegacji polskiej w Helsinkach. Ponawiając to uznanie i udzielając pełnego poparcia dla oświadczenia Prezesa Rady Ministrów, pragnę w imieniu Klubu Poselskiego Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego zapewnić, że Stronnictwo nie będzie szczędzić wysiłków, aby poparcie dla polityki zagranicznej naszego państwa stanowiło wśród członków ZSL jeszcze jeden bodziec dla konkretnej realizacji zamierzeń zawartych w wytycznych na VII Zjazd Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, kierowniczej siły socjalistycznego rozwoju Polski. Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-7.21" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-8">
+ <u xml:id="u-8.0" who="#Marszalek">Głos ma poseł Michał Grendys.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-9">
+ <u xml:id="u-9.0" who="#PoselGrendysMichal">Obywatelu Marszałku! Wysoka Izbo! Klub Poselski Stronnictwa Demokratycznego, który zobowiązał mnie do przedstawienia stanowiska w dzisiejszej debacie nad oświadczeniem Prezesa Rady Ministrów, wysoko ceni konsekwentne wysiłki kierownictwa naszego państwa, które zadecydowały o liczącym się wkładzie Polski w ostateczny sukces Konferencji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie. Działalność Rządu polskiego na rzecz osiągnięcia pomyślnych rezultatów Konferencji oraz wkład Polski w ostateczny sukces sił pokojowej współpracy — znajdowały cały czas uznanie i poparcie szeregów członkowskich Stronnictwa Demokratycznego.</u>
+ <u xml:id="u-9.1" who="#PoselGrendysMichal">Wysoka Izbo! Trudno byłoby mówić, który z narodów najlepiej rozumie, co znaczy to wydarzenie dla kontynentu europejskiego i dla świata, dla każdego z nas współczesnych i dla pokoleń przyszłych. Jedno jest pewne — my, Polacy, tak tragicznie doświadczeni w walce o wolność i niepodległość, sprawę pokoju traktujemy jako najwyższe dobro każdego człowieka i każdego narodu. Dlatego tak gorąco pragniemy w pokoju kontynuować nasz rozwój, dlatego w państwach naszego kontynentu chcemy widzieć partnerów do szczerej i wzajemnie korzystnej współpracy.</u>
+ <u xml:id="u-9.2" who="#PoselGrendysMichal">W wyniku pomyślnego zakończenia Konferencji Bezpieczeństwa i Współpracy — państwa Europy wspólnie znalazły i określiły wspólną drogę do trwałego, pokojowego współistnienia i współdziałania. Drogę, która stwarza nie tylko perspektywy współżycia i współpracy gospodarczej, technicznej czy kulturalnej, ale która daję także szanse rozwiązywania problemów jeszcze istniejących oraz pokojowego rozstrzygania kwestii, które ewentualnie mogłyby się pojawić w przyszłości.</u>
+ <u xml:id="u-9.3" who="#PoselGrendysMichal">„Dziś po raz pierwszy w historii pokojowy ład Europy opiera się na powszechnym uznaniu suwerennych praw i interesów wszystkich państw naszego kontynentu, co stwarza jego narodom pomyślne warunki rozwoju i bezpieczeństwa. Podstawą tego ładu jest polityczno-terytorialny stan rzeczy, który ukształtował się w rezultacie zwycięstwa narodów nad faszyzmem, postanowień konferencji poczdamskiej i powojennego rozwoju”. Te słowa I Sekretarza KC PZPR Edwarda Gierka wypowiedziane na Konferencji w Helsinkach odzwierciedlają istotę zagadnienia.</u>
+ <u xml:id="u-9.4" who="#PoselGrendysMichal">Konferencja i przyjęte przez nią 10 zasad stosunków międzynarodowych mają fundamentalne znaczenie dla utrwalenia pokojowego ładu na naszym kontynencie oraz dla aktywnego kształtowania systemu bezpieczeństwa i współpracy europejskiej. Podpisana Karta Europejska zamknęła ostatecznie bilans spraw wynikających dla kontynentu z II wojny światowej i jednocześnie otworzyła kolejny rozdział — etap rozwoju Europy w drodze pełnej akceptacji i poszanowania przez wszystkie uczestniczące w Konferencji państwa przyjętych zasad jako podstawy i płaszczyzny nowych stosunków międzynarodowych, kształtujących się w trwałym, pokojowym współistnieniu.</u>
+ <u xml:id="u-9.5" who="#PoselGrendysMichal">Długa i niełatwa była droga do Helsinek. Wyniki Europejskiej Konferencji Bezpieczeństwa i Współpracy wieńczą wieloletnie, konsekwentne wysiłki Związku Radzieckiego i pozostałych państw socjalistycznej wspólnoty na rzecz zmniejszania napięcia międzynarodowego, utrwalania idei i praktycznego kształtowania zasad pokojowego współistnienia. Prowadzona przez państwa socjalistyczne walka o pokój, bezpieczeństwo międzynarodowe i wolność narodów, walka o przebudowę stosunków międzynarodowych i oparcie ich na zasadach pokojowych w organiczny sposób wypływa z idei i treści ustroju socjalistycznego i jest zarazem ich integralną częścią składową.</u>
+ <u xml:id="u-9.6" who="#PoselGrendysMichal">Rozwinięta po XXIV Zjeździe KPZR socjalistyczna ofensywa pokoju miała poważny wpływ na zmniejszenie napięcia międzynarodowego i na pogłębienie klimatu odprężenia. W Europie kolejne, konstruktywne inicjatywy państw socjalistycznych w zakresie procesu normalizacji, ustanawiania podstaw dobrosąsiedzkich stosunków i wzajemnie korzystnej współpracy państw o różnych ustrojach — konsekwentnie przygotowywały grunt dla postanowień Konferencji Bezpieczeństwa i Współpracy.</u>
+ <u xml:id="u-9.7" who="#PoselGrendysMichal">Polska i inne kraje socjalistyczne mają prawo traktować pomyślne zakończenie Konferencji jako doniosły sukces idei socjalizmu, otwierający etap budowy pokojowej przyszłości Europy, opartej nie na równowadze sił zbrojnych, lecz na praktycznej realizacji zasad pokojowego współistnienia.</u>
+ <u xml:id="u-9.8" who="#PoselGrendysMichal">Wysoki Sejmie! Tak jak kraj nasz wespół z innymi państwami socjalistycznymi z wielką konsekwencją podejmował inicjatywy w kierunku zwołania Konferencji, tak dziś potrzebna będzie nie mniejsza konsekwencja we wcielaniu w życie jej postanowień. Polska dała ternu wyraz, dokonując istotnego kroku naprzód w normalizowaniu stosunków z RFN. W pełni solidaryzujemy się ze stanowiskiem, jakie z tej trybuny przedstawił przed chwilą Premier Piotr Jaroszewicz. Jest ono świadectwem naszej wspólnej woli nadawania konkretnego kształtu postanowieniom Konferencji. Taka właśnie wola i postępowanie państw, zgodne z duchem i literą dokumentów Konferencji helsińskiej, decydować będą o wejściu na drogę praktycznej realizacji przyjętych zasad. Jesteśmy świadomi tego, że na tej drodze przeciwnicy idei współpracy próbują spiętrzyć przeszkody. Niektóre siły polityczne Europy zachodniej podejmują próby podważania wyników Konferencji i zakłócania dobrej atmosfery politycznej, która jest wielkim dorobkiem Helsinek. Ich najgłębszym podłożem jest wyobcowanie z kręgu podstawowych problemów współczesności, otwarte lekceważenie tych problemów. Akcentuję ten moment, ponieważ tu właśnie koncentrują się przesłanki obiektywnie wyznaczające drogę prowadzącą w przyszłość, drogę, na której możemy i powinniśmy stawiać coraz to dalsze kroki.</u>
+ <u xml:id="u-9.9" who="#PoselGrendysMichal">Na całym świecie coraz szybciej narastają kwestie, w rozwiązywaniu których — z oczywistych względów — będą musiały uczestniczyć całe grupy państw. Dotyczy to zwłaszcza Europy, gdzie problemy skoordynowanej ochrony środowiska naturalnego, kooperacji surowcowej i produkcyjnej, rozwoju sieci komunikacyjnej, racjonalnej produkcji i dystrybucji energii czy też współpracy kulturalnej to już nie tylko sprawa przewidywanej mniej czy bardziej odległej przyszłości, ale sprawa rozwiązań potrzebnych już dziś. Z dużym prawdopodobieństwem można przewidywać, że inicjatywy w tych sprawach będą coraz liczniejsze, a inicjatywy realizowane — jak np. inicjatywa Polski w sprawie ochrony wód Bałtyku — w coraz wyższej cenie stawiać będą wspólne, wielostronne przedsięwzięcia. Celowe jest więc odpowiednio wczesne podejmowanie studyjno-roboczych opracowań poszczególnych problemów tak, by kraj nasz w dalszym ciągu mógł wnosić istotny wkład w proces praktycznej realizacji postanowień Konferencji.</u>
+ <u xml:id="u-9.10" who="#PoselGrendysMichal">Wysoka Izbo! Jesteśmy jako państwo w sposób oczywisty zainteresowani możliwie najpełniejszą realizacją zasad, zawartych w Akcie Końcowym Konferencji Bezpieczeństwa i Współpracy. Trwa obecnie w kraju ogólnonarodowa dyskusja nad Wytycznymi na VII Zjazd PZPR, nad zawartym w nich wspólnym programem dalszego rozwoju społeczno-gospodarczego. Założony w Wytycznych rozwój będzie wymagał dalszego rozszerzenia międzynarodowej wymiany, współpracy gospodarczej i naukowo-technicznej. Ale też założony w Wytycznych rozwój, jego charakter — będzie sprzyjał temu rozszerzeniu kontaktów, będzie sprzyjał realizacji idei Konferencji helsińskiej.</u>
+ <u xml:id="u-9.11" who="#PoselGrendysMichal">Na zakończenie pragnę podkreślić, że w środowiskach społecznych, wśród których działa Stronnictwo Demokratyczne, powszechne jest uczucie satysfakcji związane z wkładem Polski w torowanie drogi, a następnie w sam przebieg i wyniki Europejskiej Konferencji Bezpieczeństwa i Współpracy. I że nie mniej powszechna jest świadomość, iż realizacja postanowień Konferencji wymagać będzie konsekwentnego i skoordynowanego wysiłku krajów wspólnoty socjalistycznej, że dopiero weszliśmy na drogę, która nie będzie ani krótka, ani łatwa, ale która prowadzi do celu, jakim jest pokojowa przyszłość Europy i świata.</u>
+ <u xml:id="u-9.12" who="#PoselGrendysMichal">Pragniemy, aby na tej drodze, o której mówi dzisiejsze oświadczenie Prezesa Rady Ministrów — kierownictwu politycznemu naszego państwa towarzyszyła pewność, że w swych poczynaniach wyraża wolę wszystkich warstw naszego społeczeństwa — całego narodu.</u>
+ <u xml:id="u-9.13" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-10">
+ <u xml:id="u-10.0" who="#Marszalek">Głos ma poseł Jerzy Bukowski.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-11">
+ <u xml:id="u-11.0" who="#PoselBukowskiJerzy">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Wystąpienie moje rozpoczynam cytatem: — „Polski Społeczny Komitet Bezpieczeństwa i Współpracy i Ogólnopolski Komitet Pokoju, zrzeszające przedstawicieli najszerzej pojętej opinii publicznej w Polsce, przyjmują z najgłębszym zadowoleniem wyniki i uchwały Konferencji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie, podpisane przez najwyższych przedstawicieli 35 państw Europy i Ameryki Północnej. Wyrażamy zdecydowane i pełne poparcie dla wszystkich postanowień Aktu Końcowego tej Konferencji tak słusznie nazwanego przez I Sekretarza KC PZPR Edwarda Gierka Wielką Kartą Pokoju w Europie”.</u>
+ <u xml:id="u-11.1" who="#PoselBukowskiJerzy">Tymi zdaniami rozpoczyna się oświadczenie wspólnego zebrania Prezydium Ogólnopolskiego Komitetu Pokoju i Polskiego Społecznego Komitetu Bezpieczeństwa i Współpracy, które odbyło się we wrześniu bieżącego roku.</u>
+ <u xml:id="u-11.2" who="#PoselBukowskiJerzy">Uczestnicząc w pracach obu tych Komitetów, pragnąłbym z tej wysokiej trybuny nie tylko wyrazić solidarność z treścią końcowych dokumentów Konferencji w Helsinkach, lecz również podkreślić wybitny udział krajów socjalistycznych i światowego ruchu pokoju w przezwyciężeniu przeszkód, jakie trzeba było pokonać dla uchwalenia tej Karty Pokoju w Europie.</u>
+ <u xml:id="u-11.3" who="#PoselBukowskiJerzy">Helsinki zrodziły się z szerokiego społecznego ruchu pokoju i współpracy międzynarodowej, obejmującego stopniowo wszystkie kontynenty i wszystkie kraje świata. Wolno i trzeba przy tej okazji uwypuklić rolę, jaką odegrał polski ruch pokoju. W tym roku minęło 27 lat od wrocławskiego Kongresu Intelektualistów w Obronie Pokoju, zwołanego w sierpniu 1948 r. z inicjatywy polskiej i francuskiej, który zgromadził 400 delegatów z 46 krajów. W dwudziestopięciolecie Kongresu wrocławskiego Jarosław Iwaszkiewicz, który dokonywał jego otwarcia, powiedział: — „Wielki prąd, który narodził się we Wrocławiu przed ćwierćwieczem można nazwać jednym z głównych prądów politycznych współczesnego świata. Dąży on do zapewnienia pokoju i szczęścia dzisiejszym i przyszłym pokoleniom ludzkości”.</u>
+ <u xml:id="u-11.4" who="#PoselBukowskiJerzy">Wywołany grozą broni nuklearnej, światowy ruch pokoju rozwijał się i dojrzewał w proteście przeciwko imperialistycznym interwencjom wojennym w Azji południowo-wschodniej i na środkowym wschodzie. W kwietniu 1949 r., równolegle w Paryżu i w Pradze, odbył się I Światowy Kongres Pokoju z udziałem dwu tysięcy czterystu uczestników reprezentujących już siedemdziesiąt kilka krajów.</u>
+ <u xml:id="u-11.5" who="#PoselBukowskiJerzy">Stały Komitet Światowego Kongresu Obrońców Pokoju, obradujący na wiosnę 1950r. w stolicy Szwecji, ogłasza 19 marca słynny Apel Sztokholmski, wzywający do zakazu użycia broni jądrowej. Pod Apelem tym złożyło podpisy 500 milionów ludzi na wszystkich kontynentach. W tej liczbie było 18 milionów podpisów polskich.</u>
+ <u xml:id="u-11.6" who="#PoselBukowskiJerzy">Na tak wyrażoną wolę Polaków powołał się nasz Sejm Ustawodawczy, uchwalając w dniu 29 grudnia 1950 r. ustawę o obronie pokoju. Apel Sztokholmski był fundamentem licznych pokojowych inicjatyw rządowych Związku Radzieckiego, Polski, że przypomnimy tylko plan Rapackiego, oraz innych krajów socjalistycznych. Z Apelu Sztokholmskiego zrodził się tzw. ruch Pugwash przeciw niebezpieczeństwu zagłady atomowej świata. W zainicjowaniu tego ruchu i jego dalszym rozwoju nie zabrakło nazwisk polskich uczonych.</u>
+ <u xml:id="u-11.7" who="#PoselBukowskiJerzy">W pełnych napięcia okolicznościach dochodzi do obrad II Światowego Kongresu Obrońców Pokoju w dniach 16—22 listopada 1950 r. w Warszawie. Przewidzianym miejscem tego Kongresu było Sheffield. Na skutek odmowy wiz ze strony rządu brytyjskiego dla licznych wybitnych uczestników ruchu pokoju, zatrzymania i deportacji przebywającego wówczas w Anglii prof. Fryderyka Jolliot-Curie, organizatorzy — na pięć dni przed datą otwarcia — decydują przyjęcie zaproszenia Polski do odbycia Kongresu w Warszawie. Przybycie i przyjęcie w tych warunkach 2 100 delegatów z 81 krajów było dużym sukcesem organizacyjnym. Uczestnikom tego Kongresu pozostaną na zawsze w pamięci obrady w budujących się halach Domu Słowa Polskiego. Wtedy to w Warszawie powołana została do życia Światowa Rada Pokoju jako stały organ, działający w imieniu Kongresu. Nie wymieniam godnych najwyższego szacunku i uznania nazwisk polskich działaczy Światowego Ruchu Pokoju ani spośród nieżyjących, ani spośród żyjących. Miarą ich aktywności niech będzie 3-krotne przyznanie Polakom ustanowionej przez Prezydium Rady Najwyższej ZSRR Międzynarodowej Nagrody — „Za utrwalanie pokoju między narodami” oraz 6 złotych medali im. Fryderyka Jolliot-Curie, najwyższego honorowego odznaczenia Światowej Rady Pokoju.</u>
+ <u xml:id="u-11.8" who="#PoselBukowskiJerzy">W tym miejscu należałoby podkreślić szczególny wkład Ogólnopolskiego Komitetu Pokoju w konsolidację ruchów przeciwwojennych spoza strefy wpływów Światowej Rady Pokoju. Ze zrozumiałych względów komitety narodowe Światowej Rady Pokoju w krajach kapitalistycznych koncentrowały w sobie głównie elementy zdecydowanie lewicowe, w pojedynczych przypadkach nie wolne w swych działaniach od nastawień sekciarskich, co więcej, znajdowało to odbicie w formach pracy Sekretariatu Światowej Rady Pokoju, działającego podówczas w Wiedniu (od kilku lat notabene siedzibą Sekretariatu Światowej Rady Pokoju są Helsinki).</u>
+ <u xml:id="u-11.9" who="#PoselBukowskiJerzy">We wczesnych latach sześćdziesiątych, wykorzystując sprzyjające warunki zespalania wszystkich światowych sił pokoju w związku z postępującą eskalacją działań wojennych w Wietnamie, Ogólnopolski Komitet Pokoju zainicjował i konsekwentnie prowadził politykę zbliżenia nawet obcych ideologicznie organizacji i kół pacyfistycznych i przeciwwojennych w krajach zachodnich do Światowej Rady Pokoju w myśl zasady — „mówić o tym, co nas łączy, pozostawić poza dyskusją to co nas dzieli”. Podobną taktykę stosował później Polski Komitet Solidarności z Krajami Azji i Afryki. Prędko zyskaliśmy w tym działaniu pełne poparcie radzieckiego ruchu pokoju. Była to, obywatele posłowie, trudna i uparta praca wielu lat. Jej rezultatem i ukoronowaniem był Światowy Kongres Sił Pokoju w Moskwie w październiku 1973 r. Zgromadził on 3 200 delegatów ze 144 krajów i 117 międzynarodowych i narodowych organizacji oraz 8 Komitetów i Komisji ONZ. Uchwały i dalsza działalność Komitetu Kontynuacji i Łączności tego Kongresu stanowią nową wielką, otwartą kartę historii społecznego ruchu na rzecz pokoju, powszechnego rozbrojenia i współpracy międzynarodowej.</u>
+ <u xml:id="u-11.10" who="#PoselBukowskiJerzy">Bezpośrednio z tematyką Helsinek, a więc sprawą bezpieczeństwa i współpracy w Europie, związana była akcja zainicjowana pierwotnie w maju 1968 r. przez Polskę i Belgię (to jest oczywiście zwrot skrótowy — chodzi o grupę działaczy pokoju Polski i Belgii). Inicjatywa ta prędko zyskała szersze poparcie. Po przygotowawczych spotkaniach (1968 r. i 1969 r.) w Wiedniu, już na gruncie doniosłych unormowań międzypaństwowych stosunków ZSRR oraz Polski z RFN (1970 r.), w 1971 r. grupa osobistości belgijskich wystąpiła z manifestem skierowanym do przedstawicieli sił politycznych, społecznych i religijnych wszystkich krajów europejskich.</u>
+ <u xml:id="u-11.11" who="#PoselBukowskiJerzy">Po dalszych wielostronnych konsultacjach na początku czerwca 1972 r. zebrali się w Brukseli przedstawiciele 28 krajów Europy i 32 międzynarodowych organizacji. Nadeszły liczne listy i depesze od szefów państw i rządów, sekretarzy generalnych ONZ oraz UNESCO, wybitnych przedstawicieli duchowieństwa. Powołano w wyniku zgromadzenia Komitet Międzynarodowy i jego stały Sekretariat w Brukseli. Generalną wytyczną działania było wzmożenie nacisku opinii publicznej w sprawie przyspieszenia ogólnoeuropejskiej konferencji państw, która doprowadziłaby do stworzenia skutecznego systemu kolektywnego bezpieczeństwa i wszechstronnej współpracy w Europie.</u>
+ <u xml:id="u-11.12" who="#PoselBukowskiJerzy">Tak w największym skrócie przedstawiało się społeczne przygotowanie konferencji na szczeblu państwowym, która z udziałem Stanów Zjednoczonych Ameryki Północnej i Kanady zakończyła się na przełomie lipca i sierpnia tego roku w Helsinkach podpisaniem układu. Szczegóły tego układu zostały wyczerpująco omówione w expose obywatela Premiera i w wystąpieniach moich przedmówców.</u>
+ <u xml:id="u-11.13" who="#PoselBukowskiJerzy">Obywatele Posłowie! Sięgając pamięcią wstecz, nie wolno zapominać o zadaniach, jakie stoją przed narodami świata, przed ich zorganizowanymi siłami społecznymi. Nie darmo Karta Pokojowego Współistnienia, Bezpieczeństwa Międzynarodowego i Współpracy, opracowana przy wiodącym udziale delegacji polskiej w wyniku Światowego Kongresu Sił Pokoju w Moskwie w 1973 r. i przyjęta na wiosnę 1975 r. przez Międzynarodowy Komitet Kontynuacji i Łączności tego Kongresu, przypomina, że:</u>
+ <u xml:id="u-11.14" who="#PoselBukowskiJerzy">— Koszmar wojny nuklearnej nie przestał zagrażać ludzkości.</u>
+ <u xml:id="u-11.15" who="#PoselBukowskiJerzy">— Postanowienia Karty Narodów Zjednoczonych i decyzje tej organizacji bywają często naruszane i nie wykonywane.</u>
+ <u xml:id="u-11.16" who="#PoselBukowskiJerzy">— Imperialistyczne agresje i lokalne wojny są nadal zjawiskiem występującym w życiu międzynarodowym wraz z towarzyszącymi im aktami ludobójstwa.</u>
+ <u xml:id="u-11.17" who="#PoselBukowskiJerzy">— Zbrojenia pochłaniają ciągle olbrzymie zasoby materialne ze szkodą dla pokojowego rozwoju gospodarczego i społecznego.</u>
+ <u xml:id="u-11.18" who="#PoselBukowskiJerzy">— Rozwój neokolonialnych form dominacji opóźnia rozwój gospodarczy wielu krajów, czyniąc niekiedy fikcją ich formalną, polityczną niepodległość.</u>
+ <u xml:id="u-11.19" who="#PoselBukowskiJerzy">— Dysproporcje pomiędzy krajami rozwiniętymi i krajami rozwijającymi się nie zanikają, ale często ulegają pogłębieniu.</u>
+ <u xml:id="u-11.20" who="#PoselBukowskiJerzy">— Faszystowskie i neofaszystowskie reżimy ignorują demokratyczną wolę narodów i gwałcą podstawowe prawa człowieka.</u>
+ <u xml:id="u-11.21" who="#PoselBukowskiJerzy">Pełna i ostateczna eliminacja wymienionych ujemnych zjawisk wymaga szerokiej realizacji zasad pokojowego współistnienia i umacniania bezpieczeństwa narodów. Droga wiedzie przez rozwój stale pogłębianej, opartej na sprawiedliwości współpracy międzynarodowej.</u>
+ <u xml:id="u-11.22" who="#PoselBukowskiJerzy">Urzeczywistnienie tych wielkich celów jest możliwe tylko przy szerokim, solidarnym współdziałaniu narodowych i międzynarodowych sił społecznych, zjednoczonych w sprawie pokoju, sprawiedliwości i postępu.</u>
+ <u xml:id="u-11.23" who="#PoselBukowskiJerzy">Droga przebyta od Wrocławia do Helsinek niech będzie źródłem naszego optymizmu na przyszłość w pracy nad umocnieniem pokoju i dalszej poprawy współżycia między narodami.</u>
+ <u xml:id="u-11.24" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-12">
+ <u xml:id="u-12.0" who="#Marszalek">Głos ma poseł Witold Jankowski.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-13">
+ <u xml:id="u-13.0" who="#PoselJankowskiWitold">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Z należną i zrozumiałą uwagą wysłuchaliśmy wszyscy oświadczenia Prezesa Rady Ministrów w sprawie wyników Konferencji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie. Przemawiając w imieniu Koła Poselskiego — „Pax”, chciałbym stwierdzić, że jesteśmy jednomyślni, podobnie jak przygniatająca większość społeczeństwa polskiego, w tym także społeczność ludzi wierzących, pozostająca w kręgu naszego oddziaływania, w ocenie najwyższej rangi Konferencji i jej Aktu Końcowego podpisanego w Helsinkach przez przedstawicieli 33 państw europejskich, Stanów Zjednoczonych i Kanady.</u>
+ <u xml:id="u-13.1" who="#PoselJankowskiWitold">Jesteśmy jednomyślni w ocenie, że było to wydarzenie nie mające precedensu w historii stosunków między państwami europejskimi;</u>
+ <u xml:id="u-13.2" who="#PoselJankowskiWitold">— że może ono i powinno stanowić wydarzenie przełomowe współczesnej historii naszego kontynentu, zamykające ostatecznie okres powojenny, okres zimnej wojny i konfrontacji i otwierające nowy okres, okres pokojowego współistnienia i współpracy państw, niezależnie od dzielących je różnic politycznych, ustrojowych i ideologicznych;</u>
+ <u xml:id="u-13.3" who="#PoselJankowskiWitold">— że oznacza ono wielostronną akceptację istniejącego układu polityczno-terytorialnego w Europie i usunięcie istotnego źródła napięcia, jakim było kwestionowanie realiów polityczno-terytorialnych;</u>
+ <u xml:id="u-13.4" who="#PoselJankowskiWitold">— że umożliwia ono ustanowienie we wszystkich dziedzinach takich struktur i form stosunków międzynarodowych, które byłyby dostosowane nie tylko do obecnie istniejącej terytorialnej, polityczno-społecznej i ekonomicznej rzeczywistości w Europie, lecz również do zachodzących w bezprecedensowym tempie radykalnych przeobrażeń;</u>
+ <u xml:id="u-13.5" who="#PoselJankowskiWitold">— że stanowi ono wyraz uświadomienia sobie współzależności losów narodów Europy i wspólnego przeznaczenia;</u>
+ <u xml:id="u-13.6" who="#PoselJankowskiWitold">— że Europa nie jest tylko pojęciem geograficznym, ale wspólnym dziedzictwem kulturowym i cywilizacyjnym, dziedzictwem, które zobowiązani jesteśmy wspólnie kontynuować, wzbogacać i chronić przed niebezpieczeństwem zagłady w jakiejś nowej, tym razem śmiertelnej zawierusze wojennej — w 30 lat po rozgromieniu hitlerowskiego faszyzmu, którego bezprzykładne zbrodnie pozostają ciągle w naszej pamięci — jest to po prostu nakaz zdrowego rozsądku;</u>
+ <u xml:id="u-13.7" who="#PoselJankowskiWitold">— że wreszcie przez realizację postanowień Konferencji, Europa będzie mogła dać także formującym się w bólach narodom i państwom trzeciego świata przykład właściwego układania stosunków międzypaństwowych w celu ugruntowania pokoju, międzynarodowego bezpieczeństwa i korzystnej dla wszystkich współpracy. Że będzie mogła w sposób bardziej aktywny i efektywny podjąć walkę z absurdalnymi i amoralnymi plagami współczesnej ludzkości: głodem, nędzą materialną i nędzą wykształcenia, które wciąż gnębią nieprzeliczone miliony ludzi, mieszkańców naszego globu.</u>
+ <u xml:id="u-13.8" who="#PoselJankowskiWitold">„Pamięć o przeszłości — mówił przewodniczący delegacji polskiej w Helsinkach I Sekretarz Komitetu Centralnego PZPR Edward Gierek — świadomość potrzeb teraźniejszości i nakazów przyszłości, stawiają przed nami wielkie zadanie: budowę Europy pokoju. Historia powierza nam to dzieło i daję szansę jego realizacji”.</u>
+ <u xml:id="u-13.9" who="#PoselJankowskiWitold">Obecnie chodzi o to, aby szanse te w pełni wykorzystać. Słowa należnego uznania należą się tu współczesnej dyplomacji polskiej, która wniosła tak istotny, twórczy i konstruktywny wkład w ostateczne powodzenie wspólnej inicjatywy państw socjalistycznych.</u>
+ <u xml:id="u-13.10" who="#PoselJankowskiWitold">Nasza polityka zagraniczna, dla której bazą fundamentalną jest i pozostanie sojusz ze Związkiem Radzieckim, zacieśniająca się coraz bardziej więź z całą wspólnotą socjalistyczną, dała na przestrzeni ostatnich lat niejeden dowód dobrej woli i gotowości do szerokiej współpracy z każdym partnerem, który gotów jest uszanować podstawowe zasady współżycia międzynarodowego, sformułowane w Akcie Końcowym z Helsinek. Niejako antycypując ten Akt i wcielając jego zasady w praktykę polityczną, Polska zawarła porozumienia z Francją, które mają charakter przykładowy. Inicjują one nowe formy współpracy, obejmującej nie tylko problematykę gospodarczą, kulturalną i oświatową, ale instytucjonalizują współpracę polityczną między obu państwami oraz zawierają nowe podejście w dziedzinie kontaktów międzyludzkich i wymiany informacji. Podobnie można te cechy odnieść do naszych stosunków z całym szeregiem innych krajów zachodnich.</u>
+ <u xml:id="u-13.11" who="#PoselJankowskiWitold">Przypomniano tu już z tej trybuny, że spotkanie w Helsinkach dało także okazję do przełamania impasu, hamującego proces normalizacji stosunków między Polską i Republiką Federalną Niemiec. Osiągnięte to zostało w trakcie spotkania przewodniczącego delegacji polskiej Edwarda Gierka z kanclerzem RFN Helmutem Schmidtem.</u>
+ <u xml:id="u-13.12" who="#PoselJankowskiWitold">Jak wszyscy dobrze wiemy, po II wojnie światowej RFN zajęła w stosunku do Polski postawę wrogą. Zasługujące na nasz szacunek inicjatywy społeczne przełamania tego stanu rzeczy nie znajdowały przez długie lata żadnego odbicia w praktyce politycznej Republiki Federalnej. Dopiero rząd koalicji SPD—FDP dostrzegł konieczność wyprowadzenia tego państwa ze ślepego zaułka absurdalnej i bezpłodnej negacji. Układ z grudnia 1970 r. przez uznanie ostatecznego i nienaruszalnego charakteru zachodniej granicy polskiej na Odrze i Nysie Łużyckiej stworzył podstawy do rozpoczęcia procesu normalizacji w stosunkach między obu państwami, do stopniowego przezwyciężania tak bardzo jednostronnie obciążonej przeszłości i kształtowania nowej przyszłości. Nie mogło być dla nikogo wątpliwe, że nie będzie to proces łatwy. Tym niemniej strona polska zawsze deklarowała i potwierdzała czynami swoją otwartość i dobrą wolę, a stanowisko zajęte przez delegację polską w trakcie spotkania dwustronnego w Helsinkach, stanowisko podyktowane nadrzędnym interesem umacniania pokojowego współżycia w Europie, które znalazło następnie wyraz w podpisanych w Warszawie dwustronnych porozumieniach, zyskało sobie powszechne uznanie w świecie.</u>
+ <u xml:id="u-13.13" who="#PoselJankowskiWitold">Tym większe zdumienie i gorzką refleksję muszą budzić niektóre głosy dobiegające nas z terenu Republiki Federalnej, głosy świadczące o nieuświadomionej tam jeszcze i nieprzezwyciężonej przeszłości — głosy, które usiłują przeszkodzić w akceptacji podpisanych porozumień, a więc przeszkodzić w dalszym postępie normalizacji.</u>
+ <u xml:id="u-13.14" who="#PoselJankowskiWitold">Myślę, że właśnie w kontekście oceny wyników i znaczenia Aktu Końcowego z Helsinek, trzeba także i te głosy odnotować, niestety, jako sprzeczne z literą i duchem Konferencji.</u>
+ <u xml:id="u-13.15" who="#PoselJankowskiWitold">Wysoki Sejmie! Politolodzy spierają się o treść pojęcia pokoju. Jedni definiują go jako brak wojny lub zorganizowanej przemocy kolektywnej. Jest to tzw. negatywna definicja pokoju. Negatywnemu pojęciu pokoju przeciwstawia się jednak coraz częściej pozytywne pojęcie pokoju, który jest czymś więcej niż tylko brakiem wojny, a mianowicie jest realizacją określonych konkretnych wartości. Jest to dynamiczne pojęcie pokoju.</u>
+ <u xml:id="u-13.16" who="#PoselJankowskiWitold">Myślę, że dokument z Helsinek jest właśnie wyrazem takiego pozytywnego, dynamicznego pojęcia pokoju. Cała jego treść nakierowana jest bowiem na wskazanie określonych wartości w międzynarodowym życiu społecznym, politycznym, w dziedzinie gospodarki, kultury, nauki i techniki, wartości, do których zrealizowania warto i trzeba dążyć, by — i tu odwołuję się znowu do słów Edwarda Gierka — — „by ludziom w Polsce, Europie i świecie żyło się w pokoju i wolności, bezpiecznie, godnie i dostatnio”.</u>
+ <u xml:id="u-13.17" who="#PoselJankowskiWitold">Taką szansę otworzyły przed nami rezultaty Konferencji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie. Podkreślam — szansę, którą teraz trzeba konsekwentnie urzeczywistniać.</u>
+ <u xml:id="u-13.18" who="#PoselJankowskiWitold">I po Helsinkach nie ustanie więc walka o utrwalenie i pogłębienie osiągniętego odprężenia politycznego. Przybierze ona jednak niewątpliwie inny charakter. Oczywiście, będzie to nadal walka ze zdecydowanymi przeciwnikami odprężenia, których nie brak i którzy bynajmniej nie zamilkli. Nie można nie zauważyć, że do tych przeciwników obok sił reakcyjnych i imperialistycznych dołączyła bez żadnych już skrupułów aktualna polityka kierownictwa chińskiego, które nie pomija żadnej okazji, żeby przeciwdziałać zbliżeniu państw europejskich i z całą zaciekłością atakuje Związek Radziecki, znajdując chętny posłuch wśród zagrożonych w swych pozycjach zwolenników zimnej i gorącej wojny.</u>
+ <u xml:id="u-13.19" who="#PoselJankowskiWitold">Inny front walki trzeba będzie rozwinąć przeciwko próbom przewrotnej interpretacji zasad zawartych w Akcie Końcowym Konferencji, przewrotnej interpretacji, zwłaszcza w tym punkcie, który potwierdza i utrwala powojenne zmiany polityczno-terytorialne w Europie i istniejące granice. Nie możemy przecież nie dostrzec, że i takie próby już się pojawiają.</u>
+ <u xml:id="u-13.20" who="#PoselJankowskiWitold">Trzeba będzie podjąć walkę przeciwko próbom wykorzystywania możliwości stworzonych przez Helsinki w dziedzinie współpracy między państwami i narodami dla celów sprzecznych z rzeczywistymi interesami pokoju i bezpieczeństwa. W niektórych krajach obserwujemy także tendencję do traktowania Konferencji w Helsinkach i jej Aktu Końcowego jako dokumentu czysto werbalnego i nie wiążącego. Są to niepokojące próby odłożenia sprawy ad acta jako załatwionej rzekomo i już więcej nieaktualnej.</u>
+ <u xml:id="u-13.21" who="#PoselJankowskiWitold">W rzeczywistości nigdy bardziej niż przedtem problem jest aktualny, a zadanie stosowania w praktyce politycznej zasad sformułowanych w dokumencie z Helsinek — zobowiązujące. Chodzi przede wszystkim o to, aby zasady te wkomponowywać w system traktatów dwustronnych i wielostronnych, wiążących poszczególne państwa i w ten sposób przyczyniać się do kształtowania nowych powiązań między państwami i także między istniejącymi ugrupowaniami integracyjnymi oraz politycznymi do tworzenia europejskiego systemu bezpieczeństwa zbiorowego, do budowania infrastruktury pokoju.</u>
+ <u xml:id="u-13.22" who="#PoselJankowskiWitold">Zawarty niedawno układ sojuszniczy między Związkiem Radzieckim i Niemiecką Republiką Demokratyczną jest pierwszym po Helsinkach układem międzypaństwowym, który nawiązał bezpośrednio do sformułowanych w akcie finalnym zasad i zaleceń i przejął je do swojej treści.</u>
+ <u xml:id="u-13.23" who="#PoselJankowskiWitold">I wreszcie pierwszoplanowym zadaniem staje się obecnie bardziej niż kiedykolwiek przedtem walka o odprężenie militarne, o stopniowe obniżanie pułapu zbrojeń aż do powszechnego rozbrojenia. Bez odprężenia militarnego — odprężenie polityczne pozostanie bowiem zawsze rośliną wątłą i narażoną niebezpiecznie na spadki temperatury.</u>
+ <u xml:id="u-13.24" who="#PoselJankowskiWitold">Wysoki Sejmie! We wstępie do statutu organizacji UNESCO stwierdza się m.in.: — „Ponieważ wojny rodzą się w sferze duchowej człowieka, trzeba także w duchowej sferze człowieka budować bastiony pokoju”.</u>
+ <u xml:id="u-13.25" who="#PoselJankowskiWitold">Nie jest to z całą pewnością wyczerpująca i precyzyjna definicja źródeł konfliktów zbrojnych, ponieważ izoluje je od całego kontekstu społecznego, klasowego i politycznego i jako centralne zadanie formułuje jedynie dążenie do zmiany określonych postaw i zachowań ludzkich, przezwyciężania uprzedzeń, opartych często na mitach i przesądach w stosunku do innych narodów, i do wdrożenia zachowań nowych, racjonalnych, opartych na rozumieniu i poszanowaniu odrębności struktur i problemów poszczególnych państw i narodów tak zróżnicowanych, a jednocześnie powiązanych tak wieloma współzależnościami. Tym niemniej, również tak rozumiana pedagogika pokoju ma istotne znaczenie dla osiągnięcia nowej jakości w stosunkach między państwami i między narodami. Ogromna też stała się rola sił społecznych działających w tym kierunku.</u>
+ <u xml:id="u-13.26" who="#PoselJankowskiWitold">W tym kontekście nie mogę nie przypomnieć aktywnej i twórczej, choć dyskretnej roli Stolicy Apostolskiej w ostatecznym powodzeniu Konferencji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie. Idea tej Konferencji znalazła od samego początku poparcie Watykanu, a jego przedstawiciel, arcybiskup Casaroli, wyjaśniał to stanowisko m.in. w następujących słowach: Choć bogata problematyka Konferencji wykracza poza kompetencje Stolicy Apostolskiej, — „istnieje przecież dziedzina, w której (jej) specyficzne kompetencje są powszechnie uznane jako leżące w obrębie zainteresowań Stolicy Apostolskiej. Jest to dziedzina wartości moralnych, które w nie mniejszym, a być może — w większym stopniu niż wartości polityczne, militarne i ekonomiczne powinny być wzięte pod uwagę w stosunkach między narodami i państwami, jeśli pragniemy, aby stosunki te były sprawiedliwe i pokojowe. Dziedzina ta, choć bliska Stolicy Apostolskiej, nie może być równocześnie obca głębokim zainteresowaniom mężów stanu. Jest to więc płaszczyzna, na której Stolica Apostolska może się spotkać ze wszystkimi państwami. Oczywista szczerość jej zaangażowania w sprawę pokoju, fakt, iż obca jej jest rywalizacja innego rodzaju, która dzieli narody, sprawiają, że to spotkanie w sposób naturalny staje się otwarte, serdeczne i gotowe do współpracy. W tym sensie Stolica Apostolska była przekonana, że może być w pewnym stopniu wierną wyrazicielką trosk i aspiracji wspólnych wszystkim uczestnikom tej Konferencji”.</u>
+ <u xml:id="u-13.27" who="#PoselJankowskiWitold">Obok zaangażowania Stolicy Apostolskiej, które w ostatniej fazie Konferencji znalazło wyraz w specjalnym orędziu papieża Pawła VI, skierowanym do wszystkich jej uczestników, nie mogę nie podkreślić aktywnej roli wielu ugrupowań katolickich czy — szerzej — chrześcijańskich, we wszystkich krajach europejskich na rzecz powodzenia Konferencji i jej zasadniczych celów. Ta ich aktywność została m.in. z uznaniem potwierdzona przez Sekretarza Generalnego Komitetu Centralnego Komunistycznej Partii Związku Radzieckiego — Leonida Breżniewa w jego wystąpieniu na Światowym Kongresie Sił Pokoju w Moskwie, a wagę symbolu miało odznaczenie księdza kanonika Rajmunda Goora, inspiratora Europejskiego Forum Opinii Publicznej na rzecz bezpieczeństwa i współpracy w Europie — Leninowską Nagrodą Pokoju.</u>
+ <u xml:id="u-13.28" who="#PoselJankowskiWitold">Wydaje mi się, że trzeba dostrzec we właściwych wymiarach ten wciąż rosnący udział szerokich rzesz ludzi wierzących nie tylko w działalności na rzecz pokoju, ale także na rzecz budowania nowych struktur społecznych w duchu sprawiedliwości i braterstwa ludzi, udział u boku i w sojuszu z rewolucyjnymi siłami klasy robotniczej i wszystkimi siłami postępowymi. Jest to zjawisko, którego skala i zasięg prowadzi do nowych uogólnień zarówno w taktyce, jak i strategii rewolucyjnych ruchów, przewodzących procesom głębokich przeobrażeń dokonywających się we współczesnym świecie.</u>
+ <u xml:id="u-13.29" who="#PoselJankowskiWitold">Wysoki Sejmie! W Wytycznych Komitetu Centralnego na zbliżający się VII Zjazd partii odczytujemy zdecydowaną wolę kontynuowania konsekwentnie pokojowej polityki zagranicznej naszego państwa. Po Helsinkach Europa osiągnąć powinna wyższą jakość procesu odprężenia. Nasz kraj wkracza w ten nowy okres jako państwo o szybko rosnącym potencjale przemysłowym, cywilizacyjnym i kulturowym, jako państwo zmierzające długimi krokami ku nowoczesności, służącej dobrobytowi narodu i umacnianiu socjalizmu jako państwo zintegrowane, o umacniającej się jedności moralno-politycznej narodu. Są to we współczesnym świecie zasadnicze przesłanki, które przesądzają o skuteczności osiągania celów w polityce zagranicznej. Tymi przesłankami dysponujemy.</u>
+ <u xml:id="u-13.30" who="#PoselJankowskiWitold">Chciałbym w imieniu Koła Poselskiego — „Pax” wyrazić także przy okazji dzisiejszej debaty nad wynikami Konferencji w Helsinkach nasze głębokie przekonanie, że w tym nowym, rozpoczynającym się okresie naszego życia wewnętrznego i na arenie międzynarodowej wciąż wzrastać będzie już tak mocno ugruntowany autorytet naszego państwa jako aktywnej i twórczej siły pokoju i postępu. Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-13.31" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-14">
+ <u xml:id="u-14.0" who="#Marszalek">Głos ma poseł Stanisław Stomma.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-15">
+ <u xml:id="u-15.0" who="#PoselStommaStanislaw">Wysoki Sejmie! W czasie dzisiejszych przemówień zostało już podkreślone, że Konferencja w Helsinkach stanowi bardzo poważne novum zarówno w historii powojennej Europy, jak też novum, jeżeli będziemy sięgali myślą wstecz, w dalsze okresy przeszłości. Jako novum bardzo istotne podkreślić należy jeden element, który znajduje wyraz w samej nazwie Konferencji. Rzecz w tym, że jest to Konferencja europejska. Została więc podjęta próba nadania pojęciu Europa nowego sensu politycznego. Europa została tu potraktowana jako odrębna całość polityczna, ekonomiczna, kulturalna. Jest to myśl śmiała i ona przykuwa naszą uwagę.</u>
+ <u xml:id="u-15.1" who="#PoselStommaStanislaw">Jak wiadomo, rezultatem Konferencji jest Wielka Karta Pokoju i to jest słuszne określenie, bo przecież sprawa pokoju gra tutaj rolę pierwszorzędną i najważniejszą. Utrwalenie pokoju, utrwalenie pełnej stabilizacji stanu obecnego w Europie. Mówiono o tym tutaj i podkreślano ten fakt z naciskiem. Toteż moje uwagi chcę ograniczyć do jednego aspektu, mianowicie do tego, już tu przed chwilą podkreślonego aspektu, że jest to Konferencja europejska.</u>
+ <u xml:id="u-15.2" who="#PoselStommaStanislaw">W wyniku Konferencji w Helsinkach nie powstała żadna nowa instytucja międzynarodowa obejmująca Europę. Nie zostało nawet stworzone dotąd żadne forum stałego europejskiego kontaktu. Trudno więc byłoby mówić o odbudowaniu jedności Europy w jakimkolwiek bądź sensie. Został jednak stworzony impuls w tym kierunku i to już jest ważne — to już stanowi postęp.</u>
+ <u xml:id="u-15.3" who="#PoselStommaStanislaw">Geograficznie Europa stanowi pojęcie bardzo określone, to po prostu nasz kontynent. Politycznie wiadomo też, że kontynent ten jest podzielony, z małym uproszczeniem można byłoby powiedzieć — przepołowiony linią biegnącą w poprzek. Natomiast w sensie kulturalnym, pojęcie Europa jest absolutnie niejednoznaczne, a zresztą nigdy jednoznaczne całkowicie nie było. Wiemy, jak burzliwy był rozwój społeczeństw europejskich, ileż sprzeczności tu się ścierało, jak ostre były dialektyczne spięcia. Na przykład mówimy syntetycznie, kultura francuska. A ileż różnych warstw w tym pojęciu się zawiera, jak bardzo odmiennych warstw, jakie ostre spięcia dialektyczne wyznaczały rozwój tej właśnie kultury.</u>
+ <u xml:id="u-15.4" who="#PoselStommaStanislaw">Biorę przykładowo. Kultura francuska — to zarówno cuda gotyckiej architektury sakralnej, wspaniałe katedry będące wykwitem jakże głębokiej i subtelnej myśli filozoficznej średniowiecza. Kultura francuska — dalej — to też zryw wielkiej rewolucji, karta praw człowieka i obywatela; to Jakobini — rok 1793. A więc ogromne kontrasty, sprzeczności bardzo jaskrawe. A jednak jest jakaś syntetyczna całość. Jest coś — co tworzy jedność tej kultury.</u>
+ <u xml:id="u-15.5" who="#PoselStommaStanislaw">Podobnie wygląda też historia i innych krajów, innych europejskich narodów. Może kontrasty w innych krajach były mniej jaskrawe, mniej ostre, ale rozwój ich też obfitował w sprzeczności i w konflikty.</u>
+ <u xml:id="u-15.6" who="#PoselStommaStanislaw">A jednakże pomimo to, patrząc w obraz dziejów Europy, tak bardzo pogmatwany, tak bardzo burzliwy, pełen sprzeczności — dostrzegamy jedną dominującą myśl twórczą, która niekiedy pchała do konfliktów, ale była też dźwignią wysiłków pokojowych i przyczyną wspaniałych osiągnięć kultury duchowej.</u>
+ <u xml:id="u-15.7" who="#PoselStommaStanislaw">Głównym rozczynem twórczym europejskiego rozwoju była myśl humanistyczna. Był humanizm. Już w średniowieczu ukształtowywał się humanizm chrześcijański, który do dziś dnia się rozwija i pogłębia. Potem przyszedł walczący humanizm ruchów oświecenia, który stał się impulsem do Rewolucji Francuskiej. W wieku XIX i XX zjawia się w Europie humanizm socjalizmu. Wszystko, co wielkie i twórcze w przeszłości europejskiej rodziło się z pobudek humanizmu albo do humanizmu oscylowało.</u>
+ <u xml:id="u-15.8" who="#PoselStommaStanislaw">Studiując Wielką Kartę Pokoju podpisaną w Helsinkach, znajdujemy w niej liczne postulaty i zalecenia podyktowane troską o człowieka, o losy pojedynczych ludzi, poddanych obecnie surowym działaniom istniejących mechanizmów podzielonej Europy.</u>
+ <u xml:id="u-15.9" who="#PoselStommaStanislaw">I tak Wielka Karta Pokoju zaleca rządom wszystkich państw, które deklarację tę podpisały, ułatwianie kontaktów międzyludzkich, dopuszczenie do łączenia rodzin, odwiedzania krewnych, nieutrudniania małżeństw między obywatelami różnych państw. Postulaty te są potraktowane w Karcie jako elementy umacniające pokój. Równolegle z tym mamy zalecenia rozbudowy turystyki, wzmożenia wymiany kulturalnej, dopuszczenia możliwie swobodnego krążenia prasy i informacji.</u>
+ <u xml:id="u-15.10" who="#PoselStommaStanislaw">Wszystkie te zalecenia i postulaty same w sobie — już ze swej natury — są humanistyczne. Dowodzi to głębszego spojrzenia w rzeczywistość. Widać, że dojrzewać zaczyna zrozumienie, że pokój budować trzeba od podstaw. Przeciwdziałając doraźnie i konsekwentnie wytwarzaniu się konfliktów międzynarodowych, podejmować trzeba próbę kładzenia fundamentów trwałych pod pokój. A to nierozdzielnie związane jest z humanizacją stosunków międzyludzkich — na płaszczyźnie międzynarodowej i wewnętrznej. Wszystkie wymienione tu przeze mnie przed chwilą zalecenia humanistyczne mają swoje konsekwencje także i w stosunkach wewnętrzno-państwowych, co jest nieuchronne, bo te płaszczyzny nie dają się ściśle rozdzielić.</u>
+ <u xml:id="u-15.11" who="#PoselStommaStanislaw">Budowanie trwałego, bezpiecznego pokoju wymaga po prostu humanizacji życia w jego różnych przejawach. Nie da się tego traktować wycinkowo. Stosunki między państwami są w dużej mierze determinowane przez sytuację i atmosferę wewnątrz państw panującą.</u>
+ <u xml:id="u-15.12" who="#PoselStommaStanislaw">Ale oto politycy różnych państw, i to po obu stronach linii dzielącej Wschód i Zachód, dochodzą do wniosku, że potrzebne jest pogłębienie pokoju w Europie oraz potrzebne jest szersze, pełniejsze współdziałanie wszystkich państw europejskich, niezależnie od różnic ustrojowych.</u>
+ <u xml:id="u-15.13" who="#PoselStommaStanislaw">Nawet więcej — mówiło się także o potrzebie stworzenia jakichś form stałej kooperacji europejskiej, a nawet powołania do życia jakichś stałych ewentualnie instytucji europejskich. Jeżeliby dalszy rozwój miał iść w tym kierunku, musiałaby się znaleźć jakaś mocniejsza płaszczyzna porozumienia. Sprawą kluczowa stawałby się problem wspólnych jakichś celów nadrzędnych i motorycznych ideałów popychających do działania na rzecz jednoczenia Europy. Mówiąc dosadniej: jeżeli Europa ma się zacząć scalać, to w imię jakichś celów, które są nadrzędne. Otóż cel taki potencjalnie istnieje. Mówię tu o nim przez czas cały. Jest to właśnie humanizm i humanizowanie życia. Chodzi o postawienie kropek nad — „i”.</u>
+ <u xml:id="u-15.14" who="#PoselStommaStanislaw">Europa dała światu wspaniałą cywilizację i kulturę, ale równocześnie ta sama Europa była terenem najstraszniejszych, najkrwawszych, okrutnych wojen i tymi wojnami promieniowała na inne kontynenty. Także tu rozgrywały się akty wewnętrznych przemocy w poszczególnych państwach, a nawet zaczęto właśnie na tym kontynencie w okresie wojny stosować dzieło masowego ludobójstwa.</u>
+ <u xml:id="u-15.15" who="#PoselStommaStanislaw">Jeżeli Europa jutra ma być inna, to trzeba szukać pogłębienia wspólnoty, pomimo istniejących dużych różnic ustrojowych.</u>
+ <u xml:id="u-15.16" who="#PoselStommaStanislaw">Europa podzielona jest na dwa obozy: obóz wschodni — socjalistyczny i ten drugi — zachodni, który w moim przekonaniu nie tak łatwo jednym słowem określić.</u>
+ <u xml:id="u-15.17" who="#PoselStommaStanislaw">Na Zachodzie są struktury właściwe kapitalizmowi, są kapitalistyczne ośrodki siły. Nieraz kontrolują one władzę polityczną i nieraz brutalnie i cynicznie nadużywają swoich wpływów na rządy. Nie ma natomiast w społeczeństwach na Zachodzie żadnego ideowego zaangażowania na rzecz ustroju kapitalistycznego. Panuje tam żywy ferment myślowy i szukanie nowych, lepszych struktur ustrojowych. Właśnie ferment i poszukiwanie stanowią dzisiaj chyba najbardziej istotne znamię szeroko widzianych społeczeństw zachodnich. Jeżeli są w tamtych środowiskach, w tamtych warstwach społecznych opory przeciwko naszym rozwiązaniom, to tylko ze względów negatywnych, w obawie, że rozpoczęte procesy posuwania się w tym kierunku mogą podważyć ustabilizowane reguły demokratyzmu politycznego.</u>
+ <u xml:id="u-15.18" who="#PoselStommaStanislaw">Sytuacja Polski — pomiędzy Wschodem i Zachodem — jest bardzo szczególna i zawsze była szczególna. Przez wiele wieków kultura nasza, jak wiadomo, była związana z kulturą europejskiego zachodu. Wiadomo, że punkt szczytowy naszej historii — nasz wiek złoty — to okres szczególnie silnego promieniowania na Polskę elitarnych ośrodków kultury zachodniej. Dlatego nasze koneksje z kulturą Zachodu są czymś zrozumiałym i naturalnym. Gdy w okresie zimnej wojny powstawały bariery, było to w społeczeństwie polskim skrajnie niepopularne.</u>
+ <u xml:id="u-15.19" who="#PoselStommaStanislaw">Teraz barier nie mamy, wymiana dóbr kulturalnych jest ożywiona i wciąż się rozwija. I te decyzje Rządu na tej płaszczyźnie oceniane są dodatnio, zdecydowanie pozytywnie w społeczeństwie polskim i w bardzo szerokich kołach opinii zagranicznej są znane i pozytywnie afirmowane.</u>
+ <u xml:id="u-15.20" who="#PoselStommaStanislaw">W tym zakresie przypada Polsce szczególnie duża rola — powiedzmy skromnie — funkcja. Nasze włączenie w obóz socjalistyczny i mocne koneksje z kulturą Zachodu wyznaczają nam siłą rzeczy ważną funkcję w przezwyciężeniu rozbicia Europy.</u>
+ <u xml:id="u-15.21" who="#PoselStommaStanislaw">Poruszając ten problem, uniknąć chcę łatwizny myślowej. Zycie kulturalne Zachodu jest obecnie w stanie dużego zamieszania. Nie wszystko co stamtąd pochodzi nadaje się do przyjęcia i naśladowania. Zachód eksportuje też dziś wiele kulturalnej tandety. Już sędzia Soplica przestrzegał przed naiwnym naśladownictwem i z ostrym sarkazmem mówił o tym, że: — „nie wierzono rzeczy najzwyklejszej w świecie, kiedy jej nie czytano we francuskiej gazecie”. Dziś niebezpieczeństwa takiej postawy nie grożą. Mamy za sobą bogate doświadczenia własne, które mocno przetwarzały i przetwarzają społeczeństwo polskie. W twardej szkole życia społeczeństwo wiele się nauczyło, osiągnęło duży stopień poczucia odpowiedzialności. Umiemy być krytyczni. Społeczeństwo dało wiele dowodów, że w sprawach poważnych umie myśleć poważnie.</u>
+ <u xml:id="u-15.22" who="#PoselStommaStanislaw">W stosunkach z Zachodem potrzebny jest krytycyzm, potrzebna jest selekcja wartości, które przychodzą. Chodzi o postawę krytyczną, ale otwartą. Postawa otwarta to krążenie nurtów myślowych i stosunek polemiczny, nie zaś bariery. Na pewno nie jest twórczą postawą każde opancerzenie się w imię własnej teoretycznej doskonałości.</u>
+ <u xml:id="u-15.23" who="#PoselStommaStanislaw">Mieliśmy okres zimnej wojny. Teraz jest znacznie lepiej. Mamy sytuację, która przez niektórych bywa określana mianem — „zimnego pokoju”. W każdym razie dylemat rysuje się: albo idee humanizmu będą się pogłębiać i umacniać, ułatwiając współpracę i torując drogi do nowego, do powstawania europejskich rozwiązań, albo Europa wciąż pozostawać będzie kontynentem podzielonym, rozbitym, a przez to i potencjalnym ogniskiem nowych konfliktów.</u>
+ <u xml:id="u-15.24" who="#PoselStommaStanislaw">Pragniemy gorąco, aby przyszli historycy mogli stwierdzić, że Konferencja w Helsinkach rzeczywiście dała impuls do procesów humanizacji i scalania Europy.</u>
+ <u xml:id="u-15.25" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-16">
+ <u xml:id="u-16.0" who="#Marszalek">Zarządzam obecnie 30-minutową przerwę.</u>
+ <u xml:id="u-16.1" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu od godz. 12 do godz. 12 min. 40)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-17">
+ <u xml:id="u-17.0" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Wznawiam posiedzenie. Głos ma poseł Mieczysław Rakowski.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-18">
+ <u xml:id="u-18.0" who="#PoselRakowskiMieczyslaw">Obywatelko Marszałku! Wysoki Sejmie! Wyrażona przez Premiera towarzysza Piotra Jaroszewicza opinia, iż Konferencja stała się wydarzeniem bez precedensu w historii naszego kontynentu, a jej wyniki mają doniosłe znaczenie dla Europy i świata jest podzielana przez zdecydowaną większość europejskiej opinii publicznej.</u>
+ <u xml:id="u-18.1" who="#PoselRakowskiMieczyslaw">Różnorodna i niezwykle bogata problematyka Konferencji, często zupełnie nowa dla wielu polityków i rządów, zajmuje już poważne miejsce w stosunkach międzynarodowych. Rozwija się dyskusja wokół wprowadzenia w życie zasad zapisanych w Akcie Końcowym. Nie toczy się ona w próżni. Oddziałuje na nią aktualnie istniejąca sytuacja polityczna i gospodarcza na naszym kontynencie. Kraje socjalistyczne, do których należy autorstwo Konferencji, są gotowe do konsekwentnego wcielania w życie wszystkich zasad zawartych w Akcie Końcowym.</u>
+ <u xml:id="u-18.2" who="#PoselRakowskiMieczyslaw">Inaczej jednak przedstawia się rzecz na zachodzie Europy. W ostatnich dwóch miesiącach w wypowiedziach wielu polityków zachodnioeuropejskich, a także w prasie pojawiły się akcenty wymagające uwagi i zastanowienia.</u>
+ <u xml:id="u-18.3" who="#PoselRakowskiMieczyslaw">Helsinki, które były przecież przede wszystkim sukcesem krajów socjalistycznych, pobudziły wielu polityków i ideologów świata kapitalistycznego do krytycznego spojrzenia na rozwój sytuacji europejskiej w ostatnich kilku latach. Układ sił, jaki kształtuje się pomiędzy formacją socjalistyczną i kapitalistyczną zaczyna budzić niepokój wśród nich. Coraz częściej mówi się o słabościach Zachodu, o jego niezdolności do ofensywnego występowania wobec krajów socjalistycznych.</u>
+ <u xml:id="u-18.4" who="#PoselRakowskiMieczyslaw">Kiedy w lipcu 1973 r. ministrowie spraw zagranicznych otworzyli w Helsinkach pierwszą fazę Konferencji, Europa zachodnia przedstawiała się zgoła inaczej aniżeli dzisiaj. Dopiero w kilka miesięcy później podniesienie cen na ropę naftową stworzyło głęboki kryzys energetyczny wraz ze wszystkimi skutkami gospodarczymi i społecznymi. Nikt jeszcze też nie mówił o głębokim kryzysie gospodarczym. Procesy inflacyjne utrzymywały się w normie, podobnie jak bezrobocie. Dwa państwa NATO — Turcja i Grecja jeszcze nie myślały o kłótni o Cypr, która doprowadziła do poważnego osłabienia południowej flanki NATO, podobnie jak wydarzenia w Portugalii, która wówczas, to jest w czasie otwarcia I fazy Konferencji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie, była rządzona przez dyktaturę faszystowską. Lewica zachodnioeuropejska działała, walczyła, ale nie przekroczyła jeszcze tej granicy, od której zaczęło się mówić o wyraźnym wzroście trendu lewicowego.</u>
+ <u xml:id="u-18.5" who="#PoselRakowskiMieczyslaw">Wszystkie te wydarzenia naruszyły dobre samopoczucie burżuazji, tak wyraźnie demonstrowane w latach sześćdziesiątych i na początku lat siedemdziesiątych. Z tego samopoczucia, przecież dobrego, zrodziły się teorie o państwie dobrobytu, o zaniku walki klasowej, o nadejściu epoki, w której ideologia przestała odgrywać ważną rolę, rolę wiodącą w życiu narodów. Dzisiaj w ogóle nie mówi się o tych teoriach. Kapitalistyczny Zachód jest ogarnięty niepokojem o swoją przyszłość. Tym bardziej, że inteligentni ludzie w świecie kapitalistycznym — a jest ich przecież niemało — dobrze wiedzą, iż przypomniane przeze mnie tutaj wydarzenia i zjawiska są wynikiem systemowych sprzeczności i napięć społecznych, stanowiących nieodłączną część ustroju kapitalistycznego.</u>
+ <u xml:id="u-18.6" who="#PoselRakowskiMieczyslaw">Politycy i ideolodzy świata kapitalistycznego świadomi słabości systemu, którego są wyznawcami i obrońcami, a jednocześnie uznający realia — do nich należy także świadomość, że nie ma alternatywy wobec polityki odprężenia — poświęcają obecnie wiele uwagi kwestiom związanym z ideologią. Coraz wyraźniej widać, że właśnie różnorodna i bogata sfera życia ideologicznego staje się tu płaszczyzną, na której ideolodzy burżuazyjni zamierzają wystąpić po Helsinkach — ofensywnie przeciwko ZSRR oraz jego sojusznikom, a także partiom komunistycznym w świecie kapitalistycznym. Ten sam kierunek myślenia reprezentują prawicowi socjaldemokraci. Być może, iż dzisiaj jest jeszcze za wcześnie na mówienie o już uformowanej koncepcji walki z socjalizmem na płaszczyźnie ideologicznej koncepcji uwzględniającej istniejący dzisiaj w świecie układ sił. Niełatwo jest ją opracować. Czasy, w których odpowiedzialnością za każde niezadowolenie mas, strajki, demonstracje, działalność partii komunistycznych — obarczano Moskwę — minęły bezpowrotnie.</u>
+ <u xml:id="u-18.7" who="#PoselRakowskiMieczyslaw">Oczywiste są jednak następujące fakty. Po pierwsze — burżuazja całkowicie zrehabilitowała znaczenie ideologii w obecnej dekadzie; po drugie — chce wykorzystać Akt Końcowy do celów nic nie mających wspólnego z duchem i literą Helsinek.</u>
+ <u xml:id="u-18.8" who="#PoselRakowskiMieczyslaw">W Europie zachodniej coraz silniej lansuje się obecnie pogląd, że komuniści w krajach socjalistycznych działają w duchu sprzecznym ze wspomnianym dokumentem, ponieważ — i tak się tam mówi i pisze — z jednej strony mówią o odprężeniu, z drugiej zaś — podtrzymują tezę o aktualności walki ideologicznej. Twierdzi się, że jest to oczywista sprzeczność. Przedstawia się ją jako istotne odkrycie dokonane w świecie kapitalistycznym. W ślad za tym odkryciem — jego autorzy ostrzegają masy: nie wierzcie komunistom, kiedy mówią o odprężeniu. Jest to operacja, w której naiwność miesza się z tupetem. Dobrze wiadomo, iż komuniści nie wymyślili walki ideologicznej. Towarzyszy ona człowiekowi od niepamiętnych czasów. Nie można jej znieść żadną uchwałą ani dekretem.</u>
+ <u xml:id="u-18.9" who="#PoselRakowskiMieczyslaw">O cóż więc chodzi w tej już widocznej dzisiaj kampanii? Przyświeca jej cel przede wszystkim polityczny. Pragnie się przekonać opinię publiczną w świecie kapitalistycznym, iż ZSRR i jego sojusznicy nie są wiarygodnymi partnerami w polityce odprężenia. Dążenie do osiągnięcia tego celu jest tak silne, iż nawet dostojni członkowie komisji powołanej przez parlament norweski przyznali Pokojową Nagrodę Nobla Sacharowowi, którego zdecydowanie negatywne stanowisko wobec procesów odprężeniowych znane jest na całym świecie. Ten polityczny krok nie tylko bardzo poważnie obniża rangę Pokojowej Nagrody Nobla, ale wskazuje także na zdesperowanie sił, które chciałyby wskrzesić klimat zimnej wojny.</u>
+ <u xml:id="u-18.10" who="#PoselRakowskiMieczyslaw">Wysoki Sejmie! Kontynuując politykę zmierzającą do ugruntowania odprężenia, a więc także spychanie na daleki margines jej przeciwników, powinniśmy dostrzegać wysiłki, jakie podejmuje burżuazja w celu zahamowania rosnących wpływów socjalizmu i ofensywnie demaskować jej poczynania w tej dziedzinie — oczywiście, przy uwzględnianiu całej złożoności obecnych stosunków międzynarodowych.</u>
+ <u xml:id="u-18.11" who="#PoselRakowskiMieczyslaw">Znakomitą i przekonywającą ilustracją mądrych i skutecznych działań jest nasza polityka zagraniczna, której zadania na etapie wchodzenia świata w fazę odprężenia sformułował VI Zjazd PZPR. Jeżeli spojrzymy na tę politykę w kontekście Konferencji, to możemy z całą pewnością stwierdzić, iż w działalności przywódców naszego kraju, a także resortów mających bezpośredni związek z zagranicą, troska o maksymalne zabezpieczenie interesów państwa ludowego oraz całej wspólnoty socjalistycznej była widoczna na każdym etapie trwania Konferencji.</u>
+ <u xml:id="u-18.12" who="#PoselRakowskiMieczyslaw">Koncepcje współpracy europejskiej ujęte w końcowym dokumencie powstawały nie tylko w Genewie. Nie pomniejszając w niczym wysiłków naszych dyplomatów, ostateczną treść tego dokumentu trzeba również rozpatrywać w ścisłym związku z rola, jaką nasz kraj odegrał w upływającym pięcioleciu w umacnianiu procesów odprężeniowych.</u>
+ <u xml:id="u-18.13" who="#PoselRakowskiMieczyslaw">Aktywność Polski na arenie międzynarodowej przyczyniła się do wzmocnienia europejskich struktur pokojowych oraz do ugruntowania wśród naszych partnerów ze świata kapitalistycznego przekonania o celowości i konieczności zabezpieczenia pomyślnie rozwijającej się współpracy bilateralnej — porozumieniem europejskim.</u>
+ <u xml:id="u-18.14" who="#PoselRakowskiMieczyslaw">Realizowany w latach, jakie upłynęły od VI Zjazdu program polityki zagranicznej wyrastał, podobnie jak w całym 30-leciu, z dążenia do umocnienia pokoju w świecie i bezpieczeństwa Polski, do wzmocnienia sojuszów, uwzględniał potrzeby, jakie postawił na porządku dziennym program społeczno-ekonomicznego rozwoju kraju.</u>
+ <u xml:id="u-18.15" who="#PoselRakowskiMieczyslaw">Warto z tej trybuny przypomnieć, iż wszystkie kontakty Polski z zagranicą, a przede wszystkim wizyty, jakie składał Edward Gierek i Piotr Jaroszewicz w państwach europejskich i pozaeuropejskich, a także przyjazdy do Warszawy przywódców różnych krajów nie miały charakteru formalnego. Z reguły kończyły się podpisaniem porozumień rozszerzających płaszczyznę współpracy między Polską i zainteresowanymi krajami.</u>
+ <u xml:id="u-18.16" who="#PoselRakowskiMieczyslaw">Analiza tych bardzo licznych porozumień gospodarczych, naukowych, kulturalnych i innych prowadzi do wniosku, iż przywódcy Polski Ludowej maksymalnie wykorzystywali istniejące na każdym etapie rozwoju sytuacji europejskiej i światowej możliwości uzyskania jak największych korzyści dla Polski i całej wspólnoty socjalistycznej. Najnowszą i przekonywającą ilustracją tej tezy są istotne dla obu krajów i dla pogłębienia odprężenia porozumienia osiągnięte pomiędzy Polską i Republiką Federalną Niemiec. Rozwiązanie problemów, których porozumienia te dotyczą, było konieczne dla umożliwienia dalszej normalizacji stosunków.</u>
+ <u xml:id="u-18.17" who="#PoselRakowskiMieczyslaw">Wysoki Sejmie! Działalność przedstawicieli Polski Ludowej na arenie międzynarodowej w pierwszej połowie lat obecnej dekady przyczyniła się bez wątpienia do wzmocnienia prestiżu naszego kraju w Europie i w świecie, a także do dostrzegalnej poprawy samopoczucia Polaków.</u>
+ <u xml:id="u-18.18" who="#PoselRakowskiMieczyslaw">Czujemy się potrzebni naszym sojusznikom, społeczności międzynarodowej, Europie i światu. Poznaliśmy smak sukcesu nie tylko na gruncie wewnętrznym, w polityce wewnętrznej, ale także na tej płaszczyźnie, na której współzawodnictwo systemów, narodów i państw jest szczególnie trudne.</u>
+ <u xml:id="u-18.19" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-19">
+ <u xml:id="u-19.0" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Głos ma poseł Zygmunt Filipowicz.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-20">
+ <u xml:id="u-20.0" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Pani Marszałku! Wysoka Izbo! — „Myślą przewodnią, która przywiodła nas wszystkich tu, do Helsinek — mówił przewodniczący polskiej delegacji — jest utrwalenie pokoju w Europie.” „Pomyślne rezultaty tej Konferencji będą wspólnym sukcesem uczestniczących w niej państw, sukcesem sprawy budowy Europy pokoju i współpracy, sprawy nadrzędnej dla wszystkich narodów.” Stwierdzenia posła Edwarda Gierka rozwija Deklaracja zasad o stosunkach międzynarodowych, potwierdzająca nienaruszalność granic i integralność władzy terytorialnej.</u>
+ <u xml:id="u-20.1" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Naród polski widzi w Deklaracji Wielką Kartę Pokoju w Europie.</u>
+ <u xml:id="u-20.2" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Wysoki Sejmie! Myślą przewodnią, która przywiodła nas, posłów, do tej odnowionej wspaniale sali, jest wysłuchanie oświadczenia Prezesa Rady Ministrów, członka delegacji, o wynikach Konferencji oraz o udziale w jej pracach delegacji polskiej. Treści tego oświadczenia towarzyszą racje szczególnej wagi. Tkwią one w mózgach i pamięci wielu, a w sercach — wszystkich Polek i Polaków. Powtarzam przeto za przewodniczącym delegacji słowa wyrażające istotę naszego myślenia i odczuć, sens naszej działalności przed VII Zjazdem PZPR oraz dążeń ku nadchodzącym dalszym etapom rozwoju.</u>
+ <u xml:id="u-20.3" who="#PoselFilipowiczZygmunt">„Sprawa pokoju — mówił przewodniczący — to sprawa szczególnie bliska narodowi polskiemu. Nasz naród przeszedł długą i ciężką drogę do niepodległości i wolności, płacąc za nie najwyższą cenę.” „W ciągu 30-lecia pokoju osiągnęliśmy swą pracą i zbudowaliśmy więcej niż w jakimkolwiek innym okresie naszej historii.” „Kontynuacja naszego pokojowego rozwoju jest więc najgorętszym pragnieniem narodu polskiego.” „W imieniu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej i całego narodu polskiego wyrażam aprobatę dla uchwał Konferencji i wolę konsekwentnej ich realizacji.” Z powagą wysłuchaliśmy w oświadczeniu motywacji podjętych decyzji. Aprobujemy je. Radują one serca i umysły nas wszystkich. Uznajemy, potwierdzamy i dziękujemy naszej delegacji za wykazane umiejętności, za udowodnienie nam raz jeszcze, że polityka Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej — polityka rozwoju Polski była i jest słuszna.</u>
+ <u xml:id="u-20.4" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Wysoka Izbo! Wysłuchaliśmy z wielką uwagą i pełną satysfakcją informacji o owocnych działaniach naszej delegacji. Wynika z nich, że osiągnięcia Konferencji, która zwołana została z inicjatywy krajów socjalistycznych, są na miarę historii. Trudno znaleźć dla nich porównanie w naszej przeszłości.</u>
+ <u xml:id="u-20.5" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Akt Końcowy zamyka ostatecznie rozliczenie z okresu II wojny światowej, tego największego w dziejach ludzkości kataklizmu, który pochłonął — jak wiemy — 50 milionów ludzi. Rozmiarów zniszczenia dorobku materialnego i w zakresie nauki czy kultury nikt nigdy nie zdoła ściśle obliczyć.</u>
+ <u xml:id="u-20.6" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Konferencja przyjęła Deklarację zasad, którą uznano za fundament pokoju. Stanowi go treść pokojowego współistnienia, w tym — poszanowania praw człowieka i podstawowych wolności takich, jak wolność myśli, sumienia, religii i przekonań.</u>
+ <u xml:id="u-20.7" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Wysoka Izbo! Uczestniczyłem w obradach Światowego Kongresu Sił Pokoju, który odbył się w Moskwie w październiku 1973 r. Do Kongresu skierował posłanie I Sekretarz KC PZPR — Edward Gierek: — „Sprawa, dla której zebrał się Kongres ma dla całej ludzkości wartość najwyższą. Budowa świata sprawiedliwego pokoju była zawsze najszczytniejszym dążeniem narodów. W ostatnich latach powstała historyczna szansa urzeczywistnienia tych pragnień. Naród polski, który jeszcze tak niedawno tak wiele ucierpiał i któremu pokój jest szczególnie drogi, w pełni solidaryzuje się z celami Światowego Kongresu i jego działalności udziela gorącego poparcia. Polska docenia tę wielką rolę, jaką odgrywają siły społeczne w działaniu na rzecz utrwalenia i rozwoju procesu odprężenia i współpracy międzynarodowej.” Wysoki Sejmie! Nasze stanowisko na Kongresie Sił Pokoju znalazło swoje pełne potwierdzenie w programowym wystąpieniu Sekretarza Generalnego KC KPZR — Leonida Breżniewa, w którym powiedział m.in.: — „W ciągu wielu wieków ludzie — a przynajmniej najmądrzejsi wśród nich — nie przestawali potępiać i przeklinać wojny. Narody marzyły o trwałym pokoju, niemniej łuny wojen wielkich i małych rzucają złowieszczy blask na prawie każdą kartę historii ludzkości”.</u>
+ <u xml:id="u-20.8" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Już uprzednio, na XXIV Zjeździe KPZR w roku 1971 — Leonid Breżniew prezentował Radziecki Program Pokoju, w którym formułował główne zasady pokojowego współistnienia. Oto ich podstawowe treści:</u>
+ <u xml:id="u-20.9" who="#PoselFilipowiczZygmunt">— Wyrzeczenie się stosowania siły i gróźb jej stosowania, dla rozwiązywania problemów spornych, powinno stać się prawem życia międzynarodowego.</u>
+ <u xml:id="u-20.10" who="#PoselFilipowiczZygmunt">— Dokonanie radykalnego zwrotu w kierunku odprężenia i pokoju w Europie; potwierdzenie zadeklarowanej wspólnie przez kraje członkowskie Układu Warszawskiego gotowości równoczesnego unieważnienia tego układu i Paktu Północno-Atlantyckiego lub też — jako pierwszy krok — zlikwidowanie ich organizacji wojskowych.</u>
+ <u xml:id="u-20.11" who="#PoselFilipowiczZygmunt">— Zawarcie układów zakazujących użycia broni jądrowej, chemicznej i bakteriologicznej.</u>
+ <u xml:id="u-20.12" who="#PoselFilipowiczZygmunt">— Aktywizacja walki o położenie kresu wyścigowi zbrojeń wszelkiego rodzaju.</u>
+ <u xml:id="u-20.13" who="#PoselFilipowiczZygmunt">— Pełne wcielenie w życie uchwały ONZ o likwidacji pozostałych jeszcze reżimów kolonialnych.</u>
+ <u xml:id="u-20.14" who="#PoselFilipowiczZygmunt">— Związek Radziecki gotów jest pogłębiać stosunki wzajemnie korzystnej współpracy we wszystkich dziedzinach z państwami, które ze swej strony dążą do tego.</u>
+ <u xml:id="u-20.15" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Wysoki Sejmie! Wielkim wydarzeniem w Polsce było zwołanie w roku 1971 VI Zjazdu PZPR. Uchwalone przez VI Zjazd zadania w dziedzinie społeczno-gospodarczego rozwoju kraju w latach 1971—1975 uznane zostały przez społeczeństwo za program narodowy.</u>
+ <u xml:id="u-20.16" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Trudności i skala zadań, jakie musiała rozwiązać władza ludowa, nie miały precedensu w naszych dziejach. Program ten został wykonany z poważnymi nadwyżkami. Przed nami postawiono poważne zadania określone Wytycznymi na VII Zjazd Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej.</u>
+ <u xml:id="u-20.17" who="#PoselFilipowiczZygmunt">W toku pracy dla kraju nie brakło i nie brak ludzi wierzących, a wśród nich tych, którzy skupili się wokół Chrześcijańskiego Stowarzyszenia Społecznego. Przesłanki naszego działania związane z tematem obrad znajdujemy także w oświadczeniach Stolicy Apostolskiej.</u>
+ <u xml:id="u-20.18" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Oświadczenie papieża Pawła VI, podane w jego orędziu na — „Dzień Pokoju” 1 stycznia 1970 roku, ma brzmienie: — „Nadszedł czas, aby cywilizacja czerpała natchnienie z koncepcji innej niż walka, niż przemoc, niż ucisk, ażeby skierować świat ku prawdziwej i powszechnej sprawiedliwości”.</u>
+ <u xml:id="u-20.19" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Stwierdzenia takie padły w czasie wizyty papieża w ONZ w Nowym Jorku w dniu 4 października 1965 roku. Wbrew sceptykom powiedział on, że — „ONZ reprezentuje konieczną drogę do nowoczesnej cywilizacji i do światowego pokoju”. I oto związek z Helsinkami.</u>
+ <u xml:id="u-20.20" who="#PoselFilipowiczZygmunt">W dniu 1 sierpnia 1975 r. złożono podpisy pod Aktem Końcowym Konferencji. W imieniu Stolicy Apostolskiej podpis złożył arcybiskup Agostino Casaroli — Sekretarz Świętej Rady do spraw publicznych kościoła, specjalny delegat Jego Świątobliwości Papieża Pawła VI.</u>
+ <u xml:id="u-20.21" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Wysoki Sejmie! Działacze Chrześcijańskiego Stowarzyszenia Społecznego pracują w Sejmie, w radach narodowych, Ogólnopolskim Komitecie Frontu Jedności Narodu i w wojewódzkich komitetach Frontu Jedności Narodu, w Ogólnopolskim Komitecie Pokoju, w Społecznym Komitecie Bezpieczeństwa i Współpracy Europejskiej, w Towarzystwie — „Polonia”, w Komitecie Solidarności z Ludem Hiszpańskim, w Chrześcijańskiej Konferencji Pokoju w Radzie Ekumenicznej, w Berliner Konferenz i innych.</u>
+ <u xml:id="u-20.22" who="#PoselFilipowiczZygmunt">W swej działalności publicznej Chrześcijańskie Stowarzyszenie Społeczne przywiązuję szczególną wagę do zagadnień społecznych W ramach żadnej bowiem innej dziedziny przesłanki ideowe chrześcijaństwa i socjalizmu nie są tak zbieżne. To w tej dziedzinie otwierają się wielkie obszary dla współpracy wierzących i niewierzących w zakresie organizowania życia zbiorowego w duchu humanizmu i braterstwa.</u>
+ <u xml:id="u-20.23" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Wysoka Izbo! Konferencja w Helsinkach oraz podpisanie Aktu Końcowego jest wydarzeniem historycznym bez precedensu w stosunkach międzynarodowych. Była to Konferencja pokojowa — bez zwycięzców i bez zwyciężonych. Konferencja ta wprowadziła 35 państw do nowego kręgu historii, w którym dokument o wielkiej wadze moralnej i politycznej zawiera treści, które nie są i nie będę kierowane przeciwko nikomu, przeciwko żadnemu światopoglądowi i przeciwko żadnemu ustrojowi.</u>
+ <u xml:id="u-20.24" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Akt Końcowy, określany również mianem Zielonej Księgi, podpisano w imię dobra całego kontynentu, bezpieczeństwa i korzystnej dla wszystkich współpracy.</u>
+ <u xml:id="u-20.25" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Wielka Karta Pokoju zasługuje przeto na powszechny kredyt zaufania narodów.</u>
+ <u xml:id="u-20.26" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Prawdą jest, że uchwały Konferencji są wspólnym dziełem wszystkich uczestniczących w niej państw. Tym niemniej są one szczególnie wielkim sukcesem krajów wspólnoty socjalistycznej, osiągniętym w wyniku podjętych inicjatyw oraz roztropności i wytrwałości w działaniu.</u>
+ <u xml:id="u-20.27" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Wysoki Sejmie! Pierwszy rozdział wielkiej sprawy dobiegł swego owocnego końca. Przed nami rozdział drugi i dalsze. Ich przedmiotem będzie konieczna i wytężona praca polityczna i organizacyjna na rzecz zastosowania Wielkiej Karty Pokoju. Praca ta jest tak konieczna jak chleb dla głodujących milionów ludzi na świecie. Jest to trudna praca, nie mniejszej wagi niż dotychczasowe działania wspólnoty krajów socjalistycznych.</u>
+ <u xml:id="u-20.28" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Karta Pokoju powinna być nie tylko uznana, ale wprowadzona w codzienny rytm życia Europy. Powinna stać się konstytucją pokoju Europy i kanwą treści programów rozwoju krajów sygnatariuszy.</u>
+ <u xml:id="u-20.29" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Przed nami działania żmudne. Ich treścią jest potrzeba przekonania milionów ludzi, że pokój jest najtańszym i najkorzystniejszym środkiem do poprawy warunków życia ludzi, do zabezpieczenia dalszego rozwoju państw i bytu setek milionów rodzin.</u>
+ <u xml:id="u-20.30" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Pani Marszałku! Wysoka Izbo! W oparciu o wieloletnie doświadczenia w pracy społecznej i naukowej wnoszę o włączenie do zestawu projektowanych środków realizacji drugiego etapu trzech czynników, mogących służyć przedmiotowej działalności politycznej. Stanowią je — moim zdaniem — turystyka przyjazdowa, ochrona środowiska i spotkania polonijne. Nie są to nowe rzeczy i sprawy. Warte są jednak umieszczenia ich w kręgu naszej uwagi. Oto moje uzasadnienie.</u>
+ <u xml:id="u-20.31" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Miesiąc temu przewodniczyłem TV Zielonogórskiej Konferencji Naukowej na temat — „Turystyka a ochrona środowiska naturalnego”.</u>
+ <u xml:id="u-20.32" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Trzy miesiące temu odbyło się spotkanie polonijne. Problematyka — „Człowiek i jego środowisko” to nie tylko raport Sekretarza Generalnego ONZ z 26 maja 1969 r., jest to również szeroki front międzynarodowych badań nad przyszłością życia na ziemi. Prace z zakresu tego tematu zostały już w Polsce podjęte.</u>
+ <u xml:id="u-20.33" who="#PoselFilipowiczZygmunt">W dniu 2 kwietnia br., po omówieniu na Prezydium Rządu — „Założenia długofalowego programu ochrony środowiska w Polsce do roku 1990”, zaakceptowane były przez Biuro Polityczne KC PZPR.</u>
+ <u xml:id="u-20.34" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Szeroką działalność w zakresie ochrony środowiska prowadzi Polska Akademia Nauk, Instytut Kształtowania Środowiska, Instytut Turystyki i inne.</u>
+ <u xml:id="u-20.35" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Turystyka przyjazdowa, dobrze zorganizowana, wypełniona treściami i wartościami poznania i zrozumienia osiągnięć naszego kraju, jest czynnikiem o dużej wadze politycznej. Tak rozumiany ten ruch ludzi sprzyjać będzie odprężeniu i współpracy. Turystyka może stać się ponadto ważkim czynnikiem wymiany gospodarczej i korzystnego uzysku potrzebnych nam dewiz.</u>
+ <u xml:id="u-20.36" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Główny Komitet Kultury Fizycznej i Turystyki ma już opracowany wartościowy program rozwoju kultury fizycznej i turystyki na lata 1976—1990. Program ten był rozpatrywany w dniu 29 sierpnia br. przez Prezydium Rządu. Szeroką realizację zadań mogą podjąć Instytut Turystyki i Zjednoczenie Gospodarki Turystycznej, oczywiście, w ścisłej współpracy ze związkami zawodowymi, posiadającymi poważne możliwości udzielenia tym staraniom poparcia i wszechstronnej pomocy.</u>
+ <u xml:id="u-20.37" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Spotkania polonijne — organizowane są przez Towarzystwo — „Polonia” dla ludzi — „Sercem Polsce przypisanych”. A więc dla ambasadorów naszego pokojowego działania. Spotkania te przyniosły już wysoce wartościowe doświadczenia. Rozszerzenie zakresu tych spotkań ma swoje pełne polityczne, gospodarcze i społeczne uzasadnienie. Dziękuję za uwagę.</u>
+ <u xml:id="u-20.38" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-21">
+ <u xml:id="u-21.0" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Głos ma poseł Edmund Męclewski.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-22">
+ <u xml:id="u-22.0" who="#PoselMeclewskiEdmund">Pani Marszałku! Wysoki Sejmie! Po tylu wypowiedziach moich znakomitych przedmówców, rad bym zatrzymać uwagę Wysokiego Sejmu na kilku węższych, ale moim zdaniem ważnych, aspektach Europejskiej Konferencji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie. Myślę tu o drodze, jaką Europa przebyć musiała w ciągu pełnego — nieledwie symbolicznie pełnego — 30-lecia: od Poczdamu do Helsinek, od 2 sierpnia 1945 roku do 1 sierpnia 1975 roku. Te dwie daty bowiem — to miara wysiłku naszego, a wraz z nami wszystkich sił pokojowych naszego kontynentu, by druzgocące zwycięstwo militarne odniesione nad faszyzmem niemieckim zamienić w zwycięstwo polityczne, a takim może być tylko trwały pokój. Narzuca się tu skojarzenie z ważnym okresem w dziejach Polski: u progu XV wieku Grunwald — walne zwycięstwo zjednoczonej Słowiańszczyzny nad Zakonem Krzyżackim; niestety, politycznie zostało nie wykorzystane. Zwycięstwo militarne stało się klęską polityczną, której skutki my, w naszym kraju, w istocie rzeczy odczuwaliśmy po nasze lata, aż po Helsinki, po słusznie, a pięknie nazwaną Wielką Kartę Pokoju w Europie.</u>
+ <u xml:id="u-22.1" who="#PoselMeclewskiEdmund">Decyzje z Helsinek są bowiem ostatecznym przypieczętowaniem powojennego rozwoju wydarzeń, który doprowadził do zamknięcia tego, cośmy zwykli nazywać problemem niemieckim. To było warunkiem uspokojenia Europy. Problem niemiecki, jako sprawa wymagająca załatwienia, został zamknięty. Wrócę jeszcze do tego zagadnienia.</u>
+ <u xml:id="u-22.2" who="#PoselMeclewskiEdmund">Zmiany układu sił w świecie: od monopolu atomowego Stanów Zjednoczonych po równowagę sił, potęga obronna krajów wspólnoty socjalistycznej z superpotęgą atomową radziecką — przeobraziły kształt świata, odwróciły kierunek jego rozwoju. Helsinki są ważnym w tym marszu etapem. W ciągu owych 30 lat zmagań, nieraz niemalże na krawędzi katastrofy, zdawała Europa swój trudny egzamin dojrzałości do pokojowego życia, by w Helsinkach wrócić do podstawowych zasad, które towarzyszyły Poczdamowi przed 30 laty — nigdy więcej wojny na tym kontynencie, a bezpieczeństwo narodów europejskich musi mieć pierwszeństwo absolutne przed narodowymi interesami niemieckimi.</u>
+ <u xml:id="u-22.3" who="#PoselMeclewskiEdmund">Wysoki Sejmie! Nie było to sprawą przypadku, że inicjatywa tej Konferencji wyszła od nas, od Polski. Motywy naszego zaangażowania w tej sprawie są oczywiste: jesteśmy swojego rodzaju ekspertem od spraw wojny i pokoju, a skutki działania imperializmu niemieckiego mamy historycznie wygarbowane na naszej polskiej skórze. Stąd liczne polskie inicjatywy, jak ta o stworzeniu strefy bezatomowej w Europie środkowej, czy jak ta, która zakończyła się Europejską Konferencją Bezpieczeństwa — inicjatywa z roku 1964. Ta ostatnia musiała jednak czekać niemal 10 lat na swoje urzeczywistnienie, lat wypełnionych upartym zmaganiem się krajów wspólnoty socjalistycznej z siłami zimnej wojny. Warunkiem bezpieczeństwa europejskiego, warunkiem wyjściowym musiało być przyjęcie zasadniczych decyzji Poczdamu, przyjęcie nowego kształtu polityczno-ideologicznego, terytorialnego Europy z jej wyłonionymi z wojny granicami. Oznaczało to wyrzeczenie się roszczeń rewizjonistycznych, pełne uznanie realiów Europy poczdamskiej jako podstawy, na której podjąć należało trud zbudowania Europy pokojowej — Europy z Helsinek.</u>
+ <u xml:id="u-22.4" who="#PoselMeclewskiEdmund">Naród polski zna wojnę i jej straszliwe owoce. Moje pokolenie poznało barbarzyńską, ludobójczą wojnę — stąd ta nasza żarliwość w sprawach pokoju, stąd polskie inicjatywy. Nie było i nie ma ceny, której byśmy nie byli gotowi zapłacić za wolność i pokój dla nas, ale przede wszystkim dla przyszłych pokoleń Polski i Europy. Na sprawy pokoju nauczyliśmy się jednak patrzeć trzeźwo, bez tkliwego, taniego idealizmu. Stąd postulat kategoryczny i niezmienny przyjęcia przez wszystkie strony ceny ustalonej w Poczdamie za zbrodnie faszyzmu niemieckiego. Domagając się uznania naszych granic, nie czyniliśmy tego z lęku. Dowiedliśmy w historii, także ostatniej, że nie znamy lęku tchórzy. Granice nasze były i są zabezpieczone siłą własną rosnącej w nowoczesność Polski Ludowej, potęgą naszej wspólnoty socjalistycznej i radziecką superpotęgą atomową. Uznanie jednak status quo w Europie było warunkiem odprężenia. Jedynie ono stanowiło bazę, fundament budowania gmachu Europy bezpiecznej.</u>
+ <u xml:id="u-22.5" who="#PoselMeclewskiEdmund">Wspólna polityka krajów wspólnoty socjalistycznej w tej najważniejszej z ważnych spraw leży u podstaw sukcesu w Helsinkach. Do skutków najistotniejszych klęski imperializmu niemieckiego po tej wojnie należy fakt, że granica władzy socjalizmu sięga po Łabę i Werę. Związek Radziecki, wierny sojusznik Polski, zbratany z nami wspólnie przelaną w obronie wolności krwią, jak bronił w Poczdamie owoców zwycięstwa, tak i przez pokojowe 30-lecie przewodził walce o pokój i bezpieczeństwo naszego kontynentu. Jego potęga, nasza mozolnie budowana — warto było zaciskać pasa — potęga obronna sprawiły, że idea pokojowego współistnienia od lat głoszona przez socjalizm została podjęta również przez kraje niesocjalistyczne. Uświadomiono sobie tam, że po prostu jesteśmy skazani na pokój, jeżeli chcemy istnieć. Zaczął działać jakby instynkt samozachowawczy ludzkości.</u>
+ <u xml:id="u-22.6" who="#PoselMeclewskiEdmund">Celem polityki Polski Ludowej jest zapewnienie narodowi polskiemu wolnego życia w pokoju, w państwie o pewnych, zabezpieczonych, powszechnie uznanych granicach. Dramat wrześniowy, tragedia lat okupacji i walki sprawiły, że podjęliśmy pod przewodem klasy robotniczej i jej siły przewodniej — partii, trud wcielenia tragicznych doświadczeń w życie. Reorientacja polityki polskiej, jej kierunków, reorientacja sojuszy, wyjście z groźnej samotności — oto owoc tych przemyśleń. Naczelny redaktor francuskiego — „Przeglądu Socjalistycznego” Fourniere w odpowiedzi na ankietę wielkiego polskiego pisarza i patrioty Henryka Sienkiewicza, związaną z antypolską, pruską polityką, napisał prorocze słowa: — „Zbrodniarz pruski zostanie ukarany — a tym, który go ukarze będzie socjalizm”. Poczdam i powojenna droga Europy po Helsinki — to spełnienie tego proroctwa. Trzeba było piekła tej wojny, byśmy opuścili bezdroża polskiego myślenia politycznego i wkroczyli na zbawczy ślad wolności i sprawiedliwości społecznej, byś my stali się częścią wspólnoty socjalistycznej, która kształtuje nowe oblicze naszego kontynentu i gwarantuje nam byt niepodległy, wspólnoty, której granica jest na Łabie i Werze.</u>
+ <u xml:id="u-22.7" who="#PoselMeclewskiEdmund">W powojennym rozwoju wydarzeń w Europie — z dawnej Rzeszy wyłoniły się, ukształtowały, okrzepły dwa suwerenne, niezależne od siebie państwa niemieckie o różnych, przeciwstawnych ustrojach. Gościmy w tej Izbie, gościmy właśnie w Polsce, delegację parlamentu naszego zaodrzańskiego sąsiada, parlamentarzystów Izby Ludowej NRD. Gościmy reprezentantów parlamentu kraju-przyjaciela, państwa poczdamskiego w całej jego istocie, państwa nowych, pokojowych Niemiec, bez uznania którego w najpełniejszym sensie prawa międzynarodowego nie byłoby również Helsinek z ich dekalogiem zasad. To Niemiecka Republika Demokratyczna od początku swego istnienia, a 20 lat wcześniej niż RFN, uznała ostateczny charakter granicy na Odrze i Nysie z całym autorytetem państwa, ideową siłą partii i wolą społeczeństwa uczciwie i w pełni dobrej woli normalizowała i znormalizowała swoje stosunki z Polską Ludową. Z ongiś — „krwawiącej”, — „płonącej” granica polsko-niemiecka, polsko-NRD-owska stała się granicą przyjaźni i pokoju, a stosunki polsko-NRD-owskie stanowią socjalistyczny wzorzec przezwyciężania złej przeszłości.</u>
+ <u xml:id="u-22.8" who="#PoselMeclewskiEdmund">Liberalny poeta niemiecki okresu Wiosny Ludów Georg Herwegh wołał, że „nie ma wolnych Niemiec bez wolnej Polski, jak nie ma wolnej Polski bez wolnych Niemiec”. Polska Ludowa i NRD — państwa zjednane ideą internacjonalizmu proletariackiego — są dowodem koronnym historycznej prawdy tych słów. Nie koniunktura, ale racje historyczne i wspólnota klasowa, ideowa sprawiły tę przemianę, torując przez praktykę współżycia drogę przemianom i z drugim niemieckim, wyłonionym z Rzeszy Niemieckiej, państwem.</u>
+ <u xml:id="u-22.9" who="#PoselMeclewskiEdmund">Na drodze od Poczdamu do Helsinek wiele było bitew, znaczenie zgoła zasadnicze zaś pośród nich miała walka tocząca się między powoli narastającymi siłami realizmu politycznego w Republice Federalnej i siłami rewizjonizmu i zimnej wojny, siłami dnia wczorajszego. Zwycięstwo tych pierwszych, znaczone przełomem politycznym dokonanym polityką rządu Brandta—Scheela, a kontynuowaną przez rząd Schmidta—Genschera, było ważnym, istotnym czynnikiem warunkującym otwarcie drogi ku Helsinkom. Siły te zrozumiały, że Poczdam nie stworzył żadnego prowizorium europejskiego, ale trwałą, mocną, niezmienną rzeczywistość.</u>
+ <u xml:id="u-22.10" who="#PoselMeclewskiEdmund">Helsinki poprzedzone zostały układami bilateralnymi, podpisanymi przez rząd Brandta—Scheela ze Związkiem Radzieckim, Polską, NRD, układem o nierozpowszechnianiu broni atomowej, układem z Czechosłowacją. To właśnie te układy przez swoją treść polityczną i prawno-międzynarodową zapaliły zielone światło realizacji socjalistycznej idei Konferencji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie. Układ z Polską otworzył ponadto drogę normalizacji stosunków miedzy obu państwami, stwarzając, przez uznanie ostatecznego charakteru naszej granicy zachodniej, podstawę tej normalizacji. Nic tu nie pomogą ani nie zmienią niczego kauzyperdzkie usiłowania tzw. ujeżdżaczy paragrafów — by posłużyć się niemieckim określeniem — którzy by radzi przyznać układowi z grudnia 1970 r. wartość czasową. To jeszcze tylko echo dochodzące z bitewnych pól z okresu zimnej wojny, wojny przegranej przez nich ostatecznie i bez reszty. Właśnie Helsinki stały się uroczystym, odbytym w obliczu całego świata, pogrzebem złudzeń rewizjonistycznych, pogrzebem osławionej doktryny Hallsteina, która wiele przecież złego zdziałała w Europie. Już przed pięciu laty wybitny antykomunistyczny polityk belgijski Paul Henri Spaak, były sekretarz generalny NATO, podsumowując w rok po objęciu władzy przez Brandta jego nową politykę wschodnią powiedział, że: — „od szeregu już lat politycy Europy zachodniej przekonywali swoich kolegów w RFN, że trzeba zrezygnować z polityki rewizjonizmu, gdyż przeszkadza ona odprężeniu w Europie Trzeba dobrze wsłuchać się w sens tych słów, by zrozumieć gorzką ironię historii, ironię i nauczkę dotkliwą — rekwizyty zimnej wojny należą do przeszłości, trzeba je wyrzucić na śmietnik historii. Nie wszyscy jeszcze rozumieją tę prawdę. Strauss jeździ do Pekinu szukać poparcia i natchnienia dla swego anty- komunizmu, zgodnie z zasadą chińskiego kierownictwa politycznego — „Wróg mojego wroga — to mój przyjaciel”. Niedobitki zimnej wojny i rewizjonizmu szukają przyjaciół w Pekinie. wspólnie głosząc potępienie dzieła odprężenia i pokoju dokonanego w Helsinkach, a jeszcze 20 lat temu w 1954 r. Pekin odmówił wizy wjazdowej Straussowi. Legion Czajów, Hupków, Windelenów, Droggerów wtóruje im zaciekle w tym ujadaniu na rzeczywistość europejską uroczyście potwierdzoną w Helsinkach.</u>
+ <u xml:id="u-22.11" who="#PoselMeclewskiEdmund">Właśnie jednak na tym tle z całą wyrazistością widać rozum polityczny i odwagę cywilną ostatnich rządów zachodnioniemieckich, które zrozumiały konieczność i zdecydowały w imieniu społeczeństwa RFN uznać w pełni majestatu prawa międzynarodowego konsekwencje II wojny światowej i podjęły trud pogodzenia się z Europą poczdamską. Rządy te podjęły wyciągniętą rękę Polski, przerywając przeklęty krąg przeszłości, bezruchu, oczekiwania na powrót dnia wczorajszego. Ta ich postawa zmieniła klimat polityczny w Europie i zmieniła kierunek marszu naszego kontynentu: od konfrontacji totalnej — ku współpracy i budowaniu bezpieczeństwa dla wszystkich.</u>
+ <u xml:id="u-22.12" who="#PoselMeclewskiEdmund">Ze zdumieniem jednak, ale i zgorszeniem przyglądaliśmy się i przysłuchiwali antypolskiej hecy podnoszonej przez siły reakcji zachodnioniemieckiej w toku debaty nad ratyfikacją układu z Polską.</u>
+ <u xml:id="u-22.13" who="#PoselMeclewskiEdmund">Ze zdziwieniem i niesmakiem przyglądamy się i przysłuchujemy atakom niektórych polityków chrześcijańsko-demokratycznej opozycji: w Bundestagu przeciw porozumieniom z Helsinek. Bezsilny to gniew, aczkolwiek nie wolno nam lekceważyć tych sił, trzeba natomiast czynić wszystko, aby tak je przygwoździć do ziemi, żeby więcej nie podniosły głowy. Z uwagą jednak jednocześnie obserwujemy rzeczowe pozytywne stanowisko takich polityków tej opozycji, jak Schroeder, którzy rozumiejąc historyczne znaczenie normalizacji stosunków z Polską aprobują Helsinki i porozumienie z Helsinek.</u>
+ <u xml:id="u-22.14" who="#PoselMeclewskiEdmund">Nocne, długie godziny rokowań w Helsinkach, toczonych już w duchu Helsinek, przyniosły nam nowy krok postawiony w tym kierunku, oznaczający jednocześnie umocnienie tendencji normalizacji stosunków między Polską a RFN i budzących nadzieję, rad bym tu powiedzieć — pewność, że postawione zostaną i dalsze konieczne dla dokończenia tego procesu kroki. Czekamy na to i będziemy współdziałać. Nie ma i trudno sobie wyobrazić większą przysługę wyświadczoną Europie niż normalizacja stosunków między Polską a Republiką Federalną Niemiec. Stąd też, jak nie szczędziliśmy tak i szczędzić nie będziemy ze swej strony wysiłków, by dzieło to kontynuować. Sprawa jest w dobrych, wypróbowanych rękach przywódców narodu polskiego. Nie wiem, czy w dziejach naszych znajdzie się rozdział historyczny wyznaczony tak niezmordowanym, tak niezwykle konsekwentnym i uwieńczonym sukcesem dążeniem polityki polskiej, by załatwić podstawowe sprawy państwa i narodu polskiego, sprawy zgodne z interesami całej Europy. Helsinki same, ale i porozumienie z Helsinek są ważną pieczęcią na tym historycznym dokumencie.</u>
+ <u xml:id="u-22.15" who="#PoselMeclewskiEdmund">Wysoki Sejmie! Zasadniczej, niezwykłej wagi dla wszystkich państw naszego kontynentu są te zwłaszcza zasady z Helsinek, które stanowią o nienaruszalności granic, integralności- terytorialnej, o wyrzeczeniu się siły i groźby jej użycia. Kategoryczny charakter tych zasad, ich moralno-polityczna waga wraz z postulatem wzajemnego działania w duchu pokojowego współistnienia — stanowią historyczny sens Helsinek. Postanowienia te stanowią ponadto poważny krok w kształtowaniu modelu stosunków międzynarodowych, istniejącego w dotychczasowych dokumentach międzynarodowych. Są one konkretyzacją wiążących zasad pokojowego współistnienia, stanowią swoistą ogólnoeuropejską gwarancję niepodległości i integralności wszystkich państw europejskich. Te zasady zamykają okres powojenny Europy, otwierając jednocześnie okres współpracy i zwiększonego bezpieczeństwa. Rodzi się nowa Europa, która ma być kontynentem pokoju. W obliczu świata i historii, wspólnie złożonymi podpisami całej Europy, Kanady i Stanów Zjednoczonych — zgodnie uznano powojenne status quo Europy poczdamskiej. I słusznie Edward Gierek nazwał postanowienia z Helsinek Wielką Kartą Pokoju w Europie. Przypomnijmy tu, że nim jeszcze zasady z Helsinek zostały formalnie przyjęte, znalazły się po ich wynegocjowaniu już w deklaracji o stosunkach polsko-amerykańskich — podpisanej przez Edwarda Gierka i Geralda Forda w październiku ubiegłego roku, podobnie jak stanowią też teraz część składową układów i umów zawartych przez Polskę z Francją czy Szwecją.</u>
+ <u xml:id="u-22.16" who="#PoselMeclewskiEdmund">Wysoki Sejmie! Helsinki są ukoronowaniem niezmordowanych wysiłków polskiej polityki i polityki jej sojuszników — państw wspólnoty socjalistycznej. W 30-letniej walce toczonej od Poczdamu po Helsinki nie zrezygnowaliśmy z żadnej zasady warunkującej trwałe rozwiązanie dla Polski i Europy, nie odstąpiliśmy od żadnego postulatu gwarantującego nasz bezpieczny byt państwowy, nie zaprzepaściliśmy owoców zwycięstwa żołnierza polskiego, bohaterstwa i męczeństwa naszego narodu. Z dumą możemy powiedzieć, że Helsinki są ukoronowaniem polskiej polityki zagranicznej, polskiej myśli pokojowej. Nie czyniliśmy i nie będziemy czynić tego z egoizmu.</u>
+ <u xml:id="u-22.17" who="#PoselMeclewskiEdmund">Jak ongiś polscy żołnierze wolności walczyli pod sztandarami z białym orłem i z napisem — „Za Waszą i naszą wolność”, tak i przywódca Polski mógł w Helsinkach mówić, że — „walczymy o to, ażeby ludzie w Polsce, w Europie i świecie żyli w pokoju, wolności, bezpiecznie, godnie i dostatnio”. Będziemy nadal działać w tym kierunku.</u>
+ <u xml:id="u-22.18" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-23">
+ <u xml:id="u-23.0" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Głos ma poseł Henryk Korotyński.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-24">
+ <u xml:id="u-24.0" who="#PoselKorotynskiHenryk">Pani Marszałku! Wysoki Sejmie! Przed kilku miesiącami na wschodzie i na zachodzie Europy, a także i na innych kontynentach, narody święciły uroczyście 30 rocznicę zakończenia najokrutniejszej z okrutnych wojen, jakie kiedykolwiek w przeszłości nawiedziły nasz wspaniały, cywilizowany glob ziemski. W wielu krajach świata odbyły się tłumne, nieraz głęboko wzruszające uroczystości dla uczczenia pamięci milionów poległych bojowników i milionów ofiar zbrodniczego faszyzmu — ku przestrodze współczesnych i przyszłych pokoleń.</u>
+ <u xml:id="u-24.1" who="#PoselKorotynskiHenryk">W tamte uroczyste dni ogłoszono liczne oświadczenia i apele organizacji kombatanckich, rządów, parlamentów, a wśród nich tak doniosłe, jak apel kierownictwa i narodu radzieckiego, sięgający w przeszłość wojenną i zwrócony ku obecnym i przyszłym dniom, z naczelną myślą o budowaniu świata bez wojen i przemocy, świata pokoju i międzynarodowej współpracy.</u>
+ <u xml:id="u-24.2" who="#PoselKorotynskiHenryk">Również tu — w tej sali sejmowej, w dniu 9 maja br. uczucia i myśli narodu polskiego wyraził w swoim przemówieniu I Sekretarz Komitetu Centralnego naszej partii, poseł Edward Gierek. W debacie zabierali głos i inni posłowie, reprezentujący wszystkie kręgi naszego społeczeństwa, a Wysoka Izba uchwaliła uroczystą deklarację w tę pamiętną rocznicę.</u>
+ <u xml:id="u-24.3" who="#PoselKorotynskiHenryk">Zorganizowane w tylu krajach świata obchody zwycięstwa nad faszyzmem miały niezaprzeczalne znaczenie wychowawcze, moralne, polityczne i były godnym upamiętnieniem historycznego roku 1945.</u>
+ <u xml:id="u-24.4" who="#PoselKorotynskiHenryk">Ale przecież nie popełnimy błędu, gdy stwierdzimy właśnie tu — w Warszawie, spopielonej w latach wojny i wskrzeszonej w dobie pokoju, że najcenniejsze uczczenie pamięci milionów ofiar i wielkiego zwycięstwa narodów nastąpiło w tym dniu, gdy przywódcy 33 krajów Europy oraz Stanów Zjednoczonych i Kanady spotkali się przy wspólnym stole w Helsinkach i podpisali zatwierdzony jednomyślnie dokument — Wielką Kartę Pokoju w Europie.</u>
+ <u xml:id="u-24.5" who="#PoselKorotynskiHenryk">Widzimy bowiem uderzającą zbieżność tych celów, które stawiali przed sobą bojownicy antyhitlerowskiej koalicji — z tym dekalogiem zasad, które przyjęto jednomyślnie w Helsinkach. Wystarczy wspomnieć, że już na wstępie dokument wskazuje jako cel nadrzędny — „zapewnienie warunków, w których narody będą mogły żyć w pokoju prawdziwym i trwałym, wolne od wszelkiego zagrożenia bądź prób naruszenia ich bezpieczeństwa”. Wystarczy podkreślić, jaką wagę dokument helsiński przywiązuje do uszanowania suwerennej równości, integralności terytorialnej, wolności i niepodległości politycznej i nienaruszalności granic.</u>
+ <u xml:id="u-24.6" who="#PoselKorotynskiHenryk">Wszystkie te zasady, podobnie jak poszanowanie praw człowieka i podstawowych wolności, przyjęte przez państwa Europy i Ameryki Północnej jako obowiązujące były — dobrze to pamiętamy — barbarzyńsko i cynicznie łamane przez hitleryzm. W imię tych właśnie szlachetnych zasad walczyli i ginęli na frontach żołnierze antyfaszystowskiej koalicji, a w okupowanych krajach bojownicy ruchu oporu.</u>
+ <u xml:id="u-24.7" who="#PoselKorotynskiHenryk">Od blisko dwóch lat jako działacz Międzynarodowej Federacji Kombatanckiej FIR spotykam się częstokroć z uczestnikami II wojny światowej z różnych krajów Europy i mogę stwierdzić, że przyjęli oni Konferencję w Helsinkach ze szczególną satysfakcją.</u>
+ <u xml:id="u-24.8" who="#PoselKorotynskiHenryk">W tych środowiskach teraz właśnie wyrażana jest z przekonaniem opinia, że ich walka nie była daremna i nie były daremne ofiary okrutnych lat 1939—1945, a zwycięstwo owocuje dziś inaczej niż to było w przeszłości. W przeszłości bowiem dawnej i niedawnej — po jednej wojnie wybuchała następna, jeszcze bardziej krwawa i niszczycielska. Wystarczy wspomnieć, że między I a II wojną światową upłynęło niespełna 21 lat i że ten krótki okres był tylko przerwą, w ciągu której najbardziej agresywne siły imperializmu przygotowywały narodom nową krwawą kąpiel.</u>
+ <u xml:id="u-24.9" who="#PoselKorotynskiHenryk">Gdy więc porównamy te dwa powojenne okresy, z których pierwszy był stałym, z roku na rok, zbliżaniem się ku nowej katastrofie, a drugi — trudnym, mozolnym, pełnym napięć i konfliktów, ale przecież budowaniem trwałego pokoju, wtedy z tym większą wyrazistością ukaże się doniosłość helsińskiego porozumienia.</u>
+ <u xml:id="u-24.10" who="#PoselKorotynskiHenryk">Nie zrządziły tej przemiany nie znane a łaskawe losy ani żadne dobre duchy historii. Gdy doszło do wybuchu wojny w 1914 roku, cały ówczesny świat był pod bezpośrednim bądź pośrednim władaniem imperializmów i nie istniała wówczas żadna wystarczająca siła, która zapobiec by mogła tej rzezi narodów. Gdy w kilkanaście lat później Niemcy hitlerowskie przygotowywały kolejną wojnę z obłędnym celem germańskiego panowania nad światem, Związek Radziecki, jedyne wówczas państwo socjalistyczne — nie było w stanie samotnie, mimo tylu wysiłków, zagrodzić drogi nowej katastrofie.</u>
+ <u xml:id="u-24.11" who="#PoselKorotynskiHenryk">Dopiero istotna zmiana układu sił w świecie, dzięki wielokrotnemu wzrostowi potęgi państwa radzieckiego, powstaniu socjalistycznej wspólnoty, obaleniu kolonializmu i — nie zapominajmy o tym — coraz większemu znaczeniu postępowej opinii publicznej, dopiero ta zmiana w układzie sił na korzyść socjalizmu sprawiła, że szala pokoju przeważyła szalę wojny, że żyjemy w pokoju. Gdyby nawet socjalizm nie przyniósł współczesnemu światu nic więcej — a przyniósł wiele — to uchronienie ludzkości przed kolejną niewyobrażalną katastrofą wojenną i otwarcie drogi do trwałego pokoju stanowi historyczną zasługę socjalistycznej idei i polityki na forum międzynarodowym.</u>
+ <u xml:id="u-24.12" who="#PoselKorotynskiHenryk">Wysoka Izbo! Stwierdzamy wszyscy ogromną doniosłość Konferencji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie i jednocześnie zdajemy sobie sprawę, że wprowadzenie jej postanowień do praktyki międzynarodowego życia politycznego to wielkie i niełatwe zadanie. Nie brakło wczoraj i nie brak dzisiaj przeciwników i przeszkód na drodze. Mówił o tym w swoim przemówieniu Premier Piotr Jaroszewicz, podnosili także tę sprawę występujący już w debacie koledzy posłowie. Wymownym, pozytywnym przykładem przezwyciężania trudności są porozumienia między Polską a Republiką Federalną Niemiec, osiągnięte po Konferencji w Helsinkach i torujące drogę ku pełnej normalizacji stosunków między obu państwami — normalizacji, opartej na uznaniu istniejących granic i wyrzeczeniu się raz na zawsze jakichkolwiek roszczeń terytorialnych.</u>
+ <u xml:id="u-24.13" who="#PoselKorotynskiHenryk">Niech wolno mi będzie poświęcić jeszcze kilka minut innemu problemowi, który dla pokojowej przyszłości naszego globu, a być może dla utrzymania w ogóle życia ludzkiego na ziemi, ma fundamentalne znaczenie. Chodzi o zahamowanie coraz groźniejszego — nie waham się użyć tego słowa — obłędnego wyścigu zbrojeń, a następnie o stopniowe, aż do całkowitego i powszechnego, rozbrojenie. Zatrzymam się nad jednym aspektem tej sprawy — nad rolą opinii publicznej.</u>
+ <u xml:id="u-24.14" who="#PoselKorotynskiHenryk">W przeprowadzonych ostatnimi laty - przed Helsinkami podkreślam — badaniach ankietowych, a także w toku solidnie przygotowywanej konferencji społecznego charakteru na temat rozbrojenia, jak np. w Genewie przez tzw. organizacje pozarządowe, podnoszono istniejący w szerokich kręgach opinii publicznej sceptycyzm czy wręcz niewiarę w możliwość rozbrojenia w ogóle, a zwłaszcza powszechnego i całkowitego. Spośród źródeł tego niepokojącego zjawiska wymieniano najczęściej następujące:</u>
+ <u xml:id="u-24.15" who="#PoselKorotynskiHenryk">1) zarówno po I, jak i po II wojnie światowej odbywały się liczne, na różnych szczeblach, trwające nieraz miesiącami i latami konferencje rozbrojeniowe, które jednak w najmniejszej mierze nie zahamowały rosnącego stale wyścigu zbrojeń;</u>
+ <u xml:id="u-24.16" who="#PoselKorotynskiHenryk">2) produkcją i handlem bronią zainteresowane są kompleksy wojskowo-przemysłowe tak potężne, że nadal potrafią unicestwiać wszelkie wysiłki na rzecz rozbrojenia;</u>
+ <u xml:id="u-24.17" who="#PoselKorotynskiHenryk">3) rozpowszechniona jest szeroko w kapitalistycznych krajach opinia, że masowa produkcja i handel bronią — „nakręcają” koniunkturę i zapewniają zatrudnienie wielkiej liczbie robotników, techników, inżynierów itd. z uczonymi włącznie;</u>
+ <u xml:id="u-24.18" who="#PoselKorotynskiHenryk">4) utrzymujące się w okresie powojennym napięcia i konflikty między państwami i blokami państw stworzyły klimat wzajemnej nieufności, która stanowi wielką przeszkodę dla dzieła rozbrojenia.</u>
+ <u xml:id="u-24.19" who="#PoselKorotynskiHenryk">Otóż sądzić można, że skoro po przezwyciężeniu tylu trudności Konferencja europejska zakończyła się owocnie, to fakt ten zmienia i zmieniać powinien klimat polityczny na naszym kontynencie i w świecie, wzmacniać powinien wzajemne zaufanie między narodami i rządami, a więc zasypywać jedno z głównych źródeł niewiary w realność rozbrojenia — ową nieufność. Słusznie stwierdzano nieraz, że dla odprężenia militarnego konieczne jest najpierw odprężenie polityczne. To ostatnie otrzymało w Helsinkach nowy potężny impuls w postaci jednomyślnej zgody i aprobaty wspólnych postanowień przez 35 państw Wschodu i Zachodu.</u>
+ <u xml:id="u-24.20" who="#PoselKorotynskiHenryk">I uwaga następna: w ostatnich dwóch latach fakty podważyły, jeśli wręcz nie obaliły, argument, jakoby zbrojenia ożywiały gospodarkę kapitalistyczną i przeciwdziałały bezrobociu. Właśnie w tych krajach, które są największymi producentami i dostawcami broni, bezrobocie objęło miliony ludzi i rośnie nadal, spadek zaś aktywności gospodarczej nasuwa wręcz porównania z wielkim kryzysem lat trzydziestych. I oto Helsinki wskazują, że nie zbrojenia, lecz rozwój międzynarodowej współpracy gospodarczej stanowi realną drogę trwałego postępu ekonomicznego, wzrostu zatrudnienia, walki z głodem i nędzą.</u>
+ <u xml:id="u-24.21" who="#PoselKorotynskiHenryk">Gdy więc na czoło zadań w życiu międzynarodowym wysuwa się sprawa rozbrojenia, możemy powiedzieć, że Konferencja w Helsinkach, chociaż jej porządek dzienny nie obejmował tego problemu, powinna działać pozytywnie również na rzecz odprężenia militarnego i dodać nowego impulsu światowej opinii publicznej. Cztery największe międzynarodowe federacje kombatanckie Wschodu i Zachodu kończą właśnie przygotowania do europejskiego sympozjum w sprawie rozbrojenia, które odbędzie się w Paryżu w ostatniej dekadzie listopada, w atmosferze o wiele bardziej sprzyjającej niż przed kilku jeszcze miesiącami.</u>
+ <u xml:id="u-24.22" who="#PoselKorotynskiHenryk">Dalecy od taniego optymizmu, pokładamy przecież ufność w siłę rozumu ludzkiego i odpowiedzialność mężów stanu. Przekonani jesteśmy, że wola pokoju, która ogarnęła wielkie masy ludzkie, stanowi dzisiaj już czynnik dominujący i trwały w życiu międzynarodowym. Helsinki dają takiemu myśleniu solidne podstawy.</u>
+ <u xml:id="u-24.23" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-25">
+ <u xml:id="u-25.0" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Lista mówców została wyczerpana.</u>
+ <u xml:id="u-25.1" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Zamykam dyskusję.</u>
+ <u xml:id="u-25.2" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Obywatele Posłowie! Konwent Seniorów proponuje, aby Wysoki Sejm podjął następującą uchwałę:</u>
+ <u xml:id="u-25.3" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">„Uchwała Sejmu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej w sprawie wyników Konferencji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie.</u>
+ <u xml:id="u-25.4" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej po wysłuchaniu oświadczenia Prezesa Rady Ministrów o wynikach Konferencji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie i udziale w jej pracach delegacji polskiej oraz po przeprowadzonej debacie wyraża pełne poparcie i aprobatę dla uchwał Konferencji. Potwierdzają one zasady pokojowego współistnienia, stwarzają warunki do utrwalenia pokojowej stabilizacji i wzajemnego zaufania oraz dalszego rozwoju konstruktywnej współpracy międzynarodowej w Europie, sprzyjają ugruntowaniu pokojowych stosunków w całym świecie.</u>
+ <u xml:id="u-25.5" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Uchwały Konferencji w Helsinkach, potwierdzając nienaruszalność polityczno-terytorialnego stanu rzeczy w Europie ukształtowanego w rezultacie II wojny światowej, decyzji poczdamskich i powojennego rozwoju, umacniają zasadnicze przesłanki trwałego pokoju i dalszego pogłębiania oraz utrwalania procesu odprężenia międzynarodowego.</u>
+ <u xml:id="u-25.6" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Wyniki Konferencji, będące wspólnym dziełem wszystkich biorących w niej udział państw, stanowią szczególną satysfakcję dla krajów socjalistycznych, które zainicjowały jej zwołanie i konsekwentnie dokładały starań, by zapewnić jej powodzenie.</u>
+ <u xml:id="u-25.7" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Sejm, stwierdzając zgodność uchwał Konferencji z żywotnymi interesami naszego państwa i narodu, potwierdza wolę Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej przestrzegania tych uchwał i konsekwentnego działania na rzecz pełnego wprowadzenia ich w życie. Tak jak dotychczas międzynarodowa działalność naszego państwa sprzyjać będzie pokojowemu rozwojowi Polski, Europy i świata, umacnianiu pokojowych stosunków i międzynarodowej współpracy. Te szczytne cele, wynikające z programowych zasad socjalizmu, przyświecają całej socjalistycznej wspólnocie. Realizujemy je, umacniając i zacieśniając nasz sojusz i przyjaźń ze Związkiem Radzieckim, ze wszystkimi bratnimi krajami.</u>
+ <u xml:id="u-25.8" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej wysoko ocenia i w całej pełni aprobuje działalność delegacji polskiej w III fazie Konferencji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie, jak również wkład przedstawicieli Polski w poprzedzające ją prace.” Jeżeli nie usłyszę sprzeciwu, będę uważała, że Sejm zgodził się z propozycją podjęcia powyższej uchwały.</u>
+ <u xml:id="u-25.9" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ <u xml:id="u-25.10" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Sprzeciwu nie słyszę.</u>
+ <u xml:id="u-25.11" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Stwierdzam, że Sejm podjął uchwałę w sprawie wyników Konferencji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie.</u>
+ <u xml:id="u-25.12" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Przystępujemy do punktu 2 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Prac Ustawodawczych oraz Komisji Spraw Wewnętrznych i Wymiaru Sprawiedliwości o rządowym projekcie ustawy o Państwowym Arbitrażu Gospodarczym (druki nr 204 i 225).</u>
+ <u xml:id="u-25.13" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Głos ma sprawozdawca poseł Sylwester Zawadzki.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-26">
+ <u xml:id="u-26.0" who="#PoselZawadzkiSylwester">Obywatelko Marszałku! Wysoki Sejmie! Przedstawiony w dniu dzisiejszym pod obrady plenarne rządowy projekt ustawy o Państwowym Arbitrażu Gospodarczym jest aktem o istotnym znaczeniu dla dalszego rozwoju gospodarki narodowej. Wprawdzie utworzony dekretem z dnia 5 sierpnia 1949 r., arbitraż gospodarczy nie ma bezpośredniego wpływu na wzrost produkcji materialnej, rozstrzygając jednak spory między podmiotami obrotu uspołecznionego, a zwłaszcza zapobiegając powstawaniu tego rodzaju sporów przez swoją działalność profilaktyczną, przyczynia się on w sposób istotny do umacniania dyscypliny realizowania planów społeczno-gospodarczego rozwoju, a realizując zasadę praworządności socjalistycznej w obrocie uspołecznionym, wywiera istotny wpływ na stan praworządności w naszym państwie. O znaczeniu funkcji spełnianych przez organy Państwowego Arbitrażu Gospodarczego może świadczyć fakt, iż jedynie w ramach realizowania działalności orzeczniczej rozpatrzyły one w ciągu 26 lat — 4 400 tysięcy spraw, wywierając w ten sposób wpływ m.in. na terminowość wykonania umów, na terminowość oddawania inwestycji, jakość wytwarzanych towarów itp.</u>
+ <u xml:id="u-26.1" who="#PoselZawadzkiSylwester">Nie jest rzeczą przypadku, że sprawa nowego uregulowania podstaw prawnych działalności państwowego arbitrażu nabrała w obecnym okresie szczególnej aktualności. Uznając w pełni potrzebę nowej regulacji prawnej obie komisje Sejmu, które mam zaszczyt reprezentować: Komisja Spraw Wewnętrznych i Wymiaru Sprawiedliwości oraz Komisja Prac Ustawodawczych pragną podkreślić dwie podstawowe jej przesłanki.</u>
+ <u xml:id="u-26.2" who="#PoselZawadzkiSylwester">Pierwsza — że rosną zadania Państwowego Arbitrażu Gospodarczego w związku ze stopniowym wdrażaniem w życie reformy planowania i zarządzania gospodarką narodową. Kierunek tych zmian formułują w największym skrócie Wytyczne na VII Zjazd PZPR, podkreślając konieczność dalszego — „umacniania centralnego planowania i zarządzania gospodarką przy jednoczesnym rozszerzaniu samodzielności i aktywności oraz pola inicjatywy dla organizacji gospodarczych”.</u>
+ <u xml:id="u-26.3" who="#PoselZawadzkiSylwester">Zmiany związane z tak sformułowanym kierunkiem rozwoju, które znalazły wyraz we wzroście zainteresowania ekonomicznymi wynikami uzyskiwanymi przez przedsiębiorstwa i we wzroście znaczenia rachunku ekonomicznego w ich funkcjonowaniu w konsekwencji prowadzą do wzrostu roli prawa w obrocie uspołecznionym, a w szczególności do zwiększenia rangi umów w stosunkach między organizacjami gospodarczymi. Ten kierunek rozwoju przyznaję jeszcze większe niż poprzednio znaczenie spełnianej przez Państwowy Arbitraż Gospodarczy funkcji umacniania praworządności w obrocie uspołecznionym, konsekwentnego realizowania wynikających z umów zobowiązań, zabezpieczenia interesów i praw poszczególnych jednostek gospodarki uspołecznionej w zgodzie z interesem ogólnym gospodarki narodowej i całego społeczeństwa.</u>
+ <u xml:id="u-26.4" who="#PoselZawadzkiSylwester">Projekt ustawy wychodzi naprzeciw wynikającej z powyższej przesłanki potrzebie zmiany pozycji prawno-ustrojowej Państwowego Arbitrażu Gospodarczego. Zgodnie z obowiązującym dotychczas dekretem Główna Komisja Arbitrażowa jest organem działającym przy Ministrze Finansów, jest więc organem resortowym.</u>
+ <u xml:id="u-26.5" who="#PoselZawadzkiSylwester">Przedłożony projekt ustawy stwierdza w art. 6 ust. 1 — „Państwowy Arbitraż Gospodarczy działa przy Radzie Ministrów”. — „Prezes Rady Ministrów powołuje i odwołuje Prezesa PAG oraz nadaje statut określający strukturę wewnętrzną PAG”. Komisje, które mam zaszczyt reprezentować, proponują przyjęcie powyższego rozwiązania, widząc w nim istotne podniesienie rangi arbitrażu. Analogicznie traktowany jest arbitraż w innych państwach socjalistycznych. Pragnę jedynie dla przykładu podać, że w ZSRR Główny Arbiter jest powoływany przez Radę Ministrów i odpowiada przed Radą Ministrów, w NRD — szefem Arbitrażu jest jeden z wicepremierów, a w Bułgarii — nadzór sprawuje wiceprezes Rady Ministrów, a więc nigdzie arbitraż nie jest włączany w ramy struktury poszczególnych resortów.</u>
+ <u xml:id="u-26.6" who="#PoselZawadzkiSylwester">Drugą przesłankę, która legła u podstaw nowej regulacji prawnej, stanowi fakt wzbogacenia, zwłaszcza w ostatnim okresie, form pracy arbitrażu, którego działalność coraz bardziej wykracza poza tradycyjną funkcję rozstrzygania sporów między podmiotami obrotu uspołecznionego. Przy okazji rozstrzygania sporów, organy arbitrażu pogłębiają swą wiedzę o źródłach powstawania konfliktów, o brakach w obowiązujących przepisach prawnych, o stanie obsługi prawnej przedsiębiorstw, mają dzięki temu możność oddziaływania na funkcjonowanie gospodarki narodowej w sposób bardziej aktywny niż to wynika z dotychczas obowiązującego dekretu.</u>
+ <u xml:id="u-26.7" who="#PoselZawadzkiSylwester">Mówiąc o nowych tendencjach w działalności arbitrażu, warto zwrócić uwagę na rozwój następujących trzech kierunków działania:</u>
+ <u xml:id="u-26.8" who="#PoselZawadzkiSylwester">1) w zakresie rozstrzygania sporów coraz częściej występują spory przedumowne, w których chodzi o zawarcie i ustalenie treści umowy; organy arbitrażu rozstrzygnęły już około 100 tys. tego rodzaju sporów. Stanowiły one w 1974 r. 7% ogólnej liczby sporów, w tym około 50% sporów przedumownych dotyczyło problematyki inwestycyjnej, a więc o istotnym znaczeniu z punktu widzenia realizacji całej polityki społeczno-gospodarczej;</u>
+ <u xml:id="u-26.9" who="#PoselZawadzkiSylwester">2) kierunkiem, który zasługuje na uwagę jest działalność profilaktyczno- sygnalizacyjna; ujawniając przyczyny i źródła określonych zjawisk, arbitraż jest w stanie oddziaływać na dyrekcje przedsiębiorstw w celu zapobiegania powstawaniu konfliktów, jak również sugerować pewne środki dla ich usunięcia. Wśród wielu form, którymi posługuje się arbitraż — jak np. posiedzenia komisji arbitrażowych odbywane w zakładach pracy z udziałem aktywu społeczno-gospodarczego i przedstawicieli załogi bądź tzw. sesje sygnalizacyjne przeprowadzane w siedzibach jednostek nadrzędnych —- istotną rolę odgrywają wytaczane przez arbitraż jednostkom gospodarki uspołecznionej spory z urzędu np. w celu usprawnienia powiązań kooperacyjnych, usunięcia nieprawidłowości w toku procesu inwestycyjnego;</u>
+ <u xml:id="u-26.10" who="#PoselZawadzkiSylwester">3) kierunkiem, który rozwija się w ostatnim okresie, jest działalność Państwowego Arbitrażu Gospodarczego na rzecz podniesienia poziomu obsługi prawnej jednostek gospodarki uspołecznionej; działalność ta ma niezwykle istotne znaczenie, biorąc pod uwagę dający się coraz wyraźniej odczuwać niedobór kadr prawniczych, a w związku z tym — tym większą potrzebę doskonalenia zatrudnionej kadry i pełnego wykorzystania jej umiejętności.</u>
+ <u xml:id="u-26.11" who="#PoselZawadzkiSylwester">Projekt ustawy stanowi uogólnienie dotychczasowych doświadczeń arbitrażu i zmierza do stworzenia ram prawnych dla nowych form jego działania. Znalazło to wyraz przede wszystkim w art. 1 projektu ustawy, formułującym cele, jakie stoją przed arbitrażem, oraz w art. 2 dotyczącym środków jego działania. Komisje proponują kilka poprawek do tych artykułów natury uściślającej. Zmierzają one do pełniejszego uwypuklenia wśród celów arbitrażu związku, jaki występuje między umacnianiem praworządności w stosunkach między jednostkami gospodarki uspołecznionej a podnoszeniem efektywności gospodarowania oraz związku między ochroną interesu społecznego a interesami jednostek gospodarki uspołecznionej.</u>
+ <u xml:id="u-26.12" who="#PoselZawadzkiSylwester">Biorąc pod uwagę dotychczasowe doświadczenia arbitrażu, jedna z poprawek w art. 2 zmierza do podkreślenia jego zadań nie tylko w zakresie — „inicjowania regulacji prawnych normujących stosunki między jednostkami gospodarki uspołecznionej”, lecz przewiduje także współdziałanie arbitrażu w ich opracowywaniu. W pkt. 6 tego artykułu akcentuje się rolę arbitrażu w zapewnieniu należytej obsługi prawnej państwowych jednostek organizacyjnych, organizacji spółdzielczych i społecznych, w szczególności przez przygotowywanie i doskonalenie kadr prawniczych do wykonywania tej obsługi oraz czuwanie nad należytym jej wykonywaniem. Komisje zgodziły się jednak ze stanowiskiem Zrzeszenia Prawników Polskich, że tryb i zakres wykonywania przez arbitraż tej funkcji powinien być określony odrębnymi przepisami regulującymi pozycję obsługi prawnej w administracji państwowej i gospodarce narodowej.</u>
+ <u xml:id="u-26.13" who="#PoselZawadzkiSylwester">W związku z propozycjami sformułowań art. 1 i 2 komisje stanęły na stanowisku, że umieszczenie wstępu, który w poważnym stopniu byłby powtórzeniem obu tych artykułów, jest zbędne. Komisje nie uważały również za konieczne dokonywanie zmiany nazwy dotychczasowych organów Państwowego Arbitrażu Gospodarczego, czego dodatkowym mankamentem byłby brak rozróżnienia między arbitrażem jako instytucją a jego organami. Z powyższego względu komisje wypowiedziały się za utrzymaniem dotychczasowej nazwy, zarówno w odniesieniu do Głównej Komisji Arbitrażowej, jak również okręgowych komisji arbitrażowych.</u>
+ <u xml:id="u-26.14" who="#PoselZawadzkiSylwester">Jeśli chodzi o działalność orzeczniczą, to utrzymując w dotychczasowym zakresie rozpoznawanie przez arbitraż sporów o prawa majątkowe, projekt ustawy przewiduje objęcie działalnością orzeczniczą arbitrażu również rozpoznawanie sporów dotyczących zawarcia, zmiany lub rozwiązania porozumień między jednostkami gospodarki uspołecznionej, określających tryb zawierania umów i zasady ich wykonywania. Projekt przewiduje objęcie właściwością arbitrażu również sporów, w których stronami są rolnicze spółdzielnie produkcyjne, spółki wodne oraz organizacje społeczne, prowadzące działalność gospodarczą.</u>
+ <u xml:id="u-26.15" who="#PoselZawadzkiSylwester">W celu zapewnienia ścisłego związku orzecznictwa arbitrażowego zarówno z wymogami rozwoju teorii, jak również potrzebami praktyki oraz jego stałego doskonalenia, przewiduje się powołanie Rady Państwowego Arbitrażu Gospodarczego, złożonej z powoływanych przez Prezesa Rady Ministrów, na wniosek Prezesa Państwowego Arbitrażu Gospodarczego, 20 przedstawicieli nauki i praktyki. Zgodnie z projektem ustawy Rada ta, oprócz dokonywania oceny kierunków orzecznictwa, wydawałaby również ogólne wytyczne orzecznictwa arbitrażowego. Wytyczne te mogłyby być uchwalane na wniosek Przewodniczącego Komisji Planowania przy Radzie Ministrów, Ministra Finansów, Ministra Sprawiedliwości, Prokuratora Generalnego, Prezesa Państwowego Arbitrażu Gospodarczego oraz z inicjatywy Rady.</u>
+ <u xml:id="u-26.16" who="#PoselZawadzkiSylwester">Projekt ustawy stawia wysokie wymogi kwalifikacyjne wobec osób ubiegających się o stanowiska arbitrów i asesorów arbitrażu. Zmierza on również do takiego ukształtowania ich pozycji prawnej, aby zapewniała ona niezbędną niezależność przy wykonywaniu ich obowiązków.</u>
+ <u xml:id="u-26.17" who="#PoselZawadzkiSylwester">W celu podkreślenia roli Ministra Sprawiedliwości w dziedzinie ochrony porządku prawnego, projekt ustawy proponuje przyznanie mu w art. 14 ust. 4 uprawnienia do występowania z wnioskami o ustalenie ogólnych wytycznych orzecznictwa arbitrażowego oraz w art. 39 ust. 3 uprawnień do wnoszenia rewizji nadzwyczajnych.</u>
+ <u xml:id="u-26.18" who="#PoselZawadzkiSylwester">Projekt ustawy podkreśla również rolę Sądu Najwyższego w zabezpieczeniu jednolitej wykładni praw oraz w wyjaśnianiu przepisów prawnych, których stosowanie może budzić wątpliwości w orzecznictwie arbitrażowym. Sąd Najwyższy w składzie 3 sędziów Sądu Najwyższego i Główna Komisja Arbitrażowa w składzie 2 arbitrów rozstrzygają ponadto spory o właściwość między sądami powszechnymi a Państwowym Arbitrażem Gospodarczym — chodzi tu o spory kompetencyjne.</u>
+ <u xml:id="u-26.19" who="#PoselZawadzkiSylwester">Projekt ustawy nie przewiduje natomiast tworzenia arbitraży resortowych, jak to przewidywał dekret z 1949 r. Nie wyklucza jednak, że jednostki nadrzędne mogą — przed wszczęciem sporu arbitrażowego — podejmować działalność mediacyjną, zmierzającą do doprowadzenia do porozumienia między podporządkowanymi im jednostkami gospodarki uspołecznionej. Komisje proponują uzupełnienie powyższego przepisu — art. 5 ust. 1 — poprawką stwierdzającą, iż — „Porozumienie zawarte w wyniku mediacji nie zamyka drogi do wszczęcia postępowania arbitrażowego.” Stwarza to przesłanki dla zapewnienia nadzoru nad postępowaniem mediacyjnym.</u>
