text_structure.xml 51.8 KB

Edit Raw Blame History Permalink

<?xml version='1.0' encoding='utf-8'?>
<teiCorpus xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0" xmlns:xi="http://www.w3.org/2001/XInclude">
  <xi:include href="PPC_header.xml" />
  <TEI>
    <xi:include href="header.xml" />
    <text>
      <body>
        <div xml:id="div-1">
          <u xml:id="u-1.0" who="#komentarz">(Początek posiedzenia o godzinie 9 minut 02)</u>
          <u xml:id="u-1.1" who="#komentarz">(Posiedzeniu przewodniczy przewodniczący Komisji Samorządu Terytorialnego i Administracji Państwowej Zygmunt Frankiewicz)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-2">
          <u xml:id="u-2.0" who="#ZygmuntFrankiewicz">Jeżeli można, to rozpocznę wspólne posiedzenie Komisji Kultury i Środków Przekazu, Komisji Edukacji oraz Komisji Samorządu Terytorialnego i Administracji Państwowej.</u>
          <u xml:id="u-2.1" who="#ZygmuntFrankiewicz">Otwieram posiedzenie.</u>
          <u xml:id="u-2.2" who="#ZygmuntFrankiewicz">Przypomnę, że posiedzenie jest nagrywane i transmitowane.</u>
          <u xml:id="u-2.3" who="#ZygmuntFrankiewicz">Zadam tradycyjne pytanie: czy jest na sali ktoś, kto zawodowo trudni się działalnością lobbingową? Nie ma.</u>
          <u xml:id="u-2.4" who="#ZygmuntFrankiewicz">Możemy przejść do procedowania ustawy.</u>
          <u xml:id="u-2.5" who="#ZygmuntFrankiewicz">Czy ktoś z państwa ma jakieś uwagi do porządku obrad?</u>
          <u xml:id="u-2.6" who="#ZygmuntFrankiewicz">Przypomnę, że w porządku jest rozpatrzenie ustawy o zmianie ustawy o mniejszościach narodowych i etnicznych oraz o języku regionalnym oraz niektórych innych ustaw.</u>
          <u xml:id="u-2.7" who="#ZygmuntFrankiewicz">Nie ma zgłoszeń.</u>
          <u xml:id="u-2.8" who="#ZygmuntFrankiewicz">Pozwolicie państwo, że przywitam w naszym imieniu panią Monikę Rosę, posła sprawozdawcę tej ustawy w Sejmie. Witam przedstawicieli instytucji państwa, Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji, ministerstwa edukacji, Rady Języka Polskiego. Kancelarię Senatu, Biuro Legislacyjne reprezentuje pani Danuta Drypa. Witam państwa bardzo serdecznie.</u>
          <u xml:id="u-2.9" who="#ZygmuntFrankiewicz">Oddam na początku głos pani poseł sprawozdawcy. Bardzo proszę o przedstawienie ustawy.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-3">
          <u xml:id="u-3.0" who="#MonikaRosa">Bardzo dziękuję, Panie Przewodniczący.</u>
          <u xml:id="u-3.1" who="#MonikaRosa">Szanowni Państwo Senatorowie! Wysokie Komisje!</u>
          <u xml:id="u-3.2" who="#MonikaRosa">Ustawa, o której dzisiaj mówimy, ma na celu nadanie statusu języka regionalnego etnolektowi śląskiemu, który zostałby wpisany do art. 19 ustawy tuż obok języka kaszubskiego.</u>
          <u xml:id="u-3.3" who="#MonikaRosa">Czym jest język regionalny? Zgodnie z art. 19 ustawy… Definicja mówi, że za język regionalny w rozumieniu ustawy, zgodnie z Europejską Kartą Języków Regionalnych lub Mniejszościowych, uważa się język, który jest tradycyjnie używany na terytorium danego państwa przez jego obywateli, którzy stanowią grupę liczebnie mniejszą od reszty ludności tego państwa. Doskonale wiemy, że język śląski tę definicję spełnia. Spełnia po pierwsze dlatego, że jest używany przez konkretną grupę ludzi. Zgodnie ze spisem powszechnym jest to ponad pół miliona obywateli i obywatelek Rzeczypospolitej Polskiej. Po drugie dlatego, że definicja języka regionalnego nie jest definicją językoznawczą, tylko jest definicją prawno-polityczną i to od decyzji parlamentu będzie zależało, czy pół miliona obywateli uzyska prawo do tego, aby móc posługiwać się w sposób oficjalny swoim językiem.</u>
          <u xml:id="u-3.4" who="#MonikaRosa">Na Śląsku, pomimo niechęci instytucji państwa do śląskości, do języka śląskiego, język śląski przeżywał swój renesans, rozwijał się dzięki sile swoich użytkowników. Został skodyfikowany. Wyraźnie odróżnia się od języka polskiego. Zostały wprowadzone liczne tłumaczenia na język śląski zarówno dzieł klasyki, jak i Biblii. W języku śląskim prowadzone są debaty, prowadzone są blogi, rozmowy, audycje radiowe. Język śląski żyje i pomimo braku opieki państwa ma się dobrze. A rolą państwa jest to, aby takimi mniejszymi językami jak język kaszubski czy język śląski się po prostu opiekować. Dlaczego to jest takie ważne? Ponieważ ważne jest zachowanie języków, ważne jest to, aby państwo polskie było spolegliwym opiekunem języków mniejszych.</u>
          <u xml:id="u-3.5" who="#MonikaRosa">Śląsk ma swoją historię, ma swoją tożsamość, ma swoją kulturę. Elementem wyrazu tej odrębnej tożsamości i kultury jest właśnie język śląski przekazywany z pokolenia na pokolenie przez dziadków, babki, prababki, język śląski, w którym trwała śląskość, chociaż zmieniały się granice państw, chociaż zmieniali się władcy, chociaż były różne wojny, różne powstania, różne systemy prawne. Śląskość i język śląski jest elementem duszy Ślązaczek i Ślązaków.</u>
          <u xml:id="u-3.6" who="#MonikaRosa">Wsłuchując się w głos połowy miliona obywateli, bardzo państwa proszę o to, abyśmy język śląski uznali za język regionalny. Co to da samym Ślązakom i Ślązaczkom? Po pierwsze, poczucie godności, tego, że w końcu zostali uznani. Po drugie, poczucie, że państwo staje się opiekunem ich odrębnej tożsamości, języka i kultury. Po trzecie, oczywiście pieniądze na to, aby język śląski mógł być nauczany w szkołach po to, aby nie stracić słów, po to, aby nie stracić akcentów, po to, aby nie stracić elementu śląskości. Przerwy w nauce i w międzypokoleniowym przekazywaniu języka śląskiego były dość powszechne na Śląsku właśnie z racji rugowania śląskiego ze szkół, z racji uważania go za język gorszy, za język gwarowy, za język klasy niższej, dlatego podniesienie prestiżu jego nauczania będzie i jest dla Ślązaków bardzo ważne. Już teraz lekcje języka regionalnego odbywają się dzięki woli szkół, dzięki woli i wsparciu samorządów. Będzie także wsparcie z budżetu MSWiA na działalność organizacji, które zajmują się pielęgnacją języka śląskiego, dbają o jego rozwój, o jego podtrzymanie. Jest bardzo ważne, aby za kilka, kilkanaście lat dzieci, które chodziły do szkoły, mogły poczuć się dumne ze swojej historii, tożsamości, języka, mogły poczuć się pewniej w różnorodnym świecie. To jest także wyraz filozofii myślenia o państwie – nie jako o społeczeństwie jednolitym, ludzi takich samych, ale ludzi, którzy mają różne historie, różne kultury, którzy mogą posługiwać się różnymi językami. Dlatego bardzo państwa proszę, także w imieniu połowy miliona obywateli i obywatelek, którzy w spisie powszechnym uznali, że język śląski jest ich językiem, o to, aby stał się on językiem regionalnym. Dziękuję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-4">
          <u xml:id="u-4.0" who="#ZygmuntFrankiewicz">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-4.1" who="#ZygmuntFrankiewicz">Z tego, co wiem, wynika, że Biuro Legislacyjne nie zgłasza żadnych zastrzeżeń o charakterze legislacyjnym, ale jeżeli pani mecenas chciałaby coś dodać, to bardzo proszę.</u>
          <u xml:id="u-4.2" who="#ZygmuntFrankiewicz">Otwieram dyskusję.</u>
          <u xml:id="u-4.3" who="#ZygmuntFrankiewicz">Kto z państwa chce zabrać głos?</u>
          <u xml:id="u-4.4" who="#komentarz">(Senator Jerzy Fedorowicz: Pani senator Halina Bieda.)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-5">
          <u xml:id="u-5.0" who="#HalinaBieda">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-5.1" who="#HalinaBieda">Panowie Przewodniczący! Szanowni Państwo!</u>
          <u xml:id="u-5.2" who="#HalinaBieda">Ja absolutnie chciałabym poprzeć wniosek i ustawę, którą dzisiaj procedujemy.</u>
          <u xml:id="u-5.3" who="#HalinaBieda">Chciałabym tylko uzupełnić, że oprócz zajęć z języka instytucje kultury, placówki oświatowe prowadzą również zajęcia wspierające tożsamość, tradycję, kulturę i historię. I jest niezmiernie ważne, aby zostało to wzmocnione przez uznanie języka śląskiego za język regionalny, bo wtedy będzie to mogło się odbywać bardziej powszechnie. Dzisiaj – to wynika dokładnie ze spisu ludności – mamy na Śląsku takie gminy, gdzie ten język może być uznany również za język pomocniczy, bo ponad 20% ludności posługuje się nim jako językiem domowym. To pozwoli samorządom usprawnić komunikację w języku śląskim. Są takie osoby na Śląsku, które ino godajom, które mają dużą trudność, żeby porozumieć się po polsku. Ja uważam, że język śląski wymaga dzisiaj właśnie tego, aby nasze państwo go wsparło. Wszystko to, co jest czynione w ramach samorządu, jest bardzo ważne, ale niewystarczające.</u>
          <u xml:id="u-5.4" who="#HalinaBieda">Ja może jeszcze uzupełnię i powiem, że powstała również Rada Języka Śląskiego, która będzie takim opiekunem, nazwijmy to, językowym. Tam są językoznawcy, jest pani prof. Jolanta Tambor, która jest pracownikiem naukowym Uniwersytetu Śląskiego. Przypomnę też, że prof. Jaroszewicz z Uniwersytetu Wrocławskiego wydał już „Zasady pisowni języka śląskiego”, więc można powiedzieć, że kodyfikacja się tworzy i się odbywa. Uważam, że jest to bardzo ważne i bardzo proszę członków wszystkich komisji o pozytywną opinię dla tej ustawy.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-6">
          <u xml:id="u-6.0" who="#ZygmuntFrankiewicz">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-6.1" who="#ZygmuntFrankiewicz">Pan senator Grupiński.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-7">
          <u xml:id="u-7.0" who="#RafałGrupiński">Ja mam pytanie do pani posłanki Moniki Rosy.</u>
          <u xml:id="u-7.1" who="#RafałGrupiński">Wejście w takie już oficjalne wzmocnienie języka śląskiego tworzy od razu pytanie – mówię to jako polonista – o bogactwo gwary śląskiej. Tam mamy gwary mazurzące, Opolszczyzna, i niemazurzące, gliwicką, jabłonkowską itd. Tych gwar jest tam kilkanaście, one tworzą co najmniej 2, 3 dialekty. I teraz jest pytanie. Czy tworzenie języka śląskiego… Czy zadbacie o to, żeby te wszystkie gwary miały swoje życie i nie zostały jakoś, że tak powiem, przykryte tym ujednoliconym językiem śląskim? Chodzi o to, żeby to bogactwo jednak zachować. Prof. Kazimierz Nitsch kiedyś to podzielił i sformułował. I ważne jest, żeby tego bogactwa nie stracić. Czy nad tym ktoś czuwa? Dziękuję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-8">
          <u xml:id="u-8.0" who="#MonikaRosa">Szanowny Panie Senatorze, nikt nie tworzy języka śląskiego. On jest. A w domu kożdy bedzie godał, jak bedzie chcioł, i kożdy bedzie takiej gwary języka ślonskiego używoł, jak bedzie chcioł. Żeby język śląski nie zniknął, ważna jest kodyfikacja i ujednolicenie. To jest ten śląski, nazwijmy go, literacki. Chodzi o to, żeby on nie umarł. A w domu czy w swoim regionie, w gminie każdy będzie używał takiego śląskiego, takich akcentów, takich słów, jakich się po prostu używa w domu. Tak więc tej różnorodności się nie zabije. Konieczność uznania za język regionalny języka śląskiego wiąże się z tym, żeby on po prostu nie zginął, bo jeśli on zginie, to zginie każda gwara. Jeśli my nie uznamy śląskiego za język regionalny, to on prędzej czy później po prostu ulegnie czemuś większemu, czyli językowi polskiemu, bo tak się dzieje z każdym mniejszym językiem.</u>
          <u xml:id="u-8.1" who="#komentarz">(Senator Halina Bieda: Jeśli pan przewodniczący pozwoli, to ja bym chciała uzupełnić. Mogę?)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-9">
          <u xml:id="u-9.0" who="#ZygmuntFrankiewicz">To proszę o uzupełnienie odpowiedzi.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-10">
          <u xml:id="u-10.0" who="#HalinaBieda">Ja powiem tak. Panie Marszałku, jako polonista doskonale pan wie, że język polski bywa trudny również dla tych, którzy go używają: wychodzimy na pole, wychodzimy na dwór, włanczamy, włączamy i…</u>
          <u xml:id="u-10.1" who="#komentarz">(Senator Rafał Grupiński: Włanczamy to nie.)</u>
          <u xml:id="u-10.2" who="#komentarz">(Wesołość na sali)</u>
          <u xml:id="u-10.3" who="#HalinaBieda">Są tacy, co tak mówią.</u>
          <u xml:id="u-10.4" who="#komentarz">(Wypowiedź poza mikrofonem)</u>
          <u xml:id="u-10.5" who="#HalinaBieda">To oczywiście jest błąd. Zawsze są spory, czy należy mówić tak, czy tak, czy mazurzyć, syceć itd. Tak jak pani posłanka powiedziała, i tak każdy region będzie używał takiej odmiany, jakiej będzie chciał, ale jakieś zasady muszą być.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-11">
          <u xml:id="u-11.0" who="#ZygmuntFrankiewicz">Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-11.1" who="#ZygmuntFrankiewicz">Pan przewodniczący Fedorowicz.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-12">