+ <u xml:id="u-26.20" who="#PoselZawadzkiSylwester">Komisje proponują również drobne uściślenie w art. 53 i 54 zmierzające do prawidłowego ukształtowania współpracy między Państwowym Arbitrażem Gospodarczym a naczelnymi i centralnymi organami administracji państwowej oraz jednostkami gospodarki uspołecznionej. Przepisy zawarte w tych artykułach mają istotne znaczenie dla zwiększenia efektywności podejmowanych przez arbitraż działań natury profilaktycznej.</u>
+ <u xml:id="u-26.21" who="#PoselZawadzkiSylwester">Obywatele Posłowie! Nie ma możliwości wyczerpania w krótkim wprowadzeniu bogatej problematyki projektu ustawy. Pragnę w tym miejscu odesłać obywateli posłów do tekstu obszernego uzasadnienia rządowego oraz do sformułowanego na piśmie sprawozdania obu naszych komisji. Chciałbym na zakończenie ograniczyć się tylko do jeszcze jednej uwagi. Przedłożony w dniu dzisiejszym projekt ustawy o Państwowym Arbitrażu Gospodarczym wchodzi w skład Rządowego Programu Doskonalenia Prawa na lata 1974—1980. Program ten, polegający na próbie przejścia od doraźnego porządkowania prawa do planowania jego rozwoju, w oparciu o dokonaną uprzednio ocenę systemu obowiązującego prawa, stanowi przykład oryginalnego podejścia do problemów legislacji. Program nie wysuwa na pierwszy plan efektów ilościowych, chodzi w nim przede wszystkim, i w jeszcze większym stopniu niż w innych dziedzinach, o efekty jakościowe.</u>
+ <u xml:id="u-26.22" who="#PoselZawadzkiSylwester">Zgodnie z tym założeniem Komisja Prac Ustawodawczych zwracała dużą uwagę na przestrzeganie pewnych zasad procesu normotwórczego, które w sposób ramowy zostały nakreślone przez Radę Ministrów i wraz z Programem Doskonalenia Prawa przyjęte.</u>
+ <u xml:id="u-26.23" who="#PoselZawadzkiSylwester">Tak więc projekt ustawy niezależnie od tego, że był przedmiotem normalnej procedury uzgodnień międzyresortowych, wszedł również pod obrady Rady Legislacyjnej. W toku prac sejmowych komisje zwróciły się o opinię do Zrzeszenia Prawników Polskich, a w sprawach związanych z Kodeksem pracy zasięgnęły opinii CRZZ. W czasie obrad nad szczegółowymi rozwiązaniami projektu komisje zasięgały opinii profesorów prawa cywilnego specjalizujących się w problematyce obrotu uspołecznionego. W toku obrad komisji, w czasie których zapoznały się one z projektem rozporządzenia wykonawczego do projektowanej ustawy, istniała pełna możliwość wyjaśnienia stanowisk i konfrontacji rozbieżnych poglądów. Jest to oczywiście droga trudna i uciążliwa. Jak wykazuje jednak doświadczenie pracy legislacyjnej jest ona warunkiem wypracowywania optymalnych rozwiązań.</u>
+ <u xml:id="u-26.24" who="#PoselZawadzkiSylwester">Komisje, w których imieniu składam niniejsze sprawozdanie, postanowiły przedstawić Wysokiej Izbie rządowy projekt ustawy o Państwowym Arbitrażu Gospodarczym wraz z poprawkami do przyjęcia, w głębokim przekonaniu, że będzie on stanowił dobrą podstawę prawną dla działalności arbitrażu w interesie dalszego rozwoju gospodarki socjalistycznej.</u>
+ <u xml:id="u-26.25" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-27">
+ <u xml:id="u-27.0" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Czy ktoś z Obywateli Posłów pragnie zabrać głos w powyższej sprawie?</u>
+ <u xml:id="u-27.1" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Nikt się nie zgłasza.</u>
+ <u xml:id="u-27.2" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Przystępujemy do głosowania.</u>
+ <u xml:id="u-27.3" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem w całości projektu ustawy o Państwowym Arbitrażu Gospodarczym wraz z poprawkami proponowanymi przez Komisje Prac Ustawodawczych oraz Spraw Wewnętrznych i Wymiaru Sprawiedliwości — zechce podnieść rękę.</u>
+ <u xml:id="u-27.4" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-27.5" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-27.6" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Kto się wstrzymał od głosowania? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-27.7" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Stwierdzam, że Sejm uchwalił ustawę o Państwowym Arbitrażu Gospodarczym.</u>
+ <u xml:id="u-27.8" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Przystępujemy do punktu 3 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Kultury i Sztuki o rządowym projekcie ustawy o zmianie ustawy o prawie autorskim (druki nr 224 i 226).</u>
+ <u xml:id="u-27.9" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Głos ma sprawozdawca poseł Wilhelm Szewczyk.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-28">
+ <u xml:id="u-28.0" who="#PoselSzewczykWilhelm">Pani Marszałku! Wysoki Sejmie! Sprawa, którą zamierzam omówić i która stała się przedmiotem proponowanej ustawy Wysokiego Sejmu, jest wprawdzie tylko fragmentem ustawy o prawie autorskim, wymagającej zresztą nowego opracowania, ale pozwala ona równocześnie odwołać się do szerszego kręgu problematyki literackiej i artystycznej w Polsce Ludowej.</u>
+ <u xml:id="u-28.1" who="#PoselSzewczykWilhelm">Obserwujemy, zwłaszcza w latach ostatnich, szczególne ożywienie środowisk twórczych i — co sprawia nam największą radość — powstawanie dzieł o dużym znaczeniu dla kultury narodowej. Szeroki odbiór społeczny potwierdza ich rangę kulturotwórczą i duchową, stając się zarazem bodźcem dla twórców, których szeregi zapełniają się ludźmi młodymi i utalentowanymi. Korzystają oni z edukacji w wyższych uczelniach artystycznych, szczególnie gdy mówimy o dyscyplinach muzycznej i plastycznej, korzystają z doświadczeń politycznych i społecznych. Doświadczenia te są doskonałą miarą dla talentów wszystkich twórczych pokoleń, szczególnie jednak dla talentów będących dopiero w stadium rozwojowym, dojrzewających wraz z przemianami społecznymi i politycznymi w naszym kraju.</u>
+ <u xml:id="u-28.2" who="#PoselSzewczykWilhelm">Obraz naszej rzeczywistości i wysokich aspiracji duchowych naszego społeczeństwa odtwarzany w dziełach najlepszych, budzi ogromne zainteresowanie nie tylko w kraju, lecz i za granicą. Pozwala niejednokrotnie na twórczą refleksję tym, których codzienne zawodowe zajęcia dalekie są od pracy artystycznej, ale którzy z kolei, co powinno być stale normalną wymianą wartości, stwarzają cenne inspiracje dla twórców. Inspiracje te są w najszlachetniejszym tego słowa znaczeniu zamówieniem społecznym, jakie literatura i sztuka starają się podejmować.</u>
+ <u xml:id="u-28.3" who="#PoselSzewczykWilhelm">Zagranicznego odbiorcę sztuki i literatury interesuje najwięcej to wszystko, co jest związane z naszą pracą, z naszym rozwojem, ze szlachetnością naszych humanistycznych intencji i z pięknem naszych osiągnięć. Potwierdzili to raz jeszcze w licznych wypowiedziach życzliwi naszej pracy pośrednicy, zebrani na kolejnym, odbywającym się w Polsce zjeździe tłumaczy dzieł literackich. W wypowiedziach tych podkreślali dobitnie, iż zagraniczny konsument sztuki i literatury, zwłaszcza w krajach zachodnich, najchętniej sięga po takie dzieło literackie i artystyczne, legitymujące się rodowodem polskim, które mówi mu o naszym kraju, o jego społeczeństwie, o związku, jaki istnieje między nim a budownictwem socjalistycznym. Interesuje go zatem w pierwszej kolejności polski kontekst dzieła artystycznego, jeśli spełnia ono równocześnie warunki tej doskonałości warsztatowej, którą przyjmuje się jako zasadę przy wymianie wartości literackich i artystycznych.</u>
+ <u xml:id="u-28.4" who="#PoselSzewczykWilhelm">W latach ostatnich zmalała wyraźnie w większości kontaktujących się z naszą sztuką i literaturą krajów zachodnich liczba tych wydawców czy menagerów-manipulatorów, którzy za pośrednictwem powstających w Polsce dzieł pragnęliby przekazywać obraz naszej rzeczywistości w jakiejś krzywej perspektywie, w groteskowym grymasie, w kostiumie zanadto alegorycznym. Powaga naszej pracy, służącej przecież nie tylko naszemu społeczeństwu, tempo naszego rozwoju, intelektualna dojrzałość wielu naszych przemyśleń, słowem — zarówno tworzone u nas wartości materialne, jak i duchowe przyczyniły się również do tego, iż polską sztuką i literaturą zaczęto się szerzej i głębiej interesować właśnie dlatego, że powstają one w naszym kraju, że zawierają odbicie naszych możliwości, marzeń i pragnień, że są zwierciadłem naszego życia i że jego historyczna odmienność ma zagranicznemu odbiorcy sporo nowego do przekazania.</u>
+ <u xml:id="u-28.5" who="#PoselSzewczykWilhelm">Wszystko to sprawia, że pragniemy zabezpieczyć trwalszy i dłuższy obieg powstających w naszym kraju dzieł literackich i artystycznych, także na użytek zagranicznego odbiorcy, wierząc, iż kultura i sztuka są również bezpiecznymi przęsłami dla pomostów politycznych. Aby zabezpieczyć ów trwalszy i dłuższy obieg dzieł artystycznych, także dla dobra są mego ich twórcy, konieczne się stało przystąpienie Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej do Konwencji Powszechnej o prawie autorskim, działającej od roku 1952.</u>
+ <u xml:id="u-28.6" who="#PoselSzewczykWilhelm">W obowiązującej u nas ustawie o prawie autorskim czas trwania autorskich praw majątkowych wygasa po upływie 20 lat od śmierci autora. Tymczasem w pkt. 2 art. IV Konwencji Powszechnej czytamy, iż — „ochrona utworów chronionych przez niniejszą konwencję nie może trwać krócej niż przez czas życia autora i 25 lat po jego śmierci”. Podpisując w październiku ubiegłego roku porozumienie ze Związkiem Radzieckim o wzajemnej ochronie praw autorskich, podjęliśmy również zobowiązanie wydłużenia okresu ochrony (bo taki dłuższy okres ochrony praw autorskich istnieje również w Związku Radzieckim). Zresztą tendencja do wydłużania okresu ochrony praw autorskich widoczna jest w całym świecie i wymagać będzie i u nas dalszych przemyśleń.</u>
+ <u xml:id="u-28.7" who="#PoselSzewczykWilhelm">Zmiana ustawy o prawie autorskim — według rządowego tekstu zawartego w druku sejmowym nr 224 — powinna przynieść nam konkretne korzyści w naszych rozwijających się coraz lepiej w dziedzinie wymiany literackiej oraz artystycznej stosunkach z innymi krajami. Przez dokonanie zmiany nie dającego się już rzeczowo usprawiedliwić anachronicznego przepisu o 20-letnim okresie ochrony zapewniamy naszym autorom lepsze i trwalsze warunki twórczej obecności za granicą, równocześnie zaś gwarantujemy obcym autorom taką samą lub podobną ochronę, z jakiej korzystają we własnym kraju. Ta zasada wzajemności jeszcze bardziej powinna ożywić wymianę godnych tego wartości literackich i artystycznych. Dłuższy okres ochrony pozwoli również powołanym do tego instytucjom bardziej konsekwentnie i z większym pożytkiem społecznym korzystać z powodzenia wybitnych polskich dzieł za granicą, co oznacza, iż system ich lansowania może być bardziej przemyślany i realizowany po prostu dłużej. Resort kultury i sztuki, dokonując analizy kosztów związanych z wydłużeniem okresu ochrony, poinformował sejmową Komisję Kultury i Sztuki, iż w odniesieniu do rynku wydawniczego kształtować się one będą w granicach około 3% ogólnej kwoty obecnych honorariów.</u>
+ <u xml:id="u-28.8" who="#PoselSzewczykWilhelm">Konieczności zmiany ustawy o prawie autorskim wynikają zarówno z tytułu zobowiązań wobec odpowiedniego przepisu Konwencji Powszechnej, jak i ze względu na ogólny pożytek społeczny, który zapewni nam przystąpienie do tej konwencji.</u>
+ <u xml:id="u-28.9" who="#PoselSzewczykWilhelm">W imieniu sejmowej Komisji Kultury i Sztuki wnoszę, aby projekt ustawy, wraz z poprawką zawartą w druku sejmowym nr 226, Wysoki Sejm uchwalić raczył.</u>
+ <u xml:id="u-28.10" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-29">
+ <u xml:id="u-29.0" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Czy ktoś z Obywateli Posłów pragnie zabrać głos w tej sprawie?</u>
+ <u xml:id="u-29.1" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Nikt się nie zgłasza.</u>
+ <u xml:id="u-29.2" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Przystępujemy do głosowania.</u>
+ <u xml:id="u-29.3" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem w całości projektu ustawy o zmianie ustawy o prawie autorskim wraz z poprawką proponowaną przez Komisję Kultury i Sztuki — zechce podnieść rękę.</u>
+ <u xml:id="u-29.4" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-29.5" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-29.6" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Kto wstrzymał się od głosowania? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-29.7" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Stwierdzam, że Sejm uchwalił ustawę o zmianie ustawy o prawie autorskim.</u>
+ <u xml:id="u-29.8" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Przystępujemy do punktu 4 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Pracy i Spraw Socjalnych o rządowym projekcie ustawy o zmianie ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (druki nr 227 i 229).</u>
+ <u xml:id="u-29.9" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Głos ma sprawozdawca poseł Leszek Strycharski.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-30">
+ <u xml:id="u-30.0" who="#PoselStrycharskiLeszek">Obywatelko Marszałku! Wysoka Izbo! Przedłożony pod obrady Wysokiej Izbie projekt ustawy o zmianie ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa, uwzględniając doświadczenia uzyskane w praktycznym stosowaniu przepisów ustawy z dnia 17 grudnia 1974 r., dokonuje pewnych modyfikacji w obecnie obowiązujących zasadach obliczania i finansowania zasiłków chorobowych.</u>
+ <u xml:id="u-30.1" who="#PoselStrycharskiLeszek">Realizując uchwały VI Zjazdu partii, dokonaliśmy na przestrzeni ostatnich 2 lat zasadniczej poprawy pieniężnych świadczeń socjalnych i reformy podstawowych aktów prawnych z dziedziny stosunków pracy, takich jak: Kodeks pracy, wymieniona już przeze mnie ustawa o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa oraz ustawa o świadczeniach z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych.</u>
+ <u xml:id="u-30.2" who="#PoselStrycharskiLeszek">Akty te w istotny sposób zwiększyły zakres uprawnień pracowników, a w szczególności usunęły różnice między uprawnieniami robotników i pracowników umysłowych oraz stworzyły jednolity dla wszystkich pracowników system świadczeń. Usunięcie tych różnic nastąpiło przy zastosowaniu zasady równania w górę. Wprowadzono równocześnie szereg nowych, nie znanych przedtem zasiłków. Należą do nich zasiłki z tytułu urodzenia dziecka, a także zasiłki wyrównawcze dla pracowników, którzy ze względu na ograniczoną zdolność do pracy wymagają rehabilitacji. Nowym świadczeniem są także renty chorobowe pozwalające na kontynuowanie leczenia po wyczerpaniu zasiłków. Nie można również zapomnieć, że dwukrotnie z 30 do 60 dni przedłużono pełnopłatny okres zwolnienia od pracy z tytułu opieki nad dziećmi.</u>
+ <u xml:id="u-30.3" who="#PoselStrycharskiLeszek">W roku 1975 na świadczenia socjalne wydatkowana będzie kwota ponad 105 mld zł, to jest dwukrotnie więcej niż w roku 1970.</u>
+ <u xml:id="u-30.4" who="#PoselStrycharskiLeszek">Wśród różnorodnych świadczeń ubezpieczeniowych istotną rolę odgrywają zasiłki chorobowe, a więc świadczenia mające zabezpieczyć egzystencję pracownika w czasie, gdy nie jest on faktycznie zdolny do wykonywania pracy.</u>
+ <u xml:id="u-30.5" who="#PoselStrycharskiLeszek">Ponad roczny okres stosowania przepisów o zasiłkach chorobowych potwierdził słuszność zasadniczych unormowań prawnych zawartych w ustawie z 17 grudnia 1974 r. Równocześnie ujawniły się niekorzystne zjawiska, nad którymi nie można przejść do porządku dziennego, gdyż godzą w interes ludzi pracy oraz dobro gospodarki narodowej. Szczególnie w ostatnim okresie obserwuje się nieuzasadniony wzrost absencji chorobowej, pomimo wzrostu odsetka ludzi młodych wśród załóg, a także zwiększenia zakresu i polepszenia opieki lekarskiej oraz warunków pracy. W wielu zakładach pracy największe nasilenie absencji chorobowej ma miejsce w dni poświąteczne. Nie można także zapomnieć o pijaństwie jako źródle absencji i wypadków przy pracy. Nasilenie absencji chorobowej nie zawsze odzwierciedla też uciążliwości warunków pracy. Wskaźnik absencji chorobowej wzrósł szczególnie w ostatnim okresie. W pierwszym półroczu br. wskaźnik dni nie przepracowanych z powodu choroby, liczony od nominalnej liczby dni pracy, wyniósł 5,76, podczas gdy w pierwszym półroczu ubiegłego roku wynosił 4,94.</u>
+ <u xml:id="u-30.6" who="#PoselStrycharskiLeszek">Sprawy kształtowania się absencji chorobowej od dłuższego już czasu były przedmiotem szczegółowych analiz i obserwacji, z których wynika, że pewna część tej absencji nie tylko nie znajduje uzasadnienia w obiektywnych warunkach, lecz nosi znamiona wyłudzania i nadużywania zwolnień chorobowych przez część niesolidnych pracowników. Jest to — rzecz oczywista — margines, którego nie wolno nie doceniać ze względu na jego szkodliwość społeczną oraz demoralizujące oddziaływanie na innych pracowników, a zwłaszcza młodych, podejmujących pierwszą w swoim życiu pracę zarobkową.</u>
+ <u xml:id="u-30.7" who="#PoselStrycharskiLeszek">Obserwuje się również niedostateczne zainteresowanie zakładów pracy przyczynami wzrastającej absencji. Nie podejmują one dostatecznie energicznych poczynań, zmierzających do wykrywania i zwalczania nadużyć, nie przejawiają dostatecznej troski o poprawę warunków pracy oraz likwidację innych źródeł, pociągających za sobą zachorowalność wśród załogi. Taka sytuacja postawiła między innymi na porządku dnia potrzebę zmian w unormowaniach prawnych.</u>
+ <u xml:id="u-30.8" who="#PoselStrycharskiLeszek">Obywatele Posłowie! Społeczna i moralna konieczność wprowadzenia określonych modyfikacji do unormowań od niedawna obowiązujących, z uwagi na powszechność ustawy, wymagała konfrontacji z opinią ludzi pracy. Taką konfrontację przeprowadzano w ponad 400 największych zakładach pracy, obejmując nią ponad 20 tys. osób. Chodziło bowiem o to, aby kierunki modyfikacji wszechstronnie rozważyć w gronie szerokiego aktywu zakładowego i opracować w konsultacji z ich oceną, doświadczeniami i wynikającymi stąd poglądami. W toku tych prac, prowadzonych przy bezpośrednim udziale związków zawodowych, zgłoszono bardzo wiele uwag, postulatów i wniosków. Najbardziej zasadnicze z nich i najczęściej powtarzające się znalazły swoje odbicie w zgłoszonym pod obrady Wysokiej Izby projekcie ustawy.</u>
+ <u xml:id="u-30.9" who="#PoselStrycharskiLeszek">Wysoki Sejmie! Chciałbym zwrócić uwagę na podstawowe założenia i kierunki regulacji zawarte w projektowanej ustawie. Projekt ustawy utrzymuje zasadę 100-procentowego zasiłku chorobowego, wprowadzając jedynie pewne modyfikacje w zasadach obliczania i finansowania zasiłków chorobowych. Projekt zakłada uzależnienie wysokości zasiłków chorobowych od stażu pracy. Jest to najbardziej zgodne z odczuciem sprawiedliwości — kryterium zróżnicowania. Staż pracy ustalony będzie w wyniku zsumowania wszystkich okresów faktycznego zatrudnienia w ramach stosunku pracy, a ponadto także i innych okresów określonych przez Radę Ministrów. Proponuje się, aby 100-procentowy zasiłek chorobowy przysługiwał pracownikom o stażu pracy wynoszącym co najmniej 8 lat. Dla pracowników zatrudnionych od 3 do 8 lat zasiłek chorobowy ma wynosić 80%, a dla pracowników zatrudnionych krócej niż 3 lata — 75%. Tak więc proponowane rozwiązania gwarantują 100-procentowy zasiłek dla zdecydowanej większości pracowników. Ponadto każdy pracownik w miarę zwiększania się jego stażu pracy, uzyska prawo do zasiłku w tej wysokości. Zasiłek chorobowy wynosić będzie jednak nadal 100%, bez względu na okres zatrudnienia pracownika, gdy wymagać będą tego względy socjalne. Dotyczy to długotrwałej choroby — poczynając od trzydziestego pierwszego dnia, wypadków przy pracy oraz wypadków w drodze do pracy i z pracy. 100-procentowy zasiłek przysługiwać będzie również, bez względu na staż pracy, w razie choroby przypadającej na okres ciąży, a także w czasie sprawowania opieki nad chorym dzieckiem lub innym członkiem rodziny. Bez zmian pozostaje także wysokość 100-procentowvch zasiłków macierzyńskich. Takie unormowania odpowiadają w pełni intencjom naszej polityki w stosunku do kobiety — matki oraz rodzin wychowujących dzieci.</u>
+ <u xml:id="u-30.10" who="#PoselStrycharskiLeszek">Drugi kierunek projektowanych zmian — to uściślenia określające podstawy wymiaru zasiłku chorobowego i opiekuńczego. Projektowana ustawa wychodzi tutaj z założenia, że podstawa ta powinna obejmować wszystkie elementy wynagrodzenia stanowiące ekwiwalent za świadczoną pracę, które w trwały sposób wpływają na wysokość zarobków pracownika, a więc wynagrodzenie zasadnicze wraz z dodatkami funkcyjnymi i służbowymi, dodatki za pracę w warunkach szkodliwych, uciążliwych i niebezpiecznych, premie regulaminowe, wynagrodzenie akordowe oraz równoważne składniki wynagrodzenia o charakterze zmiennym, jak np. wynagrodzenie prowizyjne. Te składniki wynagrodzenia stanowią bowiem podstawę egzystencji pracownika oraz jego rodziny. Wykaz ten może objąć również i inne składniki, jeżeli będą one miały charakter stały. Nastąpi to w przepisach wykonawczych do ustawy, które uregulują m.in. zakres i warunki wliczania do podstawy wymiaru wynagrodzenie za pracę w godzinach nadliczbowych, za prace wyładunkowe i inne podobne składniki.</u>
+ <u xml:id="u-30.11" who="#PoselStrycharskiLeszek">Przepisy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa mają na celu również umocnienie dyscypliny pracy, a zwłaszcza zapobieganie jej szczególnie rażącym naruszeniom przez jednostki o niskim poziomie świadomości, słabym poczuciu odpowiedzialności i słabym zrozumieniu interesu społecznego. W tym celu przewidziane są sankcje w postaci obniżenia o 25% zasiłku chorobowego lub opiekuńczego na okres jednego roku, jeżeli pracownik porzucił pracę lub został zwolniony ze swej winy, bez wypowiedzenia. Są to zjawiska stosunkowo rzadkie, ale nie ma powodu, aby tacy, mało zdyscyplinowani pracownicy, korzystali z pełnych uprawnień, jeśli lekceważą obowiązki pracownicze. Sankcja ta ma dotyczyć także przypadków, w których niezdolność do pracy powstała wskutek nadużycia alkoholu, rozmyślnego udziału w bójce albo w wyniku innego umyślnego przestępstwa lub wykroczenia.</u>
+ <u xml:id="u-30.12" who="#PoselStrycharskiLeszek">Jak więc z tego wynika, pewne ograniczenia w zakresie maksymalnej wysokości uprawnień dotyczyć mają najmniej zdyscyplinowanych pracowników i tych negatywnych zjawisk, które spotykają się z jednoznaczną potępiającą opinią załóg.</u>
+ <u xml:id="u-30.13" who="#PoselStrycharskiLeszek">Przy tej okazji pragnę poinformować, że zamierza się wprowadzić nowy system finansowania zasiłków, polegający na tym, że zasiłki chorobowe będą finansowane z funduszów płac uspołecznionych zakładów pracy, po ich odpowiednim zwiększeniu o kwoty dotychczasowych limitów zasiłków. Pozostałe zasiłki, a więc porodowe, macierzyńskie, opiekuńcze, wyrównawcze i pogrzebowe, jak też zasiłki chorobowe po ustaniu stosunku pracy, mają być nadal wypłacane z funduszów ZUS.</u>
+ <u xml:id="u-30.14" who="#PoselStrycharskiLeszek">Powyższe zmiany zwiększą zainteresowanie kierownictwa zakładów pracy poprawą warunków pracy, polepszeniem opieki zdrowotnej nad pracownikami, a także stymulować będą odpowiednie działania organizacyjne i wychowawcze w stosunku do pracowników niesolidnych.</u>
+ <u xml:id="u-30.15" who="#PoselStrycharskiLeszek">Zmiana systemu finansowania nie będzie miała żadnego wpływu na uprawnienia pracowników, którym zasiłki będą zawsze wypłacane w ustawowo określonej wysokości.</u>
+ <u xml:id="u-30.16" who="#PoselStrycharskiLeszek">Wysoka Izbo! Z przytoczonej przeze mnie analizy projektu wynika, że intencją proponowanych zmian jest przeciwdziałanie negatywnym społecznie i moralnie zjawiskom, jakie ujawniły się w związku z dotychczas obowiązującymi unormowaniami. Przeprowadzone konsultacje wykazały pełne zrozumienie tych okoliczności. Jestem przekonany, że organizacje związkowe i olbrzymia przecież większość pracowniczych kolektywów, które cechuje rzetelny stosunek do pracy i zrozumienie interesu społecznego, który jest i ich własnym, osobistym interesem, potrafią stworzyć skuteczną presję moralnej opinii i klimat, w którym nieuczciwe wykorzystywanie zdobyczy socjalnych, uzyskanych w naszym socjalistycznym państwie, będzie traktowane jako zachowanie podważające dumę, godność i dobre imię polskiego świata pracy.</u>
+ <u xml:id="u-30.17" who="#PoselStrycharskiLeszek">Trosce o jak najlepsze zabezpieczenie materialne pracowników w okresie choroby towarzyszyć będzie nadal stały rozwój opieki zdrowotnej, organizowanej przez państwo ludowe. Systematyczna poprawa stanu zdrowia ludności, stwarzanie pracującym i ich rodzinom coraz lepszych warunków zdrowotnych, poprawa warunków pracy — to podstawowe kierunki naszej polityki społecznej i socjalnej. Wyrazem tego jest założone w Wytycznych na VII Zjazd partii zwiększenie środków przeznaczonych na ochronę zdrowia i rozwój lecznictwa, rozbudowa przemysłowej służby zdrowia, poprawa warunków pracy i wypoczynku.</u>
+ <u xml:id="u-30.18" who="#PoselStrycharskiLeszek">Likwidacja rzeczywistych źródeł absencji chorobowej powinna być przedmiotem szczególnej troski Ministerstwa Zdrowia i Opieki Społecznej i świata lekarskiego oraz kierownictwa zakładów pracy. Do źródeł tych należą m.in. nieodpowiednie warunki pracy w części zakładów, pociągające za sobą wypadki przy pracy, choroby zawodowe i inne schorzenia spowodowane warunkami środowiska pracy. Przepisy Kodeksu pracy dotyczące tych spraw nie wszędzie jeszcze są w pełni realizowane.</u>
+ <u xml:id="u-30.19" who="#PoselStrycharskiLeszek">Zmniejszenie rozmiarów absencji prowadzić będzie do lepszego wykorzystania czasu pracy, a w rezultacie do wzrostu produkcji, poprawy jakości produktów i usług oraz zarobków zgodnych z faktycznym wkładem pracy.</u>
+ <u xml:id="u-30.20" who="#PoselStrycharskiLeszek">Tak więc przedstawiony Wysokiej Izbie projekt ustawy stanowić będzie ważny wkład w porządek prawny służący dobrze pojętym interesom ludzi pracy. Wymiar świadczeń w czasie choroby, macierzyństwa i z tytułu opiekuństwa należeć będzie nadal do przodujących uregulowań prawnych w ustawodawstwie światowym.</u>
+ <u xml:id="u-30.21" who="#PoselStrycharskiLeszek">Wysoka Izbo! Z upoważnienia Komisji Pracy i Spraw Socjalnych wnoszę, aby Wysoki Sejm uchwalić raczył rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa, wraz z poprawkami zgłoszonymi przez Komisję, zawartymi w drukach nr 227 i 229.</u>
+ <u xml:id="u-30.22" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-31">
+ <u xml:id="u-31.0" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Czy ktoś z Obywateli Posłów pragnie zabrać głos w tej sprawie?</u>
+ <u xml:id="u-31.1" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Nikt się nie zgłasza.</u>
+ <u xml:id="u-31.2" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Przystępujemy do głosowania.</u>
+ <u xml:id="u-31.3" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem w całości projektu ustawy o zmianie ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa wraz z poprawkami proponowanymi przez Komisję Pracy i Spraw Socjalnych — zechce podnieść rękę.</u>
+ <u xml:id="u-31.4" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-31.5" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-31.6" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Kto się wstrzymał od głosowania. Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-31.7" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Stwierdzam, że Sejm uchwalił ustawę o zmianie ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa.</u>
+ <u xml:id="u-31.8" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Proszę Obywatelkę Sekretarza Posła Stanisławę Karną o odczytanie komunikatu.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-32">
+ <u xml:id="u-32.0" who="#SekretarzposelStanislawaKarna">Bezpośrednio po zarządzeniu przerwy w obradach Sejmu odbędą się:</u>
+ <u xml:id="u-32.1" who="#SekretarzposelStanislawaKarna">1) Wspólne posiedzenie Komisji Budownictwa i Gospodarki Komunalnej oraz Komisji Rolnictwa i Przemysłu Spożywczego — w sali nr 118, 2) wspólne posiedzenie Komisji Oświaty i Wychowania oraz Komisji Spraw Wewnętrznych i Wymiaru Sprawiedliwości — w sali nr 67, Dom Poselski.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-33">
+ <u xml:id="u-33.0" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Zarządzam 15-minutową przerwę.</u>
+ <u xml:id="u-33.1" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu od godz. 14 min. 30 do godz. 14 min. 55)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-34">
+ <u xml:id="u-34.0" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Wysoki Sejmie! Wznawiam posiedzenie.</u>
+ <u xml:id="u-34.1" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Przystępujemy do punktu 5 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Pracy i Spraw Socjalnych o rządowym projekcie ustawy o dalszym zwiększeniu świadczeń dla kombatantów i więźniów obozów koncentracyjnych (druki nr 228 i 230).</u>
+ <u xml:id="u-34.2" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Głos ma sprawozdawca poseł Marian Górski.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-35">
+ <u xml:id="u-35.0" who="#PoselGorskiMarian">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Przedłożony Wysokiej Izbie rządowy projekt ustawy o dalszym zwiększeniu świadczeń dla kombatantów i więźniów obozów koncentracyjnych, zawarty w druku sejmowym nr 228, jest naturalną konsekwencją troski, jaką partia i władza ludowa zawsze otaczała ludzi, którzy w walce o wolną Polskę sprawiedliwości społecznej ponieśli największe ciężary i złożyli najwyższe ofiary. Nowe perspektywy rozszerzenia i urealnienia tej pomocy stworzyła, przyjęta przez VI Zjazd PZPR, strategia społeczno-gospodarczego rozwoju kraju, w której jedno z istotnych miejsc zajęły problemy socjalno-bytowe społeczeństwa. Możliwości te rozszerza ofiarna praca narodu, przynosząca nowe wartości materialne oraz wyższe, społecznie pożądane motywacje ludzkich działań.</u>
+ <u xml:id="u-35.1" who="#PoselGorskiMarian">Te przesłanki umożliwiły Wysokiej Izbie uchwalenie w dniu 29 maja 1974 r. ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym inwalidów wojennych i wojskowych oraz ich rodzin, będącej dobrodziejstwem dla tej części naszego społeczeństwa. Pomyślne wyniki ekonomiczne mijającego pięciolecia pozwalają uczynić dalszy krok w tej mierze. Pozwalają rozszerzyć dobrodziejstwa wspomnianej ustawy na tych wszystkich, których inwalidztwo pozostaje w związku z pobytem w hitlerowskich obozach i więzieniach oraz przyznać szereg uprawnień ogółowi społeczności kombatanckiej.</u>
+ <u xml:id="u-35.2" who="#PoselGorskiMarian">Podejmując ten problem, dajemy moralną i materialną satysfakcję tym wszystkim, którzy czynnie walczyli o narodowe i społeczne wyzwolenie ojczyzny — a więc żołnierzom frontowym, partyzantom, uczestnikom ruchu oporu, nauczycielom prowadzącym tajne nauczanie, tym którzy z bronią w ręku walczyli o utrwalenie władzy ludowej oraz tym wszystkim, którzy przeżyli gehennę hitlerowskich obozów. Będzie to uznanie dla ich patriotyzmu i poświęcenia w walce orężnej, dla ich rzetelnej, ofiarnej pracy przy powojennej odbudowie kraju i jego późniejszym, dynamicznym rozwoju.</u>
+ <u xml:id="u-35.3" who="#PoselGorskiMarian">Projekt rozpatrywanej dziś ustawy stanowi kolejny krok na tej drodze. Stanowi on prawny wyraz przyjętego przez Biuro Polityczne KC PZPR programu dalszego zwiększenia świadczeń dla środowiska kombatanckiego i byłych więźniów obozów koncentracyjnych. Główne założenia tego programu przedstawili I Sekretarz KC PZPR Edward Gierek i Prezes Rady Ministrów Piotr Jaroszewicz na spotkaniu z kombatantami i byłymi więźniami obozów koncentracyjnych w dniu 3 października bieżącego roku.</u>
+ <u xml:id="u-35.4" who="#PoselGorskiMarian">Główne postanowienia tego programu, wyrażone w projekcie ustawy są następujące:</u>
+ <u xml:id="u-35.5" who="#PoselGorskiMarian">1. Utworzenie Państwowego Funduszu Kombatantów i Więźniów Obozów Koncentracyjnych. Z funduszu tego pokrywane byłyby wszystkie wydatki ponoszone na świadczenia rentowe i pomoc socjalną oraz opiekę zdrowotną dla środowiska kombatanckiego. Tworzony ze środków budżetowych państwa działałby przy Ministrze do Spraw Kombatantów, a jego wielkość w najbliższym pięcioleciu wynosiłaby 17 mld zł.</u>
+ <u xml:id="u-35.6" who="#PoselGorskiMarian">2. Dalsza, wydatna poprawa świadczeń rentowych przez fakt, iż uprawnienia więźniów obozów koncentracyjnych, których inwalidztwo zostanie uznane za związane z pobytem w obozie, zostałyby zrównane z uprawnieniami, które przysługują dotychczas inwalidom wojennym.</u>
+ <u xml:id="u-35.7" who="#PoselGorskiMarian">Warto w tym miejscu przypomnieć, że na mocy ustawy z 29 maja 1974 r. renty inwalidów wojennych są szczególnie korzystne. Wynoszą one 100% podstawy wymiaru od sumy 2 200 zł dla inwalidów I i II grupy oraz 65% dla inwalidów III grupy. Nie podlegają one zawieszeniu ani zmniejszeniu w wypadku zarobkowania. W razie zbieżności uprawnień zarówno do renty, jak i do emerytury wypłacane jest jedno wybrane świadczenie w całości i drugie w połowie.</u>
+ <u xml:id="u-35.8" who="#PoselGorskiMarian">Projekt ustawy zmierza też do zapewnienia zaopatrzenia rentowego tym kombatantom, którzy nie nabyli uprawnień z tytułu pracy lub z innego tytułu. Projekt przewiduje bowiem, że Minister do Spraw Kombatantów będzie miał prawo do przyznania tym kombatantom rent w trybie wyjątkowym oraz podwyższenia wysokości renty lub emerytury, pobieranej na podstawie przepisów o powszechnym zaopatrzeniu emerytalnym. Wysokość renty wynosiłaby do 2 000 zł dla kombatantów i 1 400 zł dla ich rodzin. Dotychczasowe renty przyznawane w trybie wyjątkowym były o 200 zł niższe. Problem ten znajdzie wyraz w projekcie rozporządzenia wykonawczego do ustawy.</u>
+ <u xml:id="u-35.9" who="#PoselGorskiMarian">3. Na rzecz kombatantów i więźniów obozów koncentracyjnych projekt przewiduje wiele istotnych przywilejów socjalnych, a mianowicie:</u>
+ <u xml:id="u-35.10" who="#PoselGorskiMarian">—dodatkowy 10-dniowy urlop wypoczynkowy, —możliwość wcześniejszego o 5 lat przejścia na emeryturę, —zaliczenie okresu pobytu w obozach koncentracyjnych do wysługi emerytalnej w wymiarze podwójnym.</u>
+ <u xml:id="u-35.11" who="#PoselGorskiMarian">Niezależnie od rozstrzygnięć, które podejmuje przedstawiony projekt ustawy, na dalszą poprawę sytuacji kombatantów i więźniów obozów koncentracyjnych wpływać będzie przyjęty przez Biuro Polityczne program rozwoju działalności inwestycyjnej przewidujący m.in. budowę 5 sanatoriów oraz 5 dalszych domów zasłużonego kombatanta, przychodni specjalistycznej ukierunkowanej na leczenie schorzeń poobozowych, stosowne wyposażenie w tym względzie jednej z klinik Akademii Medycznej w Warszawie, a także zwiększenie środków na pomoc doraźną.</u>
+ <u xml:id="u-35.12" who="#PoselGorskiMarian">Pragnę również przedstawić przedłożoną Sejmowi przez Prezesa Rady Ministrów rządową autopoprawkę do omawianego projektu ustawy, a mianowicie, by w art. 9 po ust. 1 dodać nowy ust. 2 w brzmieniu:</u>
+ <u xml:id="u-35.13" who="#PoselGorskiMarian">„2. Granice wieku określone w ust. 1 stosuje się również przy ustalaniu prawa do renty kombatantom i więźniom obozów koncentracyjnych przekazującym gospodarstwa rolne na własność państwa”.</u>
+ <u xml:id="u-35.14" who="#PoselGorskiMarian">Dotychczasowy ust. 2 tego artykułu otrzymałby numerację ust. 3.</u>
+ <u xml:id="u-35.15" who="#PoselGorskiMarian">Istotą tej autopoprawki jest umożliwienie także rolnikom kombatantom, przekazującym gospodarstwa rolne na własność państwa w zamian za rentę, wcześniejsze uzyskanie renty.</u>
+ <u xml:id="u-35.16" who="#PoselGorskiMarian">Wysoki Sejmie! Społeczność kombatancka, a w niej liczna grupa byłych więźniów obozów koncentracyjnych, z ogromnym zadowoleniem i wdzięcznością przyjęła zapowiedź proponowanych rozstrzygnięć na wspomnianym spotkaniu I Sekretarza KC PZPR i Prezesa Rady Ministrów z przedstawicielami tego środowiska.</u>
+ <u xml:id="u-35.17" who="#PoselGorskiMarian">W wielkich dokonaniach minionego 30-lecia ludowej ojczyzny kombatanci mają miejsce godne ich czynu zbrojnego. Wykorzystując bogate doświadczenie, wierni swym najlepszym postawom i miłości do kraju dawali i dają świadectwo zaangażowania w budowę szczęśliwej teraźniejszości i przyszłości Polski. Byli, są i będą dla młodych pokoleń przykładem, jak wczorajszy patriotyzm walki zbrojnej stał się dzisiejszym i jutrzejszym patriotyzmem pokojowej, twórczej pracy dla ojczyzny. Umacniają się kombatanckie tradycje dobrej roboty, współodpowiedzialności za rozwój Polski, wysokiej społecznej dyscypliny, kształtowania stosunków międzyludzkich.</u>
+ <u xml:id="u-35.18" who="#PoselGorskiMarian">Ale powinniśmy pamiętać, że narastają potrzeby tej części naszego społeczeństwa, że coraz częściej dają o sobie znać tamte trudne lata, lata okupacji, walki zbrojnej i martyrologii. Pogłębiają się schorzenia, w miarę upływu lat pogarsza się ich stan zdrowia. Wielu z nich ma znacznie ograniczone warunkami zdrowotnymi możliwości pracy, niektórzy utracili je bezpowrotnie. Obowiązkiem ludowego państwa jest troska o tych, którzy na bitewnych polach lub w katowniach hitlerowskich walczyli o Polskę, o jej niepodległy byt, o honor Polaka i godność człowieka. Daję to moralny tytuł do tego, aby do przedstawionego przez Rząd projektu ustawy odnosić się wysoce pozytywnie. I z taką właśnie oceną spotkał się projekt tej ustawy podczas jego rozpatrywania przez Komisję Pracy i Spraw Socjalnych z udziałem Komisji Prac Ustawodawczych oraz przedstawicieli Komisji Spraw Wewnętrznych i Wymiaru Sprawiedliwości — na posiedzeniu w dniu 14 bm.</u>
+ <u xml:id="u-35.19" who="#PoselGorskiMarian">Z wielką satysfakcją, mam zaszczyt — w imieniu Komisji Pracy i Spraw Socjalnych — wystąpić z wnioskiem o przyjęcie przez Wysoki Sejm tego projektu ustawy wraz z poprawkami Komisji o charakterze uściślającym, zawartymi w druku sejmowym nr 230 i z autopoprawką rządową.</u>
+ <u xml:id="u-35.20" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-36">
+ <u xml:id="u-36.0" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Dziękuję obywatelowi posłowi sprawozdawcy.</u>
+ <u xml:id="u-36.1" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Otwieram dyskusję. Głos zabierze poseł Stanisław Wroński.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-37">
+ <u xml:id="u-37.0" who="#PoselWronskiStanislaw">Obywatelu Marszałku! Wysoka Izbo! Wiadomość w sprawie znacznego zwiększenia świadczeń na rzecz byłych uczestników walk o narodowe i społeczne wyzwolenie ojczyzny dotarła do środowiska zbowidowskiego przed kilku tygodniami.</u>
+ <u xml:id="u-37.1" who="#PoselWronskiStanislaw">I Sekretarz KC PZPR Edward Gierek na spotkaniu — z udziałem Prezesa Rady Ministrów Piotra Jaroszewicza — z liczną grupą reprezentującą różne środowiska ZBoWiD, 3 października br. podał do wiadomości stanowisko Biura Politycznego KC PZPR, które było źródłem inicjatyw i kształtu rozpatrywanego obecnie projektu ustawy sejmowej — jak również rozmiarów świadczeń, jakie zostaną sprecyzowane przez rozporządzenie wykonawcze Rady Ministrów.</u>
+ <u xml:id="u-37.2" who="#PoselWronskiStanislaw">Wkrótce po tym odbyło się wspólne posiedzenie Prezydium Rady Naczelnej i Zarządu Głównego rozszerzone o udział przedstawicieli zarządów wojewódzkich ZBoWiD, a teraz odbywają się posiedzenia zarządów wojewódzkich z udziałem prezesów wszystkich kół ZBoWiD w sprawie wzmożenia aktywności społeczno-politycznej szeregów zbowidowskich przed VII Zjazdem partii. Na tych posiedzeniach, omawiając własne obowiązki, jakie przypadnie spełniać nadal w służbie ojczyzny, aktyw zbowidowski z zadowoleniem przyjmuje program Biura Politycznego w sprawie dalszego zwiększenia świadczeń oraz fakt nadania mu wyrazu prawnego w formie projektu ustawy. Wywołuje to serdeczne uznanie. I te uczucia Chciałbym przede wszystkim Wysokiej Izbie przekazać. Szczególne ich znaczenie wiąże się z upływem 30 lat od dnia zwycięstwa nad faszyzmem w Europie. Dzień ten obchodziliśmy u nas w tym roku po raz pierwszy jako święto narodowe. Właśnie wówczas, z tej trybuny, na uroczystym posiedzeniu Sejmu, w doniosłym przemówieniu I Sekretarz KC tow. Edward Gierek skierował najserdeczniejsze słowa do wszystkich polskich kombatantów, do całego pokolenia wojny, które — jak powiedział — z honorem wypełniło swój obowiązek w chwili najwyższej potrzeby, a później ofiarnie podjęło trud dźwignięcia kraju z ruin, dzieło budowy nowej, socjalistycznej Polski.</u>
+ <u xml:id="u-37.3" who="#PoselWronskiStanislaw">„W tym wielkim dziele — mówił — uczestniczą dziś, znajdując patriotyczną satysfakcję w pracy dla ojczyzny, byli żołnierze wszystkich nurtów walki antyhitlerowskiej. Niechaj im — ludziom skromnym i jakże często nie dostrzeganym — towarzyszy uznanie społeczeństwa, szacunek młodej generacji, jeszcze większa troska i opieka ludowego państwa.” W deklaracji Sejmu uchwalonej wówczas znalazły się słowa najwyższego szacunku dla weteranów walk z faszyzmem o wyzwolenie ojczyzny, jak również — pamiętamy te słowa ogłoszone z tej trybuny przed sześcioma miesiącami — uznanie dla dotychczasowych poczynań Rządu, mających na celu zapewnienie uczestnikom walk o narodowe i społeczne wyzwolenie Polski oraz pozostałym po nich wdowom i sierotom — jak najdalej idącej pomocy materialnej i moralnej. Sejm wyraził przekonanie, że pomoc ta będzie w miarę wzrastających możliwości państwa coraz bardziej wszechstronna. Do tych stwierdzeń pragnę nawiązać dzisiaj.</u>
+ <u xml:id="u-37.4" who="#PoselWronskiStanislaw">Wysoką ocenę pokolenia wojny, weteranów walk wyzwoleńczych, pionierskiego trudu przy zakładaniu fundamentów i wznoszeniu gmachu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, słyszeliśmy niejednokrotnie w ciągu ostatnich lat z ust najwyższych przedstawicieli partii i państwa. Weterani byli wielokrotnie zapraszani na bezpośrednie rozmowy przez I Sekretarza KC PZPR i przez Premiera Rządu, w trakcie których mówiono o sprawach rozwoju kraju, o jego przeszłości i przyszłości, zasięgano ich opinii, interesowano się ich postulatami. Widzimy w tym nową wartość życia politycznego w naszym kraju, owego stylu, który cechuje postępowanie kierownictwa partii i Rządu. Przejęły ten styl instancje wojewódzkie partii i terenowe ogniwa państwowe z korzyścią dla wyzwalania energii twórczej narodu, dla umacniania autorytetu partii i organów władzy państwowej, dla wychowywania młodzieży w duchu patriotyzmu i internacjonalizmu. Miało to ogromne znaczenie z punktu widzenia samopoczucia moralnego, a nawet fizycznego kombatantów, którzy chcą być traktowani jako ludzie potrzebni, którzy pragną nadal być czynni zawodowo, a w każdym razie społecznie.</u>
+ <u xml:id="u-37.5" who="#PoselWronskiStanislaw">W tym nowym, dobrym klimacie politycznym, niezwykle przychylnym dla wzrostu materialnego i kulturalnego poziomu ludzi pracy, kierownictwo partii i Rządu z inicjatywy towarzyszy Edwarda Gierka i Piotra Jaroszewicza, podjęło szereg decyzji wychodzących naprzeciw potrzebom socjalnym i zdrowotnym kombatantów — zbowidowców.</u>
+ <u xml:id="u-37.6" who="#PoselWronskiStanislaw">W ubiegłym roku w maju Sejm uchwalił ustawę o zaopatrzeniu inwalidów wojennych i wojskowych oraz ich rodzin, co radykalnie poprawiło sytuację najbardziej potrzebującym naszym kolegom. Duża część naszych kolegów znajduje się na normalnej emeryturze pracowniczej. Jednakże nie wszyscy nabyli takie uprawnienia, natomiast ich sytuacja wymagałaby udzielenia im renty na prawach wyjątkowych. Takich rent w latach 1971—1975 przyznano 27 249, co stanowi obecnie sumę 261,6 mln zł rocznie. Wszystkie renty wyjątkowe przyznane przed 1 sierpnia 1974 r. zostały podwyższone o 300 zł miesięcznie, co zaangażowało dodatkowo ze skarbu państwa 95 mln zł rocznie.</u>
+ <u xml:id="u-37.7" who="#PoselWronskiStanislaw">Pomoc doraźną podnoszono sukcesywnie z 18 mln zł w 1971 r. do 58 800 tys. zł w 1975 r.</u>
+ <u xml:id="u-37.8" who="#PoselWronskiStanislaw">Wzrosła liczba skierowań sanatoryjnych z 2 300 w 1971 r. do 3 260 w 1975 r. niezależnie od tych, jakie zawodowo czynni kombatanci otrzymują w miejscach pracy.</u>
+ <u xml:id="u-37.9" who="#PoselWronskiStanislaw">Przystąpiono do budowy kombatanckiego ośrodka sanatoryjno-wypoczynkowego w Kołobrzegu na 360 miejsc oraz budowy 6 domów zasłużonego kombatanta o łącznym koszcie 350 mln zł. Znajdują się one już w budowie.</u>
+ <u xml:id="u-37.10" who="#PoselWronskiStanislaw">W latach 1971—1975 Rada Państwa przyznała kombatantom 25 383 odznaczenia orderowe, co obok uhonorowania moralnego podniosło ich renty łącznie o ponad 153,2 mln zł. Ponadto od 1972 r. przyznano 88 729 odznaczeń nie orderowych. Liczby te oznaczają raptowny wzrost, wielokrotne zwiększenie rozmiarów pomocy socjalnej dla środowiska kombatanckiego w ostatnich kilku latach i nadrobienie zaległości w zakresie udzielenia satysfakcji moralnej. Wszystkie odznaczenia nadawane były z uwzględnieniem powojennej działalności przy budowie Polski Ludowej. W większości wypadków właśnie ten okres decydował o wysokim odznaczeniu kolegów.</u>
+ <u xml:id="u-37.11" who="#PoselWronskiStanislaw">W ostatnich latach wiele serca, różnorakiej pomocy socjalnej i zdrowotnej zbowidowcom i ich rodzinom okazały urzędy wojewódzkie z inicjatywy własnej i komitetów wojewódzkich partii, za co pragnę im z tej trybuny serdecznie podziękować.</u>
+ <u xml:id="u-37.12" who="#PoselWronskiStanislaw">Wszystkie wspomniane fakty stały się możliwe przede wszystkim dlatego, że nowa aura polityczna, dzięki której odbywa się przyspieszony rozwój naszego kraju, ogarnęła wszystkie warstwy, cały naród polski, że dzięki przyspieszonemu wzrostowi dochodu narodowego, osiągniętemu wskutek strategii rozwojowej partii, nasze socjalistyczne państwo stać było na zwiększenie świadczeń dla środowiska zbowidowskiego.</u>
+ <u xml:id="u-37.13" who="#PoselWronskiStanislaw">Ciężkie następstwa wojny obciążyły nieomal wszystkich, którzy przetrwali, przeżyli po latach chłodu, głodu, tortur, cierpień i krwawej walki, ale szczególnie byłych więźniów hitlerowskich obozów koncentracyjnych, kombatantów oraz przymusowo deportowanych na roboty i wysiedlonych. Następstwem tych lat i ubóstwa powojennego, braku środków państwowych na pomoc lekarską jest wskaźnik umieralności, który w porównywalnych grupach wieku w pierwszym 10-leciu powojennym był dwukrotnie większy niż w 10-leciu następnym. Wskaźnik umieralności kombatantów i byłych więźniów był zaś i pozostaje prawie 4-krotnie większy od stopnia umieralności ogółu populacji. To samo można powiedzieć o stanie zdrowotnym — częstsze występowanie chorób wśród kombatantów i więźniów niż wśród ogółu ludności.</u>
+ <u xml:id="u-37.14" who="#PoselWronskiStanislaw">Obecnie rozpatrywany projekt ustawy, podobnie jak ostatnio wzmożona opieka państwa nad potrzebującymi pomocy, przychodzi w momencie nasilania się potrzeb socjalno-zdrowotnych tego środowiska i mamy przekonanie, że nie jest to ostatnim słowem władz w tych sprawach. Kiedy projekt ustawy zostanie uchwalony musimy przyspieszyć jej realizację. Nie powinniśmy opóźniać przyjścia z pomocą tym ludziom. Dlatego słuszne będzie zaapelowanie do władz lokalnych, aby zechciały nadal wykazywać własną inicjatywę, wrażliwość, zaradność, aby wykorzystując miejscowe możliwości, zajęły się pilnie, zwłaszcza stanem zdrowotnym i poprawą warunków socjalnych byłych więźniów hitlerowskich obozów koncentracyjnych i kombatantów.</u>
+ <u xml:id="u-37.15" who="#PoselWronskiStanislaw">Wysoki Sejmie! Aktyw zbowidowski na licznych zebraniach wyraża swe zadowolenie z postanowień Biura Politycznego, widzi w nich zarówno wielkie znaczenie moralne, jak i wysokiej rangi doniosły krok naprzód w poprawie sytuacji materialnej, warunków socjalnych i zdrowotnych, dyskutuje nie tylko o potrzebach, lecz o środkach, które trzeba wypracować uprzednio dla zaspokojenia tych potrzeb, radzi nad tym co można zrobić na miejscu, własnymi siłami. Wykazuje obywatelskie myślenie kategoriami interesów państwa i dobra ogólnego, w spontaniczny sposób oświadcza, że inicjatywa Biura Politycznego zobowiązuje wszystkich kombatantów do wzmożenia aktywności społecznej i zawodowej.</u>
+ <u xml:id="u-37.16" who="#PoselWronskiStanislaw">Projekt ustawy sejmowej w sprawie dalszego zwiększenia świadczeń na rzecz zbowidowców przypada na 30 rocznicę zwycięstwa nad faszyzmem. Będzie to rok pamiętny w naszym życiu nie tylko, i nie tyle z powodu radykalnej poprawy warunków socjalnych i uhonorowania odznaczeniami członków naszej organizacji.</u>
+ <u xml:id="u-37.17" who="#PoselWronskiStanislaw">Pamiętny będzie rok 1975, bowiem kończy pięciolatkę niezwykle pomyślna, najpomyślniejszą w 30-letniej historii Polski Ludowej. Przejawiła się w niej siła socjalizmu, siła partii, siła klasy robotniczej, moc narodu — moc Polski. Pamiętny będzie jako rok bilansowy 30-lecia powojennego, jako historyczny już dowód znaczenia zwycięstwa nad faszyzmem, jako spełnienie testamentu tych, którzy w długim szeregu pokoleń walczyli o Polskę wolną, Polskę sprawiedliwości społecznej, tych którzy oddali życie za zwycięstwo w 1945 roku, najpłodniejsze ze wszystkich zwycięstw w tysiącletniej historii narodu polskiego.</u>
+ <u xml:id="u-37.18" who="#PoselWronskiStanislaw">Rok 1975 zapamiętamy jako niezwykle ważny słup milowy na drodze do Europy pokoju, do świata pokoju. Dzięki potędze Związku Radzieckiego, krajów socjalistycznych, nasze granice zostały uznane przez wszystkie państwa jako trwały czynnik pokoju europejskiego. To dla nas, kombatantów, ma kolosalne znaczenie: Polska silna jak nigdy przedtem, pewna swego bezpieczeństwa jak nigdy przedtem.</u>
+ <u xml:id="u-37.19" who="#PoselWronskiStanislaw">Jesteśmy szczęśliwi, że już 30 lat żyjemy w pokoju. Jesteśmy głęboko zainteresowani w uczynieniu z Europy kontynentu trwałego pokoju i współpracy między narodami, czemu sprzyja Wielka Karta Pokoju uchwalona na europejskiej Konferencji w Helsinkach.</u>
+ <u xml:id="u-37.20" who="#PoselWronskiStanislaw">Nowy układ sił społecznych po wojnie, wola narodów sprawiły ten wielki sukces wszystkich państw. Nasze doświadczenie wskazuje, że działać dla pokoju — to nadal umacniać socjalistyczną siłę własnego kraju, zacieśniać nasz niezłomny sojusz ze Związkiem Radzieckim, wspólnotę krajów socjalistycznych, konsolidować wolę i energię narodu wokół programu PZPR.</u>
+ <u xml:id="u-37.21" who="#PoselWronskiStanislaw">W naszym narodzie przeszłość jest ciągle żywa. Nie można jej z pamięci narodowej niczym wymazać, wykreślić. Nie ma w tym nieprzezwyciężalnej przeszkody dla budowania nowych stosunków z Niemcami, czego dobitnym przykładem są nasze przyjacielskie i sojusznicze stosunki z Niemiecką Republiką Demokratyczną. Czcimy pamięć ofiar hitlerowskiego faszyzmu i będziemy ją czcić, nie zapomnimy. I ta pamięć, i cześć całkowicie służą sprawie pokoju.</u>
+ <u xml:id="u-37.22" who="#PoselWronskiStanislaw">Ostatnie porozumienia zawarte przez nasz Rząd z rządem Republiki Federalnej Niemiec, nasze zbowidowskie środowisko przyjęło ze zrozumieniem. Nie oznaczają one zapomnienia tragicznej przeszłości, której zapomnieć nie można, lecz są otwarciem dla dobrej woli, nie dla gestów, lecz dla czynów służących przyszłości pokojowych stosunków między obu krajami. Wymagało to rozwiązania problemów, których dotyczą te porozumienia. Wymaga pełnej realizacji tych porozumień, a także tworzenia w RFN nowego klimatu, przezwyciężenia tego, co krzewiły i nadal krzewią najgorsze nacjonalistyczne i odwetowe siły. Stosunek do postulatów Polski, a obecnie do zawartych porozumień — oto sprawdzian stosunku do wielkiej sprawy pokojowego współżycia narodów.</u>
+ <u xml:id="u-37.23" who="#PoselWronskiStanislaw">Kombatanci chyba należą do tego kręgu ludzi żyjących, którzy odczuwają wielkość wieku XX. W żadnym stuleciu nie było takiego ogromu cierpień, zbrodni, zwątpienia, upodlenia, a na drugim biegunie tak wielkich nadziei, szlachetnych idei, bohaterstwa, poświęceń. To one sprawiły — po raz pierwszy na barykadach Wielkiej Socjalistycznej Rewolucji Październikowej — że wiek ten zostanie wpisany do dziejów jako wiek przełomu.</u>
+ <u xml:id="u-37.24" who="#PoselWronskiStanislaw">I kombatanci — zbowidowcy zostali doń wpisani. Wykazali wielką odporność na trudności. I mimo pamięci ofiar, po 30 latach doznajemy pełni żołnierskiego szczęścia, że zwycięstwo wojenne było naszym udziałem, że dożyliśmy czasu, kiedy owoce zwycięstwa są tak wielkie, tak dorodne, tak pomnikowe.</u>
+ <u xml:id="u-37.25" who="#PoselWronskiStanislaw">Na historycznym szlaku 30-lecia wypisany został przełomowy, przeniknięty wielką, znojną, twórczą pracą, proces rozwoju społecznego, prowadzący ku ukształtowaniu narodu polskiego o nowym obliczu — jako zbiorowego obowiązku, zespolenia odpowiedzialności, wspólnoty myśli i czynu — narodu socjalistycznego. Kombatanci zbowidowcy w tym procesie uczestniczyli i sami mu podlegali coraz bardziej integrując swe szeregi.</u>
+ <u xml:id="u-37.26" who="#PoselWronskiStanislaw">Dziś, przed VII Zjazdem, zbowidowcy przyjmują dobrodziejstwa ustawy sejmowej o dalszym zwiększeniu świadczeń dla kombatantów i więźniów obozów koncentracyjnych obywatelskim zobowiązaniem, że działać będą zgodnie z dewizą swego życia — „Dobro Polski — prawem najwyższym”.</u>
+ <u xml:id="u-37.27" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-38">
+ <u xml:id="u-38.0" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Dziękuję obywatelowi posłowi. Głos zabierze poseł Antoni Korzycki.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-39">
+ <u xml:id="u-39.0" who="#PoselKorzyckiAntoni">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Dyskutowany dziś projekt ustawy w sprawie dalszej poprawy sytuacji materialnej kombatantów, byłych żołnierzy, partyzantów, uczestników ruchu oporu i więźniów hitlerowskich obozów koncentracyjnych jest kolejnym, dobitnym wyrazem rzetelnej troski o codzienne sprawy ludzi, którzy walczyli o Polskę Ludową i dla niej cierpieli. Państwo ludowe od zarania swego istnienia otacza opieką ludzi zasłużonych w walce i pracy dla kraju. Znajduje to wyraz zarówno w pomocy materialnej i opiece socjalnej, jak i w wyróżnianiu moralnym, tworzeniu klimatu szacunku i uznania dla kombatantów. Szczególnie okres bieżącej pięciolatki zaznaczył się wieloma ważkimi decyzjami w tym zakresie, m.in. przyznaniem zasiłków dla inwalidów wojennych i wdów po zmarłych żołnierzach i inwalidach, podwyższeniem rent oraz dodatków do emerytur dla inwalidów wojennych i wojskowych.</u>
+ <u xml:id="u-39.1" who="#PoselKorzyckiAntoni">Uwzględniając pomyślne wyniki ekonomiczne upływającego pięciolecia, możemy podjąć kolejną decyzję w sprawie wydatnego polepszenia sytuacji środowiska kombatanckiego. Utworzenie Państwowego Funduszu Kombatantów i Więźniów Obozów Koncentracyjnych, z którego świadczenia w skali pięciolecia wyniosłyby 17 mld zł, poważnie rozszerza zakres pomocy państwa już udzielonej kombatantom.</u>
+ <u xml:id="u-39.2" who="#PoselKorzyckiAntoni">Założenia funduszu znane z wystąpień I Sekretarza Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, towarzysza Edwarda Gierka i Prezesa Rady Ministrów towarzysza Piotra Jaroszewicza na spotkaniu z aktywem kombatanckim, zyskały powszechną aprobatę społeczeństwa i ze szczególnym zadowoleniem przyjęte zostały w środowiskach kombatanckich.</u>
+ <u xml:id="u-39.3" who="#PoselKorzyckiAntoni">Wysoki Sejmie! Dalsze rozszerzenie możliwości polepszenia bytu kombatantom Zjednoczone Stronnictwo Ludowe popiera szczególnie gorąco. Stronnictwo nasze, jako spadkobierca i kontynuator idei postępowego nurtu ruchu ludowego, z najgłębszym szacunkiem i czcią odnosi się do bohaterskiej walki polskiego ludu o wolność ojczyzny, o narodowe i społeczne wyzwolenie. W awangardzie tej walki stanęły wszystkie siły lewicy społecznej — Armia Ludowa, Bataliony Chłopskie i inne, którym przewodziła Polska Partia Robotnicza. Wśród bojowników za sprawę ludu byli liczni synowie wsi polskiej. W walce o wyzwolenie narodowe i społeczne uczestniczyło około 160 tys. żołnierzy Batalionów Chłopskich, z tego około 10 tys. poległo lub zostało zamordowanych.</u>
+ <u xml:id="u-39.4" who="#PoselKorzyckiAntoni">Wysoka Izbo! Na tle tych rozważań snują się myśli sięgające pierwszego okresu po wyzwoleniu, gdy ze zgliszcz wojennych wyłoniło się ludowe państwo polskie, otrzymując w spuściźnie straty, jakich nie znała dotychczasowa historia naszego narodu. Byliśmy biedni i zniszczeni, ale w świadomości społeczeństwa tkwiło głębokie przekonanie o historycznym znaczeniu tak drogo okupionego sukcesu, jakim było powstanie ludowego, robotniczo-chłopskiego państwa i związanie Polski trwałą przyjaźnią ze Związkiem Radzieckim.</u>
+ <u xml:id="u-39.5" who="#PoselKorzyckiAntoni">Wszyscy stanęli do ciężkiej i odpowiedzialnej pracy, niezależnie od tego kto, skąd i jaką drogą przyszedł, by podjąć trud na rzecz Polski Ludowej. Każdy znalazł się pod sztandarami Frontu Jedności Narodu, w którym główną, kierowniczą siłę stanowi klasa robotnicza i jej partia.</u>
+ <u xml:id="u-39.6" who="#PoselKorzyckiAntoni">Wysoki Sejmie! Kombatanci mają nieprzemijające zasługi w dziele budowy socjalistycznej Polski. Ich owocna praca na każdym odcinku życia jest logiczną konsekwencją postępowania bohaterskich synów ojczyzny, którzy walczyli z faszyzmem na wszystkich frontach II wojny światowej. Pragniemy, aby ci nasi bojownicy byli nadal w pierwszych szeregach aktywu społecznego, na których ojczyzna zawsze może liczyć. Pragniemy, również pogłębiać i zacieśniać więzi kombatantów z ogółem społeczeństwa, a szczególnie z młodzieżą. Młodzież jest chłonna prawdy związanej z przeszłością. Trzeba jej więc przybliżyć dramatyczny, a jakże wspaniały obraz walki z wrogiem w niedawnej przeszłości. Trzeba upowszechniać wiedzę o najlepszych tradycjach historycznych narodu i pobudzać do działania na rzecz aktualnych zadań socjalistycznego budownictwa. Trzeba kształtować współczesną, patriotyczną postawę poświęcenia na rzecz socjalistycznej ojczyzny, która dziś oczekuje przede wszystkim zaangażowania w pracy, w pracy rzetelnie, dobrze wykonywanej — głównego czynnika dalszego rozwoju naszego kraju.</u>
+ <u xml:id="u-39.7" who="#PoselKorzyckiAntoni">Wysoki Sejmie! Klub Poselski ZSL przyjmuje z zadowoleniem inicjatywę partii, Rządu i organizacji ZBoWiD, tym bardziej, że obejmuje ona także kombatantów i więźniów obozów koncentracyjnych, będących obecnie rolnikami.</u>
+ <u xml:id="u-39.8" who="#PoselKorzyckiAntoni">Posłowie ludowcy będą głosować za projektem ustawy o dalszym zwiększeniu świadczeń dla kombatantów i więźniów obozów koncentracyjnych.</u>
+ <u xml:id="u-39.9" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-40">
+ <u xml:id="u-40.0" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Dziękuję obywatelowi posłowi. Głos ma poseł Zenon Łabędzki.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-41">
+ <u xml:id="u-41.0" who="#PoselLabedzkiZenon">Obywatelu Marszałku! Wysoka Izbo! Rozpatrywane przez Sejm projekty ustaw i podejmowane uchwały dotyczą polityki państwa, decydują o kierunkach i rozwoju gospodarki, regulują sprawy niezwykle istotne dla warunków życia społeczeństwa. Wiele z nich wynika z normalnego funkcjonowania państwa. Bywa jednak w określonych przypadkach, że debacie sejmowej towarzyszy coś więcej aniżeli samo tylko poczucie odpowiedzialności z racji najwyższych decyzji i sprawowania władzy. I tak chyba jest dzisiaj właśnie, gdy mamy przed sobą projekt ustawy o dalszym zwiększeniu świadczeń dla kombatantów i więźniów obozów koncentracyjnych.</u>
+ <u xml:id="u-41.1" who="#PoselLabedzkiZenon">Na ogół, przy uchwalaniu wnoszonych przez Rząd projektów rozwiązań — w tej czy innej dziedzinie — wybiegamy raczej w przyszłość. Dzisiaj natomiast nie sposób jest wręcz nie powrócić także do przeszłości, do wydarzeń II wojny światowej. Pierwsze hitlerowskie bomby rzucone we wrześniu 1939 roku na polską ziemię oznaczały kres życia dziesiątków i cierpienie setek milionów ludzi.</u>
+ <u xml:id="u-41.2" who="#PoselLabedzkiZenon">Każdy dzień tych bez mała sześciu lat kosztował życie ponad 3 tysięcy Polaków. Martyrologia i heroizm narodu polskiego są faktem historycznym i niezaprzeczalnym. Na historycznych doświadczeniach utwierdzają się obowiązki wobec człowieka, narodu i ludzkości. Potrzebna jest zawsze świadomość walki o słuszną sprawę. W takim głębokim przekonaniu walczyli żołnierze i partyzanci na licznych frontach, na wszystkich drogach wiodących do ojczyzny.</u>
+ <u xml:id="u-41.3" who="#PoselLabedzkiZenon">Ta sama wiara w ostateczne zwycięstwo towarzyszyła więźniom ludobójczych obozów hitlerowskich w walce o przetrwanie, o wyniesienie z obozowego piekła ludzkiej i narodowej godności. Potwierdzają to tragiczne rejestry obozowych wspomnień, wzbogacone odnalezionymi ostatnio dokumentami straszliwego losu więźniarek z Ravensbriick. Jakże często są to już głosy zza grobu, głosy ludzi, którzy nie posłyszeli salwy zwycięstwa, nie doczekali dziejowego zwrotu — Ludowej Polski i rosnącej woli, aby wykreślać wojny z życia narodów.</u>
+ <u xml:id="u-41.4" who="#PoselLabedzkiZenon">Trzydzieści lat było potrzeba, aby w skali europejskiego obszaru mogło dojść do Konferencji Bezpieczeństwa i Współpracy. Jej wyniki i znaczenie przedstawił obywatel Prezes Rady Ministrów. Tych 30 lat — to wysiłek Związku Radzieckiego, Polski i całej socjalistycznej wspólnoty na rzecz pokojowego rozwoju. To także — jak powiedział I Sekretarz Komitetu Centralnego PZPR Edward Gierek — powód do szczególnej dumy wszystkich uczestników walki z hitlerowskim najeźdźcą. Zawsze był nam bliski ich los — pomagano im na miarę ówczesnych możliwości państwa i społeczeństwa w ciężkich latach odbudowy, w której sami zresztą mają wielki udział. Wystarczy wspomnieć chociażby wielki trud osadników wojskowych w zagospodarowaniu Ziem Zachodnich, o które walczyli. Dlatego mówimy dzisiaj o rozwoju dotychczasowego działania dla stałej poprawy warunków socjalno-bytowych tego środowiska. Ilekroć wspominamy walkę na wszystkich frontach, nie myślimy wyłącznie o polach bitewnych i działaniach zbrojnych.</u>
+ <u xml:id="u-41.5" who="#PoselLabedzkiZenon">Dalsze proponowane świadczenia obejmują więc kombatantów — uczestników walki o narodowe i społeczne wyzwolenie, członków ruchu oporu, m.in. nauczycieli tajnego nauczania oraz osoby prześladowane w hitlerowskich więzieniach i obozach. Ta szeroka interpretacja pojęcia walki odpowiada wydarzeniom tamtych dni. Odpowiada także naszym uczuciom wdzięczności, szacunku jakie żywimy dla jej uczestników — my wszyscy ze starej i młodszej generacji, którzy dzięki nim możemy żyć i pracować w wolnej ojczyźnie. Godzi się, aby znalazło to wyraz w głębokiej trosce o warunki zachowanego, ciężko doświadczonego i skołatanego życia. My, pracownicy służby zdrowia wiemy o tym szczególnie dobrze, doceniamy przeto dalszy rozwój specjalistycznej bazy leczniczej dla chorób poobozowych.</u>
+ <u xml:id="u-41.6" who="#PoselLabedzkiZenon">Godzi się, aby przez utworzenie Państwowego Funduszu Kombatantów i Więźniów Obozów Koncentracyjnych — lata ich życia czy pozostałych po nich rodzin były coraz mniej obarczone troskami, tak jak dostatniejsze jest z każdym dniem życie nas wszystkich w wyniku rozwoju socjalistycznego państwa i umacniania się tych sił, do których należy przyszłość. I to jest — obywatelki i obywatele posłowie — ów szczególny tej ustawy walor. Nie jest ona li tylko prawnym rozwiązaniem określonej sprawy — ale wysoce zobowiązuje całe społeczeństwo, w którego imieniu będziemy głosowali za jej przyjęciem.</u>
+ <u xml:id="u-41.7" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-42">
+ <u xml:id="u-42.0" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Dziękuję obywatelowi posłowi. Głos ma poseł Stanisław Rostworowski.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-43">
+ <u xml:id="u-43.0" who="#PoselRostworowskiStanislaw">Obywatelu Marszałku! Obywatele Posłowie! Projekt ustawy o dalszym zwiększeniu świadczeń dla kombatantów i więźniów obozów koncentracyjnych jest Wysokiej Izbie rekomendowany przez Komisję Pracy i Spraw Socjalnych, która jego założenia rozpatrywała w przyspieszonym trybie. W toku dyskusji, jaka rozwinęła się nad przedłożonym projektem, posłowie słusznie wskazywali, że ustawa o takiej treści zostanie przyjęta nie tylko przez środowisko kombatanckie, lecz przez całe społeczeństwo naprawdę z wielkim uznaniem. W gruncie rzeczy dla Polaków żyjących na naszej ziemi jest to sprawa oczywista. W ciągu ostatniego ćwierćwiecza niemal każda polska rodzina, zbierając się przy wspólnym stole z okazji jakiejś uroczystości, zawsze odczuwała, że kogoś z najbliższych wśród jej grona nie ma. Mógł to być ojciec-żołnierz, brat-więzień, siostra wykładowczyni tajnych kursów, ktoś, kogo z tej rodziny wyrwała okrutna wojna. Byliśmy przecież narodem, który nieprzerwanie prowadził nieustępliwą walkę przez długich 5 lat. Wśród Wszystkich uczestników koalicji antyhitlerowskiej prezentowaliśmy czwarty co do wielkości potencjał militarny. W ofiarach złożonych z życia ludzi ponieśliśmy drugie co do wielkości straty po Związku Radzieckim. W nieprzejednanej walce, w oporze moralnym, intelektualnym i ekonomicznym, w cierpieniach, które znosili bohatersko Polacy, dawaliśmy wyraz nie tylko wierności naszej ojczyźnie, ale stawaliśmy się także siłą moralną i przykładem dla wielu innych narodów.</u>
+ <u xml:id="u-43.1" who="#PoselRostworowskiStanislaw">W okresie okupacji najważniejszą sprawą było wywalczenie Polski niepodległej. Do czynu zbrojnego stawali wszyscy: zawodowy wojskowy, sanitariuszka, robotnik, ksiądz. Wojna przyniosła także sprawdzian patriotyzmu duchowieństwa polskiego. Duchowni pełnili swą służbę kapelańską we wszystkich formacjach i na wszystkich polach bitew od Kutna po szlak zwycięski I Armii Wojska Polskiego. Duchowieństwo poniosło także ogromne straty na skutek bestialskich prześladowań przez władze okupacyjne. Trzeba przypomnieć, że na 10 071 księży pracujących w polskich diecezjach w okresie przedwojennym zostało zamordowanych w więzieniach i obozach koncentracyjnych 1 811 księży. Zaś spośród wspólnot zakonnych śmierć poniosło 836 zakonników i 438 zakonnic. Proporcjonalnie nie mniejsze ofiary złożyło też patriotyczne duchowieństwo ewangelickie. Na 120 pastorów życie oddało za Polskę 23 duchownych. W Dachau, w ciężkim obozie koncentracyjnym przeznaczonym specjalnie dla księży, w latach 1940— 1944 więzionych było blisko 2 000 polskich duchownych, spośród których śmierć męczeńską poniosło 861. Do obozu tego dostali się również księża kapelani, którzy pozbawieni praw Konwencji Haskiej, zostali wyłączeni z oflagu w Murnau i przewiezieni wpierw do obozu koncentracyjnego w Buchenwaldzie, a w końcu do Dachau.</u>
+ <u xml:id="u-43.2" who="#PoselRostworowskiStanislaw">Przypominam o tych faktach właśnie dziś w związku z dyskutowanym przez nas projektem ustawy, która ma objąć płynącymi z jej ducha uprawnieniami także wszystkich więźniów kaźni hitlerowskich i z obozów koncentracyjnych. A więc ludziom, którym nieraz nie dane było walczyć z bronią w ręku, ale którzy swym oporem moralnym, organizacją tajnego nauczania, przygotowywaniem sieci ogniw konspiracyjnych, publikacjami w prasie podziemnej prowadzili walkę cywilną i za to szli do więzień. Ludziom tym właśnie dzisiaj przyznajemy tytuł bohaterów kombatantów i czynimy to słusznie, gdyż cierpienia ich tak często były bez miary. Cierpienia te znosili także duchowni polscy. Na nich to przeprowadzano jakże okrutne eksperymenty. Niszcząc ich siły biologiczne, chciano im także narzucić śmierć duchową.</u>
+ <u xml:id="u-43.3" who="#PoselRostworowskiStanislaw">Ale wielu przetrwało. Żyją i pracują po dziś dzień. Nadchodzi jednak czas kresu ich aktywności w życiu zawodowym i dlatego słusznie, iż teraz właśnie, gdy pokolenie walczących, po ponad 30 latach od zakończenia wojny, weszło w granice wieku emerytalnego, że jemu właśnie, ustawowo, gwarantujemy najbardziej niezbędne świadczenia socjalne. Czynimy to także u kresu tej pięciolatki, kiedy wydawało się, że nasz program rozwoju świadczeń socjalnych już został z tak ogromną nadwyżką przekroczony. Czynimy to wreszcie w oparciu o własne zasoby, wypracowane przez naród, skoro nasze najsłuszniejsze roszczenia o odszkodowania nie zostały uznane.</u>
+ <u xml:id="u-43.4" who="#PoselRostworowskiStanislaw">Ten akt woli kierownictwa politycznego naszego państwa, ten akt ustawowy Sejmu żołnierze armii regularnych i konspiracyjnych, organizatorzy tajnego szkolnictwa, więźniowie obozów i kaźni oraz ci wszyscy, co walczyli o utrwalenie fundamentów państwa ludowego przyjmą z głęboką satysfakcją. Projekt ustawy przyznaję kombatantom wiele uprawnień, z których dawniej mogli korzystać tylko inwalidzi wojenni i wojskowi. Na podkreślenie zasługuje także otwarty charakter projektu ustawy. Art. 12 projektu mówi o tym, że Minister do Spraw Kombatantów może rozszerzyć płynące z ustawy uprawnienia na osoby formalnie nie spełniające warunków w niej przewidzianych. Jest to otwartość ogromnie uzasadniona, gdyż było wiele osób, które nie walczyły zbrojnie bądź nie przebywały w więzieniach, ale zasłużyły się dla sprawy polskiej, narażając odważnie swe życie przez tworzenie punktów kontaktowych, przechowywanie ściganych, przekazywanie grypsów i wiadomości.</u>
+ <u xml:id="u-43.5" who="#PoselRostworowskiStanislaw">Otwartość tego projektu ustawy wyraża się i w tym, że mają ją uzupełnić rozporządzenia wykonawcze zarówno Rady Ministrów, jak i zainteresowanych ministrów. Odnoszę wrażenie, że właśnie na ich treść powinna być zwrócona nasza uwaga, gdyż będą to postanowienia o dużym znaczeniu praktycznym.</u>
+ <u xml:id="u-43.6" who="#PoselRostworowskiStanislaw">W konsultacjach ze środowiskiem kombatanckim odczuwa się, iż zgodnie z zapowiedzią zawartą w art. 6 pkt 2 oczekuje ono podwyżki wymiaru rent i emerytur. W 1972 r. wprowadzono dodatek do rent i emerytur dla inwalidów wojennych i wojskowych, naliczany w wysokości 15% od wynagrodzenia jako podstawy wymiaru tych świadczeń. Ustalało to jednoznaczne określenie tej podwyżki, zachowując jej dynamiczny charakter w zależności od wzrostu uposażeń. Analogiczne rozwiązanie jest uzasadnione w prezentowanym projekcie ustawy właśnie w odniesieniu do określenia wymiaru świadczeń dla środowiska kombatanckiego. Trzeba tu bowiem wziąć pod uwagę fakt, iż ludzie z tego środowiska, często o bardzo już nadwątlonych siłach, nie dysponujący na ogół nowoczesnymi kwalifikacjami zawodowymi, nie osiągali wysoko płatnych stanowisk pracy. Stąd też objęcie ich pewnym racjonalnym uprzywilejowaniem, gdy chodzi o wymiar rent i emerytur, wydaje się jak najbardziej słuszne i potrzebne.</u>
+ <u xml:id="u-43.7" who="#PoselRostworowskiStanislaw">Wraz z napływem do gospodarki narodowej coraz bardziej kwalifikowanych kadr wiele stanowisk pracy zawodowej obejmowanych jest przez ludzi młodych. Stanowiska te opuszczają przedstawiciele tego pokolenia, które nazwałem pokoleniem walczących. Istnieje więc problem, czy akceptując konieczność tych przesunięć kadrowych, nie należy jednak wobec byłych kombatantów i więźniów obozów koncentracyjnych utrzymać zasadę, iż ich odejście z dawnego stanowiska pracy nie jest równoznaczne z pomniejszeniem wymiaru ich dotychczasowych poborów. Występowałaby tu pewna analogia do stanowisk pracy chronionej, tworzenie których przewiduje Kodeks pracy. W tym wypadku jednak nie chodziłoby może o warunki pracy chronionej, lecz o zachowanie tego samego wymiaru uposażeń, który dla ludzi zbliżających się do wieku emerytalnego ma szczególne znaczenie. Wysokość bowiem poborów uzyskiwanych w ostatnich latach pracy w konsekwencji określa także wysokość dochodów przeznaczonych na utrzymywanie osób przechodzących w stan spoczynku.</u>
+ <u xml:id="u-43.8" who="#PoselRostworowskiStanislaw">Przy okazji może warto także zwrócić uwagę na to, że art. 5 pkt 2 prezentowanego projektu ustawy stanowi, iż ustalanie związku inwalidztwa z przeżyciami doznanymi w okresie wojny będzie dokonywane przez komisje lekarskie przy udziale lekarza — przedstawiciela ZBoWiD. Sformułowanie — „przy udziale” okazuje się tu mało precyzyjne, bowiem właśnie chodzi o to, by lekarz — przedstawiciel ZBoWiD, najbardziej znający charakter schorzeń wywołanych służbą frontową czy pobytem w obozach, mógł faktycznie wchodzić w skład tych komisji, a tym samym, aby mógł być jednym z podmiotów nie doradczych, lecz stanowiących o ostatecznych decyzjach tych komisji. Wiadomą jest także rzeczą, że w środowisku kombatanckim, niestety, nadal występują jeszcze nie w pełni zaspokojone potrzeby w zakresie uzyskiwania mieszkań. Ludzie należący do tego środowiska są w ogromnej większości już na pograniczu wieku emerytalnego i dlatego dłuższe oczekiwanie na przysługujące im przydziały mieszkań staje się dla nich często szansą względną. Jednocześnie rozumieją oni, że potrzeby młodych pokoleń są ogromne. A więc z tytułu swych praw kombatanckich nie domagają się przywilejów. Niemniej jednak wydaje się, że wówczas, gdy kombatanci są już członkami spółdzielni mieszkaniowych, to dla nich właśnie niezbędny okres wyczekiwania powinien zostać zakreślony ilością niezbyt wielu i ściśle wymierzonych lat.</u>
+ <u xml:id="u-43.9" who="#PoselRostworowskiStanislaw">Jak widzą obywatele posłowie, istnieje pewien zespół zagadnień, który należałoby rozwiązać w drodze rozporządzeń Rady Ministrów, o których jest mowa w art. 6 dyskutowanego przez nas projektu ustawy. Należałoby przypuszczać, że odnośni ministrowie, na podstawie delegacji zawartej w art. 11 pkt 2 projektu ustawy określą, czy podwójne zaliczanie do okresu zatrudnienia lat służby kombatanckiej bądź pobytu w więzieniach pracującym jeszcze kombatantom odpowiednio przyspieszy prawo do uzyskiwania dodatków stażowych lub wypłat z tytułu nagród jubileuszowych.</u>
+ <u xml:id="u-43.10" who="#PoselRostworowskiStanislaw">Wysoka Izbo! Podczas spotkania odbytego w Warszawie z kombatantami padły piękne słowa Edwarda Gierka: — „Z walki i cierpień wojennych pokolenia Polaków zrodziła się Polska Ludowa”. Przedstawionym dziś Sejmowi projektem ustawy Polska Ludowa najhojniej spłaca dług wdzięczności tym, którzy służyli sprawie wyzwolenia narodowego, nie licząc kropel swej krwi, lecz wierząc bezwzględnie w zwycięstwo. Ich zwycięstwo wtedy nadeszło. Otworzyło okres wielu późniejszych zwycięstw na polu politycznym, gospodarczym i społecznym całego narodu. Ale też nie będzie nigdy polskich pokoleń, które by zapomniały o tamtym pokoleniu walczącym. Cześć dla niego jest jedną z najgłębszych treści naszej godności narodowej. I wszystko, co dla tego pokolenia jesteśmy w stanie uczynić — jednocześnie poczucie tej godności umacnia.</u>
+ <u xml:id="u-43.11" who="#PoselRostworowskiStanislaw">Koło Posłów Chrześcijańskiego Stowarzyszenia Społecznego z całą aprobatą będzie głosować za przyjęciem przedstawionego projektu ustawy.</u>
+ <u xml:id="u-43.12" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-44">
+ <u xml:id="u-44.0" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Dziękuję obywatelowi posłowi. Głos ma poseł Bogdan Czeszko.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-45">
+ <u xml:id="u-45.0" who="#PoselCzeszkoBogdan">Obywatelu Marszałku! Wysoka Izbo! Projekt ustawy o dalszym zwiększeniu świadczeń dla kombatantów i więźniów obozów koncentracyjnych, który jest przedmiotem naszych obrad, jest w swej treści tak oczywisty, a w swym wyrazie tak sprawiedliwy i słuszny, że uzasadniać go i zgłaszać dla niego poparcie wydaje się wręcz zbędne.</u>
+ <u xml:id="u-45.1" who="#PoselCzeszkoBogdan">Przedmówcy moi omówili jego sens i znaczenie, sama zaś ustawa stwierdza, że władze Polski Ludowej nie traktują jej jako ostatecznego spełnienia tych potrzeb, jakie środowisko kombatanckie i więźniów hitlerowskich obozów odczuwać będzie w miarę upływu lat, kiedy to coraz bardziej dokuczliwe staną się dolegliwości, choroby i okaleczenia trapiące wielu ludzi w tym środowisku, a wyniesione z lat walki. W nazwie projektu ustawy mowa jest o dalszym — podkreślam to słowo — zwiększaniu świadczeń. Oczekiwać więc należy, iż w miarę narastania możliwości świadczenia te w przyszłości będą wzrastały.</u>
+ <u xml:id="u-45.2" who="#PoselCzeszkoBogdan">Polska Ludowa zawsze otaczała opieką tych, którzy wówczas gdy trzeba było nie szczędzili swego życia, zdrowia i siły, nie uwzględniając przecież w swych przewidywaniach, że zostanie to kiedykolwiek w jakiejś mierze wynagrodzone. Przewidywania takie, jak wszelkie przewidywania dotyczące własnego losu były w owych latach zagłady bezpodstawne. Można było przewidywać bowiem los narodu, o którego przetrwanie i egzystencję walczyły rzesze Polaków, ale nie o swój własny los — wśród rozbestwionego terroru hitlerowskiego, w ogniu walki codziennej i nieustępliwej.</u>
+ <u xml:id="u-45.3" who="#PoselCzeszkoBogdan">Zresztą powiedzmy i to, że nigdy w ciągu wielu walczących pokoleń Polaków rachuby takie nie miały miejsca, ale też i to, że w naszej tradycji narodowej leży, by dać opiekę tym, którym jest ona potrzebna, tym, którzy właśnie swą bezinteresowną ofiarą zasłużyli na nią po stokroć.</u>
+ <u xml:id="u-45.4" who="#PoselCzeszkoBogdan">Wysoka Izbo! Liczną grupę w środowisku kombatanckim stanowią żołnierze Wojska Polskiego, a także — o czym nie zawsze pamiętamy — żołnierze KBW oraz ci wszyscy, którzy w szeregach Milicji Obywatelskiej, ORMO i Służby Bezpieczeństwa walczyli w pierwszych latach powojennych o utrwalenie władzy ludowej. Wielu żołnierzy Wojska Polskiego zostało skierowanych do walki z bandami różnego autoramentu nazajutrz po zwycięstwie odniesionym nad hitlerowskimi Niemcami. Dla ludzi tych koniec wojny nie oznaczał kresu walki, kresu niebezpieczeństw i trudów bitewnych. Historyczna konieczność spowodowała, że wojna dla nich trwała nadal, a szczególnie ciężko jest ginąć wówczas, gdy zdaje się, że wszystko najgorsze jest poza nami, gdy wokół ludzie przystępują do organizowania pokojowego życia i gdy walka, w której przychodzi uczestniczyć, jest w końcu walką bratobójczą; cóż z tego, że nie zawinioną i nie rozpaloną przez tych, którzy musieli jej płomień tłumić własną krwią. Właśnie charakter tej walki sprawia, że niechętnie wracamy we wspomnieniach do tego okresu historycznego, a podjęte w przeszłości akty amnestii stworzyły szansę powrotu do życia obywatelskiego wszystkim, którzy zechcieli z tych aktów skorzystać.</u>
+ <u xml:id="u-45.5" who="#PoselCzeszkoBogdan">Stało się jednak słusznie i sprawiedliwie, że w świetle projektu ustawy, który rozpatrujemy, zostali zrównani w prawach kombatanckich wszyscy, którzy sobie na nie zasłużyli, że środowisko kombatanckie uległo konsolidacji, że i partyzanci, i żołnierze, i więźniowie obozów koncentracyjnych, i uczestnicy walk o utrwalenie władzy ludowej jednakie przywileje mieć będą, jednakowy szacunek i jednakową opiekę.</u>
+ <u xml:id="u-45.6" who="#PoselCzeszkoBogdan">Myślę też, że ci, którzy ustawę będą wykonywać zyskali dzięki temu znaczne ułatwienia organizacyjne. Życzyć im zatem należy — a mam tu na myśli i władze ZBoWiD, i resort odpowiedzialny za sprawy kombatantów — by dla dobra środowiska sprawnie jej ducha i literę w realność zamienili.</u>
+ <u xml:id="u-45.7" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-46">
+ <u xml:id="u-46.0" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Dziękuję obywatelowi posłowi. Głos ma poseł Jerzy Hagmajer.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-47">
+ <u xml:id="u-47.0" who="#PoselHagmajerJerzy">Obywatelu Marszałku! Wysoka Izbo! Na uroczystym posiedzeniu Sejmu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej w dniu 9 maja br., poświęconym trzydziestej rocznicy zwycięstwa nad faszyzmem, uchwaliliśmy deklarację, w której poczesne miejsce zajmują słowa szacunku dla weteranów walk o wyzwolenie ojczyzny i ich postawy godnej naszych najlepszych patriotycznych i postępowych tradycji. W deklaracji tej zawarte jest również uznanie dla poczynań Rządu, mających na celu zapewnienie uczestnikom walk o narodowe i społeczne wyzwolenie Polski oraz pozostałym po nich rodzinom jak najdalej idącej pomocy materialnej i moralnej. Wyrażono przy tej okazji przekonanie, że pomoc ta będzie coraz bardziej wszechstronna.</u>
+ <u xml:id="u-47.1" who="#PoselHagmajerJerzy">Na dzisiejszym posiedzeniu Sejmu rozpatrujemy projekt ustawy o dalszym zwiększeniu świadczeń dla kombatantów i więźniów obozów koncentracyjnych, będący spełnieniem zawartej w deklaracji nadziei. Zgłoszony przez Rząd projekt jest odbiciem troski o los tych, którzy walczyli za Polskę, zaś poszerzając uprawnienia socjalne na więźniów obozów koncentracyjnych obejmuje opieką tych, którzy najbardziej cierpieli. Jest on dowodem żywionego dla kombatantów i więźniów społecznego uznania i naszej trwałej pamięci o ich bohaterstwie, ofiarności i poświęceniu. Jest również konsekwentnym rozwinięciem ustawy z maja 1974 roku, która wydatnie poprawiła zaopatrzenie inwalidów wojennych i wojskowych oraz ich rodzin i powiększyła liczbę rent wyjątkowych przyznanych ludziom zasłużonym.</u>
+ <u xml:id="u-47.2" who="#PoselHagmajerJerzy">Decyzje obecne — o stworzeniu Państwowego Funduszu Kombatantów i Więźniów Obozów Koncentracyjnych, o zrównaniu uprawnień więźniów-inwalidów z uprawnieniami inwalidów wojennych, o przyznaniu kombatantom i więźniom uprawnień do dłuższego urlopu i wcześniejszego przechodzenia na emeryturę — to dalszy poważny krok na drodze rozwiązywania istotnych potrzeb społecznych. Był on możliwy dzięki właściwej realizacji — w dobiegającym końca pięcioleciu — przyjętej przez VI Zjazd partii strategii, która, jak wynika z Wytycznych na VII Zjazd, będzie kontynuowana i rozwijana. Materialną zaś gwarancją spełniania postanodzień dyskutowanego dziś projektu ustawy jest przeznaczenie na ten fundusz poważnej kwoty 17 mld zł na najbliższe pięciolecie.</u>
+ <u xml:id="u-47.3" who="#PoselHagmajerJerzy">Warto przypomnieć jasność układu zawartego w ustawie: fundusz powstaje z dotacji budżetowej państwa, dysponentem funduszu jest Minister do Spraw Kombatantów, uprawnienia do korzystania z dobrodziejstw ustawy stwierdza Związek Bojowników o Wolność i Demokrację. Chciałbym wyrazić nadzieję, że ten przejrzysty układ nie zostanie zmącony w fazie realizacji. Chodzi po prostu o to, by legitymacja członkowska ZBoWiD, w wypadku gdy zabiegającym jest członek tej organizacji, była wystarczającym dowodem uprawniającym do korzystania z przywilejów wynikających z ducha i litery ustawy, i by urzędy tylko w zakresie formalnym żądały dodatkowej dokumentacji, na przykład przy obliczaniu okresu działalności kombatanckiej lub pobytu w obozach.</u>
+ <u xml:id="u-47.4" who="#PoselHagmajerJerzy">Wysoki Sejmie! Na totalną wojnę, na totalny ucisk odpowiedzieliśmy totalną walką całego narodu. Do walki stanęli kombatanci — żołnierze i oficerowie I i II Armii Wojska Polskiego, oddziałów polskich na Zachodzie, bojownicy i partyzanci kierowani przez Polską Partię Robotniczą, żołnierze i oficerowie Armii Krajowej. To oni wszyscy tworzyli polską historię lat walki zbrojnej i znają autentyczne fakty totalnej wojny narodu polskiego przeciw hitleryzmowi. Fakty te są wciąż głęboko przeżywane przez kombatantów, przez uczestników walki, wśród których nie brakło księży, przez cały naród. Nie tylko przeżywane wciąż na nowo, ale i przekazywane w rodzinie przez ojców i matki — młodym polskim pokoleniom.</u>
+ <u xml:id="u-47.5" who="#PoselHagmajerJerzy">I tak być powinno, bo niegodny swej przeszłości byłby naród, który taki rozdział historii, decydujący nie tylko o jego bycie państwowym, lecz istnieniu biologicznym — skazywałby na zapomnienie. Chodzi jednak nie tylko o znajomość faktów. Chodzi także o to, aby ich przekazywanie młodym pokoleniom Polaków współbrzmiało w sposób organiczny z rozumieniem całej złożoności ówczesnej sytuacji polskiej, całej złożoności ówczesnych politycznych decyzji. Przesądziły one ostatecznie, że historia przyznała rację siłom polskiej lewicy, która odrodzenie wolnej ojczyzny związała z socjalistycznymi przeobrażeniami i sojuszem ze Związkiem Radzieckim.</u>
+ <u xml:id="u-47.6" who="#PoselHagmajerJerzy">Jest to sprawa zasadnicza dla jedności wychowania młodego pokolenia w rodzinie, w szkole, w państwie; sprawa zasadnicza dla kształtowania postaw patriotycznych i obywatelskich młodzieży, która ma prawo do pełnej znajomości historii, którą współtworzyli jej ojcowie. Niech nasze córki i synowie czują się spadkobiercami rodzinnych i narodowych tradycji bojowych, znając ideowo-polityczny, socjalistyczny do nich komentarz. Niech zachowując ostrość spojrzenia na przeszłość starszego pokolenia, pielęgnują uczucia uznania dla tych, którzy wyciągnęli ostateczne konsekwencje ze swej żołnierskiej postawy. Wpojenie szacunku dla tych postaw sprzyjać będzie uświadamianiu młodzieży faktu, że stanowi ona kolejne ogniwo w wykuwanym przez dziesiątki pokoleń łańcuchu obrońców i budowniczych ojczyzny, i że w codziennej pracy, wszędzie gdzie się znajdują, powinni postępowaniem swoim dokumentować, że są godnymi kontynuatorami postępowego, patriotycznego i obywatelskiego nurtu naszej historii.</u>
+ <u xml:id="u-47.7" who="#PoselHagmajerJerzy">Powszechnie znany jest ogromny wkład kombatantów i byłych więźniów w budowę nowej Polski, w integrację społeczeństwa, w patriotyczne i obywatelskie wychowanie młodzieży. Kiedy przyszedł czas, gdy obowiązkiem Polaków była nie walka zbrojna, lecz ciężka, prowadzona w niezwykle trudnych warunkach praca nad dźwignięciem z ruin zniszczonego kraju, ludzie ci stanęli na posterunku i z nowego obowiązku historycznego wywiązali się zaszczytnie. Fakt ten jest godzien przypomnienia tym bardziej, że dla wielu członków konspiracji wybór właściwej drogi wyrażający się w poparciu władzy ludowej — nie był łatwy. Wymagał on przemyślenia i rewizji szeregu poglądów ideologicznych, politycznych i społecznych, wymagał zrozumienia prawdy, że socjalizm jest słuszną sprawą naszego kraju i ludzkości. Wspomnienie trudnych lat pogłębia zrozumienie aktu sprawiedliwości, jakim jest objęcie ustawą tych wszystkich, którzy w pierwszym, najcięższym okresie po wyzwoleniu przelewali krew, walcząc z bronią w ręku o utrwalenie władzy ludowej.</u>
+ <u xml:id="u-47.8" who="#PoselHagmajerJerzy">O zaangażowaniu pokolenia Polski walczącej mówił towarzysz Edward Gierek w maju 1974 roku na V Kongresie ZBoWiD: — „głęboki patriotyzm oraz nieodparta wymowa faktów przemawiająca za słusznością polityki Polski Ludowej sprawiły, że ogromna większość żołnierzy formacji regularnych i ugrupowań ruchu oporu, nie związanych przed laty z lewicą, wcześniej czy później odnalazła drogę ku tej Polsce, że odrzucając reakcyjne i przebrzmiałe koncepcje ideowo-polityczne, stanęła aktywnie do jej budowania”.</u>
+ <u xml:id="u-47.9" who="#PoselHagmajerJerzy">Sformułowana przez I Sekretarza ocena wkładu kombatantów w budowanie gmachu Polski Ludowej, w powojenny wysiłek narodu, który — zdynamizowany w ostatnich latach — przynosi nam coraz obfitsze owoce, jest podzielana przez całą opinię społeczną. Możemy więc być przekonani, że kolejny dowód troski o ich los i naszej o nich pamięci — wszyscy Polacy przyjmą z głęboką satysfakcją.</u>
+ <u xml:id="u-47.10" who="#PoselHagmajerJerzy">Wysoki Sejmie! Coraz dłuższy okres dzieli nas od zakończenia wojny, coraz skuteczniej przezwyciężamy trudności. Nasze krytyczne spojrzenie i nasza uwaga są przede wszystkim zwrócone na dzień dzisiejszy i na przyszłość, na ambitne i wymagające wielkiego wysiłku zadania, które realizujemy i które realizować będziemy. Ale zaangażowanie w teraźniejszość i budowanie przyszłości nie oznacza, że zapominamy o tym, co było. Ta pamięć powinna w społeczeństwie trwać, bo stanowi ona niewyczerpalne źródło wniosków i nauk także współczesności i przyszłości niezbędnych. Dotyczy to zarówno pamięci o wydarzeniach historycznych, które najpierw zepchnęły nasz naród na skraj przepaści, a później — po zwycięstwie — otworzyły przed nim twórczy rozdział jego dziejów, jak i o ludziach, którzy wydarzeń tych byli uczestnikami, walczyli o wolność i honor Polski i nigdy z tej walki nie zrezygnowali.</u>
+ <u xml:id="u-47.11" who="#PoselHagmajerJerzy">Pamięć o kombatantach i byłych więźniach jest naszym obowiązkiem moralnym, z którego nikt i nic nie może nas zwolnić, zaś jej utrwalenie jest właściwą kategorią spłacania zaciągniętego wobec żywych i poległych długu.</u>
+ <u xml:id="u-47.12" who="#PoselHagmajerJerzy">Koło Poselskie — „Pax” będzie głosować za przyjęciem projektu ustawy — w przekonaniu, że uchwalenie jej przez Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej stanowi naszą powinność w stosunku do ludzi, którzy się dobrze Polsce zasłużyli.</u>
+ <u xml:id="u-47.13" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ <u xml:id="u-47.14" who="#PoselHagmajerJerzy">Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-47.15" who="#PoselHagmajerJerzy">Głos ma poseł Paweł Dąbek.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-48">
+ <u xml:id="u-48.0" who="#PoselDabekPawel">Wysoka Izbo! Jako były żołnierz kampanii wrześniowej w bitwie pod Kockiem, jako więzień hitlerowskiego obozu zagłady w Majdanku, skąd zorganizowałem udaną grupową ucieczkę, jako były dowódca lubelskiego okręgu Gwardii Ludowej pragnę ze szczególną satysfakcją podkreślić fakt, iż wniesiony dziś pod obrady Wysokiego Sejmu projekt ustawy o dalszym zwiększeniu świadczeń dla kombatantów i więźniów obozów koncentracyjnych stanowi wyraz głębokiego uznania, jakim społeczeństwo polskie darzy tych, którzy z bronią w ręku walczyli o dzisiejszy kształt Polski i tych, którzy w ponurych latach okupacji przeszli drogę gehenny i nieludzkich cierpień w hitlerowskich kaźniach więziennych i obozach śmierci. Dewizą naszą było zawsze nie poddawać się, a walczyć do końca.</u>
+ <u xml:id="u-48.1" who="#PoselDabekPawel">Okres dzielący nas od VI Zjazdu Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej przyniósł wiele korzystnych zmian w dziedzinie wzmożonej opieki państwa nad społecznością kombatancką oraz nad byłymi więźniami hitlerowskich obozów zagłady. Znalazło to swój wyraz zarówno w zwiększonej pomocy materialnej państwa dla tej wielotysięcznej, wciąż aktywnej i szczerze oddanej sprawie ludu pracującego grupy społecznej, jak i we wzmożonej opiece socjalnej, a co najważniejsze — w nieustannym tworzeniu klimatu szacunku i obywatelskiego uznania, wspieranego najwyższymi autorytetami naszego kraju.</u>
+ <u xml:id="u-48.2" who="#PoselDabekPawel">Ruch narodowowyzwoleńczy w okresie drugiej wojny światowej stanowił istotne ogniwo walki i samoobrony naszego narodu przed hitlerowską eksterminacją. Był on przykładem bezgranicznego oddania się sprawie ojczyzny, uwieńczonego w pamiętnym 1945 roku wyzwoleniem naszego kraju przez bohaterską Armię Radziecką i zjednoczone Ludowe Wojsko Polskie.</u>
+ <u xml:id="u-48.3" who="#PoselDabekPawel">Byliśmy w okresie wojny i okupacji aktywni i ofiarni, walcząc z bronią w ręku z faszystowską przemocą, a potem przez 30 lat pracy tworząc nowy ład społeczny; jesteśmy dziś aktywni, ofiarni, w pełni odpowiedzialni w pracy.</u>
+ <u xml:id="u-48.4" who="#PoselDabekPawel">Stanowiąc pokolenie, które jak żadne inne w historii naszego narodu zna cenę wolności oraz radość pokojowej, twórczej pracy — będziemy ze zdwojoną energią sprzyjać ambitnym zamierzeniom kierownictwa Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej i kierownictwa Rządu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej uczynienia z naszego kraju państwa wysoko rozwiniętego, przodującego gospodarką, nauką i kulturą.</u>
+ <u xml:id="u-48.5" who="#PoselDabekPawel">Wniesiony pod obrady Wysokiego Sejmu projekt ustawy, nad którym dziś debatujemy, powstał z inicjatywy Biura Politycznego Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, które w dniu 30 września 1975 roku podjęło uchwałę w sprawie rozszerzenia świadczeń socjalnych dla kombatantów i byłych więźniów hitlerowskich obozów koncentracyjnych, dla członków Związku Bojowników o Wolność i Demokrację.</u>
+ <u xml:id="u-48.6" who="#PoselDabekPawel">Od tego czasu minęło zaledwie kilka tygodni. Prace ustawodawcze przebiegały więc w krótkim czasie, co pozwoli na przyspieszone uruchomienie działania Państwowego Funduszu Kombatantów, a w ramach tego — na wprowadzenie dodatkowych świadczeń socjalnych i rozpoczęcie działalności inwestycyjnej, która służyć będzie dalszej poprawie stanu zdrowotnego i opieki państwa nad naszym środowiskiem.</u>
+ <u xml:id="u-48.7" who="#PoselDabekPawel">Rozległy obszar dodatkowej pomocy socjalnej, który przewiduje wniesiony projekt ustawy, pozwoli także na dobrowolne wcześniejsze o 5 lat przechodzenie na emeryturę kombatantom i byłym więźniom obozów koncentracyjnych, jak również umożliwi podwójne zaliczanie im do wysługi lat okresów służby wojskowej lub przebywania w obozach koncentracyjnych. I Sekretarz KC PZPR poseł Edward Gierek na spotkaniu w dniu 3.X.br. ze środowiskiem kombatanckim, w którym osobiście uczestniczyłem, tak do nas powiedział: — „Tak więc ludzie, którzy cierpieli, byli katowani w hitlerowskich obozach, uzyskują takie same prawa jak ci, którzy walczyli z bronią w ręku na froncie czy w partyzantce. Jest to rozwiązanie słuszne i ze wszech miar sprawiedliwe”.</u>
+ <u xml:id="u-48.8" who="#PoselDabekPawel">Nadanie przez Wysoki Sejm z mocy ustawy uprawnień do dodatkowej pomocy państwa w dziedzinie świadczeń socjalnych na rzecz środowiska kombatanckiego i więźniarskiego będzie wyrazem szacunku społeczeństwa dla ludzi, którzy walczyli za Polskę i dla niej cierpieli.</u>
+ <u xml:id="u-48.9" who="#PoselDabekPawel">Całe środowisko kombatanckie i zbowidowskie uczestniczy aktywnie od 31 lat w życiu odrodzonej Polski powstałej ze zgliszcz i ruin, przekazując młodemu pokoleniu Polaków bohaterską tradycję walk o wolność narodową i sprawiedliwość społeczną, ucząc to pokolenie własnym przykładem wykonywania powinności obywatelskich wobec własnego narodu, szacunku do pracy i wiernego oddania idei, której najwyższym celem jest dobro człowieka pracy.</u>
+ <u xml:id="u-48.10" who="#PoselDabekPawel">Wysoka Izbo! Wyrażając całkowite poparcie dla projektu ustawy o dalszym zwiększeniu świadczeń dla kombatantów i więźniów obozów koncentracyjnych, jestem w pełni przekonany, iż wprowadzenie jej w życie przyczyni się do jeszcze większej konsolidacji naszego środowiska wokół programu partii i Rządu.</u>
+ <u xml:id="u-48.11" who="#PoselDabekPawel">Jak ongiś w ogniu walki o nową Polskę i nowy ład społeczny, tak dziś na posterunkach pracy zawodowej i społecznej będziemy z całą energią i zapałem realizować program socjalistycznego rozwoju Polski, który uchwali VII Zjazd Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej.</u>
+ <u xml:id="u-48.12" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-49">
+ <u xml:id="u-49.0" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Lista mówców została wyczerpana.</u>
+ <u xml:id="u-49.1" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Zamykam dyskusję.</u>
+ <u xml:id="u-49.2" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Przystępujemy do głosowania.</u>
+ <u xml:id="u-49.3" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem w całości projektu ustawy o dalszym zwiększeniu świadczeń dla kombatantów i więźniów obozów koncentracyjnych wraz z poprawkami proponowanymi przez Komisję Pracy i Spraw Socjalnych oraz autopoprawką rządową, zgłoszoną przez posła sprawozdawcę — zechce podnieść rękę.</u>
+ <u xml:id="u-49.4" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-49.5" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-49.6" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Kto się wstrzymał od głosowania? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-49.7" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Stwierdzam, że Sejm jednomyślnie uchwalił ustawę o dalszym zwiększeniu świadczeń dla kombatantów i więźniów obozów koncentracyjnych.</u>
+ <u xml:id="u-49.8" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Przystępujemy do punktu 6 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów o rządowym projekcie ustawy o udzielaniu poręczeń państwowych (druki nr 231 i 232).</u>
+ <u xml:id="u-49.9" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Głos zabierze poseł sprawozdawca Zbigniew Krzysztoforski.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-50">
+ <u xml:id="u-50.0" who="#PoselKrzysztoforskiZbigniew">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Z upoważnienia Komisji. Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów mam zaszczyt przedstawić Wysokiej Izbie rządowy projekt ustawy o udzielaniu poręczeń państwowych. Przedłożony projekt wiąże się bezpośrednio z dynamicznym rozwojem naszej gospodarki narodowej. osiągniętym w obecnym pięcioleciu i zakładanym na lata 1976—1980, bierze bowiem pod uwagę okoliczności wynikające ze stałego wzrostu obrotów handlu zagranicznego i rozszerzającego się zakresu współpracy ekonomicznej Polski z innymi krajami. Trzeba bowiem stwierdzić, że polityka naszego państwa. skierowana w szerokim zakresie na modernizacje parku maszynowego i urządzeń produkcyjnych, rozbudowę mocy produkcyjnych i stale zwiększanej eksploatacji zasobów surowcowych — wymaga również bardzo aktywnej polityki kredytowej i korzystania ze wszelkich możliwych źródeł przyspieszających rozwój naszego kraju. Zjawiskom tym towarzyszy obecnie rozwój obrotów kredytowych z zagra- nicą, związanych zarówno z importem maszyn i urządzeń, nabywanych z reguły na warunkach kredytu, jak i z realizacją dużych przedsięwzięć inwestycyjnych, finansowanych w części kredytami zagranicznymi.</u>
+ <u xml:id="u-50.1" who="#PoselKrzysztoforskiZbigniew">Realizacja transakcji kredytowych o istotnym znaczeniu gospodarczym stwarza niejednokrotnie potrzebę udzielania — zgodnie z zasadami przyjętymi w obrocie międzynarodowym — poręk i gwarancji rządowych za zobowiązania polskich kredytobiorców, którymi są banki lub wielkie organizacje gospodarcze, jak przedsiębiorstwa i zjednoczenia przemysłowe.</u>
+ <u xml:id="u-50.2" who="#PoselKrzysztoforskiZbigniew">Dotychczasowa ustawa o udzielaniu poręki państwowej, uchwalona jeszcze w 1948 r., a więc przed 27 laty, nie odpowiada skali obecnych obrotów z zagranicą, które w tym czasie wzrosły 11-krotnie, jak również nie uwzględnia zmian wartości walut krajów kapitalistycznych, zaistniałych w ciągu minionego blisko 30-letniego okresu. W związku z tym zachodzi potrzeba wydania nowego aktu normatywnego, regulującego zasady udzielania niezbędnych gwarancji i poręczeń.</u>
+ <u xml:id="u-50.3" who="#PoselKrzysztoforskiZbigniew">Przedkładany projekt ustawy upoważnia Radę Ministrów i Ministra Finansów do udzielania koniecznych poręczeń i gwarancji za zobowiązania wobec zagranicy zaciągane przez banki, przedsiębiorstwa państwowe i inne jednostki gospodarki uspołecznionej z tym, że Minister Finansów może udzielać poręczenia — gwarancji do wysokości zobowiązania nie przekraczającego 15 miliardów złotych, natomiast powyżej tej kwoty poręczenia udzielać będzie w imieniu skarbu państwa — Rada Ministrowa.</u>
+ <u xml:id="u-50.4" who="#PoselKrzysztoforskiZbigniew">Określona w projekcie ustawy wysokość gwarancji i poręk jest ściśle związana z ustaleniami, jakie wynikają z uchwalonego przez Wysoki Sejm — narodowego planu społeczno-gospodarczego rozwoju.</u>
+ <u xml:id="u-50.5" who="#PoselKrzysztoforskiZbigniew">Poszczególne postanowienia projektu ustawmy zapewniają Rządowi niezbędną przy transakcjach kredytowych elastyczność i operatywność, co leży w interesie naszej gospodarki.</u>
+ <u xml:id="u-50.6" who="#PoselKrzysztoforskiZbigniew">Przedkładając więc Wysokiej Izbie wniosek o uchwalenie projektu ustawy o udzielaniu poręczeń państwowych w brzmieniu przedłożenia rządowego — Komisja Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów wyraża przekonanie, iż uchwalenie tej ustawy ułatwi Rządowi podejmowanie decyzji związanych z realizacją narodowych planów społeczno-gospodarczego rozwoju kraju.</u>
+ <u xml:id="u-50.7" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-51">
+ <u xml:id="u-51.0" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Dziękuję obywatelowi posłowi sprawozdawcy.</u>
+ <u xml:id="u-51.1" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Czy ktoś z Obywateli Posłów pragnie zabrać głos w tej sprawie?</u>
+ <u xml:id="u-51.2" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Nikt się nie zgłasza.</u>
+ <u xml:id="u-51.3" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Możemy zatem przystąpić do głosowania.</u>
+ <u xml:id="u-51.4" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem w całości projektu ustawy o udzielaniu poręczeń państwowych w brzmieniu proponowanym przez Komisję Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów, to jest bez poprawek — zechce podnieść rękę.</u>
+ <u xml:id="u-51.5" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-51.6" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-51.7" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Kto się wstrzymał od głosowania? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-51.8" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Stwierdzam, że Sejm uchwalił ustawę o udzielaniu poręczeń państwowych.</u>
+ <u xml:id="u-51.9" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Przystępujemy do punktu 7 porządku dziennego: Zmiany w składzie Rady Ministrów.</u>
+ <u xml:id="u-51.10" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Proszę o zabranie głosu Prezesa Rady Ministrów Obywatela Piotra Jaroszewicza.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-52">
+ <u xml:id="u-52.0" who="#PiotrJaroszewicz">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Pragnę przedłożyć Wysokiej Izbie wnioski dotyczące zmian w składzie Rady Ministrów.</u>
+ <u xml:id="u-52.1" who="#PiotrJaroszewicz">W związku z rozszerzeniem zakresu obowiązków obywatela Mieczysława Jagielskiego w pracach Prezydium Rządu i Rady Ministrów wnoszę o jego odwołanie ze stanowiska Przewodniczącego Komisji Planowania przy Radzie Ministrów z zachowaniem dotychczas zajmowanego stanowiska wiceprezesa Rady Ministrów.</u>
+ <u xml:id="u-52.2" who="#PiotrJaroszewicz">Pragnę podziękować obywatelowi Mieczysławowi Jagielskiemu za ofiarną i owocną pracę na stanowisku Przewodniczącego Komisji Planowania przy Radzie Ministrów. Wysoka Izba miała możność poznać obywatela Mieczysława Jagielskiego jako wybitnego ekonomistę w dziedzinie planowania i doświadczonego działacza gospodarczego, który wniósł duży osobisty wkład w doskonalenie metod planowania gospodarki i umocnienie roli centralnego planowania w naszym kraju.</u>
+ <u xml:id="u-52.3" who="#PiotrJaroszewicz">Wnoszę o powołanie obywatela Tadeusza Wrzaszczyka na stanowisko wiceprezesa Rady Ministrów i Przewodniczącego Komisji Planowania przy Radzie Ministrów, z równoczesnym odwołaniem go ze stanowiska Ministra Przemysłu Maszynowego.</u>
+ <u xml:id="u-52.4" who="#PiotrJaroszewicz">Obywatel Tadeusz Wrzaszczyk urodził się w 1932 r. w rodzinie robotniczej. Jest magistrem inżynierem mechanikiem. Pracę zawodową rozpoczął w 1954 roku w przemyśle maszynowym na stanowisku konstruktora. W latach 1956—1965 pracował w Fabryce Samochodów Osobowych w Warszawie. W tym zakładzie pracował na różnych stanowiskach kierowniczych — od technologa warsztatowego do naczelnego inżyniera, ma bogate doświadczenie w dziedzinie planowania, zarządzania produkcją oraz wdrażania postępu technicznego i ekonomicznego. W 1965 roku został dyrektorem naczelnym Zjednoczenia Przemysłu Motoryzacyjnego. Będąc na tym stanowisku wykazał się dużymi zdolnościami organizatorskimi oraz znajomością ekonomiki przemysłu.</u>
+ <u xml:id="u-52.5" who="#PiotrJaroszewicz">Uchwałą Sejmu PRL w roku 1970 został powołany na zajmowane dotychczas stanowisko Ministra Przemysłu Maszynowego. Kierując resortem przemysłu maszynowego, wniósł duży osobisty wkład na rzecz modernizacji, rozwoju i perspektyw rozwoju tego przemysłu. Od VI Zjazdu jest członkiem Komitetu Centralnego PZPR.</u>
+ <u xml:id="u-52.6" who="#PiotrJaroszewicz">Zdolności organizatorskie, szeroka wiedza, energia oraz doświadczenie zdobyte w dotychczasowej pracy politycznej i zawodowej uzasadniają przekonanie, że obywatel Tadeusz Wrzaszczyk będzie owocnie wypełniał odpowiedzialne obowiązki wiceprezesa Rady Ministrów i Przewodniczącego Komisji Planowania przy Radzie Ministrów.</u>
+ <u xml:id="u-52.7" who="#PiotrJaroszewicz">Wnoszę o powołanie obywatela Tadeusza Pyki na stanowisko wiceprezesa Rady Ministrów.</u>
+ <u xml:id="u-52.8" who="#PiotrJaroszewicz">Obywatel Tadeusz Pyka urodził się w 1930 roku w rodzinie robotniczej. W latach 1951 —1955 pracował w Hucie im. Mariana Buczka w Sosnowcu, rozpoczynając pracę jako robotnik, a potem jako mistrz i kierownik wydziału. Pracując zawodowo ukończył techniczne studia hutnicze, a następnie studia ekonomiczne i uzyskał tytuł doktora habilitowanego i profesora nadzwyczajnego nauk ekonomicznych.</u>
+ <u xml:id="u-52.9" who="#PiotrJaroszewicz">W okresie kilkunastu lat pracy w aparacie partyjnym pełnił szereg kierowniczych funkcji w Katowickiej Wojewódzkiej Organizacji Partyjnej. Przez kilka lat był sekretarzem Komitetu Wojewódzkiego PZPR w Katowicach. Od IV Zjazdu partii jest zastępcą członka Komitetu Centralnego, a od VI Zjazdu — członkiem Komitetu Centralnego PZPR. Od marca 1974 r. jest I zastępcą Przewodniczącego Komisji Planowania przy Radzie Ministrów. Do czasu powołania do pracy państwowej — jako poseł na Sejm był przewodniczącym sejmowej Komisji Handlu Zagranicznego i stąd jest znany Wysokiej Izbie.</u>
+ <u xml:id="u-52.10" who="#PiotrJaroszewicz">W nowym podziale pracy Prezydium Rządu zamierzam powierzyć obywatelowi Tadeuszowi Pyce sprawowanie nadzoru nad kompleksem problemów związanych z zaopatrzeniem rynku wewnętrznego zarówno od strony produkcji towarów rynkowych, jak też od strony rozwoju handlu, gastronomii i usług oraz skupu i przetwórstwa artykułów rolnych.</u>
+ <u xml:id="u-52.11" who="#PiotrJaroszewicz">Obywatel Tadeusz Pyka jako wiceprezes Rady Ministrów będzie koordynował pracę Ministerstwa Handlu Wewnętrznego i Usług oraz wszystkich resortów w dziedzinie produkcji towarów na rynek wewnętrzny, a także będzie koordynował pracę spółdzielczości pracy, zaopatrzenia, handlu, skupu, rzemiosła i przemysłu terenowego.</u>
+ <u xml:id="u-52.12" who="#PiotrJaroszewicz">Wnoszę o powołanie obywatela Aleksandra Kopcia na stanowisko Ministra Przemysłu Maszynowego.</u>
+ <u xml:id="u-52.13" who="#PiotrJaroszewicz">Obywatel Aleksander Kopeć urodził się w roku 1932 w rodzinie robotniczej. Jest inżynierem mechanikiem. W roku 1951 rozpoczął pracę w przemyśle elektromaszynowym jako planista, a następnie w okresie długoletniej pracy w tym przemyśle zajmował szereg kierowniczych stanowisk, m.in. był głównym inżynierem i dyrektorem w Fabryce Wagonów w Świdnicy oraz dyrektorem Dolnośląskich Zakładów Wytwórczych Maszyn Elektrycznych — „Dolmel” we Wrocławiu. W roku 1970 został powołany na stanowisko podsekretarza stanu w Ministerstwie Przemysłu Maszynowego, a od grudnia 1973 r. jest I zastępcą Ministra tego resortu. W okresie tym wniósł duży wkład pracy w rozwój przemysłu elektronicznego, środków automatyki i informatyki. Jest członkiem PZPR. Kwalifikacje zawodowe i umiejętności organizatorskie oraz duże doświadczenie w zarządzaniu przemysłem maszynowym przemawiają za tym, że obywatel Aleksander Kopeć będzie należycie wypełniał obowiązki Ministra Przemysłu Maszynowego. Proszę Wysoką Izbę o zatwierdzenie zgłoszonych wniosków. Dziękuję.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-53">
+ <u xml:id="u-53.0" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Dziękuję Obywatelowi Premierowi.</u>
+ <u xml:id="u-53.1" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Czy ktoś z Obywateli Posłów pragnie zabrać głos w przedstawionych sprawach?</u>
+ <u xml:id="u-53.2" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Nikt się nie zgłasza.</u>
+ <u xml:id="u-53.3" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Przypominam, że zgodnie z art. 51 regulaminu — Sejm powołuje i odwołuje członków Rządu zwykłą większością głosów w obecności co najmniej połowy ogólnej liczby posłów.</u>
+ <u xml:id="u-53.4" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Stwierdzam, że na posiedzeniu obecnych jest więcej niż połowa ogólnej liczby posłów.</u>
+ <u xml:id="u-53.5" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Przystępujemy do głosowania.</u>
+ <u xml:id="u-53.6" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">W związku z przedstawionymi przez Prezesa Rady Ministrów wnioskami proponuję — na podstawie art. 29 ust. 1 Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej — podjęcie następujących uchwał:</u>
+ <u xml:id="u-53.7" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Uchwała w sprawie odwołania obywatela Mieczysława Jagielskiego ze stanowiska Przewodniczącego Komisji Planowania przy Radzie Ministrów z zachowaniem dotychczas zajmowanego stanowiska wiceprezesa Rady Ministrów.</u>
+ <u xml:id="u-53.8" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem tej uchwały — zechce podnieść rękę.</u>
+ <u xml:id="u-53.9" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-53.10" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-53.11" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Kto wstrzymał się od głosowania? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-53.12" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Uchwała w sprawie odwołania obywatela Tadeusza Wrzaszczyka ze stanowiska Ministra Przemysłu Maszynowego.</u>
+ <u xml:id="u-53.13" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem tej uchwały — zechce podnieść rękę.</u>
+ <u xml:id="u-53.14" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-53.15" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-53.16" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Kto się wstrzymał od głosowania? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-53.17" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Uchwała w sprawie powołania obywatela Tadeusza Wrzaszczyka na stanowisko wiceprezesa Rady Ministrów i Przewodniczącego Komisji Planowania przy Radzie Ministrów.</u>
+ <u xml:id="u-53.18" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem tej uchwały — zechce podnieść rękę.</u>
+ <u xml:id="u-53.19" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-53.20" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-53.21" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Kto się wstrzymał od głosowania? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-53.22" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Uchwała w sprawie powołania obywatela Tadeusza Pyki na stanowisko wiceprezesa Rady Ministrów.</u>
+ <u xml:id="u-53.23" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem tej uchwały — zechce podnieść rękę.</u>
+ <u xml:id="u-53.24" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-53.25" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-53.26" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Kto się wstrzymał od głosowania? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-53.27" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Uchwała w sprawie powołania obywatela Aleksandra Kopcia na stanowisko Ministra Przemysłu Maszynowego.</u>
+ <u xml:id="u-53.28" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem tej uchwały — zechce podnieść rękę.</u>
+ <u xml:id="u-53.29" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-53.30" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-53.31" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Kto się wstrzymał od głosowania? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-53.32" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Stwierdzam, że Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej — na podstawie art. 29 ust. 1 Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej — podjął uchwały w sprawie odwołania obywateli: Mieczysława Jagielskiego ze stanowiska Przewodniczącego Komisji Planowania przy Radzie Ministrów z zachowaniem dotychczas zajmowanego stanowiska wiceprezesa Rady Ministrów i Tadeusza Wrzaszczyka ze stanowiska Ministra Przemysłu Maszynowego oraz uchwały w sprawie powołania obywateli: Tadeusza Wrzaszczyka na stanowiska wiceprezesa Rady Ministrów i Przewodniczącego Komisji Planowania przy Radzie Ministrów, Tadeusza Pyki na stanowisko wiceprezesa Rady Ministrów oraz Aleksandra Kopcia na stanowisko Ministra Przemysłu Maszynowego.</u>
+ <u xml:id="u-53.33" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Porządek dzienny dzisiejszego posiedzenia został wyczerpany.</u>
+ <u xml:id="u-53.34" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Proszę Obywatelkę Sekretarza Posła Stanisławę Karną o odczytanie komunikatów.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-54">
+ <u xml:id="u-54.0" who="#SekretarzposelStanislawaKarna">W dniu jutrzejszym, to jest w piątek 24 października br., odbędą się następujące posiedzenia Komisji:</u>
+ <u xml:id="u-54.1" who="#SekretarzposelStanislawaKarna">1) Obrony Narodowej — o godz. 9, w sali nr 101;</u>
+ <u xml:id="u-54.2" who="#SekretarzposelStanislawaKarna">2) Przemysłu Lekkiego — o godz. 9, w sali nr 67 w Domu Poselskim;</u>
+ <u xml:id="u-54.3" who="#SekretarzposelStanislawaKarna">3) Rolnictwa i Przemysłu Spożywczego — o godz. 9, w sali nr 118.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-55">
+ <u xml:id="u-55.0" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Na tym kończymy 29 posiedzenie Sejmu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej.</u>
+ <u xml:id="u-55.1" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Protokół posiedzenia będzie wyłożony do przejrzenia w Biurze Prac Sejmowych.</u>
+ <u xml:id="u-55.2" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">O terminie następnego posiedzenia zostaną Obywatele Posłowie powiadomieni.</u>
+ <u xml:id="u-55.3" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Zamykam posiedzenie.</u>
+ <u xml:id="u-55.4" who="#komentarz">(Koniec posiedzenia o godz. 16 min. 45)</u>
+ </div>
+ </body>
+ </text>
+ </TEI>
+</teiCorpus>
diff --git a/1972-1976/sejm/posiedzenia/pp/197276-sjm-ppxxx-00030-01/header.xml b/1972-1976/sejm/posiedzenia/pp/197276-sjm-ppxxx-00030-01/header.xml
new file mode 100644
index 0000000..42e3a73
--- /dev/null
+++ b/1972-1976/sejm/posiedzenia/pp/197276-sjm-ppxxx-00030-01/header.xml
@@ -0,0 +1,127 @@
+<?xml version='1.0' encoding='UTF-8'?>
+<teiHeader xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude" xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0" xml:id="PPC-197276-sjm-ppxxx-00030-01">
+ <fileDesc>
+ <titleStmt>
+ <title>30 posiedzenie Sejmu PRL</title>
+ </titleStmt>
+ <publicationStmt>
+ <p>Prosimy o zapoznanie się z nagłówkiem korpusu (PPC_header.xml).</p>
+ </publicationStmt>
+ <sourceDesc>
+ <bibl>
+ <title>30 posiedzenie Sejmu PRL</title>
+ <publisher>Kancelaria Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej</publisher>
+ <note type="system">PRL</note>
+ <note type="house">Sejm</note>
+ <note type="termNo">6</note>
+ <note type="type">Posiedzenie Plenarne</note>
+ <note type="sessionNo">30</note>
+ <note type="dayNo">1</note>
+ <date>1975-12-18 i 19</date>
+ </bibl>
+ </sourceDesc>
+ </fileDesc>
+ <profileDesc>
+ <particDesc>
+ <person xml:id="GlosmasprawozdawcaposelTeresaMorawiec" role="speaker">
+ <persName>Głos ma sprawozdawca poseł Teresa Morawiec.</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="komentarz" role="speaker">
+ <persName>Komentarz</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="Marszalek" role="speaker">
+ <persName>Marszałek</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PiotrJaroszewicz" role="speaker">
+ <persName>Piotr Jaroszewicz</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselAlfredPrzydatek" role="speaker">
+ <persName>Poseł Alfred Przydatek</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselBabiuchEdward" role="speaker">
+ <persName>Poseł Babiuch Edward</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselBafiaJerzy" role="speaker">
+ <persName>Poseł Bafia Jerzy</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselBalickiZdzislaw" role="speaker">
+ <persName>Poseł Balicki Zdzisław</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselCzwojdrakTadeusz" role="speaker">
+ <persName>Poseł Czwojdrak Tadeusz</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselFilipowiczZygmunt" role="speaker">
+ <persName>Poseł Filipowicz Zygmunt</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselKomenderZenon" role="speaker">
+ <persName>Poseł Komender Zenon</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselKomstaTadeusz" role="speaker">
+ <persName>Poseł Komsta Tadeusz</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselKoziejZukowaBarbara" role="speaker">
+ <persName>Poseł Koziej-Żukowa Barbara</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselMendalkaJan" role="speaker">
+ <persName>Poseł Mendalka Jan</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselMorawiecTeresa" role="speaker">
+ <persName>Poseł Morawiec Teresa</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselMyslikTadeusz" role="speaker">
+ <persName>Poseł Myślik Tadeusz</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselNaporaZygmunt" role="speaker">
+ <persName>Poseł Napora Zygmunt</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselNawrockiJerzy" role="speaker">
+ <persName>Poseł Nawrocki Jerzy</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselPaciaEugeniusz" role="speaker">
+ <persName>Poseł Pacia Eugeniusz</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselPinkowskiJozef" role="speaker">
+ <persName>Poseł Pińkowski Józef</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselSadowskiWieslaw" role="speaker">
+ <persName>Poseł Sadowski Wiesław</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselStadniczenkoTadeusz" role="speaker">
+ <persName>Poseł Stadniczeńko Tadeusz</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselStruzekBoleslaw" role="speaker">
+ <persName>Poseł Strużek Bolesław</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselSzydlakJan" role="speaker">
+ <persName>Poseł Szydlak Jan</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselSzymanskiJan" role="speaker">
+ <persName>Poseł Szymański Jan</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselZenderowskiZygmunt" role="speaker">
+ <persName>Poseł Zenderowski Zygmunt</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselZielinskaHalina" role="speaker">
+ <persName>Poseł Zielińska Halina</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PrezesRadyMinistrow" role="speaker">
+ <persName>Prezes Rady Ministrów</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowTadeuszWrzaszczyk" role="speaker">
+ <persName>Przewodniczący Komisji Planowania przy Radzie Ministrów Tadeusz Wrzaszczyk</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="SekretarzposelMaciejMajkut" role="speaker">
+ <persName>Sekretarz poseł Maciej Majkut</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="SekretarzposelStanislawaKarna" role="speaker">
+ <persName>Sekretarz poseł Stanisława Karna</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="WicemarszalekAndrzejBenesz" role="speaker">
+ <persName>Wicemarszałek Andrzej Benesz</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="WicemarszalekAndrzejWerblan" role="speaker">
+ <persName>Wicemarszałek Andrzej Werblan</persName>
+ </person>
+ </particDesc>
+ </profileDesc>
+</teiHeader>
diff --git a/1972-1976/sejm/posiedzenia/pp/197276-sjm-ppxxx-00030-01/text_structure.xml b/1972-1976/sejm/posiedzenia/pp/197276-sjm-ppxxx-00030-01/text_structure.xml
new file mode 100644
index 0000000..35fd714
--- /dev/null
+++ b/1972-1976/sejm/posiedzenia/pp/197276-sjm-ppxxx-00030-01/text_structure.xml
@@ -0,0 +1,1093 @@
+<?xml version='1.0' encoding='UTF-8'?>
+<teiCorpus xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude" xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">
+ <xi:include href="PPC_header.xml"/>
+ <TEI>
+ <xi:include href="header.xml"/>
+ <text>
+ <body>
+ <div xml:id="div-1">
+ <u xml:id="u-1.0" who="#komentarz">Sejm</u>
+ <u xml:id="u-1.1" who="#komentarz">Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej</u>
+ <u xml:id="u-1.2" who="#komentarz">Kadencja VI — Sesja VIII</u>
+ <u xml:id="u-1.3" who="#komentarz">Sprawozdanie Stenograficzne z 30 posiedzenia Sejmu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej w dniach 18 i 19 grudnia 1975 r.</u>
+ <u xml:id="u-1.4" who="#komentarz">Warszawa 1975</u>
+ <u xml:id="u-1.5" who="#komentarz">(Początek posiedzenia o godz. 11 min. 05)</u>
+ <u xml:id="u-1.6" who="#komentarz">(Na posiedzeniu przewodniczą Marszałek Sejmu Stanisław Gucwa oraz wicemarszałek Andrzej Benesz)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-2">
+ <u xml:id="u-2.0" who="#Marszalek">Otwieram posiedzenie.</u>
+ <u xml:id="u-2.1" who="#Marszalek">Powołuję na sekretarzy posłów Marię Kotlicką i Macieja Majkuta.</u>
+ <u xml:id="u-2.2" who="#Marszalek">Protokół i listę mówców prowadzić będzie poseł Maria Kotlicka.</u>
+ <u xml:id="u-2.3" who="#Marszalek">Proszę Posłów Sekretarzy o zajęcie miejsc przy stole prezydialnym.</u>
+ <u xml:id="u-2.4" who="#Marszalek">Protokół 29 posiedzenia uważam za przyjęty wobec niewniesienia przeciwko niemu zastrzeżeń.</u>
+ <u xml:id="u-2.5" who="#Marszalek">Wysoki Sejmie! W dniu 21 listopada 1975 r. zmarł poseł na Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej Witold Łukaszewicz, członek Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, pracownik naukowy i działacz społeczny.</u>
+ <u xml:id="u-2.6" who="#komentarz">(Zebrani wstają)</u>
+ <u xml:id="u-2.7" who="#Marszalek">Witold Łukaszewicz urodził się w Boćkach w rodzinie robotniczej. W 1934 r. ukończył studia historyczne na Uniwersytecie Warszawskim i do wojny pracował jako nauczyciel gimnazjum w Warszawie.</u>
+ <u xml:id="u-2.8" who="#Marszalek">W okresie okupacji hitlerowskiej prowadził tajne nauczanie, był więźniem gestapo na Pawiaku.</u>
+ <u xml:id="u-2.9" who="#Marszalek">Po wyzwoleniu podjął pracę dydaktyczno-naukową na Uniwersytecie Łódzkim, kontynuował ją na Uniwersytecie im. Mikołaja Kopernika w Toruniu, gdzie pełnił funkcję rektora, wnosząc wielki wkład w rozbudowę tej uczelni oraz w przygotowanie obchodów 500 rocznicy urodzin Mikołaja Kopernika.</u>
+ <u xml:id="u-2.10" who="#Marszalek">Witold Łukaszewicz, wybitny specjalista w dziedzinie historii, był głęboko zaangażowanym pedagogiem, wychowawcą studentów i kadr naukowych.</u>
+ <u xml:id="u-2.11" who="#Marszalek">Od 1969 r. sprawował mandat poselski. W Sejmie obecnej kadencji był członkiem Komisji Nauki i Postępu Technicznego oraz Komisji Spraw Zagranicznych.</u>
+ <u xml:id="u-2.12" who="#Marszalek">Witold Łukaszewicz pozostanie w naszej pamięci jako oddany sprawie socjalizmu pracownik naukowy, ofiarny działacz społeczny i wychowawca młodzieży.</u>
+ <u xml:id="u-2.13" who="#Marszalek">Obywatele Posłowie! Proszę, aby Sejm uczcił pamięć posła Witolda Łukaszewicza chwilą ciszy.</u>
+ <u xml:id="u-2.14" who="#komentarz">(Chwila ciszy)</u>
+ <u xml:id="u-2.15" who="#Marszalek">Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej — zgodnie z art. 76 ust. 3 Ordynacji wyborczej — stwierdził wygaśnięcie mandatu posła Witolda Łukaszewicza z dniem 21 listopada 1975 roku.</u>
+ <u xml:id="u-2.16" who="#Marszalek">Ustalony przez Prezydium Sejmu porządek dzienny posiedzenia został Obywatelom Posłom doręczony.</u>
+ <u xml:id="u-2.17" who="#Marszalek">Prezydium Sejmu — po porozumieniu z Konwentem Seniorów — proponuje uzupełnienie przedstawionego Obywatelom Posłom porządku dziennego posiedzenia przez dodanie punktu szóstego w brzmieniu następującym:</u>
+ <u xml:id="u-2.18" who="#Marszalek">„6. Powołanie Komisji Nadzwyczajnej dla przygotowania projektu ustawy o zmianie Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej.</u>
+ <u xml:id="u-2.19" who="#Marszalek">Jeżeli nie usłyszę sprzeciwu, będę uważał, że propozycja ta została przyjęta.</u>
+ <u xml:id="u-2.20" who="#Marszalek">Sprzeciwu nie słyszę.</u>
+ <u xml:id="u-2.21" who="#Marszalek">Czy ktoś z Obywateli Posłów pragnie zabrać głos w sprawie porządku dziennego?</u>
+ <u xml:id="u-2.22" who="#Marszalek">Nikt się nie zgłasza.</u>
+ <u xml:id="u-2.23" who="#Marszalek">Uważam zatem, że Sejm porządek dzienny posiedzenia, przedstawiony przez Prezydium Sejmu, zatwierdził.</u>
+ <u xml:id="u-2.24" who="#Marszalek">Przystępujemy do punktu 1 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów o projektach:</u>
+ <u xml:id="u-2.25" who="#Marszalek">1) uchwały o narodowym planie społeczno- - gospodarczego rozwoju na 1976 rok (druki nr 241 i 245),</u>
+ <u xml:id="u-2.26" who="#Marszalek">2) ustawy budżetowej na rok 1976 (druki nr 242 i 246).</u>
+ <u xml:id="u-2.27" who="#Marszalek">Proszę o zabranie głosu Wiceprezesa Rady Ministrów, Przewodniczącego Komisji Planowania przy Radzie Ministrów Obywatela Tadeusza Wrzaszczyka.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-3">
+ <u xml:id="u-3.0" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowTadeuszWrzaszczyk">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Rada Ministrów powierzyła mi zadanie przedstawienia Wysokiej Izbie podstawowych kierunków i problemów społeczno-gospodarczego rozwoju kraju w roku przyszłym i zapoczątkowania w ten sposób debaty generalnej nad rządowym przedłożeniem projektów planu i budżetu państwa na rok 1976.</u>
+ <u xml:id="u-3.1" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowTadeuszWrzaszczyk">Podejmując ten temat w dniu dzisiejszym, w niespełna tydzień po zakończeniu obrad VII Zjazdu Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, trudno nie powrócić myślą do tych dni, w których cały naród śledził z uwagą przebieg Zjazdu, na którym w atmosferze satysfakcji z dotychczasowych osiągnięć i odpowiedzialności za stawiane zadania skrystalizował się program działania na nadchodzące pięciolecie.</u>
+ <u xml:id="u-3.2" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowTadeuszWrzaszczyk">Przedstawiając ten program Zjazdowi, towarzysz Edward Gierek nazwał go programem kontynuacji i twórczego rozwijania polityki obranej przed pięciu laty. Polityki, która sprawdziła się w praktyce, która pozwoliła przezwyciężyć poważne trudności, która przyspieszyła tak znacznie rozwój kraju i wzrost poziomu życia ludzi pracy, która przyniosła umocnienie socjalistycznych stosunków społecznych i socjalistycznego państwa, która podniosła pozycję Polski na arenie międzynarodowej.</u>
+ <u xml:id="u-3.3" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowTadeuszWrzaszczyk">Rok 1976 stanowi zapoczątkowanie nowego pięciolecia, w którym cały nasz naród realizować będzie program uchwalony na VII Zjeździe partii. Z tego właśnie wynika szczególna rola planu rozwoju społeczno-gospodarczego na rok przyszły. Chodzi bowiem o to, aby w roku 1976, wykorzystując i pomnażając ogromny dorobek mijającego pięciolecia, jednocześnie dobrze rozpocząć realizację tych nowych zadań, które pozwolą nam nazwać drugą połowę bieżącej dekady okresem doskonalenia jakości pracy i warunków życia narodu.</u>
+ <u xml:id="u-3.4" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowTadeuszWrzaszczyk">Cele i zadania rozwojowe wytyczone na lata 1976—1980 potwierdzają w całej pełni tezę, że oba pięciolecia bieżącej dekady cechuje jednolita koncepcja rozwojowa, oparta na kojarzeniu systematycznej poprawy warunków życiowych społeczeństwa z dynamicznym rozwojem produkcji oraz rozbudową i unowocześnianiem bazy materialnej całej gospodarki narodowej.</u>
+ <u xml:id="u-3.5" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowTadeuszWrzaszczyk">Nowe pięciolecie zaczynamy od znacznie wyższej bazy wyjściowej i wyższe w nim stawiamy sobie zadania. Można to obrazowo przedstawić przy pomocy następujących liczb. W roku 1970 wytwarzaliśmy w ciągu jednego dnia roboczego produkcję przemysłową o wartości ok. 4 mld zł, w roku bieżącym już 7 mld zł, a w roku 1980 nasz przemysł będzie wytwarzał dziennie produkty o wartości 10,5 mld zł. W bieżącym pięcioleciu w ciągu jednego dnia roboczego inwestujemy ok. 1,3 mld zł, a w pięcioleciu nadchodzącym planujemy inwestować 1,8 mld zł.</u>
+ <u xml:id="u-3.6" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowTadeuszWrzaszczyk">Należy przy tym pamiętać, że te wysokie zadania ilościowe pragniemy realizować, uzyskując zarazem wielostronną poprawę jakości. I trzeba także mieć na uwadze, że takie śmiałe zadania stawiamy dziś sobie pomimo warunków na niejednym odcinku trudniejszych niż dotychczas.</u>
+ <u xml:id="u-3.7" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowTadeuszWrzaszczyk">Do podejmowania takich właśnie trudniejszych i bardziej ambitnych zadań upoważnia nas dorobek minionych pięciu lat. Wielkie znaczenie ma tu dorobek materialny, znajdujący swój wyraz w zwiększonym i unowocześnionym potencjale naszej gospodarki. Nie mniej cenny jest też dorobek niematerialny wyrażający się w rozbudzonych aspiracjach, wyzwolonych zasobach społecznej inicjatywy i zaangażowania, w nagromadzonych doświadczeniach, w umiejętności aktywnego zwalczania wyłaniających się trudności oraz w narastającym dynamizmie innowacyjnym coraz to szerszych kręgów naszego społeczeństwa. To wszystko sprawia, że Polska roku 1975 jest krajem innym niż Polska roku 1970 — jest silniejsza materialnie, jest silniejsza kwalifikacjami i świadomością swych obywateli.</u>
+ <u xml:id="u-3.8" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowTadeuszWrzaszczyk">Wysoki Sejmie! Inspiracją opracowania projektu planu na rok 1976, który był przedmiotem intensywnych prac komisji sejmowych i nad którym Wysoka Izba podejmuje dziś debatę, były Wytyczne Komitetu Centralnego PZPR na VII Zjazd partii. W toku prac nad tym planem wykorzystaliśmy niejedną koncepcję i propozycję wysuwaną w trakcie ogólnonarodowej dyskusji, a jednocześnie poświęciliśmy wiele uwagi pogłębionej analizie istniejącej sytuacji gospodarczej oraz perspektywom jej rozwoju w roku przyszłym. Dzięki temu mogę najbardziej syntetycznie określić przedłożony przez Rząd projekt planu jako zgodny z uchwalonymi na VII Zjeździe założeniami na całe przyszłe pięciolecie, a zarazem realistycznie dostosowany do przewidywanych wewnętrznych i zewnętrznych warunków w roku 1976.</u>
+ <u xml:id="u-3.9" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowTadeuszWrzaszczyk">Pragnę omówić nieco szerzej te warunki, koncentrując się zwłaszcza na tych, które najsilniej wpłynęły na koncepcję planu. Są to, spośród warunków wewnętrznych — wyniki produkcyjne rolnictwa i aktualny układ sytuacji pieniężno-rynkowej, a spośród warunków zewnętrznych — mniej sprzyjająca koniunktura w handlu zagranicznym z krajami spoza naszej socjalistycznej wspólnoty.</u>
+ <u xml:id="u-3.10" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowTadeuszWrzaszczyk">Jak wiadomo, w trzech pierwszych latach bieżącego pięciolecia mieliśmy stosunkowo niezłe warunki atmosferyczne do produkcji rolniczej i dzięki zastosowaniu wielostronnego oddziaływania na rzecz jej wzrostu osiągaliśmy poprawę wyników produkcyjnych średnio o ponad 6% rocznie. W ubiegłym roku przy dobrych zbiorach zbóż, z wyjątkiem żyta, mieliśmy słabe zbiory pasz zielonych, warzyw i roślin przemysłowych. W sumie produkcja roślinna była niższa niż w roku 1973. Odbiło się to także na produkcji zwierzęcej. Łącznie wzrost globalnej produkcji rolniczej w roku ubiegłym wyniósł niewiele ponad 1,5%.</u>
+ <u xml:id="u-3.11" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowTadeuszWrzaszczyk">W roku bieżącym mamy natomiast do czynienia ze znacznie niższymi niż w roku ubiegłym zbiorami zbóż. Zeszłoroczne niedobory pasz zielonych, mimo przeciwdziałania w postaci znacznego zwiększenia importu zbóż i pasz treściwych, odbiły się niekorzystnie na produkcji zwierzęcej. W rezultacie w roku bieżącym osiągamy w rolnictwie poziom nieznacznie tylko wyższy niż w roku 1973, czyli mamy dwa lata opóźnienia w stosunku do dynamicznego rozwoju innych działów gospodarki. Mimo to nie ograniczaliśmy dostaw rynkowych produktów pochodzących z rolnictwa, a staraliśmy się zwiększać je nadal bardzo szybko.</u>
+ <u xml:id="u-3.12" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowTadeuszWrzaszczyk">Nie ograniczaliśmy też nakładów na rolnictwo, a wręcz przeciwnie — powiększaliśmy je z roku na rok, tak że w ciągu ostatnich dwóch lat bieżącego pięciolecia na inwestycje w rolnictwie przeznaczyliśmy 127 mld zł, to jest w przybliżeniu tyle, co w ciągu poprzednich trzech lat. Zwiększyliśmy też znacznie kosztowny import zbóż z krajów kapitalistycznych.</u>
+ <u xml:id="u-3.13" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowTadeuszWrzaszczyk">Jako drugi z czynników wewnętrznych, wywierających istotny wpływ na założenia planu na rok przyszły, wymieniłem aktualną sytuację rynkową. Jak wiemy, charakteryzuje się ona odcinkowym brakiem równowagi i trudnością zaspokojenia popytu na niektóre towary, zwłaszcza na mięso i jego przetwory, meble, niektóre artykuły trwałego użytku.</u>
+ <u xml:id="u-3.14" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowTadeuszWrzaszczyk">Podstawową przyczyną tych trudności jest osiągnięte w bieżącym pięcioleciu znaczne przyspieszenie wzrostu przychodów pieniężnych ludności. Temu wzrostowi przychodów i zamożności społeczeństwa towarzyszyła znacznie wyższa skłonność do oszczędzania. Ale szybko wzrastały również wydatki ludności, co równoważyliśmy wysokimi ponadplanowymi dostawami towarów oraz rosnącą podażą usług. To wszystko łącznie pozwoliło nam utrzymywać równowagę globalną.</u>
+ <u xml:id="u-3.15" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowTadeuszWrzaszczyk">Jednocześnie jednak przyzwyczajenia konsumpcyjne społeczeństwa przy istniejących cenach kierują znaczną część rosnącego popytu na towary, których podaży nie możemy zwiększyć aż w tak szybkim tempie. Z tej sytuacji wyciągamy zasadnicze wnioski w planie na rok 1976.</u>
+ <u xml:id="u-3.16" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowTadeuszWrzaszczyk">Na kształt planu w roku przyszłym wpływają także w istotny sposób warunki zewnętrzne, a mianowicie mniej korzystny dla nas niż do niedawna układ koniunktury na światowym rynku kapitalistycznym. Występują tu bowiem równolegle dwa zjawiska utrudniające równoważenie naszego bilansu płatniczego, a mianowicie wysoki poziom cen importowanych przez nas surowców oraz wynikające z długotrwałej recesji gospodarczej w głównych krajach kapitalistycznych osłabienie popytu na niektóre towary eksportowane do tych krajów.</u>
+ <u xml:id="u-3.17" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowTadeuszWrzaszczyk">Dynamiczny rozwój gospodarki narodowej w bieżącym pięcioleciu spowodował, że z roku na rok narastało nasze zapotrzebowanie na wiele surowców i materiałów, które kupowaliśmy w krajach kapitalistycznych. Jednocześnie w roku 1973 rozpoczął się kryzys surowcowo-energetyczny, którego skutkiem był bardzo wysoki wzrost cen paliw, surowców i innych materiałów.</u>
+ <u xml:id="u-3.18" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowTadeuszWrzaszczyk">Wskazałem na mniej korzystne warunki wewnętrzne i zewnętrzne, które uwzględniliśmy, kształtując koncepcję planu na rok 1976, aby na tym tle tym mocniej podkreślić ambitny i ofensywny charakter tego planu. Zgodnie z praktyką ostatniego pięciolecia, uwzględniając w planie wpływ tych warunków, nie poddawaliśmy się trudnościom wynikającym z ich pogorszenia, ale poszukiwaliśmy rozwiązań pozwalających te trudności aktywnie przezwyciężać i mimo nich uzyskiwać nadal szybki rozwój naszej gospodarki.</u>
+ <u xml:id="u-3.19" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowTadeuszWrzaszczyk">Trzeba jednocześnie podkreślić, że na wielu odcinkach możemy też mówić o warunkach sprzyjających dalszemu rozwojowi naszego kraju.</u>
+ <u xml:id="u-3.20" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowTadeuszWrzaszczyk">Startujemy bowiem do zadań przyszłego roku z dużo wyższego poziomu rozwoju niż planowany, mamy wyższy potencjał produkcyjny, daleko wydajniej pracującą armię zatrudnionych, gospodarkę silniejszą i zdolną do podejmowania i realizowania dużych zadań nawet w trudniejszych warunkach.</u>
+ <u xml:id="u-3.21" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowTadeuszWrzaszczyk">Osiągnięcia bieżącego pięciolecia dowodzą, że realizacja wytyczonego przez naszą partię wielkiego i ambitnego programu zbudowania dobrobytu społecznego jest możliwa jedynie w warunkach dynamicznego wzrostu gospodarki. I odwrotnie. — wysokie tempo wzrostu gospodarczego łatwiej osiągać przy systematycznym postępie w podnoszeniu poziomu życia ludzi pracy. Dlatego też w obu tych dziedzinach proponujemy na rok przyszły śmiałe zadania. Jednocześnie, wyciągając wnioski z obecnej sytuacji, kładziemy w planie szczególny nacisk na umocnienie równowagi wewnętrznej i zewnętrznej. Największy udział w realizacji tych zadań będzie mieć przemysł.</u>
+ <u xml:id="u-3.22" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowTadeuszWrzaszczyk">Przed przemysłem w roku 1976 stawiamy zadanie zwiększenia produkcji o 8,8%, a jednocześnie chcemy uzyskać ważne z punktu widzenia potrzeb gospodarki przekształcenia struktury produkcji, znaczną poprawę jej jakości, dalszy postęp techniczny i technologiczny, wyraźne podniesienie poziomu organizacji pracy oraz efektywności produkcji.</u>
+ <u xml:id="u-3.23" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowTadeuszWrzaszczyk">Dążąc do poprawy sytuacji rynkowej, tak kształtowaliśmy planowaną strukturę produkcji, aby jej część przeznaczona na rynek wewnętrzny zwiększyła się w roku 1976 o ponad 10%, a więc w tempie wyraźnie szybszym od wzrostu całej produkcji przemysłowej. Szczególnie szybkie tempo wzrostu powinna przy tym uzyskać produkcja tych rodzajów i asortymentów wyrobów, których dostawy na rynek w roku bieżącym nie były jeszcze w stanie wyrównać popytu.</u>
+ <u xml:id="u-3.24" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowTadeuszWrzaszczyk">Równie ważnym i pilnym zadaniem przemysłu jest zwiększenie produkcji przeznaczonej na eksport. Wynika to z prowadzonej przez nas od kilku lat z powodzeniem polityki zwiększania udziału naszego kraju w międzynarodowym podziale pracy. Zwiększając z roku na rok import brakujących nam surowców i materiałów oraz maszyn i urządzeń dla szybko rozwijającej się gospodarki, a zwłaszcza dla przemysłu, musimy równolegle stawiać przed przemysłem zadanie powiększania produkcji eksportowej. Tempo wzrostu produkcji eksportowej będzie wyprzedzające w stosunku do wzrostu całej produkcji.</u>
+ <u xml:id="u-3.25" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowTadeuszWrzaszczyk">Rok 1976 przyniesie też dalszy postęp w doskonaleniu gałęziowej i międzygałęziowej struktury produkcji przemysłowej. Najszybciej rozwijającymi się gałęziami i branżami będą:</u>
+ <u xml:id="u-3.26" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowTadeuszWrzaszczyk">— przemysł odzieżowy — wzrost o 12,6%, — przemysł ceramiki szlachetnej —. o 11,2%, — przemysł chemiczny — o 10,2%, — przemysł elektromaszynowy — łączny wzrost o 10,8%, w tym:</u>
+ <u xml:id="u-3.27" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowTadeuszWrzaszczyk">— automatyka i aparatura pomiarowa — o 29%, — urządzenia technologiczne — o 20%, — zmechanizowany sprzęt domowy, elektronika — po 17%, — obrabiarki, sprzęt medyczny — po 16%, — przemysł motoryzacyjny — o 13%.</u>
+ <u xml:id="u-3.28" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowTadeuszWrzaszczyk">Świadczy to o nowoczesnym kierunku dokonujących się w naszym przemyśle przemian strukturalnych i o wysokiej randze tych dziedzin produkcji rynkowej, w których występuje szybki wzrost popytu.</u>
+ <u xml:id="u-3.29" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowTadeuszWrzaszczyk">Równolegle rozwijamy produkcję i wstępne przetwórstwo podstawowych paliw i surowców, a w tym:</u>
+ <u xml:id="u-3.30" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowTadeuszWrzaszczyk">— wydobycie węgla kamiennego — do 177 mln ton, — produkcję stali — do przeszło 16 mln ton, — produkcję cementu — do około 21 mln ton.</u>
+ <u xml:id="u-3.31" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowTadeuszWrzaszczyk">Uważamy, że przy odpowiedniej aktywności, umiejętnej organizacji pracy i zagospodarowaniu rezerw zadania stawiane przed przemysłem mogą zostać przekroczone.</u>
+ <u xml:id="u-3.32" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowTadeuszWrzaszczyk">Obywatele Posłowie! Poważne zadania oczekują w przyszłym roku nasze rolnictwo i gospodarkę żywnościową. Biorąc pod uwagę potrzeby społeczne, wskazania XV Plenum KC PZPR i program poprawy wyżywienia narodu, dokonywaliśmy w ostatnich latach, jak już o tym wspomniałem, znacznych nakładów na ten dział naszej gospodarki. Politykę tę będziemy kontynuować. W bieżącym roku gospodarczym planujemy zwiększenie dostaw nawozów mineralnych, umożliwiające wzrost ich zużycia o 6,5% wobec 4,4% w roku ubiegłym.</u>
+ <u xml:id="u-3.33" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowTadeuszWrzaszczyk">Planujemy też zwiększenie w roku 1976 dostaw ciągników, maszyn i narzędzi rolniczych o blisko 11% wobec 5,1% w roku 1975. W ostatnich miesiącach podwyższyliśmy ceny skupu wielu produktów rolnych. W planie inwestycyjnym na rok 1976 zakładamy zwiększenie nakładów na rolnictwo o przeszło 13% w stosunku do planu na rok bieżący. Zamierzamy również zwiększyć dostawy podstawowych materiałów budowlanych na rynek wiejski.</u>
+ <u xml:id="u-3.34" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowTadeuszWrzaszczyk">Możemy oczekiwać, że to wydatne zwiększenie technicznego uzbrojenia pracy, poprawa zaopatrzenia oraz warunków ekonomicznych w połączeniu ze zwiększonym wysiłkiem organizacyjnym samych rolników powinny przynieść odpowiednie efekty produkcyjne we wszystkich sektorach naszego rolnictwa. Szczególnie ważne jest przy tym możliwie pełne zagospodarowanie użytków rolnych oraz zwiększenie areału uprawy zbóż, kukurydzy i roślin przemysłowych.</u>
+ <u xml:id="u-3.35" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowTadeuszWrzaszczyk">Zakładając przeciętny urodzaj, liczymy na to, że zwiększymy w przyszłym roku produkcję roślinną o 7,7% w stosunku do roku bieżącego, co oznacza, że byłaby ona nieco wyższa niż planowana na rok 1975.</u>
+ <u xml:id="u-3.36" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowTadeuszWrzaszczyk">W produkcji zwierzęcej, wskutek tegorocznego spadku pogłowia krów i trzody chlewnej, trudno zakładać pełne wyrównanie uszczerbku. Zakładamy zwiększenie produkcji zwierzęcej o 3,7%, co w sumie pozwoli nam uzyskać wzrost globalnej produkcji rolniczej o blisko 6%. Jednocześnie zwiększenie środków produkcji dla rolnictwa powinno sprzyjać umocnieniu się w tym dziale gospodarki pomyślnych tendencji rozwojowych.</u>
+ <u xml:id="u-3.37" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowTadeuszWrzaszczyk">Przedstawiłem obszerniej zagadnienia rozwoju przemysłu i rolnictwa w roku przyszłym, ponieważ od tych dwóch działów gospodarki w decydującym stopniu zależeć będzie lepsze zaopatrzenie rynku wewnętrznego i zlikwidowanie pojawiających się trudności w zrównoważeniu popytu na niektóre artykuły ich podażą. Przypomnę, że w referacie na VII Zjeździe partii towarzysz Edward Gierek stwierdził, iż przezwyciężenie tych trudności uważamy za jedno z najważniejszych zadań naszej polityki.</u>
+ <u xml:id="u-3.38" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowTadeuszWrzaszczyk">Kształtując założenia planu na rok 1976, uznaliśmy to zadanie za podstawową wytyczną prac planistycznych. W tym właśnie celu dokonaliśmy takich przesunięć w strukturze produkcji, aby już w roku przyszłym uzyskać znacznie przyspieszony wzrost produkcji rynkowej.</u>
+ <u xml:id="u-3.39" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowTadeuszWrzaszczyk">Zakładamy, że sprzedaż detaliczna dla ludności będzie mogła w roku przyszłym ulec zwiększeniu o blisko 14%, podczas gdy zakładane tempo wzrostu pieniężnych przychodów ludności wynosi 7,6%. Oznacza to, że już w samym planie dysponujemy znacznie wyższą rezerwą towarową niż w latach poprzednich.</u>
+ <u xml:id="u-3.40" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowTadeuszWrzaszczyk">Ważnym kierunkiem działania ze strony przemysłu powinno być zapewnienie wysokiej rytmiczności dostaw rynkowych od początku roku oraz dostarczanie artykułów sezonowych z odpowiednim wyprzedzeniem. Wspólnym zadaniem przemysłu i handlu jest natomiast najlepsze dostosowanie struktury asortymentowej produkcji i dostaw do popytu ze strony nabywców.</u>
+ <u xml:id="u-3.41" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowTadeuszWrzaszczyk">Na tyle na ile było to możliwe zmierzaliśmy już w samym planie do zapewnienia szybkiego wzrostu dostaw artykułów cieszących się wysokim popytem. Wspomniałem już o tempie wzrostu dostaw środków produkcji i materiałów budowlanych na rynek wiejski. Dokonamy także wysiłku na rzecz zwiększenia spożycia mięsa i jego przetworów o 2,5 kg na 1 mieszkańca. Rozwijając ten temat pragnę przytoczyć kilka przykładów towarów, których podaż chcemy istotnie zwiększyć. Zakładamy wyraźny wzrost dostaw artykułów zawierających białko zwierzęce — ryb i przetworów o ok. 7%, produktów mleczarskich o ponad 10%. Poprawie struktury spożycia żywności ma służyć m.in. wzrost dostaw owoców krajowych o ok. 24% i owoców cytrusowych o ok. 14%.</u>
+ <u xml:id="u-3.42" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowTadeuszWrzaszczyk">Dużego postępu chcemy dokonać w zaopatrzeniu rynku w artykuły służące wyposażeniu mieszkań — dostawy mebli mają się zwiększyć o ponad 19%, dywanów, chodników i wykładzin dywanowych o ok. 16%, firanek o 30%.</u>
+ <u xml:id="u-3.43" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowTadeuszWrzaszczyk">Wzrosnąć ma również podaż wielu artykułów trwałego użytku — na przykład planujemy więcej niż podwojenie dostaw domowych automatów pralniczych, przy czym przewidujemy rozpoczęcie produkcji małogabarytowej automatycznej pralki bębnowej. O 15% zwiększymy dostawy magnetofonów, o blisko % samochodów osobowych, a o blisko połowę — motorowerów. Podjęliśmy pracę nad programami działania, które pozwoliłyby uzyskać dalszy wzrost produkcji i dostaw niektórych poszukiwanych towarów.</u>
+ <u xml:id="u-3.44" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowTadeuszWrzaszczyk">Duże znaczenie mieć będzie rozwój działalności usługowej. W myśl założeń planu wartość usług świadczonych na rzecz ludności przez jednostki gospodarki uspołecznionej powinna wynieść w roku 1976 około 133,5 mid zł, to jest o ok. 11% więcej niż w roku bieżącym. Biorąc pod uwagę to, że popyt na- szereg rodzajów usług jest nie zaspokojony, stawiamy przed niektórymi państwowymi jednostkami gospodarczymi, a zwłaszcza przed spółdzielczością pracy i rzemiosłem indywidualnym zadanie dodatkowego rozwinięcia tych rodzajów usług w takiej skali, aby łączny wzrost usług wyniósł ok. 13%.</u>
+ <u xml:id="u-3.45" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowTadeuszWrzaszczyk">Liczymy, że zarówno jednostki świadczące usługi, jak i wojewodowie i naczelnicy miast i gmin, organizujący i koordynujący działalność usługową na swym terenie dołożą starań, aby zapewnić pełną realizację programu rozwoju usług. Jest to — zdaniem Rządu — jeden ze szczególnie ważnych w roku przyszłym odcinków działalności administracji terenowej.</u>
+ <u xml:id="u-3.46" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowTadeuszWrzaszczyk">Wysoka Izbo! Kolejnym kierunkiem działania, któremu poświęciliśmy szczególnie dużo uwagi w toku prac nad projektem planu, było tworzenie przesłanek do aktywnej polityki eksportowej. W dobie obecnej staje się ona czynnikiem, od którego w istotnym stopniu zależeć będzie skala zadań podejmowanych i realizowanych w nadchodzącym pięcioleciu. Wynika to z realizowanej polityki przyśpieszonego włączania naszego kraju do międzynarodowego podziału pracy.</u>
+ <u xml:id="u-3.47" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowTadeuszWrzaszczyk">Osiągnięty w bieżącym pięcioleciu wzrost potencjału produkcyjnego wzmaga nasze zapotrzebowanie na surowce, materiały i elementy kooperacyjne. Dalsza rozbudowa i modernizacja tego potencjału rodzi z kolei zapotrzebowanie na liczne nie produkowane w kraju dobra inwestycyjne. Brak krajowej produkcji niektórych artykułów konsumpcyjnych, a także naturalne w warunkach rosnącej zamożności społeczeństwa dążenie do wzbogacenia ich asortymentu powoduje wzrost popytu na import tych artykułów oraz surowców do ich wytwarzania. Wszystkie te czynniki występowały łącznie w mijającym pięcioleciu, pobudzając wzrost importu. Czynniki te przemawiają za tym, aby w najbliższej przyszłości zwiększać eksport szybciej od importu.</u>
+ <u xml:id="u-3.48" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowTadeuszWrzaszczyk">Zadanie to zrealizujemy w roku bieżącym w odniesieniu do obrotów z krajami socjalistycznymi. W obrotach z krajami kapitalistycznymi w roku bieżącym przewidujemy prawie jednakowe tempo wzrostu eksportu i importu. Na rok 1976 stawiamy sobie zadanie uzyskania wobec tych krajów wyprzedzającego tempa wzrostu eksportu. Duże znaczenie uzyskania szybszego tempa wzrostu eksportu niż importu wynika także i z tego, że sprzyja ono wyrównywaniu istniejących zobowiązań bez uszczerbku dla finansowania bieżącego importu zarówno surowców i materiałów, jak maszyn i urządzeń.</u>
+ <u xml:id="u-3.49" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowTadeuszWrzaszczyk">W roku 1976 zamierzamy zwiększać eksport w tempie nadal szybszym od tempa wzrostu dochodu narodowego i produkcji przemysłowej. Świadczy to o konsekwentnej kontynuacji polityki zwiększania naszego udziału w międzynarodowym podziale pracy.</u>
+ <u xml:id="u-3.50" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowTadeuszWrzaszczyk">Szczególną uwagę przywiązujemy przy tym do zwiększania naszych obrotów z bratnimi krajami socjalistycznymi i do realizowania przedsięwzięć wynikających z przyjętego na XX/V Sesji RWPG kompleksowego programu dalszego pogłębiania socjalistycznej integracji gospodarczej krajów naszej wspólnoty. Realizacja wzajemnie korzystnych przedsięwzięć wynikających z tego programu dobrze służy zarówno rozwojowi światowego systemu socjalistycznego, jak i naszym narodowym interesom.</u>
+ <u xml:id="u-3.51" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowTadeuszWrzaszczyk">Decydujące znaczenie dla naszego planu handlu zagranicznego w roku przyszłym, jak i w innych latach mieć będą nasze obroty ze Związkiem Radzieckim, naszym głównym partnerem gospodarczym, którego udział, licząc w cenach światowych, stanowi około połowę naszych obrotów z krajami socjalistycznymi, a około jedną trzecią ogółu obrotów.</u>
+ <u xml:id="u-3.52" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowTadeuszWrzaszczyk">Istotną rolę mieć będą także wzajemne dostawy i wspólne przedsięwzięcia z Niemiecką Republiką Demokratyczną i z Czechosłowacją oraz z pozostałymi krajami socjalistycznymi.</u>
+ <u xml:id="u-3.53" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowTadeuszWrzaszczyk">W roku przyszłym będziemy też rozwijać wzajemne obroty z pozostałymi krajami zarówno rozwiniętymi, jak i rozwijającymi się.</u>
+ <u xml:id="u-3.54" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowTadeuszWrzaszczyk">W polskim eksporcie do krajów kapitalistycznych w roku przyszłym około 25% stanowić będą wyroby przemysłu elektromaszynowego, podczas gdy w roku 1970 ich udział wynosił zaledwie około 15%. Stanowi to wymowny dowód przemian w strukturze naszego eksportu do tych krajów i pozycji naszego przemysłu na rynku międzynarodowym.</u>
+ <u xml:id="u-3.55" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowTadeuszWrzaszczyk">W planie na przyszły rok formułujemy zadanie zwiększenia eksportu o około 12%, a w tym eksportu wyrobów przemysłu elektromaszynowego — o około 15%, podczas gdy stosując politykę racjonalizacji importu, zamierzamy go zwiększyć o około 6%. Dlatego właśnie szczególnie akcentujemy wzrost zadań eksportowych. Uważając je za trudne i wymagające dużego wysiłku ze strony przedsiębiorstw, producentów i eksporterów — uznajemy je równocześnie za realne i możliwe do przekroczenia przy lepszym układzie warunków, a zwłaszcza przy uzyskaniu wyższej poprawy efektywności obrotów w handlu zagranicznym.</u>
+ <u xml:id="u-3.56" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowTadeuszWrzaszczyk">Wysoki Sejmie! W ciągu trzech środkowych lat bieżącego pięciolecia na dużą skalę rozwinęliśmy front inwestycyjny, zwiększając znacznie z roku na rok wolumen nakładów. W roku bieżącym podjęliśmy zadanie pewnego wyrównywania i dyscyplinowania tego frontu, kładąc duży nacisk na kończenie wielu przedsięwzięć i niepodejmowanie zbyt wielu nowych. Dlatego też proponujemy określenie w planie na rok 1976 poziomu nakładów inwestycyjnych w gospodarce narodowej na 527 mld zł, to jest o 5,8% więcej w stosunku do planu na rok bieżący. Jest to kwota o około 150 mld zł większa niż przeciętny roczny poziom nakładów w bieżącym pięcioleciu. Zasada koncentracji nakładów na budownictwie inwestycyjnym kontynuowanym znajduje swoje odbicie w przeznaczeniu na ten cel około 68% całości nakładów preliminowanych na gospodarkę uspołecznioną wobec ok. 61% w roku bieżącym i około 55% w roku ubiegłym. Ma to na celu przyspieszoną realizację i oddawanie do eksploatacji tych obiektów, których planowe uruchomienie przypada na, rok przyszły i pierwszą połowę 1977 r. Kwoty wydatkowane w 1976 roku na rozpoczęcie nowych przedsięwzięć będą analogiczne jak w roku bieżącym. Zapewni to ciągłość i dalszy rozwój procesu inwestycyjnego w naszej gospodarce.</u>
+ <u xml:id="u-3.57" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowTadeuszWrzaszczyk">W przyszłym roku będziemy też na dużą skalę korzystać z owoców wysiłku inwestycyjnego ostatnich lat. Dzięki zakończeniu wielu inwestycji kontynuowanych uzyskamy wysoki przyrost majątku trwałego i nowych zdolności produkcyjnych.</u>
+ <u xml:id="u-3.58" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowTadeuszWrzaszczyk">Godne podkreślenia jest zachowanie w strukturze inwestycji dotychczasowego udziału nakładów na dziedzinę konsumpcji społecznej.</u>
+ <u xml:id="u-3.59" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowTadeuszWrzaszczyk">W przemyśle, zgodnie z założeniami przyszłego pięciolecia, pragniemy zwiększać rolę wysoce efektywnych przedsięwzięć modernizacyjnych, a nade wszystko, kierując się podstawowymi preferencjami planu na rok przyszły, pragniemy zapalić zielone światło dla wszystkich przedsięwzięć mogących przynieść w krótkim czasie pożądaną produkcję na rynek lub na eksport.</u>
+ <u xml:id="u-3.60" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowTadeuszWrzaszczyk">Zamierzamy też realizować program dalszego podnoszenia dyscypliny procesu inwestycyjnego. Uważamy za niezbędne eliminowanie przypadków inwestycji nielegalnych i półlegalnych, realizowanych pod pretekstem kapitalnych remontów i czynów społecznych. Uważamy to za konieczne m.in. dlatego, że w takim trybie podejmuje się często przedsięwzięcia służące potrzebom dalszego rzędu, angażując potencjał wykonawczy i materiały z rynku. Natomiast nadal będziemy popierać czyny społeczne, realizowane systemem gospodarczym, przy pomocy materiałów miejscowych i inicjatywy lokalnej.</u>
+ <u xml:id="u-3.61" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowTadeuszWrzaszczyk">Obywatele Posłowie! W roku przyszłym, wykorzystując wzrost produkcji materialnej, rozwój stosunków gospodarczych z zagranicą oraz przyrost majątku narodowego w wyniku procesów inwestowania, zamierzamy konsekwentnie kontynuować politykę systematycznej poprawy warunków życia naszego społeczeństwa.</u>
+ <u xml:id="u-3.62" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowTadeuszWrzaszczyk">Przychody pieniężne ludności zamierzamy zwiększyć o 7,6%. W podobnym tempie wzrośnie fundusz płac. Uwzględniając przyrost zatrudnienia, pozwoli to uzyskać wzrost przeciętnej płacy nominalnej w gospodarce uspołecznionej o 5,9%, a płacy realnej o około 3,5%. Przewiduje się zakończenie programu regulacji płac w gospodarce narodowej uchwalonego przez Wysoką Izbę w dniu 19 stycznia 1974 r. i przejście w całej gospodarce na system płac nie obciążonych podatkiem od wynagrodzeń.</u>
+ <u xml:id="u-3.63" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowTadeuszWrzaszczyk">Szybciej od wynagrodzeń, gdyż o 9,7%, wzrosną w roku 1976 wydatki państwa na świadczenia społeczne, w tym zwłaszcza na emerytury i renty.</u>
+ <u xml:id="u-3.64" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowTadeuszWrzaszczyk">Również nieco szybciej od wynagrodzeń, gdyż o 8,9% mają wzrosnąć przychody ludności ze sprzedaży produktów rolniczych. Uwzględniając przewidywany wzrost wydatków ludności chłopskiej na cele produkcyjne oraz przewidywane zmniejszenie liczby ludności zawodowo czynnej w gospodarce chłopskiej, przeciętny dochód realny, przeznaczany na cele konsumpcji i inwestycje nieprodukcyjne, wzrośnie w 1976 r. w tempie podobnym do wzrostu płac realnych.</u>
+ <u xml:id="u-3.65" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowTadeuszWrzaszczyk">Przyszłoroczny program budownictwa mieszkaniowego odpowiada uchwalonemu przez Wysoką Izbę programowi wieloletniemu. Zakłada się oddanie do użytku w roku przyszłym 277 tys. mieszkań z nowego budownictwa. Biorąc pod uwagę średnią wielkość rodziny w Polsce, oznacza to, że w roku przyszłym blisko milion mieszkańców naszego kraju przeprowadzi się do nowych mieszkań.</u>
+ <u xml:id="u-3.66" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowTadeuszWrzaszczyk">Na miarę możliwości będziemy rozwijać w roku przyszłym urządzenia socjalne i kulturalne oraz poszerzać liczbę korzystających z nich. Postęp w tej dziedzinie pragnę zilustrować przy pomocy niewielu wybranych przykładowo liczb.</u>
+ <u xml:id="u-3.67" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowTadeuszWrzaszczyk">Rozwój służby zdrowia znajdzie swój wyraz m.in. w zwiększeniu liczby łóżek w szpitalach o ok. 7 tys.</u>
+ <u xml:id="u-3.68" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowTadeuszWrzaszczyk">Postęp w dziedzinie oświaty i wychowania znajdzie swój wyraz m.in. w zwiększeniu liczby dzieci w placówkach wychowania przedszkolnego o ok. 57 tys. oraz w zwiększeniu odsetka uczniów szkół podstawowych na wsi uczęszczających do szkół zbiorczych — z ok. 75% w roku bieżącym do około 83% w roku przyszłym.</u>
+ <u xml:id="u-3.69" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowTadeuszWrzaszczyk">Głównym elementem poprawy sytuacji młodzieży szkół wyższych będzie zwiększenie liczby miejsc w domach studenckich o ponad 13 tys.</u>
+ <u xml:id="u-3.70" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowTadeuszWrzaszczyk">Obywatele Posłowie! W nawiązaniu do zadań produkcji materialnej i rosnących zadań w sferze konsumpcji społecznej, chce jeszcze poświęcić nieco uwagi polityce zatrudnienia.</u>
+ <u xml:id="u-3.71" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowTadeuszWrzaszczyk">Jak wiadomo, wkroczyliśmy w naszym kraju w okres zmniejszającego się przyrostu zasobów pracy. Zakładamy, że w roku 1976 przyrost zatrudnienia w gospodarce uspołecznionej wyniesie ok. 178 tys. osób.</u>
+ <u xml:id="u-3.72" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowTadeuszWrzaszczyk">Planując na rok przyszły wzrost zatrudnienia w całej gospodarce uspołecznionej o 1,5%, staraliśmy się możliwie lepiej wyposażyć w nowe kadry działy konsumpcji społecznej, w których zakładamy zwiększenie zatrudnienia o blisko 2%. W tych działach przyrost zatrudnienia w latach 1971—1975 wyniósł około 460 tys. osób, co pozwoliło znacznie poprawić sytuację kadrową. Mimo to, doceniając istniejące potrzeby, zamierzamy w roku 1976 zwiększyć zatrudnienie w tych działach o około 50 tys. osób. I tak np. w dziale ochrony zdrowia, opieki społecznej i kultury fizycznej, w którym w latach 1971—1975 przyrost wyniósł około 130 tys. osób, w roku 1976 uzyska się zwiększenie kadr o dalsze 23 tys. Uzyskiwany przez działy socjalne przyrost zatrudnienia powinien przynieść w efekcie odpowiednie rozszerzenie zakresu o poprawę poziomu ich świadczeń dla społeczeństwa.</u>
+ <u xml:id="u-3.73" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowTadeuszWrzaszczyk">Podstawowym elementem koncepcji planu na rok 1976 jest wielostronne dążenie do poprawy jakości pracy i racjonalizacji gospodarowania we wszystkich działach gospodarki narodowej zarówno w produkcji materialnej, jak i konsumpcji społecznej. Szczególnie istotne jest przy tym ujawnianie i wykorzystywanie rezerw tej efektywności w gospodarowaniu zasobami pracy i zasobami materiałowymi, a także w handlu zagranicznym i inwestycjach.</u>
+ <u xml:id="u-3.74" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowTadeuszWrzaszczyk">Malejący przyrost zasobów pracy wymagać będzie we wszystkich działach gospodarki istotnego postępu w dziedzinie racjonalizacji zatrudnienia, a zwłaszcza likwidacji przerostów etatowych i pokrywania znacznej części lub nawet całości nowych potrzeb przy pomocy wygospodarowanych etatów.</u>
+ <u xml:id="u-3.75" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowTadeuszWrzaszczyk">Pomimo mniejszego niż w roku bieżącym przyrostu zatrudnienia, oczekujemy od wszystkich działów gospodarki narodowej zwiększonej realizacji zadań.</u>
+ <u xml:id="u-3.76" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowTadeuszWrzaszczyk">We wszystkich działach istnieją jeszcze nie wykorzystane rezerwy racjonalizacji zatrudnienia i w roku przyszłym należy zdecydowanie sięgnąć do tych rezerw. Zakładamy uzyskanie w przedsiębiorstwach przemysłowych wzrostu wydajności pracy co najmniej o 7,7%, a w przedsiębiorstwach budowlano-montażowych o 8%, ale sądzimy, że przy odpowiedniej poprawie organizacji i jakości pracy wskaźniki te mogą zostać przekroczone.</u>
+ <u xml:id="u-3.77" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowTadeuszWrzaszczyk">Zadania obniżki kosztów materiałowych powinny przynieść w roku przyszłym zaoszczędzenie materiałów o łącznej wartości co najmniej 20 mld zł. Oznacza to, że mniej więcej jedną piątą część przyrostu produkcji przemysłowej planowanego na przyszły rok wykonamy z zaoszczędzonych materiałów.</u>
+ <u xml:id="u-3.78" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowTadeuszWrzaszczyk">Zakładamy, że przyrost zapasów w przemyśle nie powinien przekroczyć 0,72%, a w budownictwie 0,79% na 1% przyrostu produkcji, przede wszystkim w wyniku usprawnień obrotu materiałowego w całej gospodarce. Pozwoli to zmniejszyć obciążenie dochodu narodowego przyrostem zapasów.</u>
+ <u xml:id="u-3.79" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowTadeuszWrzaszczyk">Obywatele Posłowie! Syntezę zamierzeń społecznych i gospodarczych zawartych w planie na rok 1976 charakteryzują najlepiej wskaźniki wzrostu dochodu narodowego i proporcje jego podziału.</u>
+ <u xml:id="u-3.80" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowTadeuszWrzaszczyk">W projekcie planu zakładamy, że w roku przyszłym dochód narodowy wytworzony wzrośnie o 8,3%. Biorąc pod uwagę osiągnięty poziom rozwoju gospodarki oraz istniejące warunki — jest to tempo bardzo szybkie, plasujące Polskę na poczesnym miejscu wśród krajów socjalistycznych, a zarazem w gronie najszybciej rozwijających się krajów świata.</u>
+ <u xml:id="u-3.81" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowTadeuszWrzaszczyk">Dążąc do zrównoważenia obrotów towarowych w handlu zagranicznym, w roku bieżącym powinniśmy uzyskać zbliżone tempo wzrostu dochodu wytworzonego i podzielonego. Na rok przyszły zakładamy dalszy postęp w równoważeniu obrotów z zagranicą i osiągnięcie wprawdzie nadal ujemnego, ale już wyraźnie niższego niż w roku bieżącym salda tych obrotów. W związku z tym dochód narodowy do podziału wzrośnie o 6%.</u>
+ <u xml:id="u-3.82" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowTadeuszWrzaszczyk">Fundusz spożycia zamierzamy zwiększyć o 8,3%, a więc w tempie jednakowym, jak wzrost dochodu narodowego wytworzonego. Jest to jedna z charakterystycznych cech zrównoważonego rozwoju.</u>
+ <u xml:id="u-3.83" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowTadeuszWrzaszczyk">Kontynuacja polityki podnoszenia poziomu życia przede wszystkim przez wzrost płac i przychodów ludności znajdzie swoje odbicie we wzroście funduszu spożycia z dochodów osobistych o 8,8%, a więc szybszym od całkowitego wzrostu spożycia.</u>
+ <u xml:id="u-3.84" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowTadeuszWrzaszczyk">Fundusz akumulacji w roku bieżącym osiągnie wysoką kwotę, sięgającą pół biliona złotych. Mimo, że zakładamy poprawę salda w handlu zagranicznym i związane z tym pewne zmniejszenie tempa wzrostu dochodu narodowego do podziału, zakładamy utrzymanie tego samego poziomu akumulacji również i w roku przyszłym, co przy zdyscyplinowanej gospodarce zapasami, pozwoli nam zwiększyć nakłady inwestycyjne brutto w gospodarce narodowej o 5,8% w stosunku do planu na rok bieżący.</u>
+ <u xml:id="u-3.85" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowTadeuszWrzaszczyk">Proporcje w podziale dochodu narodowego świadczą, że zagwarantowanej w planie efektywnej poprawy warunków życia społeczeństwa nie dokonujemy kosztem ograniczenia rozwoju rozbudowy kraju, ani też przeciwnie — nie hamujemy wzrostu spożycia w imię wydatków na rozwój bazy materialnej. Oba te cele traktujemy w sposób nierozłączny i w obu dziedzinach — mimo trudniejszych niż dotąd warunków — pragniemy dokonać możliwie największego kroku naprzód, ponieważ oba wynikają z myśli o człowieku, o jego dzisiejszych i przyszłych potrzebach.</u>
+ <u xml:id="u-3.86" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowTadeuszWrzaszczyk">Obywatele Posłowie! Rok 1976 będzie pierwszym pełnym rokiem kalendarzowym działania administracji nowo zorganizowanych 49 województw. Będzie to też pierwszy rok, w którym nowo powołane władze wojewódzkie realizować będą opracowane przez siebie plany. Po raz pierwszy też na rok 1976 opracowują samodzielnie swe plany władze gmin i miast, po przejęciu przeważającej części zadań i kompetencji zniesionych władz powiatowych.</u>
+ <u xml:id="u-3.87" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowTadeuszWrzaszczyk">Zadania przyszłorocznych planów województw powstały na podstawie częstszych konsultacji między wojewodami i ich aparatem wykonawczym a Komisją Planowania, przy czym w toku tych prac panowała atmosfera sprzyjająca kojarzeniu założeń ogólnokrajowych z realnymi potrzebami i możliwościami poszczególnych regionów. Liczymy, że ta sama atmosfera charakteryzować będzie prace rad narodowych, które wkrótce rozpatrywać będą na swych sesjach projekty planów na rok 1976. Powinno to też ożywiać prace nad realizacją zadań administracji terenowej wynikających z tych planów.</u>
+ <u xml:id="u-3.88" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowTadeuszWrzaszczyk">Są to zadania trudne i odpowiedzialne, szczególnie w takich dziedzinach, jak: rolnictwo, rozwój usług dla ludności, inwestycje planu terenowego, budownictwa mieszkaniowego, gospodarka komunalna, rozwój i funkcjonowanie urządzeń socjalnych i kulturalnych. Wiążemy duże nadzieje z aktywnością nowych władz wojewódzkich i jesteśmy przekonani, że koncentrując swą działalność na węzłowych problemach mniejszego niż poprzednio terytorium, potrafią skutecznie przełamać te słabości, które w poprzednich latach prowadziły często do nadmiernego wydłużania cykli budowy obiektów handlowych i usługowych, szpitali, szkół, do niepełnego realizowania planów usług itp.</u>
+ <u xml:id="u-3.89" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowTadeuszWrzaszczyk">Wyraźnie zaznaczy się także stopniowy wzrost roli planów gminnych, które powinny stać się ważnym narzędziem harmonijnego rozwoju społeczno-gospodarczego gmin oraz środkiem ułatwiającym naczelnikowi gminy wykonywanie bieżących funkcji koordynacyjnych.</u>
+ <u xml:id="u-3.90" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowTadeuszWrzaszczyk">Obywatele Posłowie! Wraz z projektem narodowego planu społeczno-gospodarczego rozwoju Rząd przedstawił Wysokiej Izbie projekt budżetu państwa na rok 1976. Jest on ściśle skoordynowany z założeniami przyszłorocznego planu.</u>
+ <u xml:id="u-3.91" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowTadeuszWrzaszczyk">Po stronie dochodów projekt budżetu zamyka się kwotą ok. 777 mld zł, co oznacza wzrost o ok. 11% w stosunku do roku bieżącego. Wydatki budżetu określono na ok. 755 mld zł, to jest o 8,3% więcej niż w. 1975 r. Tempo wzrostu wydatków budżetu jest równe planowanemu wzrostowi dochodu narodowego.</u>
+ <u xml:id="u-3.92" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowTadeuszWrzaszczyk">Główne źródło dochodów budżetowych stanowią wpłaty przedsiębiorstw gospodarki uspołecznionej. Mają one wzrosnąć o 13%, głównie dzięki wzrostowi produkcji i innych zadań rzeczowych oraz założonej dalszej obniżce kosztów własnych. Zadania obniżki kosztów własnych traktujemy jako minimalne i ich dalsze obniżanie będzie traktowane jako jedno z istotnych kryteriów oceny sprawności i jakości pracy.</u>
+ <u xml:id="u-3.93" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowTadeuszWrzaszczyk">Sposoby i kierunki rozdysponowania środków budżetowych wynikają z wyznaczonych planem celów społecznych i gospodarczych.</u>
+ <u xml:id="u-3.94" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowTadeuszWrzaszczyk">Bieżące wydatki budżetowe mają wzrosnąć o 75 mld zł. Obejmują one m.in. znaczny wzrost dopłat do artykułów rynkowych, wynikający z utrzymania dotychczasowych cen detalicznych wielu towarów, pomimo podwyżek cen skupu artykułów rolnych i wzrostu kosztów wytwarzania. Rosną też dopłaty do cen artykułów importowanych, niezbędne do ograniczenia wpływu cen zagranicznych na wewnętrzną sytuację ekonomiczną.</u>
+ <u xml:id="u-3.95" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowTadeuszWrzaszczyk">Kolejną poważną i rosnącą pozycję wydatków gospodarczych stanowią wydatki na finansowanie rolnictwa, a więc na zagospodarowanie ziemi przejmowanej w zamian za renty, na rozwój nasiennictwa i hodowli za- rodowej, na rozwój melioracji i zaopatrzenia wsi w wodę itd.</u>
+ <u xml:id="u-3.96" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowTadeuszWrzaszczyk">Wydatki budżetu na gospodarkę mieszkaniową i komunalną proponuje się zwiększyć o ok. 12%, na urządzenia socjalne i kulturalne o ponad 8%, na ubezpieczenia społeczne o 16%.</u>
+ <u xml:id="u-3.97" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowTadeuszWrzaszczyk">Wydatki na naukę, z budżetu i ze środków przedsiębiorstw, mają wynieść łącznie 35,5 mld zł, to jest 2,5% dochodu narodowego wytworzonego, wobec 2,3% w roku 1975.</u>
+ <u xml:id="u-3.98" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowTadeuszWrzaszczyk">Wydatki na administrację centralną i terenową utrzymujemy na poziomie roku bieżącego.</u>
+ <u xml:id="u-3.99" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowTadeuszWrzaszczyk">Budżety terenowe na rok przyszły zostały opracowane w nowym układzie terytorialnym. Uważając, że byłoby rzeczą pożądaną udoskonalenie zasad finansowania działalności władz i administracji terenowej i oparcie jej w większym stopniu na samofinansowaniu, zamierzamy podjąć w przyszłym roku intensywne prace nad takim nowym systemem finansowania, który będzie sprzyjał rozwojowi terenowych inicjatyw.</u>
+ <u xml:id="u-3.100" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowTadeuszWrzaszczyk">Udział budżetów terenowych w całym budżecie państwa utrzyma się na dotychczasowym poziomie i stanowić będzie 1/4 tych wydatków.</u>
+ <u xml:id="u-3.101" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowTadeuszWrzaszczyk">Ograniczając się do naświetlenia podstawowych elementów projektu budżetu, pragnę podkreślić, że odpowiada on hierarchii potrzeb określonej w narodowym planie społeczno-gospodarczego rozwoju oraz zapewnia równowagę budżetowo-finansową państwa. Uważamy przy tym za celowe stawianie przed wszystkimi dysponentami środków zadania racjonalnego ich wydatkowania jako wyraz oszczędnego gospodarowania każdą złotówką w budżecie.</u>
+ <u xml:id="u-3.102" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowTadeuszWrzaszczyk">Wysoki Sejmie! Uchwały VII Zjazdu partii, formułując założenia społeczno-gospodarczego rozwoju kraju w przyszłym pięcioleciu, postawiły przed całym narodem nierozłączność i ścisłą współzależność poprawy jakości życia i poprawy jakości pracy, a więc wiązanie wyższych efektów pracy z wyższą stopą życiową. Oznacza to zarazem konsekwentne umacnianie i rozwój budownictwa socjalistycznego.</u>
+ <u xml:id="u-3.103" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowTadeuszWrzaszczyk">Założenie to w całej pełni możemy odnieść także do roku 1976 — pierwszego roku przyszłego pięciolecia. Wykonanie ambitnych zadań planu na rok przyszły wymagać będzie wydatnej poprawy jakości pracy, wzrostu efektywności gospodarowania, uruchomienia w tej dziedzinie dalszych istniejących jeszcze rezerw.</u>
+ <u xml:id="u-3.104" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowTadeuszWrzaszczyk">W projekcie uchwały przedłożonym Wysokiej Izbie o narodowym planie społeczno-gospodarczego rozwoju na 1976 rok i w uchwale Rady Ministrów określającej szczegółowe zadania i tryb ich realizacji zawarte są liczne sformułowania wytyczające kierunki i założenia polityki społeczno-gospodarczej w przyszłym roku. Wykonując zadania planu, będziemy dbać o to, aby zasady te były jednakowo rozumiane i w zdyscyplinowany sposób przestrzegane na wszystkich szczeblach naszej gospodarki. Umocnimy w ten sposób rolę planu centralnego, a jednocześnie będziemy doskonalić działanie mechanizmów i instrumentów ekonomicznych służących realizacji planu.</u>
+ <u xml:id="u-3.105" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowTadeuszWrzaszczyk">Będziemy też konsekwentnie upowszechniać udoskonalone rozwiązania nowego systemu ekonomiczno-finansowego, korzystając przy tym z inspiracji i współdziałania Komisji Partyjno-Rządowej do Spraw Doskonalenia Funkcjonowania Gospodarki i Państwa.</u>
+ <u xml:id="u-3.106" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowTadeuszWrzaszczyk">Szczególny nacisk kłaść będziemy na racjonalizowanie gospodarki zasobami pracy. W tym celu będziemy upraszczać i unowocześniać struktury organizacyjne, doskonalić gospodarkę czasem pracy, usprawniać organizację stanowisk roboczych.</u>
+ <u xml:id="u-3.107" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowTadeuszWrzaszczyk">Musimy we wszystkich działach gospodarki narodowej zarówno w dziedzinie produkcji, materialnej, jak i konsumpcji społecznej, nauczyć się tłumaczyć na język praktyki i intensywnie wdrażać hasło podnoszenia jakości pracy. W przemyśle oznacza to. m.in. troskę o poprawę nowoczesności, jakości i wzbogacania asortymentu wyrobów, obniżanie kosztów produkcji i poprawę wykorzystania zdolności produkcyjnych.</u>
+ <u xml:id="u-3.108" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowTadeuszWrzaszczyk">W budownictwie chodzi m.in. o poprawę jakości wykonawstwa, kompleksowe oddawanie do użytku zarówno obiektów przemysłowych, jak i osiedli mieszkaniowych, zdecydowaną poprawę organizacji placów budowy i gospodarki środkami produkcji.</u>
+ <u xml:id="u-3.109" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowTadeuszWrzaszczyk">W rolnictwie jakość pracy to również racjonalne zagospodarowanie każdego hektara ziemi, wykorzystanie krajowych zasobów paszowych, a zwłaszcza użytków zielonych. Konieczne jest też intensywniejsze wykorzystywanie maszyn i urządzeń oraz większa troska o ich konserwację.</u>
+ <u xml:id="u-3.110" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowTadeuszWrzaszczyk">W transporcie zadaniem chwili jest poprawa wykorzystania środków transportu, osiągnięcie regularności i punktualności przewozów rozkładowych, wyraźna poprawa warunków podróżowania.</u>
+ <u xml:id="u-3.111" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowTadeuszWrzaszczyk">W handlu konieczne jest m.in. podniesienie jakości sterowania masą towarową, wzrost kultury obsługi klienta, rozwijanie usług handlowych, lepsze dostosowanie godzin pracy do potrzeb społecznych, przesuwanie dostaw towarów poza godziny otwarcia sklepów, wydatna poprawa funkcjonowania gastronomii i jakości posiłków.</u>
+ <u xml:id="u-3.112" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowTadeuszWrzaszczyk">W działalności usługowej oczekujemy poprawy jakości i terminowości świadczonych usług, lepszego dostosowywania ich do indywidualnych życzeń klientów, szerokiego rozwoju placówek usługowych na wsi, a zwłaszcza w ośrodkach gminnych.</u>
+ <u xml:id="u-3.113" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowTadeuszWrzaszczyk">Wysoka poprawa jakości funkcjonowania powinna cechować całą sferę konsumpcji społecznej. Konieczne jest podnoszenie kultury pracy i obsługi obywateli w gospodarce mieszkaniowej i komunalnej, w ochronie zdrowia i placówkach turystycznych, administracji państwowej i instytucjach finansowych. Konieczne jest doskonalenie i unowocześnianie procesu dydaktycznego we wszystkich typach szkół i sprawniejsze wykorzystywanie dorobku myśli naukowej i technicznej, podnoszenie poziomu działalności kulturalnej; szczególnie pragnę podkreślić zadania stojące przed nauką, zwłaszcza zaś konieczność podejmowania w większym stopniu rozwiązań pilotowych dla nowych technologii — w ramach określonych w planie środków.</u>
+ <u xml:id="u-3.114" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowTadeuszWrzaszczyk">Oczywiście, jestem w stanie wymienić tu przykładowo tylko niektóre przejawy doskonalenia jakości pracy, często bezpośrednio związane z poprawą warunków życia. Uważamy, że we wszystkich resortach, jednostkach gospodarczych i jednostkach organizacyjnych sfery konsumpcji społecznej konieczne jest zespołowe, oparte na współudziale całej kadry pracowniczej, opracowanie konkretnego, roboczego programu realizowania tych założeń, które syntetycznie wyraża hasło poprawy jakości pracy służącej poprawie jakości warunków życia. Realizacja takich programów stanie się ważnym czynnikiem zapewnienia zarówno ilościowej, jak i jakościowej realizacji planu na rok 1976, którego projekt oceni dziś Wysoka Izba w debacie generalnej. Jestem przekonany, że debata ta wzbogaci nasz projekt i wyrażam nadzieję, że stanie się ona wyrazem szerokiej społecznej aprobaty dla jego założeń.</u>
+ <u xml:id="u-3.115" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowTadeuszWrzaszczyk">Naszym zadaniem jest podtrzymać klimat stworzony w okresie obrad zjazdowych, przygotowując się już od dziś do zadań wytyczanych na przyszły rok i na przyszłe pięciolecie i podjąć od początku roku 1976 pomyślną, rytmiczną ich realizację.</u>
+ <u xml:id="u-3.116" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowTadeuszWrzaszczyk">Zamykając VII Zjazd, towarzysz Edward Gierek powiedział: — „Nie wolno nam więc tracić ani dnia, ani godziny. Niestrudzenie od jutra, przenosząc do społeczeństwa uchwały Zjazdu, powinniśmy z wielkim rozmachem rozwijać pracę nad ich urzeczywistnieniem.” Plan roku przyszłego jest pierwszym etapem tego urzeczywistnienia. I dlatego Rząd przygotowuje program działania, mający na celu dobrą realizację tego planu od początku nowego roku.</u>
+ <u xml:id="u-3.117" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowTadeuszWrzaszczyk">Obywatele Posłowie! Przedłożony przez Rząd projekt planu na rok 1976 zmierza najkrótszą drogą do realizacji tych założeń programowych naszej partii, które zostały określone w uchwale jej VII Zjazdu. Jest to plan, który będzie stanowił dobre zapoczątkowanie nowego pięciolecia, pięciolecia doskonalenia jakości pracy i warunków życia naszego narodu. W przekonaniu Rządu plan ten gwarantuje dalszą poprawę, materialnych, socjalnych i kulturalnych warunków życia społeczeństwa, zapewnia dynamiczny wzrost produkcji, usług i wymiany gospodarczej z zagranicą oraz kontynuację rozbudowy i unowocześnienia bazy materialnej naszej gospodarki.</u>
+ <u xml:id="u-3.118" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowTadeuszWrzaszczyk">Rząd ocenia ten plan jako śmiały i ambitny, a zarazem dostosowany do trudniejszych warunków wewnętrznych i zewnętrznych, jako plan zapewniający umocnienie wewnętrznej i zewnętrznej równowagi ekonomicznej państwa. Jest to plan, który wzorem lat ubiegłych pragniemy traktować jako otwarty, mając zarazem świadomość, że trudniejszy układ warunków nakazuje, aby nowe zadania wymagające dodatkowych środków podejmować dopiero po wygospodarowaniu tych środków. Jest to plan, który wzbogacony w toku prac komisji sejmowych i debaty generalnej będzie realizowany przez cały nasz naród, zjednoczony pod kierownictwem partii we Froncie Jedności Narodu, i który przybliży nas do kolejnego stadium rozwoju naszego społeczeństwa, do stadium rozwiniętego socjalizmu.</u>
+ <u xml:id="u-3.119" who="#PrzewodniczacyKomisjiPlanowaniaprzyRadzieMinistrowTadeuszWrzaszczyk">Z tym przekonaniem, w imieniu Rady Ministrów, przedstawiam ten plan Wysokiej Izbie uważając, że poparcie Sejmu udzielone, rządowemu projektowi planu stanowić będzie doniosły czynnik pomyślnej realizacji sformułowanych w nim zadań.</u>
+ <u xml:id="u-3.120" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-4">
+ <u xml:id="u-4.0" who="#Marszalek">Dziękuję Obywatelowi Przewodniczącemu Komisji Planowania. Obecnie głos ma sprawozdawca generalny poseł Józef Pińkowski.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-5">
+ <u xml:id="u-5.0" who="#PoselPinkowskiJozef">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Z upoważnienia Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów, mam zaszczyt przedstawić wyniki prac komisji sejmowych nad rządowymi projektami narodowego planu społeczno-gospodarczego rozwoju oraz budżetu państwa na 1976 rok.</u>
+ <u xml:id="u-5.1" who="#PoselPinkowskiJozef">Komisja Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów oraz wszystkie pozostałe komisje sejmowe poddały wszechstronnej analizie i ocenie zamierzenia rozwojowe na rok przyszły i uznały, że przedłożone przez Rząd projekty planu i budżetu zasługują w pełni na poparcie i aprobatę Wysokiej Izby.</u>
+ <u xml:id="u-5.2" who="#PoselPinkowskiJozef">W czasie prac komisji zgłoszono szereg uwag, wniosków i propozycji, które zostały uwzględnione w przedstawionych projektach poprawek do uchwały Sejmu o narodowym planie społeczno-gospodarczego rozwoju oraz do ustawy budżetowej. Są one zawarte w przedłożonym obywatelom posłom sprawozdaniu Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów (druki nr 245 i 246). Szereg wniosków i uwag o charakterze realizacyjnym będzie przez zainteresowane ministerstwa, urzędy i instytucje wykorzystanych w toku działań podejmowanych dla zapewnienia należytego wykonania zadań ustalonych na 1976 rok.</u>
+ <u xml:id="u-5.3" who="#PoselPinkowskiJozef">Obywatele Posłowie! W dyskusji na posiedzeniach komisji sejmowych i w toku prac licznych zespołów roboczych powszechnie było wyrażane przeświadczenie, że przedłożone przez Rząd projekty planu i budżetu zgodne są z generalną linią polityki społeczno-gospodarczego rozwoju, prowadzonej w ubiegłym pięcioleciu, a która to polityka i strategia rozwojowa w myśl uchwał VII Zjazdu Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej będzie nadal konsekwentnie realizowana i rozwijana.</u>
+ <u xml:id="u-5.4" who="#PoselPinkowskiJozef">Podkreślano, że ma to nader doniosłe i zasadnicze znaczenie dla naszego narodu i państwa. Polityka ta bowiem i strategia rozwojowa umożliwiły w okresie lat 1971—1975 osiągnięcie dużego i wszechstronnego postępu we wszystkich dziedzinach życia. Dobroczynne skutki tego postępu są odczuwalne przez całe nasze społeczeństwo. Ludzie pracy udzielili pełnego poparcia dla tej polityki w dyskusji przedzjazdowej i z ogromną satysfakcją przyjęli uchwały VII Zjazdu partii.</u>
+ <u xml:id="u-5.5" who="#PoselPinkowskiJozef">Oczywiste jest, że kontynuowanie polityki dynamicznego socjalistycznego rozwoju wymaga, aby plan i budżet roku przyszłego, który zapoczątkowuje następne pięciolecie, odpowiadały tym wymogom i potrzebom, tworzyły należyte warunki do dalszych działań w tym kierunku. To określa zresztą szczególną cechę przyszłorocznego planu i budżetu. Analiza i ocena projektów planu i budżetu w komisjach sejmowych wykazała, że odpowiadają one tym wymogom i potrzebom, stanowią kontynuację śmiałych działań rozwojowych ubiegłego okresu, a jednocześnie zapewniają korzystne przesłanki dla podjęcia i realizacji przyszłych zadań wytyczonych przez VII Zjazd partii, zmierzających do poprawy jakości pracy i warunków życia narodu, na drodze budowy rozwiniętego społeczeństwa socjalistycznego. Znajduje to wyraz w podstawowych proporcjach planu i budżetu na rok przyszły. Zgodnie z przedłożonymi projektami planu i budżetu rozwój naszego kraju w roku przyszłym, podobnie jak to było w ostatnich latach, cechować się będzie wysoką dynamiką. Świadczy o tym wysoki zakładany wzrost dochodu narodowego o 8,3% oparty na planowanym szybkim wzroście całej sfery produkcji materialnej. Produkcja przemysłowa zwiększyć się powinna o 8,8%, produkcja rolnicza o 5,9%. Liczby te są dowodem planowanego wysokiego tempa rozwojowego naszej gospodarki narodowej.</u>
+ <u xml:id="u-5.6" who="#PoselPinkowskiJozef">W planie i budżecie znajduje pełne odzwierciedlenie zasada integralnego ujmowania celów społecznych i ekonomicznych, co stało się już powszechną praktyką naszego planowania gospodarczego i budżetowego. Stosownie do wzrostu dochodu narodowego zakłada się zwiększenie funduszów spożycia o 8,3%, w tym z dochodów osobistych o 8,8%. Planowane zadania i środki w dziedzinie spożycia w przekonaniu komisji są ujęte prawidłowo i zapewniają warunki zarówno do dalszego wzrostu płac i realnych dochodów, rozwoju budownictwa mieszkaniowego, jak i niezbędnego dalszego wzrostu świadczeń socjalnych dla ludności oraz rozwoju konsumpcji społecznej.</u>
+ <u xml:id="u-5.7" who="#PoselPinkowskiJozef">Przewiduje się równocześnie przeznaczenie znacznych środków, gdyż ponad 1/4 podzielonego dochodu narodowego, na inwestycje, które są planowane na poziomie o 5,8% wyższym w porównaniu do planu na 1975 r. Takie rozważne podejście do inwestycji w roku przyszłym jest w pełni uzasadnione, startujemy bowiem do zadań przyszłego pięciolecia z wysokiego poziomu inwestycji. Nakłady roku 1976 są dwukrotnie większe od zrealizowanych w 1971 r., to jest u progu poprzedniego pięciolecia. Planowana wielkość nakładów w kwocie 527 mld zł oznacza więc dobre zapoczątkowanie programu inwestycyjnego przyszłego pięciolecia. Równocześnie założenie, w porównaniu do planu bieżącego roku, skromniejszych pod względem dynamiki inwestycji — pozwoli na umocnienie równowagi w tej dziedzinie działalności gospodarczej, co u progu przyszłego planu 5-letniego ma szczególne znaczenie. W związku z tym możliwe będzie jeszcze większe skoncentrowanie wysiłków na obiektach kontynuowanych w celu zapewnienia dalszego skrócenia cykli inwestycyjnych. Jest to bardzo ważne zadanie roku przyszłego, gdyż wzrasta liczba obiektów przewidzianych do uruchomienia. Wartość kosztorysowa inwestycji planowanych do zakończenia w roku przyszłym sięga kwoty 346 mld zł, a przyrost zdolności produkcyjnych przemysłu z tego tytułu powinien wynieść ponad 170 mld zł. Podstawowe proporcje planu odzwierciedlają więc dążenie do zapewnienia harmonijnego rozwoju kraju w roku przyszłym. Taki układ proporcji zapewnia zrównoważony wzrost spożycia oraz dalszy rozwój i modernizację naszej gospodarki. Potraktowanie obydwu tych głównych celów jako równie ważnych stanowi przejaw troski o jak najlepsze zaspokojenie zarówno potrzeb bieżących, jak i przyszłościowych społeczeństwa i kraju.</u>
+ <u xml:id="u-5.8" who="#PoselPinkowskiJozef">Są to ambitne zamierzenia rozwojowe, co należy podkreślić tym bardziej, gdyż, jak wiadomo, musimy pokonywać trudności wynikające z sytuacji w rolnictwie w ostatnich 2 latach, powodowane niesprzyjającymi warunkami klimatycznymi, a ponadto mamy do czynienia z niekorzystnym wpływem na naszą gospodarkę zjawisk koniunkturalnych w handlu światowym, a zwłaszcza ze wzrostem cen wielu importowanych surowców, maszyn i urządzeń — W przekonaniu Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów zadania ujęte w projektach planu i budżetu są w pełni realne, a ustalone podstawowe cele możliwe do osiągnięcia. Dla ich realizacji niezbędne będzie wzmożenie działań dla lepszego wykorzystania rezerw i podniesienia efektywności gospodarowania środkami i zasobami we wszystkich dziedzinach życia. Taka orientacja została nadana zarówno projektowi planu, jak i budżetu państwa, który również rośnie dynamicznie.</u>
+ <u xml:id="u-5.9" who="#PoselPinkowskiJozef">Budżet na rok 1976 przewiduje wzrost dochodów o 11% w porównaniu do przewidywanego wykonania za rok 1975 i jest w pełni zrównoważony po stronie wydatków z uwzględnieniem koniecznych rezerw. Charakterystyczną cechą budżetu po stronie dochodów jest dalszy wydatny ich wzrost z jednostek gospodarki uspołecznionej w wyniku rozwoju działalności gospodarczej i założonej poprawy relacji ekonomicznych. Natomiast po stronie wydatków charakteryzuje go wzrost nakładów na cele związane z poprawą warunków życiowych ludności. I tak wydatki na utrzymanie i rozwój gospodarki mieszkaniowej i komunalnej zwiększą się o 12%, na urządzenia socjalne i kulturalne o 8,4%, na ubezpieczenia społeczne o około 16%. Wydatki z funduszu emerytalnego wzrosną o około 11%. Nowo utworzony fundusz świadczeń dla kombatantów i więźniów obozów koncentracyjnych przewiduje wydatki w kwocie 2,8 mld zł.</u>
+ <u xml:id="u-5.10" who="#PoselPinkowskiJozef">Obywatele Posłowie! Wśród głównych problemów i zadań planu i budżetu na rok przyszły szczególne miejsce zajmują sprawy rynku. Plan i budżet wyrażają zdecydowane dążenie do zapewnienia dalszej poprawy zaopatrzenia ludności i umocnienia równowagi pieniężno-rynkowej. Według założeń planu dochody pieniężne ludności zwiększą się o 7,6%, czyli o około 76 mld zł. Będzie to rezultatem dalszego wzrostu płac, przychodów ludności rolniczej ze sprzedaży produktów rolnych oraz rosnących pieniężnych wydatków na świadczenia społeczne. Ten dalszy pokaźny wzrost dochodów ludności wymaga znacznego powiększenia dostaw na rynek towarów oraz wydatnego zwiększenia podaży usług. Plan i budżet przewidują takie działania. Według założeń przyszłorocznego planu dostawy towarów na rynek powinny być większe o co najmniej 10,7%, a sprzedaż detaliczna dla ludności większa o blisko 14%. Oznaczać to będzie globalne pokrycie sponad 40 mld zł nadwyżką dostawami towarów i wzrostem usług przewidywanego przyrostu siły nabywczej, a więc umocnienie równowagi pieniężno-rynkowej. Rzecz w tym, aby również w szeregu dziedzinach, w których występują odcinkowe trudności w zaspokojeniu szybko rosnącego popytu, także osiągnąć poprawę sytuacji. Założenia planu w miarę powstawania realnych możliwości uwzględniają te potrzeby. Są warunki po temu, aby w wielu dziedzinach przemysłowych dóbr konsumpcyjnych osiągnąć wydatny wzrost ich dostaw na rynek.</u>
+ <u xml:id="u-5.11" who="#PoselPinkowskiJozef">W dyskusji — między innymi w Komisjach: Przemysłu Lekkiego, Przemysłu Ciężkiego i Maszynowego, Górnictwa, Energetyki i Chemii, Drobnej Wytwórczości, Spółdzielczości Pracy i Rzemiosła, Handlu Wewnętrznego wskazywano na potrzeby dalszych działań dla umocnienia równowagi rynkowej, jak i na istniejące w tej dziedzinie możliwości.</u>
+ <u xml:id="u-5.12" who="#PoselPinkowskiJozef">W okresie ubiegłych lat zbudowano wiele nowych obiektów służących produkcji środków konsumpcji, realizowany był szeroki program modernizacyjny, opanowano wiele nowych rodzajów produkcji, w tym opartych na licencjach i patentach. W tych warunkach niezbędne jest dołożenie starań, aby osiągnąć wydatny wzrost produkcji towarów na rynek i zapewnić zarówno lepsze pod względem ilościowym, jak też pod względem jakościowym zaspokojenie potrzeb. Sprawa ta zasługuje w pełni na to,~ ~aby jej poświęcić maksimum uwagi w każdym zakładzie produkcyjnym oraz na wszystkich szczeblach zarządzania. Dotyczy to również dziedziny usług. Komisja Handlu Wewnętrznego uznała, że należałoby dążyć do uzyskania wyższej od przewidzianej w planie na poziomie 11% — dynamiki usług. Celowe byłoby rozwinięcie działań w celu przekroczenia planu w tej dziedzinie, co jest zamierzone przez Rząd.</u>
+ <u xml:id="u-5.13" who="#PoselPinkowskiJozef">Dalszy wydatny wzrost dochodów ludności wpłynie także na zwiększenie popytu na żywność. Plan przewiduje wzrost dostaw towarów żywnościowych na rynek ogółem o blisko 10%. Jest to znaczny wzrost, aczkolwiek w niektórych dziedzinach, jak na przykład w dostawach mięsa i jego przetworów, pomimo ich dalszego wzrostu nie będzie możliwe pełne pokrycie szybko rosnącego popytu. Planowy wzrost dostaw artykułów spożywczych stawia duże zadania przed rolnictwem, przed przemysłem spożywczym i przed całą gospodarką żywnościową.</u>
+ <u xml:id="u-5.14" who="#PoselPinkowskiJozef">Realizacja wymienionych zadań wymaga wzmożonej zapobiegliwości rolników w celu wykorzystywania różnorodnych rezerw wzrostu produkcji rolniczej. Podjęte przez Rząd w bieżącym roku decyzje dla poprawy opłacalności chowu trzody chlewnej, owiec, krów i produkcji mleka, uprawy buraka cukrowego i tytoniu wpłynęły na rozwój produkcji tych dziedzin. Jednakże pełne efekty tych decyzji uwidocznią się w całości dopiero po dłuższym okresie. W tych warunkach dalsza poprawa zaopatrzenia rynku wymaga intensyfikacji działań, mających na celu maksymalne wykorzystanie możliwości produkcyjnych rolnictwa w 1976 r., zapewnienie należytego zagospodarowania surowców rolnych i rozszerzenie ich przetwarzania tak, aby osiągnąć możliwie wysoki wzrost produkcji przemysłu spożywczego.</u>
+ <u xml:id="u-5.15" who="#PoselPinkowskiJozef">W tej sytuacji duże znaczenie ma także przewidziana planem dalsza poprawa zaopatrzenia rolnictwa w przemysłowe środki do produkcji rolnej, a zwłaszcza zaopatrzenie w nawozy, w maszyny i narzędzia oraz w materiały budowlane. Zwróciła na tę sprawę uwagę szczególnie Komisja Rolnictwa i Przemysłu Spożywczego.</u>
+ <u xml:id="u-5.16" who="#PoselPinkowskiJozef">Zadaniem rolnictwa jest wydatne powiększenie w roku przyszłym produkcji roślinnej, zwłaszcza zbóż i roślin paszowych, jako podstawy do dalszego rozwoju produkcji zwierzęcej, produkcji mięsa, mleka, drobiu i jaj.</u>
+ <u xml:id="u-5.17" who="#PoselPinkowskiJozef">Podstawą do dalszego postępu w produkcji rolniczej jest zapewnienie poprawy gospodarki ziemią. W każdej gminie i wsi powinny być ustalone zarówno konkretne zadania w dziedzinie wzrostu produkcji rolniczej, jak i działania związane z poprawą zagospodarowania ziemi. Mają w tej dziedzinie dużą rolę do spełnienia państwowe gospodarstwa rolne, rolnicze spółdzielnie produkcyjne, spółdzielnie kółek rolniczych, jak też rolnicy indywidualni, szczególnie jednak gospodarstwa specjalistyczne.</u>
+ <u xml:id="u-5.18" who="#PoselPinkowskiJozef">Niezbędne jest dokonanie w każdej gminie oceny dotychczasowej realizacji gminnych programów rozwoju rolnictwa opracowanych po XV Plenum Komitetu Centralnego PZPR, oceny wykonania zadań planu za rok 1975 i na tej podstawie ustalenie konkretnych planów działania na 1976 rok tak, aby wyciągając praktyczne wnioski z rezultatów dotychczasowej pracy rozwinąć konkretne i wszechstronne działania dla zapewnienia przewidzianego planem na rok przyszły przyrostu produkcji rolniczej i zwiększenia skupu płodów rolnych i produktów hodowli.</u>
+ <u xml:id="u-5.19" who="#PoselPinkowskiJozef">Wysoka Izbo! Następnym problemem, na który z upoważnienia Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów pragnę zwrócić uwagę obywateli posłów — jest rozwój eksportu, wymiany towarowej i współpracy gospodarczej z zagranicą. Rosnące jest stałe znaczenie handlu zagranicznego i jego wpływu na warunki rozwoju kraju. Rok przyszły ma zgodnie z założeniami planu przynieść utrwalenie osiągniętych przez Polskę pozycji w tej dziedzinie i dalsze wydatne zwiększenie obrotów handlu zagranicznego. Uzależnione jest to przede wszystkim od pełnego wykorzystania wewnętrznych i zewnętrznych warunków dla rozwijania naszego eksportu. Eksport powinien zwiększyć się w roku przyszłym o 12,2%. Około 14,6% produkcji przemysłowej powinna stanowić produkcja eksportowa. Jest to wielkość możliwa do osiągnięcia, a w sprzyjających warunkach do przekroczenia. Wymaga jednak rozwijania wielostronnych działań w tym kierunku, a w szczególności konsekwentnego unowocześniania produkcji i doskonalenia jej jakości.</u>
+ <u xml:id="u-5.20" who="#PoselPinkowskiJozef">W naszych stosunkach gospodarczych z krajami socjalistycznymi, a zwłaszcza ze Związkiem Radzieckim, będzie występował dalszy rozwój przedsięwzięć integracyjnych, rozwój kooperacji przemysłowej, pogłębianie koncentracji i specjalizacji produkcji. Wszystko to sprzyjać będzie dalszemu szybkiemu wzrostowi obrotów handlu zagranicznego i stwarzać korzystne warunki do rozwoju społeczno-gospodarczego Polski w roku przyszłym.</u>
+ <u xml:id="u-5.21" who="#PoselPinkowskiJozef">Plan zakłada także dalszy, wydatny wzrost obrotów z krajami niesocjalistycznymi. Komisje Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów oraz Handlu Zagranicznego uznają za prawidłowe podstawowe założenia planu zmierzające do osiągnięcia w roku przyszłym znacznie wyższej dynamiki eksportu w porównaniu do importu. Jest to niezbędny wymóg odpowiedniego równoważenia naszego bilansu handlowego z zagranicą. Podzielany jest też pogląd, że należy wzmacniać dyscyplinę importową, zapewniając zgodnie z założeniami planu pierwszeństwo dla koniecznego przywozu surowców, określonych maszyn i urządzeń oraz artykułów na uzupełnienie potrzeb rynku wewnętrznego.</u>
+ <u xml:id="u-5.22" who="#PoselPinkowskiJozef">Wysoki Sejmie! Sprawą kluczową założeń planu i budżetu roku przyszłego jest dążenie do usprawnienia gospodarowania wszystkimi podstawowymi czynnikami produkcji i zasobami. Wyraża się w tym dążeniu postulat przechodzenia do jakościowo wyższych, intensywnych form i metod gospodarowania, co powinno być charakterystyczną cechą całego przyszłego pięciolecia, jest to wymóg dyktowany, jak wiadomo, celami społeczno-gospodarczego rozwoju, jakie sobie stawiamy, chodzi przecież o maksymalizację efektów przy możliwie najniższych kosztach społecznych tego rozwoju. Przemawiają za tym rosnące potrzeby i możliwości całej naszej gospodarki narodowej.</u>
+ <u xml:id="u-5.23" who="#PoselPinkowskiJozef">Wejście na tę drogę szerszym frontem w 1976 r. będzie miało zasadnicze znaczenie dla realizacji przyszłego planu 5 letniego. Na czoło wysuwa się w tej dziedzinie gospodarowanie zasobami pracy.</u>
+ <u xml:id="u-5.24" who="#PoselPinkowskiJozef">W roku 1976 musimy dokonać dalszego istotnego postępu w tej dziedzinie. Przyrost zatrudnienia w 1975 r. wyniesie ok. 2,7%, w roku przyszłym nie powinien przekroczyć 1,5%. Jest to uzasadnione zmniejszaniem się wolnych rezerw zasobów pracy, a ponadto wynika z obiektywnej potrzeby utrwalenia decydującego udziału wydajności pracy w przyroście produkcji przemysłowej, budowlano-montażowej i w usługowych działach gospodarki. Wymaga to rozwinięcia w naszej gospodarce jeszcze wszechstronniejszych niż dotychczas działań, zmierzających do eliminowania czynności pracochłonnych, nasilenia prac usprawniających organizację i dyscyplinę pracy, sięgania coraz powszechniej po techniczno-organizacyjne środki powiększania produkcji bez zwiększania stanu zatrudnienia, a więc głównie na podstawie wzrostu wydajności pracy. Niektóre ministerstwa i zjednoczenia staną wobec konieczności wygospodarowania w ramach istniejącego poziomu zatrudnienia rezerw dla nowych zakładów i oddziałów produkcyjnych, przekazywanych do użytku w roku przyszłym. Wysoka wydajność oparta na technice i dobrej organizacji — to jeden z podstawowych elementów wyższej jakości pracy. Istnieją warunki, aby w roku przyszłym uczynić istotny dalszy postęp w tej dziedzinie.</u>
+ <u xml:id="u-5.25" who="#PoselPinkowskiJozef">Następnym zadaniem o podstawowym znaczeniu jest uzyskanie przewidzianych planem oszczędności w zużyciu surowców, materiałów oraz energii na jednostkę produkcji. Postęp w gospodarce materiałowej powinien się wyrazić relatywnie mniejszym zużyciem surowców i materiałów w przemyśle o 1,5%, a w budownictwie o O,7°/o i odpowiednią obniżką kosztów produkcji. Rok 1976 powinien więc być kolejnym okresem konsekwentnej realizacji programów doskonalenia gospodarki materiałowej. Działania zmierzające do wykorzystania rezerw w gospodarce materiałowej, a polegające na porządkowaniu wielu dziedzin tej gospodarki, powinny być coraz powszechniej rozszerzane tak, aby obejmowały zagadnienia związane z przechodzeniem na bardziej wydajne, a zarazem mniej materiałochłonne technologie, konstrukcje i urządzenia. Bogatego materiału w tym względzie dostarczyły społeczne przeglądy konstrukcji i technologii wytwarzania. Komisja Przemysłu Ciężkiego i Maszynowego podkreśliła m.in. znaczenie takiego działania w świetle napiętego bilansu stali i wyrobów hutniczych, mówiąc o konieczności stosowania lżejszych konstrukcji i profili giętych, przechodzenia w szerszym zakresie z obróbki skrawaniem na obróbkę plastyczną, potrzebę dalszego usprawniania organizacji obrotu wyrobami hutniczymi. Konieczność wzmożenia dalszych działań zmierzających do racjonalnej i oszczędnej gospodarki surowcami i materiałami jest potrzebą uniwersalną. Dotyczy wszystkich dziedzin naszej gospodarki. Rok 1976 powinien odznaczać się więc dalszym wyraźnym, nie tylko ilościowym, lecz także jakościowym postępem w tym zakresie.</u>
+ <u xml:id="u-5.26" who="#PoselPinkowskiJozef">Poziom zatrudnienia, wydajność pracy, stan zużycia surowców i materiałów to podstawowe elementy kształtowania korzystnych relacji ekonomicznych odzwierciedlających stosunek nakładów do osiąganych efektów. Świadczą one o postępie w podnoszeniu jakości pracy. Jednakże nie bez znaczenia są jak wiadomo również pozostałe elementy tego rachunku, jak np. racjonalne wykorzystanie środków trwałych, szybkie osiąganie przewidywanej skali produkcji w obiektach przekazywanych do użytku, nasilenie postępu technicznego i organizacyjnego, polepszenie jakości produkowanych wyrobów i wiele innych zagadnień. Po VII Zjeździe partii, zgodnie z jego uchwałami podejmujemy zadania zmierzające do podniesienia jakości pracy. Polepszenie jakości pracy to podstawowy czynnik, który będzie umożliwiał osiąganie dalszego postępu w poprawie warunków życia narodu. Postęp, jaki uczynimy w gospodarowaniu wszystkimi czynnikami produkcji i zasobami w realizacji zadań planu społeczno-gospodarczego roku przyszłego będzie miał zasadnicze znaczenie dla wkroczenia szerszym niż dotychczas frontem na drogę podnoszenia jakości pracy. Istnieje korzystny klimat społeczny do takiego działania. Ludzie pracy naszego kraju udzielają pełnego poparcia programowi dalszego, dynamicznego, socjalistycznego rozwoju Polski wytyczonego przez VII Zjazd i dają wyraz swej niezłomnej woli, że pragną skutecznie wcielać w życie wynikające stąd dla całego społeczeństwa zadania.</u>
+ <u xml:id="u-5.27" who="#PoselPinkowskiJozef">Korzystne warunki dla takiego działania tworzy upowszechnianie doskonalonych metod planowania i zarządzania oraz nowego systemu ekonomicznego przedsiębiorstw. Korzystne rezultaty osiągnięte w ubiegłych latach upoważniają do działań zmierzających do wprowadzenia założeń tego systemu ekonomiczno-finansowego w dalszych przemysłach i organizacjach gospodarczych w przyszłym roku.</u>
+ <u xml:id="u-5.28" who="#PoselPinkowskiJozef">Jakościowym przemianom w naszej gospodarce sprzyjać będzie także znaczny wzrost środków i zadań w dziedzinie nauki i prac badawczych. Łączne wydatki na prace badawcze i rozwojowe wzrastają o 14,7% w stosunku do przewidywanego wykonania bieżącego roku i przekraczają kwotę 35 mld złotych. Będą one realizowane w ramach 7 programów rządowych, 65 problemów węzłowych i około 500 resortowo-branżowych. Skuteczna koncentracja sił i środków na wybranych kierunkach badań powinna pozwolić na osiąganie lepszych rezultatów prac badawczo-rozwojowych i ich wdrożeń.</u>
+ <u xml:id="u-5.29" who="#PoselPinkowskiJozef">Obywatele Posłowie! Projekty planu i budżetu na 1976 rok przywiązują również dużą wagę do sfery konsumpcji społecznej, a więc tych dziedzin, które mają bezpośredni wpływ na poziom i jakościowo lepsze warunki życia ludności, a zarazem tworzą podstawy do wszechstronnego rozwoju społecznego.</u>
+ <u xml:id="u-5.30" who="#PoselPinkowskiJozef">W dziedzinie oświaty realizowany będzie konsekwentnie program tworzenia zbiorczych szkół gminnych, około 98% absolwentów szkół podstawowych kontynuować będzie naukę w szkołach wyższego stopnia, zwiększone zostaną zadania w dziedzinie opieki nad dziećmi i młodzieżą.</u>
+ <u xml:id="u-5.31" who="#PoselPinkowskiJozef">Obie Komisje — Oświaty i Wychowania oraz Nauki i Postępu Technicznego podkreśliły potrzebę zapewnienia dalszego postępu w realizacji inwestycji oraz prac remontowych w jednostkach oświaty i szkolnictwa wyższego. Jest to warunek należytego wykorzystania środków i pełnej realizacji założeń programowych w przyszłości.</u>
+ <u xml:id="u-5.32" who="#PoselPinkowskiJozef">W dziedzinie ochrony zdrowia ustalone projektami planu i budżetu zadania charakteryzują się dalszym znacznym przyrostem liczby łóżek szpitalnych, ośrodków zdrowia na wsi oraz żłobków. Zakłada się także dalszy postęp w dostawach sprzętu i aparatury medycznej. Dalszemu znacznemu powiększeniu ulegają środki przeznaczone na działalność socjalną państwa, w tym na pieniężne świadczenia społeczne.</u>
+ <u xml:id="u-5.33" who="#PoselPinkowskiJozef">Tak ujęte zadania w ważniejszych dziedzinach konsumpcji społecznej i działalności socjalnej państwa ludowego, w połączeniu z dążeniami do dalszego wzrostu płac realnych i dochodów ludności, do polepszenia zaopatrzenia i umocnienia równowagi rynkowej oraz do zwiększenia budownictwa mieszkaniowego o 7%, są wyrazem konsekwentnego wcielania w życie strategii rozwojowej, której celem jest integralne traktowanie i rozwiązywanie spraw konsumpcji i rozwoju, warunków życiowych ludności i zagadnień postępu społeczno-ekonomicznego kraju.</u>
+ <u xml:id="u-5.34" who="#PoselPinkowskiJozef">Wysoka Izbo! W imieniu Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów przedstawiłem ważniejsze problemy projektu narodowego planu społeczno-gospodarczego rozwoju i budżetu państwa na 1976 rok w oparciu o materiały i wnioski komisji sejmowych, które udzieliły pełnego poparcia i aprobaty rozpatrywanym przez nie odpowiednim częściom tych dokumentów.</u>
+ <u xml:id="u-5.35" who="#PoselPinkowskiJozef">Komisje z uznaniem przyjęły informację Rządu, że plan i budżet będą miały, tak jak to było w latach Ubiegłych, charakter otwarty na każdą inicjatywę, której spożytkowanie mogłoby się przyczynić do osiągnięcia lepszych od założeń planu efektów, wygospodarowania dodatkowych środków bądź poczynienia oszczędności, co tworzyłoby w perspektywie szersze możliwości pokrywania potrzeb.</u>
+ <u xml:id="u-5.36" who="#PoselPinkowskiJozef">Realizacja zadań wynikających z planu i budżetu wymagać będzie zapewnienia przez cały przyszły rok, począwszy od jego pierwszych dni i miesięcy, wysokiego rytmu pracy we wszystkich dziedzinach naszej gospodarki, w każdym zakładzie produkcyjnym, w gospodarstwie rolnym i wsi oraz instytucji. Wiele zależeć będzie od władz terenowych, które po reformie struktury ich działania i podziału administracyjnego kraju mają większe możliwości uruchomienia regionalnych rezerw rozwojowych oraz wpływania na sprawną realizację planowanych zadań. Wszędzie, we wszystkich zakładach, ogniwach i jednostkach naszej gospodarki zamierzenia przyszłorocznego planu i budżetu powinny być realizowane ze szczególnym zwróceniem uwagi na pogłębienie zasad gospodarności i dobrej roboty. Pełna i sprawna realizacja przyszłorocznych zadań rozwojowych oznaczać będzie bowiem dobre zapoczątkowanie wcielania w życie doniosłych postanowień VII Zjazdu Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej.</u>
+ <u xml:id="u-5.37" who="#PoselPinkowskiJozef">Wysoki Sejmie! Z upoważnienia Komisji, którą reprezentuję, stawiam wniosek o uchwalenie projektów planu i budżetu w brzmieniu przedłożonym przez Rząd wraz z poprawkami zawartymi w sprawozdaniach Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów rozesłanych obywatelom posłom. Dziękuję za uwagę.</u>
+ <u xml:id="u-5.38" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-6">
+ <u xml:id="u-6.0" who="#Marszalek">Dziękuję obywatelowi posłowi Pińkowskiemu.</u>
+ <u xml:id="u-6.1" who="#Marszalek">Obecnie otwieram łączną dyskusję nad projektami uchwały Sejmu o narodowym planie społeczno-gospodarczego rozwoju na 1976 rok oraz ustawy budżetowej na rok 1976.</u>
+ <u xml:id="u-6.2" who="#Marszalek">Głos ma poseł Jan Szydlak.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-7">
+ <u xml:id="u-7.0" who="#PoselSzydlakJan">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Rozpatrywane przez Wysoką Izbę projekty planu i budżetu dotyczą roku 1976, który będzie pierwszym okresem urzeczywistniania uchwał VII Zjazdu Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej. Całe nasze doświadczenie uczy, że od dobrego startu do realizacji programu partii i narodu, od dobrych rezultatów pierwszego roku planu 5-letniego zależy szczególnie wiele. Fakt ten określa wspólną odpowiedzialność naszej partii i wszystkich sił z nią współdziałających, całej administracji państwowej i gospodarczej, wszystkich załóg i kolektywów pracowniczych za pełną, zdyscyplinowaną i rytmiczną realizację zadań, które zatwierdzi Sejm.</u>
+ <u xml:id="u-7.1" who="#PoselSzydlakJan">W drugą połowę lat siedemdziesiątych wchodzimy świadomi zarówno możliwości, jakie otwiera stworzony w tym pięcioleciu potencjał wytwórczy, jak i rezerw drzemiących w tym potencjale, świadomi zarówno zdobytych umiejętności lepszego organizowania pracy, czynienia jej bardziej wydajną i bardziej efektywną, jak i konieczności przyspieszonego upowszechniania tych umiejętności w całym społeczeństwie, we wszystkich ogniwach gospodarki.</u>
+ <u xml:id="u-7.2" who="#PoselSzydlakJan">Efekty obecnego pięciolecia, dorobek, którego oceny dokonał VII Zjazd PZPR, dobitnie potwierdzają, że partia polskich komunistów miała i ma rację, kierując się wiarą w twórcze możliwości narodu z przekonaniem, że potrafimy dotrzymać kroku wymogom współczesności. Osiągnięte w tych latach przyspieszenie nie jest zjawiskiem efemerycznym. Staje się ono zasadniczą, trwałą cechą rozwoju naszej ojczyzny w latach siedemdziesiątych.</u>
+ <u xml:id="u-7.3" who="#PoselSzydlakJan">Dorobek lat siedemdziesiątych osiągnięty pod kierownictwem partii wysiłkiem rąk i umysłów milionów Polaków utrwala przekonanie ludzi pracy o słuszności drogi, po której kroczymy, o niewyczerpanych możliwościach dobrze zorganizowanego i zdyscyplinowanego działania, rozwoju inicjatywy i aktywności. Rosnąca świadomość ludzi pracy, ich patriotyczne zaangażowanie, rosnące przekonanie o własnych siłach i możliwościach stanowią gwarancję osiągania dalszych sukcesów w procesie budownictwa socjalistycznego w naszym kraju.</u>
+ <u xml:id="u-7.4" who="#PoselSzydlakJan">Idąc konsekwentnie drogą szybkiego rozwoju kraju, żywo odczuwamy ciśnienie rosnących potrzeb społecznych, rozbudzonych oczekiwań i aspiracji. Chociaż nierzadko przekraczają one aktualne możliwości gospodarki, to przecież — przełożone na język wyższej jakości pracy — stanowią siłę napędową szybkiego rozwoju kraju, społecznej mobilizacji do osiągania ambitnych celów. Jest więc dziś najważniejsze, aby poparcie ludzi pracy, dla jakże owocnej polityki naszej partii, poparcie, którego siła unaoczniła się w dniach VII Zjazdu, w coraz większej mierze przybierało charakter powszechnego ruchu dobrej roboty, efektywnego gospodarowania, ciągłego równania w górę.</u>
+ <u xml:id="u-7.5" who="#PoselSzydlakJan">W tym społecznym klimacie i w tym przekonaniu powstały projekty planu i budżetu na rok 1976. Odpowiadają one w pełni podstawowym zasadom naszej strategii i woli naszego narodu skierowanej na kontynuację dynamicznego rozwoju społeczno-gospodarczego, na dalszą rozbudowę i unowocześnienie gospodarki oraz dalszą poprawę materialnych i kulturalnych warunków życia narodu w całej drugiej połowie lat siedemdziesiątych.</u>
+ <u xml:id="u-7.6" who="#PoselSzydlakJan">Wysoka Izbo! Założona w projekcie planu na nadchodzący rok ciągłość dotychczasowej strategii rozwojowej — zakłada jej twórczą kontynuację, uwzględniającą zmienione warunki gospodarowania. Warunki te określa przede wszystkim duży, nowoczesny potencjał produkcyjny zbudowany wysiłkiem narodu w ostatnich latach. Podstawową przesłanką, na jakiej opierają się założenia planu, jest lepsze wykorzystanie tego potencjału. Stać nas na, to, ponieważ gospodarkę narodową zasiliły młode, wielkie liczebnie roczniki, o dobrym przygotowaniu zawodowym i wyższych kwalifikacjach, a wszystkie pracujące pokolenia przeszły przez szkołę rosnącego tempa pracy i nieodłącznych od niego jakościowych wymagań.</u>
+ <u xml:id="u-7.7" who="#PoselSzydlakJan">Nie we wszystkich jednak dziedzinach warunki układają się dla nas pomyślnie. Uzyskanie pełnych efektów z rosnącego udziału Polski w międzynarodowym podziale pracy utrudnia recesja i inne zjawiska kryzysowe w krajach kapitalistycznych. Trzeba czasu, aby odrobić dotkliwe skutki wieloletniego niedoinwestowania transportu. Odczuwamy również pewne skutki opóźnień w realizacji programu inwestycyjnego. Konieczne będzie przezwyciężenie następstw dwóch lat niższych plonów w rolnictwie. Są to fakty, które utrudniają nasz rozwój i zakłócają równowagę ekonomiczną. Ograniczanie i likwidacja negatywnego wpływu tych zjawisk stanowi jedno z naczelnych zadań naszej pracy w 1976 r. Projekty planu i budżetu prawidłowo uwzględniają tę konieczność. Przy utrzymaniu wysokiego tempa rozwoju, zasadniczy nacisk został położony na umocnienie wewnętrznej i zewnętrznej równowagi gospodarczej, a zwłaszcza równowagi rynkowej i płatniczej, na lepsze dostosowanie programu inwestycyjnego do możliwości wykonawczych i zaopatrzeniowych, na poprawę zaopatrzenia materiałowo-technicznego.</u>
+ <u xml:id="u-7.8" who="#PoselSzydlakJan">W związku z tym na czoło wysunięte zostało zadanie szybkiego zwiększenia produkcji trafnie dostosowanej do potrzeb rynku i eksportu. Dostawy na rynek muszą rosnąć szybciej niż dochody pieniężne ludności, a dynamika eksportu — przewyższać tempo wzrostu importu. Jest to konieczne, aby zwiększyć podaż towarów i usług i w ten sposób zapewnić pokrycie potrzeb ludności oraz umocnić równowagę w handlu zagranicznym.</u>
+ <u xml:id="u-7.9" who="#PoselSzydlakJan">Jak to w latach siedemdziesiątych stało się regułą, plan zwrócony jest swymi założeniami ku ludziom pracy, ku milionom polskich rodzin, ku potrzebom społecznym. Przewidywany wzrost przeciętnej płacy realnej o 3,5°/o oznaczać będzie kontynuację polityki odczuwalnego wzrostu płac. Wzrost ten — zgodnie z zasadami sprawiedliwej oceny — musi być jednak mocniej powiązany z ilością i jakością wykonywanej pracy, a więc ze wzrostem jej wydajności jednostkowej.</u>
+ <u xml:id="u-7.10" who="#PoselSzydlakJan">Planowane zwiększenie świadczeń socjalnych zapewni konsekwentną realizację ważnych zadań polityki społecznej partii i państwa, podobnie jak założone w projekcie budżetu zwiększenie nakładów na budownictwo mieszkaniowe i komunalne, lecznictwo, rozwój nauki, oświaty i kultury, ochronę środowiska naturalnego, wypoczynek ludzi pracy i ich rodzin.</u>
+ <u xml:id="u-7.11" who="#PoselSzydlakJan">Wysoki Sejmie! Wszystkie względy społeczne i gospodarcze — a ponadto ideowe zasady socjalizmu jako ustroju wydajnej pracy wszystkich obywateli i sprawiedliwego podziału jej owoców przemawiają za realizacją hasła, które przewodziło nam w dyskusji przedzjazdowej, dominowało w pracach VII Zjazdu i stanowi główną dyrektywę na najbliższe lata, a mianowicie — wymogu wyższej jakości pracy jako podstawy wyższej jakości życia. Dotyczy to wszystkich dziedzin produkcji, wszystkich zakresów i szczebli gospodarowania. Jakość pracy i jej wytworów uczynić musimy sprawą honoru załóg robotniczych, ludzi nauki, inżynierów i techników, całego nadzoru i kadry kierowniczej, wszystkich służb państwowych, pracowników administracji — słowem każdego Polaka.</u>
+ <u xml:id="u-7.12" who="#PoselSzydlakJan">Powszechne prawo obywatelstwa we wszystkich dziedzinach życia, w myśleniu i działaniu musi znaleźć prawda, iż w naszym ustroju jakość pracy, rzetelność wykonywania swych obowiązków, solidność każdego wysiłku i działania jest jedyną drogą do lepszych warunków życia, do poprawy ich materialnego poziomu, do awansu społecznego, szacunku i autorytetu każdego w swym środowisku.</u>
+ <u xml:id="u-7.13" who="#PoselSzydlakJan">Osiąganie wyższej jakości pracy to narastający ruch społeczny, który dąży do tego, aby na swym stanowisku pracy każdy pracował dziś lepiej niż wczoraj, a jutro lepiej niż dziś. Wyraża się to w prostym haśle: ”Niech nikt nie wykonuje swej pracy tak, aby sam nie chciał korzystać z jej wytworów — niech każdy, kto produkuje, załatwia sprawy, wydaje decyzje, utożsamia się z tymi, którzy mają korzystać z jego pracy i usług oraz odczuwają ich skutki.” Aby tak się stało, trzeba przeciwdziałać wszelkiej niefrasobliwości i nieodpowiedzialności, przejawom myślowego lenistwa i zwykłego nieróbstwa, a przede wszystkim postawie obliczonej na to, by jak najmniej dając z siebie, czerpać z pracy innych jak najwięcej korzyści. Wykorzeniać powinniśmy skłonności do uciekania od trudnych zadań, niechęci wobec innowacji, do zrzucania z siebie odpowiedzialności za posunięcia wnoszące do pracy ład, rytm i porządek. Ażeby tego dopiąć, trzeba przede wszystkim krok za krokiem kształtować we wszystkich załogach, kolektywach, brygadach klimat społecznej presji na tych, którzy opóźniają nasz marsz — a klimat wysokiego uznania dla tych, którzy uosabiają pracowitość, uczciwość i rzetelność, mają świadomość społecznego sensu każdego dnia i każdej godziny i swojej pracy.</u>
+ <u xml:id="u-7.14" who="#PoselSzydlakJan">Hasło wysokiej jakości pracy i warunków życia oznacza również wysoką jakość wszelkiej pracy kierowniczej na wszystkich szczeblach, wysoką jakość i sprawność organizowania wysiłków zespołów ludzkich i niemarnotrawienia ich efektów. Oznacza ono rozwijanie warunków dla szerokiej inicjatywy pracowników i wysokiego poczucia odpowiedzialności za powierzony sobie odcinek pracy. Każdy, komu w naszej ojczyźnie powierzono organizowanie i kierowanie pracą innych — powinien wysokie wymagania wobec siebie i rzetelność w rozliczaniu swoich obowiązków uczynić dewizą swego postępowania.</u>
+ <u xml:id="u-7.15" who="#PoselSzydlakJan">Wysoka Izbo! Efektywność gospodarowania — to nie tylko kategoria ekonomiczna, lecz przede wszystkim bezcenna wartość społeczna.</u>
+ <u xml:id="u-7.16" who="#PoselSzydlakJan">W ostatecznym bowiem rachunku poziom zaspokajania potrzeb narodu zależy od wydajności pracy, od rezultatów produkcji, od efektów gospodarowania.</u>
+ <u xml:id="u-7.17" who="#PoselSzydlakJan">Na progu pierwszego roku nowej pięciolatki w każdym zespole pracowniczym trzeba więc odważnie szukać odpowiedzi na pytania: jak osiągnąć lepsze rozmieszczenie kadr i lepsze wykorzystanie ich kwalifikacji, w jaki sposób zlikwidować przerosty zatrudnienia i zbędne etaty w administracji, słowem jak lepiej gospodarować tym, co najcenniejsze — ludzką pracą, kwalifikacjami i energią.</u>
+ <u xml:id="u-7.18" who="#PoselSzydlakJan">W każdym kolektywie pracowniczym szukać należy odpowiedzi na pytanie, jak osiągnąć wyższe efekty z tych samych środków, jak dać więcej lepszej produkcji z tej samej ilości surowców i materiałów.</u>
+ <u xml:id="u-7.19" who="#PoselSzydlakJan">Utrzymać wysokie tempo rozwoju kraju — to sprostać podniesionym wymaganiom jakościowym. Tylko w ten sposób umocnimy to, co już osiągnęliśmy i osiągniemy — dalszy, szybki postęp. Wymagania jakościowe — to rytmiczność produkcji oraz dostaw na rynek i eksport, to przezwyciężenie niedobrego zwyczaju odrabiania zrywami, pod koniec kwartału czy półrocza zaległości powstałych na ich początku, to docenienie znaczenia każdej godziny pracy nie tylko na finiszu planu, lecz przez cały okrągły rok i wszystkie dni robocze.</u>
+ <u xml:id="u-7.20" who="#PoselSzydlakJan">Efektywność jest więc synonimem wysokiej dyscypliny w realizacji wszystkich zadań i przestrzeganiu założeń planu — poprawy jakości i rytmu produkcji, racjonalizacji zatrudnienia, lepszego wykorzystania środków materialnych i czasu pracy. Są to dziś — Obywatele Posłowie — socjalistyczne cnoty społeczne przeciwstawiane biurokracji, wygodnictwu, konserwatyzmowi i marnotrawstwu, samouspokojeniu i chęci poprzestawania na małym. Cnoty te tym szybciej upowszechnimy, im lepsze stworzymy warunki dla ludzkiej inicjatywy i samodzielności, odpowiedzialności za własny posterunek pracy i za kraj jako całość. W tym właśnie kierunku zmierzać będzie dalsze wdrażanie i doskonalenie nowego systemu funkcjonowania gospodarki, umacnianie wielkich organizacji gospodarczych, połączone z konsekwentnym egzekwowaniem wszystkich ich zadań i założonych relacji ekonomicznych. Od organizatorów i kierowników produkcji, od wszystkich załóg oczekujemy lepszego wykorzystania majątku trwałego, zapewnienia, aby urządzenia produkcyjne, zwłaszcza nowoczesne maszyny, dały więcej jakościowo wyższej produkcji.</u>
+ <u xml:id="u-7.21" who="#PoselSzydlakJan">Wydłużenie czasu pracy maszyn i urządzeń wymaga zwiększenia zmianowości. Potrzebne do tego kadry trzeba wygospodarować w drodze poprawy organizacji i umocnienia dyscypliny pracy.</u>
+ <u xml:id="u-7.22" who="#PoselSzydlakJan">Znaczne rezerwy racjonalizacji zatrudnienia kryją się w doskonaleniu struktur organizacyjnych przedsiębiorstw i zaplecza produkcji, w porządkowaniu i doskonaleniu powiązań kooperacyjnych.</u>
+ <u xml:id="u-7.23" who="#PoselSzydlakJan">Syntetycznym miernikiem postępu w procesie gospodarowania będzie osiągnięcie założonego wzrostu wydajności pracy. Jej udział w pomnażaniu produkcji przemysłowej powinien szybko rosnąć, a w budownictwie zapewnić cały przyrost produkcji budowlano-montażowej — Obywatele Posłowie! Projekt planu obejmuje bogaty program inwestycyjny, skoncentrowany na dwóch kierunkach działania:</u>
+ <u xml:id="u-7.24" who="#PoselSzydlakJan">Pierwszy — stanowią inwestycje kontynuowane, zwłaszcza przewidziane do oddania do użytku w roku 1976 i w pierwszej połowie roku 1977.</u>
+ <u xml:id="u-7.25" who="#PoselSzydlakJan">Drugi — to inwestycje modernizacyjne, których rozmiar i znaczenie powinny stale rosnąć.</u>
+ <u xml:id="u-7.26" who="#PoselSzydlakJan">Interes społeczny wymaga, aby inwestycjom kontynuowanym zapewnić priorytet przy przydziale sprzętu i materiałów budowlanych, w dostawach maszyn oraz wyznaczaniu niezbędnych mocy wykonawczych. Skrócenie cykli budowy i szybsze dochodzenie do projektowych zdolności produkcyjnych pozostaje naczelnym warunkiem zwiększenia efektów wysiłku, który ponosi społeczeństwo w celu rozbudowy majątku narodowego. Znaczne na tym polu osiągnięcia nie wyczerpują rezerw ani możliwości. Ich wykorzystanie zależy od dalszego ulepszania organizacji procesu inwestycyjnego, od skuteczniejszego współdziałania wszystkich jego uczestników.</u>
+ <u xml:id="u-7.27" who="#PoselSzydlakJan">Rosnąca rola inwestycji modernizacyjnych wynika z wysokiego już dzisiaj ilościowego i jakościowego poziomu majątku produkcyjnego. Nadążanie za postępem światowym, stała poprawa jakości produkowanych wyrobów nie są możliwe bez stałego unowocześniania zakładów i ich wyposażenia technicznego.</u>
+ <u xml:id="u-7.28" who="#PoselSzydlakJan">Istotną część projektu planu stanowią zadania handlu zagranicznego. Dynamiczne zwiększenie wymiany towarowej, poszerzenie i pogłębienie więzi specjalizacyjnych i kooperacyjnych ze Związkiem Radzieckim, a także z innymi krajami socjalistycznymi ma szczególne znaczenie dla naszego kraju. Będziemy pogłębiać i rozwijać braterską współpracę polsko-radziecką. Ma ona dla naszego rozwoju podstawową rangę. Jej symbolem w roku 1976 będzie pierwsza, jakże potrzebna krajowi produkcja surówki żelaza w budowanej z pomocą ZSRR hucie — „Katowice”.</u>
+ <u xml:id="u-7.29" who="#PoselSzydlakJan">Przywiązujemy wielką wagę do konsekwentnej realizacji całego programu socjalistycznej integracji gospodarczej. Będziemy także rozwijać handel i współpracę gospodarczą z krajami kapitalistycznymi i krajami rozwijającymi się. Najważniejsze w tej sferze zadanie w roku 1976 i w latach następnych to wzrost opłacalnego eksportu. Wypełniając ten wspólny obowiązek producentów i przedsiębiorstw handlu zagranicznego, trzeba doskonalić powiązania między przemysłem a centralami, aby konsekwentnie dostosowywać produkcję do potrzeb odbiorców zagranicznych, coraz umiejętniej wykorzystywać zmiany w koniunkturze światowej w celu podnoszenia efektywności naszych obrotów z zagranicą.</u>
+ <u xml:id="u-7.30" who="#PoselSzydlakJan">Zadania, które trzeba będzie rozwiązywać w nadchodzącym roku są trudne i złożone. Wymagają one dalszego umacniania roli i zwiększania skuteczności centralnego planowania, dalszego doskonalenia działań centralnych ogniw administracji, stałej konfrontacji decyzji z realiami życia. Generalny kierunek tego procesu polega na coraz lepszym kojarzeniu inicjatywy oddolnej z głównymi celami społeczno-gospodarczymi, na przestrzeganiu wszystkich założeń i proporcji planu, na zapewnieniu pełnej dyscypliny planu zarówno pod względem jakości i struktury produkcji, jak i w dysponowaniu środkami.</u>
+ <u xml:id="u-7.31" who="#PoselSzydlakJan">Wysoki Sejmie! Projekt planu na rok 1976 jest zgodny z programem VII Zjazdu PZPR, odpowiada potrzebom społeczeństwa i opiera się na realnych możliwościach. Realizacja jego założeń przyniesie odczuwalne korzyści społeczne wyrażone przede wszystkim we wzroście płac, poprawie zaopatrzenia rynku i zwiększeniu budownictwa mieszkaniowego, zapewni dalszy wydatny postęp w rozbudowie i unowocześnianiu gospodarki, umożliwi wyrównanie frontu społeczno-gospodarczego rozwoju kraju.</u>
+ <u xml:id="u-7.32" who="#PoselSzydlakJan">Zgodnie z naszą polityką projekt planu ma charakter otwarty — otwarty na mądrość, inicjatywę i nowe możliwości naszej klasy robotniczej, rolników, inteligencji technicznej i naukowej. Głęboko wierzymy, że załogi naszych przedsiębiorstw, instytucji, ludzie pracy polskiej wsi i pracownicy nauki swą inwencją, bogatym doświadczeniem i codzienną praktyką wniosą w realizację zadań społeczno-gospodarczego rozwoju kraju w 1976 roku nowe wartości dziś w projekcie planu nie przewidywane.</u>
+ <u xml:id="u-7.33" who="#PoselSzydlakJan">Polska Zjednoczona Partia Robotnicza — przewodnia siła klasy robotniczej i narodu — będzie zgodnie z uchwałami swego VII Zjazdu rozwijała inicjatywę społeczną, zwiększała poczucie odpowiedzialności, wdrażała nawyki rzetelnej pracy, poszanowania jej twórców i jej rezultatów.</u>
+ <u xml:id="u-7.34" who="#PoselSzydlakJan">Jesteśmy głęboko przekonani, że wcielając w życie aprobowane przez naród hasło wyższej jakości pracy i warunków życia, potrafimy uczynić całą dekadę lat siedemdziesiątych okresem polskiego przyspieszenia, kładąc nowe fundamenty pod kształtowanie rozwiniętego socjalistycznego społeczeństwa.</u>
+ <u xml:id="u-7.35" who="#PoselSzydlakJan">Klub Poselski Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, w imieniu którego mam zaszczyt przemawiać, będzie głosować za przedłożonymi przez Rząd projektami planu i budżetu na rok 1976 i nie będzie szczędził swych sił dla ich pełnego urzeczywistnienia.</u>
+ <u xml:id="u-7.36" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-8">
+ <u xml:id="u-8.0" who="#Marszalek">Dziękuję. Głos ma poseł Bolesław Strużek.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-9">
+ <u xml:id="u-9.0" who="#PoselStruzekBoleslaw">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Zabierając głos w debacie nad projektem narodowego planu społeczno-gospodarczego rozwoju na rok 1976 oraz nad projektem ustawy budżetowej, nie sposób nie nawiązać do tak doniosłego wydarzenia w życiu całego narodu, jakim był VII Zjazd Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej — traktowany łącznie z powszechną zaangażowaną dyskusją przedzjazdową. Uchwalony na VII Zjeździe program społeczno-gospodarczego rozwoju kraju na przyszłe pięciolecie wyznacza również ogólne ramy projektu planu na rok 1976, określa dotychczas nie w pełni wyzyskane czynniki rozwoju zarówno natury materialno-technicznej, jak i społecznej oraz wskazuje na rosnącą wagę twórczych sił społeczeństwa uzyskującego, że się tak wyrażę, coraz pełniejszą osobowość społeczeństwa socjalistycznego.</u>
+ <u xml:id="u-9.1" who="#PoselStruzekBoleslaw">Niewątpliwie najbardziej znamienną cechą okresu, w który wkraczamy, będzie wzrastająca rola czynnika jakości pracy. Wszelki postęp w tej dziedzinie będzie determinował poprawę jakości życia i wszystkiego, co jest niezbędne, ażeby tę właśnie jakość życia stale podnosić. Jakość pracy — to właśnie ciągły wzrost roli czynnika ludzkiego. Wyraża to proste, a jakże głębokie w swej treści społecznej stwierdzenie: wszystko przez ludzi — dla ludzi. Właśnie poprawa jakości pracy powinna zapewniać w przybliżeniu ponad trzy czwarte całego przyrostu dochodu narodowego oraz stanowić źródło innych, pochodnych wskaźników poprawy efektywności gospodarowania, jak: obniżenie zużycia surowców i materiałów, obniżenie innych składników kosztów produkcji, lepsze wykorzystanie trwałego majątku produkcyjnego, ziemi itp.</u>
+ <u xml:id="u-9.2" who="#PoselStruzekBoleslaw">W tym kontekście — właśnie ów spotęgowany w okresie kampanii przedzjazdowej, a następnie przez sam VII Zjazd partii, klimat społecznego zaangażowania, wzrostu poczucia osobistej odpowiedzialności, pogłębienia edukacji społeczno-ekonomicznej, rozbudzenia potrzeby i chęci osobistego uczestnictwa w wielkich zaiste procesach przekształceń i rozwoju — stanowi zarówno duchową potrzebę człowieka, jak i wielki walor w bilansie środków zapewniających pomyślną realizację zadań, a zarazem celów społeczeństwa. Równocześnie realizacja myśli społecznej ujętej tak głęboko, jak wydaje mi się nigdy dotychczas, przez VII Zjazd, realizacja profilu rozwiniętego społeczeństwa socjalistycznego — stanowić będzie niewyczerpalne źródło energii społecznej.</u>
+ <u xml:id="u-9.3" who="#PoselStruzekBoleslaw">Wysoka Izbo! Projekt planu w swych węzłowych problemach stanowi kontynuację strategii społeczno-gospodarczego rozwoju kraju określoną przez VI i VII Zjazd partii, uwzględnia równocześnie konkretny układ warunków i kładzie szczególny akcent na dwa wielkie kompleksy problemów.</u>
+ <u xml:id="u-9.4" who="#PoselStruzekBoleslaw">Pierwszy z nich — to umocnienie wewnętrznej równowagi ekonomicznej rozwoju, a zwłaszcza lepsze zharmonizowanie podstawowych proporcji planu, umocnienie globalnej równowagi między funduszem siły nabywczej społeczeństwa a zasobem towarów rynkowych i usług oraz poprawa odcinkowej równowagi rynku w jego najbardziej newralgicznych sektorach.</u>
+ <u xml:id="u-9.5" who="#PoselStruzekBoleslaw">Cele te powinny być osiągnięte przez możliwie najwyższe tempo wzrostu produkcji dóbr i usług na potrzeby rynku, a zwłaszcza przez wysokie tempo wzrostu produkcji przemysłowej na rynek, wysokie tempo wzrostu towarowej produkcji rolniczej oraz artykułów żywnościowych. W realizacji tych celów współdziałać powinny polityka kształtowania dochodów ludności, polityka finansowo-kredytowa oraz polityka inwestycyjna. Nakłady inwestycyjne w całej gospodarce narodowej są założone na bardzo wysokim poziomie, czego wyrazem jest, że inwestycje netto stanowić będą 25,3% wytworzonego dochodu narodowego, a przyrost majątku trwałego w wyniku ich realizacji wynosić będzie 455 mld zł, czyli w przeliczeniu na 1 mieszkańca ponad 13 tys. zł rocznie. Koncentracja tak wysokich nakładów na inwestycjach kontynuowanych przyczyni się do poprawy zaopatrzenia materiałowo-surowcowego oraz do przyspieszenia tempa wzrostu produkcji towarów na potrzeby rynku wewnętrznego i eksportu. W warunkach, gdy planowany przyrost dochodu narodowego do podziału kształtować się będzie na poziomie niższym o około 22% w porównaniu do przyrostu dochodu narodowego wytworzonego — jest to najbardziej słuszne rozwiązanie.</u>
+ <u xml:id="u-9.6" who="#PoselStruzekBoleslaw">Drugi z tych kompleksowych problemów — to umocnienie zewnętrznej równowagi ekonomicznej przez pełną aktywizację eksportu, poprawę efektywności obrotów w handlu zagranicznym, osiągnięcie wysokiego salda dodatniego w obrotach usługowych oraz rozszerzenie i pogłębienie procesów integracyjnych z krajami członkowskimi RWPG, a zwłaszcza dalsze wszechstronne rozwijanie współpracy ze Związkiem Radzieckim.</u>
+ <u xml:id="u-9.7" who="#PoselStruzekBoleslaw">Co najmniej pełna realizacja założeń w tych dwu dziedzinach warunkować będzie osiągnięcie możliwie najwyższego tempa dochodów realnych ludności i dalszej poprawy sytuacji materialnej społeczeństwa oraz stanowić będzie przesłankę stabilizacji wysokiej dynamiki rozwoju w latach następnych.</u>
+ <u xml:id="u-9.8" who="#PoselStruzekBoleslaw">Wysoka Izbo! Przemawiając w imieniu Klubu Poselskiego Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego, pragnę omówić nieco szczegółowiej zagadnienia rozwoju rolnictwa oraz całej gospodarki żywnościowej w najbliższym roku. W referacie programowym Biura Politycznego — wygłoszonym przez I Sekretarza KC PZPR tow. Edwarda Gierka — stwierdza się: — „Obecnie szczególny nacisk położyć powinniśmy na takie rozwinięcie gospodarki żywnościowej, aby w pełni zaspokoić potrzeby naszego narodu”. Stwierdzenie to ma kluczowe znaczenie dla polityki rolnej i kompleksowej polityki rozwoju gospodarki żywnościowej. Fakt, że w 1974 r. nastąpiło osłabienie tempa dynamiki wzrostu produkcji rolniczej, a w 1975 r. nastąpił nawet pewien jej spadek w porównaniu do roku poprzedniego, nie może być interpretowany jako przejaw nieprzydatności naszej polityki rolnej bądź też zmniejszenia się jej skuteczności lub spadku zaangażowania produkcyjnego rolników. Zarówno w 1974 r., jak i w 1975 r. układ warunków klimatycznych nie był korzystny dla rolnictwa. Jesteśmy świadomi nader trudnej i ofiarnej pracy ludności rolniczej w okresie jesiennym 1974 r. i wiemy o bezradności rolnika nie dysponującego jeszcze skutecznymi środkami przeciwko nadmiernej suszy w 1975 r. W przekroju całego pięciolecia osiągnięcie ponad 4% średniorocznego przyrostu globalnej produkcji rolniczej jest niewątpliwie wielkim sukcesem — uwzględniając stan technicznego uzbrojenia rolnictwa i jego strukturę agrarną.</u>
+ <u xml:id="u-9.9" who="#PoselStruzekBoleslaw">A zatem w tej sytuacji jedynie słusznym rozwiązaniem jest koncentracja na dalszym rozwijaniu potencjału produkcyjnego rolnictwa, na pełniejszym wyzyskaniu wszelkich rezerw, na przyspieszaniu postępowych prze- mian społeczno-ekonomicznych w strukturze rolnictwa i wsi. I takie właśnie rozwiązanie zawierają założenia projektu planu na 1976 r. w dziedzinie rolnictwa i rozwoju gospodarki żywnościowej. Projekt planu wyznacza rolnictwu wysokie zadania wzrostu produkcji globalnej, a zwłaszcza produkcji towarowej. Tak bowiem należy oceniać planowany wzrost globalnej produkcji rolniczej o blisko 6°/o, a produkcji towarowej o ponad 10%.</u>
+ <u xml:id="u-9.10" who="#PoselStruzekBoleslaw">Te zadania — bezspornie wysokie przy założeniu przeciętnych warunków klimatycznych — oceniać należy jako realne. W pełni podzielamy pogląd wyrażony przez towarzysza Premiera Piotra Jaroszewicza w referacie na VII Zjeździe: — „Rolnictwo nasze stać na dalszy, wydatny postęp, a tym samym na poprawę wyżywienia narodu i osiąganie nadwyżek produkcyjnych na eksport. Dlatego też będziemy aktywnie wspierać rozwój produkcji we wszystkich sektorach rolnictwa, przyspieszać jego rekonstrukcję techniczną, rozwijać i pogłębiać socjalistyczne przemiany społeczne na wsi polskiej, sprzyjać postępowi gospodarczemu i społecznemu, dbać o poprawę warunków życia ludności rolniczej”. To właśnie kojarzenie możliwie najwyższej aktywności zawodowo-produkcyjnej rolników z rosnącym dopływem środków materialno-technicznych wytwarzanych przez klasę robotniczą stanowi aktualnie główny czynnik uzyskania wysokiego przyrostu produkcji.</u>
+ <u xml:id="u-9.11" who="#PoselStruzekBoleslaw">Zgodnie z projektem planu na gospodarkę żywnościową zostanie przeznaczone około 30% całości produkcyjnych nakładów inwestycyjnych, czyli około 130 mld zł, z czego ponad połowę stanowić będą nakłady na inwestycje produkcyjne w rolnictwie przeznaczone głównie na budownictwo inwentarskie, mechanizację i kompleksowo traktowaną gospodarkę wodną w rolnictwie. Wartość nakładów inwestycyjnych w przeliczeniu na 1 osobę czynną zawodowo w rolnictwie, wynosić będzie około 13,5 tys. zł. Będzie to niewątpliwie widoczny postęp w technicznym wyposażeniu zatrudnionych w rolnictwie.</u>
+ <u xml:id="u-9.12" who="#PoselStruzekBoleslaw">Projekt planu zakłada dalszy poważny wzrost zaopatrzenia w obrotowe środki produkcji, a zwłaszcza w nawozy mineralne, których zużycie w 1976 r. powinno osiągnąć 194 kg, czyli o 12 kg więcej w porównaniu do roku poprzedniego — w przeliczeniu na 1 ha użytków rolnych. Utrzymany zostanie wysoki pułap dostaw pasz treściwych z zasobów państwa. Wyższą dynamikę niż w poprzednim roku powinny osiągnąć usługi produkcyjne na rzecz rolnictwa.</u>
+ <u xml:id="u-9.13" who="#PoselStruzekBoleslaw">Oczywiście każde przekroczenie dostaw środków produkcyjnych na rzecz rolnictwa — to umacnianie materialnych podstaw rozwoju produkcji rolniczej, to działanie na rzecz poprawy gospodarki żywnościowej, a przecież rolnictwo bardzo jeszcze ustępuje poziomem technicznego wyposażenia innym działom gospodarki narodowej, chociaż nie jest to obiektywną prawidłowością. Wprost przeciwnie, każde współcześnie rozwinięte rolnictwo wymaga równie wysokiego wyposażenia technicznego, co najbardziej kapitałochłonne gałęzie przemysłu.</u>
+ <u xml:id="u-9.14" who="#PoselStruzekBoleslaw">Projekt planu na 1976 r. prawidłowo — zgodnie ze społecznymi potrzebami i realnymi możliwościami — określa dość istotną reorientację w dynamice poszczególnych gałęzi produkcji rolniczej. Na czoło zostało wysunięte zadanie wydatnego zwiększenia zbioru zbóż, gdyż o 3,1 do 3,5 mln ton zbóż więcej, co oznacza wzrost o 15%—17% w porównaniu do zbiorów w ostatnim roku, które kształtują się nieco poniżej średniorocznych zbiorów w mijającym pięcioleciu. Tak wysoki wzrost zbiorów zbóż może być uzyskany przy wykorzystaniu wszelkich czynników wpływających na wysokość plonów oraz bezpośrednio na rozmiar zbiorów. Osiągnięcie planowanego zwiększenia powierzchni uprawy zbóż o blisko 350 tys. ha może zapewnić zaledwie ok. 1/3 zakładanego przyrostu zbóż, a 2/3 powinniśmy uzyskać w wyniku różnorodnych czynników plonotwórczych. Pomyślne rozwiązanie tego zadania stanowić będzie zarazem wydatną poprawę bilansu pasz treściwych. Również wydatnie zwiększone powinny być zbiory innych pasz gospodarskich, zbiory roślin przemysłowych, owoców i warzyw.</u>
+ <u xml:id="u-9.15" who="#PoselStruzekBoleslaw">W produkcji zwierzęcej założony jest dynamiczny wzrost produkcji żywca drobiowego i wołowego przy umiarkowanym wzroście produkcji mleka i jaj oraz niewielkim wzroście żywca wieprzowego. To zróżnicowanie dynamiki wynika z analizy stanu pogłowia w 1975 r. Korzystne ceny produktów zwierzęcych powinny wpływać pobudzająco nie tylko na wzrost tej produkcji, lecz również pośrednio na intensyfikację produkcji pasz, postęp w metodach ich konserwacji, bardziej efektywne skarmianie.</u>