          <u xml:id="u-12.0" who="#JerzyFedorowicz">Oczywiście samo to, że dział prawny uznaje, że projekt ustawy został naprawdę czysto przygotowany, to jest bardzo ważna sprawa. Druga. Pamiętam, że rozmawialiśmy o tym już na szeregu posiedzeń komisji dotyczących języka śląskiego i kaszubskiego.</u>
          <u xml:id="u-12.1" who="#JerzyFedorowicz">I teraz tak. Ja chciałbym skorzystać, przepraszając oczywiście, że nie ma z nami pani przewodniczącej Rady Języka Śląskiego… To było chyba pewne niedopatrzenie z mojej strony. Ale zaprosiliśmy panią prof. Katarzynę Kłosińską, która jest przewodniczącą Rady Języka Polskiego. Jeżeli pan przewodniczący pozwoli, to prosiłbym o to, żeby mogła zabrać głos. Wtedy wyjaśni nam wiele dodatkowych spraw.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-13">
          <u xml:id="u-13.0" who="#ZygmuntFrankiewicz">To może jeszcze 2 osoby, które zgłosiły się wcześniej, a później poprosimy panią.</u>
          <u xml:id="u-13.1" who="#ZygmuntFrankiewicz">Pan senator Hamerski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-14">
          <u xml:id="u-14.0" who="#JanHamerski">Panowie Przewodniczący! Panie i Panowie!</u>
          <u xml:id="u-14.1" who="#JanHamerski">Ja chciałbym się zwrócić do przedstawiciela Rady Języka Polskiego. Czy pani profesor byłaby uprzejma i zdefiniowałaby mi coś takiego jak język regionalny? Bo ja na razie usłyszałem, że jest to język z punktu widzenia prawno-politycznego, a nie z punktu widzenia językoznawców. Przynajmniej ja to tak odbieram. I tu zgadzam się z moim przedmówcą, marszałkiem Grupińskim, że przecież języka śląskiego jako takiego nie ma, dlatego w moim odczuciu… Nie jestem…</u>
          <u xml:id="u-14.2" who="#komentarz">(Wypowiedź poza mikrofonem)</u>
          <u xml:id="u-14.3" who="#JanHamerski">Proszę?</u>
          <u xml:id="u-14.4" who="#komentarz">(Głos z sali: Nie. Kolega senator by tego…)</u>
          <u xml:id="u-14.5" who="#komentarz">(Senator Rafał Grupiński: Ja tego nie powiedziałem.)</u>
          <u xml:id="u-14.6" who="#JanHamerski">Ale pan powiedział, Panie Marszałku, że są różne gwary śląskie. Tak?</u>
          <u xml:id="u-14.7" who="#komentarz">(Senator Rafał Grupiński: Bo są.)</u>
          <u xml:id="u-14.8" who="#komentarz">(Wypowiedź poza mikrofonem)</u>
          <u xml:id="u-14.9" who="#JanHamerski">No więc skoro są różne gwary śląskie, to… Ja bardzo przepraszam: jeżeli usiłujecie kodyfikować język śląski, to w oparciu o jaką gwarę? Bo ja rozumiem, że jeżeli weźmiecie pod uwagę jedną z gwar śląskich, obojętnie do jakiego regionu byśmy się odnieśli, to będzie to kosztem, że tak powiem, innych subregionów, które mają swoje gwary. Nie twórzcie języka regionalnego, który, nie wiem, będzie nadjęzykiem, który będzie nad poszczególnymi gwarami śląskimi, których jest bardzo wiele.</u>
          <u xml:id="u-14.10" who="#JanHamerski">Chciałbym usłyszeć od pani profesor, czy jest coś takiego jak język śląski, bo mam tu pewne wątpliwości. Dziękuję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-15">
          <u xml:id="u-15.0" who="#ZygmuntFrankiewicz">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-15.1" who="#ZygmuntFrankiewicz">Pan senator Waldy Dzikowski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-16">
          <u xml:id="u-16.0" who="#WaldyDzikowski">Już jeden pyrlandczyk się odezwał, czyli senator Grupiński. Ja jako drugi z naszego fyrtla wielkopolskiego pozwolę sobie powiedzieć, że bardzo mocno wspieramy Śląsk, zresztą pod każdym względem, i historycznym, i histograficznym, i geograficznym. Jesteśmy w wielu wątkach zaprzyjaźnieni, a nasza piękna gwara poznańska w wielu przypadkach jest bardzo podobna do języka śląskiego. Wydaje mi się, a nawet jestem pewien, że wrażliwość państwa polega na tym, aby docenić żywy język śląski, który jest, egzystuje. Kilkakrotnie byłem ostatnio na Śląsku i muszę powiedzieć, że byłem zachwycony tym, co usłyszałem. Tam jest wielka determinacja ludzi, aby utożsamiać się z tym językiem. Nie widzę w tym nic złego i to nie jest żaden nadjęzyk. On się utworzył z historii. Tu chodzi o szacunek nie tylko dla ludzi, ale też dla historii. Dziękuję bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-17">
          <u xml:id="u-17.0" who="#ZygmuntFrankiewicz">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-17.1" who="#ZygmuntFrankiewicz">Bardzo proszę panią prof. Katarzynę Kłosińską, przypomnę, przewodniczącą Rady Języka Polskiego przy Prezydium Polskiej Akademii Nauk. To jest chyba najlepszy moment, żeby pani zabrała głos.</u>
          <u xml:id="u-17.2" who="#ZygmuntFrankiewicz">Bardzo proszę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-18">
          <u xml:id="u-18.0" who="#KatarzynaKłosińska">Dobrze. Dziękuję bardzo. Dziękuję za zaproszenie mnie jako przedstawicielki rady na to posiedzenie.</u>
          <u xml:id="u-18.1" who="#KatarzynaKłosińska">Może najpierw odniosę się do wątpliwości pana senatora Grupińskiego.</u>
          <u xml:id="u-18.2" who="#komentarz">(Wypowiedź poza mikrofonem)</u>
          <u xml:id="u-18.3" who="#KatarzynaKłosińska">Tak, tak. W trosce o bogactwo. Tak jak język polski składa się z różnych odmian regionalnych… Różnie to jest nazywane. Tradycyjnie są dialekty, a w obrębie dialektów są gwary. One nie zanikają dlatego, że język polski jest standaryzowany. Jeżeli zanikają, to z innych powodów. Tak samo będzie zapewne ze śląszczyzną. Jest język standardowy, ten skodyfikowany, w obrębie którego są właśnie różne odmiany. To są jakby 2 różne płaszczyzny. Istnienie języka, powiedziałabym, ogólnego nie powoduje zaniku gwar. To znaczy nie z tego powodu, że istnieje język ogólny, zanikają gwary, jeśli zanikają.</u>
          <u xml:id="u-18.4" who="#KatarzynaKłosińska">Jeśli chodzi o pytanie pana senatora o to, co to jest język regionalny, to pani posłanka już to przedstawiła. To nie jest pojęcie językoznawcze, to jest pojęcie z kategorii albo socjolingwistycznej, jeżeli… Socjolingwistyka oczywiście wchodzi w skład językoznawstwa, ale tutaj bardziej chodzi o prawo.</u>
          <u xml:id="u-18.5" who="#KatarzynaKłosińska">W ogóle chciałabym powiedzieć, że status danego etnolektu, inaczej mówiąc, stwierdzenie tego, czy to jest język, czy to jest gwara, czy to jest dialekt… Dialekt jest nadrzędny wobec gwary. Językoznawcy od dawna prowadzą dyskusję na ten temat. To nie jest tak, że ktoś jeden ustalił granice dialektów, granice gwar. Oczywiście, tak jak pan senator tutaj powiedział, jest tradycja, są dzieła prof. Nitscha i różne inne dzieła, ale badacze po prostu się różnią, jeśli chodzi o stanowiska.</u>
          <u xml:id="u-18.6" who="#KatarzynaKłosińska">Ja bym tutaj przedstawiła, powiedziała, jakie argumenty od strony językoznawczej mogą przemawiać za tym, żeby uznać etnolekt śląski za język, ale z takim zastrzeżeniem, że to nie jest oficjalne stanowisko rady języka, dlatego że rada jest ciałem kolegialnym i po prostu wszystkie nasze stanowiska, opinie, ekspertyzy są poddawane pod głosowanie. Na razie nie było czasu, żeby jakąkolwiek konsultację przeprowadzić i jakieś stanowisko wypracować. Jeżeli Senat czy Sejm… Jeżeli byliby państwo zainteresowani takim oficjalnym stanowiskiem rady, to my oczywiście je przygotujemy, ale nie z dnia na dzień. Prosilibyśmy wówczas o wysłanie takiej prośby mailowo.</u>
          <u xml:id="u-18.7" who="#KatarzynaKłosińska">Padają argumenty, że język śląski czy etnolekt śląski, już tak powiedzmy, żeby nie rozstrzygać, nie ma odrębnej gramatyki. Nieprawda. Nawet forma czasu przeszłego typu „byłech”, „robiłech” to jest forma dawnego aorystu, którego nie było… Inaczej mówiąc, można… Wszystko wskazuje na to, że to były 2 równoległe języki, że one się po prostu rozwijały równolegle. Mamy takie końcówki, choćby biernika rodzaju żeńskiego, które usłyszy każdy, kto przyjedzie na Śląsk: „no weź ta gira”. Nie wiem, przepraszam – czy gira to jest śląskie „noga”?</u>
          <u xml:id="u-18.8" who="#komentarz">(Wypowiedź poza mikrofonem)</u>
          <u xml:id="u-18.9" who="#KatarzynaKłosińska">No właśnie. Gdzieś dalej się to rozpowszechniło. Weź ta gira, weź tę nogę. Prawda? To jest końcówka, to jest cecha fleksyjna, a cecha fleksyjna to jest gramatyka. I takich cech można by jeszcze trochę wymienić. To świadczy o tym, że to jest coś odrębnego. Oczywiście można też postawić kontrargument, że i w gwarach są inne końcówki, inne cechy gramatyczne, fleksyjne niż w języku ogólnopolskim, ale tutaj oprócz argumentów natury gramatycznej są również inne argumenty, właśnie socjolingwistyczne. Tutaj przede wszystkim jest kodyfikacja ortografii i jest kodyfikowana gramatyka. Poza tym jest to rzeczywiście bardzo żywotny język, jest w nim tworzona literatura, jest on stosowany w różnych obiegach, nie tylko w obiegu codziennym.</u>
          <u xml:id="u-18.10" who="#KatarzynaKłosińska">Przede wszystkim, moim zdaniem – myślę, że to zdanie podziela jakaś część członków rady, ale nie wiem, nie mogę teraz rozstrzygnąć jaka – jest tu właśnie kwestia tożsamości. Jeżeli 600 tysięcy ludzi uznaje za swoją tożsamość tożsamość śląską, a język jest jednym z elementów tożsamości, jest jej, można powiedzieć, takim zewnętrznym przejawem w takim sensie, że jak mówię danym językiem… Mówię po polsku i jestem Polką. Prawda? I ta tożsamość kulturowa jest tutaj chyba najistotniejsza.</u>
          <u xml:id="u-18.11" who="#KatarzynaKłosińska">Znam oczywiście wyniki spisu powszechnego, na które się tutaj powołałam. Nie wiem, czy jakieś inne, oprócz Kaszubów i oczywiście takich tradycyjnych mniejszości narodowych… Nie wiem, czy np. ludzie z Podlasia, z Podhala, z Kurpiów itd., itd. wskazywali narodowość kurpiowską czy podhalańską, a jeżeli tak, to jaki to był procent tej społeczności. Z językiem w ogóle jest tak, że język jest tworzony przez użytkowników, język jest nośnikiem kultury, więc trudno tutaj… Jeżeli mówimy o kulturze śląskiej, o, tak jak już powiedziałam, tożsamości, to nie można uznać, że… Może powiem ostrożniej: to należy sądzić, że tutaj język jest wyrazem tożsamości.</u>
          <u xml:id="u-18.12" who="#KatarzynaKłosińska">Chciałabym też powiedzieć, że Rada Języka Polskiego, jak sama nazwa wskazuje, rozstrzyga o sprawach języka polskiego. Tutaj, jak rozumiem, my jesteśmy w tę dyskusję zaangażowani. Oczywiście bardzo dziękujemy, że państwo chcą uwzględnić nasze stanowisko. Oczywiście z tego powodu… Inaczej mówiąc, rozumiem, że Rada Języka Polskiego miałaby wyrazić jakieś stanowisko, tak jak ja tutaj zabieram głos, w zakresie tego, czy to jest język, czy to jest gwara. Prawda? Najogólniej mówiąc, to jest etnolekt. Są publikacje, które… Inne, powiedziałabym, małe języki czy małe… Tak żeby tu nie rozstrzygać… Małe, powiedzmy, języki nazywamy etnolektami, żeby nie rozstrzygać tak ad hoc. Powiem tak najprościej, że przyznanie etnolektowi śląskiemu statusu języka regionalnego nie zagraża polszczyźnie, to znaczy ani Polska… Jeśli chodzi o Polskę, to nie wiem. Znaczy żartuję. Oczywiście język polski nie ucierpi na tym, że… Że co? Że się coś z niego wyjmie? Przecież to nie jest tak, że się wyjmie z języka polskiego jakąś część i uzna się, że użytkowników języka polskiego jest teraz o 600 tysięcy mniej, niż było. To nie jest tak. I uznanie czy nieuznanie tego nic nie zmieni. Prawda? Nie zmieni się faktu, że to jest element tożsamości bardzo dużej części społeczeństwa. To nie zagraża językowi polskiemu czy tożsamości polskiej.</u>
          <u xml:id="u-18.13" who="#KatarzynaKłosińska">Chciałabym powiedzieć, że, tak jak już mówiłam, rada musiałby wydać oficjalne stanowisko i ono musiałoby być poddane pod głosowanie. Dziękuję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-19">
          <u xml:id="u-19.0" who="#ZygmuntFrankiewicz">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-19.1" who="#ZygmuntFrankiewicz">Mamy 4 kolejne zgłoszenia.</u>
          <u xml:id="u-19.2" who="#ZygmuntFrankiewicz">W pierwszej kolejności pani marszałek Magdalena Biejat. Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-20">
          <u xml:id="u-20.0" who="#MagdalenaBiejat">Bardzo dziękuję, Panie Przewodniczący.</u>
          <u xml:id="u-20.1" who="#MagdalenaBiejat">Szanowni Państwo!</u>
          <u xml:id="u-20.2" who="#MagdalenaBiejat">Ja bardzo dziękuję za wypowiedź pani profesor. Myślę, że to, co ona pokazuje, to przede wszystkim to, że językoznawstwo nie jest nauką ścisłą. Pani profesor zwróciła uwagę na to, że toczą się spory, gdzie zaczyna i kończy się język, dialekt i gwara, i na to, jak ważna jest tożsamość i wynikająca z niej potrzeba uznania języka.</u>