+ <u xml:id="u-9.16" who="#PoselStruzekBoleslaw">Specyficzną cechą aktualnej sytuacji rolnictwa jest zróżnicowanie potencjalnych możliwości wzrostu produkcji poszczególnych sektorów rolnictwa i typów gospodarstw indywidualnych. Jak wykazało ostatnie pięciolecie, dynamika wzrostu produkcji globalnej w uspołecznionym sektorze rolnictwa jest znacznie wyższa niż w gospodarce indywidualnej; w tej ostatniej wysoką dynamikę wzrostu osiągnęły indywidualne gospodarstwa, które śmielej wkroczyły na drogę postępu społeczno-ekonomicznego i organizacyjnego. Dotyczy to szczególnie gospodarstw rozwijających się w kierunku określonych specjalizacji, gospodarstw stosujących różne formy kooperacji, zarówno w swoim własnym środowisku jak również kooperacji tzw. międzysektorowej, między jednostkami gospodarki uspołecznionej.</u>
+ <u xml:id="u-9.17" who="#PoselStruzekBoleslaw">Projekt planu zakłada dalszy znaczny wzrost pozycji gospodarki uspołecznionej w rolnictwie w wyniku zwiększenia powierzchni użytków rolnych oraz w wyniku dalszego pod- niesienia poziomu intensywności gospodarowania. Wielostronny rozwój sektora uspołecznionego w rolnictwie będzie zarazem przesłanką ułatwienia i przyspieszenia rozwoju produkcji rolniczej w gospodarce indywidualnej. Można również stwierdzić w świetle dyskusji przedzjazdowej, w świetle dyskusji prowadzonych w związku z pracami przygotowawczymi do VII Kongresu ZSL, że na wsi nastąpił głęboki przełom psychiczny w stosunku do rozwijania różnych form kooperacji. Nasilenie pomocy technicznej, efektywne doradztwo ekonomiczno-organizacyjne, aktywność jednostek uspołecznionej gospodarki rolnej — powinny sprawić, że w roku 1976 powiększy się istotnie liczba rolników kooperujących. Ta nowa postawa wobec kooperacji wynika z osobistych doświadczeń rolników, z materialnych warunków ich życia i pracy, przy coraz to ambitniejszych aspiracjach cywilizacyjnych i społecznych. Ten swoisty konflikt sytuacji i dążeń, sytuacji faktycznej i dążeń, które się chce osiągnąć jest, wydaje mi się, ową siłą motoryczną tego postępu, który zachodzi w przyspieszonym wymiarze i w przyspieszonej skali i którego jesteśmy świadkami. Jest to zresztą zjawisko występujące i w szeregu innych krajów Europy zachodniej. Przypomina mi się niedawno słyszane powiedzenie chłopa włoskiego, który stwierdził, że nawet jedna krowa czyni rolnika niewolnikiem, czy też powiedzenie rolnika poznańskiego, na ostatnio odbywanym zjeździe wojewódzkim ZSL, który stwierdzał, że nie można tolerować takiej sytuacji, gdy wraz ze starzeniem się rodziny chłopskiej, starzeje się gospodarstwo. Są to często myśli proste, ale uderzają głębią pojmowania tego zjawiska, są też bardzo ciekawym przejawem procesów narastania nowej świadomości społecznej na wsi.</u>
+ <u xml:id="u-9.18" who="#PoselStruzekBoleslaw">Ważnym problemem jest kwestia jak najbardziej intensywnego użytkowania ziemi we wszystkich sektorach rolnictwa. Społeczna kontrola intensywności użytkowania ziemi powinna mieć charakter powszechny, obejmujący wszystkie sektory rolnictwa; zagospodarowanie gruntów przejętych za renty względnie z innych tytułów powinno następować w sposób mniej przewlekły, bez zbędnej mitręgi i z perspektywą na trwałość użytkowania oraz rozszerzania wyżej zorganizowanych form gospodarowania, których skala jest przecież obecnie bardzo szeroka, z możliwością dostosowania tych form do układu konkretnych warunków.</u>
+ <u xml:id="u-9.19" who="#PoselStruzekBoleslaw">Również w licznej grupie drobnych gospodarstw powinny być wykorzystane wszelkie możliwości wzrostu produkcji rolniczej. Ta grupa gospodarstw ma silną pozycję w produkcji mleka, żywca zwierzęcego, ziemniaków, warzyw i innych pracochłonnych produktów. Przez rozwój kontraktacji można będzie skuteczniej oddziaływać na wzrost produkcji towarowej tej właśnie grupy gospodarstw.</u>
+ <u xml:id="u-9.20" who="#PoselStruzekBoleslaw">Wysoka Izbo! W bieżącym roku wielką rolę do spełnienia w realizacji zadań rozwoju rolnictwa mają gminy. Gminy tworzą dziś jakościowo nowe jednostki podziału administracyjnego i organizacji życia społeczno-gospodarczego.</u>
+ <u xml:id="u-9.21" who="#PoselStruzekBoleslaw">Administracja gminna uzyskała niezbędne doświadczenie i dobrą znajomość swego terenu, podniósł się poziom kadr i wzrósł zakres decyzji. Wzrosły również możliwości wykonawcze w połączeniu z działającymi na terenie prawie każdej gminy jednostkami gospodarki uspołecznionej, takimi jak: gminne spółdzielnie, spółdzielnie kółek rolniczych i banki spółdzielcze.</u>
+ <u xml:id="u-9.22" who="#PoselStruzekBoleslaw">Realizacja zadań planu społeczno-gospodarczego na 1976 r., a zwłaszcza w dziedzinie rolnictwa, w poważnym stopniu będzie zależała od ich wykonania na szczeblu właśnie gminy. Stąd też należy nadać większą rangę planom społeczno-gospodarczym rozwoju i budżetom gmin, uczynić z nich operatywny instrument sterowania procesem rozwoju i efektywnej gospodarki.</u>
+ <u xml:id="u-9.23" who="#PoselStruzekBoleslaw">W realizacji programu żywnościowego gminy powinny być uwzględnione wielostronne możliwości związane z intensyfikacją i modernizacją produkcji rolnej, lepsze dostosowanie działalności jednostek gospodarczych działających na terenie wsi do potrzeb rolnictwa, popieranie i programowanie różnych form kooperacji produkcji rolnej i prowadzenie właściwej gospodarki ziemią. Na tych zadaniach naczelnik gminy powinien koncentrować uwagę gminnych instruktorów rolnych oraz rozszerzać ich współdziałanie ze służbami surowcowymi i fachowymi przemysłu spożywczego i spółdzielczości wiejskiej.</u>
+ <u xml:id="u-9.24" who="#PoselStruzekBoleslaw">Główną rolę w aktywizacji sił społecznych gminy spełniają instancje PZPR, wielostronnie współdziałając z instancjami ZSL. Ich działalność, wsparta konkretną pracą aktywu wiejskiego, powinna koncentrować się na tworzeniu właściwego klimatu społeczno-politycznego, przeprowadzaniu bieżących ocen rozwoju rolnictwa, inspirowaniu i inicjowaniu różnorodnych użytecznych inicjatyw społecznych, ugruntowywaniu postaw obywatelskich, oddziaływaniu na pełne, terminowe wywiązywanie się z podjętych zobowiązań kontraktacyjnych i kooperacyjnych.</u>
+ <u xml:id="u-9.25" who="#PoselStruzekBoleslaw">Przemawiając w imieniu Klubu Poselskiego Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego, pragnę oświadczyć, że Zjednoczone Stronnictwo Ludowe, tak jak powszechnie i aktywnie uczestniczyło w kampanii przed VII Zjazdem partii, i jak wykazała dyskusja — w pełni identyfikuje się z programem społeczno-gospodarczego rozwoju uchwalonym przez VII Zjazd, tak również z całym zaangażowaniem, wspólnie z partią, kierowniczą siłą polityczną całego narodu, podejmie działanie na rzecz realizacji zadań rozwoju rolnictwa w 1976 roku i postępu społeczno-ekonomicznego wsi.</u>
+ <u xml:id="u-9.26" who="#PoselStruzekBoleslaw">Klub Poselski ZSL głosować będzie z pełną aprobatą, z dużą satysfakcją za uchwaleniem narodowego planu społeczno-gospodarczego rozwoju na rok 1976 oraz za uchwaleniem projektu ustawy budżetowej na rok 1976 w przedłożeniach rządowych.</u>
+ <u xml:id="u-9.27" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-10">
+ <u xml:id="u-10.0" who="#Marszalek">Dziękuję. Proszę Posła Sekretarza Macieja Maj kuta o odczytanie komunikatu.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-11">
+ <u xml:id="u-11.0" who="#SekretarzposelMaciejMajkut">Bezpośrednio po ogłoszeniu przerwy w obradach Sejmu odbędzie się posiedzenie Komisji Oświaty i Wychowania w sali nr 101.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-12">
+ <u xml:id="u-12.0" who="#Marszalek">Dziękuję. Zarządzam przerwę do godz. 15.</u>
+ <u xml:id="u-12.1" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu od godz. 13 min. 35 do godz. 15)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-13">
+ <u xml:id="u-13.0" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Wznawiam posiedzenie. Kontynuujemy dyskusję nad projektami planu i budżetu na rok 1976.</u>
+ <u xml:id="u-13.1" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Proszę o zabranie głosu posła Barbarę Koziej-Żukową.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-14">
+ <u xml:id="u-14.0" who="#PoselKoziejZukowaBarbara">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Zaledwie 6 dni temu zakończył swe obrady VII Zjazd Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej. Doniosłe uchwały i decyzje tego Zjazdu wytyczyły kierunki dalszego dynamicznego rozwoju budownictwa socjalistycznego i stworzyły podstawy do wyższej jakości pracy i lepszych warunków życia narodu. Znajdujemy się na początku realizacji tych zadań. Plan na rok 1976 daję możliwość dobrego startu.</u>
+ <u xml:id="u-14.1" who="#PoselKoziejZukowaBarbara">Klub Poselski Stronnictwa Demokratycznego, w którego imieniu mam zaszczyt przemawiać, udziela pełnego poparcia założeniom projektu planu społeczno-gospodarczego rozwoju kraju na rok 1976 i głosować będzie za jego uchwaleniem.</u>
+ <u xml:id="u-14.2" who="#PoselKoziejZukowaBarbara">Obecne pięciolecie zamykamy wielkim dorobkiem. Wyraża się on wzrostem dochodu narodowego, produkcji przemysłowej, a także produkcji rolnej oraz większymi obrotami handlu zagranicznego. Znacznie wzrosła wydajność pracy.</u>
+ <u xml:id="u-14.3" who="#PoselKoziejZukowaBarbara">Znamiennym i cennym osiągnięciem mijającego pięciolecia jest znaczny wzrost roli zarówno materialnych, jak i pozamaterialnych, a więc społecznych i organizacyjnych czynników dynamiki rozwoju społeczno-ekonomicznego.</u>
+ <u xml:id="u-14.4" who="#PoselKoziejZukowaBarbara">Przystępujemy zatem do zadań przyszłego roku z dużo wyższego poziomu niż planowany, jak to powiedział wicepremier Wrzaszczyk, mamy wyższy potencjał produkcyjny, silniejszą gospodarkę, która zdolna jest do podejmowania i realizowania zadań nawet w trudniejszych warunkach. „Zdajemy sobie jednak sprawę — jak stwierdził to na VII Zjeździe partii I Sekretarz KC PZPR towarzysz Edward Gierek — że wiele jeszcze pozostaje do zrobienia. Właśnie na tle wielkich osiągnięć ostatnich lat ostrzej i wyraźniej widzimy wielkość potrzeb jeszcze nie w pełni zaspokojonych, problemów wymagających rozwiązania. To żywe odczucie rosnących zadań, ta krytyczna świadomość istniejących rezerw i możliwości, ten twórczy niepokój, które cechują naszą pracę partyjną i państwową, nasze, życie społeczne — stanowią cenną i niezbędną przesłankę dalszego socjalistycznego rozwoju kraju”.</u>
+ <u xml:id="u-14.5" who="#PoselKoziejZukowaBarbara">Mobilizacja sił społecznych i wytwórczych, wykorzystywanie wszelkich rezerw, przy nowoczesnych, stale wzrastających efektach naszej gospodarki, lepsza jakość pracy i osiąganie dzięki niej lepszych warunków życia narodu — to nasze zadania w roku 1976.</u>
+ <u xml:id="u-14.6" who="#PoselKoziejZukowaBarbara">Zgodnie z założeniami planu na rok przyszły, Polska nadal będzie krajem o wielkiej dynamice rozwoju. Znajdzie to wyraz w dalszym wzroście dochodu narodowego, w rozwoju przemysłu, przy czym zakłada się, że priorytetowe tempo uzyska produkcja rynkowa oraz eksportowa. Wzrośnie także globalna produkcja rolnictwa.</u>
+ <u xml:id="u-14.7" who="#PoselKoziejZukowaBarbara">Zabezpieczenie środków na rozbudowę i unowocześnienie transportu, łączności, budownictwa znajdzie swój, wyraz w stałej, ewidentnej poprawie funkcjonowania tych dziedzin gospodarki narodowej. Dla dalszego zabezpieczenia możliwości nabywania surowców i towarów za granicą, w warunkach nadal istniejących ruchów cen, wysiłek nasz zmierzać musi w kierunku dalszego wzrostu eksportu, charakteryzującego się nowoczesnością, jakością i odpowiadającego wymogom rynku światowego.</u>
+ <u xml:id="u-14.8" who="#PoselKoziejZukowaBarbara">Plan zakłada dalszy wzrost siły nabywczej ludności, wynikający z dochodów uzyskiwanych ze wzrostu płacy realnej o 3,5%, wzrostu rent i emerytur, na które wydatki państwa zwiększą się o 16%, jak również z przewidywanej ponadplanowej poprawy zarobków, związanej w szczególności ze wzrostem poziomu i jakości pracy.</u>
+ <u xml:id="u-14.9" who="#PoselKoziejZukowaBarbara">W tych warunkach jednym z kluczowych problemów w projekcie planu jest zachowanie równowagi rynkowej, podejmowanie takich działań, aby trudności zaopatrzenia rynku w towary i usługi nie pomniejszały w odczuciu konsumentów wagi wysiłku i osiągnięć uzyskiwanych ogromnym nakładem środków materialnych naszego państwa, ogromnym nakładem pracy robotników, rolników, wszystkich ludzi pracy, rzetelnie i z oddaniem wykonujących swe obowiązki w różnych dziedzinach gospodarki narodowej.</u>
+ <u xml:id="u-14.10" who="#PoselKoziejZukowaBarbara">Z przedstawionych przez Rząd dokumentów wynika, że w 1976 r. zostanie zapewniony podstawowy warunek prawidłowego funkcjonowania gospodarki towarowo-pieniężnej, znajdującej wyraz w globalnej równowadze rynkowej.</u>
+ <u xml:id="u-14.11" who="#PoselKoziejZukowaBarbara">Zgodnie z zamierzeniami przedstawionymi w narodowym planie społeczno-gospodarczego rozwoju, zadania planowe odnośnie do produkcji niektórych towarów mają zostać przekroczone, co niewątpliwie dodatnio wpłynie na utrwalenie równowagi rynkowej. Potrzeba kontynuacji osiągnięć bieżącego pięciolecia oraz nowe ambitne zadania roku 1976, jako pierwszego roku następnej pięciolatki, stawiają przed gospodarką konieczność intensyfikacji działań we wszystkich dziedzinach, w tym również w dziedzinie handlu wewnętrznego. Niezbędne jest bowiem nie tylko sprostanie nowym wymaganiom, ale likwidacja braków i nieprawidłowości powstałych w poprzednich okresach. Dlatego też konieczne jest, aby w przyszłym roku nastąpiło jeszcze większe zespolenie działań producentów towarów rynkowych oraz organizacji handlowych.</u>
+ <u xml:id="u-14.12" who="#PoselKoziejZukowaBarbara">Szczególnego znaczenia nabierają takie sprawy, jak pełniejsze rozeznanie podaży i popytu, a także dalsze ulepszanie i unowocześnianie struktury konsumpcji.</u>
+ <u xml:id="u-14.13" who="#PoselKoziejZukowaBarbara">W zakresie utrzymania równowagi rynkowej poważne miejsce zajmują usługi. Wartość usług świadczonych ludności ma wzrosnąć o 11%, a tempo ich rozwoju powinno osiągnąć 13%. W roku przyszłym szczególny nacisk powinien być położony na to, by globalna równowaga rynkowa była następstwem równowagi w ramach poszczególnych asortymentów towarów i usług, i wynikiem bardziej elastycznego oddziaływania na rynek.</u>
+ <u xml:id="u-14.14" who="#PoselKoziejZukowaBarbara">Wysoki Sejmie! Plan rozwoju gospodarczego na rok 1976 można określić mianem planu walki o jakość. Zakłada on bowiem, że efekty produkcji przemysłowej charakteryzować się muszą wyższą jakością, a procesy pracy lepszą sprawnością wykonawczą i organizacyjną. Procesy te sprzyjać mają dalszemu zaspokajaniu najbardziej istotnych potrzeb Polaków. Zaliczyć do nich można mieszkania. Dalszy postęp w realizacji wieloletniego programu budownictwa mieszkaniowego zakłada wybudowanie w roku przyszłym 277 tys. nowych mieszkań o powierzchni 9,5 mln m^2^, to jest o 7,7% więcej niż w roku bieżącym.</u>
+ <u xml:id="u-14.15" who="#PoselKoziejZukowaBarbara">Słuszny jest kierunek wzrostu roli spółdzielczości mieszkaniowej. Samorządna działalność tej spółdzielczości pobudza mieszkańców do zwiększenia dbałości o substancję mieszkaniową, zwiększa aktywność we wspólnym nadzorze wspólnego dorobku. Dotyczy to również mieszkań sprzedawanych przez państwo na własność.</u>
+ <u xml:id="u-14.16" who="#PoselKoziejZukowaBarbara">Istotny postęp przewiduje się w zwiększeniu rozmiarów indywidualnego budownictwa mieszkaniowego. Rozmiary tego budownictwa zwiększyć się mają według założeń projektu planu o 14%. Przygotowany będzie także szybszy rozwój tego budownictwa w następnych latach.</u>
+ <u xml:id="u-14.17" who="#PoselKoziejZukowaBarbara">Popieranie budownictwa indywidualnego ze środków własnych ludności jest jednym z kierunków wzbogacania ogólnych zasobów mieszkaniowych. Nakłada to na naszą gospodarkę obowiązek szukania rozwiązań w zakresie szybszego budownictwa domków jednorodzinnych, opartego zarówno na metodach przemysłowych, jak i na rozwiązaniach tradycyjnych. Dla budownictwa indywidualnego należy także zapewnić odpowiednią ilość materiałów budowlanych. Ważnym źródłem poprawy zaopatrzenia w te materiały powinien stać się rozwój lokalnej produkcji materiałów budowlanych. Niezbędne jest zatem szybkie usunięcie hamulców ograniczających obecnie tę produkcję oraz stworzenie odpowiednich warunków ekonomicznych i materialnych, sprzyjających znacznemu jej rozwojowi przez rzemiosło, spółdzielczość pracy, — „Samopomoc Chłopską” i zespoły wiejskie. Przyczyni się to do skutecznego uzupełniania i zabezpieczenia lokalnych potrzeb na rynku materiałów budowlanych oraz w poważnej mierze odciąży transport, usprawniając jednocześnie dostęp do tych materiałów miejscowej ludności.</u>
+ <u xml:id="u-14.18" who="#PoselKoziejZukowaBarbara">Wysoki Sejmie! Na jedną z czołowych pozycji projektu narodowego planu społeczno-gospodarczego rozwoju na rok 1976 wysuwa się realizacja programu żywnościowego, przyjętego na XV Plenum KC partii, i będącego jednym z najistotniejszych zadań w dziedzinie dalszej poprawy warunków życia społeczeństwa. Sprzyjają temu podjęte decyzje o modernizacji i rozwoju przemysłu spożywczego, o budowie nowoczesnych piekarń, zakładów mleczarskich, zakładów mięsnych i przetwórni owocowo-warzywnych. Fermy zwierzęce i drobiarskie, kombinaty szklarniowo-ogrodnicze, organizowane z wielkim rozmachem i oparte na najnowocześniejszych technologiach mają zapewnić odpowiedni surowiec do przerobu oraz stanowić źródło dostaw na rynek wewnętrzny.</u>
+ <u xml:id="u-14.19" who="#PoselKoziejZukowaBarbara">W zakresie wszechstronnej realizacji programu żywnościowego celowe wydaje się wykorzystanie wszystkich środków i rezerw. Obok obiektów podstawowych w zakresie produkcji żywności, obok sieci przetwórstwa i wytwórni artykułów żywnościowych w pionach spółdzielczych, mamy w kraju 2 577 piekarń rzemieślniczych, 2 312 zakładów cukierniczych. Stworzone tym rzemiosłom bardziej korzystne warunki pozwalają na zwiększanie produkcji ich zakładów i zróżnicowanie wytwarzanych przez nie asortymentów towarowych.</u>
+ <u xml:id="u-14.20" who="#PoselKoziejZukowaBarbara">Również istniejące rzemieślnicze warsztaty wędliniarsko-masarskie, mogące podejmować produkcję opartą na surowcach o mniejszej przydatności w przemyśle mięsnym, mogą już dzisiaj być wykorzystane w systemie zaopatrzenia ludności. Na coraz lepszą pracę rzemiosł spożywczych i należyte wykorzystanie ich potencjału wytwórczego Stronnictwo Demokratyczne położy szczególny nacisk.</u>
+ <u xml:id="u-14.21" who="#PoselKoziejZukowaBarbara">Omawiając problemy gospodarki narodowej na VII Zjeździe PZPR, Premier Piotr Jaroszewicz stwierdził, iż zadaniem drobnej wytwórczości — głównie spółdzielczości i indywidualnego rzemiosła — powinno być lepsze niż dotychczas zaspokajanie potrzeb rynku i rozwój usług dla ludności oraz wykorzystanie lokalnych i wtórnych surowców. Działalność drobnej wytwórczości, obok dalszego rozwijania usług, skoncentrowana być powinna na produkcji stosunkowo krótkich serii towarów wysokiej jakości, modnych i poszukiwanych, także dla dzieci i młodzieży.</u>
+ <u xml:id="u-14.22" who="#PoselKoziejZukowaBarbara">Problemom drobnej wytwórczości i sprawom rozwoju usług poświęcamy stałą uwagę. Były one przedmiotem obrad i uchwał III i IX Plenum Centralnego Komitetu Stronnictwa Demokratycznego oraz stanowią jedno z podstawowych zagadnień społeczno-gospodarczych, przedstawionych w materiałach przed XI Kongresem naszego Stronnictwa.</u>
+ <u xml:id="u-14.23" who="#PoselKoziejZukowaBarbara">W imieniu Klubu Poselskiego SD pragnę zapewnić, że Stronnictwo nasze wzmoże swe działanie dla skutecznego zrealizowania zadań 1976 roku w zakresie usług i produkcji rynkowej.</u>
+ <u xml:id="u-14.24" who="#PoselKoziejZukowaBarbara">Wysoki Sejmie! Realizacja zadań gospodarczych zarówno w zakresie produkcji towarowej, jak i usług rynkowych wymagać będzie także szerszego zainteresowania się odpowiednimi przepisami, regulującymi zagadnienia usług dla ludności i produkcji na rynek przez drobną wytwórczość. Wyrażamy pogląd, że niektóre z nich są nieadekwatne do dzisiejszej rzeczywistości, do potrzeb i zadań, jakie stawiamy dziś przed tą dziedziną gospodarki. Byłoby zasadne, aby w toku realizacji zadań gospodarczych w 1976 r. podjąć ocenę tych przepisów po to, aby często nieżyciowy i nie mający istotnego znaczenia dla prawidłowych relacji socjalistycznej gospodarki przepis nie hamował poczynań współdziałających we wszechstronnym rozwoju tej gospodarki.</u>
+ <u xml:id="u-14.25" who="#PoselKoziejZukowaBarbara">Wysoka Izbo! Plan na rok 1976 zawiera ambitne zadania w dziedzinie ochrony zdrowia, rozwoju różnych dziedzin turystyki i wypoczynku, doskonalenia systemu oświaty i wychowania, a także rozwoju nauki i kultury. Są to dziedziny bezpośrednio związane z fizycznymi i intelektualnymi potrzebami człowieka, stanowiące odpowiednie zaplecze dla jego wszechstronnego rozwoju.</u>
+ <u xml:id="u-14.26" who="#PoselKoziejZukowaBarbara">Wszystkie zadania narodowego planu społeczno-gospodarczego na rok 1976 rozwiązywać będziemy w warunkach bezpieczeństwa i pokoju, stworzonych w myśl zasad sformułowanych przez szefów państw i rządów na Konferencji w Helsinkach i sprzyjających rozszerzaniu współpracy ogółu państw i pokojowej stabilizacji w Europie. W stabilizację tę wielki wkład wniosła wspólnota państw socjalistycznych. Jej gwarantem jest siła pokojowej polityki i autorytetu w świecie naszego najbliższego sąsiada i sojusznika — Związku Radzieckiego. Nasza wszechstronna, braterska współpraca ze Związkiem Radzieckim jest ważnym czynnikiem zapewniającym warunki dla dalszego dynamicznego rozwoju naszej gospodarki.</u>
+ <u xml:id="u-14.27" who="#PoselKoziejZukowaBarbara">Wysoki Sejmie! Zadania roku 1976 stanowią istotną część planu dekady dynamicznego rozwoju naszego kraju. Będzie to rok ważnych, a niełatwych zadań związanych z zakończeniem wielu wielkich przedsięwzięć lat poprzednich, z umacnianiem i rozwojem tych poczynań, które łączą się ze wszechstronnym wzrostem naszej pozycji gospodarczej. Będzie to pierwszy rok realizacji zadań nakreślonych na VII Zjeździe PZPR. Od społecznego zaangażowania, od tego, jak podejmiemy pracę nad ich urzeczywistnieniem — zależy powodzenie naszych zamierzeń i dążeń.</u>
+ <u xml:id="u-14.28" who="#PoselKoziejZukowaBarbara">Jesteśmy przekonani, że projekt planu na rok 1976, który Wysoka Izba uchwali, będzie dobrze służył potrzebom i twórczym ambicjom narodu, a nasz udział w jego realizacji świadczyć będzie o rzetelnym i efektywnym poparciu Stronnictwa Demokratycznego dla polityki partii, dla uchwał VII Zjazdu, dla kierunków, jakie ten Zjazd nadał dalszemu, wszechstronnemu rozwojowi naszej ludowej ojczyzny. W tym przeświadczeniu, w poczuciu współodpowiedzialności za realizację zadań na rok 1976 i dalsze lata — Klub Poselski Stronnictwa Demokratycznego będzie głosował za uchwaleniem projektów planu i budżetu państwa na rok 1976 wraz z poprawkami zgłoszonymi przez Komisję. Dziękuję za uwagę.</u>
+ <u xml:id="u-14.29" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-15">
+ <u xml:id="u-15.0" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Dziękuję. Obecnie głos zabierze poseł Jan Mendalka.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-16">
+ <u xml:id="u-16.0" who="#PoselMendalkaJan">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Uchwała VII Zjazdu, będąca kontynuacją sprawdzonej w praktyce polityki partii ustalonej na VI Zjeździe, wytycza kierunki społeczno-gospodarczego rozwoju kraju na najbliższe pięciolecie. W programie kształtowania bazy rozwiniętego społeczeństwa socjalistycznego ukazany został nierozerwalny związek między jakością pracy i warunkami życia narodu.</u>
+ <u xml:id="u-16.1" who="#PoselMendalkaJan">Społeczeństwo polskie drugiej połowy lat siedemdziesiątych przystępuje do realizacji wytyczonego na VII Zjeździe programu nie tylko z odnowionym i unowocześnionym majątkiem narodowym i bogatsze o doświadczenia organizacyjne, ale także z lepiej wykształconą kadrą we wszystkich dziedzinach gospodarki. Olbrzymie nakłady inwestycyjne, które w upływającym pięcioleciu wyniosły 1,9 biliona złotych sprawiły, że przyrost majątku trwałego był dwukrotnie większy niż w latach 1966—1970.</u>
+ <u xml:id="u-16.2" who="#PoselMendalkaJan">Jedna trzecia maszyn i urządzeń, jakimi dysponuje nasz przemysł ma nie więcej niż 5 lat. Nastąpiły więc zasadnicze zmiany jakościowe w wyposażeniu naszej gospodarki. Te zmiany narzucają konieczność ciągłego doskonalenia metod gospodarowania i lepszej pracy wszystkich zatrudnionych, gdyż w przeciwnym razie nie w pełni wykorzystany zostałby nasz wysiłek inwestycyjny. Mówiąc o tym, jakie zmiany jakościowe we wszystkich dziedzinach gospodarki przyniosła realizacja programu inwestycyjnego — myślę nie tylko o nowych halach produkcyjnych i nowych maszynach, ale także o nowych inwestycjach socjalnych, o realizacji całokształtu programu socjalnego, w wyniku którego radykalnie poprawiły się warunki pracy i życia społeczeństwa. W jedności pracy i warunków życia jest realizowana w praktyce zasada budowy socjalizmu przez ludzi i dla ludzi.</u>
+ <u xml:id="u-16.3" who="#PoselMendalkaJan">Wysoki Sejmie! Realizacja zasady sprzęgającej jakość pracy z jakością życia znalazła i znajduje potwierdzenie w rozwoju w ostatnich latach przemysłu okrętowego, w którym pracuję.</u>
+ <u xml:id="u-16.4" who="#PoselMendalkaJan">W mijającej pięciolatce nakłady inwestycyjne w przemyśle stoczniowym były prawie pięciokrotnie wyższe niż w latach 1966—1970. Dzięki intensywnemu i sprawnie realizowanemu procesowi inwestycyjnemu osiągnięto więcej niż podwojenie majątku trwałego przemysłu okrętowego.</u>
+ <u xml:id="u-16.5" who="#PoselMendalkaJan">Stworzone zostały warunki do podwojenia wysokości produkcji w ciągu kolejnych 5 lat. Organiczną częścią składową programu modernizacji i rozbudowy mocy produkcyjnych stoczni i innych ogniw przemysłu okrętowego stał się program rozwoju bazy socjalnej. W pierwszym etapie tej realizacji, kończącym się w roku bieżącym, dokonano znacznej poprawy warunków pracy i życia załóg; drugi etap realizacji rozwoju programu socjalnego zakłada, że do roku 1980 zostaną zaspokojone dalsze potrzeby bytowe załóg, a warunki socjalne osiągną stosowne normatywy. Chciałbym podkreślić, że program rozwoju bazy socjalnej opracowany został w szerokiej konsultacji z załogami na podstawie opinii specjalistów z różnych dziedzin. O wielkości jego zamierzeń i dokonań niech świadczy fakt, że oddano do użytku ok. 27 tys. m powierzchni przeznaczonych na szatnie i urządzenia higieniczno-sanitarne, 7 nowych przychodni zdrowia, uruchomiono własne sanatorium, licz ba miejsc w przedszkolach i żłobkach wzrosła prawie o 1 500. Liczba miejsc w ośrodkach wypoczynkowych zwiększyła się o 7 200. Nie mniejsze — • efekty osiągnięto w rozszerzeniu uczestnictwa załogi w życiu kulturalnym i sportowym. Zdajemy sobie sprawę, że dalsza realizacja założonego programu socjalnego uzależniona jest od nas samych.</u>
+ <u xml:id="u-16.6" who="#PoselMendalkaJan">Pracujemy w systemie WOG, doskonaleniu ulegać muszą metody działania wewnątrz tego systemu. W parze z doskonaleniem gospodarowania, organizacji pracy i wytwarzania musi iść rosnąca świadomość, dyscyplina i odpowiedzialność zatrudnionych na każdym stanowisku pracy. Za rzetelny wysiłek i dobrą pracę — zasłużona płaca, moralny szacunek i uznanie. Klimat społecznego potępienia dla tych, którzy chcieliby niezasłużenie zagarniać nie zapracowaną cząstkę dochodu narodowego i swoją postawą hamować możliwość realizacji otwartego programu socjalnego. Zdajemy sobie bowiem sprawę, że rachunek naszych możliwości we wszystkich dziedzinach życia, w tym także w realizacji programu socjalnego, wystawiamy własną pracą.</u>
+ <u xml:id="u-16.7" who="#PoselMendalkaJan">Wysoki Sejmie! Oceniając najbardziej generalnie dorobek lat 1971—1975, można z dużą satysfakcją stwierdzić, iż założenia mijającej pięciolatki w zakresie wszystkich problemów społecznych zostały nie tylko zrealizowane, ale w większości wypadków poważnie przekroczone, wybiegając daleko poza założenia programu VI Zjazdu.</u>
+ <u xml:id="u-16.8" who="#PoselMendalkaJan">Uchwała VII Zjazdu zakłada kontynuację podstawowych kierunków polityki społecznej i socjalnej. Wyrażać się ona będzie w dalszym wzroście realnych dochodów ludności i świadczeń socjalnych państwa. Wynika to z humanistycznych zasad socjalizmu, które nakazują między innymi otoczenie społecznym szacunkiem weteranów pracy i zapewnienie im odpowiednich warunków życia. Nakłada to na zakłady pracy obowiązek troski o dalszy rozwój działalności socjalnej, o lepsze wykorzystanie czasu pracy przez każdego zatrudnionego, jak i tworzenie warunków do jak najbardziej racjonalnego wykorzystania czasu wolnego.</u>
+ <u xml:id="u-16.9" who="#PoselMendalkaJan">Wysoki Sejmie! Przedłożone w projekcie planu na rok 1976 założenia odnoszące się do rozwoju programu socjalnego stwarzają gwarancję, że będzie on w pełni realizowany. Jestem przekonany, że założenia te zostaną całkowicie poparte rzetelną pracą zatrudnionych Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-16.10" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-17">
+ <u xml:id="u-17.0" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Dziękuję. Głos ma poseł Zenon Komender</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-18">
+ <u xml:id="u-18.0" who="#PoselKomenderZenon">Obywatelu Marszałku! Wysoka Izbo! Przemawiając w imieniu Koła Poselskiego — „Pax”, Chciałbym na samym wstępie podkreślić, że główne założenia projektów planu i budżetu na rok 1976 — rok otwierający nową pięciolatkę — oznaczają, że będzie on kolejnym rokiem szybkiego i wszechstronnego rozwoju naszego kraju, że obowiązywać będzie w całej polityce społeczno-gospodarczej strategia pogłębiająca sukcesy poprzedniego pięciolecia. Obrady VII Zjazdu PZPR ukazały kierunki i metody twórczej kontynuacji tej strategii i dobitnie wykazały, że mamy wszelkie warunki ku temu, aby lata siedemdziesiąte uczynić dekadą wielkiego przyspieszenia socjalistycznego rozwoju naszej ojczyzny.</u>
+ <u xml:id="u-18.1" who="#PoselKomenderZenon">Osiągnięcia kończącej się pięciolatki dowodzą, że realizacja ambitnego programu podnoszenia dobrobytu społecznego była możliwa jedynie w warunkach dynamicznego wzrostu gospodarczego i odwrotnie, że właśnie tak wysokie tempo wzrostu gospodarczego może być osiągane tylko w pełnym powiązaniu z systematycznym podnoszeniem poziomu życia ludzi pracy i wzmożoną aktywnością całego społeczeństwa. Taka polityka społeczno-gospodarcza umożliwiła również pełniejsze włączenie Polski do międzynarodowego podziału pracy, a szczególnie coraz szerszą współpracę gospodarczą i naukowo-techniczną ze Związkiem Radzieckim i pozostałymi krajami RWPG.</u>
+ <u xml:id="u-18.2" who="#PoselKomenderZenon">Rozpatrywane dziś projekty planu i budżetu na rok przyszły proponują śmiałe zadania we wszystkich tych dziedzinach. Zakłada się, że w 1976 r. dochód narodowy wytworzony wzrośnie w porównaniu z 1975 rokiem o 8,3%. Z dotychczasowych informacji wynika, że w wielu krajach RWPG zakłada się na rok przyszły zwiększenie dochodu narodowego o 5% do 6%. A zatem również i w roku przyszłym Polska powinna utrzymać swoją pozycję w^ ^czołówce krajów socjalistycznych, a zarazem w grupie najszybciej rozwijających się krajów świata.</u>
+ <u xml:id="u-18.3" who="#PoselKomenderZenon">Przyjęte proporcje podziału dochodu narodowego świadczą i o tym, jak to wszechstronnie uzasadnił Przewodniczący Komisji Planowania wicepremier Tadeusz Wrzaszczyk, że. zagwarantowanej w planie poprawy warunków życia społeczeństwa nie uzyskuje się kosztem ograniczenia rozbudowy kraju ani też przeciwnie — nie hamuje się wzrostu spożycia w imię wydatków na rozwój bazy wytwórczej. Oba te cele traktowane są w sposób nierozłączny.</u>
+ <u xml:id="u-18.4" who="#PoselKomenderZenon">Szczególną wagę przywiązuje się w projekcie planu do usunięcia narosłych dysproporcji i trudności w dziedzinie transportu i komunikacji, a w zakresie handlu zagranicznego — do rozwoju naszej współpracy z krajami socjalistycznymi, a przede wszystkim do przyspieszania procesu socjalistycznej integracji gospodarczej w ramach wspólnoty krajów RWPG. W stosunkach z tymi krajami, a przede wszystkim ze Związkiem Radzieckim, wyszliśmy już poza etap, na którym ważny był tylko ilościowy rozwój obrotów. Obecnie jesteśmy świadkami kształtowania się nowych jakościowo form i metod wspólnego, wzajemnie korzystnego działania.</u>
+ <u xml:id="u-18.5" who="#PoselKomenderZenon">Związek Radziecki jest i pozostanie głównym partnerem handlowym Polski, dostawcą wielu maszyn i urządzeń oraz surowców i materiałów dla naszej rozwijającej się gospodarki, a zarazem odbiorcą wielu naszych surowców i wyrobów. Ta wzajemna wymiana i współpraca, oparta na trwałej równowadze wzajemnych dostaw, szybko przeradza się w wielu dziedzinach w coraz ściślejsze związki gospodarcze, bazujące na wieloletnich porozumieniach o specjalizacji i kooperacji produkcyjnej. Między innymi dzięki dostawom radzieckim realizowany jest niezwykle ambitny program rozbudowy i rekonstrukcji naszego hutnictwa żelaza i stali. Wznoszona jest nasza największa i najnowocześniejsza huta Katowice. Warto tu przypomnieć, że produkcja stali uznawana jest w dalszym ciągu za ważny wskaźnik mocy ekonomicznej i zamożności każdego państwa. Wszystko wskazuje na to, że jeszcze do końca tego wieku ani masy plastyczne, ani aluminium nie osłabią w sposób zasadniczy znaczenia stali w gospodarce narodowej — jako jednego z podstawowych czynników wzrostu. Bogate kraje — to kraje o rozwiniętym hutnictwie stali i żelaza.</u>
+ <u xml:id="u-18.6" who="#PoselKomenderZenon">Przyjęte do planu procentowe wskaźniki, będące wyrazem zakładanego wzrostu społeczno-gospodarczego, trzeba rozpatrywać i w tym kontekście, że oznaczają one wzrosty od coraz wyższej podstawy. Aby to sobie uprzytomnić wystarczy np. podać, że jeżeli w roku 1971 osiągnięty wzrost dochodu narodowego wytworzonego w stosunku do roku ubiegłego wynosił 8,1% i w liczbach bezwzględnych w cenach stałych — nieco ponad 64 mld zł, to w roku 1976 planowany na 8,3% wzrost dochodu narodowego daję już przyrost wynoszący 110,5 mld zł. Sądzę, że nie zawsze pamiętamy o tych nowych relacjach przy ocenie poszczególnych procentowych wskaźników wzrostu. Odnosi się to zarówno do sfery produkcji i wymiany międzynarodowej, jak i do konsumpcji.</u>
+ <u xml:id="u-18.7" who="#PoselKomenderZenon">Wysoka Izbo! Założenia projektów planu i budżetu na rok 1976 są praktycznym potwierdzeniem generalnej zasady wyrażonej raz jeszcze w programowym wystąpieniu I Sekretarza KC PZPR Edwarda Gierka na VII Zjeździe, a mówiącej o tym, że budujemy wysiłkiem całego narodu ,,humanistyczne społeczeństwo twórczej pracy, które stwarza podstawy do wszechstronnego i harmonijnego rozwoju człowieka, do jego pomyślności materialnej, aktywności politycznej, społecznej i kulturalnej”.</u>
+ <u xml:id="u-18.8" who="#PoselKomenderZenon">Stąd w całokształcie polityki społeczno-gospodarczej państwa tak dużą wagę przywiązuje się do tworzenia warunków umacniających pozycję rodziny jako podstawowej komórki społeczeństwa socjalistycznego. Jako przedstawiciel ruchu społecznie postępowego katolików, Chciałbym ze szczególną satysfakcją podkreślić ten fakt.</u>
+ <u xml:id="u-18.9" who="#PoselKomenderZenon">W ostatnich 5 latach bardzo dużo zrobiono u nas w zakresie polityki socjalnej na rzecz rodziny. Nie mniej bogate i wszechstronne są zamierzenia na przyszłość.</u>
+ <u xml:id="u-18.10" who="#PoselKomenderZenon">W wielu działaniach gospodarczych w coraz większym stopniu uwzględnia się potrzeby gospodarstwa domowego jako podstawowego elementu w określaniu celów polityki gospodarczej i w realizacji socjalistycznych zasad sprawiedliwości społecznej. Najnowszym faktem, dokumentującym to działanie, jest przyjęcie nowych zasad wyznaczania podstawy do wyliczenia podatku wyrównawczego, który ma być zmodyfikowany na obecnym posiedzeniu Sejmu.</u>
+ <u xml:id="u-18.11" who="#PoselKomenderZenon">O warunkach egzystencji rodzin decydują w znacznej mierze pozornie drobne codzienne działania, a więc właściwe funkcjonowanie administracji domów mieszkalnych, usprawnianie usług komunalnych, sprawniejsze funkcjonowanie handlu i usług.</u>
+ <u xml:id="u-18.12" who="#PoselKomenderZenon">W najbliższych latach wzrastać musi wszechstronna troska o ludzi starych, którym rodzina nie może zapewnić odpowiedniej opieki. Często zajmują oni miejsca w szpitalach. Przewiduje się, że dzięki przeniesieniu tych osób do domów opieki zwolniłoby się około 12 tys. tak potrzebnych łóżek szpitalnych.</u>
+ <u xml:id="u-18.13" who="#PoselKomenderZenon">Konieczne jest nasilenie walki z alkoholizmem, który nie tylko obniża dyscyplinę pracy, ale jest główną przyczyną rozpadu wielu rodzin i ich trudnej sytuacji materialnej. Chodzi tu przede wszystkim o właściwą i konsekwentną realizację rządowych decyzji w^ ^tych sprawach.</u>
+ <u xml:id="u-18.14" who="#PoselKomenderZenon">Szczególnie wiele jest jeszcze do zrobienia w tych dziedzinach na wsi i w małych miastach. Nowa struktura władzy i administracji terenowej umożliwia szybką poprawę tego stanu rzeczy. Duże znaczenie ma tu odpowiednie planowanie budżetów terenowych. Częste są na przykład głosy aktywów gminnych mówiące o zbyt szczupłych budżetach gmin i małych miasteczek na gospodarkę komunalną. Jak wiadomo, w ostatnim czasie w oparciu o fundusze inwestycyjne i czyny społeczne rozbudowano w wielu gminach urządzenia komunalne. Nie zawsze jednak zapewniono w budżetach odpowiednie fundusze na ich eksploatację i konserwację.</u>
+ <u xml:id="u-18.15" who="#PoselKomenderZenon">Wysoka Izbo! Dyskutowany projekt uchwały o narodowym planie społeczno-gospodarczego rozwoju na rok 1976 wyraźnie akcentuje potrzebę lepszego niż dotychczas wykorzystania krajowych osiągnięć nauki i postępu techniczno-organizacyjnego w procesie modernizacji sił wytwórczych. W ogólnonarodowej dyskusji poprzedzającej VII Zjazd PZPR, jak również w czasie debaty zjazdowej podkreśla- I no skokowy wzrost nakładów na badania i rozwój, które przecież w poprzednim pięcioleciu osiągnęły wartość 115 mld zł, a według założeń planu na rok 1976 wynieść mają 35,6 mld zł, to jest 2,5°/o dochodu narodowego. Z tym, że w całym pięcioleciu 1976—1980 wyniosą ponad 200 mld zł, a w roku 1980 stanowić będą około 3% dochodu narodowego. Stanowi to ogromną szansę dalszego postępu naukowo-technicznego, a równocześnie zwiększa społeczną odpowiedzialność ludzi nauki za właściwe i efektywne wykorzystanie tych środków.</u>
+ <u xml:id="u-18.16" who="#PoselKomenderZenon">Ciągle jednak — jak to wynika chociażby z publikowanych na łamach prasy ocen, i to formułowanych przez samych naukowców — utrzymuje się od lat taki stan, w którym proces wdrożeń wyników prac badawczo-rozwojowych do produkcji jest ogniwem najsłabszym w całym kompleksie działań badawczo-rozwojowych. Według tych ocen przyczyną tego jest między innymi brak spójnego systemu — „nauka — technika — produkcja”, niedoinwestowanie wielu dziedzin nauki, brak wyposażenia, a także brak dostatecznie sprawdzonej koncepcji współpracy nauki reprezentowanej przez szkoły wyższe z praktyką gospodarczą.</u>
+ <u xml:id="u-18.17" who="#PoselKomenderZenon">Zdaniem wielu naukowców i praktyków gospodarczych ciągle jeszcze niedostatecznie i nie wszędzie w pełni wykorzystywany jest wprowadzony ostatnio system oddziaływania ekonomicznego na wszystkich partnerów cyklu: badania — produkcja, w formie funduszu efektów wdrożeniowych. Tam gdzie system wprowadzono w pełni — analizy wykazują bardzo silne jego oddziaływanie na pracowników jednostek badawczych i zakładów przemysłowych. To pozytywne działanie ilustruje chociażby wskaźnik efektywności badań wprowadzony w przemyśle chemicznym. Wskaźnik ten jest ilorazem sumy efektów (zysków) uzyskanych w przemyśle w wyniku działania jednostki badawczej do sumy nakładów na utrzymanie tej jednostki. Tak wyliczony syntetyczny wskaźnik dla wszystkich instytutów i ośrodków badawczo-rozwojowych przemysłu chemicznego wyniósł w 1973 roku 1,08, a w roku 1974 już 1,76. Wyliczony wstecz za 1972 r., kiedy nie obowiązywał jeszcze powszechnie system umów wdrożeniowych i fundusz efektów wdrożeniowych, analogiczny wskaźnik wyniósł niewiele ponad 0,2. W 1974 r., dzięki działalności jednostek badawczych, uzyskano w przemyśle chemicznym prawie 2,2 mld zł zysku, głównie z wdrożeń 1973 r. i 1974 r., przy pełnych nakładach (1 250 mln zł) na utrzymanie 11 instytutów i 11 ośrodków badawczo-rozwojowych. Oznacza to, że w przemyśle w 1974 r. każda złotówka wydana na badania przyniosła 1,76 zł zysku.</u>
+ <u xml:id="u-18.18" who="#PoselKomenderZenon">Świadczy to o tym, jak wielkie możliwości podniesienia ogólnej efektywności gospodarowania tkwią jeszcze we właściwym i szybkim wdrażaniu osiągnięć nauki do praktyki.</u>
+ <u xml:id="u-18.19" who="#PoselKomenderZenon">Innym nurtem tego samego działania jest dalszy rozwój wynalazczości pracowniczej. Jest to dziedzina, którą trudno ujmować i regulować planami, ale można tu odnotować poważny postęp, a równocześnie znaczne rezerwy do wykorzystania. W 1974 r. wynalazcy i racjonalizatorzy zgłosili w uspołecznionych zakładach pracy 313,5 tys. projektów wynalazczych, tj. o 18,5% więcej niż w 1973 r. Jest to najwyższa liczba rocznie zgłoszonych projektów wynalazczych na przestrzeni lat istnienia pracowniczego ruchu wynalazczego, a więc od roku 1945. Spośród rozpatrzonych projektów wynalazczych 211 tys. przyjęto do stosowania we własnym zakładzie pracy, to jest o prawie 21% więcej niż w 1973 r.</u>
+ <u xml:id="u-18.20" who="#PoselKomenderZenon">Efekty ekonomiczne zgłoszonych projektów wynalazczych oceniono na około 20 mld zł w ciągu roku 1974, z których to możliwości, jak wynika z danych statystycznych, uspołecznione zakłady pracy skorzystały tylko częściowo — oczywiście z przyczyn zarówno usprawiedliwionych, jak i nie usprawiedliwionych — osiągając w 1974 r. 14,5 mld zł. Jest to najwyższa kwota efektów ekonomicznych uzyskanych w pierwszym roku stosowania projektów wynalazczych w uspołecznionych zakładach pracy, a w porównaniu z rokiem poprzednim była ona o 24% wyższa. Tak więc wynalazczość pracownicza stanowi ciągle jeszcze poważne źródło rezerw dalszego podnoszenia ogólnej efektywności gospodarowania.</u>
+ <u xml:id="u-18.21" who="#PoselKomenderZenon">Wysoka Izbo! Uzyskanie w ostatnim pięcioleciu wysokiego tempa wzrostu produkcji było przede wszystkim wynikiem ogromnego skoku w technicznym uzbrojeniu pracy, a i w znacznej mierze rezultatem zagospodarowywania rezerw tkwiących w naszej gospodarce z tym, że były to rezerwy proste, tkwiące w złej organizacji pracy, w niepełnym wykorzystaniu posiadanych maszyn i urządzeń. W tych dziedzinach ciągle jednak jest wiele jeszcze do zrobienia. Stąd w projekcie planu za ważne zadanie uznano dalszą racjonalizację zatrudnienia i poprawę jakości pracy i to zarówno w produkcji materialnej, jak i we wszystkich działach szeroko rozumianych usług.</u>
+ <u xml:id="u-18.22" who="#PoselKomenderZenon">W sferze produkcji decydującą rolę w tym działaniu mają służby inżynieryjno-techniczne i personel średniego nadzoru. Stąd tak wyraźnie podkreślano w debacie zjazdowej potrzebę podniesienia rangi mistrzów i kierowników wydziałów, którzy jako bezpośredni organizatorzy produkcji i zwierzchnicy podstawowych zespołów pracowniczych mają największe możliwości podnoszenia dyscypliny i wydajności pracy. Odpowiednie szkolenie pracowników tych służb i nadanie im odpowiedniego statusu zawodowego pozwoli na pewno na właściwszą organizację pracy w wielu przedsiębiorstwach. Funkcja mistrza jest szczególnie ważna w zakładach uspołecznionej drobnej wytwórczości, Która przecież ma tak ważną rolę do spełnienia w sferze usług i w dostawach niektórych artykułów rynkowych.</u>
+ <u xml:id="u-18.23" who="#PoselKomenderZenon">Ważnym elementem dynamizowania wzrostu wydajności pracy będzie zalecana w projekcie uchwały racjonalizacja gospodarowania funduszem płac. Zbyt często zdarzają się bowiem wypadki opłacania pozornego wzrostu wydajności pracy. Słusznie w dyskusjach na ten temat podnosi się to, że obecnie hasło — „jaka praca taka płaca” sprowadzone być powinno w coraz większym stopniu do konkretnych stanowisk pracy, a nie tylko do całych przedsiębiorstw czy gałęzi gospodarki. Ciągle bowiem, mimo wzrostu uprawnień kierownictwa przedsiębiorstw do różnicowania płac, uzależnione są one w większym stopniu od tego, w jakim przedsiębiorstwie się pracuje, a nie od tego, czy pracuje się rzeczywiście ofiarnie i wydajnie na swoim stanowisku pracy. Prowadzić to musi do utrzymywania się, a nawet do wzrostu niekorzystnej fluktuacji załóg i niedostatecznego pobudzania dyscypliny i aktywności pracujących. Zbyt często awans płacowy jest wynikiem zmiany miejsca pracy, a nie rezultatem pracy lepszej i wydajniejszej. Toteż szczególnie trzeba podkreślić to, że projekt uchwały wyraźnie zaleca dalsze doskonalenie systemów płac przez coraz silniejsze powiązanie wzrostu wynagrodzeń pracowników ze wzrostem ich indywidualnej wydajności i jakości pracy, kwalifikacjami, stażem pracy i zakresem odpowiedzialności, jak również z wynikami ekonomicznymi przedsiębiorstw.</u>
+ <u xml:id="u-18.24" who="#PoselKomenderZenon">O pełnym wykorzystaniu stworzonych dotychczas możliwości dalszego rozwoju i o tworzeniu nowych, jakościowo wyższych, jak to szeroko i konsekwentnie zostało udokumentowane w przemówieniu posła Jana Szydlaka, decyduje zawsze ludzka aktywność i inicjatywa, coraz lepsza praca i właściwe rozumienie interesu własnego i społecznego. Toteż obecnie, na półmetku — „dekady wielkiego przyspieszenia”, odpowiednie kształtowanie i wykorzystywanie ludzkich chęci, zdolności i talentów, darzenie zaufaniem, ale i obarczanie odpowiedzialnością — co zawsze stanowi pozytywny bodziec w pracy — rozstrzygać będą o powodzeniu realizacji wszelkich zamierzeń.</u>
+ <u xml:id="u-18.25" who="#PoselKomenderZenon">Decydujące w tym względzie jest wielostronne działanie wszystkich środowisk wychowawczych i opiniotwórczych na rzecz kształtowania odpowiednich postaw ludzkich i motywacji pracy, które wynikają również z chęci bezinteresownego świadczenia na rzecz innych ludzi, wnoszenia do rozwoju swej grupy społecznej osobistego wkładu, zapisania swym indywidualnym wysiłkiem ważnych kart w dziejach własnego narodu, w historii najbliższej nam społeczności.</u>
+ <u xml:id="u-18.26" who="#PoselKomenderZenon">Istotna rola przypada tu także, według naszego przekonania, działalności duszpasterskiej Kościoła, której głównym zadaniem jest oddziaływanie na ludzi wierzących w kierunku osiągania przez nich doskonałości w chrześcijaństwie. Istotnym chrześcijańskim kryterium jakości życia jest szczęście osoby ludzkiej w służbie szczęścia wszystkich ludzi. Tę właśnie potrzebę i obowiązek skutecznego służenia ludziom bliźnim, społeczeństwu, trzeba ugruntowywać w działalności duszpasterskiej, wiążąc ją z określonym kontekstem potrzeb Polski Ludowej, a nie pozostawiając poza historią. Oznacza to, że ludzie wierzący powinni coraz lepiej rozumieć także istotę swych obowiązków społeczno-moralnych, wynikających zarówno z ich przynależności do rodziny chrześcijańskiej, jak i do społeczności narodowej tworzącej określone państwo.</u>
+ <u xml:id="u-18.27" who="#PoselKomenderZenon">Istota pracy wszystkich obywateli naszego ludowego państwa zasadza się przecież na szeroko rozumianym współdziałaniu na rzecz pomnażania ogólnego dorobku, z którego czerpiemy i dla siebie — „według zasług”, z tym jednak, że tak jak dziś my korzystamy z pracy pokoleń nas poprzedzających, tak i swoją pracą musimy spłacać ten dług, tworząc realne perspektywy rozwoju ojczyzny na miarę przyszłych okresów. W tym działaniu umacnia się jedność ideowo-moralna naszego narodu i współdziałanie wszystkich niezależnie od wyznawanego światopoglądu. Na tym zasadza się dziś nasze socjalistyczne i patriotyczne działanie.</u>
+ <u xml:id="u-18.28" who="#PoselKomenderZenon">Mówił o tym I Sekretarz KC PZPR Edward Gierek w wystąpieniu zamykającym obrady VII Zjazdu: — „Główne źródło naszej siły — to zespolenie socjalistycznych ideałów z gorącym patriotyzmem narodu polskiego. To zespolenie decydować będzie o naszym marszu naprzód — ku nowym horyzontom, ku nowym osiągnięciom”.</u>
+ <u xml:id="u-18.29" who="#PoselKomenderZenon">Wysoka Izbo! Projekty planu i budżetu na rok 1976 wytyczają ambitne, ale i konsekwentne zadania w tym marszu. Z tym też przekonaniem posłowie z Koła Poselskiego — „Pax” będą głosować za ich przyjęciem.</u>
+ <u xml:id="u-18.30" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-19">
+ <u xml:id="u-19.0" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Dziękuję. Głos ma poseł Halina Zielińska.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-20">
+ <u xml:id="u-20.0" who="#PoselZielinskaHalina">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Dotychczasowa debata parlamentarna nad projektami narodowego planu społeczno-gospodarczego rozwoju i ustawy budżetowej na rok 1976 wskazuje, jak duże znaczenie przywiązuje się w tych projektach do spraw związanych z ochroną zdrowia, oświatą i kulturą, na których rozwój przeznacza się w roku przyszłym znaczne nakłady finansowe i materiałowe. Jest to odzwierciedlenie przyjętego na VII Zjeździe partii programu rozwiązywania spraw społecznych, dowodem konsekwentnej realizacji uchwały Sejmu o ochronie zdrowia ludności oraz o rozwoju oświaty, tym sprawom pragnę poświęcić nieco uwagi.</u>
+ <u xml:id="u-20.1" who="#PoselZielinskaHalina">Pragnę przede wszystkim wyrazić przekonanie, że wprowadzenie dwustopniowej struktury władzy i administracji terenowej oraz nowy podział administracyjny kraju ułatwią stopniową likwidację dysproporcji, jakie występują w zakresie ochrony zdrowia, oświaty i kultury między poszczególnymi województwami. Odnosi się to również do województwa chełmskiego, które mam zaszczyt z tej trybuny reprezentować. Mimo bowiem znacznego postępu, jaki zanotowaliśmy, potrzeby społeczne w tym zakresie są nadal duże.</u>
+ <u xml:id="u-20.2" who="#PoselZielinskaHalina">W celu poprawienia sytuacji w dziedzinie ochrony zdrowia został opracowany program rozwoju zdrowia i opieki społecznej na lata 1976—1980. Jego założenia przewidują istotny wzrost kadr fachowych, których brakuje w naszym województwie. W średnich i pomaturalnych szkołach medycznych będziemy kształcić pielęgniarki. Projekt planu przewiduje budowę szpitala w Chełmie na 535 łóżek.</u>
+ <u xml:id="u-20.3" who="#PoselZielinskaHalina">Już w roku przyszłym — jak przewidują założenia planu — liczba łóżek szpitalnych na 10 tys. mieszkańców wzrośnie w województwie chełmskim o 27,3% i osiągnie wskaźnik 62,9. Z satysfakcją pragnę podkreślić, że jest to wskaźnik wyższy niż średnia krajowa.</u>
+ <u xml:id="u-20.4" who="#PoselZielinskaHalina">W roku przyszłym nie wzrośnie jednak liczba ośrodków zdrowia. W konsekwencji jeden ośrodek będzie nadal obsługiwał 5 300 osób zamieszkałych w dodatku w dużym rozproszeniu. W tych warunkach konieczne jest, aby pracownicy służby zdrowia otrzymali odpowiednie samochody osobowe i inne pojazdy. Konieczne jest także zdecydowane polepszenie wyposażenia szpitali i ośrodków zdrowia w urządzenia, materiały pomocnicze i lekarskie, których w wielu ośrodkach odczuwa się brak.</u>
+ <u xml:id="u-20.5" who="#PoselZielinskaHalina">Ministerstwo Zdrowia i Opieki Społecznej powinno także opracować program zwiększenia stanu zatrudnienia służb pomocniczych w ośrodkach zdrowia i polepszenia wynagrodzenia tych służb, a także lekarzy. Analiza wynagrodzeń wykazuje bowiem, że w porównaniu z innymi grupami pracowników, a zwłaszcza z administracją, wynagrodzenia powinny być wyższe. Dysproporcje są tu nieuzasadnione i zbyt duże.</u>
+ <u xml:id="u-20.6" who="#PoselZielinskaHalina">Służba zdrowia województwa chełmskiego może poszczycić się istotnym osiągnięciem w zakresie poprawy obsługi zdrowotnej społeczeństwa. Wprowadzając wiele zmian organizacyjnych, dostosowując na przykład godziny pracy poradni i ośrodków zdrowia do potrzeb ludności — świadczenia stały się bardziej dostępne, poprawiła się ich jakość, z czego w dużej mierze korzysta ludność wiejska objęta powszechnym ubezpieczeniem leczniczym.</u>
+ <u xml:id="u-20.7" who="#PoselZielinskaHalina">Wysoki Sejmie! Zapewnienie młodzieży szkolnej na wsi możliwości równego startu wiąże się z koniecznością podniesienia na wyższy poziom nauczania w szkołach podstawowych i organizowania dalszych zbiorowych szkół gminnych. Sprawy te są przedmiotem stałej troski władz i społeczeństwa naszego województwa, gdyż ich właściwe rozwiązanie wiąże się z koniecznością załatwienia wielu problemów między innymi lokalowych, naukowych i komunikacyjnych. W województwie chełmskim działa obecnie zaledwie 15 zbiorczych szkół gminnych, a w latach 1976 —1980 przewiduje się utworzenie dalszych 10 szkół. Nie rozwiążą one jednak wszystkich potrzeb istniejących w tej dziedzinie. Sytuację pogarszają również trudności komunikacyjne. Transport samochodowy PKS nie jest w stanie zapewnić należytego dowozu dzieci do szkół zbiorczych. W celu zapewnienia sprawnego dowożenia dzieci konieczne jest, aby w najbliższej przyszłości każda szkoła zbiorcza posiadała przynajmniej jeden własny autobus.</u>
+ <u xml:id="u-20.8" who="#PoselZielinskaHalina">Dalsza poprawa pracy dydaktyczno-wychowawczej zależy od właściwego przygotowania merytorycznego nauczycieli. W województwie chełmskim wyższe studia magisterskie ukończyło 51 nauczycieli pracujących w szkołach podstawowych, co stanowi 3,1% ogółu tych nauczycieli. Dlatego szczególną wagę przywiązujemy do stałego podnoszenia kwalifikacji zawodowych i pedagogicznych. Przewiduje się, że do 1980 r. dokształceniem w wyższych uczelniach zostanie objętych niemal 2 000 nauczycieli, zaś egzamin kwalifikacyjny złoży dalszych 800 pedagogów.</u>
+ <u xml:id="u-20.9" who="#PoselZielinskaHalina">Przytoczone liczby wskazują, iż szkolnictwo województwa chełmskiego wkracza na nowe tory, zmierzając do podniesienia jakości i poziomu nauczania. Świadczy o tym również fakt objęcia opieką przedszkolną ok. 82% sześciolatków, co zapewni 39 klas przedszkolnych. W naszych szkołach brakuje nadal podręczników i wielu pomocy naukowych. Oszczędne gospodarowanie podręcznikami szkolnymi, co tak konsekwentnie zaleca Ministerstwo Oświaty i Wychowania, jest wysoce wskazane i w naszym województwie praktycznie przestrzegane. Wiemy jednak, że to nie rozwiąże problemu. Tymczasem jest w tej dziedzinie wiele poważnych rezerw. Ukazuje się bowiem wiele książek i innych wydawnictw, mało przydatnych lub w ogóle niecelowych. Wydaje się, że nadzór nad działalnością poszczególnych wydawnictw powinien być w tym zakresie znacznie uważniejszy.</u>
+ <u xml:id="u-20.10" who="#PoselZielinskaHalina">Wysoki Sejmie! Stała poprawa poziomu życia społeczeństwa idzie w parze z rozwojem życia kulturalnego zarówno w miastach, jak i na wsi. Szczycimy się posiadaniem dobrze działającego Teatru Ziemi Chełmskiej, licznych amatorskich zespołów artystycznych: folklorystycznych i towarzystwa regionalnego. Również na wsi chełmskiej posiadamy pokaźną liczbę klubów, świetlic, domów kultury. Rozwijanie właściwej działalności kulturalnej wymaga stałego przystosowywania placówek i instytucji kultury do sprawnego pełnienia ich funkcji. W związku z tym napotykamy trudności w rozwiązaniu spraw lokalowych i kadrowych. Przy przezwyciężeniu tych trudności, obok własnych wysiłków, oczekujemy skutecznej pomocy ze strony resortu kultury i sztuki. Działania nasze zmierzają w tym kierunku, aby w możliwie krótkim okresie zaangażować do pracy w placówkach kulturalno-oświatowych własnych specjalistów z dziedziny plastyki, muzyki, choreografii, historii sztuki i innych.</u>
+ <u xml:id="u-20.11" who="#PoselZielinskaHalina">Ważną rolę w organizacji życia społeczno-kulturalnego spełniają: społeczny ruch kulturalny, którego reprezentantami są dwa stowarzyszenia regionalne, Teatr Ziemi Chełmskiej, wiele zespołów folklorystycznych, muzycznych, estradowych, kluby i koła zainteresowań. Niektóre z tych zespołów odnosiły duże sukcesy na wielu konkursach i przeglądach organizowanych na terenie województwa oraz imprezach ogólnopolskich. Wymienić tu należy chór ziemi chełmskiej „Hejnał”, zespół folklorystyczny z Siennicy Różanej i kapelę ludową z Kamionki.</u>
+ <u xml:id="u-20.12" who="#PoselZielinskaHalina">Dużym zainteresowaniem społeczeństwa chełmskiego oraz opieką władz odpowiedzialnych za kulturę cieszy się twórczość ludowa. Na terenie województwa żyje i tworzy kilkudziesięciu twórców ludowych reprezentujących różne kierunki twórczości — rzeźbę, malarstwo, poezję, hafciarstwo, plecionkarstwo. Na terenie województwa w Pawłowie znajduje się jeden z największych w Polsce ośrodków garncarstwa ludowego. Placówki kulturalne organizują wystawy, kiermasze, przeglądy twórczości ludowej. Muzea dokonują zakupów do swoich zbiorów dzieł. Planuje się również zorganizowanie specjalnego punktu sprzedaży wyrobów ludowych.</u>
+ <u xml:id="u-20.13" who="#PoselZielinskaHalina">Istotną sprawą jest także zwiększenie ochrony zabytków kultury w województwie chełmskim, co jest przedmiotem naszej stałej troski.</u>
+ <u xml:id="u-20.14" who="#PoselZielinskaHalina">Wysoki Sejmie! W przeświadczeniu społeczeństwa ziemi chełmskiej projekty planu i budżetu tworzą warunki do dalszego wszechstronnego rozwoju naszej ojczyzny. Dlatego też mieszkańcy województwa chełmskiego swoim zaangażowaniem i aktywnością zawodową przyczynią się do realizacji wyznaczonych zadań. Jako członek Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego z satysfakcją stwierdzam, iż dobrze rozwijająca się współpraca ludowców i członków PZPR staje się czynnikiem inspirującym i mobilizującym społeczeństwo do dalszego aktywnego działania na rzecz rozwoju regionu. Aktywności zawodowej mieszkańców ziemi chełmskiej towarzyszy wzmożona działalność społeczna, umożliwiająca konsekwentną realizację zadań, wytyczonych przez VII Zjazd partii, które w zakresie wsi i rolnictwa omówi również VII Kongres ZSL.</u>
+ <u xml:id="u-20.15" who="#PoselZielinskaHalina">W moim przeświadczeniu aktywność społeczna przyczyni się także do zmniejszenia różnicy, jaka dzieli jeszcze nasze województwo od innych — bardziej rozwiniętych regionów. Dziękuję za uwagę.</u>
+ <u xml:id="u-20.16" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-21">
+ <u xml:id="u-21.0" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Dziękuję. Głos zabierze poseł Tadeusz Czwojdrak.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-22">
+ <u xml:id="u-22.0" who="#PoselCzwojdrakTadeusz">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Pięć lat strategii rozwojowej, realizowanej konsekwentnie i zgodnie z założeniami przyjętymi na VI Zjeździe partii i skonkretyzowanej w planie społeczno-gospodarczego rozwoju — przyniosły nie osiągane dotąd rezultaty. Niewątpliwie jednym z czynników dynamizujących ten rozwój był handel zagraniczny. Z jego niezbędnym w tym procesie udziałem dokonane zostały zasadnicze przekształcenia w strukturze gospodarki kraju. Daleko idące zmiany odnosiły się do wytworzonego produktu społecznego i rzeczowej struktury dochodu narodowego. Osiągnięcia te pozwalają na kontynuowanie rozwiniętego już programu w oparciu o dyrektywne ustalenia VII Zjazdu partii w kolejnym etapie rozwojowym w następnej pięciolatce. Dyskutowany projekt narodowego planu społeczno-gospodarczego rozwoju na rok 1976 wskazuje na dalsze zmiany strukturalne i modelowe, umożliwiające przyrost produkcji, dochodu narodowego, stopy życiowej ludności oraz możliwości uzyskania przez nasz kraj korzystniejszego miejsca w międzynarodowym podziale pracy jako warunku normalnego funkcjonowania i rozwijania gospodarki narodowej.</u>
+ <u xml:id="u-22.1" who="#PoselCzwojdrakTadeusz">Wysoki Sejmie! Truizmem jest dziś mówienie o znaczeniu handlu zagranicznego w gospodarce narodowej, jest jednak konieczna weryfikacja roli tego czynnika w warunkach osiągniętego już obecnie zaawansowanego poziomu gospodarczego. Wynika to między innymi z faktu niewystarczającego obecnie uczestnictwa Polski w międzynarodowej wymianie handlowej, które nie odpowiada naszemu potencjałowi wytwórczemu. Zweryfikowane bowiem ustalenia wskazują na znaczny, sięgający 2,3%, udział Polski w światowej produkcji przemysłowej przy niskiej partycypacji w obrotach handlowych, wynoszącej nieco więcej niż 1%. Aktualnie postępujący proces odprężenia, będący rezultatem pokojowej polityki obozu państw socjalistycznych, stwarza korzystniejsze aniżeli kiedykolwiek warunki współpracy gospodarczej z zagranicą, mimo że nie jest to jedyna podstawa aktywizująca handel.</u>
+ <u xml:id="u-22.2" who="#PoselCzwojdrakTadeusz">Uwzględniając przy tym olbrzymi skok dokonany w powiększaniu produktywności majątku narodowego, przy ponad 60-procentowym wzroście w przemyśle wartości majątku trwałego, teza o zwiększonej ekspansji eksportowej jest w pełni uzasadniona.</u>
+ <u xml:id="u-22.3" who="#PoselCzwojdrakTadeusz">Dotychczasowy rozwój i przemiany strukturalne w naszej gospodarce dokonywały się głównie pod presją importu, wynikającą z dążenia do przekroczenia barier technicznych i technologicznych. W następnych latach ciężar importu niezbędnego sprzętu inwestycyjnego przesuwać się będzie z gotowych obiektów na ich elementy. Jest to zrozumiały wynik osiągniętego już etapu wysokiego uprzemysłowienia kraju.</u>
+ <u xml:id="u-22.4" who="#PoselCzwojdrakTadeusz">Dalsze jednak modernizowanie gospodarki narodowej wymaga jeszcze zaopatrywania w środki produkcji z importu. Stąd też w najbliższych latach konieczne jest nadal wyprzedzanie wpływów eksportowych wydatkami importowymi. Jednocześnie jednak wzmagać się musi presja na rozwój eksportu, który powinien doprowadzić w perspektywie najbliższych lat do zrównoważenia obrotów handlowych. Już od przyszłego roku winien zwiększać się stopień pokrycia importu eksportem. Słuszne zatem jest założenie, że w obecnych warunkach związek między handlem zagranicznym a produkcją musi być obustronny. Chodzi o to, aby struktura obrotów lepiej służyła rozwojowi i modernizacji aparatu wytwórczego i aby uwzględniała wymagania popytu na rynkach zagranicznych. Stąd też utrzymanie wysokiego tempa wzrostu gospodarczego kraju nakazuje przyjęcie zmodyfikowanej strategii handlu zagranicznego. Składa się na to między innymi określony wpływ handlu zagranicznego na strukturę podaży, polegający na stałym jej dywersyfikowaniu i unowocześnieniu. Zaostrzająca się przy tym walka konkurencyjna na rynkach zagranicznych, produkcja coraz to nowocześniejszych i bardziej zróżnicowanych wyrobów, rosnące wymagania odbiorców, zmieniające się gusty i upodobania konsumentów — to tylko niektóre z czynników kształtujących strukturę produkcji eksportowej. Dużego znaczenia nabiera tzw. piramida wieku wytwarzanych towarów, która powinna zapewnić optymalną ciągłość produkcji.</u>
+ <u xml:id="u-22.5" who="#PoselCzwojdrakTadeusz">Wysokie tempo wzrostu nowych rodzajów produkcji musi przewyższać tempo wzrostu tradycyjnej produkcji eksportowej. Wymaga to stosowania uzasadnionych preferencji dla gałęzi specjalizujących się w produkcji proeksportowej tak w zakresie inwestycji i nakładów modernizujących, jak i przy zakupie niezbędnych licencji. Rola zatem handlu zagranicznego polegać będzie coraz bardziej na wyznaczaniu kierunków produkcyjnej specjalizacji narodowej, przy uwzględnianiu maksymalizacji korzyści w międzynarodowym podziale pracy, a tym samym maksymalizacji dochodu narodowego i tempa jego wzrostu. Handel zagraniczny będzie miał ważący wpływ, jak z tego wynika, na wybór najbardziej efektywnych wariantów budowy poszczególnych obiektów inwestycyjnych.</u>
+ <u xml:id="u-22.6" who="#PoselCzwojdrakTadeusz">Aktywizacja eksportu, będąca następstwem pomyślnej realizacji planu gospodarczego, nakazuje przyjęcie zmienionej strategii handlu zagranicznego prowadzącej do wiązania nowych możliwości specjalizacyjnych z przewidywanymi zmianami struktury gospodarki światowej oraz zmianami koniunktury na rynkach międzynarodowych. Nowym elementem tej strategii jest opracowanie koncepcji tzw. kompleksów wiodących i branż obsługujących. Wiąże się ona z ukształtowaną w ostatnich latach polityką inwestycyjną. Będzie to służyć proeksportowej specjalizacji.</u>
+ <u xml:id="u-22.7" who="#PoselCzwojdrakTadeusz">Szczególne znaczenie dla eksportu ma kooperacja przemysłowa. Pozwala ona na zwiększenie produkcji eksportowej poza możliwości, jakie stwarza międzynarodowa wymiana handlowa, przy obniżeniu kosztów uzyskiwania określonych elementów. Umożliwia ona też transfer nowych rozwiązań technologicznych, zmniejszenie nakładów pracy w sferze organizacji, zaopatrzenia i nakładów inwestycyjnych oraz stanu zamrożonych środków obrotowych. W planie na rok 1976 zakłada się więc dalszy wzrost obrotów wynikających z porozumień kooperacyjnych i specjalizacyjnych. W oparciu o stałe dwustronne porozumienia, towary wyspecjalizowane będą stanowić kilkanaście procent naszych obrotów z krajami obszaru płatniczego, a więc blisko 3 razy więcej aniżeli w roku obecnym.</u>
+ <u xml:id="u-22.8" who="#PoselCzwojdrakTadeusz">Coraz bardziej zacieśniająca się współpraca z krajami socjalistycznymi i koordynacja wzajemnych planów rozwoju gospodarczego, czego wyrazem jest rozwój wzajemnej specjalizacji i kooperacji produkcji, stwarzają odpowiednie warunki sprzyjające zsynchronizowaniu rozwoju wzajemnego eksportu. Handel Polski z krajami RWPG jest głównym czynnikiem rozwoju i pogłębiania naszej współpracy w różnych dziedzinach. Wzmocnienie roli wymiany towarowej z krajami socjalistycznymi jest nadal niezbędną przesłanką rytmicznego rozwoju naszej całej gospodarki.</u>
+ <u xml:id="u-22.9" who="#PoselCzwojdrakTadeusz">Odnotowując stały wzrost obrotów z tytułu realizacji umów specjalistycznych i kooperacyjnych, stwierdzić jednak należy, iż dotychczasowy ich udział w ogólnych obrotach nie wyczerpuje możliwości naszej gospodarki. Potencjał przemysłowy naszego i pozostałych krajów RWPG stwarza daleko większe w tym względzie szanse rozwoju.</u>
+ <u xml:id="u-22.10" who="#PoselCzwojdrakTadeusz">Wysoki Sejmie! Przemysł naszego kraju opiera się w dużej mierze na dostawach ważnych surowców ze Związku Radzieckiego. Wystarczy przypomnieć, że dostawy te zaspokajają praktycznie niemal całe nasze zapotrzebowanie na ropę, w przeważającej mierze — na rudę żelaza i metale kolorowe, bawełnę oraz w bardzo poważnym stopniu na maszyny i urządzenia. Również w przyszłości dostawy te będą stanowiły jedno z podstawowych importowych źródeł zaopatrzenia polskiego przemysłu. Szczególnie duże znaczenie w zaspokajaniu przyszłych potrzeb w odniesieniu do podstawowych surowców ma nasze uczestnictwo we wspólnych inwestycjach mających na celu rozwój produkcji lub wydobycia na terytorium Związku Radzieckiego takich produktów, jak celuloza, azbest, koncentraty rud, oraz udział w budowie gazociągu magistralnego „Orenburg”. Znaczenie tych przedsięwzięć z punktu widzenia perspektywicznych potrzeb gospodarczych jest bardzo poważne, bowiem zadecydują one o rozwoju wielu dziedzin naszej gospodarki, wpłyną w sposób zasadniczy na umocnienie stabilności rozwojowej wielu ważnych dziedzin produkcji.</u>
+ <u xml:id="u-22.11" who="#PoselCzwojdrakTadeusz">Wysoki Sejmie! Zadania stojące przed handlem zagranicznym w 1976 r. należy uważać za bardzo złożone. Wymagają one podjęcia niezbędnych środków wzmacniających dyscyplinę wykonawczą zarówno w eksporcie, jak i w imporcie.</u>
+ <u xml:id="u-22.12" who="#PoselCzwojdrakTadeusz">Dla realizacji założonych celów strategicznych niezbędne staje się również usprawnienie systemu kierowania handlem zagranicznym. Dotyczy to zakresu planowania, a więc formy bezpośredniego zarządzania handlem zagranicznym oraz wprowadzenia nowych rozwiązań w systemie ekonomiczno-finansowym, oddziaływającym na handel zagraniczny w sposób pośredni. Aby handel zagraniczny mógł spełnić ciążące na nim zadania, musi być coraz bardziej opłacalny. Wymóg ten jest tym bardziej obowiązujący w sytuacji wyznaczonych zadań dewizowych. Wynika stąd tak duża rola i znaczenie rachunku efektywności wymiany zagranicznej. Postulat ten znalazł wyraz w niedawno wydanych normach precyzujących zasady i sposób funkcjonowania narzędzi ekonomicznych w obrocie zagranicznym.</u>
+ <u xml:id="u-22.13" who="#PoselCzwojdrakTadeusz">Wysoki Sejmie! Głęboka analiza zespołu warunków i środków daję podstawę do przekonania o pomyślnej realizacji planu gospodarczego w 1976 r. w zakresie handlu zagranicznego, mimo wielkiej złożoności czynników zewnętrznych i wewnętrznych.</u>
+ <u xml:id="u-22.14" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-23">
+ <u xml:id="u-23.0" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Dziękuję. Głos ma poseł Tadeusz Myślik.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-24">
+ <u xml:id="u-24.0" who="#PoselMyslikTadeusz">Obywatelu Marszałku! Wysoka Izbo! Miałem zaszczyt przemawiać z tej wysokiej trybuny po raz pierwszy w marcu 1971 r., kiedy to Sejm V kadencji dyskutował nad projektami planu i budżetu na pierwszy rok rozpoczynającej się wówczas pięciolatki. Już wtedy, pomimo niełatwej sytuacji, w jakiej znalazła się gospodarka narodowa, zwłaszcza na skutek licznych, dających się we znaki dysproporcji, pomimo jakże trudnego bilansu otwarcia, z przekonaniem poparliśmy wszyscy przedstawiony Sejmowi przez Rząd ambitny i dynamiczny program społeczno-gospodarczego rozwoju kraju. Dziś, kiedy od zakończenia realizacji bieżącego planu 5-letniego dzieli nas zaledwie kilka dni, kiedy możemy już dokonać podsumowania i oceny minionego okresu, stwierdzić należy z uznaniem, że realizacja owych śmiałych, odważnych zamierzeń uwieńczona została sukcesem. Mamy świeżo w pamięci wskaźniki wzrostu osiągniętego w latach 1971—1975, przedstawione na VII Zjeździe Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej. Wymienię tylko niektóre z nich: 62-procentowy wzrost dochodu narodowego, 73-procentowy wzrost produkcji przemysłowej i 22-procentowy wzrost produkcji rolniczej, podwojenie obrotów handlu zagranicznego, 1 900 tys. nowych miejsc pracy, 1 125 tys. nowych mieszkań, poważny wzrost płac i realnych dochodów ludności, wiele trwałych zdobyczy socjalnych.</u>
+ <u xml:id="u-24.1" who="#PoselMyslikTadeusz">Można zatem już dziś stwierdzić bez przesady i bez zbędnego patosu w rzeczowej, ekonomicznej dyskusji, że kończący się właśnie 5-letni okres społeczno-gospodarczego rozwoju stał się okresem przełomowym, że pomimo niepomyślnych w ostatnich 2 latach warunków klimatycznych, które w poważnym stopniu zahamowały wzrost produkcji rolnej i pomimo wielu niekorzystnych dla nas czynników w handlu zagranicznym — stworzyliśmy w ubiegłych pięciu latach realną, materialną podstawę dalszego dynamicznego wzrostu, którego kierunki wytyczają podjęte w ubiegłym tygodniu uchwały VII Zjazdu partii, że gospodarka nasza uzyskała owo niezbędne, drugie przyspieszenie, że znaleźliśmy się, co podkreślano już dziś z tej trybuny, w czołówce najszybciej rozwijających się krajów na świecie.</u>
+ <u xml:id="u-24.2" who="#PoselMyslikTadeusz">Wysoka Izbo! Dyskutowany dziś projekt narodowego planu społeczno-gospodarczego rozwoju na rok 1976 precyzuje zadania pierwszego etapu realizacji tych nowych zamierzeń. Aprobujemy założenia tego planu, traktując go, zgodnie zresztą z intencją Rządu, jako plan otwarty, którego wskaźniki w wypadku zaistnienia bardziej pomyślnych od założonych w projekcie okoliczności, a zwłaszcza w wyniku poprawy organizacji i jakości pracy — będą mogły być korygowane w górę.</u>
+ <u xml:id="u-24.3" who="#PoselMyslikTadeusz">Za szczególnie cenną uznajemy wyrażoną w planie generalną zasadę, że przewidywane znaczne wydatki na dalszy rozwój bazy materialnej nie zahamują wzrostu spożycia, że przeciwnie, zagwarantowana jest dalsza znaczna i efektywna poprawa społecznego standardu.</u>
+ <u xml:id="u-24.4" who="#PoselMyslikTadeusz">Podzielamy troskę wyrażoną przez I Sekretarza Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej Edwarda Gierka w jego referacie programowym na VII Zjeździe partii o przezwyciężenie trudności w zaopatrzeniu rynku w mięso i w inne artykuły deficytowe, których braki odczuwane są dotkliwie przez społeczeństwo. Możliwość zmniejszenia tych braków widzimy przede wszystkim we wzroście produkcji towarów rynkowych, zwłaszcza we wzroście produkcji rolnej. Ustalone w tym względzie zadania planowe są ambitne, trudne, ale przy założeniu średnich warunków klimatycznych całkowicie realne. W pełni zgadzamy się z opinią przedstawioną tu dziś przez generalnego sprawozdawcę posła Józefa Pińkowskiego. W rolnictwie polskim tkwią bowiem bardzo duże, nie uruchomione z różnych względów rezerwy. Jedną z takich rezerw są owe 2,5 mln ha ziemi, o których mówił na VII Zjeździe obywatel Premier Jaroszewicz, że przynoszą plony znacznie niższe od średnich, a dodajmy, że przecież owe średnie — to także jeszcze nie jest pułap naszych możliwości agrotechnicznych. Dlatego tak ważny jest w zagospodarowaniu ziemi prymat kryterium produkcyjnego, elastyczne stosowanie takich form i struktur, które są w stanie zapewnić najwyższe zbiory, najwyższe pogłowie bydła i trzody chlewnej. Rezerwę stanowi także gotowość rolników indywidualnych do ponoszenia znacznych wydatków inwestycyjnych kosztem własnego funduszu spożycia. Poważną rezerwą jest wreszcie konieczna, chociaż trudna, stopniowo realizowana poprawa struktury agrarnej, powstawanie chłopskich zespołów uprawowych i tworzenie nowych, opartych na dobrych podstawach rolniczych spółdzielni produkcyjnych. Aby jednak rezerwy te w pełni uruchomić, musimy dostarczać wsi niezbędne maszyny rolnicze i inne środki produkcji oraz materiały budowlane. Można powiedzieć bez przesady, że o intensyfikacji produkcji rolnej, o wzroście wydajności pracy w rolnictwie, a tym samym o poprawie zaopatrzenia sklepów spożywczych — zadecyduje przede wszystkim pracujący na potrzeby rolnictwa przemysł. Dlatego m.in. z uznaniem podkreślić należy przewidziane w planie poważne nakłady na rozwój przemysłu maszyn rolniczych, wzrost dostaw tych maszyn dla rolnictwa w roku przyszłym i odpowiedni wzrost usług produkcyjnych, świadczonych przez kółka rolnicze na rzecz gospodarstw indywidualnych. Dlatego bardzo cenne jest w projekcie uchwały Sejmu o narodowym planie społeczno-gospodarczego rozwoju na rok 1976 zobowiązanie, że dodatkowo wytworzona ponad plan produkcja materiałów budowlanych będzie kierowana głównie na potrzeby rynku, w tym zwłaszcza dla rolnictwa.</u>
+ <u xml:id="u-24.5" who="#PoselMyslikTadeusz">Obok wskazanych przez obywatela Premiera w jego wystąpieniu na VII Zjeździe partii przyczyn pogłębiającego się deficytu zasobów pracy w wielu gospodarstwach chłopskich, a mianowicie podeszłego wieku ich właścicieli i faktu podjęcia przez poważną rzeszę rolników pracy w gospodarce uspołecznionej, występuje jeden jeszcze czynnik, który określiłbym jako czynnik psychologiczny. Jest nim odczuwana w coraz większym stopniu uciążliwość ciężkiej i nie normowanej pracy fizycznej na roli czy w zagrodzie, przy znacznym produkcyjnym ryzyku. Ten czynnik nie zawsze może być równoważony bodźcami ekonomicznymi. Dlatego niezbędne jest przyspieszenie mechanizacji wsi, wprowadzanie do produkcji rolnej w coraz szerszym zakresie elementów technologii przemysłowej.</u>
+ <u xml:id="u-24.6" who="#PoselMyslikTadeusz">Doceniając w pełni decydującą rolę nakładów produkcyjnych w uruchomieniu wspomnianych rezerw, nie chcę bynajmniej sugerować Rządowi wzrostu udziału inwestycji netto w podzielonym dochodzie narodowym powyżej założonych w projekcie planu 25,3%. Na temat uporządkowania frontu inwestycyjnego wypowiadałem się z tego miejsca w naszej debacie marcowej i program Rządu w tym zakresie na rok przyszły uważam za słuszny. Jednak poważna centralna rezerwa inwestycyjna w wysokości 1 300 milionów złotych umożliwia jeszcze Radzie Ministrów ingerencję w procesy inwestycyjne już w trakcie realizacji planu, tym bardziej że w trakcie roku gospodarczego szereg już rozdysponowanych środków do rezerwy tej powraca. Być może, że w tym trybie doraźnym mogłyby zostać sfinansowane pewne niewielkie inwestycje uzupełniające, od których zależy nieraz natychmiastowe wyzwolenie poważnych zamrożonych zdolności produkcyjnych w rolnictwie. Mam na myśli takie przypadki, jak np. zbudowanie przy pomocy czynu społecznego wodociągu we wsi, która nie ma wody, a ma znaczne nadwyżki paszowe i wolne stanowiska dla zwierząt w zabudowaniach inwentarskich — wsi takich jest sporo, np. na pograniczu województw krakowskiego i katowickiego — lub zmeliorowanie dodatkowego obszaru łąk, tam gdzie jest woda i wolne stanowiska dla zwierząt, brak natomiast dostatecznej ilości paszy, aby można było intensywnie rozwijać hodowlę. Takie wsie mógłbym wskazać na krakowskim powiślu. Oczywiście wchodziłyby w rachubę tylko takie tytuły inwestycyjne, które mają przygotowaną dokumentację i zabezpieczone wykonawstwo.</u>
+ <u xml:id="u-24.7" who="#PoselMyslikTadeusz">Inny pilny postulat dotyczy usprawnienia współpracy transportu z organizacjami obsługującymi rolnictwo. Postulat ten uzasadnię nieco szerzej. Jak wiadomo, kolej, ze względu na trudności techniczne, z którymi się boryka, ograniczyła znacznie liczbę stacji wyładunkowych. Są one obecnie bardziej oddalone od baz magazynowych handlu wiejskiego. Na stacje te kieruje się jednorazowo poważne transporty, zwłaszcza towarów masowych, tzw. pociągi wahadłowe, co powoduje gwałtowne spiętrzenie prac wyładunkowych. Jest to szczególnie uciążliwe dla odbiorców, ponieważ stacje, o których mowa, w wielu wypadkach pozbawione są jakichkolwiek urządzeń ułatwiających pracę. Sądzę, że Obywatel Minister Komunikacji zna tę sytuację doskonale. Znają ją również dobrze na każdej stacji z osobna gminne spółdzielnie zaopatrzenia i zbytu, zobowiązane słusznie do przestrzegania rygorystycznych terminów wyładunku, ale nie zawsze dysponujące odpowiednią liczbą pracowników i środków transportu kołowego. Opisany stan rzeczy powoduje w tych spółdzielniach często wysokie, ponadplanowe straty, które niweczą spółdzielcze zyski, wypracowane w innych dziedzinach. Natomiast stosunkowo niewielkie nakłady na uzbrojenie tych stacji w transportery mechaniczne, podnośniki i temu podobne urządzenia, miałyby właśnie ów walor natychmiastowego odblokowania rezerw. Mam prawo sądzić, że zapowiedziane przez obywatela Premiera na VII Zjeździe przyspieszenie w przyszłej pięciolatce mechanizacji prac przeładunkowych w całym transporcie obejmie także już od przyszłego roku te nieduże stacje, do których aktualnie kierowany jest węgiel i inne masowe środki produkcji dla rolnictwa.</u>
+ <u xml:id="u-24.8" who="#PoselMyslikTadeusz">Wysoka Izbo! Ważny i w pełni uzasadniony — ze względu na konieczność realizacji programu żywnościowego bez opóźnień — jest przepis zawarty w art. 9 ust. 3 projektu ustawy budżetowej, zakazujący zmniejszania w budżetach terenowych kredytów w dziale — „rolnictwo”. Równocześnie niezbędne jest dalsze poprawianie organizacji i jakości pracy wszystkich instytucji i służb współdziałających w realizacji tego programu. Tym bardziej, że w tak szerokiej dziedzinie tkwią duże możliwości uzyskania poprawy zakładanych wskaźników produkcyjnych bez dodatkowych nakładów inwestycyjnych.</u>
+ <u xml:id="u-24.9" who="#PoselMyslikTadeusz">Niestety, nawet w tym miesiącu notowałem jeszcze w moim okręgu wyborczym skargi na złą jakość rozprowadzanych na wiosnę ziemniaków-sadzeniaków, na niewłaściwy, nie dostosowany do lokalnych warunków glebowych i klimatycznych dobór odmian rozprowadzanej pszenicy nasiennej, na brak rozeznania służby rolnej w potrzebach nawozowych gleb wyługowanych przez dwie kolejne powodzie, co hamuje stosowanie nawozów sztucznych, wobec braku podkładów geodezyjnych, na poważne zaległości w wydawaniu aktów uwłaszczeniowych, na zakłócenia w pracy administracji. I tak np. mieszkańcy gminy Drwinia w woj. miejskim krakowskim muszą do zespołu usług projektowych jeździć do Myślenic, w sprawach komunikacyjnych do Niepołomic, nie mają swego SKR, a właściwy terenowo Państwowy Ośrodek Maszynowy mają w Opatkowicach, odległych, w związku z brakiem mostu na Wiśle w Brzesku Nowym, o 22 kilometry, sprawy wywłaszczeniowe załatwiają w Urzędzie Gminnym w Wieliczce, a wpisy do dowodów osobistych w Proszowicach, nie licząc spraw zastrzeżonych do kompetencji władz wojewódzkich. Przykład ten komentarza nie wymaga. Chyba tylko przypomnienia, że czas rolnika, stracony na owe rozjazdy, jest czasem bezpowrotnie straconym dla produkcji.</u>
+ <u xml:id="u-24.10" who="#PoselMyslikTadeusz">Na zakończenie — raz jeszcze chcę powrócić do problemów rynkowych w nieco innym aspekcie. Poważne możliwości poprawy zaopatrzenia rynku w mięso i jego przetwory uzależnione są od bardziej gospodarskiego obchodzenia się ze zwierzętami rzeźnymi w bazach organizacji skupu i przemysłu mięsnego oraz w transporcie. Rejestruje się tu bowiem — jak dotąd — znaczne ubytki wagowe. Poważne rezerwy widzę w dalszym usprawnianiu pracy przemysłu mięsnego, a szczególnie w umiejętnym wykorzystywaniu i przetwarzaniu przez ten przemysł całego otrzymywanego surowca.</u>
+ <u xml:id="u-24.11" who="#PoselMyslikTadeusz">Wiceprezes Rady Ministrów i Przewodniczący Komisji Planowania obywatel Tadeusz Wrzaszczyk w referacie wygłoszonym w dniu 2 grudnia br. na posiedzeniu sejmowej Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów, a także w swoim dzisiejszym wystąpieniu, omawiając problem braku równowagi odcinkowej w odniesieniu do niektórych artykułów, a zwłaszcza o tempie wzrostu popytu na mięso wskazał m.in. na przyzwyczajenia konsumpcyjne społeczeństwa. Jest to spostrzeżenie trafne. Ale, aby zmienić te przyzwyczajenia, aby je zracjonalizować — trzeba propagować spożywanie smacznych i pełnowartościowych potraw niemięsnych. Polskie i zagraniczne książki kucharskie zawierają wiele takich przepisów. Ale dobry przykład musi dawać przede wszystkim będący w gestii administracji uspołeczniony sektor żywienia zbiorowego. Tymczasem wiem z autopsji, że w stołówkach i restauracjach, nie wyłączając tych najbardziej renomowanych, potrawy niemięsne są rzadkością i rarytasem, a kierownicy tych placówek tłumaczą ten stan rzeczy brakiem personelu czy też etatów, niską ceną, wysoką pracochłonnością itp. Owa uciążliwa pracochłonność potraw niemięsnych występuje jednak także w gospodarstwie domowym, zwłaszcza jeżeli zarówno żona, jak i mąż pracują zawodowo. Można by więc wysnuć z tego wniosek, że szybkie mechanizowanie prac kuchennych będzie również oddziaływało pozytywnie na zmianę struktury spożycia — W mojej wypowiedzi świadomie pominąłem wiele innych aspektów dyskutowanych projektów planu i budżetu, chciałem bowiem skoncentrować się na problematyce programu żywnościowego i skupić na nich uwagę obywateli posłów.</u>
+ <u xml:id="u-24.12" who="#PoselMyslikTadeusz">Wysoka Izbo! Z uwagą śledziliśmy przebieg VII Zjazdu Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, który nakreślił program rozwoju naszego kraju na następne pięciolecie. W swoim przemówieniu końcowym Edward Gierek zaadresował ten program do całego narodu, do wszystkich Polaków. Podejmujemy ten apel. Według naszej najlepszej wiedzy i woli troszczyć się będziemy o realizację tego programu. Wypowiadane przez nas niejednokrotnie z tej trybuny słowa krytyki powodowane są niczym innym, jak właśnie troską o to, aby realizacja wspólnych narodowych zamierzeń przebiegała sprawniej, bez zahamowań i zbędnych kosztów. I tak Chcielibyśmy, aby były one przyjmowane. Koło Poselskie — „Znak” głosować będzie za projektami uchwały o narodowym planie społeczno-gospodarczego rozwoju i ustawy budżetowej na rok 1976, według przedłożenia rządowego, z uwzględnieniem poprawek zgłoszonych przez posła generalnego sprawozdawcę. Dziękuję za uwagę.</u>
+ <u xml:id="u-24.13" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-25">
+ <u xml:id="u-25.0" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Dziękuję. Głos ma poseł Wiesław Sadowski.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-26">
+ <u xml:id="u-26.0" who="#PoselSadowskiWieslaw">Obywatelu Marszałku! Wysoka Izbo! Przedłożony Sejmowi projekt uchwały o narodowym planie społeczno-gospodarczego rozwoju na 1976 rok świadczy o tym, że plan na nadchodzący rok jest zamierzeniem ambitnym i odważnym, stanowiącym dobry wstęp do nowej pięciolatki na lata 1976—1980.</u>
+ <u xml:id="u-26.1" who="#PoselSadowskiWieslaw">Jak wiadomo — co dobitnie potwierdziły przebieg i uchwały VII Zjazdu Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej — strategia rozwoju na najbliższe 5 lat, strategia której etapem realizacji jest nadchodzący rok, zakłada kontynuowanie wysokiego tempa społeczno-gospodarczego rozwoju naszego kraju. Aby założone cele mogły być realizowane, trzeba uruchomić odpowiednie środki i czynniki, stosowne do sytuacji, w jakiej się aktualnie znajdujemy. Najogólniej mówiąc, idzie o wydatne zwiększenie efektywności naszej gospodarki.</u>
+ <u xml:id="u-26.2" who="#PoselSadowskiWieslaw">Musimy pamiętać o tym, że na etapie, na który obecnie wkraczamy — na etapie budowy rozwiniętego społeczeństwa socjalistycznego — podstawową rolę spełniają czynniki powodujące wzrost efektywności nakładów. Wśród czynników wpływających na intensyfikację gospodarki, na wzrost jej efektywności, na czoło wysuwa się sprawa przyspieszenia wzrostu wydajności pracy, poprawa jakości pracy. Stąd też od właściwej polityki zatrudnienia, od prawidłowego gospodarowania czynnikiem ludzkim w dużej mierze zależeć będzie pomyślna realizacja założonych celów i zadań planu na rok 1976, jak również pomyślna realizacja całej nadchodzącej pięciolatki. Słusznie przeto w projekcie uchwały sejmowej, która jest przedmiotem obecnej debaty, sprawie polityki zatrudnienia poświęca się wiele miejsca i uwagi. Na tej właśnie sprawie pragnąłbym nieco się zatrzymać w swym wystąpieniu.</u>
+ <u xml:id="u-26.3" who="#PoselSadowskiWieslaw">Doświadczenia ostatnich lat dobitnie wykazały, że kadry, że ludzie stanowią najważniejszy i najcenniejszy czynnik rozwoju gospodarczego kraju. Wszystko to co robimy — robimy dla ludzi, ale i przez ludzi.</u>
+ <u xml:id="u-26.4" who="#PoselSadowskiWieslaw">W stosunkach ludnościowo-zatrudnieniowych naszego kraju zachodzą dość istotne procesy. Jeszcze do niedawna tempo wzrostu zatrudnienia było u nas wyższe od tempa demograficznego przyrostu zasobów pracy. Wyróżnialiśmy się względną obfitością czynnika ludzkiego i nie zawsze w pełni racjonalnym wykorzystaniem biologicznych przyrostów zasobów pracy.</u>
+ <u xml:id="u-26.5" who="#PoselSadowskiWieslaw">Dzisiaj Stoimy przed nową sytuacją, w której ujawnia się deficyt zasobów pracy w stosunku do potrzeb. Przyjdzie więc nam inaczej organizować wykorzystanie zdeterminowanych już i niemożliwych do zmiany stanów ludności zdolnej do pracy w ciągu najbliższych 20 lat. Potencjał naszej gospodarki poważnie wzrósł, chcemy go nadal szybko rozwijać — i to jest jeden fakt; drugi to ten, że wkraczamy w okres malejącego przyrostu siły roboczej. Nie ma i być nie może innej drogi wyjścia z tej sytuacji, jak tylko coraz bardziej racjonalne i efektywne wykorzystanie czasu pracy i prawidłowe rozmieszczenie kadr pracowniczych.</u>
+ <u xml:id="u-26.6" who="#PoselSadowskiWieslaw">O skali i wadze zagadnienia świadczą następujące liczby. W latach 1972—1973 przyrost zatrudnienia w samej tylko gospodarce uspołecznionej przekraczał 400 tysięcy osób rocznie. W roku 1975 przyrost ten wyniesie nieco więcej niż 300 tysięcy. W planie na rok 1976 przyrost zatrudnienia zakłada się na 178 tys. osób, a w całej gospodarce narodowej przyrost ten wyniesie niespełna 200 tys. osób. Podczas gdy w pięcioleciu 1971—1975 przyrost zatrudnienia wyniósł 1,8 mln osób, to na pięciolecie 1976—1980 przyrost ten szacuje się na 1,3 mln osób, a więc o 0,5 mln osób mniej.</u>
+ <u xml:id="u-26.7" who="#PoselSadowskiWieslaw">Fakt, że przyszła pięciolatka charakteryzować się będzie zmniejszonym przyrostem zatrudnienia o blisko 28% w porównaniu do pięciolatki kończącej się obecnie, wymaga, by już w pierwszym roku nadchodzącego pięciolecia polityka i plan zatrudnienia uwzględniały tę odmienną sytuację.</u>
+ <u xml:id="u-26.8" who="#PoselSadowskiWieslaw">Jak już o tym wspomniałem, w projekcie narodowego planu społeczno-gospodarczego rozwoju na rok 1976 zakłada się przyrost zatrudnienia w gospodarce narodowej na poziomie 200 tys. osób. Warto w tym miejscu zaznaczyć, że realizacja programu socjalnego, a zwłaszcza stworzenie warunków do wcześniejszego przechodzenia na emeryturę kobiet i kombatantów powoduje, że w najbliższym roku wielkość szacowanego dotychczas naturalnego ubytku załóg wzrośnie z 200 tys. do 230 tys. osób. Nadto, w związku z systematycznym wzrostem odsetka pracownic korzystających z bezpłatnych urlopów na wychowanie dziecka, należy szacować, że średnioroczna liczba wolnych stanowisk pracy z tego tytułu, wymagających obsadzenia, wyniesie dodatkowo około 50 tysięcy. Tak więc w sumie, w wyniku ubytku naturalnego i podanych przyczyn socjalnych, zaistnieje potrzeba zapewnienia obsady 280 tys. stanowisk pracy, co łącznie z planowanym przyrostem zatrudnienia daję w 1976 r. 480 tysięcy wolnych miejsc pracy wymagających obsadzenia. Taka podaż miejsc pracy gwarantuje zatrudnienie wszystkich absolwentów kończących naukę w roku 1976.</u>
+ <u xml:id="u-26.9" who="#PoselSadowskiWieslaw">Wysoki Sejmie! W warunkach zmniejszającej się podaży zasobów siły roboczej, co wynika z mniejszej liczebności roczników wkraczających w wiek produkcyjny, jak również z malejącego trendu w aktywizacji kobiet i malejącej liczby ludności przechodzącej z rolnictwa do innych prac, zachodzi konieczność zwiększenia oddziaływań na proces racjonalizacji zatrudnienia. Dlatego też należy wyrazić uznanie Rządowi, który podejmuje wielokierunkowe działania mające na celu wyzwolenie rezerw, które pozwolą na dalszy wzrost wydajności pracy, na lepsze, efektywniejsze i skuteczniejsze wykorzystanie tego bezcennego czynnika rozwoju gospodarki, jakim jest człowiek, jego wiedza i umiejętności. O niektórych z tego rodzaju działań Chciałbym słów parę powiedzieć.</u>
+ <u xml:id="u-26.10" who="#PoselSadowskiWieslaw">Jak wiadomo, w ostatnim czasie dokonano przeglądu poziomu i struktury zatrudnienia w naszej gospodarce oraz wyciągnięto pierwsze wnioski, które pozwoliły na bardziej racjonalne zatrudnienie ponad 100 tysięcy pracowników. Prace w tym kierunku będą prowadzone dalej, a w ich wyniku spodziewać się należy dalszego doskonalenia struktury organizacyjnej i zarządzania, wzmocnienia dyscypliny wykorzystania czasu pracy, zwiększenia stosowania zmianowości pracy, doskonalenia organizacji pracy na poszczególnych stanowiskach pracy, doskonalenia postępu technicznego i nowoczesnych metod wytwarzania, dających oszczędności pracy żywej, systematycznego doskonalenia systemu kształcenia i wykorzystania kwalifikacji pracowników.</u>
+ <u xml:id="u-26.11" who="#PoselSadowskiWieslaw">Systematyczne wdrażanie wniosków i postanowień podjętych na podstawie ogólnokrajowego przeglądu stanu i struktury zatrudnienia powinno stać się podstawowym zadaniem wszystkich zakładów pracy, zjednoczeń i resortów.</u>
+ <u xml:id="u-26.12" who="#PoselSadowskiWieslaw">Następny problem — to polityka przemieszczeń siły roboczej. Nowa struktura administracyjna kraju wymaga skoncentrowania działań na racjonalnym rozmieszczeniu kadr w przekroju regionalnym, zmierzających do; zmniejszania dysproporcji w nasyceniu kadrą kwalifikowaną poszczególnych regionów kraju. Celom tym sprzyjać będzie doskonalenie systemu przydziałów pracy absolwentom oraz polityki stypendialnej. Działaniem uzupełniającym i równorzędnym w polityce kadrowej musi być racjonalizacja wykorzystania kwalifikacji kadr i ograniczenie do minimum zatrudnienia niezgodnego z kwalifikacjami zawodowymi. Dużą rolę w tym zakresie spełnić musi analiza i weryfikacja taryfikatorów kwalifikacyjnych stosownie do zmian organizacyjnych i technologicznych.</u>
+ <u xml:id="u-26.13" who="#PoselSadowskiWieslaw">Proces pogłębiania racjonalizacji zatrudnienia będzie prowadzony także przez dalsze doskonalenie systemu ekonomiczno-finansowego i innych mechanizmów ekonomicznego oddziaływania na zatrudnienie. Przykładowo wymienić tu można system obciążeń funduszu płac z tytułu wzrostu zatrudnienia.</u>
+ <u xml:id="u-26.14" who="#PoselSadowskiWieslaw">Jak wiadomo, w przeszłości wieś i rolnictwo stanowiły ważne źródło dopływu siły roboczej do innych działów gospodarki narodowej. Jeszcze w latach 1961—1970 około 50% przyrostu zatrudnienia w gospodarce uspołecznionej poza rolnictwem stanowiła ludność rolnicza. Sytuacja ta zmienia się w latach bieżącej dekady, a zasadniczo odmienna będzie w latach 1981—1990. Ważnym zadaniem polityki zatrudnienia w 1976 r. i latach następnych będzie zapewnienie dopływu kadr kwalifikowanych do rolnictwa i służb związanych z obsługą rolnictwa. Wymaga tego wzrastający poziom kultury agrarnej, jak też założenia programu żywnościowego.</u>
+ <u xml:id="u-26.15" who="#PoselSadowskiWieslaw">Trudny do realizacji plan na rok 1976 wymaga elastycznego działania władz terenowych. W tym zakresie istnieje potrzeba dalszego doskonalenia analiz gospodarczych, analiz rynku pracy i ich synchronizacji z polityką zatrudnienia, ze sterowaniem dopływu nowych pracowników do zakładów pracy według określonej hierarchii, organizacji przemieszczeń pracowników, co wiąże się z odpowiednimi planami rozmieszczenia budownictwa mieszkaniowego itp.</u>
+ <u xml:id="u-26.16" who="#PoselSadowskiWieslaw">Wysoki Sejmie! Te i inne działania prowadzone i podejmowane przez Rząd, powinny się przyczynić do wykorzystania rezerw tkwiących w organizacji pracy, w podnoszeniu kwalifikacji kadr pracowniczych, w szybkim wdrażaniu postępu naukowo-technicznego. Wiąże się z tym rozwijanie ruchu racjonalizacji i nowatorstwa w zakładach pracy. W zadaniach polegających na optymalizacji gospodarowania zasobami ludzkimi, na racjonalizacji zatrudnienia niemałą rolę odgrywać powinna także nauka, pomagając rozwiązać niełatwe problemy, wobec jakich stoi nasza gospodarka w związku z relatywnym zmniejszaniem się zasobów siły roboczej. Podstawowym źródłem przyrostu produkcji staje się nie przyrost zatrudnienia, lecz wzrost wydajności pracy. Jest to zadanie trudne, ale realne. Zwiększył się bowiem i unowocześnił majątek trwały gospodarki narodowej, a tym samym polepszyło się wyposażenie stanowisk pracy.</u>
+ <u xml:id="u-26.17" who="#PoselSadowskiWieslaw">Na zakończenie Chciałbym z całą mocą podkreślić, że zasadniczym czynnikiem we wzroście wydajności pracy jest świadomość ludzka. Musimy więc zdawać sobie sprawę wszyscy z tego, że w najbliższych latach zmniejszać się będzie co roku liczba ludzi podejmujących pracę. Musimy zdawać sobie sprawę z tego, że chcąc realizować w tych warunkach coraz to większe i ambitniejsze zadania, każdy z nas musi pracować lepiej, sprawniej, skuteczniej, bardziej wydajnie. Wszyscy Polacy, na wszystkich stanowiskach pracy muszą wytężyć swe umysły, by odpowiedzieć na pytanie, co jeszcze można uczynić, aby efekt naszej pracy był większy.</u>
+ <u xml:id="u-26.18" who="#PoselSadowskiWieslaw">W świadomości naszego społeczeństwa zachodzą korzystne zmiany. Należy wierzyć, że w wyniku tych zmian coraz skuteczniej wspierane będą wysiłki Rządu mające na celu wzrost wydajności pracy, podstawowy czynnik gwarantujący pomyślną realizację naszych planów, a w tym — planu na rok 1976, o którym dziś dyskutujemy. Należy też pamiętać i o tym, że utrzymanie i dalszy rozwój zdobyczy socjalnych ludzi pracy wymagać będzie samodyscypliny oraz przeciwdziałania naruszeniom dyscypliny pracy, przeciwdziałania występującemu jeszcze tu i ówdzie nadużywaniu zdobyczy socjalnych.</u>
+ <u xml:id="u-26.19" who="#PoselSadowskiWieslaw">Wysoka Izbo! Środki, jakie przeznacza Rząd w celu zwiększenia wydajności pracy, wsparte wzrastającą społeczną świadomością ogółu obywateli naszego kraju, pozwalają wierzyć, że plan na rok 1976 zostanie wykonany, że główne źródło realizacji założonych zadań produkcyjnych, jakim jest wzrost wydajności pracy — zostanie w pełni wykorzystane. Dziękuję za uwagę.</u>
+ <u xml:id="u-26.20" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-27">
+ <u xml:id="u-27.0" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Dziękuję. Głos ma poseł Jan Szymański.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-28">
+ <u xml:id="u-28.0" who="#PoselSzymanskiJan">Obywatelu Marszałku! Wysoka Izbo! Zakończony przed kilkoma dniami VII Zjazd Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej podsumował dokonania mijającego pięciolecia i nakreślił kierunki dalszego, dynamicznego rozwoju kraju. Są one kontynuacją i dalszym rozwinięciem zaakceptowanych i popartych wysiłkiem wszystkich ludzi pracy historycznych już dzisiaj uchwał VI Zjazdu, wytyczających nową strategię socjalistycznego rozwoju kraju.</u>
+ <u xml:id="u-28.1" who="#PoselSzymanskiJan">Fundamentalną zasadą wypracowanej przez partię nowej strategii rozwoju kraju stało się ścisłe kojarzenie celów społecznych i gospodarczych. Sprawom ludzi, coraz lepszego zaspokajania ich potrzeb, podporządkowane zostały programy i plany społeczno-gospodarczego rozwoju. — „Przez ludzi — dla ludzi, dla społeczeństwa, dla całego narodu” — tak można w lapidarny sposób ująć głęboko humanistyczną treść programu partii. Jest przecież niepodważalną prawdą, że jeszcze nigdy w naszej historii w tak krótkim czasie nie zrobiliśmy tak wiele. Tak wiele w gospodarce, tak wiele w poprawie warunków życia i pracy.</u>
+ <u xml:id="u-28.2" who="#PoselSzymanskiJan">Poziom zaspokajania potrzeb mieszkaniowych jest jednym z podstawowych czynników poprawy warunków życia społeczeństwa; odgrywa ogromną rolę w postępie społecznym i w rozwoju gospodarki. Mieszkanie jest bowiem nie tylko miejscem bytowania i regeneracji sił fizycznych, lecz także niezbędnym warunkiem właściwego rozwoju rodziny, podnoszenia kultury i wiedzy społeczeństwa.</u>
+ <u xml:id="u-28.3" who="#PoselSzymanskiJan">Partia z całą powagą i konsekwentnie podjęła ten problem, określając jednocześnie metody i środki jego rozwiązania. Po raz pierwszy w historii Polski Ludowej na V Plenum KC PZPR wypracowano i przedstawiono społeczeństwu kompleksowy program rozwiązania nabrzmiałego problemu mieszkaniowego. Nakłady inwestycyjne na gospodarkę mieszkaniową oraz na gospodarkę komunalną uznano za ważny, dynamizujący czynnik postępu społeczno-gospodarczego, Partia realistycznie oceniając sytuację, przedstawiła program budownictwa mieszkaniowego do 1990 r. Powinny to być mieszkania o wyższym niż dotychczas standardzie, o większej powierzchni użytkowej i lepiej wyposażone.</u>
+ <u xml:id="u-28.4" who="#PoselSzymanskiJan">Pięciolatka, która właśnie dobiega końca, była więc zaledwie fragmentem i to wstępnej fazy realizacji wieloletniego programu.</u>
+ <u xml:id="u-28.5" who="#PoselSzymanskiJan">Oceniając wyniki tej pięciolatki na podstawie zadań wynikających z programu należy stwierdzić, że zakończyła się ona sukcesem. W programie postawiono zadanie zbudowania 1 080 tys. mieszkań. Według szacunków od początku 1971 r. do końca bieżącego roku klucze do nowych mieszkań otrzyma 1 125 tys. rodzin, to jest o 45 tys. rodzin więcej, niż zakładano w bardzo napiętym, o 26% wyższym planie. Każde dodatkowe mieszkanie, każda dodatkowa izba budowana ponad plan cieszą szczególnie tych, którzy na co dzień mają do czynienia ze skutkami braku mieszkań, znają ludzkie kłopoty, a nierzadko tragedie. Z zadowoleniem przyjmujemy każdą wiadomość o przekroczeniu planowych zadań, gdyż zdajemy sobie sprawę z dysproporcji, jakie występują jeszcze między możliwościami budownictwa a potrzebami.</u>
+ <u xml:id="u-28.6" who="#PoselSzymanskiJan">Struktura wieku istniejącej substancji mieszkaniowej też nie jest najkorzystniejsza. W dalszym ciągu mamy dużo starych budynków, w znacznym stopniu wyeksploatowanych. Z różnych względów, w tym również z uwagi na techniczne zużycie, trzeba było zburzyć około 150 tys. mieszkań. Musimy również pamiętać o sporej grupie tych ludzi, którzy nie mieli samodzielnych mieszkań przed 1971 rokiem. W sumie więc — mimo założonej dużej dynamiki wzrostu budownictwa mieszkaniowego i przekroczenia tych zadań, potrzeby mieszkaniowe są w dalszym ciągu bardzo duże.</u>
+ <u xml:id="u-28.7" who="#PoselSzymanskiJan">W mijającym pięcioleciu podjęto olbrzymi wysiłek na rzecz rozbudowy przemysłu materiałów budowlanych oraz prefabrykacji elementów budowlanych dla budownictwa mieszkaniowego. Dodatkowe środki inwestycyjne przeznaczone ma rozbudowę bazy produkcyjnej resortu budownictwa przyniosły i nadal będą przynosić dodatkowe ilości materiałów budowlanych. Umożliwiły również zwiększenie liczby popularnych — „fabryk domów” z 37 w 1971 roku do 100 w roku bieżącym. Tak rozbudowane zaplecze pozwoliło w znacznie szerszym zakresie na stosowanie uprzemysłowionych metod budownictwa i eliminowanie uciążliwych i pracochłonnych robót na placu budowy. W bieżącym roku już 150 tys. mieszkań zmontowano z elementów wyprodukowanych w „fabrykach domów”.</u>
+ <u xml:id="u-28.8" who="#PoselSzymanskiJan">Ale budownictwo mieszkaniowe nie jest — jak się okazało w naszej praktyce — jedynie sprawą samego resortu budownictwa. Na efekty nowych mieszkań składa się praca wielu przedsiębiorstw podległych resortom — przemysłu chemicznego, ciężkiego, maszynowego, lekkiego, leśnictwa i przemysłu drzewnego. Ich udział wynosi aż 65% wartości wyprodukowanych materiałów. W tej sytuacji staje się jasne, jak bardzo dużo zależy nie tylko od przedsiębiorstw budowlano-montażowych, ale także od zaangażowania i zrozumienia wielkości i złożoności problemu przez załogi tych wszystkich zakładów, które pracują na rzecz budownictwa. Nie od rzeczy jest również przypomnienie o tym, że problem nie zamyka się na koordynacji produkcji materiałów przez wymienione zakłady zgrupowane w kilku resortach branżowych. Wiele również zależy od architektów, urbanistów, władz lokalnych, należytego przygotowania terenów, ich uzbrojenia i koncentracji budownictwa.</u>
+ <u xml:id="u-28.9" who="#PoselSzymanskiJan">W następnym pięcioleciu mamy, zgodnie z programem zatwierdzonym przez VII Zjazd, zbudować 1 525 tys. mieszkań. Ale przecież rzecz nie ogranicza się do wybudowania jedynie domów mieszkalnych. Ci, którzy będą w nich mieszkać, muszą mieć także sklepy, szkoły, żłobki, przedszkola i wiele innych placówek usługowych, bez których nie można wyobrazić sobie współczesnego osiedla.</u>
+ <u xml:id="u-28.10" who="#PoselSzymanskiJan">W projekcie planu zakłada się, że do 1980 roku w budownictwie użyteczności publicznej należy zbudować obiekty o łącznej powierzchni 26 mln m^2^, w tym ponad 14 mln m^2^ wyniesie osiedlowe budownictwo towarzyszące. Sprawą naszych inżynierów i projektantów jest zastąpienie dotychczas stosowanych ciężkich żelbetowych konstrukcji rozwiązaniami nowoczesnymi materiało-i pracooszczędnymi. Lekkie konstrukcje, których w 1975 roku udział wynosi w tym budownictwie zaledwie 14%, powinny stanowić w 1980 roku już 42%.</u>
+ <u xml:id="u-28.11" who="#PoselSzymanskiJan">Rozwiązanie potrzeb mieszkaniowych nie może być następstwem angażowania wyłącznie środków społecznych i państwowych, ale również musi się odbywać przez wykorzystanie zasobów ludności, jej inwencji, a także własnych sił — w zależności od zasobów materiałowych regionu. A że takie istnieją — wiemy wszyscy. Musimy szukać najtańszych, najbardziej efektywnych rozwiązań. Takich dobrych inicjatyw jest dużo i jako przykład przedstawię inicjatywę grupy ludzi z terenu województwa koszalińskiego.</u>
+ <u xml:id="u-28.12" who="#PoselSzymanskiJan">W 1970 roku rozpoczęto próbną budowę domów jednorodzinnych, tzw. „atriowców”. Podstawowym surowcem budowlanym jest pozyskiwany pod Karlinem glinoporyt. W 1972 roku oddano 16 pierwszych budynków, uzyskano odpowiednie doświadczenie, które pozwoliło na uprzemysłowienie produkcji. W pierwszym etapie zdolność produkcyjna wytwórni wyniesie 250 domów rocznie. Te domy już się buduje na osiedlu Karola Marksa w Koszalinie.</u>
+ <u xml:id="u-28.13" who="#PoselSzymanskiJan">Pomyślano również o wsi — aktualnie opracowuje się wersję dostosowaną do warunków wiejskich.</u>
+ <u xml:id="u-28.14" who="#PoselSzymanskiJan">Wysoka Izbo! Czeka nas realizacja ambitnego programu wybudowania w najbliższym pięcioleciu 1 525 tys. mieszkań. Doświadczenie ubiegłego pięciolecia wskazuje, że ten program może i powinien być przekroczony.</u>
+ <u xml:id="u-28.15" who="#PoselSzymanskiJan">Uchwały VII Zjazdu PZPR, oparte na realnych możliwościach, stwarzają otwartą drogę dla budownictwa w ogóle, a dla budownictwa mieszkaniowego szczególnie. Musimy jednak pamiętać, że jego realizacja zależeć będzie tylko i wyłącznie od nas samych.</u>
+ <u xml:id="u-28.16" who="#PoselSzymanskiJan">Dotychczasowe osiągnięcia pozwalają zwrócić się z apelem do wszystkich ludzi pracy, o dalsze wytrwanie w realizacji ambitnych zadań. Im lepsza i wydajniejsza będzie nasza praca, tym szybciej spełnią się marzenia tysięcy Polaków — o posiadaniu własnego mieszkania, Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-28.17" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-29">
+ <u xml:id="u-29.0" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Dziękuję. Głos zabierze poseł Jerzy Nawrocki.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-30">
+ <u xml:id="u-30.0" who="#PoselNawrockiJerzy">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! W uchwale VII Zjazdu podkreśla się, że wielką szansą dla naszego kraju i warunkiem gwarantującym utrzymanie dynamiki rozwojowej uzyskanej w minionym pięcioleciu jest sprzęgnięcie rewolucji naukowo-technicznej ze społecznymi celami socjalizmu. Łączy się to z pełnym wykorzystaniem osiągnięć i możliwości nauki i techniki, które w naszym kraju mają szczególnie dogodne warunki rozwoju.</u>
+ <u xml:id="u-30.1" who="#PoselNawrockiJerzy">Dla spełnienia podanych uwarunkowań trzeba założyć, że tempo rozwoju nauki powinno być prawie dwukrotnie szybsze niż innych dziedzin gospodarki narodowej. W praktyce oznacza to stałe zwiększanie nakładów finansowych na jej rozwój. Założenia przewidują, że nakłady na działalność badawczą w latach 1976—1980 wyniosą 220 mld zł, a więc o ponad 90% więcej aniżeli w ubiegłej pięciolatce.</u>
+ <u xml:id="u-30.2" who="#PoselNawrockiJerzy">Z punktu widzenia pracowników nauki najistotniejszym elementem założeń nowego planu 5-letniego jest to, że większość najważniejszych jego zadań związana jest z rezultatami poszukiwań naukowych, że od efektów tej pracy zależy pomyślne rozwiązanie kluczowych problemów dyktowanych przez aktualne i perspektywiczne potrzeby kraju. Nauka ma ogromne zadania do wypełnienia i musi stać się w pełni aktywnym współrealizatorem programu rozwoju naszego kraju.</u>
+ <u xml:id="u-30.3" who="#PoselNawrockiJerzy">Dla nas — dla pracowników naukowych — wynikają z tego faktu dwa niezwykle ważne wnioski:</u>
+ <u xml:id="u-30.4" who="#PoselNawrockiJerzy">po pierwsze — tak rozumiana funkcja i rola nauki jest wielką szansą dla niej samej, jest warunkiem dalszego i pełnego jej rozkwitu:</u>
+ <u xml:id="u-30.5" who="#PoselNawrockiJerzy">po drugie — pełne wykorzystanie już istniejącego potencjału naukowego i nakładów przeznaczonych na jej dalszy rozwój oraz wiedzy i zaangażowania ludzi nauki staje się miarą społecznej i patriotycznej postawy tej grupy pracowników.</u>
+ <u xml:id="u-30.6" who="#PoselNawrockiJerzy">Wysoki Sejmie! Stworzeniu najlepszych warunków dla realizacji generalnych zadań nauki w nowym pięcioleciu podporządkować musimy naszą działalność w 1976 roku, traktując ten rok równocześnie jako pierwszy etap pięcioletni.</u>
+ <u xml:id="u-30.7" who="#PoselNawrockiJerzy">Podstawowe zadania nauki realizowane będą w ramach 7 problemów rządowych, 65 problemów węzłowych, w tym 11 o charakterze podstawowym oraz ok. 500 problemów resortowo-branżowych.</u>
+ <u xml:id="u-30.8" who="#PoselNawrockiJerzy">Środki przeznaczone na zabezpieczenie zadań roku 1976 zostaną zwiększone o 14,7% w stosunku do przewidywanego wykonania, a o 10,6% w stosunku do planu w roku 1975. Na podkreślenie zasługuje przy tym fakt, że z ogólnej sumy 35,5 mid zł przeznaczonych na badania w roku przyszłym — 53% tych środków zabezpieczają zainteresowane resorty gospodarki narodowej. Fakt ten świadczy również o tym, że podjęte problemy wiążą się z żywotnymi problemami naszej gospodarki.</u>
+ <u xml:id="u-30.9" who="#PoselNawrockiJerzy">Planuje się, że w roku 1976 powinna zwiększyć się efektywność prowadzonych badań. Wynika to zarówno z ilości prac, które mają zostać wdrożone do praktyki gospodarczej, jak i z faktu, że wiążą się one z jakościowymi zmianami w naszej gospodarce, a mianowicie: podwyższaniem jakości nowych wyrobów, stałym doskonaleniem technologii produkcji, oszczędnością i lepszym wykorzystaniem surowców i materiałów, zwiększeniem produkcji rynkowej oraz zadaniami eksportowymi.</u>
+ <u xml:id="u-30.10" who="#PoselNawrockiJerzy">Zakłada się, że w roku przyszłym zrealizowanych zostanie ponad 300 ważniejszych zadań wdrożeniowych, spośród których 55 przeznaczonych będzie na rynek, 54 to wdrożenia związane z realizacją programów rządowych, 121 łączy się z problemami węzłowymi, a 123 dalsze — z resortowo-branżowymi. Te uwagi upoważniają do stwierdzenia, że z planowanych założeń wynika harmonijny rozwój wszystkich dziedzin nauki, w tym badań podstawowych i prac rozwojowych, co powinno być dobrą przesłanką dla realizacji zadań w kolejnych latach nowej pięciolatki oraz sprzyjającym warunkiem rozwoju całej nauki.</u>
+ <u xml:id="u-30.11" who="#PoselNawrockiJerzy">Efekty ekonomiczne, które uzyska się z tytułu zastosowania projektów wynalazczych, powinny przy tym przekroczyć 16 mld złotych, tj. o 2 mld złotych więcej niż w analogicznym okresie roku bieżącego.</u>
+ <u xml:id="u-30.12" who="#PoselNawrockiJerzy">Poważne i odpowiedzialne zadania stają również przed szkolnictwem wyższym. Uczelnie, poza szerszym i bardziej aktywnym udziałem w pracach badawczych, powinny zwiększyć efektywność kształcenia, przy jednoczesnym wzroście liczby studentów I roku o 3,4% w stosunku do pierwotnych żałożeń oraz o 2% w stosunku do przewidywanej realizacji w roku 1975. Jak wynika z powyższych danych, spodziewane jest zwiększenie ogólnej liczby studiujących o ok. 9%.</u>
+ <u xml:id="u-30.13" who="#PoselNawrockiJerzy">Ważnym zadaniem szkół wyższych będzie aktywniejszy niż dotychczas udział uczelni w doskonaleniu i podnoszeniu kwalifikacji czynnych zawodowo specjalistów oraz intensyfikacja szkolenia kadr naukowych, szczególnie na poziomie studiów doktoranckich. Zgodnie z planowanymi założeniami w tej dziedzinie liczba słuchaczy studiów podyplomowych wszystkich typów zwiększy się o 6,4%, a studiów doktoranckich o 4,6%.</u>
+ <u xml:id="u-30.14" who="#PoselNawrockiJerzy">Problem, który wymagać będzie zdecydowanego zaangażowania możliwości całego potencjału naukowego kraju — to sprawa rozwoju ilościowego i jakościowego kadr naukowych. W tej dziedzinie musimy wypracować system działania na miarę czasu i aktualnych oraz perspektywicznych potrzeb. Mimo wielu pozytywnych osiągnięć w dziedzinie nauki i dydaktyki, nie potrafiliśmy jeszcze wypracować istotnych form i elementów działalności z tego zakresu, w tym:</u>
+ <u xml:id="u-30.15" who="#PoselNawrockiJerzy">— metody ocen i prognozowania zapotrzebowania na kadry z wyższym wykształceniem na najbliższe 10—15 lat, aby można było prawidłowo ukształtować perspektywę rozwoju, zadania i strukturę organizacyjną szkolnictwa wyższego;</u>
+ <u xml:id="u-30.16" who="#PoselNawrockiJerzy">— systemu, który gwarantowałby właściwy przepływ kadr z placówek naukowych do jednostek gospodarki narodowej i odwrotnie; niedociągnięcia te utrudniają wzajemne wykorzystanie najzdolniejszych ludzi w tych pracach i działaniach, do których aktualnie są najbardziej predysponowani i potrzebni;</u>
+ <u xml:id="u-30.17" who="#PoselNawrockiJerzy">— systemu intensywnego i skutecznego rozwoju młodych kadr naukowych; fakt ten powoduje zbyt często jeszcze wieloletnie poświęcanie czasu wyłącznie na prace związane z uzyskiwaniem stopni naukowych, co w wielu wypadkach traktowane jest jako cel sam w sobie, a nie jako środek w rozwoju naukowym;</u>
+ <u xml:id="u-30.18" who="#PoselNawrockiJerzy">— metody łączenia studiów z najlepszym przygotowaniem przyszłego adepta do pracy naukowej; chodzi bowiem o to, aby absolwent kończący współczesną uczelnię przygotowany był do tych wszystkich przemian organizacji pracy, technologii wytwarzania, do zmian w świadomości i mentalności ludzi, aby reprezentował również sobą zaangażowaną postawę społeczno-polityczną;</u>
+ <u xml:id="u-30.19" who="#PoselNawrockiJerzy">— metody terminowej realizacji i egzekwowania inwestycji w szkolnictwie wyższym i Polskiej Akademii Nauk.</u>
+ <u xml:id="u-30.20" who="#PoselNawrockiJerzy">Wysoki Sejmie! Z tej krótkiej charakterystyki zadań i problemów stojących przed nauką w nowym pięcioleciu wynika, że będziemy realizować program dwukrotnie większy niż w ubiegłej pięciolatce, że są to zadania ambitne, trudne i niezwykle odpowiedzialne. Zdajemy sobie z tego w pełni sprawę, tym bardziej, że w wielu wypadkach zadania te przyjdzie nam realizować w warunkach nie zawsze odpowiednio nowoczesnej bazy i wyposażenia we współczesną aparaturę badawczą, że musimy je realizować przy niewielkim tylko liczebnie przyroście kadr. Powstaje więc pytanie: Czy realne jest ich wykonanie? Odpowiedź może być tylko jedna: tak. Wymagać to jednak będzie jakościowych zmian w naszym działaniu, zmian, które pociągną za sobą potrzebę większej ofensywności nauki zarówno w zakresie etapów działalności badawczej i wdrożeniowej, jak i w formułowaniu postulatów i propozycji rozwiązań wobec praktyki. Skrócić musimy również do niezbędnego minimum okres prób i weryfikacji proponowanych rozwiązań oraz zasadniczo przyspieszyć i usprawnić proces wdrożeniowy. Tak, jak w polityce inwestycyjnej jako oddany obiekt uważamy zakład od momentu jego uruchomienia i uzyskania pełnej sprawności produkcyjnej, tak i naszą ambicją powinno być uznanie pracy naukowej za właściwie zakończoną w momencie wykorzystania jej w praktyce społeczno-gospodarczej.</u>
+ <u xml:id="u-30.21" who="#PoselNawrockiJerzy">Tak więc podstawę oceny osiągnięcia naukowego powinna stanowić efektywność jego wykorzystania w praktyce, a z kolei we wprowadzaniu wyników badań do praktyki uczestniczyć powinni: naukowiec-twórca, inżynier- realizator i wykonawca oraz robotnik, jak i przyszły użytkownik. Jest to warunek wzmocnienia roli nauki jako bezpośredniej siły wytwórczej społeczeństwa socjalistycznego. Dziękuję uprzejmie.</u>
+ <u xml:id="u-30.22" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-31">
+ <u xml:id="u-31.0" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Dziękuję. Głos ma poseł Zygmunt Napora.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-32">
+ <u xml:id="u-32.0" who="#PoselNaporaZygmunt">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! W realizowaniu zadań planowych dotyczących zaopatrzenia ludności w artykuły codziennego użytku i rolnictwa w środki do produkcji rolnej, a także w całej organizacji rynku wiejskiego dużą i pozytywną rolę odgrywa spółdzielczość zaopatrzenia i zbytu. Należy ona do rzędu największych organizacji społeczno-gospodarczych w Polsce. Obsługuje rolników, będąc jednocześnie ważnym ogniwem samorządu rolniczego. Trudno byłoby sobie obecnie wyobrazić wieś polską bez organizacji spółdzielczych oraz bez masowego ruchu spółdzielczego, w którego ramach rozwijają owocną działalność członkowie PZPR i ZSL wraz z działaczami bezpartyjnymi.</u>
+ <u xml:id="u-32.1" who="#PoselNaporaZygmunt">Coraz lepsza towarowa obsługa rolników i ludności wiejskiej, coraz sprawniejsza organizacja skupu płodów rolnych, jest wielkim osiągnięciem spółdzielczości zaopatrzenia i zbytu.</u>
+ <u xml:id="u-32.2" who="#PoselNaporaZygmunt">Faz wolcie obywatele posłowie, że przedstawię niektóre zagadnienia rozwoju spółdzielczości na przykładzie swojego województwa częstochowskiego. Podobnie jak na terenie całego kraju, zakłada się u nas dynamiczny rozwój usprawnienia obsługi rolnictwa oraz poprawę zaopatrzenia ludności wiejskiej w artykuły przemysłowe i usługi. W sprzedaży detalicznej zakłada się uzyskanie 13,5% wzrostu, w sprzedaży gastronomicznej 12,4% wzrostu, w sprzedaży przetworów owocowo-warzywnych 30% wzrostu, a ogółem w zakresie obrotów — 15,1% wzrostu, a więc dynamikę wysoką. Równocześnie zakłada się smaczną aktywizację skupu płodów rolnych, np. zbóż — o 13,8%, ziemniaków — o 22,5%, zwierząt rzeźnych — o 6,7% więcej aniżeli w roku bieżącym. Województwo nasze ma sprzyjające warunki do realizacji tych zadań. W większości gmin i gospodarstw rolnych tkwią jeszcze znaczne rezerwy produkcyjne, które mogą i powinny być uruchomione.</u>
+ <u xml:id="u-32.3" who="#PoselNaporaZygmunt">Duże możliwości istnieją również w zakresie doskonalenia obsługi rolnictwa, na co wskazywała ostatnio nasza aktywnie pracująca sejmowa Komisja Handlu Wewnętrznego. Widoczne jest to na przykładzie organizacji skupu płodów rolnych. Przykładem może tu być odebranie w roku bieżącym blisko 80% skupionych ziemniaków jadalnych przez spółdzielnie zaopatrzenia i zbytu bezpośrednio od rolników z gospodarstw rolnych. Możliwość taka istnieje też w zakresie skupu zbóż oraz żywca, szczególnie w rejonach objętych oceną poubojową zwierząt. Dlatego staramy się upowszechnić praktykę odbioru płodów rolnych bezpośrednio z gospodarstw towarowych, kontraktujących produkcję w powiązaniu z bezpośrednim zaopatrzeniem w środki do produkcji rolnej. Dla mnie, jako rolnika, istotnym problemem wiążącym się bezpośrednio z tym zagadnieniem jest potrzeba uproszczenia przepisów dotyczących zasad kontraktacji, a szczególnie naliczeń bonifikat nawozowych, co przedłuża czas operacji, nie dając często właściwych efektów finansowych. Dalszym uproszczeniem byłoby ujednolicenie wzorów umów dla poszczególnych instytucji kontraktujących.</u>
+ <u xml:id="u-32.4" who="#PoselNaporaZygmunt">Ważnym czynnikiem zwiększającym możliwość rozwoju usług, poprawy obsługi rolnictwa i ludności wiejskiej jest dalszy rozwój inwestycji w spółdzielczości zaopatrzenia i zbytu. W inwestycjach na rok 1976 założono znaczny wzrost nakładów na rozwój zaplecza produkcyjnego, masarnie, piekarnie, mieszalnie pasz oraz obiektów handlowych, pawilonów, magazynów nawozowych i paszowych. Istnieje potrzeba uwzględnienia potrzeb materiałowych zakładów remontowo-budowlanych spółdzielczości samopomocowej w centralnym rozdzielnictwie materiałów. Chodzi tu w szczególności o urządzenia techniczne i elementy prefabrykowane. Rozwiązanie tego problemu jest ważne również dlatego, że miałoby istotny wpływ na przyspieszenie poprawy zaopatrzenia ludności wiejskiej zarówno w środki do produkcji rodnej, jak również usługi i artykuły codziennego użytku.</u>
+ <u xml:id="u-32.5" who="#PoselNaporaZygmunt">Przy rosnącej z roku na rok produkcji w dostawach materiałów budowlanych nie są jednak zaspokajane stale rosnące potrzeby wsi. Należy bardziej rygorystycznie stosować postanowienia ustawy o planowanym budownictwie, zaopatrywać przede wszystkim rolników posiadających zatwierdzone plany budowy, a nie rozpraszać niewystarczających przydziałów. Zezwolenie na budowę powinno być także wystarczającą podstawą do uzyskania niezbędnych materiałów bez konieczności składania dodatkowych podań, co zajmuje tyle czasu wszystkim zainteresowanym.</u>
+ <u xml:id="u-32.6" who="#PoselNaporaZygmunt">Wysoki Sejmie! W zakresie zaopatrzenia ludności coraz większego znaczenia nabiera organizacja dostaw towarów na rynek wiejski. Przedstawię to na przykładzie dostawy węgla w roku bieżącym — mówił o tym z tej trybuny poseł Myślik.</u>
+ <u xml:id="u-32.7" who="#PoselNaporaZygmunt">W istniejącym układzie organizacyjnym CRS — Oddział Katowice zaopatruje w opał nasze województwo, korzystając z transportu samochodowego. W ten sposób przewieziono w sierpniu i wrześniu 23 000 ton, co stanowi zaledwie 25% potrzeb województwa. W związku z tym umożliwiono dodatkową dostawę węgla do 9 stacji systemem wahadłowym lub w grupach wagonowych. W ten sposób przewieziono w ciągu 20 dni listopada ponad 23 000 ton węgla. Sytuacja dyktuje kontynuację tego systemu rozwiązań w najbliższej przyszłości, o ile nie ulegnie zmianie zdolność przewozowa transportu kołowego. Powstają jednak napięcia w rozładunku dostaw wahadłowych głównie ze względu na niedostosowanie stacji do odbioru węgla. System dostaw wahadłowych powoduje także nierównomierne nasycenie rynku. Większe możliwości zakupów mają posiadacze odpowiednich środków transportu i siły roboczej, mieszkający w pobliżu stacji rozładunkowych. Należy się także zastanowić, jak zlikwidować tzw. pustobiegi samochodów — wobec braku zdolności przewozowych transportu kołowego i konieczności oszczędzania paliwa.</u>
+ <u xml:id="u-32.8" who="#PoselNaporaZygmunt">Problem ten należałoby rozwiązać kompleksowo, gdyż zakładany wzrost dostaw wszystkich środków do produkcji i towarów na zaopatrzenie ludności wymaga sprawnego i szybkiego transportu.</u>
+ <u xml:id="u-32.9" who="#PoselNaporaZygmunt">Sprawą ważną dla rolnictwa zarówno uspołecznionego, jak i indywidualnego jest zaopatrzenie w odzież roboczą. Obecnie występują braki określane na ok. 4 mln sztuk ubrań roboczych rocznie. Przemysł odzieżowy powinien więc podjąć i wykonać to zadanie.</u>
+ <u xml:id="u-32.10" who="#PoselNaporaZygmunt">Wysoki Sejmie! Poruszyłem tylko niektóre zagadnienia, których właściwe rozwiązanie w istotny sposób może przyczynić się do dalszego usprawnienia obsługi rolnictwa i poprawy organizacji pracy. Ma to istotne znaczenie dla harmonijnego rozwoju rolnictwa i całego kompleksu żywnościowego, w którym ważne miejsce zajmuje obrót rolny. Usprawnienia te mają wielki udział w stwarzaniu warunków do dalszego wzrostu produkcji i przyczyniają się do aktywizacji produkcyjnej rolnictwa.</u>
+ <u xml:id="u-32.11" who="#PoselNaporaZygmunt">Wyrażam głębokie przekonanie, że projekt narodowego planu społeczno-gospodarczego rozwoju na rok 1976, przedstawiony do zatwierdzenia na dzisiejszym posiedzeniu, zgodny z uchwałą Sejmu — „O dalszą poprawę wyżywienia narodu i rozwój rolnictwa”, opracowany stosownie do strategii rozwoju przyjętej na VII Zjeździe PZPR, uwzględniający postulaty, zawarte w projekcie uchwały na VII 'Kongres ZSL — w pełni odpowiada aspiracjom rolników, uwzględnia nasze żywotne interesy, dając możliwość wzrostu zarówno produkcji rolnej, jak i zaspokojenia zwiększającej się znacznie konsumpcji usług i towarów. Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-32.12" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-33">
+ <u xml:id="u-33.0" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Dziękuję. Głos ma poseł Zygmunt Zenderowski.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-34">
+ <u xml:id="u-34.0" who="#PoselZenderowskiZygmunt">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Przedłożony na dzisiejszą debatę projekt narodowego planu społeczno-gospodarczego rozwoju na rok 1976, oparty został na wynikach zrealizowanych zadań, wyznaczonych prze z VI Zjazd Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej na lata 1971—1975, a także na Wytycznych oraz uchwałach VII Zjazdu PZPR.</u>
+ <u xml:id="u-34.1" who="#PoselZenderowskiZygmunt">Dokumenty te ustaliły główne kierunki i zadania na następne pięciolecie, a zatem stanowią także podstawę planu na rok 1976.</u>
+ <u xml:id="u-34.2" who="#PoselZenderowskiZygmunt">Polityka społeczno-ekonomiczna, skonstruowana przed pięciu laty wolą partii i przy poparciu narodu, sprawdziła się w praktyce, a zadania przez nią wyznaczone zostały dobrze i z nadwyżką wykonane. Dlatego też, w dalszym naszym działaniu kontynuujemy tę strategię.</u>
+ <u xml:id="u-34.3" who="#PoselZenderowskiZygmunt">Jednym z podstawowych działów przyszłorocznego planu są inwestycje. W wielkim stopniu warunkują one tempo i strukturalne zmiany w naszej gospodarce. Od wielkości, struktury i rozmieszczenia inwestycji oraz od tempa i sprawności ich realizacji w dużej mierze zależeć będzie bezpośrednie osiągnięcie wyznaczonych celów.</u>
+ <u xml:id="u-34.4" who="#PoselZenderowskiZygmunt">W swoim wystąpieniu skoncentruję się na inwestycjach w przemyśle. Przy utrzymaniu wysokiego poziomu nakładów w przemysłach lekkim i spożywczym, zakłada się zwiększenie, w porównaniu z 1975 rokiem, udziału inwestycji w przemyśle metalurgicznym i hutniczym z 15,9% do 16,7%, głównie w związku z wejściem w zasadniczą fazę I etapu budowy huty — „Katowice”, mającej decydujące znaczenie dla dalszego rozwoju i unowocześnienia naszego hutnictwa. W kraju naszym, jak i na całym świecie, stal jest niezbędna, a i bez metali kolorowych trudno byłoby sobie wyobrazić współczesną technikę. Na rozwój hutnictwa w latach 1971—1975 przeznaczono kwotę około 80 mld zł (prawie 3-krotnie więcej niż w poprzedniej pięciolatce). Nakłady te skierowane zostały przede wszystkim na zwiększenie udziału produkcji wyrobów walcowanych w ogólnej produkcji stali.</u>
+ <u xml:id="u-34.5" who="#PoselZenderowskiZygmunt">Huta — „Katowice”, budowana we współpracy ze Związkiem Radzieckim, w roku przyszłym osiągnie już początkową zdolność produkcyjną, tj. 2 mln ton stali rocznie. Zaś na początku 1978 roku zakłada się zakończenie I etapu budowy huty, co ma przynieść krajowi 4,5 mln ton stali rocznie.</u>
+ <u xml:id="u-34.6" who="#PoselZenderowskiZygmunt">Lata 1971—1975 były okresem dochodzenia do pełnych zdolności produkcyjnych kopalń i hut Kombinatu Górniczo-Hutniczego Miedzi w Lubinie. Kopalnie — „Lubin” i — „Polkowice” przekroczyły swoje zdolności produkcyjne i są dalej rozbudowywane. Kopalnia — „Rudna”, najmłodsza i największa w Zagłębiu, pełną zdolność wydobywczą ma osiągnąć w 1978 roku. Rozbudowywana jest również czwarta kopalnia — „Konrad”.</u>
+ <u xml:id="u-34.7" who="#PoselZenderowskiZygmunt">Nową inwestycją w przetwórstwie miedzi jest budowana obecnie huta „Cedynia”. Będzie to bez wlewkowa walcownia miedzi, zdolna do odzyskiwania z rud miedzi również innych metali, m.in. ołowiu.</u>
+ <u xml:id="u-34.8" who="#PoselZenderowskiZygmunt">W lipcu 1974 roku uruchomiona została koło Olkusza w woj. katowickim kopalnia rud cynkowo-ołowianych — „Pomorzany”. Jest to jedna z większych kopalń w Europie. W 1977 roku wydobycie jej wyniesie 2 mln ton rudy cynku rocznie.</u>
+ <u xml:id="u-34.9" who="#PoselZenderowskiZygmunt">Nie ma jednak perspektyw rozwoju życia gospodarczego bez energii i paliw. Dlatego też i na tę gałąź przemysłu plan przewiduje wzrost nakładów z 18,3% w roku 1975 do 19,1% w 1976 r.</u>
+ <u xml:id="u-34.10" who="#PoselZenderowskiZygmunt">Pod koniec bieżącego roku wydobycie węgla kamiennego osiągnie blisko 172 mln ton. Plan na 1976 rok zakłada 177 mln ton. Stawia to nas w rzędzie czterech największych producentów tego surowca na świecie.</u>
+ <u xml:id="u-34.11" who="#PoselZenderowskiZygmunt">W latach 1971—1975 uruchomione zostały 4 nowe kopalnie. W wielu innych oddano do eksploatacji nowe poziomy wydobywcze. Wiele kopalń zmodernizowano i zmechanizowano.</u>
+ <u xml:id="u-34.12" who="#PoselZenderowskiZygmunt">W styczniu 1975 roku Biuro Polityczne KC i Prezydium Rządu podjęły decyzję o zagospodarowaniu Lubelskiego Zagłębia Węglowego, które posiada wysokokaloryczny węgiel na głębokości 600—1000 m. Zasoby te szacuje się na około 400 mld ton. Przewiduje się, że pierwsza kopalnia da węgiel już w 1977 roku. W 1990 r. ma być zakończony I etap budowy Zagłębia. W sumie 4 kopalnie dostarczą rocznie 25 mln ton czarnego złota.</u>
+ <u xml:id="u-34.13" who="#PoselZenderowskiZygmunt">W 1975 r. rozpoczął się I etap budowy Zespołu Paliwowo-Energetycznego „Bełchatów”.</u>
+ <u xml:id="u-34.14" who="#PoselZenderowskiZygmunt">Złoża węgla brunatnego zalegające w tym rejonie szacuje się na około 2 mld ton. Węgiel pochodzący z odkrywek w ilości ok. 70 mln ton w ciągu roku dostarczany będzie do dwu elektrowni o mocy 5 040 MW.</u>
+ <u xml:id="u-34.15" who="#PoselZenderowskiZygmunt">Wybudowana rafineria — „Gdańsk” stanowi najnowocześniejszy tego typu obiekt w Europie, w pełni zautomatyzowany. Po rozruchu bloku paliwowego — I etap budowy — rafineria przerabiać będzie 3 min ton ropy naftowej rocznie, głównie na benzynę i oleje.</u>
+ <u xml:id="u-34.16" who="#PoselZenderowskiZygmunt">W elektrowni — „Kozienice” przystąpiono do III etapu budowy, w którym zainstalowane będą po raz pierwszy w Polsce bloki energetyczne o mocy po 500 MW. Prąd z pierwszej — „pięćsetki” popłynie w 1977 roku. W 1978 roku — po zakończeniu budowy — elektrownia dysponować będzie mocą 2 600 MW.</u>
+ <u xml:id="u-34.17" who="#PoselZenderowskiZygmunt">Północno-zachodnie rejony kraju, zasilane są w energię elektryczną z elektrowni — „Dolna Odra”. W dalszym ciągu kontynuowana jest jej rozbudowa. Całkowite zakończenie przewiduje się na 1980 rok.</u>
+ <u xml:id="u-34.18" who="#PoselZenderowskiZygmunt">Nad Jeziorem Żarnowieckim powstaje największa w krajach socjalistycznych elektrownia szczytowo-pompowa. Jej docelowa moc wyniesie 680 MW. Pierwsze turbozespoły ruszą pod koniec 1977 roku. Obiekt ten sprzężony zostanie w przyszłości z pierwszą polską elektrownią atomową, która powstaje w sąsiedztwie.</u>
+ <u xml:id="u-34.19" who="#PoselZenderowskiZygmunt">Wszystkie te przedsięwzięcia mają dla nas ogromne znaczenie gospodarcze i wymagają wielkich nakładów. Mają one zaspokoić potrzeby naszego kraju na dziś i na jutro. Ale mimo to, iż Polska dosłownie i w przenośni na węglu stoi, musimy uporczywie i stale wdrażać powszechny nawyk oszczędzania węgla i głównie z niego w Polsce pochodzącej energii elektrycznej i cieplnej. Dlatego resort górnictwa w trosce o węgiel wdraża nowoczesne metody wydobycia, mające na celu pełniejsze wykorzystanie złóż, a naukowcy zajmują się podziemnym zgazowywaniem węgla i rozwojem karbochemii. Zresztą oszczędzanie — to nie tylko węgiel, powinien to być nawyk codzienny każdego z nas.</u>
+ <u xml:id="u-34.20" who="#PoselZenderowskiZygmunt">Obywatele Posłowie! Struktura rodzajowa planu inwestycyjnego na 1976 rok charakteryzuje się zwiększeniem udziału również inwestycji modernizacyjnych. Wprawdzie 1/3 część pracujących obecnie maszyn i urządzeń w naszym przemyśle pochodzi z ostatniego pięciolecia, niemniej jednak maszyny też się starzeją, podobnie jak technologie i całe fabryki. Chcąc więc nadążać za światowym postępem technicznym, musimy stale unowocześniać i usprawniać nasz przemysł i jego park maszynowy. Zwiększenie zatem nakładów inwestycyjnych na ten odcinek w 1976 r. stwarza lepsze warunki do szybszego doskonalenia struktury naszej produkcji i eliminuje wyroby przestarzałe oraz energo-i materiałochłonne. Jest to polityka ze wszech miar słuszna, albo wiem pieniądze zainwestowane w obiekty nowe dają mniejszy przyrost produkcji niż te same pieniądze wydatkowane na modernizację, Zatem gospodarując taką samą pulą środków inwestycyjnych, możemy mieć znacznie wyższe efekty produkcyjne, dając pierwszeństwo modernizacji. Poza tym inwestycje modernizacyjne niemal z reguły zapewniają oszczędność tzw. pracy żywej, czyli zmniejszenie zatrudnienia lub powodują tylko niewielki jego przyrost. Jest to istotne w świetle bilansu zasobów pracy na nadchodzące pięciolecie, a zwłaszcza na lata osiemdziesiąte.</u>
+ <u xml:id="u-34.21" who="#PoselZenderowskiZygmunt">Modernizację potencjału produkcyjnego należy traktować zatem jako proces stały, podnoszący gospodarkę na wyższy poziom techniczny i organizacyjny oraz zwiększający jej efektywność. W roku 1976 modernizacją obejmie się przede wszystkim przedsiębiorstwa i zakłady stare. Preferowane będą przy tym przedsięwzięcia przynoszące szybkie efekty techniczne i produkcyjne.</u>
+ <u xml:id="u-34.22" who="#PoselZenderowskiZygmunt">W przyszłym roku podjętych zostanie również wiele działań mających na celu dalsze wzmocnienie dyscypliny w działalności inwestycyjnej. Dotyczy to głównie eliminowania przypadków podejmowania inwestycji fikcyjnych, odciągających potencjał wykonawczy od przedsięwzięć planowych lub też rozpoczynania dużych przedsięwzięć inwestycyjnych w trybie kapitalnych remontów lub czynów społecznych. Wprowadzenie środków dyscyplinujących działalność inwestycyjną jest niezbędne. Przyjmować je należy w trosce o powodzenie programu inwestycyjnego, o utrzymanie równowagi inwestycyjnej i równowagi całej gospodarki w roku przyszłym i w latach następnych.</u>
+ <u xml:id="u-34.23" who="#PoselZenderowskiZygmunt">Obywatele Posłowie! Przedstawiony przez Rząd projekt narodowego planu społeczno-gospodarczego rozwoju na 1976 rok i ukierunkowanie w nim polityki inwestycyjnej jest prawidłowe. Plan ten wyrósł z Wytycznych i uchwał VII Zjazdu Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej. Plan roku 1976 kontynuuje, rozwija i umacnia te podstawowe kierunki polityki społeczno-gospodarczej, które są dotąd z pełnym powodzeniem konsekwentnie realizowane i które wyraźnie posuwają naprzód socjalistyczny rozwój naszego kraju.</u>
+ <u xml:id="u-34.24" who="#PoselZenderowskiZygmunt">W przyszłym roku niczego nie zaczynamy od nowa. Jest to kontynuacja pracy poprzedniej. Ale są w nim sprawy istotne do podjęcia. Postawiła je partia przed całym narodem. Można mieć najgłębsze przekonanie, że zyskają one powszechną aprobatę i realizowane będą z dotychczasową konsekwencją. Do tych spraw należy m.in. zaliczyć większą niż dotychczas solidność pracy i prawidłowe stosunki międzyludzkie. Majątek, jaki zgromadziliśmy dotąd, musi lepiej procentować. A będzie tak, jeśli nieporządek i lekceważenie obowiązków, nieuczciwość — zaliczymy do przywar, które budzą powszechne potępienie. Dom, w którym niedostatecznie dba się o codzienny ład i porządek, w którym gospodarze żyją — „aby do jutra” — nigdy nie będzie zamożnym domem. Socjalizm — to ustrój, w którym człowiek rozwija się najpełniej. Chodzi więc o zapewnienie realnego i odczuwalnego wzrostu poziomu życiowego całego społeczeństwa, przy równoczesnej wysokiej dynamice rozwoju gospodarczego, która jest warunkiem realizacji celów społecznych.</u>
+ <u xml:id="u-34.25" who="#PoselZenderowskiZygmunt">Towarzysz Edward Gierek na zakończenie VII Zjazdu partii powiedział: „Nasz cel — to zbudowanie w Polsce rozwiniętego społeczeństwa socjalistycznego. Realizując go, będziemy harmonijnie łączyć ogólne prawidłowości socjalizmu z warunkami naszego kraju, z doświadczeniem i potrzebami naszego narodu.</u>
+ <u xml:id="u-34.26" who="#PoselZenderowskiZygmunt">Będziemy wzbogacać jego historyczne dziedzictwo i spełniać jego współczesne aspiracje. Dążenie do tego celu wiążemy nierozerwalnie z podnoszeniem jakości pracy i warunków życia społeczeństwa. Jest to dziś nasze naczelne zadanie”.</u>
+ <u xml:id="u-34.27" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-35">
+ <u xml:id="u-35.0" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Dziękuję. Głos zabierze poseł Tadeusz Stadniczeńko.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-36">
+ <u xml:id="u-36.0" who="#PoselStadniczenkoTadeusz">Obywatelu Marszałku! Wysoka Izbo! Projekt narodowego planu społeczno-gospodarczego rozwoju na rok 1976, który jest przedmiotem dzisiejszej debaty sejmowej, jest ambitny, a jednocześnie realny. Opierając się na kontynuacji strategii, wysuwającej na plan pierwszy zasadę wszechstronnego zaspokajania ludzkich potrzeb, zakłada wysokie tempo rozwoju gospodarczego, zawiera element zrównoważenia rozwoju, wychodzi naprzeciw problemom wymagającym szybkiego rozwiązania.</u>
+ <u xml:id="u-36.1" who="#PoselStadniczenkoTadeusz">Projekty planu i budżetu na rok przyszły zakładają wysokie tempo, a zarazem stwarzają korzystniejsze warunki rozwoju sfery usług, co posłowie Stronnictwa Demokratycznego chcą szczególnie podkreślić. Wyraża się to przewidywanym wzrostem o 11% wartości usług dla ludności. Jednocześnie zamierza się postawić przed usługodawcami dodatkowe zadania, które pozwoliłyby uzyskać znacznie szybszy rozwój usług, a w efekcie zwiększyć łączne tempo rozwoju usług o 13%.</u>
+ <u xml:id="u-36.2" who="#PoselStadniczenkoTadeusz">Przy zaplanowanym na rok przyszły wzroście zatrudnienia w całej gospodarce uspołecznionej o 1,5%, w usługach niematerialnych będzie on wyższy, zbliżający się do 2%. Znaczne przyrosty zatrudnienia zakłada się w służbie zdrowia, kulturze, oświacie i wychowaniu. Tendencja ta wychodzi naprzeciw ogólnie przyjętym poglądom, że liczba zatrudnionych w usługach wyraża ogólny poziom rozwoju społeczno-gospodarczego.</u>
+ <u xml:id="u-36.3" who="#PoselStadniczenkoTadeusz">Problem wzrostu zatrudnienia w usługach wiąże się też z przygotowaniem kadr o wysokich kwalifikacjach, z doskonaleniem i podnoszeniem ich poziomu. Dużą rolę odgrywa tu szkolenie w warsztatach rzemieślniczych. Aktualnie naukę zawodu w rzemiośle pobiera około 60 tys. uczniów. Liczba ta powinna wzrosnąć w wyniku podnoszenia atrakcyjności tej formy szkolenia. W przygotowywaniu kadr dla usług ważną rolę spełnia Związek Zakładów Doskonalenia Zawodowego, który w kończącym się obecnie pięcioleciu przeszkoli 1 650 tys. osób dla całej gospodarki narodowej.</u>
+ <u xml:id="u-36.4" who="#PoselStadniczenkoTadeusz">W ostatnich latach został rozbudowany i unowocześniony potencjał materialno-dydaktyczny i produkcyjny wojewódzkich zakładów doskonalenia zawodowego, rozwinęły się i utrwaliły nowe kierunki szkolenia. Zadania, jakie stoją przed nami w usługach w roku 1976, będą wymagały dalszego szybkiego postępu w szkoleniu kadr dla usług w szkołach wyższych, w średnich i zasadniczych szkołach zawodowych, w technikach, w zakładach doskonalenia zawodowego, w rzemiośle oraz w szkołach podległych pionom spółdzielczym.</u>
+ <u xml:id="u-36.5" who="#PoselStadniczenkoTadeusz">Wysoki Sejmie! Rozwój odpłatnych usług dla ludności powinien wyprzedzać tempo rozwoju produkcji towarów na rynek, co jest konieczne i uzasadnione m.in. założonym tempem wzrostu przychodów pieniężnych ludności. Szczególnie pilne potrzeby występują w usługach bytowych, skierowanych na bezpośrednie zaspokojenie potrzeb ludności. W roku 1976 poważne zadania stają tu przed wszystkimi gestorami usług. Największa ich liczba skupia się w drobnej wytwórczości. Drobna wytwórczość pokrywa obecnie około 90% zapotrzebowania na usługi bytowe. Tak więc rozwiązania przyjęte w tym dziale gospodarki, środki, którymi dysponuje drobna wytwórczość, w decydującym stopniu określają sytuację w usługach.</u>
+ <u xml:id="u-36.6" who="#PoselStadniczenkoTadeusz">W ramach drobnej wytwórczości działa rzemiosło, świadczące ponad 50% ogółu usług bytowych. Uregulowanie spraw rzemiosła, wprowadzenie w życie postanowień ustawy o wykonywaniu i organizacji rzemiosła, korzystniejsze warunki tworzone przez administrację terenową przyczyniły się do wzrostu podaży usług rzemieślniczych. Kontynuacja wytyczonej przy udziale Stronnictwa Demokratycznego polityki państwa wobec rzemiosła powinna przynieść dalszy postęp. Sprawami wymagającymi rozwiązania pozostają jeszcze zaopatrzenie materiałowe i poprawa sytuacji lokalowej.</u>
+ <u xml:id="u-36.7" who="#PoselStadniczenkoTadeusz">Nieco szerzej chciałbym się zatrzymać na sprawach spółdzielczości pracy, która jest głównym gestorem usług bytowych świadczonych przez gospodarkę uspołecznioną (60%).</u>
+ <u xml:id="u-36.8" who="#PoselStadniczenkoTadeusz">Rozwijając usługi dla ludności, spółdzielczość pracy w roku 1975 osiągnie ich wartość 10 840 mln zł, to jest o 16% więcej niż w roku 1974. Przewiduje się, że w roku 1976 spółdzielczość pracy osiągnie w usługach dla ludności dynamikę rzędu 112,5%, a łącznie z zadaniami dodatkowymi — 125,1%, a więc osiągnie w roku 1976 wartość usług 13 560 mln zł. Spółdzielczość pracy rozwija szczególnie szybko te usługi, na które najszybciej wzrasta popyt, to jest motoryzacyjne, pralnicze, mieszkaniowo-komunalne, których dynamika roczna przekracza 30°/o. Rozwój tych branż usługowych był możliwy na skutek przeznaczenia na nie ponad 30% całości nakładów inwestycyjnych.</u>
+ <u xml:id="u-36.9" who="#PoselStadniczenkoTadeusz">Jednostki organizacyjne spółdzielczości pracy sprowadzają i rozwijają nowe formy organizacyjne świadczenia usług: organizuje się osiedlowe spółdzielnie pracy oraz osiedlowe centra usług bytowych, wprowadza się w usługach dogodne dla klientów formy obsługi z odbiorem i dostawą do domu.</u>
+ <u xml:id="u-36.10" who="#PoselStadniczenkoTadeusz">Te pozytywne zjawiska, jakie odnotowuje spółdzielczość pracy w rozwijaniu usług dla ludności pozwalają jej osiągnąć stosunkowo wysoką dynamikę wartości świadczonych usług, chociaż napotyka ona w dalszym ciągu duże trudności w realizacji swych zadań planowych. Podstawowe trudności — to niedobory w zaopatrzeniu materiałowym i technicznym, niedobory w powierzchni lokalowej oraz trudności kadrowe. Pomimo wysokiej dynamiki realizowanych inwestycji (ponad 15%), inwestycje usługowe w roku 1974 zostały zrealizowane zaledwie w 80%. W niezadowalający jeszcze sposób realizowane są porozumienia pomiędzy Centralnym Związkiem Spółdzielczości Pracy a CRS — „Samopomoc Chłopska” w sprawie budowy gminnych ośrodków usług bytowych.</u>
+ <u xml:id="u-36.11" who="#PoselStadniczenkoTadeusz">W bieżącym roku, w związku z reformą władz i administracji terenowej, dokonała się w spółdzielczości pracy głęboka reorganizacja. Powstały wojewódzkie usługowe spółdzielnie pracy oraz powołano dodatkowo 11 krajowych związków i zrzeszeń branżowych. Nową organizację wprowadzono również w spółdzielczości inwalidów. Powstało 17 regionalnych lub wojewódzkich związków, zrzeszających 427 spółdzielni. Stwarza to warunki umocnienia branżowego i terenowego sterowania rozwojem usług w oparciu o lepsze bilansowanie potrzeb społecznych w skali kraju i poszczególnych regionów.</u>
+ <u xml:id="u-36.12" who="#PoselStadniczenkoTadeusz">Jednocześnie ze zmianami organizacyjnymi wdrażany jest w krajowych związkach nowy system ekonomiczno-finansowy, który powinien być dostosowany do specyfiki zadań i działalności spółdzielczości pracy. Zmiany te powinny stworzyć spółdzielczości pracy korzystniejsze warunki rozwijania usług, zlikwidować zbędną nadbudowę administracyjną nad jednostkami usługowymi oraz umocnić ekonomiczne narzędzia sterowania rozwojem usług. Szczególne znaczenie będzie miała sprawna i dynamiczna działalność wojewódzkich usługowych spółdzielni pracy, które mają spełniać rolę terenowego koordynatora usług. Przed władzami nowych województw stoi zadanie stworzenia lepszych warunków działalności drobnej wytwórczości dla zintegrowania i rozwijania całego potencjału usługowego w regionie.</u>
+ <u xml:id="u-36.13" who="#PoselStadniczenkoTadeusz">Wysoki Sejmie! Rok 1976 będzie pierwszym rokiem realizacji ogólnonarodowego programu rozwoju kraju wytyczonego przez VII Zjazd PZPR. Jest to program dalszych, głębokich przeobrażeń i postępu we wszystkich dziedzinach życia politycznego i społeczno-gospodarczego, program zakładający pomnożenie dotychczasowego dorobku i osiągnięcie w latach 1976—1980 wyższego jakościowo etapu rozwoju. Zadania, które nas oczekują w roku 1976, musimy wiązać z większą aktywnością i dyscypliną społeczną, z lepszą efektywnością funkcjonowania całej gospodarki narodowej.</u>
+ <u xml:id="u-36.14" who="#PoselStadniczenkoTadeusz">Przystępujemy do bardziej intensywnej, lepiej zorganizowanej pracy. Wykonanie zadań roku 1976 zależne jest od zwiększonego poczucia wrażliwości na problemy społeczne i odpowiedzialności za ich rozwiązanie, od przyjęcia przez każdego z nas większych zadań i obowiązków na każdym stanowisku pracy, bowiem suma indywidualnej aktywności ludzi, ich twórcza pasja i zaangażowanie stanowią główną siłę społeczno-gospodarczego rozwoju kraju.</u>
+ <u xml:id="u-36.15" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-37">
+ <u xml:id="u-37.0" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Dziękuję. Głos ma poseł Zygmunt Filipowicz.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-38">
+ <u xml:id="u-38.0" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! Komisja Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów przez sprawozdawcę generalnego — posła Józefa Pińkowskiego, wnosi o podjęcie uchwały o narodowym planie społeczno-gospodarczego rozwoju oraz ustawy budżetowej na rok 1976. Uprzednio odpowiednie części planu i budżetu były poddane dyskusji we właściwych przedmiotowo komisjach sejmowych, które przedłożyły Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów swoje uwagi i wnioski.</u>
+ <u xml:id="u-38.1" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Na forum tej Komisji wiceprezes Rady Ministrów tow. Tadeusz Wrzaszczyk oraz Minister Finansów tow. Henryk Kisiel zreferowali podstawowe problemy planu i uzasadnienie budżetu państwa w rozumieniu głównych źródeł jego dochodów i kierunków wydatkowania środków.</u>
+ <u xml:id="u-38.2" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Otrzymaliśmy — co należy z uznaniem potwierdzić — starannie i wnikliwie opracowaną dokumentację ekonomiczną, dopełnioną wartościową argumentacją społeczną. Argumentacja ta była wyrazem nowej polityki społeczno-ekonomicznej, która zapoczątkowała tak radykalne zmiany w rozwoju i sytuacji Polski po roku 1970. Nastąpiło wtedy powszechne uznanie nadrzędności celów społecznego rozwoju jako punktu wyjścia do wyznaczenia odpowiednio skoordynowanych zadań wzrostu gospodarczego.</u>
+ <u xml:id="u-38.3" who="#PoselFilipowiczZygmunt">W wyniku tak rozumianych i właściwie wdrażanych założeń polityki społecznej VI Zjazdu PZPR, w pełni potwierdzonych przez VII Zjazd PZPR - - wyraźnie zarysowała się integracja trzech płaszczyzn realizowanych zadań i wytyczonych celów. Te trzy czynniki — płaszczyzna polityczna, społeczna i gospodarcza — wyznaczają treści polityki kształtowania rozwoju.</u>
+ <u xml:id="u-38.4" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Wysoki Sejmie! Referat programowy Biura Politycznego, wygłoszony na VII Zjeździe PZPR przez I Sekretarza Komitetu Centralnego PZPR Edwarda Gierka — — „O dalszy dynamiczny rozwój budownictwa socjalistycznego, o wyższą jakość pracy i warunków życia narodu” — prezentuje szeroko pojmowane kierunki przyspieszonego rozwoju społecznego i gospodarczego, rozwoju realizowanego w latach 1971—1980. Plan na lata 1971—1975 jest już zrealizowany, a na lata 1976—1980 określono zadania przybliżające osiągnięcie wysoko rozwiniętych form społeczeństwa socjalistycznego.</u>
+ <u xml:id="u-38.5" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Zadania podstawowe tego planu ująć można w zestawie czterech wielkich kompleksów wiodących, warunkujących dalszy kierunek naszego rozwoju w perspektywie roku 1980 i lat dziewięćdziesiątych. Chodzi tu szczególnie o wielki program dalszego rozwoju przemysłu, a więc o zakończenie procesu industrializacji gospodarki wraz z rekonstrukcją techniczną rolnictwa przez rozbudowę tych branż przemysłu maszynowego, które wytwarzają środki mechanizacji dla rolnictwa, a zwłaszcza przemysłu wytwarzającego ciągniki i maszyny rolnicze.</u>
+ <u xml:id="u-38.6" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Należy przyspieszyć rozwój tych gałęzi przemysłu, które są funkcjonalnie związane z rewolucją naukowo-techniczną i stanowią bazę zasadniczą dalszego rozwoju, jak: kompleksowa automatyzacja przemysłu, opracowanie i wdrażanie do przemysłu nowych materiałów konstrukcyjnych, zastosowanie elektronicznej techniki obliczeniowej, wykorzystanie nowych źródeł energii, w późniejszym terminie jądrowej.</u>
+ <u xml:id="u-38.7" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Zasadnicze podniesienie jakości i wydajności pracy, to następny zestaw zagadnień. Problemy jakości pracy zaważyły bardzo poważnie na wynikach bieżącej, a kończącej się za parę dni pięciolatki. Nastąpiło też wyraźne zwiększenie tempa wzrostu wydajności pracy. Program pięciolatki 1976—1980 wyznacza bardzo poważne zadania w zakresie jakości i wydajności pracy. Wymogi w tym zakresie działań będą bardzo wysokie, w tym poważna ich część będzie bardzo złożona, a w części całkiem nowa. Nastąpi bowiem wzrost potencjału produkcyjnego o wysokim poziomie nowoczesnej techniki. Na ten wzrost wyposażenia czy uzbrojenia pracy wydaliśmy już setki miliardów złotych. Zwiększyła się już wydajność maszyn i innych urządzeń. Zmniejszać się będzie intensywność bezpośrednia, wymagająca wysiłku fizycznego człowieka pracy. Coraz większego znaczenia nabiorą kwalifikacje, organizacja pracy i wykorzystanie nowej techniki, jak też towarzysząca im dyscyplina człowieka — fachowca, mistrza — i wreszcie nastąpi dobre spożytkowanie czasu fachowca i czasu pracy maszyn i urządzeń w pełni nowoczesnych.</u>
+ <u xml:id="u-38.8" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Dalszym etapem będzie szersze wkroczenie na rynki światowe, a w szczególności na rynki krajów Rady Wzajemnej Pomocy Gospodarczej. Rozwój społeczno-gospodarczy Polski, jego wielkość i dynamika uzależnione są w poważnym stopniu od tempa wymiany ekonomicznej z zagranicą. Korzyści z międzynarodowego podziału pracy oddziałują bardzo poważnie na wzrost dochodu narodowego; poważnie wpływają na intensyfikację procesów produkcyjnych. Przez konkurencję cen i konkurencję jakości produktów na rynkach światowych — działamy na rzecz osiągnięcia najwyższego poziomu technicznego naszych wyrobów.</u>
+ <u xml:id="u-38.9" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Na tym tle występuje i stale ulega korzystnym zmianom struktura naszego eksportu i importu. Oto ilustracje dotyczące maszyn i urządzeń:</u>
+ <u xml:id="u-38.10" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Eksport w 1955 r. wynosił 13,1%; import w 1955 r. — 30,9%, a więc znacznie więcej niż dwukrotny rozwój produkcji maszyn i urządzeń. W roku 1973 sytuacja się zmienia — eksport maszyn i urządzeń wynosił 38,8%, a import — 41,1%.</u>
+ <u xml:id="u-38.11" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Import w skali 41,1% w roku 1973 wyznaczał niezbędną modernizację wyposażenia pracy specjalisty.</u>
+ <u xml:id="u-38.12" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Tym wielkim zadaniom podstawowym towarzyszyć muszą:</u>
+ <u xml:id="u-38.13" who="#PoselFilipowiczZygmunt">— Polityka żywnościowa PRL i wynikające z niej zadania dalszej poprawy wyżywienia i rozwoju gospodarki żywnościowej. Stanowi to czynnik zasadniczy — jeden z najważniejszych na okres planu lat 1976—1980 i planu perspektywicznego do roku 1990.</u>
+ <u xml:id="u-38.14" who="#PoselFilipowiczZygmunt">— Pogodzenie rozwoju przemysłu i rolnictwa z wymogami ochrony środowiska naturalnego.</u>
+ <u xml:id="u-38.15" who="#PoselFilipowiczZygmunt">— Zorganizowanie pełnego asortymentu nowoczesnych usług na rzecz ludności i na rzecz potrzeb wynikających z wypoczynku i dni wolnych od pracy obowiązkowej.</u>
+ <u xml:id="u-38.16" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Wysoka Izbo! Rok 1976 i związany z nim plan rozwoju społeczno-ekonomicznego otwiera pięciolatkę, która wyróżnia się kilku szczególnie istotnymi, podstawowymi dla naszego kraju problemami. Na ich czoło wysuwa się realizowana już, zgodnie z uchwałami VI Zjazdu, zasada szczególnego akcentowania celów socjalnych przy wykonywaniu zadań pięciolatki. Dzięki temu — zadania w dziedzinie poprawy warunków życia ludności zostały w ubiegłej pięciolatce na wszystkich odcinkach nie tylko wykonane, ale nawet poważnie przekroczone. Te same zasady realizacji zadań i priorytetu celów społecznych znalazły swój wyraz w Wytycznych KC na VII Zjazd PZPR, jak też w projekcie planu na rok 1976.</u>
+ <u xml:id="u-38.17" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Należy stwierdzić, że właśnie takie założenia prezentują nie tylko linię generalną rozwoju kraju, ale również zaspokojenie potrzeb społeczeństwa.</u>
+ <u xml:id="u-38.18" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Węzłowym problemem, stanowiącym treść planu na lata 1976—1980 i planu na rok 1976 jest utrzymanie wysokiej dynamiki rozwoju.</u>
+ <u xml:id="u-38.19" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Zdajemy sobie bowiem w pełni sprawę, że konieczne będzie rozwiązywanie naszych wielkich, a równocześnie trudnych problemów społecznych, jak zdobywanie coraz większego zasobu środków niezbędnych dla zaspokojenia stale rosnących potrzeb społecznych. Rozwiązanie tych kwestii możliwe jest jedynie w warunkach wysokiego, nowocześnie rozumianego rozwoju gospodarczego. Jest to właściwy i oczywisty — choć wysoce trudny w realizacji — sposób, dający możliwość wyjścia naprzeciw aspiracjom ludzi pracy na drodze do rozwiniętych form społeczeństwa socjalistycznego. Z tych przeto racji uznajemy plan roku 1976 jako ważny środek kojarzenia wielkiego wysiłku i wysokiej dynamiki rozwoju, przy przyspieszonej realizacji celów społecznych. Cele te zresztą wynikają ze zrealizowanej już koncepcji ujętej w planie lat 1971— 1975, wytyczającej drogi rozwojowe naszej gospodarki.</u>
+ <u xml:id="u-38.20" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Wysoki Sejmie! Plan na rok 1976 — trzeba to wyraźnie podkreślić — realizowany będzie w warunkach trudniejszych, z uwagi na szczególną sytuację rynkową szeregu krajów, jak też z racji na niedomogi naszego rolnictwa.</u>
+ <u xml:id="u-38.21" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Oczywiście, nic nie przychodzi i nie przyjdzie łatwo. Musimy więc nie tylko pracować więcej i wydajniej, ale również stale podnosić jakość naszego wysiłku i efektów naszej pracy — zakreślonych planem roku 1976 i planem na lata 1976—1980. Wynika z tego, świadomie to powtarzam, że dalsza wysoka dynamika rozwoju gospodarczego musi zawierać w sobie te nowe cechy jakościowe i być nakierowana na optymalizację produkcji.</u>
+ <u xml:id="u-38.22" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Z nowego ujęcia planu na rok 1976 rodzą się poważne zmiany strukturalne w działaniach, które będą mogły dać pełną satysfakcję odczuciom społeczeństwa. Zbyt często bowiem jakość i rozmiary naszych dużych osiągnięć są niepotrzebnie obniżane przez usterki lub braki, wynikające czasem z nieporządnej roboty.</u>
+ <u xml:id="u-38.23" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Plan na rok 1976 formułuje przeto taki ogólnonarodowy program, który podkreśla solidarność współudziału ludzi pracy w jakościowo lepszej robocie. Plan ten wskazuje bardzo wyraźnie, po co i dla jakich celów nie zbędny jest ten wzmożony wysiłek całego społeczeństwa, a więc wszystkich ludzi pracy.</u>
+ <u xml:id="u-38.24" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Tak rozumiejąc wagę projektów planu i budżetu na rok 1976, Koło Posłów Chrześcijańskiego Stowarzyszenia Społecznego głosować będzie za przyjęciem wniosków Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów.</u>
+ <u xml:id="u-38.25" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Wysoka Izbo! Stowarzyszenie nasze wzięło żywy udział w dyskusji nad Wytycznymi Komitetu Centralnego na VII Zjazd PZPR, podobnie jak w roku 1971 w dyskusji nad Wytycznymi na VI Zjazd.</u>
+ <u xml:id="u-38.26" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Zorganizowaliśmy dyskusję w naszych 30 oddziałach wojewódzkich, jak też dwa spotkania ogólnokrajowe.</u>
+ <u xml:id="u-38.27" who="#PoselFilipowiczZygmunt">W Warszawie odbyło się posiedzenie Rady Naczelnej Stowarzyszenia, rozumiane jako polityczne spotkanie władz, na którym zostały wygłoszone referaty: — „Polityczne, społeczno-ekonomiczne i wychowawczo-moralne treści Wytycznych na VII Zjazd PZPR” oraz — „Omówienie działalności społeczno-politycznej Chrześcijańskiego Stowarzyszenia Społecznego”.</u>
+ <u xml:id="u-38.28" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Odbyło się również w Warszawie ogólnopolskie spotkanie przedstawicieli środowisk skupionych wokół wojewódzkich oddziałów Stowarzyszenia. W spotkaniu uczestniczyli również członkowie władz naczelnych Stowarzyszenia oraz redaktorzy prasy i wydawnictw Stowarzyszenia. Szczególnie licznie reprezentowane były środowiska z oddziałów w nowo powstałych województwach. Wygłoszony był referat — „Miejsce i rola chrześcijan w dynamicznym rozwoju Polski”. Omawiano funkcje zarówno wewnętrzno-polityczne, jak i międzynarodowe dynamicznego rozwoju Polski. Zatrzymano się dłużej nad sprawą szerokiego poparcia i współudziału wszystkich Polaków, w tym ludzi wierzących, w urzeczywistnianiu perspektywy rozwojowej Polski; perspektywy wynikającej ze strategii zapoczątkowanej i realizowanej z powodzeniem od 1971 roku przez kierownictwo polityczne pod przewodnictwem I Sekretarza KC PZPR towarzysza Edwarda Gierka.</u>
+ <u xml:id="u-38.29" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Wysoki Sejmie! Stanowisko ludzi wierzących, skupionych wokół naszego Stowarzyszenia, sprowadzić można do kilku stwierdzeń.</u>
+ <u xml:id="u-38.30" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Dorobek PRL — stanowiący osiągnięcie całego zjednoczonego narodu — uzyskany został pod kierownictwem Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej. Jego wiodące składniki prezentują dla naszego społeczeństwa:</u>
+ <u xml:id="u-38.31" who="#PoselFilipowiczZygmunt">— oparcie naszego bezpieczeństwa i pokojowych możliwości rozwoju kraju na nowym, wartościowym i korzystnym systemie sojuszów, jak też na działaniach, które reprezentuje Akt Końcowy Konferencji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie podpisany w dniu 1.VIII.1975 roku w Helsinkach, zwany Wielką Kartą Pokoju, — zdobycie poważnej pozycji gospodarczej, w wyniku zrealizowanego w latach 1971 —1975 przyspieszonego rozwoju społeczno-ekonomicznego, zabezpieczającego nam poważne miejsce w grupie krajów rozwiniętych gospodarczo, — stworzenie warunków i atmosfery społecznej, sprzyjających współżyciu i współpracy wewnątrz naszej narodowej wspólnoty, — dla społeczności ludzi wierzących, szczególnie chrześcijan — dorobek wyrażający się również dobrą organizacją, działaniem i uczestnictwem we Froncie Jedności Narodu.</u>
+ <u xml:id="u-38.32" who="#PoselFilipowiczZygmunt">A oto końcowe refleksje. Za nami lata trudne, ale dające nam prawo do dumy. Lata pracy, lata pełne głębokiej, dalekowzrocznej myśli politycznej i społecznej. Wokół stawianych zadań ogólnonarodowych skupione zostały podstawowe siły społeczne, którym Polska i jej rozwój były i są bliskie, i drogie.</u>
+ <u xml:id="u-38.33" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Byliśmy i jesteśmy współtwórcami dzieła, które omawiamy w dzisiejszych dniach. Mamy, wraz z całym narodem, pełne podstawy do satysfakcji, a nawet do zadowolenia z osiągniętych rezultatów.</u>
+ <u xml:id="u-38.34" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Stwierdzić i szczególnie podkreślić należy, że osiągnięty został zasadniczy, widoczny dla każdego postęp społeczny i ekonomiczny. Polska zdobyła sobie poważną polityczną pozycję w świecie. Te osiągnięcia były i są wynikiem podjętej przed laty, w obliczu śmiertelnych zmagań o prawo naszego narodu do życia, prawidłowej koncepcji politycznej. Prawidłowość tej koncepcji w pełni się potwierdziła. Wyraża się ona treścią ustroju socjalistycznego, efektami przeszło 30 lat pracy oraz powrotem i zagospodarowaniem ziem przed wiekami utraconych. Wyraża się wreszcie owocnymi działaniami na rzecz otwarcia pokojowej współpracy z Europą i całym światem.</u>
+ <u xml:id="u-38.35" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Otwarcie wrót przyjaźni, życzliwości i gotowości do współpracy przynosi ludziom i narodom dobrej woli możliwość pokoju. Te działania i propozycje wymagają jednak wielkiej pracy, jak też wiedzy i umiejętności politycznej. Wymagają w działaniu i prognozowaniu przyszłości wielkiej przezorności, która w realizacji wspólnoty socjalistycznej zabezpieczyła nam ponad 30 lat pokoju.</u>
+ <u xml:id="u-38.36" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Potwierdzenie tego stanowiska przynosi nam komunikat z odbytej w dniach 15 i 16 grudnia 1975 r. w Moskwie narady ministrów spraw zagranicznych siedmiu państw socjalistycznych: — „Ministrowie spraw zagranicznych wyrazili zadowolenie, że mimo całej złożoności sytuacji i sprzeczności we współczesnym świecie, dominującą cechą jest rozwój pokojowych i przyjaznych stosunków między państwami na podstawach równouprawnienia, rozszerzenia wzajemnej korzystnej współpracy, utrwalenia procesu odprężenia. Jest to w znacznej mierze wynikiem dynamicznej i konsekwentnej polityki krajów socjalistycznych, znajdującej coraz większy oddźwięk i poparcie wszystkich postępowych i pokojowych sił na świecie.” Dziękuję za uwagę.</u>
+ <u xml:id="u-38.37" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-39">
+ <u xml:id="u-39.0" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-39.1" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Na tym kończymy obrady w dniu dzisiejszym. Jutro kontynuować będziemy dyskusję nad projektami planu i budżetu na rok 1976.</u>
+ <u xml:id="u-39.2" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Obecnie proszę Sekretarza Posła Macieja Majkuta o odczytanie komunikatu.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-40">
+ <u xml:id="u-40.0" who="#SekretarzposelMaciejMajkut">Bezpośrednio po zakończeniu posiedzenia Sejmu w dniu dzisiejszym odbędzie się posiedzenie Komisji Nauki i Postępu Technicznego w sali nr 118.</u>
+ <u xml:id="u-40.1" who="#SekretarzposelMaciejMajkut">W dniu jutrzejszym, tj. w piątek, dnia 19 grudnia br. odbędzie się posiedzenie Komisji Spraw Wewnętrznych i Wymiaru Sprawiedliwości o godz. 8 min. 30 w sali nr 67 — Dom Poselski.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-41">
+ <u xml:id="u-41.0" who="#WicemarszalekAndrzejBenesz">Zarządzam przerwę w posiedzeniu do jutra, tj. do dnia 19 grudnia, do godz. 9.</u>
+ <u xml:id="u-41.1" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu o godz. 18 min. 05)</u>
+ <u xml:id="u-41.2" who="#komentarz">(Wznowienie posiedzenia o godz. 9 min. 05)</u>
+ <u xml:id="u-41.3" who="#komentarz">(Na posiedzeniu przewodniczą Marszałek Sejmu Stanisław Gucwa oraz wicemarszałek Andrzej Werblan)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-42">
+ <u xml:id="u-42.0" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Obywatele Posłowie! Wznawiam posiedzenie.</u>
+ <u xml:id="u-42.1" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Powołuję na sekretarzy posłów Stanisławę Karną i Jerzego Rachowskiego.</u>
+ <u xml:id="u-42.2" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Protokół i listę mówców prowadzić będzie poseł Jerzy Rachowski.</u>
+ <u xml:id="u-42.3" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Proszę Posłów Sekretarzy o zajęcie miejsc przy stole prezydialnym.</u>
+ <u xml:id="u-42.4" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Kontynuujemy rozpoczętą w dniu wczorajszym łączną dyskusję nad projektem uchwały o narodowym planie społeczno-gospodarczego rozwoju na rok 1976 oraz projektem ustawy budżetowej na rok 1976.</u>
+ <u xml:id="u-42.5" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Głos ma poseł Eugeniusz Pacia.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-43">
+ <u xml:id="u-43.0" who="#PoselPaciaEugeniusz">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Swój głos w dzisiejszej debacie generalnej Chciałbym poświęcić niektórym problemom gospodarki rolnej, z którą wiążemy wiele nadziei na lepsze zaspokojenie potrzeb obywateli. Nie trzeba przypominać, że sprawom tym poświęcamy w tej Izbie wiele uwagi.</u>
+ <u xml:id="u-43.1" who="#PoselPaciaEugeniusz">Chcę zatrzymać się przede wszystkim na~ ~tych sprawach, które — moim zdaniem — warunkują dalszy, pomyślny rozwój tego złożonego działu gospodarki narodowej. Jestem z woj. leszczyńskiego — województwa, które legitymuje się dobrymi, a w niektórych dziedzinach rolnictwa nawet bardzo dobrymi wynikami produkcyjnymi.</u>
+ <u xml:id="u-43.2" who="#PoselPaciaEugeniusz">Mimo pewnego regresu, jaki zaznaczył się w produkcji rolnej, wynikającego przede wszystkim z niekorzystnego układu warunków atmosferycznych dwóch ostatnich lat, dzięki dużej pomocy państwa, a także powszechnemu społeczno-produkcyjnemu zaangażowaniu załóg przedsiębiorstw państwowej gospodarki rolnej, kolektywów spółdzielczych i rolników indywidualnych uzyskaliśmy w pięciolatce, którą kończymy, poważny wzrost produkcji rolniczej. W produkcji zboża i mleka wskaźnik wzrostu wyniósł ponad 20%, a żywca — 30%. W porównaniu do średniej krajowej dostarczamy więcej z każdego hektara: zboża o 240 kg, mleka o 160 litrów i żywca o 105 kg. Chcę zaznaczyć, że warunki glebowe mamy zróżnicowane od dobrych do nawet bardzo słabych.</u>
+ <u xml:id="u-43.3" who="#PoselPaciaEugeniusz">Województwo nasze jest poważnym eksporterem bydła hodowlanego, owiec oraz zboża siewnego.</u>
+ <u xml:id="u-43.4" who="#PoselPaciaEugeniusz">Przed VII Zjazdem zameldowaliśmy kierownictwu partii i Rządu wykonanie planu skupu zbóż i ziemniaków jadalnych w ponad 100%. W skupie żywca znajdujemy się aktualnie w czołówce krajowej. Cukrownie nasze zgłosiły już wykonanie rocznych zadań produkcyjnych. Pracujemy usilnie nad trudnym zadaniem wykonania tegorocznego planu skupu mleka.</u>
+ <u xml:id="u-43.5" who="#PoselPaciaEugeniusz">Wykazujemy ciągły niepokój o pełne wykorzystanie wszystkich rezerw tkwiących jeszcze w produkcji rolniczej. Wiele bowiem gospodarstw indywidualnych i uspołecznionych nadal nie uzyskuje należytego poziomu produkcji. Część z nich osiąga niskie wyniki w hodowli tuczu, zużywając przy tym nierzadko nadmierną ilość pasz. U innych notuje się słaby wskaźnik odchowu prosiąt od maciory lub niedostateczną mleczność krów. Nie w pełni jesteśmy jeszcze zadowoleni z postępu w zakresie ochrony roślin. Notuje się tu znaczne straty. Wymownym przykładem rezerw jest niewłaściwe wykorzystanie w wielu wypadkach użytków rolnych, szczególnie łąk i pastwisk.</u>
+ <u xml:id="u-43.6" who="#PoselPaciaEugeniusz">Wiele rezerw tkwi w nieumiejętności, niedbałości lub niedostatecznej aktywności producentów i załóg pracowniczych. W sumie więc nie brakuje nam tematów do tegorocznych masowych i specjalistycznych szkoleń zimowych oraz do rozmów z aktywem społeczno-politycznym wsi. W tej pracy pomocna nam będzie bardzo atmosfera, jaka została wytworzona zapowiedzią zawartą w Wytycznych oraz w wystąpieniu programowym I Sekretarza KC PZPR tow. Edwarda Gierka i Premiera tow. Piotra Jaroszewicza na VII Zjeździe — mówiącą o kontynuacji i rozwijaniu dotychczasowych zasad polityki rolnej partii, prowadzonej wspólnie ze Zjednoczonym Stronnictwem Ludowym. Wieś przyjęła tę zapowiedź z najwyższym uznaniem i satysfakcją.</u>
+ <u xml:id="u-43.7" who="#PoselPaciaEugeniusz">Wysoka Izbo! W narodowym planie społeczno-gospodarczego rozwoju stawiamy przed rolnictwem w roku 1976 odpowiedzialne zadania. Zakładany jest wzrost globalnej produkcji rolnictwa o 5,9%. Wyższą jeszcze dynamikę, zwłaszcza w produkcji zwierzęcej, kreślimy sobie w naszych planach wojewódzkich. Mamy jednakże problemy, które wymagają głębszego rozważenia, m. in. w aspekcie racjonalnego gospodarowania ziemią. Realizujemy to zadanie prawidłowo, zgodnie z zasadą, że ziemia należy się tym, którzy potrafią wydobyć z niej jak najwięcej żywności. Ziemia — jak mówią — jest najsprawiedliwszą egzaminatorką. Nie wybacza ona jej użytkownikom żadnego zaniedbania, sowicie natomiast opłaca plonem, gdy się o nią zadba. W naszym województwie w najbliższych latach zagospodarować mamy 16 tys. hektarów gruntów wypadających z różnych przyczyn z produkcji. Chcielibyśmy, aby nowi ich użytkownicy dobrze je uprawiali i o nie dbali. Nowa technologia produkcji wymaga jednakże więcej nowoczesnego sprzętu, zwłaszcza ciągników, kombajnów zbożowych, urządzeń do uprawy i zbioru buraków cukrowych oraz kukurydzy, a także środków transportu rolniczego.</u>
+ <u xml:id="u-43.8" who="#PoselPaciaEugeniusz">Obecnie w okresie natężonych prac potowych powstają duże napięcia w terminowym zakończeniu prac, a nierzadko zdarza się znaczna utrata lub co najmniej pogorszenie jakości zbieranych plonów.</u>
+ <u xml:id="u-43.9" who="#PoselPaciaEugeniusz">Znane są nam wszystkim wysiłki zmierzające do lepszego i szybszego zaopatrzenia wsi w sprzęt i niezbędne narzędzia oraz części zamienne. Potrzeby rosną jednak szybciej. Stąd wniosek i uwaga, aby w sposób konsekwentny i całkowity realizowane były uchwały XV Plenum KC PZPR i VII Plenum NK ZSL, dotyczące programu rozwoju produkcji maszyn dla kompleksu żywnościowego. W miarę powstawania ewentualnych możliwości najpilniejsze potrzeby w tym względzie powinny być uzupełniane racjonalnym importem zagranicznym w zamian za zwiększony drogą wzrostu produkcji eksport artykułów pochodzenia rolniczego.</u>
+ <u xml:id="u-43.10" who="#PoselPaciaEugeniusz">Drugim bardzo ważnym dla naszego rolnictwa problemem jest sprawa wydatnej poprawy sytuacji w zakresie zaopatrzenia wsi i rolnictwa w wodę. Wypowiedź tow. Premiera na VII Zjeździe partii, dotycząca tego zagadnienia, spotkała się nie tylko z dobrym przyjęciem obecnych tam delegatów, ale w taki sam żywy i spontaniczny sposób zareagowali na nią nasi rolnicy. W Wielkopolsce sprawa zaopatrzenia wsi w wodę jest szczególnej wagi i miary.</u>
+ <u xml:id="u-43.11" who="#PoselPaciaEugeniusz">Nasz rejon położony jest w bardzo niekorzystnej strefie opadów atmosferycznych, a ponadto poziom zalegania płytkich wód podziemnych ulega częstym wahaniom, powodując zanikanie wody w studniach kopanych. W okresie pilnych prac notuje się nierzadkie wypadki, że bydło pojone jest raz na dwa dni. Straty ponoszone z tego tytułu są oczywiście ogromne.</u>
+ <u xml:id="u-43.12" who="#PoselPaciaEugeniusz">Przy tak dużej liczbie inwentarza, jaką mają nasze wsie, a nawet całe gminy — ponad 100 sztuk bydła na 100 ha użytków rolnych oraz ponad 350 sztuk trzody chlewnej — trudno jest mówić o dowożeniu tak dużej ilości wody z dużych odległości. Jest to więc problem pierwszoplanowy o charakterze socjalno-produkcyjnym.</u>
+ <u xml:id="u-43.13" who="#PoselPaciaEugeniusz">W nadchodzącym planie 5-letnim przewidujemy założenie wodociągów w wielu wsiach. Jednak dodatkowo w najbliższym czasie powinno otrzymać wodę dalszych kilkadziesiąt wsi, w których odczuwa się stały jej brak powodujący m.in. spadek pogłowia zwierząt. Potrzebne, są na ten cel zarówno dodatkowe środki inwestycyjne, jak też lepsze zaopatrzenie materiałowe i niezbędny sprzęt. Podejmujemy w tym zakresie wiele własnych poczynań. Nie rozwiążą nam one jednak w całości tego problemu.</u>
+ <u xml:id="u-43.14" who="#PoselPaciaEugeniusz">Kolejna kwestia — to występujące napięcia w bilansie zbożowo-paszowym. Napięcia te likwidujemy lub co najmniej pomniejszamy różnymi sposobami. Przede wszystkim przez zmianę struktury upraw na korzyść zwiększonej uprawy pszenicy, jęczmienia — oraz kukurydzy na ziarno i zielonkę, a także przestrzegając agrotechnicznych terminów sprzętu i należytą konserwację pasz gospodarskich.</u>
+ <u xml:id="u-43.15" who="#PoselPaciaEugeniusz">Wyłania się jednak potrzeba szybkiego rozwoju suszarnictwa, zwłaszcza na zapleczu większych obszarów łąk i pastwisk. W ten sposób można by całkowicie uniezależnić się od kaprysów pogody, zebrać cały plon siana i zielonek bez strat, które w trudnych latach przekraczają nawet 50%. Są to jak widać duże rezerwy, dzięki którym można zabezpieczyć bazę paszową dla kilku tysięcy dodatkowych sztuk bydła.</u>
+ <u xml:id="u-43.16" who="#PoselPaciaEugeniusz">Wysoki Sejmie! W mijającym pięcioleciu, poważne sumy środków przeznaczone zostały na rozwój poszczególnych branż przemysłu rolnego. Rola tego przemysłu w gospodarce żywnościowej stale wzrasta. Jednak mimo podjęcia ważnych decyzji inwestycyjnych — zmierzających do nadrobienia w tym zakresie wielu opóźnień w dziedzinie bazy skupowej, przetwórczej, transportu i przechowalnictwa istnieją nadal pilne i nie zaspokojone w tym zakresie potrzeby.</u>
+ <u xml:id="u-43.17" who="#PoselPaciaEugeniusz">Szczególnie dotkliwie odczuwamy w województwie brak magazynów o odpowiedniej pojemności, której wskaźnik pokrycia potrzeb w stosunku do skupu zbóż wynosi zaledwie 40%. W związku z tym, jak też na skutek słabego wyposażenia technicznego, każdego roku w okresie skupu występują ogromne trudności z magazynowaniem, a ponadto zbyt dużo czasu tracą producenci rolni czekając przed punktami skupu zbóż, ziemniaków i buraków cukrowych.</u>
+ <u xml:id="u-43.18" who="#PoselPaciaEugeniusz">Trudną sytuację odczuwamy także w przemyśle mięsnym, gdzie zdolności ubojowe nie pokrywają nawet połowy potrzeb województwa. Są to przykładowo niektóre tylko sprawy, których częściowe nawet rozwiązanie zdynamizowałoby produkcję, usprawniło obsługę producentów i wyzwoliło wiele rezerw.</u>
+ <u xml:id="u-43.19" who="#PoselPaciaEugeniusz">W swej pracy terenowej nie czekamy — rzecz jasna — z założonymi rękami na ich rozwiązanie, lecz tak jak tylko potrafimy, w warunkach, jakie mamy, robimy wszystko, by utrzymać dotychczasowe tempo i nie osłabiać wysiłku dla podnoszenia sprawności i skuteczności gospodarowania w rolnictwie.</u>
+ <u xml:id="u-43.20" who="#PoselPaciaEugeniusz">Dyskutowane dzisiaj projekty planu i budżetu wychodzą naprzeciw procesom intensyfikacji produkcji przez uwzględnienie w maksymalnym stopniu, tak jak pozwalają na to warunki, niezbędnych środków materialnych, nakładów inwestycyjnych oraz działań społeczno- gospodarczych w polityce rolnej.</u>
+ <u xml:id="u-43.21" who="#PoselPaciaEugeniusz">W obecnym układzie administracyjnym kraju łatwiej jest zbliżyć się do wszystkich problemów nurtujących wieś i rolników, głębiej je poznawać i wykorzystać dla prawidłowego kierowania rozwojem całej gospodarki.</u>
+ <u xml:id="u-43.22" who="#PoselPaciaEugeniusz">Chciałbym podkreślić, że mamy obecnie w województwie dobry klimat. Na tę dobrą atmosferę wśród obywateli wpłynęła obecność na wojewódzkiej konferencji partyjnej I Sekretarza Komitetu Centralnego PZPR tow. Edwarda Gierka, który wyraził uznanie pod adresem naszej wsi i wszystkich ludzi pracy. Postaramy się zgodnie z najlepszymi umiejętnościami i możliwościami tę dobrą atmosferę jak najpełniej wykorzystać dla dalszego pomyślnego rozwoju naszego regionu, a przez to i całego kraju. Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-43.23" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-44">
+ <u xml:id="u-44.0" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Dziękuję. Głos ma poseł Zdzisław Balicki.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-45">
+ <u xml:id="u-45.0" who="#PoselBalickiZdzislaw">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Już po raz szósty podczas kolejnej debaty sejmowej nad planem i budżetem na rok następny w hierarchii spraw przedstawionych przez Rząd oraz przez posła sprawozdawcę — rynek i jego problemy zajmują miejsce szczególne. Wynika to z roli, jaką pogrudniowa polityka społeczno-gospodarcza partii i Rządu wyznaczyła rynkowi, a także z faktu, że przez jego pryzmat społeczeństwo w znacznej mierze ocenia nasze sukcesy, słabości i niedociągnięcia — Wielkość i struktura zaopatrzenia ludności w towary i usługi ma zasadnicze znaczenie dla jej warunków bytowych, poziomu cywilizacyjnego i stylu życia, decyduje o realności dochodów, wpływa na odczuwanie ich wzro stu. Aktywnie funkcjonujący rynek, tak jak to obecnie rozumiemy, i jak tego dowiodła praktyka lat ostatnich, stanowi też ważną siłę napędową gospodarki. Uruchamia liczne sprzężenia zwrotne, wpływające na wzrost wydajności pracy i nowoczesność produktów. Obok handlu zagranicznego i inwestycji, rynek rozstrzyga również o równowadze gospodarczej państwa. Sytuacja rynkowa była więc i pozostaje nadal — na tle podstawowych wskazań VII Zjazdu partii — problemem o zasadniczym znaczeniu gospodarczym i społecznym.</u>
+ <u xml:id="u-45.1" who="#PoselBalickiZdzislaw">Nasze dotychczasowe dokonania w tej dziedzinie są tak ogromne, że nie wystarczy ich mierzyć tylko szybkim narastaniem ilościowym dostaw towarów. W ciągu 5 lat rozpoczął się proces, który można by nazwać jakościowym przeobrażaniem poziomu i kultury spożycia w Polsce. W strukturze spożycia żywności znacznie wzrosło spożycie artykułów o bogatej zawartości odżywczej, a także artykułów urozmaicających posiłki i ułatwiających ich przygotowanie.</u>
+ <u xml:id="u-45.2" who="#PoselBalickiZdzislaw">Polacy ubierają się dobrze i modnie. Nastąpił zasadniczy postęp w wyposażeniu mieszkań i gospodarstwa domowego w nowoczesny sprzęt, wzrósł popyt na artykuły służące wypoczynkowi, turystyce i kulturze. Decyzją VII Zjazdu PZPR produkcję tych artykułów będziemy rozwijać, przezwyciężając napięcia związane przede wszystkim z szybkim wzrostem dochodów społeczeństwa.</u>
+ <u xml:id="u-45.3" who="#PoselBalickiZdzislaw">Obywatele Posłowie! Istota naszych problemów rynkowych polega głównie na tym, że silna dynamika wzrostu popytu łączy się z dużymi zmianami jego struktury w kierunku towarów wyższego rzędu. Zjawisko to musi stwarzać określone trudności i napięcia odcinkowe na rynku wszędzie tam, gdzie nacisk pieniądza jest największy, a rozwiązanie problemu wymaga dłuższego czasu i ogromnych nakładów. Przykładem tego jest mięso i jego przetwory, meble, samochody, niektóre artykuły trwałego użytku — mimo stosunkowo wysokich wzrostów ich podaży.</u>
+ <u xml:id="u-45.4" who="#PoselBalickiZdzislaw">Stąd też jednym z podstawowych zadań na rok przyszły pozostaje wzrost produkcji rynkowej i lepsze jej dostosowanie do zmieniającej się struktury popytu. Prezentowany dziś projekt planu społeczno-gospodarczego rozwoju kraju na rok 1976 daję pełny wyraz temu zadaniu, orientując całą ekonomikę na przyśpieszanie produkcji rynkowej i umocnienie równowagi pieniężno-rynkowej. Przewiduje się więc, że tempo wzrostu artykułów konsumpcyjnych będzie szybsze niż tempo wzrostu całej produkcji w przemyśle, zaś stopień wzrostu dostaw towarów na rynek — o 3,4 punkta wyższy niż stopień wzrostu funduszu nabywczego ludności przeznaczonego na zakup towarów, dzięki czemu wzrośnie stopień pokrycia 1 złotówki funduszu nabywczego. Cały prawie przyrost zapasów w gospodarce ma dotyczyć towarów konsumpcyjnych.</u>
+ <u xml:id="u-45.5" who="#PoselBalickiZdzislaw">Nastąpi dalsza poprawa zaopatrzenia rynku w wyroby przemysłu lekkiego oraz złagodzenie braku mebli i niektórych artykułów trwałego użytku. Na przykład dostawy samochodów osobowych wzrosną o ponad 24%, mebli — o ponad 19°/o, lodówek — o 10,5%, zaś automatów pralniczych — aż o 127%. W grupie artykułów żywnościowych najsilniej, bo o 24% wzrosnąć ma podaż owoców. Dostawy mięsa i jego przetworów zwiększą się o 6,5% i chociaż nie zaspokoi to wciąż rosnącego popytu, to jednak spożycie artykułów mięsnych sięgnie już wysokiego poziomu 72,5 kg na 1 mieszkańca. Równocześnie w projekcie planu zakłada się wydatne przyspieszenie rozwoju usług.</u>
+ <u xml:id="u-45.6" who="#PoselBalickiZdzislaw">Wysoki Sejmie! Dzięki postawie ludzi pracy i coraz doskonalszym mechanizmom sterowania produkcją udawało nam się zawsze w minionych latach poprawiać zaopatrzenie rynku ponad założenia planu. Jestem przekonany, że jest to możliwe także w roku przyszłym, mimo że zadania zawarte w planie są niełatwe do wykonania.</u>
+ <u xml:id="u-45.7" who="#PoselBalickiZdzislaw">W naszym przemyśle dóbr konsumpcyjnych zrealizowano w ostatnich latach wiele nowych inwestycji, wprowadzono wiele technik i technologii, które nie zawsze jeszcze są należycie wykorzystane, także wskutek niskiego wskaźnika zmianowości pracy. Rezerwy wzrostu poszukiwanej produkcji rynkowej tkwią również w skracaniu cykli inwestycyjnych i szybszym dochodzeniu nowo oddawanych obiektów do pełnej zdolności produkcyjnej, np. w fabrykach mebli, zakładach mleczarskich, zakładach przemysłu lekkiego, tak licznie oddawanych do użytku w latach ostatnich.</u>
+ <u xml:id="u-45.8" who="#PoselBalickiZdzislaw">Należałoby przede wszystkim dążyć do zwiększenia dostaw przemysłowych artykułów niekonsumpcyjnych, to znaczy środków do produkcji rolnej i materiałów budowlanych na rynek wiejski. Dostawy te określają bowiem w znacznym stopniu tempo intensyfikacji produkcji rolniczej oraz stopień zaangażowania inwestycyjnego ludności. Wiejska pula rynkowa materiałów budowlanych powinna być też skuteczniej chroniona przed wykupem przeznaczonym do celów nierolniczych.</u>
+ <u xml:id="u-45.9" who="#PoselBalickiZdzislaw">Ciągle aktualna jest sprawa lepszego, bardziej giętkiego dostosowywania asortymentu towarów do zmieniającej się i różnicującej struktury potrzeb. Dotyczy to zwłaszcza przemysłu lekkiego, gdzie nie tyle równowaga w grupach towarowych, a nawet w asortymencie, ale cechy szczegółowe wyrobów, takie jak model, rozmiar czy kolor zaczynają odgrywać rolę zasadniczą. Przy całym wielkim postępie, jaki dokonał się w tej gałęzi, szczególnie imponującym w dziewiarstwie, zdarzają się ciągle sprawy niepokojące. Bardzo słabe jest np. zaopatrzenie sklepów w jesienne i zimowe płaszcze damskie. Żenujące są niedobory papieru toaletowego albo środków opatrunkowych, takich jak wata, lignina czy bandaże elastyczne.</u>
+ <u xml:id="u-45.10" who="#PoselBalickiZdzislaw">Analogiczne znaczenie dla poprawy sytuacji rynkowej ma doskonalenie jakości towarów. Postęp w tej dziedzinie jest znaczny, ale dość nierównomierny j pożądany tu byłby mocniejszy nacisk odpowiednich organów państwa, a także opinii publicznej. Denerwujące są zwłaszcza przypadki brakoróbstwa elementarnego, jak pękanie skóry w obuwiu czy szwów w konfekcji po krótkotrwałym użyciu, szybkie rozstrajanie się radioodbiorników i magnetofonów. Zresztą, co się tyczy przemysłu elektromaszynowego, to zrobiono w nim chyba najwięcej ze wszystkich gałęzi przemysłu na rzecz jakości i nowoczesności wyrobów. Trzeba zwłaszcza podkreślić, że większość wyrobów tego przemysłu godzi z powodzeniem nowoczesność rozwiązań z solidnością wykonania, co — jak wiadomo — nie zawsze chodzi w parze. Dlatego tym bardziej warto zasygnalizować pewne pogorszenie wysokiej do niedawna jakości samochodów osobowych fiat-125. Nie dotyczy to wprawdzie ,na ogół istoty tego samochodu, lecz różnego rodzaju usterek i niedoróbek, ale niepokoi, bo może świadczyć o pogorszeniu tego, co nazywamy niekiedy ,,czystością roboty” i stanowi ważny element kultury i organizacji pracy.</u>
+ <u xml:id="u-45.11" who="#PoselBalickiZdzislaw">W miarę kształtowania się nowoczesnego modelu konsumpcji wzrasta wyraźnie rola usług w kształtowaniu codziennych warunków bytowania. Stają się one tak samo potrzebne jak towary i dopiero łącznie z nimi decydują o poziomie spożycia. Powinniśmy, więc szybciej niż dotąd odrabiać istniejące w tej dziedzinie zaległości i dysproporcje. Dotyczą one zarówno rozmieszczenia usług, jak i ich struktury, co szczególnie unaocznił nowy podział terytorialny kraju. Dlatego też zakładany wysoki przyrost wartości usług w roku przyszłym powinien przede wszystkim wystąpić na terenach pod tym względem zaniedbanych, o potrzebach stosunkowo gorzej zaspokajanych. Mam tu zwłaszcza na myśli motoryzację, remonty i konserwację mieszkań, potrzeby rolnictwa, telefonię i turystykę. Ambicją władz terenowych powinno być wysokie przekroczenie planu rozwoju usług oraz skuteczniejsze pokonywanie barier lokalowych, materialnych i kadrowych.</u>
+ <u xml:id="u-45.12" who="#PoselBalickiZdzislaw">W rozwiązywaniu całokształtu spraw związanych z zaopatrzeniem rynku w żywność zasadnicza rola przypada rolnictwu, chociaż niemałą i rosnącą rolę spełnia tu cały łańcuch leżący — jak mówią już nieco anachronicznie Francuzi — między widłami a widelcem. Jest to temat, który przed chwilą został omówiony, a wyraża się w wielkim programie poprawy wyżywienia narodu, uchwalonym na XV Plenum Komitetu Centralnego PZPR.</u>
+ <u xml:id="u-45.13" who="#PoselBalickiZdzislaw">W tym miejscu chcę jedynie podkreślić, że stopień poprawy zaopatrzenia rynku w mięso i jego przetwory musi być uzależniony, wobec trudności w imporcie zbóż i pasz oraz rosnących na nie cen, głównie od wielkości rodzimej produkcji rolnictwa. Zwłaszcza w lepszych niż tegoroczne warunkach atmosferycznych produkcja ta może wydatnie przekroczyć założenia planowe, jednakże wymaga to niezwykle racjonalnej gospodarki paszami, aby utrzymać do przyszłorocznych zbiorów odpowiedni stan pogłowia zwierząt. Z tego punktu widzenia ogromne znaczenie ma praca organizatorska, jaką prowadzi się wśród rolników w okresie jesienno-zimowym, szczególnie zaś powszechne szkolenie i rozmowy indywidualne z producentami rolnymi.</u>
+ <u xml:id="u-45.14" who="#PoselBalickiZdzislaw">Wreszcie istotnym czynnikiem usprawnienia rynku powinno być dalsze doskonalenie funkcjonowania aparatu handlowego oraz umacnianie pozycji handlu w stosunku do przemysłu. Wiemy dobrze, że w licznych miejscowościach i dzielnicach sklepy i magazyny z trudem gromadzą i sprzedają rosnącą i różnicującą się masę towarową. Powinniśmy więc zapewnić, aby zaplanowane inwestycje handlowe łącznie z towarzyszącymi budowanym osiedlom, zostały całkowicie i w terminie wykonane. Szybszy niż dotychczas powinien być postęp techniczno-organizacyjny w obrocie towarowym.</u>
+ <u xml:id="u-45.15" who="#PoselBalickiZdzislaw">Wysoka Izbo! Popierając w całej rozciągłości projekt uchwały o narodowym planie społeczno-gospodarczego rozwoju na 1976, jako zgodny z polityką mojej partii, ustaloną na jej VII Zjeździe, pragnę wyrazić przekonanie, że zawarte w niej zadania, dzięki aktywnemu i twórczemu poparciu klasy robotniczej i całego narodu, zostaną pomyślnie wykonane i przekroczone. Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-45.16" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-46">
+ <u xml:id="u-46.0" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Dziękuję obywatelowi posłowi.</u>
+ <u xml:id="u-46.1" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Wysoka Izbo! Lista mówców zgłoszonych do dyskusji została wyczerpana. Proszę obecnie o zabranie głosu Prezesa Rady Ministrów obywatela Piotra Jaroszewicza.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-47">
+ <u xml:id="u-47.0" who="#PiotrJaroszewicz">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Zakończony przed tygodniem VII Zjazd Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej — kierowniczej siły naszego narodu, podsumował społeczno-gospodarczy dorobek Polski w mijającym właśnie pięcioleciu. Było to pięciolecie niezwykle pomyślne i owocne dla całego kraju i narodu, dla każdego Polaka. Osiągnęliśmy wiele, jak nigdy dotąd, we wszystkich dziedzinach życia. Odczuwalnie poprawił się byt ludzi pracy, wzrosła siła gospodarcza kraju, ranga i znaczenie Polski w świecie. Źródłem i podstawą tego — „polskiego przyspieszenia” było to, że mieliśmy słuszny, prawidłowy pro gram, wytyczony na poprzednim VI Zjeździe Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej. Odzwierciedlał on najbardziej istotne potrzeby i aspiracje narodu, zyskał więc pełną jego aprobatę. Program ten jednocześnie wyzwolił aktywność zawodową milionów ludzi, partyjnych i bezpartyjnych.</u>
+ <u xml:id="u-47.1" who="#PiotrJaroszewicz">Uznając słuszność polityki społeczno-gospodarczej, zapoczątkowanej przed pięcioma laty, VII Zjazd Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej postanowił ją kontynuować i twórczo rozwijać także w drugiej połowie siedemdziesiątych lat. Takie jest podstawowe założenie programu społeczno-gospodarczego rozwoju kraju wytyczonego przez VII Zjazd partii. Obecnie Rząd pracuje nad konkretyzacją tego programu, przygotowując projekt planu na lata 1976—1980.</u>
+ <u xml:id="u-47.2" who="#PiotrJaroszewicz">Obywatele Posłowie! Klasa robotnicza, rolnicy i inteligencja witali VII Zjazd partii wzmożoną pracą. W tysiącach listów i depesz, w meldunkach o wykonaniu dodatkowej produkcji, kierowanych do Komitetu Centralnego partii i do Rady Ministrów, na tysiącach spotkań sprawozdawczych z delegatami na Zjazd, ludzie pracy miast i wsi manifestują swoje gorące poparcie dla przewodniej myśli VII Zjazdu partii zawartej w haśle o dalszy dynamiczny rozwój socjalistycznego budownictwa, o wyższą jakość pracy i warunków życia narodu.</u>
+ <u xml:id="u-47.3" who="#PiotrJaroszewicz">Idee VII Zjazdu partii, zawarte w referacie programowym towarzysza Edwarda Gierka oraz w uchwałach Zjazdu, powinny być szeroko spopularyzowane. Z nich to powinny wynikać zadania dla każdego środowiska, zakładu, miasta i wsi, dla każdego Polaka. Stanowią one ideowo-polityczną motywację dla inicjatyw do lepszej pracy, do szybszego wyzwalania rezerw i utrwalania społeczno-politycznej atmosfery, sprzyjającej realizacji zadań nowego pięciolecia.</u>
+ <u xml:id="u-47.4" who="#PiotrJaroszewicz">Program VII Zjazdu partii jest otwarty dla stałego doskonalenia pracy i zwiększania jej efektów, dla śmiałych inicjatyw, dla poprawy efektywności gospodarowania. Umożliwia on dyrekcjom zakładów, załogom i ludziom pracy wyzwalanie rezerw, branie na siebie zwiększonej odpowiedzialności za programowanie i wykonywanie wyższych zadań. Od ich realizacji zależą dalsze korzystne zmiany w warunkach życia społeczeństwa. Wyższa jakość pracy i poprawa warunków życia narodu są bowiem pojęciami nierozerwalnymi.</u>
+ <u xml:id="u-47.5" who="#PiotrJaroszewicz">Rok 1976 jest pierwszym, a więc — jak mówiono w dyskusji — szczególnie ważnym okresem urzeczywistniania programu VII Zjazdu. Plan i budżet, które rozpatruje Wysoka Izba, konkretyzują przyszłoroczne zadania wynikające z tego programu. Świadczą one o kontynuacji wysokiego tempa rozwoju we wszystkich dziedzinach życia naszego kraju.</u>
+ <u xml:id="u-47.6" who="#PiotrJaroszewicz">Aby osiągnąć cele, które stawiamy w projekcie przyszłorocznego planu, trzeba przede wszystkim zapewnić wyższą jakość pracy. Jest to sprawa, której VII Zjazd partii nadał rangę najwyższą.</u>
+ <u xml:id="u-47.7" who="#PiotrJaroszewicz">Jakość pracy — jej wydajność i społeczna użyteczność decydują o warunkach życia, o sytuacji materialnej człowieka, jego pozycji w społeczeństwie, dostępie do oświaty i kultury, o stosunkach międzyludzkich, urzeczywistnianiu idei równości i sprawiedliwości. Wymienione elementy to ważne czynniki budowy, a zarazem symbole rozwiniętego społeczeństwa socjalistycznego. Im wyższa jakość pracy, tym lepsze warunki życia.</u>
+ <u xml:id="u-47.8" who="#PiotrJaroszewicz">Nie wracając już do liczb, znanych obywatelom posłom z materiałów VII Zjazdu i prac sejmowych w komisjach, i z wczorajszych wystąpień, Chciałbym stwierdzić, że plan na rok 1976 zapewnia realizację wytycznych programowych naszej partii i będzie stanowił dobre zapoczątkowanie nowego pięciolecia. Zapewnia on dalszą poprawę materialnych, socjalnych i kulturalnych warunków życia społeczeństwa, dynamiczny wzrost produkcji i usług, wymiany gospodarczej z zagranicą oraz kontynuację rozbudowy i unowocześniania bazy materialnej naszej gospodarki.</u>
+ <u xml:id="u-47.9" who="#PiotrJaroszewicz">Zadania nakreślone w planie są śmiałe i ambitne, a zarazem dostosowane do trudniejszych warunków wewnętrznych i zewnętrznych.</u>
+ <u xml:id="u-47.10" who="#PiotrJaroszewicz">Podstawowym warunkiem wykonania, a w sprzyjającej sytuacji przekroczenia tego planu, będzie dobra organizacja pracy na wszystkich stanowiskach, codzienna dyscyplina w realizacji zadań planowych, pełna rytmiczność ich wykonania przez cały czas, począwszy od pierwszych godzin i dni nowego 1976 roku.</u>
+ <u xml:id="u-47.11" who="#PiotrJaroszewicz">Wysoka Izbo! Pracujemy coraz lepiej i słusznie jesteśmy z tego dumni. Ale prawdą jest także, że dobre wyniki obecnego pięciolecia stanowią niejako średnią działania dobrej pracy całego narodu. Kryją się za nią zarówno szczytowe rezultaty, jak i liczne jeszcze niedociągnięcia; najlepsza produkcja, ale też i taka, której nie chcielibyśmy kupić; pełna zaangażowania, dobra robota milionów ludzi i częste jeszcze przejawy lekceważenia obowiązków i marnotrawienia czasu i środków. I tak musimy widzieć ten problem. Faktem jest na przykład, że w wielu dziedzinach gospodarki, głównie w górnictwie, hutnictwie, transporcie, usługach i handlu, odczuwamy brak rąk do pracy. Ale faktem jest również, że w innych działach mamy przerosty zatrudnienia, które obciążają fundusz płac, a zarazem — co jest szczególnie dotkliwe — ujemnie oddziałują na całe życie społeczno-gospodarcze.</u>
+ <u xml:id="u-47.12" who="#PiotrJaroszewicz">Funduszem płac, który sięga już blisko 600 mld zł rocznie, nie zawsze gospodarujemy racjonalnie. A przecież zaledwie l°/o tego funduszu oznacza już 6 mld zł. Tymczasem w sposób nieuzasadniony wydajemy znacznie więcej niż 1% funduszu płac.</u>
+ <u xml:id="u-47.13" who="#PiotrJaroszewicz">Wiele mamy do zrobienia w dziedzinie poprawy jakości produkcji przemysłowej. Obywatele posłowie krytycznie wypowiadali się na ten temat. Jej wartość przekracza już 2 biliony zł rocznie. I znów, jeśli tylko l% tej produkcji nie znajdzie odbiorcy z powodu błędnej konstrukcji, złej jakości czy jakichś innych wad, stracimy ponad 20 mld zł. Kierownicy wielu resortów i zjednoczeń, dyrektorzy przedsiębiorstw dobrze wiedzą, że w niektórych zakładach i branżach odsetek produkcji złej jakości jest wyższy niż 1%.</u>
+ <u xml:id="u-47.14" who="#PiotrJaroszewicz">Przy obecnej skali potencjału gospodarczego Polski, przy ogromnych środkach, które przeznaczamy na rozwój kraju, ten zdawałoby się marginalny procent urasta do miary wielkiego społecznego problemu. Trzeba to dostrzegać, trzeba przeciwdziałać wszelkiemu marnotrawstwu pracy ludzkiej, surowców i materiałów. Takie właśnie zadania Rząd stawia wszystkim robotnikom i mistrzom, kierownikom i dyrektorom, rolnikom, kadrze technicznej i inteligencji, a także pracownikom sfery pozaprodukcyjnej. Podjęcia tych zadań oczekujemy także od młodzieży, której kwalifikacje zawodowe i aspiracje wysoko cenimy. Istnieją bowiem różne i wielorakie rezerwy w każdej organizacji gospodarczej, w każdym zakładzie pracy i instytucji. Wykrywanie i skuteczne zagospodarowywanie tych rezerw zależy w wielkiej mierze od zaangażowania i inicjatywy załóg pracowniczych, od metod sprawnego kierowania gospodarką i państwem.</u>
+ <u xml:id="u-47.15" who="#PiotrJaroszewicz">O problemach jakości naszej pracy musimy mówić coraz konkretniej i coraz bardziej otwarcie. W każdym przedsiębiorstwie i instytucji, na każdym stanowisku pracy, należy dokonać wszechstronnej i głębokiej analizy tego wszystkiego, co składa się na jakość pracy. Konieczne jest przeprowadzenie rozmów z kolektywami kierowniczymi i załogami. Rozmowy te każda dyrekcja, każdy resort, każde kierownictwo — powinny zacząć przede wszystkim od siebie. Niekiedy mogą to być rozmowy przykre i trudne. Nieraz trzeba będzie rzec ludziom z najbliższego otoczenia słowa gorzkiej prawdy lub gorzką prawdę samemu przyjąć do wiadomości. Ale takie właśnie rozmowy, pozbawione pobłażliwości są potrzebne, aby ujawnić i wykorzystać rezerwy. W tym działaniu nie może być tolerancji. Nie może być kumoterstwa. Trzeba umieć i chcieć patrzeć krytycznie na swoją własną pracę i krytycznie oceniać pracę innych. Nie wolno dopuszczać do samouspokojenia, od którego już tylko krok do zastoju.</u>
+ <u xml:id="u-47.16" who="#PiotrJaroszewicz">Wyższa jakość pracy to dziedzina bardzo rozległa. To wzrost wydajności pracy, poprawa gospodarowania materiałami i majątkiem produkcyjnym, rzetelne przestrzeganie norm jakościowych i reżimów technologicznych, dalsze usprawnianie procesów inwestycyjnych, lepsza efektywność handlu zagranicznego. Wyższa jakość pracy wymaga również zapewnienia większej niż dotychczas inicjatywy, pomysłowości, samodzielności i dyscypliny w realizacji planu na wszystkich szczeblach i na wszystkich obszarach gospodarowania.</u>
+ <u xml:id="u-47.17" who="#PiotrJaroszewicz">Dała temu wyraz również obecna debata poselska. Obywatele posłowie podkreślali konieczność wydania walki postawom i zjawiskom, które na skutek niedostatecznej jakości i złej organizacji pracy wielu jeszcze ludzi, zakładów, organizacji gospodarczych i ogniw administracji podważają zasady efektywnego gospodarowania, tworzą szczeliny, którymi uchodzą zasoby energii, rezerwy czasu i poważne środki materialne.</u>
+ <u xml:id="u-47.18" who="#PiotrJaroszewicz">Skuteczne prowadzenie walki o wysoką jakość pracy Rząd zalicza do swoich najważniejszych zadań. Pozwólcie więc, obywatele posłowie, że zwrócę się do wszystkich pracujących o wyższą jakość pracy, o większą gotowość do podejmowania nowych zadań, o ujawnianie i zwalczanie różnych słabości i niekorzystnych zjawisk, o szybsze uruchamianie rezerw.</u>
+ <u xml:id="u-47.19" who="#PiotrJaroszewicz">Głęboka mądrość narodu, wrażliwość Polaków na przejawy złej roboty, cenne doświadczenia w dynamizowaniu budownictwa socjalistycznego, poparcie klasy robotniczej i całego narodu dla słusznej polityki społeczno-gospodarczej naszej partii, utrzymujący się wysoki rytm pracy — stanowią rękojmię utrwalenia klimatu pełnego zaangażowania i rzetelnej pracy, jaki wytworzył VII Zjazd, rękojmię dobrego startu do przyszłorocznych zadań i ich pełnej, pomyślnej realizacji.</u>
+ <u xml:id="u-47.20" who="#PiotrJaroszewicz">Wraz z rozpoczęciem realizacji planu 1976 roku wejdziemy w nowy etap społeczno-gospodarczej działalności. Novum tego etapu polega na zwiększonej skali zadań i środków, jakimi dysponujemy, a także na złożonych warunkach wewnętrznych i zewnętrznych.</u>
+ <u xml:id="u-47.21" who="#PiotrJaroszewicz">Do pozytywnych czynników, które określają te warunki, należą bez wątpienia: sprzyjający klimat społeczno-polityczny, dobre wyniki produkcyjne przemysłu i postęp techniczny produkcji, rosnący udział wzrostu wydajności pracy we wzroście produkcji, znaczny przyrost majątku trwałego o wysokich znamionach nowoczesności, wreszcie — poważny stan zaangażowania w inwestycjach kontynuowanych, gwarantujący w przyszłym roku duży przyrost nowych zdolności produkcyjnych i usługowych.</u>
+ <u xml:id="u-47.22" who="#PiotrJaroszewicz">Z drugiej jednak strony mamy do czynienia również ze zjawiskami niekorzystnymi. Już drugi z kolei rok wyniki produkcyjne rolnictwa są gorsze niż oczekiwaliśmy. Pozostają one w dysproporcji do szybko rozwijającego się popytu i spożycia oraz potrzeb handlu zagranicznego. Usuwanie tych dysproporcji, a szczególnie skutków spadku produkcji roślinnej i tempa rozwoju hodowli obciążyło bilans naszego handlu zagranicznego kosztami ponadplanowego importu zbóż i pasz oraz następstwami zmniejszenia eksportu mięsa i jego przetworów.</u>
+ <u xml:id="u-47.23" who="#PiotrJaroszewicz">Negatywną okolicznością jest również nie zawsze nadążający w stosunku do szybko rosnących dochodów pieniężnych ludności poziom produkcji towarów rynkowych, co wynika nie tylko z trudności w rolnictwie i handlu zagranicznym, ale często z nie dość aktywnej działalności producentów i nie dość sprawnej pracy aparatu handlu.</u>
+ <u xml:id="u-47.24" who="#PiotrJaroszewicz">Nadal odczuwamy niekorzystne dla naszej gospodarki skutki wzrostu cen na rynkach zagranicznych oraz wpływ recesji gospodarczej w rozwiniętych krajach kapitalistycznych. To, że wpływ ten nie jest nadto dotkliwy, zawdzięczamy silnym i nadal szybko rozwijanym powiązaniom naszej gospodarki ze Związkiem Radzieckim i z bratnimi krajami Rady Wzajemnej Pomocy Gospodarczej. Zawarte w projektach planu i budżetu na rok 1976 założenia wykorzystują pozytywne przesłanki rozwoju i uruchamiają środki konieczne do przeciwdziałania ujemnym zjawiskom i tendencjom. Zmierzają do zapewnienia w skali przyszłego roku realizacji założeń programowych VII Zjazdu, do dalszego dynamicznego rozwoju gospodarki i wzrostu dostatku społecznego, do umacniania równowagi ekonomicznej kraju.</u>
+ <u xml:id="u-47.25" who="#PiotrJaroszewicz">W projekcie planu założyliśmy wysoki wzrost produkcji przemysłowej. Ze szczególną troską będziemy kształtować plany produkcji towarów rynkowych i eksportowych, będziemy dążyć do przekraczania tych planów.</u>
+ <u xml:id="u-47.26" who="#PiotrJaroszewicz">Nie uważamy natomiast za celowe przekraczanie planów produkcji tych wyrobów, które nie mają zapewnionego zbytu, zwłaszcza powodujących swoisty nacisk na powiększenie ponad plan działalności inwestycyjnej i zwiększających bez potrzeby zużycie kosztownych paliw, surowców i materiałów. Od resortów i zjednoczeń, od wielkich organizacji gospodarczych i przedsiębiorstw, od władz wojewódzkich będziemy wymagać zdecydowanego uporządkowania sytuacji w tych zakładach, które nie wykonują okresowo lub stale swych planowych, produkcyjnych zadań bądź nie utrzymują właściwych relacji ekonomicznych.</u>
+ <u xml:id="u-47.27" who="#PiotrJaroszewicz">W interesie całej gospodarki, społeczeństwa i każdej załogi leży położenie kresu powstawaniu zaległości z początkiem miesięcy i kwartałów, a następnie odrabianiu tych zaległości szturmowymi metodami, często kosztem jakości detali i wyrobów. Rozbija to bowiem organizację pracy, zwiększa koszty produkcji i pomnaża braki.</u>
+ <u xml:id="u-47.28" who="#PiotrJaroszewicz">Obywatele Posłowie! Odpowiedzialne zadania stają w przyszłym roku przed rolnictwem. Chodzi o wydatny wzrost produkcji roślinnej i zwierzęcej, o zwiększenie produkcji żywności. Szczególnie szybki wzrost produkcji przewiduje się w uspołecznionych gospodarstwach rolnych. Gospodarstwa te muszą również zagospodarować około 200 tys. ha nowych gruntów.</u>
+ <u xml:id="u-47.29" who="#PiotrJaroszewicz">Przywiązujemy wielką wagę do coraz lepszego zaopatrzenia rolnictwa w środki produkcji. Rozliczamy przemysł z rytmicznych dostaw tych środków na rzecz wsi i podnoszenia ich jakości. W tym pięcioleciu dostarczyliśmy rolnictwu o 6 mln ton pasz treściwych więcej niż przewidywano w planie, o 14 tys. więcej ciągników. Sprzedaliśmy wsi o 1,2 mln ton więcej cementu niż planowano i o 250 tys. ton więcej wyrobów hutniczych. Przekraczamy również znacznie planowane dostawy towarów przemysłowych i spożywczych dla handlu wiejskiego.</u>
+ <u xml:id="u-47.30" who="#PiotrJaroszewicz">Wykonując i przekraczając zadania w dziedzinie zaopatrzenia wsi, liczymy jednocześnie na solidność i zdyscyplinowanie rolników indywidualnych w wypełnianiu umów kontraktacyjnych. Sojusz robotniczo-chłopski oznacza bowiem stałe umacnianie więzi między przemysłem a rolnictwem, opartej na pełnej realizacji wzajemnych zobowiązań tych dwóch podstawowych działów gospodarki. Leży to w interesie zarówno miast, jak i wsi. Odpowiedzialność za upowszechnianie tej prawdy spoczywa na wojewodach, naczelnikach gmin, całej służbie rolnej.</u>
+ <u xml:id="u-47.31" who="#PiotrJaroszewicz">Szczególnie ważnym i pilnym zadaniem jest pełne wykonanie planu skupu zbóż. Zboże dostarczone państwu powraca przecież w dużej mierze na wieś w formie sprzedawanych gospodarstwom pasz i kwalifikowanych nasion oraz produktów spożywczych. Dotychczas tylko 5 województw wykonało plan skupu zbóż.</u>
+ <u xml:id="u-47.32" who="#PiotrJaroszewicz">Oczekujemy jednak, że wszyscy rolnicy indywidualni wywiążą się ze swych zobowiązań wobec państwa i wykonają dostawy zboża, zwiększą dostawy mleka i mięsa.</u>
+ <u xml:id="u-47.33" who="#PiotrJaroszewicz">Wprowadzony po 1970 roku system kontraktacji płodów rolnych, który zastąpił obowiązkowe dostawy oraz polityka cen Skupu, zapewniły rolnikom opłacalność produkcji roślinnej i hodowlanej, a także wzrost dochodów w tempie zbliżonym do tempa wzrostu płac w gospodarce uspołecznionej. System kontraktacji jest dla nich korzystny. Może być jednak utrzymany jedynie w warunkach rzetelnej realizacji umów kontraktacyjnych przez wszystkich rolników nie tylko w latach najlepszego, ale i średniego urodzaju.</u>
+ <u xml:id="u-47.34" who="#PiotrJaroszewicz">Przewidziane na rok przyszły przedsięwzięcia w rolnictwie i współpracujących z nim działach gospodarki stanowią dalszy, ważny etap konsekwentnego wdrażania w życie programu poprawy wyżywienia narodu. Do pełnego wykonania tego programu partia i państwo przywiązują wielką wagę.</u>
+ <u xml:id="u-47.35" who="#PiotrJaroszewicz">Doceniamy trud rolników, podobnie jak górników, hutników, metalowców, chemików i innych oddziałów klasy robotniczej. Otaczamy ich troskliwą opieką i rosnącą pomocą państwa. Ale też, tak jak od załóg przemysłowych, oczekujemy od nich wyższej jakości pracy, osiągania większej produkcji, intensywnego i racjonalnego gospodarowania na każdym skrawku ziemi, pełnego i terminowego wywiązywania się z umów kontraktacyjnych, z obowiązków obywatelskich. Jestem przekonany, że zadania te znajdą wśród rolników pełne zrozumienie.</u>
+ <u xml:id="u-47.36" who="#PiotrJaroszewicz">Wysoki Sejmie! Rok 1976 przyniesie dalsze nasilenie starań o poprawę sytuacji w transporcie, która jest trudna, a na niektórych odcinkach hamuje rytmiczny rozwój produkcji i sprawne zaopatrzenie kraju. Będziemy konsekwentnie realizować uchwalony niedawno przez Rząd wieloletni program modernizacji i usprawniania transportu, a równocześnie dążyć do racjonalizacji przewozów i optymalnego, sprawnego wykorzystywania taboru przez wszystkich usługobiorców w interesie całej gospodarki, wszystkich jej ogniw i wszystkich ludzi pracy.</u>
+ <u xml:id="u-47.37" who="#PiotrJaroszewicz">Wykonanie trudnych zadań przewozowych przyszłego roku zależy również w dużej mierze od dalszego wysiłku i zdyscyplinowania kolejarzy i transportowców. Dobre efekty dała w tym roku praca wojewódzkich sztabów transportowych. Rząd postanowił więc utrzymać je również w roku przyszłym. Liczymy, że sprawna działalność wojewódzkich sztabów, a nade wszystko coraz lepsza praca naszych kolejarzy i transportowców zapewni wykonanie przyszłorocznych zadań w transporcie.</u>
+ <u xml:id="u-47.38" who="#PiotrJaroszewicz">Obywatele Posłowie! Wysoki aktualnie poziom inwestycji kontynuowanych wraz z nakładami przewidzianymi na przyszły rok pozwoli uzyskać wzrost wartości majątku trwałego w gospodarce o około 455 mld zł, to jest o około 280 mld zł więcej niż wynosił średnioroczny przyrost tego majątku w obecnym pięcioleciu.</u>
+ <u xml:id="u-47.39" who="#PiotrJaroszewicz">Utrzymamy wysokie tempo inwestowania w budownictwie mieszkaniowym i komunalnym. Będziemy dążyć do tego, by cały przemysł materiałów budowlanych i załogi budowlane przekroczyły plan budownictwa mieszkaniowego. Pamiętamy o tych wszystkich rodzinach, które niecierpliwie czekają na mieszkania. Rozumiemy ich trudną sytuację.</u>
+ <u xml:id="u-47.40" who="#PiotrJaroszewicz">W przyszłym roku koncentrujemy nakłady na inwestycjach kontynuowanych oraz wzmacniamy dyscyplinę planu pod względem zakresu rzeczowego, wartości kosztorysowej oraz terminowości realizowanych zadań. Przyspieszymy oddawanie obiektów do użytku i osiąganie przez nie projektowanych zdolności produkcyjnych, aby szybciej uzyskać efekty z działalności inwestycyjnej. Ale nie zamierzamy tolerować niesolidnego wykonawstwa, podnoszącego koszty i opóźniającego terminy eksploatacji obiektów. Porządkowanie frontu inwestycyjnego obejmuje także zasadnicze zaostrzenie dyscypliny i bezwzględne eliminowanie wszelkich przejawów pozaplanowej i nielegalnej działalności inwestycyjnej. Rząd zobowiąże ministrów i wojewodów oraz aparat bankowy do rygorystycznego egzekwowania tych zasad.</u>
+ <u xml:id="u-47.41" who="#PiotrJaroszewicz">Wysoka Izbo! Zgodnie ze wskazaniami VII Zjazdu w przyszłym roku poważne zadania stawiamy w dziedzinie handlu i współ-pracy gospodarczej z zagranicą. W obrotach towarowych sprawą najważniejszą jest przyspieszenie rozwoju eksportu. Znajduje to wyraz w założonych proporcjach wzrostu produkcji i kierunkach jej rozdysponowania, wśród których najwyższą dynamiką charakteryzuje się właśnie produkcja przeznaczona na eksport.</u>
+ <u xml:id="u-47.42" who="#PiotrJaroszewicz">Sprzyjające warunki dla szybkiego wzrostu eksportu tworzą rozbudowany i unowocześniony majątek produkcyjny, jak również powiązania umowne z bratnimi krajami RWPG oraz znacznie rozszerzone powiązania gospodarcze z wieloma innymi krajami świata.</u>
+ <u xml:id="u-47.43" who="#PiotrJaroszewicz">Będziemy także racjonalizować i dyscyplinować import. Każda decyzja importowa musi być przedmiotem wnikliwej analizy, a zakupiony za granicą towar maksymalnie wykorzystany. Zarówno w eksporcie, jak i w imporcie należy dążyć do stałej poprawy efektywności.</u>
+ <u xml:id="u-47.44" who="#PiotrJaroszewicz">Wzmocnimy nadzór Ministra Handlu Zagranicznego i Gospodarki Morskiej oraz Ministra Finansów nad działalnością central handlu zagranicznego we wszystkich resortach.</u>
+ <u xml:id="u-47.45" who="#PiotrJaroszewicz">Wydatny wzrost eksportu oraz inicjatywa i dyscyplina w wykonywaniu zadań handlu zagranicznego powinny zapewnić niezbędny dla gospodarki import oraz umocnić równowagę płatniczą państwa.</u>
+ <u xml:id="u-47.46" who="#PiotrJaroszewicz">Obywatele Posłowie! W bieżącym pięcioleciu osiągnęliśmy duży postęp w racjonalizacji zatrudnienia, zwiększaniu wydajności pracy, doskonaleniu gospodarki surowcami i materiałami, w wykorzystaniu majątku produkcyjnego, tj. w dziedzinach decydujących o jakości pracy.</u>
+ <u xml:id="u-47.47" who="#PiotrJaroszewicz">Zmieniające się warunki realizacji zadań społeczno-gospodarczych wymagają jednak, by postęp ten był jeszcze szybszy i bardziej powszechny. Chodzi o to, aby w każdym działaniu gospodarczym postępować zgodnie z wyrażoną przez tow. Edwarda Gierka tezą, że więcej — musi dzisiaj znaczyć lepiej.</u>
+ <u xml:id="u-47.48" who="#PiotrJaroszewicz">Pełna realizacja zadań w dziedzinie wzrostu wydajności pracy wymaga konsekwentnej racjonalizacji zatrudnienia w każdym zakładzie.</u>
+ <u xml:id="u-47.49" who="#PiotrJaroszewicz">Rząd zobowiązał przedsiębiorstwa, by w toku prac nad planami techniczno-ekonomicznymi wykorzystały i zrealizowały wnioski wypływające z ogólnokrajowego przeglądu zatrudnienia oraz przystąpiły do poszukiwania dalszych rezerw w tej dziedzinie.</u>
+ <u xml:id="u-47.50" who="#PiotrJaroszewicz">Już obecnie trzeba bowiem uwzględnić potrzeby nowych zakładów, których uruchomienie przewidujemy w 1976 r. Chodzi w szczególności o to, by załogi pracownicze dla tych zakładów kompletowano i przygotowywano w poszczególnych branżach, zjednoczeniach czy nawet resortach w ramach obowiązujących planów zatrudnienia.</u>
+ <u xml:id="u-47.51" who="#PiotrJaroszewicz">Zadanie racjonalizacji zatrudnienia w całej pełni odnosimy również do administracji. W roku 1975 zmniejszyliśmy administrację centralną o 500 etatów, a administrację terenową o ponad 15 tys. etatów. W różnych jej ogniwach mamy jednak nadal przerosty etatów, zjawisko dublowania się struktur organizacyjnych, krzyżowania bądź zacierania kompetencji. Śmiałe innowacje organizacyjne powinny zapewnić lepsze wykorzystanie i funkcjonowanie kadr administracji na wszystkich szczeblach.</u>
+ <u xml:id="u-47.52" who="#PiotrJaroszewicz">W nadchodzącym roku musimy bardziej energicznie zwalczać nieuzasadnioną absencję oraz nadmierną fluktuację kadr. Nie można tolerować szkodliwego i demoralizującego zjawiska przechwytywania ludzi, podkupywania ich przez sprzeczne z przepisami podnoszenie stawek płac i zaniżanie wymogów kwalifikacyjnych, lekceważenie zasad prawa pracy.</u>
+ <u xml:id="u-47.53" who="#PiotrJaroszewicz">Działalność zmierzającą do podnoszenia jakości i wydajności pracy będziemy wspierać kształtowaniem i doskonaleniem środków polityki gospodarczej, w tym polityki płacowej oraz zachęt materialnych. W tym celu Rząd wprowadzi w przyszłym roku, m.in. nowe zasady ściślejszego wiązania wzrostu płac ze wzrostem wydajności pracy.</u>
+ <u xml:id="u-47.54" who="#PiotrJaroszewicz">Określając prawidłowe rozmiary opłacania lepszej pracy i większej gospodarności, będziemy jednocześnie skuteczniej kontrolować przestrzeganie właściwych relacji między wykorzystaniem planowanego funduszu płac a realizacją zadań produkcyjnych. Leży to w interesie załóg i kierownictwa zakładów pracy, w interesie wszystkich dobrze pracujących ludzi. Trzeba także rozwijać i doskonalić system moralnego satysfakcjonowania ludzi rzetelnego trudu, kształtując równocześnie klimat społecznej dezaprobaty wobec maruderów i bumelantów.</u>
+ <u xml:id="u-47.55" who="#PiotrJaroszewicz">Polityka społeczno-gospodarcza i płacowa, jaką realizujemy, daję każdemu człowiekowi pracy szanse i perspektywy wzrostu zarobków, uzyskania materialnej i moralnej satysfakcji. Ale ta nadrzędna idea naszej polityki równocześnie oznacza, że ten, kto nie chce dobrze pracować — nie może liczyć na pobłażanie, na korzystanie z pełnych praw socjalnych, stanowiących wielką zdobycz naszego ustroju, a bieżącego pięciolecia w szczególności.</u>
+ <u xml:id="u-47.56" who="#PiotrJaroszewicz">W naszym przyszłorocznym działaniu ważne miejsce zajmuje usprawnienie gospodarki materiałowej, produkcji i powiązań kooperacyjnych, terminowa realizacja zobowiązań wobec odbiorców.</u>
+ <u xml:id="u-47.57" who="#PiotrJaroszewicz">Szczególnej troski wymaga oszczędna gospodarka wyrobami hutniczymi, drewnem i papierem, materiałami budowlanymi i instalacyjnymi oraz wszystkimi surowcami i materiałami do produkcji, pochodzącymi z importu. Dobrą podstawę do realizacji zadań związanych ze zmniejszeniem materiałochłonności produkcji stanowią procesy modernizacyjne środków produkcji, nowe technologie, szeroko wprowadzane w wielu branżach przemysłu, a także w budownictwie.</u>
+ <u xml:id="u-47.58" who="#PiotrJaroszewicz">Ważnym zadaniem jest niedopuszczanie do złej produkcji. Na VII Zjeździe partii padła ciekawa wypowiedź robotnicy łódzkiej Urszuli Płażewskiej, która w prosty i słuszny sposób oceniła szkodliwość produkcji wyrobów przestarzałych, o niskiej jakości i małych walorach użytkowych i wezwała do przestrzegania zasady: — „Po mnie poprawiać nie potrzeba”.</u>
+ <u xml:id="u-47.59" who="#PiotrJaroszewicz">Im pełniejsza będzie odpowiedź kadry kierowniczej, inżynierów i techników, robotników i robotnic na hasło: — „Produkujemy tylko to, co sami chcielibyśmy kupić, co jest przydatne w kraju i na eksport”, tym większe efekty przyniesie wysiłek produkcyjny narodu, tym skuteczniej przeciwstawimy się trudnościom w zdobywaniu deficytowych materiałów i surowców do produkcji, skutkom wzrostu ich cen na rynkach zagranicznych, tym lepiej zaspokajać będziemy rosnące zapotrzebowanie społeczeństwa na towary, usługi i mieszkania.</u>
+ <u xml:id="u-47.60" who="#PiotrJaroszewicz">Wysoki Sejmie! Wielkie dokonania bieżącego pięciolecia zawdzięczamy dobrej pracy robotników, rolników, inteligencji. Pozwólcie, Obywatele Posłowie, że złożę gorące podziękowanie wszystkim ludziom rzetelnej roboty, a jednocześnie wyrażę przekonanie, że naczelne hasło VII Zjazdu — podnoszenie jakości pracy jako podstawowego warunku polepszenia życia narodu znajdzie pełne zrozumienie i poparcie w całym naszym społeczeństwie.</u>
+ <u xml:id="u-47.61" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ <u xml:id="u-47.62" who="#PiotrJaroszewicz">Obywatele Posłowie! Poprawa warunków życia społeczeństwa, która stanowi zasadniczy cel naszego rozwoju, uzależniona jest od wzrostu produkcji materialnej, od jakości i efektów pracy narodu. Zadania zawarte w omawianych dziś projektach planu i budżetu państwa na rok 1976 przewidują dalszy istotny postęp w tej dziedzinie. Wyrazi się on w zwiększeniu dochodów ludności i zapewnieniu odpowiadającego im zaopatrzenia w towary i usługi, w umocnieniu równowagi pieniężno- rynkowej, we wzroście budownictwa mieszkaniowego, rozwoju oświaty, kultury i innych dziedzin zaspokajających potrzeby społeczeństwa.</u>
+ <u xml:id="u-47.63" who="#PiotrJaroszewicz">Politykę płac, dochodów ludności, politykę rynkową, a w tym także politykę cen będziemy tak kształtować, by zapewnić przewidziany w planie wzrost realnych płac i dochodów ludności, a jednocześnie zdecydowanie umocnić stabilność rynku.</u>
+ <u xml:id="u-47.64" who="#PiotrJaroszewicz">Zdajemy sobie sprawę, że wszelki brak równowagi rynkowej, choćby tylko na niektórych odcinkach, nawet przy wysokim wzroście globalnych dostaw towarów, zmniejsza w odczuciu społecznym wagę ogromnego wysiłku ludowego państwa — robotników, rolników, w dążeniu do stałej poprawy zaopatrzenia ludności.</u>
+ <u xml:id="u-47.65" who="#PiotrJaroszewicz">Dlatego zgodnie z założeniami planu na 1976 r. dostawy na rynek towarów oraz podaż usług będą wyprzedzać wzrost pieniężnych przychodów ludności. Spożycie mięsa zwiększy się o dwa i pół kilograma na jednego mieszkańca. Wiemy, że nie zrównoważy to jeszcze popytu, ale na więcej nie będzie nas stać w związku ze znaną sytuacją w rolnictwie i w handlu zagranicznym.</u>
+ <u xml:id="u-47.66" who="#PiotrJaroszewicz">Pragnę raz jeszcze podkreślić, że rozwiązanie problemu zaopatrzenia rynku w mięso i dalszy planowany wzrost jego spożycia widzimy w stałym powiększaniu produkcji rolniczej — Jest jednak oczywiste, że przy obecnym wysokim już spożyciu mięsa i przy nasycaniu rynku innymi produktami żywnościowymi musimy zastanowić się nad problemem struktury cen podstawowych artykułów żywnościowych, uwzględniając ogólną sytuację gospodarczą, nasze rezerwy i nasze możliwości.</u>
+ <u xml:id="u-47.67" who="#PiotrJaroszewicz">Dlatego też zgodnie z Wytycznymi VII Zjazdu partii Rząd dokona dogłębnej analizy tego problemu, przeprowadzi odpowiednie konsultacje ze społeczeństwem i przedstawi w roku 1976 niezbędne propozycje i wnioski Wysokiemu Sejmowi.</u>
+ <u xml:id="u-47.68" who="#PiotrJaroszewicz">Rząd będzie dbał o to, by ilość towarów przeznaczonych na rynek nie była uszczuplana zakupami dokonywanymi przez instytucje i przedsiębiorstwa.</u>
+ <u xml:id="u-47.69" who="#PiotrJaroszewicz">Ilościowa i jakościowa poprawa zaopatrzenia rynku będzie jedną z dziedzin, na których Rząd i jego organy oraz cała administracja państwowa i gospodarcza skoncentrują swoją działalność.</u>
+ <u xml:id="u-47.70" who="#PiotrJaroszewicz">Wysoki Sejmie! Zadania planu gospodarczego znajdują finansowy wyraz w budżecie. Charakteryzuje go stabilność, wyrażająca się przede wszystkim przewagą wpływów nad wydatkami. Oszczędnie ustaliliśmy wydatki na administrację.</u>
+ <u xml:id="u-47.71" who="#PiotrJaroszewicz">Po stronie wydatków zostały uwzględnione zarówno potrzeby rozwojowe gospodarki, jak i potrzeby społeczne. Przewidziano poważny wzrost wydatków na świadczenia społeczne, w tym zwłaszcza na renty i emerytury, na ochronę zdrowia, rozwój nauki i oświaty.</u>
+ <u xml:id="u-47.72" who="#PiotrJaroszewicz">W celu umocnienia równowagi finansowej państwa będziemy starać się o osiągnięcie przewidzianych wpływów oraz o utrzymanie założonych rozmiarów wydatków i ich wzajemnych proporcji w budżecie.</u>
+ <u xml:id="u-47.73" who="#PiotrJaroszewicz">Zaostrzona zostanie dyscyplina podatkowa, stosować będziemy odpowiednie instrumenty fiskalne przeciw nadmiernemu bogaceniu się i przeciw nieuzasadnionym dochodom.</u>
+ <u xml:id="u-47.74" who="#PiotrJaroszewicz">W toku realizacji planu i budżetu będziemy dążyć do osiągnięcia korzystniejszych rezultatów produkcyjnych i finansowych, do podnoszenia na jeszcze wyższy poziom efektywności gospodarowania, co pozwoli zapoczątkować tworzenie odpowiednich rezerw umożliwiających kontynuację polityki socjalnej partii i państwa, a w szczególności dalszą poprawę sytuacji materialnej ludzi niżej zarabiających, emerytów i rencistów, którym ustalono zaopatrzenie w dalszej przeszłości przy niskim naówczas poziomie płac, a także rodzin i kobiet wielodzietnych.</u>
+ <u xml:id="u-47.75" who="#PiotrJaroszewicz">Jesteśmy głęboko przekonani, że polityka ta wychodzi naprzeciw społecznemu zapotrzebowaniu i spotka się z życzliwym przyjęciem i poparciem ze strony wszystkich ludzi pracy.</u>
+ <u xml:id="u-47.76" who="#PiotrJaroszewicz">Wysoka Izbo! Poselska debata nad planem dobiega końca. Obywatele posłowie wyrazili w niej aprobatę dla generalnej linii polityki społeczno-gospodarczej wytyczonej przez VII Zjazd na przyszłe pięciolecie. Potwierdzili również trafność projektów planu i budżetu na rok 1976.</u>
+ <u xml:id="u-47.77" who="#PiotrJaroszewicz">Zgłoszone przez obywateli posłów wnioski, opinie i krytyczne uwagi wnikliwie rozpatrzymy i wykorzystamy w toku sterowania realizacją zadań wynikających z narodowego planu społeczno-gospodarczego rozwoju i ustawy budżetowej.</u>
+ <u xml:id="u-47.78" who="#PiotrJaroszewicz">Narodowy plan społeczno-gospodarczy stanowi podstawowy instrument sterowania procesami rozwoju socjalistycznej gospodarki. Właściwe wykorzystanie tego instrumentu, który stale i konsekwentnie umacniamy i doskonalimy, oznacza zarazem obowiązek powszechnego przestrzegania założeń planu. Jest to niezbędny warunek pomyślnej realizacji przyszłorocznych zamierzeń.</u>
+ <u xml:id="u-47.79" who="#PiotrJaroszewicz">Jeśli w swoim wystąpieniu położyłem nacisk na konieczność konsekwentnego przezwyciężania postaw i zjawisk utrudniających osiąganie rezultatów, na jakie stać dziś nasz naród i naszą gospodarkę, to uczyniłem tak dlatego, że wysokie tempo rozwoju i skala stojących przed nami zadań wymagają likwidowania wszelkich przejawów tej roboty, niegospodarności, braku dyscypliny i odpowiedzialności. Zjawiska te — choć nie są powszechne — są dokuczliwe, demoralizujące i kosztowne. Mówimy o nich otwarcie, kierując się pragnieniem, aby zmobilizować wszystkie siły Polaków do ich usuwania. Szybka likwidacja tych zjawisk oraz szerokie upowszechnienie postępu naukowo-technicznego, ekonomicznego i organizacyjnego, to jeden z ważnych czynników urzeczywistniania programowego hasła VII Zjazdu partii — ku wyższej jakości pracy i wyższej jakości życia. Mamy ku temu warunki. Tworzą je dokonania bieżącego pięciolecia, które nie przyszły nam łatwo i które wymagały przezwyciężenia wielu złożonych problemów społecznych i gospodarczych, z jakimi rozpoczynaliśmy realizację uchwał VI Zjazdu partii i dobiegającego końca obecnego planu 5-letniego. Tworzą je jasno wytyczone cele i rozległe perspektywy. Tworzy je korzystny pozjazdowy klimat.</u>
+ <u xml:id="u-47.80" who="#PiotrJaroszewicz">Zadaniem kierowników życia gospodarczego od najwyższego do najniższego ogniwa — jest zapewnienie maksymalnego wykorzystania tych warunków dla dobrego wykonania zadań przyszłorocznego planu.</u>
+ <u xml:id="u-47.81" who="#PiotrJaroszewicz">W niełatwym bowiem procesie powszechnej walki o wyższą jakość pracy, wzrasta rola i odpowiedzialność całej administracji, inżynierów, ekonomistów, organizatorów produkcji, całego dozoru majstrów, kierowników i dyrektorów. To przede wszystkim oni powinni zapewnić lepsze wykorzystanie środków produkcji, materiałów i surowców, usprawnić organizację każdego miejsca pracy, wprowadzać sprawnie postęp techniczny i modernizację, umacniać dyscyplinę, zapewnić bezpieczne i higieniczne warunki pracy — podnieść wagę i wartość czasu.</u>
+ <u xml:id="u-47.82" who="#PiotrJaroszewicz">Wielką rolę odegrają w tej mierze rozumnie i rzetelnie opracowane zakładowe plany produkcji na cały 1976 rok, na wszystkie jego kwartały, a szczególnie na pierwsze miesiące nowego roku. Planom tym powinny towarzyszyć szczegółowe programy realizacyjne, w których przewidziane będą wszystkie konieczne do wykonania nowych zadań przedsięwzięcia organizacyjne, ekonomiczne, techniczne, zaopatrzeniowe, kadrowe i socjalne. Chodzi o rytmiczną i prawidłową realizację zadań już od pierwszych godzin nowego 1976 r.</u>
+ <u xml:id="u-47.83" who="#PiotrJaroszewicz">Sprawy właściwego przygotowania programów pracy całej gospodarki na przełomie bieżącego i przyszłego roku — zgodnie ze wskazaniem tow. Edwarda Gierka, by nie tracić ani dnia, ani godziny — będą przedmiotem narad aktywu politycznego i gospodarczego, które w najbliższym czasie odbędą się we wszystkich województwach.</u>
+ <u xml:id="u-47.84" who="#PiotrJaroszewicz">Obywatele Posłowie! Wszystko co robimy podporządkowane jest nadrzędnemu celowi, jakim jest dobro naszego społeczeństwa. Dlatego też liczymy na jego aktywne poparcie i pomoc w urzeczywistnianiu naszych zamierzeń. Podejmujemy nowe ambitne zadania. Ich realizacja zapewni dalszą poprawę życia narodu, umocnienie potencjału gospodarczego kraju i postęp w dziele budownictwa rozwiniętego społeczeństwa socjalistycznego. W tym przekonaniu proszę Wysoką Izbę o uchwalenie przedłożonych przez Rząd projektów narodowego planu społeczno-gospodarczego rozwoju i ustawy budżetowej na 1976 r. Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-47.85" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-48">
+ <u xml:id="u-48.0" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Dziękuję Obywatelowi Premierowi.</u>
+ <u xml:id="u-48.1" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Zamykam dyskusję. Proponowane przez Komisję Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów poprawki do projektu uchwały o narodowym planie społeczno-gospodarczego rozwoju na 1976 rok są zamieszczone w doręczonym Obywatelom Posłom druku sejmowym nr 245.</u>
+ <u xml:id="u-48.2" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Przystępujemy do głosowania.</u>
+ <u xml:id="u-48.3" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem w całości projektu uchwały o narodowym planie społeczno-gospodarczego rozwoju na, 1976 rok wraz z poprawkami proponowanymi przez Komisję Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów — proszę o podniesienie ręki.</u>
+ <u xml:id="u-48.4" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-48.5" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-48.6" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Kto się wstrzymał od głosowania? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-48.7" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Stwierdzam, że Sejm jednogłośnie powziął uchwałę o narodowym planie społeczno-gospodarczego rozwoju na 1976 rok.</u>
+ <u xml:id="u-48.8" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Proponowane przez Komisję Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów poprawki do projektu ustawy budżetowej na rok 1976 wraz z załącznikami nr 1 i 2 zamieszczone są w doręczonym Obywatelom Posłom druku sejmowym nr 246.</u>
+ <u xml:id="u-48.9" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Przystępujemy do głosowania.</u>
+ <u xml:id="u-48.10" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem w całości projektu ustawy budżetowej na 1976 r. wraz z załącznikami nr 1 i 2 oraz poprawkami proponowanymi przez Komisję Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów — proszę o podniesienie ręki.</u>
+ <u xml:id="u-48.11" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-48.12" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-48.13" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Kto się wstrzymał od głosowania? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-48.14" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Stwierdzam, że Sejm jednogłośnie uchwalił ustawę budżetową na rok 1976.</u>
+ <u xml:id="u-48.15" who="#WicemarszalekAndrzejWerblan">Zarządzam obecnie 15-minutową przerwę.</u>
+ <u xml:id="u-48.16" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu od godz. 10 min. 25 do godz. 10 min. 50)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-49">
+ <u xml:id="u-49.0" who="#Marszalek">Wznawiam posiedzenie.</u>
+ <u xml:id="u-49.1" who="#Marszalek">Przystępujemy do punktu 2 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów o rządowych projektach ustaw:</u>
+ <u xml:id="u-49.2" who="#Marszalek">1) o opłacie skarbowej (druki nr 236 i 247),</u>
+ <u xml:id="u-49.3" who="#Marszalek">2) o podatku wyrównawczym (druki nr 237 i 248),</u>
+ <u xml:id="u-49.4" who="#Marszalek">3) o podatku od spadków i darowizn (druki nr 238 i 249),</u>
+ <u xml:id="u-49.5" who="#Marszalek">4) o niektórych podatkach i opłatach terenowych (druki nr 239 i 250),</u>
+ <u xml:id="u-49.6" who="#Marszalek">5) o ulgach podatkowych z tytułu inwestycji (druki nr 240 i 251), 6) zmieniającej ustawę o rozliczeniach pieniężnych jednostek gospodarki uspołecznionej (druki nr 243 i 252).</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-50">
+ <u xml:id="u-50.0" who="#PoselMorawiecTeresa">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! W imieniu Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów mam zaszczyt przedstawić Wysokiej Izbie sprawozdanie tej Komisji, dotyczące rządowych projektów ustaw:</u>
+ <u xml:id="u-50.1" who="#PoselMorawiecTeresa">1) o podatku od spadków i darowizn, 2) o opłacie skarbowej, 3) o podatku wyrównawczym, 4) o niektórych podatkach i opłatach terenowych, 5) o ulgach podatkowych z tytułu inwestycji oraz 6) zmieniającej ustawę o rozliczeniach pieniężnych jednostek gospodarki uspołecznionej — Projekty tych ustaw przygotowane zostały w ramach wykonania programu porządkowania prawa, w celu dostosowania zasad opodatkowania do aktualnych warunków społecznych i ekonomicznych w naszym kraju. Przedstawię kolejno główne założenia tych projektów.</u>
+ <u xml:id="u-50.2" who="#PoselMorawiecTeresa">Projektowana ustawa o podatku od spadków i darowizn częściowo przejmuje tematykę zawartą w obowiązującym obecnie dekrecie o podatku od nabycia praw majątkowych, który poddaje opodatkowaniu dwa rodzaje nabycia praw majątkowych, a mianowicie pod tytułem nieodpłatnym oraz pod tytułem odpłatnym.</u>
+ <u xml:id="u-50.3" who="#PoselMorawiecTeresa">Ponieważ przy podatku od nieodpłatnego nabycia praw obowiązują odmienne zasady niż przy opodatkowaniu odpłatnego nabycia, projektuje się wyodrębnienie przepisów dotyczących nieodpłatnego nabycia i ujęcie ich w. oddzielnej, projektowanej ustawie o podatku od spadków i darowizn. Dotychczasowe określenie tego podatku, jako — „podatku od nabycia praw majątkowych”, było dla ogółu podatników niezrozumiałe i mimo wieloletniego obowiązywania dekretu nie zostało przyswojone. Dlatego proponuje się zmianę nazwy tego podatku na — „podatek od spadków i darowizn”.</u>
+ <u xml:id="u-50.4" who="#PoselMorawiecTeresa">Jeżeli chodzi o stronę merytoryczną, projekt przejmuje zasady opodatkowania obowiązujące dotychczas, przy czym:</u>
+ <u xml:id="u-50.5" who="#PoselMorawiecTeresa">— utrzymuje skale podatkowe wprowadzone w roku 1975 na podstawie ustawy budżetowej na ten rok, — podwyższa z 30 000 zł do 50 000 zł kwotę wolną od podatku, jeżeli nabywcami majątku w drodze spadku lub darowizny są: małżonek, zstępni, osoby przysposobione, pasierbowie, zięciowie, synowe, — obniża o 50% podatek należny od wchodzącego do spadku domu jednorodzinnego, samodzielnego lokalu mieszkalnego lub spółdzielczego prawa do lokalu, jeżeli spadkobiercami są małżonek i zstępni, zamieszkali do dnia otwarcia spadku w tym domu lub lokalu.</u>
+ <u xml:id="u-50.6" who="#PoselMorawiecTeresa">Ponadto projekt przewiduje opodatkowanie nabycia w drodze spadku lub darowizny budynków mieszkalnych w gospodarstwach rolnych na wsi, w wypadku gdy wartość budynku przekracza 400 tys. zł z tym, że opodatkowana będzie nadwyżka ponad tę wartość. Projekt wprowadza też warunkowe opodatkowanie nabycia niektórych składników specjalistycznych gospodarstw rolnych (obiekty służące do chowu i wylęgu drobiu lub hodowli zwierząt futerkowych, szklarnie, inspekty, pieczarkarnie, chłodnie, przechowalnie owoców oraz nadwyżki obszaru sadów ponad 3 ha). Nabycie tych składników przez małżonka i zstępnych spadkodawcy lub darczyńcy wolne będzie od podatku pod warunkiem, że nabywca będzie przez okres co najmniej 5 lat prowadził to gospodarstwo. Chodzi tu zatem o preferencje dla tych, którzy chcą pozostać w rolnictwie i rozwijać produkcję.</u>
+ <u xml:id="u-50.7" who="#PoselMorawiecTeresa">Problematyka dotycząca opodatkowania odpłatnego nabycia praw majątkowych włączona została do projektu ustawy o opłacie skarbowej. Do tej pory opłacie skarbowej poddane zostały podania, zezwolenia, świadectwa i czynności urzędowe, a także określone w ustawie czynności cywilno-prawne oraz niektóre pisma stwierdzające takie czynności. Takie ujęcie zakresu przedmiotowego opłaty skarbowej wydaje się merytorycznie w pełni uzasadnione. Za takim włączeniem przemawia również to, że dotychczas podatek od odpłatnego nabycia praw majątkowych jest uiszczany do kwoty 500 zł znaczkami skarbowymi.</u>
+ <u xml:id="u-50.8" who="#PoselMorawiecTeresa">W konsekwencji zakres przedmiotowy projektowanej ustawy o opłacie skarbowej w stosunku do dotychczas obowiązujących przepisów rozszerzony został na szereg czynności cywilno-prawnych dokonywanych odpłatnie. Niektóre z nich podlegają opłacie bez względu na to, ozy zostały stwierdzone w formie pisemnej, inne tylko wtedy, gdy dokonanie takiej czynności stwierdzone zostało odpowiednim dokumentem.</u>
+ <u xml:id="u-50.9" who="#PoselMorawiecTeresa">Projektowana ustawa utrzymuje także dotychczasową zasadę opłaty skarbowej od określonych grup rzemiosła wykonywanego na podstawie potwierdzenia zgłoszenia wykonywania rzemiosła. Projekt, podobnie jak obowiązująca obecnie ustawa, wymienia przedmioty opłaty oraz ustala górne stawki opłat.</u>
+ <u xml:id="u-50.10" who="#PoselMorawiecTeresa">Projektowana ustawa o podatku wyrównawczym zastępuje dotychczasową ustawę o tym podatku obowiązującą od 1957 r. Początkowo dotyczyła ona tylko osób osiągających przychody podlegające podatkowi od wynagrodzeń i podatkowi dochodowemu, a od 1969 r. również osób prowadzących niektóre wysoko rentowne działy gospodarki rolnej. Zmiana ustawy uzasadniona jest tym, że wobec znacznego wzrostu zarobków w okresie obowiązywania ustawy granica, powyżej której powstaje obowiązek podatkowy, jest za niska, a progresja skali zbyt ostra; obecnie nie uwzględnia się sytuacji rodzinnej podatnika; wysokość podatku w zbyt wielkim stopniu zależy od rodzaju i źródeł przychodów podatnika.</u>
+ <u xml:id="u-50.11" who="#PoselMorawiecTeresa">Przedłożony projekt przewiduje w stosunku do stanu obecnego następujące zmiany.</u>
+ <u xml:id="u-50.12" who="#PoselMorawiecTeresa">Pułap zarobków lub dochodów wolnych od opodatkowania ustala się na takim poziomie, aby podatek przy równoczesnym uwzględnieniu stanu rodzinnego nie obejmował w zasadzie robotników nawet z grup najwyżej zarabiających.</u>
+ <u xml:id="u-50.13" who="#PoselMorawiecTeresa">Różnicuje się wysokość kwoty zarobku, powyżej której powstaje obowiązek podatkowy w zależności od stanu rodzinnego. Uwzględnienie stanu rodzinnego następować będzie przez podwyższenie kwoty wolnej od podatków o odpowiednią kwotę na małżonka oraz na każde dziecko własne, dziecko przysposobione, pasierbów i dziecko wzięte na wychowanie lub utrzymanie, jak również na rodziców i rodzeństwo podatnika pozostających na jego utrzymaniu.</u>
+ <u xml:id="u-50.14" who="#PoselMorawiecTeresa">W części dotyczącej przychodów z działalności lub twórczości artystycznej, literackiej, publicystycznej lub naukowej, projekt utrzymuje dotychczasowe przywileje.</u>
+ <u xml:id="u-50.15" who="#PoselMorawiecTeresa">Jeżeli chodzi o gospodarstwa rolne, to przewiduje się tylko opodatkowanie gospodarstw prowadzących wysoko rentowne działy specjalne, z których dochód przekracza kwotę wolną od podatku wyrównawczego i w których są zatrudnieni stale lub sezonowo pracownicy najemni.</u>
+ <u xml:id="u-50.16" who="#PoselMorawiecTeresa">Proponowane rozwiązanie nie zmienia w zasadniczy sposób obecnego zasięgu podatku wyrównawczego w stosunku do rolników, stanowi raczej inne, bardziej proste rozwiązanie techniczne. Przy ustaleniu dochodów według norm, o obowiązku podatkowym i wysokości podatku decyduje powierzchnia, a nie faktyczny dochód, a więc zwiększenie dochodu przez wyższą wydajność nie zwiększy podatku, co powinno zachęcać do intensyfikowania specjalistycznej produkcji rolnej. Chcę podkreślić, że przewiduje się ulgi dla rolników zrzeszonych w zespoły oraz ulgi dla rolników indywidualnych, którzy zakontraktują swą produkcję i wywiążą się z umowy kontraktacyjnej. Rady narodowe będą mogły w sposób elastyczny modyfikować normy dochodowości, a nawet wyłączać niektóre uprawy z opodatkowania w zależności od sytuacji na danym terenie. Przedstawione propozycje w sprawie podatku wyrównawczego w rolnictwie w istocie rzeczy poprawiają warunki rozwijania produkcji specjalistycznej, przewidując zarazem bardziej sprawiedliwe opodatkowanie wysokich dochodów konsumpcyjnych. Generalne zasady funkcjonowania podatku wyrównawczego będą następujące.</u>
+ <u xml:id="u-50.17" who="#PoselMorawiecTeresa">Jako podstawową kwotę wolną od podatku proponuje się przyjąć jednolicie dla wszystkich grup podatników kwotę 144 000 zł rocznie. Kwota ta uległaby podwyższeniu z tytułu utrzymywania małżonka o 24 000 zł oraz o 12 000 zł na pozostające na utrzymaniu podatnika dzieci własne, przysposobione, pasierbów, dzieci wzięte na wychowanie i utrzymanie oraz rodziców i rodzeństwo podatnika pozostających na jego utrzymaniu. W przedstawionym Wysokiej Izbie sprawozdaniu, Komisja proponuje wprowadzić poprawkę polegającą na podwyższeniu o 12 tys. zł kwoty wolnej od podatku również w razie utrzymywania rodziców małżonka, jeżeli nie posiadają oni własnych źródeł przychodów. Proponuje się jednakową skalę dla wszystkich grup podatników podatku wyrównawczego z progresją dostosowaną do aktualnych warunków ekonomicznych. Podatek wyrównawczy od osób, które osiągnęły przychody ze stosunku pracy w wysokości powodującej obowiązek podatkowy, będą obliczać i pobierać zakłady pracy. Osoby te, które oprócz wynagrodzeń ze stosunku pracy od jednego zakładu pracy otrzymują także wynagrodzenia od innych pracodawców lub inne przychody, obowiązane będą zgłosić obowiązek podatkowy w zakładzie pracy zobowiązanym do obliczenia i poboru podatku.</u>
+ <u xml:id="u-50.18" who="#PoselMorawiecTeresa">Proponuje się utrzymać ulgi o charakterze inwestycyjnym, a mianowicie:</u>
+ <u xml:id="u-50.19" who="#PoselMorawiecTeresa">— dla osób osiągających tylko wynagrodzenie ze stosunku pracy lub inne przychody podlegające podatkowi od wynagrodzeń, — utrzymać prawo odliczania od kwoty przychodów wydatków na budownictwo mieszkaniowe z podwyższeniem granicy wydatków podlegających odliczeniu z 300 tys. zł do 400 tys. zł;</u>
+ <u xml:id="u-50.20" who="#PoselMorawiecTeresa">— podatnikom prowadzącym działalność gospodarczą rolniczą przyznać prawo odliczania wydatków na określone inwestycje gospodarcze do kwoty 400 tys. zł.</u>
+ <u xml:id="u-50.21" who="#PoselMorawiecTeresa">Podatek wyrównawczy w proponowanym ujęciu spełni rolę regulacyjną dochodów, bez ujemnego wpływu na wydajność pracy i rozwijanie produkcji w gospodarce nie uspołecznionej, rolniczej i pozarolniczej.</u>
+ <u xml:id="u-50.22" who="#PoselMorawiecTeresa">Projektowana ustawa o niektórych podatkach i opłatach terenowych dotyczy problematyki ujętej w obowiązującym od 1955 roku dekrecie o niektórych podatkach i opłatach terenowych. Na podstawie tego dekretu pobierane są obecnie: podatek od nieruchomości, podatek od lokali, podatek od posiadania psów i podatek od spożycia w nocnych lokalach rozrywkowych oraz opłaty: od środków transportowych, targowa, uzdrowiskowa i administracyjna, za czynności nie będące przedmiotem opłaty skarbowej. Podatek od posiadania psów i podatek od spożycia w nocnych lokalach rozrywkowych oraz opłaty administracyjne mają charakter fakultatywny — to znaczy mogą je wprowadzać i ustalać ich wysokość rady narodowe. Rady narodowe ustalają również wysokość opłaty targowej i opłaty uzdrowiskowej. Istotna zmiana przewidziana w ustawie dotyczy konstrukcji i zasady obliczania podatków od nieruchomości i od lokali oraz ich wysokości. Obecnie, jeżeli chodzi o budynki lub ich części zajęte przez właściciela, podstawę opodatkowania stanowi wartość czynszowa, to jest czynsz, który należałby się, gdyby budynek był wynajęty. Od tej wartości oblicza się podatek od nieruchomości wg określonych stawek. Dla uniezależnienia wysokości podatku od czynszów i uproszczenia obliczania podatku, projekt przewiduje jako podstawę opodatkowania powierzchnię budynku. W tym wypadku stawki podatku będą nie procentowe, jak dotychczas, lecz wyrażane w kwotach od każdego metra kwadratowego powierzchni. W odniesieniu do budynków wynajętych podstawę opodatkowania stanowić będzie nadal — tak jak obecnie — czynsz pobierany przez właściciela i w tym zakresie projekt nie przewiduje zmian.</u>