          <u xml:id="u-20.3" who="#MagdalenaBiejat">Mam również wrażenie… Ja często bywam na Śląsku, bywam tam z dziećmi, korzystam ze śląskich instytucji kultury i widzę, w jak wielu miejscach, w literaturze, w muzeach język śląski jest używany. On jest używany równolegle, po prostu żyje. Ustawa, którą dzisiaj procedujemy – moim zdaniem, to jest bardzo ważne i na tym powinna polegać nasza praca – po prostu uznaje fakt istnienia tej tożsamości i tej kultury i daje narzędzia do tego, żeby lepiej ją kultywować i lepiej o nią dbać. Mam wrażenie – ja śledziłam dyskusję w Sejmie – że te głosy, te obawy, które pojawiają się z prawej strony naszej sceny politycznej, ze strony Prawa i Sprawiedliwości, ze strony innych konserwatywnych partii, pokazują pewien absolutnie irracjonalny strach przed tym, że jeśli uznamy język śląski za język regionalny, to stanie się jakaś krzywda… Nie wiem. Polskości? Polsce? Wydaje mi się to zupełnie absurdalne. Szanowni Państwo, zwracam uwagę na fakt, że język kaszubski jest już językiem regionalnym. Już jeden taki język mamy i absolutnie nic się nie stało. Wydaje mi się, jestem przekonana, że to nie jest „albo – albo”. Możemy kultywować język śląski, wspierać jego kulturę i tradycję, jednocześnie powodując, że, tak jak słusznie zauważyła pani posłanka Rosa, nasza kultura, kultura polska będzie bogatsza, będzie ciekawsza. Kultura polska i polskie tradycje wraz z tradycjami śląskimi, które są tak naprawdę ich częścią, będą mogły pozostawać w dialogu i nawzajem się wzmacniać. Ja bardzo popieram tę ustawę i zachęcam państwa z prawej strony sali, żeby się po prostu nie bali, tylko dali Ślązakom to, co im się należy. Dziękuję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-21">
          <u xml:id="u-21.0" who="#ZygmuntFrankiewicz">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-21.1" who="#ZygmuntFrankiewicz">Pan senator Marcin Zawiła.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-22">
          <u xml:id="u-22.0" who="#MarcinZawiła">Ja chciałbym pogratulować wszystkim środowiskom śląskim konsekwencji walki o język śląski. Mówię to jako Ślązak, co prawda Dolnoślązak z Jeleniej Góry, z matki spod Lwowa, ojca z Nowego Sącza, ale z głębi serca. Tak się przysłuchiwałem i zadałem sobie w pewnym momencie pytanie. Jestem historykiem, zajmuję się zabytkami. Zobaczcie państwo, na tej sali nie ma żadnej wątpliwości, że stojący obiekt fizyczny, pałac, zamek, stary kościół, należy chronić, a kiedy mamy do czynienia z delikatną strukturą kulturową, z językiem, który jest inny, to zaczynamy mieć wątpliwości, czy go chronić, czy go nie chronić. Całe regulacje prawne i pojęcie prawne trzeba, moim zdaniem, porównać do ustawy o ochronie zabytków, w ramach której państwo polskie, my wszyscy zaczynamy pomagać chronić ważną wartość kulturową. Oczywiście są wątpliwości dotyczące wielu germanizmów, ale miejmy pretensję do Kazimierza Wielkiego, który z dawien dawna wyrzekł się Śląska na rzecz Lwowa i okolic. Przypomnijmy sobie, chroniąc język śląski, chociażby Brücknera, który twierdził, że gwara śląska, jak to wówczas mówił, czy język śląski, etnolekt to jest rezerwuar języka pełnego archaizmów Reja i Kochanowskiego. Słysząc germanizmy, które często wpadają nam w ucho, zapominamy o tym, że kultura śląska po wydzieleniu Śląska z granic Rzeczypospolitej rozwijała się inaczej, konserwując mnóstwo pięknych archaizmów staropolskich. Dlatego jestem za i jako Dolnoślązak trzymam kciuki za Górnoślązaków.</u>
          <u xml:id="u-22.1" who="#komentarz">(Sygnał telefonu komórkowego)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-23">
          <u xml:id="u-23.0" who="#ZygmuntFrankiewicz">Ten dzwonek nie był dla pana senatora, tak że…</u>
          <u xml:id="u-23.1" who="#ZygmuntFrankiewicz">Pan prof. Kazimierz Wiatr. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-23.2" who="#ZygmuntFrankiewicz">Pani senator Barbara Zdrojewska. Bardzo proszę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-24">
          <u xml:id="u-24.0" who="#BarbaraZdrojewska">Kiedy tu rozmawiamy… W tym roku na pewno zginie na świecie jakiś język, i to już bezpowrotnie. Dlatego ja chciałabym się… Uciekając troszeczkę od aspektu politycznego, który niepotrzebnie przenosi dyskusję na inny poziom, ograniczę się tylko do przypomnienia, że wiele języków na świecie zginęło z powodu działań różnego rodzaju autorytarnych reżimów, które zakazywały używania tych języków, nie chroniły ich. Tak to wyglądało na świecie i dalej tak to wygląda. Zwracam tutaj uwagę, że naszym obowiązkiem… Wynika to też z naszych zobowiązań w ramach Unii Europejskiej w zakresie ochrony kultury europejskiej. Te wszystkie języki, gwary stanowią o bogactwie naszego kontynentu i musimy to chronić. Jesteśmy w takiej sytuacji, że ustawa pojawia się, moim zdaniem, dosyć późno. Szkoda, że tak późno. Uważam jednak, że płyną z niej same pożytki.</u>
          <u xml:id="u-24.1" who="#BarbaraZdrojewska">Bardzo podobała mi się wypowiedź pana senatora Zawiły. Mamy taką tendencję do ochrony kultury materialnej, ale nie zdajemy sobie sprawy z tego, jakim bogactwem jest kultura niematerialna. Jeśli ktoś z państwa był w Japonii, to dobrze wie, że tam są całe instytuty, które zajmują się ochroną języka, nagrywaniem przekazów itd., itd. Tam ceni się to, co jest wiedzą, co jest językiem, co jest spuścizną poprzednich pokoleń, a nie tylko to, co zostało w formie cegieł, murów itd.</u>
          <u xml:id="u-24.2" who="#BarbaraZdrojewska">Chciałabym podziękować wszystkim inicjatorom ustawy za ogromną pracę i wyrazić nadzieję, że prezydent Duda podpisze jednak tę ustawę, bo, tak jak mówię, płyną z niej same pożytki dla polskiej kultury. Dziękuję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-25">
          <u xml:id="u-25.0" who="#ZygmuntFrankiewicz">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-25.1" who="#ZygmuntFrankiewicz">Możliwe, że ostatni głos w dyskusji. Pan senator Jan Hamerski.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-26">
          <u xml:id="u-26.0" who="#JanHamerski">Panie Przewodniczący!</u>
          <u xml:id="u-26.1" who="#JanHamerski">Chcę się odnieść do wypowiedzi kolegi senatora. Też jestem historykiem. Jestem również regionalistą i to, że chodzę na ślubowania w Senacie ubrany po góralsku… Mój regionalizm nie sprowadza się do tego jednego dnia. Jestem od dziecka regionalistą, zostałem wychowany w duchu góralskim, w gwarze góralskiej. Myślę, że każda gwara jest mi bliska. Oby każdemu była tak bliska jak mnie.</u>