+ <u xml:id="u-50.23" who="#PoselMorawiecTeresa">Również nie przewiduje się zmian w opodatkowaniu podatkiem od nieruchomości budynków należących do jednostek gospodarki uspołecznionej. Jeżeli chodzi o podatek od lokali, to jego zasięg jest wydatnie ograniczony, gdyż przy reformie czynszów za lokale mieszkalne zwolniono od podatku najemców lokali mieszkalnych, uprawnionych do opłacania niższego czynszu. Nie pobiera się również tego podatku od osób zajmujących lokale we własnych budynkach, gdyż objęte są one podatkiem od nieruchomości. Podatek od lokali opłacają obecnie tylko najemcy lokali użytkowych w miastach, nie będący jednostkami gospodarki uspołecznionej, a jeżeli chodzi o najemców lokali mieszkalnych — tylko najemcy nie uprawnieni do opłacania niskiego czynszu przewidzianego dla osób utrzymujących się z pracy najemnej. Projekt utrzymuje nie zmieniony zasięg działania podatku, przy czym dla usprawnienia — podobnie jak w podatku od nieruchomości od budynków zajętych przez właściciela — wprowadza stawki kwotowe od powierzchni lokalu.</u>
+ <u xml:id="u-50.24" who="#PoselMorawiecTeresa">Określenie stawek podatku od nieruchomości i podatku od lokali projekt pozostawia do uregulowania w drodze rozporządzenia Rady Ministrów, z tym jednak, że określa górne granice tych stawek, przy czym zakłada się pewną podwyżkę bardzo niskiego obecnie obciążenia podatkowego nieruchomości zajętych przez ich właścicieli.</u>
+ <u xml:id="u-50.25" who="#PoselMorawiecTeresa">Dalsza zmiana w zakresie podatku od nieruchomości dotyczy opodatkowania gruntów. Na podstawie obecnie obowiązujących przepisów, grunty podlegają opodatkowaniu podatkiem od nieruchomości, jeżeli nie są związane z gospodarstwem rolnym, przy czym przepis nie precyzuje bliżej innych kryteriów, które mają kwalifikować grunt do opodatkowania podatkiem od nieruchomości. Projekt ustawy przewiduje, że opodatkowaniu podatkiem od nieruchomości podlegają grunty o powierzchni nie przekraczającej 0,5 ha, jeśli- grunt taki nie stanowi podstawowego źródła utrzymania właścicieli lub nie jest zajęty pod uprawę inspektową, albo nie stanowi działki przyzagrodowej członka spółdzielni produkcyjnej lub spółdzielni kółek rolniczych, albo działki przydzielonej pracownikom pod uprawę przez uspołecznione zakłady pracy. Takie uregulowanie sprawy zgodne jest z przepisami Kodeksu cywilnego. Ponadto właściciele gruntów o powierzchni do 0,5 ha w olbrzymiej większości nie są rolnikami i mają inne, pozarolnicze źródła dochodów.</u>
+ <u xml:id="u-50.26" who="#PoselMorawiecTeresa">Projekt poddaje opodatkowaniu podatkiem od nieruchomości budynki mieszkalne rolników położone na obszarze miast, brak jest bowiem uzasadnienia do innego traktowania tych budynków niż pozostałych budynków mieszkalnych w miastach.</u>
+ <u xml:id="u-50.27" who="#PoselMorawiecTeresa">Pozostałe podatki i opłaty terenowe objęte projektem są następujące.</u>
+ <u xml:id="u-50.28" who="#PoselMorawiecTeresa">Utrzymuje się dotychczasowy fakultatywny charakter podatku od posiadania psów. Rady narodowe stopnia podstawowego upoważnione będą do wprowadzania w drodze uchwał tego podatku i ustalania jego wysokości. Komisja proponuje poprawkę, by w razie wprowadzenia tego podatku obowiązywała ulga w wysokości co najmniej 50% ustalonej stawki z tytułu posiadania jednego psa przez inwalidów, emerytów i rencistów prowadzących samodzielne gospodarstwo domowe.</u>
+ <u xml:id="u-50.29" who="#PoselMorawiecTeresa">Utrzymuje się opłatę od środków transportowych, pobiera się ją od motorowerów, większych jednostek pływających oraz koni (z wyłączeniem koni używanych w gospodarstwach rolnych).</u>
+ <u xml:id="u-50.30" who="#PoselMorawiecTeresa">Nie podlegają opłacie samochody i motocykle, gdyż dla usprawnienia poboru od tych środków transportowych pobiera się tylko odpowiednio skalkulowane opłaty rejestracyjne. Opłacie transportowej podlegają ponadto przewozy dokonywane na obszarze kraju samochodami ciężarowymi i autobusami zarejestrowanymi za granicą.</u>
+ <u xml:id="u-50.31" who="#PoselMorawiecTeresa">Utrzymuje się opłatę targową jako powszechnie obowiązującą. Projekt upoważnia Radę Ministrów do ustalania wysokości maksymalnych stawek opłaty targowej, w granicach których rady narodowe ustalą wysokość opłaty na poszczególnych targowiskach. Jednocześnie projekt zobowiązuje rady narodowe (w razie gdy targowisko jest prowadzone przez spółdzielnie) do przyznania spółdzielni udziału w wysokości 50% wpływów, z przeznaczeniem na konserwację i remonty urządzeń targowiska.</u>
+ <u xml:id="u-50.32" who="#PoselMorawiecTeresa">Projekt zmienia nazwę — „opłata uzdrowiskowa” na — „opłata klimatyczna” jako bardziej odpowiadającą charakterowi tej opłaty, ponieważ jest ona pobierana nie tylko w miejscowościach uzdrowiskowych, ale w miejscowościach posiadających właściwości klimatyczne. Ponadto określa się ściślej miejscowości, w których opłata klimatyczna może być pobierana. W projekcie utrzymuje się górne granice opłaty klimatycznej w wysokości obowiązującej w 1975 r.</u>
+ <u xml:id="u-50.33" who="#PoselMorawiecTeresa">Projektowana ustawa nie utrzymuje natomiast podatku od spożycia w nocnych lokalach rozrywkowych. Miał on charakter fakultatywny i w praktyce nie był wprowadzany.</u>
+ <u xml:id="u-50.34" who="#PoselMorawiecTeresa">Założeniem projektu ustawy o ulgach podatkowych z tytułu inwestycji jest udoskonalenie systemu ulg stosowanych dotychczas na podstawie ustawy z dnia 29 listopada 1970 r. Ulgi te miałyby przysługiwać z tytułu inwestycji w rzemiośle oraz usługach gastronomicznych i pensjonatach. W myśl dotychczasowych przepisów z ulg podatkowych nie mogły korzystać osoby podlegające podatkowi wyrównawczemu. W projekcie nowej ustawy proponuje się przyznać i tej grupie podatników prawo do ulg inwestycyjnych. Powinno to pobudzić przede wszystkim rozwój usług. Upoważnienie rad narodowych stopnia wojewódzkiego do zmiany wysokości tych ulg w granicach określonych przez Radę Ministrów — umożliwi bardziej elastyczne stosowanie ulg inwestycyjnych i realizowanie zasady preferowania najbardziej pożądanej na danym terenie działalności pozarolniczej gospodarki nie uspołecznionej.</u>
+ <u xml:id="u-50.35" who="#PoselMorawiecTeresa">Realizacja projektu ustawy powinna skierować środki na inwestycje w objętych projektem działach gospodarki, a tym samym przyczynić się do wzrostu mocy produkcyjnych w dziedzinie usług dla ludności.</u>
+ <u xml:id="u-50.36" who="#PoselMorawiecTeresa">Projektowana zmiana ustawy o rozliczeniach pieniężnych jednostek gospodarki uspołecznionej ma na celu powierzenie Radzie Ministrów sprawy ustalania wysokości odsetek za opóźnienie w zapłacie należności za dostawy, roboty i usługi wykonywane na rzecz jednostek gospodarki uspołecznionej. Wysokość tych odsetek była dotychczas ustalona w ustawie o rozliczeniach pieniężnych i wynosiła 12% w stosunku rocznym. Odsetki te stanowią jeden z istotnych instrumentów dyscypliny rozliczeń, a ich wysokość powinna pozostawać we właściwej relacji do odsetek pobieranych od kredytów bankowych udzielanych jednostkom gospodarki uspołecznionej oraz od oprocentowania ich środków pieniężnych, przechowywanych na rachunkach bankowych. Należy nadmienić, że stosownie do przepisów uchwalonego w dniu 12 czerwca 1975 r. Prawa bankowego, wysokość oprocentowania środków na rachunkach bankowych ustala Rada Ministrów, a wysokość oprocentowania kredytów — Minister Finansów. Również Kodeks cywilny nie określa bezpośrednio wysokości odsetek za opóźnienie zapłaty należności pieniężnych, lecz upoważnia Radę Ministrów do uregulowania tego zagadnienia w drodze rozporządzenia. Z tych przyczyn należy uznać za słuszne przyjęcie analogicznego rozwiązania w odniesieniu do odsetek za opóźnienie zapłaty za dostawy, roboty i usługi wykonywane na rzecz jednostek gospodarki uspołecznionej. Takie uregulowanie pozwoli Radzie Ministrów na dostosowywanie wysokości omawianych odsetek do aktualnych potrzeb społeczno-ekonomicznych w obrocie uspołecznionym, z uwzględnieniem podstawowej funkcji tych odsetek jako instrumentu polityki finansowej i dyscypliny rozliczeń.</u>
+ <u xml:id="u-50.37" who="#PoselMorawiecTeresa">Wysoki Sejmie! Uchwalenie przedstawionych projektów sześciu ustaw o charakterze finansowym stanowić będzie dalszy postęp w porządkowaniu prawa w tej dziedzinie. Unormowania te ,są społecznie uzasadnione. Sprzyjać one powinny m.in. rozwijaniu produkcji specjalistycznej w rolnictwie, z uwzględnieniem bardziej sprawiedliwego opodatkowania nadmiernych i społecznie nie uzasadnionych dochodów, jak również przez bardziej elastyczne stosowanie ulg inwestycyjnych — preferowaniu rozwoju najbardziej pożądanej na danym terenie działalności pozarolniczej gospodarki nie uspołecznionej.</u>
+ <u xml:id="u-50.38" who="#PoselMorawiecTeresa">Przedstawione unormowania prawne przez zapewnienie stabilności opodatkowania oraz uproszczenie systemu rozliczeń powinny lepiej służyć aktualnej polityce finansowej państwa.</u>
+ <u xml:id="u-50.39" who="#PoselMorawiecTeresa">W imieniu Komisji Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów wnoszę o uchwalenie przez Sejm projektów:</u>
+ <u xml:id="u-50.40" who="#PoselMorawiecTeresa">— ustawy o opłacie skarbowej, wraz z poprawkami (druki nr 236 i 247), — ustawy o podatku wyrównawczym, wraz z poprawkami (druki nr 237 i 248), — ustawy o podatku od spadków i darowizn, wraz z poprawkami (druki nr 238 i 249), — ustawy o niektórych podatkach i opłatach terenowych, wraz z poprawkami (druki nr 239 i 250), — ustawy o ulgach podatkowych z tytułu inwestycji, wraz z poprawkami (druki nr 240 i 251), — ustawy zmieniającej ustawę o rozliczeniach pieniężnych jednostek gospodarki uspołecznionej — w brzmieniu przedłożenia rządowego (druki nr 243 i 252). Dziękuję za uwagę.</u>
+ <u xml:id="u-50.41" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-51">
+ <u xml:id="u-51.0" who="#Marszalek">Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-51.1" who="#Marszalek">Czy ktoś z Obywateli Posłów pragnie zabrać głos w tej sprawie?</u>
+ <u xml:id="u-51.2" who="#Marszalek">Nikt się nie zgłasza.</u>
+ <u xml:id="u-51.3" who="#Marszalek">Przystępujemy do głosowania nad zreferowanymi projektami ustaw.</u>
+ <u xml:id="u-51.4" who="#Marszalek">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem w całości projektu ustawy o opłacie skarbowej wraz z poprawkami proponowanymi przez Komisję Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów — zechce podnieść rękę.</u>
+ <u xml:id="u-51.5" who="#Marszalek">Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-51.6" who="#Marszalek">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-51.7" who="#Marszalek">Kto się wstrzymał od głosowania? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-51.8" who="#Marszalek">Stwierdzam, że Sejm uchwalił ustawę o opłacie skarbowej.</u>
+ <u xml:id="u-51.9" who="#Marszalek">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem w całości projektu ustawy p podatku wyrównawczym wraz z poprawkami proponowanymi przez Komisję Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów — zechce podnieść rękę.</u>
+ <u xml:id="u-51.10" who="#Marszalek">Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-51.11" who="#Marszalek">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-51.12" who="#Marszalek">Kto się wstrzymał od głosowania? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-51.13" who="#Marszalek">Stwierdzam, że Sejm uchwalił ustawę o podatku wyrównawczym.</u>
+ <u xml:id="u-51.14" who="#Marszalek">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem w całości projektu ustawy o podatku od spadków i darowizn wraz z poprawkami proponowanymi przez Komisję Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów — zechce podnieść rękę.</u>
+ <u xml:id="u-51.15" who="#Marszalek">Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-51.16" who="#Marszalek">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-51.17" who="#Marszalek">Kto się wstrzymał od głosowania? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-51.18" who="#Marszalek">Stwierdzam, że Sejm uchwalił ustawę o podatku od spadków i darowizn.</u>
+ <u xml:id="u-51.19" who="#Marszalek">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem w całości projektu ustawy o niektórych podatkach i opłatach terenowych wraz z poprawkami proponowanymi przez Komisję Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów — zechce podnieść rękę.</u>
+ <u xml:id="u-51.20" who="#Marszalek">Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-51.21" who="#Marszalek">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-51.22" who="#Marszalek">Kto się wstrzymał od głosowania? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-51.23" who="#Marszalek">Stwierdzam, że Sejm uchwalił ustawę o niektórych podatkach i opłatach terenowych.</u>
+ <u xml:id="u-51.24" who="#Marszalek">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem w całości projektu ustawy o ulgach podatkowych z tytułu inwestycji wraz z poprawkami proponowanymi przez Komisję Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów — zechce podnieść rękę.</u>
+ <u xml:id="u-51.25" who="#Marszalek">Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-51.26" who="#Marszalek">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-51.27" who="#Marszalek">Kto się wstrzymał od głosowania? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-51.28" who="#Marszalek">Stwierdzam, że Sejm uchwalił ustawę o ulgach podatkowych z tytułu inwestycji.</u>
+ <u xml:id="u-51.29" who="#Marszalek">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem w całości projektu ustawy zmieniającej ustawę o rozliczeniach pieniężnych jednostek gospodarki uspołecznionej w brzmieniu proponowanym przez Komisję Planu Gospodarczego, Budżetu i Finansów, to jest bez poprawek — zechce podnieść rękę.</u>
+ <u xml:id="u-51.30" who="#Marszalek">Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-51.31" who="#Marszalek">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-51.32" who="#Marszalek">Kto się wstrzymał od głosowania? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-51.33" who="#Marszalek">Stwierdzam, że Sejm uchwalił ustawę zmieniającą ustawę o rozliczeniach pieniężnych jednostek gospodarki uspołecznionej.</u>
+ <u xml:id="u-51.34" who="#Marszalek">Przystępujemy do punktu 3 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Pracy i Spraw Socjalnych o rządowym projekcie ustawy o ubezpieczeniu społecznym osób wykonujących pracę na rzecz jednostek gospodarki uspołecznionej na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia (druki nr 234 i 244).</u>
+ <u xml:id="u-51.35" who="#Marszalek">Głos ma sprawozdawca poseł Alfred Przydatek.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-52">
+ <u xml:id="u-52.0" who="#PoselAlfredPrzydatek">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Realizacja programu dynamicznego rozwoju społeczno-gospodarczego kraju, w którym jako jeden z głównych celów polityki naszego państwa przyjęta została zasada stałego podnoszenia poziomu bytu i życia obywateli, a w tym rozwoju świadczeń socjalnych — przyniosła w efekcie cały szereg unormowań prawnych, które wpłynęły na wyraźną i odczuwalną poprawę sytuacji materialnej ogromnej większości społeczeństwa.</u>
+ <u xml:id="u-52.1" who="#PoselAlfredPrzydatek">Podjęte w tym zakresie decyzje rządowe i konsekwentna realizacja uchwał VI Zjazdu i I Krajowej Konferencji Partyjnej stworzyły, na nie spotykaną dotąd skalę, trwałe przemiany w życiu społecznym.</u>
+ <u xml:id="u-52.2" who="#PoselAlfredPrzydatek">W ciągu bieżącego pięciolecia nie została pominięta żadna realna szansa rozwoju świadczeń społecznych, w rezultacie czego zadania zawarte w uchwałach partii zostały wysoko przekroczone, a lista zdobyczy socjalnych ludzi pracy jest wyjątkowo długa, znana zarówno obywatelom posłom, jak i szerokim rzeszom obywateli. Listę tę powiększa kolejny dokument rządowy — projekt ustawy o ubezpieczeniu społecznym osób wykonujących pracę na rzecz jednostek gospodarki uspołecznionej na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia. Z upoważnienia Komisji Pracy i Spraw Socjalnych mam zaszczyt i głęboką satysfakcję zaprezentowania go Wysokiej Izbie.</u>
+ <u xml:id="u-52.3" who="#PoselAlfredPrzydatek">Projekt omawianej ustawy kończy w zasadzie proces upowszechniania ubezpieczenia społecznego zatrudnionych, ponieważ nadaje uprawnienia ubezpieczeniowe ostatniej — liczącej ponad 160 tys. osób — grupie społeczno-zawodowej, wykonującej zadania zlecone przez jednostki gospodarki uspołecznionej.</u>
+ <u xml:id="u-52.4" who="#PoselAlfredPrzydatek">Wymaga podkreślenia fakt, że grupa społeczno-zawodowa, której dotyczy omawiany projekt ustawy, nie jest wprawdzie liczna, ma jednak duże znaczenie społeczne. Obejmuje bowiem osoby, które pracują w szeroko rozumianej dziedzinie handlu i usług, zatem ich udział w społecznym podziale pracy jest odczuwalny i potrzebny. Z ludźmi tymi stykamy się na co dzień, ich obecność i praca wpływają niejednokrotnie na nasz dzień codzienny. Są to:</u>
+ <u xml:id="u-52.5" who="#PoselAlfredPrzydatek">— sprzedawcy w — „Ruchu”, — gospodarze klubów rolnika, — dostawcy i roznosiciele mleka, — sprzedawcy w mniejszych sklepach i kioskach, — zbieracze surowców wtórnych oraz — osoby prowadzące schroniska, campingi, stacje benzynowe, mniejsze zakłady gastronomiczne itp.</u>
+ <u xml:id="u-52.6" who="#PoselAlfredPrzydatek">Ludzie ci pracują na rzecz gospodarki uspołecznionej, a szczególna forma stosunku prawnego, na podstawie którego świadczą swoją pracę, wynika z jej specyfiki, a zarazem z dążenia do zwiększenia zakresu i różnorodności działalności handlowej i usługowej. Z tych względów projektowana reglamentacja prawna ubezpieczenia społecznego tej grupy osób jest ze wszech miar pożądana. Projekt przedstawionej ustawy w zasadzie zrównuje uprawnienia ubezpieczeniowe tej grupy społeczno-zawodowej z uprawnieniami pracowników. Zapewnia on m.in. świadczenia lecznicze w pełnym zakresie, świadczenia z tytułu macierzyństwa, takie jak zasiłek macierzyński i połogowy, zasiłki rodzinne, chorobowe i pogrzebowe.</u>
+ <u xml:id="u-52.7" who="#PoselAlfredPrzydatek">Projekt przewiduje również emerytury oraz renty inwalidzkie, a także odszkodowania z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych. Świadczenia te przysługiwać mają na takich samych zasadach i w takiej samej wysokości jak analogiczne świadczenia dla pracowników.</u>
+ <u xml:id="u-52.8" who="#PoselAlfredPrzydatek">Niektóre rozwiązania projektu, odbiegające od rozwiązań przyjętych dla pracowników, uzasadnione są specyfiką pracy omawianej grupy. Różnice te polegają m.in. na tym, że zasiłek chorobowy przysługiwać ma tylko w razie choroby trwającej ponad 30 dni, że nie przewiduje się wypłacania zasiłku wyrównawczego i opiekuńczego.</u>
+ <u xml:id="u-52.9" who="#PoselAlfredPrzydatek">Projekt ustawy zawiera jednakże upoważnienie dla Rady Ministrów do rozszerzenia zakresu świadczeń i podniesienia ich wysokości, co będzie mogło nastąpić w przyszłości, w miarę powstających możliwości finansowych ubezpieczenia.</u>
+ <u xml:id="u-52.10" who="#PoselAlfredPrzydatek">Specyfiką pracy tej grupy społeczno-zawodowej podyktowane jest również to, że składka na ubezpieczenie, stanowiąca 18% wynagrodzenia ubezpieczonych i jedyne źródło pokrycia wydatków na świadczenia ubezpieczeniowe, będzie opłacana w części przez ubezpieczonych, w części zaś przez właściwe jednostki gospodarki uspołecznionej.</u>
+ <u xml:id="u-52.11" who="#PoselAlfredPrzydatek">Projekt ustawy zawiera jednak upoważnienie dla Rady Ministrów, przewidujące możliwość zwalniania w części lub w całości niektórych kategorii osób z opłaty składki, obciążając tą częścią składki jednostki gospodarki uspołecznionej. Upoważnienie to stwarza tym samym możliwość preferowania niektórych rodzajów działalności w tym zakresie.</u>
+ <u xml:id="u-52.12" who="#PoselAlfredPrzydatek">Wysoki Sejmie! Komisja Pracy i Spraw Socjalnych na dwóch kolejnych posiedzeniach wnikliwie rozpatrzyła prezentowany projekt ustawy. Prace nad jego rozpatrzeniem prowadzono z udziałem Komisji Prac Ustawodawczych oraz przedstawicieli zainteresowanych Komisji: Handlu Wewnętrznego, Drobnej Wytwórczości, Spółdzielczości Pracy i Rzemiosła. W toku dyskusji podkreślano jednomyślnie, że dla osób, do których adresowana jest ustawa, wprowadzenie jej w życie oznacza bądź uzyskanie ochrony ubezpieczeniowej, bądź też znaczne jej rozszerzenie. Jest więc ona korzystna zarówno z punktu widzenia samych zainteresowanych, jak i całego społeczeństwa.</u>
+ <u xml:id="u-52.13" who="#PoselAlfredPrzydatek">Rozwiązania merytoryczne zaprezentowane w projekcie rządowym ocenione zostały przez Komisję jako w pełni odpowiadające tym założeniom. Równocześnie, biorąc pod uwagę duże zróżnicowanie grupy zawodowej objętej projektem ustawy oraz szeroki zakres przewidzianych w niej świadczeń, Komisja zwróciła szczególną uwagę na to, aby ustawa była komunikatywna i zrozumiała dla odbiorców. Kierując się tymi względami, Komisja zaproponowała szereg poprawek redakcyjnych, uściślających i doskonalących projekt ustawy.</u>
+ <u xml:id="u-52.14" who="#PoselAlfredPrzydatek">W imieniu Komisji Pracy i Spraw Socjalnych wnoszę, aby Wysoki Sejm uchwalić raczył projekt tej ustawy wraz z poprawkami Komisji zawartymi w druku sejmowym nr 244 Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-52.15" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-53">
+ <u xml:id="u-53.0" who="#Marszalek">Czy ktoś z Obywateli Posłów pragnie zabrać głos w tej sprawie?</u>
+ <u xml:id="u-53.1" who="#Marszalek">Nikt się nie zgłasza.</u>
+ <u xml:id="u-53.2" who="#Marszalek">Przystępujemy do głosowania.</u>
+ <u xml:id="u-53.3" who="#Marszalek">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem w całości projektu ustawy o ubezpieczeniu społecznym osób wykonujących pracę na rzecz jednostek gospodarki uspołecznionej na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia wraz z poprawkami proponowanymi przez Komisję Pracy i Spraw Socjalnych —- zechce podnieść rękę.</u>
+ <u xml:id="u-53.4" who="#Marszalek">Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-53.5" who="#Marszalek">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-53.6" who="#Marszalek">Kto się wstrzymał od głosowania? Także nikt.</u>
+ <u xml:id="u-53.7" who="#Marszalek">Stwierdzam, że Sejm uchwalił ustawę o ubezpieczeniu społecznym osób wykonujących pracę na rzecz jednostek gospodarki uspołecznionej na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia.</u>
+ <u xml:id="u-53.8" who="#Marszalek">Przystępujemy do punktu 4 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Spraw Wewnętrznych i Wymiaru Sprawiedliwości o rządowym projekcie ustawy o przedłużeniu kadencji ławników ludowych i członków kolegiów do spraw wykroczeń (druki nr 233 i 235).</u>
+ <u xml:id="u-53.9" who="#Marszalek">Głos ma sprawozdawca poseł Tadeusz Komsta.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-54">
+ <u xml:id="u-54.0" who="#PoselKomstaTadeusz">Obywatelu Marszałku! Wysoka Izbo! W imieniu Komisji Spraw Wewnętrznych i Wymiaru Sprawiedliwości mam zaszczyt przedstawić Wysokiej Izbie sprawozdanie o rządowym projekcie ustawy o przedłużeniu kadencji ławników ludowych i członków kolegiów do spraw wykroczeń. Projekt ustawy dotyczy wyboru ławników sądów powszechnych oraz wyboru członków kolegiów do spraw wykroczeń.</u>
+ <u xml:id="u-54.1" who="#PoselKomstaTadeusz">Zgodnie z ustawą z dnia 2 grudnia 1960 r. o ławnikach ludowych w sądach powszechnych, ławników wybierają rady narodowe na okres 4 lat kalendarzowych, następujących po roku, w którym odbyły się wybory. Ostatnie wybory odbyły się w 1971 r. Kadencja obecnie czynnych ławników upływa zatem z dniem 31 grudnia 1975 r. z tym, że mogą być oni powoływani do udziału w posiedzeniach sądowych jeszcze przez okres 3 miesięcy od daty upływu kadencji, to jest do dnia 31 marca 1976 r.</u>
+ <u xml:id="u-54.2" who="#PoselKomstaTadeusz">Sprawa członków kolegiów do spraw wykroczeń przedstawia się nieco odmiennie. Ustawa z dnia 20 maja 1971 r. o ustroju kolegiów do spraw wykroczeń nie ustala jednolitego konkretnego terminu wyboru członków kolegiów do spraw wykroczeń. Stanowi jedynie, iż kadencja członków kolegiów trwa cztery lata. W związku z tym ich wybory przeprowadzane są przez poszczególne rady narodowe, w terminach wynikających z cyklu wyborczego, ukształtowanego przez termin pierwszych wyborów do określonego kolegium do spraw wykroczeń. Przeprowadzona w trzech etapach reforma terenowych organów władzy i administracji spowodowała znaczne pogłębienie rozbieżności w terminach wyborów członków kolegiów przez poszczególne rady narodowe. Skutkiem tego kadencja członków kolegiów upływa w różnych terminach.</u>
+ <u xml:id="u-54.3" who="#PoselKomstaTadeusz">Okoliczności te wyłoniły potrzebę ujednolicenia terminu wyboru członków kolegiów do spraw wykroczeń przez wszystkie rady narodowe. Zachodzi więc potrzeba zsynchronizowania wyboru ławników sądów powszechnych z wyborem członków kolegiów. Pozwoli to na sprawniejsze przeprowadzenie akcji wyborczej oraz na znaczne zaoszczędzenie sił i środków społecznych.</u>
+ <u xml:id="u-54.4" who="#PoselKomstaTadeusz">Przeprowadzenie w roku bieżącym jednocześnie wyborów ławników i członków kolegiów byłoby znacznie utrudnione z uwagi na zaabsorbowanie terenowych organów władzy i administracji państwowej sprawami pełnego wcielenia w życie ostatniego etapu reformy tych organów.</u>
+ <u xml:id="u-54.5" who="#PoselKomstaTadeusz">Z tego względu projekt ustawy przewiduje z jednej strony przedłużenie kadencji ławników i członków kolegiów wybranych w 1971 r. o jeden rok, z drugiej zaś — skrócenie kadencji członków kolegiów wybranych po 1971 r. Pozwoli to na realizację zasady jednoczesnego upływu kadencji wszystkich ławników i członków kolegiów, a w konsekwencji umożliwi jednoczesne przeprowadzenie wyborów ławników sądów powszechnych oraz członków kolegiów do spraw wykroczeń.</u>
+ <u xml:id="u-54.6" who="#PoselKomstaTadeusz">W bieżącej kadencji działalność ławników i członków kolegiów charakteryzował wzrost aktywności zarówno przy rozpatrywaniu spraw i ferowaniu orzeczeń, jak i przy spełnianiu ważnych zadań w zakresie zapobiegania popełnianiu przestępstw i wykroczeń oraz usuwania rodzących je przyczyn. Wnieśli oni również duży wkład w zapewnienie ładu i porządku w kraju, umocnienie dyscypliny społecznej i podniesienie poziomu świadomości prawnej społeczeństwa. Za ten trud, za społecznie ważki wkład pracy należy wyrazić ławnikom ludowym i członkom kolegiów słowa uznania. Ich postawa, autorytet, jaki zdobyli w swoich środowiskach oraz wysoka ocena społeczna ich wkładu pracy utwierdzają w przekonaniu, że w okresie tej kadencji pełnić będą swoje obowiązki z dotychczasową ofiarnością i zaangażowaniem.</u>
+ <u xml:id="u-54.7" who="#PoselKomstaTadeusz">Nowo powołane kolegia w gminach i małych miasteczkach dały już dowód sprawności działania i stosowania słusznej polityki zwalczania wykroczeń. Borykają się one jeszcze niejednokrotnie z trudnościami, wynikającymi przede wszystkim z niezapewnienia tym kolegiom dostatecznej obsługi organizacyjno-prawnej oraz odpowiednich warunków lokalowych. Terenowe organy administracji państwowej wykażą niewątpliwie pełne zrozumienie tych problemów i podejmą skuteczne środki ich rozwiązania.</u>
+ <u xml:id="u-54.8" who="#PoselKomstaTadeusz">W imieniu Komisji Spraw Wewnętrznych i Wymiaru Sprawiedliwości wnoszę, aby Wysoki Sejm raczył uchwalić rządowy projekt ustawy ó przedłużeniu kadencji ławników ludowych i członków kolegiów do spraw wykroczeń ,w brzmieniu zawartym w druku sejmowym nr 233 wraz z poprawką zamieszczoną w druku nr 235. W poprawce tej proponuje się zmienić tytuł projektowanej ustawy w taki sposób, aby lepiej odzwierciedlał on jej treść. Dziękuję za uwagę.</u>
+ <u xml:id="u-54.9" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-55">
+ <u xml:id="u-55.0" who="#Marszalek">Dziękuję obywatelowi posłowi.</u>
+ <u xml:id="u-55.1" who="#Marszalek">Czy ktoś z Obywateli Posłów pragnie zabrać głos w sprawie zreferowanego projektu ustawy?</u>
+ <u xml:id="u-55.2" who="#Marszalek">Nikt się nie zgłasza.</u>
+ <u xml:id="u-55.3" who="#Marszalek">Przystępujemy do głosowania.</u>
+ <u xml:id="u-55.4" who="#Marszalek">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem w całości projektu ustawy o przedłużeniu kadencji ławników ludowych i członków kolegiów do spraw wykroczeń wraz z poprawką proponowaną przez Komisję Spraw Wewnętrznych i Wymiaru Sprawiedliwości — zechce podnieść rękę.</u>
+ <u xml:id="u-55.5" who="#Marszalek">Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-55.6" who="#Marszalek">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-55.7" who="#Marszalek">Kto się wstrzymał od głosowania? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-55.8" who="#Marszalek">Stwierdzam, że Sejm uchwalił ustawę o terminie zakończenia obecnej kadencji ławników ludowych i członków kolegiów do spraw wykroczeń.</u>
+ <u xml:id="u-55.9" who="#Marszalek">Przystępujemy do punktu 5 porządku dziennego: Poselski projekt ustawy o zmianie ustawy Kodeks rodzinny i opiekuńczy wniesiony</u>
+ <u xml:id="u-55.10" who="#Marszalek">przez Komisje: Prac Ustawodawczych, Pracy i Spraw Socjalnych oraz Spraw Wewnętrznych i Wymiaru Sprawiedliwości (druk nr 253).</u>
+ <u xml:id="u-55.11" who="#Marszalek">Udzielam głosu posłowi Jerzemu Bafii, który w imieniu Komisji przedstawi projekt ustawy.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-56">
+ <u xml:id="u-56.0" who="#PoselBafiaJerzy">Obywatelu Marszałku! Obywatelki Posłanki! Obywatele Posłowie! Zamknęliśmy niedawno 10-letni okres obowiązywania Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, aktu prawnego o doniosłym znaczeniu społecznym, kodeksu, który regulując podstawowe przesłanki społeczno-prawne funkcjonowania małżeństwa i rodziny, żywo obchodzi każdego obywatela PRL. Uchwalenie w 1964 roku tego kodeksu oznaczało istotny krok naprzód w nowoczesności i postępowości polskiego systemu prawnego i ważki wkład do kultury naszego społeczeństwa — Ścisły związek sytuacji rodziny z całokształtem warunków społeczno-gospodarczego rozwoju kraju oraz fakt, że prawidłowa realizacja funkcji rodziny ma istotny wpływ na postępy w urzeczywistnianiu socjalistycznych zasad współżycia społecznego, rozwijanie więzi międzypokoleniowej, kształtowanie postępowych obyczajów i kultury moralnej uzasadniały poselską analizę i podsumowanie doświadczeń ze stosowania Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego. Uzasadniały także dokonanie oceny efektów polityki społecznej, które on przynosi.</u>
+ <u xml:id="u-56.1" who="#PoselBafiaJerzy">Warto podkreślić, że analiza Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego stała się dla licznych zespołów poselskich asumptem do szerokich rozważań i głębszego rozpoznania problemów rodziny w ogóle, jej społeczno-ekonomicznych uwarunkowań, wychowawczych i kulturowych przeobrażeń.</u>
+ <u xml:id="u-56.2" who="#PoselBafiaJerzy">Trzynaście komisji sejmowych i dziesięć wojewódzkich zespołów poselskich przeprowadziło przez okres dwóch lat wszechstronną dyskusję i sformułowało opinię dotyczącą większości problemów polskiej rodziny w mieście i na wsi. Plon tych dyskusji i rozważań jest bogaty i optymistyczny. Niezależnie bowiem od spraw, które wymagają dalszej poprawy, postęp jaki dokonał się w sytuacji materialnej i kulturalno-moralnej rodziny w Polsce Ludowej został oceniony jednoznacznie. Komisje sejmowe zapoznały się z poglądami resortów, w szczególności Ministerstwa Sprawiedliwości, miały do dyspozycji ekspertyzy naukowe przedstawione przez socjologów, pedagogów i prawników, opinie organizacji społecznych, szczególnie Ligi Kobiet, wnioski wynikające z poselskich konsultacji ze społeczeństwem oraz korzystały z wielostronnych doświadczeń Sądu Najwyższego w stosowaniu i wykładni prawa rodzinnego.</u>
+ <u xml:id="u-56.3" who="#PoselBafiaJerzy">Dyskusji poselskiej towarzyszyła szeroka wymiana poglądów w środkach masowego przekazu, najpełniej na łamach — „Trybuny Ludu” — na temat rodziny.</u>
+ <u xml:id="u-56.4" who="#PoselBafiaJerzy">Komisje sejmowe Prac Ustawodawczych, Pracy i Spraw Socjalnych oraz Spraw Wewnętrznych i Wymiaru Sprawiedliwości, które ustosunkowały się do całości prac poselskich stwierdzają, że założenia społeczno-polityczne, instytucje prawne i podstawowe przepisy Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego spełniają rolę czynnika umacniającego pozycję rodziny, utrwalają i chronią jej funkcje wewnętrzne i zewnętrzne, pobudzają rozwój oraz społeczny awans polskiej rodziny.</u>
+ <u xml:id="u-56.5" who="#PoselBafiaJerzy">Podstawowe założenia kodeksu odpowiadają tendencji podnoszenia rangi i znaczenia rodziny. Zawarty w kodyfikacji model stosunków rodzinnych gwarantuje jej trwałość. Cechuje go bowiem równy status obojga małżonków zarówno w zakresie praw, jak i obowiązków, ze szczególnym przy tym uwzględnieniem interesów matki i dziecka — również pozamałżeńskiego.</u>
+ <u xml:id="u-56.6" who="#PoselBafiaJerzy">Utrwala się coraz bardziej rodzina partnerska, zabezpieczająca przy tym — jak na to wskazują dane demograficzne — dynamiczny przyrost naturalny.</u>
+ <u xml:id="u-56.7" who="#PoselBafiaJerzy">Zasady sprawowania władzy rodzicielskiej, wykonywania opieki oraz zapewnienia dziecku materialnych, fizycznych i duchowych warunków rozwoju, jak też zakres ingerencji organów państwowych w sprawy rodziny, zostały podporządkowane celowi nadrzędnemu, jakim jest wychowywanie młodego pokolenia.</u>
+ <u xml:id="u-56.8" who="#PoselBafiaJerzy">Poselskie dyskusje i opinie wysunęły jednak pewien krąg problemów społecznych, wymagających interwencji ustawodawcy. Stąd przedstawiony jest pod dzisiejsze obrady poselski projekt ustawy o nowelizacji Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego.</u>
+ <u xml:id="u-56.9" who="#PoselBafiaJerzy">Inicjatywa ustawodawcza posłów nawiązuje do szeregu postulatów formułowanych w dyskusjach społecznych nad doskonaleniem prawa rodzinnego i stanowi prawny wyraz dalszej troski o dobro rodziny i interesy dzieci, przede wszystkim w trudnych sytuacjach dla więzi rodzinnych.</u>
+ <u xml:id="u-56.10" who="#PoselBafiaJerzy">W projekcie ustawy poszukujemy nowych, praktyczniejszych rozwiązań prawnych, łączących sprawniejsze rozstrzyganie spraw rodzinnych z niezbędną wrażliwością dla ludzkich trudności.</u>
+ <u xml:id="u-56.11" who="#PoselBafiaJerzy">Obywatelki Posłanki i Obywatele Posłowie! Przedstawię obecnie motywację podstawowych kierunków poselskiej inicjatywy ustawodawczej. Przede wszystkim pragnę zwrócić uwagę na tę grupę projektowanych przepisów, które zmierzają do wzmożenia opieki nad dzieckiem pozbawionym rodziców lub wprawdzie posiadającym rodziców, ale pozbawionych władzy rodzicielskiej, albo w sprawowaniu tej władzy ograniczonych. Już w kwestii podstaw ograniczenia władzy rodzicielskiej projekt zawiera istotną zmianę, dopuszczając ingerencję sądu opiekuńczego zawsze wówczas, gdy dobro dziecka zostaje zagrożone, choćby źródłem jego nie było wadliwe wykonywanie władzy rodzicielskiej.</u>
+ <u xml:id="u-56.12" who="#PoselBafiaJerzy">Następnie — rozszerzając i wyraźnie punktując w art. 109 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego katalog środków postawionych do dyspozycji sądu opiekuńczego — projekt stwarza warunki do elastycznego stosowania form roztaczania pieczy nad dzieckiem, z uwzględnieniem całokształtu okoliczności konkretnego wypadku. Wychodząc z założenia, że opieka powinna mieć charakter maksymalnie zbliżony do opieki sprawowanej przez rodziców, proponuje się — poza opieką jednoosobową — wprowadzenie również wspólnej opieki przez dwie osoby, będące małżonkami. Ma to istotne znaczenie i odnosi się także do tak zwanych rodziców zastępczych.</u>
+ <u xml:id="u-56.13" who="#PoselBafiaJerzy">Niedostatecznie dotąd uregulowana prawnie i wykorzystana w praktyce instytucja rodziny zastępczej uzyskuje w nowelizowanym prawie rodzinnym rangę odpowiadającą jej stwierdzonemu znaczeniu społecznemu. Przepisy nadają mianowicie decyzji o umieszczeniu w rodzinie zastępczej znaczenie ustanowienia opieki ze wszystkimi wynikającymi stąd konsekwencjami, jeżeli naturalni rodzice dziecka zostali pozbawieni władzy rodzicielskiej lub zawieszeni w jej wykonywaniu. W wypadku natomiast ograniczenia jedynie władzy rodzicielskiej, umieszczenie w rodzinie zastępczej projektuje się traktować jako wyjątkowe. Umieszczenie w takiej rodzinie wyłącza uprawnienia małżonków do sprawowania bieżącej pieczy nad dzieckiem i reprezentowania go w dochodzeniu środków utrzymania do czasu ustania przyczyn ograniczenia władzy rodzicielskiej. Wydaje się, że tego rodzaju rozwiązanie prawne, któremu towarzyszy zarazem upoważnienie Rady Ministrów do uregulowania m.in. sprawy zasad doboru rodzin zastępczych oraz pomocy udzielanej przez państwo dzieciom umieszczonym w takich rodzinach, poprawnie zabezpiecza realizację społecznych postulatów. W upoważnieniu tym, na wniosek Ministra Oświaty i Wychowania, proponuję wprowadzenie poprawki, polegającej na przeniesieniu z pkt. 1 wyrazów: — „oraz postępowania w tych sprawach” na koniec zdania w tym przepisie. Nowe sformułowanie pozwoli na rozwijanie form działalności opiekuńczo-wychowawczych, potwierdzając prawnie społeczną zasadność rodzinnych domów dziecka. Organizowanie w tej formie działalności opiekuńczo-wychowawczych zostało już zapoczątkowane przez Ministerstwo Oświaty i Wychowania. Utrwalenie instytucji rodzin zastępczych oraz podejmowanie nowych form działalności opiekuńczo-wychowawczych także tych, o których przed chwilą wspomniałem, pozwoli na coraz pełniejsze rozwiązywanie tego doniosłego problemu.</u>
+ <u xml:id="u-56.14" who="#PoselBafiaJerzy">Do ważnych i społecznie pożądanych form zapobiegania sieroctwu oraz zaspokajaniu uczuć rodzinnych osób nie mogących mieć dzieci, należało i należy przysposobienie, a szczególnie ta jego forma, którą określa się mianem anonimowego. Dotyczy bowiem najczęściej niemowląt lub małych dzieci, co do których rodzice naturalni wyrazili zgodę na ich przysposobienie bez wskazania osoby przysposabiającej. Wiąże się z nią z jednej strony pełne wejście przysposobionego do nowej rodziny, z drugiej zaś — ustanie praw i obowiązków wobec rodziny naturalnej oraz zerwanie wszelkich kontaktów z tą rodziną.</u>
+ <u xml:id="u-56.15" who="#PoselBafiaJerzy">Dążąc do prawnego umocnienia instytucji przysposobienia anonimowego, a pośrednio — do zwiększenia zainteresowania społecznego możliwościami, które z niego wynikają, projekt nowelizacji czyni to na kilku płaszczyznach. Przede wszystkim wyklucza możliwość ukształtowania przysposobienia anonimowego jako przysposobienia niepełnego oraz rozwiązania takiego przysposobienia. Ponadto czyni niedopuszczalne ustalenie pochodzenia dziecka przysposobionego anonimowo. Nowela zbliża równocześnie sposób rejestracji urodzenia dziecka anonimowo przysposobionego do sposobu rejestracji dziecka dokonywanej przez naturalnych rodziców. Nowela dopuszcza wreszcie prawną możliwość zmiany przysposobienia niepełnego na przysposobienie pełne.</u>
+ <u xml:id="u-56.16" who="#PoselBafiaJerzy">W efekcie tych zmian, w sposób pełniejszy niż dotychczas zostaje zagwarantowana więź dziecka z przysposabiającą go rodziną, ochrona zaś prawa do spokojnego posiadania stanu cywilnego, którym zainteresowany jest przysposobiony i przysposabiający, ulega niezbędnemu wzmocnieniu.</u>
+ <u xml:id="u-56.17" who="#PoselBafiaJerzy">Dążąc przy tym do skoncentrowania orzecznictwa dotyczącego osób niepełnoletnich w jednym specjalistycznym organie sądowym projekt ustawy przewiduje, że w sprawach małoletnich — sądem opiekuńczym jest sąd dla nieletnich. Takie unormowanie stanowi istotny krok naprzód w kierunku powołania tzw. sądów rodzinnych, które rozstrzygałyby sprawy cywilne i karne, powstałe na tle stosunków rodzinnych.</u>
+ <u xml:id="u-56.18" who="#PoselBafiaJerzy">Ważna społecznie i prawnie jest także ta część projektu noweli, której przepisy poświęcone są złagodzeniu konfliktów powstających w związku z postępowaniem rozwodowym. W szczególności zwraca uwagę fakt, że najczęstszym podłożem tych konfliktów jest pozostawanie rozwiedzionych małżonków we wspólnym mieszkaniu, a także i to, że w obecnie obowiązującym stanie prawnym podział majątku wspólnego może nastąpić dopiero po prawomocnym orzeczeniu rozwodu.</u>
+ <u xml:id="u-56.19" who="#PoselBafiaJerzy">Zmierzając do usunięcia przyczyn takich konfliktów, projekt upoważnia sądy do ustalenia już w wyroku rozwodowym sposobu korzystania z mieszkania w okresie wspólnego zamieszkiwania, a w wypadkach wyjątkowych uprawnia sąd nawet do nakazania eksmisji tego z małżonków, który swoim postępowaniem, rażąco naruszającym prawo lub zasady współżycia społecznego, uniemożliwia wspólne zamieszkiwanie. Na zgodne żądanie obojga małżonków w sytuacjach określonych w noweli sąd może zajmowane przez nich mieszkanie podzielić lub przyznać jednemu z małżonków. Nowela zawiera przy tym doniosłą społecznie dyrektywę, nakazującą sądowi uwzględnienie w tych wypadkach przede wszystkim interesu dzieci i interesu tego małżonka, któremu sąd powierza wykonywanie obowiązków rodzicielskich, przy którym więc pozostają dzieci.</u>
+ <u xml:id="u-56.20" who="#PoselBafiaJerzy">Dalej idące niż obecnie zabezpieczenie interesów dziecka w rodzinie, która ulega lub uległa rozkładowi, jest przedmiotem kilku innych projektowanych przepisów.</u>
+ <u xml:id="u-56.21" who="#PoselBafiaJerzy">Przede wszystkim projekt zmierza do postawienia tamy zarysowującej się w praktyce tendencji do uproszczonego rozpoznawania spraw rozwodowych małżonków posiadających małoletnie dzieci. Narusza to interes małoletnich. Brak obiektywnych ustaleń utrudnia nie tylko rozstrzygnięcie co do samego rozwodu, ale co do powierzenia opieki oraz określenia wysokości alimentów zgodnie z interesem dzieci.</u>
+ <u xml:id="u-56.22" who="#PoselBafiaJerzy">Następnie chcemy, aby wzmocnieniu uległa ochrona interesów rodziny w ,wypadku, gdy jeden z małżonków uchyla się od partycypowania w kosztach jej utrzymania. Dotychczasowy środek ochrony budżetu rodziny przed niebezpieczeństwem roztrwonienia, szczególnie gdy np. jeden z małżonków nadużywał alkoholu — nakazanie przez sąd wypłacenia wynagrodzenia lub innych należności wprost do rąk współmałżonka — zawodzi wówczas, gdy winny tej sytuacji uchyla się od podporządkowania nakazowi, zrywając jednostronnie więź rodzinną. Projektowana w związku z tym interwencja prawna polega na uzupełnieniu art. 28 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego w kierunku jednoznacznego rozciągnięcia mocy nakazu sądowego także na czas po ustaniu wspólnego pożycia małżonków.</u>
+ <u xml:id="u-56.23" who="#PoselBafiaJerzy">Przewidziana w noweli możliwość zmiany bądź uchylenia takiego nakazu pozostawiona została ocenie sądu. Samo ustanie wspólnego pożycia nie będzie już zatem stanowiło jedynej i wystarczającej przesłanki uchylenia nakazu.</u>
+ <u xml:id="u-56.24" who="#PoselBafiaJerzy">Ochronie interesów ekonomicznych rodziny służy również projektowane ograniczenie zakresu odpowiedzialności z majątku wspólnego za długi i innego rodzaju zobowiązania zaciągnięte przez jednego z małżonków. Z majątku tego mogły być zaspokajane również grzywny, kary porządkowe, nawiązki i koszty orzekane w postępowaniu karnym, a także odszkodowania zasądzone z tytułu czynów niedozwolonych, popełnionych przez jednego z małżonków. Praktyczna realizacja tego postanowienia wpływała niejednokrotnie niekorzystnie na stan zaspokojenia zwykłych potrzeb rodziny i to — co słusznie podnosiła krytyka społeczna — w sytuacji, gdy ani współmałżonek ani pozostali członkowie rodziny nie mieli wpływu na postępowanie zobowiązanego, zaciągającego pożyczki na alkohol lub naruszającego pod jego wpływem porządek prawny. W sytuacjach tych wspólność majątkowa, powołana jako nowoczesna forma prawna zinstytucjonalizowania stosunków majątkowych normalnie funkcjonującej rodziny, staje się fikcją, a i tak już skromne środki wypracowane przez jednego małżonka musiały w takich wypadkach służyć na zaspokajanie różnego rodzaju zobowiązań zaciągniętych przez niesolidnego współmałżonka oraz różnego rodzaju obciążających go należności. Potrzebie zaradzenia tak niepożądanej sytuacji wychodzi naprzeciw projekt zarówno w części dotyczącej Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, jak i innych aktów prawnych, których przepisy kwestii tej dotyczą.</u>
+ <u xml:id="u-56.25" who="#PoselBafiaJerzy">Założenia projektu w tej kwestii ująć można w stwierdzeniu, iż utrzymując w pełni ukształtowaną przez kodeks zasadę wspólności majątkowej małżonków oraz odpowiedzialności z tego majątku za zobowiązania i inne należności związane z funkcjonowaniem małżeństwa i rodziny — chroni zarazem ten majątek w społecznie uzasadnionym interesie rodziny przed skutkami nagannego działania jednego z małżonków, w szczególności przed działaniami i skutkami sprzeciwiającymi się zasadom współżycia społecznego.</u>
+ <u xml:id="u-56.26" who="#PoselBafiaJerzy">Ocena zasadności zaspokojenia długu z majątku wspólnego z punktu widzenia zasad współżycia społecznego, uwzględniać będzie charakter długu albo też stopień przyczynienia się drugiego z małżonków do powstania majątku wspólnego.</u>
+ <u xml:id="u-56.27" who="#PoselBafiaJerzy">Na zakończenie jeszcze jedna ze zmian, zapewniająca osobom wstępującym w związek małżeński równe prawa, co do wyboru nazwiska.</u>
+ <u xml:id="u-56.28" who="#PoselBafiaJerzy">Nowy przepis w art. 25 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego zezwala małżonkom na noszenie nazwiska żony na tych samych zasadach, jak przewidują to przepisy dotychczasowe co do noszenia przez małżonków nazwiska męża. Projekt dopuszcza również możliwość noszenia przez męża nazwiska swojego z dodanym nazwiskiem żony, co odpowiada dotychczasowym uprawnieniom tylko żony.</u>
+ <u xml:id="u-56.29" who="#PoselBafiaJerzy">Obywatelki i Obywatele Posłowie! Przedstawiłem podstawowe kierunki zmian Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego. Przebija z nich troska o rodzinę, o młode pokolenie, o dzieci wymagające wzmożonej opieki, o ochronę trwałości rodziny, o sprawniejsze rozstrzyganie spraw opiekuńczych, alimentacyjnych, majątkowych i mieszkaniowych.</u>
+ <u xml:id="u-56.30" who="#PoselBafiaJerzy">Rodzina, szczególnie w okresie kształtowania rozwiniętego społeczeństwa socjalistycznego, jest i będzie podstawową komórką życia społecznego, najmniejszym organizmem ekonomicznym, wielostronnie powiązanym z systemem ogólnonarodowej gospodarki, w sposób istotny wpływającym na jego funkcjonowanie i osiągnięcia. Rośnie też rola rodziny w wychowaniu młodego pokolenia, w kształtowaniu patriotycznych i socjalistycznych postaw etyczno-moralnych, w uzbrajaniu młodzieży w wiedzę, rzetelność, wrażliwość społeczną, w zamiłowanie do porządku i gospodarności, w poczucie godności własnej i poszanowanie godności innych, a więc w te wszystkie cechy, które znamionować powinny człowieka — członka socjalistycznej społeczności — Wskazujemy przy tym na istnienie współzależności pomiędzy kształtem i funkcjonowaniem rodziny a życiem społecznym kraju i poczuciem szczęścia osobistego jednostki, rozwijaniem uczuciowych i ideowych więzi wzbogacających treść i sens życia rodzinnego.</u>
+ <u xml:id="u-56.31" who="#PoselBafiaJerzy">Podniesienie rangi rodziny i kształtowanie szacunku dla mej, wzrost społecznej roli i pozycji kobiety matki stanowi część składową polityki Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej po VI i VII Zjeździe, polityki kształtowanej z inicjatywy I Sekretarza Komitetu Centralnego towarzysza Edwarda Gierka, który m.in. stwierdzał wyraźnie, że — „nie ma socjalistycznego społeczeństwa bez trwałej i mocnej duchowo rodziny” oraz, że — „Państwo ludowe będzie rodzinę polską otaczać opieką, umacniać i popierać w imię najżywotniejszych interesów naszego narodu”.</u>
+ <u xml:id="u-56.32" who="#PoselBafiaJerzy">Za słowami następują czyny. W ostatnich latach podjęta została aktywna polityka płac, rozwinięty został system świadczeń socjalnych, zrównano uprawnienia wszystkich pracowników do zwolnień z tytułu opieki nad dziećmi, zwiększono wymiar płatnego urlopu macierzyńskiego oraz bezpłatnego urlopu przysługującego matce wychowującej małe dzieci, zwiększono zakres uprawnień kobiet pracujących w okresie ciąży oraz wysokość zasiłków rodzinnych, rent i emerytur; ponadto utworzono fundusz alimentacyjny oraz wprowadzono dni wolne od pracy. Wszystko to są tylko przykłady, ważniejsze wyznaczniki korzystniejszych niż poprzednio warunków bytu i funkcjonowania polskiej rodziny.</u>
+ <u xml:id="u-56.33" who="#PoselBafiaJerzy">W toku realizacji programu budowy socjalizmu dla ludzi i przez ludzi — zgodność interesów rozwoju społeczno-gospodarczego kraju z interesami jednostkowymi staje się coraz pełniejsza i wszechstronniejsza, umacnia się jedność moralno-polityczna narodu oraz w sposób naturalny następuje sprzężenie kształtowania się socjalistycznych stosunków społecznych z ekonomicznym, moralnym i prawnym umacnianiem rodziny.</u>
+ <u xml:id="u-56.34" who="#PoselBafiaJerzy">Program umacniania rodziny ma głębokie treści humanistyczne, ponieważ wyższą jakość pracy i życia osiągamy dla rodziny i przy jej twórczym udziale, ponieważ szczęście rodziny traktujemy jako wartość ogólnonarodową.</u>
+ <u xml:id="u-56.35" who="#PoselBafiaJerzy">Wysoki Sejmie! W imieniu Komisji Prac Ustawodawczych, Komisji Pracy i Spraw Socjalnych oraz Komisji Spraw Wewnętrznych i Wymiaru Sprawiedliwości przedstawiam Wysokiej Izbie inicjatywę ustawodawczą posłów, ujętą w druku sejmowym nr 253 i wnoszę o uchwalenie projektu ustawy o zmianie ustawy Kodeks rodzinny i opiekuńczy.</u>
+ <u xml:id="u-56.36" who="#PoselBafiaJerzy">Przedstawione zmiany naszego prawa rodzinnego i opiekuńczego to przyczynek do wielkich przeobrażeń społecznych. Wnosimy je w przekonaniu, że będą dobrze służyły wypracowanej na VII Zjeździe PZPR idei umacniania rodziny.</u>
+ <u xml:id="u-56.37" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-57">
+ <u xml:id="u-57.0" who="#Marszalek">Dziękuję obywatelowi posłowi.</u>
+ <u xml:id="u-57.1" who="#Marszalek">Czy ktoś z Obywateli Posłów pragnie zabrać głos w sprawie projektowanej nowelizacji Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego?</u>
+ <u xml:id="u-57.2" who="#Marszalek">Nikt się nie zgłasza.</u>
+ <u xml:id="u-57.3" who="#Marszalek">Przystępujemy do głosowania.</u>
+ <u xml:id="u-57.4" who="#Marszalek">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem w całości projektu ustawy o zmianie ustawy Kodeks rodzinny i opiekuńczy wraz z dodatkową poprawką zgłoszoną w dniu dzisiejszym — zechce podnieść rękę.</u>
+ <u xml:id="u-57.5" who="#Marszalek">Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-57.6" who="#Marszalek">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-57.7" who="#Marszalek">Kto się wstrzymał od głosowania? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-57.8" who="#Marszalek">Stwierdzam, że Sejm jednomyślnie uchwalił ustawę o zmianie ustawy Kodeks rodzinny i opiekuńczy.</u>
+ <u xml:id="u-57.9" who="#Marszalek">Przystępujemy do punktu 6 porządku dziennego: Powołanie Komisji Nadzwyczajnej dla przygotowania projektu ustawy o zmianie Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej</u>
+ <u xml:id="u-57.10" who="#Marszalek">(druk nr 254).</u>
+ <u xml:id="u-57.11" who="#Marszalek">Proszę o zabranie głosu posła Edwarda Babi' cha.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-58">
+ <u xml:id="u-58.0" who="#PoselBabiuchEdward">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Klub Poselski Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej w porozumieniu z Klubami Poselskimi Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego i Stronnictwa Demokratycznego przedstawia Sejmowi projekt uchwały Sejmu w sprawie powołania Komisji Nadzwyczajnej dla przygotowania projektu ustawy o zmianie Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej.</u>
+ <u xml:id="u-58.1" who="#PoselBabiuchEdward">VI Zjazd PZPR zwrócił uwagę na dojrzewającą potrzebę nowelizacji Konstytucji naszego kraju. Ideowo-polityczne treści niezbędnych zmian zostały sformułowane w wystąpieniu sejmowym I Sekretarza Komitetu Centralnego PZPR towarzysza Edwarda Gierka w 30-lecie Polski Ludowej i znalazły potwierdzenie w toku dyskusji przedzjazdowej i obrad VII Zjazdu PZPR.</u>
+ <u xml:id="u-58.2" who="#PoselBabiuchEdward">W naszym socjalistycznym państwie — podobnie jak w innych bratnich krajach — Konstytucja pełni funkcję szczególną. Stanowi ona zarówno o ustroju politycznym, jak i o zasadach ustroju społeczno-ekonomicznego.</u>
+ <u xml:id="u-58.3" who="#PoselBabiuchEdward">Utwierdza osiągnięte przeobrażenia socjalistyczne i zdobycze ludu pracującego, a równocześnie wskazuje na dalsze kierunki rozwoju państwa i społeczeństwa; gwarantuje prawa i normuje powinności obywatelskie.</u>
+ <u xml:id="u-58.4" who="#PoselBabiuchEdward">Obowiązująca od 1952 roku Konstytucja Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej sprawdziła się w praktyce jako ustawa zasadnicza państwa budującego socjalizm. Zawarte w niej postanowienia w sposób właściwy określiły istotę klasową naszego państwa, ustrój polityczny i społeczno-gospodarczy, system naczelnych i terenowych organów władzy, prawa i obowiązki obywatelskie. W tym sensie założenia Konstytucji z 1952 r. zachowują swe walory normatywne na cały historyczny okres budownictwa socjalistycznego. Dlatego też zakres zmień, które naszym zdaniem należałoby rozważyć w obecnej Konstytucji, po winien mieć charakter ograniczony. Chodzi głównie o uwzględnienie najważniejszych nowych zjawisk i procesów społecznych, które dokonały ; się od czasu jej uchwalenia. Jest to niezbędne dla zachowania adekwatności norm konstytucyjnych z dynamicznie rozwijającą się rzeczywistością społeczną.</u>
+ <u xml:id="u-58.5" who="#PoselBabiuchEdward">Szczególnie głębokie przemiany dokonały się w sferze materialnego bytu, w rozwoju sił wytwórczych i stosunków produkcji. Umocniła się socjalistyczna baza naszego społeczeństwa. Socjalistyczne zasady niepodzielnie określają charakter naszego szybko rozwijającego się przemysłu, transportu, systemu finansowego, handlu, gospodarki komunalnej. Pogłębiają się socjalistyczne przemiany na wsi, rośnie uspołeczniony sektor w rolnictwie, głębokim przeobrażeniom podlega gospodarka chłopska, i coraz ściślej powiązana z gospodarką socjalistycznego państwa.</u>
+ <u xml:id="u-58.6" who="#PoselBabiuchEdward">Od kilku lat pomyślnie realizujemy politykę dynamicznego rozwoju społeczno-ekonomicznego oraz stałego polepszania materialnych i kulturalnych warunków życia ludzi pracy. Naszą dewizę stanowi podstawowa zasada socjalizmu, wedle której dobro człowieka i jest nadrzędnym celem wszystkich poczynań społecznych.</u>
+ <u xml:id="u-58.7" who="#PoselBabiuchEdward">Wkraczamy w nowy etap rozwoju naszego kraju, podejmujemy budowę rozwiniętego społeczeństwa socjalistycznego.</u>
+ <u xml:id="u-58.8" who="#PoselBabiuchEdward">W mijającym od uchwalenia obowiązującej Konstytucji ćwierćwieczu dokonały się również istotne przeobrażenia w orientacji politycznej i strukturze społecznej naszego narodu.</u>
+ <u xml:id="u-58.9" who="#PoselBabiuchEdward">Ugruntowała się w życiu politycznym przewodnia pozycja klasy robotniczej i jej partii. Trwałą cechą życia politycznego w naszym kraju jest współdziałanie Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej ze Zjednoczonym Stronnictwem Ludowym i Stronnictwem Demokra- tycznym oraz Front Jedności Narodu, zespalający wszystkich świadomych patriotów.</u>
+ <u xml:id="u-58.10" who="#PoselBabiuchEdward">Osiągnęliśmy — zwłaszcza w ostatnich latach — istotny postęp w umacnianiu socjalistycznego państwa, w pogłębianiu demokracji socjalistycznej. Rozwinęły się formy samorządu społecznego, zmieniona została struktura administracji państwowej.</u>
+ <u xml:id="u-58.11" who="#PoselBabiuchEdward">Doskonalimy ludowe prawo, umacniamy samorządność, podnosimy ład i porządek publiczny.</u>
+ <u xml:id="u-58.12" who="#PoselBabiuchEdward">W procesie socjalistycznego rozwoju utrwaliły się charakterystyczne stosunki społeczno-polityczne i zrodziły nowe formy życia politycznego. Powinny one znaleźć właściwy wyraz w Konstytucji.</u>
+ <u xml:id="u-58.13" who="#PoselBabiuchEdward">Możemy też dzisiaj pełniej niż było to możliwe w 1952 r. sformułować w Konstytucji postanowienia dotyczące praw i obowiązków obywateli. Prawa te realizujemy znacznie szerzej i na wyższym poziomie we wszystkich dziedzinach — w zapewnieniu pracy zgodnie z kwalifikacjami, w uprawnieniach socjalnych i opiece zdrowotnej, w dostępie do oświaty i uczestnictwie w kulturze. Coraz wyższe też musimy stawiać sobie wymagania, upowszechniać najlepsze wzory dobrej roboty, gospodarności, wysokiej społecznej dyscypliny i obywatelskiej odpowiedzialności, patriotycznej dbałości o sprawy kraju.</u>
+ <u xml:id="u-58.14" who="#PoselBabiuchEdward">Konstytucyjnego potwierdzenia wymagają również zasady międzynarodowej polityki Polski Ludowej, jej przynależność do światowego systemu socjalistycznego, jej nienaruszalna braterska więź ze Związkiem Radzieckim, jej niezłomna wola kierowania się zasadami pokojowego współistnienia w stosunkach z państwami o odmiennym ustroju. Są to zasady sprawdzone w praktyce, ugruntowane w świadomości narodu, stanowiące podstawę pozycji naszego państwa w świecie.</u>
+ <u xml:id="u-58.15" who="#PoselBabiuchEdward">Obywatele Posłowie! Wymieniłem jedynie najważniejsze spośród spraw wymagających rozważenia przez Komisję Nadzwyczajną, o powołanie której wnosimy. Przedłożony obywatelom posłom projekt przewiduje wybranie do jej składu znanych działaczy naszej partii i stronnictw politycznych, przedstawicieli bezpartyjnych i ugrupowań katolickich, działaczy związków zawodowych, ruchu kobiecego i młodzieżowego, robotników i chłopów, pracowników nauki i przedstawicieli innych środowisk twórczych. Będzie to zatem komisja reprezentatywna. Kierowanie jej pracami proponujemy powierzyć członkowi Biura Politycznego KC PZPR, Przewodniczącemu Rady Państwa prof. dr. Henrykowi Jabłońskiemu.</u>
+ <u xml:id="u-58.16" who="#PoselBabiuchEdward">Komisja Nadzwyczajna będzie współdziałać w realizacji swych zadań ze stałymi komisjami Sejmu i z szerokim gronem posłów. Jestem przekonany, że Komisja włączy do swych prac rzeczoznawców spośród przedstawicieli nauk społecznych, a zwłaszcza znawców prawa konstytucyjnego. Proponowana uchwała Sejmu przewiduje, że Komisja Nadzwyczajna przedstawi projekt ustawy o zmianie Konstytucji pod obrady Sejmu na posiedzeniu w lutym 1976 r.</u>
+ <u xml:id="u-58.17" who="#PoselBabiuchEdward">Obywatele Posłowie! Podejmujemy prace wielkiej doniosłości. Kierunek tych prac najlepiej wyznaczają słowa I Sekretarza KC PZPR towarzysza Edwarda Gierka, wypowiedziane 21 lipca ubiegłego roku w tej sali: „Powinniśmy taki kształt nadać Konstytucji naszego państwa, by stała się ona jeszcze mocniejszą podstawą budowy rozwiniętego społeczeństwa socjalistycznego i pełnej realizacji zasad socjalizmu we wszystkich dziedzinach życia narodu.” Wysoka Izbo! W imieniu Klubów Poselskich PZPR, ZSL i SD wnoszę, aby Wysoki Sejm raczył podjąć uchwałę o powołaniu Komisji Nadzwyczajnej dla przygotowania projektu ustawy o zmianie Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej — w brzmieniu przedłożonym w druku sejmowym nr 254.</u>
+ <u xml:id="u-58.18" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-59">
+ <u xml:id="u-59.0" who="#Marszalek">Dziękuję obywatelowi posłowi.</u>
+ <u xml:id="u-59.1" who="#Marszalek">Czy ktoś z Obywateli Posłów pragnie zabrać glos w tej sprawie?</u>
+ <u xml:id="u-59.2" who="#Marszalek">Nikt się nie zgłasza.</u>
+ <u xml:id="u-59.3" who="#Marszalek">Przystępujemy zatem do głosowania.</u>
+ <u xml:id="u-59.4" who="#Marszalek">Kto z Obywateli Posłów jest za podjęciem uchwały w sprawie powołania Komisji Nadzwyczajnej dla przygotowania projektu ustawy o zmianie Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej w proponowanym składzie — zgodnie z drukiem nr 254 — zechce podnieść rękę.</u>
+ <u xml:id="u-59.5" who="#Marszalek">Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-59.6" who="#Marszalek">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-59.7" who="#Marszalek">Kto się wstrzymał od głosowania? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-59.8" who="#Marszalek">Stwierdzam, że Sejm powołał jednomyślnie Komisję Nadzwyczajną dla przygotowania projektu ustawy o zmianie Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej oraz dokonał wyboru jej składu.</u>
+ <u xml:id="u-59.9" who="#Marszalek">Porządek dzienny dzisiejszego posiedzenia został wyczerpany.</u>
+ <u xml:id="u-59.10" who="#Marszalek">Proszę Obywatelkę Sekretarza Posła Stanisławę Karną o odczytanie komunikatu.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-60">
+ <u xml:id="u-60.0" who="#SekretarzposelStanislawaKarna">Bezpośrednio po zakończeniu obrad Sejmu odbędą się posiedzenia następujących Komisji sejmowych:</u>
+ <u xml:id="u-60.1" who="#SekretarzposelStanislawaKarna">1) Przemysłu Ciężkiego i Maszynowego — w sali nr 72, Dom Poselski, 2) Zdrowia i Kultury Fizycznej — w sali nr 67, Dom Poselski.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-61">
+ <u xml:id="u-61.0" who="#Marszalek">Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-61.1" who="#Marszalek">Na tym kończymy 30 posiedzenie Sejmu PRL.</u>
+ <u xml:id="u-61.2" who="#Marszalek">Protokół posiedzenia będzie wyłożony do przejrzenia w Biurze Prac Sejmowych.</u>
+ <u xml:id="u-61.3" who="#Marszalek">Obywatele Posłowie! Kończymy ostatnie w 1975 roku posiedzenie Sejmu. Był to rok doniosłych wydarzeń i osiągnięć w życiu naszego kraju.</u>
+ <u xml:id="u-61.4" who="#Marszalek">Przed kilkoma dniami zakończył obrady VII Zjazd PZPR. Uchwalony na Zjeździe program stanowi kontynuację i twórcze rozwinięcie polityki ustalonej przed 5 laty. Polityki, która we wszystkich dziedzinach przyniosła krajowi nie spotykany dotąd rozwój, a jego obywatelom poważny wzrost poziomu życiowego. Program VII Zjazdu PZPR — kierowniczej siły państwa i narodu — spotkał się z pełnym poparciem Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego i Stronnictwa Demokratycznego, z poparciem wszystkich sił społecznych skupionych we Froncie Jedności Narodu. Jest to program całego narodu, każdej Polki, każdego Polaka.</u>
+ <u xml:id="u-61.5" who="#Marszalek">Rok 1975 przyniósł dalszy postęp w rozwoju społeczno-gospodarczym naszej ojczyzny. Walnie przyczyniła się do tego realizacja zobowiązań podejmowanych przez ludzi pracy dla przyspieszenia rozwoju kraju i dla uczczenia VII Zjazdu partii. W pełni został zrealizowany i na wszystkich podstawowych odcinkach wyraźnie przekroczony plan 5-letni, którego ambitne zadania zwiększone zostały z inicjatywy I Krajowej Konferencji Partyjnej.</u>
+ <u xml:id="u-61.6" who="#Marszalek">Mijający rok był rokiem dalszego wzrostu autorytetu i znaczenia Polski na arenie międzynarodowej. Zawdzięczamy to naszemu rozwojowi gospodarczemu, społecznemu i kulturalnemu, na który złożył się wysiłek całego narodu. Zawdzięczamy to naszej braterskiej współpracy ze Związkiem Radzieckim i naszej przynależności do wspólnoty socjalistycznej. Wielkim zwycięstwem naszym, zwycięstwem wspólnoty socjalistycznej, zwycięstwem zwolenników pokojowego współistnienia we wszystkich krajach Europy — były uchwały Europejskiej Konferencji Bezpieczeństwa i Współpracy w Helsinkach.</u>
+ <u xml:id="u-61.7" who="#Marszalek">Obywatele Posłowie! Wszystkie wydarzenia mające wpływ na rozwój kraju i na jego pozycję w świecie znajdowały głęboki oddźwięk w pracach Sejmu.</u>
+ <u xml:id="u-61.8" who="#Marszalek">Wszyscy mamy w pamięci uroczyste posiedzenie Sejmu w 30 rocznicę zwycięstwa nad faszyzmem i doniosłe wystąpienie I Sekretarza Komitetu Centralnego PZPR posła Edwarda Gierka.</u>
+ <u xml:id="u-61.9" who="#Marszalek">Przedyskutowaliśmy na posiedzeniu Sejmu oświadczenie Prezesa Rady Ministrów o wynikach Europejskiej Konferencji Bezpieczeństwa i Współpracy, dając wyraz poparcia dla wyników tej Konferencji i dla stanowiska, jakie zajęła na niej delegacja polska.</u>
+ <u xml:id="u-61.10" who="#Marszalek">Rozpatrywaliśmy na posiedzeniach Sejmu i jego komisji wiele węzłowych dla rozwoju naszego kraju problemów społecznych i ekonomicznych.</u>
+ <u xml:id="u-61.11" who="#Marszalek">Niemało uwagi poświęciliśmy sprawom warunków życia obywateli. W 1975 r. kontynuowaliśmy prace ustawodawcze nad rozszerzeniem zakresu świadczeń socjalnych państwa, zapewniliśmy m. in. dalszą poprawę warunków życia weteranów walk wyzwoleńczych i byłych więźniów hitlerowskich obozów koncentracyjnych.</u>
+ <u xml:id="u-61.12" who="#Marszalek">Przyjęliśmy dziś ustawę nowelizującą Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Kodeks, który umacnia prawne warunki rozwoju podstawowej komórki społecznej, jaką w naszym socjalistycznym państwie jest i pozostanie rodzina.</u>
+ <u xml:id="u-61.13" who="#Marszalek">Obywatele Posłowie! W związku ze zbliżającym się Nowym Rokiem, chciałbym w imieniu całej Izby złożyć serdeczne życzenia dalszych sukcesów w działalności politycznej i w życiu osobistym posłowi Edwardowi Cierkowi</u>
+ <u xml:id="u-61.14" who="#komentarz">(oklaski), a równocześnie dołączyć gratulacje w związku z ponownym wybraniem towarzysza Gierka na stanowisko I Sekretarza KC PZPR. </u>
+ <u xml:id="u-61.15" who="#Marszalek">(Oklaski)*</u>
+ <u xml:id="u-61.16" who="#Marszalek">Najlepsze życzenia składam Przewodniczącemu Rady Państwa obywatelowi Henrykowi Jabłońskiemu i członkom Rady Państwa.</u>
+ <u xml:id="u-61.17" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ <u xml:id="u-61.18" who="#Marszalek">Pragnę przekazać w imieniu Sejmu najlepsze życzenia Prezesowi Rady Ministrów obywatelowi Piotrowi Jaroszewiczowi i członkom Rządu.</u>
+ <u xml:id="u-61.19" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ <u xml:id="u-61.20" who="#Marszalek">W imieniu Prezydium Sejmu wyrażam wszystkim Wam, Obywatele Posłowie, podziękowanie za Waszą pracę w Sejmie i wśród wyborców. Życzę Wam dalszych sukcesów w działalności społecznej i zawodowej oraz w życiu osobistym. Niech rok 1976 będzie rokiem owocnej pracy dla wszystkich, niech przyniesie dalszy postęp w rozwoju naszej Ojczyzny.</u>
+ <u xml:id="u-61.21" who="#Marszalek">Wszystkiego najlepszego.</u>
+ <u xml:id="u-61.22" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ <u xml:id="u-61.23" who="#Marszalek">Zamykam posiedzenie.</u>
+ <u xml:id="u-61.24" who="#komentarz">(Koniec posiedzenia o godz. 12 min. 20)</u>
+ </div>
+ </body>
+ </text>
+ </TEI>
+</teiCorpus>
diff --git a/1972-1976/sejm/posiedzenia/pp/197276-sjm-ppxxx-00031-01/header.xml b/1972-1976/sejm/posiedzenia/pp/197276-sjm-ppxxx-00031-01/header.xml
new file mode 100644
index 0000000..e437699
--- /dev/null
+++ b/1972-1976/sejm/posiedzenia/pp/197276-sjm-ppxxx-00031-01/header.xml
@@ -0,0 +1,40 @@
+<?xml version='1.0' encoding='UTF-8'?>
+<teiHeader xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude" xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0" xml:id="PPC-197276-sjm-ppxxx-00031-01">
+ <fileDesc>
+ <titleStmt>
+ <title>31 posiedzenie Sejmu PRL</title>
+ </titleStmt>
+ <publicationStmt>
+ <p>Prosimy o zapoznanie się z nagłówkiem korpusu (PPC_header.xml).</p>
+ </publicationStmt>
+ <sourceDesc>
+ <bibl>
+ <title>31 posiedzenie Sejmu PRL</title>
+ <publisher>Kancelaria Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej</publisher>
+ <note type="system">PRL</note>
+ <note type="house">Sejm</note>
+ <note type="termNo">6</note>
+ <note type="type">Posiedzenie Plenarne</note>
+ <note type="sessionNo">31</note>
+ <note type="dayNo">1</note>
+ <date>1976-01-17</date>
+ </bibl>
+ </sourceDesc>
+ </fileDesc>
+ <profileDesc>
+ <particDesc>
+ <person xml:id="komentarz" role="speaker">
+ <persName>Komentarz</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="Marszalek" role="speaker">
+ <persName>Marszałek</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselSurowiecZygmunt" role="speaker">
+ <persName>Poseł Surowiec Zygmunt</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="SekretarzposelHenrykPawlowski" role="speaker">
+ <persName>Sekretarz poseł Henryk Pawłowski</persName>
+ </person>
+ </particDesc>
+ </profileDesc>
+</teiHeader>
diff --git a/1972-1976/sejm/posiedzenia/pp/197276-sjm-ppxxx-00031-01/text_structure.xml b/1972-1976/sejm/posiedzenia/pp/197276-sjm-ppxxx-00031-01/text_structure.xml
new file mode 100644
index 0000000..9522445
--- /dev/null
+++ b/1972-1976/sejm/posiedzenia/pp/197276-sjm-ppxxx-00031-01/text_structure.xml
@@ -0,0 +1,132 @@
+<?xml version='1.0' encoding='UTF-8'?>
+<teiCorpus xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude" xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">
+ <xi:include href="PPC_header.xml"/>
+ <TEI>
+ <xi:include href="header.xml"/>
+ <text>
+ <body>
+ <div xml:id="div-1">
+ <u xml:id="u-1.0" who="#komentarz">Sejm</u>
+ <u xml:id="u-1.1" who="#komentarz">Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej</u>
+ <u xml:id="u-1.2" who="#komentarz">Kadencja VI — Sesja VIII</u>
+ <u xml:id="u-1.3" who="#komentarz">Sprawozdanie Stenograficzne z 31 posiedzenia Sejmu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej w dniu 17 stycznia 1976 r.</u>
+ <u xml:id="u-1.4" who="#komentarz">Warszawa 1976</u>
+ <u xml:id="u-1.5" who="#komentarz">(Początek posiedzenia o godz. 10 min. 05)</u>
+ <u xml:id="u-1.6" who="#komentarz">(Na posiedzeniu przewodniczy Marszałek Sejmu Stanisław Gucwa)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-2">
+ <u xml:id="u-2.0" who="#Marszalek">Otwieram posiedzenie.</u>
+ <u xml:id="u-2.1" who="#Marszalek">Powołuję na sekretarzy posłów Henryka</u>
+ <u xml:id="u-2.2" who="#Marszalek">Pawłowskiego i Czesława Wojterę.</u>
+ <u xml:id="u-2.3" who="#Marszalek">Protokół i listę mówców prowadzić będzie poseł Czesław Wojtera.</u>
+ <u xml:id="u-2.4" who="#Marszalek">Proszę Posłów Sekretarzy o zajęcie miejsc przy stole prezydialnym.</u>
+ <u xml:id="u-2.5" who="#Marszalek">Protokół 30 posiedzenia uważam za przyjęty wobec niewniesienia przeciwko niemu zastrzeżeń.</u>
+ <u xml:id="u-2.6" who="#Marszalek">Ustalony przez Prezydium Sejmu porządek dzienny dzisiejszego posiedzenia został Obywatelom Posłom doręczony.</u>
+ <u xml:id="u-2.7" who="#Marszalek">Czy ktoś z Obywateli Posłów pragnie zabrać głos w sprawie porządku dziennego?</u>
+ <u xml:id="u-2.8" who="#Marszalek">Nikt się nie zgłasza.</u>
+ <u xml:id="u-2.9" who="#Marszalek">Uważam zatem, że Sejm porządek dzienny posiedzenia, przedstawiony przez Prezydium Sejmu, zatwierdził.</u>
+ <u xml:id="u-2.10" who="#Marszalek">Przystępujemy do rozpatrzenia sprawozdania Komisji Prac Ustawodawczych oraz Komisji Spraw Wewnętrznych i Wymiaru Sprawiedliwości o przedstawionych przez Radę Państwa projektach:</u>
+ <u xml:id="u-2.11" who="#Marszalek">1) Ustawy Konstytucyjnej o upływie kadencji rad narodowych stopnia wojewódzkiego</u>
+ <u xml:id="u-2.12" who="#Marszalek">(druki nr 255 i 257), 2) ustawy Ordynacja wyborcza do Sejmu i rad narodowych (druki nr 256 i 258).</u>
+ <u xml:id="u-2.13" who="#Marszalek">Głos ma sprawozdawca poseł Zygmunt Surowiec.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-3">
+ <u xml:id="u-3.0" who="#PoselSurowiecZygmunt">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Komisja Prac Ustawodawczych oraz Komisja Spraw Wewnętrznych i Wymiaru Sprawiedliwości upoważniły mnie do przedstawienia Wysokiej Izbie stanowiska obydwu komisji wobec wniesionych do Sejmu — z inicjatywy Rady Państwa — projektów dwóch ustaw, a mianowicie:</u>
+ <u xml:id="u-3.1" who="#PoselSurowiecZygmunt">— Ustawy Konstytucyjnej o upływie kadencji rad narodowych stopnia wojewódzkiego oraz — ustawy Ordynacja wyborcza do Sejmu i rad narodowych.</u>
+ <u xml:id="u-3.2" who="#PoselSurowiecZygmunt">Mam zaszczyt złożyć Wysokiemu Sejmowi sprawozdanie z wyników prac tych komisji poświęconych rozpatrzeniu obydwu projektów na wspólnym posiedzeniu.</u>
+ <u xml:id="u-3.3" who="#PoselSurowiecZygmunt">Niech mi będzie wolno przy tym zaprezentować z tej trybuny najważniejsze, a zarazem najdobitniej podkreślone w toku prac komisji, motywy i przesłanki przemawiające za uchwaleniem wymienionych projektów ustaw.</u>
+ <u xml:id="u-3.4" who="#PoselSurowiecZygmunt">Obydwie ustawy mają doniosłe znaczenie społeczno-polityczne. Dotyczą wyborów do organów przedstawicielskich, w tym do najwyższego organu przedstawicielskiego — do Sejmu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej.</u>
+ <u xml:id="u-3.5" who="#PoselSurowiecZygmunt">System organów przedstawicielskich stanowi fundamentalną zasadę ustrojowo-polityczną w naszym kraju. Dzięki niemu realizowana jest, zagwarantowana w Konstytucji PRL, zasada ludowładztwa. Konstytucja stwierdza to dobitnie w słowach:</u>
+ <u xml:id="u-3.6" who="#PoselSurowiecZygmunt">„W Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej władza należy do ludu pracującego miast i wsi. Lud pracujący sprawuje władzę państwową przez swych przedstawicieli, wybieranych do Sejmu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej i do rad narodowych w wyborach powszechnych, równych, bezpośrednich, w głosowaniu tajnym”.</u>
+ <u xml:id="u-3.7" who="#PoselSurowiecZygmunt">Wybory są natomiast jednym z praktycznych przejawów istnienia systemu przedstawicielskiego. Są niezastąpioną drogą delegowania przez lud swoich najlepszych przedstawicieli do organów przedstawicielskich.</u>
+ <u xml:id="u-3.8" who="#PoselSurowiecZygmunt">Stąd tak doniosłe znaczenie ma prawo wyborcze. O jego znaczeniu świadczy fakt, iż podstawowe normy prawa wyborczego podniesione zostały do rangi prawa konstytucyjnego. Ujęte zostały w oddzielnym rozdziale naszej Konstytucji, zawierającym obszerny katalog praw wyborczych. Należą dzięki temu do zasad ustrojowo-politycznych naszego państwa.</u>
+ <u xml:id="u-3.9" who="#PoselSurowiecZygmunt">Przepisy Konstytucji w tym zakresie konkretyzuje i rozwija Ordynacja wyborcza. Określa ona poza tym organy powołane do przeprowadzania wyborów oraz tryb postępowania wyborczego. Razem z przepisami Konstytucji tworzy pełny, zamknięty system prawa wyborczego.</u>
+ <u xml:id="u-3.10" who="#PoselSurowiecZygmunt">Wysoki Sejmie! Wszystkie wymienione wyżej okoliczności przesądzają o doniosłym znaczeniu społeczno-politycznym przedłożonych Wysokiemu Sejmowi projektów ustaw. Projekty te są przy tym rozpatrywane w warunkach zapoczątkowanej budowy rozwiniętego społeczeństwa socjalistycznego, kiedy nadal wzrasta i będzie wzrastać rola i ranga organów przedstawicielskich w naszym kraju, w tym przede wszystkim Sejmu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej.</u>
+ <u xml:id="u-3.11" who="#PoselSurowiecZygmunt">Należy stwierdzić, że obydwa przedłożone Wysokiemu Sejmowi projekty ustaw pozostają ze sobą w ścisłym związku.</u>
+ <u xml:id="u-3.12" who="#PoselSurowiecZygmunt">Projekt Ordynacji wyborczej do Sejmu i rad narodowych ma na celu zaktualizowanie i dostosowanie naszego prawa wyborczego do osiągniętego poziomu rozwoju społeczno-politycznego, zaś Ustawa Konstytucyjna o upływie kadencji rad narodowych stopnia wojewódzkiego ma stworzyć podstawy do nowego ukształtowania terenowych organów przedstawicielskich w województwach.</u>
+ <u xml:id="u-3.13" who="#PoselSurowiecZygmunt">Terenowe organy władzy i administracji przeszły, jak wiemy, głęboką historyczną reformę. Jej pierwszy etap objął organy stopnia gminnego. Wybory do rad narodowych, jakie miały miejsce w grudniu 1973 r., odbyły się już po zrealizowaniu reformy w gminach. Pozwoliło to na ukształtowanie składu gminnych rad narodowych zgodnie z nowym podziałem administracyjnym na szczeblu gminy z uwzględnieniem nowych zadań rad narodowych i ich organów zarządzająco-wykonawczych.</u>
+ <u xml:id="u-3.14" who="#PoselSurowiecZygmunt">W innych warunkach ukształtowane zostały natomiast aktualnie działające rady narodowe stopnia wojewódzkiego. W wyniku wcielenia w życie trzeciego etapu reformy terenowych organów władzy i administracji państwowej powołanych zostało szereg nowych województw, zaś dotychczas istniejące przeszły istotne przeobrażenia.</u>
+ <u xml:id="u-3.15" who="#PoselSurowiecZygmunt">Składy osobowe rad narodowych nowych województw ukształtowane zostały w oparciu o mandaty radnych dotychczasowych rad narodowych stopnia wojewódzkiego, a częściowo o mandaty radnych zniesionych powiatów. Zmianom uległy w związku z tym także składy osobowe rad narodowych utrzymanych województw.</u>
+ <u xml:id="u-3.16" who="#PoselSurowiecZygmunt">Rady narodowe stopnia wojewódzkiego w ich obecnym składzie podjęły wielki trud praktycznego wcielenia w życie ostatniego etapu reformy i wywiązują się dobrze z nałożonych na nie zadań. Następuje integracja poszczególnych województw.</u>
+ <u xml:id="u-3.17" who="#PoselSurowiecZygmunt">Wysoka Izbo! Kraj nasz wstąpił obecnie w okres nowego pięciolecia. Klasa robotnicza, chłopi, wszyscy ludzie pracy w naszym kraju ze zdwojoną energią rozpoczęli realizację wielkich i ambitnych zadań kolejnego pięciolecia. Dla urzeczywistnienia naszych ogólnonarodowych zamierzeń, dla osiągnięcia dalszego i znacznie większego niż w poprzednich latach postępu w dziele społeczno-gospodarczego rozwoju kraju — w myśl programowych wytycznych i postanowień przyjętych na VII Zjeździe Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej — nieodzowna staje się pełna mobilizacja wszystkich sił społecznych. Ogromna rola mobilizacyjna i organizatorsko-wychowawcza przypada radom narodowym jako przedstawicielskim organom władzy terenowej.</u>
+ <u xml:id="u-3.18" who="#PoselSurowiecZygmunt">W sprzyjającym klimacie społeczno-politycznym, w atmosferze aktywności i inicjatywy ludzi pracy, w nowych warunkach, które stworzyła przeprowadzona reforma terenowych organów władzy i administracji państwowej zwiększyła się sprawność, operatywność i samodzielność działania rad narodowych, wzrosła ich odpowiedzialność za realizację zadań ustalonych w planach ogólnonarodowych i terenowych. Daję się przy tym obserwować rosnący autorytet, jaki zdobywają rady i radni dzięki rzeczywistym osiągnięciom.</u>
+ <u xml:id="u-3.19" who="#PoselSurowiecZygmunt">Rady narodowe pracują coraz efektywniej, dając liczne dowody rosnącej gospodarności, zaradności, twórczej inicjatywy i skuteczności działania, wykorzystując swe ustawowe uprawnienia i kierując się w rozstrzyganiu stojących przed nimi problemów i spraw, zgodnością celów i zadań, jakie przyświecają zarówno organom przedstawicielskim, jak też organom terenowej administracji państwowej.</u>
+ <u xml:id="u-3.20" who="#PoselSurowiecZygmunt">W wyniku dokonanej zmiany podziału obszaru państwa na 49 województw oraz na skutek zniesienia powiatów, wojewódzkie rady narodowe ukształtowały się na podstawie dwóch zasad: uzyskanego w wyborach w 1973 roku mandatu oraz miejsca pracy bądź zamieszkania radnych. Nowe terytorialne ukształtowanie województw zdezaktualizowało przy tym dotychczasowy podział na okręgi wyborcze. Przyjęty wówczas sposób ukonstytuowania rad narodowych stopnia wojewódzkiego, aczkolwiek słuszny i merytorycznie uzasadniony oraz zgodny z przepisami prawa, spowodował jednak odstępstwa od norm liczebności wojewódzkich rad narodowych, a także różnice między liczbami radnych poszczególnych wojewódzkich rad narodowych. W niektórych wypadkach wojewódzkie rady narodowe mają składy osobowe wyższe liczebnie od tych, które przewiduje Ordynacja wyborcza. Składy rad narodowych stopnia wojewódzkiego ukształtowane w połowie ubiegłego roku, a będące konsekwencją trzeciego etapu reformy administracyjnej, mają z konieczności wyraźne cechy rozwiązania tymczasowego. Należy zatem zmierzać ku rozwiązaniu trwałemu.</u>
+ <u xml:id="u-3.21" who="#PoselSurowiecZygmunt">Wzrost autorytetu i skuteczności działania, wzmocnienie wojewódzkich organów władzy przedstawicielskiej można będzie osiągnąć przez nadanie im charakteru reprezentacji odpowiednich do aktualnych struktur organizacyjnych, gospodarczych i społeczno-politycznych nowych województw.</u>
+ <u xml:id="u-3.22" who="#PoselSurowiecZygmunt">Przyjęcie projektu Ustawy Konstytucyjnej o upływie kadencji rad narodowych stopnia wojewódzkiego umożliwi więc wyborcom wyłonienie nowych reprezentacji województw, które w poczuciu gospodarskiej odpowiedzialności działać będą na rzecz realizacji zadań ogólnopaństwowych oraz dynamicznego rozwoju swoich regionów, na rzecz przyspieszenia w nich procesów właściwie rozumianej integracji.</u>
+ <u xml:id="u-3.23" who="#PoselSurowiecZygmunt">W tych warunkach w pełni uzasadniony jest proponowany w projekcie ustawy wybór daty upływu kadencji rad narodowych szczebla wojewódzkiego, a mianowicie dnia 19 marca 1976 roku. Zbiega się on, jak wiadomo, z datą upływu obecnej kadencji Sejmu PRL. Umożliwi to przeprowadzenie wspólnych wyborów do Sejmu i wojewódzkich rad narodowych. Ten równoczesny akt wyborczy, dokonywany w toku jednej kampanii politycznej — jak na to wskazują doświadczenia lat ubiegłych — nie osłabi, lecz podniesie zasięg oraz wzbogaci jej treści i umożliwi pełniejszą aktywizację wszystkich sił skupionych we Froncie Jedności Narodu. Wspólnym wyborom sprzyja też obecny klimat polityczny kraju, sprzyja wysoka aktywność, która cechuje nasze społeczeństwo po VII Zjeździe PZPR, w przededniu Kongresu ZSL i SD. Kierując się tymi przesłankami, Komisja Prac Ustawodawczych oraz Komisja Spraw Wewnętrznych i Wymiaru Sprawiedliwości zaaprobowały w całości projekt Ustawy Konstytucyjnej o upływie kadencji rad narodowych stopnia wojewódzkiego nie proponując do niego zmian.</u>
+ <u xml:id="u-3.24" who="#PoselSurowiecZygmunt">Wysoki Sejmie! Obie komisje, z których upoważnienia mam zaszczyt występować, wiele uwagi poświęciły także przedłożonemu projektowi ustawy Ordynacja wyborcza do Sejmu i rad narodowych. Akt ten ma, jak wspomniałem, wielką rangę polityczną. Ma on szczegółowo określać i równocześnie gwarantować zgodny z zasadami demokracji socjalistycznej tryb wybierania przedstawicieli ludu pracującego do organów władzy państwowej — Sejmu PRL i rad narodowych. Ordynacja wyborcza rozstrzyga o tym, kto wybiera i kto może być wybierany. Ma w rezultacie decydujące znaczenie dla kształtowania przedstawicielskich organów władzy, dla praktycznego urzeczywistniania w naszych warunkach idei ludowładztwa.</u>
+ <u xml:id="u-3.25" who="#PoselSurowiecZygmunt">Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej spełnia funkcję najwyższego organu ustawodawczego, ustala główne kierunki rozwoju społeczno-gospodarczego kraju i budżet państwa, nadaje kształt naszym stosunkom z innymi państwami, sprawuje kontrolę nad działalnością innych organów władzy i administracji państwowej, powołuje Radę Ministrów oraz wykonuje wiele innych doniosłych zadań. Rady narodowe wyrażają wolę ludu pracującego, rozwijają jego inicjatywę oraz aktywność na rzecz pomnażania sił, dorobku i kultury narodu, są podstawowymi organami samorządu ludności, spełniają doniosłą rolę w budowie rozwiniętego społeczeństwa socjalistycznego. Działalność rad narodowych, utworzonych zgodnie z wymogami centralizmu demokratycznego, umożliwia kojarzenie potrzeb terenu z potrzebami ogólnopaństwowymi.</u>
+ <u xml:id="u-3.26" who="#PoselSurowiecZygmunt">Nasz system organów przedstawicielskich obejmuje wszystkie jednostki podziału terytorialnego w przeciwieństwie do państw kapitalistycznych, gdzie organami przedstawicielskimi są tylko i wyłącznie parlamenty. Nie są natomiast organami przedstawicielskimi — w pełnym znaczeniu tego słowa — organy samorządu terytorialnego. Do ich właściwości należą bowiem jedynie niektóre sprawy socjalno-bytowe mieszkańców określonego terenu. Ich działalność może mieć pewne znaczenie dla ludzi pracy, jednak nie wykracza nigdy poza wąskie ramy, które wyznacza temu samorządowi ustrój burżuazyjny.</u>
+ <u xml:id="u-3.27" who="#PoselSurowiecZygmunt">Obywatele Posłowie! Ordynacja wyborcza, jeżeli weźmiemy pod uwagę zasięg jej działania, a w szczególności liczbę obywateli, których bezpośrednio dotyczy, jest aktem o powszechnym zasięgu. Świadczą o tym niektóre dane, odnoszące się do ostatnich wyborów. Liczba uprawnionych do głosowania w wyborach do Sejmu w 1972 roku wynosiła ponad 22 mln, a w wyborach do rad narodowych w 1973 r.— nieco ponad 23 mln obywateli.</u>
+ <u xml:id="u-3.28" who="#PoselSurowiecZygmunt">Ordynacje wyborcze określały wówczas zasady działalności i tryb postępowania dla 17 852 okręgowych i obwodowych komisji w wyborach do Sejmu oraz dla 21 583 powiatowych, miejskich, dzielnicowych, gminnych, obwodowych komisji wyborczych do rad narodowych. Liczba obywateli powołanych do komisji wyborczych wynosiła wtedy 147 000 przy wyborach do Sejmu i 175 000 przy wyborach do rad narodowych. Ponadto w kampanii wyborczej biorą udział liczne rzesze aktywu społeczno-politycznego.</u>
+ <u xml:id="u-3.29" who="#PoselSurowiecZygmunt">Aktualnie ogólna liczba radnych wszystkich stopni wynosi 132 326. Dane te wymownie świadczą o skali społeczno-politycznego znaczenia Ordynacji wyborczej.</u>
+ <u xml:id="u-3.30" who="#PoselSurowiecZygmunt">Rozpatrując tekst projektu nowej Ordynacji wyborczej w brzmieniu zaproponowanym przez Radę Państwa, obie komisje wyraziły przede wszystkim zgodną opinię, iż jak najbardziej celowe jest uregulowanie strony prawnej wyborów do Sejmu i rad narodowych w jednym, wewnętrznie spójnym akcie ustawodawczym. W tym kierunku szły zgłaszane od dawna postulaty. Ich uzasadnieniem było oparcie tego podstawowego prawa politycznego na jednolitych przesłankach.</u>
+ <u xml:id="u-3.31" who="#PoselSurowiecZygmunt">Należy przy tym podkreślić, że zarówno Ordynacja wyborcza do rad narodowych, a tym bardziej Ordynacja wyborcza do Sejmu, ze zrozumiałych powodów nie uwzględniały nowych treści i nowej terminologii, wynikających ze zmian organizacyjnych i strukturalnych terenowych organów władzy i administracji, państwowej, zwłaszcza z wprowadzonego dwustopniowego podziału terytorialnego kraju. Z dwóch możliwych rozwiązań: modyfikacja obowiązujących dotychczas ordynacji lub uchylenie ich i zastąpienie jednym aktem kompleksowo regulującym cały system wyborczy — to drugie rozwiązanie wydaje się jedynie słuszne. Przede wszystkim z tego względu, że konstytucyjne zasady prawa wyborczego są wspólne dla Sejmu i rad narodowych.</u>
+ <u xml:id="u-3.32" who="#PoselSurowiecZygmunt">Projektowana regulacja, dzięki ujęciu jej w jednym akcie prawnym, uczyni prawo wyborcze bardziej czytelnym i łatwiejszym w praktycznym stosowaniu. Usuwając dawne, podyktowane zdezaktualizowanymi już przesłankami, różnice w przepisach dotyczących wyborów do Sejmu i wyborów do rad narodowych, projekt ustawy uwzględnia zarazem w pełni uzasadnione odrębności. Dotyczą one m. in. tworzenia i kształtu okręgów wyborczych, organizacji komisji wyborczych, przedterminowej utraty mandatu w wypadkach wyjątkowych, wymogów wyższego wieku dla kandydata na posła.</u>
+ <u xml:id="u-3.33" who="#PoselSurowiecZygmunt">Zachowana też zostaje prawna możliwość przeprowadzenia wyborów albo wspólnych do Sejmu i rad narodowych obu stopni, albo wspólnych do Sejmu i rad narodowych stopnia wojewódzkiego — jak się zamierza uczynić w najbliższych wyborach — albo wreszcie wyborów oddzielnych do Sejmu oraz rad narodowych wszystkich stopni bądź tylko stopnia wojewódzkiego, albo stopnia podstawowego.</u>
+ <u xml:id="u-3.34" who="#PoselSurowiecZygmunt">Spośród najbardziej istotnych momentów, które uwzględnia projekt ustawy, kilka zasługuje na szczególną uwagę. Chodzi tu przede wszystkim o prawne usankcjonowanie — w ślad za zmianami wprowadzonymi w 1973 roku w Ordynacji wyborczej do rad narodowych — politycznej praktyki przeprowadzania wyborów, powszechnie zresztą stosowanej już w przeszłości, a ujętej obecnie w art. 1 ust. 1 projektowanej ustawy. Przepis ten brzmi:</u>
+ <u xml:id="u-3.35" who="#PoselSurowiecZygmunt">,,Wybory do Sejmu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej i rad narodowych odbywają się w oparciu o program Frontu Jedności Narodu, będącego wyrazem wspólnej patriotycznej postawy wszystkich świadomych i aktywnych obywateli wobec zasadniczych interesów narodu i państwa socjalistycznego. Przewodnią siłę ideową Frontu Jedności Narodu stanowi Polska Zjednoczona Partia Robotnicza, a podstawę polityczną — współdziałanie Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej ze Zjednoczonym Stronnictwem Ludowym i Stronnictwem Demokratycznym oraz współpraca wszystkich organizacji społecznych ludu pracującego miast i wsi.” Nowa Ordynacja wyborcza utrwali ustaloną praktykę zgłaszania wspólnych list kandydatów na posłów i radnych przez komitety Frontu Jedności Narodu imieniem wszystkich konstytucyjnie do tego upoważnionych organizacji (art. 40).</u>
+ <u xml:id="u-3.36" who="#PoselSurowiecZygmunt">Inny ważny moment — to ujednolicenie zasad tworzenia listy kandydatów na posłów i na radnych.</u>
+ <u xml:id="u-3.37" who="#PoselSurowiecZygmunt">W odniesieniu do wyborów do Sejmu istniała dotąd możliwość zgłoszenia na liście więcej kandydatów niż przypada mandatów na dany okręg wyborczy. Obecnie proponuje się ową możliwość, zresztą zawsze w kolejnych wyborach wykorzystywaną, zastąpić ustawowym obowiązkiem (art. 41 ust. 2). Pogłębi to demokratyczność wyborów.</u>
+ <u xml:id="u-3.38" who="#PoselSurowiecZygmunt">Projekt ustawy określa przesłanki odwoływania posłów przez wyborców. Projektowana ustawa stanowi mianowicie, iż wyborcy mogą odwołać posła, który uchyla się od prac w Sejmie, albo gdy z innych względów zawiódł zaufanie wyborców. Decyzję o zwróceniu się do wyborców o odwołanie posła ustawa zastrzega Sejmowi. Z wnioskiem w tej sprawie do Sejmu może wystąpić komitet Frontu Jedności Narodu. Sejm stwierdzać będzie też wygaśnięcie mandatu posła.</u>
+ <u xml:id="u-3.39" who="#PoselSurowiecZygmunt">W celu usunięcia aktualnie niecelowych zróżnicowań w regulacji prawnej wyborów do Sejmu i rad narodowych, nowe przepisy proponują ustalenie identycznych warunków wyboru posła i radnego przez uzależnienie wyborów także radnego a nie tylko, jak dotąd, posła — od uzyskania bezwzględnej większości głosów (art. 67 ust. 1). Mając to samo na celu, zrównuje się ostateczne terminy zgłaszania do komisji wyborczych list kandydatów na posłów i radnych wszystkich stopni na 25 dni przed wyborami (art. 43 ust. 1), a w konsekwencji również terminy ogłaszania danych o kandydatach — na 20 dni przed wyborami (art. 46 ust. 2).</u>
+ <u xml:id="u-3.40" who="#PoselSurowiecZygmunt">W odniesieniu do rad narodowych stopnia wojewódzkiego Ordynacja przewiduje podniesienie pułapu składu liczbowego tych rad ze 180 do 200 radnych, co łączy się ze zwiększeniem liczby jednostek szczebla podstawowego w województwie. Równocześnie ustala się liczebność miejskich rad narodowych zgodnie z kategoriami miast wprowadzonymi przez nowy podział terytorialny (art. 11, 12).</u>
+ <u xml:id="u-3.41" who="#PoselSurowiecZygmunt">Należy też podkreślić, że prezydia rad narodowych, na podstawie przepisów Ordynacji wyborczej, przejmą szereg funkcji i uprawnień dawnych organów wykonawczo-zarządzających, zwłaszcza funkcji o charakterze polityczno-organizacyjnym, takich jak: tworzenie okręgów wyborczych dla wyboru rad stopnia podstawowego (art. 16), powoływanie okręgowych i terytorialnych komisji wyborczych stopnia podstawowego (art. 28 ust. 2 i 3), tworzenie obwodów głosowania (art. 19 ust. 1), powoływanie obwodowych komisji wyborczych (art. 28 ust. 4 i 5), zarządzanie wyborów ponownych do rad stopnia podstawowego i wyborów uzupełniających do tych rad (art. 78 ust. 3 i art. 94 ust. 1). Rozszerza się na wybory do Sejmu — znaną dotąd tylko prawu wyborczemu do rad narodowych, choć w praktyce uwzględnianą również w poprzednich wyborach do Sejmu — kategorię osób nie pozbawionych praw wyborczych, lecz nie mogących z różnych względów brać udziału w głosowaniu (art. 3 ust. 1 i 2).</u>
+ <u xml:id="u-3.42" who="#PoselSurowiecZygmunt">Wysoki Sejmie! Do projektu ustawy szereg poprawek zaproponowały do rozpatrzenia przez Wysoki Sejm Komisje: Prac Ustawodawczych oraz Spraw Wewnętrznych i Wymiaru Sprawiedliwości. Zostały one przedstawione obywatelom posłom w druku sejmowym nr 258. Poprawki te mają na celu przede wszystkim uściślenie prawne i redakcyjne ustawy. Komisje brały pod uwagę z jednej strony rangę i znaczenie projektowanej ustawy, z drugiej zaś — szeroki krąg adresatów norm prawnych zawartych w tej ustawie. Proponując te poprawki, komisje dążyły do nadania przepisom ustawy koniecznej precyzji, jasności i komunikatywności.</u>
+ <u xml:id="u-3.43" who="#PoselSurowiecZygmunt">Spośród proponowanych poprawek na podkreślenie zasługują następujące:</u>
+ <u xml:id="u-3.44" who="#PoselSurowiecZygmunt">— nadanie ustawie tytułu odzwierciedlającego pełną konstytucyjną nazwę Sejmu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej;</u>
+ <u xml:id="u-3.45" who="#PoselSurowiecZygmunt">— w kwestii wymogu zamieszkania (art. 2 ust. 1) proponowana poprawka wyraźnie stwierdza, iż dla praw wyborczych obywateli nie ma znaczenia czas przebywania w danym obwodzie głosowania;</u>
+ <u xml:id="u-3.46" who="#PoselSurowiecZygmunt">— art. 3 ust. 1, dotyczącemu osób pozbawionych praw wyborczych, proponuje się nadanie redakcji odpowiadającej przepisom prawa cywilnego, normującym sprawę ograniczenia zdolności do czynności prawnych: w proponowanym nowym ujęciu — prawa wybierania odmawia się osobom ubezwłasnowolnionym całkowicie orzeczeniem sądu z powodu choroby psychicznej;</u>
+ <u xml:id="u-3.47" who="#PoselSurowiecZygmunt">— w kwestii okręgów wyborczych w wyborach do Sejmu poprawka zmierza do ustalenia zasady, iż okręgi wyborcze mogą być tworzone jedynie dla całego lub części województwa, wykluczając zarazem możliwość tworzenia okręgów wyborczych dla terenów obejmujących więcej niż jedno województwo;</u>
+ <u xml:id="u-3.48" who="#PoselSurowiecZygmunt">— w odniesieniu do okręgów w wyborach do rad narodowych poprawka ustala zasadę, iż okręgiem wyborczym powinno być sołectwo, a jedynie w szczególnie uzasadnionych wypadkach kilka sołectw bądź część sołectwa;</u>
+ <u xml:id="u-3.49" who="#PoselSurowiecZygmunt">— na okręgowe komisje wyborcze proponuje się nałożyć obowiązek ogłaszania danych o kandydatach na posłów, podobnie jak to jest w odniesieniu do terytorialnych komisji wyborczych, gdy chodzi o kandydatów na radnych;</u>
+ <u xml:id="u-3.50" who="#PoselSurowiecZygmunt">— przepis art. 79 ust. 1, dotyczący unieważnienia wyborów na skutek przestępstwa lub naruszenia przepisów prawa wyborczego, dostosowano do przepisów Kodeksu karnego, dotyczących przestępstw przeciwko wyborom.</u>
+ <u xml:id="u-3.51" who="#PoselSurowiecZygmunt">Wysoki Sejmie! Komisje Prac Ustawodawczych oraz Spraw Wewnętrznych i Wymiaru Sprawiedliwości, aprobując wszystkie założenia rozpatrywanych projektów ustaw, wyrażają przeświadczenie, iż służyć one będą dalszemu ugruntowaniu i rozwojowi socjalistycznej demokracji oraz zwracają się do Wysokiej Izby, aby raczyła uchwalić projekty:</u>
+ <u xml:id="u-3.52" who="#PoselSurowiecZygmunt">— Ustawy Konstytucyjnej o upływie kadencji rad narodowych stopnia wojewódzkiego — według druku sejmowego nr 255 i nr 257, tj. bez poprawek, — ustawy Ordynacja wyborcza do Sejmu i rad narodowych — według druku sejmowego nr 256 wraz z poprawkami ujętymi w druku sejmowym nr 258.</u>
+ <u xml:id="u-3.53" who="#PoselSurowiecZygmunt">Dziękuję za uwagę.</u>
+ <u xml:id="u-3.54" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-4">
+ <u xml:id="u-4.0" who="#Marszalek">Dziękuję posłowi sprawozdawcy.</u>
+ <u xml:id="u-4.1" who="#Marszalek">Czy ktoś z Obywateli Posłów pragnie zabrać głos w tej sprawie?</u>
+ <u xml:id="u-4.2" who="#Marszalek">Nikt się nie zgłasza.</u>
+ <u xml:id="u-4.3" who="#Marszalek">Przystępujemy zatem do głosowania nad zreferowanymi projektami ustaw.</u>
+ <u xml:id="u-4.4" who="#Marszalek">Uchwalenie przedstawionego projektu Ustawy Konstytucyjnej o upływie kadencji rad narodowych stopnia wojewódzkiego powinno nastąpić w trybie przewidzianym dla zmiany Konstytucji.</u>
+ <u xml:id="u-4.5" who="#Marszalek">Przypominam, że zgodnie z art. 91 Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej zmiana Konstytucji może nastąpić tylko większością co najmniej dwu trzecich głosów, w obecności co najmniej połowy ogólnej liczby posłów.</u>
+ <u xml:id="u-4.6" who="#Marszalek">Stwierdzam, że w dzisiejszym posiedzeniu bierze udział więcej niż połowa ogólnej liczby posłów.</u>
+ <u xml:id="u-4.7" who="#Marszalek">Zgodnie z art. 71 regulaminu Sejmu, w przypadku głosowania nad projektem ustawy zmieniającej Konstytucję, zarządza się obliczenie głosów.</u>
+ <u xml:id="u-4.8" who="#Marszalek">Proszę zatem Obywateli Posłów Sekretarzy: Macieja Majkuta, Henryka Pawłowskiego, Jerzego Rachowskiego i Czesława Wojterę, ażeby po zarządzeniu głosowania dokonali obliczenia głosów.</u>
+ <u xml:id="u-4.9" who="#Marszalek">Przystępujemy do głosowania.</u>
+ <u xml:id="u-4.10" who="#Marszalek">Kto z Obywateli Posłów jest za uchwaleniem projektu Ustawy Konstytucyjnej o upływie kadencji rad narodowych stopnia wojewódzkiego w brzmieniu proponowanym przez Komisję Prac Ustawodawczych oraz Komisję Spraw Wewnętrznych i Wymiaru Sprawiedliwości — zechce podnieść rękę.</u>
+ <u xml:id="u-4.11" who="#Marszalek">Proszę Obywateli Posłów o trzymanie podniesionych rąk przez czas umożliwiający obliczenie głosów.</u>
+ <u xml:id="u-4.12" who="#komentarz">(Następuje obliczanie głosów przez posłów sekretarzy)</u>
+ <u xml:id="u-4.13" who="#Marszalek">Za ustawą głosowało 405 posłów.</u>
+ <u xml:id="u-4.14" who="#Marszalek">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-4.15" who="#Marszalek">Kto się wstrzymał od głosowania? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-4.16" who="#Marszalek">Stwierdzam, że Sejm jednomyślnie uchwalił Ustawę Konstytucyjną o upływie kadencji rad narodowych stopnia wojewódzkiego.</u>
+ <u xml:id="u-4.17" who="#Marszalek">Przystępujemy do głosowania — już w trybie zwykłym — nad następnym projektem ustawy.</u>
+ <u xml:id="u-4.18" who="#Marszalek">Kto z Obywateli Posłów jest za przyjęciem w całości projektu ustawy Ordynacja wyborcza do Sejmu i rad narodowych wraz z poprawkami proponowanymi przez Komisje: Prac Ustawodawczych oraz Spraw Wewnętrznych i Wymiaru Sprawiedliwości — zechce podnieść rękę.</u>
+ <u xml:id="u-4.19" who="#Marszalek">Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-4.20" who="#Marszalek">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-4.21" who="#Marszalek">Kto się wstrzymał od głosowania? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-4.22" who="#Marszalek">Stwierdzam, że Sejm jednomyślnie uchwalił ustawę Ordynacja wyborcza do Sejmu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej i rad narodowych.</u>
+ <u xml:id="u-4.23" who="#Marszalek">Porządek dzienny dzisiejszego posiedzenia został wyczerpany.</u>
+ <u xml:id="u-4.24" who="#Marszalek">Proszę Obywatela Sekretarza Posła Henryka Pawłowskiego o odczytanie komunikatu.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-5">
+ <u xml:id="u-5.0" who="#SekretarzposelHenrykPawlowski">Bezpośrednio po zakończeniu posiedzenia Sejmu odbędą się posiedzenia następujących Komisji:</u>
+ <u xml:id="u-5.1" who="#SekretarzposelHenrykPawlowski">1) Budownictwa i Gospodarki Komunalnej — w sali nr 118;</u>
+ <u xml:id="u-5.2" who="#SekretarzposelHenrykPawlowski">2) Gospodarki Morskiej i Żeglugi — w sali nr 67, Dom Poselski.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-6">
+ <u xml:id="u-6.0" who="#Marszalek">Na tym kończymy 31 posiedzenie Sejmu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej.</u>
+ <u xml:id="u-6.1" who="#Marszalek">Protokół posiedzenia będzie wyłożony do przejrzenia w Biurze Prac Sejmowych.</u>
+ <u xml:id="u-6.2" who="#Marszalek">O terminie następnego posiedzenia zostaną Obywatele Posłowie powiadomieni.</u>
+ <u xml:id="u-6.3" who="#Marszalek">Zamykam posiedzenie.</u>
+ <u xml:id="u-6.4" who="#komentarz">(Koniec posiedzenia o godz. 10 min. 45)</u>
+ </div>
+ </body>
+ </text>
+ </TEI>
+</teiCorpus>
diff --git a/1972-1976/sejm/posiedzenia/pp/197276-sjm-ppxxx-00032-01/header.xml b/1972-1976/sejm/posiedzenia/pp/197276-sjm-ppxxx-00032-01/header.xml
new file mode 100644
index 0000000..199e2a4
--- /dev/null
+++ b/1972-1976/sejm/posiedzenia/pp/197276-sjm-ppxxx-00032-01/header.xml
@@ -0,0 +1,124 @@
+<?xml version='1.0' encoding='UTF-8'?>
+<teiHeader xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude" xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0" xml:id="PPC-197276-sjm-ppxxx-00032-01">
+ <fileDesc>
+ <titleStmt>
+ <title>32 posiedzenie Sejmu PRL</title>
+ </titleStmt>
+ <publicationStmt>
+ <p>Prosimy o zapoznanie się z nagłówkiem korpusu (PPC_header.xml).</p>
+ </publicationStmt>
+ <sourceDesc>
+ <bibl>
+ <title>32 posiedzenie Sejmu PRL</title>
+ <publisher>Kancelaria Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej</publisher>
+ <note type="system">PRL</note>
+ <note type="house">Sejm</note>
+ <note type="termNo">6</note>
+ <note type="type">Posiedzenie Plenarne</note>
+ <note type="sessionNo">32</note>
+ <note type="dayNo">1</note>
+ <date>1976-02-10</date>
+ </bibl>
+ </sourceDesc>
+ </fileDesc>
+ <profileDesc>
+ <particDesc>
+ <person xml:id="HenrykJablonski" role="speaker">
+ <persName>Henryk Jabłoński</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="komentarz" role="speaker">
+ <persName>Komentarz</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="Marszalek" role="speaker">
+ <persName>Marszałek</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselAndrzejWerblan" role="speaker">
+ <persName>Poseł Andrzej Werblan</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselBafiaJerzy" role="speaker">
+ <persName>Poseł Bafia Jerzy</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselBalickiZdzislaw" role="speaker">
+ <persName>Poseł Balicki Zdzisław</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselBiernackiJanusz" role="speaker">
+ <persName>Poseł Biernacki Janusz</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselDudaEdward" role="speaker">
+ <persName>Poseł Duda Edward</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselFilipowiczZygmunt" role="speaker">
+ <persName>Poseł Filipowicz Zygmunt</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselJankowskiWitold" role="speaker">
+ <persName>Poseł Jankowski Witold</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselKorotynskiHenryk" role="speaker">
+ <persName>Poseł Korotyński Henryk</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselKurowskiZdzislaw" role="speaker">
+ <persName>Poseł Kurowski Zdzisław</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselLasiszWitold" role="speaker">
+ <persName>Poseł Łasisz Witold</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselLegowikZofia" role="speaker">
+ <persName>Poseł Łęgowik Zofia</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselLubienskiKonstanty" role="speaker">
+ <persName>Poseł Łubieński Konstanty</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselMalinowskiJan" role="speaker">
+ <persName>Poseł Malinowski Jan</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselMarszalekMlynczykKrystyna" role="speaker">
+ <persName>Poseł Marszałek-Młyńczyk Krystyna</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselMiczajkaBronislaw" role="speaker">
+ <persName>Poseł Miczajka Bronisław</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselOsmanczykEdmund" role="speaker">
+ <persName>Poseł Osmańczyk Edmund</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselPrzyluskiJozef" role="speaker">
+ <persName>Poseł Przyłuski Józef</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselSadowskiWieslaw" role="speaker">
+ <persName>Poseł Sadowski Wiesław</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselStefanskiPiotr" role="speaker">
+ <persName>Poseł Stefański Piotr</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselSwiderskaStanislawa" role="speaker">
+ <persName>Poseł Świderska Stanisława</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselUrbanowiczJozef" role="speaker">
+ <persName>Poseł Urbanowicz Józef</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselWasniowskaJanina" role="speaker">
+ <persName>Poseł Waśniowska Janina</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselWronskiStanislaw" role="speaker">
+ <persName>Poseł Wroński Stanisław</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselZaluskiZbigniew" role="speaker">
+ <persName>Poseł Załuski Zbigniew</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselZawadzkiSylwester" role="speaker">
+ <persName>Poseł Zawadzki Sylwester</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselZabinskiAndrzej" role="speaker">
+ <persName>Poseł Żabiński Andrzej</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PoselZukrowskiWojciech" role="speaker">
+ <persName>Poseł Żukrowski Wojciech</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="PrzewodniczacyRadyPanstwa" role="speaker">
+ <persName>Przewodniczący Rady Państwa</persName>
+ </person>
+ <person xml:id="WicemarszalekHalinaSkibniewska" role="speaker">
+ <persName>Wicemarszałek Halina Skibniewska</persName>
+ </person>
+ </particDesc>
+ </profileDesc>
+</teiHeader>
diff --git a/1972-1976/sejm/posiedzenia/pp/197276-sjm-ppxxx-00032-01/text_structure.xml b/1972-1976/sejm/posiedzenia/pp/197276-sjm-ppxxx-00032-01/text_structure.xml
new file mode 100644
index 0000000..ea7f487
--- /dev/null
+++ b/1972-1976/sejm/posiedzenia/pp/197276-sjm-ppxxx-00032-01/text_structure.xml
@@ -0,0 +1,701 @@
+<?xml version='1.0' encoding='UTF-8'?>
+<teiCorpus xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude" xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">
+ <xi:include href="PPC_header.xml"/>
+ <TEI>
+ <xi:include href="header.xml"/>
+ <text>
+ <body>
+ <div xml:id="div-1">
+ <u xml:id="u-1.0" who="#komentarz">Sejm</u>
+ <u xml:id="u-1.1" who="#komentarz">Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej</u>
+ <u xml:id="u-1.2" who="#komentarz">Kadencja VI — Sesja VIII</u>
+ <u xml:id="u-1.3" who="#komentarz">Sprawozdanie Stenograficzne z 32 posiedzenia Sejmu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej w dniu 10 lutego 1976 r.</u>
+ <u xml:id="u-1.4" who="#komentarz">Warszawa 1976</u>
+ <u xml:id="u-1.5" who="#komentarz">(Początek posiedzenia o godz. 10)</u>
+ <u xml:id="u-1.6" who="#komentarz">(Na posiedzeniu przewodniczą Marszalek Sejmu Stanisław Gucwa oraz wicemarszałek Halina Skibniewska)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-2">
+ <u xml:id="u-2.0" who="#Marszalek">Otwieram posiedzenie.</u>
+ <u xml:id="u-2.1" who="#Marszalek">Powołuję na sekretarzy posłów Edwarda Chrostka i Macieja Majkuta.</u>
+ <u xml:id="u-2.2" who="#Marszalek">Protokół i listę mówców prowadzić będzie poseł Edward Chrostek.</u>
+ <u xml:id="u-2.3" who="#Marszalek">Proszę Posłów Sekretarzy o zajęcie miejsc przy stole prezydialnym.</u>
+ <u xml:id="u-2.4" who="#Marszalek">Protokół 31 posiedzenia uważam za przyjęty wobec niewniesienia przeciwko niemu zastrzeżeń.</u>
+ <u xml:id="u-2.5" who="#Marszalek">Ustalony przez Prezydium Sejmu porządek dzienny dzisiejszego posiedzenia został Obywatelom Posłom doręczony.</u>
+ <u xml:id="u-2.6" who="#Marszalek">Czy ktoś z Obywateli Posłów pragnie zabrać głos w sprawie porządku dziennego?</u>
+ <u xml:id="u-2.7" who="#Marszalek">Nikt się nie zgłasza.</u>
+ <u xml:id="u-2.8" who="#Marszalek">Uważam zatem, że Sejm porządek dzienny posiedzenia, przedstawiony przez Prezydium Sejmu, zatwierdził.</u>
+ <u xml:id="u-2.9" who="#Marszalek">Przystępujemy do punktu 1 porządku dziennego: Sprawozdanie Komisji Nadzwyczajnej o projekcie ustawy o zmianie Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej (druk nr 260).</u>
+ <u xml:id="u-2.10" who="#Marszalek">Proszę o zabranie głosu Przewodniczącego Komisji Nadzwyczajnej — Przewodniczącego Rady Państwa posła Henryka Jabłońskiego.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-3">
+ <u xml:id="u-3.0" who="#HenrykJablonski">Obywatelu Marszałku! Wysoka Izbo! Komisja Nadzwyczajna dla przygotowania projektu ustawy o zmianie Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej upoważniła mnie do przedstawienia Wysokiej Izbie rezultatów swej pracy i uzasadnienia proponowanych zmian i uzupełnień w ustawie zasadniczej.</u>
+ <u xml:id="u-3.1" who="#HenrykJablonski">Zanim to jednak uczynię, pragnę przypomnieć tok prac przygotowawczych oraz tu, przed Sejmem, najwyższą władzą Rzeczypospolitej, złożyć w imieniu Komisji gorące podziękowanie wszystkim, którzy jej pomagali w różnych fazach przygotowywania referowanych dziś propozycji.</u>
+ <u xml:id="u-3.2" who="#HenrykJablonski">Kierunek i zakres zmian w Konstytucji zarysowany już został na VI Zjeździe Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej oraz w dyskusjach prowadzonych w czasie kampanii przedwyborczej do obecnej kadencji naszego parlamentu. Konkretyzował się on następnie w pracach Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego i Stronnictwa Demokratycznego, a wreszcie — w najpełniejszym kształcie — w Wytycznych na VII Zjazd PZPR, uzyskując akceptację w poprzedzającej go, organizowanej przez Front Jedności Narodu ogólnonarodowej debacie, w której wzięli udział nie tylko członkowie partii, ale również jej stronnictw sojuszniczych i liczne rzesze obywateli bezpartyjnych. W sumie więc przez ponad cztery lata trwała w naszym kraju wymiana poglądów na temat udoskonalenia ustawy zasadniczej, w miarę upływu czasu coraz bardziej intensywna i wspierana o stale się pogłębiającą analizę społeczno-polityczną. Nie we wszystkich słojach społeczeństwa była ona równie żywa i wnikliwa. Przez dłuższy okres ogniskowała się w aktywie Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego i Stronnictwa Demokratycznego oraz naukowych środowiskach prawniczych; tu także najgłębsze było zrozumienie potrzeby zmian w Konstytucji, mimo że w zasdniczej swej treści zachowała ona swe walory polityczne i prawne. Od jej uchwalenia minęło jednak prawie ćwierć wieku, okres ogromnych przeobrażeń we wszystkich dziedzinach życia narodu, toteż nic dziwnego, że ci co byli tych przemian głównym organizatorem i ofiarnym współtwórcą — pierwsi podjęli debatę nad problemem poprawienia i uzupełnienia Konstytucji tak, aby znalazły w niej należyte odzwierciedlenie zarówno dotychczasowe osiągnięcia, jak i strategia motorycznych sił narodu, wytyczająca dalsze etapy rozwoju państwa i społeczeństwa. Przyspieszone tempo przemian w^ ^ostatnich latach musiało z natury rzeczy wpłynąć na powstanie w całym narodzie klimatu zrozumienia dla ważności inicjatywy partii i umieszczenia w Wytycznych na VII Zjazd problematyki konstytucyjnej.</u>
+ <u xml:id="u-3.3" who="#HenrykJablonski">W konsekwencji to wszystko co w sprawie zmian w obowiązującej Konstytucji było najważniejsze — a więc wskazanie jej kierunków i zasad, jakimi należało się w poszukiwaniu prawidłowych rozwiązań posługiwać — było w dyskusji najbardziej powszechnej, jaka kiedykolwiek w tym zakresie w naszym kraju istniała, dokonane. Nie ograniczało to, rzecz prosta, praw Sejmu jako ustawodawcy, ale jego prace i wyłonionej przezeń Komisji w wielkim stopniu ułatwiało. Miał on zresztą możność ustosunkowania się do całokształtu dotychczasowej dyskusji i jej wyników. Można uznać, że generalnie je akceptował, powołując Komisję Nadzwyczajną. Pozostawało jej do wykonania trudne i odpowiedzialne zadanie, a mianowicie przejście od ogólnych zasad do sformułowań charakteru prawnego, mogących stać się częścią ustawy zasadniczej, sformułowań krótkich, jak tego wymaga charakter Konstytucji, a jednocześnie precyzyjnych i nie budzących wątpliwości interpretacyjnych. Dlatego też bardzo ważne było, że mogliśmy się oprzeć w swych pracach na całym nagromadzonym w ciągu ostatnich kilku lat dorobku oraz na wydatnej pomocy grona pracowników nauki i wybitnych praktyków z zakresu prawa państwowego.</u>
+ <u xml:id="u-3.4" who="#HenrykJablonski">Na tej podstawie powstał projekt wstępny, podany do wiadomości publicznej oraz rozesłany z prośbą o opinię do wszystkich obywateli posłów, do wielu instytucji państwowych i społecznych oraz do grona prawników w pierwszej fazie prac nie współpracujących z Komisją.</u>
+ <u xml:id="u-3.5" who="#HenrykJablonski">Dało to okazję do powtórnej powszechnej debaty nad naszą Konstytucją, a w szczególności umożliwiło drogą ogólnonarodowej konsultacji znaleźć odpowiedź na najważniejsze pytanie, jakie postawić sobie musiała Komisja, a mianowicie — czy zaproponowane przez nią zmiany i uzupełnienia odpowiadają społeczeństwu. Była to więc zarazem weryfikacja, czy dobrze zrozumieliśmy wyniki poprzednich dyskusji i czy należycie wczuliśmy się w ich treść. Ponadto pragnęliśmy tą drogą wyjaśnić, czy sformułowania, jakimi posłużyliśmy się w poszczególnych artykułach, dobrze oddają nasze intencje, a więc przede wszystkim, czy są jasne i nie pozwalają na fałszywe ich rozumienie.</u>
+ <u xml:id="u-3.6" who="#HenrykJablonski">Obywatele Posłowie! Składam Wam serdeczne podziękowanie za życzliwy stosunek do prośby Komisji i przesłanie swych uwag, spostrzeżeń i propozycji do wstępnego projektu ustawy. Zwracając się do Was o pomoc, Komisja nie chciała pominąć żadnej okazji do udoskonalenia proponowanych poprawek i uzupełnień Konstytucji.</u>
+ <u xml:id="u-3.7" who="#HenrykJablonski">Składam równocześnie podziękowanie instytucjom, które prosiliśmy o opinię. Życzliwe uwagi związków zawodowych, Prezydium Polskiej Akademii Nauk, organizacji spółdzielczych, kobiecych, młodzieżowych itd. wykazały pełną jednomyślność poglądów, przy równo- czesnym dążeniu do możliwie najlepszego ich wyrażania w formie przepisów prawnych.</u>
+ <u xml:id="u-3.8" who="#HenrykJablonski">Trudno mi bez wzruszenia mówić o tysiącach listów i depesz, jakie codziennie napływały do I Sekretarza Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, Marszałka Sejmu, Rady Państwa, Komisji, do gazet, radia i telewizji.</u>
+ <u xml:id="u-3.9" who="#HenrykJablonski">Można tę olbrzymią korespondencję podzielić na kilka bardzo, ale to bardzo nierównych grup. Przytłaczająca większość wypowiedzi wykazywała zrozumienie intencji projektu, akceptowała go, udzielała mu swego poparcia. Wiązało się to bardzo często z odwoływaniem się do dyskusji przedzjazdowej, nierzadko z serdecznymi zachętami do dalszej pracy nad doskonaleniem tekstu i konkretnymi w tym kierunku propozycjami.</u>
+ <u xml:id="u-3.10" who="#HenrykJablonski">Liczebnie bardzo mała jest pozostała część korespondencji, ale wielce zróżnicowana. Dla najmniej licznych, stanowiących niewielki ułamek procentu, debata nad projektem zmiany Konstytucji była tylko pretekstem do zamanifestowania swej wrogości wobec socjalizmu i państwa ludowego.</u>
+ <u xml:id="u-3.11" who="#HenrykJablonski">Nieco większa była grupa tych, którzy nie potrafili wczuć się w intencje projektu, dyskutowali nie z nim, ale z własnymi urojeniami, zwłaszcza gdy wyrywali często nawet nie cały artykuł, a jedno jego zdanie z kontekstu. Ich opinie nie mogły z natury rzeczy zawierać propozycji konstruktywnych, ale w pewnym sensie mogłyby być pomocne, zwracając uwagę na konieczność najwyższej staranności przy konstruowaniu poszczególnych sformułowań. Powiedziałem ”mogłyby być”, gdyż w jednych wypadkach odnosiło się to do artykułów absolutnie jasnych i autorzy listów po prostu źle je odczytali, kiedy indziej znów rzeczywiście brak dostatecznej precyzji sformułowań ułatwiał fałszywą, sprzeczną z duchem całości projektu interpretację, ale na te nieprecyzyjne sformułowania zwracali również uwagę ludzie w pełni akceptujący treść, jaką miały one wyrażać.</u>
+ <u xml:id="u-3.12" who="#HenrykJablonski">Nie brakło wreszcie, szczególnie w ostatnich dniach, w miarę nasilania się wrogiej propagandy w niektórych zagranicznych ośrodkach radiowych, listów — jak gdyby na przekór tej propagandzie — atakujących projekt z odwrotnych pozycji i przeciwstawiających się rozwojowi demokracji socjalistycznej w naszym kraju.</u>
+ <u xml:id="u-3.13" who="#HenrykJablonski">W sumie wszystkie te bardzo nieliczne wypowiedzi nie mogły w najmniejszej mierze osłabić wielkiej wymowy listów potwierdzających słuszny kierunek naszych prac. Najwięcej było ich od klasy robotniczej, od załóg fabrycznych, organizacji związkowych, od poszczególnych robotników. Niektóre z nich zawierały ogólne poparcie dla całości projektu, inne odnosiły się do poszczególnych problemów, rozdziałów czy nawet artykułów. Ale wszystkie razem wskazywały, że przedłożona propozycja ma pełne i gorące poparcie klasy robotniczej, że zyskała akceptację naszego narodu.</u>
+ <u xml:id="u-3.14" who="#HenrykJablonski">Czuję się też zobowiązany do podniesienia przed Wysoką Izbą wkładu środowisk prawniczych. Rozpoczęły one naukową dyskusję na temat ustawy zasadniczej przed 4 laty, a w toku debaty przedzjazdowej przygotowały szereg analiz, studiów i referatów, co ułatwiło później przygotowanie wstępnego projektu zmian i uzupełnień Konstytucji. Kilku profesorów prawa, nie posłów, współpracowało przez cały czas z zespołem redakcyjnym Komisji, szereg zaś wybitnych uczonych, którym Komisja przesłała swój projekt wstępny, przygotowało dla niej wnikliwie i starannie przygotowane recenzje. Ponadto Komitet i Instytut Nauk Prawnych PAN zorganizowały specjalną sesję konsultacyjną przy udziale reprezentatywnego grona wybitnych specjalistów.</u>
+ <u xml:id="u-3.15" who="#HenrykJablonski">Wszystkie te prace przyniosły bogaty i cenny dorobek, który wpłynął na ostateczny kształt przedstawionego Wysokiej Izbie projektu ustawy.</u>
+ <u xml:id="u-3.16" who="#HenrykJablonski">Wysoka Izbo! Tak szeroko przedstawiłem dzieje narodzin projektu ustawy, którą mam zaszczyt referować, gdyż w tym zwykłym, prostym opisie widzę lepszy dowód niż wszystkie możliwe teoretyczne wywody, że taki właśnie tok prac nad zmianami i uzupełnieniami Konstytucji był najbardziej właściwy. Dobrze, że dojrzewały one tak długo, bo stały się przez to w toku długich debat własnością powszechną, weszły do świadomości społecznej zanim przybrały kształt projektu ujęć prawnych. Doniosłości tego faktu nie można przecenić. Ustawa zasadnicza w państwie socjalistycznym pełni funkcje niezwykle istotne i wielorakie, chociażby ze względu na swój zakres, gdyż jest — jak już przywykliśmy mówić — nie tylko Konstytucją państwa, ale i społeczeństwa, odzwierciedlając nie tylko ich aktualną rzeczywistość, ale i wskazując dalsze kierunki ich rozwoju.</u>
+ <u xml:id="u-3.17" who="#HenrykJablonski">Wszystko to tym bardziej podnosi jej znaczenie jako fundamentalnego aktu prawnego, z którym żadne inne nie mogą być sprzeczne. I jeśli udało nam się w ciągu ostatnich lat przyswoić szerokim rzeszom naszego społeczeństwa wiedzę o treści i roli ustawy zasadniczej, przedyskutować z aktywem społecznym niezbędne poprawki i uzupełnienia, uzyskać dla nich masowe poparcie — to możemy stwierdzić, iż uczyniliśmy wiele dla podniesienia kultury prawnej ogółu obywateli, pogłębiliśmy ich świadomą i czynną postawę wobec ich Konstytucji. Równocześnie ta droga demokratycznej konsultacji w toku ponad 4-letniego okresu dojrzewania przedstawionego Wysokiej Izbie do akceptacji projektu ustawy ma i inne wielkiej wagi znaczenie. To przecież ścisła więź z ludźmi pracy i świadomość ich poparcia pozwoliły nam wypracować strategiczne założenia rozwoju naszego kraju, konstruować coraz śmielsze, oparte na nich programy, realizować je coraz pełniej, sprawniej i w coraz szybszym tempie.</u>
+ <u xml:id="u-3.18" who="#HenrykJablonski">Staremu hasłu polskich demokratów — „dla ludu i przez lud” nadaliśmy walor codziennego.</u>
+ <u xml:id="u-3.19" who="#HenrykJablonski">czynu, którym rośnie w siłę najwyższe nasze wspólne dobro — ojczyzna, rośnie zamożność i kultura społeczeństwa, przekształca się i szlachetnieje człowiek, w zbiorowym wysiłku odnajdujący wyższe etycznie motywacje swego działania. Dzięki temu właśnie mogliśmy na bazie wielkiego dorobku lat poprzednich przyspieszyć w ciągu ostatniego pięciolecia proces budownictwa socjalistycznego, zmobilizować wokół wytyczonego przez partię programu wielki patriotyczny wysiłek całego narodu. Dzięki temu mogliśmy stwierdzić z dumą na VII Zjeździe PZPR, że ”państwo nasze ma dziś w pełni socjalistyczny charakter”, że wkracza w nowy, wyższy etap rozwoju. I w tym bierze swe źródło pierwsza poprawka, jaką proponujemy w ustawie zasadniczej: ”Polska Rzeczpospolita Ludowa jest państwem socjalistycznym”.</u>