          <u xml:id="u-26.2" who="#JanHamerski">Mam w takim układzie drobną uwagę do pana senatora Fedorowicza, jeżeli chodzi o opinię Biura Legislacyjnego. Biuro Legislacyjne opiniuje ustawę pod względem legislacyjnym, prawnym, a nie takim, czy gwara śląska jest językiem śląskim, czy nie.</u>
          <u xml:id="u-26.3" who="#JanHamerski">Mam jeszcze pytanie do pani profesor. Dziękuję za tę wypowiedź. Gdyby na pytanie z mojego podwórka, że tak powiem, była pani uprzejma mi odpowiedzieć… Czy gwary góralskie to jest język góralski? Jest 12 grup górali polskich, od Popradu po Olzę. Jedni mieszkają nawet w województwie lubuskim i dolnośląskim…</u>
          <u xml:id="u-26.4" who="#komentarz">(Wypowiedź poza mikrofonem)</u>
          <u xml:id="u-26.5" who="#JanHamerski">Proszę?</u>
          <u xml:id="u-26.6" who="#komentarz">(Głos z sali: W Karkonoszach.)</u>
          <u xml:id="u-26.7" who="#komentarz">(Głos z sali: Mówi w innym…)</u>
          <u xml:id="u-26.8" who="#JanHamerski">Nie, nie. Ja mówię nie o tych, których pan senator ma na myśli. Ja mam na myśli w tej chwili górali czadeckich, którzy wywodzą się z Czadcy, dzisiaj żyją po słowackiej stronie. Niektórzy przeszli przez Bukowinę rumuńską i trafili do województwa dolnośląskiego i lubuskiego.</u>
          <u xml:id="u-26.9" who="#JanHamerski">W jaki sposób można by było zdefiniować język góralski, skoro jest tyle grup górali polskich i każda z grup mówi swoją gwarą? Powiem jeszcze, że te podziały gwarowe przebiegają przez subregiony. Inaczej się mówi z jednej strony Pasma Gubałowskiego, a inaczej się mówi z drugiej strony Pasma Gubałowskiego. Prawda? I jeżeliby przyjąć, że język góralski to jest gwara podhalańska, to, jak wspomniałem w mojej pierwszej wypowiedzi, skrzywdzilibyśmy gwarę górali zagórzańskich, białych, czarnych, pienińskich, spiskich czy orawskich, bo te różnice zawsze będą. Tak więc należałoby to bardzo dobrze wyważyć. To jest jedna sprawa.</u>
          <u xml:id="u-26.10" who="#JanHamerski">I druga. Pan przewodniczący powiedział, że to będzie moja ostatnia wypowiedź. Ja miałbym taki wniosek, abyśmy zaczekali do momentu, aż Rada Języka Polskiego oficjalnie zajmie stanowisko. Wtedy z lekkim sercem będziemy mogli podjąć decyzję, przynajmniej w moim przypadku. Dziękuję bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-27">
          <u xml:id="u-27.0" who="#ZygmuntFrankiewicz">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-27.1" who="#ZygmuntFrankiewicz">Jednak to nie był jeszcze ostatni głos.</u>
          <u xml:id="u-27.2" who="#ZygmuntFrankiewicz">Jeszcze pan przewodniczący Fedorowicz. Bardzo proszę.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-28">
          <u xml:id="u-28.0" who="#JerzyFedorowicz">Muszę się donieść, Łaskawy Panie Senatorze. Otóż ja, będąc legalistą, mam przed sobą projekt ustawy. Ten projekt jest zgodny z konstytucją.</u>
          <u xml:id="u-28.1" who="#JerzyFedorowicz">Jeżeli idzie o debatę na temat języka regionalnego czy gwar, to już jedną rzecz przeprowadziliśmy. Prawda? Język kaszubski został uznany. Teraz zostanie w naszym dziedzictwie regionalny język śląski. Jeżeli dojdzie do sytuacji, o której będziemy dyskutować w przyszłości, to oczywiście Rada Języka Polskiego wyjaśni to na piśmie, bo pani przewodnicząca się zdecydowała. Póki co namawiam wszystkich obecnych na sali senatorów, żeby zagłosować za tym projektem, który jest projektem dobrym, który jest projektem idącym bardzo do przodu, o czym mówili pani przewodnicząca Zdrojewska, pan senator Zawiła, pan senator Grupiński i wszyscy ludzie dobrej woli. Decyzja pana senatora, jeżeli idzie o głosowanie, należy do pana, a ja namawiam do głosowania za, do poparcia ustawy. Sam to zrobię.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-29">
          <u xml:id="u-29.0" who="#ZygmuntFrankiewicz">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-29.1" who="#ZygmuntFrankiewicz">Ja bym chciał zakończyć na tym dyskusję, dlatego…</u>
          <u xml:id="u-29.2" who="#komentarz">(Wypowiedź poza mikrofonem)</u>
          <u xml:id="u-29.3" who="#ZygmuntFrankiewicz">Chyba że…</u>
          <u xml:id="u-29.4" who="#komentarz">(Głos z sali: Ale było pytanie do pani…)</u>
          <u xml:id="u-29.5" who="#ZygmuntFrankiewicz">Było pytanie. To bardzo proszę o jakąś zwięzłą wypowiedź.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-30">
          <u xml:id="u-30.0" who="#KatarzynaKłosińska">Tak. Dziękuję.</u>
          <u xml:id="u-30.1" who="#KatarzynaKłosińska">Panie Senatorze, nie ma w językoznawstwie takiego pojęcia jak „gwara góralska” czy „gwary góralskie”. Jest dialekt małopolski, który od północy zaczyna się już na Radomszczyźnie, od pogranicza Mazowsza i Małopolski. W obrębie tego dialektu te południowe części… Są różne gwary. Jest m.in. właśnie gwara podhalańska, gwara na Pogórzu, sądecka, jest gwara Spisza, Orawy, Żywiecczyzny. Nie ma w ogóle czegoś takiego jak gwara góralska. To, że ktoś mieszka w górach, że gdzieś są góry, nie tworzy… Nie ma takiego pojęcia w językoznawstwie, pewnie też w geografii. Nie ma w ujęciu kulturowym takiego aspektu jak góry. Jest Podhale, jest Spisz, jest Żywiecczyzna itd. I tam są te różne gwary. Dziękuję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-31">
          <u xml:id="u-31.0" who="#ZygmuntFrankiewicz">Bardzo dziękuję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-32">
          <u xml:id="u-32.0" who="#JanHamerski">Pani Profesor, ja mówiłem o gwarach góralskich, nie mówiłem o gwarze góralskiej. Mówiłem, że nie ma jednej gwary.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-33">
          <u xml:id="u-33.0" who="#KatarzynaKłosińska">Ale ja mówię, że… Właśnie powiedziałam. jakie są.</u>
          <u xml:id="u-33.1" who="#komentarz">(Senator Jan Hamerski: Tak, tak. Ja wiem, że nie ma jednej.)</u>
          <u xml:id="u-33.2" who="#KatarzynaKłosińska">Dziękuję. Tak jak mówię, językoznawca w ogóle nie używa takiego pojęcia jak „gwara góralska”. Można powiedzieć „gwary ludzi zamieszkujących góry”. Może tak, ale…</u>
          <u xml:id="u-33.3" who="#komentarz">(Senator Jan Hamerski: Ja wymieniałem te gwary.)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-34">
          <u xml:id="u-34.0" who="#JerzyFedorowicz">To ja jeszcze pozwalam sobie – pan przewodniczący mi na to pozwolił – przypomnieć panu senatorowi Hamerskiemu, że Jerzy Fedorowicz jest honorowym góralem pienińskim i posługuje się gwarą górali pienińskich.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-35">
          <u xml:id="u-35.0" who="#ZygmuntFrankiewicz">A teraz rozmawiamy o języku śląskim. Proponuję, żebyśmy wrócili do gwar góralskich w stosownym momencie. Wtedy będziemy mogli kontynuować tę dyskusję, ale teraz skupmy się na ustawie.</u>
          <u xml:id="u-35.1" who="#ZygmuntFrankiewicz">Jeszcze pan profesor, senator Kazimierz Wiatr.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-36">
          <u xml:id="u-36.0" who="#KazimierzWiatr">Szanowni Panowie Przewodniczący! Szanowni Państwo!</u>
          <u xml:id="u-36.1" who="#KazimierzWiatr">Ja odczytuję wypowiedzi pana senatora Hamerskiego, który, jak widać, ma ogromne doświadczenie i wiedzę w tym zakresie, odczytuję postulaty pana senatora jako próbę zdefiniowania pewnego ekosystemu językowego w Polsce, zanim podejmiemy uchwałę w sprawie ustawy. Jak to się mówi – nie wiem w jakiej gwarze – taka szarpacka trochę się tu odbywa. Tak? To znaczy zrobimy kaszubski, zrobimy śląski… Z pewnego punktu widzenia jest to pewne dobro, o czym było tu już dużo powiedziane. Ale nie widzimy spraw, o których mówi pan Hamerski czy innych. Jeden z moich przedmówców mówił o Podlasiu czy o innych… Ważne jest, żeby zobaczyć to, że mamy język polski, że mamy gwary, że mamy języki regionalne, żeby popatrzeć na to wszystko całościowo. Nie chcę mówić tutaj przy pani profesor po profesorsku, ale chodzi o to, żeby patrzeć całościowo i systemowo. Być może wtedy tych emocji byłoby trochę mniej. Jest tu z jednej strony troska o to… W ramach Śląska mamy różne gwary, mamy gwary góralskie, które tutaj pani profesor i pan senator szczegółowo nazywali, są regionalizmy, takie jak małopolski, z którego szczególnie moi przyjaciele z Warszawy bardzo lubią sobie żartować. No, „na pole” i „na dwór”… Ja to znam, bo mam wnuki, które… Córka wyemigrowała do świętokrzyskiego i mówi tak: ciekawa jestem, kiedy przyjdzie z przedszkola i powie „na dwór”, a nie „na pole”. Prawda? To są pewne emocje, to są duże emocje, ale nie mamy systemu. Pani profesor mówi, że tylko język polski jest w obszarze troski rady. Mój głos jest taki, żeby był jednak pewien szerszy namysł w tym zakresie. Tak odczytuję wypowiedzi pana senatora Hamerskiego. Bardzo dziękuję.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-37">
          <u xml:id="u-37.0" who="#ZygmuntFrankiewicz">Dziękuję bardzo.</u>
          <u xml:id="u-37.1" who="#ZygmuntFrankiewicz">Tutaj nie ma znaczących emocji, a jeżeliby były, to nie wynikałyby z tego, o czym tu mówimy. Nie będę tego rozwijał, dlatego że znowu byśmy mieli dyskusję na…</u>
          <u xml:id="u-37.2" who="#komentarz">(Senator Kazimierz Wiatr: Mówiłem o emocjach mojej córki.)</u>
          <u xml:id="u-37.3" who="#ZygmuntFrankiewicz">Okej.</u>
          <u xml:id="u-37.4" who="#komentarz">(Senator Kazimierz Wiatr: To wyłącznie tego dotyczyło.)</u>
          <u xml:id="u-37.5" who="#komentarz">(Senator Jerzy Fedorowicz: A co dopiero…)</u>
          <u xml:id="u-37.6" who="#ZygmuntFrankiewicz">Ja mieszkam na Śląsku, wiem, jaka jest sytuacja. Moi rodzice nie pochodzą ze Śląska, niemniej będę popierał tę ustawę. Myślę, że przyniesie ona zdecydowanie więcej pożytku niż ewentualnych, przeskalowanych szkód, o których się mówi – całe szczęście, nie na posiedzeniu tych komisji.</u>
          <u xml:id="u-37.7" who="#ZygmuntFrankiewicz">Poddam pod głosowanie tę ustawę.</u>
          <u xml:id="u-37.8" who="#ZygmuntFrankiewicz">Wnioskuję o przyjęcie jej bez poprawek.</u>
          <u xml:id="u-37.9" who="#ZygmuntFrankiewicz">Kto jest za przyjęciem…</u>
          <u xml:id="u-37.10" who="#komentarz">(Senator Jan Hamerski: Panie Przewodniczący…)</u>
          <u xml:id="u-37.11" who="#ZygmuntFrankiewicz">Tak?</u>
          <u xml:id="u-37.12" who="#komentarz">(Senator Jan Hamerski: Ale ja składałem wniosek o to, abyśmy zaczekali na oficjalną opinię Rady Języka Polskiego.)</u>
          <u xml:id="u-37.13" who="#ZygmuntFrankiewicz">Ale to, co teraz robimy, to jest rozstrzygnięcie tego, dlatego że… Nie wiem, jaki wniosek miałbym teraz poddać pod głosowanie.</u>
          <u xml:id="u-37.14" who="#komentarz">(Wypowiedź poza mikrofonem)</u>
          <u xml:id="u-37.15" who="#komentarz">(Senator Jan Hamerski: Wstrzymanie się od dalszych prac nad ustawą do momentu uzyskania opinii Rady Języka Polskiego.)</u>
          <u xml:id="u-37.16" who="#ZygmuntFrankiewicz">Trzeba by było któryś z wniosków formalnych wykorzystać.</u>
          <u xml:id="u-37.17" who="#komentarz">(Wypowiedź poza mikrofonem)</u>
          <u xml:id="u-37.18" who="#komentarz">(Głos z sali: Nie ma takiego trybu. Jest albo odrzucenie ustawy, albo…)</u>
          <u xml:id="u-37.19" who="#komentarz">(Senator Kazimierz Wiatr: Ale nieprawda, Panie Senatorze. Można…)</u>
          <u xml:id="u-37.20" who="#komentarz">(Senator Jan Hamerski: Przepraszam bardzo, czy mógłbym prosić panią mecenas o opinię, czy mogę złożyć taki wniosek?)</u>
          <u xml:id="u-37.21" who="#komentarz">(Rozmowy na sali)</u>
          <u xml:id="u-37.22" who="#komentarz">(Senator Jerzy Fedorowicz: Słuchajcie, nie mówcie razem.)</u>
          <u xml:id="u-37.23" who="#ZygmuntFrankiewicz">Chwila. Jeżeli to był wniosek formalnie zgłoszony albo wręcz formalny, to oczywiście poddam go pod głosowanie. Jeżeli to jest wniosek o wstrzymanie prac, to może być przedyskutowany. Co do opinii Rady Języka Polskiego, to przypomnę, że przewodnicząca tejże rady wypowiadała się jednoznacznie. Oczywiście mówiła pani profesor o tym, że tam są głosowania. Nie spodziewam się jednak, żeby wynik głosowania był inny niż przedstawione tutaj stanowisko pani profesor. Możemy oczywiście poczekać, ale rozstrzygnijmy to w głosowaniu, tak jak wnioskował pan senator Hamerski. Wróćmy do tego wniosku. Przepraszam za przedwczesne poddanie pod głosowanie samej ustawy.</u>
          <u xml:id="u-37.24" who="#ZygmuntFrankiewicz">Kto z państwa jest za odesłaniem tej ustawy… za rozpatrzeniem jej na kolejnym posiedzeniu komisji?</u>
          <u xml:id="u-37.25" who="#komentarz">(Wypowiedź poza mikrofonem)</u>
          <u xml:id="u-37.26" who="#ZygmuntFrankiewicz">Opinia. Proszę. Bardzo chętnie posłucham.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-38">