+ <u xml:id="u-3.20" who="#HenrykJablonski">Wysoki Sejmie! Zanim przejdę do zreferowania dalszych poprawek, zmian i uzupełnień pragnę z całą mocą podkreślić, że niemal wszystkie one stanowią jedną zwartą całość, że tylko z konieczności redakcyjnych wiążą się z różnymi artykułami Konstytucji, ale zrozumieć ich sens można tylko wówczas, gdy traktuje się je łącznie, gdy razem ocenia się to, co mówimy o państwie, o jego celach i zadaniach, o organizacji życia politycznego, o społeczeństwie, o podstawowej jego komórce społecznej — rodzinie, o prawach, wolnościach i obowiązkach jednostki. Są to sprawy nierozdzielne, bo wzajemnie gwarantują swą realność. Dlatego to przecież gdy my, w państwie socjalistycznym, mówimy — „demokracja” — to nie chodzi o — „demokrację słowa”, lecz o demokrację rzeczywistą, mającą odzwierciedlenie w faktach, w działaniu. Cóż by znaczyło wypisanie w Konstytucji tysiąca słów o wolności człowieka, gdybyśmy go zarazem „uwolnili” od możności pracy i zarobkowania? Moglibyśmy wypisywać tomy o naszym szacunku dla rodziny i byłaby to zwykła blaga, gdybyśmy nie starali się stale poprawiać jej warunków życia, gdybyśmy w miarę rosnących możliwości nie otaczali coraz większą opieką matek i kobiet pracujących. Blagą byłyby deklaracje o równym udziale obywateli we wpływie na losy kraju, gdybyśmy nie rozwijali oświaty i kultury. Gdy mówimy, że człowiek jest wartością najwyższą, że jego dobro jest naszym celem, że pragniemy jego wszechstronnego rozwoju — to mamy do tego prawo tylko dlatego, że stwarzamy równocześnie gwarancje realności tego twierdzenia, przede wszystkim przez nasz ustrój ekonomiczny. To on przecież stwarza materialne warunki dla rozwoju ludowładztwa i sprawiedliwości społecznej, dla równoprawności obywateli i wolności jednostki.</u>
+ <u xml:id="u-3.21" who="#HenrykJablonski">Ale równocześnie, gdy dążymy do możliwie największej aktywizacji społecznej najszerszych mas narodu — wiemy, że będzie to czynnikiem wyzwalania energii i zdolności twórczych przyspieszających rozwój ekonomiczny kraju. Stąd też konieczność problemowego, a nie formalnego rozpatrywania naszej Konstytucji i proponowanych w niej zmian.</u>
+ <u xml:id="u-3.22" who="#HenrykJablonski">Dlatego proszę Wysoką Izbę o wybaczenie, że odstąpię nieco od kolejności artykułów referowanej ustawy. I skoro już zacząłem od określenia ogólnego charakteru naszego państwa, przejdę bezpośrednio do przepisów bliżej je charakteryzujących.</u>
+ <u xml:id="u-3.23" who="#HenrykJablonski">Punktem wyjścia dla poszukiwania odpowiednich sformułowań prawnych był dla Komisji tak oczywisty fakt, jak humanistyczny charakter budowanego przez nas społeczeństwa, oraz to, że umacnianie naszego państwa, które pod kierownictwem klasy robotniczej ucieleśnia wolę i interesy całego narodu, łączy się nierozdzielnie z rozwojem i doskonaleniem demokracji socjalistycznej. Stąd zrodził się projekt artykułu 2b mówiącego, iż ,,podstawowym celem działalności państwa jest wszechstronny rozwój społeczeństwa socjalistycznego, rozwój twórczych sił narodu i każdego człowieka, coraz lepsze zaspokajanie potrzeb obywateli”.</u>
+ <u xml:id="u-3.24" who="#HenrykJablonski">Bliższa precyzja zadań naszego państwa zawiera się w stwierdzeniu nowego artykułu 3b, że — „Polska Rzeczpospolita Ludowa urzeczywistnia i rozwija demokrację socjalistyczną”, jak też w propozycji gruntownej zmiany obecnego art. 3, którego dotychczasowe sformułowania nie odpowiadają już obecnemu etapowi rozwoju stosunków politycznych i społecznych. Mówił on bowiem m.in. o tym, że PRL — „zapewnia rozwój i nieustanny wzrost sił wytwórczych kraju przez jego uprzemysłowienie, przez likwidację zacofania gospodarczego, technicznego i kulturalnego”, „organizuje gospodarkę planową, opierając się na przedsiębiorstwach stanowiących własność społeczną” oraz, że — „ogranicza, wypiera i likwiduje klasy społeczne, żyjące z wyzysku robotników i chłopów”.</u>
+ <u xml:id="u-3.25" who="#HenrykJablonski">Niemożliwe jest dziś utrzymanie takich sformułowań dotyczących przecież innego okresu historycznego. Komisja uznała natomiast, jako znacznie lepiej oddające zadania naszego państwa stwierdzenie, iż — „Polska Rzeczpospolita Ludowa:</u>
+ <u xml:id="u-3.26" who="#HenrykJablonski">1) ochrania i rozwija socjalistyczne zdobycze polskiego ludu pracującego miast i wsi, jego władzę i wolność, 2) zapewnia obywatelom uczestnictwo w rządzeniu i popiera rozwój różnych form samorządności ludzi pracy, 3) rozwija siły wytwórcze i gospodarkę kraju poprzez planowe wykorzystywanie i wzbogacanie jego zasobów materialnych, racjonalną organizację pracy oraz stały postęp nauki i techniki, 4) umacnia własność społeczną jako główną podstawę siły gospodarczej kraju i pomyślności narodu, 5) urzeczywistnia zasady sprawiedliwości społecznej, likwiduje wyzysk człowieka przez człowieka i przeciwdziała naruszaniu zasad współżycia społecznego, 6) stwarza warunki dla stałego wzrostu dobrobytu i stopniowego zacierania różnic między miastem a wsią, między pracą fizyczną a umysłową, 7) w trosce o rozwój narodu otacza opieką rodzinę, macierzyństwo i wychowanie młodego pokolenia, 8) dba o stan zdrowotny społeczeństwa, 9) rozwija i upowszechnia oświatę, 10) zapewnia wszechstronny rozwój nauki i kultury narodowej”.</u>
+ <u xml:id="u-3.27" who="#HenrykJablonski">W stosunku do projektu wstępnego wprowadziliśmy tu nieliczne, ale na pewno słuszne zmiany, wykorzystując złożone w Komisji uwagi.</u>
+ <u xml:id="u-3.28" who="#HenrykJablonski">Oczywiste jest, że tak scharakteryzowane zadania naszego państwa muszą rzutować na odpowiednie korekty sformułowań określających jego ustrój społeczno-gospodarczy, a przede wszystkim na nowe, przepojone głębokim humanizmem ujęcie praw i obowiązków obywateli — o nich jednak mówić będę przy omawianiu odpowiedniego rozdziału.</u>
+ <u xml:id="u-3.29" who="#HenrykJablonski">W pierwszej z wymienionych grup przepisów konstytucyjnych musi znaleźć pełny wyraz podstawowa zasada naszej polityki, mówiąca o współzależności między rozwojem społecznym i gospodarczym. W związku z tym, pomijając szereg drobniejszych zmian, pragnę zwrócić uwagę Wysokiej Izby na niektóre z projektowanych sformułowań.</u>
+ <u xml:id="u-3.30" who="#HenrykJablonski">A więc przede wszystkim proponujemy stwierdzić w art. 7, że — „Podstawę ustroju społeczno-gospodarczego Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej stanowi socjalistyczny system gospodarczy, oparty na uspołecznionych środkach produkcji i socjalistycznych stosunkach produkcji”.</u>
+ <u xml:id="u-3.31" who="#HenrykJablonski">Jak łatwo z porównania starego i nowego tekstu można spostrzec, podkreślono tu — „socjalistyczne stosunki produkcji”.</u>
+ <u xml:id="u-3.32" who="#HenrykJablonski">Uznaliśmy też za konieczną modyfikację określenia zasadniczego celu polityki społeczno-gospodarczej. Proponujemy ująć wspomniany artykuł jako — „systematyczne polepszanie warunków bytowych, socjalnych i kulturalnych społeczeństwa, stały rozwój sił wytwórczych kraju, umacnianie siły, obronności i niezależności Ojczyzny”.</u>
+ <u xml:id="u-3.33" who="#HenrykJablonski">Oczywiste jest, że to wszystko, co obowiązująca Konstytucja uznaje za mienie ogólnonarodowe, musiało w niej pozostać, ale i tu humanistyczny charakter dokonywanych zmian znalazł odbicie przede wszystkim przez włączenie do tego rejestru państwowych instytucji socjalnych, oświatowych, kulturalnych i naukowych. Takie samo jest źródło nowego przepisu w art. 8 głoszącym, iż — „Polska Rzeczpospolita Ludowa zapewnia ochronę i racjonalne kształtowanie środowiska naturalnego, stanowiącego dobro ogólnonarodowe”.</u>
+ <u xml:id="u-3.34" who="#HenrykJablonski">Zgodnie też z prowadzoną konsekwentnie polityką naszego państwa proponujemy stwierdzić w nowym art. 8a, że — „Przedsiębiorstwa państwowe, gospodarując racjonalnie powierzoną im częścią mienia ogólnonarodowego, realizują w sposób planowy zadania gospodarcze i społeczne. Załogi przedsiębiorstw uczestniczą w zarządzaniu przedsiębiorstwami”.</u>
+ <u xml:id="u-3.35" who="#HenrykJablonski">To ostatnie zdanie stanowi istotne novum w ustawie zasadniczej.</u>
+ <u xml:id="u-3.36" who="#HenrykJablonski">Z zasady współzależności rozwoju społecznego i gospodarczego wynika również proponowane obecnie ujęcie problemów rolnictwa. Treściowo nie różni się ono od projektu wstępnego. Niewielkie modyfikacje sformułowań wynikają z chęci optymalnie precyzyjnego ich ujęcia.</u>
+ <u xml:id="u-3.37" who="#HenrykJablonski">,,Polska Rzeczpospolita Ludowa w trosce o wyżywienie narodu — mówimy w projekcie — 1) stwarza rolnictwu warunki zapewniające stały wzrost produkcji rolnej, sprzyjające socjalistycznym przeobrażeniom wsi oraz podniesieniu dobrobytu rolników, 2) dba o właściwe użytkowanie ziemi jako dobra ogólnonarodowego, 3) otacza opieką indywidualne gospodarstwa rolne pracujących chłopów, udziela im pomocy w zwiększaniu produkcji i podwyższaniu poziomu techniczno-rolniczego, popiera rozwój samorządu rolniczego, a zwłaszcza kółek rolniczych i ich spółdzielni, popiera rozwój kooperacji i specjalizacji produkcji, rozszerza powiązania indywidualnych gospodarstw rolnych z socjalistyczną gospodarką narodową, 4) udziela poparcia i pomocy powstającym na zasadzie dobrowolności zespołowym gospodarstwom rolnym, a szczególnie rolniczym spółdzielniom produkcyjnym, 5) rozwija i umacnia państwowe gospodarstwa rolne stanowiące formę wysoko wydajnej, socjalistycznej gospodarki w rolnictwie, wdrażające postęp techniczno-rolniczy i wpływające korzystnie na rozwój całego rolnictwa”.</u>
+ <u xml:id="u-3.38" who="#HenrykJablonski">Zacytowałem nową redakcję tych przepisów, gdyż sam tekst lepiej niż jakiekolwiek omówienie obrazuje, w jaki sposób ogólne zasady polityki państwa znajdują odzwierciedlenie w proponowanych zmianach Konstytucji.</u>
+ <u xml:id="u-3.39" who="#HenrykJablonski">Wysoka Izbo! Nowe ujęcie celów i zadań państwa musi w konsekwencji powodować nową konkretyzację form wpływania obywateli na losy kraju. Jest to oczywiste, bo — jak powiedział na VII Zjeździe Edward Gierek — — „patriotyzm, pracowitość, twórcze zdolności Polaków — to największy kapitał naszej Ojczyzny, fundament jej pomyślnej teraźniejszości i przyszłości”. A więc dążność do wszechstronnego umocnienia naszego państwa, nierozłączna z dążnością do rozwoju demokracji socjalistycznej musi się wiązać — używając słów uchwały VII Zjazdu — z dążeniem do — „zaangażowania w pracy dla Polski całego twórczego potencjału narodu, wszystkich obywateli”. Ułatwić to powinny odpowiednie przepisy konstytucyjne. Muszą one stwarzać warunki, aby ten „największy kapitał naszej Ojczyzny był należycie spożytkowany, by naród nasz nie stracił tempa w swym marszu ku nowym horyzontom, ku nowym, coraz większym osiągnięciom, byśmy mogli zapewnić naszemu krajowi godne miejsce w świecie”.</u>
+ <u xml:id="u-3.40" who="#HenrykJablonski">Metodę właściwych rozwiązań wskazała nam bez wątpliwości cała dotychczasowa praktyka budownictwa socjalistycznego. Referat programowy na VII Zjeździe partii ujął to w krótkich, ale pełnych najistotniejszej treści słowach: — „Polityka dynamicznego rozwoju kraju, polityka budowania pomyślności społeczeństwa i siły socjalistycznej Polski sprawdziła się w praktyce. Jest to polityka słuszna. Będziemy ją więc kontynuować i rozwijać. Wniosek zasadniczy dla partii i państwa — wniosek na dziś i na jutro — to umacnianie więzi z klasą robotniczą, chłopami i inteligencją, z całym narodem”.</u>
+ <u xml:id="u-3.41" who="#HenrykJablonski">Tę samą myśl wyraziła uchwała zjazdowa mówiąc, iż — „partia będzie sprzyjać rozszerzaniu udziału w życiu politycznym i społecznym milionów bezpartyjnych Polaków budujących socjalizm”, podkreślając zarazem, że „program socjalistycznego rozwoju Polski i współudział w jego realizacji zespala wszystkich obywateli naszego kraju, niezależnie od ich stosunku do religii” oraz wskazując na rolę Frontu Jedności Narodu jako wspólnej platformy działania partyjnych i bezpartyjnych patriotów.</u>
+ <u xml:id="u-3.42" who="#HenrykJablonski">Pragnąc wyrazić te idee w formie prawnej proponujemy, by Konstytucja stwierdziła w art. 2a, iż:</u>
+ <u xml:id="u-3.43" who="#HenrykJablonski">„1. Przewodnią siłą polityczną społeczeństwa w budowie socjalizmu jest Polska Zjednoczona Partia Robotnicza.</u>
+ <u xml:id="u-3.44" who="#HenrykJablonski">2. Współdziałanie Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego i Stronnictwa Demokratycznego stanowi podstawę Frontu Jedności Narodu.</u>
+ <u xml:id="u-3.45" who="#HenrykJablonski">3. Front Jedności Narodu jest wspólną płaszczyzną działania organizacji społecznych ludu pracującego i patriotycznego zespolenia wszystkich obywateli — członków partii, stronnictw politycznych i bezpartyjnych, niezależnie od ich stosunku do religii — wokół żywotnych interesów Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej”.</u>
+ <u xml:id="u-3.46" who="#HenrykJablonski">Znajduje w tym sformułowaniu odzwierciedlenie organizatorska i służebna wobec narodu rola partii, a równocześnie podkreślenie, iż Polska Ludowa jest wspólnym dziełem wszystkich polskich patriotów. W majestacie prawa stwierdzając przewodnią polityczną rolę partii, nie przywileje, lecz obowiązki jej wpisujemy na karty Konstytucji. Przypomnieć w tym miejscu warto słowa uchwały VII Zjazdu: — „Celem działania partii jest służba wspólnej sprawie Polski i socjalizmu. Partia dąży do zapewnienia Ojczyźnie godnego miejsca w świecie”. — „Zjazd podkreśla z naciskiem, że przynależność do partii oznaczać musi przyjęcie szczególnej odpowiedzialności za swój odcinek pracy, za swój zakład i środowisko, za budownictwo socjalistyczne, za Polskę — jej dzień dzisiejszy i pomyślne, bezpieczne jutro”.</u>
+ <u xml:id="u-3.47" who="#HenrykJablonski">Tak więc rozumie swą rolę partia. To ona szła dotąd w awangardzie dokonań narodu, jej członkowie — „przewodzili w pracy, nadawali wysoki rytm życiu społeczeństwa”. Tę i tylko tę rolę spełniać pragnie nadal, świadoma swych możliwości i obowiązków, konsekwentna bojowniczka o pełną realizację zasady, że o miejscu obywatela w życiu narodu decydują tylko zasługi w służbie ojczyzny.</u>
+ <u xml:id="u-3.48" who="#HenrykJablonski">Dlatego też cytowany projekt przepisu o partii, stronnictwach politycznych i Froncie Jedności Narodu rozpatrywać należy w ścisłym powiązaniu zarówno z celami, jakie stawia sobie nasze państwo, jak i z nowymi sformułowaniami praw i obowiązków obywateli.</u>
+ <u xml:id="u-3.49" who="#HenrykJablonski">Jest więc słuszne byśmy art. 57, rozpoczynający rozdział 7, a głoszący, że — „Polska Rzeczpospolita Ludowa, utrwalając i pomnażając zdobycze ludu pracującego, umacnia i rozszerza prawa i wolności obywateli” uzupełnili przepisem, iż — „Obywatele Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej mają równe prawa bez względu na płeć, urodzenie, wykształcenie, zawód, narodowość, rasę, wyznanie oraz pochodzenie i położenie społeczne”.</u>
+ <u xml:id="u-3.50" who="#HenrykJablonski">Pozostają naturalnie w Konstytucji wszystkie dotychczasowe przepisy, które bardziej szczegółowo określają zasadę równości praw i obowiązków obywateli, jak również wszystkie konstytucyjne gwarancje tych praw. A więc dla przykładu — artykuły mówiące o równości praw kobiety i mężczyzny we wszystkich dziedzinach życia państwowego, politycznego, gospodarczego, społecznego i kulturalnego, o zapewnieniu wolności sumienia i wyznania czy zakazie szerzenia nienawiści lub pogardy, wywoływania waśni lub poniżania człowieka ze względu na różnice narodowości, rasy czy wyznania.</u>
+ <u xml:id="u-3.51" who="#HenrykJablonski">Nowy, wstępny niejako artykuł w rozdziale o prawach i obowiązkach obywateli nie ma bowiem na celu zastąpienia przepisów dotychczasowych, lecz szczególne uwydatnienie i pełne sformułowanie zasady równości obywateli jako fundamentalnej przesłanki wszystkich ich praw i obowiązków.</u>
+ <u xml:id="u-3.52" who="#HenrykJablonski">Tym się kierując, Komisja uznała równocześnie za słuszne podkreślić w tym artykule wstępnym rozdziału 7 związek istniejący między urzeczywistnianiem praw i spełnianiem przez obywateli ich obowiązków wobec ojczyzny. Bez rzetelnego spełniania bowiem obowiązków przez obywateli zapowiedź umacniania i rozszerzania praw mogłaby pozostać bez konsekwencji. Dała temu wyraz Komisja w opublikowanym projekcie wstępnym. Takie ujęcie tego artykułu wywołało liczne a wielce sprzeczne reakcje. Komisja otrzymała tysiące listów popierających ten artykuł. Traktować je jednak należało jako poparcie dla zawartej w nim zasady, a nie dla jej sformułowania. W szczególności zwracano uwagę na moralne aspekty sprawy i jej znaczenie wychowawcze.</u>
+ <u xml:id="u-3.53" who="#HenrykJablonski">Równocześnie jednak trudno było nie przyznać racji jednemu z wybitnych uczonych, który stwierdził w swym liście, że zasada ta, niepodważalna socjologicznie, trudna jest do ścisłego ujęcia prawnego w sposób, który uniemożliwiałby sprzeczne z intencjami prawodawcy interpretacje, zwłaszcza przy oderwanym traktowaniu takiego — „przepisu” od całości rozdziału. Wkrótce zresztą sprawdziły się jego przewidywania i pojawiły się interpretacje błędne, w pewnych wypadkach zapewne na skutek złej woli, w innych — niedostatecznej informacji, jeszcze w innych — rzeczywistego nieporozumienia, któremu sprzyjało zbyt skrótowe sformułowanie. Komisja otrzymała też szereg propozycji ulepszonych sformułowań, przesłanych przez znawców prawa państwowego, akceptujących ideę artykułu, ale uważających, iż jest ona źle wyrażona.</u>
+ <u xml:id="u-3.54" who="#HenrykJablonski">Spośród licznych propozycji Komisja zdecydowała się wybrać najprostszą, a mianowicie do dwóch uprzednio zacytowanych ustępów dodać trzeci: „Obywatele Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej powinni rzetelnie wypełniać swoje obowiązki wobec Ojczyzny i przyczyniać się do jej rozwoju”. Zdaniem Komisji bowiem umieszczenie tego sformułowania razem z poprzednimi w jednym artykule dostatecznie podkreśla jedność praw i obowiązków, jednak bez możności dowolnych interpretacji.</u>
+ <u xml:id="u-3.55" who="#HenrykJablonski">Szereg istotnych, choć pod względem redakcyjnym niewielkich zmian, proponujemy wprowadzić w artykułach dotyczących prawa do pracy, ubezpieczeń społecznych, ochrony zdrowia itd. Muszą one bowiem odpowiadać obecnemu etapowi rozwoju tych uprawnień obywateli.</u>
+ <u xml:id="u-3.56" who="#HenrykJablonski">Dla przykładu więc podam, że Konstytucja słusznie w 1952 r. mówiła np. o „coraz szerszym udostępnianiu bezpłatnej pomocy lekarskiej”, dziś po rozszerzeniu jej na wieś — ująć to należało inaczej. Przy okazji uporządkowaliśmy cały art. 60.</u>
+ <u xml:id="u-3.57" who="#HenrykJablonski">Podobnie zasadniczej modyfikacji ulec musi artykuł, mówiący o prawie do nauki. Gwarantuje on bezpłatność nauczania tylko w szkołach podstawowych i zapowiada rozbudowę szkolnictwa średniego. Skoro zaś w rzeczywistości nauczanie jest obecnie bezpłatne we wszystkich szkołach, skoro upowszechniamy szkolnictwo średnie itd. — należy to w Konstytucji zapisać.</u>
+ <u xml:id="u-3.58" who="#HenrykJablonski">Duże znaczenie i głęboką wymowę społeczną mają proponowane sformułowania uzupełniające obecne przepisy rozdziału 7 Konstytucji. Komisja uważa więc za niezbędne podkreślenie, że Polska Rzeczpospolita Ludowa umacnia w społeczeństwie i rodzinie pozycję kobiet, a zwłaszcza matek i kobiet pracujących zawodowo. Proponujemy też rozszerzenie przepisów odnoszących się do troski państwa o wychowanie dzieci i młodzieży, pomocy w uzyskiwaniu świadczeń alimentacyjnych, opieki nad weteranami walk o wyzwolenie narodowe i społeczne oraz opieki nad obywatelami polskimi za granicą.</u>
+ <u xml:id="u-3.59" who="#HenrykJablonski">Ze względu na odmienną nieco niż w projekcie wstępnym redakcję przytoczę tylko propozycję nowego brzmienia art. 68: — „Polska Rzeczpospolita Ludowa otacza szczególnie troskliwą opieką wychowanie młodzieży i zapewnia jej najszersze możliwości rozwoju oraz stwarza warunki do aktywnego udziału młodego pokolenia w życiu społecznym, politycznym, gospodarczym i kulturalnym, kształtując poczucie współodpowiedzialności młodzieży za rozwój Ojczyzny”.</u>
+ <u xml:id="u-3.60" who="#HenrykJablonski">Uzupełniając istniejące już przepisy Konstytucji, staramy się wyraźnie wskazać kierunek ich realizacji. Dlatego np., mając na względzie dobro rodziny, mówimy nie tylko, że małżeństwo i rodzina znajdują się pod opieką i ochroną Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, ale konkretyzujemy, że w tym celu — „Polska Rzeczpospolita Ludowa dąży do poprawy sytuacji mieszkaniowej, przy współudziale obywateli rozwija i popiera różne formy budownictwa mieszkaniowego, a szczególnie budownictwa spółdzielczego oraz dba o racjonalną gospodarkę zasobami mieszkaniowymi”.</u>
+ <u xml:id="u-3.61" who="#HenrykJablonski">Nie uzasadniam szerzej wszystkich tych propozycji, gdyż wydaje mi się, że ich humanistyczny sens jest oczywisty i tłumaczy się sam bez dodatkowych wyjaśnień.</u>
+ <u xml:id="u-3.62" who="#HenrykJablonski">Aby już nie wracać później do rozdziału o podstawowych prawach i obowiązkach obywateli, pragnę zwrócić uwagę na dwie propozycje skreśleń:</u>
+ <u xml:id="u-3.63" who="#HenrykJablonski">W art. 70 Komisja proponuje skreślić ust. 3, mówiący, iż — „Nadużywanie wolności sumienia i wyznania dla celów godzących w interesy Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej jest karalne” oraz w art. 77 ust. 2: — „Osoby, które dopuszczają się sabotażu, dywersji, szkodnictwa lub innych zamachów na własność społeczną, karane są z całą surowością prawa”.</u>
+ <u xml:id="u-3.64" who="#HenrykJablonski">Komisja po dyskusji doszła jednomyślnie do wniosku, że głębokie przemiany, jakie zaszły w naszym państwie i narodzie spowodowały, iż ujemne zjawiska, których te przepisy dotyczą, są dziś całkowicie wyjątkowe i nie ma potrzeby mówić o nich w Konstytucji. Interesy państwa i społeczeństwa są w tym zakresie dostatecznie chronione przez zwykłe ustawy.</u>
+ <u xml:id="u-3.65" who="#HenrykJablonski">Zgodnie z powszechnym oczekiwaniem przeredagowaliśmy rozdział Konstytucji poświęcony — „Terenowym organom władzy i administracji państwowej”. Kierunek tych zmian jest jednak oczywisty, wynika on z obszernej dyskusji, jaką Wysoki Sejm przeprowadził w związku z niedawną reformą i ustawami, które poszczególne jej etapy regulowały.</u>
+ <u xml:id="u-3.66" who="#HenrykJablonski">Nie muszę się więc szerzej rozwodzić nad tym, iż tu także znajduje odbicie teza o stałym rozwoju demokracji socjalistycznej. Podkreślamy więc, że rady narodowe, będąc terenowymi organami władzy państwowej, co jest powiedziane w dotychczasowym sformułowaniu art. 34, są równocześnie podstawowymi organami samorządu społecznego ludu pracującego miast i wsi. Rozbudowa art. 34 Konstytucji stanowi wyciągnięcie wniosków z uchwalonej przez nas ustawy o radach narodowych i rzeczywistej roli, jaką rady odgrywają obecnie w życiu naszego kraju.</u>
+ <u xml:id="u-3.67" who="#HenrykJablonski">Nowy art. 42a nie wymaga uzasadnień, jest on bowiem konsekwencją konieczności określenia roli wojewodów, prezydentów, naczelników miast, dzielnic i gmin.</u>
+ <u xml:id="u-3.68" who="#HenrykJablonski">Obywatele Posłowie! Nieliczne są zmiany dotyczące rozdziału — „Naczelne organy władzy państwowej”. Przede wszystkim musimy wyciągnąć wnioski z ukształtowanej zwłaszcza w ostatniej kadencji praktyki. Rola Sejmu poważnie wzrosła. Nie ograniczał się on tylko do tych funkcji, które są zapisane w Konstytucji, debatował również nad ważnymi dla kraju problemami także wówczas, gdy nie łączyło się to z planem i budżetem państwa czy uchwalaniem ustaw. W żadnej poprzedniej kadencji nie występowali przed nim tak często przedstawiciele Rządu. Wyciągając więc wnioski z praktyki, proponujemy uzupełnić artykuły o Sejmie tak niewątpliwymi przepisami, jak prawo Sejmu do podejmowania uchwał określających podstawowe kierunki działalności państwa oraz uchwalanie absolutorium dla Rządu.</u>
+ <u xml:id="u-3.69" who="#HenrykJablonski">Uprawnienia Rady Państwa proponujemy uzupełnić przepisem, mówiącym, że czuwa ona nad zgodnością prawa z Konstytucją.</u>
+ <u xml:id="u-3.70" who="#HenrykJablonski">W rozdziale o — „Naczelnych organach administracji państwowej” uważamy za konieczne usankcjonować konstytucyjnie istnienie Prezydium Rządu, gdyż potrzebę takiego organu życie w pełni udowodniło, oraz określić uprawnienia Prezesa Rady Ministrów.</u>
+ <u xml:id="u-3.71" who="#HenrykJablonski">Proponowane zmiany w rozdziale dotyczącym Najwyższej Izby Kontroli mają na celu sprecyzowanie, że działalność NIK służy zarówno Sejmowi, Radzie Państwa, jak i Radzie Ministrów w wypełnianiu ich funkcji. W związku z tym proponuje się zachowanie uprawnień Sejmu i Rady Państwa w zakresie zlecania przeprowadzania kontroli, jak również zobowiązuje NIK do składania Radzie Państwa okresowych sprawozdań. Natomiast nadzór nad Najwyższą Izbą Kontroli powierza się Prezesowi Rady Ministrów. Wiąże się to z oczywistym faktem koncentracji głównej pracy kontrolnej NIK na działalności instytucji gospodarczych, które bezpośrednio lub pośrednio znajdują się w gestii Rządu. Takie rozwiązanie pozwala równocześnie uniknąć tworzenia odrębnego rządowego organu kontroli.</u>
+ <u xml:id="u-3.72" who="#HenrykJablonski">Specjalny tryb powoływania Prezesa Najwyższej Izby Kontroli tłumaczy się uprzednio wspomnianą, wyjątkową pozycją tej instytucji i jej zakresem pracy.</u>
+ <u xml:id="u-3.73" who="#HenrykJablonski">Wysoka Izbo! Z kolei chciałbym jeszcze pokrótce omówić zmiany w rozdziale, mówiącym o sądach i prokuraturze. Za najistotniejsze uznać należy w nim uzupełnienia, jakie powinniśmy wprowadzić przez dodanie w art. 46 przepisu o istniejących już na mocy ustawy kolegiach do spraw wykroczeń oraz sprecyzowanie uprawnień ławników ludowych.</u>
+ <u xml:id="u-3.74" who="#HenrykJablonski">Konieczna jest także zmiana w dotychczasowym art. 49 Konstytucji. Mówi on bowiem o udziale ławników w rozpoznawaniu i rozstrzyganiu spraw w sądach. Jest to jednak przepis niewystarczający. Nie określa on, co ten udział oznacza, trzeba więc wyraźnie — zgodnie z praktyką — powiedzieć, że mają oni przy rozstrzyganiu spraw równe prawa z sędziami.</u>
+ <u xml:id="u-3.75" who="#HenrykJablonski">Inne proponowane w tym rozdziale zmiany postulowane były od dawna, gdyż dotychczasowe przepisy Konstytucji o wyborze sędziów pozostały aż do dnia dzisiejszego martwą literą, nie znajdując odbicia w ustawie o ustroju sądów. Jest więc rzeczą oczywistą, że utrzymywanie fikcji prawnej jest ze wszech miar szkodliwe i należy sprawę ostatecznie rozstrzygnąć, zgodnie z doświadczeniem życia.</u>
+ <u xml:id="u-3.76" who="#HenrykJablonski">Propozycje niewielkich rozmiarami zmian w rozdziale 9 wzbudziły żywy oddźwięk. Widać stąd, jak bardzo są one słuszne i jak odpowiadają one powszechnemu odczuciu. Przede wszystkim więc proponujemy wprowadzenie do Konstytucji przepisu o naszym hymnie państwowym. Komisja proponuje więc zmianę nazwy tego rozdziału, który mówił tylko o godle, barwach Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej i stolicy oraz wpisanie do ustawy zasadniczej, że hymnem Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej jest — „Mazurek Dąbrowskiego”.</u>
+ <u xml:id="u-3.77" who="#HenrykJablonski">Spełniając pragnienie serc wszystkich Polek i Polaków proponujemy nowy przepis, mówiący, że — „Godło, barwy i hymn Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej otaczane są czcią i podlegają szczególnej ochronie”.</u>
+ <u xml:id="u-3.78" who="#HenrykJablonski">Wysoki Sejmie! Wszystkie proponowane zmiany w obowiązującej Konstytucji wynikają z faktu głębokich przemian, jakie zaszły w Polsce od 1952 roku, z wkroczenia naszej ojczyzny w nowy wyższy etap rozwoju. Cały zaś dotychczasowy dorobek naszego pracowitego i utalentowanego narodu nie dokonał się w jakiejś sztucznie, w kosmosie wyizolowanej przestrzeni, ale w określonych warunkach międzynarodowych, na których kształtowanie staraliśmy się wpływać od początku istnienia Polski Ludowej wyraźnie określoną i konsekwentnie prowadzoną polityką zagraniczną naszego państwa.</u>
+ <u xml:id="u-3.79" who="#HenrykJablonski">W najogólniejszych zarysach kierunek tej polityki wynika z tekstu obowiązującej Konstytucji, która już we wstępie omawia warunki, w jakich naród polski walczył o zrzucenie jarzma zaborców, a następnie nieustępliwą, bohaterską walkę z najazdem hitlerowskim oraz o wyzwolenie ziem polskich, zdobycie władzy przez lud pracujący i stworzenie warunków naszego narodowego odrodzenia, dzięki historycznemu zwycięstwu Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich nad faszyzmem. Konstytucja wskazuje też we wstępie na rolę doświadczeń budownictwa socjalistycznego w Związku Radzieckim, a wreszcie na główne cele, jakie stawia sobie nasz naród, w tym również na terenie międzynarodowym, podkreślając rolę sojuszu i braterstwa łączącego naród polski z miłującymi pokój narodami świata w dążeniu do uniemożliwienia agresji i utrwalenia pokoju światowego. Użyte jednak wówczas sformułowania nie mogą, oczywiście, wyrazić obecnej sytuacji.</u>
+ <u xml:id="u-3.80" who="#HenrykJablonski">Jest więc rzeczą oczywistą, że stanął obecnie przed nami problem, jak możliwie najkrócej, zgodnie z normami konstytucyjnymi, ale zarazem jasno i precyzyjnie ująć zasady, jakimi na obecnym etapie rozwoju historycznego kierujemy się w swej polityce na arenie międzynarodowej.</u>
+ <u xml:id="u-3.81" who="#HenrykJablonski">Sformułowania, jakie w tym zakresie proponujemy wyrażają podstawowy cel naszej polityki zagraniczej, jakim jest stałe umacnianie warunków suwerenności, niepodległości, bezpieczeństwa i rozwoju ojczyzny, naszą postawę wobec najważniejszej dziś dla całej ludzkości sprawy pokoju, nasze przywiązanie do chlubnej tradycji, która nakazywała pokoleniom Polaków wypisywać na swych sztandarach szczytne hasło — „Za waszą wolność i naszą”, doświadczenia powiązań walki o wyzwolenie narodowe z dążeniami najbardziej postępowych sił w świecie, uświęcone odzyskaniem niepodległości, a wreszcie powinny wskazać na metody realizacji tych szczytnych celów.</u>
+ <u xml:id="u-3.82" who="#HenrykJablonski">Mamy za sobą bogate doświadczenie, wiemy komu i czemu zawdzięczamy my, Polacy, warunki pokojowego rozwoju, a Europa — najdłuższy od wielu wieków okres bez wojny. Wiemy jak to się stać mogło, że w Helsinkach podpisana została wielka karta pokoju, wiemy, że było to nasze wielkie zwycięstwo, zwycięstwo głoszonej przez nas zasady pokojowego współistnienia, wynik rozwoju sił socjalizmu w świecie. To wszystko pozwala nam stwierdzić w naszej Konstytucji:</u>
+ <u xml:id="u-3.83" who="#HenrykJablonski">„Polska Rzeczpospolita Ludowa w swej polityce:</u>
+ <u xml:id="u-3.84" who="#HenrykJablonski">1) kieruje się interesami Narodu Polskiego, jego suwerenności, niepodległości i bezpieczeństwa, wolą pokoju i współpracy między narodami, 2) nawiązuje do szczytnych tradycji solidarności z siłami wolności i postępu, umacnia przyjaźń i współpracę ze Związkiem Socjalistycznych Republik Radzieckich i innymi państwami socjalistycznymi, 3) opiera stosunki z państwami o odmiennych ustrojach społecznych na zasadach pokojowego współistnienia i współpracy”.</u>
+ <u xml:id="u-3.85" who="#HenrykJablonski">Taką politykę chcemy prowadzić, by wierności dochować pokoleniom tych, co krwią własną znaczyli etapy walki o narodowe i społeczne wyzwolenie ludu polskiego, by zabezpieczyć suwerenny byt naszej ojczyzny, by zapewnić pokojowe warunki dalszego rozwoju umiłowanego kraju, by trudem naszych mózgów i rąk przybliżyć perspektywę zbudowania rozwiniętego społeczeństwa socjalistycznego, by pokolenia naszych następców mogły stwierdzić, iż ojcowie ich umieli spełnić swój patriotyczny obowiązek.</u>
+ <u xml:id="u-3.86" who="#HenrykJablonski">Sercem związani z naszymi wypróbowanymi przyjaciółmi, umacniając siły własne stale rosnącą z nimi współpracą — wyciągamy dłoń do wszystkich narodów świata, by w niepowtarzalną przeszłość odeszły ponure słowa: „agresja”, — „ludobójstwo”, ”wojna”, by w pokojowej rywalizacji systemów społecznych ludzkość odnalazła jedyną dla siebie drogę.</u>
+ <u xml:id="u-3.87" who="#HenrykJablonski">I dlatego właśnie każdy Polak, niezależnie od swego światopoglądu, jeśli wyrazy — „pokój”, — „sprawiedliwość”, — „miłość ojczyzny” nie są dlań pustymi dźwiękami — uznaje za własne zasady polityki zagranicznej Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej.</u>
+ <u xml:id="u-3.88" who="#HenrykJablonski">Wysoki Sejmie! Starałem się zreferować wszystkie mające istotniejsze znaczenie propozycje. Pominąłem tylko drobne, choć konieczne i bezsporne zmiany redakcyjne, wynikające m.in. z potrzeby ujednolicenia terminologii.</u>
+ <u xml:id="u-3.89" who="#HenrykJablonski">Powinienem jednak jeszcze wyjaśnić, dlaczego Komisja nie proponuje zmian we wstępie do Konstytucji, choć istniały tego rodzaju propozycje. Uznaliśmy, że wstęp ten ma charakter dokumentu historycznego, obrazującego okres powstania ustawy zasadniczej i jako taki powinien być utrzymany bez zmian.</u>
+ <u xml:id="u-3.90" who="#HenrykJablonski">Nie omawiam natomiast artykułów od 2 do 4 proponowanej ustawy, gdyż mają one charakter porządkowy i oczywisty. Uzasadniając kolejno poszczególne zmiany w Konstytucji, zapewne w niedostateczny sposób ukazywałem istniejące między nimi związki.</u>
+ <u xml:id="u-3.91" who="#HenrykJablonski">Zapytajmy więc raz jeszcze: — „Jaki jest wspólny sens zgłaszanych poprawek i uzupełnień? Co jest klamrą spajającą je w jedną całość? Jaki jest ich wspólny cel?” Ich celem jest dostosowanie konstytucyjnego określenia zadań naszego państwa oraz praw i obowiązków obywatelskich do osiągniętego etapu socjalistycznego rozwoju, a przede wszystkim do założeń strategii społeczno-ekonomicznej, którą wytyczyliśmy przed pięciu laty i którą pomyślnie realizujemy.</u>
+ <u xml:id="u-3.92" who="#HenrykJablonski">Komisja Nadzwyczajna tak właśnie pojmowała swoje zadanie. Przekonana, że zakres i treść zaproponowanych poprawek i uzupełnień Konstytucji odpowiadają potrzebom kraju i zgodne są z poglądami i uczuciami najszerszych rzesz naszego narodu, upoważniła mnie, bym zwrócił się do Wysokiej Izby z prośbą o uchwalenie ustawy o zmianie Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej. Dziękuję za uwagę.</u>
+ <u xml:id="u-3.93" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-4">
+ <u xml:id="u-4.0" who="#Marszalek">Dziękuję Obywatelowi Przewodniczącemu.</u>
+ <u xml:id="u-4.1" who="#Marszalek">Otwieram dyskusję. Głos ma poseł Andrzej Werblan.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-5">
+ <u xml:id="u-5.0" who="#PoselAndrzejWerblan">Obywatelu Marszałku! Wysoka Izbo! Przewodniczący sejmowej Komisji Nadzwyczajnej poseł Henryk Jabłoński przedstawił i uzasadnił proponowane przez Komisję Nadzwyczajną zmiany w Konstytucji Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej. Są one doniosłe w swej wadze społecznej, choć ograniczone co do zasięgu. Zyskały aprobatę w szerokiej dyskusji zarówno jesienią ubiegłego roku po ogłoszeniu ich założeń w Wytycznych na VII Zjazd naszej partii, jak i w ostatnich tygodniach, kiedy konkretny projekt opublikowała prasa.</u>
+ <u xml:id="u-5.1" who="#PoselAndrzejWerblan">Klub Poselski PZPR, z ramienia którego mam zaszczyt w tej debacie przemawiać, udziela propozycjom Komisji Nadzwyczajnej pełnego poparcia. Uważamy je za dojrzałe i słuszne. Ich uchwalenie umocni Konstytucję, poszerzy przesłanki doskonalenia pracy państwowej i pogłębiania demokracji socjalistycznej, sprzyjać będzie pełniejszemu urzeczywistanianiu zasad socjalizmu i zacieśnianiu patriotycznej jedności Polaków.</u>
+ <u xml:id="u-5.2" who="#PoselAndrzejWerblan">Konstytucja z 1952 r., pierwsza Konstytucja Polski Ludowej wrosła w życie naszego narodu dlatego, iż jak na swój czas — posłużę się słowami Zofii Nałkowskiej z ówczesnej debaty konstytucyjnej — nie była — „wezwaniem ani obietnicą, lecz dotrzymaniem”. Ta troska o zgodność norm prawa z realnymi stosunkami społecznymi przyświeca również obecnej nowelizacji.</u>
+ <u xml:id="u-5.3" who="#PoselAndrzejWerblan">Artykuł 1 Konstytucji otrzymuje brzmienie. — „Polska Rzeczpospolita Ludowa jest państwem socjalistycznym”. To lakoniczne stwierdzenie nie jest konstrukcją prawną. Zawarte są w nim rezultaty stulecia walki polskiej klasy robotniczej i wszystkich ludzi pracy, zawarty jest dorobek trzydziestolecia budowy nowego ustroju, dorobek całego narodu polskiego, który na socjalistycznej drodze znalazł trwałe rozwiązanie podstawowych problemów swojego bytu. Możemy dziś oświadczyć: potwierdzenie socjalistycznego charakteru naszego państwa, które wnosimy na karty Konstytucji, zostało już nieodwracalnie zapisane przez polską klasę robotniczą w sojuszu z chłopami i inteligencją w dorobku materialnym, w kształcie stosunków politycznych i społecznych, w wartościach ideowych, które są treścią życia narodu polskiego i podstawą jego przyszłości.</u>
+ <u xml:id="u-5.4" who="#PoselAndrzejWerblan">Budujemy socjalizm od trzech dziesięcioleci. Ale od przeszło pięciu lat wypełniamy ten proces głębszą treścią społeczną. U progu obecnej dekady kierownictwo partii i państwa z tow. Edwardem Gierkiem na czele, wytyczyło strategię społeczno-ekonomiczną, dzięki której spotęgowana została siła twórcza wszystkich klas i warstw pracujących naszego narodu, zmienił się układ priorytetów społecznych. Idea budowania socjalizmu dla ludzi i przez ludzi owładnęła umysłami i uczuciami, stała się wielką siłą materialną i moralną. Realizacja wyrażającego tę ideę programu przyniosła w efekcie wzrost poziomu życia ludzi pracy, dynamiczny rozwój produkcji i wysokie tempo modernizacji w przemyśle i rolnictwie, ożywienie i nowe perspektywy dla nauki i oświaty, postępu technicznego i twórczości kulturalnej.</u>
+ <u xml:id="u-5.5" who="#PoselAndrzejWerblan">Obecnie tę zorientowaną ku człowiekowi i jego pomyślności strategię społeczno-ekonomiczną utrwalamy, wpisując jej podstawowe założenia do ustawy zasadniczej.</u>
+ <u xml:id="u-5.6" who="#PoselAndrzejWerblan">Taki jest sens większości zmian i uzupełnień, które proponuje się wnieść do Konstytucji w rozdziałach poświęconych ustrojowi politycznemu i społeczno-gospodarczemu. Taki jest wspólny mianownik zmian poszerzających zakres praw obywatelskich i umacniających gwarancje tych praw.</u>
+ <u xml:id="u-5.7" who="#PoselAndrzejWerblan">Całe doświadczenie ostatnich lat dowodzi, iż ogromna większość naszego narodu myślą i czynem opowiada się za kontynuacją polityki dynamicznego rozwoju, z tą polityką wiąże ambicje i dążenia, na niej buduje przyszłość. Jest to polityka na miarę pokolenia. Wyraża się w niej i konkretyzuje istotna treść procesu budowy rozwiniętego społeczeństwa socjalistycznego w Polsce. Nadanie zasadom tej polityki najwyższej rangi — jaką w zapisie praw państwowych nadać można — służyć powinno lepszemu, skuteczniejszemu jej realizowaniu wszędzie i przez wszystkich, na każdym posterunku.</u>
+ <u xml:id="u-5.8" who="#PoselAndrzejWerblan">Obywatele Posłowie! Drugim wiodącym nurtem zmian Konstytucji jest dążność do pogłębienia socjalistycznego demokratyzmu. Nasza demokracja nie tylko potwierdza wszystkie tradycyjne wolności człowieka i obywatela, lecz poszerza je i opiera na rzeczywistych gwarancjach społeczno-gospodarczych. Socjalizm, usuwając podstawy nierówności ekonomicznej, tworzy przesłanki równych szans w życiu politycznym, społecznym i kulturalnym.</u>
+ <u xml:id="u-5.9" who="#PoselAndrzejWerblan">W odróżnieniu od systemów liberalno-burżuazyjnych, które, opierając się o konkurencję ugrupowań politycznych, pozostawiają masom ludowym rolę mniej lub więcej bierną, treścią naszej demokracji jest bezpośredni i codzienny wpływ obywateli na bieg spraw publicznych, na przygotowanie, podejmowanie i urzeczywistnianie decyzji. Jest to zatem demokracja uczestnictwa a nie konkurencji, demokracja jednocząca społeczeństwo, rozumna i skuteczna.</u>
+ <u xml:id="u-5.10" who="#PoselAndrzejWerblan">Zmiany wprowadzane obecnie do Konstytucji, kodyfikując dorobek ostatnich lat, umacniają pozycję organów przedstawicielskich oraz instytucjonalizują nowe formy demokracji bezpośredniej, takie jak samorządy społeczne, konsultacje i dyskusje, poszerzają prawa obywatelskie. Słusznie też ulega skreśleniu kilka przepisów, które stanowiły odbicie szczególnie ostrych klasowych i politycznych sprzeczności pierwszych lat władzy ludowej.</u>
+ <u xml:id="u-5.11" who="#PoselAndrzejWerblan">Jest rzeczą zrozumiałą, iż pomyślność państwa i skuteczność zbiorowych wysiłków narodu zależy od harmonii między egzekwowaniem praw i realizacją obowiązków obywatelskich. Niejedno państwo w historii upadło przez brak tej harmonii. Dlatego myśl o jedności praw i obowiązków — wynikającą z kontekstu naszej Konstytucji — powinniśmy uczynić trwałym składnikiem edukacji społecznej w trosce o pomyślność i przyszłość naszego narodu i państwa. Celem naszym jest dalsze umocnienie socjalistycznej praworządności zarówno praworządności w działaniu państwa, jak też praworządności w działaniu obywateli; w interesie państwa i w interesie obywateli, w żywotnych interesach całego narodu. Tak rozumiemy harmonię praw i obowiązków.</u>
+ <u xml:id="u-5.12" who="#PoselAndrzejWerblan">Wysoki Sejmie! Jeden z nowych artykułów Konstytucji potwierdza podstawowe struktury polityczne w naszym kraju: przewodnią rolę naszej partii, jej współdziałanie ze Zjednoczonym Stronnictwem Ludowym i Stronnictwem Demokratycznym oraz Front Jedności Narodu jako platformę zespolenia wszystkich patriotów wokół żywotnych interesów ojczyzny.</u>
+ <u xml:id="u-5.13" who="#PoselAndrzejWerblan">Są to instytucje i cechy życia politycznego trwałe i sprawdzone, potwierdzone wieloletnim doświadczeniem. Mają one nową socjalistyczną treść, ale wyrastają z naszej polskiej tradycji, z politycznych sojuszy sił ludowych i demokratycznych w walce o wolność narodową i społeczną.</u>
+ <u xml:id="u-5.14" who="#PoselAndrzejWerblan">W konstytucyjnym zapisie o miejscu PZPR w życiu narodu wyraża się historyczna prawda o roli naszej partii w walce rewolucyjnej. O jej roli w przełomowych latach wojny wyzwoleńczej, w ustanawianiu władzy ludowej, w budowaniu socjalistycznej Polski.</u>
+ <u xml:id="u-5.15" who="#PoselAndrzejWerblan">Ale nasza blisko dwu i pół milionowa partia, wszyscy jej członkowie odczytują ten zapis w Konstytucji przede wszystkim jako powinność i zobowiązanie. Najpełniej wyraził to na VII Zjeździe naszej partii I Sekretarz Komitetu Centralnego: — „W przełomowym okresie dziejowym nasza partia stała się partią całego narodu, jego przewodniczką. To swoje ogólnonarodowe posłannictwo pełnić będziemy niezłomnie, zespalając w pracy dla ojczyzny wszystkich Polaków — partyjnych i bezpartyjnych, niezależnie od zawodu, wykształcenia, sytuacji społecznej czy też stosunku do religii”.</u>
+ <u xml:id="u-5.16" who="#PoselAndrzejWerblan">Dążenie do poszerzenia społecznych i ideowych podstaw jedności narodu polskiego należy do naczelnych zasad polityki naszej partii. Dwukrotnie w toku obecnej kadencji Sejmu dążenie to zostało szczególnie uroczyście proklamowane w tej Izbie: z okazji 30-lecia Polski Ludowej i 30-lecia zwycięstwa nad faszyzmem. Ta niezłomna wola zespalania narodu przenika wszystkie nowo proponowane lub modyfikowane postanowienia Konstytucji. Znalazła ona dobitny wyraz również w przebiegu prac nad przygotowaniem tych postanowień. Kierując się wytycznymi Komitetu Centralnego i Biura Politycznego, a przede wszystkim osobistymi wskazówkami towarzysza Edwarda Gierka, uczestniczący w pracach przygotowawczych posłowie — członkowie naszej partii — zaangażowani byli w Sejmie i poza Sejmem w wielopłaszczyznową obywatelską dyskusję. Wnikliwie analizowaliśmy wszystkie, również krytyczne uwagi, wychodząc na spotkanie każdej konstruktywnej i wypływającej z dobrej woli propozycji. Myślę, że pomogło to opracować dojrzały projekt zmian konstytucyjnych i jednocześnie umocnić jedność naszego społeczeństwa.</u>
+ <u xml:id="u-5.17" who="#PoselAndrzejWerblan">Wysoki Sejmie! Klub Poselski naszej partii gorąco popiera wprowadzane do Konstytucji stwierdzenie dotyczące miejsca Polski w świecie i podstawowych założeń międzynarodowej polityki naszego państwa. Historyczny już dziś wstęp do Konstytucji z 1952 roku formułował te założenia słusznie, jednak w dostosowaniu do realiów tamtych pełnych napięć i konfliktów lat. Dziś możemy i powinniśmy zapisać je w oparciu o nowe możliwości i nowe perspektywy, wyrastające z doświadczeń całego 30-lecia.</u>
+ <u xml:id="u-5.18" who="#PoselAndrzejWerblan">Wartością nadrzędną i przewodnią, która określa politykę naszego państwa są interesy narodu polskiego, jego niepodległość, suwerenność i bezpieczeństwo. Właśnie dlatego, że dobro Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej jest dla nas najwyższym prawem, zespalamy jej przyszłość z socjalizmem oraz opieramy jej bezpieczeństwo i rozwój na przyjaźni i współpracy, na niezłomnym sojuszu z Krajem Rad, z całą socjalistyczną wspólnotą.</u>
+ <u xml:id="u-5.19" who="#PoselAndrzejWerblan">Jest w tym stanowisku nawiązanie do dawnej polskiej tradycji solidarności ze sprawą wolności i postępu. Wyrasta ono jednakże przede wszystkim z doświadczeń najnowszych dziejów narodu polskiego, z doświadczeń II wojny światowej, z historycznej roli polsko-radzieckiego braterstwa broni w tej wojnie, z okupionego krwią milionów zwycięstwa, którego byliśmy współtwórcami. Zawiera się w tym stanowisku doświadczenie trzech dziesięcioleci wspólnie z Krajem Rad prowadzonych zmagań o powszechne międzynarodowe uznanie wyników tego zwycięstwa, o te głębokie przemiany, dzięki którym upowszechnia się dziś na świecie idea i praktyka pokojowego współistnienia. Są to kanony naszej polityki narodowej, głęboko zakorzenione i ugruntowane w świadomości naszego narodu. Wyraża się w nich idea internacjonalizmu, szczególnie bliska klasie robotniczej, ale przemawiają za nimi wszystkie narodowe racje. Słusznie więc te podstawowe zasady wpisujemy do ustawy zasadniczej naszego narodu i państwa.</u>
+ <u xml:id="u-5.20" who="#PoselAndrzejWerblan">Wysoka ranga patriotycznych wartości znajduje dobitne potwierdzenie również w postanowieniach dotyczących symboli narodowych, a także w przepisie, który poręcza opiekę dla weteranów walki o sprawę narodową i społeczną. Z wielką wdzięcznością i satysfakcją ten nowy dowód uznania ze strony narodu przyjmą wszyscy żołnierze wojny wyzwoleńczej, kombatanci różnych frontów i różnych formacji, zespoleni dziś wspólną pracą i wspólną miłością dla Polski Ludowej, jedynej naszej ojczyzny.</u>
+ <u xml:id="u-5.21" who="#PoselAndrzejWerblan">Obywatele Posłowie! Nie można nie podkreślić przy tej okazji również doniosłego znaczenia tych modyfikowanych przepisów, które mają na celu doskonalenie struktury władz państwowych i tworzą lepsze podstawy prawne dla ich sprawnego funkcjonowania. Mam na myśli precyzję i poszerzenie uprawnień Sejmu i Rady Państwa, Rady Ministrów, modyfikację funkcji Najwyższej Izby Kontroli. Postanowienia te są słuszne, najczęściej zresztą kodyfikują praktykę już będącą w mocy, sprawdzoną przez życie.</u>
+ <u xml:id="u-5.22" who="#PoselAndrzejWerblan">Obywatele Posłowie! Konstytucja stanowi o stosunkach politycznych i społeczno-ekonomicznych. Nie rozstrzyga ona wszystkich spraw, zwłaszcza natury ideologicznej, a tym bardziej światopoglądowej. Ma jednak Konstytucja wielkie znaczenie ideowo-wychowawcze, nie tylko dlatego, że jest to jedyna ustawa, o której powszechnie naucza się w szkołach. Wychowawcze znaczenie Konstytucji opiera się głównie na tym, że określa ona kształt ustroju społecznego i jest fundamentem praworządności, a przez to wywiera wielki wpływ na kształt świadomości państwowej.</u>
+ <u xml:id="u-5.23" who="#PoselAndrzejWerblan">Konstytucja ma w naszym społeczeństwie wysoki autorytet. Do tego autorytetu powinniśmy się odwoływać i na nim budować nowoczesną, socjalistyczną świadomość państwową, krzewić rozumne pojmowanie spraw państwa oraz zależności między jego interesami i interesami jednostki, przezwyciężać wszystko co obce socjalizmowi i szkodliwe dla Polski, umacniać wolę twórczego działania.</u>
+ <u xml:id="u-5.24" who="#PoselAndrzejWerblan">Wraz z Polską Ludową naród nasz uzyskał po raz pierwszy w swych nowożytnych dziejach państwo nowoczesne, zdolne zabezpieczyć żywotne interesy narodu, skutecznie organizować zbiorowy wysiłek i zająć godne miejsce w świecie. Zmiany w Konstytucji, które dziś rozpatrujemy, są nowym doniosłym krokiem na drodze rozwoju tej ludowej, socjalistycznej państwowości. Wywodzą się one zatem z głównego nurtu dążeń naszego pokolenia, które swoją patriotyczną powinność widzi w tym, aby Polska rosła silna i sprawiedliwa, a naród nasz żył w wolności i dostatku.</u>
+ <u xml:id="u-5.25" who="#PoselAndrzejWerblan">W tym przeświadczeniu Klub Poselski Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej głosować będzie za projektem ustawy o zmianie Konstytucji w brzmieniu przedłożonym przez Komisję Nadzwyczajną.</u>
+ <u xml:id="u-5.26" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-6">
+ <u xml:id="u-6.0" who="#Marszalek">Dziękuję. Głos ma obecnie poseł Edward Duda.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-7">
+ <u xml:id="u-7.0" who="#PoselDudaEdward">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Zmiany w Konstytucji PRL sformułowane w przedstawionym projekcie Komisji Nadzwyczajnej Sejmu spotkały się z powszechnym poparciem społeczeństwa.</u>
+ <u xml:id="u-7.1" who="#PoselDudaEdward">Ta obywatelska postawa jest jeszcze jednym dowodem wielkiego zaangażowania społeczeństwa w żywotne problemy swego kraju. Jest zarazem potwierdzeniem ogromnych przeobrażeń w świadomości społecznej, jakie zaszły w okresie ponad 30 lat ludowej państwowości. Były to lata powszechnej politycznej edukacji, w których łącząc nierozerwalnie pojęcie patriotyzmu i internacjonalizmu, ojczyzny i socjalizmu, trwale ukształtowała się świadomość naszego narodu.</u>
+ <u xml:id="u-7.2" who="#PoselDudaEdward">Jesteśmy więc dziś narodem, który wspólnym wysiłkiem przeobraził swój kraj, Polską Rzeczpospolitą Ludową w państwo socjalistyczne. Jest to dziś fakt oczywisty i niepodważalny.</u>
+ <u xml:id="u-7.3" who="#PoselDudaEdward">Wyrażając pełne poparcie naszego Stronnictwa dla proponowanych zmian, pragnę podkreślić motywy szczególnie ważne dla kraju i narodu, uzasadniające konieczność konstytucyjnego utrwalenia istoty przemian, jakie zaszły w Polsce z woli i przy udziale jej obywateli.</u>
+ <u xml:id="u-7.4" who="#PoselDudaEdward">Zapowiadając w lipcu 1974 roku z tej wysokiej trybuny potrzebę przygotowania zmian Konstytucji przez Sejm obecnej kadencji, I Sekretarz KC PZPR to w. Edward Gierek stwierdził: — „W ostatnich latach osiągnęliśmy ważki postęp w umacnianiu socjalistycznego państwa, w rozwijaniu socjalistycznej demokracji. Zacieśniliśmy więź władzy ludowej ze społeczeństwem. Ten kierunek rozwoju, wynikający z samej istoty ustroju socjalistycznego i sprzyjający wyzwoleniu wszystkich możliwości socjalistycznego społeczeństwa, będziemy zdecydowanie kontynuować”.</u>
+ <u xml:id="u-7.5" who="#PoselDudaEdward">Przemiany te w pełni odzwierciedla projekt artykułu pierwszego, głoszący, że — „Polska Rzeczpospolita Ludowa jest państwem socjalistycznym”. Jest to zarazem odzwierciedlenie uniwersalnej leninowskiej zasady mówiącej, że: — „Konsekwentna demokracja z jednej strony przeobraża się w socjalizm, z drugiej zaś strony — wymaga socjalizmu”.</u>
+ <u xml:id="u-7.6" who="#PoselDudaEdward">Socjalizm jest naszą trwałą rzeczywistością, a program budowy rozwiniętego społeczeństwa socjalistycznego, wytyczony przez VII Zjazd Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, realizowany przez cały naród jest najistotniejszym, bo każdego dnia pracą potwierdzanym wyrazem aprobaty dla dalszej socjalistycznej drogi rozwoju.</u>
+ <u xml:id="u-7.7" who="#PoselDudaEdward">Zjednoczone Stronnictwo Ludowe uznaje za konieczne i głęboko uzasadnione wprowadzenie do Konstytucji proponowanego art. 2a, w którym odzwierciedlając fundamentalne cechy życia politycznego w naszym kraju stwierdza się, że:</u>
+ <u xml:id="u-7.8" who="#PoselDudaEdward">„1. Przewodnią siłą polityczną społeczeństwa w budowie socjalizmu jest Polska Zjednoczona Partia Robotnicza.</u>
+ <u xml:id="u-7.9" who="#PoselDudaEdward">2. Współdziałanie Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego i Stronnictwa Demokratycznego stanowi podstawę Frontu Jedności Narodu.</u>
+ <u xml:id="u-7.10" who="#PoselDudaEdward">3. Front Jedności Narodu jest wspólną płaszczyzną działania organizacji społecznych ludu pracującego i patriotycznego zespolenia wszystkich obywateli — członków partii, stronnictw politycznych i bezpartyjnych, niezależnie od stosunku do religii — wokół żywotnych interesów Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej”.</u>
+ <u xml:id="u-7.11" who="#PoselDudaEdward">Wysoka Izbo! Wspólny front patriotycznych sił narodu tworzył się we wspólnych walkach o wyzwolenie narodowe i społeczne. Jego ideowe podstawy formułowali komuniści wspólnie z socjalistami, ludowcami i postępowymi demokratami. Wpisywali je w historię naszego kraju autorzy Deklaracji Praw Młodego Pokolenia Polski, uczestnicy walk rewolucyjnych, strajków robotniczych i chłopskich, organizatorzy jednolito-frontowych działań przeciwko panowaniu obszarnictwa i kapitalizmu oraz przeciwko siłom dającym tym klasom moralną i światopoglądową inspirację. Front Jedności Narodu krystalizował się we wspólnej walce z hitlerowskim okupantem w latach, kiedy naród czynem dawał odpowiedź na prosto i wyraziście postawione przez PPR pytanie: — „O co walczymy?”. Dzieje tych walk scementowały na zawsze sojusz robotników, chłopów i inteligencji, potwierdziły przewodnią, ogólnonarodową rolę partii klasy robotniczej i udział stronnictw sojuszniczych w dotychczasowych dokonaniach narodu.</u>
+ <u xml:id="u-7.12" who="#PoselDudaEdward">Program i polityka partii od początku wspomagana przez sojusznicze stronnictwa zdobyła poparcie wszystkich postępowych sił naszego narodu i dziś aprobuje ją każdy Polak-patriota.</u>
+ <u xml:id="u-7.13" who="#PoselDudaEdward">Zamieszczenie tych zasad w Konstytucji nie tylko wprowadza zgodność ustawowych sformułowań z osiągniętym etapem politycznego i społeczno-gospodarczego rozwoju kraju, ale jest także sprawiedliwym uznaniem dorobku walki i pracy pokolenia budowniczych socjalizmu w naszym kraju. Będzie jednocześnie ustrojową podstawą kompleksowej wizji rozwoju Polski, wysiłków i trudów jutra w dziele budowy rozwiniętego społeczeństwa socjalistycznego.</u>
+ <u xml:id="u-7.14" who="#PoselDudaEdward">Proponowane zmiany ustawy zasadniczej wprowadzają stwierdzenia stanowiące logiczną konsekwencję naszego społecznego ładu i rozwinięcie socjalistycznych zdobyczy polskiego ludu pracującego miast i wsi. Przepisy te zapewniają coraz szerszy udział obywateli w rządzeniu krajem, kontrolę społeczną, rozwój różnych form samorządu, stały rozwój oświaty i techniki, stwarzają warunki stałego wzrostu dobrobytu wszystkich obywateli i stopniowego zacierania różnic między miastem a wsią, między pracą fizyczną a umysłową. Proponowane zmiany zawierają wiele bardzo żywotnych problemów socjalnych. Szczególna troska o rodzinę, o wychowanie młodego pokolenia i dbałość o zdrowie, zapewniana wszechstronnie opieka i szacunek dla kombatantów walk wyzwoleńczych, dla przodowników i weteranów pracy — są wyrazem socjalistycznego humanizmu, są świadectwem stawiania przez socjalistyczne państwo na pierwszym planie interesów jego obywateli oraz dowodem troski o osobiste szczęście i pomyślność każdego Polaka.</u>
+ <u xml:id="u-7.15" who="#PoselDudaEdward">Należy powiedzieć więcej. Zasady te tworzą pełne warunki wszechstronnego kształtowania osobowości człowieka, świadomego swojej osobistej i obywatelskiej godności, świadomego przysługujących mu praw. Może on realizować swoje zamiary, plany i nadzieje, dążyć do osobistego zadowolenia i szczęścia, wykorzystywać swe talenty i uzdolnienia. Zasady te powinny jednocześnie kształtować obywatela świadomego swoich obowiązków wobec narodu, wobec państwa, wobec ustroju, który mu takie warunki życia i pracy stworzył. Taka jest wymowa art. 57 i całego rozdziału stanowiącego o podstawowych prawach i obowiązkach, które w kompleksowy sposób tworzą warunki jeszcze pełniejszej integracji narodu.</u>
+ <u xml:id="u-7.16" who="#PoselDudaEdward">Wysoka Izbo! Polska Rzeczpospolita Ludowa dzięki konsekwentnej polityce, wielkim dokonaniom narodu, zdobyła wysoki autorytet, uznanie i pozycję wśród narodów świata. Pozycję Polski w świecie ugruntowuje przynależność do obozu socjalistycznego. Więzi przyjaźni i współpracy ze Związkiem Radzieckim i krajami socjalistycznej wspólnoty są źródłem przyspieszającym nasz rozwój, są gwarancją pokojowej pracy, suwerenności, niepodległości i bezpieczeństwa. Umacnianie tych więzi wynika ze wspólnoty naszych celów i interesów i jest wyrazem powszechnego przekonania, że tym najlepiej służymy polskiej sprawie, teraźniejszości i przyszłości naszego kraju i narodu.</u>
+ <u xml:id="u-7.17" who="#PoselDudaEdward">Pokojowa zaś współpraca i współistnienie z państwami o odmiennych ustrojach społecznych jest świadectwem trwałości zasad naszej polityki zagranicznej. Nadal będzie ona zapewniać krajowi korzyści z tej współpracy wynikające oraz stanowić wyraz humanistycznej wiary w nieuchronność przemian świata zgodnie z obiektywnymi prawami rozwoju ludzkości.</u>
+ <u xml:id="u-7.18" who="#PoselDudaEdward">Pragnę w imieniu Klubu Poselskiego Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego podkreślić szczególne znaczenie art. 10 projektu zmian w Konstytucji, który podnosząc rangę rolnictwa, określa jego problemy w dziele coraz lepszego wyżywienia narodu. Chciałbym tu podkreślić następujące problemy:</u>
+ <u xml:id="u-7.19" who="#PoselDudaEdward">— Konstytucyjne zapewnienie prawidłowej gospodarki ziemią, którą jako niepomnażalne dobro ogólnonarodowe należy chronić, wzbogacać, jak najracjonalniej wykorzystywać. Temu celowi służy także art. 8, gwarantujący ochronę naturalnego środowiska w trosce o zdrowotne walory i piękno przyrody ojczystej.</u>
+ <u xml:id="u-7.20" who="#PoselDudaEdward">— Zapewnienie opieki i pomocy państwa dla rozwoju wszystkich sektorów rolnictwa, przez co umacnia się poczucie pewności, sprzyjające rozwojowi produkcji rolnej w każdym gospodarstwie, utwierdza się wśród wszystkich rolników przekonanie, że nic z dotychczasowego dorobku wsi i rolnictwa nie zostanie pominięte. Równocześnie jednak daję się wyraz tendencjom rozwoju i kierunkom przemian społeczno-ekonomicznych, które służyć mają wzrostowi wydajności rolnictwa, wdrażaniu postępu naukowo-technicznego, racjonalniejszemu wykorzystaniu zasobów pracy i środków produkcji oraz wzrostowi dobrobytu wszystkich rolników.</u>
+ <u xml:id="u-7.21" who="#PoselDudaEdward">— Zapewnienie opieki i pomocy wszechstronnemu rozwojowi samorządu rolniczego, a zwłaszcza, kółek rolniczych i spółdzielczości produkcyjnej, które były zawsze nosicielami postępu w dziedzinie organizacji i wytwarzania, które przeobrażały chłopską świadomość. Dzięki bowiem samorządowi rolniczemu i rożnym formom integracji społeczno-gospodarczej — wieś polska coraz bardziej przechodzi od tradycyjnej zbiorowości indywidualnych producentów ku zbiorowości zespolonej różnorakimi więzami ekonomicznymi, produkcyjnymi i organizacyjnymi. Coraz szybciej rozwijają się różne formy kooperacji i specjalizacji produkcji, narastają i zacieśniają się powiązania gospodarki indywidualnej z socjalistyczną gospodarką narodową.</u>
+ <u xml:id="u-7.22" who="#PoselDudaEdward">Konstytucyjne zapewnienie pomocy i opieki państwa tym wszystkim formom chłopskiej aktywności społeczno-produkcyjnej jest akceptacją inicjatyw zrodzonych w społeczeństwie wsi, jest stymulacją dalszego ich rozwoju i jest także dowodem zbieżności interesów socjalistycznego państwa i ulegającej socjalistycznym przeobrażeniom społeczności wiejskiej.</u>
+ <u xml:id="u-7.23" who="#PoselDudaEdward">Wieś polska widzi w projekcie zmian do Konstytucji kolejny dowód troski państwa o sprawy produkcyjne i bytowe rolników, dowód najwyższego uznania dla rolniczego trudu. Stanowi to dla niej symbol i konkret zacieśnienia i doskonalenia sojuszu robotniczo-chłopskiego, a jednocześnie zobowiązanie do tym bogatszego, materialnego i konkretnego potwierdzenia wartości swego udziału w tym sojuszu.</u>
+ <u xml:id="u-7.24" who="#PoselDudaEdward">Jest to wreszcie dla polskiej wsi jakże wartościowy dowód efektywności polityki rolnej, wypracowanej wspólnie przez Polską Zjednoczoną Partię Robotniczą i Zjednoczone Stronnictwo Ludowe. Polityki trwałej, jeśli chodzi o podstawowe zasady, na których opiera się jej strategia rozwojowa i zmiennej wartością przyspieszania jej realizacji w miarę wzrostu świadomości społecznej mieszkańców wsi i wzrostu potencjału produkcyjnego gospodarki rolnej. Trwałość i doskonalenie tej polityki gwarantuje art. 10 proponowanych zmian w Konstytucji.</u>
+ <u xml:id="u-7.25" who="#PoselDudaEdward">Wysoki Sejmie! Na zakończenie pragnę jeszcze podkreślić głęboką moralną wymowę uzupełnienia postanowień rozdziału 9 Konstytucji, który stanowi, że godło, barwy i hymn Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej otoczone są czcią i podlegają ochronie. Stwierdzenie to bowiem eksponuje walor godności i honoru każdego Polaka, jego umiłowanie wolności i niepodległości, ciągłość ponad tysiącletniej tradycji państwowości polskiej. Są one - symbolem dziedzictwa minionych pokoleń i symbolem wartości, które stale przez naród wzbogacane, pragniemy przekazać naszym następcom. Tym, z myślą o których budujemy współczesność i przyszłość.</u>
+ <u xml:id="u-7.26" who="#PoselDudaEdward">Taką intencją kierowało się pokolenie piszące blisko ćwierć wieku temu naszą Konstytucję i taką intencją kierujemy się my, wprowadzając dziś bardzo istotne, choć nieliczne zmiany i uzupełnienia.</u>
+ <u xml:id="u-7.27" who="#PoselDudaEdward">Dlatego też, wyrażając w imieniu Klubu Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego pełne poparcie dla tych zmian, wyrażam w ten sposób przekonanie wszystkich członków Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego, przekonanie zgodne z najszczerszymi życzeniami wszystkich Polaków.</u>
+ <u xml:id="u-7.28" who="#PoselDudaEdward">Klub Poselski ZSL będzie głosować za przyjęciem przedłożonych Sejmowi zmian do Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej.</u>
+ <u xml:id="u-7.29" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-8">
+ <u xml:id="u-8.0" who="#Marszalek">Dziękuję. Głos ma poseł Piotr Stefański.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-9">
+ <u xml:id="u-9.0" who="#PoselStefanskiPiotr">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Klub Poselski Stronnictwa Demokratycznego upoważnił mnie do przedstawienia stanowiska w doniosłej sprawie zmian w Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej. Obywatele posłowie pozwolą, że na wstępie powołam się na podjętą w dniu wczorajszym uchwałę XI Kongresu naszego Stronnictwa. Odpowiedni fragment wczorajszej uchwały brzmi tak: — „Kongres popiera wprowadzenie do Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej zmian odzwierciedlających postępy uzyskane w budownictwie socjalistycznym od czasu uchwalenia Konstytucji oraz wskazujących podstawowe kierunki rozwoju państwa i społeczeństwa we współczesnym okresie budowy rozwiniętego społeczeństwa socjalistycznego”.</u>
+ <u xml:id="u-9.1" who="#PoselStefanskiPiotr">Przewodniczący Komisji Nadzwyczajnej, Przewodniczący Rady Państwa poseł Henryk Jabłoński mówił o poprzedzającej projekt zmian dyskusji. Dyskusja ta miała bardzo szeroki zasięg. Mówi o tym choćby fakt, że na temat proponowanych zmian wypowiedziało się w listach i telegramach ponad pół miliona obywateli, że listów, bardzo często podpisanych zbiorowo, do Sejmu, Rady Państwa, do centralnych instancji partii i sojuszniczych stronnictw politycznych wpłynęło dotąd ponad 70 tysięcy.</u>
+ <u xml:id="u-9.2" who="#PoselStefanskiPiotr">Stanowisko, które wyraziliśmy w uchwale Kongresu jest także plonem kilkumiesięcznej.</u>
+ <u xml:id="u-9.3" who="#PoselStefanskiPiotr">dyskusji przedkongresowej, w której na temat spraw konstytucyjnych wypowiedziała się większość członków Stronnictwa, inteligentów, rzemieślników, pracowników różnych działów usług. Były to wypowiedzi dotyczące samej potrzeby dokonania zmian w Konstytucji, jak też i obejmujące proponowane główne kierunki tych zmian oraz niektóre problemy wymagające — zdaniem naszych działaczy — po prostu nowych rozwiązań konstytucyjnych. Wnioski z tej dyskusji nasz Kongres mógł porównać z rezultatami prac Komisji Nadzwyczajnej. Wyrażone w uchwale Kongresu stanowisko jest wyrazem stwierdzenia zgodności oczekiwań z propozycjami zawartymi w rozpatrywanym i dziś przez Wysoki Sejm projekcie ustawy o zmianie Konstytucji. Jest potwierdzeniem naszych doświadczeń, przemyśleń, dążeń, wyrazem podstawowych prawd dotyczących wspólnego dobra wszystkich Polaków — silnego, suwerennego państwa narodu polskiego.</u>
+ <u xml:id="u-9.4" who="#PoselStefanskiPiotr">Kilka okoliczności chcemy podkreślić w sposób szczególny. Pierwszą z nich jest trwała^ ^podstawowych zasad sformułowanych w 1952 roku. Choć od uchwalenia Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej minęło bez mała ćwierć wieku, choć Konstytucja opracowana została we wstępnej fazie budownictwa socjalistycznego i na znacznie wcześniejszym etapie rozwoju państwa i społeczeństwa, do dziś uderza aktualność jej głównych norm. Normy te potwierdzone długoletnią praktyką także i w przyszłości wykazywać będą swe walory. Podkreślając dalekowzroczność twórców Konstytucji z 1952 roku, podkreślić trzeba także i ważną prawdę o dwukierunkowej istocie ustawy zasadniczej. Odzwierciedlając rzeczywistość i utrwalając podstawowe normy obowiązujące w państwie, a więc odnosząc się do przeszłości i do teraźniejszości, Konstytucja działa także w przyszłość, nadaje kierunek zarówno całemu ustawodawstwu, jak też ~:~— to jest chyba jeszcze ważniejsze — całemu społecznemu rozumieniu państwa, jego celów i zadań.</u>
+ <u xml:id="u-9.5" who="#PoselStefanskiPiotr">Proponowane zmiany dobrze oddają tę dwukierunkową istotę prawa konstytucyjnego. Wychodząc od rzeczywistości mocno utrwalonej, sięgają w przyszłość, wskazują drogę, na której w ciągu wielu lat, a nawet długich dziesięcioleci powinien postępować rozwój naszego państwa i rozwój naszego społeczeństwa.</u>
+ <u xml:id="u-9.6" who="#PoselStefanskiPiotr">W tym miejscu chciałbym zwrócić uwagę na moment szczególnie podkreślany i w dyskusji, o której wspomniałem, i w listach tak licznie kierowanych przez obywateli. Po prostu autorzy tych listów, działacze polityczni, społeczni, wypowiadający się w dyskusji, przywiązują wielką wagę do utrwalenia zasad strategii, która realizowana od początku lat siedemdziesiątych przyniosła Polsce wielki, nie spotykany dotąd postęp; utrwalenia nie tylko w praktyce, nie tylko w tym, co jest wyrazem polityki, lecz również w prawie konstytucyjnym. Chodzi o to, by zespolenie dynamiki rozwoju gospodarczego z celami społecznymi, zasady i mechanizm tego zespolenia jak najbardziej jednoznacznie ująć w Konstytucji, by po prostu przesądzić ich trwałość w długim okresie historycznym.</u>
+ <u xml:id="u-9.7" who="#PoselStefanskiPiotr">Stwierdzenie, że — „Zasadniczym celem społeczno-gospodarczej polityki Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej jest systematyczne polepszanie warunków bytowych, socjalnych i kulturalnych społeczeństwa, stały rozwój sił wytwórczych kraju, umacnianie siły, obronności i niezależności Ojczyzny”, jest kwintesencją założeń polityki wypracowanej przez Polską Zjednoczoną Partię Robotniczą u progu lat siedemdziesiątych, polityki popartej przez sojusznicze stronnictwa polityczne i wcielanej w życie jako wspólny ogólnonarodowy program. Założenia tej polityki zapewniają nierozdzielność zadań gospodarczych od humanistycznych celów społecznych socjalizmu, poczynania w sferze ekonomicznej podporządkowują coraz lepszemu zaspokajaniu rosnących potrzeb społecznych, wysuwają na czoło coraz wydajniej i lepiej zorganizowanej pracy to wszystko, co rozstrzyga o kształtowaniu coraz wyższej jakości i warunków życia narodu.</u>
+ <u xml:id="u-9.8" who="#PoselStefanskiPiotr">Zasadniczą wymowę społeczną jako odzwierciedlenie nowych możliwości i nowych potrzeb narodu, jako konkretyzacja zdobyczy społecznej polityki lat siedemdziesiątych mają uzupełnienia dotyczące prawa do pracy, ubezpieczeń społecznych, ochrony zdrowia, prawa do nauki. Nie są to w żadnym przypadku zapowiedzi, to nie są propozycje jakiegokolwiek zapisu na wyrost. Po prostu jest faktem, że nastąpiło w Polsce zrównanie praw socjalnych pracowników fizycznych i umysłowych, że prawo do bezpłatnej opieki lekarskiej objęło ludzi pracy zarówno w miastach, jak i na wsi, że bezpłatne są wszystkie typy szkół.</u>
+ <u xml:id="u-9.9" who="#PoselStefanskiPiotr">Zwięzłą wykładnią założeń, w narastającym szybkim tempie już urzeczywistnianych, jest także projekt nowego ujęcia artykułów dotyczących pozycji i warunków życia kobiet, małżeństwa, rodziny i macierzyństwa, wychowania dzieci, obowiązków alimentacyjnych, spraw budownictwa mieszkaniowego. Wszystkie te zmiany stanowią konstytucyjny wyraz i potwierdzenie polityki, która zapewnia jedność celów społecznych socjalizmu z naszym socjalistycznym rozwojem gospodarczym, nadaje naszym rozwiązaniom ustrojowym i opartej na nich praktyce znamiona głębokiego humanizmu.</u>
+ <u xml:id="u-9.10" who="#PoselStefanskiPiotr">I wreszcie moment najbardziej zasadniczy: ostateczne potwierdzenie faktu, że nasze państwo, Polska Rzeczpospolita Ludowa jest państwem socjalistycznym. Jest to fakt obiektywny, wyrażony całym społecznym i gospodarczym dorobkiem naszej ojczyzny, wypracowanym w ciągu trzech dziesięcioleci socjalistycznego budownictwa. Jest to także fakt subiektywny, wyraz świadomości milionów Polaków.</u>
+ <u xml:id="u-9.11" who="#PoselStefanskiPiotr">Socjalistyczny charakter naszego państwa, jego model polityczny, w którym partia stanowi przewodnią siłę w budowie socjalizmu, a współdziałanie Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego i Stronnictwa Demokratycznego jest podstawą Frontu Jedności Narodu — najszerszej płaszczyzny patriotycznego działania na rzecz realizacji zasadniczych interesów narodu i państwa, nierozerwalna więź łącząca Polskę ze wspólnotą krajów socjalistycznych, oraz dokonany w naszym kraju postęp społeczny — to ugruntowana rzeczywistość, której pełny wyraz w Konstytucji stanowi źródło satysfakcji dla wszystkich tych, którzy nie szczędzili sił dla sprawy socjalistycznego rozwoju ojczyzny.</u>
+ <u xml:id="u-9.12" who="#PoselStefanskiPiotr">Jest to jednocześnie — wyrażam w tym miejscu głębokie przekonanie całego Stronnictwa Demokratycznego — źródło nowej siły, z którą iść będziemy przez lata budowy rozwiniętego społeczeństwa socjalistycznego.</u>
+ <u xml:id="u-9.13" who="#PoselStefanskiPiotr">Klub Poselski Stronnictwa Demokratycznego, spełniając wyrażoną w uchwale XI Kongresu wolę Stronnictwa, zgodnie z naszą dewizą „patriotyzm i postęp”, będzie głosować za projektem ustawy o zmianie Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej.</u>
+ <u xml:id="u-9.14" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-10">
+ <u xml:id="u-10.0" who="#Marszalek">Dziękuję. Głos ma poseł Zdzisław Kurowski.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-11">
+ <u xml:id="u-11.0" who="#PoselKurowskiZdzislaw">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Kiedy 24 lata temu uchwalono Konstytucję Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, zgrupowani na Zlocie Przodowników Pracy i Nauki przedstawiciele młodego pokolenia uroczystym ślubowaniem dali wyraz swej ideowo-politycznej identyfikacji z zasadami i kształtem ustrojowym naszej ojczyzny — ojczyzny ludu pracującego miast i wsi. Swym codziennym wysiłkiem i postawą manifestowali niezłomne poparcie dla jej zdobyczy i osiągnięć.</u>
+ <u xml:id="u-11.1" who="#PoselKurowskiZdzislaw">Dziś pokolenie budowniczych podstaw socjalizmu — to rodzice współczesnej młodzieży, to współtwórcy olbrzymich przeobrażeń, jakie w ciągu 24 lat zaszły we wszystkich dziedzinach naszego życia. Odzwierciedlenie socjalistycznego charakteru tych przemian i dokonań w najważniejszym dokumencie prawno-ustrojowym jest dla nas wszystkich aktem wielkiej wagi i głębokiej ideowej satysfakcji. Dla współczesnego młodego pokolenia Polaków, Polska i socjalizm są nierozłączne. Polska i socjalizm stworzyły młodemu pokoleniu warunki awansu i wszechstronnego rozwoju. Szczególnie ostatnie pięciolecie dynamicznych przemian kraju otwiera przed młodzieżą porywające perspektywy.</u>
+ <u xml:id="u-11.2" who="#PoselKurowskiZdzislaw">Partia na czoło w swoim programie wysunęła troskę o człowieka i to wszystko, co decyduje o wyższej jakości warunków naszego życia. Przez konsekwentną realizację zadań społeczno-gospodarczych stworzyła możliwość coraz pełniejszego urzeczywistnienia humanistycznych ideałów socjalizmu. Do najwyższej rangi podniosła problemy wychowania młodego pokolenia.</u>
+ <u xml:id="u-11.3" who="#PoselKurowskiZdzislaw">Z dotychczasowych dokonań partii i jej programu wypływa głęboka i powszechna akceptacja przez młodzież potwierdzenia w ustawie zasadniczej — sprawdzonej w życiu, przewodniej roli Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej w budowie socjalizmu, wypływa poparcie dla fundamentalnych zasad naszej polityki zagranicznej.</u>
+ <u xml:id="u-11.4" who="#PoselKurowskiZdzislaw">Doniosłe znaczenie ma również utrwalenie w Konstytucji podstawowych zasad strategii społeczno-gospodarczego rozwoju kraju. Młodzież jest szczególnie zainteresowana nowoczesnością, przyspieszaniem procesu doskonalenia naszej gospodarki i zwiększenia jej efektywności. Stąd też z dużym poparciem młodzieży spotykają się te sformułowania w projekcie zmian, które dotyczą racjonalnego gospodarowania, wykorzystania rezerw, podnoszenia kwalifikacji i rozwoju szkolnictwa.</u>
+ <u xml:id="u-11.5" who="#PoselKurowskiZdzislaw">Zdecydowane poparcie zyskały postanowienia dotyczące rozwoju wsi i rolnictwa oraz sposobów realizacji programu wyżywienia narodu. Wychodzą one naprzeciw dążeniom młodzieży do unowocześnienia rolnictwa i wsi. Znalazło to wyraz w licznych listach i wypowiedziach, zawierających powszechne poparcie młodzieży dla projektowanych zmian w naszej Konstytucji. W wielu listach podkreślano głęboką zasadność jedności praw i obowiązków. Wskazywano także na konieczność skuteczniejszego przeciwdziałania wszelkim przejawom braku poczucia odpowiedzialności, niesumienności, lekceważenia norm współżycia społecznego, podkreślając, że tylko świadome swych celów, złączone wspólnotą dążeń, rzetelnie pracujące i zdyscyplinowane społeczeństwo może osiągnąć wysoki poziom rozwoju.</u>
+ <u xml:id="u-11.6" who="#PoselKurowskiZdzislaw">Obywatele Posłowie! Proponowane zmiany w Konstytucji określają drogi rozwoju demokracji socjalistycznej, formy samorządności ludzi pracy w mieście i na wsi.</u>
+ <u xml:id="u-11.7" who="#PoselKurowskiZdzislaw">Program ruchu młodzieżowego opieramy na wychowywaniu przez pracę i działanie. Do wysokiej rangi podnosimy zasadę samowychowania. Nasze podstawowe zadanie — to dobre wychowywanie młodzieży, mobilizowanie jej do najtrudniejszych zadań gospodarczych, wszechstronne przygotowywanie do czekających ją zadań i obowiązków.</u>
+ <u xml:id="u-11.8" who="#PoselKurowskiZdzislaw">Ze szczególnym zadowoleniem zaakceptowane zostało w środowiskach młodzieży nowe brzmienie art. 68, który mówi, że — „Polska Rzeczpospolita Ludowa otacza szczególnie troskliwą opieką wychowanie młodzieży i zapewnia jej najszersze możliwości rozwoju oraz stwarza warunki do aktywnego udziału młodego pokolenia w życiu społecznym, politycznym, gospodarczym i kulturalnym, kształtując poczucie współodpowiedzialności młodzieży za rozwój Ojczyzny”.</u>
+ <u xml:id="u-11.9" who="#PoselKurowskiZdzislaw">Ruch młodzieżowy, aktywnie współdziałając z rodziną, szkołą, z instytucjami i organizacjami społecznymi, będzie skutecznie realizować swoje cele wychowawcze, starając się dobrze przygotowywać młodych do roli współgospodarza kraju.</u>
+ <u xml:id="u-11.10" who="#PoselKurowskiZdzislaw">Żywotne interesy młodzieży odzwierciedla w pełni sformułowanie, że — „W trosce o dobro rodziny Polska Rzeczpospolita Ludowa dąży do poprawy sytuacji mieszkaniowej, przy współudziale obywateli rozwija i popiera różne formy budownictwa mieszkaniowego”. Wyraża ono rzeczywiste, życiowe potrzeby młodego pokolenia, szczególnie młodych rodzin. W ich zaspokajaniu uczestniczy i coraz szerzej będzie uczestniczyć młodzież i jej organizacje.</u>
+ <u xml:id="u-11.11" who="#PoselKurowskiZdzislaw">Z pełną aprobatą i należytym zrozumieniem młodzież przyjmuje także sformułowanie o umocnieniu społecznej pozycji kobiety, zwłaszcza kobiet i matek pracujących zawodowo.</u>
+ <u xml:id="u-11.12" who="#PoselKurowskiZdzislaw">Wychowujemy młode pokolenie w poczuciu jedności praw i obowiązków wobec ojczyzny, w umiłowaniu patriotycznych i rewolucyjnych tradycji, w szacunku dla pokolenia ojców za ich wkład w dzieło socjalistycznego budownictwa.</u>
+ <u xml:id="u-11.13" who="#PoselKurowskiZdzislaw">Szanując nasze tradycje i dorobek, akcentujemy szczególnie mocno w procesie wychowania te wartości i ideały, których twórcą i wyrazicielem jest klasa robotnicza i ludzie pracy.</u>
+ <u xml:id="u-11.14" who="#PoselKurowskiZdzislaw">Codzienna aktywna postawa młodzieży polskiej, a zwłaszcza członków socjalistycznych związków, będzie się przyczyniać do urzeczywistniania doniosłych zasad naszej Konstytucji — zasad o wielkim ideowo-wychowawczym znaczeniu.</u>
+ <u xml:id="u-11.15" who="#PoselKurowskiZdzislaw">Wysoki Sejmie! Mówi się o młodych jako o pokoleniu wielkiej szansy. Tę szansę rozumiemy jako aktywne uczestnictwo i ofiarną pracę dla dalszego rozwoju socjalistycznej ojczyzny.</u>
+ <u xml:id="u-11.16" who="#PoselKurowskiZdzislaw">Socjalistyczna, nowoczesna i dostatnia Polska, silna solidną pracą i ofiarnością nas wszystkich, jest naszym najwyższym dobrem. Potwierdzamy to dzisiaj w Konstytucji, w której zmiany i uzupełnienia uwzględniają wszystkie najistotniejsze interesy i potrzeby całego społeczeństwa i młodego pokolenia. Dziękuję za uwagę.</u>
+ <u xml:id="u-11.17" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-12">
+ <u xml:id="u-12.0" who="#Marszalek">Dziękuję. Głos ma poseł Konstanty Łubieński.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-13">
+ <u xml:id="u-13.0" who="#PoselLubienskiKonstanty">Obywatelu Marszałku! Wysoka Izbo! Na wstępie trzeba podkreślić, że chociaż okres, który poświęciliśmy projektowi ustawy o zmianie Konstytucji nie był zbyt długi, to posłowie — redaktorzy projektowanych zmian, podjęli niemały wysiłek, dążąc do nadania poszczególnym przepisom takiego brzmienia, aby mogły być najszerzej przez opinię przyjęte. Toteż pierwsza wersja wielu sformułowań uległa w toku dyskusji istotnym modyfikacjom.</u>
+ <u xml:id="u-13.1" who="#PoselLubienskiKonstanty">Muszę też zaznaczyć, że głosy opinii katolickiej były przedmiotem bacznej uwagi. Komisja Nadzwyczajna odniosła się poważnie do dokumentów wyrażających niepokój tej opinii, w szczególności do memoriału Episkopatu Polski. Przez swoich przedstawicieli przeprowadziła też szereg rozmów z reprezentantami środowisk życia religijnego.</u>
+ <u xml:id="u-13.2" who="#PoselLubienskiKonstanty">Punktem wyjścia oceny Konstytucji jest dla każdego Polaka pytanie, jak w świetle tych zmian przedstawia się sprawa najważniejsza, a więc dobro narodu, jego niepodległość, suwerenność i bezpieczeństwo. Bez jednoznacznej odpowiedzi na to pytanie, wszelka dalsza dyskusja między Polakami staje się bezprzedmiotowa. Przede wszystkim trzeba podkreślić, że sformułowania Konstytucji, które tego dotyczą, pozostają w ich dotychczasowym brzmieniu.</u>
+ <u xml:id="u-13.3" who="#PoselLubienskiKonstanty">Przypominam, że preambuła, która nie uległa żadnym zmianom, podkreśla, że naczelnym motywem, którym powinien się kierować naród polski i wszystkie organy władzy, jest — „najpełniejszy rozkwit Narodu Polskiego, jego niepodległość i suwerenność”. Zachowuje również dotychczasowe treści art. 6 Konstytucji, który postanawia, że — „Siły zbrojne Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej stoją na straży suwerenności i niepodległości Narodu Polskiego, jego bezpieczeństwa i pokoju”. Obecnie proponuje się w formie nowego art. 3a uzupełnienie Konstytucji w zakresie tego podstawowego problemu. W moim przekonaniu chodzi w nim przede wszystkim o podkreślenie, że Polska Rzeczpospolita Ludowa w swej polityce kieruje się interesem narodu polskiego, jego suwerenności, niepodległości i bezpieczeństwa. Następnie realizm wskazuje na pokój i współpracę międzynarodową jako podstawowe, niezbędne warunki tego, aby wymienione wartości urzeczywistniać. I wreszcie określa się w tym kontekście stosunki z innymi państwami. Postulat współpracy stawia się w stosunku do wszystkich państw, wysuwając na plan pierwszy ze zrozumiałych politycznie względów współpracę z państwami socjalistycznymi. Ale jak wiemy, również współpraca z krajami o innych ustrojach rozwija się coraz szerzej nie tylko w płaszczyźnie gospodarczej, lecz także kulturalnej, a nawet, zgodnie z duchem Helsinek, politycznej.</u>
+ <u xml:id="u-13.4" who="#PoselLubienskiKonstanty">Podsumowując, można odpowiedzieć na postawione pytanie zdecydowanie, że w znowelizowanym akcie konstytucyjnym sprawy niepodległości, suwerenności i bezpieczeństwa zajmują należne miejsce. Lecz strażnikiem zabezpieczającym te najwyższe dla narodu wartości jest nie tylko ten czy ów artykuł, czy preambuła ani nawet cała Konstytucja czy powołane przez nią instytucje, ale w jeszcze większej mierze program działania, który w swoich zasadach też podlega wpisaniu do Konstytucji. | W tym miejscu chciałbym zwrócić uwagę na szczególnie ważny element w procesie umacniania niepodległości, suwerenności i bezpieczeństwa, jakim jest rozwój społeczno-gospodarczy. Przekonaliśmy się o tym w 1939 roku, kiedy to klęska wrześniowa i jej przebieg były wynikiem przede wszystkim dysproporcji w rozwoju potencjału ekonomicznego pomiędzy Polską a Niemcami.</u>
+ <u xml:id="u-13.5" who="#PoselLubienskiKonstanty">Po wojnie, kiedy z gruzów odbudowywaliśmy miasta i fabryki, kiedy zaczęliśmy wznosić nowe zakłady, kiedy podjęliśmy intensyfikację produkcji rolnej, to przecież stawialiśmy pierwsze kroki w umacnianiu niepodległości. W ostatnich latach osiągnęliśmy dalszy postęp na tej drodze i coraz wyraźniej stwierdzamy, jak stopień rozwoju społeczno-gospodarczego decyduje o naszej pozycji międzynarodowej. W wyniku realizacji ostatniej pięciolatki, opartej na nowej strategii rozwoju, mogliśmy przekonać się najlepiej o tej zależności, mogliśmy chyba po raz pierwszy w historii stwierdzić wzrost pozycji naszego kraju w świecie dzięki nowej polityce gospodarczej i jej osiągnięciom.</u>
+ <u xml:id="u-13.6" who="#PoselLubienskiKonstanty">Dziś wpisujemy do Konstytucji program wyżywienia narodu, mający znaczenie tak podstawowe nie tylko ze względu na zaopatrzenie kraju, lecz również na koniunkturę światową. W ogólnogospodarczym programie przyznajemy priorytet systematycznemu polepszaniu warunków bytowych. Umacniamy w Konstytucji socjalne prawa obywatelskie, zapewniając w szczególności, dyktowaną troską o rozwój narodu, opiekę rodzinie, macierzyństwu i wychowanie młodego pokolenia. Warunki te i uprawnienia socjalne dotyczą człowieka, każdego Polaka, jego sił fizycznych, intelektualnych i moralnych. A przecież Polska, jej moc, jej pozycja w świecie będą takie, jakimi będą Polacy.</u>
+ <u xml:id="u-13.7" who="#PoselLubienskiKonstanty">Wysoki Sejmie! Trzeba mieć świadomość tych związków, ale również świadomość, że aktualna sytuacja międzynarodowa nie jest łatwa, że narastają nowe problemy. Nie mówię o ewentualności konfrontacji, to przekracza możliwości mojej wyobraźni, aczkolwiek wykluczyć tej sprawy jeszcze nie można na skutek ciągłego wzrostu zbrojeń i utrzymywania się dawnych i nowych ognisk zapalnych. Myślę natomiast o alternatywie konfrontacji, o pokoju, o współpracy. Czasem się mówi, Obywatele Posłowie, o wygranej wojnie i przegranym pokoju, a można by powiedzieć nieraz — o przespanym pokoju.</u>
+ <u xml:id="u-13.8" who="#PoselLubienskiKonstanty">A co to znaczy współpraca? W płaszczyźnie ekonomicznej to wymiana towarów i usług, wymiana myśli technicznej, obroty finansowe, to racjonalny międzynarodowy podział prac itd. Ale to także rywalizacja i konkurencja, a przy niedostatecznie szybkim rozwoju społeczno- ekonomicznym, to niebezpieczeństwo popadnięcia w ostre zależności gospodarcze, ograniczające faktycznie suwerenność narodową. Nieunikniona we współczesnym świecie współzależność ekonomiczna nie może przeobrażać się w zależność, znalezienie się niejako w sytuacji kraju o monokulturze.</u>
+ <u xml:id="u-13.9" who="#PoselLubienskiKonstanty">Nowa polityka społeczno-gospodarcza nastawiona na modernizację, na parametry światowe, na dotrzymanie kroku przodującym krajom, to podstawowa gwarancja umocnienia tych najwyższych wartości narodu, o których mówiłem na wstępie, a które przyświecają naszej Konstytucji.</u>
+ <u xml:id="u-13.10" who="#PoselLubienskiKonstanty">Wysoka Izbo! Debata konstytucyjna siłą rzeczy narzuca poruszanie spraw najbardziej zasadniczych. Chciałbym dlatego poświęcić uwagę drugiemu tematowi dla nas katolików zasadniczemu, sprawie wolności religii.</u>
+ <u xml:id="u-13.11" who="#PoselLubienskiKonstanty">Jak wiadomo, historia Polski od daty chrztu ściśle łączy się z chrześcijaństwem. Wkład katolicyzmu i innych wyznań chrześcijańskich w okresie 1000-lecia był niemały. Zaznaczył się przede wszystkim w dziedzinie kultury duchowej, lecz także i materialnej. Uformował on też ideały życia zbiorowego naszego narodu. W okresie zaborów przez długie lata katolicyzm podtrzymywał polskość. Również w okresie ostatniej wojny zarówno w kraju, jak i w wojskach walczących na Wschodzie i Zachodzie, w obozach koncentracyjnych religia chrześcijańska dla wielu Polaków była silnym, duchowym wsparciem. A w okresie powojennym w dziele odbudowy kraju i dalszego rozwoju znaczny był też wkład trudu i ofiarności obywateli wierzących. Oto jest ta spuścizna, którą chrześcijańska część społeczeństwa dziedziczy po przeszłości i pragnie kontynuować ją współcześnie ku dobru ojczyzny. Tymczasem dyskusja nad zmianami Konstytucji obudziła w duchowieństwie i środowiskach katolickich poważny niepokój co do warunków dalszego życia i wychowania religijnego oraz kultury chrześcijańskiej w Polsce. Mówię o niepokoju szczerym, a nie tym, który pochodzi z inspiracji pozareligijnej. Źródłem tej sytuacji było wprowadzenie do projektu zmian przede wszystkim art. 2a ust. 1, który stwierdza, że Polska Zjednoczona Partia Robotnicza jest przodującą siłą polityczną w budowie socjalizmu, a który pozostaje w związku z art. 1 ust. 1 postanawiającym, że PRL jest państwem socjalistycznym i art. 2b, który stwierdza, że w PRL celem działalności państwa jest między innymi wszechstronny rozwój społeczeństwa socjalistycznego.</u>
+ <u xml:id="u-13.12" who="#PoselLubienskiKonstanty">Rozumowanie jest następujące: PZPR w oparciu o normę konstytucyjną jest siłą przewodnią w budowie socjalizmu, wypełniającego znaczną część życia społecznego i posiada program oparty o filozofię ateistyczną o dużym stopniu ekspansywności. W tej sytuacji trzeba się liczyć , że PZPR będzie dążyć do narzucania swego światopoglądu, do nadania mu charakteru państwowego, a co najmniej będzie środkami administracyjnymi ograniczać działalność innych światopoglądów. W warunkach polskich takie poczynania dotknęłyby przede wszystkim wyznania chrześcijańskie.</u>
+ <u xml:id="u-13.13" who="#PoselLubienskiKonstanty">Wymaga co prawda w tym miejscu podkreślenia, że art. 70 m.in. zapewnia obywatelom wolność sumienia i wyznania, a kościołowi i innym wyznaniom swobodne wypełnianie funkcji religijnych, zakazując zarazem zmuszania do niebrania udziału w czynnościach lub obrzędach religijnych. Należy wziąć pod uwagę również nowo wprowadzony ust. 2 w art. 57, który gwarantuje równość praw bez względu na szereg kryteriów, m.in. na wyznanie, a także zachowany art. 69, który nie tylko powtarza zasadę art. 57 ust. 2 o równości praw, lecz także przewiduje sankcję karną za „Naruszenie tej zasady przez jakiekolwiek bezpośrednie lub pośrednie uprzywilejowanie albo ograniczenie w prawach”.</u>
+ <u xml:id="u-13.14" who="#PoselLubienskiKonstanty">Poza tym należy dodać, że w trakcie dyskusji wprowadzono nowe zmiany istotne z rozpatrywanego punktu widzenia. I tak skreślono ust. 3 art. 70 postanawiający, że — „Nadużywanie wolności sumienia i wyznania dla celów godzących w interesy Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej jest karane”. Uznano ten przepis za represyjny, nie mający już obecnie uzasadnienia. W art. 2a nadano nowe brzmienie ust. 3, gdzie stwierdza się, iż Front Jedności Narodu jest wspólną płaszczyzną działania m.in. wszystkich obywateli wokół żywotnych interesów PRL niezależnie od stosunku do religii. Dobrze się również stało, że został skreślony w art. 57 ust. 3 w dawnym brzmieniu, które budziło powszechne obawy także opinii katolickiej, że uzależnia korzystanie z praw od wypełniania obowiązków.</u>
+ <u xml:id="u-13.15" who="#PoselLubienskiKonstanty">Tę analizę muszę jednak zakończyć stwierdzeniem, że wymienione obawy, jakkolwiek uległy w wyniku szeregu zmian w projektach nowelizacyjnych Konstytucji złagodzeniu, to jednak całkowicie nie ustąpiły. Sprowadzają się one w istocie do jednego zagadnienia: czy wierzący obywatele mogą mieć przekonanie, że uznanie Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej za państwo socjalistyczne, a Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej za przewodnią siłę polityczną społeczeństwa, nie będzie w interpretacji prawnej i w praktyce uznawane za równoznaczne z uprzywilejowaniem światopoglądu ateistycznego i przyznania mu charakteru światopoglądu państwowego. Autorytatywna wypowiedź w tej sprawie w momencie uchwalania Konstytucji miałaby istotne znaczenie dla złagodzenia wątpliwości i niepokojów u wierzących obywateli naszego kraju. Ułatwiłaby też właściwe przyjęcie w opinii katolickiej tego ważnego aktu państwowego. W tym duchu przyjmujemy dzisiejszą wypowiedź przemawiającego w imieniu Klubu Poselskiego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej wicemarszałka Andrzeja Werblana, który stwierdził, że Konstytucja nie rozstrzyga spraw ideologicznych, a tym bardziej światopoglądowych. Chcielibyśmy rozumieć te słowa nie tylko jako wyjaśnienie intencji projektodawców zmian w ustawie zasadniczej, ale także jako wiążące wytyczne dla jej interpretacji.</u>
+ <u xml:id="u-13.16" who="#PoselLubienskiKonstanty">Wysoki Sejmie! Zdaję sobie sprawę ze skrótowego ujęcia mego głosu w dyskusji. Jest wiele jeszcze problemów ogromnej wagi wyłaniających się przy tej okazji, których nawet nie dotknąłem, jak sprawa rozwoju demokracji socjalistycznej czy też nowego ustawienia Najwyższej Izby Kontroli. Uczynią to zapewne i już uczynili inni posłowie. Jednakże znowelizowanej w wyniku dzisiejszej debaty Konstytucji nie traktujemy w taki sposób, jak gdyby w niej wyrażał się już osiągnięty ideał ustrojowy albo jak gdyby stanowiła ona ostateczny kres rozwoju form naszego życia państwowego i społecznego. W tej perspektywie patrzymy na obecną debatę konstytucyjną, mając nadzieję iż dokona jeszcze szeregu wyjaśnień i wzbogaci właściwe zrozumienie przyszłej ustawy zasadniczej naszego państwa.</u>
+ <u xml:id="u-13.17" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-14">
+ <u xml:id="u-14.0" who="#Marszalek">Obecnie zarządzam 20-minutową przerwę.</u>
+ <u xml:id="u-14.1" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu od godz. 12 min. 15 do godz. 12 min. 50)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-15">
+ <u xml:id="u-15.0" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Wznawiam posiedzenie. Głos ma poseł Andrzej Żabiński.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-16">
+ <u xml:id="u-16.0" who="#PoselZabinskiAndrzej">Obywatelko Marszałku! Wysoka Izbo! Historia minionych trzech dziesięcioleci Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej wykazała niezbicie, że jedynie Polska Zjednoczona Partia Robotnicza potrafiła zintegrować naród w jego prastarych historycznie granicach między Bugiem i Wisłą a Odrą i Nysą, potrafiła wyzwolić w każdym obywatelu naszej socjalistycznej ludowej ojczyzny niespożyte siły twórcze, zapewniające krajowi wszechstronny rozwój, że jedynie polityka naszej partii potrafiła zagwarantować Polsce bezpieczeństwo, suwerenność i niepodległość.</u>
+ <u xml:id="u-16.1" who="#PoselZabinskiAndrzej">W świadomości naszego społeczeństwa ukształtowane zostało na podstawie całego dotychczasowego procesu budownictwa socjalistycznego pojęcie o tym, iż socjalizm jest i może być w przyszłości jedyną uznaną i powszechnie akceptowaną drogą naszego rozwoju. Stąd właśnie rodzi się powszechne przekonanie, że nowelizację Konstytucji zrodziło samo życie. Niezbędne więc i celowe stało się potwierdzenie w Konstytucji — która jest przecież podstawowym aktem prawnym, od którego zaczyna swą polityczną edukację każdy obywatel — nowego jakościowego etapu, na jakim znalazł się nasz kraj, podejmując zadanie zbudowania rozwiniętego społeczeństwa socjalistycznego.</u>
+ <u xml:id="u-16.2" who="#PoselZabinskiAndrzej">I Sekretarz Komitetu Centralnego naszej partii towarzysz Edward Gierek mówił w swoim wystąpieniu z okazji obchodów 30-lecia Polski Ludowej, iż powinniśmy nadać taki kształt Konstytucji naszego państwa, by stała się ona jeszcze mocniejszą podstawą budowy rozwiniętego społeczeństwa socjalistycznego i pełnej realizacji zasad socjalizmu we wszystkich dziedzinach życia narodu. Wskazanie w Konstytucji na rolę, jaką faktycznie spełnia Polska Zjednoczona Partia Robotnicza, współdziałanie PZPR oraz Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego i Stronnictwa Demokratycznego, jak i na funkcję Frontu Jedności Narodu — jest wyrazem nie tylko chęci realistycznego i zgodnego z faktami odzwierciedlenia rzeczywistości, ale również wskazaniem na umacniającą się jedność narodu i konsolidację społeczeństwa. Dla nikogo nie jest wątpliwe, że przewodnią siłą polityczną tego społeczeństwa jest właśnie Polska Zjednoczona Partia Robotnicza.</u>
+ <u xml:id="u-16.3" who="#PoselZabinskiAndrzej">Głębokim wyrazem tego, że decydującą siłą kształtującą losy naszego narodu stała się partia polskich komunistów, są również powojenne dzieje Opolszczyzny.</u>
+ <u xml:id="u-16.4" who="#PoselZabinskiAndrzej">Jeszcze raz więc godzi się przypomnieć, że to właśnie w dokumentach programowych Polskiej Partii Robotniczej postulat powrotu do Polski utraconych przed wiekami ziem nad- odrzańskich i nadbałtyckich pojawił się jako jeden z podstawowych imperatywów rodzącej się władzy ludowej. I że było to rozumiane nie tylko jako nakaz moralny wobec historii naszego narodu, ale także jako nakaz racjonalny wobec przyszłości naszego narodu, jako niezbędny fundament dla budowania Polski w nowym, trwałym, społecznie i narodowo sprawiedliwym kształcie.</u>
+ <u xml:id="u-16.5" who="#PoselZabinskiAndrzej">Powojenne dzieje Opolszczyzny zweryfikowały i rozwinęły ten program szczególnie głęboko, mocno i wyraziście. Zweryfikowały go w tym, że stały się one dziejami wyzwolenia olbrzymich pokładów najbardziej twórczej, najbardziej szlachetnej energii duchowej mieszkańców tego regionu: ocalone i przywoływane dawne, polskie i plebejskie zarazem tradycje duchowe Śląska, pamięć o patriotyzmie i bohaterstwie powstańców śląskich z lat 1919, 1920 i 1921 — o patriotyzmie i bohaterstwie działaczy robotniczych i bojowników spod znaku — „Rodła” okresu międzywojennego, żołnierzy- kombatantów wojny z hitlerowskim faszyzmem, szacunek dla pracy pionierów pierwszych ciężkich lat powojennych, dla osadników wojskowych, którzy tutaj budowali swój nowy dom ojcowski, szacunek dla dobrej pracy, dla ludzi dobrej roboty, wreszcie wymierny, bo naoczny, niezwykle dynamiczny rozwój ekonomiczny tego regionu jak i całego kraju — stały się najgłębszą trwałą wspólnotą integracyjną, w której kształtowali oni swoją samowiedzę narodową, samowiedzę społeczną i polityczną.</u>
+ <u xml:id="u-16.6" who="#PoselZabinskiAndrzej">Ta wielka, niewyczerpalna energia społeczna szczególnie twórcza stała się w latach ostatnich, po VI Zjeździe Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej. Zdobyty przez partię w całym społeczeństwie polskim wielki autorytet moralny sprawił, że staliśmy się w tych ostatnich latach świadkami szybkiego kształtowania się nowej jakości w naszym życiu społecznym — tej mianowicie, że przedstawiane przez partię społeczeństwu na VII Zjeździe cele i programy budownictwa socjalistycznego w naszym kraju stają się ideowym programem najgłębszych dążeń wszystkich sił społecznych naszego narodu, sprawą aspiracji i marzeń każdego Polaka. Wyrazem tego jest wzrost liczby działaczy i aktywistów Frontu Jedności Narodu, ich bezinteresowna, powodowana szlachetnymi pobudkami patriotycznymi praca, która przyczynia się do lepszego zrozumienia w społeczeństwie zasad polityki partii i państwa, pobudza aktywność zawodową i obywatelską.</u>
+ <u xml:id="u-16.7" who="#PoselZabinskiAndrzej">Ta nowo ukształtowana wyższa jakość życia społecznego i politycznego jest wyrazem socjalistycznych zmian strukturalnych, jakie w naszym społeczeństwie się dokonały. Oto niewzruszona prawda, że punktem odniesienia, kodeksem praw i obowiązków każdego członka naszego społeczeństwa stał się socjalizm.</u>
+ <u xml:id="u-16.8" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-17">
+ <u xml:id="u-17.0" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Głos ma poseł Witold Jankowski.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-18">
+ <u xml:id="u-18.0" who="#PoselJankowskiWitold">Obywatelko Marszałku! Wysoki Sejmie! Mamy dziś podjąć decyzję w sprawie zmian w Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, zmian zawartych w przedłożonym nam projekcie ustawy i zreferowanych przez przewodniczącego Komisji Nadzwyczajnej, Przewodniczącego Rady Państwa posła Henryka Jabłońskiego. Decyzja, którą dziś podejmujemy, ma znaczenie szczególnie zasadnicze. Nie tylko dlatego, że Konstytucja jest aktem w systemie prawnym hierarchicznie najwyższym. I nie tylko dlatego, że określa ona podstawowe zasady ustroju państwowego i społeczno-gospodarczego. Jest tak także dlatego, że wyznacza ona drogę zasadniczym kierunkom rozwojowym wspólnoty narodowej, określa prawa, wolności i obowiązki każdego obywatela, jego pozycję w państwie i społeczeństwie. Jest Konstytucją i państwa, które stanowi przedmiot dumy i szacunku wszystkich pokoleń Polaków. W tym swoim charakterze jest i powinna być mocnym spoiwem jedności moralno-politycznej narodu wokół podstawowych, najbardziej żywotnych interesów ojczyzny.</u>
+ <u xml:id="u-18.1" who="#PoselJankowskiWitold">„Polska Rzeczpospolita Ludowa jest państwem socjalistycznym” — stwierdza w nowym | sformułowaniu art. 1 ustawy konstytucyjnej. Natomiast proponowany art. 2b określa jako podstawowy cel działalności państwa, — „wszechstronny rozwój społeczeństwa socjalistycznego, rozwój twórczych sił narodu i każdego człowieka, coraz lepsze zaspokajanie potrzeb obywateli”.</u>
+ <u xml:id="u-18.2" who="#PoselJankowskiWitold">Są to sformułowania podstawowe, które odzwierciedlają zarówno rzeczywistość ukształtowaną w toku dotychczasowego, ponad 30-letniego rozwoju naszego państwa i narodu, jak i wyznaczają zadania programowe na lata nadchodzące.</u>
+ <u xml:id="u-18.3" who="#PoselJankowskiWitold">Rzeczywistość polska wyraża się w tym, że mamy państwo socjalistyczne, a socjalizm, pojmowany jako proces rozwojowy, do którego teorii i praktyki wnosimy także nasz polski wkład, głęboko zakorzenił się w świadomości znakomitej większości naszego społeczeństwa jako ten system społeczno-gospodarczy, który jedynie stanowi szansę i przyszłość dla wszechstronnego i szybkiego rozwoju kraju, dla umocnienia jego suwerenności i autorytetu w świecie, który zapewnia nasze aktywne uczestnictwo w postępowych procesach rozwojowych współczesnej ludzkości.</u>
+ <u xml:id="u-18.4" who="#PoselJankowskiWitold">Na mocnym fundamencie tego, co już zbiorowym wysiłkiem całego narodu osiągnęliśmy, możemy dziś przystąpić do drugiego, wyższego etapu budowy socjalizmu, etapu budowy rozwiniętego społeczeństwa socjalistycznego, etapu przekształcania naszego państwa w państwo ogólnonarodowe. Program budowy takiego właśnie społeczeństwa i państwa został proklamowany przez VII Zjazd Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej. Jest to program, jak to określił I Sekretarz KC PZPR Edward Gierek: — „na miarę pokolenia, zarówno pod względem skali wysiłku, jak i głębi przeobrażeń”. Jest to program perspektywiczny, którego realizacja, podjęta z całą dynamiką po grudniu 1970 r., obliczona jest na najbliższe dziesięciolecia.</u>
+ <u xml:id="u-18.5" who="#PoselJankowskiWitold">Elementy tego programu odnajdujemy w całym szeregu nowo wprowadzonych do ustawy konstytucyjnej zasad, jak i w tych, które zostały wzbogacone o nowe treści. Wraz z zasadami, które pozostają bez zmian, powstaje bogaty katalog społecznych zadań państwa zapisanych przede wszystkim w art. 3 ustawy konstytucyjnej, oraz w rozdz. 7 o podstawowych prawach i obowiązkach obywateli. Wyrażają one organiczny związek łączący wszelkie poczynania gospodarcze państwa z humanistycznymi celami społecznymi socjalizmu. Potwierdzają równość praw wszystkich obywateli bez względu na płeć, urodzenie, wykształcenie, zawód, narodowość, rasę, wyznanie oraz pochodzenie i położenie społeczne. Potwierdzają równe prawa we wszystkich dziedzinach życia państwowego, politycznego, gospodarczego, społecznego i kulturalnego.</u>
+ <u xml:id="u-18.6" who="#PoselJankowskiWitold">Ze szczególną satysfakcją chciałbym podkreślić nowe wartości, widoczne w projektowanych zmianach określających stosunek państwa do spraw rodziny, wychowania młodego pokolenia, do pozycji i roli kobiety w społeczeństwie, przede wszystkim kobiety — matki i kobiety pracującej zawodowo. Do rangi konstytucyjnej zasady podniesiony zostaje obowiązek państwa troski o dobro rodziny, zwłaszcza rodziny o licznym potomstwie. — „Małżeństwo, macierzyństwo i rodzina znajdują sję pod opieką i ochroną Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej” — stwierdza art. 67 projektu ustawy o zmianie Konstytucji. Podkreślona została także troska państwa, przy współudziale obywateli, o rozwój różnych form budownictwa mieszkaniowego.</u>
+ <u xml:id="u-18.7" who="#PoselJankowskiWitold">Z drugiej strony projekt ustawy konstytucyjnej nakłada na rodziców obowiązek wychowywania dzieci na prawych i świadomych swych obowiązków obywateli. W rodzinie przecież młode pokolenie znajduje podstawy i początki wychowania zarówno moralnego, jak i obywatelskiego.</u>
+ <u xml:id="u-18.8" who="#PoselJankowskiWitold">W tym kontekście trzeba zauważyć, że w rzeczywistości naszego kraju rodzina jest tym terenem, na którym spotykają się ze sobą wyznawcy różnych światopoglądów, że na proces wychowawczy oddziałują i rodzina, i kościół, i szkoła, i organizacje młodzieżowe. Nakłada to na wszystkich obowiązek kształtowania tolerancji i otwartości wobec myślących odmiennymi kategoriami światopoglądowymi, obowiązek kształtowania charakterów w duchu poszanowania cudzej prawdy i maksymalizmu w dążeniu do zdobycia własnej prawdy światopoglądowej.</u>
+ <u xml:id="u-18.9" who="#PoselJankowskiWitold">Wspólną naszą troską powinno być, aby cała nasza młodzież wychowywana była w duchu patriotycznym i socjalistycznym. Natomiast sprawą osobistego wyboru młodych Polaków powinno pozostać, z jakich motywacji światopoglądowych dojdą oni do takiej postawy. Jest to w naszym przekonaniu sprawa istotna dla utrwalenia i pogłębienia jedności narodu.</u>
+ <u xml:id="u-18.10" who="#PoselJankowskiWitold">Wysoki Sejmie! Pełne urzeczywistnienie zapisanych w projekcie ustawy konstytucyjnej ambitnych, humanistycznych celów i zadań rozwoju społecznego możliwe jest jedynie w oparciu o pomnażanie dorobku materialnego kraju, w oparciu o nową jakość pracy. Jedność praw i obowiązków jest podstawą i warunkiem postępu osiąganego przecież przez osobisty wkład pracy każdego Polaka. Dlatego art. 57 ust. 3 projektu ustawy konstytucyjnej stwierdza: — „Obywatele Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej powinni rzetelnie wypełniać swoje obowiązki wobec Ojczyzny i przyczyniać się do jej rozwoju”.</u>
+ <u xml:id="u-18.11" who="#PoselJankowskiWitold">Do współudziału w tworzeniu nowych wartości materialnych, kulturowych i społecznych wezwani są wszyscy obywatele naszego kraju. Projekt zmian w ustawie konstytucyjnej podnosi do rangi najwyższej normy prawnej cały szereg ukształtowanych już form udziału obywateli w sprawowaniu władzy na różnych szczeblach i na różnych płaszczyznach. Stwierdza się przede wszystkim, że — „Polska Rzeczpospolita Ludowa urzeczywistnia i rozwija demokrację socjalistyczną”. Konstytucyjne sformułowanie tej zasady stanowi nić przewodnią wielu nowych postanowień zawartych w projekcie rozpatrywanego dziś projektu ustawy. Dotyczy to konstytucyjnego prawa załóg do udziału w zarządzaniu przedsiębiorstwami, poparcia dla wszelkich form samorządu, obowiązku rad narodowych do współdziałania z samo rządem mieszkańców, określenia roli związków zawodowych jako z jednej strony powszechnej organizacji współuczestniczącej w kształtowaniu i realizacji zadań społeczno-gospodarczych, a z drugiej strony — jako reprezentacji ludzi pracy.</u>
+ <u xml:id="u-18.12" who="#PoselJankowskiWitold">Rozwojowi socjalistycznej demokracji służyć ma konstytucyjnie zapisane prawo obywateli do uczestniczenia w sprawowaniu kontroli społecznej, w konsultacjach i dyskusjach nad węzłowymi problemami rozwoju kraju oraz prawo do zgłaszania wniosków, odwołań, skarg i zażaleń.</u>
+ <u xml:id="u-18.13" who="#PoselJankowskiWitold">To stałe poszerzanie płaszczyzn dialogu władzy ze społeczeństwem ma istotne znaczenie dla umocnienia i pogłębienia poczucia współodpowiedzialności obywateli za rozwój kraju, za realizację wspólnych przedsięwzięć, za przyszłość, za wszystko co się w Polsce dzieje. Tkwi w tym fundamentalna przesłanka pomyślnej kontynuacji polityki — „polskiego przyśpieszania”, polityki dynamicznego rozwoju społeczno-gospodarczego.</u>
+ <u xml:id="u-18.14" who="#PoselJankowskiWitold">Wspólną płaszczyzną działania i zespolenia wszystkich obywateli, niezależnie od przynależności partyjnej i niezależnie od wyznawanego światopoglądu, jest Front Jedności Narodu, a przewodnią siłą polityczną w budowie socjalizmu jest Polska Zjednoczona Partia Robotnicza. Przez wpisanie tych zasad do Konstytucji znalazły odzwierciedlenie i potwierdzenie realia społeczno-polityczne naszego socjalistycznego państwa i jego doświadczenia, wyrażające się w tym, że partia klasy robotniczej jest przewodnią siłą polityczną wszystkich przeobrażeń społeczno-ustrojowych dokonanych w ubiegłych przeszło 30 latach i ona także wytycza kierunki rozwojowe na przyszłość. Równocześnie ustrój socjalistyczny budowany jest przez cały naród, zróżnicowany światopoglądowo. Oznacza to prymat patriotycznej ideowo-politycznej jedności całego budującego socjalizm narodu, niezależnie od zróżnicowań światopoglądowych i wyznaniowych. Obywatele wierzący, uczestniczący w realizacji społeczno-gospodarczych celów socjalizmu, uznają przewodnią polityczną rolę partii klasy robotniczej, pozostając w zakresie filozoficznym, religijnym na własnych odrębnych pozycjach.</u>
+ <u xml:id="u-18.15" who="#PoselJankowskiWitold">Wprowadzona do projektu ustawy konstytucyjnej formuła Frontu Jedności Narodu potwierdza to rozróżnienie nic tylko jako stan istniejący, ale jako zjawisko trwałe, jako trwały element ideowo-politycznej jedności narodu. Chciałbym wyrazić mocne przekonanie, że sprzyjać to będzie dalszemu, świadomemu zaangażowaniu socjalistycznemu ludzi wierzących w Polsce, a także zwiększać będzie zakres moralnego wsparcia, jakie duszpasterska funkcja kościoła przynosi i przynosić będzie, pośrednio i bezpośrednio, dla aktualnych potrzeb społeczno-gospodarczego rozwoju kraju. Jednocześnie widzimy w tym ważną przesłankę dla perspektywy pomyślnego rozwiązywania problemów w dziedzinie stosunków kościelno-państwowych.</u>
+ <u xml:id="u-18.16" who="#PoselJankowskiWitold">Wysoki Sejmie! We współczesnym świecie pomyślny rozwój państwa, wzrost jego siły i dobrobytu obywateli nie dokonuje się i nie może dokonywać się w izolacji od procesów i wydarzeń na naszym i na innych kontynentach. Istotne znaczenie przypada polityce zagranicznej. O ile jej klasycznym zadaniem było zapewnianie bezpieczeństwa i nienaruszalności granic, suwerenności i niepodległości państwa, o tyle współcześnie jej zadania rozszerzyły się na szerokie obszary międzynarodowej współpracy nie tylko politycznej, ale i gospodarczej, społecznej, naukowej i kulturalnej.</u>
+ <u xml:id="u-18.17" who="#PoselJankowskiWitold">Polska dokonała swego wyboru miejsca w świecie w toku bohaterskich zmagań drugiej wojny światowej. Jest to miejsce we wspólnocie socjalistycznej, miejsce określone mocnym, bo uświęconym wspólnie przelaną krwią na polach bitew z hitlerowskim najeźdźcą, sojuszem, przyjaźnią i współpracą ze Związkiem Radzieckim. Jest to miejsce wśród tych wszystkich sił na całym świecie, które walczą o trwały pokój, o sprawiedliwość społeczną, o postęp, o pokojowe współżycie i współpracę wszystkich państw i narodów. Wpisujemy dziś te zasady do ustawy konstytucyjnej, kierując się troską o najżywotniejsze interesy narodu, o jego suwerenność, niepodległość i bezpieczeństwo. Jest to troska najwyższej rangi, ponieważ pokój, suwerenność i niepodległość są wartościami bezcennymi, w imię których pokolenia Polaków oddawały swe życie przez tysiąclecie naszej narodowej i państwowej historii.</u>
+ <u xml:id="u-18.18" who="#PoselJankowskiWitold">Obywatele Posłowie! Jesteśmy przedstawicielami narodu. Formułujemy dziś w Konstytucji literę jego praw, obowiązków i słusznych oczekiwań. Od wszystkich sprawujących służbę publiczną, ale także od wszystkich Polaków zależy, aby nigdy litera ta nie była martwa; aby zawsze wyrażała się w niej i przez nią dusza narodu, jego sumienie i godność, jego ambicje i nadzieje, a każdy Polak czerpał z niej gwarancje szacunku dla swej pracy, dla samego siebie. Aby stanowiła fundament, na którym dobrze i trwale czuje się i pięknieje nasz wspólny dom, ojczyzna.</u>
+ <u xml:id="u-18.19" who="#PoselJankowskiWitold">W imieniu Koła Poselskiego — „Pax” mam zaszczyt oświadczyć, że w tym przekonaniu będziemy głosować za przedłożonym projektem ustawy o zmianie Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej.</u>
+ <u xml:id="u-18.20" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-19">
+ <u xml:id="u-19.0" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Głos ma poseł Edmund Osmańczyk.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-20">
+ <u xml:id="u-20.0" who="#PoselOsmanczykEdmund">Obywatelko Marszałku! Wysoka Izbo! Budując Polskę Ludową postawiliśmy na pokój, na trwały pokój w Europie i w świecie. O naszej polityce zagranicznej decyduje odtąd strategia pokoju, najtrudniejsza sztuka obrony życia ludzkiego i jego środowiska. Jesteśmy pierwszym pokoleniem Polaków, które postawiło na trwały pokój. Poprzednie pokolenia wychowywane były w ciągłej wojennej potrzebie obrony granic Rzeczypospolitej. W czasach niewoli modliliśmy się o wojnę ludów i witaliśmy każdą wojnę, na każdym kontynencie, jak jutrzenkę swobody.</u>
+ <u xml:id="u-20.1" who="#PoselOsmanczykEdmund">Między zaś dwiema światowymi wojnami z fatalizmem przyjmowaliśmy najtragiczniejszą z wiar w nieuchronność wojennego starcia, tak jak później w niepokonanej Warszawie w złowrogi fatalizm powstania.</u>
+ <u xml:id="u-20.2" who="#PoselOsmanczykEdmund">Wiem, że gorzko o tym wspominać, ale trzeba to czynić, aby nigdy nie zatarło się w pamięci dzisiejszych i przyszłych pokoleń, z jakiej to karuzeli śmierci wyskoczyliśmy, osiągając granicę upływu krwi.</u>
+ <u xml:id="u-20.3" who="#PoselOsmanczykEdmund">Teraz, kiedy Stoimy na twardym gruncie Polski Ludowej, na twardym gruncie socjalistycznego państwa, kiedy po raz pierwszy na wszystkich rubieżach naszej ojczyzny mamy wielostronnie zagwarantowany pokój, kiedy nasza siła wewnętrzna współdecyduje o pokoju środkowej Europy i kiedy nasz kraj stał się inicjatorem i współorganizatorem światowego ruchu pokoju — teraz dopiero staje się widoczne w pełni jak daleko odeszliśmy od fatalizmu minionych czasów, jak wielkiej rewolucji w naszym narodowym losie dokonała polska klasa robotnicza.</u>
+ <u xml:id="u-20.4" who="#PoselOsmanczykEdmund">Wysoki Sejmie! Rządzące Polską w przeszłości klasy z różnorodnych przyczyn — z winy własnej i obcej przemocy, nie były w stanie zbudować nowoczesnego państwa, nadążającego za rozwojem naszych sąsiadów. Polskę ostatecznie uratowała klasa robotnicza, której program społeczno-polityczny okazał się równie śmiały i nowoczesny jak program klasowej przyjaźni i współpracy ze wszystkimi sąsiadami, a pokojowego współistnienia ze wszystkimi narodami.</u>
+ <u xml:id="u-20.5" who="#PoselOsmanczykEdmund">Wysoka Izbo! Każda klasa rządząca instytucjonalizuje swoją władzę w konstytucji państwa. Ma do tego też święte prawo klasa robotnicza, skoro wzięła na siebie odpowiedzialność za losy narodu i skoro jest głównym budowniczym nowoczesnego ustroju państwa.</u>
+ <u xml:id="u-20.6" who="#PoselOsmanczykEdmund">I byłoby dziwne, gdyby nasza Konstytucja nie odzwierciedlała tych wielkich, rewolucyjnych, zbawiennych dla życia narodu i państwa przemian, jakie zaszły w naszej polityce wewnętrznej i zewnętrznej — przemian, które przyniosły naszemu narodowi pokój wewnętrzny i pokój zewnętrzny, pierwsze od wieków normalne dla całego narodu życie społeczne i państwowe z ambitnym programem wszechstronnego rozwoju.</u>
+ <u xml:id="u-20.7" who="#PoselOsmanczykEdmund">Myślę, że z wielkim szacunkiem trzeba się odnieść do mądrości rządzącej w Polsce Ludowej klasy, że dopiero po 30 latach swych Rządów, kiedy słowa stały się czynami, a Rzeczpospolita stała się państwem socjalistycznym, wpisujemy do Konstytucji to wszystko co się sprawdziło w minionych dekadach jako słuszne, skuteczne i realne. A więc w polityce wewnętrznej przewodnia siła partii i jej współdziałanie ze stronnictwami i wspólna mobilizacja całego społeczeństwa we Froncie Jedności Narodu, a w polityce zagranicznej — wola pokoju, budowanego na solidnych klasowych sojuszach Polski Ludowej, pokoju budowanego szerokim aktywnym pokojowym współistnieniem ze wszystkimi narodami świata, zgodnie z najpiękniejszymi tradycjami polskiego narodu.</u>
+ <u xml:id="u-20.8" who="#PoselOsmanczykEdmund">Wysoka Izbo! Nigdy w historii naszego kraju nie było, niestety, okazji po temu, aby w Konstytucji naszego państwa móc w formie bezspornej określić klasowych sojuszników naszej ojczyzny, sojuszników nie tylko gotowych być z nami w każdej wojennej potrzebie, ale też gwarantujących swoim całym potencjałem wszystkie nasze granice.</u>
+ <u xml:id="u-20.9" who="#PoselOsmanczykEdmund">Po raz pierwszy w historii polskiego narodu zdobyliśmy takich sojuszników dzięki mądrości polskiej klasy robotniczej i jej partii, i to kolejno: na wschodzę, na południu i na zachodzie.</u>
+ <u xml:id="u-20.10" who="#PoselOsmanczykEdmund">Młodzi Polacy, którzy przysłuchują się naszej debacie tu w lożach dla publiczności czy przed aparatami telewizji urodzili się już w tej niezwykłej; bezkonfliktowej z sąsiadami erze i sądzą, że to jest rzecz normalna, oczywista.</u>
+ <u xml:id="u-20.11" who="#PoselOsmanczykEdmund">Jako stary Polak, z generacji urodzonych przed pierwszą wojną światową, pozwólcie, że Wam, młodzi przyjaciele, powiem, że w tamtych czasach, choć klasy wtedy rządzące wychowywały naród przez pokolenia w żałośnie bałwochwalczym kulcie w stosunku do naszych ówczesnych sojuszników, żaden z nich — kiedy powstała II Rzeczpospolita — nie był gotów zagwarantować nam chociażby jednego metra granicy na wschodzie czy na zachodzie. I również po II wojnie światowej żaden z tych sojuszników nie zaoferował nam jakiejkolwiek gwarancji naszych granic ani jakiejkolwiek liczącej się pomocy. Jest faktem historycznym, że to dopiero Polska Ludowa, budując swoją silną, nowoczesną osobowość w sojuszu ze światem socjalistycznym stała się w ciągu jednego pokolenia, tak jak Związek Radziecki i inne socjalistyczne państwa, liczącym się w Europie i świecie partnerem ekonomicznym, militarnym i politycznym naszych dawnych sojuszników, a także ich nowych aliantów. Za to wielkie novum, zapisane dziś w Konstytucji naszego kraju, stwierdzające, że mamy po raz pierwszy rzetelnych, klasowych sojuszników na wschodzie, zachodzie i południu, pozwólcie, że wyrażę serdeczny szacunek naszej klasie robotniczej i jej partii.</u>
+ <u xml:id="u-20.12" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-21">
+ <u xml:id="u-21.0" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Głos zabierzę poseł Bronisław Miczajka.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-22">
+ <u xml:id="u-22.0" who="#PoselMiczajkaBronislaw">Obywatelko Marszałku! Wysoka Izbo! Przedłożone Wysokiej Izbie zmiany w ustawie zasadniczej są odbiciem głębokich przemian społeczno-politycznych i gospodarczych, jakie dokonały się w Polsce w ostatnim ćwierćwieczu oraz zmian, które określają kierunki i treść naszego przyśpieszonego rozwoju w latach siedemdziesiątych. Przemiany te i realizacja nowych zadań miały i mają w klasie robotniczej więcej niż swego rzecznika. Robotnicy swój stosunek do przeobrażeń społeczno-ustrojowych wyrażali nie gromkimi słowami, lecz codziennym, upartym trudem. On był i jest Polsce najpotrzebniejszy. Bowiem bez mozołu robotniczych rąk nie można byłoby usunąć powojennych zgliszcz i ruin, a także stworzyć podwalin pod nowe, lepsze jutro. Teraz budujemy dostatniejszy dom ojczysty.</u>
+ <u xml:id="u-22.1" who="#PoselMiczajkaBronislaw">Polska socjalistyczna w moim odczuciu, w odczuciu klasy, którą reprezentuję, moich współtowarzyszy pracy — to kraj, w którym realizujemy zasadę sprawiedliwości społecznej, opierając się na trwałej podstawie, którą u zarania ludowej państwowości stworzyła nacjonalizacja przemysłu i reforma rolna. To także kraj, w którym wszyscy obywatele mają równe szanse awansu przez zdobywanie wiedzy, rozwijanie swoich zdolności i talentów, to kraj, w którym coraz lepiej zaspokajane są potrzeby obywateli. Dziś Polska socjalistyczna nieodmiennie kojarzy się nam z dynamiką, rozwojem, stałym postępem. Socjalizm wyrugował z naszych myśli troskę o dzień jutrzejszy, usunął poczucie zagrożenia wskutek utraty pracy czy choroby.</u>
+ <u xml:id="u-22.2" who="#PoselMiczajkaBronislaw">Starsi jeszcze pamiętają, a młodzież wie tylko z lektury i wspomnień pokolenia wycofującego się już z aktywnego życia zawodowego, że był w Polsce czas, gdy praca stanowiła dobrodziejstwo nie każdemu dane. Bezrobocie bowiem stanowiło plagę społeczną, z którą kapitalizm do dzisiaj nie zdołał się uporać.</u>
+ <u xml:id="u-22.3" who="#PoselMiczajkaBronislaw">To jeszcze, co na trwałe wniósł ustrój socjalistyczny do naszej świadomości — to przeświadczenie, że znaleźliśmy się wśród sąsiadów nam przyjaznych, bliskich ideowo, podążających w tym samym co my kierunku. Staliśmy się obywatelami kraju cenionego i liczącego się w świecie.</u>
+ <u xml:id="u-22.4" who="#PoselMiczajkaBronislaw">W takiej Polsce dzisiaj żyjemy. Sądzę, że przede wszystkim głębokie społeczne odczucie treści pojęcia — „socjalizm”, zgodne z naszą polską rzeczywistością, daję nam pełne uzasadnienie do określenia naszego państwa w ustawie zasadniczej państwem socjalistycznym. Bierze się ono z woli samookreślenia tych, którzy stanowią sól polskiej ziemi — ludzi pracy naszego kraju.</u>
+ <u xml:id="u-22.5" who="#PoselMiczajkaBronislaw">Uczestniczący bezpośrednio w pierwszej linii frontu pracy, wiemy najlepiej, że siłą pchającą do przodu, prawdziwą awangardą całego narodu jest partia. Miejsce Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej w naszym życiu społecznym i państwowym jest wyraźnie określone. Przewodnia rola partii znajduje powszechną akceptację. Mieliśmy tego dobitny przykład, chociażby ostatnio przed VII Zjazdem Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, kiedy wraz z członkami partii, zarówno w czynie produkcyjnym dla uczczenia Zjazdu, jak i w dyskusji przedzjazdowej, uczestniczyli ludzie nie legitymujący się przynależnością do partii. Pod kierownictwem partii i z jej inspiracji stworzyliśmy wspólny dla wszystkich Polaków program na najbliższe pięciolecie, program, w którym cele gospodarcze i społeczne są ze sobą wzajemnie związane, a pomyślność człowieka pracy, jego warunki bytu i życia stanowią nić przewodnią.</u>
+ <u xml:id="u-22.6" who="#PoselMiczajkaBronislaw">Najgłębiej istotę przywództwa partii w społeczeństwie oddają słowa I Sekretarza Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej tow. Edwarda Gierka, który na XVI Plenum Komitetu Centralnego powiedział: — „kierowniczą rolę partii pojmowaliśmy i pojmujemy jako służbę narodowi, jego rozwojowi i pomyślności. Prawidłowo odczytać dążenia i aspiracje ludzi pracy, wytyczyć taki program, który przybliża socjalistyczną perspektywę, skupić wokół niego masy i zapewnić jego realizację — oto istota naszej powinności wobec klasy robotniczej i narodu”.</u>
+ <u xml:id="u-22.7" who="#PoselMiczajkaBronislaw">Wysoka Izbo! Baczny obserwator naszego życia społecznego i politycznego dostrzeże z pewnością, iż z roku na rok umacnia się i rozszerza demokracja socjalistyczna w naszym kraju, będąca nieodłącznym atrybutem socjalizmu. Zmiany wprowadzone w Konstytucji są tego potwierdzeniem. Między innymi określona została w projekcie zmian Konstytucji zasada udziału załóg w zarządzaniu przedsiębiorstwami oraz rola i zadania związków zawodowych.</u>
+ <u xml:id="u-22.8" who="#PoselMiczajkaBronislaw">Od wielu już lat załogi w zakładach pracy, przez ogniwa samorządu robotniczego, na zakładowych konferencjach tego samorządu współdecydują o wszystkich najważniejszych sprawach produkcyjnych, ekonomicznych i socjalno-bytowych. Leżą one w gestii zakładowego parlamentu, jakim jest konferencja samorządu robotniczego. Konferencje odgrywają zatem istotną rolę w wyzwalaniu inicjatywy, w podnoszeniu efektywności gospodarowania, w polepszaniu warunków pracy i życia załóg. Konstytucyjne utrwalenie udziału załóg w zarządzaniu przedsiębiorstwami wraz z zapisem konstytucyjnym o związkach zawodowych — są prawno-ustrojową ilustracją tej społecznie wiodącej roli, jaką klasa robotnicza odgrywa w życiu naszego kraju. Zwiększenie aktywności ludzi pracy w realizacji polityki socjalnej i gospodarczej partii i państwa, w poszukiwaniu ekonomicznych i społecznych rezerw, których wykorzystanie pozwoli na szybsze podnoszenie poziomu życia społeczeństwa, lepsze zaspokajanie potrzeb pracowników i ich rodzin — będzie naszą odpowiedzią na proponowane unormowania. Dziękuję za uwagę.</u>
+ <u xml:id="u-22.9" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-23">
+ <u xml:id="u-23.0" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Głos ma poseł Janusz Biernacki.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-24">
+ <u xml:id="u-24.0" who="#PoselBiernackiJanusz">Obywatelko Marszałku! Wysoki Sejmie! Rozpatrujemy propozycje zmian do dokumentu najwyższej wagi państwowej — Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej.</u>
+ <u xml:id="u-24.1" who="#PoselBiernackiJanusz">Istotną cechą proponowanych zmian jest to, że widzimy w nich nie tylko odbicie urzeczywistnienia przeobrażeń społeczno-gospodarczych i politycznych naszej ojczyzny, jakie miały miejsce w 30-leciu budowy Polski Ludowej, ale również podstawę do kształtowania dalszego etapu rozwoju kraju.</u>
+ <u xml:id="u-24.2" who="#PoselBiernackiJanusz">Pokoleniu naszemu los nie szczędził smutnych doświadczeń. Nowa Polska zrodziła się na zgliszczach strasznej gehenny wojennej. Budowa państwa od podstaw wymagała wielkich poświęceń całego narodu, a przede wszystkim bezkompromisowej woli działania w kształtowaniu jego ustroju. Chodziło o praktyczne wcielanie w życie idei, że podstawowym celem działalności państwa jest wszechstronny rozwój społeczeństwa socjalistycznego, rozwój sił narodu i każdego człowieka, coraz lepsze zaspokajanie potrzeb obywateli. Dzisiaj idee te możemy wpisać na trwałe do Konstytucji, sprawdziły się one i odpowiadają interesom narodu.</u>
+ <u xml:id="u-24.3" who="#PoselBiernackiJanusz">Trzeba jednak podkreślić, że współczesne stosunki społeczne, sprzyjające rozwojowi sił wytwórczych społeczeństwa zaangażowanego w rozwój kraju, nie nastąpiły samorzutnie. Są one skutkiem działalności ludu pracującego, coraz mocniej skupionego wokół programu Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej — przewodniej siły politycznej naszego kraju i współdziałających z nią stronnictw politycznych: Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego i Stronnictwa Demokratycznego. Jedność działania PZPR, ZSL i SD miała decydujący wpływ na wszechstronny rozwój kraju.</u>
+ <u xml:id="u-24.4" who="#PoselBiernackiJanusz">Ta utrwalona forma pracy, jako polityczny wyraz sojuszu robotników i chłopów, potwierdziła też, że procesy ideowe i wychowawcze są koniecznym warunkiem przekształcania struktury społecznej w kierunku zacierania różnic w warunkach życia klas i warstw społecznych, przede wszystkim ludności miast i wsi, między pracą umysłową a fizyczną.</u>
+ <u xml:id="u-24.5" who="#PoselBiernackiJanusz">Słusznie zakłada się kontynuację sprawdzonych dróg rozwoju, sankcjonując obecną strukturę polityczną, która sprawdziła się historycznie i która daję gwarancję realizacji nadrzędnych interesów narodu i państwa.</u>
+ <u xml:id="u-24.6" who="#PoselBiernackiJanusz">Nowy etap rozwoju kraju, w który wchodzimy, wymagać będzie coraz bardziej nowoczesnej i sprawnej organizacji pracy, wysokiej dyscypliny, dużej inicjatywy, ale i odpowiedzialności za realizację powierzonych zadań. Stąd niezbędna będzie aktywność społeczna i świadomość, że każdy obywatel ma swój udział w programie społeczno-gospodarczego rozwoju kraju i pracuje również na rzecz dobrobytu własnego. Trwa zatem nieustanny proces doskonalenia metod pracy, stosunków społecznych, ciągłych wysiłków o wykorzystanie potencjalnych rezerw.</u>
+ <u xml:id="u-24.7" who="#PoselBiernackiJanusz">Dużą wymowę mają propozycje określające ramy działania na rzecz wyżywienia narodu. Podkreślają one rangę rolnictwa w gospodarce narodowej, potwierdzają w całej rozciągłości sprawdzoną w praktyce politykę rolną.</u>
+ <u xml:id="u-24.8" who="#PoselBiernackiJanusz">Wysoki Sejmie! Nasze osiągnięcia są niezwykle wymowne w zestawieniu z przeszłością, przyszłość jednak stawia przed nami szczególnie poważne, nowe jakościowo zadania. Stąd wynikają dalsze propozycje do tekstu Konstytucji, dotyczące funkcjonowania aparatu państwowego, praw i obowiązków obywateli oraz szerokiego zaangażowania społeczeństwa we współdecydowaniu o losach kraju.</u>
+ <u xml:id="u-24.9" who="#PoselBiernackiJanusz">. Dlatego też przedstawione propozycje zmian do Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej zasługują na pełne poparcie.</u>
+ <u xml:id="u-24.10" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-25">
+ <u xml:id="u-25.0" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Głos ma poseł Stanisław Wroński.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-26">
+ <u xml:id="u-26.0" who="#PoselWronskiStanislaw">Obywatelko Marszałku! Wysoka Izbo! W projekcie ustawy o zmianie Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej do rangi pryncypium państwa podniesiono zapewnienie wszechstronnej opieki weteranom walki o wyzwolenie narodowe i społeczne. Takiego zapisu w konstytucjach jeszcze nie było. Ale nie dlatego o tym wspominam, aby dowodzić, że w Polsce socjalistycznej pomoc państwa weteranom wymaga konstytucyjnej gwarancji. Z tej trybuny, jak i na VII Zjeździe Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej tow. Gierek nie pierwszy raz mówił o znaczeniu, jakie w polityce partii ma otaczanie szacunkiem i opieką socjalną weteranów służby patriotycznej. Mówił o tym niejednokrotnie Premier Jaroszewicz. Fakty dowiodły w pełni, że nie były to tylko słowa.</u>
+ <u xml:id="u-26.1" who="#PoselWronskiStanislaw">Nowy artykuł Konstytucji o weteranach walki i pracy oznacza jednak nie tylko opiekę, którą bardzo wysoko sobie cenimy. Wyraża on nade wszystko trwałą, moralną wartość polityki partii i państwa, nakaz wszczepiania młodym pokoleniom szacunku dla osiągnięć pokoleń poprzednich. Zapewnia to ciągłość ideową, jedność międzypokoleniową, wzmacnia siłę społeczeństwa.</u>
+ <u xml:id="u-26.2" who="#PoselWronskiStanislaw">Tak rozumiany sens owego artykułu potwierdzają szeregi weteranów swą obywatelską dojrzałością, odpowiedzialnością i rozwagą, gotowością trwania w służbie socjalistycznej ojczyzny — rozwoju Polski, umacniania jej pozycji w świecie, jej suwerenności, niepodległości, bezpieczeństwa w oparciu o wolę pokoju i historycznie sprawdzone trwałe sojusze międzynarodowe.</u>
+ <u xml:id="u-26.3" who="#PoselWronskiStanislaw">Właśnie te zadania i obowiązki, obok rozszerzenia praw obywatelskich, zostały umieszczone w projekcie zmian konstytucyjnych. Zgodnie z naszą patriotyczną tradycją uważamy je za święte.</u>
+ <u xml:id="u-26.4" who="#PoselWronskiStanislaw">Kierunek zmian Konstytucji został scharakteryzowany przez moich przedmówców. Odpowiada on istotnym społeczno-politycznym zmianom w praktyce życia, uznanym przez społeczeństwo za trwałe, nieodwracalne, zgodne z interesami narodu.</u>
+ <u xml:id="u-26.5" who="#PoselWronskiStanislaw">Godzi się w tym miejscu z perspektywy czasu powiedzieć, że pierwsza z 1952 r. Konstytucja państwa polskiego, nowego, ludowego typu spełniła swą wielką rolę w całym okresie historycznym. Jej socjalistyczne ukierunkowanie nie tylko zostało w pełni zachowane, ale i zasadniczo wzmocnione.</u>
+ <u xml:id="u-26.6" who="#PoselWronskiStanislaw">Możemy teraz tylko wspomnieć, kto i jak utrudniał rozwój Polski na nowej, socjalistycznej drodze, aby stwierdzić, że obrotu wskazówek na tarczy zegara historii nie da się cofnąć ani zatrzymać, a zarazem, że proces rozwoju nie jest bezkonfliktowy. Stwierdzenie w Konstytucji przewodnictwa politycznego PZPR zharmonizowanego z sojuszniczymi stronnictwami politycznymi we wspólnym nurcie Frontu Jedności Narodu jest wyrazem opowiedzenia się państwa po stronie ludzi pracy, uznaniem rzeczywistości, w której marksistowsko-leninowska partia była i jest głównym architektem naszej państwowości, najodpowiedniejszym sternikiem narodu.</u>
+ <u xml:id="u-26.7" who="#PoselWronskiStanislaw">Awangardowe miejsce w systemie politycznym naszego państwa partia zajęła całym swym ofiarnym działaniem w długim procesie walki o Polskę w latach najcięższych, na najbardziej ostrzeliwanych przez wroga pozycjach. Przewodnictwo partii jest narodowi potrzebne, jest funkcją służebną, jak tu już mówiono, wobec nadrzędnych celów i interesów ludzi pracy, sformułowanych w programie partii, w Konstytucji państwa, a zarazem określa długofalowy kierunek rozwoju ku społeczeństwu bezklasowemu. Tę swą rolę i odpowiedzialność partia urzeczywistnia w procesie kształtowania demokracji nowego typu, tak wyraziście oddanym w projekcie zmian. Zostały w nich rozwinięte na gruncie socjalistycznej idei sprawiedliwości społecznej i dokonań ostatnich lat zarówno cele, jak i środki ku ich osiągnięciu, rosnący zakres współudziału ludzi pracy w zarządzaniu i gospodarowaniu.</u>
+ <u xml:id="u-26.8" who="#PoselWronskiStanislaw">Typ naszej demokracji coraz wyraźniej wykazuje swe walory jako system wyzwalania i rozwoju twórczych możliwości narodu polskiego, jego energii i inicjatywy. Niewątpliwie nadal będzie on kształtowany i rozwijany realnie, stosownie do warunków, pokonując różne trudności.</u>
+ <u xml:id="u-26.9" who="#PoselWronskiStanislaw">Oceniany na podstawie efektów społecznych i gospodarczych, oświatowych, kulturalnych i wychowawczych system ten wykazał swą humanitarną wyższość nad systemami rządzenia znanymi w Polsce przedwojennej, funkcjonującymi obecnie w państwach kapitalistycznych.</u>
+ <u xml:id="u-26.10" who="#PoselWronskiStanislaw">W projekcie zmiany Konstytucji określone zostały zasady polskiej polityki zagranicznej, które mają służyć realizacji nadrzędnych celów rozwoju kraju i pomyślności narodu. Zapis zasady solidarności z siłami postępu i wolności w świecie, umacniania przyjaźni ze Związkiem Radzieckim i innymi państwami socjalistycznymi, naszej woli ułożenia stosunków pokojowego współistnienia z państwami kapitalistycznymi wiąże się bezpośrednio z historycznymi doświadczeniami narodu polskiego.</u>
+ <u xml:id="u-26.11" who="#PoselWronskiStanislaw">Odzyskanie niepodległości narodu polskiego, zjednoczenie ziem polskich w sprawiedliwych granicach Polski Ludowej dokonały się dzięki rozstrzygającej roli Związku Radzieckiego, zdruzgotaniu antypolskiej Rzeszy hitlerowskiej.</u>
+ <u xml:id="u-26.12" who="#PoselWronskiStanislaw">Rozwój siły Polski, jej bezpieczeństwo, nienaruszalność jej granic najściślej związane są z przynależnością Polski do wspólnoty państw socjalistycznych, z polityką zagraniczną, której kanony zostały wpisane do Konstytucji.</u>
+ <u xml:id="u-26.13" who="#PoselWronskiStanislaw">Weterani walk wyzwoleńczych i pionierskiej pracy dla ojczyzny uważają, że zasady tej polityki służą polskiej racji stanu, dobru Polski, że są zgodne z ich osobistymi doświadczeniami i przekonaniami.</u>
+ <u xml:id="u-26.14" who="#PoselWronskiStanislaw">Wpisane do Konstytucji — godło, barwy i hymn narodowy, które porywały tych weteranów w przeszłości do szturmów wyzwoleńczych i do ofiarnej pracy, jakże pełniej i głębiej przemawiają dziś wzbogacone o nowe treści społeczne, o socjalizm.</u>
+ <u xml:id="u-26.15" who="#PoselWronskiStanislaw">Uchwalenie zmian w Konstytucji staje się uwieńczeniem wysiłków ostatnich pięciu lat i wielkich dokonań, które kontynuować będziemy, wcielając w życie program VII Zjazdu partii.</u>
+ <u xml:id="u-26.16" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-27">
+ <u xml:id="u-27.0" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Głos ma poseł Wojciech Żukrowski.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-28">
+ <u xml:id="u-28.0" who="#PoselZukrowskiWojciech">Obywatelko Marszałku! Wysoka Izbo! Kiedy na święcie żniwnym I Sekretarzowi wręczają ze świeżego omłotu pierwszy bochen, całuje go i chyli głowę, oddając cześć trudowi i ziemi, która te ciężkie kłosy rodziła. Dzielimy z nim wtedy jego radość, że jest czym nakarmić Polskę.</u>
+ <u xml:id="u-28.1" who="#PoselZukrowskiWojciech">Ale są pragnienia, które zaspokoić trudniej, w sferze umysłu i serca, głody, które sycąc, również pragniemy rozbudzać. I o nich mówi wielokrotnie Konstytucja, stawiając na poczesnym miejscu sprawę kultury narodu.</u>
+ <u xml:id="u-28.2" who="#PoselZukrowskiWojciech">Kultura jest pojęciem, które na sto sposobów można określać, ale chyba najprościej — jest to dorobek narodu i ludzkości społecznie utrwalony i spadek po przodkach stale dopełniany nowymi dziełami, a zarazem mieści się w tym pojęciu stan umysłowy jednostek, które w masie potrafią, i co ważniejsza czują potrzebę, chcą z tego otwartego skarbca korzystać, mają świadomość z czym obcują, doznając wzruszeń. Bo kultura stwarza także obyczaj, służy więzi społecznej i doskonaleniu, rozbudzaniu wartości najbardziej człowieczych.</u>
+ <u xml:id="u-28.3" who="#PoselZukrowskiWojciech">Jeśli w technice postęp bywa stosunkowo łatwy do zaplanowania i skutki rozwoju możemy przewidzieć, to w kulturze procesy te są bardziej złożone, nie można kupić licencji ani zalecić receptury i przystąpić do produkcji. Uczestniczenie w kulturze wprawdzie może być ponaglane, czego jesteśmy świadkami, wzmożone przez użycie środków masowego przekazu, jednak nadal wymaga dobrowolnego współdziałania, jeśli nie współtworzenia od człowieka, którego pragniemy wychować czy uformować, człowieka świadomego swoich praw obywatelskich, przywilejów, ale także i obowiązków.</u>
+ <u xml:id="u-28.4" who="#PoselZukrowskiWojciech">Wysoka Izbo! Wartości, jakie tworzymy w zakresie kultury nie tylko nam służą, ale są wymienialne, idą na rynki światowe i są nabywane tak jak i maszyny. Dzieła z obszaru kultury trwalej o nas urabiają sąd wartościujący i mają swoje między narodami tajemne krążenie.</u>
+ <u xml:id="u-28.5" who="#PoselZukrowskiWojciech">Do tego konieczne są talenty. Zrobiliśmy wiele, by je z narodu wydobyć, zapewnić im drogę rozwoju, dać szansę tworzenia zarówno młodym, jak i starym, bo talent może rozbłysnąć w różnym wieku. Większość tego co po wojnie powstało interesującego, godnego zarejestrowania w kulturze, tworzą artyści pochodzenia chłopskiego i robotniczego. A więc poruszono żyzne, długo ugorujące podglebie narodu.</u>
+ <u xml:id="u-28.6" who="#PoselZukrowskiWojciech">Jedną z cech prawdziwej sztuki jest jej odmienność, prawdy odkrywane i wypowiadane własnym głosem, tym niepowtarzalnym. Rozwaga i tolerancja decydowały u nas o bogactwie i różnorodności dokonań w muzyce, malarstwie, literaturze. Dzieła wielkie bywają kontrowersyjne, budzą czasem zastrzeżenia, ale ujawnione na ekranie, scenie, drukiem zaczynają samodzielnie funkcjonować w odbiorze społecznym, służą lepszemu rozumieniu współczesności, zachęcają do własnych przemyśleń, zawsze się w końcu przydają i to czasem nawet bardzo, więc podstawowym warunkiem twórczości jest pełna swoboda dla twórców.</u>
+ <u xml:id="u-28.7" who="#PoselZukrowskiWojciech">Wysoka Izbo! Jednak twórca jest takim samym obywatelem jak my wszyscy, zwłaszcza że pisarska tradycja największych nakazuje nam pamiętać o racjach państwa, obowiązkach patriotycznych i troszczyć się o dobro najwyższe — naszą ojczyznę. Wolność tworzenia nie może być poszlachecką — „złotą wolnością”, która tylekroć w dziejach ryła pod fundamentami dawnej Rzeczypospolitej.</u>
+ <u xml:id="u-28.8" who="#PoselZukrowskiWojciech">Obywatele Posłowie! Podstawowym warunkiem pomnażania dóbr kulturalnych jest pokój. Od trzydziestu lat gwarantują go nam mądre sojusze, oparte na wspólnocie ideowej i wspólnych interesach gospodarczych, co jest nie mniej ważne.</u>
+ <u xml:id="u-28.9" who="#PoselZukrowskiWojciech">Żaden ustrój, jakim były Rzeczypospolite rządzone, nie zrobił dla narodu tak wiele, jak nasz — socjalistyczny, dźwigając nas po wrześniowej klęsce, odbudowując kraj i stolicę, pomnażając wartości materialne i kulturowe. Nie tylko odbudowaliśmy mieszkania, domy, ale z niezwykłą pieczołowitością odtworzyliśmy zabytki architektury, upowszechniamy wiedzę i otwieramy szeroki dostęp do bogactw kultury. Po raz pierwszy w dziejach narodu te wartości, które były we władaniu jednego stanu, szlachty, i zresztą to piętno nosiły, udostępniono niemal każdemu, kto chce z nich korzystać. Te rewolucyjne zdobycze stały się cząstką praw, ale także i naszych obowiązków. Zachować, utrzymać dziedzictwo przodków, wybrać to, co nie zwietrzało, co może stanowić pokarm dla nowych pokoleń. Stoją znowu przed nami ogromne zadania, choćby budowa Biblioteki Narodowej w Warszawie, modernizacja uniwersytetów, pomnożenie teatrów, wygodnych kin, stworzenie centrum produkcji filmowej, dalszy zakup maszyn z zakresu poligrafii.</u>
+ <u xml:id="u-28.10" who="#PoselZukrowskiWojciech">Zaledwie tknąłem tej długiej listy prac, jakie nas czekają. Często słyszę głosy wyborców pełne zniecierpliwienia: czy naprawdę wszystko trzeba walić na barki naszych pokoleń, czy nie pora na oddech, wypoczynek, niechże coś zostaje dla naszych dzieci, niech i one... Zostanie, na pewno zostanie. Będą się mieli przy czym potrudzić. To czegośmy dokonali w ciągu trzydziestu lat, a zwłaszcza w latach ostatnich, uderza rozmachem, ogromem, jest godne podziwu, jednak nie wolno nam zwolnić tempa gwarantującego rozwój kraju.</u>
+ <u xml:id="u-28.11" who="#PoselZukrowskiWojciech">Nie pracujemy za naszych synów i wnuków, pracujemy za naszych dziadków i pradziadków, którzy sieli żytko i sadzili ziemniaki, gdy cały Zachód się unowocześniał, przechodził proces gwałtownego uprzemysłowienia. Wiem, że byli w przymusowej sytuacji, ale ona też była przez ich gnuśność i stanowy egoizm zawiniona. Dlatego dziś to musimy odrabiać.</u>
+ <u xml:id="u-28.12" who="#PoselZukrowskiWojciech">Wielkiego postępu technicznego, nawet stając przy najdoskonalszych maszynach, nie osiągniemy bez rozbudzenia i świadomego udziału mas w kulturze.</u>
+ <u xml:id="u-28.13" who="#PoselZukrowskiWojciech">Obywatele Posłowie! Dlatego, pamiętając o sformułowaniach, które nam ten rozwój, współtworzenie i uczestnictwo utrwalają w Konstytucji, będę — jako pisarz świadomy służebnych obowiązków wobec narodu — za nią głosował. I Was wszystkich, Koledzy Posłowie, o to proszę.</u>
+ <u xml:id="u-28.14" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-29">
+ <u xml:id="u-29.0" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Głos ma poseł Zdzisław Balicki.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-30">
+ <u xml:id="u-30.0" who="#PoselBalickiZdzislaw">Obywatelko Marszałku! Wysoki Sejmie! Dobrze uczyniła Komisja Nadzwyczajna proponując Sejmowi wprowadzenie jedynie takich zmian w Konstytucji, których rzeczywiście domaga się obecny etap budownictwa socjalistycznego w Polsce. Nasza Konstytucja, uchwalona w 1952 roku, mimo gruntownych przeobrażeń, przez które przechodził kraj, nie jest bowiem tylko pożółkłą historyczną książeczką i z perspektywy owych 24 lat budzi szacunek dla jej twórców także ze względu na trwałość zasadniczych rozwiązań.</u>
+ <u xml:id="u-30.1" who="#PoselBalickiZdzislaw">Niezgodne z prawdą byłoby jednak twierdzenie, że proponowane zmiany są mało znaczące. Są one tak doniosłe, jak doniosły jest postęp, który dokonał się w ciągu tych lat w Polsce na drodze budowy społeczeństwa socjalistycznego. I jest rzeczą wielce znamienną, że postęp ten najrozleglejszy wyraz znajduje we wszystkich tych postanowieniach Konstytucji, które dotyczą bezpośrednio człowieka, jego materialnych i duchowych potrzeb, jego praw, wolności i obowiązków obywatelskich. Ale myślę, że lepiej byłoby powiedzieć, że są to nie tyle zmiany co daleko idące uzupełnienie, wzbogacenie tych spiżowych postanowień — podniesienie na znacznie wyższy poziom odpowiedzialności państwa za godne życie człowieka i odpowiedzialności człowieka-obywatela za pomyślność i rozwój państwa, tego najwyższego dobra wszystkich Polaków, zagwarantowanie nieporównanie szerszej niż przed laty realizacji potrzeb i praw obywatelskich. Znalazło to swój dobitny wyraz już w artykułach 2b i 3, formułujących podstawowe cele ustrojowe PRL oraz w propozycjach zmian bardziej szczegółowych. Wystarczy, że powołam się na te projekty zmian, które dotyczą prawa do pracy i ochrony zdrowia, prawa do nauki, umocnienia pozycji kobiety i rodziny czy też zaspokajania potrzeb mieszkaniowych.</u>
+ <u xml:id="u-30.2" who="#PoselBalickiZdzislaw">Nie jest to przy tym deklaracja szlachetnych intencji, lecz danie świadectwa prawdzie dzisiejszego życia Polaków oraz uroczyste konstytucyjne usankcjonowanie, a więc utrwalenie tej strategii społeczno-gospodarczego rozwoju kraju, której najwyższym celem jest dobro i pomyślność człowieka, budowane na podstawie szybkiego rozwoju i unowocześniania gospodarki. Dzięki temu osiągnęliśmy stan, w którym prawo do pracy jest czymś tak naturalnym jak woda i powietrze, a problemem i nakazem czasu stało się racjonalne i oszczędne gospodarowanie czynnikiem ludzkim. Dzięki temu możemy dziś wysunąć historyczne zadanie upowszechnienia szkolnictwa średniego. Ubezpieczenia społeczne stały się praktycznie wszechogarniające, a proponowany zapis w Konstytucji o bezpłatnej pomocy lekarskiej dla wszystkich ludzi pracy i ich rodzin jest po prostu rzeczywistością.</u>
+ <u xml:id="u-30.3" who="#PoselBalickiZdzislaw">Za stwierdzeniami, że PRL zapewnia wszechstronną opiekę weteranom walk o wyzwolenie narodowe i społeczne, że umacnia w społeczeństwie pozycję kobiet, że dąży do poprawy sytuacji mieszkaniowej, że zapewnia realizację praw i obowiązków alimentacyjnych — stoją dziś konkretne ustawy, nakłady finansowe i inwestycyjne, określone świadczenia socjalne oraz równie konkretne programy dalszego postępu w tych dziedzinach. Wszystko to nabiera głębokiego sensu w Konstytucji właśnie dzięki temu, że zadomowiło się w treściach naszego codziennego życia, zadomowiło się do tego stopnia, że dla niektórych ludzi wygląda jak zwykła oczywistość.</u>
+ <u xml:id="u-30.4" who="#PoselBalickiZdzislaw">Tymczasem, właśnie na takim posiedzeniu Sejmu jak dzisiejsze, godzi się jeszcze raz powiedzieć, że wszystko to stało się możliwe za sprawą socjalizmu i tej partii, która była i jest jego architektem i głównym organizatorem oraz dzięki gigantycznej i nie idącej na marne pracy całego narodu, a zwłaszcza polskiej klasy robotniczej.</u>
+ <u xml:id="u-30.5" who="#PoselBalickiZdzislaw">Pod tym względem ostatnie pięciolecie liczy się dla nas Polaków i dla Polski podwójnie. Gdybyśmy, obywatele posłowie, proponowane dziś zmiany w Konstytucji, szczególnie zaś te, które odnoszą się bezpośrednio do człowieka, jego praw i potrzeb, uchwalali pięć lat temu, brzmiałyby one zapewne mniej wiarygodnie. Sukcesy ostatnich lat sprawiły, że w świadomości naszego społeczeństwa coraz bardziej utrwala się przekonanie, że jedynym trwałym pomostem między rosnącymi potrzebami i środkami ich zaspokojenia jest coraz wydajniejsza praca całego narodu, zespolonego wokół partii i jej programu.</u>
+ <u xml:id="u-30.6" who="#PoselBalickiZdzislaw">Wysoka Izbo! Myślę, że Sejm VI kadencji może zakończyć swą pracę z poczuciem satysfakcji, że uchwalając zmiany w Konstytucji PRL wykonał dzieło dużej wartości, dzieło pamiętne i dobrze służące Polsce na jej dalszej drodze budowania rozwiniętego społeczeństwa socjalistycznego. Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-30.7" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-31">
+ <u xml:id="u-31.0" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Głos ma poseł Krystyna Marszałek-Młyńczyk.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-32">
+ <u xml:id="u-32.0" who="#PoselMarszalekMlynczykKrystyna">Obywatelko Marszałku! Obywatelki Posłanki! Obywatele Posłowie! Znakomita pisarka Zofia Nałkowska powiedziała na plenarnym posiedzeniu Sejmu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej w lipcu 1952 roku, że „Konstytucja nie jest wezwaniem ani obietnicą. Jest dotrzymaniem”.</u>
+ <u xml:id="u-32.1" who="#PoselMarszalekMlynczykKrystyna">Wyraz — „dotrzymanie” widzę w zamieszczonym w art. 3 ust. 7 stwierdzeniu, że Polska Rzeczpospolita Ludowa — „w trosce o rozwój narodu otacza opieką rodzinę, macierzyństwo i wychowanie młodego pokolenia”; w ust. 3 art. 66 w stwierdzeniu, że — „Polska Rzeczpospolita Ludowa umacnia w społeczeństwie pozycję kobiet, zwłaszcza matek i kobiet pracujących zawodowo” oraz we wzbogaconym art. 67, podkreślającym rolę rodziny w państwie socjalistycznym, gwarantującym jej opiekę, ochronę, poparcie i zabezpieczenie warunków rozwoju.</u>
+ <u xml:id="u-32.2" who="#PoselMarszalekMlynczykKrystyna">Środowiska kobiet przyjęły zmiany w Konstytucji z zadowoleniem, czemu dały wyraz w licznych listach i wypowiedziach, widząc w nich efekt przeobrażeń i konkretnych dokonań polskiego społeczeństwa oraz konsekwentne dążenie państwa do umocnienia demokracji socjalistycznej i wszechstronnego rozwoju każdego obywatela, każdej polskiej rodziny.</u>
+ <u xml:id="u-32.3" who="#PoselMarszalekMlynczykKrystyna">Występując w roku 1952 z trybuny sejmowej w imieniu kobiet posłanka Irena Sztachelska podkreślała, że pierwsza w dziejach narodu Konstytucja polskiego ludu dała kobietom prawo do pracy, do równych z mężczyznami zarobków, do nauki, zdobywania zawodu i wykształcenia oraz zagwarantowała rozwój urządzeń socjalnych, umożliwiających kobietom udział w życiu państwowym i społeczno-gospodarczym.</u>
+ <u xml:id="u-32.4" who="#PoselMarszalekMlynczykKrystyna">Po 24 latach od uchwalenia Konstytucji możemy z satysfakcją stwierdzić, że równouprawnienie kobiet stało się w naszym kraju rzeczywistością. Kobiety korzystają z pełni obywatelskich praw, mają zapewnioną pracę i dostęp do wybranych zawodów, są aktywne, wykształcone, spokojne o własne losy i losy swych rodzin, stały się cenionymi partnerami w pracy zawodowej, w rodzinie, współgospodarzami kraju, odpowiedzialnymi i świadomymi obywatelami.</u>
+ <u xml:id="u-32.5" who="#PoselMarszalekMlynczykKrystyna">Miałam zaszczyt wchodzić w skład polskiej delegacji na Światowy Kongres Kobiet w Berlinie, gdzie przy dużym uznaniu i zainteresowaniu prezentowałyśmy ustawodawstwo i zdobycze socjalne naszego kraju. Tylko przedstawicielki państw socjalistycznych mogły przedstawić tak nowoczesne rozwiązania i wszechstronne osiągnięcia, prezentując pogląd, że jest jedno społeczeństwo o równych prawach, wspólnych celach, dążeniach i wspólnej odpowiedzialności. Omawiane dziś zmiany w Konstytucji rozszerzają prawa i wolności, wskazując obywatelom, że postęp w rozwoju kraju i społeczeństwa dokona się za ich pośrednictwem, przy ich udziale, zaangażowaniu i poparciu.</u>
+ <u xml:id="u-32.6" who="#PoselMarszalekMlynczykKrystyna">Nakreślony w zmianach do Konstytucji wzorzec obywatela wszechstronnie rozwiniętego, korzystającego z pełni praw i szanującego prawa innych, aktywnego, rzetelnie wypełniającego obowiązki wobec ojczyzny i przyczyniającego się do jej rozwoju — może dawać satysfakcję każdemu z nas, może stanowić źródło przemyśleń i dążeń osobistych, a jednocześnie ideał wychowawczy dla młodego pokolenia.</u>
+ <u xml:id="u-32.7" who="#PoselMarszalekMlynczykKrystyna">Jako kobieta i matka z satysfakcją i zadowoleniem przyjęłam uwypuklenie w zmianach do Konstytucji znaczenia humanistycznych wartości oraz tkwiących w ludzkiej prawości, moralności i godności zasobów witalnych jako istotnych gwarantów dalszego rozkwitu kraju i narodu. W tym przekonaniu mogę raz jeszcze stwierdzić za Zofią Nałkowską, że „Konstytucja nasza nie jest wezwaniem ani obietnicą. Jest dotrzymaniem”.</u>
+ <u xml:id="u-32.8" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-33">
+ <u xml:id="u-33.0" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Głos ma poseł Witold Łasisz.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-34">
+ <u xml:id="u-34.0" who="#PoselLasiszWitold">Wysoki Sejmie! Proponowane zmiany w Konstytucji PRL dotyczące rolnictwa zasługują na szczególną uwagę. Wiążą się one z szeroko pojętą gospodarką żywnościową w kraju.</u>
+ <u xml:id="u-34.1" who="#PoselLasiszWitold">Wśród wartości nieodzownych dla dostatniego życia społeczeństwa, rolnicy produkują to co niezbędne — żywność. Najlepsze, najskuteczniejsze wykorzystanie ziemi i wszystkich posiadanych możliwości, to jeden z czynników, od których zależy szybszy rozwój naszej narodowej gospodarki i coraz lepsze zaspokajanie potrzeb obywateli.</u>
+ <u xml:id="u-34.2" who="#PoselLasiszWitold">Na przestrzeni ostatnich lat zaszły poważne i głębokie przeobrażenia w polskim rolnictwie, w każdej wsi. Znaczna część rolników osiąga wysokie plony, dobre rezultaty w hodowli, a specjalizacja w produkcji rolnej nie pozostaje w sferze teorii i życzeń, a stała się codzienną praktyką.</u>
+ <u xml:id="u-34.3" who="#PoselLasiszWitold">W wyniku wzrastającej aktywności produkcyjnej oraz pomocy państwa kształtuje się wśród rolników świadomość potrzeby wspólnych poczynań produkcyjnych, kooperacji z gospodarką społeczną i państwową. Przykłady osiąganych wyników w państwowych gospodarstwach rolnych, w spółdzielniach produkcyjnych i spółdzielniach kółek rolniczych oraz w zespołach indywidualnych rolników mówią same za siebie i przemawiają za taką formą pracy w rolnictwie.</u>
+ <u xml:id="u-34.4" who="#PoselLasiszWitold">Należy również podkreślić, że gospodarstwa indywidualne spotykają się z wydatną pomocą naszego socjalistycznego państwa. Bez tej pomocy gospodarstwa rolników nie miałyby możliwości urzeczywistniania poważnych inwestycji, mechanizacji, regulowania stosunków wodnych, uzyskiwania kwalifikowanego materiału siewnego i hodowlanego. Szerokie świadczenia w zakresie ochrony zdrowia i poprawy warunków socjalnych uzupełniają obraz opieki i pomocy państwa dla rolników.</u>
+ <u xml:id="u-34.5" who="#PoselLasiszWitold">W świetle faktów potwierdzających stały rozwój postępu w rolnictwie coraz ostrzej opinia społeczna rolników reaguje na wszelkie zaniedbania produkcyjne, niedostateczne wykorzystanie rezerw, traktowanie ziemi jako możliwości tylko ubocznego dochodu.</u>
+ <u xml:id="u-34.6" who="#PoselLasiszWitold">Projektowana treść art. 10 Konstytucji odnoszącego się do rolnictwa jest wyrazem ogromnej rangi tej gałęzi gospodarki narodowej. Rangi i znaczenia, które wypływają z polityki Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, z jej ciągłej troski o poprawę warunków życia narodu, wszystkich ludzi pracy, robotników i chłopów, inteligencji i młodzieży.</u>
+ <u xml:id="u-34.7" who="#PoselLasiszWitold">Przyjęcie zmian w Konstytucji sprzyjać będzie dalszemu pogłębianiu zachodzących przemian w rolnictwie. Zawarte w projekcie Konstytucji nowe przepisy, którymi już kierują się w swojej działalności państwo, wszystkie jego instytucje i obywatele, wpłyną na poczucie u rolników zwiększonej gwarancji uprawnień, dotyczących rolników jako producentów. Wzrośnie troska o wykorzystanie pomocy państwa, której intencję podkreśla projekt zmian w Konstytucji. Pogłębi się przekonanie, że produkcja rolna stanęła w centrum uwagi ogniw państwowych, wszystkich instytucji i organizacji rolniczych działających na rzecz gospodarki żywnościowej. Zmiany w Konstytucji stworzą korzystniejszy klimat należytej pracy w rolnictwie, w działalności społecznej i gospodarczej na wsi. Jeszcze bardziej sprzyjające warunki, jakie ukształtują się w rezultacie proponowanych zmian w Konstytucji, przyczynią się do wzrostu znaczenia samorządu rolniczego. Znajdując oparcie w Konstytucji — samorząd rolników będzie mógł skuteczniej spełniać rolę organizatora produkcji oraz inspirować współdziałanie rolników z całą gospodarką państwową. Doniosłości tych zmian nie sposób w pełni ocenić. Pragnę jednak przekazać, że rolnicy, kobiety i młodzież z mojej wsi — w gminie i województwie tarnobrzeskim — z przychylnością i zadowoleniem dostrzegają znaczenie zmian w Konstytucji. W rozmowach wyrażają oni poparcie i co najważniejsze zrozumienie potrzeby dobrej pracy, odpowiedzialności za wykorzystanie każdej działki ziemi, za powierzone zadania w rolnictwie.</u>
+ <u xml:id="u-34.8" who="#PoselLasiszWitold">Wysoki Sejmie! Dynamiczny rozwój kraju, postęp i nowoczesność jest udziałem wszystkich. Rolnicy będą zawsze o tym pamiętać, jak wielkie sukcesy osiągnął nasz kraj pod kierownictwem Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej. Dobrze, że znajduje to odbicie w Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej. Będzie to zarazem wielkie zobowiązanie, wielka odpowiedzialność nas wszystkich, każdego obywatela, Polki i Polaka za dalsze pomnażanie i szybkie zwiększanie dotychczasowego dorobku i osiągnięć.</u>
+ <u xml:id="u-34.9" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-35">
+ <u xml:id="u-35.0" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Głos ma poseł Zygmunt Filipowicz.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-36">
+ <u xml:id="u-36.0" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Pani Marszałku! Wysoka Izbo! Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej stwierdzając, że obowiązująca od 1952 roku Konstytucja nasza sprawdziła się w praktyce jako ustawa zasadnicza państwa budującego socjalizm, równocześnie jednak uznaje potrzebę wprowadzenia zmian, odzwierciedlających nowe ważne zjawiska i procesy społeczne, które dokonały się od czasu jej uchwalenia, oraz wskazujących na dalsze kierunki rozwoju państwa i społeczeństwa w okresie budowy rozwiniętego społeczeństwa socjalistycznego.</u>
+ <u xml:id="u-36.1" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Nowelizacja Konstytucji jest wyrazem rozwoju naszego ustroju i naszego państwa. Oddaje rzeczywistość przemian społecznych, ekonomicznych i kulturalnych, jakie nastąpiły w wyniku pracy całego zjednoczonego narodu, pod przewodnictwem klasy robotniczej i jej partii.</u>
+ <u xml:id="u-36.2" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Konstytucja, którą nowelizujemy, potwierdza te założenia w stwierdzeniach:</u>
+ <u xml:id="u-36.3" who="#PoselFilipowiczZygmunt">„Polska Rzeczpospolita Ludowa jest państwem socjalistycznym.</u>
+ <u xml:id="u-36.4" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Przewodnią siłą polityczną społeczeństwa w budowie socjalizmu jest Polska Zjednoczona Partia Robotnicza.</u>
+ <u xml:id="u-36.5" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Współdziałanie Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego i Stronnictwa Demokratycznego stanowi podstawę Frontu Jedności Narodu”.</u>
+ <u xml:id="u-36.6" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Front Jedności Narodu jest wspólną płaszczyzną działania wszystkich organizacji społecznych ludu pracującego oraz płaszczyzną patriotycznego zespolenia obywateli Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej wokół żywotnych interesów narodu i państwa.</u>
+ <u xml:id="u-36.7" who="#PoselFilipowiczZygmunt">W Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej podstawowym celem działalności państwa jest zbudowanie społeczeństwa socjalistycznego, wszechstronny rozwój człowieka i zaspokajanie jego potrzeb.</u>
+ <u xml:id="u-36.8" who="#PoselFilipowiczZygmunt">„Polska Rzeczpospolita Ludowa w swej polityce:</u>
+ <u xml:id="u-36.9" who="#PoselFilipowiczZygmunt">1) kieruje się interesami Narodu Polskiego, jego suwerenności, niepodległości, bezpieczeństwa, wolą pokoju i współpracy między narodami, 2) nawiązuje do szczytnych tradycji solidarności z siłami wolności i postępu, umacnia przyjaźń i współpracę ze Związkiem Socjalistycznych Republik Radzieckich i innymi państwami socjalistycznymi, 3) opiera stosunki z państwami o odmiennych ustrojach społecznych na zasadach pokojowego współistnienia i współpracy”.</u>
+ <u xml:id="u-36.10" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Są to kierunki działania, które znajdują pełną aprobatę narodu — obserwującego z dużym uznaniem i wielkim zadowoleniem występujący w ostatnich latach przyspieszony społeczny i gospodarczy rozkwit kraju.</u>
+ <u xml:id="u-36.11" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Naród zjednoczony, jak nigdy, obdarza Sejm i Rząd zaufaniem i szacunkiem. A wiemy wszyscy dobrze, że zaufanie do istniejącego porządku społecznego zapewnia jego trwałość.</u>
+ <u xml:id="u-36.12" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Wysoki Sejmie! Konstytucja, której projekt przyjęliśmy na posiedzeniu Komisji Nadzwyczajnej, stanie się w istocie rzeczy Konstytucją państwa i społeczeństwa. Nie ograniczono bowiem jej treści do spraw ustrojowych, ale dano jej warunki do wpływania na stosunki społeczne. Zawiera ona treści głęboko humanistyczne. Potwierdza też w pełni konstatacje Edwarda Gierka wypowiedziane na II Kongresie Nauki Polskiej: „Centralne miejsce w naszej strategii zajmuje człowiek pracy, twórca dóbr i włodarz Ojczyzny.</u>
+ <u xml:id="u-36.13" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Przywróciliśmy w całej naszej polityce nadrzędne miejsce podstawowej zasadzie socjalizmu, wedle której zaspokajanie potrzeb człowieka jest głównym celem produkcji socjalistycznej. Trzymamy się tej zasady niezłomnie, przestrzegając, aby wzrost produkcji przynosił stałą poprawę warunków życia społeczeństwa i stopniowe rozwiązywanie problemów socjalnych.</u>
+ <u xml:id="u-36.14" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Równocześnie stawiamy przed ludźmi, przed całym naszym narodem większe, śmielsze zadania”.</u>
+ <u xml:id="u-36.15" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Wysoka Izbo! W zmianach do Konstytucji znajdujemy wyraźne sformułowania, że — „Polska Rzeczpospolita Ludowa urzeczywistnia i rozwija demokrację socjalistyczną”. Wprowadzono przepisy o uczestnictwie obywateli w sprawowaniu kontroli społecznej, w konsultacjach i dyskusjach nad węzłowymi problemami kraju, jak też o uczestnictwie załóg przedsiębiorstw w zarządzaniu przedsiębiorstwami i wreszcie o ukształtowaniu poczucia współodpowiedzialności młodzieży za rozwój ojczyzny.</u>
+ <u xml:id="u-36.16" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Istotnemu więc rozwinięciu ulegają prawa obywatelskie, których równość stanowi podstawową zasadę konstytucyjną.</u>
+ <u xml:id="u-36.17" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Konstytucja zawiera treści oddające należny szacunek weteranom walki o wyzwolenie narodowe i społeczne, jak też weteranom pracy.</u>
+ <u xml:id="u-36.18" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Socjalistyczny wyraz humanizmu prezentują postanowienia dotyczące rodziny, macierzyństwa, wychowania dzieci i obowiązków alimentacyjnych.</u>
+ <u xml:id="u-36.19" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Ojczyzna bowiem — jak pięknie powiedziano — to nasz wielki, wspólny i serdeczny obowiązek.</u>
+ <u xml:id="u-36.20" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Obywatele Posłowie! Naczelną wadą ustrojową dawnej Rzeczypospolitej była słabość władzy wykonawczej. Stąd tragiczne w konsekwencjach przysłowie — „Polska nierządem stoi”. Potrzeba ciągłości i sprawności rządów występuje w naszym kraju do 1939 roku. Dopiero przemiany ustrojowe zapoczątkowane przez PKWN w 1944 roku, następnie ujęte w normy prawa publicznego w Konstytucji z 1952 r., zapewniły narodowi polskiemu strukturę władzy wykonawczej na miarę współczesności.</u>
+ <u xml:id="u-36.21" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Sprawny i trwały Rząd zdolny jest jednak na dłuższą metę prowadzić naród ku materialnemu i duchowemu dobrobytowi, zapewnić Polsce wśród innych państw miejsce godne jej zasobów, wartości i tradycji, jeśli Rząd ten ma mocno zakorzenione i powszechne poparcie w społeczeństwie.</u>
+ <u xml:id="u-36.22" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Charakterystyczną cechą nowelizacji Konstytucji są również postanowienia zapewniające władzy wykonawczej wszystkich szczebli sprawne wykonywanie jej zadań.</u>
+ <u xml:id="u-36.23" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Jest tu miejsce, by stwierdzić, że najcenniejszy dorobek PZPR i jej kierownictwa stanowi serdeczna więź z narodem. Wyrażam przekonanie, że więź ta będzie nadal i w rosnącej mierze podstawowym czynnikiem w rządzeniu i zarządzaniu.</u>
+ <u xml:id="u-36.24" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Wysoka Izbo! Każda konstytucja jest zarówno zbiorem norm prawa publicznego, i to stanowi jej literę, jak i zespołem z konieczności ogólnie sformułowanych zasad programowych, co określamy mianem jej ducha.</u>
+ <u xml:id="u-36.25" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Praktyczne skutki ustawy konstytucyjnej są zatem funkcją zarówno przestrzegania jej litery, jak i zgodności jej stosowania z jej duchem. To ostatnie zależy od klimatu wzajemnego zaufania pomiędzy ogółem obywateli a określonymi w Konstytucji organami władzy. To zaufanie PZPR umiała uzyskać i utrwalić. Ostatnie trzydzieści lat dowodzą dobitnie, że społeczeństwo nasze stać na ofiarność, dyscyplinę, wydajność i dojrzałą świadomość polityczną.</u>
+ <u xml:id="u-36.26" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Każde państwo kieruje się własną racją stanu, to jest zespołem interesów narodowych — nie tylko materialnych, odczytywanych i interpretowanych na tle danego etapu dziejów oraz biegu wypadków na świecie. W pewnych jednak tylko granicach dyktowanych przez realistyczną wizję ewolucji społeczności własnej i międzynarodowej.</u>
+ <u xml:id="u-36.27" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Otóż charakterystycznym pod tym względem novum, jakie wprowadzamy do Konstytucji PRL, jest stwierdzenie, że polska racja stanu jest ściśle związana z obroną i utrwaleniem pokoju, jak też z rozwojem współpracy ze wszystkimi państwami, bez względu na ich strukturę ustrojową i społeczną. Zapewnienie realizacji tak pojmowanej polskiej racji stanu oraz jej atrybuty efektywności i trwałości opieramy na sojuszu i przyjaźni ze Związkiem Radzieckim.</u>
+ <u xml:id="u-36.28" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Wysoki Sejmie! Społeczność chrześcijańska w Polsce, a więc przede wszystkim kościół katolicki, przywiązuje niezmiennie szczególnie wysoką wagę do tych postanowień Konstytucji, które gwarantują wolność sumienia i wyznania, jak też swobodę spełniania we wszystkich dziedzinach misji duszpasterskiej kościoła. Dotyczące tych praw obywatelskich postanowienia Konstytucji z 1952 r. pozostają w mocy. Lecz nie mniej istotne, a nieraz w praktyce ważniejsze, jest wykonywanie tych postanowień i stosunek do nich ze strony wszystkich organów władzy centralnej i terenowej. Pod tym względem wiele się u nas zmieniło na lepsze.</u>
+ <u xml:id="u-36.29" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Przyjmujemy z zadowoleniem uznanie, że kościół i inne związki wyznaniowe są dla ludzi wierzących najwyższym autorytetem moralnym. Wyrażamy przekonanie, że klimat stosunków kościół — państwo będzie nadal nacechowany w rosnącym stopniu dobrą wolą, duchem zrozumienia i zaufania. Przekonani jesteśmy, że nastąpi stwierdzenie przez kościół, a w szczególności przez jego hierarchię, że ustrój socjalistyczny w jego społecznych, politycznych i ekonomicznych aspektach jest najlepszym wyrazem współczesnych polskich interesów narodowych.</u>
+ <u xml:id="u-36.30" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Wysoki Sejmie! Z dużą satysfakcją środowisko ludzi wierzących przyjęło stwierdzenia zawarte w uchwałach VI i VII Zjazdu. Treści tych uchwał utwierdziły całe społeczeństwo w przekonaniu, że w naszej strukturze politycznej zasadniczym i nie dającym się zastąpić elementem jest kierownicza rola partii w życiu narodu i państwa. Tę kierowniczą rolę partii uzasadnia jej służba całemu narodowi przez realizację jego potrzeb i aspiracji. Ta rola partii zweryfikowała się w toku walk o niepodległość i wyzwolenie społeczne. Utrwaliła się w procesach realizacji ustroju socjalistycznego, w zabezpieczeniu naszego państwowego bytu przez sojusz i przyjaźń, szczególnie ze Związkiem Radzieckim, jak też z całym obozem socjalistycznym.</u>
+ <u xml:id="u-36.31" who="#PoselFilipowiczZygmunt">Wysoka Izbo! Głosując za przyjęciem projektu ustawy wyrażamy nasze pełne zadowolenie, że utrzymany został art. 70 Konstytucji, w którym — w wyniku szczególnie wartościowego akcentu współżycia społecznego i politycznego — wysunięta została przez PZPR i przyjęta przez Komisję Konstytucyjną propozycja skreślenia w art. 70 punktu 3. Dziękuję za uwagę.</u>
+ <u xml:id="u-36.32" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-37">
+ <u xml:id="u-37.0" who="#WicemarszalekHalinaSkibniewska">Ogłaszam 40-minutową przerwę.</u>
+ <u xml:id="u-37.1" who="#komentarz">(Przerwa w posiedzeniu od godz. 14 min. 20 do godz. 15 min. 05)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-38">
+ <u xml:id="u-38.0" who="#Marszalek">Wznawiam posiedzenie. Głos ma poseł Jan Malinowski.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-39">
+ <u xml:id="u-39.0" who="#PoselMalinowskiJan">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Projekt zmian w Konstytucji, który dziś rozpatrujemy, jednoznacznie określa, że ziemia jest dobrem ogólnonarodowym. Jest to postanowienie ze wszech miar słuszne. Dobrzy rol- nicy, a wśród nich rolnicy młodzi, od lat problem ten podnosili, nie mogąc godzić się z faktem, że miliony hektarów ziemi użytkuje się ekstensywnie. Twierdzę z całą stanowczością, że posiadanie ziemi nie może być przywilejem samym w sobie, a musi wiązać się z obowiązkami wobec niej i państwa. Wybór zawodu rolnika musi być wyborem świadomym, a ziemia traktowana jako społeczny warsztat pracy. Ekstensywność gospodarowania nie zawsze wynika z przyczyn subiektywnych. Często rolnicy w starszym wieku posiadanie ziemi wiązali ze swym statusem obywatelskim. Wypływało to z tradycjonalizmu przywiązania do ziemi, a jakże często z konieczności materialnego zabezpieczenia starości.</u>
+ <u xml:id="u-39.1" who="#PoselMalinowskiJan">Stworzony przez państwo system rent za przekazywane gospodarstwa, aczkolwiek jeszcze niedoskonały, stworzył przesłanki, że częściej niż poprzednio rolnicy starsi, niezdolni do prowadzenia gospodarstw, przekazują je swoim następcom bądź za rentę — na skarb państwa. Sytuacja ta tworzy warunki do lepszego wykorzystywania ziemi, sprzyja socjalistycznym przeobrażeniom wsi, a jednocześnie rodzi problemy, jak tę ziemię najbardziej efektywnie zagospodarować. Uważam, że gotowej recepty na to nie znajdziemy, inicjatywy muszą wypływać od dołu, od samych rolników, pracowników PGR i spółdzielni produkcyjnych, od samorządu chłopskiego i spółdzielczości wiejskiej, podstawowych organizacji partyjnych i ogniw ZSL, od tych, którzy znają miejscowe warunki i najlepiej wiedzą, jak każdy kawałek gruntu, każde wolne stanowisko właściwie zagospodarować.</u>
+ <u xml:id="u-39.2" who="#PoselMalinowskiJan">Wysoki Sejmie! Cieszy nas wszystkich producentów rolnictwa, że podniesiono do rangi norm konstytucyjnych organizacje samorządowe, że do batalii o chleb przystępujemy we wspólnym froncie rolników indywidualnych, państwowych gospodarstw rolnych, rolniczych spółdzielni produkcyjnych, zespołów rolników, kółek rolniczych i spółdzielczości wiejskiej.</u>
+ <u xml:id="u-39.3" who="#PoselMalinowskiJan">Pragnę zwrócić się do was — robotnicy, uczeni, konstruktorzy — o jeszcze pełniejszy udział w tych dążeniach. W walce o chleb nie może zabraknąć nikogo. Pracujący chłopi, pracownicy rolni, mieszkańcy wsi, podobnie jak mieszkańcy miast mają ambicje żyć lepiej, mają też ambicje więcej i lepiej produkować. Program partii, wypracowany w tych sprawach wspólnie z ZSL, uważamy za nasz program i będziemy go realizować z chłopską upartością i obywatelskim zaangażowaniem.</u>
+ <u xml:id="u-39.4" who="#PoselMalinowskiJan">Uchwalone dziś zmiany Konstytucji pozwolą nam śmiało patrzeć w przyszłość. Zapewnią ochronę wszystkim rodzajom gospodarstw rolnych — indywidualnym, spółdzielczym i państwowym. Sprzyjać to będzie rozwijaniu inicjatyw na wsi w dążeniu do unowocześniania modelu polskiego rolnictwa, niwelowaniu różnic między miastem i wsią.</u>
+ <u xml:id="u-39.5" who="#PoselMalinowskiJan">Jako ludowiec i rolnik pragnę wyrazić głębokie przekonanie, że projektowane zmiany Konstytucji przyczynią się do dalszego polepszania warunków rozwoju rolnictwa i życia ludności wiejskiej, że program wyżywienia narodu, uchwalony przez Wysoką Izbę, zrealizujemy w całej rozciągłości, będąc świadomi, że harmonijny i dynamiczny rozwój kraju nierozerwalnie związany jest z nowoczesnym rolnictwem. Dziękuję za uwagę.</u>
+ <u xml:id="u-39.6" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-40">
+ <u xml:id="u-40.0" who="#Marszalek">Dziękuję. Głos ma poseł Józef Urbanowicz</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-41">
+ <u xml:id="u-41.0" who="#PoselUrbanowiczJozef">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Występując z tej wysokiej trybuny jako przedstawiciel żołnierzy ludowego Wojska Polskiego i jednocześnie jako jeden z weteranów walk o wolność i socjalizm, pragnę wyrazić pełne poparcie dla projektu zmian Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej. W naszej ocenie odpowiada ona w pełni nowemu, jakościowo wyższemu etapowi socjalistycznego rozwoju narodu i państwa. Cieszący się powszechnym poparciem program VII Zjazdu partii, przyspieszając rozwój społeczno-gospodarczy kraju, umacnia socjalistyczne państwo, które — jak określił nasz przywódca towarzysz Edward Gierek — jest najwyższym dobrem narodu polskiego. Dzieło to realizujemy pod przewodem Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, co znajdzie swój uzasadniony wyraz w ustawie konstytucyjnej.</u>
+ <u xml:id="u-41.1" who="#PoselUrbanowiczJozef">W siłach zbrojnych panuje powszechne przekonanie, że współcześnie najbardziej owocnym dowodem patriotyzmu jest praca nad urzeczywistnianiem programu partii, a tym samym nad umacnianiem naszego państwa, nad pomnażaniem siły Polski.</u>
+ <u xml:id="u-41.2" who="#PoselUrbanowiczJozef">Podkreślenie w tekście Konstytucji polityki braterstwa i przyjaźni z krajami socjalistycznymi, a zwłaszcza ze Związkiem Radzieckim, zrodzonej we wspólnej walce z hitlerowskim najeźdźcą i sprawdzonej w powojennych latach potwierdza jej trwały i nieodwracalny charakter, jej znaczenie dla narodu i państwa polskiego, dla naszego bezpieczeństwa oraz pozycji w Europie i świecie.</u>
+ <u xml:id="u-41.3" who="#PoselUrbanowiczJozef">Obywatele Posłowie! W Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej są nam szczególnie bliskie te podkreślenia, które dotyczą powinności obronnych. Najżywotniejszym interesom narodu odpowiada konstytucyjny obowiązek umacniania siły, obronności i niezależności ojczyzny. W tym kontekście szczególnie wysoka jest ranga takich patriotycznych obowiązków obywatelskich, jak obrona ojczyzny i służba wojskowa. W naszym przeświadczeniu, wypływającym z historycznych doświadczeń narodu, a także z wciąż jeszcze złożonych realiów współczesnego świata, umacnianie obronności kraju, praca i służba na rzecz jego bezpieczeństwa jest jednym z podstawowych warunków bytu narodowego, budowania pomyślnej przyszłości oraz prestiżu Polski rozwiniętego socjalizmu. Znowelizowane usytuowanie tej myśli w Konstytucji żołnierze ludowego Wojska Polskiego traktują jako zobowiązanie do ofiarnej, jakościowo coraz lepszej i wydajniejszej służby.</u>
+ <u xml:id="u-41.4" who="#PoselUrbanowiczJozef">Z dużym oddźwiękiem w środowisku wojskowym spotkała się propozycja usankcjonowania w Konstytucji pamięci o naszej, pisanej walką, przeszłości. Cześć oddawana pokoleniom historycznej próby, troska państwa o warunki życia weteranów walk o wyzwolenie narodowe i społeczne, dowodzi głębokiego rozumienia naszych dziejów, a w tym szczególnego w nich znaczenia narodzin Polski Ludowej. To z inicjatywy I Sekretarza KC naszej partii tow. Edwarda Gierka Sejm w tej kadencji podjął postanowienie o utworzeniu funduszu na rzecz weteranów i kombatantów. Ma to nie tylko aspekt humanitarny, ale także głęboko wychowawcze znaczenie. Stale sięgamy do wzorów patriotyzmu tamtych lat. Chcemy, aby w nowych warunkach młode pokolenia uczyły się na nich rzetelnego podejścia do pracy, do służby dla dobra socjalistycznej Polski.</u>
+ <u xml:id="u-41.5" who="#PoselUrbanowiczJozef">Czynnikiem silnie współkształtującym uczucia patriotyczne jest także stosunek do symboli narodowych — godła, barw narodowych, hymnu. Symbole te wyrażają powagę Rzeczypospolitej, nawiązują do jej tradycji, łączą Polaków w miłości do ziemi ojczystej, w szacunku do naszego państwa. Stąd też trafia do nas i uzyskuje szeroką aprobatę propozycja podkreślenia w Konstytucji, że — „Godło, barwy i hymn Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej otaczane są czcią i podlegają szczególnej ochronie”.</u>
+ <u xml:id="u-41.6" who="#PoselUrbanowiczJozef">Wysoki Sejmie! Proponowane zmiany w Konstytucji, uzasadnione motywami historycznymi, a przede wszystkim współczesnym etapem budownictwa socjalistycznego, zasługują na pełne poparcie. Znowelizowana Konstytucja stanie się jeszcze doskonalszą podstawą prawną dynamizowania socjalistycznego rozwoju kraju i umacniania siły naszej ojczyzny, socjalistycznej Polski.</u>
+ <u xml:id="u-41.7" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-42">
+ <u xml:id="u-42.0" who="#Marszalek">Dziękuję. Głos ma poseł Wiesław Sadowski.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-43">
+ <u xml:id="u-43.0" who="#PoselSadowskiWieslaw">Obywatelu Marszałku! Wysoka Izbo! Na dzisiejszym posiedzeniu Sejmu rozpatrujemy projekt ustawy o najwyższej wadze społecznej, politycznej i państwowej, rozpatrujemy bowiem ustawę o zmianie Konstytucji naszego państwa.</u>
+ <u xml:id="u-43.1" who="#PoselSadowskiWieslaw">Uchwalona w 1952 roku przez Sejm Ustawodawczy Konstytucja odzwierciedlała w sposób najogólniejszy realia ówczesnego naszego życia, a w szczególności potwierdzała przeobrażenia społeczno-ustrojowe, jakie zaszły w wyniku walki o narodowe i społeczne odrodzenie kraju, jak również określała dalekosiężne cele i działania na przyszłość. Dzisiaj, po blisko ćwierćwieczu stwierdzić możemy, że w najogólniejszych swych postanowieniach obowiązująca obecnie Konstytucja sprawdziła się i potwierdziła. Ale dążąc do zasady pełnej realności ustawy zasadniczej, jaką jest Konstytucja, właśnie na skutek owych przeobrażeń, które się dokonały w Polsce Ludowej, z pełną aprobatą przyjęta została przez społeczeństwo zapowiedź zmian w ustawie zasadniczej zasygnalizowana na VI Zjeździe partii i potwierdzona przez VII Zjazd Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej.</u>
+ <u xml:id="u-43.2" who="#PoselSadowskiWieslaw">Wśród proponowanych zmian znajduje się m.in. propozycja wprowadzenia formuł odzwierciedlających rolę Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, stronnictw politycznych i Frontu Jedności Narodu w życiu naszego kraju. Odpowiada to w pełni odczuciu społecznemu i w imię realizmu ustawy konstytucyjnej potwierdza istniejący stan rzeczy. Polska Zjednoczona Partia Robotnicza od początku stanowiła tę siłę społeczną i polityczną, która wytyczała program socjalistycznych przeobrażeń, program socjalistycznego budownictwa w Polsce. Wiemy o tym dobrze, że trzeba było wielu wysiłków, trzeba było czasu, a nade wszystko trzeba było rezultatów realizacji programu partii, aby stał się on własnością całego społeczeństwa. Dzisiaj stało się faktem, że w podstawowych kwestiach program Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, współpracującej z sojuszniczymi stronnictwami, jest własnością całego narodu.</u>
+ <u xml:id="u-43.3" who="#PoselSadowskiWieslaw">Została także w Konstytucji w sposób pełny i jednoznaczny określona rola i znaczenie Frontu Jedności Narodu. Raz jeszcze potwierdzona została wieloletnia już i sprawdzona praktyka współuczestniczenia wszystkich Polaków, niezależnie od przynależności partyjnej, niezależnie od stosunku do religii, w działaniu na rzecz rozwoju naszej ojczyzny w ramach Frontu Jedności Narodu. Jako jeden z wielomilionowej rzeszy działaczy Frontu Jedności Narodu, to właśnie sformułowanie konstytucyjne przyjmuję nie tylko z pełną satysfakcją, ale i ze wzruszeniem. Żadnego sformułowania projektu ustawy konstytucyjnej nie można traktować w oderwaniu od innych. Jeśli wejrzymy głębiej w treść omawianego artykułu, to — jak sądzę — dojdziemy do wniosku, że oddaje on wiernie istniejącą rzeczywistość w układzie sił politycznych w kraju, odpowiada powszechnemu odczuciu społecznemu i satysfakcjonuje olbrzymią większość naszego społeczeństwa czynnie zaangażowanego w budowę rozwiniętego społeczeństwa socjalistycznego. Wprowadzenie tego artykułu do Konstytucji staje się jeszcze bardziej uzasadnione, jeśli zestawimy go z tymi wszystkimi nowymi sformułowaniami, które mówią o rozwijaniu demokracji socjalistycznej w Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, a są to: prawo uczestniczenia załóg przedsiębiorstw w zarządzaniu tymi przedsiębiorstwami, współdziałanie władz z samorządem mieszkańców, doniosła rola związków zawodowych, uczestniczenie obywateli w konsultacjach nad węzłowymi problemami rozwoju kraju; wszystko to wzajemnie współgra i oddaje rolę układu i mechanizmu sił politycznych w naszym kraju.</u>
+ <u xml:id="u-43.4" who="#PoselSadowskiWieslaw">Wysoka Izbo! Wyrażenie w Konstytucji tego układu i mechanizmu sił politycznych uważam za ze wszech miar uzasadnione. Jest to uzasadnione z punktu widzenia prawnego — jeśli chcemy, by Konstytucja odzwierciedlała nasze osiągnięcia i odpowiadała istniejącej rzeczywistości. Jest usprawiedliwione merytorycznie — jeśli chcemy, by Konstytucja odpowiadała powszechnemu odczuciu społecznemu i aby dobrze określała istniejące stosunki polityczno-społeczne.</u>
+ <u xml:id="u-43.5" who="#PoselSadowskiWieslaw">Milionowe rzesze działaczy Frontu Jedności Narodu spotęgują aktywność społeczną obywateli Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej na rzecz realizacji programu budowy rozwiniętego społeczeństwa socjalistycznego, programu wytyczonego przez VII Zjazd partii, popartego przez stronnictwa sojusznicze i przytłaczającą większość naszego społeczeństwa. Dziękuję za uwagę.</u>
+ <u xml:id="u-43.6" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-44">
+ <u xml:id="u-44.0" who="#Marszalek">Dziękuję. Głos zabierze poseł Stanisława Swiderska.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-45">
+ <u xml:id="u-45.0" who="#PoselSwiderskaStanislawa">Obywatelu Marszałku! Wysoka Izbo! W dyskusji nad doniosłym projektem ustawy o zmianie Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej chcę mówić o sprawach, które dotyczą kilkunastu milionów polskich kobiet, polskich rodzin, a więc właściwie wszystkich zamieszkujących nasz kraj. Pragnę mówić w szczególności o pozycji kobiet, zwłaszcza matek i kobiet pracujących zawodowo.</u>
+ <u xml:id="u-45.1" who="#PoselSwiderskaStanislawa">Kobiety polskie niejedną kartę naszej historii narodowej zapisały swą twórczą pracą, udziałem w walkach o postęp i socjalizm. To one, na równi ze swymi mężami i braćmi, brały udział w bojach klasowych z ustrojem wyzysku. Właśnie im szczególnie trudno było znosić jako żonom i matkom trudne skutki bezrobocia, upodlenia człowieka pracy w okresie kapitalizmu. Ileż matczynych cierpień, ofiar składanych ze swego życia i życia bliskich zgotował czas hitlerowskiej okupacji.</u>
+ <u xml:id="u-45.2" who="#PoselSwiderskaStanislawa">Polska Ludowa przyniosła kobiecie pracującej poczucie narodowej dumy, społeczno-klasowej sprawiedliwości, wolną od troski o niepewne jutro stabilizację rodziny i pełnię praw obywatelskich. Swą wdzięczność partii i państwu ludowemu odpłacałyśmy ofiarną pracą dla kraju. A pracy nad odbudową i rozwojem Polski było przecież niemało. Symbolem tych lat był czyn łódzkich włókniarek, które stanęły w pierwszych szeregach uczestników socjalistycznego wyścigu pracy. Mam zaszczyt reprezentować je na forum polskiego parlamentu.</u>
+ <u xml:id="u-45.3" who="#PoselSwiderskaStanislawa">Z każdym rokiem powiększał się udział kobiet w tworzeniu dochodu narodowego. W Łodzi połowa pracujących to kobiety, z tego większość przy krosnach i maszynach przędzalniczych. Wzrastały ich kwalifikacje. Uczelnie nasze opuszcza tysiące dyplomowanych specjalistek w różnych dziedzinach.</u>
+ <u xml:id="u-45.4" who="#PoselSwiderskaStanislawa">Kobieta pracująca — to jednocześnie żona i matka. Odpowiedzialność i obowiązki spadające na nasze barki są olbrzymie. Coraz łatwiej jest nam je spełniać, ponieważ spotykamy się z codzienną troską, pomocą i uznaniem ze strony najwyższych władz partyjnych i państwowych. Wiele uczyniła nasza partia i państwo zwłaszcza w ostatnich latach dla stworzenia warunków umożliwiających rodzinom, a szczególnie nam — matkom właściwe wypełnianie funkcji wychowawczych i opiekuńczych. Decyzje podjęte w tej dziedzinie są powszechnie znane. Pozwólcie jednak, obywatele posłowie, że niektóre z nich przypomnę: zwiększone zostały zasiłki rodzinne, przedłużone płatne urlopy macierzyńskie, przedłużone urlopy bezpłatne do lat 3 na wychowanie małych dzieci z zachowaniem praw pracowniczych, podwyższone do 60 dni w roku możliwości korzystania z płatnych zwolnień z tytułu opieki nad chorym dzieckiem. Z powszechnym uznaniem kobiet pracujących naszego miasta spotkało się wprowadzenie do formułowanych w Konstytucji celów i zadań państwa — stwierdzenia, że Polska Rzeczpospolita w trosce o rozwój narodu otacza opieką rodzinę, macierzyństwo i wychowanie młodego pokolenia. Treść tego punktu przyjęliśmy jako wyraz humanizmu naszego państwa, które dba o rodzinę i dziecko, ale też jako głęboko patriotyczny dla każdego mieszkańca obowiązek troski o biologiczny rozwój narodu.</u>
+ <u xml:id="u-45.5" who="#PoselSwiderskaStanislawa">Rodzina, dzieci — to sprawy człowiekowi najbliższe, ale nie tylko, jak to się czasem myśli, prywatne. Jakże ważne jest dla człowieka szczęście rodzinne, ciepło domowego ogniska. Największą radością człowieka są dzieci i ich właściwy rozwój. Wszyscy rodzice mają ambicję, aby wychować je na ludzi prawych. Ale rodzina — to podstawowa komórka społeczna narodu, jego biologicznego rozwoju, składającego się na potencjał fizyczny i umysłowy kraju. Dzięki społeczno-gospodarczemu rozwojowi kraju, dzięki rosnącej naszej pomyślności, zanikają zewnętrzne, ale jakże niegdyś istotne ograniczenia w zakładaniu rodziny i wypełnianiu przez nią naturalnych i społecznych funkcji. Dlatego sprawa rozwoju rodziny i wychowania młodego pokolenia stanowi nie tylko wypełnienie obowiązku rodzicielskiego, ale jest odpowiedzialnością wobec społeczeństwa i narodu.</u>
+ <u xml:id="u-45.6" who="#PoselSwiderskaStanislawa">Jestem głęboko przekonana — tak jak miliony obywateli naszego kraju — że wszystkie poprawki do Konstytucji, będące wyrazem osiągnięć Polski Ludowej i wynikające z realiów naszego życia sprzyjać będą dalszemu, szybszemu rozwojowi rodziny, narodu i naszej socjalistycznej ojczyzny.</u>
+ <u xml:id="u-45.7" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-46">
+ <u xml:id="u-46.0" who="#Marszalek">Dziękuję. Głos ma poseł Henryk Korotyński.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-47">
+ <u xml:id="u-47.0" who="#PoselKorotynskiHenryk">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Tradycje tej polskiej myśli politycznej, która losy własnego kraju i sprawę odbudowy niepodległego państwa łączyła z solidarnym współdziałaniem z wolnościowymi i postępowymi siłami innych narodów — te tradycje mają długą historię i sięgają w daleką przeszłość. Wystarczy wspomnieć imię Tadeusza Kościuszki i szlachetne hasło — „Za waszą i naszą wolność”, które zrodziło się w dobie powstania listopadowego. Wystarczy odczytać dzisiaj jakże współcześnie brzmiące słowa Mickiewicza, pisane w roku 1849: „Położenie Europy jest tego rodzaju, iż niepodobieństwem jest na przyszłość, by jakiś naród mógł w odosobnieniu od innych kroczyć po drodze postępu, jeśli nie chce sam siebie narazić na zgubę i przez to zaszkodzić sprawie ogólnej”.</u>
+ <u xml:id="u-47.1" who="#PoselKorotynskiHenryk">A w czasach jakże niedawnych naród nasz zapłacił najwyższą cenę za tę oto naukę historii, że całkowita zatrata groziła nam ze strony najbardziej reakcyjnych sił imperializmu, że bohaterska, ale samotna Polska byłaby wobec tej groźby bezsilna.</u>
+ <u xml:id="u-47.2" who="#PoselKorotynskiHenryk">Oddaliśmy najlepsze swoje siły, aby bronić ziemi ojczystej i prawa narodu do życia we własnym państwie. Na wszystkich frontach wojny z hitleryzmem, na wschodzie i zachodzie, południu i północy, walczyły polskie brygady, korpusy, armie, a w powszechnym ruchu oporu miliony Polaków złożyły bezmierną daninę cierpień i krwi. Ale ocalenie od zguby przynieść mogła i przyniosła wspólna walka narodów z faszyzmem, przede wszystkim walka narodów Związku Radzieckiego, ich heroizm, ich potęga rozstrzygnęły o zwycięstwie, w którym jest również nasza polska cząstka. Moje pokolenie bojowników II wojny światowej przekazuje i przekazywać będzie te nauki historii swoim córom, synom i wnukom.</u>
+ <u xml:id="u-47.3" who="#PoselKorotynskiHenryk">Dzisiaj stwierdzamy: odeszła w przeszłość zmora samotności i nietrwałości państwa polskiego, które jako kraj socjalistyczny ma niezawodnych sojuszników w całej rodzinie bratnich narodów, zespolonych wspólnymi ideałami i żywotnymi interesami. Na tym fundamencie się opierając, polska polityka zagraniczna osiągnęła powszechne międzynarodowe uznanie naszych korzystnych granic na Odrze, Nysie i Bałtyku, umocniła bezpieczeństwo państwa i miejsce Polski w Europie.</u>
+ <u xml:id="u-47.4" who="#PoselKorotynskiHenryk">Utrwalając przyjaźń i współpracę ze Związkiem Radzieckim i innymi krajami socjalistycznymi Polska Rzeczpospolita Ludowa jest jednocześnie aktywnym czynnikiem w rozwoju szerokiej współpracy z państwami o odmiennych ustrojach społecznych na zasadach pokojowego współistnienia. Świadczą o tym realizowane coraz pomyślniej długofalowe umowy i porozumienia z Francją, krajami skandynawskimi, Stanami Zjednoczonymi, Austrią, Republiką Federalną Niemiec i innymi państwami kapitalistycznymi. Polska jest czynna i gotowa do wszelkich dalszych działań, które służą lepszemu wzajemnemu zrozumieniu i pokojowej współpracy narodów, zwłaszcza na naszym europejskim kontynencie. Tu najwymowniejszym dowodem są inicjatywy i udział Polski w przygotowaniu i uwieńczeniu doniosłym Aktem Końcowym helsińskiej Konferencji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie.</u>
+ <u xml:id="u-47.5" who="#PoselKorotynskiHenryk">Rola i znaczenie polskiej polityki zagranicznej dla obecnej i przyszłej pomyślności naszego państwa uzasadniają wprowadzenie do Konstytucji — jak proponuje Komisja Nadzwyczajna — osobnego artykułu 3a, który określa fundamentalne cele i zasady tej polityki.</u>
+ <u xml:id="u-47.6" who="#PoselKorotynskiHenryk">Obywatele Posłowie! Mimo osiągniętego w ostatnich latach cennego postępu na rzecz odprężenia i współpracy pokojowej, żyjemy w skomplikowanej i pełnej niebezpiecznych napięć sytuacji międzynarodowej. Istnieją i działają ze wzmożoną aktywnością — widzimy to jasno — siły zimnej i gorącej wojny; nie tylko trwa, ale stale rośnie, olbrzymieje obłędny i groźny dla ludzkości wyścig zbrojeń. Wiszą ciągle nad światem ciemne chmury. W tej sytuacji polska polityka zagraniczna, ściśle współdziałając z państwami wspólnoty socjalistycznej, ma przed sobą odpowiedzialne i trudne zadania i kierować się będzie, jak to precyzyjnie i jasno określa proponowany nowy artykuł Konstytucji „interesami Narodu Polskiego, jego suwerenności, niepodległości i bezpieczeństwa, wolą pokoju i współpracy między narodami”.</u>
+ <u xml:id="u-47.7" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-48">
+ <u xml:id="u-48.0" who="#Marszalek">Dziękuję. Głos ma poseł Józef Przyłuski.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-49">
+ <u xml:id="u-49.0" who="#PoselPrzyluskiJozef">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Rozpatrujemy dzisiaj, przedstawiony przez wyłonioną spośród posłów Komisję Nadzwyczajną, projekt zmian Konstytucji PRL.</u>
+ <u xml:id="u-49.1" who="#PoselPrzyluskiJozef">W moim wystąpieniu chciałbym skupić uwagę na problemach nauki i oświaty. Zajmują one w Konstytucji poczesne miejsce, podobnie jak przepisy związane z prawem do pracy czy należnymi obywatelowi uprawnieniami socjalnymi.</u>
+ <u xml:id="u-49.2" who="#PoselPrzyluskiJozef">W artykule 3 projekt zmian Konstytucji zapowiada, że Polska Rzeczpospolita Ludowa rozwija siły wytwórcze i gospodarkę kraju przez planowe wykorzystanie i wzbogacanie jego zasobów materialnych, racjonalną organizację pracy oraz stały postęp nauki i techniki, że Polska Rzeczpospolita Ludowa rozwija i upowszechnia oświatę, zapewnia wszechstronny rozwój nauki i kultury narodowej. Od tych czynników zależy w dużej mierze dalszy wzrost produkcji przemysłowej i rolniczej, są one również podstawowym warunkiem w dotrzymaniu kroku ogólnemu postępowi nauki i techniki na świecie.</u>
+ <u xml:id="u-49.3" who="#PoselPrzyluskiJozef">Poziom nauki w Polsce w ciągu ostatnich lat wzrósł poważnie. Stworzone zostały znacznie lepsze warunki do pracy naukowej. Walka o osiąganie naszych celów społeczno-ekonomicznego rozwoju toczy się nie tylko w fabrykach i na polach, ale także w pracowniach Polskiej Akademii Nauk, w pracowniach i laboratoriach wyższych uczelni, instytutach naukowych, we wszystkich ośrodkach i placówkach naukowo-badawczych.</u>
+ <u xml:id="u-49.4" who="#PoselPrzyluskiJozef">Polityka w dziedzinie nauki i techniki służy zespalaniu rewolucji naukowo-technicznej z budownictwem socjalizmu. Polityka ta otwiera nowe perspektywy przed nauką i techniką polską, wyznaczając im ważną rolę w jakościowych przemianach sił wytwórczych i życia społecznego. Wymaga to podejmowania przez naukę kluczowych problemów dyktowanych przez aktualne i perspektywiczne potrzeby kraju. Zgodne są w tych sprawach poglądy zawarte w uchwale VII Zjazdu partii, VII Kongresu ZSL i XI Kongresu SD. Takim duchem przepojone są uchwały o planach społeczno-gospodarczego rozwoju podejmowane w tej Izbie.</u>
+ <u xml:id="u-49.5" who="#PoselPrzyluskiJozef">O docenianiu roli nauki w rozwoju naszego kraju świadczy między innymi zapowiedź podniesienia do 3% udziału wydatków z dochodu narodowego w skali kraju do 1980 r. na działalność naukowo-techniczną i rozwojową.</u>
+ <u xml:id="u-49.6" who="#PoselPrzyluskiJozef">We wspomnianym już projekcie artykułu 3, zadania wszechstronnego rozwoju nauki znajdują się w sąsiedztwie tak ważnych sformułowań, jak ochrona i rozwój socjalistycznych zdobyczy narodu polskiego, uczestnictwo obywateli w rządzeniu, gospodarka planowa, umacnianie własności społecznej oraz urzeczywistnianie zasady sprawiedliwości społecznej.</u>
+ <u xml:id="u-49.7" who="#PoselPrzyluskiJozef">Obywatele Posłowie! Istotna rola nauki w funkcjonowaniu przemysłu, w kształtowaniu humanistycznych ideałów społeczeństwa socjalistycznego staje się szczególnie ważna w rozwoju gospodarki żywnościowej. Tu bowiem — jak sądzę — potrzeby są największe.</u>
+ <u xml:id="u-49.8" who="#PoselPrzyluskiJozef">Projektowana treść artykułu 10 Konstytucji, odnoszącego się do rolnictwa, zawiera w kontekście wszystkich pięciu ustępów, także postulat wsparcia rozwoju produkcji rolnej przez naukę i postęp techniczny. Nie ulega bowiem wątpliwości, że właściwe wykorzystanie ziemi, rozwój rolnictwa we wszystkich jego sektorach, wzmagające się procesy kooperacji i specjalizacji wymagają szczególnego wsparcia przez naukę i technikę. Ścisłej i wymiernej współpracy z nauką wymagają wszystkie działy i gałęzie produkcji rolnej. Nasiennictwo, wraz z upowszechnianiem nowych, wydajniejszych odmian do produkcji, hodowla — z wprowadzaniem nowych, bardziej użytecznych ras zwierząt, intensyfikacja sadownictwa i warzywnictwa wymagają ścisłego powiązania z naukowymi zakładami badawczymi i wdrożeniowymi.</u>
+ <u xml:id="u-49.9" who="#PoselPrzyluskiJozef">Wkraczająca coraz szerzej na wieś mechanizacja, większy udział chemii w produkcji i ochronie roślin, nowoczesna gospodarka wodą, weterynaria, elektryfikacja, modernizacja budownictwa wiejskiego, gospodarowanie paszami, przechowalnictwo i problemy przemysłu spożywczego — od małej piekarni gminnej spółdzielni po olbrzymie zakłady mięsne, mleczarskie czy kombinaty chłodnicze wymagają coraz większego udziału nauki i coraz ściślejszego i szybszego wdrażania jej osiągnięć do praktyki.</u>
+ <u xml:id="u-49.10" who="#PoselPrzyluskiJozef">Właściwy, pożądany społecznie rozwój gospodarki żywnościowej wymaga stałego napływu fachowców — inżynierów, nowoczesności i postępu. Obowiązek ten nakłada na państwo Konstytucja w proponowanych sformułowaniach art. 61.</u>
+ <u xml:id="u-49.11" who="#PoselPrzyluskiJozef">Wysoki Sejmie! Pragnę jako członek ZSL wyrazić przekonanie, że projektowane zmiany art. 61 Konstytucji przyczynią- się do właściwego rozwoju i tych działów nauki, które są bezpośrednio lub pośrednio związane z rozwojem rolnictwa oraz całej gospodarki żywnościowej. Socjalizm bowiem, to nowoczesność i postęp, a Polska Rzeczpospolita Ludowa — brzmi art. 1 Konstytucji — jest państwem socjalistycznym. Dziękuję za uwagę.</u>
+ <u xml:id="u-49.12" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-50">
+ <u xml:id="u-50.0" who="#Marszalek">Dziękuję. Głos ma poseł Jerzy Bafia.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-51">
+ <u xml:id="u-51.0" who="#PoselBafiaJerzy">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Konstytucję naszą nazywamy ustawą zasadniczą, jest ona dokumentem posiadającym szczególne znaczenie prawne, bo ustanawia zasady ustroju, określa podstawy organizacji i funkcje organów państwa, formułuje podstawy państwa praworządnego, podnosi racje państwa do rangi spraw powszechnych.</u>
+ <u xml:id="u-51.1" who="#PoselBafiaJerzy">Projekt stwierdza, że — „Polska Rzeczpospolita Ludowa jest państwem socjalistycznym”. Tą drogą wskazujemy w Konstytucji na istotę ustrojową naszego państwa, na jego dorobek i rodowód. Jest nasze państwo państwem ludu pracującego miast i wsi, służy ono interesom ludu, wyraża wolę ludu, wyraża wielki dorobek socjalistyczny i rozkwit narodu polskiego, W miarę postępu w budowie rozwiniętego społeczeństwa socjalistycznego Polska Rzeczpospolita Ludowa będzie się przekształcała z państwa dyktatury proletariatu w państwo ogólnonarodowe, zaś rodowód swój wyprowadza nasze państwo z tego samego rewolucyjnego nurtu, który doprowadził do zwycięstwa Wielkiej Rewolucji Październikowej i powstania pierwszego w świecie państwa socjalistycznego.</u>
+ <u xml:id="u-51.2" who="#PoselBafiaJerzy">Istotę państwa socjalistycznego wyraża dialektyczna jedność umacniania przewodniej roli partii opierającej swą działalność na rosnącej aktywności coraz szerszych rzesz ludzi pracy, dynamicznego rozwoju socjalistycznej gospodarki, utrwalania systemu politycznego, którego fundamentalnym założeniem jest sojusz klasy robotniczej z chłopstwem i inteligencją oraz rozwijanie socjalistycznej demokracji jako podstawowej metody funkcjonowania społeczeństwa i organów państwa. Przez aktywną rolę państwa realizujemy cywilizacyjną wizję socjalizmu, nawiązującą do trwałych wartości humanizmu — wszystko dla człowieka przez człowieka, wszystko dla jego dobra.</u>
+ <u xml:id="u-51.3" who="#PoselBafiaJerzy">Konstytucja wskazuje nie tylko na istotę państwa, ale określa także strukturę organów władzy państwowej, naczelnych i terenowych organów administracji państwowej, jak też organów kontroli państwowej oraz wymiaru sprawiedliwości i prokuratury.</u>
+ <u xml:id="u-51.4" who="#PoselBafiaJerzy">Ustanowiona przez Konstytucję z 1952 r. struktura naczelnych organów państwowych nie ulega zmianom.</u>
+ <u xml:id="u-51.5" who="#PoselBafiaJerzy">Dynamiczny rozwój społeczno-gospodarczy wysunął potrzebę zmian w dziedzinie terenowej władzy i administracji. Zostały one zakończone wraz z nowym podziałem administracyjno-terytorialnym kraju.</u>
+ <u xml:id="u-51.6" who="#PoselBafiaJerzy">Proponowane obecnie poprawki dotyczące organów państwa są nieliczne i służą poprawnemu wyrażeniu zadań poszczególnych organów lub utrwalają w Konstytucji ukształtowane w praktyce formy organizacyjne ich pracy. Stanowią one przyczynek do usprawnienia funkcjonowania państwa, jego organów naczelnych i terenowych i będą służyły tendencji umacniania socjalistycznego państwa. Jest to widoczne w propozycjach ustalających, że Sejm będzie podejmował uchwały określające podstawowe kierunki działalności państwa, jak też w rozstrzygnięciu, że wniosek o absolutorium z wykonania budżetu państwa będzie formułowany w ramach działalności poselskiej, wewnątrz Sejmu.</u>
+ <u xml:id="u-51.7" who="#PoselBafiaJerzy">Dalsze propozycje zmierzają do nadania radom narodowym, jako terenowym organom władzy państwowej, roli rzeczywistego gospodarza terenu kierującego całokształtem rozwoju społeczno-gospodarczego i kulturalnego, a także inspirującego i koordynującego działalność wszystkich jednostek administracji i gospodarki działających na ich terenie. Rady narodowe kojarzą inicjatywy terenowe z zamierzeniami ogólnopaństwowymi.</u>
+ <u xml:id="u-51.8" who="#PoselBafiaJerzy">W organizacji naczelnego organu zarządzająco-wykonawczego państwa projekt podkreśla rolę Prezydium Rządu oraz potwierdza konstytucyjnie kompetencje Prezesa Rady Ministrów do stanowienia prawa, jak też rolę premiera jako kierownika Rządu.</u>
+ <u xml:id="u-51.9" who="#PoselBafiaJerzy">Dla stałego podnoszenia efektywności pracy aparatu państwa ważne znaczenie będzie miało prawne zabezpieczenie wykorzystywania działalności kontroli państwowej nie tylko przez Sejm i Radę Państwa, ale przede wszystkim przez Prezesa Rady Ministrów, który będzie nadzorował Najwyższą Izbę Kontroli. W całokształcie przeprowadzonych reform administracji państwa na uwagę zasługuje odnotowanie w zmianach do Konstytucji, że organy administracji państwowej szczebla wojewódzkiego — wojewodowie i prezydenci miast stopnia wojewódzkiego są przedstawicielami Rządu na terenie swojego działania. Poprawki te stanowią bazę dla zamierzeń, które będą podejmowane zgodnie z uchwałą VII Zjazdu PZPR w kierunku unowocześniania aparatu administracji ogólnej i gospodarczej oraz podnoszenia na wyższy poziom jej pracy.</u>
+ <u xml:id="u-51.10" who="#PoselBafiaJerzy">Siła socjalistycznego państwa, zdolność realizacji spoczywających na nim zadań tkwią również w umacnianiu i dalszym rozwijaniu moralno-politycznej jedności narodu, której podstawową przesłankę stanowi urzeczywistnianie i rozwój demokracji socjalistycznej. Jest to forma funkcjonowania państwa i społeczeństwa, pozwalająca najszerzej spożytkować inicjatywę mas, kolektywów, grup i poszczególnych jednostek w celach ogólnonarodowych, w interesie całego społeczeństwa.</u>
+ <u xml:id="u-51.11" who="#PoselBafiaJerzy">Stąd też unowocześnianiu państwa służyć będą te poprawki do Konstytucji, które instytucjonalnie zabezpieczają rosnące faktycznie uczestnictwo ludzi pracy we współrządzeniu sprawami kraju i zakładami pracy, sprawami miast, osiedli i wsi, określają rolę związków zawodowych w funkcjonowaniu socjalistycznego państwa, wreszcie potwierdzają prawa obywateli do sprawowania kontroli społecznej i udziału w konsultacjach i dyskusjach nad węzłowymi problemami rozwoju kraju.</u>
+ <u xml:id="u-51.12" who="#PoselBafiaJerzy">Dla podnoszenia autorytetu państwa praworządnego mają znaczenie te postanowienia projektu, które akcentują rolę prawa w funkcjonowaniu państwa. Dotyczy to poprawki ustalającej , że Rada Państwa będzie czuwać nad zgodnością prawa z Konstytucją PRL. Poprawka ta. jak i inne zmiany podkreślające pozycje i organów wymiaru sprawiedliwości, wskazują na rolę prawa jako istotnego środka działania organów państwowych w realizacji programu społeczno-gospodarczego rozwoju kraju.</u>
+ <u xml:id="u-51.13" who="#PoselBafiaJerzy">Całokształt zmian Konstytucji dotyczących państwa wskazuje, że mają one na celu zagwarantowanie tego, aby socjalistyczne państwo i lepiej służyło ludowi pracującemu miast i wsi, aby sprawniej działało na rzecz rozwoju kraju, aby pełniej i wnikliwiej wiązało cele ogólnospołeczne z potrzebami obywatela, aby umacniało porządek i dyscyplinę społeczną — nieodzowne warunki postępu i rozwoju Polski.</u>
+ <u xml:id="u-51.14" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-52">
+ <u xml:id="u-52.0" who="#Marszalek">Dziękuję. Głos ma poseł Zofia Łęgowik.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-53">
+ <u xml:id="u-53.0" who="#PoselLegowikZofia">Wysoki Sejmie! Ranga dzisiejszej debaty, jej historyczne znaczenie, znajduje swoje źródło i uzasadnienie w ważności i doniosłości rozważanego projektu ustawy o zmianie Konstytucji. Ten fundamentalny dokument prawnoustrojowy stanowić będzie zarówno syntezę dzisiejszej rzeczywistości, jak i drogowskaz w procesach dalszego jej kształtowania, będzie organicznie łączyć określenie tego co jest, co stworzone zostało świadomym działaniem, z określeniem tego, do czego należy dążyć, co trzeba rozwijać, umacniać i doskonalić. Dokonania, które stały się udziałem szerokich rzesz społeczeństwa, wyrastają z bogatych przeobrażeń, jakie kraj nasz przechodził, a także odzwierciedlają nową strategię społeczno-ekonomicznego rozwoju wyznaczoną przez VI Zjazd partii, a rozwiniętą i wzbogaconą w uchwale VII Zjazdu. Realizacja tej strategii — „dla ludzi i przez ludzi” przyniosła nie notowany dotychczas postęp, we wszystkich dziedzinach życia społecznego i gospodarczego, w rozwiązywaniu problemów socjalnych wszystkich obywateli i środowisk oraz te cenne wartości, które dotyczą sfery świadomości i sposobu myślenia milionów Polaków, więzi społecznych oraz motywacji ludzkich działań. Logiczną tego konsekwencją stała się potrzeba dostosowania konstytucyjnego określenia zadań państwa oraz praw i obowiązków obywatelskich do osiągniętego etapu rozwoju socjalistycznego społeczeństwa i państwa.</u>
+ <u xml:id="u-53.1" who="#PoselLegowikZofia">Rozszerzające się materialne gwarancje realizacji praw obywatelskich, wypływające z rzetelnej pracy, dobrego wypełniania obowiązków pozwoliły na szersze ich określenie w projekcie, na zaakcentowanie i podkreślenie wzajemnego związku między nimi. Istotne znaczenia mają tu zwłaszcza uzupełnienia dotyczące prawa do pracy, ubezpieczeń społecznych, ochrom zdrowia, prawa do nauki. Nie są to sformułowania i uzupełnienia na wyrost. W ostatnich latach nastąpiły zasadnicze zmiany strukturalne w naszej gospodarce narodowej.</u>
+ <u xml:id="u-53.2" who="#PoselLegowikZofia">Osiągnięty wysoki poziom rozwoju sił wy twórczych, gruntowne unowocześnienie potencjału produkcyjnego w oparciu o wielomiliardowe nakłady i wdrażany postęp naukowo -techniczny, stworzyły warunki i możliwość do zdobywania i podnoszenia kwalifikacji zawodowych ludzi pracy. Do przeszłości należy dokuczliwe i społecznie nieuzasadnione zjawisko braku miejsc pracy dla kobiet. Następuje stopniowy proces zacierania granic między pracą wymagającą siły mięśni a wiedzy i umiejętności. Urzeczywistnienie zasady równości socjalistycznej w sferze pracy znalazło właściwe miejsce w Kodeksie pracy. Świadectwem wysokiej oceny człowieka i jego pracy w naszym ustroju jest podniesienie do rangi konstytucyjnego wyróżnienia i uznania przodowników i weteranów pracy, których zasługi dla rozwoju kraju budzą powszechny szacunek społeczeństwa, a ich postawy są wzorem dla młodych pokoleń. Całokształt zmian w Konstytucji w tym zakresie nadaje nowy, niezwykle ważny sens jednemu z podstawowych praw obywateli PRL i mieć będzie doniosłe znaczenie dla ukształtowania i umacniania socjalistycznych stosunków pracy na etapie budowy rozwiniętego społeczeństwa socjalistycznego.</u>
+ <u xml:id="u-53.3" who="#PoselLegowikZofia">Wysoka Izbo! Nowa strategia rozwoju kraju przewiduje wykorzystanie wszystkich intensywnych czynników wzrostu gospodarczego i rozwoju społecznego. Bezpłatność szkolnictwa oraz jego upowszechnienie i rozwój na wszystkich szczeblach kształcenia, to podstawowe czynniki tego wzrostu i rozwoju, a równocześnie kulturalnego i cywilizacyjnego postępu narodu. Dalekosiężne skutki mieć zwłaszcza będą decyzje dotyczące unowocześnienia systemu oświaty w Polsce. Dlatego w pełni zasadne są uzupełnienia w tej dziedzinie proponowane w zmianach do Konstytucji.</u>
+ <u xml:id="u-53.4" who="#PoselLegowikZofia">Przejawem głębokiej troski państwa i naszego ustroju o obywateli jest fakt przyznania w ostatnich latach, a obecnie ugruntowania w propozycjach zmian w Konstytucji prawa do bezpłatnej pomocy lekarskiej dla wszystkich ludzi pracy i ich rodzin. Jesteśmy jednym z niewielu państw na świecie, które tak szeroko roztacza opiekę nad życiem i zdrowiem swych obywateli. Nastąpiło także znaczne zwiększenie świadczeń społecznych, rozszerzono ich zakres i skalę oraz wykształciły się różne formy opieki społecznej. Stworzone zatem zostały realne przesłanki socjalnego zabezpieczenia człowieka pracy. Realne przez to, że znajdują konkretne gwarancje w polityce naszego państwa i jego codziennej działalności na froncie gospodarki, zatrudnienia, oświaty i zdrowia, a także dlatego, że znajdą wsparcie w rzetelnym trudzie jej obywateli, przyczyniającym się do rozwoju ojczyzny, do zbudowania pomyślnej przyszłości kraju i narodu. Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-53.5" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-54">
+ <u xml:id="u-54.0" who="#Marszalek">Dziękuję. Głos ma poseł Sylwester Zawadzki.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-55">
+ <u xml:id="u-55.0" who="#PoselZawadzkiSylwester">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! W ciągu 23 lat, które upłynęły od wejścia w życie Konstytucji PRL, zmieniła się nie tylko sytuacja międzynarodowa i wewnętrzna, zmieniły się również poglądy socjalistycznej nauki prawa konstytucyjnego na temat, czym powinna być konstytucja, jakie powinna zawierać treści, jaki powinien być model socjalistycznej konstytucji.</u>
+ <u xml:id="u-55.1" who="#PoselZawadzkiSylwester">W czym to nowe spojrzenie się wyraża?</u>
+ <u xml:id="u-55.2" who="#PoselZawadzkiSylwester">Konstytucja z 1952 roku kształtowała się w poważnym stopniu pod wpływem doktryny traktującej Konstytucję jako odzwierciedlenie osiągniętych już przeobrażeń, jako bilans osiągnięć. Współczesna doktryna nie neguje słuszności tego poglądu, stąd też poważna ilość propozycji, poczynając od poprawki w art. 1, które mają na celu zarejestrowanie w Konstytucji osiągniętych już przeobrażeń. Obecnie podchodzimy jednak do roli Konstytucji w sposób bardziej dynamiczny. Uważamy mianowicie, że Konstytucja powinna nie tylko odzwierciedlać dokonane już przeobrażenia, ale utrwalać również określony kierunek rozwoju, dawać wyraz obiektywnym tendencjom rozwojowym. Wychodząc z tych założeń, zaproponowane zmiany i uzupełnienia zawierają wiele elementów programowych, ukierunkowujących dalszy rozwój zgodnie ze sformułowanym na VII Zjeździe PZPR programem budowy rozwiniętego społeczeństwa socjalistycznego. Tego rodzaju charakter nosi wiele proponowanych artykułów, między innymi te, które dotyczą rozwoju demokracji socjalistycznej, rozwoju różnych form samorządności. Nadając powyższym instytucjom rangę konstytucyjną, sankcjonujemy w Konstytucji podstawową tendencję rozwoju państwa socjalistycznego, które umacnia się, pogłębiając swą więź ze społeczeństwem i rozszerzając jego udział w rządzeniu. Oznacza to jednocześnie zaznaczenie w Konstytucji ścisłego związku i wzajemnego uwarunkowania, jakie występuje między strategią politycznego rozwoju i strategią społeczno-ekonomicznego rozwoju.</u>
+ <u xml:id="u-55.3" who="#PoselZawadzkiSylwester">W warunkach przyspieszonego rozwoju naszego kraju coraz większe znaczenie będzie miał rozwój demokracji i samorządności jako jeden z warunków wyzwalania rezerw społecznych, a w konsekwencji jeden z podstawowych warunków realizacji nowej strategii społeczno- gospodarczego rozwoju.</u>
+ <u xml:id="u-55.4" who="#PoselZawadzkiSylwester">Drugą cechą charakterystyczną współczesnej doktryny socjalistycznego konstytucjonalizmu jest rozszerzenie zasięgu regulowanej w konstytucjach materii. Wcześniejsze konstytucje, do których należała m.in. nasza, koncentrowały się na państwowych ramach życia społecznego, pozostawiając niejaką poza sferą jej zainteresowania cały społeczno-polityczny mechanizm władzy. Reprezentujemy nowe stanowisko, iż Konstytucja powinna być — „Konstytucją państwa i społeczeństwa”, a więc odzwierciedlać nie tylko system organów państwowych, ale cały społeczno-polityczny mechanizm władzy. Wyrazem tego nowego spojrzenia jest proponowany art. 2a naszej Konstytucji, który rejestruje przewodnią rolę Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, rolę stronnictw politycznych, Frontu Jedności Narodu, organizacji społecznych jak również, związków zawodowych. W tym miejscu należy podkreślić, że Polska Zjednoczona Partia Robotnicza, przewodząc narodowi w budownictwie socjalizmu, niejednokrotnie podkreślała, że narzucanie światopoglądu administracyjnymi metodami czy też naruszanie konstytucyjnej zasady wolności sumienia i wyznania byłoby sprzeczne z istotą socjalizmu. Praktyka wykazała również słuszność realizowanego w okresie trzydziestolecia założenia, że różnice światopoglądowe i wyznaniowe nie mogą być przeszkodą we wspólnej pracy partyjnych i bezpartyjnych dla dobra ojczyzny, we współdziałaniu wszystkich obywateli na rzecz kształtowania coraz lepszych warunków życia. Polityka ta znalazła pełne potwierdzenie zarówno w tych przepisach Konstytucji, które pozostają w mocy (mam na myśli art. 69), jak i tych, które ulegają dekonstytucjonalizacji (art. 70 ust. 3), jak również tych, które w dniu dzisiejszym zostały zaproponowane (art. 2a, art. 57 ust. 2).</u>
+ <u xml:id="u-55.5" who="#PoselZawadzkiSylwester">Trzecią cechą charakteryzującą stanowisko doktryny współczesnego konstytucjonalizmu jest nieograniczanie się do wyłącznego regulowania w Konstytucji struktur formalnych, a więc pozycji prawno-ustrojowej poszczególnych organów państwowych, ich kompetencji. Współczesne konstytucje coraz większy nacisk kładą na określanie zasad polityki państwa. I z tego punktu widzenia proponowane zmiany do Konstytucji stanowią istotny krok naprzód. Nadając rangę konstytucyjną podstawowym założeniom naszej strategii, formułują one określone zasady polityki gospodarczej, w tym polityki rolnej, polityki socjalnej, polityki międzynarodowej.</u>
+ <u xml:id="u-55.6" who="#PoselZawadzkiSylwester">Fakt, że w propozycjach zmian do Konstytucji tak wiele uwagi poświęcono prawom obywatelskim, traktując je w ścisłym powiązaniu z obowiązkami, jest zgodny również z ogólnymi tendencjami socjalistycznego konstytucjonalizmu. Humanistyczny sens proponowanych zmian został podkreślony zarówno w wystąpieniu posła-sprawozdawcy, przewodniczącego Komisji Nadzwyczajnej prof. Henryka Jabłońskiego, jak również w toku dotychczasowej debaty.</u>
+ <u xml:id="u-55.7" who="#PoselZawadzkiSylwester">I wreszcie ostatni postulat współczesnej doktryny, który nie mógł być w pełni zrealizowany w toku prac nad zmianami. Wynikało to z samego założenia, które znalazło wyraz w wytycznych Sejmu dla Komisji Nadzwyczajnej, akcentujących konieczność ograniczenia się do zmian niezbędnych. Wychodząc jednak i w tym punkcie naprzeciw postulatom podniesienia rangi Konstytucji jako podstawy całej nadbudowy prawnej, Komisja zaproponowała poprawkę nakładającą na Radę Państwa obowiązek czuwania nad zgodnością prawa z Konstytucją. Umieszczenie powyższego zadania wśród kompetencji Rady Państwa nie oznacza zwolnienia innych organów od tego obowiązku. Chodzi tu o stworzenie nie jedynej, a jedynie najwyższej gwarancji tego, aby normy konstytucyjne były traktowane na co dzień przez organy państwowe, organizacje społeczne i obywateli jako normy o najwyższej mocy prawnej. Jeśli wziąć przy tym pod uwagę, że zgodność prawa, a zwłaszcza ustaw z Konstytucją oznacza nie tylko, aby nie stały one w sprzeczności z normami konstytucyjnymi, lecz oznacza także obowiązek pozytywnego działania na rzecz realizacji norm konstytucyjnych w ustawach zwykłych — to szczególnie poważne zadania przypadną wybranemu w najbliższych wyborach Sejmowi VII kadencji.</u>
+ <u xml:id="u-55.8" who="#PoselZawadzkiSylwester">Kończąc swoje wystąpienie, pragnę stwierdzić, że zmiany zaproponowane Wysokiemu Sejmowi uwzględniają nowe współczesne spojrzenie na rolę i treść Konstytucji oraz wzbogacają międzynarodowy dorobek doktryny konstytucjonalizmu socjalistycznego. Dziękuję za uwagę.</u>
+ <u xml:id="u-55.9" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-56">
+ <u xml:id="u-56.0" who="#Marszalek">Dziękuję. Głos ma poseł Janina Waśniowska.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-57">
+ <u xml:id="u-57.0" who="#PoselWasniowskaJanina">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Pragnę w swym wystąpieniu skupić uwagę na prawach i obowiązkach obywatelskich, które w nowym ujęciu w pełni odzwierciedlają głęboki humanizm ludowego państwa, utrwalają dotychczasowe osiągnięcia budownictwa socjalistycznego w naszym kraju, a zarazem wytyczają kierunki dalszego rozwoju państwa i społeczeństwa.</u>
+ <u xml:id="u-57.1" who="#PoselWasniowskaJanina">Nigdy przedtem w naszej historii konstytucje nie gwarantowały obywatelom tak szerokich praw i wolności. Normy Konstytucji marcowej z 1921 r. nie miały pokrycia w ówczesnej rzeczywistości. Pamiętamy dobrze lata masowego bezrobocia, emigracji zarobkowej, poniżającej nędzy wsi pozbawionej elementarnej opieki socjalnej, braku swobodnego dostępu do oświaty i kultury, możliwości awansu społecznego. Dopiero ustrój socjalistyczny, wszechstronny rozwój sił wytwórczych stworzył materialne, trwałe przestanki realizacji szerokiego zakresu praw i wolności obywatelskich. Tego nie jest w stanie zagwarantować żadna konstytucja burżuazyjna, formalnie obiecująca wiele, a w praktyce służąca interesom klas posiadających.</u>
+ <u xml:id="u-57.2" who="#PoselWasniowskaJanina">Nas, mieszkańców wsi, interesuje mocne akcentowanie jedności praw i obowiązków obywatelskich: — „Obywatele Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej powinni rzetelnie wypełniać swoje obowiązki wobec Ojczyzny i przyczyniać się do jej rozwoju” — czytamy w zmianach do Konstytucji.</u>
+ <u xml:id="u-57.3" who="#PoselWasniowskaJanina">Dyscyplina społeczna odpowiada chłopskiemu poczuciu odpowiedzialności, szacunku do pracy, gospodarności i oddaniu sprawom ojczyzny. Równość praw rozumiemy jako zapewnienie wszystkim obywatelom z wielkich aglomeracji i najmniejszych nawet wiosek jednakowych możliwości zaspokajania własnych potrzeb materialnych i duchowych. W ten sposób wyrównano już wiele dysproporcji między pracą fizyczną i umysłową. Ludność rolnicza uzyskała prawo do bezpłatnej opieki lekarskiej. Reforma systemu oświaty tworzy podstawy do likwidacji różnic między szkołą w mieście i na wsi, a bezpłatność i dostęp do wszystkich typów szkół umożliwia każdemu obywatelowi rozwój swoich uzdolnień.</u>
+ <u xml:id="u-57.4" who="#PoselWasniowskaJanina">Wysoki Sejmie! Zwraca uwagę właściwa i słusznie zaakcentowana rola samorządu, co jest wyrazem pogłębiającej się demokracji socjalistycznej. Nam — działaczom rad narodowych, kół gospodyń wiejskich i innych organów samorządu stwarza większe możliwości zaspokajania lokalnych potrzeb społecznych, rozwijania inicjatywy społecznej i pełnego wykorzystania miejscowych możliwości. My, kobiety, ze szczególnym zainteresowaniem przyjęłyśmy zapowiedź umacniania naszej pozycji w społeczeństwie. Cieszy nas troska państwa, zwłaszcza o matki i kobiety pracujące zawodowo, wyrażająca się m.in. w rozbudowie sieci żłobków, przedszkoli, dziecińców, upowszechnianiu kolonii oraz realizacji praw i obowiązków alimentacyjnych.</u>
+ <u xml:id="u-57.5" who="#PoselWasniowskaJanina">W rodzinie rozpoczyna się wychowanie młodego pokolenia. To matka ma w tym wychowaniu odegrać rolę dominującą. Ma nauczyć dziecko między innymi szacunku do pracy, poszanowania mienia społecznego i miłości do ojczyzny. Dzięki trosce państwa możemy coraz lepiej wykonywać obowiązki macierzyńskie i obywatelskie, wychowywać dzieci na prawych i świadomych obywateli Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej.</u>
+ <u xml:id="u-57.6" who="#PoselWasniowskaJanina">Wysoka Izbo! Środowisko wiejskie w pełni popiera ujęcie praw i obowiązków obywatelskich proponowanych w poprawkach do Konstytucji, bowiem w jedności praw i obowiązków — siła narodu, perspektywa jeszcze lepszego jutra. Dziękuję.</u>
+ <u xml:id="u-57.7" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-58">
+ <u xml:id="u-58.0" who="#Marszalek">Dziękuję. Głos ma poseł Zbigniew Załuski.</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-59">
+ <u xml:id="u-59.0" who="#PoselZaluskiZbigniew">Obywatelu Marszałku! Wysoki Sejmie! Przedstawiony przez Komisję Nadzwyczajną projekt ustawy o zmianie Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej wzbudził ogromne zainteresowanie naszego społeczeństwa. Prawnicy twierdzą, że nie wykracza on poza granicę nowelizacji i zmierza w gruncie rzeczy tylko do prawnego skodyfikowania rzeczywistości już utrwalonej w praktyce życia społeczno-politycznego narodu. Jednakże w odczuciu społecznym ta kodyfikacja istniejącej rzeczywistości stała się okazją do głębokiej oceny przebytej drogi, osiągniętego etapu socjalizmu — „dla ludzi i przez ludzi”. Stała się dla nas, pokolenia, które tworzyło Polskę Ludową i rosło wraz z nią, miarą drogi, jaką przebył kraj i przebyliśmy my sami w ciągu lat niemal 25. Droga to nie tylko zmian ilościowych w stopniu uprzemysłowienia, w poziomie produkcji, w stopniu stabilizacji i poczucia bezpieczeństwa narodowego. To również droga przemian jakościowych, przemian stosunków międzyludzkich, przemian naszego stosunku do nas samych, do naszych zadań, do naszej idei.</u>
+ <u xml:id="u-59.1" who="#PoselZaluskiZbigniew">Ileż głębokich treści kryje się w sankcjonowanej teraz przez Konstytucję drobnej pozornie zmianie nazwy naszych planów — z planu gospodarczego na plan społeczno-gospodarczego rozwoju kraju. Ileż treści kryje się w art. 2b projektu, który stwierdza, iż — „podstawowym celem działalności państwa jest wszechstronny rozwój społeczeństwa socjalistycznego, rozwój twórczych sił narodu i każdego człowieka, coraz lepsze zaspokajanie potrzeb obywateli” albo też w nowym ust. 3 art. 7, który systematyczne polepszanie warunków bytowych, socjalnych i kulturalnych społeczeństwa czyni naczelnym zadaniem społeczno-gospodarczej polityki Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej.</u>
+ <u xml:id="u-59.2" who="#PoselZaluskiZbigniew">Uzupełnienia te pozwalają zrozumieć, że socjalizm dla nas nie jest dzisiaj celem doktrynalnym, celem samym w sobie, lecz jedynym możliwym i najskuteczniejszym sposobem osiągnięcia celu wyższego, najbardziej humanistycznego — pełnego i wszechstronnego rozwoju możliwości twórczych człowieka i narodu.</u>
+ <u xml:id="u-59.3" who="#PoselZaluskiZbigniew">Drobne czasem modyfikacje w tekście Konstytucji, niedostrzegalne dla czytelnika przyzwyczajonego już do rzeczywistości funkcjonującej, lecz nie skodyfikowanej — niosą głębokie treści. Przecież to człowiek, podmiot, a nie przedmiot socjalistycznych przeobrażeń wysuwa się na czoło tam, gdzie projekt przed skargi i zażalenia wysuwa prawo obywateli do odwołania, a więc kwestionowania naruszeń swoich niezbywalnych praw socjalistycznych. Czy tam, gdzie projekt formułuje zasady kontroli społecznej, obowiązek konsultacji ze społeczeństwem i prawo do składania wniosków czy też tam wreszcie, gdzie lakonicznie w jednym zdaniu: — „Załogi przedsiębiorstw uczestniczą w zarządzaniu przedsiębiorstwami” rozstrzyga problem, o który od dzięsięcioleci toczy się walka we wszystkich rozwiniętych krajach świata. Tam wreszcie, gdzie najszerzej i najpełniej formułuje reguły równości obywateli wobec prawa, uwzględniając wszystkie, najbardziej nowoczesne postulaty w tym zakresie.</u>
+ <u xml:id="u-59.4" who="#PoselZaluskiZbigniew">Jest regułą rozwiniętego socjalizmu, iż przejmuje na swe barki coraz większy ciężar troski o prawa i możliwości rozwojowe człowieka, obarczając państwo obowiązkiem realnego zagwarantowania coraz szerszych i coraz kosztowniejszych uprawnień obywateli. Moim zdaniem, właśnie chwalebna jest ta pewna drobiazgowość propozycji Komisji Nadzwyczajnej w zakresie formułowania zobowiązań państwa wobec społeczeństwa. Realne zabezpieczenie obowiązku rozwijania demokracji, uczestnictwa w rządzeniu, rozwój sił wytwórczych, realizacja zasad sprawiedliwości społecznej, opieka nad rodziną, macierzyństwem i młodym pokoleniem, stan zdrowotny społeczeństwa, rozwój oświaty, nauki, kultury narodowej, ochrona środowiska naturalnego — ileż to zadań, które państwo socjalistyczne realizować musi i które realizować już teraz może. Nie zapominajmy przeto, iż możliwość sformułowania i realnego zagwarantowania tych praw człowieka nie wynika z niczego innego, jak tylko z rzetelnej pracy całego społeczeństwa, z rzetelnego wywiązywania się ze swych obowiązków wobec całości przez każdą ludzką jednostkę.</u>
+ <u xml:id="u-59.5" who="#PoselZaluskiZbigniew">Toteż sądzę, że na przykład ostateczna redakcja art. 57 projektu ustawy znalazła nader szczęśliwe rozwiązanie, zawierające myśl, że Polska Rzeczpospolita Ludowa umacnia i rozszerza prawa i wolności obywateli. Prawa przysługują wszystkim. Obywatele zaś winni rzetelnie wypełniać swe obowiązki i przyczyniać się do rozwoju ojczyzny.</u>
+ <u xml:id="u-59.6" who="#PoselZaluskiZbigniew">Przecież tylko przyczyniając się do rozwoju ojczyzny mogą umocnić oni ten fundament, na którym wznosi się gmach naszych praw i wolności zagwarantowanych przez Konstytucję. W ten sposób twórcy projektu znaleźli iunctim między tradycyjnymi prawami niezbywalnymi człowieka, socjalistycznymi uprawnieniami nabytymi w drodze socjalistycznego budownictwa i obowiązkami nieodłącznymi od praw, a w socjalizmie obowiązkami niezbywalnymi, podobnie jak prawa podstawowe.</u>
+ <u xml:id="u-59.7" who="#PoselZaluskiZbigniew">Wysoka Izbo! Głęboki sens moralny noszą w projekcie Konstytucji art. 14 ust. 2, art. 64a, mówiące o szczególnych prawach weteranów walk o wyzwolenie narodowe i społeczne, weteranów i przodowników pracy. To nie tylko cześć słusznie oddana zasłużonym, to głęboko wychowawcze wskazanie na źródła, motory i fundamenty naszej rzeczywistości, naszych sukcesów i naszych możliwości.</u>
+ <u xml:id="u-59.8" who="#PoselZaluskiZbigniew">To dzięki ludzkiej ofiarności właśnie, bohaterstwu walk i bohaterstwu pracy nasza Konstytucja nie jest martwą literą, lecz zapisem rzeczywistości i możliwości, a prawna nowelizacja naszej Konstytucji staje się po prostu wyrazem nowelizacji naszego życia codziennego, jakiego dokonaliśmy przez całe lata ciężkiego wysiłku.</u>
+ <u xml:id="u-59.9" who="#PoselZaluskiZbigniew">Wysoka Izbo! Wraz z Klubem Poselskim Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej — naszej partii, mojej partii, będę głosować za projektem ustawy. Jako żołnierz, jako pisarz, jako działacz społeczny będę głosować za — nie tylko z pełnym przekonaniem, ale z radością i dumą.</u>
+ <u xml:id="u-59.10" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ </div>
+ <div xml:id="div-60">
+ <u xml:id="u-60.0" who="#Marszalek">Wysoka Izbo! Lista mówców została wyczerpana. Zamykam dyskusję.</u>
+ <u xml:id="u-60.1" who="#Marszalek">Przystępujemy do głosowania nad projektem ustawy o zmianie Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej.</u>
+ <u xml:id="u-60.2" who="#Marszalek">Przypominam, że zgodnie z art. 91 Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej zmiana Konstytucji może nastąpić tylko większością co najmniej dwu trzecich głosów, w obecności co najmniej połowy ogólnej liczby posłów.</u>
+ <u xml:id="u-60.3" who="#Marszalek">Stwierdzam, że w dzisiejszym posiedzeniu bierze udział więcej niż połowa ogólnej liczby posłów.</u>
+ <u xml:id="u-60.4" who="#Marszalek">Zgodnie z art. 71 regulaminu Sejmu w przypadku głosowania nad projektem ustawy zmieniającej Konstytucję zarządza się obliczenie głosów.</u>
+ <u xml:id="u-60.5" who="#Marszalek">Proszę zatem Obywateli Posłów Sekretarzy: Edwarda Chrostka, Marię Kotlicką, Macieja Majkuta, Henryka Pawłowskiego i Jana Skowrona, aby po zarządzeniu głosowania dokonali obliczenia głosów.</u>
+ <u xml:id="u-60.6" who="#Marszalek">Przystępujemy do głosowania.</u>
+ <u xml:id="u-60.7" who="#Marszalek">Kto z Obywateli Posłów jest za uchwaleniem projektu ustawy o zmianie Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej w brzmieniu przedstawionym przez Komisję Nadzwyczajną, wraz z doręczonym w dniu dzisiejszym sprostowaniem — zechce podnieść rękę.</u>
+ <u xml:id="u-60.8" who="#Marszalek">Proszę Obywateli Posłów o trzymanie podniesionych rąk przez czas umożliwiający obliczenie głosów.</u>
+ <u xml:id="u-60.9" who="#komentarz">(Następuje obliczanie głosów)</u>
+ <u xml:id="u-60.10" who="#Marszalek">Stwierdzam, że za ustawą głosowało 424 posłów.</u>
+ <u xml:id="u-60.11" who="#Marszalek">Kto jest przeciw? Nikt.</u>
+ <u xml:id="u-60.12" who="#Marszalek">Kto się wstrzymał od głosowania? Jeden głos.</u>
+ <u xml:id="u-60.13" who="#Marszalek">Stwierdzam, że Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej uchwalił ustawę o zmianie Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej.</u>
+ <u xml:id="u-60.14" who="#komentarz">(Długotrwałe oklaski)</u>
+ <u xml:id="u-60.15" who="#komentarz">(Wszyscy wstają. Zostaje odśpiewany hymn narodowy) (Długotrwałe oklaski)</u>
+ <u xml:id="u-60.16" who="#Marszalek">W punkcie 2 porządku dziennego Konwent Seniorów przedstawia Wysokiemu Sejmowi propozycję powzięcia uchwały, zamieszczonej w doręczonym Obywatelom Posłom druku sejmowym nr 261, w sprawie zamknięcia ósmej sesji Sejmu z dniem dzisiejszym.</u>
+ <u xml:id="u-60.17" who="#Marszalek">Czy w tej sprawie ktoś pragnie zabrać głos?</u>
+ <u xml:id="u-60.18" who="#Marszalek">Nikt się nie zgłasza.</u>
+ <u xml:id="u-60.19" who="#Marszalek">Jeżeli nie usłyszę sprzeciwu, będę uważał, że Sejm przyjął proponowaną przez Konwent Seniorów uchwałę.</u>
+ <u xml:id="u-60.20" who="#Marszalek">Sprzeciwu nie słyszę.</u>
+ <u xml:id="u-60.21" who="#Marszalek">Stwierdzam, że Sejm powziął uchwałę w sprawie zamknięcia ósmej sesji Sejmu z dniem dzisiejszym.</u>
+ <u xml:id="u-60.22" who="#Marszalek">Porządek dzienny dzisiejszego posiedzenia został wyczerpany.</u>
+ <u xml:id="u-60.23" who="#Marszalek">Protokół 32 posiedzenia Sejmu został sporządzony i znajduje się u mnie.</u>
+ <u xml:id="u-60.24" who="#Marszalek">Jeżeli do końca posiedzenia nikt nie zgłosi żadnego sprzeciwu, będę uważał, że Sejm ten protokół przyjmuje.</u>
+ <u xml:id="u-60.25" who="#Marszalek">Obywatele Posłowie! Za chwilę wypadnie mi zamknąć ostatnie w bieżącej kadencji posiedzenie. Z dniem 19 marca 1976 r. wygasają pełnomocnictwa Sejmu VI kadencji. Stwierdzić dziś możemy, że mijający 4-letni okres przyniósł naszemu narodowi i naszemu państwu poważny postęp w rozwoju gospodarki i kultury, szybszy niż w jakimkolwiek poprzednim okresie wzrost poziomu życia obywateli, dalsze umocnienie pozycji naszego kraju na arenie międzynarodowej.</u>
+ <u xml:id="u-60.26" who="#Marszalek">Osiągnięcia te zawdzięcza nasz naród konsekwentnej realizacji programu opartego na uchwale VI Zjazdu Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej. Program ten, poparty przez Zjednoczone Stronnictwo Ludowe i Stronnictwo Demokratyczne, stał się platformą wyborczą Frontu Jedności Narodu i przez całą kadencję był wytyczną naszego działania.</u>
+ <u xml:id="u-60.27" who="#Marszalek">Sejm VI kadencji odbył 32 posiedzenia. W czasie debat plenarnych głos zabrało 582 posłów, przedstawiciele Rządu występowali 68 razy, ^w ^tym 30 razy Prezes Rady Ministrów. Doniosłe znaczenie miały uroczyste posiedzenia Sejmu w 30 rocznicę powstania Polski Ludowej oraz w 30 rocznicę zwycięstwa nad faszyzmem, na których w wystąpieniach I Sekretarz Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej poseł Edward Gierek przedstawił nam syntezę przebytej drogi i zakres nowych zadań. Wystąpienia te odbiły się szerokim echem w opinii krajowej i zagranicznej.</u>
+ <u xml:id="u-60.28" who="#Marszalek">Bogaty jest ustawodawczy dorobek Sejmu VI kadencji, w czasie której uchwaliliśmy 103 ustawy. Ostatnim akordem tych prac było uchwalenie w dniu dzisiejszym ustawy o zmianie Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, ustawy, która dostosowała normy konstytucyjne do obecnego poziomu rozwoju społeczeństwa i państwa oraz wytycza drogi dalszych perspektyw rozwojowych. Ustawa ta, szeroko konsultowana — zyskała poparcie narodu. Poparciu temu dali wyraz również występujący w dzisiejszej debacie posłowie.</u>
+ <u xml:id="u-60.29" who="#Marszalek">Szczególnie wiele miejsca w naszej działalności ustawodawczej zajęły akty prawne służące realizacji programu socjalnego. Uchwaliliśmy m.in. ustawy dotyczące świadczeń chorobowych, urlopów macierzyńskich, funduszu alimentacyjnego, zaopatrzenia emerytalnego, zaopatrzenia dla twórców, kombatantów i więźniów obozów koncentracyjnych, funduszu zakładowego.</u>
+ <u xml:id="u-60.30" who="#Marszalek">Reformy terenowych organów państwowych oraz zmiany podziału administracyjnego kraju dotyczyło szereg ustaw uchwalonych na przestrzeni lat 1972—1975. Dążenie do kompleksowych regulacji prawnych znalazło wyraz w takich aktach, jak Kodeks pracy, będący pierwszą pełną kodyfikacją w dziedzinie stosunków pracy, Prawo budowlane, Prawo lokalowe, Prawo wodne i Prawo bankowe.</u>
+ <u xml:id="u-60.31" who="#Marszalek">W toku prac ustawodawczych w coraz większej mierze konsultowaliśmy projekty z zainteresowanymi środowiskami, jak również korzystaliśmy z opinii ekspertów. Cennym osiągnięciem i doświadczeniem było uchwalenie przez Sejm wniesionego przez komisje projektu nowelizacji Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego. Projekt ten był efektem wielomiesięcznych prac wielu komisji sejmowych, uwzględniał wnioski wojewódzkich zespołów poselskich, postulaty organizacji społecznych i opinie środowisk naukowych.</u>
+ <u xml:id="u-60.32" who="#Marszalek">Dyrektywy VI Zjazdu partii, określające kierunki społeczno-gospodarczego rozwoju kraju, znalazły swe pełne odbicie w uchwalonym przez Sejm na początku mijającej kadencji planie 5-letnim, w planach rocznych i w ustawach budżetowych. Z tego też punktu widzenia dokonywaliśmy co roku wnikliwej oceny realizacji planu i budżetu.</u>
+ <u xml:id="u-60.33" who="#Marszalek">W okresie Sejmu VI kadencji podejmowaliśmy uchwały nakreślające długofalowe kierunki rozwoju w podstawowych dziedzinach naszego życia. Dotyczyły one programu mieszkaniowego, zadań narodu i państwa w wychowaniu młodzieży i jej udziału w budowie socjalistycznej Polski, systemu edukacji narodowej, dalszej poprawy wyżywienia narodu i rozwoju rolnictwa.</u>
+ <u xml:id="u-60.34" who="#Marszalek">Stałą praktyką było przedkładanie Sejmowi przez Rząd informacji o węzłowych aktualnych problemach jego działania. Rozpatrzyliśmy m.in. i udzieliliśmy pełnej aprobaty rządowym programom realizacji postanowień I Krajowej Konferencji PZPR, ochrony zdrowia, rozwoju rolnictwa, inwestycji.</u>
+ <u xml:id="u-60.35" who="#Marszalek">Wysłuchiwaliśmy systematycznie informacji o polityce zagranicznej. Udzielaliśmy pełnego poparcia Rządowi w jego działaniach na rzecz umocnienia sojuszu i przyjaźni ze Związkiem Radzieckim i krajami socjalistycznymi, w podejmowanych przez nasz kraj i obóz socjalistyczny wysiłkach zmierzających do odprężenia w stosunkach międzynarodowych. Daliśmy temu wyraz w debacie nad informacją Rządu o wynikach Konferencji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie i w aprobacie dla roli, jaką na tej Konferencji odegrała delegacja polska.</u>
+ <u xml:id="u-60.36" who="#Marszalek">Wypowiadaliśmy się w sprawie ratyfikacji układu o podstawach normalizacji stosunków z Republiką Federalną Niemiec.</u>
+ <u xml:id="u-60.37" who="#Marszalek">Coraz intensywniejsze były kontakty międzynarodowe Sejmu. Gościliśmy delegacje parlamentarne większości bratnich krajów socjalistycznych, a także delegacje parlamentów z innych państw. Delegacje Sejmu przebywały w 17 krajach.</u>
+ <u xml:id="u-60.38" who="#Marszalek">Sejm był gospodarzem spotkania przedstawicieli Parlamentów Państw — Stron Układu Warszawskiego w 20 rocznicę podpisania tego układu.</u>
+ <u xml:id="u-60.39" who="#Marszalek">Aktywna była działalność Polskiej Grupy w pracach Unii Międzyparlamentarnej.</u>
+ <u xml:id="u-60.40" who="#Marszalek">Obywatele Posłowie! O dorobku Sejmu VI kadencji zdecydowała w istotnej mierze działalność komisji sejmowych.</u>
+ <u xml:id="u-60.41" who="#Marszalek">W ciągu minionych czterech lat komisje odbyły 1 035 posiedzeń, podkomisje zbierały się 685 razy; 501 razy wyjeżdżały w teren grupy i zespoły poselskie.</u>
+ <u xml:id="u-60.42" who="#Marszalek">Komisje koncentrowały swe prace wokół istotnych problemów rozwoju społeczno-gospodarczego kraju. W ich wyniku skierowano do Rządu oraz innych organów państwowych 438 dezyderatów oraz 115 opinii, w tym szereg kompleksowych, stanowiących rezultat prac kilku, a nawet kilkunastu komisji.</u>
+ <u xml:id="u-60.43" who="#Marszalek">Komisje sejmowe poświęcały również dużo uwagi kontroli nad społeczną efektywnością ustawodawstwa. W szczególności należy wspomnieć o wszechstronnej ocenie realizacji Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, ustawodawstwa rolnego, ustawy o zwalczaniu alkoholizmu, o bezpieczeństwie i higienie pracy; zespołu ustaw socjalnych, ustaw dotyczących ochrony środowiska, ustawodawstwa z zakresu ochrony zdrowia itp.</u>
+ <u xml:id="u-60.44" who="#Marszalek">Na dorobek komisji Sejmu VI kadencji składa się również szersze niż w poprzednich okresach konfrontowanie przedstawionych przez resorty informacji z wynikami przeprowadzanych wizytacji zakładów pracy i instytucji, z opiniami rzeczoznawców, z materiałami NIK. W szerokim zakresie komisje współdziałały z radami narodowymi.</u>
+ <u xml:id="u-60.45" who="#Marszalek">Obywatele Posłowie! W VI kadencji wzrosła rola Sejmu jako organu wiążącego społeczeństwo z władzą państwową. Ważne znaczenie miały w tym zakresie wojewódzkie zespoły poselskie.</u>
+ <u xml:id="u-60.46" who="#Marszalek">Owocną działalność rozwijały one jako organizator terenowej pracy poselskiej. Ogółem posłowie na Sejm VI kadencji odbyli ponad 28 tys. spotkań; uczestniczyło w nich około 2 400 000 wyborców. Zgłosili oni ponad 70 tysięcy postulatów.</u>
+ <u xml:id="u-60.47" who="#Marszalek">W swej działalności wojewódzkie zespoły poselskie popularyzowały uchwały Sejmu i decyzje Rządu, konsultowały projekty aktów normatywnych, mobilizowały ludzi pracy do realizacji przedsięwzięć lokalnych czy ogólnospołecznych.</u>
+ <u xml:id="u-60.48" who="#Marszalek">Obywatele Posłowie! Pozwólcie mi, że w imieniu Sejmu, komisji sejmowych, w imieniu ogółu posłów — zwrócę się do Przewodniczące- go Rady Państwa i do członków Rady Państwa, do Obywatela Prezesa Rady Ministrów i do członków Rządu oraz podległych im współpracujących z Sejmem pracowników — ze słowami podziękowania za wszechstronną i rzeczową współpracę w okresie VI kadencji.</u>
+ <u xml:id="u-60.49" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ <u xml:id="u-60.50" who="#Marszalek">Pragnę podziękować za rzetelną i pożyteczną współpracę zespołowi pracowników i kierownictwu Najwyższej Izby Kontroli.</u>
+ <u xml:id="u-60.51" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ <u xml:id="u-60.52" who="#Marszalek">Pozwólcie, Obywatele Posłowie, że złożę Wam w imieniu Prezydium Sejmu podziękowanie za Wasz wkład pracy, za Waszą działalność, za Wasz wysiłek dla dobra naszej socjalistycznej ojczyzny.</u>
+ <u xml:id="u-60.53" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ <u xml:id="u-60.54" who="#Marszalek">W swej pracy reprezentowaliście bogaty ładunek doświadczenia społecznego, znajomość codziennych spraw ludzi pracy, ich pragnień, ich dążeń, ich rzeczywistych potrzeb. Wasza aktywność, oddanie sprawom kraju, umiejętność rozwiązywania spraw, przede wszystkim z punktu widzenia doświadczenia społeczno- politycznego, socjalistycznej hierarchii wartości, z punktu widzenia doświadczeń i świadomości klasy robotniczej i całego polskiego ludu pracującego — pogłębiają szczególną społeczną wartość tego dorobku.</u>
+ <u xml:id="u-60.55" who="#Marszalek">Przed nowym Sejmem staną nowe zadania polityczne, społeczne i gospodarcze, zadania z zakresu ustawodawstwa i kontroli, z zakresu wyznaczania kierunków działalności naczelnych organów administracji i więzi posłów z wyborcami.</u>
+ <u xml:id="u-60.56" who="#Marszalek">Jestem głęboko przekonany, że ofiarna praca posłów przyszłego Sejmu pomnoży nasz dorobek.</u>
+ <u xml:id="u-60.57" who="#komentarz">(Oklaski)</u>
+ <u xml:id="u-60.58" who="#Marszalek">Na tym kończymy 32 posiedzenie Sejmu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej.</u>
+ <u xml:id="u-60.59" who="#Marszalek">Zamykam posiedzenie.</u>
+ <u xml:id="u-60.60" who="#komentarz">(Koniec posiedzenia o godz. 16 min. 40)</u>
+ </div>
+ </body>
+ </text>
+ </TEI>
+</teiCorpus>