          <u xml:id="u-38.0" who="#DanutaDrypa">Panie Przewodniczący! Szanowni Państwo!</u>
          <u xml:id="u-38.1" who="#DanutaDrypa">Ja podniosłam rękę do góry, choć jeszcze nie wiedziałam, co pan przewodniczący powie. Jak państwo dobrze wiedzą, Senat ma 30 dni na rozpatrzenie ustawy. Ustawa ta znajduje się w porządku dzisiejszego posiedzenia. Jeżeli wniosek pana senatora Hamerskiego jest wnioskiem o charakterze formalnym i zmierzającym do tego, aby ogłosić przerwę, w czasie której Rada Języka Polskiego zdąży ewentualnie przysłać odpowiednią opinię dotyczącą ustawy… Wtedy ustawa, nad którą pracują dzisiaj połączone komisje, byłaby procedowana na kolejnym posiedzeniu. Rozumiem, że do tego zmierza wniosek formalny pana senatora Hamerskiego.</u>
          <u xml:id="u-38.2" who="#komentarz">(Senator Jan Hamerski: Dziękuję, Pani Mecenas.)</u>
        </div>
        <div xml:id="div-39">
          <u xml:id="u-39.0" who="#ZygmuntFrankiewicz">Bardzo dziękuję za pomoc.</u>
          <u xml:id="u-39.1" who="#ZygmuntFrankiewicz">Taka konstrukcja jest możliwa, dlatego że Sejm przyjął w głosowaniu tę ustawę 26 kwietnia, a nasze następne posiedzenie jest planowane na 22 i 23 maja. Czyli mieścilibyśmy się w terminie.</u>
          <u xml:id="u-39.2" who="#komentarz">(Główny Legislator w Biurze Legislacyjnym w Kancelarii Senatu Danuta Drypa: Panie…)</u>
          <u xml:id="u-39.3" who="#ZygmuntFrankiewicz">Tylko nie wiadomo, jak Rada Języka Polskiego w tym…</u>
          <u xml:id="u-39.4" who="#komentarz">(Senator Halina Bieda: No właśnie. Ja chciałabym poprosić o oddanie głosu pani profesor, bo sugerowała…)</u>
          <u xml:id="u-39.5" who="#ZygmuntFrankiewicz">To tylko krótka informacja, czy jest szansa na tę opinię do dwudziestego drugiego, czy nie.</u>
          <u xml:id="u-39.6" who="#ZygmuntFrankiewicz">Proszę bardzo.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-40">
          <u xml:id="u-40.0" who="#KatarzynaKłosińska">Jeśli można, to także w trybie sprostowania. Najpierw chciałabym tylko zwrócić uwagę… Pan przewodniczący powiedział tutaj wcześniej, że to, co mówiłam, jest moim stanowiskiem, ale rada pewnie to przegłosuje. Nie wiadomo. Jeszcze w ogóle nie ma oficjalnego stanowiska, które byłoby wypracowane w gronie zespołu powołanego w tym celu przez radę. Od razu państwu powiem, że rada jest ciałem społecznym, w tej chwili prawie bez finansowania i my po prostu nie zdążymy tego przeprocedować wcześniej niż w ciągu miesiąca.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-41">
          <u xml:id="u-41.0" who="#ZygmuntFrankiewicz">To w zasadzie kończy sprawę.</u>
          <u xml:id="u-41.1" who="#komentarz">(Wypowiedź poza mikrofonem)</u>
          <u xml:id="u-41.2" who="#ZygmuntFrankiewicz">Tak. Dlatego że nie mamy szans na opinię przed upływem terminu, który mamy na procedowanie ustawy.</u>
          <u xml:id="u-41.3" who="#komentarz">(Przewodnicząca Rady Języka Polskiego przy Prezydium Polskiej Akademii Nauk Katarzyna Kłosińska: To znaczy przed… Pan senator mówił o dwudziestym…)</u>
          <u xml:id="u-41.4" who="#ZygmuntFrankiewicz">Drugim.</u>
          <u xml:id="u-41.5" who="#komentarz">(Przewodnicząca Rady Języka Polskiego przy Prezydium Polskiej Akademii Nauk Katarzyna Kłosińska: Drugim. A dzisiaj jest który? Ósmy. To na pewno nie zdążymy.)</u>
          <u xml:id="u-41.6" who="#ZygmuntFrankiewicz">Czy poddawać wniosek pod głosowanie?</u>
          <u xml:id="u-41.7" who="#komentarz">(Głos z sali: Trzeba poddać.)</u>
          <u xml:id="u-41.8" who="#ZygmuntFrankiewicz">Dobrze.</u>
          <u xml:id="u-41.9" who="#komentarz">(Wypowiedź poza mikrofonem)</u>
          <u xml:id="u-41.10" who="#ZygmuntFrankiewicz">O przerwę w procedowaniu. Tak?</u>
          <u xml:id="u-41.11" who="#komentarz">(Wypowiedzi w tle nagrania)</u>
          <u xml:id="u-41.12" who="#komentarz">(Głos z sali: Nie, no…)</u>
          <u xml:id="u-41.13" who="#komentarz">(Senator Jan Hamerski: Tak, o przerwę w procedowaniu do momentu uzyskania oficjalnej opinii Rady Języka Polskiego.)</u>
          <u xml:id="u-41.14" who="#ZygmuntFrankiewicz">Zapytam panią legislator Drypę o to, jak powinien brzmieć poddany pod głosowanie wniosek.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-42">
          <u xml:id="u-42.0" who="#DanutaDrypa">Wniosek pana senatora Hamerskiego zmierza do tego, aby została ogłoszona przerwa w posiedzeniu komisji w celu uzyskania stanowiska Rady Języka Polskiego, czyli, mówiąc krótko, jest to wniosek o przerwę w posiedzeniu.</u>
        </div>
        <div xml:id="div-43">
          <u xml:id="u-43.0" who="#ZygmuntFrankiewicz">Nazwijmy to jakkolwiek. Wiadomo, o czym mówimy.</u>
          <u xml:id="u-43.1" who="#ZygmuntFrankiewicz">Kto z państwa jest za sformułowanym w ten sposób wnioskiem?</u>
          <u xml:id="u-43.2" who="#ZygmuntFrankiewicz">Kto jest przeciw?</u>
          <u xml:id="u-43.3" who="#ZygmuntFrankiewicz">Kto się wstrzymał?</u>
          <u xml:id="u-43.4" who="#ZygmuntFrankiewicz">Wniosek nie uzyskał poparcia większości.</u>
          <u xml:id="u-43.5" who="#ZygmuntFrankiewicz">Było 16 głosów przeciw, 4 głosy za, nikt się nie wstrzymał. Taki jest wynik głosowania.</u>
          <u xml:id="u-43.6" who="#ZygmuntFrankiewicz">Wracam do wcześniej sformułowanego wniosku o przyjęcie ustawy bez poprawek.</u>
          <u xml:id="u-43.7" who="#ZygmuntFrankiewicz">Kto jest za?</u>
          <u xml:id="u-43.8" who="#ZygmuntFrankiewicz">Kto jest przeciw?</u>
          <u xml:id="u-43.9" who="#ZygmuntFrankiewicz">Kto się wstrzymał?</u>
          <u xml:id="u-43.10" who="#ZygmuntFrankiewicz">Wynik: 17 – za, 5 – przeciw, nikt się nie wstrzymał.</u>
          <u xml:id="u-43.11" who="#ZygmuntFrankiewicz">Wniosek został przyjęty. Ustawa została przyjęta.</u>
          <u xml:id="u-43.12" who="#ZygmuntFrankiewicz">Proszę, żeby sprawozdawczynią była pani senator Halina Bieda, inicjatorka prac nad tą ustawą w Senacie. Rozumiem, że jest zgoda na takiego sprawozdawcę.</u>
          <u xml:id="u-43.13" who="#ZygmuntFrankiewicz">Dziękuję wszystkim państwu za udział w posiedzeniu.</u>
          <u xml:id="u-43.14" who="#ZygmuntFrankiewicz">Zamykam posiedzenie połączonych komisji.</u>
          <u xml:id="u-43.15" who="#komentarz">(Koniec posiedzenia o godzinie 9 minut 52)</u>
        </div>
      </body>
    </text>
  </TEI>
</teiCorpus>